diff --git "a/lue_Latn/fineweb-2_000001_keep.jsonl" "b/lue_Latn/fineweb-2_000001_keep.jsonl" new file mode 100644--- /dev/null +++ "b/lue_Latn/fineweb-2_000001_keep.jsonl" @@ -0,0 +1,213 @@ +{"text":"OVYO CHAPWILA CHACHILEMU: Nge vatu tweji kunangulanga navahitulukilanga chimweza muvyuma natukalinangula, kaha nachikavakafwa vakevwishise nakwanuka vyuma natukavanangula. Kachi nge navevwishisa nakwanukanga vyuma vanakulinangula kaha navazovoloka washi. Vatela kutwalaho lika kuliwahishilanga chimweza vyakukunguluka navyamulimo wamuwande nahanyima yakuvambapachisa mangana vatwaleho lika kupwa 'vakutona.' (Mat 25:13) Shikaho, nge navatachikiza mwakulinangwila nakunoneka kanawa lwola lwakulinangula, kaha navanganyalanga chikuma. Omu vene natuputuka kulinangula navo, twatela kuvakafwa vahitulukilenga chimweza muvyuma natulinangulanga.\nMWAKULINGILA NGOCHO:\nHanenu chakutalilaho chamwaza. (Lom 2:21) Mwatela kushinganyekanga hamutu munakunangula omu namuhitulukanga muvyuma namukalinangula. (km 11\/15 3) Atela nawa kumona omu munafunjika mumukanda wenu\nMukafwenu ahitulukenga chimweza. Omu namutwalaho lika kulinangula, mukafwenu atachikize ovyo chapwila chachilemu kuhitulukanga muvyuma namukalinangula. Mulwezenu nawa nganyo yatwama hakulinga ngocho. Mulwezenu vyuma atela kulinga mangana awanengako lwola lwakuhitulukanga. Vaka-kwambulula vamwe, veji kuhananga mukanda wavo uze vanafunjika kanawa kuli mutu vali nakunangula mangana vamukafwe amone kuwaha chatwama hakuliwahishilanga chimweza. Mwatela kumusangejekanga nge naliwahisa\nMulwezenu mwakuhitulukila. Vaka-kwambulula vamwe veji kunangulanga vilongesa vyavo mwakuhitulukila likumbi vene lize navaputuka, kaha veji kuzachisanga chilongesa chize navalinangula hakukafwa mutu atachikize mwakuhitulukila","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jw-mukanda-kukunguluka\/march-2018-mwb\/kunoneka-chakukunguluka-mar26-april1\/kunangula-vilongesa-vyetu-mwakuhitulukila\/","date":"2019-03-22T21:31:12Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912202689.76\/warc\/CC-MAIN-20190322200215-20190322222215-00445.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000097752,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000097751617432}","num_words":162,"character_repetition_ratio":0.078,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.136,"stopwords_ratio":0.093,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"Mulikulukaji lyamyaka lyakulivanga, vaYuleya vavayanjishilenga kuli vaLoma. Valombelenga kuli Kalunga avakafwe ngana muze valingile vakakuluka javo kushikulu. Kaha vevwile mujimbu wakuvuluka Yesu. Uno ikiye apwile Meshiya uze vashikile tahi? Vavavulu 'vafwelelele ngwavo, ou mutu ikiye mwakasokola vaIsalele' kuli vaka-kole javo vaLoma. (Luka 24:21) Oloze kavavasokweleko. Mu 70 C.E., maswalale javaLoma vejile nakunongesa Yelusalema natembele yapwilemo.\nMwomwo ika Kalunga azenekele kwashila vaYuleya jita ngana muze alingilenga kushikulu? Ika achinyine kuvetavisa valwenga jita mangana vasokoke kuluyanjisa lyavaka-kole javo? Uno Kalunga alumwine vishinganyeka vyenyi kutalisa kukulwa jita tahi? Nduma. Oloze kwapwile chuma chachipi valingile vaYuleya. Vakanyine MwanaKalunga Yesu kupwa Meshiya. (Vilinga 2:36) Ngocho muyachi wosena wajimbalishile usoko wavo wakulipwila naYehova.—Mateu 23:37, 38.\nKalunga alitwaminyinyine jino kukinga muyachi wavaYuleya naLifuchi lyavo lyaLushiko. Ngocho kavatelele kufwelela ngwavo mwavetavisa kulwa jita chipwe kuvakafwako. Ngana muze ahanjikile chimweza Yesu, Kalunga kakiswilenga jino vaIsalele vachisemwako, oloze aputukile kukisula muyachi wauhya wakushipilitu uze vavuluka muMbimbiliya ngwavo \"Isalele yaKalunga.\" (Wavaka-Ngalesha 6:16; Mateu 21:43) Chikungulwilo chavaka-Kulishitu vawavisa chikiko chapwile jino vaIsalele jaKalunga vakushipilitu. Kaha vavalwezele mulikulukaji lyamyaka lyakulivanga ngwavo: \"Oholili munapu jino muvatu jaKalunga.\"—WaPetulu 1, 2:9, 10.\nHakuwana nge vaka-Kulishitu vamulikulukaji lyamyaka lyakulivanga vapwile jino 'vatu jaKalunga,' kutala avalwililile jita mangana avasokole kuli vaLoma vaze vavayanjishilenga tahi? Uno avetavishile valwenga jita navaka-kole javo tahi? Nduma. Mwomwo ika? Chihande chinafumuho chinasolola nge Kalunga ikiye atongwelenga lwola lwakulwa jita. Kaha kashililile vaka-Kulishitu vamulikulukaji lyamyaka lyakulivanga jita chipwe kuvetavisa kulwa jita yamafuchiko. Chikupu vene, elu kalwapwile lwola lwaKalunga lwakulwa jita mangana afumiseko vilinga vyavipi naluyanjisako.\nShikaho vaka-Kulishitu vamulikulukaji lyamyaka lyakulivanga vatelele kuvandamina lwola luze atongwele Kalunga lwakukumisa vilinga vyavipi naluyanjisa ngana muze valingile vangamba jaKalunga vakushikulu. Halwola kanelu lwakuvandamina, Kalunga kavetavishile kulwa jita navaka-kole javoko. Omu mukiko anangwilenga Yesu Kulishitu. Chakutalilaho, muchishishisa chakulweza vaka-kumukavangiza valwenga jita, avalwezele ngwenyi: \"Zangenunga lika vaka-kole jenu nakulombelako vaze vali nakumiyanjisa.\" (Mateu 5:44) Omu Yesu avulukile vyakulukuka Yelusalema kumaswalale javaLoma mulikulukaji lyamyaka lyakulivanga, alwezele tumbaji twenyi ngwenyi kanda navakalwa jitako, oloze vakachine. Kahomu mukiko valingile.—Luka 21:20, 21.\nKaha nawa kaposetolo Paulu vamuhwiminyine asoneke ngwenyi: \"Kanda namulinga sambanjingako, . . . mwomwo vasoneka ngwavo: 'Kulinga sambanjinga chinapu chami, ami nangukavashishishilamo.' Omu mukiko mwanambe Yehova.\" (Wavaka-Loma 12:19) Havesi yino, Paulu avulukile mazu ahanjikile Kalunga kunyima aze vasoneka hamukanda waVyavaLevi 19:18 naLushimbi lwamuchivali 32:35. Nganomu tunamono muchihande chinafumuho, jila yimwe Kalunga alingilileko vatu jenyi sambanjinga kushikulu shina hakuvashila jita navaka-kole javo. Ngocho, mazu aPaulu asolola nge Kalunga kalumwine vishinganyeka vyenyi kutalisa kukulwa jitako. Namulikulukaji lyamyaka lyakulivanga, Kalunga amwenenga kulwa jita kupwa jila yimwe yakulingila vangamba jenyi sambanjinga nakukumisa luyanjisa navilinga vyavipi. Oloze ngana muze chapwile kushikulu, Kalunga kaha ikiye atongwelenga lwola lwakulwa jita nakusakula vaze vatelele kulwa jita kana.\nChikupu vene, Kalunga ketavishile vaka-Kulishitu vamulikulukaji lyamyaka lyakulivanga kulwa jitako. Nyi ngachilihi makumbi ano? Kutala etavisa vatu vamwe makumbi ano valwenga jita tahi? Nyi luno lukiko lwola atela kwashila vangamba jenyi jita tahi? Uno Kalunga amona ngachilihi kulwa jita makumbi ano? Chihande chinakavangizaho nachikumbulula vihula kana.","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jimangazini\/wp20151101\/jita-nakwitava-chavaka-kulishitu-vakulivanga\/","date":"2019-03-27T02:42:27Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912207618.95\/warc\/CC-MAIN-20190327020750-20190327042750-00138.warc.gz","language":"lue","language_score":1.000009656,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000096559524536}","num_words":454,"character_repetition_ratio":0.091,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.161,"stopwords_ratio":0.059,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"Talenu, Ivwililenu Na Kuyoya 5 Mukanda Kweseka Cha Kalunga\nSamenvatting: Elisha, Daniel, Jonah, Nehemiah, Esther. 24 sections. It has a picture book to go along with the recording.\n|Scriptnummer:||422|\n|Taal:||Luvale|\n|Gehoor:||General|\n|Stijl:||Monolog|\n|Genre:||Bible Stories & Teac|\n|Moeilijkheidsgraad:||General|\n|Doel:||Teaching|\n|Bijbelse verwijzing:||Extensive|\n|Toestand:||Approved|\nDit script dient als basis voor de vertaling en het maken van opnames in een andere taal. Het moet aangepast worden aan de verschillende talen en culturen om het zo relevant mogelijk te maken. Sommige termen en begrippen moeten verder uitgelegd worden of zelfs weggelaten worden binnen bepaalde culturen.\nKulumbununa\nTunamimeneka mwane. Mijimbu yili muulombo wamafwo amatamba mumukanda ou yinapu yakufuma mumukanda wa Kalunga. Yili nakutulweza malunga vavalemu vaze vatambwile kukafwa cha Kalunga halwola lwamaukalu. Alumuna jino muvwimbimbi unashishimo omu nawivwa yove echi chivumo. (Kwimba)\nMuvwimbimbi watete (1) Namane mwaya kuzuvo ya Elisha\n2 Vamyangana 5:1 - 12\nElisha apwile lunga umwe mukakunangula wamunene kapolofweto ka Kalunga muli vaIsalele. Atachikijile ngwenyi Kalunga nahase kuzata vyosena. Likumbi limwe Namane ejile kuzuvo ya Elisha. Namane apwile mukulwane wamaswalale java Sulya, vakiko vapwilenga vakakole java Isalele, mwomwo vakiko kava lifukwilenga kuli Kalunga umwe ou wamuchanoko, shina kumakombelo kaha. Namane lunga wangolo wa puho nawa nakuli mwangana wenyi, oloze mumujimba wenyi mwapwile musongo wambumba. Ikiye ayile ku Isalele mwomwo vamulwezele ngwavo Elisha nahase kukukahindula musongo wove. Chipwe tuhu ngocho Elisha kalovokele na kumutambwokesako, oloze atuminekaha vangamba jenyi vaka-mulweze Namane, \"Akajimine mapapa katanu nakavali mukalwiji yotau kaha chikova chenyi nachitoma.\" Jino Namane apihililile nakulyamba ngwenyi, \"Ami ngwashinganye-kanga ngwami pamo mweza kuli ami nakusanyika lijina lyaKalunga kenyi. Mwahungisa livoko lyenyi hachikova chami nakunguka ou musongo.\" Shikaho Namane afumineko nakulundundu. (Kwimba)\nMuvwimbimbi wamuchivali (2) Namane mukalwiji\n2 Vamyangana 5:13 - 19\nVangamba ja Namane vamulembelele alinge muze vamulwezele. Vamwambile ngwavo, \"Ove tata, kachi nge ou kapolofweto akulwezanga chuma chachikalu, kaha kechi unachilingi. Mwomwo ikaze ove unazeneka kulinga omu nakulweze ngwenyi? Yako kasane nautoma.\" Namane ayile nakusana mukalwiji yotau mapapa katanu nakavali. Tutalenu ou muvwimbimbi! Namane alinakuwahilila. Chikova chenyi chize chapwile namusongo vanachitomesa lyehi kuhichila mulufwelelo lwakulingamo. Ikiye ahilukile kuli Elisha ahanjikile ngwenyi, \"Ngunatachikiza ngwami Kalunga kava Isalele kaha ikiye Kalunga wakaye kosena.\" Ngocho Namane alishingile ngwenyi kangweshi kukalifukula cheka kumakombeloko chipwe kuwazachila, shina kaha kuli Kalunga ou apwa umwe kaha wamuchano. Kalunga nahase kulingisa ukalu wetu mangana atuswenyese kwakamwihi na ikiye, nakuzachisa nawa vakwetu. (Kwimba)\nMuvwimbimbi wamuchitatu (3) Elisha namaswalale ja Kalunga\n2 Vamyangana 6:8 - 17\nHamakumbi amavulu va Sulya valwilenga jita nava Isalele. Kalunga alwezele kapofweto kenyi Elisha, hatando yosena vapwilenga vana vaIsalele nakuvalukuka kuli va Sulya. Elisha ahuhu mwinenga mwangana wava Isalele kuchina navamufungulula kuli va Sulya. Jino mwangana wa Sulya atumine mwaswalale jenyi, \"Vayenga vaka-sondwese Elisha navangamba jenyi oku vali, mangana vaka-mukwate.\" Kaha vangamba jenyi hakulovoka chimene vamwene lizavu lyamikana yava Sulya vali nakwiza nakumukwata. Oloze ngamba yenyi umwe hakuvamona alilile, \"Ove mwata, natulinga ngachilihi?\" Elisha amukumbulwile ngwenyi, \"Kanda namwivwa womako. Mwomwo kuli etu kuli vavavulu kuhambakana ava vali kuli vakiko.\" Kaha Elisha alombele kuli Kalunga asokolole uze ngamba yenyi meso amone. Kaha Kalunga asokolwele meso auze ngamba. Kaha uze ngamba amwene matemba akakahya kana vajingilika. Lyapwile lizavu lyamaswalale jaKalunga atumine avakinge vakiko. (Kwimba)\nMuvwimbimbi wamuchiwana (4) Elisha na maswalale vatupuputa\n2 Vamyangana 6:17 - 23\nOmu va Sulya vapwile nakupandama kwakamwihi vamukwate Elisha, ikiye alombele kuli Kalunga, ngwenyi, \"Vavete ava maswalale naupuputa!\" Haze vene maswalale java Sulya meso avo elavile vapwile tupuputa. Elisha ahetele kuli vakiko nakwamba ngwenyi, \"Ngukavangizenu ami nangumitwala kuli ou lunga muli nakutonda.\" Elisha atwaminyine vaze maswalale vatupuputa kuya navo ku Samaliya, yikiko nganda yayinene yaSamaliya yava Isalele. Omu vahetele munganda Elisha alombele cheka kuli Kalunga mangana avatonese meso avo, \"Ove mwata, achivatonese ava.\" Kaha vaSulya valimwene jino vali munganda yavaka-kole javo! Mwangana wava Isalele avamwene kaha amulombele Elisha ngwenyi, \"Ove tata, nguvajihe ava?\" Elisha ngwenyi, \"Chiku! Keshi ove unavakwate mukulwa choveko avamaswalale. Kaweshi kunalusesa lyakuvajihako. Oloze vahane kulya na vyakunwa vasuule vayenga kwavo.\" Mwangana alingile muze vamulwezele kuli Elisha kapolofweto ka Kalunga ou ahambakana kutohwa ngolo javaka-kole jetu vosena. Etu katweshi kulinga sambanjingako nge tunafwelela muli ikiye. Kalunga mumukanda wenyi natukande kulinga sambanjinga vaka-kole jetu, ngwenyi, \"Kutenda chinapu chami; ami yami nangukavahilwishilacho.\" Kalunga nambe ngwenyi, \"Kachi nge muka-kole ali nazala, mulise; ngemwevwa lipwila munwise.\" (Kwimba)\nMuvwimbimbi wamuchitanu (5) Samaliya mu ukalu\n2 Vamyangana 6:24 - 7:2\nMaswalale java Sulya vajile cheka valwe jita nava Isalele. Vahakile nganda yaSamaliya muchingombela hashimbu yayisuku. VaIsalele muze munganda kavapwile navyakulyako. Tutalenu hali ou muvwimbimbi. Mwangana wavaIsalele ali nakutambuka helu lya zuvo yanganda. Mapwevo vavali vejile kuli ikiye. Nakulomba avakafweko mwangana, mwomwo vapwile nazala vapwilenga nakulya navana vavo. Mwangana ahonene mwakulingila, kaha apihililile mwomwo Kalunga kava puluwile kuli vaSulyako. Ajinyine kujiha Elisha, ngamba ya Kalunga. Ngocho Elisha amutuminyine mazu mwangana ngwenyi, \"Ivwa awa akiko mazu a Kalunga ngwenyi, 'Lwola nge luno, unga navyesekelo vyambale, navakavilanjisa hamene kuchikolo cha Samaliya.'\" (Kwimba)\nMuvwimbimbi wamuchitanu naumwe (6) Vaka-mbumba vawana\n2 Vamyangana 7:3 - 20\nHalwola luze malunga vatwamine kuchikolo changanda ya Samaliya. Vosena vakambumba vapwile na musongo. Valyambile umwe namukwavo, \"Mwomwo ikaze tulinaku twaminanga lika hano tufwenga? Tukatukenu tuyenu kuli mwaswalale vaku Sulya.\" Jino va Sulya vevwile lizavu lyamaswalale lilina kwiza muchilombo muli vakiko. Kaha vevwile woma vachinyine nakuseza vyosena. Omu vaze vakambumba omu vahetele muchilombo chava Sulya, kavawanyinemo mutu numba umweko! Vaze vaka mbumba vambachile kulya chosena chize vawanyine muchilombo hamwe navyeshovyo vazangile kumbata. Valyambile ngwavo, \"Echi kacholokeleko. Lelo likumbi lyamujimbu wamwaza katweshi kulipangilachoko naumwe.\" Kaha vahilukilile cheka ku Samaliya nakulwezako mwangana. Vatu vaputukile nakulanjisa kulya chize vawanyine muchilombo chava Sulya kuchikolo chaSamaliya, nge omu mwayile kuhanjika chaka kalunga muli kapolofweto Elisha. Nganomu alwilile Kalunga vaIsalele, mukiko mwalwilile ngamba yenyi Elisha nawa. (Kwimba)\nMuvwimbimbi wamuchitanu nayivali (7) Yona mwamuchina Kalunga\nYona 1:1 - 7\nOmu alingile Elisha hanafu lyehi, kapwile cheka kapolofweto mukwavo muli vaIsalele walijina lya Yona. Kalunga amulwezele Yona ngwenyi, \"Yako kulimbo lyalinene lyanyineve ukambulule mazu halikiko mwomwo vilinga vyalyo vyaupapoki ngunavihungu.\" Vaka-Nyineve valifukwilenga ku makombelo nakuzachila tulunga va kulyonga. Kechi ngocho kahako oloze vapwilenga vaka-kole ja vaIsalele. Yona akanyine kuyako achinyine kwenyi. Ashik umukile kukalwiji kuze awanyine wato waunene wapwile nakuya kulifuchi lize lya talashise. Afwetele ndando yakuya nawo. Kwasolokele nyamanganda ha Kalunga lwiji. Vatu vapwile muwato vevwile woma. Valyambile ngwavo, \"Tutahisenu vitaho tutachikize mwenya ou akalu kana unatusolokela ngana.\" Ngocho vatahile kaha chitaho chenyikile Yona. (Kwimba)\nMuvwimbimbi wamuchitanu nayitatu (8) Yona na ishi wamunene\nYona 1:8 - 2:10\nVaka-kuvwuwa uze wato waunene vamwambile Yona, \"Ngwavo ika unalingi?\" Avalwezele ngwenyi, \"Ngulinakuchina kumeso a Kalunga.\" Kaha vamuhulishile ngwavo, \"Jino tukulinge muka, mangana ou Kalunga lwiji aunde?\" Ikiye avakumbulwile ngwenyi, \"Ngumbilenu mukalunga lwiji, mwomwo ngunatachikiza ngwami yami ngunanehesa ou ukalu kana numba Kalunga lwiji anganjange namakimba amanene ngana hali etu.\" Oloze vaze malunga kavamuzangile vamujihe Yonako. Omu uze nyamanganda atwalilileho na kunga njanga lika. Vamumbachile Yona nakumumbila mumeya. Chipwe tuhu vamumbilile mumeya Yona kafwileko. Tutalenu hamuvwimbimbi ou! Ishi wamunene ali nakumumina Yona. Yona atwamine mujimo lya ishi makumbi atatu wamutonyi. Alililenga kuli Kalunga amukafwe, kulila chenyi Kalunga achikumbulwile uze ishi amuminyine amusajilile Yona kutunda. (Kwimba)\nMuvwimbimbi wamuchitanu nayiwana (9) Yona ku Nyineve\nYona 3:1 - 10\nKalunga ahanjikile cheka kuli Yona ngwenyi, \"Yako kuNyineve ukavambulile mazu nangukulweza.\" Yona ononokele Kalunga akatukile na kuya kuNyineve. Ava huhumwine vatu ngwenyi, \"Mumakumbi makumi awana Nyineve navalinongesa.\" Omu vevwile mazu vatu na Mwangana wamunyineve valilile kumeso a Kalunga avalwile. Ngocho omu valumukile naku zeza vilinga vyavo vyaunyengwe Kalunga jino akanyine kuvanongesa. Kalunga wamwaza, wakeke, walikoji, wakushipwokena mukuzangamisa. Tuvosena tunapu nge Yona tunapu nawa nge vatu vaku Nyineve. Tunamulumbilisa Kalunga. Nakulinga vilinga vya kuhenga. Oloze Kalunga atuzanga. Amutumine Yesu atufwilile etu nakutulwila. Apwile muchimbumbe makumbi atatu, nganomu nawa apwile Yona mujimo lyaishi makumbi atatu. Yesu asangukile kuvafu. Jino ali nakutununga usoko wetu naKalunga, nakuhana mwono wa kuyoya chahaya myaka yosena kuli vosena vaze nava mwitavila ikiye, navatambula nawa ulwilo walikoji lyenyi. (Kwimba)\nMuvwimbimbi wamulikumi (10) Eseta na mwangana\nEseta 1:1 - 2:18\nEseta apwile mwana pwevo wakaYuleya wakufuma mulifuchi lyava Isalele. Visemi jenyi vafwile, natwenyi Mototekai amumbachile kaha amulelelenga. Mototekai na Eseta vosena vavakwachile afunge hamwe nava Isalele, vavatwalile mulifuchi lya Peleja. Mwangana wa Peleja apwile wangolo. Vosena vamwivwilenga woma. Jino omu lisano amwivwishile kupihya, ashinganyekele amushishise. Ngocho asanyikile vana vamapwevo vamwaza vapwile mu nganda yenyi mangana vezenga ku nganda yenyi. Hali vaze vejile vosena, mwangana asakwileho Eseta kupwa lisano lyenyi wamuhya. Oloze Eseta kalwezeleko naumweko ikiye kaYuleya. (Kwimba)\nMuvwimbimbi wamulikumi naumwe (11) Mototekai mwakana kufukama\nEseta 3:1 - 4:17\nHamane apwile mutu wamulemu mulifuchi lyaPeleja. Vatu vamulemeselenga na kumufukamina ikiye. Mototekai amwalishilenga Kalunga umwe kaha wamuchano Yehova. Mototekai akanyine kufukamina Hamane. Ngocho Hamane akwachile matoto. Hamane ashinganyekele mwakuzangamishila Mototekai. Likumbi limwe Hamane alwezele mwangana, ngwenyi, \"Kuli lizavu limwe lyavatu vanalimwangila muli vatu vakwavo mumembo osena ali muno munganda yove. Vilinga vyavo vinalihandununa nevi vyavatu vakwavo, keshi vaka kwononoka kujishimbi jayove mwangana. Kacha wahileko ove mwangana kuli ava vatu kutwama lika hamwe muno muwangana wove. Lushimbi lupwengako lwakuvazangamisa.\" Hamane ambachile mali nakumuhana mwangana, ikiye akawatambwileko oloze etavile kukulomba chenyi. Kaha lushimbi valutungile mwayile lifuchi lyaPeleja lyosena. Vakajihe vaYuleya vosena nakumbata luheto lwavo losena nge likumbi kana linaheta. Hamane asongele mutondo wausuku vaka sukikeko Mototekai. Oloze Mototekai ayile kuli Eseta akalweze mwangana akamulembelele hali vatu jenyi. Kaha Eseta amukumbulwile ngwenyi, \"Naumwe pimbi nahase kuya kuli mwangana kuvanga vanamusanyika nge pimbi navamujiha.\" Oloze alwezele vaYuleya vosena kuli twamina kulya na kulombela Eseta. Omu vakumishile jino ambile ngwenyi, \"Nanguya kuli mwangana. Nge kufwa kaha ngukafwe.\" (Kwimba)\nMuvwimbimbi wamulikumi nayivali (12) Chilika chaEseta\nEseta 5:1 - 7:10\nKalunga akumbulwile vilombelo vya vaYuleya. Ngocho mwangana amutambwile Eseta. Amusanyikile mwangana kuchilika chize valongesele na Hamane nawa amusanyikile ezenga na mwangana. Hakuheta kuze ku chilika mwangana ahulishile, \"Ove lisano Eseta, unazange ika?\" Eseta amukumbulwile ngwenyi, \"Ngunajinyi ove ungupululule ami navatu jami. Ami navatu jami vanatulanjisa lyehi yakutujiha.\" Mwangana amuhulishile ngwenyi, \"Iyaze nasake kulinga ngocho?\" Eseta amulwezele ngwenyi, \"You vene muka-kole wetu ou lunga wamupi Hamane!\" Ngocho mwangana azalile na matoto hakwivwa mazu kana. Hamane vamusukikile haze vene hachitondo chize asakile kusukikaho Mototekai, kaha vaYuleya vosena jino vapululukile. Eseta alihanyine kufwila vatu jenyi avapululule. Nganomu Kalunga ahanyine kusokoka hali vatu jenyi vaYuleya ngocho nawa eji kutusokolanga nayetu muli ngamba yenyi wajila ou atumine, ikiye Yesu.\nMuvwimbimbi wamulikumi nayitatu (13) Ndanyele na masepa jenyi\nNdanyele 1:1 - 20\nOu muvwimbimbi ulinakutumwenesa Ndanyele na masepa jenyi vatatu. Vapwile vaYuleya. Vavakwachile nakuvatwala kulifuchi lya Mbavilone kuli vaka-kole javo. Mwangana wamu Mbavilone azangilenga vamu zachilenga nakulinagula malimi na vilika vya muMbavilone. Ndanyele namasepa jenyi vakanyine kulipihisa kukulya chize vatumbikilenga kumesa yamwangana. Kavazangile kulinga nge omu va zangilenga vaMbambilone. Kavazangile kulya chosena valilenga vaMbambiloneko. Valombelenga valyenganga kaha mafwo aze vatumbikilenga, valyenga na meya nawa akunwa. Oloze lunga uze avalaminenga evwilenga woma ngwenyi navahokama. Oloze Kalunga avalaminenga vapwile vakulikangula kumijimba na kupwa vaka mangana kuhambakana vakweze va malunga vosena vatwaminenga muze mulifuchi. (Kwimba)\nMuvwimbimbi wamulikumi nayiwana (14) Ndanyele na mwangana wa Mbambilone\nNdanyele 2:1 - 49\nLikumbi limwe mwangana waMbambilone alotele. Asanyikile vaka mangana vosena vezenga kuli ikiye kaha avalwezele chilota, avalwezele mangana vamulumbunwinecho. Oloze naumwe pimbi ahashile kuchilumbununa chize chilota chenyi, ngocho jino ahanyine luvila mangana vajihe vaka mangana vosena. Ndanyele na masepa jenyi nawa vavalwezele vavajihe. Oloze vamulwezele mwangana ahakemo lwola mangana vawane omu mwayile kulota kana. Ngocho vamulombele Kalunga mangana alumbunune chilota chize chamwangana muli Ndanyele. Kaha Ndanyele ayile kuli mwangana amulwezele ngwenyi, \"Ove mwangana kakweshi lunga wamangana chipwe wakutaha mwalinga nganomu unambeko. Oloze kuli Kalunga kaha, ou atwama mwilu nahase kulumbununa evi vyosena. Kalunga ou wamunene nakulweze ove mwangana evi navikasoloka kulutwe.\" Mukulota chenyi mwangana amwene mawangana osena a mukaye. Amwene wangana umwe waunene wenyekele mawangana osena. Auze wapwile wa Kalunga, wahaya myaka na myaka wakwilila. Ndanyele ajimbwile vyosena evi kuli mwangana. Hahaze vene mwangana alifukwile hamavu kumeso a Ndanyele, amulemesele ahanyine nawa lushimbi ngwenyi mawana vawahane kuli kalunga. Shikaho malunga vosena vaka-mangana vavapululwile. Ndanyele wamulingishile kupwa ngambela wamu Mbavilone yosena. (Kwimba)\nMuvwimbimbi wamulikumi nayitanu (15) Likombelo lya ulu\nNdanyele 3:1 - 12\nMwangana waMbambilone ajikile likombelo lyalinene lyaulu. Asanyikile vakulwane java myata vezenga kukujika likombelo kana. Jino omu valingile vosena vana kunguluka lyehi, vangamba ja mwangana vatambakanyine nalizu lyakukanguka, \"Omu namwivwa kuvuma chajineta na visaji enu muvosena mufukame nakulifukula kuli kombelo lyaulu. Kaha nachipwa kuli weshowo keshi kulifukulako navamumbila mulilungu lyakakahya.\" VaShatalake, Meshake na Avetenengo masepa ja Ndanyele vakanyine kulifukula kulikombelo kana. Oloze vakiko valifukwilenga kuli Yehova Kalunga umwe kaha. Malunga vamwe vakatukile vayile kuli mwangana vamulwezele ngwavo, \"VaYuleya vamwe ava ove mwangana wahaka vihela vyakutala lifuchi lyaMbambilone: Meshake, Shatalake na Avetenengo. Vakiko vanahono kwononoka kuli ove mwangana. Vanalikange kuzachila tutulunga chipwe kulifukula kulikombelo eli ove wajikanga.\" (Kwimba)\nMuvwimbimbi wamulikumi nayitanu naumwe (16) Lilungu lyakakahya\nNdanyele 3:13 - 30\nMwangana atumine mazu kuli Shatalake, Meshake na Avetenengo. Akuvalweza ngwenyi, \"Nge namukana kulifukula kuli kombelo lya ulu, navamimbila muli lungu lyakakahya. Kaha Kalunga muka mwahasa kumipulula enu?\" Kaha vamukumbulwile ngwavo, \"Kalunga ou twazachila ikiye mwatupulula, mwatupulula kufuma kungolo jove, ove mwangana. Chipwe mwahona, oloze etunyi tunakane kulifukula kuli kombelo lyove.\" Mwangana hakwivwa mazu kana azalile na kulundundu, alwezele mangana vazumise lilungu mapapa katanu nakavali kuzomboka nganomu lyechi kwenyenga. Kaha alwezele maswalale jenyi mangana va Shatalake na Meshake hamwe na Avetenengo vavambile mukakahya. Kakahya kenyene chikuma milangi yakakahya kaze kavajihile maswalale, vaze vambilile malunga mulilungu, lyakakahya. Mwangana atambakanyine, \"Kumana kakweshi malunga vatatuko vambilanga mukakahyako? Jino ngunamonomo malunga vawana vali nakutambuka nakujinguluka lijiko lyakakahya ou wamuchiwana kulifwana na Kalunga.\" Atambakanyine vafume mukakahya. Omu vaze malunga vatatu vafumine muze muli lungu lyakakahya, kavavamweko, jikambu javo kajapapukileko, vyakuvwala vyavo ka vyawemeneko chipwe kunuka wishi! Jino mwangana ahanjikile ngwenyi, \"Upahu naukelenga vipwenga kuli Kalunga kava Shatalake, Meshake, na Avetenengo, ou atumanga kangelo kenyi kupulula vangamba jenyi vamufwelelanga, vakananga kwononoka kumazu ami. Vakiko vetavile kufwa mwomwo vakanyine kulifukula kuli Kulunga kuli tulunga veka, shina kuli ou Kalunga kavo kaha. Jino ami nguli nakuhana lushimbi elu. Weshowo mukalifuchi chipwe muka muyachi, chipwe mukalilimi mwakahanjika mwamupi hali Kalunga kava Shatalake, Meshake na Avetenengo vaka musanyune nazuvo yenyi vaka yalumine kupwa kaumbu wamalolwa. Mwomwo kanda lyehi kupwenga Kalunga mukakupulula ngana.\" (Kwimba)\nMuvwimbimbi wamulikumi nayitanu nayivali (17) Ndanyele mwalomba kuli Kalunga\nNdanyele 6:1 - 13\nNdanyele apwile nangolo muze mulifuchi. Oloze vamyata vamwe vamwivwilililenga chipululu. Oloze muli ikiye kava wanyinemo kupihyako, Ndanyele apwile muka-kufwelela wakushishika mukuzachila mwangana. Vaka-kole jenyi valifumbile nakuya kuli mwangana vamulwezele ngwavo, \"Ove mwangana haka lushimbi ngwove mutu naumwe pimbi mwalifukula chipwe kulomba kuli Kalunga weka, chipwe kuli mutu mumakumbi makumi atatu, shina kuvanga kuli ove kaha, mwangana nge kate vakamumbile muwina wavandumba.\" Mwangana achivwile ngwenyi chinawahe etavilile vishinganyeka vyavo. Ngocho lushimbi lwaluhya valutungile. Ndanyele evwile lushimbi lwaluhya luze atungile mwangana, oloze atwalililengaho nakulomba kuli Kalunga katatu halikumbi. Jino omu vaka-kole jenyi vamumwene ali nakulomba, valifungile vayile kuli mwangana, vamulwezele ngwavo, \"Ndanyele na likange kuhona kwononoka kulushimbi elu watunganga ove mwangana.\" (Kwimba)\nMuvwimbimbi wamulikumi nayitanu nayitatu (18) Ndanyele muwina wavandumba\nNdanyele 6:14 - 24\nKaha mwangana alinyengele chikuma omu achivwile, esekele makumbi osena kuwana mwakulingila mangana amupululule Ndanyele. Oloze kahashileko mwomwo halushimbi luze. Avalwezele kumumbila Ndanyele muwina wavandumba. Amu vendejekele Ndanyele ngwenyi, \"Kalunga kove ou weji kuzachilanga mwakwoloka, akupululule yove.\" Hahaze vene Ndanyele vamumbilile muvandumba. Ufuku uze mwangana kalile vyakulyako chipwe kuvasala tulo uze ufukuko. Omu kwachele chimenemene mwangana ayile kuze kuwina wavandumba atambakanyine, \"Ove Ndanyele, Ndanyele ngamba ya Kalunga wakuyoya, ou Kalunga kove nakuyovola kufuma kulivandumba tahi?\" Jino Ndanyele amukumbulwile ngwenyi, \"Kalunga kami ikiye atumanga vangelo nakusoka kutunwa twavandumba. Kavangulemekeleko, mwomwo Kalunga kami natachikiza ngwenyi muli ami kamwapwile mulongako. Kangwalingile mulonga kulioveko ove mwangana!\" Shikaho mwangana awahililile chikuma, avalwezele vamufumise Ndanyele muze muwina wavandumba. Jino Halushimbi lya mwangana, vaka-kole ja Ndanyele vosena vaze vamwimanyinenga nakole vavambilile muze mwapwile vandumba, kaha vavatanyine kuli vandumba vavalile. (Kwimba)\nMuvwimbimbi wamulikumi nayitanu nayiwana (19) Nehemiya mwasoloka kuli mwangana\nNehemiya 1:1 - 2:7\nNehemiya apwile kaYuleya afwelelenga Kalunga. Atwaminenga mu Mbavilone hakukuma chalwola lwa Ndanyele. Yelusalema, nganda yava ka kuluka jenyi, vapwile vana yenyeka lyehi. Kaha vaYuleya vaze vatwaminenga muze vapwilenga nakumona ukalu nakuyanda nawa. Nehemiya apwile ngamba ya mwangana wamunene. Jino likumbi limwe omu apwile nakuhana vinyo kuli mwangana ahanjikile kuli ikiye ngwenyi, \"Mwomwo ika kumeso ove kuli nakusoloka kupihilila?\" Nehemiya amulwezele vya Yelusalema na vyavatu jenyi vaYuleya. Mwangana amwambile ngwenyi: \"Nausaka yika?\" Nehemiya aholelekulu oku ali nakulombo kuli Kalunga hakukumisa ahanjikile kuli mwangana ngwenyi, \"Ove mwangana, kachi nge chinakuwahila yove, achingutume ku nganda yavatata ngu kayitungulule.\" Kalunga akumbulwile kulomba cha Nehemiya kaha mwangana amusuwile nganomu amulombele mwangana. (Kwimba)\nMuvwimbimbi makumi avali (20) Nehemiya mwatungulula nganda yakulyenyeka\nNehemiya 2:7 - 20\nNehemiya vamuhanyine vyakutungisa namalunga vakakumukafwako. Vayile ku Yelusalema. Vaka-kole java Yuleya vevwile mujimbu wa Nehemiya. Vapihililile. Kavasakile kuvakafwa vaYuleyako. Nehemiya kavevwile womako. Ahehwile Yelusalema, ajingulukile nakutala jimbango ja Yelusalema ja kushiuka. Achilingile naufuku mangana kuchina nakupwa umwe mwatachikiza evi alingile ikiye. Omu kwachele nachimene Nehemiya asanyikile vaYuleya, avalwezele ngwenyi, \"Tuyenu tutungululenu jimbango ja Yelusalema, kaha nachitu fumisa kusauka.\" Avalwezele ngwenyi Kalunga ali na ikiye. Kavatela kwivwa womako. VaYuleya vamukumbulwile ngwavo, \"Tuputukenu kutungulula vene holili.\" (Kwimba)\nMuvwimbimbi makumi avali naumwe (21) Kutunga jimbango\nNehemiya 3:1 - 6:19\nTalenu ou muvwimbimbi! Va Yuleya valinakuputuka kuzata. Vamwe valina kufumisa vyamajilo, vakwavo valina kutunga jimbango, veka vali nakuwahisa vikolo vya kwingilila. Vaka-kole ja va Yuleya vapihililile vaputukile kuvahulamisa nakuvatomba. Vava twamine punga yakuvalukuka chipwe kuvajiha shimbu navakapwa nakutanga hamilimo. Nehemiya alombele kuli kalunga cheka mwomwo atachikijile ngwenyi chinyingi na ngolo vyapwa vyakulikalunga. Asakile Kalunga amulweze nawa mwakulingila. Malunga vosena valipakachishilenga navitwa, vavahakilenga hajimbango hajimbango valame vaka kuzata. Muthu himuthu vosena apwilenga nachitwa chenyi wakulizanga mukulwa jita. Vaka-kole vahonene kujiha Nehemiya chipwe va Yuleya. Kuzata chatwalililengaho mumakumbi makumi atanu na avali (52) mbango yakumine kuyi tungulula. Kaha omu vachimwene vaka-kole javo navakamafuchi osena aze avajingulukile vali komokelele mwomwo ngwavo mulimo kana vanaukumisa na kukafwa cha Kalunga. (Kwimba)\nMuvwimbimbi makumi avali nayivali (22) Ezela mwatanga jishimbi\nNehemiya 8:1 - 13:31\nOmu valingile vanakumisa lyehi kutunga jimbango, va Yuleya valikungulwile hamwe mu Yelusalemu. Vatu vamuhulishile Ezela, kapilishitu ka Kalunga, avatangile mazu. Vamwe valilile mwomwo atachikijile ngwavo tuna likange kujishimbi ja Kalunga. Kalunga ahanyine ngolo vaka-kole javaYuleya ngolo vashiule nganda yaYelusalema. Vakiko valishikile kwalumuka kuvilinga vyashili vatambuke mujila ya kumukavangiza Kalunga cheka. Nehemiya avalwezele vatu ngwenyi, \"Kanda namwivwa matotoko. Mwomwo kuwahilila cha Kalunga chikiko ngolo jenu.\" Vatu vosena vamwalishile Kalunga valingile chilika chachinene. Vazangile nawa lizu lya Kalunga vavalumbunwinelyo. Shikaho etu nawa tunahase kuwahilila chipwe tunavulumuna. Kalunga alizanga lyehi kutu konekela etu. Nahase kwalumuna kuyanda nashili jetu kupwa kuwahilila. Mwatuhana jingolo etu jakukavangiza jilila jenyi nakumuhana kavumbi. (Kwimba)\nMuvwimbimbi makumi avali nayitatu (23) Yesu hakulusu\nYowano 19:17 - 30; Wava-kaloma 5:8\nShimbu Yesu apwile hano hamavu ahichile muvyeseko vyavivulu chikuma, nge omu nawa vangamba jakalunga vakwavo nawa vali muno mumukanda. Satana amwesekele Yesu mangana alifukule kuli ikiye keshi kuli kalungako, oloze Yesu akanyinenga kuvyeseko vya Satana. Vatwamina java Yuleya vamulukukilenga nakumufumbukila Yesu muku hanjenjeka chavo, hamwe vamushinjilenga namazu amwe akumuleleveka mwakuhingama. Vamusezele kuli vaku-mukavangiza jenyi. Vamukashile, vamuhendele nakumuveta vamu vangijikilile kumeso a vaka-kusopesa. Ku songo, vamujihile ha kulusu. Kalunga apulululwile va Elija na Ndanyele hamwe navakwavo nawa ha jilwola jajivulu, oloze Yesu kamupulwilwileko kufuma kukufwa. Amwechele Yesu apulasane tuhu mumaukalu osena mangana ha jisonyi na jishili jetu a kafwileho, nge ngamba ya Kalunga wakuyanda. Mwomwo nganomu ononokele palanga nakukufwa Kalunga kamusele tuhuko muze muchimbumbe. Amusangwilemo halikumbi lya muchitatu, amuhanyine ulemu waunene. Mwahichile makumbi makumi awana (40) kufuma hakusanguka chenyi, vamutwalile mwilu atwama kuli voko lya chilyo lwa Kalunga. Kuvanga kaha muli Yesu mukiko jishili jetu nahasa kujikonekela najisonyi jetu kutu fumisajo. Numba usoko wetu nakalunga utungu luke cheka. Nakuyoya chiyoyelo jino chakulemesa Kalunga. Nakuhasa kutwama nenyi haya myaka na myaka muze muupahu, nge tunafu lyehi mumijimba yetu. (Kwimba)\nMuvwimbimbi makumi avali nayiwana (24) Yesu mwavenyikila jila yakuya kukuyoya cha haya myaka\nMateu 7:13; Yowano 14:6\nMuvwimbimbi ou ulina kutwinyikila etu kuyoya chinapu chakutambuka mujila yayinene yakutwala ku kufwa. Vosena vanahono kumwivwisa Kalunga kuwaha. Yesu ayanjile nakutukafwa mangana atulwile kukutuzangamisa. Asangukile wamutonyi cheka. Atulweza jila ya Kalunga. Twatela kukavangiza jino jila ya Yesu. Ya yikalu kaha nawa yayindende yakulipalakanya. Hamwe na hamwe natuyanda mukuyoya vene ngana. Nganomu chapwile kuli Ndanyele na masepa jenyi. Oloze jila ya Yesu yakututwala mwilu. Muze kamweshi kuyandako. Chikiko chihela chakuwahilinga lika myaka na myaka mukuunda. Mukiko atwama Kalunga. Yesu ngwenyi, \"Ami yami jila, yami muchano, yami kuyoya. Mutu naumwe pimbi mweza kuli tata shina kuvanga hali ami.\" Lomba vene oho lili. Mulombe Yesu akulweze jila ya ise.","id":"","dump":"CC-MAIN-2020-45","url":"https:\/\/globalrecordings.net\/nl\/script\/lue\/422","date":"2020-10-28T01:14:09Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2020-45\/segments\/1603107894890.32\/warc\/CC-MAIN-20201027225224-20201028015224-00051.warc.gz","language":"lue","language_score":0.9999918938,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":69,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 0.9999918937683105}","num_words":3209,"character_repetition_ratio":0.062,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.165,"stopwords_ratio":0.075,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"© 1996 – 2009 The Office of the High Commissioner for Human Rights\nThis HTML version prepared by the UDHR in Unicode project, http:\/\/www.unicode.org\/udhr.\nChakutamo hakwitavila wulemu wa Lusesa lwa Mutu wosena mu chiyoyelo chenyi, Nakupwa nakuliyoyela chakuhona kupwa nawoma, kaha atela kupwa nachiyoyelo chakuwunda mu Kaye.\nChapwa chakutamo kuhasa kukanyisa jijila jize jakuyanjisilamo Mutu, kaha makuwana nawa jijila jeka Mutu nahase kuyoyelamo muno mu Kaye mwahasa kupwa na Lusesa lwakuhasa kulihanjikila, kupwa nachinyingi chakutanga mazu akalunga mwazanga chakuhona kupwa nawoma.\nChapwa chakutamo Mutu kuhona kumushinjila kulinga vyuma vyavipi navihasa kumuwanyisa kukaluhwa mu chiyoyelo chenyi kupwa nge jila yakukumishilako, Lushimbi lwakufwana ngana lwatela kupwako.\nChapwa chakutamo kuneha chivwashano nawusepa mukachi kamafuchi.\nChapwa nawa chakutamo Vatu vamu Liwuka lya United Nations kweseka nakuzanga chavo kumona nge kuli kweseka hamwe muchiyoyelo chavo chamalunga na mapwevo mangana vahase kupwa vakweseka hamwe muchiyoyelo chavo.\nChakutamo nawa mafuchi amuchikungulwilo kana chazango ya Lushimbi yakulivwashana vanalishiki mukachi kavo kuhasa kulivwashana na Mafuchi amu United Nations kuhasa kutwala kulutwe chivwashano kana kaha nakukavangiza nawa jingolo ja Lusesa lwa Mutu jakupwa wakulizachila nakulitambukila mukuyoya chenyi.\nChapwa nawa chakutamo nakumona nge kuli chivwashano cha jishimbi ja Lusesa kana ja Mutu kwesekesa nalushiko lwa chivwashano echi.\nChivwashano kana echi cha Lusesa lwajingolo ja Mutu chatela kuchitachikiza nakuchikavangiza kuvatu vosena vamu vamuchivulu muchiyoyelo chavo, nakulama nawa lushiko lwa chivwashano kana mukachi ka Vatu vosena hamwe na Mafuchi atwama mu Chikungulwilo kana chazango eyi ya Chivwashano.\nVatu vosena vasemuka yapwa hohamwe nakweseka mukuyoya chavo. Vatwama nachiyoyelo chalusesa chajingolo chakuzanga kulivwashana muchiyoyelo chavo.\nMutu wosena atwama nalusesa lwajingolo josena eji vetavila mukaye jakuhona kulihandununa chakufwana nge kulitala havikova, miyachi, kulihandununa chavatu vamukaye mukusemuka chavo hamwe namukutwama chavo hano hakaye.\nKakwechi kupwa kukalihandununa mwomwo wajishimbi, jizango chipwe kulihandununa chamafuchi mujishimbi namuchiyulo chipwe lifuchi kuze afuma mutu, chipwe lifuchi lyakulimanyina, lyalifwelela muchiyulo chalyo, kalyaliyula liveneko, chipwe lyapwa kanda lilimanyine muchiyulo.\nMutu wosena analusesa lwachiyoyelo chenyi, kupwa wakusokoka kaha mutu vanahase kukinga.\nKakwechi kukapwa mutu mwakapwa muwundungoko, kuzata milimo yakushinjila yawana, nawundungo wakukwata vatu navakawukanyisa mujijila josena.\nKakwechi kukapwa mutu navakayanjisa mujijila josena jajipiko chipwe kumuhombwanyisa numba kumuzangamisako.\nMutu wosena atela kupwa nalusesa lwajingolo jakulisolola kwosena kupwa nge mutu shimbu kanda jishimbi.\nVatu vosena vaneseka hamwe shimbu kanda jijishimbi kaha vanalusesa lwakuvakinga kujishimbi. Vosena vaneseka hamwe kaha kakwechi kupwa wumwe mwahambakana mukwavokoko kwesekesa nalushiko kuhona kuyanjisa chipwe kumuhandununa kuvakwavo.\nMutu wosena analusesa lwakumukinga kuvikungulwilo vyosena navipwangako vyakutala hakuyanjisa chamutu halushimbi vahana mutu lwakupwa wakulimanyina muchiyoyela chenyi kwesekesa nalushimbi.\nKakwechi kukakpwa kulikwachila chamutuko, kumutumbika mutolongo chipwe kuchinyina kweka.\nMutu wosena analusesa lwakwivwilila chihande chenyi ku zango yayinene yakaye yakulimanyina, nge vanawane mutu kana anamulonga wunapandama kuchiyoyelo chenyi.\n1. Wosena navawana namulonga wawunene anajingolo jakuvangila kumuwana nge anamulonga shimbu kanda vamusopese, kaha atela kulihakwila yavene.\n2. Kakwechi kukapwa kuwanyina mulonga mutuko mwomwo hakuhona kumuwanyina chihande chamulonga wawunene, kwesekesa najishimbi jamuze mulifuchi chipwe kaye, halwola kana alvulumwine wuze mulonga. Chipwe kakwechi kukahana mulonga wawunene wuze mutuko kuhambakana wuze mulonga avulumine halwola kana lwakavanga.\nKakwechi kukapwa kuyanjisa mutu kwasekesa namukutwama chenyiko, tanga yenyi, limbo lyenyi, chipwe mukusonejeka chipwe kumusawula. Mutu wosena analusesa lwajingolo lwakumukinga lwalushimbi lwakuhona kumwivwisa woma.\n1. Mutu wosena analusesa lwakulitambukila nakutwama kala kungalila mukachi kalifuchi lyenyi.\n2. Mutu analusesa lwakufuma mulifuchi lyosena nazange chipwe mulifuchi lyenyi nakukinduluka cheka muze mulifuchi lyenyi atwama.\n1. Kala mutu analusesa lwakuzanga kuwahilila muchiyoyelo chenyi mumafuchi eka kuchina kuhona kumusopesa.\n2. Lusesa kana kalwechi kupwa nge mujila yize nayijila kwesekesa najijila jajipi javihande vyamafuchi chipwe kavetavila kwesekesa navishinganyeka vyakava United Nations.\n1. Kala mutu analusesa lwakupwa mutu wamulifuchi kana.\n2. Kakwechi kupwa kukafumisa mutu wuze nalisonekesa nakupwa mutu wamulifuchi kana chipwe kumukanyisa kwalumuna mutu kana kupwa wamulifuchi nazange.\n1. Malunga namapwevo vanamyaka yakutumo yakusemuka, chakuhona kuvakanyisa mwomwo wamiyachi navikova, mazu akalunga chipwe numba kavafuma mulifuchi kanako, vanalusesa lwakulimbata nakupwa najitanga. Vanalusesa lwakulimbata, mukutwama chavo chosena hakulimbata kaha nomu nawafwa aze malwavo.\n2. Kulimbata chosena navakachitavisa kwesekesa nakwitavila chavisemi jalunga napwevo vaze vanakuzanga kulimbata.\n3. Tanga kana navakayikinga kuvyuma vyosena mangana vapwenga vatu vakuliyoyela muchiyoyelo kana chalifuchi.\n1. Kala mutu analusesa lwakupita wupite wukawenyi kaha numba nakulifutula navakwavo.\n2. Kakwechi kukapwa kunyanga wupite wamutuko.\nMutu wosena analusesa lwakulitambukila nakushinganyeka, mukutwama chenyi namumazu akalunga, lusesa kana elu lwakwitavisa wuze mutu kufuma kala muchikungulwilo chamazu akalunga eka nakwingila kweka, chipwe numba wukawenyi numba navakwavo muze mungalila, kuhasa kutwalaho namazu kana nakutangisa namuvilombelo vyenyi.\nMutu wosena analusesa lwavishinganyeka nakuhajika, lusesa kana lunapu lwakushinganyeka vishinganyeka vyenyi chakuhona kupwa nawoma kaha nakuzanga kutambula nakunangula mazu navishinganyeka kuhichila mukala mazu amijimbu chakuhona veka kumukinga.\n1. Mutu wosena anajingolo jakuhasa kulikungulula chakuhona woma kaha namumawuka.\n2. Kakwechi kupwa kushinjila mutu kwingila muchikungulwiloko.\n1. Mutu wosena analusesa lwakuhanjika vihande mufulumende yalifuchi lyenyi, yikiye chipwe kuhichila muli vatu vasakula navamwimanyinako.\n2. Kala mutu analusesa lwakupwa hamwe kutachikiza vyuma mumilimo yamulifuchi lyenyi.\n3. Kuzanga chavatu chikiko nachihasa kuneha jingolo jafulumende jalifuchi lyosena nachipwa chakusweka hakuvwota, chipwe kukavangiza jijila jikwavo jakuvwotelamo.\nMutu wosena hakupwa wamuchiyoyelo analusesa lwakupwa najijila jimwe jakuhasa kupwa wakilikinga, kupwa nalisesa lwakupwa nawupite mujila yatela lifuchi chipwe kaye yetavila muluheto, mukutwama chavatu hamwe nachisemwa kaha hawulemu nalusesa lwakulizachila lwakutwala milimo kana kulutwe kuli wuze mutu.\n1. Mutu wosena ali nalusesa lwakuzata milimo kwosena nazange, kukavangiza jijila jamwaza jakuzachilamo yize milimo kaha nakumukinga wuze mutu kuchina mwahona kuwana milimo.\n2. Kala mutu chakuhona kulihandununa atela kutambula fweto yakutamo.\n3. Wosena anakuzata analusesa lwakutambula fweto yakutamo kwesekes namilimo anakuzata mwahasa kulikafwa nawo natanga yenyi kwesekesa nachiyoyelo chenyi, chipwe kuwana jijila jikwavo mwahasa kuwanyinamo mali akulikafwa nawo.\n4. Mutu wosena analusesa lwakuputuka chipwe kwingila muchikungulwilo nachihasa kumuhanjikilako nakumukinga mukuyoya chenyi.\nMutu wosena analusesa lwakupwa nalwola lwakunoka lwaviseke, kupwa nalwola lwamweseke lwakuzachilamo milimo kaha najilwola nawa jakunoka vatela wuze mutu kumuhana fweto.\n1. Mutu wosela analusesa lwakupwa nachiyoyelo chakutamo kupwa mutu wamulemu hamwe natanga yenyi mukulya, mukuvwala nakulikangula kumijimba hamwe navyuma vyazangiwa kukuyoya chamutu, lusesa lwakumukafwa halwola mwapwa tuliwe, kashinakaji chipwe mwahona vyuma vyatela kupwa vyakumukafwa mukuyoya chenyi.\n2. Mapwevo navanyike vavandende vatela kupwa nalusesa lwakuvatala kanawa, kaha mwana wuze nasemukila kweka kechi wamuze muzuvoko vatela kumulama kanawa apwenga nachiyoyelo chamwaza.\n1. Mutu wosena analusesa lwakutanga. Kutanga chosena chatela kupwa chawana, kufuma kukuputuka nakuheta kwakamwihi nakukukuma chakutanga. Kutanga chakuputukishilako chetala kupwa chawana. Kutanga chakulinangula Milimo nachipwako kaha kutanga chize chakuhambakanyisa nachipwa lika kuvat vosena kwesekesa namangana avovali nawo.\n2. Kutanga chosena nachipwako kwesekesa namangana amutu mangana apwenga wakulimanyina muchiyoyelo chenyi chajingolo jamutu. Nachinehesa mutu kuhasa kumutwala kulutwe, kumuwanyisa wusepa mukachi kamafuchi, vatu veka naveka mawuka eka avakakwitava, kaha nachitwala milimo yavaka United Nations kulutwe mukuneha kuwunda.\n3. Visemi vanalisesa lwakusakula shikola muka chipwe kutanga muka anakuzanga chawuze mwanenyi.\n1. Kala mutu analisesa lwakuhasa kutwala chisemwa kulutwe changalila kana, kuwahilila chavyuma vyachisemwa kaha nakutambasana chisemwa kana nakuwana kuwaha chacho.\n2. Mutu wosena analusesa lwakukinga chisemwa chenyi, kwesekesa nomu navahasa veka kuhasa kuchalumuna chipwe numba kuchisoneka kwesekesa nomu nachisoneka yavene.\nMutu wosena wukwechi lusesa muvyuma vyachiyoyelo cheyi omu mukwechi jingolo jajishimbi vanavuluka kwesekesa nalushiko elu vanafwelela.\n1. Mutu wosena anamulimo mungalila yize anakuyoyela yinakuya kulutwe.\n2. Mulusesa kana lwachiyulo, mutu wosena mwakapwa nalusesa lwakukavangiza lushimbu kwesekesa najishimbi jize navaketavila nakulilemesa vatu vavene nakupwa nakavumbi muchiyoyelo chavo.\n3. Lusesa lwajingolo kana eji jakwitavila jachiyulo kanda kala lwola kujisachisa nakuzomboka kwesekesa najishimbi javaka United Nations.\nKanda kuchifwelela nge echikulikasa kana chalufwelelo chinapandama kulifuchi limwe kahako, liwuka chipwe mutu kala lisesa lwa jingolo mwahasa kulilingila vyuma chipwe chuma echi nachihasa kupihisa jishimbi kana jalusesa vanasonekako.","id":"","dump":"CC-MAIN-2014-15","url":"http:\/\/unicode.org\/udhr\/d\/udhr_lue.html","date":"2014-04-20T00:56:51Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2014-15\/segments\/1397609537804.4\/warc\/CC-MAIN-20140416005217-00639-ip-10-147-4-33.ec2.internal.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000063181,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":63,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000063180923462}","num_words":1169,"character_repetition_ratio":0.09,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.141,"stopwords_ratio":0.066,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"\"Kanda . . . kwivwila lushiushiu vaka-kulinga mwamupiko\"\nKanda kwitavila kufukila chavaka-kuhuka chahakatando kakandende chimihonese kuzachila Yehovako. Shikaho hakenu muchima kuvyuma vyamwaza vyakushipilitu nakufwila kutesamo vyuma munalitomena\n\"Fwelela Yehova, linganga mwamwaza\"\nFwelelenu ngwenu Yehova mwamikafwa mukala ukalu namumona. Kaha nawa mwamikafwa mutwaleho lika kupwa vakushishika\nZatenunga natwima mulimo wakwambulula mujimbu wamwaza waWangana waKalunga\n\"Ivwila kuwaha Yehova\"\nNonekenunga lwola lwakutanga Mazu aKalunga nakuhunanana havyuma namutanga mangana mutachikize kanawa Yehova\n\"Itavila Yehova akutwaminyine mujila yove\"\nFwelelenu Yehova namuchima wenu wosena, kaha mwamikafwa mukala ukalu namumona\nPwenunga lika vakumika omu navamifumbukila, nakumiyanjisa, chipwe kumivangijikila\n\"Hola kulu kumeso aYehova Muvandaminenga\"\nLihendenu kuvyuma vize navimilingisa muhone kupwa vakuwahilila nakupwa vakukingiwa kushipilitu\n\"Vavavwovu navakaheta mavu\"\nPwenunga vavavwovu nakutwalaho lika kuvandamina Yehova palanga nomu mwakafumisako vilinga vyavipi vyosena muli nakumona\nKafwenunga vandumbwenu nakuvendejeka vaze vanahombo, hakuvalweza lushiko lwaKalunga lwakaye kakahya kaze kanapandama hakamwihi","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jw-mukanda-kukunguluka\/june-2016-mwb\/kunoneka-chakukunguluka-june6-12\/fwelelanga-kalunga-samu37-ulumbunwiso\/","date":"2019-03-23T00:26:55Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912202704.58\/warc\/CC-MAIN-20190323000443-20190323022443-00149.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000085831,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000085830688477}","num_words":133,"character_repetition_ratio":0.062,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.131,"stopwords_ratio":0.083,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"UKALU\nTwambenga ngwetu yenu mwazanga ngunja kaha muka-mahyenu azanga kutanga mikanda. Yove wazanga kutumbijeka vyuma kanawa, oloze muka-mahyove kalinga ngochoko. Yove wazanga kuhanjijeka navakwenu, oloze muka-mahyove kasaka kuhanjijeka navatuko.\nPamo munahase kwamba ngwenu: 'Katwalitelako, kaha nawa kangwamwene vyuma kana shimbu kanda tulimbateko.'\nAtela vyuma kana mwavimwene, oloze kamwavihakile manganako. Kamwasakile kuhunanana havyuma kanako, oloze omu munalimbate hakiko jino munavimono kanawa. Chihande chino nachimikafwa nge muli muukalu kana. Chatete, tushimutwilenu havyakutalilaho vimwe.\nVYUMA MWATELA KUTACHIKIZA\nMunahase kulimbalaka muvyuma vimwe vyavinene. Vatu veji kulivwasananga kulimbata mwomwo yakumona ngwavo vanalitela. Oloze nge vanamono ngwavo vanalihandununa muvyuma vimwe vize navikavanehela ukalu muulo kulutwe, kaha kaveshi kulimbatako. Nyi ngachili nge ukalu kana waundende ngana uze vamona vatu vosena mumalo?\nVatu kavasaka vyuma vyovimweko. Vyuma vinakavangizaho vinasolola hatoma nge pwevo nalunga kavasaka vyuma vyovimweko:\nVyuma asaka mutu. Anna * pwevo uze asomboka ambile ngwenyi, \"Kangwasaka kuya nakutambwojoka jitunda jajisukuko, oloze lunga lyami azanga kuya mumisenge nakunyina kumitondo nahajipili.\"\nTato. Brian ambile ngwenyi, \"Pwevo lyami eji kukotokela kusavala kaha nawa muze pulundundu nahinduka lyehi. Oloze yami ngwasaka kusavala washi, nge kangweshi kusavala jola jakutamoko ngweji kuhomba.\"\nVijililo. David ambile ngwenyi, muka-mahyove pamo asaka kuhanjijeka oloze yove kawachisakako. Ambile nawa ngwenyi, \"Kufuma vene kuunyike wami kangwasaka kuhanjika haukalu wamiko, oloze pwevo lyami akolela mutanga muze vapwile nakuhanjijeka haukalu wavo.\"\nJila mwasaka mukwenu nayikiko yinahase kupwa yakwoloka. Helena pwevo uze asomboka ambile ngwenyi, \"Vishinganyeka vyami havyuma vimwe vinahase kupwa vyakwoloka, oloze echi kachalumbununa nge ikiko kaha jila yakulingilamo vyuma kanako.\"\nVYUMA MWATELA KULINGA\nKundwizenu vyuma asaka mukwenu. Adam ambile ngwenyi: \"Pwevo lyami Karen kazanga ngunjako, oloze eji kungutwalanga nakutala ngunja kaha nayikiye eji kukuwililanga. Ikiye asaka kuya kujizuvo valamina vyuma vyakushikulu nakutala vyuma vyatwamamo, kaha yami nawa ngweji kumutwalangako swi noho mwazangila yivene kukinduluka. Ngweji kufwilanga kusaka vyuma azanga mwomwo vyapwa vyavilemu kuli yikiye.\"—Lushimbi lwamuMbimbiliya: Wavaka-Kolinde 1, 10:24.\nVishinganyeka vyamukwenu vinahase kupwa vyakwoloka. Numba tuhu jila nashinganyeka mukwenu yakulingilamo vyuma yinalihandununa nayenu, oloze kachalumbununa nge yakuhengako. Omu mukiko amwene Alex uze ahanjikile ngwenyi, \"Kunyima ngwashinganyekele ngwami kulinga vyuma mujila yimwe kaha chikiko chapwa chakwoloka, oloze omu keshi mukikoko. Omu ngwambachile ngwamwene jino nge kwatwama jijila jajivulu jakulingilamo vyuma. Kaha jila hijila yatwama nakuwaha chayo.\"—Lushimbi lwamuMbimbiliya: WaPetulu 1, 5:5.\nMonenunga vyuma mujila yakwoloka. Nge navamba ngwavo vatu muulo valitela kachalumbununa nge vazanga vyuma vyovimweko. Shikaho nge muka-mahyenu kazanga vyuma vimwe vize mwazanga yenu, kaha kamwatela kukukulula ngwenu mwalimbenjele kulimbata namutu kanako. Mukanda umwe wahanjika hamalo wamba ngwawo, \"Vatu vavavulu veji kuvuluka nge, 'Ngwalimbenjele kulimbata namutu kana.' Oloze nge mwatwama hamwe mukuwahilila, kaha chasolola nge mwalizanga numba tuhu kamwazanga vyuma vize azanga muka-mahyenuko.\" (The Case Against Divorce) Mbimbiliya yahanjika ngwayo: \"Itavilenunga lika tutenga twavakwenu, . . . numba tuhu mutu umwe ali nachuma chimwe chakumulingisa ayayavale.\"—Wavaka-Kolose 3:13.\nEseka echi: Soneka vyuma vyosena vize mwazanga namuka-mahyove. Kufumaho soneka vyuma vize azanga muka-mahyove vize kawazanga yoveko. Kaha lava jino vyuma kana. Unahase kuwana nge vyuma vize azanga muka-mahyove vize kawazanga yoveko vyapwa vyavindende kaha nawa kavyalemako. Echi nachikukafwa umone vyuma vize watela kuliula chipwe kumukundwizanga. Kenneth ambile ngwenyi: \"Ngweji kwivwanga kuwaha nge puwami mwangukundwiza muvyuma vize ngwasaka, kaha ngwejiva ngwami nayikiye eji kwivwanga kuwaha nge nangumukundwiza. Shikaho nge puwami nawahilila, kaha nayami ngweji kuwahilila.\"—Lushimbi lwamuMbimbiliya: Wavaka-Fwilipi 4:5.\n^ par. 10 Majina amwe ali muchihande chino vanawalumuna.","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jimangazini\/g201512\/nge-kamwasaka-vyuma-vyovimweko-muulo\/","date":"2019-03-21T19:52:51Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912202572.29\/warc\/CC-MAIN-20190321193403-20190321215403-00297.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000098944,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000098943710327}","num_words":521,"character_repetition_ratio":0.059,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.16,"stopwords_ratio":0.188,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"\"Ndumbwami wapwevo wamuchikungulwilo chetu anguvangijikilile ngwenyi ngunevi jimbongo jenyi. Kaha vandumbwetu veka vamuchikungulwilo vatachikijile chihande kana nakuputuka kumuhakwila. Kutwala muze uze ndumbwami angulwezele ngwenyi natambula mujimbu weka wakuvuluka nge keshi yami ngwevile jimbongo jenyiko. Numba tuhu alikonekelele kuli ami, oloze ngwashinganyekele mumuchima wami ngwami kangweshi kukamukonekelako hachuma nangulingi.\"—Linda.\nKUTALA nayove vakupihisaho lyehi kumuchima kuli ndumbwetu ngana muze chapwile kuli Linda tahi? Chaluvinda, vandumbwetu vamwe vanevunga kupihya chikuma havilinga vyavandumbwavo nakuvazeyesa nakushipilitu. Kutala nayove vakupihisaho lyehi kumuchima kuli ndumbwetu tahi?\nKutala Mutu Nahase \"Kutuhandununa kuZangi yaKalunga\" Tahi?\nChinahase vene kutukaluhwila kukonekela ndumbwetu uze natupihisa kumuchima. Chipwe ngocho, vaka-Kulishitu vatela kulizanga navakwavo. (Yowano 13:34, 35) Nge mukwetu muka-kwitava natulingi mwamupi, chinahase kutukolesa chikuma kumuchima.—Samu 55:12.\nMbimbiliya yahanjika ngwayo lwola lumwe vaka-Kulishitu veji 'kupwanga nachuma chimwe chakuvalingisa vayayavale.' (Wavaka-Kolose 3:13) Chipwe ngocho, nge chuma kana chinasoloka kuli etu, chinahase kutukaluhwila kuwana mwakulingila. Kutala kuli vyuma vimwe vize vinahase kutukafwa tahi? Tuchitalenu hajishimbi jino jitatu jamuVisoneka:\nSetu wamwilu atachikiza vyuma vyosena. Yehova eji kumonanga vyuma vyosena vyeji kusolokanga kuhakilako vene navilinga vyavipi tweji kumonanga naukalu weji kufumangamo. (WavaHepeleu 4:13) Kaha nawa Yehova eji kutwivwilanga keke nge tunakuyanda. (Isaya 63:9) Keshi kwechelela 'luyando chipwe vihuli' chipwe vyuma vyeka numba vene ngamba yenyi 'atuhandunune kuzangi yaKalungako.' (Wavaka-Loma 8:35, 38, 39) Nayetu katwatela kwechelela kala chuma chipwe kala mutu atuhandunune kuli Yehovako.\nKukonekela kachalumbununa kwechelela vilinga vyavipi vitwalilileko. Nge natukonekela vaze vanatupihisa, kaha kacheshi nakulumbununa nge tunetavila chipwe tunechelela vilinga vyavipi vitwalilileko. Tachikizenu ngwenu Yehova ketavisa shiliko, oloze eji kukonekelanga nge chinatemo kulinga ngocho. (Samu 103:12, 13; Hambakuke 1:13) Omu Yehova eji kutukolezezanga tukonekelenga vakwetu, eji kutulwezanga tumulondezeze. Keshi \"kulamina vatu koko haya myaka yosenako.\"—Samu 103:9; Mateu 6:14.\nNge natuhona kulaminanga vakwetu koko, kaha natunganyala. Mujila muka? Tala hachakutalilaho chinakavangizaho. Olola livoko lyove nakuhakaho lilolwa lyalilemuko chindende. Chinahase kupwa chachashi lilolwa kana kupwa lika halivoko lyove halwola lwalundende. Oloze ngachilihi nge mutwalaho lika kwolola livoko lyove halwola lwalusuku? Kutala unahase kulyolola muminyutu yayindende tahi nyi haola yamuundu, nyi kuhambakanaho? Chikupu vene livoko lyove nalizeya chikuma. Numba tuhu kulema chalize lilolwa kacheshi kwalumukako, oloze lilolwa kana nge nalishimbula chikuma halivoko lyove, kaha nawivwa nge linaleme. Omu mukiko chapwa nakulamina vakwetu koko. Nge natulamina mukwetu koko halwola lwalusuku, numba vene hachuma chachindende, kaha natuliyanjisa etu vavene. Echi chikiko chalingisa Yehova atukolezeze tuhonenga kulamina vakwetu koko. Kukonekela vakwetu chinahase kutunganyalisa.—Vishimo 11:17.\n\"Ngwevwile Kwijiva Nge Yehova Ali Nakuhanjika naYami\"\nVyuma muka vyakafwile Linda ahone kulamina uze mukwavo koko havyuma vize amulingile? Chuma chimwe chamukafwile shina kushinganyeka haVisoneka vize vyahanjika hakukonekelanga vakwetu. (Samu 130:3, 4) Chuma chakafwile chikuma Linda shina kutachikiza ngwenyi nge mwakonekela uze mukwavo, kaha naYehova mwamukonekela. (Wavaka-Efwesu 4:32–5:2) Ngachize, ahanjikile ngwenyi: \"Ngwevwile kwijiva nge Yehova ali nakuhanjika nayami.\"\nMukuhita chalwola, Linda kapwile cheka nakokoko. Akonekelele uze ndumbwenyi namuchima wenyi wosena, kaha oholyapwa apwa jino hisepa lyenyi. Linda achili lika nakuzachila Yehova. Tachikiza ngwove Yehova asaka kukukafwa nayove ulingenga mwomumwe.","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/mikanda\/kinduluka-kuli-yehova\/kutupihisa-kumuchima\/","date":"2019-03-27T02:27:22Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912207618.95\/warc\/CC-MAIN-20190327020750-20190327042750-00039.warc.gz","language":"lue","language_score":1.000007987,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000079870224}","num_words":452,"character_repetition_ratio":0.048,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.167,"stopwords_ratio":0.133,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"Talenu, Ivwililenu Na Kuyoya 7 Mukanda Wamuchitanu Nayivali Yesu, Mwata, Mulwilo\n개요: From Luke and John. 24 sections. It has a picture book to go along with the recording.\n|스크립트 번호:||424|\n|언어:||Luvale|\n|주제:||Resurrection of Jesus; Death of Christ; Multiple themes|\n|청중:||General|\n|스타일:||Monolog|\n|장르:||Bible Stories & Teac|\n|세분화:||General|\n|목적:||Teaching|\n|성경 인용:||Extensive|\n|지위:||Approved|\n이 스크립트는 다른 언어로 번역 및 녹음을위한 기본 지침입니다. 그것은 그것이 사용되는 각 영역에 맞게 다른 문화와 언어로 조정되어야 합니다. 사용되는 몇 가지 용어와 개념은 다른 문화에서는 다듬어지거나 생략해야 할 수도 있습니다.\nKulumbununa\nMuchano vene kumana ou lunga vavuluka Yesu ikiye vene vatuma kufuma kuli Kalunga nahase kuhana vatu kuyoya chahaya myaka? Kusemuka chaYesu, vikomwesa alingile, kuyoya chenyi nakusanguka chenyi kufuma kuvafu, na mazu enyi alumbununa muchano vamutuma kufuma kuli Kalunga. Shimbu munatwane nakwivwilila, talenu mumivwimbimbi eyi yilimuno mumukanda usweuluka. Omu nawivwa chivumino, fukununa lipepa lya muvwimbimbi linakavemo. (Kwimba)\nMuvwimbimbi watete (1) Kusemuka chaYesu\nYowano 1:1 - 14; Luka 2:1 - 11\nTutalenu hamuvwimbimbi. Uli nakusolola kemba napwevo, naye yakemba na lunga lyenyi. Ava malunga vatatu vakwavo vapwile tufunga. Vali nakutala kemba. Lijina lyenyi Yesu. Lunga umwe nafukama hamambuli kuli Yesu mwomwo ika? Achilingile ngana mwomwo Yesu apwile kemba wamulemu ou kanda asemuke lyehi. Shimbu kanda Yesu achisemuke apwileko lyehi naKalunga hamwe muze muchihela chamwilu. Vyuma vyakutenga vyosena vavitengele kuli Kalunga. Kalunga ikiye shipilitu. Alisolola yivene muli Yesu, ou asemukile kuli naye wamujike. Shipilitu yaKalunga alingishile echi chipwenga chachashi. Shipilitu youmwe atwamine muli Yesu kulishitu. Echi chinalumbunuka kupwa vene Yesu ikiye Kalunga. Yesu afumine mwilu atusokole kushili nakusonyi nakutusolwela omu natuhashila kupwilamo kupwa tuvana vaKalunga. (Kwimba)\nMuvwimbimbi wamuchivali (2) Yesu mwalumuna meya kupwa vinyo\nYowano 2:1 - 11\nOmu alingile Yesu napu lyehi vupi lyalunga, ayile kuchiwanyino chakumbachisa. Tumbaji twenyi na naye Maliya vayile nenyi hamwe. Maliya atachikijile chikupu ngwenyi Yesu afumine kuli Kalunga, kaha omu yakumine vinyo, amulwezele ikiye. Kaha naye Maliya alwezele vangamba, \"Lingenu mweshomwo mwamilweza.\" Kwapwile milondo yitanu naumwe kwaka mwihi. Kaha Yesu avalwezele ngwenyi, \"Zalisenu eyi milondo nameya.\" Kaha valingile nganomu avalwezele, \"Mbatenu mutwale kuli mwenya chilika.\" Meya alumukile kupwa vinyo yamwaza! Kaha tumbaji twaYesu vaputukile kumona ngwavo ikiye alinangolo jajinene ja kufuma kuli Kalunga, kaha vetavile muli ikiye. (Kwimba)\nMuvwimbimbi wamuchitatu (3) Yesu mwashimutwila na Nyikotemu\nYowano 3:1 - 36\nUfuku umwe lunga walijina lya Nyikotemu ejile kuli Yesu mangana vashimutwile havikomwesa alingilenga navyaKalunga nawa. Ou lunga apwile wamulemu mukakunangula muli vaIsalele. Ikiye evwilenga ngwavo Yesu ali nakulinga vikomowesa. Atachikijile ngwenyi Yesu afuma kuli Kalunga. Kaha Yesu ahanjikile kuli yikiye ngwenyi, \"Chamwenemwene nangukulweza ngwami. Kuvanga mutu asemuke cheka. Nge chiku keshi ku kaumona wangana waKalungako.\" Nyikotemu amwihwile ngwenyi, \"Mutu mwahasa ngachilihi omu nakolo lyehi?\" Yesu ahanjikile kuli ikiye, \"Kemba omu mwasemuka kufuma kuli naye, mwapwa nakuyoya chakumujimba. Chochimwe nawa mutu kuvanga asemuke kushipilitu yaKalunga apwenga nakuyoya chakushipilitu.\" Yesu kapwile nakuvuluka kusemuka chakumujimba nge mwaya chisemwa chautuko. Shipilitu Wajila mwalweza vatu shili javo. Mutu atela kusemuwa cheka kuhichila mumulimo wa Shipilitu Wajila yaKalunga. Shipilitu Wajila eji kumwenesanga vatu jishili javo mwavaka fwako valumuke kufuma kuvilinga vyavo vyamwaka na kumakuli aSatana osena. Numba amutachikize ngwavo Yesu napu muka-kulwila vosena vaze navamufwelela ikiye. Navaputuka kuyoya jino chakwivwisa Kalunga kuwaha. Tanga yavatu vavahya vakundama kutanga yaKalunga. Vaka kufwelela vayoya, mwomwo shipilitu yaKalunga ali muli vakiko. Oloze ou kanda amufwelele Yesu, afwa lyehi. Keshi kuheta mwiluko. (Kwimba)\nMuvwimbimbi wamuchiwana (4) Chilolo mwalifukala kuli Yesu\nYowano 4:46 - 54\nNawivwa ngachilihi nge mwanove apwanga nakuviza? Ou lunga ali mumuvwimbimbi atambukile mushipili wausuku nakumuwana Yesu. Apwile chilolo wamulemu. Mwanenyi apwile kwakamwihi nakufwa. Amulembelele Yesu nakwamba ngwenyi, \"Ove mwata, twatuyenga nayami kuzuvo yami shimbu kanda mwa nami afwenga.\" Yesu amukumbulwile ngwenyi, \"Yako kaha. Mwanove mwayoya.\" Uze lunga afwelele muze amulwezele Yesu ayile kwimbo. Kaha omu apwile nakuya mujila, alihuma nganyine navangamba jenyi navamulweza ngwavo mwanove jino wamutonyi. Chishika chamufumanga halwola vene luze Yesu akulwezanga ngwenyi, \"Mwanove mwayoya.\" Ou lunga hamwe navakazuvo yenyi va mufwelele Yesu. (Kwimba)\nMuvwimbimbi wamuchitanu (5) Lunga wakuviza kuchijiva\nYowano 5:1 - 47\nMu nganda yayinene yaYelusalema mwapwile chijiva. Vatu vafwelelenga ngwavo halwola lumwe, mutu hakulivanga kushikumuka washi muchijiva haze meya nawavyeluka, ikiye mwahinduka washi. Lunga umwe avijilenga myaka makumi atatu nayitanu nayitatu (38). Jino Yesu amumwene uze lunga natwame kwakamwihi na chijiva, amwambile ngwenyi, \"Unasake upwenga uwalambwe tahi?\" Uze lunga amukumbulwile, \"Kangweshi naumwe mwahasa kungukafwa kunguhaka muchijiva omu meya nawavweluka.\" Kaha Yesu amwambile ngwenyi, \"Katuka imana! Mbata kahela kove tambuka.\" Haze vene ambachile kahela kenyi atambukile. Uze lunga vamukile. Oloze vatu vamwe vapihilile naYesu mwomwo amukile uze lunga haSambata, likiko likumbi lyalilemu lyaKalunga. Muli vaYuleya likiko likumbi lyapwilenga lya kunoka na kwalisa Kalunga, keshi vakiko vazateho milimo na umweko. Kuka kana chatumwenesa ngwetu Yesu ali nangolo nalusesa lwakuka kala likumbi, chipwe tuhu halikumbi lyaSambata. Omu vamumwene vatwamina javaYuleya uze lunga nambate kahela kenyi, vakiko vamwambile ngwavo, \"Lelo Sambata! Naumwe pimbi mwambata kahela kenyi halikumbi kana.\" Omu vachivwile ngwavo kumana Yesu ikiye amukanga misongo yenyi ou lunga, vaputukile kumuwanyina Yesu milonga. (Kwimba)\nMuvwimbimbi wamuchitanu naumwe (6) Yesu mwalisa makombakaji atanu avatu\nYowano 6:1 - 15, 25 - 28, 35; Mateu 14:19; Mako 6:41\nPuho ya Yesu vatu vayivwilenga ya kuka vakakuviza. Kaha likumbi limwe liyongomena lyamukavile kuze kwakuhengama. Jino Yesu ahulile tumbaji twenyi, \"Kulihi tunahase kuwanyina kwaku lanjila vindanda ava vatu mangana valyenga?\" Kambaji kenyi umwe amukumbulwile ngwenyi, \"Kanyike umwe walunga ali na vindanda vitanu navayishi vavali, oloze kavihashile kuzuka kuli vatu vosenako.\" Yesu atwamishile vatu vosena hamavu. Kaha atambwile vize vindanda navaze vaishi asakwilile kuli Kalunga. Ngocho vize vindanda na vaze vaishi avipazwile tuvihanda tuvihanda avihanyine kuli aze mayongomena avatu, kaha valile nakuchisezaho. Vosena vazukile nakwikuta. Likumbi lyakwavo lize liyongomena lyavatu lyamukavangijile Yesu. Kaha ambile kuli vakiko, \"Nangumilweza mwamuchano, enu muli nakungu tonda yami, keshi nge mwomwo vikomowesa vize ngwalinganga muli enu vikiko vyamilumbunukilangako. Oloze mwomwo mwalyanga kuvindanda vize mwekutanga shikaho. Kanda namuzakamina kulya chakulyenyeka, oloze sakenu kulya chize nachimihana kuyoya chakwilila, chikiko echi Mwana Mutu mwamihana enu.\" Yesu apwile nakulivuluka ivene. Ahanjikile nawa ngwenyi, \"Ami yami chindanda chakuyoya. Weshowo mweza kuli ami keshi kukevwa zala, ou mwa fwelela muli ami keshi kukevwa lipwilako.\" (Kwimba)\nMuvwimbimbi wamuchitanu naivali (7) Yesu mwatambuka helu lya meya\nYowano 6:16 - 21; Mateu 14:22 - 32\nOmu Yesu akumishile kulisa lize liyongomena lyavatu. Avalwezele vayenganga kwavo. Kaha ikiye alwezele tumbaji twenyi vengile muwato nakulivangaho musali yakalwiji. Oloze ikiye ayile hapili, na kulomba kuli Kalunga. Hachingoloshi apwile ukawenyi kaha. Shimbu omu wato walingile unasunuka lyehi nakufuma kutunda, uze wato wahungumukile mwomwo peho yatohwele. Omu kwapwile kwakamwihi nakucha, Yesu ejile kuli tumbaji twenyi ali nakutambuka helu lyameya amukalunga lwiji (apwa kalunga lwiji wamunene chikuma). Tumbaji twenyi hakumumona ali nakutambuka helu lyameya, valikomokelele chikuma. Valyambile ngwavo, \"Ou napu mujimu!\" Vaputukile kutetumuka vevwile woma. Yesu ahanjikile kuli vakiko ngwenyi, \"Kanda namwivwa womako! Yami Yesu.\" Kaha engilile navo muwato, hahaze vene makimba aunjile. Echi nawa muli tumbaji vachimwene ngwavo ngolo jaKalunga ji nazate muli Yesu. (Kwimba)\nMuvwimbimbi wamuchitanu naitatu (8) Yesu mwahindula lunga wakapupututa\nYowano 9:1 - 41, 8:12; 1 Yowano 1:7\nKwapwile lunga umwe apwile kapuputa kufuma kukusemuka chenyi. Tumbaji twenyi vamuhulile ngwavo, \"Ove muka-kunangula, mwomwo ika ou mutu asemukile kapuputa? Iya avulumwine ikiye tahi nyi visemi jenyi?\" Yesu avakumbulwile ngwenyi, \"Kacheshi nge ikiye avulumwineko chipwe visemi jenyiko. Ou lunga asemukile ka puputa mangana milimo yaKalunga ikasolokele mukuyoya chenyi.\" Kaha afwijile hamavu aumbile kandambo. Kaze kandambo akakwichile hameso auze lunga wakapuputa. Kaha Yesu ahanjikile kuli uze mutu ngwenyi, \"Yako, ukasane muchijiva cha Shilowame\" (kuchilumuna chinapu ngwavo, wakutuma). Kaha uze lunga ayile asanyine akindulukile natono. Tuvavavulu tunapu tutupuputa mukutachikiza mazu aKalunga. Oloze Yesu ngwenyi, \"Ami yami musana wava kamavu. Weshowo mwangukavangiza keshi kukatambuka mumilimako, oloze muli ikiye namupwanga musana wakuyoya.\" (Kwimba)\nMuvwimbimbi wamuchitanu naiwana (9) Yesu mwasangula Lazalu kukufwa\nYowano 11:1 - 46\nKwapwile lunga umwe apwile nakukola chikuma. Ikiye nava yayenyi va mapwevo, vapwilenga Maliya na Malita vapwile masepa jaYesu. Vakiko vatumine mujimbu kuli Yesu ngwavo, \"Ove mwata ou wazanga alinakukola.\" Omu Yesu evwile ou mujimbu kaha ambile ngwenyi, \"Echi kukola kacheshi chakumutwala kukufwako. Oloze chinapu cha kumutohweselaho Kalunga mangana Mwana Kalunga vaka-mutohweselengaho hachikiko.\" Yesu avazangile Lazalu nava yayenyi. Yesu kayile kuli ikiye haze veneko. Omu jino mwahichile makumbi avali alwezele tumbaji twenyi ngwenyi, \"Lazalu nafu, chinawahe muli ami kangwapwile kuze koko, mangana enu muketave. Oloze tuyenuko.\" Omu Yesu ejile kuli vakiko awanyine Lazalu natwame lyehi muchimbumbe makumbi awana. Vayayenyi valinyengele mwomwo Yesu kejile washi nakumuka Lazaluko, oloze Yesu ahanjikile kuli Malita ngwenyi, \"Songo yove mwasanguka cheka.\" Haze vene alombele kuli Kalunga alwezele jino vatu vapwile kuze vasokolole kuchi mbumbe. Amusanyikile, \"Ove Lazalu, lovokamo!\" Lazalu alovokelemo, hanga vamujingilanga mahina achimbumbe. Mayongomena avatu apwile kuze kuchimbumbe omu vamwene chuma kana vamufwelele Yesu. Avambile ngwenyi, \"Ami yami kusanguka, ami yami kuyoya. Weshowo mwangwitavila mwayoya chipwe mwafwa kaha; weshowo nayoyo nangwitavila keshi kukafwako.\" Ove unetavamo tahi? (Kwimba)\nMuvwimbimbi wamulikumi (10) Yesu mwafwa hakulusu\nYowano 18:1 - 19:42\nYesu ali lumbunwinenga ivene muvikomowesa alingilenga kupwa Mwana Kalunga. Vatwamina java Yuleya vamwivwilile lushiushiu vasakilenga ngwavo vamujihe. Yesu avalwezele tumbaji twenyi ngwenyi atela kufwa ha jishili javatu vosena. Ikiko jila kaha yakuneha malunga, mapwevo na vanyike va vandende kuvahi lwisa cheka kuli Kalunga. Yuta, uze apwile umwe watumbaji twa Yesu, amusolwele Yesu kuli vaYuleya na mali. Vejile nakumukasa Yesu. Petulu na tumbaji vakwavo vamuchinyine nakumuseza ha woma. Vaze vatwamina javaYuleya vamunehele Yesu kuzango. Vawanyine nge Yesu kalingile mulongako. Oloze vatambakanyine ngwawo, \"Vamusukike! Vamusukike!\" Vamunehele Yesu kumeso avatu. Vatambakanyine, \"Vamusukike! Vamusukike!\" Mwana Kalunga wakwoloka vamutwalile na kumusukika. Vihwanga vavali vavasukile hamwe nayikiye. Vavazangamishile hashili javo, oloze Yesu kalingile mulonga naumweko. Afwile kupwa wana hashili najisonyi ja vatu vosena, najeji jove najeji jayami. Yesu apwile wana kuli Kalunga ou ambachile shili jetu. (Kwimba)\nMuvwimbimbi wamulikumi naumwe (11) Maliya na Yesu kuchimbumbe\nYowano 19:38 - 20:18\nUmwe muka-kumukava Yesu lijina lyenyi apwile ikiye Yosefwe alombele mujimba wa Yesu. Mujimba vamuhanyinewo. Yosefwe ausavalikile mu chimbumbe chachihya. Ngocho kuze kuchikolo chachimbumbe vashindumwinyineko lilwolwa lyalinene. Halikumbi lyamuchitatu Maliya wakumangatale ayile kuchimbumbe. Ikiye pwevo umwe uze afumishile Yesu vandemone. Lize lilolwa valifumishileko. Maliya alilile. Anongamine nakutala muze muchimbumbe. Mujimba wa Yesu vanaumbate mu lyehi unayi. Jino tungelo vavali vatwamine muze mwapwile mujimba wa Yesu. Vamuhulile Maliya, \"Mwomwo ika ulinakulila?\" Avakumbulwile ngwenyi, \"Vanambate mujimba wa mwata wami! Ami kangwata chikijile oku vanauhake mujimba wenyiko.\" Kaha Maliya alumukile, amwene lunga umwe nemana lwi, oloze Maliya katachikijile ngwenyi ikiye Yesuko. Yesu amuhulishile Maliya, \"Ove pwevo, uli nakulila ika? Ove uli nakutondeya?\" Maliya ashinganyekele ngwenyi pamo muka-kuzata mulitepa, ambile kuli ikiye ngwenyi, \"Ove mwata, kachi nge ove yove unambate mujimba wenyi, achi ngulweze ami, nanguya nakuumbata.\" Kaha Yesu amusanyikile ngwenyi, \"Maliya.\" Jino atachikijile ngwenyi ou ikiye Yesu. Nayoyo! Ahanjikile jino kuli Maliya, \"Yako kuli tumbaji twami, ukavalweze, 'Ngulinakuhiluka kuli tata, senu, kuli Kalunga kenu Kalunga kami.'\" (Kwimba)\nMuvwimbimbi wamulikumi naivali (12) Yesu mwasoloka kuli tumbaji twenyi\nYowano 21:1 - 19\nShimbu kanda Yesu ahiluke mwilu, alingile chikomowesa chikwavo. Ufuku-umwe tumbaji twenyi vayile nakuta ishi, kavakwachile numba umweko. Omu kwapwile jino chimene, lunga umwe alisolwele kungenge yachijiva. Avalwezele mangana vatenga moji avo kumutamba walivoko lyachilyo kusali ya wato. Kaha nava kwata vaishi vavavulu. Vononokelemo valingilemo kaha vakwachile vaishi. Jino tumbaji vejivile ngwavo kumana tunahanjikanga naYesu. Vanehele vayishi vosena vakwachile kutunda. Yesu avalongeselele kulya. Hakukumisa kulya ahanjikile kuli vakiko. Petulu apwile navo hamwe. Ikiye achinyine navakwavo veka hamwe haze Yesu vamukwachile. Ikiye nawa uze amuhamikilile Yesu. Kaha Yesu ahanjikile kuli Petulu ngwenyi, \"Ngukavangize ami!\" Amulwezele anangule vatu jaKalunga, avalame nakuvanangula vakampulule mujimbu wamwaza waYesu nomu ejilile nakufwa hashili javatu vosena nakumuhonesa Satana haze asangukile Yesu kufuma kuvafu. Kalunga asaka vatu vosena vevwenga mujimbu wa kumuvuluka Yesu na vikomowesa vyenyi, mangana vahase kwitava ngwavo ikiye Mwana Kalunga. Mukave ikiye kaha nayove nava kulwila nakutambula kuyoya chahaya myaka yosena.\nMuvwimbimbi wamulikumi naitatu (13) Yesu mwanangula tumbaji twenyi vavali\nLuka 24:13 - 35\nVaYuleya vavavulu vapwilenga na kushinganyeka ngwavo Yesu mwakavapulula kufuma kuli vaka-kole vavo vaLoma. Nduma kechi chikiko ejilile Yesu hamavuko. Hakukuminyina jino vaYuleya valivwasanyine na vakulwane javaLoma vamujihe Yesu. Inu munatachikiza mu vamujihilile Yesu kuli maswalale jaLoma hakumusukika kukulusu kuze afwilile? Omu alingile hanasanguka lyehi kufuma kuvafu, tumbaji twenyi vavali vapwilenga nakufuma kwimbo. Kukasumuka Yesu nalisolola kuli vakiko. Kavamutachikijileko vamwene ngwavo pamo napu kaha ngeji. Yesu avahulile, \"Ika muli nakuya nakushimutwila lika mujila yenu?\" Vamukumbulwile, \"Ove yove kaha unapu ungeji muno muYelusalema unahono kutachikiza vyuma vina nakusoloka muno makumbi awa?\" Kaha vamulwezele vyuma vyosena vyasolokole kuli Yesu, nakulweza omu alisolwelele kupwa kapolofweto wakufuma kuli Kalunga muvikomowesa alingile, nomu vatwamina javo vamukashililemo nakumuhana kumavoko avakakole vamusukike. Yesu avalumbunwinyine vize alingilenga Mose natupolofweto twaKalunga vakwavo nakumuvuluka mumazu vasoneka mumyaka yayivulu. Tupolofweto vamuvulukile ngwavo Yesu mwakayanda nakufwa. Vavulukile nawa ngwavo ikiye mwaka sanguka kuvafu nakutwama kulivoko lyaise lyachilyo, mangana akahase kuyula wangana wakalunga myaka na myaka. Ufuku vene uze Yesu atwamine nakulya natumbaji twenyi vavali. Omu apazwile chindanda avahanyineko, meso atumbaji vaze atonene vamutachikijile. Ikiye alela nganyine kufuma kumeso avo. Jino vaze tumbaji vahilukile cheka muYelusalema nakuhichilamo vakwavo tumbaji, ngwavo Yesu tunamumono nasanguka. Jino twivwenu ivene Yesu mwatunangula ika yetu kufuma ku mazu vasoneka. (Kwimba)\nMuvwimbimbi wamulikumi naiwana (14) Mwana-walunga muli vangulu\nLuka 15:11 - 20\nShimbu kanda kufwa chenyi Yesu, ikiye avanangwile mujimbu walunga umwe apwile navana vavali. Ou wakanyike ambile kuli ise ngwenyi, \"Nguhane chimbwa cha uswana wami.\" Ise avapangilile luheto vana venyi. Kaha uze wakanyike ayile kulifuchi kwakusuku. Enyekele mali enyi osena mukufwila vyahano hamavu. Kaha zala ya kalombolombo yejile muze mulifuchi enyekelele vyenyi vyosena. Kapwile nachumako. Ngocho akatukile na kuya nakuzachilila kuli lunga umwe ou amutuminenga alisenga vangulu jenyi. Ikiye omu evwilenga zala kaha asakilenga alyenga kulya cha vangulu. Kaha ashinganyekele nakulyamba ngwenyi, \"Vangamba ja tata vaku muzachila vali nakulya nakuchisezaho, oloze ami ngulikuno nakuyandayanda na ngufwa! Nangukatuka nakuya cheka kuli tata nangukamba kuli ikiye ngwami: tata, ngunavulumuna kuli Kalunga na kuli ove nawa, ami kawatela cheka kunguvuluka ngumwanoveko. Ngulingise kupwa ngungamba yove wakufweta.\" Akatukile nakuya kuli ise. (Kwimba)\nMuvwimbimbi wamulikumi naitanu (15) Mwana wakujimbala mweza kwimbo\nLuka 15:21 - 32\nOmu uze mwana apwile hakasuku, kaha ise amumwene. Ngocho ise amusesele nakumulahila jimbushi amukwachile mukapanga amusweswenyele. Ise alwezele vangamba jenyi vanehe kuvwala chamwaza, valongesele nawa kulya chamwaza. Ahanjikile ngwenyi, \"Tulingenu chilika chakuwahilila. Mwomwo ou mwanami napunga wakufwa jino nayoyo cheka, apwile wakujimbala oloze ngunamuwane.\" Kwapwile kuwahilila chachinene. Yesu natulweze ngwenyi, Kalunga napu nge uze ise yauze mwana. Vatu vosena vanapu nge uze mwana avulumwine ayoyelenga mushili namujisonyi. Chipwe tuhu ngocho Kalunga atusaka vene, eji kututalililanga etu kwiza chetu kuli ikiye. Ikiye asaka kutukonekela etu nakufumisa sonyi jetu ajimbate ikiye mangana tutwamenga mu kavumbi. Amutumine Yesu kwiza nakutonda nakulwila nawa vaze vanafumu kumeso aKalunga. Vatu vakwechi kuyoya chakulihandununa naKalunga, vanajimbala lyehi valimukuyoya chakupaya. Yesu kaha ikiye jila yavatu vaze vana jimbala vezenga kuli Kalunga, chisemi chavo nakuvalingisa mwapwa mutanga wenyi cheka. (Kwimba)\nMuvwimbimbi wamulikumi naitanu naumwe (16) Lunga muka-luheto\nLuka 12:13 - 21\nYesu anangwile mayongomena avatu mujimbu waumwe lunga apwile muka-luheto apwile na jimbuto jamwaza jajivulu. Alyambile ngwenyi, \"Nangulinga ika jino, mwomwo kangweshi noku nanguhashila kuswekela jimbuto jamiko?\" Kaha alyambile ngwenyi, \"Nangulinga ngana: Nangupuzula visete nakutunga vyavinene, kaha nanguhakamo jimbuto jami josena. Kaha nangwamba kumwono wami ngwami, 'Uli nakulya chakusweka chachivulu unalitumbikila; hwima, lyako, nwako, wahilila!'\" Kalunga amwambile ngwenyi, \"Ove chileya! Ufuku vene uno ove naufwa. Kaha iya mwambata evi vyosena unalilongesela navipwa vyeya?\" Yesu ngwenyi, \"Mukiko vene nachipwa kuli owo mwaliswekela vyuma vyenyi ivene kaha kechi naluheto lwenyi kumeso a Kalungako. Vangulukenu nakulilama enu vavene kukulitohwesa chosena mwomwo kuyoya chamutu kacha fuma hakuvula cha luheto mwapwa nalyoko.\" (Kwimba)\nMuvwimbimbi wamulikumi naitanu naivali (17) Muka kulomba na lunga walihando\nLuka 16:19 - 31\nVaFwaliseu vali tohwesele vavene mwomwo vakavangijilenga vinangwilo vyaMose natu polofweto. Oloze vamukanyine Yesu. Jino Yesu avatelele chishimo chikwavo chalunga umwe apwile navyosena asakilenga. Kaha lunga uze avwalilenga uvwalo wamali amavulu, alilenga nawa kulya chize chamwaza makumbi osena. Jino kuchikolo chenyi vatumbikilengako mukakukalikiza wakulombalomba, lijina lyenyi ikiye Lazalu. Apwilenga kwenyi nakuwahililanga chipwe tuhu alilenga tuungululu twaholokelelenga mwishi yamesa yalunga uze walihando. Mujimba wa Lazalu wapwile wajimbandu jimbandu, vatuwa vejilenga nakulesa hajimbandu jenyi. Uze mukakukaliza afwile vamutwalile mwilu kuli vangelo. Kuze vaka mutwamishille kusali kuli Apalahama. Kaha nawa uze lunga waluheto nawa afwile, ayile mu Hetese, chihela cha vafu mukiko apwilenga nakutwama nakuyanda. Muze andwile meso enyi helu amwene Apalahama nauze mukakulombalomba wakukalikiza hahasuku. Ikiye amusanyikile Apalahama mangana atume Lazalu amunehele meya, oloze Apalahama amukumbwilile ngwenyi, \"Mwanami, anuka haze wapwilenga mukuyoya chove ove wapwile navyosena wazangilenga, oloze Lazalu kapwile navyoko. Oholili ali kuno jino vanakumuvendejeka, kaha ove ulinakuyanda. Kaha nawa mukachi, kayove na yetu muli chihandwa chachinene, mangana wosena mwafuma kuno na okwo, mwahona, chipwe umwe wakuzauka na kwiza okwo kuli enu.\" Muka-luheto amulwezele cheka Apalahama ngwenyi, \"Tata Apalahama, achimutume kuzuvo yatata. Mwomwo kuzuvo yami ngulina vandumbwami vatanu, ngunasake ayenga akavalweze kuchina naveza muno mu chihela nakuyanda.\" Oloze Apalahama amukumbulwile ngwenyi, \"Vatange mazu vasonekele kuli Mose natupolofweto, vatela kuvevwilila vakivo.\" Uze lunga walihando amukumbulwile, \"Nduma, tata Apalahama! Oloze kachi nge umwe wakufuma kuvafu, navamu tuma kuli vakiko kaha navalumuka kufuma kujishili javo nakutalisa kuli Kalunga.\" Jino Apalahama amukumbulwile, \"Kachi nge kavechi kwivwila kuli Mose chipwe kuli tupolofweto, kaveshi kuhasa kwivwililako nawa chipwe kuvatumina nawakufuma kavafu.\" Vafwaliseu va shinganyekelenga ngwavo vali na kumulemesa Kalunga namazu vasoneka, oloze vakiko kavamwitavilile Yesuko numba tuhu vamusangwile kufuma kuvafu. Chipwe tumahando chipwe tuvaka kuhutwa, tumuzangenu Kalunga. Mwitavile Yesu kaha navakulwila nakuhona kuya mu Kalunga kamazeze. Nautambula nawa mwono wahaya myaka kufuma kuli Kalunga. (Kwimba)\nMuvwimbimbi wamulikumi naitanu naitatu (18) Sepa lyamutu kuchikolo\nLuka 11:5 - 13\nLunga umwe ayile kuli sepa lyenyi ngwenyi, \"Sepa, ngukongweseko vindanda vatatu, mwomwo sepa lyami ali haungeji na hete kuli ami, kangweshi nakulya chakumuzumbula ikiyeko.\" Uze sepa lyenyi amukumbulwile, \"Kanda naunguyanjisa yamiko. Kuchikolo ngunasokoko lyehi kaha ami navaka zuvo yami tunasavala lyehi hakahela.\" Kasakile kuhindu kako. Oloze uze lunga ayile nakungongomweza kuchikolo kevwile sonyiko nakutwalilaho na kuhulisako, kaha uze sepa lyenyi ahindukile nakumuhana ocho alombele. Yesu ngwenyi, \"Lombenunga kaha nava kamihana. Tondenunga kaha namika wana; ngongomwezenunga kaha nava kamisokwelela kuchikolo. Mwomwo ou mwalomba navakamuhana; ou mwatonda mwawana; kuli ikiye weshowo mwangongo mweza chikolo nava musokolwelacho.\" Kalunga apwa chisemi wambwende. Azanga kuhana Shipilitu Wajila nakuhana nawa evi twahona kupwa navyo. Etu twatela kaha kutwalililaho na kulombanga lika kuli Kalunga. (Kwimba)\nMuvwimbimbi wamulikumi naitanu naiwana (19) Malunga vavali muzuvo yaKalunga\nLuka 18:9 - 14\nMuvwimbimbi ou tunamono malunga vavali vanakulomba muzuvo yaKalunga. Umwe apwile muka-kufwelela ikiye alimwene kupwa wakwoloka. Alombelelenga ivene nakulyamba ngwenyi, \"Kalunga ngunakusakwilila ami kangwapwa nganomu vapwa malunga vekako. Chipwe ou mukakukonga mila mbuko. Ami ngweji kuli twaminanga kulya kavali mu chalumingo, ngwechi kuhananga chakweseka mulikumi kufumisa ku vyami ngweji kukwatanga.\" Kalunga kevwile kuwaha nauze lunga hamwe nakulomba chenyiko. Lunga mukwavo apwile muka-kukonga milambu. Apwilenga nakwivila vatu mali avo. Kaha atachikijile ngwenyi ngumuka kupaya kumeso aKalunga kangwatesamoko. Ikiye apihilile nakuliveta hatulo nakunongama chameso hamavu wa sonyi. Ikiye alombele kuli Kalunga ngwenyi, \"Kalunga, achingwivwile keke ami ngumuka shili.\" Yesu ngwenyi, \"Kuvanga kaha uze muka-kukonga milambu olwele usoko wenyi naKalunga kupwa cheka wakwoloka. Mwomwo ou mwalizezula ivene muli vakwavo, navakamukehesa. Wose mwalikehesa muli vakwavo nava kamuzezula helu.\" (Kwimba)\nMuvwimbimbi makumi avali (20) Njimi mwakuva jimbuto jenyi\nLuka 8:4 - 9\nLikumbi limwe Yesu anangwile mayongomena avatu ngwenyi, \"Njimi ayile nakukuva mbuto jenyi. Omu apwile nakukuva jimwe jaholokelele kukulo ya jila; jasokele kaha tujila vamwilu vajilile. Jimwe ja holokelele hamalolwa, omu jasokele jominyinyine. Mbuto jikwavo hamingonga jakolele oloze jakivile. Jino jikwavo jaholokelele hamavu awilo. Jasokele kanawa jakolele nawa jahanyine kwaha chamwaza, makulukaji namakulukaji kwima chajo nakuvula chikuma.\" Kaha Yesu ahanjikile kuli aze mayongomena avatu ngwenyi, \"Ou ali namatwitwi akwivwilila, evwilile.\" (Kwimba)\nMuvwimbimbi makumi avali naumwe (21) Jimbuto najikola\nLuka 8:9 - 15\nYesu avalumbunwinyine chishimo echi, \"Jimbuto akiko mazu aKalunga. Jize jakuholokela kujila vanapu vatu vaze na wevwa, kaha liyavolo mweza nakufumisa mazu mumichima yavo mangana vahone kwitava nakulilwila. Jize jaha malolwa vanapu vatu vaze navevwa mazu nakuwahilila, oloze kavechi na mijiko. Navafwelela kashimbu kakandende, oloze omu nakuvawana ukalu navaseza. Jimbuto jize jaholokelele hamingonga jikiko vatu vaze navevwa nakuwatambula oloze vechi kukivanga navyuma vyakulizakamina mukuyoya chavo, luheto naviseke, vyeji kuvahonesanga. Kaha mputo jize jaha mavu amwaza vanapu vatu vaze vamuchano namichima yamwaza, navevya mazu, nakuwalama nakukakachila, naweva kuwaha chamwaza.\" Inyi enu vakwetu mwejikwivwanga ngachilihi hakutambula mazu amujimbu wamwaza wa Yesu? Kachi nge nawivwa mazu aKalunga nakuwahaka muli ove nakufwelela, kakachila mulufwelelo lyove chipwe tuhu ulimuvyeseko, mumaukalu akweseka nakuyoya navisaka kukwiva mazu mumuchima wove? Naupwa nge umavu aze awilo amwaza, ahanyine kwaha chachivulu. (Kwimba)\nMuvwimbimbi makumi avali naivali (22) Kukafwa lunga wakulemana\nLuka 10:25 - 37\nLizu lyaKalunga, mukanda wa Kalunga, unatunangula ngwayo twatela kuzanga Kalunga nakuzanga navatu. Kaha vatu muka twatela kuzanga? Yesu atele chishimo cha lunga umwe apwile nakuya mujila yenyi kwakusuku ukawenyi. Vihwanga vamulukukile nakumupupa. Vamwivile vyosena vize apwile navyo, vamuvetele nakumuseza wilila. Kwejile kapilishitu ahichileko amuwanyine oloze amukondwelele kwenyi nakuliyila, nakuhona kumukafwa. Kwejile nawa mutu weka mukamuyachi weka mujila vene yize. Amuwanyine nasavala kuswanga mujila aheteleko amwivwilile keke amukosele haji mbandu nakumutwala kuzuvo yakulamina vangeji. Amuhakile hachimbulu amutwalile atwamine kuze ufuku wosena nakumukafwa uze lunga valemekele. Yesu ngwenyi kachi nge twamuzanga Kalunga, etu nawa tusololenu zangi yakuzanga kala mutu ou ali mukuhona. (Kwimba)\nMuvwimbimbi makumi avali naitatu (23) Mwenya zuvo mweza hembo\nLuka 12:35 - 48\nOve watachikiza ngwove Yesu afwile, asanguka kufuma kuvafu? Tumbaji twenyi vamumwene shimbu kanda ahiluke mwilu. Yesu avashikile kwiza cheka. Avalwezele ngwenyi vosena navafwelela muli ikiye, vatela kupwa nge vangamba vaze veji kutalililanga mwata wavo omu mwahiluka kufuma kuchilika chachiwanyino chakulimbata. Yesu ngwenyi, \"Kutokwa kuli vangamba vaze hakwiza mwata wavo mwava wana valizanga lyehi.\" Etu katachikijile kwiza chamwata Yesuko. Twatela kumuzachila ikiye. Liwahise mangana utambule nakumutambwokesa hakwiza chenyi cha kukasumwisa. Nalukapwa lwola lwa kulisamba nakuwahilila. Oloze kuli vaze kanda vamwitavile halikumbi kana nakukapwa kuyanda chachinene. Kachi nge navamulamina zuvo yenyi nakutala kanawa nawa vangamba jenyi navakatambula fweto, oloze jino kachi navanjisa vangamba vakwavo, nakulinga muze kamwatelako, kaha kuzangamisa na chikapwa chachinene. (Kwimba)\nMuvwimbimbi makumi avali naiwana (24) Lunga hamutondo\nLuka 19:1 - 10\nYesu nahase kulwila kala mutu kujishili jenyi. Ivwililenu jino kuli evi: Zakeu apwile lihando muka-kutelesa mitelo. Kapwilenga wa kwolokako, mwiji evililenga vatu mali avo. Omu likumbi limwe evwile ngwavo Yesu ali na kuhita mujila. Ikiye asakile amumone Yesu, oloze apwile wamwihi, kahashileko anyinyine kumutondo. Yesu omu ahichile mwishi yamutondo uze amumwene Zakeu. Amwambile ngwenyi, \"Zakeu! Suluka hamavu. Ngwatela kupwa kuzuvo yove lelo.\" Vatu vali komokelele. Zakeu kapwile wamwenemweneko. Kaha ikiye asulukile hamavu amutambwokesele Yesu nakuwahilila chachinene. Amulwezele Yesu ngwenyi mwalumuka nakuseza vyavipi vyosena. Ngwenyi, \"Nanguhana chimbwa cha vikumba vyami kuli vaka-kuhutwa, ove mwata, kaha kachi nge ngwalya pwilenga vatu hakuhana mitelo yavo, nanguvahilwishila cheka vimbwa mapapa kawana!\" Yesu amulwezele ngwenyi, \"Lelo lino ulwilo uneza kuzuvo yino. Muchano vene Zakeu napu wakutanga ya vatu jaKalunga.\" Yesu ejile nakutonda nakulwila wosena owo afuma kuli Kalunga.","id":"","dump":"CC-MAIN-2020-34","url":"https:\/\/globalrecordings.net\/ko\/script\/5493","date":"2020-08-11T13:17:16Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2020-34\/segments\/1596439738777.54\/warc\/CC-MAIN-20200811115957-20200811145957-00413.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000050068,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":63,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000050067901611}","num_words":3583,"character_repetition_ratio":0.058,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.171,"stopwords_ratio":0.083,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"Talenu, Ivwililenu Na Kuyoya 6 Mukanda Wamuchitanu Naumwe Yesu, Mulongeshi, Muka-Kuka\nOutline: From Matthew and Mark. 24 sections. It has a picture book to go along with the recording.\n|Script Number:||423|\n|Language:||Luvale|\n|Theme:||Life of Christ; Multiple themes|\n|Audience:||General|\n|Style:||Monolog|\n|Genre:||Bible Stories & Teac|\n|Sophistication:||General|\n|Purpose:||Teaching|\n|Bible Quotation:||Extensive|\n|Status:||Approved|\nScripts are basic guidelines for translation and recording into other languages. They should be adapted as necessary to make them understandable and relevant for each different culture and language. Some terms and concepts used may need more explanation or even be replaced or omitted completely.\nKulumbununa\nTunameneka mwane. Twayenu tuli humanganenu na muka kunangula wamunene. Lijina lyenyi ikiye Yesu. Talenu ha mivwimbimbi yili mu mukanda waulombo ulauluka kaha alumuna jino muvwimbimbi unashishimo omu nawivwa yove echi chivumo. (Kwimba)\nMuvwimbimbi watete (1) Yesu mwanangula vatu\nMateu 5\nMu muvwimbimbi ou tunamono Yesu ali nakunangula vatu vihande vya Kalunga. Ikiye afumine kuli Kalunga. Mwomwo ikiye apwa Mwana Kalunga ukawenyi lyamunwe kaha, atachikiza vya Kalunga vyosena. Kalunga ikiye atutengele etu tuvosena kaha apwa nawa wamuchano. Apwa cheka nawa wakujila. Vatu jino kavamuhana kavumbi nakalemesa aka atela kutambulako mwomwo upahu wenyi wauchimo muli vakiko. Veji kushinganye kanga vishinganyeka vyavipi kaha nakulinga muze mwamupi muvilinga vyavo. Kaha hakulinga ngocho vanalihanduna kuli Kalunga nakupwa jino vatu ja Kalunga. Oloze Kalunga amutumine Yesu anagule vatu omu navahasa kumutachikijila ikiye Kalunga, vatambule nawa upahu wenyi. Keshi mwomwo kahako, ejile nawa mangana usoko wafwile mukachi ka Kalunga na vatu aununge nakupandamisa nawa vatu kuutanga wavatu jaKalunga. Ejile na nakuneha upahu wa Kalunga muli vatu hakufumisa jisonyi javo najishili mangana ikiye ajimbate. Jino ivwililenu kanawa ngumilweze vihande anangwilenga Yesu shimbu apwilenga hano hamavu, mangana yove nawa ulinanguleko vyavivulu vya muchano vya Kalunga wakuyoya. (Kwimba)\nMuvwimbimbi wamuchivali (2) Mazuvo avali\nMateu 7:24 - 27\nMu muvwimbimbi ou Yesu avambulilile vatu mujimbu wa malunga vavali. Avalwezele ngwenyi, \"Weshowo mutu mwevwa mazu ami nakulingamo mwapwa nge lunga wakuza ngama atungile zuvo yenyi ha malolwa. Vula yanokele hamavu, livaji lyatohwele, peho yayinene yahuhwile nakuliveta ha zuvo. Kana yize zuvo kayashiukileko, mwowmo yapwile yakutungila hamalolwa a kukola. Kaha nawa weshowo mwevwa mazu ami nakukana kulingamo nafwane nge lunga uze wakuhulama atungile zuvo yenyi hamusekeseke. Vula yanokele livaji lyatohwele, peho yayinene yahuhwile nakuliveta haze hazuvo. Ize zuvo yashiukile mwamupi.\"\nShikaho twatela kutungila kuyoya chetu hachikuku halilolwa lyakukola. Yesu kaha ikiye chikuku chakukolambe. Twalela kulinganga mwaya kunangula chenyi. Nakulinga mwaya mazu enyi, mwatu kafwako mukufungulula Satana hamwe kaha na vashipilitu jenyi vosena, na vishinganyeka vyosena vize vyavipi hamwe vilinga vyavipi tweji kulinganga mukuyoya chetu. Yesu mwapwa ikiye jingolo jetu kaha mwatukinganga, chipwe mu jilwola jamaukalu etu. (Kwimba)\nMuvwimbimbi wamuchitatu (3) Manongo vawamone\nMateu 5:14 - 16\nTalenu, ava malunga vali mu muvwimbimbi vali mu musana. Weji kulinganga ngachilihi nalinongo mumilima? Lunga umwe nazundula linongo helu mangana alimunyikile vosena vali muzuvo. Lunga mukwavo wachileya. Nafwikilila linongo lyenyi mumbango. Yesu ikiye musana wava-kamavu vosena. Ikiye muka-kulweza jila ya Kalunga. Cheka nawa ikiye ejile nakutufumisa muwangana wa milima na kututwala muwangana wamusana. Kachi nge natumufwelela muli ikiye, nakutambula kunangula chenyi nakuyoyelamo, kaha vakwetu navamona musana wa Yesu muli etu. Yesu ngwenyi, \"Kuminyika chenu chimunyikenga kumeso avatu vosena, mangana vilinga vyenu vyamwaza vamutohwezelengaho senu wamwilu.\" (Kwimba)\nMuvwimbimbi wamuchiwana (4) Kaloma mwaveta kaYuleya\nMateu 5:38 - 42; Loma 12:19\nOmu Yesu atwaminenga mulifuchi lyavaYuleya, vakaLoma vangeji vayulilenga venya lifuchi va Yuleya. Haji lwola jimwe maswalale vakaLoma vayanjishilenga vaYuleya chikuma mwamupi, nganomu minamono. Liswalale wakaLoma nambate chikovelo cha lunga. Ou lunga mwalinga ika jino? Yesu avalwezele vatu, \"Kanda namuhunga vaka-kole jenuko. Kachi nge umwe mwaku veta mbata kusali yimwe, alumuna kusali yikwavo nawa. Kachi nge umwe mwakusopesa nakutambula njekete yove, mwitavile ambate na chikovelo chove nawa.\" Katwatela kulinga samba jingako hali vaze vejikutu yanjisangako, mwomwo mwata ngwenyi, \"Kusopesa chinapu chami; ami nangu kavashishishilamo.\" Kalunga ikiye mwakazangamisa vosena vaze vaka-kulinga mwamupi. Kuzangamisa chinahase kwiza omu tuchili nakuyoya chipwe hakufwa. Oloze Kalunga atunangula ngwenyi, kuli uze mwakulinga mwamupi ove mulinge mwamwaza. Ikiye azanga etu tulingenga mwamwaza kuli vaka-kole jetu, kukonekela na kukisula vaka-kutuyanjisa etu. (Kwimba)\nMuvwimbimbi wamuchitanu (5) Kulomba kuli Kalunga\nMateu 6:5 - 15\nMu muvwimbimbi ou malunga vavali valinakulomba. Lunga umwe nemana mumukwakwa ali naku twalililaho kulomba. Mwomwo nazange vatu vosena vamumone vamulemese. Oloze Yesu ngwenyi, \"Omu namulomba nga kanda namupwa nge omu vaka-shili veji kusakanga ku limwenesa hakulomba. Ami nangumilweza mwamuchano ngwami, fweto yavo vanayitambula lyehi.\" Avalweze ngwenyi, \"Omu namu lomba ingila muzuvo yove, soka vikolo vyove vyosena lomba kuli iso wakupenge. Ikiye eji kumonanga vyosena vyakupenge, kaha mwakakufweta. Enu haku lomba, kanda tuhu namulishina kuhitulukangamoko nganomu veji kulinga vashiliko, mwomwo veji kushinganyekanga ngwavo navavevwa mwomwo veji kuvulisanga mazu a mavulu muku-lomba chavo. Kanda namupwa nge omu vapwa vakiko oloze mwomwo senu atachikiza vyosena vize munahono shimbu kanda enu muvilombe. Enu lombenunga ngana, 'Ove tata wa mwilu, tukafweko lijina lyove lileme. Wangana wove wizenga washi, kuzanga chove chilingiwe hano hamavu na mwilu nawa. Tuhane kulya chetu cha hakumbi hakumbi. Tukonekele milonga yetu nganomu tweji kukonekelanga nayetu nawa vakwetu vakakutupihisa. Kanda na ututwala mukutwesekako oloze utupululule kuli uze wamupi.'\" (Kwimba)\nMuvwimbimbi wamuchitanu naumwe (6) Muka-kole mwakuvilamo mwila\nMateu 13:24 - 30, 36 - 43\nVaka-kole vakakulinga mwamupi vayile naku-kuva mwila muwande. Avaze malunga vapwile vaka-kole ja mwenya uze wande. Uze mwila hakuvula chikuma walifwanyine na jimbuto jamwaza. Uze mwenya wande kautukwileko kuchina mwatukwila kumwe na mbuto ja mwaza hamwe. Oloze ajitalililenga palanga nomu lwahetele lwola lwa kwaha. Kaha avalwezele vaka-kwaha vahandunune mbuto jamwaza kuli jize jajipi vajeche jamwaza vajilame. Shikaho Kalunga nafwane nge uze mwenya wande kaha Satana ikiye uze muka-kole. Satana natumbu vatu vaka-kulinga mwamupi muli vatu ja Kalunga mukaye. Tachikizenu ngwenu lwola omu naluka heta, Yesu mwakeza cheka. Mwaka handununa vaka-kulinga mwamupi muli vaze vapwa vatu jaKalunga vaze vakakulemesa ikiye vakiko vene vatu jenyi. Yesu mwakavambata vakakwitava vosena vaze vanetava nakufwelela muli ikiye mangana vakapwe naikiye haya myaka na myaka. Jino kuli vaze valikanga lyehi na kukana kumutambula Yesu kupwa mulwilo wavo nava kavambila mu chijiva cha kakahya, mukiko Kalunga mwakavazanga mishila. (Kwimba)\nMuvwimbimbi wamuchitanu nayivali (7) Yesu navanyike vavandende\nMateu 18:1 - 6, Mateu 19:13 - 15\nTalenu! Likumbi limwe mayongomena avatu vapwile nakuneha neha vana vavo vavandende kuli Yesu. Mangana ngwavo avalombele avakisule nawa. Oloze tumbaji twenyi vavakanyishilenga nakuvahanga vaze vatu. Yesu apihilile hakumona tumbaji valinakuvahanga. Kaha avahuhumwine nakuvakanyisa ngwenyi, \"E chenu vanyike vavandende vezenga kuli ami kanda kuvakanyisako, mwomwo wangana wakalunga unapu wa vakivo shikaho.\" Avalwezele nawa ngwenyi, \"Chamwemwene nangumilweza ngwami, mwalumuke nakupihilila nganomu apwa kanyike wamundende. Kachi nge pimbi kaha kamweshi kukaswana wangana wa Kalungako. Vatu vavalemu muwangana wa Kalunga shina kuvanga vaze vanalinyisa nge omu apwa kanyike wamu ndende.\" Veshovo navalitohwesa vavene nakushinganyeka ngwavo vanapu vavalemu kuhambakana vakwavo kaveshi vaka-kumukavangiza Yesu vamwenemweneko. (Kwimba)\nMuvwimbimbi wamuchitanu nayitatu (8) Kafunga na mikoko\nMateu 18:12 - 14; Yowano 10:14\nLikumbi limwe Yesu avalwezele tumbaji twenyi ngwenyi, \"Zangamenu kanda na muhunga vana vanavandendeko.\" Yesu apwile nakunangula mukachi kavo hali vanyike vavandende. Atwalileho nakuvanangula ngwenyi, \"Kachi nge mutu mwaheta likulukaji lya mikoko, kaha nahahanduka umwe mwajimbala, kumana keshi ku vaseza vaze likumi navatanu navawana na atanu nawawana (99) hapili himwaya nakutonda uze umwe nalalukako? Kaha jino kachi nge mwa muwana, mwawahilila chikuma hali uze umwe kuhambakana kuwahilila hali vaze makumi atanu na awana navatanu navatanu navawana (99) vanahono kulalukako. Ngocho nawa nasenu ali mwilu kechi kusaka umwe wahali avavavandende hajimbale umweko.\" Yesu kazanga mutu umwe ajimbaleko. Kalunga kaha ikiye atengele vatu vosena hano hamavu; vapwa venyi. Kachi nge umwe mwakavangiza Satana, chipwe lunga chipwe pwevo napu nge mukoko uze wakujimbala. Yesu nawa ahanjikile cheka ngwenyi, \"Ami yami kafunga wamwenemwene; mikoko jami ngunavatachikiza kaha vakiko nawa vanangutachikiza.\" Yesu alivuluka kupwa kafunga wamwenemwene mwomwo ejile \"nakutonda nakulwila\" vaze vajimbala kuli Kalunga. Yesu achililika nakutonda kulwila vaka-kujimbala. (Kwimba)\nMuvwimbimbi wamuchitanu nayiwana (9) Ngamba wakuhona kutetela\nMateu 18:21 - 35\nNgamba umwe akongwele mali amavulu kuli mwangana wenyi, oloze kahashile kuwahilwisako. Shikaho jino avalwezele mangana vamukwate uze ngamba hamwe navausoko wenyi vavalanjise vapwenga vandungo. Oloze uze ngamba amulembelele mwangana amukonekele amwivwileko keke mangana amutondele mali enyi. Kaha mwangana amwivwilile keke uze ngamba. Mikuli yosena ajimba nganyine amwechele ayenga. Omu jino ayile uze ngamba awanyine mukwavo ngamba uze atambwile mali amandende kuli ikiye uze ahonene wahilwisa. Haze vene aputukile kumuchikita hamiliu nakuputuka kukala mukuli wenyi. Mwomwo uze mukwavo ngamba kamufwetele washi maliko, kaha amuhakile munjele kuvanga afwete mukuliwenyi. Oloze vangamba vamwe vamulwezele mwangana vyosena vize alingile hali mukwavo. Mwangana apihilile chikuma. Nakumwamba ngwenyi, \"Ove ngamba wamupi, ami mikuli yove yosena ngwayijimbanganyine mwomwo ove wangulembelele. Nyi yove nawa ika una honena kupwa nakeke hali mukwenu nganomu ami ngwa kwivililile keke?\" Mwangana jino amuhakile uze ngamba munjele palanga kuvanga nafwete mukuli wa mwangana. Kalunga atukonekela lyehi tuvosena milonga yetu yashili. Nayetu nawa twatela kukonekela vaze vakakutuvulumuna. (Kwimba)\nMuvwimbimbi wamulikumi (10) Waka-kuzata navatambula jifweto javo\nMateu 20:1 - 16\nMwenya wande ayile nakutonda vakuzata muwande. Kaha alivwasanyine navo fweto yakuvahana halikumbi. Omu valingile vanazate lyehi vanakumisa vejile nakutambula jifweto javo. Kaha kuli vaka kutambula jifweto, vaze vapwile vakukuminyina kwingila milimo, vakiko vazachile milimo yayindende. Oloze uze mwenya wande apwile walikoji. Kaha amuhanyine fweto yenyi yikiko yahalikumbi lyosena. Wamuchivali, ou azachile kaha chimbwa cha likumbi limwe. Mutu mukwavo azachile likumbi lyalyosena lyamuundu. Oloze vaka milimo vosena vatambwile jifweto yavo yoyimwe yakweseka hamwe. Uze mutu azachile likumbi lyosena lya muundu, ayavalile. Ikiye ashinganyekele ngwenyi navamuhana mali amavulu. Jino uze mwenya wande ambile ngwenyi, \"Enu masepa jami, ami kangweshi ngwamukalu kuli enuko. Kumana katwalivwa sanyine kuzachila lishelenge limweko numba? Tambula fweto yove uyenga. Ngunazange mangana nguhane ou mukwenu akuminyinanga kwingila milimo fweto yenyi nganomu ngunahane yove nawa. Kumana ami kangwatela kulinga mweshomwo nanguzangila kufwetako? Nyi pamo ove uli nalwiso hakupwa ami nguwamwenemwene?\" Kalunga napu nge uze mwenya wande. Ikiye apwa walikoji, wambwende. Eji kulinganga mwalikoji kuli etu tuvosena. Eji kuhana mawana aulwilo hali vosena mwomumwe kuli vaka-kumufwelela Yesu. Chinapu chawana wakanyombo, kechi nge wakufwetelako chipwe wahavilinga vyamwaza, evi tweji kulinganga hano hamavuko. (Kwimba)\nMuvwimbimbi wamulikumi naumwe (11) Mapwevo vatanu kuweluka wachikolo\nMateu 25:1 - 13\nYesu anangwile echi chishimo cha vana vamapwevo likumi. Vapwile nakuvandamina chilika cha kumbachisa chiputuke. Omu vapwile nakuvandamina lika. Uze samwenga jino ashimbwile ejile mukachi kaufuku. Jino mukachi kavo mapwevo vatanu vapwile vakuli zanga mangana vamusese samwenga. Kaha vawikile manongo avo nakwingila muchilika nasamwenga hamwe. Oloze vaze vakwavo vatanu vapwile vakakuhulama mwomwo mumanongo avo kamwapwile majiko, shikaho vayile nakulanda. Jino hakuhiluka, vawanyine chikolo vana chisoko lyehi. Vaputukile kungongo mweza nakutambakana, \"Achitusokolwelenuko mwane!\" Oloze samwenga avakumbulwile ngwenyi, \"Kangwamijivileko. Chamwenemwene nangumilweza ngwami, kangwamijivileko.\" Yesu ali mwilu jino. Ikiye samwenga wamwilu. Likumbi limwe mwakeza hano. Na umwe atachikiza likumbi kana wauchi. Twatela kupwa tuvakuli zanga lyehi nakumusesa kala likumbi. Mwomwo Yesu mwakambata venyi nakuya navo mwilu vakatwame nayikiye. Oloze vaze kanda valizange kavechi kukengila mwiluko. (Kwimba)\nMuvwimbimbi wamulikumi nayivali (12) Mwangana navandungo jenyi\nMateu 25:14 - 30\nTunalizangila muka kachi nge Yesu mweza? Ivwililenu. Lunga wamulemu munamo hano ha muvwimbimbi nahiluka lyehi jino kuungeji wenyi ayile wausuku. Shimbu apwile kanda ayenga, ahanyine upite wenyi kuli vangamba jenyi. Ngamba umwe amuhanyine machelenge atanu. Uze Ngamba awasekasanyishile awanyineho jikwavo jeka jitanu. Ngamba mukwavo amuhanyine nawa mashelenge avali kaha avasekasanyineho mwata wenyi eka avali. Omu jino uze mwata wavo ahilukile, omu amwene muze valingile kanawa nawaze mali enyi, kaha avambile vosena ngwenyi, \"Mwazachi la mwane, enu vangamba vakushishika. Kumana munalumbununa kupwa nge munahase kushishikila kaka ndende. Nangu milingisa kupwa muvaka ngulamina jino vyavinene. Twayenu, mangana muwahilile na yami hamwe.\" Oloze uze ngamba mukwavo wamuchitatu atambwile lishelenge limwe, alimbachile nakulisweka. Kalisekasanyishileko nakuwanyinaho. Mwata wenyi apihilile nakumwamba ngwenyi, \"Ove unapu ungamba wamupi umuvwa! Kachi nge watachikijile ngwove ami ngwatelele kutambula vyamwenemwene kufuma kuli ove.\" Kachi nge wahakile mali ami munyambaulu keshi nguwanyinangaho eka. Kaha amutambwilewo aze mali nakuwahana kuli uze awanyine jitanu nakuhakila hali jize jitanu. Kaha avalwezele ngwenyi, \"Mumbile ou ngamba wamokomo kuweluka kumilima, kuze vatu navakapwa na kulila nakuli nge njunga kumazo na kukola.\" Yesu ikiye mukulwane wa vaka kufwelela. Aya mwilu oloze mwakahiluka cheka hano hamavu. Avahana lyehi vakukumukavangiza mawana nau nyongochima mwakuzachila mumilimo yenyi. Chapwa chamwaza kuzachisa evi tulinavyo tuhane kavumbi Yesu. Ashika lyehi kuhana fweto vosena vaze veji kumuzachilanga kanawa.\nMuvwimbimbi wamulikumi nayitatu (13) Yesu navamumba pachisa\nMako 1:4 - 11\nYesu anangwilenga vatu vya Kalunga. Avenyikilile nawa vatu jingolo apwilenga najo jakuli Kalunga. Ikiye avalwezelenga hatoma hakuvalweza keke ya Kalunga hali vakiko. VaYuleya, vakiko vashinganyekelenga ngwavo kuvula chamisongo muli vakiko chapwile changu cha Kalunga mwomwo hajishili javo. Yesu, mukuka chenyi na mukulinga chenyi vikomowesa azangile vaIsalele vamone kuzanga cha Kalunga. Ikiye asakile nawa vamone chinjikizo cha kuputuka kutalilila kwiza cha wangana wa Kalunga.\nMuvwimbimbi ou tunamono Yesu haze apwile shimbu kanda aputuke kunangula vatu. Lunga umwe nemana kwakamwihi nayikiye apwile Yowano muka kumbapachisa. Yowano atachikijile kanawa ngwenyi Kalunga mwakatuma Yesu hano hamavu. Ou Yowano atwalililengaho nakuvahuhumuna vaYuleya valumuke kuvilinga vyavo vyavipi, oloze valemeselenga nakulifukulanga kuli Kalunga umwe kaha wamuchano. Jino veshovo vetavililenga kunangula cha Yowano chize chafumine kuli Kalunga vavambapachilenga mumeya. Lujimiko lwapwile chinjikizo mangana Kalunga ahase kuvakonela jishili javo, cheka nawa valumuke kujijila nakutwama chakwivwisa Kalunga kuwaha. Yowano ahanjikile ngwenyi, \"Munyima yami muli nakwiza umwe nanguhambakana jingolo ami. Ami ngwechi kumijimikanga na meya, oloze ikiye nyi, mwakamimbapachisa enu na Shipilitu Wajila.\" Kaha Yesu ejile kuli Yowano mangana vamumbapachise nayikiye. Oloze muli ikiye kamwapwile shiliko. Omu Yesu afume mumeya, chuma chaku komowesa chasolokele echi. Mwilu mwasokolokele mwafumine shipilitu ya Kalunga yakulifwana nge katela. Kaha lizu lya Kalunga lya fumine mwilu, nakuhanjika ngwalyo, \"Ou you mwanami ngwazanga; muli ikiye ngweji kwivwilangamo kuwaha.\" Hakukumisa kumumbapachisa Yesu, Satana amwesekele. Azachile mazu a Kalunga mukuhingama hakumweseka Yesu. Yesu amuhonesele Satana hakumukumbulula namazu a Kalunga awa vasoneka mujingolo ja Shipilitu Wajila. (Kwimba)\nMuvwimbimbi wamulikumi nayiwana (14) Yesu mwasanyika tumbaji\nMako 1:12 - 20; Mateu 28:19\nOmu Yesu alingile hanafungulula lyehi Satana, kaha Yesu ayilenga nakuzata milimo yize Kalunga amutuminyinyine. Kalunga amutumine Yesu kulishitu hano hamavu mangana ambulule mujimbu wa mwaza wa Kalunga, anangule vatu, kuhindula vaka kuviza, na kuchika milimo ya Satana. Lizu lyakulishitu lyalumbunuka ngwavo \"Ou vasakula kuli Kalunga\". Kaha vatu vamumwene ngwavo ali nangolo ja Kalunga. Omu likumbi limwe, Yesu apwile nakuhita kungenge yachijiva cha Ngalileya, kaha amwene vaka kuta ishi vawana. Avambile ngwenyi, \"Twayenu, ngukavangizenu ami, kaha nangumilingisa kupwa muva-kakuta vatu.\" Hahaze vene vesele moji avo nakuya na Yesu. Cheka nawa asakwililileko veka vatanu n vatatu malunga. Vosena vapwile likumi navavali vapwile jino tumbaji twenyi vakulinangulanga kuli yikiye. Vamwenenga vikomowesa vize alingilenga Yesu, vatachikijile ngwavo afuma kuli Kalunga. Tumbaji vapwile jino va posetolo ja Yesu, kulumbununa ngwavo vaku-tuma. Vana ngwilenga mujimbu wamwaza wa Yesu kulishitu kaha vahindwilenga vapwilenga naku viza mulijina lya Yesu. Yesu jino avahanyine jingolo hali Shipilitu Wajila. Vapwile nangolo hali vashipilitu vavapi kavafumishilenga na kulinga vikomowesa. Nawa nakutwalaho, Yesu akumishile milimo yenyi hamavu. Shimbu haze kanda kaha ahiluke mwilu, avahanyine vaposetolo jenyi lushimbi elu, \"Yenu muka-vetavise vaka mafuchi osena muka-vambapachise mulijina lyatata na mwana na Shipilitu Wajila, kaha nawa mukava nangule kulama vyuma vyosena vize ngunamilweze.\" (Kwimba)\nMuvwimbimbi wamulikumi nayitanu (15) Lunga ali namusongo wambumba\nMako 1:40 - 45\nLikumbi limwe kuli Yesu kwejile lunga apwile na musongo wambumba. Afukamine kuli Yesu kaha amulembele ngwenyi, \"Kachi nge unahase, ngutomese ami.\" Vatu vaze vapwilenga nawou musongo vavafumishilenga mukachi kamembo vatwaminenga kusali yamembo. Vatu kavahashilenga kuheta kuli vakiko. Yesu apwile nakeke hali ou lunga. Omu amukwachile amwambile ngwenyi, \"Ngunahase, kutoma!\" Haze vene uze lunga vamukile kumbumba yenyi. Yesu amulwezele ngwenyi, \"Kanda naukachilweza kuli mutu naumweko. Oloze, yako kuli kapilishitu akakutale. Kaye nawana nganomu mwaya jishimbi jaMose hali vosena vaze navoka kumusongo ou. Chikapwe unjiho kuli vatu vosena ngwavo yove vanakutomesa lyehi.\" Uze lunga ayile nakuwahilila avalwezeleko vatu vosena. Yesu ikiye kavevwililenga vatu vize vapwile nga nakushinganyekako. Oloze ikiye alingilenga muze amulwezelenga Kalunga kulinga. Vaze vahungilenga ikiye avazezwilenga. Uze muka-mbumba amufumishile sonyi nakumuhwilwishila ulemu wenyi. Amulingishile ahiluke mwimbo muze vamuhangile. Yesu nawa nahase kufumisa sonyi yove, kachi nge nayove naumulomba. (Kwimba)\nMuvwimbimbi wamulikumi nayitanu naumwe (16) Lunga navamwingishila mukashongwa kazuvo\nMako 2:1 - 12\nOmu Yesu apwile muzuvo, nakunangula vatu vya Kalunga. Halwola luze vene malunga vamwe vamunehelele Yesu lunga muka-kalepa, oloze mwomwo hakuvula chavatu vahonene kumwingisa muze muzuvo. Vatuvile mukasongwa ka zuvo kaha mwingishilemo na kumuzezumwina muze muzuvo. Yesu amwene lufwelelo vapwile nalwo hali yikiye. Kaha ahanjikile kuli uze apwile nakuviza, ngwenyi, \"Ove mwanami, jishili jove vanakukonekelajo.\" Vamwe vakulwane vapihilile chikuma omu vevwileko, \"Iyaze nahase kukonekela jishili kuvanga Kalunga kaha ukawenyi?\" Kavata chikijile ngwavo Yesu afumine kuli Kalungako. Yesu amwambile uze apwile nakalepa ngwenyi, \"Nangukulweza ngwami, katuka, mbata kahela kove yakonga kwimbo.\" Hahaze vene uze lunga ayoyele! Mukiko mujila alisolwe lenga Yesu kuli vatu kupwa wakufuma kuli Kalunga. Yesu ali nangolo ja Kalunga muli yikiye ja kuka misongo, nganomu atwama nangolo ja Kalunga jakukonekela shili. (Kwimba)\nMuvwimbimbi wamulikumi nayitanu nayivali (17) Yesu mwoka mutu walivoko lyakusoseka\nMako 3:1 - 5\nJino tunamono hano Yesu ali muzuvo ya kulombela yava Yuleya. Vatwamina java ka-kufwelela navakivo kuvapwile kuze. Kaha kwapwile lunga umwe walivoko lyakusoseka. Hapwile halikumbi lyasambata likiko likumbi lyavaYuleya lya kulifukula nakulemesa Kalunga. Jishimbi javo vaYuleya, hali likumbi kana naumwe pimbi azachilengaho. Shikaho vaYuleya vamulaviji jilenga vamone nge mwamuka uze mutu. Yesu muka-kuzakamina vatu echi kuzakamina nawa. Oloze vaze va twamina java kufwelela kavapwile ngochoko. Muli vakiko mwapwile wakumutalilila Yesu ahokole lushimbi mangana vawanyineho kanyinyino kakumujihe. Yesu ahulishile vatwamina, \"Chakwola kachilihi hasambata: kulinga mwamwaza nyi kulinga mwamupi, kulwila mwono nyi kujiha?\" VaYuleya kavashile kumukumbula chipwe lizuko mwomwo michima yavo yapwile yayikalu shikaho. Yesu ambile kuli uze lunga ngwenyi, \"Olola livoko lyove.\" Kaha olwele, vosena vapwileko vamwene livoko lyenyi lyalambwe cheka. Enu vakwetu twatela kumwalisa Kalunga. Twatela kuzakamina nava kwetu nawa. Kachi pimbi kaha kulemesa chetu Kalunga chama vokovoko chaufwelekete kaha. (Kwimba)\nMuvwimbimbi wamulikumi nayitanu nayitatu (18) Yesu mwaholesa nyamanganda\nMako 4:35 - 41\nHano hamuvwimbimbi kana tunamono Yesu ali muwato hamwe natumbaji twenyi. Valinakuya musali ya chijiva. Kaha peho yayinene chikuma yahuhwile. Meya engilile muze muwato, uze wato waputukile kuzala na meya. Yesu apwile nasavala kutongo yakunyima yawato. Tumbaji twenyi vamuhindwile nakumulweza ngwavo, \"Ove muka-kunangula, kaweshi kuzakamako omu tuli nakusaka kuvomba?\" Yesu ahindukile emanyine kaha ahanjikilile peho na makimba, \"Unda, tulumuka!\" Haze vene uze nyamanganda aunjile. Yesu ahanjikile kuli tumbaji twenyi ngwenyi, \"Woma waka? Kumana muchili nakuhona kufwelela lika?\" Tumbaji twenyi vali komokelele nakwamba ngwavo, \"Ou ikiyeya? Numba peho yononoke kuli ikiye na makimba nawa!\" Etu twatachikiza kanawa ngwetu Yesu apwa Kalunga ali nangolo hali mutu himutu, hali vashipilitu navyosena vize atengele. Shikaho, omu natukundamina hali Yesu mwatukinganga mwatuhana nawa etu kuunda mujilwola ja maukalu. (Kwimba)\nMuvwimbimbi wamulikumi nayitanu nayiwana (19) Pwevo ali mukachi kaliyongomena lyavatu\nMako 5:25 - 34\nOve unamumono ou pwevo muliyongomena lyavatu? Ikiye apwile na musongo wakuhichisa manyinga mu myaka likumi nayivali. Ayile kuli vandotolo, oloze kavahashile kumukako. Ou pwevo apwilenga na mali amavulu awenyekelelenga kukuhana kulivandotolo kuze ayilenga. Chipwe ngocho musongo wapwile nakutwalilangaho. Likumbi limwe evwile ngwavo Yesu ali nakuka vaka-kuviza. Alyambile mumuchima wenyi ngwenyi: \"Kachi nge nangukwatako kaha kuuvwalo wenyi, kaha nanguyoya.\" Uze pwevo amukavile Yesu munyima mukachi kavatu akwachile kuuvwalo wa Yesu, aze manyinga apwilenga nakuhita omine chau. Yesu evwile ngwenyi ngolo jina mufumu. Kaha emanyine nakuhulisa ngwenyi, \"Iya nakwate kuuvwalo wami?\" Vatu vavavulu vamujingilikile Yesu, nakulishinda kanya, oloze ou pwevo atachikijile vize vya musolokelele. Evwile woma kaha afukamine hamambuli enyi kumahiji a Yesu, amulwezele mujimbu wosena. Jino Yesu amwambile ngwenyi, \"Ove mwanami wapwevo, kufwelela chove chinakuhindula. Yako mukuunda, unasokoka kukuyanda chove.\" Mazu aKalunga atunangula ngwavo Yesu noholili ali nakuka lika vatu vaze vamukundamina nakumufwelela ikiye. Vatu vavavulu muno mu kaye, Yesu avatachikiza umwe naumwe echi kuvazakaminanga vosena, na yove nawa. Kukuzakaminga nakukulama nayove twaya kuli ikiye. (Kwimba)\nMuvwimbimbi makumi avali (20) Yesu na mwana wamundende wa kufwa\nMako 5:22 - 24, 35 - 43\nYailu apwile lunga wamulemu mutembele yava Yuleya. Apwile na mwanenyi avijile chikuma. Ikiye asanyikile Yesu mangana amuke kukukola chenyi. Shimbu kanda Yesu ayengako, uze kanyike afwile. Yesu ahanjikile kuli Yailu ngwenyi, \"Kanda wivwa womako; fwelela kaha.\" Haku heta kuzuvo vatu vapwile na kuyenga yenga na masoji, oloze Yesu avalowelemo muzuvo vosena. Engililemo natumbaji twenyi. Yailu napuwenyi vengilile nenyi muze muzuvo vasavalikile uze mwana wakufwa. Yesu amukwachile kulivoko ngwenyi, \"Mwana pwevo, nangukulweza ngwami hinduka!\" Kaha ahindukile nakutambuka. Yesu avalwezele vamuhane vyakulya alyenga. E mukwetu, Yesu ali nangolo kaha nawa atwama nangolo hali kufwa! Vaka-kumukavangiza vosena kavatela kupwa na woma wakufwako. Yesu wakujikiza ahambakana Satana, shili na kufwa. (Kwimba)\nMuvwimbimbi makumi avali naumwe (21) Yesu napwevo muka-muyachi weka\nMako 7:24 - 30; Mateu 15:21 - 28\nLikhumbi limwe pwevo mukamu yachi weka ejile kuli Yesu. Mwanenyi apwile na shipilitu wamupi. Uze pwevo ejile kuli Yesu amulembelele amufumise uze shipilitu wamupi. Yesu amulwezele uze pwevo ngwenyi, Nguneza nakukafwa kulivanga va Yuleya. Nge nangulivanga kukafwa vaka muyachi weka chinapu nge kulisa vatuwa shimbu kanda vanyike. Kaha Yesu ahanjikile ngwenyi, \"Vanyike vandende valyenga kulya vanasake, kacheshi chamwaza kuhana kulya chavanyike vandende kuli vatuwako.\" Uze pwevo amukumbulwile Yesu ngwenyi, \"Eyo, ove mwata chipwe vene vatuwa veji kulyanga kuungululu uze weji kulakumukilanga mwishi yamesa.\" Yesu amukumbulwile nakumulweza ngwenyi, \"Uli nalufwelelo lwalunene ove pwevo! Nangukulingila nganomu unalombo.\" Ngocho uze pwevo omu ayile kwimbo, awanyine shipilitu wamupi namufumu lyehi mwanenyi. Yesu azanga etu tuhake michima yetu kukundamina hali ikiye, nganomu uze pwevo alingile. Yesu nahase tukosokola kufuma kuundungo wa Satana. (Kwimba)\nMuvwimbimbi makumi avali nayivali (22) Yesu mwahindula kajika matwitwi wa kalaka\nMako 7:31 - 37\nVatu wamwe vanehele lunga umwe kuli Yesu. Apwile kajika matwitwi kufuma kukusemuka chenyi kahashilenga kuhanjikako. Kaha vamulembelele Yesu anangike mavoko hali ou lunga. Ikiye amufumishile muli zavu lyavatu. Ahakile minwe yenyi mumatwitwi auze lunga. Kaha Yesu afwijilile maleji akachikile halilimi lyauze lunga. Yesu andwile meso nakutala mwilu kuli Kalunga nakwamba kuli uze lunga ngwenyi, \"Jikuka!\" Haze vene aputukile kwivwa nakuhanjika kanawa. Vatu vavavulu valikomokelele, nakwamba ngwavo na zate, \"Vyosena mwakwoloka. Tujika matwitwi vali nakwivwa, tumama vali nakuhanjika.\" Shikaho enu vakwetu, vihanda vyosena vyaku mijimba yetu Yesu avitengele. Atwama najingolo jakumisongo yetu. Kakweshi chuma chimwe chipwe musongo wakuviza mwaho na kukako. Nge natumulomba ngwetu atuke, nganomu alingile uze lunga waka jika matwitwi. Etu nawa tuyenu tulweze vakwetu vya Kalunga. (Kwimba)\nMuvwimbimbi makumi avali nayitatu (23) Yesu mwatonesa kapuputa\nMako 8:22 - 26; Yakova 5:13 - 16\nLikumbi limwe vatu vejile kuli Yesu vamunehelele mutu wakapuputa. Vamulembelele ngwavo mangana Yesu amuke. Yesu amukwachile kulivoko nakuya nenyi kusali yalimbo. Afwijilile hameso auze mutu nakunangika mavoko hali uze mutu. Amuhulishile ngwenyi, \"Vyuma muka unamono ove?\" Uze lunga amukumbulwile, \"Ngunamono vatu; vali nakusoloka kupwa nge mitondo yili nakujingu luka.\" Yesu ahakile mavoko enyi ha meso auze lunga. Kaha meso enyi atonene, nganomu apwile amwene jino vyosena kanawa kanawa. Enu vakwetu Yesu apwa mwomumwe nalelo. Ocho alingile ku myaka yakunyima nahase kuchilinga namakumbi ano. Mu mukanda wa Kalunga muli mazu ngwavo: \"Ikiye (Yesu) ambachile kuviza chetu na misongo yetu yosena.\" (Ku mukanda wa Yakova 5:13-15) Minenu umwe ali nakuyanda tahi? Alombe kuli Kalunga. Minenu umwe ali nakuviza tahi? Asanyike vakulwane valiuka, vamulombele vamuwavise maji mulijina lya Yesu. Kaha kulomba chakufwelela na chimulwila uze naviji, mwata mwamuhindula, kaha kachi nge navulumuna, milongo ya shili navamukonekelayo. Shikaho litavilenunga jishili jenu umwe na mukwavo na kuli lombelenga umwe namukwavo mangana muyoye. Kulomba chava ka-kwoloka chili nangolo. (Kwimba)\nMuvwimbimbi makumi avali nayiwana (24) Yesu mwahindula mukweze apwile na ndemone\nMako 9:14 - 29\nLunga umwe anehele mwanenyi kuli tumbaji twaYesu, mangana vamufumise vandemone, oloze vahonene. Jino omu vamumbachile uze mwana wa lunga nakumuneha kuli Yesu. Kaha uze shipilitu wamupi hakumona Yesu, amuhanjikishile chikuma nakumutunyisa uze kanyike hamavu na lifulu kukanwa. Jino ise yauze mwana apwile nakukakasana kwiji nge Yesu mwamukila mwanenyi, ahanjikile kuli Yesu ngwenyi, \"Kachi nge unahase kulinga chesenocho naulinga, tuvwile keke tukafwe ove mwata.\" \"Kachi nge unahase?\" Yesu amukumbulwile ngwenyi. \"Vyuma vyosena navipwa vyavyashi kuli wosena ou mwafwelela.\" Uze lunga amukumbulwile, \"Ami ngunetava; ngukafweko mwane omu ngwahona kufwelela!\" Jino vatu vavulu vejilenga kuli Yesu vamone omu avahanjikililenga vashipilitu vavapi. Yesu amuhanjikilile, \"Shipilitu uze ahoneselenga mwana lunga kuhona kuhanjika na kwivwa ngwenyi mufume nangukushinga ngwami kanda ukengila cheka muli ikiyeko.\" Uze shipilitu wamupi atambakanyine nakukanguka nakulovoka muli ikiye nakumuseza hwilila. Vatu valyambile ngwavo, \"Ou mwana lunga nafu.\" Oloze amukwachile kulivoko nakumwimika kaha emanyine. Kaha tumbaji twaYesu vamuhulishile kupenge, \"Ove mwata mwomwo ika etu twahonenanga kumulovola ou ndemone?\" Avakumbulwile, \"Ava vangana kavalovoka kechi nachuma chekako kuvanga nakulomba nakulitwamina kulya.\" Hakukumisa omu vyasolokele vyosena evi, vatwamina javaYuleya vamutwamine punga yakujiha Yesu. Yesu azachile vikomowesa vyavinene vyosena. Asangukile kukufwa. Ahonesele Satana na kufwa. Yesu ikiye ahambakana ngolo jamashipilitu osena natutulunga twamukaye. Ikiye ali nangolo havyuma vyosena. Mwomwo Yesu kaha ikiye uka wenyi Kalunga wamuchano.","id":"","dump":"CC-MAIN-2020-45","url":"https:\/\/globalrecordings.net\/en\/script\/lue\/423","date":"2020-10-24T21:20:36Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2020-45\/segments\/1603107884755.46\/warc\/CC-MAIN-20201024194049-20201024224049-00441.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000053644,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":70,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000053644180298}","num_words":3879,"character_repetition_ratio":0.051,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.171,"stopwords_ratio":0.082,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"Kuzanga Cha Kaye Halusesa Lwa Mutu\nKUPUTUKA\nChakutamo hakwitavila wulemu wa Lusesa lwa Mutu wosena mu chiyoyelo chenyi, Nakupwa nakuliyoyela chakuhona kupwa nawoma, kaha atela kupwa nachiyoyelo chakuwunda mu Kaye.\nChapwa chakutamo kuhasa kukanyisa jijila jize jakuyanjisilamo Mutu, kaha makuwana nawa jijila jeka Mutu nahase kuyoyelamo muno mu Kaye mwahasa kupwa na Lusesa lwakuhasa kulihanjikila, kupwa nachinyingi chakutanga mazu akalunga mwazanga chakuhona kupwa nawoma.\nChapwa chakutamo Mutu kuhona kumushinjila kulinga vyuma vyavipi navihasa kumuwanyisa kukaluhwa mu chiyoyelo chenyi kupwa nge jila yakukumishilako, Lushimbi lwakufwana ngana lwatela kupwako.\nChapwa chakutamo kuneha chivwashano nawusepa mukachi kamafuchi.\nChapwa nawa chakutamo Vatu vamu Liwuka lya United Nations kweseka nakuzanga chavo kumona nge kuli kweseka hamwe muchiyoyelo chavo chamalunga na mapwevo mangana vahase kupwa vakweseka hamwe muchiyoyelo chavo.\nChakutamo nawa mafuchi amuchikungulwilo kana chazango ya Lushimbi yakulivwashana vanalishiki mukachi kavo kuhasa kulivwashana na Mafuchi amu United Nations kuhasa kutwala kulutwe chivwashano kana kaha nakukavangiza nawa jingolo ja Lusesa lwa Mutu jakupwa wakulizachila nakulitambukila mukuyoya chenyi.\nChapwa nawa chakutamo nakumona nge kuli chivwashano cha jishimbi ja Lusesa kana ja Mutu kwesekesa nalushiko lwa chivwashano echi.\nChivwashano kana echi cha Lusesa lwajingolo ja Mutu chatela kuchitachikiza nakuchikavangiza kuvatu vosena vamu vamuchivulu muchiyoyelo chavo, nakulama nawa lushiko lwa chivwashano kana mukachi ka Vatu vosena hamwe na Mafuchi atwama mu Chikungulwilo kana chazango eyi ya Chivwashano.\nChihanda 1\nVatu vosena vasemuka yapwa hohamwe nakweseka mukuyoya chavo. Vatwama nachiyoyelo chalusesa chajingolo chakuzanga kulivwashana muchiyoyelo chavo.\nChihanda 2\nMutu wosena atwama nalusesa lwajingolo josena eji vetavila mukaye jakuhona kulihandununa chakufwana nge kulitala havikova, miyachi, kulihandununa chavatu vamukaye mukusemuka chavo hamwe namukutwama chavo hano hakaye.\nKakwechi kupwa kukalihandununa mwomwo wajishimbi, jizango chipwe kulihandununa chamafuchi mujishimbi namuchiyulo chipwe lifuchi kuze afuma mutu, chipwe lifuchi lyakulimanyina, lyalifwelela muchiyulo chalyo, kalyaliyula liveneko, chipwe lyapwa kanda lilimanyine muchiyulo.\nChihanda 3\nMutu wosena analusesa lwachiyoyelo chenyi, kupwa wakusokoka kaha mutu vanahase kukinga.\nChihanda 4\nKakwechi kukapwa mutu mwakapwa muwundungoko, kuzata milimo yakushinjila yawana, nawundungo wakukwata vatu navakawukanyisa mujijila josena.\nChihanda 5\nKakwechi kukapwa mutu navakayanjisa mujijila josena jajipiko chipwe kumuhombwanyisa numba kumuzangamisako.\nChihanda 6\nMutu wosena atela kupwa nalusesa lwajingolo jakulisolola kwosena kupwa nge mutu shimbu kanda jishimbi.\nChihanda 7\nVatu vosena vaneseka hamwe shimbu kanda jijishimbi kaha vanalusesa lwakuvakinga kujishimbi. Vosena vaneseka hamwe kaha kakwechi kupwa wumwe mwahambakana mukwavokoko kwesekesa nalushiko kuhona kuyanjisa chipwe kumuhandununa kuvakwavo.\nChihanda 8\nMutu wosena analusesa lwakumukinga kuvikungulwilo vyosena navipwangako vyakutala hakuyanjisa chamutu halushimbi vahana mutu lwakupwa wakulimanyina muchiyoyela chenyi kwesekesa nalushimbi.\nChihanda 9\nKakwechi kukakpwa kulikwachila chamutuko, kumutumbika mutolongo chipwe kuchinyina kweka.\nChihanda 10\nMutu wosena analusesa lwakwivwilila chihande chenyi ku zango yayinene yakaye yakulimanyina, nge vanawane mutu kana anamulonga wunapandama kuchiyoyelo chenyi.\nChihanda 11\n- Wosena navawana namulonga wawunene anajingolo jakuvangila kumuwana nge anamulonga shimbu kanda vamusopese, kaha atela kulihakwila yavene.\n- Kakwechi kukapwa kuwanyina mulonga mutuko mwomwo hakuhona kumuwanyina chihande chamulonga wawunene, kwesekesa najishimbi jamuze mulifuchi chipwe kaye, halwola kana alvulumwine wuze mulonga. Chipwe kakwechi kukahana mulonga wawunene wuze mutuko kuhambakana wuze mulonga avulumine halwola kana lwakavanga.\nChihanda 12\nKakwechi kukapwa kuyanjisa mutu kwasekesa namukutwama chenyiko, tanga yenyi, limbo lyenyi, chipwe mukusonejeka chipwe kumusawula. Mutu wosena analusesa lwajingolo lwakumukinga lwalushimbi lwakuhona kumwivwisa woma.\nChihanda 13\n- Mutu wosena analusesa lwakulitambukila nakutwama kala kungalila mukachi kalifuchi lyenyi.\n- Mutu analusesa lwakufuma mulifuchi lyosena nazange chipwe mulifuchi lyenyi nakukinduluka cheka muze mulifuchi lyenyi atwama.\nChihanda 14\n- Kala mutu analusesa lwakuzanga kuwahilila muchiyoyelo chenyi mumafuchi eka kuchina kuhona kumusopesa.\n- Lusesa kana kalwechi kupwa nge mujila yize nayijila kwesekesa najijila jajipi javihande vyamafuchi chipwe kavetavila kwesekesa navishinganyeka vyakava United Nations.\nChihanda 15\n- Kala mutu analusesa lwakupwa mutu wamulifuchi kana.\n- Kakwechi kupwa kukafumisa mutu wuze nalisonekesa nakupwa mutu wamulifuchi kana chipwe kumukanyisa kwalumuna mutu kana kupwa wamulifuchi nazange.\nChihanda 16\n- Malunga namapwevo vanamyaka yakutumo yakusemuka, chakuhona kuvakanyisa mwomwo wamiyachi navikova, mazu akalunga chipwe numba kavafuma mulifuchi kanako, vanalusesa lwakulimbata nakupwa najitanga. Vanalusesa lwakulimbata, mukutwama chavo chosena hakulimbata kaha nomu nawafwa aze malwavo.\n- Kulimbata chosena navakachitavisa kwesekesa nakwitavila chavisemi jalunga napwevo vaze vanakuzanga kulimbata.\n- Tanga kana navakayikinga kuvyuma vyosena mangana vapwenga vatu vakuliyoyela muchiyoyelo kana chalifuchi.\nChihanda 17\n- Kala mutu analusesa lwakupita wupite wukawenyi kaha numba nakulifutula navakwavo.\n- Kakwechi kukapwa kunyanga wupite wamutuko.\nChihanda 18\nMutu wosena analusesa lwakulitambukila nakushinganyeka, mukutwama chenyi namumazu akalunga, lusesa kana elu lwakwitavisa wuze mutu kufuma kala muchikungulwilo chamazu akalunga eka nakwingila kweka, chipwe numba wukawenyi numba navakwavo muze mungalila, kuhasa kutwalaho namazu kana nakutangisa namuvilombelo vyenyi.\nChihanda 19\nMutu wosena analusesa lwavishinganyeka nakuhajika, lusesa kana lunapu lwakushinganyeka vishinganyeka vyenyi chakuhona kupwa nawoma kaha nakuzanga kutambula nakunangula mazu navishinganyeka kuhichila mukala mazu amijimbu chakuhona veka kumukinga.\nChihanda 20\n- Mutu wosena anajingolo jakuhasa kulikungulula chakuhona woma kaha namumawuka.\n- Kakwechi kupwa kushinjila mutu kwingila muchikungulwiloko.\nChihanda 21\n- Mutu wosena analusesa lwakuhanjika vihande mufulumende yalifuchi lyenyi, yikiye chipwe kuhichila muli vatu vasakula navamwimanyinako.\n- Kala mutu analusesa lwakupwa hamwe kutachikiza vyuma mumilimo yamulifuchi lyenyi.\n- Kuzanga chavatu chikiko nachihasa kuneha jingolo jafulumende jalifuchi lyosena nachipwa chakusweka hakuvwota, chipwe kukavangiza jijila jikwavo jakuvwotelamo.\nChihanda 22\nMutu wosena hakupwa wamuchiyoyelo analusesa lwakupwa najijila jimwe jakuhasa kupwa wakilikinga, kupwa nalisesa lwakupwa nawupite mujila yatela lifuchi chipwe kaye yetavila muluheto, mukutwama chavatu hamwe nachisemwa kaha hawulemu nalusesa lwakulizachila lwakutwala milimo kana kulutwe kuli wuze mutu.\nChihanda 23\n- Mutu wosena ali nalusesa lwakuzata milimo kwosena nazange, kukavangiza jijila jamwaza jakuzachilamo yize milimo kaha nakumukinga wuze mutu kuchina mwahona kuwana milimo.\n- Kala mutu chakuhona kulihandununa atela kutambula fweto yakutamo.\n- Wosena anakuzata analusesa lwakutambula fweto yakutamo kwesekes namilimo anakuzata mwahasa kulikafwa nawo natanga yenyi kwesekesa nachiyoyelo chenyi, chipwe kuwana jijila jikwavo mwahasa kuwanyinamo mali akulikafwa nawo.\n- Mutu wosena analusesa lwakuputuka chipwe kwingila muchikungulwilo nachihasa kumuhanjikilako nakumukinga mukuyoya chenyi.\nChihanda 24\nMutu wosena analusesa lwakupwa nalwola lwakunoka lwaviseke, kupwa nalwola lwamweseke lwakuzachilamo milimo kaha najilwola nawa jakunoka vatela wuze mutu kumuhana fweto.\nChihanda 25\n- Mutu wosela analusesa lwakupwa nachiyoyelo chakutamo kupwa mutu wamulemu hamwe natanga yenyi mukulya, mukuvwala nakulikangula kumijimba hamwe navyuma vyazangiwa kukuyoya chamutu, lusesa lwakumukafwa halwola mwapwa tuliwe, kashinakaji chipwe mwahona vyuma vyatela kupwa vyakumukafwa mukuyoya chenyi.\n- Mapwevo navanyike vavandende vatela kupwa nalusesa lwakuvatala kanawa, kaha mwana wuze nasemukila kweka kechi wamuze muzuvoko vatela kumulama kanawa apwenga nachiyoyelo chamwaza.\nChihanda 26\n- Mutu wosena analusesa lwakutanga. Kutanga chosena chatela kupwa chawana, kufuma kukuputuka nakuheta kwakamwihi nakukukuma chakutanga. Kutanga chakuputukishilako chetala kupwa chawana. Kutanga chakulinangula Milimo nachipwako kaha kutanga chize chakuhambakanyisa nachipwa lika kuvat vosena kwesekesa namangana avovali nawo.\n- Kutanga chosena nachipwako kwesekesa namangana amutu mangana apwenga wakulimanyina muchiyoyelo chenyi chajingolo jamutu. Nachinehesa mutu kuhasa kumutwala kulutwe, kumuwanyisa wusepa mukachi kamafuchi, vatu veka naveka mawuka eka avakakwitava, kaha nachitwala milimo yavaka United Nations kulutwe mukuneha kuwunda.\n- Visemi vanalisesa lwakusakula shikola muka chipwe kutanga muka anakuzanga chawuze mwanenyi.\nChihanda 27\n- Kala mutu analisesa lwakuhasa kutwala chisemwa kulutwe changalila kana, kuwahilila chavyuma vyachisemwa kaha nakutambasana chisemwa kana nakuwana kuwaha chacho.\n- Mutu wosena analusesa lwakukinga chisemwa chenyi, kwesekesa nomu navahasa veka kuhasa kuchalumuna chipwe numba kuchisoneka kwesekesa nomu nachisoneka yavene.\nChihanda 28\nMutu wosena wukwechi lusesa muvyuma vyachiyoyelo cheyi omu mukwechi jingolo jajishimbi vanavuluka kwesekesa nalushiko elu vanafwelela.\nChihanda 29\n- Mutu wosena anamulimo mungalila yize anakuyoyela yinakuya kulutwe.\n- Mulusesa kana lwachiyulo, mutu wosena mwakapwa nalusesa lwakukavangiza lushimbu kwesekesa najishimbi jize navaketavila nakulilemesa vatu vavene nakupwa nakavumbi muchiyoyelo chavo.\n- Lusesa lwajingolo kana eji jakwitavila jachiyulo kanda kala lwola kujisachisa nakuzomboka kwesekesa najishimbi javaka United Nations.\nChihanda 30\nKanda kuchifwelela nge echikulikasa kana chalufwelelo chinapandama kulifuchi limwe kahako, liwuka chipwe mutu kala lisesa lwa jingolo mwahasa kulilingila vyuma chipwe chuma echi nachihasa kupihisa jishimbi kana jalusesa vanasonekako.","id":"","dump":"CC-MAIN-2020-50","url":"http:\/\/www.worldpeaceelite.org\/index.php\/udhr-in-multi-language\/udhr-in-multi-language\/87-udhr\/320-luvale","date":"2020-12-02T10:13:42Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2020-50\/segments\/1606141706569.64\/warc\/CC-MAIN-20201202083021-20201202113021-00238.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000064373,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":104,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000064373016357}","num_words":1186,"character_repetition_ratio":0.095,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.142,"stopwords_ratio":0.065,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"Nge muli nakutala jitemo jamwaza, navinjomoto vyavatanganyika mwilu, chipwe meya anakuholoka hapola, kutala mweji kumonanga milimo yamavoko aTengi tahi? Chikupu vene, vyuma vyatujingilika vyasolola hatoma vilinga vyaYehova vize vahona kumona. (Lom 1:20) Shikaho, nge natushinganyekanga chikuma havyuma tuli nakutala, kaha tunahase kumona ngolo jaKalunga, nazangi yenyi, namangana enyi, nachiyulo chenyi, kuhakilako vene namuchima wenyi wakuhana.—Ji 104:24.\nVyuma muka atenga Yehova vize mweji kumonanga hakumbi hakumbi? Numba nge mwatwama mumbaka, oloze munahase kumona tujila namitondo. Ngocho, kushishikanga chikuma havyuma atenga Yehova nachitukafwa tukeheseko kulizakamina nakuhona kushinganyeka chikuma hamaukalu etu, nakufwelela ngwetu Yehova akwechi ngolo jakutuzakama haya myaka yosena. (Mat 6:25-32) Kaha nawa nge mwatwama navana, vakafwenu vatachikize vilinga vyaYehova. Shikaho, natupandama chikuma kuli Tengi yetu, kachi nge natutwalaho lika kumusakwilila havyuma vize atenga.—Ji 8:3, 4.\nTALENU VINDIYO YAKWAMBA NGWAVO, VYUMA VYAKUTENGA VYASOLOLA UPAHU WAYEHOVA—KUMUNYIKA NAULOMBO, KUFUMAHO KUMBULULENU VIHULA VINO:\nVyuma muka vyeji kutulingisanga tumone ulombo wakulisezaseza?\nMwomwo ika tweji kumwenanga ulombo wakulisezaseza kweseka nachihela tuliho?\nMwomwo ika tweji kumwenanga ulombo wakulisezaseza mwilu?\nVyuma muka atenga Kalunga vili kuchihela mwatwama vize vikwechi ulombo wakuvyakuma?\nMwomwo ika twatela kuwanangako lwola lwakushishika havyuma atenga Kalunga?","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jw-mukanda-kukunguluka\/february-2019-mwb\/kunoneka-chakukunguluka-feb4-10\/kumona-vilinga-vyakalunga-vize-vahona-kumona\/","date":"2019-03-27T00:28:14Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912207146.96\/warc\/CC-MAIN-20190327000624-20190327022624-00314.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000095367,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.000009536743164}","num_words":176,"character_repetition_ratio":0.071,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.164,"stopwords_ratio":0.119,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"Omu Yesu vamumbapachishile kamwahichile lwola lwalusukuko, aputukile kwambulula ngwenyi: 'Wangana waKalunga unapandama.' Tumbaji twenyi vamukavangijilenga omu ayilenga nakwambulula munganda yaNgalileya naYuleya. Kahomu akindulukile kwimbo lyenyi kuNazaleta, ayile musunangonga nakuvungulula mukanda wakuvunga waIsaya nakuutanga nalizu lyakukanguka ngwenyi: 'Yehova nanguhane shipilitu yajila mangana ngwambulule mujimbu wamwaza.' Uno echi chalumbunwine ika? Chalumbunwine nge, Yesu vamuhanyine shipilitu yajila mangana ambulule mujimbu wamwaza uze wapwile mulimo waulemu chikuma, numba tuhu vatu vasakile alingenga vyuma vyakukomwesa. Kaha alwezele vatu vaze vapwile nakumwivwilila ngwenyi: 'Ou upolofweto unatesamo likumbi lyalelo.'\nKufumaho, Yesu ayile kuKalungalwiji waNgalileya, kuze awanyine tumbaji twenyi vawana vaze vapwile vaka-kuta vaishi. Ngocho avasanyikile nakuvalweza ngwenyi: 'Ngukavangizenunga, kaha nangumilingisa mupwenga muvaka-kuta vatu.' Majina avo vapwile Petulu, naAndelei, naYakova naYowano. Hahaze vene, vasezele moji avo nakumukavangiza. Kaha vayile muNgalileya mwosena nakwambulula vyaWangana waYehova. Vambulwilenga mujisunangonga, nakuvihela vyakulanjishila namumikwakwa. Kaha vatu vavavulu vavakavilenga kala kweshoko vayilenga. Ngocho vyuma alingilenga Yesu vavitachikijile kuvihela kwosena swi nakuSulya.\nKutwala muze, Yesu ahanyine tumbaji twenyi ngolo jakuka vaveji nakulovola vandemone. Tumbaji vamwe vayilenga nenyi nakwambulula kunganda hinganda namumembo. Kaha mapwevo vakushishika vakufwana nge Maliya wakuMangatala, naYowana, naSuzana naveka, vazakaminenga Yesu natumbaji twenyi.\nOmu Yesu akumishile kunangula tumbaji twenyi, avatumine vayenga nakwambulula. Kahomu tumbaji twenyi vambulililenga muNgalileya, vatu vavavulu vavambapachishile nakupwa jino tumbaji. Hakuwana nge vatu vavavulu vasakile kupwa tumbaji, ngocho Yesu avafwanyishile kupwa nge wande uze unatomo. Jino ambile ngwenyi: 'Lombenu Yehova amihane vaka-kuzata vavavulu mangana vezenga nakwaha.' Kufumaho, asakwile tumbaji 70 nakuvatuma vavali vavali mangana vayenga nakwambulula muYuleya mwosena. Ava tumbaji vambulwililenga vatu vakulisezaseza vyaWangana waKalunga. Omu tumbaji vakindulukile, valwezele Yesu vyuma vyasolokele. Liyavolo kahashile kuhonesa mulimo wakwambululako.\nYesu akafwile tumbaji twenyi mangana vatwaleho lika kuzata mulimo wakwambulula nomu mwakalinga hanakinduluka lyehi mwilu. Shikaho avalwezele ngwenyi: 'Ambululenunga mujimbu wamwaza hamavu hosena. Nangulenunga vatu Mazu aKalunga nakuvambapachisa.'\n\"Ngwatela kwambulula mujimbu wamwaza waWangana waKalunga nakujinganda jeka nawa, mwomwo vikiko vene vangutuminyine.\"—Luka 4:43","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/mikanda\/mbimbiliya-mijimbu-vyuma-namulinangula\/12\/yesu-kwambulula\/","date":"2019-03-20T05:51:23Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912202299.16\/warc\/CC-MAIN-20190320044358-20190320070358-00345.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000097752,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000097751617432}","num_words":297,"character_repetition_ratio":0.077,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.142,"stopwords_ratio":0.098,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"Talenu, Ivwililenu Na Kuyoya 3 Mukanda Wamuchitatu - Kusokoka Chakuhichila Muli Kalunga\nOutline: Joshua, Deborah, Gideon, Samson. 24 sections. It has a picture book to go along with the recording.\n|Script Number:||420|\n|Language:||Luvale|\n|Theme:||Victory; Multiple themes|\n|Audience:||General|\n|Style:||Monolog|\n|Genre:||Bible Stories & Teac|\n|Sophistication:||Sophisticated|\n|Purpose:||Teaching|\n|Bible Quotation:||Extensive|\n|状態:||Approved|\nScripts are basic guidelines for translation and recording into other languages. They should be adapted as necessary to make them understandable and relevant for each different culture and language. Some terms and concepts used may need more explanation or even be replaced or omitted completely.\nKulumbununa\nTunamimeneka mwane. Hamujimbu ou namwivwa iya ashishile muli Mose kupwa twamina yava Isalele. Namulinangula nawa omu Kalunga avatwaminyinyine kufuma mupambo nakuya kulifuchi lyaKanane nomu avakafwilengako kuhangasana vaka-kole javo nakuvajiha mujila. Jino talenu ou muvwimbimbi mumukanda wausungwa kaha alumuna muvwimbimbi unashishimo omu nawivwa kwimba. (Kwimba)\nMuvwimbimbi watete (1) Yoshuwa mwazunga nava Amaleke\nKulovoka 17:8 – 1\nVaIsalele kavapwile na lifuchi lyavoko. Vayoyelelenga mupambo hakuvafumisa Kalunga mu Ejipitu. Kalunga avashikile kuvahana lifuchi lya Kanane. Kaha Mose apwile twamina wava Isalele. Asakwile mukweze walunga lijina lyenyi ikiye Yoshuwa kumulingisa kupwa kapitau kamaswalale jenyi. Jino vamaleke valwile jita navaIsalele. Mose ambile kuli Yoshuwa ngwenyi, \"Lovoka yako ukalwe jita navamaleke. Ami nangwimana helu lyapili namukombo waKalunga mulivoko lyami omu vapwilenga nakulwa jita.\" Mose azundwilenga uze mukombo wa Kalunga, kaha Yoshuwa na vavaIsalele vahashilenga kuvajiha vamaleke. Oloze mavoko aMose omu alingile nge nawazeya hakuwemika mwilu kaha vamaleke vandomenenga vaIsalele mujita yavo. Malunga vavali vazundwile mavoko a Mose helu palanga nakukutoka cha likumbi. Kalunga akafwile Joshuwa na kuvandoma va amaleke. (Kwimba)\nMuvwimbimbi wamuchivali (2) Vakakusondwesa na mihako yamuKanane\nKulava 13:1 – 14:35\nVaIsalele vapwile nakwiza jino nakupandama kwakamwihi nangiza ya Kanane. Mose atumine vatwamina likumi navavali. Hali vaze atumine hapwile Yoshuwa na Kalave, mangana va kasondwese lifuchi. Mwahichile makumbi makumi awana (40) vaze vandoji vatumine nakusondwesa vahilukile kufuma kuze vavatumine vambulwile vize vyosena vamwene. Vakiko vambulwile ngwavo, \"Lifuchi kana mwatutumanga etu, lyamwaza lya mavu awilo nawa. Eyi yikiko mihako yalifuchi lyacho. Kaha vatu nawa vatwamamo vanapu vatu vangolo, membo avo amanene akukola.\" Oloze Kalave avaholesele vakwavo vosena nakuvamba ngwenyi, \"Tukandukenu tuyenu tukalihete eli lifuchi mwomwo tunafwelela natulitambula. Kachi nge Kalunga natwivwila kuwaha, kaha ikiye nahase kutuhetesa mulifuchi.\" Oloze malunga va kwavo vamwe vambile ngwavo, \"Katwechi kuhasa kuvalukuka ava vatu; vanapu vindume vakujikiza!\" VaIsalele vevwile jino woma wakwingila muKanane. Vatu jino vaputukile kulila nakumutatwokesa Mose na Alone, hamwe na Kalunga. Upahu waKalunga wa solokele muli vana va Isalele. Kalunga ambile ngwenyi, \"Vatu ava navangusaulanga Palanga nakumwaka uka? Palanga nakumwaka uka navahonanga kungufwelela ami? Chipwe vamwene vinjikizo vize ngwalingile muli vakiko?\" Kalunga ajinyime jino kuvanongesa vaIsalele. Oloze Mose avalombelele kuli Kalunga kaha avakonekele. Omu ayoya Yehova tu. Kavetavilile cheka kwingila muli fuchi lya lushikoko. Avatambukishilenga mupambo myaka makumi awana (40). VaIsalele vosena vaze kavamufwelele Kalungako vafwililile mupambo. (Kwimba)\nMuvwimbimbi wamuchitatu (3) Vana vavaIsalele nava zauka kalwiji Yotau\nYoshuwa 1:1 – 9; 3:1 – 17\nOmu alingile Mose hanafu lyehi, Kalunga atongwele nawa Yoshuwa apwenga twamina yava Isalele. Kalunga amulwezele Yoshuwa ngwenyi, \"Yove na vatu vosena ava liwahisenu namuzauka jino kalwiji yotau musali muze mulifuchi nangumihana. Likolezeze likake, mwomwo yove nauvatwaminyina ava mulifuchi mukalihete lifuchi ngwalishikile kuli vaka kuluka jenu kuvahana.\" Kalunga amulwezele Yoshuwa omu atela jino kulinga. Jino tupilishitu vapwile na chikasha kana, vachivulukilenga ngwavo chikasha chalushiko, muze vene muchikasha mwapwile jishimbi ja Kalunga, japwile jakusoneka lyehi halilolwa. Kalunga avalwezele nawa vashikumuke nacho mukalwiji. Meya auze kalwiji apapile chikuma, oloze omu haze vene mahinji atupilishitu engilile mumeya, kaha meya nawa emanyine omine chau. Tupilishitu vemanyine hakachi kakalwiji hatunda, oku vali nakuhita nakuzauka kuya mu Kanane hamavu aumu. (Kwimba)\nMuvwimbimbi wamuchiwana (4) Kushiuka cha jimbango ja Yeliko\nYoshuwa 6:1 – 27\nValsalele vatungile chilombo chavo muKanane kwakamwihi nanganda ya Yeliko. Kalunga amulwezele Yoshuwa ngwenyi, \"Tala ngunahane lyehi Yeliko mumavoko ove. Shikaho jingulukenu hamwe na malunga vanalipakachisa lyehi vitwa makumbi atanu nalimwe. Tupilishitu vatanu navavali vaka-mbate jindolombita kulutwe lwa chikasha chaKalunga. Halikumbi lya muchitanu na avali, mukajinguluke nganda mapapa katanu na kavali oku tupilishitu valina kwimba jindolombita. Kaha jino vatu vosena vakatambakane mazu helu chikuma mangana jimbango ja nganda jikashiuke kaha vatu jino vakengilemo.\" Ngocho Yoshuwa na vatu vosena valingile nge muze avalwezele Kalunga. Jimbango ja Yeliko jashiukile hamavu kaha vayIsalele vatambwile lize limbo. Kalunga avakanjile vaIsalele kanda vambatamo chuma chakupupa chimweko. (Kwimba)\nMuvwimbimbi wamuchithanu (5) Vaisalele navachina ku Ai\nYoshuwa 7:1 – 12\nLimbo lya Ai lyapwile limwe cheka lyapwile nakole, lyalihachile na Yeliko. Yoshuwa nayikiye nawa kuvanga limbo lya Ai alitambule. Ngocho atuminemo malunga vakasondwese eli limbo. Vaze malunga vakakusondwesa vayile, nakuhiluka vambulwile ngwavo, \"Kanda tuhu mulishina kutuma lizavu lyamaswalale vavavulu vayenga nakulwa navoko mwomwo mulimbo kana muli kaha vatu vavandende.\" Ngocho Yoshuwa atumine kaha lizavu lya maswalale vavandende, vayenga vaka-fungulule lize limbo. Oloze vaze malunga vaka Ai vazakwile vaIsalele. Vana vaIsalele vavajihile vasalileho vachinyine. Kaha Yoshuwa navatwamina valimbilile cha meso hamavu kumeso a Kalunga. Mangana kalunga avalumbunwine mwomwo ika netavila echi chuma kana chivasolokele ngana. Ngocho Kalunga avevwile kaha avakumbulwile ngwenyi, \"Isalele nalingi shili navulumuna; ngwavalwezele ngwami vaka-chike vyosena navakawana muYeliko. Oloze vanevi nakwonga. Hakiko vapupulukanga nakuchina kuli vakakole javo. Tala jino, ami kangweshi kupwa muli enuko kuvanga muna fumisa vyuma vize mwevanga ngwamikanjile kuhona kuvimbata, ngwahandunwineko mangana ngwami muvi chike.\" (Chivumo)\nMuvwimbimbi wachitanu naumwe (6) Mulonga wa Akane\nYoshuwa 7:14 – 8:29\nKaha Yoshuwa avakungulwile vatu vosena vavaIsalele kumeso a Kalunga. Kalunga amulwezele Yoshuwa ngwenyi, \"Akane ikiye nanguvulumuna mulonga washili.\" Jino Yoshuwa ambili kuli Akane ngwenyi, \"Lemesa Yehova Kalunga kavaIsalele kaha jino ngulweze ami chuma unalingi.\" Akane amukumbulwile ngwenyi, \"Mwamuchano, ngunamuvulumuna kuli Kalunga. Kaha omu ngwamonanga vyuma vyakupukula vyamu Yeliko vize vyamwaza na mahina, na palata naulu kaha ngwavimbatanga. Ngwavifulilanga mumavu mutende yami.\" Yoshuwa atumine malunga vamwe vayenga kutende kaha vayile vaviwanyine vize evile mutende yenyi. Kaha Akane natanga yenyi vavajihile, nganomu avalwezele Kalunga. Kalunga alumukile kumatoto enyi numba mwavalweza ngwenyi, \"Katukenu hamwe neli lizavu lyosena yenu jino mukalukuke lifuchi lya Ai. Kanda namwivwa womako, tala ami nanguya nakumihanalyo mumavoko enu.\" VaIsalele vamwononokele Kalunga kaha vavajihile vakaAi. (Kwimba)\nMuvwimbimbi wa chitanu nayivali (7) Likumbi na kakweji navimana hamwe\nYoshuwa 10:1 – 14\nJino vatu vakuhona kumwivwa Kalunga woma vaka-Kanane vaputukile kwivwa woma wava Isalele. Miyachi yitanu vejile nakulifutula hamwe mangana vazungise vaIsalele. Oloze Kalunga ahanjikile kuli Yoshuwa ngwenyi, \"Kanda kwivwa womako. Nangukukafwa nakuvahopola vaka-kole. Naumwe pimbi mwemana nakukufumbukila ove.\" Ngocho Yoshuwa na lizavu lyenyi lyamaswalale vayile nakulwa nayize miyachi. Kaha yize miyachi yachinyine mwamwa. Kalunga avashile malolwa amane ne kufuma mwilu vakakole javo vavavulu vafwile. Jita yatwalileho likumbi lyosena. Yoshuwa ahanjikile kuli kumbi na kakweji ngwenyi, \"Kanda namuswenyako!\" Kaha Kalunga emikile likumbi nakakweji hamwe nakuhona kuswenya palanga nomu vaIsalele vazakwile vaka-kole javo. Kanda chisolokeho lyehi chipwe kunyima chipwe kulutwe, Kalunga kanda akumbululeho lyehi mutu kulomba changachize. (Kwimba)\nMuvwimbimbi wa muchitanu nayitatu (8) Yoshuwa mwavashika vatu\nYoshuwa 23:1 – 24:28\nKalunga atwamishile vaIsalele mukuunda navaze valihachile navo hatando yayisuku. Omu alingile jino Yoshuwa hana shinakajiwa lyehi, avasanyikile vatu vosena vezenga kuli ikiye. Avanukishile vyuma vyangolo vize Kalunga alingile muli vakiko nomu apwilenga kusali yavo hakulwa jita. Avalwezele nawa ngwenyi, \"Likolezezenu, pwenu muvakuvanguluka mu kwononoka kuvyosena vize vasoneka mu mukanda wajishimbi. Zangenu Yehova Kalunga kenu hakulama jishiko jenyi! Kaha ikiye mwakamihangila mafuchi aze anasaleko kumeso enu, kaha enu namukalipita lifuchi lya Kanane lyosena. Kachi nge enu namukazachila tulunga veka, namukanonga mulifuchi lyamwaza eli Kalunga namihane enu. Sakulenu jino lelo lino ou munazange kuzachila.\" Oloze vatu vosena vapwileko valishingile nakulishika kumuzachila Kalunga kavo. Hakukumisa jino Yoshuwa afwile. (Kwimba)\nMuvwimbimbi wachitanu nayiwana (9) Ndevola mwahanjika vya Kalunga\nVaka-kuyula 4:1 – 9\nOmu alingile Yoshuwa hanafu lyehi vaIsalele vamutalishile nyima Kalunga kavo. Vaputukile jino kulemesa makombelo aze avaka Kanane. Kalunga nawa ahanyine vaKanane jingolo hali vaIsalele, kaha vayanjilenga chikuma. Omu vatwalilengaho kuvayanjisa vaIsalele, vaputukile kulila kuli Kalunga avakafwe. Jino Ndevola apwile twamina yavaIsalele. Vatu vejile kuli ikiye mangana avakafweko mwakulingila. Avakafwile valivwasane vakumise kulizungisa chavo. Nakuvalweza valumuke cheka na kutala kuli Kalunga ou wavaIsalele. Likumbi limwe Ndevola asanyikile Mbalake mukulwane walizavu lya maswalale java Isalele. Omu ejile amulwezele ngwenyi, \"Mbata malunga vakuheta mukanunu umwe muyenga kupili tavole. Kaha va Shisela na maswalale vamu Kanane naveza nakulwa jita nayove. Kaha Kalunga mwakuhana kusokoka ove.\" Oloze Mbalake evwile woma chikuma amulwezele Ndevola ngwenyi, \"Nge ove Ndevola kaute kuya nayami hamwe, nayami kangute kuya!\" Kaha Ndevola etavile ngwenyi, \"Nanguya na yove, oloze Kalunga mwakavazakula nakuvafungulula vaShisela muli pwevo. Ulemu kaweshi kukapwa woveko.\" (Kwimba)\nMuvwimbimbi wamulikumi (10) Kalunga mwakafwa kuzangimisa va Shisela\nVaka-kuyula 4:10-17, 5:19-21\nNdevola na Mbalake hamwe navaIsalele vosena vayile kupili tavole. Shisela hamwe nalizavu lyamaswalale vakaKanane lyakandukile nakulwa navo. Shisela apwile namatemba a jita makulu-kaji atanu nawana. Oloze vaIsalele vapwile kaha na jipoko ja mikwale mumavoko avo. VaKanane vejile kuchinema chakalwiji kwakamwihi napili tavole, oloze matemba avo kawahashile kupulasana mujipiliko. Kaha vula yaputukile kunoka chikuma. Matemba apwile nakukakachila mu malova, matemba avo ahungumukile na meya ha kuzala chakalwiji. Vaze mwaswalale vavaIsalele valukukile vaka-kole hamwe nawaze matemba avo nakuvajiha omu vapwile mujita. Oloze Shisela kaha ikiye alovokele nakuchina. (Kwimba)\nMuvwimbimbi likumi naumwe (11) Yayele mwamujiha Shisela\nVaka-kuyula 4:17-23\nShisela achinyinyine kutende yapwevo lijina lyenyi apwile ikiye Yayele. Apwile pwevo lya hevele. Amwambile ngwenyi, \"Twaya muno unoke ove mwata! Kanda mwivwa womako.\" Ou Yayele kapwile kaIsaleleko, kaha Shisela ayile na kuswama muze mutende yenyi. Kaha vamuhanyine mavele anwenga, vamufwikile lipayi. Kaha Shisela asavalile apwile mutulo. Yayele ambachile lumbambo mutende na chikungo chaku papalisa (muweto). Ayile nakulivemba kuli Shisela omu apwile na savala, amupapalile washi lumbambo kumutwe lwatuvile nahamavu. Omu mwahichile, kapyapya kakandende. Mbalake ejile nakumutonda Shisela. Yayele amusanyikile Mbalake kutende yenyi, ngwenyi, \"Twaya ngukulweze ou lunga uli nakutonda.\" Tala Shisela uze nasavala namutwe wakujika mumavu. (Kwimba)\nMuvwimbimbi likumi nayivali (12) VaIsalele na vawahilila\nVaka-kuyula 5:1 – 31\nKalunga ikiye ahanyine ngolo vaIsalele vavahaze vaze vakaKanane. Ndevola na Mbalake vembile myaso yakumwalisa Kalunga nakumusakwilila. Navatu nawa vaputukile kuwahilila hamwe nakulisamba. Vawahililile hakupwa natwamina yavo Ndevola. Kuli vakivo apwile nge nevo. Nauze yayele nawa vamusangejekele mwomwo muli ikiye kamwapwile womako hali uze Shisela. Jino Kalunga azachile na ava mapwevo vavali kupululula vaIsalele. Hamwe na hamwe Kalunga eji kuzachisanga vaze vakuhehela mangana vafungulule vakangolo.\nMuvwimbimbi likumi nayitatu (13) Ngiteyoni nakangelo ka Kalunga\nVaka-kuyula 6:1 – 24\nMuze mulifuchi lya Isalele mwapwile jino kuunda myaka makumi awana. Cheka nawa vaIsalele valingilenga muze mwapihile kumeso a mwata Yehova. Vapwile nakulemesa cheka makombelo amulifuchi lya Kanane. Kalunga jino alingishile vatu vamuyachi wavaMichane vavayule mu myaka itanu na yivali. VaMichane venyekele jimbuto javaIsalele. Omu vaIsalele vamwene ngana vaputukile kulila kumeso aKalunga mangana avalwile. Jino likumbi limwe lunga vavulukilenga ngwavo Ngiteyone apwile nakuzungula tiliku. Mangana ahase kuswekako yimwe kuchinyisa vaMichane. Kukasumuka kangelo kaKalunga nalisolola kuli ikiye Ngiteyone nakumwamba ngwenyi, \"Yako ukalwile vaIsalele kufuma kuli va Michane.\" Oloze Ngiteyone amuhulile uze kangelo ngwenyi, \"Ami nanguhasa kwalwila ngachilihi? Mwomwo ami ngwamokomoko.\" Kalunga amulwezele ngwenyi, \"Nangupwanga na yove kaha ove naukavahopola ava maswalale vaMichane vosena!\" Ngiteyone ahanyine kulya kuli uze kangelo. Achikwachile na mukombo wenyi. Hahaze vene kwepukile mulangi kaha uze kangelo alelanganyine nakuya. Ngocho Ngiteyone atachikijile ngwenyi, kumana Kalunga ikiye ezanga nakuhanjika kuli ami. (Kwimba)\nMuvwimbimbi likumi nayiwana (14) Ngiteyone mwapuzula makombelo\nVaka-kuyula 6:25 – 32\nVausoko ja Ngiteyone valemeselenga vambale nalishela akiko apwilenga makombelo a lifuchi lya Kanane. Kalunga ahanjikile kuli Ngiteyone ngwenyi, \"Yako ukapuzule lijiko lyakulumbila mbale eli lijiko atunga iso na likombelo lya lishela nawa.\" Ngiteyone evwile woma wavatu, oloze azangile nawa kwononoka Kalunga. Ufuku vene uze Ngiteyone ayile na malunga likumi, vaka shiule aze makombelo. Omu kwachele vatu vamwene vize alingile Ngiteyone ha ufuku uze, vatu vapihililile kaha vazangile vamujile. Oloze ise amukingile avalwezele ngwenyi, \"Kachi nge ou likombelo lyenu napu kalunga, kaha ivene alilwile.\" Oloze kachi kalilwilile ngochoko. Kalunga apwa wakulitulaho ahambakana tulunga vosena vakusonga na mitondo, malolwa, chipwe nakala chuma. Vatu vosena vatela kuhana kavumbi na ulemu kuli Kalunga ou tengi wa vyosena. (Kwimba)\nMuvwimbimbi likumi nayitanu (15) Maswalale ja Ngiteyone navanwa meya\nVaka-kuyula 7:1 – 7\nVaMichane valikungulwile hamwe mangana valwenga nava Isalele. Shipilitu ya Yehova apwile ha Ngiteyone kaha asanyikile malunga vauswalale kufuma muli vaIsalele. Oloze Kalunga amulwezele Ngiteyone, \"Malunga ava uli navo vanavulu chikuma. Kuchina vaIsalele navalivwimba, ngwavo etu vavene nangolo jetu tunavafungulula. Oloze jino ou ali na woma ayenga kuzuvo yenyi.\" Malunga vavavulu apwile navo Ngiteyone vayile kujizuvo javo. Cheka Kalunga ahanjikile kuli Ngiteyone ngwenyi, \"Uchili na malunga vavavulu lika. Jino vatwale kukalwiji kaha nangukakulweza mwakulingila.\" Ngiteyone ayile navo ku kalwiji kwapwile meya vakanwe. Malunga vavavulu vanwine meya kufukama ha mambuli avo nganomu eji kunwanga kawa hakukapa nalilimi lyenyi. Oloze makulukaji atatu (300), vakiko vanwine meya na mavoko avo. Kalunga jino amulwezele ngwenyi, \"Malunga ava makulukaji atatu (300) vananu namavoko avo ngunava sakula vayenga hamwe nayove mwomwo vaMichane nanguvahana mumavoko ove.\" (Kwimba)\nMuvwimbimbi likumi na umwe (16) Mwaswalale va Ngiteyone nava jingilika chilombo chava Michane\nVaka-kuyula 7:12 – 25\nMaswalale vavaMichane vatungile chilombo chavo muchinema. Vapwile navangamela, namalunga vavavulu naumwe pimpi ahashile kuvalava, kuvula chavo. Kuvula chavo chapwile nge mikana yava mbimba makumbi hamavu. Oloze Ngiteyone apwile navakajita makulukaji atatu (300) malunga, Kalunga alwezele Ngiteyone mwakulingila. Ngiteyone ambachile jineta jakwimba nakuhana hali lunga lumwe, namumunyi mutulo yamulondo wamavokovoko. Kaha vajingulukile vaMichane chilombo chavo mukachi kaufuku. Haze vene vosena vaputukile kulikuwa namazu akukanguka, vembile jineta nakujiha yize milondo. Vatambakanyine ngwavo, \"Mukwale wa Yehova na Ngiteyone!\" VaMichane valikomokelele nachizungo mukachi kavo. Jino vaputukile kulijiha umwe namukwavo. Vachinyine kumeso ava Ngitenyone. Ngocho Ngiteyone jino asanyikile vakwasa jita vosena vavaIsalele. Kaha vejile nakujiha va Michane vavavulu. (Kwimba)\nMuvwimbimbi wamu likumi yitanu nayivali (17) Samasone mwajiha ndumba\nVaka-kuyula 13:1 – 14:19\nOmu alingile jino Ngiteyone hanafu lyehi, vaIsalele cheka vafumine kuli Kalunga. Hakulinga ngocho Kalunga ahanyine vakakuvayanjisa vaFwilishite vavayanjise mu myaka makumi awana (40) omu inahichile eyi myaka. Kalunga avahanyine cheka twamina weka amuhanyine ngolo jakulwila vaIsalele. Lijina lyenyi apwile Samasone. Shipilitu ya mwata Yehova omu ejile hali ikiye, Samasone apwile nangolo chikuma. Ikiye katewilenga kambu jenyiko. Kusuhwa chajikambu jenyi chapwile chinjikizo chakulumbununa kupwa wa kuli Kalunga. Kaha mukiko nawa mwapwile ngolo jenyi. Samasone azangile pwevo wamuliva Fwilishite. Ayile kuli visemi jenyi avalwezele, \"Enu visemi jami ngumba chilenu pwevo muli vaFwilishite.\" Visemi jenyi ngwavo, \"Ikaze nauhonena kumbata pwevo wakufuma kumuyachi wove wavaIsalele?\" Samasone kevwililileko akanyine ngwenyi, \"Ngu mbachilenuyo ikiye pwevo ngunasake.\" (Oloze visemi jenyi kavatachikijileko ngwavo Kalunga nazake kuzata. Na kuzangamisa vaFwilishite.) Omu likumbi limwe Samasone apwile nakuya kuli uze pwevo. Mujila alitulukile nandumba. Ngolo japwile muli ikiye jakujiha uze ndumba namavoko kaha. Mwahichile cheka makumbi hakutambuka awanyine uze mujimba wauze ndumba ajihile muli lizemo lyavapuka, nauchi. Ambachileko uchi nakulya. Kaha ayile nawa kuze kuchiwanyino chakulimbata hamwe navisemi jenyi, hakuhetako kuze kuchiwanyino. Vamunehelele vakwavo vakweze (mukiko mwayilenga jishimbi javo). Avahanyine kashimutwiji mangana vaka lumbunune ngwenyi, \"Kuli muka kulya kalovokele vya kulya. Kuli muka-ngolo kwafumine viyema.\" Kaha avalwezele ngwenyi kachi namingulweza omu kashimutwiji aka kalumbunukila na nangumihana makumi atatu (30) amahi na akuvwala. Oloze vachihonene kuchilumbununa. Omu vachihonene vayile kuli pwevo lyenyi ngwavo avakafweko nge pimbi ikiye hamwe natanga yenyi kuvanga vavajihe. Omu uze pwevo evwile mazu kana. Alilile nakumulembelela Samasone amulweze omu kalumbunukila, atwalililengaho lika. Samasone amulumbunwinyinecho uze pwevo. Omu vaze vakweze vevwile ngwavo jino nahanjika mwamuchano. Vamukumbulwile kutesa nachihula ngwavo, \"Ika yayema nge uchi? Chika changolo kuhamba ndumba?\" Shipilitu ya Yehova apwile hali Samasone hakumuholokela. Kaha ajihile makumi atatu (30) avaFwilishite ahanyine makumi atatu a mahina kuli vakweze kuze ku chiwanyino. Ahilukile nakuya ku zuvo yaise wakuzala namatoto. (Kwimba)\nMuvwimbimbi wamulikumi nayitanu nayitatu (18) Samasone na vamyumbwe vakuwemesa\nVaka-kuyula 15:1 – 17\nOmu mwahichile makumbi Samasone ayile cheka kuli vaFwilishite, akambate puwenyi oloze isewenu amu sombwesele kuli lunga weka. Samasone alyambile ngwenyi, \"Ngunawane jino kanyinyino kamwaza kazangamishilaho vaFwilishite!\" Ngocho Samasone ayile jino nakutonda vanyumbwe avawanyine vamyumbwe makulukaji atatu (300). Avakashile mazavu mazavu kumikila yavo, kumikila yavo kaha awikileko kakahya avechele vayenga mumawande ava Fwilishite atiliku. Tiliku yosena mumawande ava Fwilishite yawemene, hamwe najimbuto josena javaFwilishite. VaFwilishite kavamuzangile ou Samasoneko. Vatondelenga kumujiha. Likumbi limwe vamulukukile Samasone mangana vamujihe ambachile chifuhwa cha lumbange lwa chimbulu. Kaha vaFwilishite vakuheta kanunu umwe (1000) vavajihile nachifuhwa. (Kwimba)\nMuvwimbimbi wamulikumi nayitanu nayiwana (19) VaFwilishite navamuteula Samasone jikambu\nVaka-kuyula 16:4 – 22\nSamasone azangile pwevo weka muli vaFwilishite. Lijina lyehi apwile ikiye Ndelila. Vakulwane vava Fwilishite vayile kuli Ndelila nakufwete mali mangana avalweze oho hatwama ngolo ja lunga lyenyi. Jino Ndelila apwilenga lika nakuhulisa Samasone amulweze, \"Oho hatwama jingolo jenyi? Na mwakuhasa kumukwachila?\" Samasone amulwezele Ndelila, \"Nge navangukasa namikole kanda vazachiseho lyehi jitanu najivali (7) kechi jaumuko kaha nanguzeya nanguhona jingolo nge vatu vakwavo.\" Omu Ndelila atachikijile ngwenyi na mulweze muchano, alivwasanyine nava Fwilishite mangana vamuswaminyine kukapete kamuzuvo. Ndelila ayile jino kuli Samasone ngwenyi, \"VaFwilishite vanahete!\" Samasone ambitwile mikole yosena yize vamukashile nayo. Kavamukwachileko, echi chatwalililengaho lika, kavahashile kumukwatako. Ndelila amukashile cheka nawa Samasone mwomumwe ikiye ajimbwitwile cheka. Ndelila alingilenga mapapa kavali. Oloze vahonene kumukwata, Samasone alwezele cheka ngwenyi ngukasenu namikole omu vejilenga ngwavo vamu kwate vahonenenga. Amulwezele cheka puwenyi ngwenyi ngolo jami jatwama kujikambu. Nge namungu vindajo nakupapalila lumbambo mujikambu kushindakanyina kumbango, kaha ngolo najikuma navangukwata jino. Ndelila alingile ngocho. Kaha omu akumishile amuhindwile lunga lyenyi ngwenyi, \"VaFwilishite vanahete!\" Vahonene nawa. Puwenyi atwalilengaho lika nakulila kumeso a lunga lyenyi amulweze oho hatwama ngolo jenyi. Likumbi limwe Samasone alweze puwenyi ngwenyi, \"Kalunga amulwezele mama natata vanguhanduleko ngupwenga kumilimo yaKalunga angu zachise. Kachi nge jikambu jami likumbi na lumwe navajiteula, ngolo jami najingufuma.\" Kaha ufuku umwe omu apwile ikiye nasavala lyehi mutulo kaha Ndelila avasanyikile vaFwilishite. Vejile vamutewile jikambu josena kumutwe. Ndelila amulweze lunga lyenyi Samasone ngwenyi, \"Samasone, vaFwilishite vanahete!\" Samasone ahindukile oloze alivwile jingolo jauchi kahashile kuli pulululako. Kalunga amusele Samasone najingolo japwile jauchi. Ngocho jino vaFwilishite vamukashile nakumutuva meso enyi. Vamulaminyinyine mukamenga, vamuhanyinenga kuzata mulimo wa kucheka unga nalilolwa lwakuchekela. Oloze jikambu jenyi japwilenga na kusoka. (Kwimba)\nMuvwimbimbi wamakumi avali (20) Samasone mwavanongesa vaFwilishite\nVaka-kuyula 16:23 – 31\nVamyata java Fwilishite vosena vawahilile mwomwo Samasone vamuhashile. Valyambile ngwavo, \"Jino Kalunga ketu natusuwila lyehi ou Samasone, ou vene muka-kole wetu, mumavoko etu.\" Kaha vangile chilika chachinene nakulumbila nawa uze Kalunga kavo walikombelo. Jino omu lwahetele lwola vamunehele kapuputa Samasone kumufumisa muze mukamenga vamulaminyinyinenga nakumuhaka mukachi kazuvo yavo yakuhemena. Hakumuhaka mukachi ikiye alwezele uze ngamba waka Fwilishite mangana akundamine kujipanda jize jajinene jemikilenga tembele yaKalunga kavo walikombelo. Tembele yazalile namalunga na mapwevo, navaka kuyula vava Fwilishite nawa. Muvapwile kuvula chavo vapwile vakuzomboka tununu vatatu. Na malunga na mapwevo vapwile vanatwame helu mangana vatale. Jino Samasone amulombele Kalunga ngwenyi, \"Achingwanuke ami, ngujiki jise ove Mwata cheka nawa.\" Haze vene Samasone akundaminyine kupanda ja yize zuvo kaha tembele yashiukile. Samasone nava myata java Fwilishite vosena vafwile. Hamwe likumbi lize afwile Samasone, Kalunga amuhanyine Samasone kuvahasa va Fwilishite. Mwomwo halikumbi lize ajihile vaFwilishite vavavulu chikuma kuhambakana vaze ajihile omu apwilenga wamutonyi. (Kwimba)\nMuvwimbimbi wamumakumi avali naumwe (21) Yesu mwafumisa vashipilitu vavapi\nLuka 8:26 – 39\nOmu mwahichile myaka yayivulu oho va Samasone na Ngiteyone vanafu lyehi Yesu ayoyolelenga mulifuchi lya vaIsalele. Hakutombojoka ali humanganyine na lunga umwe apwilenga nava shipilitu vavapi vavavulu. Omu amumwene Yesu ou lunga alimbilile hamavu kumahinji a Yesu nakumwamba ngwenyi, \"Unasake ngwove utulinge muka, Yesu, mwana ou alitulaho atwama helu Kalunga?\" Vaze vashipilitu vatachikijile Yesu ngwavo mwamuchano apwa mwana Kalunga vene, ou wakulitulaho. Yesu ahanjikilile vaze vashipilitu vavapi valovoke muli uze lunga. Vashipilitu vavapi omu vafumine muli uze lunga vayile na kwingila muutanga vavangulu. Vapwile kuze kwakamwihi. Valimbilile mukalwiji ngocho vosena valondamanyine mumeya. Vatu vaputukile kumona ngwavo Yesu ali nangolo jakuhambakana Satana nahali vashipilitu vavapi vosena. Eyo, pundu vene navashipilitu vavapi navakivo vamwononokelenga ikiye. Shikaho mazu a Kalunga atulweza. Nakutanangula ngwawo Yesu atambwile ngolo josena jamwilu neji jahamavu. Ali nangolo jaku jakufumisa vashipilitu vavapi. Vashipilitu vavapi vakwechi jigolo jajinene, oloze muli jina lya Yesu kuhichila mujingolo ja shipilitu wajila vanahase kuvafumisa. (Kwimba)\nMuvwimbimbi wamumakumi avali nayivali (22) Yesu mwahanga malunga vavapi muzuvo ya Kalunga\nLuka 19:45 – 48; Yowano 2:13 – 21\nLikumbi limwe Yesu engilile muzuvo yaKalunga yize yapwile muYelusalema. Vaka-kusekasana navakivo nawa vapwile muze. Vapwilenga nakulanjisa tunyama vakulumba. Oloze chapwilenga mangana vawanyinemo mali makwonga vatu nawa. Omu achimwene Yesu apihililile. Avambile ngwenyi, \"Kalunga ngwenyi, 'Zuvo yami nayipwanga ya kulombela oloze jino enu munayalumuna kupwa muutwamo wavihwanga naveji, hakukumisa kuhanjika mazu awa.'\" Avolowelemo vaze vene vakakusekasana vavapi hamwe natunyama vaze vapwilenga nakulanjisa. Yesu mwana Kalunga. Ikiye atwama nangolo jakufumisa vatu vaka-kulinga mwamupi muzuvo yaise. Oloze va Yuleya vamwe vapwile na matoto vamuhulile ngwavo tulweze, \"Nge uli na lusesa lyakulinga vyumevi!\" Ikiye avakumbululwile ngwenyi, \"Jihenu uno majimba wami kaha hamakumbi atatu nangusanguka cheka.\" (Kwimba)\nMuvwimbimbi wamumakumi avali nayitatu (23) Yesu ayoya\nMateu 27:33 – 28:30\nOmu alingile nazate lyehi myaka yitatu, vaYuleya vamujihile, vamusukikile hachitondo chakusepasana. Afwile, oloze halikumbi lya muchitatu asolokela cheka wamutonyi. Kalunga amuhanyine ngolo ja kufungulula kufwa. Yesu keshi kukafwa chekako. Vatu vavavulu vamwane chikupu Yesu henyi henyi mwana Kalunga.Yesu nawa ahanjikile kuli vaka-kumukavangiza ngwenyi, \"Talenu ngolo josena vananguhanejo neji jamwilu neji ja hamavu. Yenu kuli vosena, muka-valingise kupwa vaka-kungu kavangiza ami. Mukavanangule kulama vyosena vize ami ngwamilwezelenga enu. Kaha ami nangupwanga nayenu makumbi osena.\" Yesu ukwechi ngolo hali Satana, shili nakufwa. Yesu kaha mukakuhana kuyoya chachihya kuli vosena vaze navamukava. Nasake etu vakakumukava tulipangilenu awa mazu amujimbu wenyi wamwaza tu vosena. (Kwimba)\nMuvwimbimbi wamumakumi avali nayiwana (24) Liswalale lya Kalunga\nEfwesu 6:10 – 18\nNayetu nawa tuli namukakole wa ngolo, ikiye Satana. Oloze Kalunga amutumine lyeli mwata Yesu kutulwila etu kuli ou vene muka-kole wetu Satana. Vatu vavapi vamujihile Yesu. Vashinganyekele pamo keshi nangoloko. Oloze Kalunga wakuyoya amusangwile Yesu kukufwa. Amuhonesele Satana. Yesu atuhana ngolo mangana tumwimanyine Satana. Etu twatela kupwa twaliwahisa lyehi nganomu apwa liswalale naliwahisa kuya kujita. Chatete, kuvanga etu tulivange kutachikiza Kalunga muchano wenyi nakukava muvyosena mwatulweza. Kuvanga tuzange muchano kutujinguluka etu tuvosena. Nge muhya wamujimbunda jetu kutukinga kufuma kumakuli a Satana. Twatela nawa kuhaka kulishitu naunene wenyi kupwa lukepwe hajitulo jetu. Vilinga vyetu vamwaza kavyechi kuhasa kutunginga kuli Satanako omu mwatulukuka kala lwola nakuhaka vishinganyeka vyenyi vize vyavipi mumichima yetu. Shikaho kachinge tuli muli kulishitu tuvakukingiwa nakuwaha chenyi, na unene wenyi, uze atuhana lyehi haze vene atulwilile. Tulwezenu vakwetu vosena jila yakuunda yaYesu. Chinapu nge sapato yize inatukingi kukusenukila mujijila jaSatana. Twatela kufwelela Kalunga atulame. Echi chinapu nge lukepwe lyamukingo hakutulukuka kuli Satana. Yesu mwaka atulwila lyehi kukutuzangamisa chetu hajishili na kujisonyi jetu. Echi chinafwane litepa lya chikungo, kukinga jishipilitu jetu kukufwa chahaya myaka. Kalunga mazu enyi (mukanda waKalunga) anapu nge poko yetu yauvela kuvali. Akiko jino twatela kuzachisa mukulwa na liyavolo Satana. Mu makuli enyi twatela ku shimutwila na Kalunga mu kulomba nakupwa mukulikata nenyi hamwe. Numba etu nawa tutachikize kusokoka mundungo wa Satana, mushili namukufwa chahaya myaka yosena. Yesu ikiye mwahana kuyoya chahaya myaka yosena kuli vaze navafwelela nakumuhana Kalunga kavumbi. Jino twimbenu myaso na kuwahilila nawa, nakwalisa nakulifukula, kuli Kalunga umwe kaha wamu chano.","id":"","dump":"CC-MAIN-2020-16","url":"http:\/\/globalrecordings.net\/ja\/script\/lue\/420","date":"2020-03-31T10:18:00Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2020-16\/segments\/1585370500426.22\/warc\/CC-MAIN-20200331084941-20200331114941-00201.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000035763,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":67,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000035762786865}","num_words":3588,"character_repetition_ratio":0.061,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.166,"stopwords_ratio":0.076,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"\"Enu vana vami vavandende, kanda tuzanganga chakuhanjika kahako, chipwe chalilimi kahako, oloze shina navilinga vyetu namumuchano.\"—YOWA. 1, 3:18.\n1, 2. (a) Ukalu muka veji kumonanga vatu mujitanga jimwe, kaha vihula muka veji kulihulisanga? (b) Uno visemi vanahase kukumisa ngachilihi ukalu wavo?\nCHINAHASE kukola kumuchima hakuwana nge visemi jenu vaze vapwilenga nangolo nakulikilikichila vyavo oholyapwa jino vanazeye. Vamwe visemi javo vanahokoka mahinji, veka vali nakuhanjika vyakutangula chipwe kupwa navilinga vyaunyike, kaha veka vanavawane namisongo yayinene. Tushinakaji nawa vanahase kuchiwana kupwa chachikalu kwitavila ngwavo kaveshi jino nangolo jakulimanyinako. (Yopa 14:1) Chuma muka tunahase kulinga? Mujila muka tunahase kuvalaminamo?\n2 Chihande chimwe chize chahanjika hakuzakama tushinakaji chavuluka ngwacho: \"Numba tuhu chapwa chachikalu kushimutwila hachihande chaushinakaji, oloze jitanga jize jeji kushimutwilanga hachihande kana nakuwana mwakulingila, jeji kuchiwananga chachashi kukumisa ukalu uze unahase kwiza.\" Kushimutwila kana cheji kunganyalisanga nge tunatachikiza ngwetu katweshi kuhasa kuhonesa ukalu uze weji kwizanga mwomwo yaushinakajiko. Chipwe ngocho tunahase kuwahisa vyuma hakulivanga kusakula vyakulinga. Tutalenu jino omu jitanga jinahase kulivwasana mangana vawane mwakukumishila ukalu kana.\nKULIWAHISHILA CHIMWEZA 'VYAMAKUMBI AMAPI'\n3. Vyuma muka vize tanga yatela kulinga nge visemi vatushinakaji vali nakusakiwa kuvakafwa? (Talenu muvwimbimbi wakulivanga.)\n3 Omu vatu veji kupwanga tushinakaji, veji kuhetanga haseteko yakuhona kulizakama vavene. Ngocho veji kusakiwanga kuvazakama. (Tangenu Muka-kwambulula 12:1-7.) Nge visemi vatushinakaji kaveshi jino nangolo jakulitala vaveneko, vakivo navana vavo vakukola vatela kuwana jila yamwaza yayashi yakuvakafwilamo. Chapwa chachilemu nge tanga nayitwama hamwe hamavu nakushimutwila omu vanahase kuzachila hamwe, navyuma vili nakusakiwa namwakuvilingila. Vosena vatela kwazana mukushimutwila kanechi, chikumanyi visemi vatela kuhanjika hatoma vishinganyeka vyavo nakuhanjika vyuma vili nakusakiwa. Vatela kushimutwila numba nge visemi vanahase tuhu kutwama hembo lyavo nakuvakafwangako mujijila jikwavo. * Nge chiku, kaha vanahase kumona omu kala mutu mutanga nahase kuzachisa ngolo jenyi nakukafwa tushinakaji twavo. (Vishi. 24:6) Chakutalilaho, vamwe vanahase kuvakafwanga hakumbi hakumbi, kaha veka vanahase kunehangako jimbongo jakulikafwa najo. Vosena vatela kutachikiza mulimo vali nawo, kaha mulimo kana unahase kwalumuka mukuhita chamakumbi. Kaha nawa vanahase kulihana makumbi akutala kashinakaji.\n4. Kulihi kuze vatu vamutanga vanahase kuya vavakafwe?\n4 Omu namuputuka kukafwa, wanenuko lwola lwakulinangula mangana mutachikize kanawa misongo yavisemi jenu. Nge visemi jenu vali namusongo waunene uze uli nakutohwelako lika kaha tachikizenu vyuma navikasoloka kulutwe. (Vishi. 1:5) Yenu kumauka afulumende aze eji kuzakamanga tushinakaji. Hulisenu vamilweze nge kwatwama jijila jimwe jamungalila yenu jakumikafwilamo mangana muzakame tushinakaji twenu mujila yamwaza. Vyuma vinahase kwalumuka mutanga vinahase kumilingisa muhombe nakulivwa nge mwavindama. Lwezenuko sepa lyenu uze mwafwelela ukalu wenu. Chachinenenyi lombenu kuli Yehova. Kaha mwamihana kuunda chize nachimikafwa muhase kuwana mwakulipikila naukalu wenu.—Samu 55:22; Vishi. 24:10; Fwili. 4:6, 7.\n5. Mwomwo ika chapwila chachilemu kulivanga kutondatonda mwakukafwila visemi vatushinakaji?\n5 Tushinakaji vamwe najitanga javo veji kulivanganga kutondatonda jijila jakuvalaminamo. Jijila kana shina chisemi kutwama hamwe namwanenyi, chipwe kumutwala kumembo akulamina tushinakaji, chipwe kuzachisa jila yeka yakuvakafwilamo. Nge navalinga ngocho, kaha navapwa vakulizanga 'vyakilika naluyando' vize vyeji kwizanga mwomwo yaushinakaji. (Samu 90:10) Chaluvinda jitanga jajivulu kajeshi kuliwahishila chimwezako, kaha nge ukalu unepuka hakiko jino navasakula vyakulinga. Mutu umwe uze alinangula chikuma ambile ngwenyi, \"lwola kana lwapwa lwalukalu kusakula vyakulinga.\" Nge navasakula vyakulinga muwashiwashi kaha vatu mutanga veji kupihililanga nakulikokojwesa. Oloze kuliwahishila chimweza shimbu kanda ukalu umiwane, cheji kukehesangako ukalu mutanga.—Vishi. 20:18.\n6. Uno visemi navana vanahase kunganyala ngachilihi hakushimutwila havyuma vize vanahase kulingila visemi javo?\n6 Munahase kuchiwana chachikalu kuhanjika navisemi jenu kupandama kuchiyoyelo chavo navyuma vinahase kwalumuka muchiyoyelo chavo. Vamwe vanamono nganyo yatwama hakushimutwila hachihande kana. Mwomwo ika? Mwomwo vapwile nalwola lwamwaza lwakulivwasana hachihande kanechi mumeso akuunda. Vawanyine nge kulivwasana havyuma vyakulutwe mujila yazangi nalikoji yalingishile chipwenga chachashi kusakula vyakulinga. Numba tuhu tushinakaji navasaka kutwama ukawavo nakulizakama vavene, oloze nachipwa chachilemu kushimutwila navana vavo vawane mujila vanahase kukavalaminamo nge kunasoloka ukalu.\n7, 8. Vishina muka vize jitanga jatela kushimutwilaho, kaha mwomwo ika?\n7 Enu visemi, nge muli nakushimutwila hachihande kanechi navana venu, kaha valwezenu vyuma munakufwila najimbongo muli najo, najijila muli nakusaka kumikafwilamo. Echi nachikafwa vana venu vasakule kanawa vyakulinga nge kulutwe kamweshi kukapwa nangolo jakulimanyinako. Vana venu navamona vishinganyeka vyenu kupwa vyavilemu nakumyecha muliyoyele enu vavene kweseka nomu munasake. (Efwe. 6:2-4) Chakutalilaho, kutala muli nakusaka mwanenu amilamine kukanda yenyi tahi nyi muli nakusaka jila yeka? Oloze tachikizenu ngwenu keshi nge vosena mutanga navamona vyuma mujila muli nakuvimwena enuko, kaha nawa chinahase kumbata lwola numba chisemi chipwe mwana kwalumuna vishinganyeka vyenyi.\n8 Vosena vatela kwijiva ngwavo ukalu veji kuuhonesanga hakulivwasana. (Vishi. 15:22) Chasakiwa nawa kushimutwila mwakukila misongo najijila namusakula enu vavene. Halwola kanelu munahase kushimutwila vishina vyatwama mukati yaDurable Power of Attorney (DPA) yize veji kuzachisanga Vinjiho jaYehova. Mutu himutu akwechi lisesa lyakwitavila chipwe kukana vitumbo chipwe jila yakumukilamo. Kati yakulumbununa vyaManyinga yasolola vyuma vize ali nakusaka mutu. Mahako jenyi navakamwimanyinako nakumusakwila vyakulinga nge kunasoloka misongo. Mwatela kufwatula mapapilo amwe nakuhana mahako jenyi pamo navakawatonda. Veka vanahanenga lipapilo lyajishiko jamufu, namapapilo aishuwalesi, namapapilo ajimbongo namapapilo akuya nawo kujiofesi jafulumende, naeka.\nKULIPIKA NAUKALU HAKWALUMUKA CHAVYUMA\n9, 10. Lwola muka visemi vatela kuvakafwa chikuma kuli vana vavo?\n9 Kakavulu vosena mutanga veji kusaka visemi javo vatushinakaji vatwaleho lika kuliyoyela. Nge vali nangolo jakuteleka, kukomba, kunwa vitumbo, nakulivwasana kanawa, kaha vana vavo kaveshi kufwila kuvalingila vyuma vyosena mukuyoya chavoko. Oloze kutwala muze pamo visemi vanahase kuhona kutambuka nakuya kumande chipwe kuvitanda, chipwe vanaputuka kuvulyajama, kaha vana vavo vatela kuwana mwakulingila.\n10 Tushinakaji vanahase kuhomba. Vanahase kuputuka kujika matwitwi, kufwa meso, kuvulyama vyuma, nakuhona kuzachisa kanawa chimbushu. Nge ukalu kanou unaputuka kusoloka, kaha vana vatela kuvatwala washi kuchipatela shimbu kanda ukalu kana utohwe. Vana vanahase kunoneka makumbi akutwala visemi kuchipatela nakuvalingila vyuma vikwavo. Hakusaka visemi vavoke kanawa, vana vatela kuvahanjikilako kuli ndotolo nakuvatwalanga kuchipatela.—Vishi. 3:27.\n11. Vyuma muka munahase kulinga mangana chipwenga chachashi kuli visemi kwalumuna chiyoyelo chavo?\n11 Nge visemi jenu vali namisongo yakuhona kuka, kaha mwatela kwalumunako jila yakuvazakaminamo nakuvawahishilako vyuma vimwe kuzuvo yavo. Numba tuhu vyuma namuvawahishila vyavindende, oloze vinahase kuvakafwa. Nge mwatwama kwakusuku navisemi jenu, kaha munahase kulweza ndumbwenu chipwe mutu valihata nenyi avatambukilanga nakumilweza omu vali nakutwamina. Kutala vali nakusakiwa kuvakafwa kuhika chipwe kukomba nakuvakoselako uvwalo tahi? Kutala vyuma munavawahishila hembo navivalingisa vahase kutambuka nakusana nakulinga vyuma vyeka tahi? Pamo vanahase kutwama ukawavo chikalu kaha nge vali namutu wakuvalama. Oloze nge kaveshi kuhasa kutwama ukawavoko, kaha mwatela kuwana jila yambwende yakuvalaminamo lwola lwosena. Kala mweshomwo chili, oloze wanenu nge mungalila yenu mwatwama mauka afulumende akukafwa tushinakaji. *—Tangenu Vishimo 21:5.\nOMU VAMWE VEJI KUHONESANGA UKALU\n12, 13. Uno vana vakukola vaze vatwama kwakusuku navisemi javo vanavumbikanga ngachilihi visemi javo nakuvazakama?\n12 Twasaka visemi jetu vayoye kanawa mwomwo twavazanga. Nge natwijiva ngwetu visemi jetu tuli nakuvazakama, kaha natupwa namuchima wakuunda. Chipwe ngocho, vana vakukola vavavulu kavatwama hamwe navisemi javoko. Ngachize, vana vamwe veji kuzachisanga lwola lwakunoka kumilimo hakuya nakutala visemi javo nakuvazachila milimo yize kaveshi nakuhasangako. Vana veji kusololanga ngwavo vazanga visemi javo hakuvatuminanga jishinga kuswakumwe nakuvasonekelanga mikanda.—Vishi. 23:24, 25.\n13 Numba tuhu tanga yenu yatwama kwakusuku, oloze mwatela kutachikiza vyuma vyahakumbi hakumbi vize vyasakiwa kuli visemi jenu. Nge kamwatwama hakamwihi navakivoko kaha nawa visemi jenu vapwa Vinjiho jaYehova, kaha hanjikenu navakulwane vamuchikungulwilo chavo vamikafwe mwakulingila. Chachinenenyi lombenu kuli Yehova amikafwe. (Tangenu Vishimo 11:14.) Numba tuhu visemi jenu kavapwa Vinjihoko, oloze mwatela 'kuvumbika masenu namanenu.' (Kulo. 20:12; Vishi. 23:22) Chipwe ngocho, keshi nge jitanga josena najisakula kulinga vyuma vyovimweko. Vana vamwe veji kufwila kumbata visemi javo vatushinakaji mangana vatwame navo hamwe chipwe kuvaneha vatwame kwakamwihi navakivo. Oloze chuma kana kachapwa chachashi lwola lwosenako. Visemi vamwe kavasaka kutwama hamwe navana vakukola najitanga javoko. Vasaka kutwama ukawavo nakuhona kuhana chiteli vana vavo. Visemi vamwe vanahase kulizakama vavene ngocho vanahase kusaka kutwama hembo lyavo.—Kwambu. 7:12.\n14. Ukalu muka vanahase kumona vaze veji kuzakamanga chikuma visemi?\n14 Mujitanga jajivulu vana vaze vatwama navisemi javo hamwe vakivo veji kupwanga namulimo waunene wakuzakama visemi. Oloze ava vana vatela kupezalisa kanawa vyuma mangana vazakame najitanga javo. Mutu himutu eji kuzeyanga kaha nalwola lwenyi nawa lweji kukumanga. Ngocho, nge vyuma vinalumuka mukuyoya chauze ali nakuzakama visemi, kaha tanga yatela kutwama cheka hamavu nakuwana mwakulingila. Kutala umwe mutanga ikiye ali nakuzata milimo yayivulu kutalisa kuli visemi tahi? Kutala vana vakwavo vatela kuzata nangolo nakulishisashisa navakwavo mangana vazakame visemi tahi?\n15. Uno vaka-kulama visemi vanahase kuvakafwa ngachilihi numba vahone kuzeya?\n15 Nge chisemi wakashinakaji mwasakiwa kumukafwa lwola lwosena, kaha uze ali nakumulama mwamona kilika. (Kwambu. 4:6) Vana vasaka kuzata nangolo javo josena mangana vazakame visemi javo, oloze lwola lumwe veji kuzeyanga. Ava vana vatela kwijiva hakumina ngolo javo nakulomba vavakafwe. Kuvakafwanga kuswa kumwe chinahase kulingisa muka-kulama chisemi ahone kuzeya.\n16, 17. Ukalu muka vanahase kumona vana omu navazakama visemi vatushinakaji, kaha vanahase kulipika ngachilihi naukalu kana? (Talenu lipwata lyakwamba ngwavo, \"Kuzakama Chize Cheji Kusololanga Kusakwilila.\")\n16 Munahase kwivwa kupihya hakumona visemi jenu vali nakuyanda mwomwo yaushinakaji. Vaka-kulama visemi vavavulu veji kuhombanga, nakulizakamina, nakupihilila, nakulihana mulonga chipwe kujinda vakwavo. Lwola lumwe kashinakaji nahase kuhanjika mazu amapi chipwe kuhona kusakwilila vaze vali nakumukafwa. Nge chuma kana chinamisolokela, kaha kamwatela kupihililako. Mutu umwe uze alinangula vyamisongo yakuwongo ambile ngwenyi nge tunapihilila, kaha twatela chatete kwitavila ngwetu tunasulakana, kufumaho katwatela kwivwa kupihya hakusulakana chetuko. Shimutwila ukalu kana namuka-mahyove, chipwe kausoko kove, chipwe sepa lyove uze wafwelela. Vyuma namushimutwila navikukafwa wijive muchima wove nakumona vyuma mujila yamwaza.\n17 Kunahase kupwa lwola luze tanga nayihona kupwa navyuma vyakutwalililaho lika kukafwa kashinakaji. Mumafuchi muze mwatwama membo akulamina tushinakaji, jitanga jimwe jeji kutwalanga tushinakaji twavo kumembo kana vakavalamineko. Ndumbwetu umwe wapwevo atambukililenga naye uze apwile hembo lyakulamina tushinakaji kafwe hakumbi hakumbi. Ambile ngwenyi: \"Katwahashile kuzakama mama hakumbi hakumbiko. Kachapwile chachashi kutwala mama vakamulamine kumembo akulamina tushinakajiko. Chatuvijile chikuma. Oloze yapwile jila yamwaza yize etavilile nayivene, kaha yamukafwile hatukweji vavavulu shimbu kanda afwenga.\"\n18. Vaka-kuzakama tushinakaji vavafwelelesa vyuma muka?\n18 Mulimo wakuzakama visemi vatushinakaji unahase kupwa waukalu nakulingisa vaze vali nakuvalama vahombe. Omu namuzakama tushinakaji, kakweshi jijila jize najizata kuli tushinakaji vosenako. Oloze nge namuwahisa kanawa vyakulinga, nakuzachila hamwe natanga, nakushimutwila kanawa, nakulomba kuli Yehova, kaha namutesamo kanawa mulimo wenu wakuvumbika visemi jenu vatushinakaji. Nge namulinga ngocho, kaha namusuuluka hakutachikiza ngwenu muli nakuvazakama mujila yamwaza. (Tangenu Wavaka-Kolinde 1, 13:4-8.) Chachinenenyi fwelelenu ngwenu navamikisula kuli Yehova nakupwa namuchima wakuunda.—Fwili. 4:7.\n^ par. 3 Vyuma vanahase kusakula kulinga visemi navana vinahase kupendamina hangalila vatwamamo. Kuvihela vimwe chapwa chakutamo vausoko kutwama halimbo limwe.\n^ par. 11 Nge visemi jenu vatwama hembo, kaha vaka-kuvalama vatela kupwa najisapi javo mangana vahasenga kwingila muzuvo nge kunasoloka ukalu wakukasumuka.","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jimangazini\/w20140315\/kuzakama-visemi-vatushinakaji\/","date":"2019-03-20T01:43:54Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912202188.9\/warc\/CC-MAIN-20190320004046-20190320030046-00135.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000098944,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000098943710327}","num_words":1612,"character_repetition_ratio":0.061,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.16,"stopwords_ratio":0.1,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"KAPOSHI KAKUTALILA—MANGAZINI YAKULINANGULA November 2014\nEyi mangazini yili navihande vyakulilongesa kuputuka haDecember 29, 2014 nakuheta kuFebruary 1, 2015.\nUnjiho uwana uze watulingisa tufwelele ngwetu Yesu asangukile. Tunahase kunganyala ngachilihi nge natufwelela ngwetu Yesu apwa wamutonyi?\nKutala kamwevwishisa kanawa mukanda waVyavaLevi tahi? Vyuma vyakufuma mumukanda waVyavaLevi navimikafwa muzachile Kalunga mukujila.\nMwomwo ika kulihenda kukuhona kuhokola jishimbi jaKalunga, nakwalisa Yehova namuchima wetu wosena, nakulinangula chinyingi chamuMbimbiliya chakujiminyina vyapwila vyavilemu?\nKutala Kalunga eji kwitavilanga vatu vosena vamichima yamwaza chamokomoko nakwitava chavo tahi?\nMunahase kupwa lika ngachilihi \"vatu jaKalunga\"?\nUno vakulwane navaka-kuzachila veji kuvatongolanga ngachilihi muchikungulwilo? Uno vinjiho vavali vaze vavuluka kumukanda waKusoloka 11 vemanyinako veya?\nFROM OUR ARCHIVES\nKutunga matemba vavuluka ngwavo \"Yehu\" akafwile vandumbwetu kutandakanyisa mujimbu waWangana mulifuchi lyaJapan.","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jimangazini\/w20141115\/","date":"2019-03-23T23:04:12Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912203093.63\/warc\/CC-MAIN-20190323221914-20190324003914-00529.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000097752,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000097751617432}","num_words":111,"character_repetition_ratio":0.052,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.149,"stopwords_ratio":0.045,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"Omu vaIsalele vahetele muLifuchi lyaLushiko, valikungulwilenga hatavanaku yize yapwile chihela chavo chachinene chakulemesa chamuchano. Shikaho, vaIsalele vavanangwilenga Jishimbi kuli vapilishitu kaha nawa vavatwaminyinyinenga kuli vaka-kuyula. Echi chihanda chinalumbununa kulema chatwama hakusakula kanawa vyakulinga nomu vyuma kana vinahase kukwata hachiyoyelo chavakwetu. VaIsalele vosena, mutu himutu apwile namulimo wakufwila kulinga vyuma vyamwaza kuli Yehova nakuli vakwavo vatu. Lweza mwanove atachikize nge vyuma vasakwile kulinga vaNdevola, naNowemi, naYoshuwa, naHana, naMwanaYefweta Wapwevo naSamwele vyakafwile vakwavo vapwenga navilinga vyamwaza. Shindakanya nawa ngwove navatu vamwe vaze kavapwile vaIsaleleko vakufwana nge Lahave, naLute, naYayele navaka-Ngiveyone vasakwile kupwa kusali yavaIsalele mwomwo vatachikijile ngwavo Yehova apwile navakiko.\nIN THIS SECTION\nCHILONGESA 29\nKalunga ahanyine Yoshuwa jindongi jize jinahase kutukafwa nayetu makumbi ano.\nCHILONGESA 30\nJikembwe jaYeliko jashiukile. Oloze zuvo yaLahave kayashiukileko, numba tuhu vayitungililile hakembwe.\nCHILONGESA 31\nYoshuwa alombele kuli Yehova ngwenyi: \"Likumbi imana ndundulu!\" Uno Kalunga amukumbulwile tahi?\nCHILONGESA 32\nOmu Yoshuwa afwile, vaIsalele vaputukile kulemesa makombelo. Chiyoyelo chavakaluhwilile, oloze muka-kuyula mbalake ikiye avakafwile, kuhichila muli kapolofweto Ndevola, naYayele nambalaka yenyi\nCHILONGESA 33\nMapwevo vavali vaze vafwishile malunga javo vakindulukile kuIsalele. Umwe hali ava mapwevo vavali apwile Lute uze, azachililenga mumande, mukiko amumwenenene Mbowaze.\nCHILONGESA 34\nOmu vaMichane vayanjishile vaIsalele, chalingishile vaIsalele valembelele Yehova avakafwe. Uno lizavu lyalindende lyamaswalale jaNgiteyone lyafungulwile ngachilihi maswalale javaMichane vakuheta ku 135,000?\nCHILONGESA 35\nElekana mwaya naHana, naPenyina, navana venyi kuShilo nakulemesa Kalunga hatavanaku. Hana mwalomba mwana walunga. Nakushimbula chiku, Samwele asemukile!\nCHILONGESA 36\nLushiko muka Yefweta ashikile Yehova, kaha mwomwo ika? Uno mwanaYefweta wapwevo akwileko ngachilihi kulushiko kana?\nCHILONGESA 37\nVana vamalunga vavali vaKapilishitu Wakulitulaho Eli vazachilenga mulimo waupilishitu hatavanaku, oloze kavakavangijilenga jishimbi jaKalungako. Samwele uze apwile kanyike alihandunwine kuli vakiko. Ufuku umwe Yehova ahanjikile naSamwele.\nCHILONGESA 38\nKalunga ahanyine Samasone ngolo mangana alwenga navaFwilishite, oloze Samasone alimbenjele, ngocho vaFwilishite vamukwachile.","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/mikanda\/mbimbiliya-mijimbu-vyuma-namulinangula\/6\/","date":"2019-03-25T21:10:02Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912204300.90\/warc\/CC-MAIN-20190325194225-20190325220225-00517.warc.gz","language":"lue","language_score":1.00000453,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.000004529953003}","num_words":278,"character_repetition_ratio":0.06,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.148,"stopwords_ratio":0.104,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"Talenu, Ivwililenu Na Kuyoya 2 Mukanda Wamuchivali - Malunga Vindume Jakalunga\nOutline: Jacob, Joseph, Moses. 24 sections. It has a picture book to go along with the recording.\n|Script Number:||419|\n|Language:||Luvale|\n|Theme:||Law of God; Multiple themes|\n|Audience:||General|\n|Style:||Monolog|\n|Genre:||Bible Stories & Teac|\n|Sophistication:||General|\n|Purpose:||Teaching|\n|Bible Quotation:||Paraphrase|\n|状態:||Approved|\nScripts are basic guidelines for translation and recording into other languages. They should be adapted as necessary to make them understandable and relevant for each different culture and language. Some terms and concepts used may need more explanation or even be replaced or omitted completely.\nKulumbununa\nTunamimeneka mwane. Enu mwamutachikiza ou apwa umwe kaha Kalunga wamuchano tahi? Nangumilweza malunga vamwe vaze vamutachikijile Kalunga. Tutalenu hamuvwimbimbi uli mumukanda muulombo wausungwa shimbu muli nakwivililila kuli aka kachisaji anukenu mufukunune hamuvwimbimbi ou unashishimo omu namwivwa mwaso. (Kwimba\nMuvwimbimbi watete (1) Vasongo namukulwane\nKuputuka 25:21 – 34; 27:1 – 29\nIsaka na Laveka vasemene vapasa hakutwama myaka yayivulu kuhona kupwa nalusemo. Shimbu kanda avavanyike vasemuke Kalunga ahanyine lushiko kuli Laveka hali mwana wakanyike, ngwenyi mwakapwa wajingolo ou wamukulwane mwakamuzachila ikiye. Tunamono mumuvwimbimbi vali nakulivwasana. Uze wamukulwane ikiye Isau apwile chinyanga wamunene mukakujiha nyama. Ikiye hakuhiluka kufuma muchipapa awanyine songo yenyi Yakova, nalongesa lyehi kulya. Jino Isau evwile zala chikuma, alombele songo yenyi kulya. Yakova amulwezele ngwenyi, \"Ngulanjise utwatwa wove.\" Asakile nawa amuhane nauswana wamutanga, uze watelele kupwa uyenga kuli yayenyi Isau. Isau hakwivwa zala kazakaminyine uswana wenyiko. Alanjishile utwatwa wenyi. (Kwimba)\nMuvwimbimbi wamuchivali (2) Chilota cha Yakova\nKuputuka 28:10-22\nOmu Isaka ashinakajiwile amwene nawa ngwenyi ali lyehi kwakamwihi nakufwa asanyikile Isau nakumulweza ngwenyi amunehele kanyama wamumusenge amuwahishileyo kanawa mangana amukisule Isau mwomwo mwanenyi watwatwa. Jino Laveka evwileko omu vapwile nakuhanjika vyosena ayile nakumulwezako Yakova alifwanyise kupwa nge Isau. Laveka atelekele nyama ya pembe. Yakova avwalile lilambu lyapembe, kaha amutwalilile yise Isaka chize kulya. Amulwezele yise ngwenyi, Ami yami Isau. Isaka kapwile nakumona kanawako mwomwo ya ushinakaji. Amupapachilile mangana evwenga nge ikiye Isau. Omu Isaka amupapachilile akwachile halilambu lya kanyama atachikijile ngwenyi ou ukiko vene mujimba waungona waIsau kaha afungulukile. Alile kulya nakukisula Yakova jikisu atelele kutambula Isau mwana wa twatwa. Omu Isau ahilukile awanyine ngwavo iso nahane lyehi jikisu kuli songo yove jatelanga kupwa ja ove Isau, ngocho ahonene mwakulingila alilile chikuma. Likumbi lize vene Isau amuhungile Yakova. Asakile amujihe oloze Yakova amuchinyinenga. Omu afumine mwimbo na ufuku asavalile kusali yajila. Kaha alotele. Amwene ndalo yaisuku yinafumu hamavu nakuheta mwilu vangelo ja Kalunga vali nakushikumukilaho. Kaha Kalunga emanyine helu lyaize ndalo ahanjikile kuli Yakova, \"Ami yami mwata nguKalunga kaiso Apalahama, nguKalunga ka Isaka. Nangukuhana yove nava katanga yove Lifuchi eli unasavala. Vakatanga yove navakavula nge lukungu lwahamavu. Vatu vosena navakavakisulanga muli ove na chisemunwino chove. Nangupwanga nayove nangukulamanga kweshokwo nauyanga, nangukakuhilwisa cheka mulifuchi lyove kangweshi kwiza kuka kusezako. Palanga nomu nangukalinga chuma chize ngwakushikile.'' Kalunga amuzangile Yakova shimbu kanda asemuke amusakwile, amusakwile nakumuhana jikisu najishiko jamwaza. Keshi nge Yakova alingile vyuma vya mwenemwene kuli Kalungako, oloze mukiko azangile Kalunga kulinga kaha ali na ngolo na chiyulo cha kulinga mweshomo nazange. Kaha nawa mwomwo halikoji lyenyi, likoji linalumbunuka Kalunga mwatulingila mwauhashi, chipwe kachatutelelako. Mukiko Kalunga atuzangilamo etu. Muuhashi wenyi chipwe tuhu etu kachatutelako. (Kwimba)\nMuvwimbimbi wachitatu (3) Yakova na Lavane\nKuputuka 29:1 – 31:55\nYakova akatukile nakuya akazachilile kuli natwenyi, Lavane. Yakova azangile kumbata mwana Lavane wapwevo wakanyike lijina lyenyi Lakele. Yakova amuzachilile natwenyi hali Lavane na myaka itanu naivali kupwa vikumba vyakumbachisa Lakele. Ateselemo mumakumbi akuzata chenyi. Lavane amwongele Yakova amuhanyine mwanenyi uze wamukulwane. Lavane amuhakililemo Yakova kuzata cheka myaka yikwavo itanu naivali kupwa vikumba vyakumbachisa Lakele. Kalunga amukiswile Yakova nge omu amulwezele, akiswile nawa Lavane hakuzanga chenyi Yakova. Yakova atambwile vimuna vosena vamwaza kufuma kuutanga wa Lavane kupwa fweto yakuzata chenyi kuli Lavane. Yakova evwile vana Lavane omu vapwilenga nakuhanjika ngwavo, \"Yakova nambate luheto lyatata lwosena nawane luheto lwalunene luze apichile tata.\" Yakova atachikijile tupekelo twosena twaLavane, mwomwo kapwile nganomu vapwile hakulivangako. Ngocho Kalunga amulwezele Yakova ngwenyi, \"Hiluka cheka kulifuchi lya vaiso na vausoko wove ami nangupwanga nayove.\" (Kwimba)\nMuvwimbimbi wamuchiwana (4) Yakova malihumangana naKalunga\nKuputuka 32:1 – 32\nJino Yakova azangile mangana ahiluke cheka kuli fuchi lyenyi oloze evwilenga woma wa Isau. Ufuku umwe omu Yakova apwile nakuya kuli fuchi lyenyi. Lunga umwe alisolwele vaputukile kulipika mukapanga, ufuku wosena palanga nakukucha. Kwakamwihi nakututuka cha likumbi limbuli lya Yakova yatungumukile omu vapwile nakulipika nauze lunga. Ahanjikile kuli Yakova ngwenyi, \"Ngweche nguyenga.\" Yakova amukumbulwile ngwenyi, \"Kangwechi kukwechako kuvanga unangukisula ami.\" Jino uze lunga ambile kuli Yakova ngwenyi, \"Lijina lyove keshi cheka yove Yakovako, yove Isalele. Mwomwo unalipiki naKalunga mukapanga hamwe navatu nawa kaha unahase.\" Lijina lya Isalele kulumbununa ngwavo 'Kalunga mwayula' chipwe 'Kalunga mwahasa'. Hazevene vamukiswile, kaha Yakova ahanjikile ngwenyi, \"Ngunamono Kalunga meso na meso, kaha mwono wami naulame.'' Haze vene Isalele ahilukile cheka kuli vausoko wenyi mukuunda. Apwile jino sevo yavatu vavavulu navafukaminanga Kalunga nakumulemesanga, nakumwalisa nawa. (Kwimba)\nMuvwimbimbi wamuchitanu (5) Chilota cha Yosefwe\nKuputuka 37:1-11\nYakova, ou Kalunga alukile ngwenyi ikiye lijina lyenyi Isalele, apwile navana venyi likumi na vavali. Yakova azangilenga chikuma mwanenyi Yosefwe. Amusemene naLakele, ikiye mwana azangile Yakova. Kaha amuhanyine Yosefwe mwanenyi azangile chikuto chamwaza. (chikovelo chamwaza namaulombo amwaza). Oloze vaya-yenyi vamwivwililenga lwiso ikiye. Ufuku umwe Yosefwe alotele kaha chilota chenyi achilwezele vaya-yenyi ngwenyi: \"Ivwililenu nangumilweze chilota ngunaloto yami: Twapwanga nakukasa mikuta yatiliku muwande jinomukuta wami wemananga, kaha mikuta yenu yajingulukanga mukuta wami nakulifukula kumukuta wami.\" Vandumbwenyi vapihililile. Ngwavo chinapu nge kumana natukalifukula kuli ou songo yetu numba? Vakiko vamujinjile Yosefwe nakusaka kuwana mwakumujihila. (Kwimba)\nMuvwimbimbi wamuchitanu naumwe (6) Navamulanjisa Yosefwe\nKuputuka 37:12-36\nLikumbi limwe vayaya jaYosefwe omu vapwile nakulisa utanga wamikoko javo muchipapa kwakusuku namembo. Jino Yakova amulwezele Yosefwe ngwenyi, \"Yako ukavatale va yayove nge vali kanawa nautanga wamikoko hamwe wizenga ungulweze.\" Kaha omu va mumwene ali nakwiza kuli vakiko, vamutwamine punga yakumujiha kaha vamukwachile vamuzulile chize chikuto chenyi nakumuhaka mulishima muze mwapwile mwa mupolongwa. Ndumbwavo umwe ambile ngwenyi, \"Enu vakwetu natuwanyinaho ika nge natumujiha ou songo yetu? Tumulanjisenu kaha.\" Kaha vakakusekasana omu vahetele kuli vakivo, va yayenyi vamulanjishile na makumi avali ajipalata. Chikuto chize avwalilenga vachimbachile nakuchikwita mumanyinga apembe vachitwalile kuli sevo. Yakova omu amwene chize chikuto cha mwanenyi ashinganyekele ngwenyi vanamujihi kuli kanyama wamuchipapa, alinyengele nakulishona chikuma hali mwanenyi. (Kwimba)\nMuvwimbimbi wamuchitanu naivali (7) Yosefwe mwamukana pwevo lyaPotifwale\nKuputuka 39:1-20\nVaze vakakusekasana vamulanjishile Yosefwe mulifuchi lya Ijipitu. Muze muIjipitu apwile ndungo yaumwe lunga wamulemu apwile ikiye Potifwale. Apwile wamulemu mumilimo kuli mwangana wa Ijipitu. Kalunga apwilenga hamwe na Yosefwe vyosena alingilenga Yosefwe vyafukilenga. Vamulingishile kupwa mukulwane kuzuvo yaPotifwale. Yosefwe apwile mukweze wachihanga chamwaza. Jino pwevo lya Potifwale amuzangilenga chikuma kaha asakilenga ngwenyi mangana asavale nenyi. Pwevo lya Potifwale amushinjilile Yosefwe vasavale, oloze akanyine kwenyi mwomwo atachikijile ngwenyi chachipi. Likumbi limwe ou pwevo amukwachile kuchikuto chenyi, avwalilenga nakumwamba ngwenyi, \"Twaya kuno tusavale nayami hakahela!\" Ikiye achinyine, chikuto chenyi chasalile mulivoko lyapwevo lya Potifwale. Ambachile chikuto nakuchitwala kuli lunga lyenyi nakumulweza lunga lyenyi ngwenyi ou Yosefwe nangupiki. Potifwale omu evwile ngocho amuhakile Yosefwe mukamenga. (Kwimba)\nMuvwimbimbi wamuchitanu nayitatu (8) Yosefwe mukamenga\nKuputuka 39:20 – 40:23\nKalunga apwilenga lika na Yosefwe, chipwe apwile muze mukamenga. Kalunga asolwelenga zangi yenyi na likoji hali Yosefwe.Vamulingishile kupwa mukulwane wavafunge. Uze azachilenga mulimo wakuhana lupasa kuli mwangana lwakunwina vinyo. Nauze nawa mukakwocha vindanda ja mwangana, vosena vavali vavahakile mukamenga. Haufuku umwe vosena vavali valotele. Jino kakwapwile umwe ahashile kuvalumbunwina vilota vyavoko mukiko vene muvashinganyekelenga. Oloze Yosefwe ahanjikile kuli vakiko ngwenyi, \"Kumana Kalunga ahone kutachikiza mwaya vilota vyenu numba? Ngulwezenuvyo.\" Ou watete amuhichilililemo muze alotele ngwenyi, \"Ngwalotanga mivinyo yitatu, namitango nawa yitatu, kaha ngwambatanga vinyo nakukamwina mulupasa lwamwangana nakumuhana mwangana.\" Yosefwe amulumbunwinyine mwayile chize chilota ngwenyi, \"Namuhita makumbi atatu mwangana mwakusokola mwakuhilwishila cheka mumilimo wove.\" Ngocho nauze mukwavo ejile amulwezele nawa ngwenyi, \"Ami nawa ngwalotanga ngunambate mitonga yavindanda itatu hamutwe wami. Mutonga wahelu wapwile wakuzala nakulya chakuteleka lyehi cha mwangana oloze tujila vapwile nakuchilya.\" Yosefwe amulumbunwinyine ngwenyi, \"Hamakumbi atatu yove navakuvatula mutwe wove. Nakukusukika.\" Mwahichile makumbi atatu ngamba umwe vamwechele kaha mukakwocha vindanda vamujihile nganomu achisolwele Kalunga kuli Yosefwe. (Kwimba)\nMuvwimbimbi wamuchitanu natanu nayiwana (9) Kulota cha mwangana\nKuputuka 41:1 – 40\nKaha Yosefwe atwaminemo munjele myaka yikwavo yivali. Ufuku umwe mwangana waIjipitu alotele. Amwene vangombe vatanu navavali vakununa kungenge yakalwiji, vakwavo vekana vatanu navavali vakuhokama valinakukanduka mumeya nakumina vaze vakwavo vakununa. Kakwapwile mutu umwe wakumulumbunwina choko. Jino ngamba ya mwangana uze apwilemo lyehi mukamenga ayile nakumulweza mwangana na kuvuluka Yosefwe. Kaha mwangana avalwezele vamulovole mukamenga. Ejile nakumulumbunwina mwangana chilota chize ngwenyi, \"Kalunga nachisola lyehi kuli ove echi mwaya nakulinga. Nakukapwa myaka itanu nayivali mulifuchi lya Ijipitu namupwa kulya chachivulu chakulisala. Omu nayikakuma myaka yize namukapwa nawa zala ya kalombolombo. Shikaho jino ulitalile lunga wamangana umuhake kupwa mukulwane wakutala lifuchi lyaIjipitu. Mangana atongole vamwata vakwavo navapwa na mulimo wakutambwisa vyakulya mulifuchi mumyaka itanu naivali yakulya chakulisala mulifuchi lyosena na myaka itanu naivali nawa ya zala yaka lombolombo mulifuchi.\" Kaha mwangana achimwene ngwenyi shipilitu yaKalunga ali hali Yosefwe, ngocho amulingishile kupwa ngambela mulifuchi lyosena lya Ijipitu. (Kwimba)\nMuvwimbimbi wamu likumi (10) Yosefwe mwayula Ijipitu\nKuputuka 41:47 – 42:28\nMumyaka yize yitanu nayivali yakulya cha kulisala muIjipitu, Yosefwe alamine kulya chamanona. Kaha omu myaka yitanu na yivali ya zala yakalombolombo yejile mulifuchi, Yosefwe alanjishile kulya kuli vatu muIjipitu. Zala yakalombombo yejile namu Kanane. Likumi lya vayaya yaYosefwe vejile na kulanda kulya mujipitu. Vakiko kavatachijile ngwavo uze lunga ali nakuyula lifuchi lya Ijipitu vanasakula kupwa ngambela ikiye Yosefweko. Oloze ikiye avatachikijile, avavangijikilile ngwenyi enu munapu muvaka kusondwesa lifuchi lya Ijipitu, avahakile mukamenga vosena. Ngocho omu mwahichile makumbi atatu ahanjikile kuli vakiko ngwenyi, \"Kumitavila nge mumalunga vamuchano, yenu mukanehe songo yenu wakanyike, uze mwangulwezanga ngwenu kwatwama.\" Avasuwile nakuya oloze kwasalile umwe mukamenga mangana vakwavo vatwalile kulya kuli vausoko wavo. (Kwimba)\nMuvwimimbi wamulikumi naumwe (11) Yosefwe mwalisolola kuli vayayenyi\nKuputuka 43:1 – 45:27\nJino vayaya ja Yosefwe vapwile nawoma wakuhiluka cheka kuIjipitu oloze omu chakumine kulya chize chakulivanga vayilemo cheka nakulanda kulya chikwavo. Vayile hamwe nasongo yavo wakanyike Mbenjamine kuli Yosefwe muIjipitu. Yosefwe atwalileho nakuhona kulijimbula kuli vayayenyi. Oloze avalanjishile kulya kaha ikiye alwezele ngamba yenyi mangana avahilwishile jimbongo javo mujingonga javo, vasweke nawa lupasa lwenyi mukamenga yasongoyavo wakanyike. Kaha atumine vangamba jenyi vapikite hakwiva lupasa lwenyi Yosefwe shikaho. Vayaya jenyi vahilukile kuzuvo yenyi vosena valifukwile hamavu kumeso a Yosefwe, chapwile kutesa navize vyapwile mukulota. Vakiko vamulembelele mangana avatetele. Yosefwe alilile kahashile kulisweka chekako. Alijimbwile ngwenyi, \"Ami yami ndumbwenu Yosefwe, uze mwalanjishile muIjipitu.\" Akwachile Mbenjamine mukapanga nakumusweswenya. Alilile navandumbwenyi nawa valilile. Yosefwe avahanyine mawana naise nawa amuhanyine amawana amavulu. Vandumbwenyi vahilukile kwimbo nakumuhichilemo sevo ngwavo, \"Yosefwe wamutonyi! Ikiye ali nakuyula Ijipitu yosena.\" (Kwimba)\nMuvwimbimbi wamulikumi nayivali (12) Yakova na Yosefwe mu Ijipitu\nKuputuka 45 – 50:26\nYakova ambachile tanga yenyi yosena, na vyosena vize apwile nakutwama navyo, vayile nakutwama mulifuchi lya Ijipitu. Yakova amwene mwanenyi Yosefwe amukwachile mukapanga nakumusweswenya kaha vosena valilile. Haze vene Yakova anangikile mavoko enyi hali vana va Yosefwe nakuvakisula. Vapwile va myata vamiyachi yavaIsalele. Yakova afwilile muIjipitu hana shinakajiwa lyehi. Jino vayaya ja Yosefwe vevwile woma hakupihisa chize vamulingile Yosefwe. Oloze ikiye ahanjikile kuli vakiko ngwenyi, \"Enu mwangulingile mwamupi. Mwomwo chipwe enu mwangulingile mwamupi, oloze Kalunga alingishile kupwa chamwaza. Chitesemo nganomu chinapu mulikumbi lya lelo lino ngana, kupululula myono yayivulu. Shikaho kanda namwivwa womako. Ami nangumikafwanga yenu hamwe navana venu.\"\nMuvwimbimbi wamulikumi nayitatu (13) Kemba Mose\nKulovoka 2:1 – 10\nKufuma hali Yosefwe mwahichile myaka makulukaji atatu, numba Mose asemuke muIjipitu hangonde kana eyi vaIsalele vavulile jino chikuma. Chalingishile jino mwangana wa Ijipitu avayanjise nakuvahana milimo yamikwazo kupwa vandungo. Ahanyine nawa lushimbi lwakujiha vana vamalunga vosena navasemuka kuli vaIsalele. Omu asemukile Mose, naye amuswekele. Kaha omu alingile naputuka lyehi kuzovoloka vamuhakile muchizuma nakumusweka mumahongo kungenge ya kalwiji. Yayenyi wapwevo emanyine kwakamwihi na kumutala. Jino mwana mwangana wapwevo ejile nakusana kuze kukalwiji. Amwene chize chizuma kaha aswenyeleko atalilemo amwene kemba amwivililile uze khemba keke amumbachile na kuya nenyi akamulele. Mose akolele mu nganda ya mwangana. Alinangwilenga kayoyelo navikilikita vya Ijipitu. Alingile kupwa lunga wamulemu. (Kwimba)\nMuvwimbimbi wamulikumi naiwana (14) Mose na chiputa chakakahya\nKulovoka 2:11 – 4:17\nLikumbi limwe Mose amwene kaIjipitu ali nakuzunga na ndungo waka Isalele. Mose azangile akafweko vatu jenyi, kaha amujihile uze kaIjipitu. Achinyine kufuma kuli mwangana. Mu myaka makumi awana mose ayoyele mupambo yize vavulukilenga ngwavo Shinai. Likumbi limwe amwene chuma cha kukomwesa. Amwene chiputa chili nakukwata milangi, oloze kachawemeneko. Kalunga ahanjikile kuli Mose na lizu lya kufuma muchiputa chakuwema chaka kakahya ngwenyi, \"Ngunamono malwa avatu jami vali nakuvayanjisa. Tala ami ngulinakukutuma kuli mwangana wa Ijipitu mangana ukalovole vatu jami mulifuchi eli.\" (Kwimba)\nMuvwimbimbi wamulikumu nayitanu (15) Mose mwahiluka kuli mwangana\nKulovoka 3:11 – 10:29\nMose evwile woma wakuhiluka cheka. Oloze Mose afwelele Kalunga kaha ahilukile kuIjipitu. Ayile hamwe nayayenyi Alone kuli mwangana, vamulwezele ngwavo, \"Yehova, Kalunga kavaIsalele nambe ngwenyi, 'Suula vatu jami mangana vakangulingile chilika chami mupambo.'\" (Kulovoka 5:1) Oloze mwangana avakumbulwile, \"Ou Kalunga muli nakuvuluka ami kangwa mutachikizileko kangwechi kuvecha vana vavaIsalele nakuvasuula vayengako.\" Oloze mwangana atwalileho lika nakukana kuvasuula vaIsalele. Ikiye avayanjishilega chikumakuma vaIsalele. Kalunga amulwezele Mose ngwenyi, \"VaIjipitu navakatachiza ngwavo ami yami Yehova omu nangutanduula livoko lyami lyandombo hali vaIjipitu numba va Isalele vakalovoke mulifuchi.\" Amulwezele cheka nawa ngwenyi, \"Mwangana fwalo mwamba kuli ove 'linga chikomwesa,' ukamulweze Alone, 'Akambate mukombo wenyi nakumbila hamavu kumeso Afwalo' nawalumuka linoka.\" Alone alingile nganomu vamulwezele ononokele. Mwangana amwene ngolo jaKalunga, chipwe ngocho ketavile kusuula vana vaIsalele vafume muIjipituko. Kalunga wangolo alingile vikomwesa vyangolo kuhambakana. Alumwine meya amu Ijipitu kupwa manyinga (mukanda wakulovoka 7:19) echi chalingishile mangana va Ijipitu jino vafule mashima avo akuswita meya akunwa kwakamwihi nakalwiji. Kalunga anehele vimbotwe, vajina, vajiji, mahute kuvula hali vatu na tunyama, vula ya malwolwa, na milima, vambimba makumbi vavulile kuhambakana muIjipitu. Kalunga etavilile nawa vakavisava kulinga visava vamu Ijipitu valingile navakiko vikomwesa vyavo oloze Kalunga wangolo alingile vikomowesa vyangolo vyakuhambakana. Kaha Kalunga amuhuhumwine mwangana fwalo ngwenyi ikiye kaha Kalunga wa ngolo jajinene kaha ikiye chindume nahambakana vakavisava vamulifuchi vosena. Chipwe tuhu Kalunga ahanjilikenga ngocho oloze fwalo akanyinenga kusuula vaIsalele vayenga. (Kwimba)\nMuvwimbimbi likumi nayitanu naumwe (16) Chilumba cha mwana mukoko\nKulovoka 12:1-36\nKalunga ahanjikile cheka kuli Mose ngwenyi, \"Valweze vaIsalele ngwove kutanga ya mutu himutu akambateko mwana mukoko vakajihe; vakambate manyinga vakakwite havipamba vyamapito avo. Ami nanguhita muIjipitu mwosena, nakujiha vana vava twatwa vosena vamalunga. Kaha kachi nge nangukamona manyinga havipamba hajizuvo jenu, nangukamizomboka kangweshi kukalinga mwamupiko hali yenu.\" Yehova Kalunga alamine lushiko lwenyi, ufuku vene uze vana vavatwatwa vosena vamuIjipitu vafwile. Oloze kuli vana vavatwatwa vosena vakuli Isalele kakwafwile chipwe umweko, mwangana asanyikile Mose ngwenyi, \"Katukenu sezenu vatu jami, yove nava Isalele. Yako mukalifukule nakwalisa Kalunga kenu nganomu mwalombele.\" (Kwimba)\nMuvwimbimbi likumi nayitanu nayivali (17) Navazauka Kalunga lwiji\nKulovoka 13:17-14:31\nMose atwaminyinyineko lizavu lya vaIsalele kulovoka muIjipitu. Kalunga avatwaminyinengako kulutwe lwavo mupanda ya livwi mumusana, naufuku avatwaminyinyinengako mupanda yakakahya. Omu mwangana wa Ijpitu evwile ngwavo vaIsalele vanayi lyehi apihililile chikuma nava Ijipitu vamwe nawa vapihililile, mwomwo vajinyine ngwavo vandungo jetu vanayi. Mwangana ambachile matemba ajita vavakawangijile munyima mangana vavahilwise. VaIsalele vahetele kuKalungalwiji wamunene vahonene mwakuzaukila. Oku nawa vaIjipitu munyima vali nakuvanunga. Mose avambile vaIsalele, \"Kanda namwivwa womako. Likolezezenu lelo namumona chuma mwalinga Kalunga amilwile. VaIjipitu ava munamono lelo kamweshi kukavamona chekako.\" Kalunga asokolwele jila muKalungalwiji, meya emanyine nasalinasali kaha vaIsalele vahichile muKalungalwiji hamavu akuma. VaIjipitu vasakile navakiko ngwavo vahitemo. Oloze meya aliwanyine cheka avafwikile. VaIjipitu vosena vafwile oloze vaIsalele vavalwilile. (Kwimba)\nMuvwimbimbi wamulikumi nayitanu nayitatatu (18) Kulya nameya muze mupambo\nKulovoka16:1-17:7\nKaha Mose atwaminyinyineko lizavu lyavaIsalele mupambo. Kavapwile nakulya chachivuluko. Vapukile kumutatwokesa Mose, naAlone naKalunga. Omu kapwilenga chingoloshi Kalunga avatuminyinenga vangwali (vapwa tujila vamuchipapa valifwana nge tusumbi) vatu valyenga. Omu kwapwilenga nawa chimene kwilu lyamavu kwapwilenga tuvyuma tumwe nge tumaundu twavindanda. Vatu vatuvukilenga ngwavo 'mana'. VaIsalele vamukokwejesele Mose cheka nawa mwomwo kakwapwile meyako. Mose ahanjikile kuli vakiko ngwenyi, \"Ika muli nakungu kungukokojesela ami? Ikaze muli nakumwesekela Kalunga?\" Shikaho Mose alombele kuli Kalunga kaha Kalunga amukumbulwile, \"Mbata mukombo wove uvete kulilolwa lyakuholeve nakufuma meya akunwa vatu.\" Echi chasolokele vene. Mu myaka makumi awana (40) Kalunga avalishilenga nakuvalama vaIsalele muze mupambo. (Kwimba)\nMuvwimbimbi wamuli kumi nayitanu nayiwana (19) Mose ha pili yaKalunga\nKulovoka 19:1 – 20:17, Jisamu 19:11; Yowano 14:15\nVaIsalele vosena vejile kupili Shinai. Kaha Kalunga afumine mwilu na kusuluka hapili namikalateta, namiveso, mumavwi, namukakahya. Mose akandukile hapili kaha Kalunga ahanjikile kuli ikiye ngwenyi, \"Ami yami Yehova Kalunga kenu, kanda namukwapwa na tulunga vekako, chipwe kuli fukula kumakombelo kala chuma chakutenga. Kanda namuzachisa lijina lyami mukuhingikako. Anukenu likumbi lya muchitanu naavali nakulijilila. Makumbi atanuna nalimwe mukazata milimo yenu yosena oloze halikumbi lyamuchitanu navavali likiko sambata ya Yehova Kalunga kenu. Halikumbi kana mutu naumwe pimbi mwakazataho kala milimo. Makumbi atanu nalimwe Yehova atengele melu na mavu, tulunga-lwiji, hamwe navyosena vizi vyatwamamo, oloze omu lyahetele likumbi lyamuchitanu na avali Yehova Kalunga anokele kumilimo yenyi. Nakukisula likumbi kana nakulijilika. Kaha Kalunga avulukile nawa jishimbi jikwavo ngwenyi lemesa iso na noko. Kanda na ukajiha mutuko. Kanda naukalinga ujilako. Kanda mukevako, chipwe kwambulula unjiho wakwonga chipwe kuvangila mukwenu. Kanda na mukevwa lwiso vya vyuma vyavakwenuko.'' Jino Yehova Kalunga asonekele eji jishimbi, halilolwa lyauhanda. Omu akumishile Mose ashikumukile hamavu kufuma haze hapili nawaze malolwa, asonekele Kalunga jishimbi na kujilweza vatu vosena mwishi yapili. Eji Jishimbi kana makumbi ano natujiwana mumazu enyi, mazu enyi ali mumukanda wenyi. (Kwimba)\nMuvwimbimbi makumi avali (20) Linoka ha chitondo\nKulava 21:4 – 9; Lushimbi lwamuchivali 18:18\nVatu vaputukile cheka kumutatwokesa Kalunga na Mose, ngwavo, \"Mwomwo ika watufumishilanga etu mulifuchi lya Ijipitu mangana tufwile muno mupambo? Mwakuhona nakulya, na meya auchi. Echi kulya kacheshi chiyemako!\" Yehova avatuminyinyine manoka vaulembe mukachi kavo, vavasumine vaIsalele vavavulu vafwile. Hahaze vene vatu vejile kuli Mose na kulitavila kuvulumuna chavo. Valilile kumeso a Mose mangana avakafwe, Mose avalombeleleko. Kaha Kalunga amukumbulwile Mose ngwenyi, \"Fula linoka waunengu muhake helu hachitondo chachisuku; weshowo navasuma ha kutala kuze kuchitondo kuli uze linoka kaha mwayoya.\" Mose apwile twamina umwe wamunene, natupolofweto veka vapwileko lyehi vamulifuchi lyaIsalele vawuchi. Mumyaka makumi awana avatwaminyinyine va Isalele mukachi kapambo. Shimbu kanda Mose afwenga, Kalunga ahanjikile kuli ikiye ngwenyi, \"Tala ami nangukava katwila kapolofweto wa kufwana nge ove kufuma mukachi kavo muli vandumbwavo; nangukahaka mazu ami mukanwa kenyi, kaha mwakavalwezanga vyosena vize nangumulweza.\" (Kwimba)\nMuvwimbimbi makumi avali naumwe (21) Yesu mwalisa vatu\nYowano 6:1 – 58\nMyaka yayivulu vatu va vaIsalele vapwilenga nakutalilila kapolofweto wakupwa nge Mose. Nomu jino Yesu kulishitu asemukile mulifuchi lya Isalele. Ikiye anangwilenga vatu ha vyuma vize Kalunga na Mose valingilenga. Kaha chasolokele likumbi limwe vatu vayile kwakusuku kwakuhengama nakumwivwilila Yesu kunangula chenyi. Jino vevwile zala. Vyakulya kavapwile navyoko. Oloze kapwile mwana lunga umwe apwile navindanda vitanu navayishi vavali. Kaha Yesu avitambwile alombele kuli Kalunga. Kaha vatu vavavulu valile nakwikuta. Vakuheta mumakulukaji atanu! Jino vatu valyambile ngwavo, \"Mwamuchano vene ou ikiye uze kapolofweto vavulukile kwize hano hamavu!\" Omu lyacheleko likumbi likwavo Yesu avalwezele vatu ngwenyi, \"Ami yami kulya chakuyoya. Ou mweza kuli ami kechi kukwevwa cheka zalako, kaha nawa weshowo mwafwelela muli ami keshi kukevwa cheka lipwilako.\" Jino mivwimbimbi eyi nayikavamo natulinangula vyavivulu vya hali Yesu. (Kwimba)\nMuvwimbimbi makumi avali nayivali (22) Yesu mwahanjika na Mose\nMateu 17:1 – 8; Luka 9:28 – 36\nLikumbi limwe Yesu ayile hamwe natumbaji twenyi vatatu vakandukile kupili nakulomba. Kambaji apwa uze akundama kwakamwihi nakumukavangiza Yesu. Jino omu Yesu apwile nakulomba chihanga chenyi chalumukile kumunyika zwalala nge likumbi. Uvyalo wenyi wamwinyikile zwalala wapwile utoma nge musana. Jino tumbaji vatatu vaze apwile navo vevwile Yesu ali nakuhanjika na Moses na Elija. Mose na Elija vapwile tupolofweto twaKalunga vatwamine myaka na myaka. Shimbu kanda Yesu ezenga hamavu. Mose na Elija vahanjikile nenyi Yesu vihande vyakuvuluka kufwa chenyi. Vaze tumbaji vatatu vavevwile omu vapwile nakuhanjika nenyi. Kaha omu vapwile nakuhanjika, mwilu mwafumine livwi lya vazezumukilile vosena. Kaha lizu lyaKalunga lyafumine mulivwi. \"Ou ikiye mwanami, ou ngwazanga, muli yikiye mukiko ngweji kwivwilanga kuwaha. Mwivwililenu yikiye.\" Hakukumisa kuhanjika ngocho, vaze tumbaji vatatu vamwene Yesu kaha ukawenyi nemana. (Kwimba)\nMuvwimbimbi makumi avali nayitatu (23) Yesu afwililile etu\nYowano 3:14 – 16\nVatu vavavulu vamukanyine Yesu kaha vahashile kumujiha yikiye. Maswalale vamupapalilile hachitondo chakusepasana, najimbambo. Hamwe nawa na malunga vavali. Ava mulunga vapwile vihwanga, oloze Yesu kalingile na chuma chimwe chakuluwako. Kalunga mukujina chenyi azanga tutwame ngamukulikata chazangi yenyi nayetu, omu natumuhana kavumbi muvyuma vyosena natulinga etu. Oloze yove nayami tunalikange kuli Kalunga. Nganomu vanapu vatu vamwe nawa hano hamavu kuvanga tuvosena tukatambule kutuzangamisa kuli Kalunga chakufwa. Oloze Kalunga azanga vatu vosena. Kazanga etu tukengile mungehenako. Hakiko atumine Yesu atufumise shili yetu na sonyi mangana akatuwanyise naivene Kalunga kuhichila muli Yesu Kulishitu. Kachi nge etu natumutambula Yesu kupwa wana, kaha natupwa nauselewa kuli Kalunga. Ikiye afumishile jishili jetu nasonyi yetu avihakile hali Yesu. Mujila kana mukiko Kalunga mwatwivwila kuwaha nakutwitavila. Ngocho tunahase kwimana jino kumeso aKalunga chakuzeneka woma wakutusopesa kuli ikiye na kutukana. Mwatulingisa kulihehwa etu mangana tuyoyele mujila yize yakumuhana kavumbi ikiye. Ha makumbi aze a Mose, manyinga amwana mukoko wapaseka uze vajihile apwile wakukinga vaIsalele kundombo ya Kalunga mulifuchi lya Ijipitu. Na Yesu nawa mwomumwe apwile mwana mukoko waKalunga, afwile kupwa chimuna wakuhana hajishili jetu. Manyinga enyi fweto yakuhana hajishili jetu josena, neji jove najeji jami nawa. Kaha nganomu azundwile Mose uze linoka mupambo waunengu hachitondo chachisuku, ngocho na Yesu nawa kuvanga vamuzezule hakulusu mangana weshowo mwamufwelela navamulwila mwapwa nakuyoya chahaya myaka yosena, kupwa wana wakufuma kuli Kalunga. \"Mukiko vene mwazangilile Kalunga va kamavu kuvahana mwanenyi umwe kaha lyamumwe, mangana weshowo mwamufwelela ikiye azeneke kunonga oloze apwenga nakuyoya chahaya myaka na myaka.\" (Kwimba)\nMuvwimbimbi makumi avali nayiwana (24) Yesu mwaya mwilu\nYowano 19:38; Vilinga 1:6 – 11\nJino mujimba waYesu vaufumishile hakulusu nakuusavalika muchimbumbe. Halikumbi lyamuchitatu Kalunga amusangwile Yesu kufuma kuvafu mwahichile makumbi makumi awana (40) tumbaji vamumwene ha kuya mwilu. Lelo lino ngana Yesu ayoya natwame kuli voko lyachilyo lya Kalunga ali muupahu. Mose navosena vaze vafwile mukufwelela Kalunga, vakiko vavatonyi. Valimunganda yamwilu. Mose apwile twamina wamunene, kapolofweto waKalunga. Oloze Yesu apwa mwana Kalunga amuhambakana Mose. Mose atwaminyinyineko vaIsalele kuzauka Kalungalwiji avapululwile kufuma kuli va Ijipitu. Oloze Yesu ejile nakulwila vatu vosena hamavu ava navamufwelela nakumukavangiza. Likumbi limwe Yesu mwakahiluka cheka hano hamavu, nge muze nawa ayile mwilu. Mwakeza nakwijila vosena vamufwelela mangana akatwamenga navo muze munganda yamwilu. Ove unaliwahisa lyehi kuya hamwe na Yesu tahi? Nahase kwiza lelo. Mwitavile, mwata Yesu. Kaha navakulwila.","id":"","dump":"CC-MAIN-2020-16","url":"http:\/\/globalrecordings.net\/ja\/script\/lue\/419","date":"2020-03-31T11:13:12Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2020-16\/segments\/1585370500426.22\/warc\/CC-MAIN-20200331084941-20200331114941-00179.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000047684,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":69,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.000004768371582}","num_words":3518,"character_repetition_ratio":0.054,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.163,"stopwords_ratio":0.078,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"MWAKA himwaka vatu vakuzomboka jimiliyoni 6 veji kuyanga kuzuvo yimwe yakulombela yize yatwama kungalila yaShima Peninsula muJapan. Veji kulikungulwilanga kuchihela vavuluka ngwavo Grand Shrine kuIse, kuze veji kulemeselanga kalunga wapwevo walikumbi vavuluka ngwavo Amaterasu Omikami, uze vanalemesanga hamyaka kafwe 2,000. Shimbu kanda vaputuke kumulemesa, veji kuvangila kusana kumavoko nakukanwa. Kaha veji kwimana kulutwe (haiden) mulizuvo lyalinene vatunga, nakuputuka kufukama, nakusakwilila, nakulomba kuli ou kalunga kavo. * Veji kwitavisanga navatu vamukwitava cheka vakufwana nge vaka-Buddha, navaka-Kulishitu naveka kuya nakulombela kuchihela kana.\nMauka akwitava amavulu mukaye atunga jizuvo jakulombela, * kaha vatu vavavulu veji kuyanga kujizuvo kana nakulomba. Mumafuchi amwe nawa vatungamo jichachi, najizuvo jakulombela muze veji kulemesanga Yesu, Maliya, navatu vavalemu. Jizuvo jimwe nawa vajitungila kuvihela kuze kwasolokele vyuma 'vyakukomwesa' vasoneka muMbimbiliya. Vatu vavavulu veji kuyanga kuvihela kana nakulomba mwomwo vafwelela ngwavo kulomba chavo navachikumbulula. Veka veji kuya kuvihela kana mangana vasolole nge vazanga chikuma kwitava chavo.\nUno Kalunga eji kukumbululanga kaha kulomba chavatu vaze veji kuyanga nakulombela kuvihela kana tahi? Uno Kalunga eji kwivwanga kuwaha navatu vaze veji kutupwangilanga nakuya nakulombela kuvihela kana tahi? Uno navaka-Kulishitu vatela kuyanga kujizuvo jakulombela tahi? Chihande chino nachitukafwa tutachikize omu Kalunga amona kumulemesela kuvihela kana, nakutachikiza kulemesa eji kwivwilanga kuwaha.\nKULEMESA KALUNGA \"MUSHIPILITU NAMUMUCHANO\"\nOmu Yesu ashimutwilile napwevo waka-Samaliya, asolwele hatoma omu Kalunga amona kumulemesela 'kuvihela vyajila' chipwe kujizuvo jakulombela. Likumbi limwe Yesu apwile nakuya kuSamaliya, kaha emanyine halishima lyakwakamwihi naSukale. Jino omu pwevo umwe ejile nakuswita meya haze halishima, Yesu aputukile kushimutwila nenyi vyomu kwitava chavaYuleya navaSamaliya chalihandunwine. Uze pwevo ambile ngwenyi: \"Vakakuluka jetu valemeselelenga Kalunga hapili yino, oloze enu ngwenu, kuYelusalema kukiko vatela vatu kulemeselanga Kalunga.\"—Yowano 4:5-9, 20.\nPili apwile nakuvuluka uze pwevo yapwile Pili Yavangelize yize yatwamina kunote yaYelusalema, kafwe jikilomita 50. Kuchihela kana kukiko vaka-Samaliya vatungilile tembele yakulingila vilika vyakufwana nge Paseka. Muchishishisa chakuhanjika hachihandwa chapwile hali vaSamaliya navaYuleya, Yesu ambile ngwenyi: \"Ove pwevo, ngwitavile, ola yili nakwiza omu namukazeneka kulemesela Tata hapili yino chipwe kuYelusalema.\" (Yowano 4:21) Uze pwevo alikomokelele namazu akumbulwile Yesu hakuwana nge apwile kaYuleya. Mwomwo ika kulemesela Kalunga mutembele yakuYelusalema nachikakumina?\nYesu atwalilileho ngwenyi: \"Ola yili nakwiza, kaha yikiko vene yino, omu vaka-kulemesa vamuchano navakalemesanga Tata mushipilitu namumuchano, mwomwo chikupu vene Tata ali nakutondatonda vatu vangana vamulemesenga.\" (Yowano 4:23) Hamyaka yayivulu, vaYuleya vamwenenga tembele yamuYelusalema kupwa hichihela chakulipwila chakulemesela Kalunga. Vayilenga kuze katatu mumwaka, nakuhana wana kuli Kalunga kavo Yehova. (Kulovoka 23:14-17) Oloze Yesu ahanjikile ngwenyi vyuma vyosenevi navikalumuka, kaha \"vaka-kulemesa vamuchano\" navakamulemesanga \"mushipilitu namumuchano.\"\nTembele yavaYuleya yapwile zuvo yize vatungile hachihela chimwe. Oloze kulemesa mushipilitu namumuchano kachapwa kuya kuchihela chimwe kahako. Shikaho, Yesu apwile nakulumbununa ngwenyi vaka-Kulishitu vanahase kulemesa Kaunga kala kweshoko vali keshi kuvanga kaha Pili Yavangelize, chipwe muYelusalema, chipwe hachihela cheka chajilako.\nHakushimutwila nauze pwevo wakaSamaliya, Yesu amulwezele nawa ngwenyi, \"Ola yili nakwiza\" yakwalumuna vyuma kanevi hakulemesa Kalunga. Uno lwola kana lwatelele kwiza mwaka uka? Lwola kana lwejile omu Yesu alihanyine nakufwa, nakukumisa kulemesa chavaYuleya chize chazamine haJishimbi jaMose. (Wavaka-Loma 10:4) Yesu ambile nawa ngwenyi: \"Ola . . . yikiko vene yino.\" Mwomwo ika? Mwomwo halwola kana te naputuka lyehi kukungulula tumbaji twenyi mangana vakavangize lushimbi lwakwamba ngwavo: \"Kalunga apwa Shipilitu, kaha vaze vali nakumulemesa vatela kumulemesa mushipilitu namumuchano.\" (Yowano 4:24) Uno kulemesa Kalunga mushipilitu namumuchano chalumbununa ika?\nHakuvuluka vyakulemesa Kalunga mushipilitu, apwile nakuhanjika vyakututwaminyina nashipilitu yaKalunga yize yeji kutukafwanga kwivwishisa vyuma vyamuVisoneka. (Wavaka-Kolinde 1, 2:9-12) Kaha muchano apwile nakuvuluka Yesu wapwa chinyingi chakwoloka chakutachikiza vyuma yanangula Mbimbiliya. Ngachize, muchishishisa chakuyanga nakulombela kuchihela chimwe kaha, kulomba chetu vanahase kuchitavila kuli Kalunga kala kweshoko tuli chikalu kaha nge nachilitombola namwaya kunangula chamuMbimbiliya nashipilitu yajila.\nOMU VAKA-KULISHITU VATELA KUMONA JIZUVO JAKULOMBELA\nUno vaka-Kulishitu vatela kumona ngachilihi kuya nakulemesela Kalunga kujizuvo jakulombela? Kweseka namazu aYesu akuvuluka ngwenyi vatu vatela kulemesa Kalunga mushipilitu namumuchano, chasoloka hatoma nge kachapwa chakutamo kuya nakulemesela Kalunga kujizuvo kanako mwomwo kacheshi kwivwisa kuwaha Setu wamwiluko. Kaha nawa Mbimbiliya yatulweza nge Kalunga ahunga kulemesa tuponya. Yamba ngwayo: \"Chinenu kulemesa makombelo\" kaha nawa \"lihendenunga kumakombelo.\" (Wavaka-Kolinde 1, 10:14; WaYowano 1, 5:21) Shikaho, muka-Kulishitu keshi kuhasa kuya nakulemesela Kalunga muchihela chize vamba ngwavo chajila chipwe chize chatwama natuponyako. Vyuma kanevi vikiko vyatela kulingisa vaka-Kulishitu valihende kuyanga kuvihela chipwe kujizuvo jakulombela.\nEchi kacheshi nakulumbununa nge Mazu aKalunga akanyisa vatu kupwa nachihela chakulikungulwilanga nakulomba nakumulemesako, nduma. Kachapwa chakuhengako vatu kupwa nachihela chamwaza haze navaliwanyinanga nakulemesa Kalunga namilimo yeka yakushipilitu. Kaha nawa kuvisemwa vimwe, kachapwa chakuhenga vatu kulikungulwila kuchihela chimwe, chakufwana nge kuchimbumbe nakwanuka mutu afwileko. Mwomwo chuma kana cheji kusolola nge mwazangile mutu kana. Oloze chuma chakuhenga kaha, shina kumona chihela kana kupwa chajila chipwe kutungako tuponya vaze namulemesanga. Echi chikiko kaha chalimbalaka nakunangula chaYesu.\nNgocho, kacheshi chakutamo kuyanga kaha kujizuvo jakulombela mangana ngwenu Kalunga evwenga kulomba chenuko, nduma. Kaha nawa keshi kuhasa kumikisula mujila yakulipwila mwomwo yakuya kuvihela kanako. Mbimbiliya yamba ngwayo Yehova Kalunga \"Mwata walilu namavu, katwama mujitembele jakutunga namavokoko.\" Echi kachalumbununa nge Kalunga atwama kwakusuku nayetuko. Tunahase kulomba kuli Kalunga kala kweshokwo tuli kaha nahase kutwivwa mwomwo \"ikiye kapwa kwakusuku nayetu tuvosena mutu himutuko.\"—Vilinga 17:24-27.","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jimangazini\/kaposhi-kakutalila-na2-2016-march\/jizuvo-jakulombela\/","date":"2019-03-25T14:35:13Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912203991.44\/warc\/CC-MAIN-20190325133117-20190325155117-00450.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000094175,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000094175338745}","num_words":789,"character_repetition_ratio":0.068,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.156,"stopwords_ratio":0.108,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"UKALU\n\"Ngwapwile namasepa jami vamapwevo vavali vaze valingililenga vyuma hamwe, oloze ami vangusezelengaho. Kakavulu ngwevwilenga vyuma vyamwaza vize vashimutwililenga. Likumbi limwe ngwatumine shinga kuzuvo yava masepa jami vavali, kaha omu kwetavile mutu weka, ngwevwile ava masepa jami vali nakuhanjika nakusehela mwishi. Ngwevwile vyuma vyamwaza vapwile nakushimutwila, ngachize echi changulishile ngwivwenga uli chikuma.\"—Maria. *\nKutala mwevwaho lyehi uli tahi? Nge mukiko, kaha Mbimbiliya yinahase kumikafwa. Chatete, talenu vyuma vimwe vize mwatela kutachikiza kutalisa kuuli.\nVYUMA MWATELA KUTACHIKIZA\nVatu vosena veji kwivwanga uli lwola lumwe. Navatu vaze vaya fuma veji kwivwanga uli. Mwomwo ika? Mwomwo keshi nge kuvula chamasepa chikiko cheji kuhonesanga uliko, oloze vilinga vyamasepa kana. Mutu uze aya fuma nahase kupwa navatu vavavulu, oloze masepa vamwenemwene vauchi, ngachize nahase kufwanga uli.\nUli unahase kumilingisa muhone kupwa vakulikangula kumujimba. Vaka-kuhehwojola vaze vakekesele havyuma 148 vize valinangwile vakukulwile ngwavo, kuhona kupwa namasepa cheji kulingisanga vatu kufwa washi. Kaha nawa chapwa chachipi \"ngana muze chapihya kutohwa chikuma nakunwa makanya.\"\nUli unahase kumizeyesa. Echi chinahase kumilingisa mwitavile kala mutu uze mwasaka mulikwate nenyi usepa. Mukweze walunga walijina lyaAlan ambile ngwenyi, \"Nge uli unakukwate, unahase kusaka kachi uwane wakulihanjikisa nenyi, nakuputuka kushinganyeka ngwove kupwa namutu wakulihanjikisa nenyi chinawahe kuhambakana kufwa uli. Kahechi chinahase kukunehela ukalu.\"\nMakina amakumbi ano kaweshi kuhasa kuhonesa uliko. Mukweze wapwevo walijina lyaNatalie ambile ngwenyi, \"Numba tuhu halikumbi limwe ngweji kutuminanga vatu vavavulu mijimbu hashinga, oloze ngweji kufwanga lika uli.\" Mukweze walunga walijina lyaTyler naikiye ambile ngwenyi, \"Kulitumina mijimbu hashinga chinafwane nge kunwa milava kaha, oloze kushimutwila namutu meso nameso chinafwane nge kulya shima. Milava yapwa yika-kujiha zala, oloze shima yapwa yika-kwikuchisa.\"\nVYUMA MWATELA KULINGA\nLingenu vyuma vyamwaza. Chakutalilaho, achishinganyekenu munayi hainternet nakutala jifwato jamasepa jenu jize najivasolola vali kuchiwanyino kuze kavamilanyineko. Halwola kana munahase kushinganyeka ngwenu vanamiliula, chipwe kuvamona mujila yamwaza. Hakuwana nge kamwatachikijile mashina namasongoko, kamwatela kuvashinganyekela mujila yayipiko. Oloze mwatela kushinganyeka mujila yamwaza ovyo vanahonena kumilanya. Chuma cheji kuminehelanga uli shina muchima wenu keshi nge masepa jenuko. —Lushimbi lwamuMbimbiliya: Vishimo 15:15.\nLihendenu kumuchima wakutaka vyuma. Nge muli nakufwa uli, munahase kuputuka kushinganyeka ngwenu 'Vatu kaveshi kungulanyako' chipwe ngwenu 'Kavangusakako.' Oloze vishinganyeka kana navilingisa mufwenga chikuma uli. Vishinganyeka vyangana vinahase kumilingisa muputuke kushinganyeka ngwenu vatu kavamisakako, nakulihandula kuvakwenu, nakumilingisa mufwenga uli.—Lushimbi lwamuMbimbiliya: Vishimo 18:1.\nLikwatenu usepa navatu vaze vanakolo kumihambakanenu. Mbimbiliya yahanjika hachiyoyelo chaNdavichi uze apwile mukweze omu alikwachile usepa naYonatane uze amuhambakanyine namyaka 30 yakusemuka. Numba tuhu valihandunwine mumyaka yakusemuka, oloze Ndavichi naYonatane vapwile nausepa wakukola. (Samwele 1, 18:1) Nayenu munahase kulikwata usepa navaze vanakolo. Mwanapwevo wamyaka yakusemuka 21 walijina lyaKiara ambile ngwenyi, \"Ngunamono jino kulema chatwama hakupwa namasepa vakukola. Nguli namasepa vaze vanakolo chikuma kunguhambakanami, kaha ngweji kwivwanga kuwaha havilinga vyavo vyamwaza nakujikiza chavo kushipilitu.\" —Lushimbi lwamuMbimbiliya: Yopa 12:12.\nKutwama kwaukawenu chinahase kumikafwa. Vatu vamwe veji kwivwanga uli nge vali kwaukawavo. Oloze echi kachatela kumivwisa uliko. Chakutalilaho, Yesu ayoyelenga kanawa navatu, kaha nawa lwola lumwe atwaminenga kwaukawenyi. (Mateu 14:23; Mako 1:35) Omu mukiko mwatela kupwa nayenu. Muchishishisa chakumona kutwama kwaukawenu mujila yayipi, oloze sakwililenunga vyuma vyamwaza vize amihana Yehova. Echi nachilingisa vakwenu vamisake chikuma.—Vishimo 13:20.\n^ par. 4 Majina amwe ali muchihande chino vanawalumuna.","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jimangazini\/g201504\/kuhonesa-uli\/","date":"2019-03-26T10:48:27Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912204969.39\/warc\/CC-MAIN-20190326095131-20190326121131-00004.warc.gz","language":"lue","language_score":1.000009656,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000096559524536}","num_words":492,"character_repetition_ratio":0.06,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.159,"stopwords_ratio":0.104,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"KAPOSHI KAKUTALILA—MANGAZINI YAKULINANGULA June 2018\nEyi mangazini yili navihande vyakulinangula haAugust 6 nakuheta kuSeptember 2, 2018.\nUno jila yize Yesu ahoneselelemo vikokojola vyapwileko mumakumbi enyi nayitukafwa ngachilihi tuhone kwazananga muvihande vyalifuchi nachiyulo?\nVyuma muka mwatela kulinga mangana mupwenga vakulinunga navandumbwenu?\nMujimbu waLehovowame, mwangana waYuta, nautukafwa tutachikize vyuma asaka Kalunga kuli etu.\nKalunga atuhana chivezu mangana chitukafwenga kulinga vyuma vyakwoloka. Oloze twatela kuchinangula kanawa numba chitutwaminyine.\nKwambulula mujimbu wamwaza chachilemu, oloze kuli vyuma vyeka twatela kulinga numba mumunyi wetu umunyike.\nLIFE STORY\nEdward Bazely amwene ukalu wakufwa nge wamutanga, nakumufumbukila mwomwo yalufwelelo lwenyi, nakuhomba.\nNumba vene nge natumeneka mutu mukavatu, kaha chinahase kumukolezeza chikuma.\nKutala namuhasa kukumbulula vihula vino vinapendamina hajimangazini jakalinwomu jaKaposhi Kakutalila tahi?","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jimangazini\/kaposhi-kakutalila-wakulinangula-june-2018\/","date":"2019-03-23T17:29:26Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912202889.30\/warc\/CC-MAIN-20190323161556-20190323183556-00001.warc.gz","language":"lue","language_score":1.000009656,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000096559524536}","num_words":110,"character_repetition_ratio":0.024,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.144,"stopwords_ratio":0.109,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"TONENU!\nChihula: Mwomwo ika chapwila chachilemu kuliwahishila chimweza shimbu kanda ponde yisoloke?\nChisoneka: Vis 27:12\nKuhana: Mangazini yino yinalumbununa vitwatela kulinga shimbu kanda ponde yisoloke chipwe nge yinasoloka, chipwe nge yinakumu.\nNANGULENUNGA MUCHANO WAMUMBIMBILIYA\nChihula: Mujila muka tweji kusolwelangamo ngwetu twazanga Kalunga?\nChisoneka: 1Yo 5:3\nChishina: Tweji kusololanga ngwetu twazanga Kalunga hakukavangizanga jishimbi jenyi.\nKUTALA CHIKUPU VAFU NAVAKAYOYA CHEKA TAHI? (T-35)\nChihula: Mwaka himwaka, vatu vavavulu mukaye veji kulinganga vilika vyakulemesa vafu. Kutala vatu twazanga vaze vafwa natukavamona cheka tahi?\nChisoneka: Vil 24:15\nKuhana: Eyi talakiti yinalumbununa omu lutalililo lwakusanguka lunahase kuminganyalisa. [Nge chinahase, kaha mutalise vindiyo yakwamba ngwavo Uno Vafu Navakasanguka Tahi?]\nSONEKA JILA YOVE YAKUHANYINAMO\nZachisenu jijila jakuhanyinamo vanavuluka mangana mutunge jijila jenu jakuhanyina","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jw-mukanda-kukunguluka\/october-2017-mwb\/jijila-jakwambulwilamo\/","date":"2019-03-22T16:41:33Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912202672.57\/warc\/CC-MAIN-20190322155929-20190322181929-00029.warc.gz","language":"lue","language_score":0.9999992847,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 0.9999992847442627}","num_words":113,"character_repetition_ratio":0.071,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.166,"stopwords_ratio":0.062,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"MUMWAKA wa 1870, kalizavu kavatu vamwe muPittsburgh (Allegheny), muPennsylvania, U.S.A., kaputukile kuhehwojola muVisoneka. Ava vatu vavatwaminyinyine kuli Charles Taze Russell. Valinangwile chihande chandando yakusokola yaKulishitu, kaha vawanyine nge chihande kana chapwile chachilemu chikuma havyuma vize ajina Yehova. Vawahililile chikuma hakulinangula nge ndando yakusokola yikiko yalingisa vatu vakavalwile, numba vene vaze kanda vachivwengaho lyehi vyaYesu. Ngocho vashinganyekele kwanukanga kufwa chaYesu mwaka himwaka mangana vasolole kusakwilila chavo.—Koli. 1, 11:23-26.\nNdumbwetu Russell aputukile kusoneka mangazini yaZion's Watch Tower, yize yasolwelenga hatoma nge ndando yakusokola hijila yayinene yize Kalunga asolwelamo zangi yenyi. Ou Kaposhi Kakutalila avulukilenga lwola lwaKwanuka Kufwa chaKulishitu ngwenyi \"ngonde yakulipwila chikuma,\" kaha akolezezelenga vaka-kutanga vakeze kuchilika kanechi muPittsburgh chipwe kuchihela cheka kuze valikungulwililenga vatu. Ou kaposhi ambilenga ngwenyi: \"Kuze vanalikungulwila vatu valufwelelo lwolumwe vavali chipwe vatatu, numba vene umwe, navalinunga hamwe mumuchima naMwata.\"\nMwaka himwaka, mayongomena avatu vayilenga kuPittsburgh kuchilika chaKwanuka Kufwa chaMwata. Halipapilo lyakulanyinaho vatu hapwilenga mazu ano ngwavo: \"Natumitambula nachisambo.\" Pundu vene, Vaka-Kulinangula Mbimbiliya vatambwilenga vandumbwavo vakushipilitu nakuvahana vyakulya. Mu 1886, kwapwile \"Kuliwana Chachinene\" chize chambachile makumbi amavulu mungonde kaneyi yaKwanuka Kufwa chaMwata. Kaposhi Kakutalila ambile ngwenyi: \"Twayenu mwomwo mwazanga chikuma Mwata, navandumbwenyi, namuchano wenyi.\"\nHamyaka yayivulu, Vaka-Kulinangula Mbimbiliya muPittsburgh vawahishilenga kukunguluka changalila chavaze vafwelelele mundando yakusokola vaze vejilenga kuchilika chaKwanuka Kufwa chaMwata. Omu Vaka-Kulinangula Mbimbiliya vaputukile kuvulilako, nakuvula chavatu vaze vejilenga kuKwanuka Kufwa chaMwata nawa chatohwele mukaye kosena. Ndumbwetu Ray Bopp uze apwile muchikungulwilo chaChicago ambile ngwenyi muji 1910, kuhichisa vifwanyisa mulizavu lyavatu vakungulukile chambachilenga jiola jajivulu mwomwo kafwe vosena vapwile nakulya vifwanyisa.\nUno vifwanyisa muka vazachishilenga? Numba tuhu vatachikijile ngwavo Yesu azachishile vinyo haKulya chaMwata chaChingoloshi, oloze halwola luze Kaposhi Kakutalila ambile ngwenyi vandumbwetu vazachisenga mwemwe yamihako yamivinyo vanahele kalinwomu, chipwe kuzachisa musoji wakufuma kumihako yamivinyo yaumu yize vanateleka, mangana vahone kuhaka mucheseko \"vaze kavajikizako.\" Oloze vaze vakakachilile ngwavo Yesu \"azachishile vinyo vivene vyakuhya kanawa\" vavahanyinenga vinyo. Kutwala muze, Vaka-Kulinangula Mbimbiliya vatachikijile ngwavo vinyo vichila vyakuzeneka kusanga vikiko vatela kuzachisa mangana vimanyineko manyinga aYesu.\nKwanuka Kufwa chaYesu chakafwilenga vatu vawane lwola lwakulihulika nakushinganyeka. Oloze muvikungulwilo vimwe, vatu vapwile nakulishona, kaha omu vakumishilenga kulinga chilika, vosena valimwangilenga chakuzeneka kushimutwila navakwavo. Oloze mukanda vavulukile ngwavo Jehovah uze walovokele mu 1934 wambile ngwawo, lwola lwachilika chaKwanuka Kufwa chaMwata keshi nge hilwola \"lwakulishona\" kufwa chaYesuko, oloze hilwola \"lwakuwahilila\" mwomwo Yesu hiMwangana uze aputukile kuyula mu 1914.\nMu 1935 kwapwile kwalumuka chimwe chize chakwachile nahachilika chaKwanuka Kufwa chaMwata, mwomwo mumwaka kana mukiko valumbunwine kanawa \"liyongomena lyalinene\" lize vavuluka hali Kusoloka 7:9. Shimbu kanda 1935, vangamba jaYehova vamwenenga eli liyongomena ngwavo lyemanyinako vaka-Kulishitu vawavisa vaze kavapwile natwimako. Oloze mumwaka kanou valumbunwine ngwavo eli liyongomena lyemanyinako vangamba jaKalunga vakushishika vaze vatalilila kukayoyela mupalachise hano hamavu. Omu ndumbwetu Russell Poggensee evwile vyumevi valumbunwine, atwamine hamavu nakulikekesa kanawa, kaha ambile ngwenyi: \"Ami ngunamono ngwami Yehova kuhichila mushipilitu yenyi yajila kanguhana lutalililo lwakukayoyela mwiluko.\" Ndumbwetu Poggensee navandumbwetu veka vakushishika valitwaminyinyine kulya vifwanyisa, oloze vatwalileho lika kupwanga kuchilika chaKwanuka Kufwa chaMwata.\n'Mungonde eyi yakulipwila' mwapwilenga jikapeni jakulipwila jakwambulula jize jakafwile vosena vasolole kusakwilila chavo handando yakusokola. Mulimo Wetu waWangana wamu 1932 walwezele vaka-Kulishitu nge kavatelelele kaha kupwa \"vaka-kujila hachilika chaKwanuka Kufwa chaMwata\" nakulya vifwanyisa kahako, oloze vatelelele kupwa \"vaka-kuzata natwima\" nakwambulula mujimbu wamuchano. Mu 1934, ou Mulimo Wetu waWangana wavulukile 'vyavapayiniya vakukafwa' nakwihula ngwawo: \"Kutala kunahase kupwa vandumbwetu 1,000 navalisonekesa mulwola lwaKwanuka Kufwa chaMwata nyi?\" Ou Mulimo Wetu waWangana wahanjikile hali vandumbwetu vawavisa ngwawo: \"Vawavisa navapwa vakuwahilila chikuma kachi nge navazana mumulimo wakuvilika Wangana.\" Kutwala muze, omu mukiko chapwile nakuli vaze vapwile nalutalililo lwakukayoyela hano hamavu. *\nVatu jaYehova vosena vamona likumbi lyaKwanuka Kufwa chaMwata kupwa hilikumbi lyajila chikuma mumwaka. Veji kulinganga chilika kanechi numba vene vali muukalu. Mu 1930, ndumbwetu wapwevo Pearl English nasongo yenyi Ora, vatambukile jikilomita kafwe 80 hakuya kuchilika chaKwanuka Kufwa chaMwata. Omu ndumbwetu wakamishonali Harold King apwile mukamenga kauka muChina, asonekele tushimutwiji namyaso yahanjikile hachilika chaKwanuka Kufwa chaMwata, kaha azachishile vyuma vimwe vilava naloso kupwa vifwanyisa. Kuputuka vene kuEurope nakuAmerica nakuheta kuAfrica, vaka-Kulishitu vakuhamuka vanalinginga chilika chakwanuka kufwa chaYesu halwola lwajita nahalwola luze mulimo wavo vanaukanyisanga kufulumende. Kala kweshokwo tuli chipwe kala ukalu tuli nakuhitamo, tweji kulikungululanga hamwe nakwalisa Yehova Kalunga naYesu Kulishitu mungonde yakulipwila yaKwanuka Kufwa chaMwata.\n^ par. 10 Mulimo Wetu waWangana vauvulukilenga ngwavo Bulletin, kaha kutwala muze ngwavo Informant.","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jimangazini\/w20150215\/kwanuka-kufwa-chamwata-ngonde-yakulipwila\/","date":"2019-03-24T06:56:37Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912203378.92\/warc\/CC-MAIN-20190324063449-20190324085449-00214.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000091791,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000091791152954}","num_words":671,"character_repetition_ratio":0.082,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.149,"stopwords_ratio":0.066,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"MUTU muka asaka kuviza? Kuviza cheji kuhakanga mutu muukalu nakukumisa jimbongo. Kuviza cheji kulingisa mutu ahone kuya kumilimo, chipwe kushikola, chipwe kuzata awane jimbongo, chipwe kuzakama kanawa tanga yenyi. Mutu anakuviza eji kusakanga vatu vakumulama, namali akulanda vitumbo.\nKulikinga shimbu kanda muvize chapwa chachilemu kuhambakana kuvandamina misongo yimiwane numba mulyuke. Numba tuhu misongo yimwe katweshi kuhasa kuyichinako, oloze munahase kulingako vyuma vimwe vyakulikinga mangana mukeheseko kuvizaviza. Talenu vyuma vitanu vize mwatela kulinga mangana mulikinge kumujimba.\n1 PWENUNGA VAUNYOJI\nVAKA-CHIPATELA chaMayo vambile ngwavo, kusananga kumavoko yapwa \"hijila yamwaza yakulikingilamo kumisongo nakuhona kutambwisako vakwetu.\" Chakutalilaho, nge mutu ali namajilo kumavoko, kaha mwalikwatakwata kumazulu namumeso, kaha nahase kuviza lipwema chipwe kakoho. Shikaho mwatela kusananga kumavoko lwola lwosena nge kuli majilo mangana mulikinge kumisongo. Kupwa vaunyoji cheji kukinganga vatu kumisongo yayipi yakufwana nge yatulo nakuhichisa yize yinakujihanga chikuma vatu, kaha nawa yinakujihanga vana vavandende vakuheta kujimiliyoni jivali mwaka himwaka mukaye kosena. Namusongo waEbola uze unakulindumuna vatu vavavulu munahase kulikingawo nge namusananga kumavoko.\nKwatwama lwola lumwe lwalulemu chikuma luze mwatela kusana kumavoko mangana mulikinge kumisongo nakukinga vakwenu nawa. Lwola kana shina:\nNge munafumu kuchimbushu.\nNge munafumu hakuzula kemba matevela, chipwe nge mwatwalanga mwana kuchimbushu.\nShimbu kanda mukose hambandu nomu namukumisa.\nShimbu kanda muyenga nakumenekela muveji nomu namufumako.\nShimbu kanda muputuke kuwahisa vyakulya, nahakuputuka kulya.\nNge munafumu nakupemba, chipwe nge muli nakukohola.\nNge munafumu nakukwata kanyama chipwe tuji twavo.\nNge munafumu nakumbila swali.\nMwatela kusananga kanawa kumavoko enu. Vaka-kuhehwojola vamba ngwavo vatu vavavulu vaze veji kuzachisanga vimbushu vyasanga kaveshi kusana kumavokoko, chipwe veji kusana oloze kaveshi kutomako. Uno mwatela kusana ngachili kumavoko enu?\nMwatela kusana nasopo nameya amwaza.\nMwatela kusana namavoko osena avali, nakukosa muvyala, nahavikamba vyamavoko namujipanda jaminwe.\nMwatela kusana kumavoko hajisekondi 20.\nMwatela kukosongola kumavoko nameya amwaza.\nMwatela kupukuta kumavoko nalitwayi chipwe lihina lyakuzeneka majilo.\nKukavangiza vyuma kana nachimikafwa mulikinge kumisongo nakukinga vakwenu nawa.\n2 KUZE NAMUSWITA MEYA KWATELA KUPWA KWAUNYOJI\nKumafuchi amwe vatu vavavulu veji kumonanga ngwavo kuze kunakufuma meya vanakuzachisa kwaunyoji. Oloze vatu veji kulizakaminanga chikuma kachi nge kuze vanakuswitanga meya kuli majilo mwomwo yalivaji, nanyamanganda, chipwe nge miyengo yameya yinatuvika, chipwe ukalu weka wangana. Kachi nge namuswita meya kuchihela kuze kuli majilo chipwe kutumbika meya chakuhona kuwafwika, kaha muhase kwingila tututu nakuneha misongo yakufwana nge kuhichisa, kapwele kachikonga, kujimba masuli namisongo yeka yayipi. Mwaka himwaka, vatu kafwe jimbiliyoni 1.7 vali nakufwa kumisongo kaneyi yakufuma kumeya amajilo.\nMunahase kulingako vyuma vimwe vyakulikinga mangana mukeheseko kuvizaviza\nMusongo wakuhichisa weji kwizanga nge mutu mwanwa meya amajilo chipwe kulya vyakulya vyamajilo. Vyuma muka mwatela kulinga mangana mulikinge, kachi nge vyuma vimwe vinapihisa meya mweji kunwanga?\nMwatela kumona ngwenu meya muli nakunwa, nakuhikisa, nakukosesa vyakulya namalonga, nakusana, amwaza akuhaka kanawa vitumbo. Nge namulanda meya, kaha mwatela kulanda aze ali mumitumwa yakusoka kanawa nachifwiko akufuma kukapani yamwenemwene.\nNge munamono ngwenu kuze kunakufuma meya kuli majilo, kaha mwatela kuwateleka chipwe kuhakamo vitumbo vyakuzachisa kumeya.\nNge muli nakuzachisa vitumbo vyakufwana nge chlorine chipwe maundu eka akujiha tututu mumeya, mwatela kukavangiza kanawa jindongi jamwakuzachishila vitumbo kana.\nNge chinahase kaha mwatela kulanda lunyungo lyakutuchisa meya.\nOloze nge kamweshi navitumbo vyakuhaka mumeyako, kaha munahase kuzachisa bleach (jik) nakusotwela mamata 10 mujilita 5 jameya nakuvandamina muhite minyutu 30 numba muwazachise.\nMwatela kulaminanga meya enu mumingomo navindundu vyakufwika kanawa.\nLupasa namuswichisa meya lwatela kupwa lutoma lwakuzeneka majilo.\nMwatela kusana kumavoko numba mukwate kumungomo chipwe chindundu chameya akunwa, kaha nawa kamwatela kukwata minwe meya akunwako.\n3 KEKESENU VYAKULYA MWATELA KULYA\nMunahase kupwa vakulikangula kumujimba nge namulyanga vyakulya vyakulisezaseza. Kamwatela kuhakanga mungwa wauvulu muvyakulya vyenuko, chipwe kulya vyamaji chikumako, chipwe vyashuka chikuma. Kaha nawa kamwatela kulya vyakulya vyavivulu halwola lumweko. Mwatela kulyanga mihako namafwo. Hakulanda vyakulya muvitanda, mwatela kuvangila kutanga jindongi vasoneka halipapilo lyavyakulya kana. Echi nachimikafwa mutachikize ovyo vatungisa vyakulya kana vyakufwana nge chivwale, tiliku chipwe loso. Vyakulya kana vyapwa vyamwaza mwomwo vyeji kukafwa lijimo lizate kanawa hakuchika vyakulya. Mwatela kwesekela kulya vyakulya vyamaji chikuma vyakutunga mujimba vyakufwana nge nyama yangombe, yangulu, natusumbi. Oloze mwatela kulya chikuma vaishi muchalumingo nge chinahase. Kaha nawa kuvihela vimwe veji kulanjisanga vyakulya muvitanda vyakufuma kumafwo, vize vyatwama namaji chikuma, kaha mwatela kulihendako.\nNge namulyanga chikuma vyashuka navyamaji kaha namutohwa chikuma nakuminehela misongo. Hakusaka mukeheseko ukalu kanou, mwatela kunwanga meya muchishishisa chakunwa viyekemena. Lyenunga chikuma mihako kuhambakana kulyanga vyakulya vizekemena chikuma. Mwatela kukehesako kulyanga vyakulya vyamaji chikuma vyakufwana nge nyama, sosenji, mateka navyeka vyangana. Mwatela nawa kukehesako kutelekesanga maji amavulu.\nNge namuhakanga lizumbu chipwe mungwa wauvulu kuvyakulya, kaha munahase kulinehela musongo wamuchima. Nge cheji kumikaluhwilanga kutachikiza seteko yamungwa mwatela kuhaka mundeho, kaha kavangizenu jindongi vasoneka halipapilo lyamungwa. Kaha nawa muchishishisa chakuhaka mungwa mundeho munahase kuhakamo vyuma vyamavumba amwaza.\nKulya chapwa chachilemu, kaha nawa seteko yavyakulya watela kulya yapwa yayilemu. Shikaho omu namulyanga vyakulya, mwatela kumona ngwenu kamweshi nakuliwezangako.\nVyakulya vinahase kuminehela misongo nge kamwaviwahishile kanawako chipwe nge kamwavilamine kanawako. Mwaka himwaka mulifuchi lyaAmerica, mutu umwe havatu 6 eji kufwanga mwomwo yakulya vyakulya vize kavyeshi kanawako. Vavavulu veji kuvizanga nakuyoya, oloze vamwe veji kufwanga. Vyuma muka mwatela kulinga mangana vyakulya vihone kumivijisa?\nNge munahele mafwo mulitepa muze vazachishile wilo watunyama chipwe tusumbi, kaha mwatela kuwakosa kanawa numba muwateleke.\nMbatenu sopo nakusana kumavoko nameya azuma, nakukosa poko navyuma namuzachisa shimbu kanda muputuke kuvizachisa.\nNge halilonga mwakwachilangaho maulu, chipwe vaishi, chipwe nyama mwatela kulikosa numba muhakeho vyuma vyeka.\nVyakulya namuteleka vyatela kuhya kanawa, kaha nge vinasaleho mwatela kuvifwika chipwe kuvitumbika kanawa mufulinji.\nNge vyakulya vinashimbula, kaha mwatela kuvimbila.\n4 LINYUKENUNGA MUJIMBA\nChamokomoko namyaka muli nayo, mwatela kulinyukanga mujimba mangana mulikangule. Vatu vavavulu makumbi ano kavalinyuka mujimbako. Mwomwo ika chapwila chachilemu kulinyuka mujimba? Mwomwo nachimikafwa:\nMusavalenga kanawa.\nMujimba wenu upwenga wakulikangula.\nVifuwa vijikize.\nMulame kanawa seteko yakulema chamujimba wenu.\nMulihende kumusongo wakuhomba.\nMuhone kufwa washi.\nOloze nge kamweshi kulinyuka mujimbako, kaha munahase kuviza misongo yakufwana nge:\nMusongo wamuchima.\nMusongo washuka.\nMusongo wamuchima (BP).\nKuvula maji mumujimba.\nMusongo wakalepa.\nMutu atela kusakula kulinyuka mujimba chize chinamutela kweseka namyaka ali nayo. Shikaho nge munakolo chipwe nge mwatwama naukalu umwe kumujimba, kaha nachipwa chamwaza kuhulisa ndotolo amilweze kuhema chakulinyuka chize nachimitela. Vandotolo vamba ngwavo vanyike navakweze vatela kulinyuka mujimba haminyutu 60 hakumbi hakumbi. Vakulwane vatela kulinyuka mujimba haminyutu 150 oloze nge kulinyuka kana chasakiwa ngolo chikuma kaha chatela kumbata minyutu 75 muchalumingo hichalumingo.\nSakulenu kuhema chize nachimisuulwisanga. Munahase kusakula kuhema chakufwana nge kwasa ngunja yamahinji chipwe yamavoko, kulaha jimbushi, kuchovwa kinga, kulima mulitepa, navyuma vyeka vize navimilingisa munyuke mujimba. Munahase kutachikiza ngachilihi ngwenu kuhema kana chamweseke nyi changolo chikuma? Munahase kutachikiza ngwenu kuhema kana chamweseke nge namutukuchila livule omu muli nakuhema, oloze kuhema changolo chikuma nachimilingisa muhone nakuhanjika namutu munakuhema nenyi.\n5 SAVALENUNGA JIOLA JAKUTAMO\nJiola jakusavala jalihandununa kumutu himutu. Vakemba veji kusavalanga jiola 16 chipwe 18 halikumbi, kaha vanyike vaze vali nakulilongesa kutambuka vatela kusavala jiola 14, kaha vaze vanakoloko chindende vatela kusala jiola 11 chipwe 12. Vanyike vaze vanaputuka kuya kushikola vatela kusavala jiola 9 chipwe 10. Vakulwane vatela kusavala jiola 7 chipwe 8.\nMutu himutu atela kumona ngwenyi chapwa chachilemu kusavala jiola jakutamo. Vandotolo vamba ngwavo kusavalanga jiola jakutamo chapwa chachilemu mwomwo:\nCheji kulingisanga mijimba yavanyike yikole kanawa.\nCheji kulingisanga vatu vapwenga nauhashi wakulinangula nakwanuka vyuma.\nCheji kulingisanga maselusi amumujimba azate kanawa.\nCheji kulingisanga manyinga atambuke kanawa mumishisa.\nCheji kukinganga mujimba kukukwachiwa misongo.\nKuhona kusavalanga jiola jakutamo chinakulingisa vatu vavize michima, misongo yashuka, kutohwa chikuma, kuhomba, nakupwa mujiponde jahamikwakwa najeka jangana. Chikupu vene, vyuma kanevi vyatela kutukafwa tumone kulema chakusavalanga.\nVyuma muka mwatela kulinga nge munamono ngwenu kamweshi nakusavalanga jiola jakutamoko?\nNonekenu lwola namusavalanga hakumbi hakumbi.\nMukapete kakusavala kamwatela kupwa vyemako, kamwatela kututa chikuma chipwe kuzuma chikumako, manongo mwatela kuwajima.\nKamwatela kutala TV chipwe kwivwilila kuchisajiko.\nMwatela kumona ngwenu kahela kenu kali kanawa.\nNge hinamuya nakusavala, kamwatela kwikuchila chikuma, chipwe kunwa kofi, chipwe kunwa walako.\nNge munesejeka vyuma vyosenevi, oloze tulo vauchi hakusavala, chipwe nge munakunongokanga namusana, kaha mwatela kuya kuli ndotolo amikafwe.","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jimangazini\/g201506\/likangule-kumujimba\/","date":"2019-03-24T21:57:44Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912203493.88\/warc\/CC-MAIN-20190324210143-20190324232143-00525.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000092983,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.000009298324585}","num_words":1246,"character_repetition_ratio":0.064,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.147,"stopwords_ratio":0.109,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"Kalunga mwevwa kulomba nakukumbulula vilombelo vyavaze vafwelela muli ikiye. Okwo kuli vavali chipwe vatatu navakungulukila muliji na lyami, ami nangupwanga navo hamwe.\neventhyfibno.gq : international business management\nMivwimbimbi yayindende yinashishimo ami nangumilweza mujimbu walunga walijina lya Saulu, ikiye lunga umwe apwileko kukufwa cha Setefwano. Omu Setefwano valingile vanamujihi lyehi, Saulu ashinganyekele jino kuya ku Ndamashiku. Mangana akavahake vaka-kufwelela mukamenga kuze. Omu Saulu apwile nakuya ku Ndamashiku muteleleji waunene wamumunyikile kufuma mwilu haze vene aholokele hamavu. Katuka yako munganda, navakakulweza omu yove watela kukalinga. Saulu ahindukile apwile kapuputa kaha.\nMalunga vaze vamukwachile kulivoko nakumutwala munganda ya Ndamashiku. Makumbi atatu Saulu apwile kapuputa. Kalileko kanwineko. Hano tunamono kapuputa Saulu ali muzuvo yili munganda ya Ndamashiku. Kalunga atumine lunga walijina lya Ananiya. Ananiya apwile muka kwitava muka-kumu kavangiza Yesu kulishitu. Atachikijile Saulu nayanjisanga vaka kwitava mu Yelusalema. Ananiya ononokele Kalunga akatukile nakuya kuli Saulu. Atambwile Shipilitu Wajila kufuma kuli Kalunga kaha vamumbapashile kulweza vatu nge jino ou lunga napu muka-kumu kavangiza Yesu. Saulu jino ayile kuli vaYuleya nakuvambulila mujimbu wa Yesu, wamwaza.\nMumbongi yimwe ya lijina lya Andeyoka, lizavu lyavaka-kufwelela vali kungulwile hamwe na kumwalisa Kalunga.\nEuropeana MOOC now available in five languages\nLizavu lyapwile lyava kaliuka lya ku Andeyoka. Vakiko vatu valivangile kuvavuluka ngwavo vaka-kulishitu. Saulu ayile hamwe na Mbalanape nakunangula vatu kuze. Likumbi limwe vatwamina valiuka valitwaminyine kulya cha kulomba vosena hamwe. Munamono Saulu na Mbalanape vanafukuma hano hamuvwimbimbi, vatwamina valiuka vanangikile mavoko avo hali ava vatu vavali. Kaha vava sulwile jino vayenga na kwambulula mujimbu wa Yesu kumembo aze ahandunukile kufuma kundeyoka.\nSaulu na Mbalanape vayile kumembo amanene na membo amandende kujingalila jajisuku.\n19631996 290 Original (PDF)\nKaha halwola vene elu hakiko Saulu vamwalumine lijina lyalihya, Paulu. Ali lwanyine navatu vavaYuleya mumazuvo akulombela, nganomu munamono hano. Ava hanyine tu polofweto vavanene, vatwamina na kuvanangula. Avavulukilile nawa umwe mwakeza mangana akavalwile kufuma kujishili. Ikiye Mwata Yesu. Hakwiza chenyi, ikiye vaYuleya vavavulu kava mwitavilileko. Kavamutachikijileko kaha kavamufukaminyine ou vatumine kuli Kalunga. Vatu vamuYelusalema na vatwamina javo kavapwile na keuluke kakumutachikiza Yesuko. Mazu avapolofweto vatangilenga kawavalumbunukililengako hakuwatanga ha sambata ha sambata.\nVamu hungile Yesu nganomu vahanjikile vapolofweto. Chipwe kava mu wanyinyine mulonga wakutela kufwako, vatwalilileho nakumuyanjisa Pilatu amujihise Yesu. Omu Yesu valingile vana mujihi lyehi, vamutwalile hamavu kumufumisa hakulusu nakumuhaka muchimbumbe. Oloze Kalunga amusangwile kufuma kuvafu! Mwahichile makumbi amavulu numba alisolole kuli vakakumu kavangiza. Oholili valika kunangula vatu kumuvuluka Yesu. Yesu keshi kukafwa chekako.\nTalenu kuno tunanehe ou mujimbu: muli Yesu mukiko jishili navahasa kujikonekela. Weshowo mwahaka lufwelelo lwenyi muli Yesu lunga chipwe pwevo navamutambula kuli Kalunga, mwasokoka. Usoko wavo na Kalunga naupwa jino wamwaza. Oloze vosena vaka kukakasana nakuhombwanyisa muchano waKalunga, navaka va zangamisa kuli Kalunga. Nayetu nawa hamwe na hamwe vatu kaveshi kutwivililako omu natuvalweza vya Yesu.\nKalunga nazange vatu vosena vevwenga na kufwelela mujimbu wamwaza wa Yesu mangana vavalwile. Myaka yahichile, Paulu ayile nakutala mauka. Ambachileko na malunga vamwe vava ndende kaha.\nNaumwe nawa lijina lyenyi Silase. Vayenga kulifuchi lyakumbitunya, oloze Shipilitu ya Yesu avakanyishile kuya. Haze vene naufuku Paulu amwene chimweno. Kalunga eji kukinginga vaze navamukavangiza Yesu, hamwe mwakinga muvilota, chipwe muvimweneso, oloze azachisa kuhichila mumazu atwama mumukanda, ukiko mukanda waKalunga nakuhichila milimo ya Shipilitu mumichima yetu. Paulu na Silase vononokele Kalunga nakuya kungaliya ya Fwilipi muMesotonya.\nKwakuze vanangwilenga vatu vya Yesu. Mulijina lya Yesu mukiko vafumishile vashipilitu vavapi kufuma muli uze kanyike wapwevo. Chalingishile vatu vamwe kupihilila mwomwo avapichishilenga kufuma kuze kuvisava alingilenga.\n- Beauty Before Comfort: A Memoir (Text Only).\n- Kling, Gl÷ckchen.\n- Meaning of \"surulina\" in the Portuguese dictionary!\n- Andrew Conklin: Field Reports | Andrew Conklin;\nOmu wamwene ngwavo kalilo ketu kana kumu. Vavambachile va Paulu na Silase kuvatwala kuli vakakuyula, navakulwane kwakuze vava vetesele vikote nakuvahaka mukamenga. Mukachi kaufuku vapaulu na Silase vapwile nakulomba nakwimba myaso yaku mwalisa Kalunga muze mukamenga, oloze vafunge vakwavo vapwile navo muze vapwile nakuvevwilila. Kukasumuka mundenda wasolokele.\nBrazilian Portuguese\nMapito asokolokele, malenge osena vava kashishile vafunge ambitukile. Mukulwane wakulama kuvafunge ashinganyekele ngwenyi vafunge vosena vana chinyimo lyehi munjele. Ikiye evwile woma nakusaka jino kulijiha ivene.\n- A Ulina (Portuguese Edition)?\n- Messiah (Orchestral), no. 26: All we like sheep have gone astray!\n- Inula salicifolia;\n- Rifteurs: 2 (RENDEZ VOUS AIL) (French Edition)!\n- Crystal Balls & Crystal Bowls: Tools for Ancient Scrying & Modern Seership: Tools for Ancient Scrying and Modern Seership (Crystals and New Age)?\nTuvosena yetu vano! Uze muka kulama kukamenga avalaminenga va Paulu na Silase palanga nachimene ava suwile; vayile kwavo kupwa vatu vakusokoka. Chipwe mujilwola ja maukalu twatela lika kumwalisa Kalunga.\n- Meaning of \"surulina\" in the Portuguese dictionary.\n- What Comes Around: An Alex Hawke Novella (Alexander Hawke).\n- The Secret Love Story in Shakespeares Sonnets!\n- Inula salicifolia - Wikispecies!\n- Andrew Conklin: Field Reports.\nHamuvwimbimbi Paulu ali nakutala vasona halijiko lyakulumbila. Vanasonekaho ngwavo 'lya Kalunga ou vahona kutachikiza. Mwapwilenga makombelo amavulu mwomwo vatu vaku Etene valifukwilenga kuli tulunga vamakombelo vakuli handundununa. Kavamu tachikijile Kalunga wamuchano wakuyoyako. Malunga vamu Etene vasakilenga kutachikiza vihande muka apwile naku vanangula Paulu.\nRelated A Ulina (Portuguese Edition)\nCopyright 2019 - All Right Reserved","id":"","dump":"CC-MAIN-2020-10","url":"https:\/\/eventhyfibno.gq\/a-ulina-portuguese-edition.php","date":"2020-02-24T18:01:04Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2020-10\/segments\/1581875145966.48\/warc\/CC-MAIN-20200224163216-20200224193216-00240.warc.gz","language":"lue","language_score":0.9999527931,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":2,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 0.9999527931213379}","num_words":803,"character_repetition_ratio":0.041,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.161,"stopwords_ratio":0.052,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"Chihula kana munahase kuchikumbulula ngachilihi? Vatu vavavulu vashinganyeka ngwavo Kalunga etavisa kulwa jita. Vamba ngwavo kushikulu Kalunga alwezelenga vaka-kumulemesa vamwe valwenga jita, kaha muMbimbiliya mwatwama unjiho wauvulu. Oloze veka vamba ngwavo Yesu MwanaKalunga anangwile vaka-kumukavangiza vazangenga vaka-kole javo. (Mateu 5:43, 44) Ngocho vamona ngwavo vishinganyeka vyaKalunga kutalisa kukulwa jita vyalumuka, kaha makumbi ano ketavisa kulwa jitako.\nNyi yenu mwashinganyeka ngachilihi? Uno Kalunga etavisa kulwa jita tahi? Nge mukiko, kaha eji kupwanga kusali yeya nge vatu vali nakulwa jita? Kuwana muvakumbulwila vihula kana nachimikafwa mukekese vishinganyeka vyenu hachihande chakulwa jita. Chakutalilaho, namwivwa ngachilihi nge munatachikiza ngwenu Kalunga etavisa kulwa jita kaha nawa ali kusali yavaka-kulwa jita vaze muli nakukundwiza nayenu? Namuwahilila chikuma nakufwelela ngwenu vaka-kole jenu namuvafungulula. Nyi ngachilihi nge munatachikiza ngwenu Kalunga ali kusali yavaka-kole jenu? Namwivwa kupihya chikuma.\nKutachikiza omu Kalunga amona kulwa jita chapwa chachilemu chikuma mwomwo nachimikafwa mwijive omwo apwa. Kachi nge muli nakuyanda mwomwo yajijita, kaha tunafwelela ngwetu namufwila kutachikiza muvakumbulwila chihula chino, Kutala Kalunga apwa kakulunganyi uze etavisa jijita nakujikundwiza mangana vatu vayande tahi, nyi apwa mutu wakaliu uze kazakama vaze vali nakuyandako?\nMunahase kulikomokela hakutachikiza ngwenu vyuma yakumbulula Mbimbiliya hachihande kana vyalihandununa chikuma navyuma vashinganyeka vatu. Kufuma vene kushikulu nakuheta oholili, Kalunga amona kulwa jita mujila yoyimwe. Tutalenu jino vyuma yahanjika Mbimbiliya kutalisa kujila amwenenenemo kulwa jita kushikulu, namulikulukaji lyamyaka lyakulivanga omu Yesu apwile hano hamavu. Echi nachitukafwa tutachikize omu Kalunga amona kulwa jita makumbi ano, nakwijiva nawa numba nge vatu navakalwanga lika jita kulutwe.","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jimangazini\/wp20151101\/mbimbiliya-yahanjika-vyuma-muka-kutalisa-kukulwa-jita\/","date":"2019-03-19T09:54:19Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912201953.19\/warc\/CC-MAIN-20190319093341-20190319115341-00135.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000095367,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.000009536743164}","num_words":239,"character_repetition_ratio":0.085,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.147,"stopwords_ratio":0.1,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"PAMO kanda mwivwengangaho lyehi mutu walijina lyaAbū 'Alī al-Ḥasan ibn al-Haytham. MuArabic vamuvuluka ngwavo al-Hasan, oloze kuEurope nakuAmerica vamuluka ngwavo Alhazen, kweseka nalilimi lyachiLatinyi. Chikupu vene munahase kunganyala kuvyuma alingile Alhazen mukuyoya chenyi. Ou lunga vamuvuluka kupwa \"himutu umwe uze azachile mulimo waulemu chikuma mumijimbu yasayasi.\"\nAlhazen asemukile kafwe mumwaka wa 965 C.E mumbaka yaBasra mulifuchi lyaIraq. Alinangwile chikuma vyuma vyamuutangatanga, namakumi, navitumbo, namyaso, navyuma vyakutenga, natushimutwiji navyuma vyeka vyavivulu. Jino mwomwo ika twatela kumusakwilila?\nCHIJIVA CHAKALWIJI NYILE\nMujimbu waAlhazen unatande chikuma hamyaka yayivulu. Mujimbu kana wasolola omu asakile kukehesa muta wakalwiji Nyile mulimo uze vazachile mu 1902 mumbaka yaAswân omu mwahichile myaka kafwe 1,000.\nMujimbu kana, wasolola nawa vishinganyeka apwile navyo vyakusaka kufula chijiva kukalwiji Nyile mangana akeheseko mavaji, nachanga chapwilenga muEjipitu. Omu muka-kuyula walijina lyaCaliph al-Hakim wamuCairo evwile vishinganyeka vyaAlhazen, amusanyikile mangana afule chijiva muEjipitu. Oloze omu Alhazen amwene kalwiji kana ashinganyekele jino ngwenyi keshi kuhasa kuzata mulimo kanouko. Kaha evwile woma ou muka-kuyula wamuchima waupi ngocho alyongele kuzaluka palanga nomu afwile uze muka-kuyula mu 1021 omu mwahichile kafwe myaka 11. Halwola kanelu apwile Alhazen muchipatela chavaka-kuzaluka, apwile nalwola lwaluvulu lwakuhehwojola vyuma vyeka vyakulisezaseza.\nMUKANDA WASAYASI WAHANJIKA HAMITELELEJI\nHalwola Alhazen vamufumishile muchipatela, alingile hanasoneka lyehi mukanda waBook of Optics volyumu 7, uze vamwene kupwa waulemu chikuma hamikanda yahanjika havyuma vyakutenga. Mumukanda kana mukiko asonekele omu musana weji kutambukanga nakulingisa vyuma visoloke muulombo wakulisezaseza, nakuvyakuma chavitalilo, nomu yeji kutambukanga miteleleji kufuma hachuma chimwe nakuya hachikwavo. Kaha alinangwile nawa omu yapwa mijimba yavatu neyi yatunyama nomu azata meso.\nKuheta mulikulukaji lyamyaka lyakusokesa 13 vyuma asonekele Alhazen vavyalumwine mulilimi lyachiLatinyi. Kahomu mwahichile makulukaji amyaka, vatu valinangula chikuma vamuEurope vetavishile kuzachisa vyuma kana. Vyuma asonekele Alhazen kutalisa kuvivanjilo vyakafwile vaka-kutunga vivanjilo vamuEurope vaputuke kutunga makina atelesikopu namayikulosikopu.\nKAMELA YAKUSHIKULU\nAlhazen awanyine jindongi vatela kuzachisa vaka-kukopa jize akavangijile hakutunga kamela yatete. Mukapete kana mwapwile muteta muze mwengilililenga muteleji uze nausolola muvwimbimbi wachuma chili haweluka namukachi.\nKuheta muji 1800, vatungileko vyuma vavuluka ngwavo jifyumu jize jahashile kulamanga mivwimbimbi hatando yayisuku. Vyuma muka vyafuminemo? Jikamela. Jikamela josena jamakumbi ano jazata mujila yoyimwe nge muze lyazachilenga likina vavuluka ngwavo kamela yakushikulu (camera obscura). *\nJIJILA JAVAKA-SAYASI\nChuma chalingishile milimo yaAlhazen kupwa yakulipwila shina jijila jamwaza azachishile hakuhehwojola. Jijila kana japwile jajikalu kujivwishisa kuvatu vayoyelenga mumakumbi kana. Apwile hamukana wavatu vatete kutachikiza vyuma mwomwo yakuhehwojola vyuma kana kaha nawa apwilenga nakuhulisanga vihula kachi nge vyuma vimwe kavyeshi nakusolola unjiho wamuchano.\nLushimbi lwalulemu lwasayasi yamakumbi ano vanahase kululumbununa namazu akwamba ngwavo: \"Hunananenu havyuma mwatachikiza muwane numba nge vyamuchano.\" Vatu vamwe vamona Alhazen kupwa ikiye \"kuluwa hali vaka-sayasi vamakumbi ano.\" Ngocho twatela kumusakwilila havyuma alingile.\n^ par. 13 Vatu vakuEurope nakuAmerica kavatachikijile chikuma omu lyazata likina kana palanga nomu Johannes Kepler alumbunwine kanawa omu lyazata, mulikulukaji lyamyaka lyakusokesa 17.","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jimangazini\/tonenu-na6-2017-december\/alhazen-ikiye-watete-kulinangula-vyasayasi\/","date":"2019-03-19T06:39:57Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912201904.55\/warc\/CC-MAIN-20190319052517-20190319074517-00179.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000094175,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000094175338745}","num_words":438,"character_repetition_ratio":0.04,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.148,"stopwords_ratio":0.084,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"TUVOSENA twapendamina hakakahya kakezi nahamaji tweji kuzachisanga mujiminyau jetu. Kakahya kakezi tweji kukazachisanga milimo yakulisezaseza, kaha nawa tweji kuzachisanga maji mujiminyau jetu. Oloze vatu vavavulu mukaye vanakuchiwana kupwa chachikalu kuzachisa kanawa kakahya kakezi.\nGary wamuSouth Africa ambile ngwenyi: \"Ndando yamaji yili nakutohwa chikuma.\" Kaha Jennifer wamuPhilippines ambile ngwenyi: \"Hakuwana nge kakahya kakezi kanakujimajima, ngocho ngwakulizakamina chikuma.\" Fernando wamuEl Salvador naikiye ambile ngwenyi, \"ngunalizakamina chikuma hakumonomu vatu vali nakwenyeka vyuma vyakutenga.\" Kuvihela vyavivulu muno mukaye, vyuma veji kuzachisanga vatu hakuneha kakahya kakezi vyeji kwenyekanga jingalila.\nShimbu jimwe munahase kulihulisa ngwenu, 'Uno nanguhasa ngachilihi kulipika naukalu kanou?\nTuvosena tunahase kuzachisa kanawa kakahya kakezi. Kuzachisa kanawa kakahya kakezi chinahase kutunganyalisa. Kuzachisa kakahya kamweseke, chinahase kutukafwa tulame kanawa jimbongo. Kaha nawa chinahase kukinga jingalila nakukehesako seteko yakakahya kaze vatela kuzachisa vatu.\nTushimutwilenu omu tunahase kuzachisa kanawa kakahya kakezi, mujizuvo jetu, namuvikilikita vyahakumbi hakumbi, najiminyau.\nMUJIZUVO\nZachisenu kanawa kakahya kakezi kumakina mweji kuzachisanga. Kuhehwojola chimwe chapwile mulifuchi lyaEurope chasolwele hatoma nge kuhona kuzachisanga chikuma kakahya kakezi kumakina akuzumisa chipwe akutuchisa mujizuvo chinahase kumikafwa. Derek wamulifuchi lyaCanada ambile ngwenyi: \"Kuvwala uvwalo wachishika cheji kutukafwanga tuhone kusokololanga awa makina, kahechi cheji kutulingisanga tuhone kuzachisa chikuma kakahya kakezi.\"\nOmu mukiko mwatela kulinganga namungonde yanonga. Rodolfo wamuPhilippines eji kuzachisanga kanawa likina lyenyi lyakutuchisa muzuvo hakuhona kulizachisa hatando yayisuku mangana ahone kuzachisa chikuma kakahya kakezi. Mwomwo ika? Ambile ngwenyi: \"Kulinga chuma kana cheji kutukafwanga tulame jimbongo nakuzachisa kanawa kakahya kakezi.\"\nSokenunga jinjanena navikolo halwola munakuzachisa makina akutuchisa chipwe kuzumisa muzuvo. * Tunahase kuzachisa kanawa kakahya kakezi hakusokanga kuvikolo vyetu halwola tuli nakuzachisa makina kana kuchina yize peho yizuma chipwe yituta nayilovokamo. Chakutalilaho, kuhona kusoka vikolo mulwola lwachishika chinahase kumbata lwola lwalusuku numba jino likina lizumise muzuvo, kahechi nachimilingisa muzachise kakahya kakezi kakavulu.\nMuchishishisa chakusoka kaha jinjanena navikolo, vatu vamwe veji kuzachisanga kakahya kakezi kamweseke hakujika kujinjanena nandundu.\nZachisenu manongo aze eji kuzachisanga kakahya kakezi kamweseke. Jennifer uze twavulukanga kumaputukilo ambile ngwenyi: \"Twatela kuzachisanga manongo aze eji kulamanga kakahya kakezi kamweseke.\" Manongo kana eji kuzachisanga kakahya kamweseke halwola ali nakuzata, ngocho anahase kumikafwa mulame jimbongo.\nJIMINYAU\nZachisenunga jiminyau jahamukwakwa nge chinahase. Andrew wamuGreat Britain ambile ngwenyi: \"Shimbu jimwe ngweji kuzachisanga masuwa chipwe kinga nge nguli nakuya kumilimo.\" Mukanda wakwamba ngwavo Energy: What Everyone Needs to Know wahanjika ngwawo: \"Jiminyau jimwe jajindende jeji kuzachisanga maji amavulu kuhambakana jisacha namasuwa yize nayitambuka tando yayindende.\"\nLongesenu kanawa ungeji wenu. Kushinganyekela chimweza maungeji namutambuka chinahase kumikafwa mukeheseko kutambwojoka nakuzachisa maji amweseke mangana mulame jimbongo nalwola.\nJethro wamuPhilippines eji kulongeselanga chimweza jimbongo jakulanda maji amuminyau yenyi. Kaha ambile ngwenyi, \"Kulinga chuma kana cheji kungukafwanga ngulongese kanawa maungeji ami.\"\nVIKILIKITA VYAHAKUMBI HAKUMBI\nKamwatela kuzachisanga chikuma meya azumako. Kuhehwojola chimwe chapwile mujinganda jamuAustralia chasolwele nge \"meya azuma chikuma eji kukokanga chikuma kakahya kakezi.\"\nHakuwana nge kuzumisa meya cheji kukokanga chikuma kakahya kakezi, ngocho twatela kukehesangako kuzumisa chikuma meya. Victor wamuSouth Africa ambile ngwenyi: \"Katwasana meya azuma chikumako.\" Steven Kenway uze alinangula chikuma vyasayasi ambile ngwenyi, \"kukehesako chikuma meya azuma chapwa chamwaza chikuma mwomwo cheji kutukafwanga tuhone kuzachisa chikuma kakahya kakezi.\"\nJimenunga vyuma vize kamweshi nakuzachisako, vyakufwana nge manongo, najiTV, najikopyuta, navyuma vyeka. Vaka-kulinangula vamwe navakiko vetavila ngwavo, makina amwe numba nge munawajimi eji kukokanga kakahya, shikaho mwatela kusomonanga jitambo jize jeji kutwalanga kakahya kumakina kana. Fernando uze twavulukanga hakavanga ambile ngwenyi, naikiye \"eji kusomonanga jitambo jamakina aze keshi nakuzachisako.\"\nNumba tuhu shimbu jimwe etu katwafwetela kakahya kakeziko, oloze kuzachisa kanawa kakahya kana nachitukafwa. Vatu vavavulu mukaye vali nakuwana jijila jakuzachishilamo kanawa kakahya kakezi. Chikupu vene, kuzachisa kanawa kakahya kana chasakiwa kushinganyeka kanawa, kaha nawa cheji kunganyalisanga. Valeria wamuMexico ambile ngwenyi, \"ngweji kuzachisanga kanawa kakahya kakezi mangana ngulame jimbongo nakukinga ngalila.\"\n^ par. 10 Twatela kutanganga mukanda wajindongi veji kutuhananga vaka-kutunga makina akuzumisa chipwe akutuchisa mujizuvo. Chakutalilaho, makina amwe tweji kuzachisanga hakusaka muzuvo mupwenga peho yituta chipwe yizuma asakiwa kusokolola kuvikolo chipwe jinjanena.","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jimangazini\/tonenu-na5-2017-october\/vyuma-mwatela-kulinga-mangana-muzachise-kanawa-kakahya-kakezi\/","date":"2019-03-23T14:26:22Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912202872.8\/warc\/CC-MAIN-20190323141433-20190323163433-00003.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000070333,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000070333480835}","num_words":621,"character_repetition_ratio":0.132,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.14,"stopwords_ratio":0.076,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"|Kuzanga Cha Kaye Halusesa Lwa Mutu|\n\n\nKUPUTUKA\nChakutamo hakwitavila wulemu wa Lusesa lwa Mutu wosena mu chiyoyelo chenyi, Nakupwa nakuliyoyela chakuhona kupwa nawoma, kaha atela kupwa nachiyoyelo chakuwunda mu Kaye.\nChapwa chakutamo kuhasa kukanyisa jijila jize jakuyanjisilamo Mutu, kaha makuwana nawa jijila jeka Mutu nahase kuyoyelamo muno mu Kaye mwahasa kupwa na Lusesa lwakuhasa kulihanjikila, kupwa nachinyingi chakutanga mazu akalunga mwazanga chakuhona kupwa nawoma.\nChapwa chakutamo Mutu kuhona kumushinjila kulinga vyuma vyavipi navihasa kumuwanyisa kukaluhwa mu chiyoyelo chenyi kupwa nge jila yakukumishilako, Lushimbi lwakufwana ngana lwatela kupwako.\nChapwa chakutamo kuneha chivwashano nawusepa mukachi kamafuchi.\nChapwa nawa chakutamo Vatu vamu Liwuka lya United Nations kweseka nakuzanga chavo kumona nge kuli kweseka hamwe muchiyoyelo chavo chamalunga na mapwevo mangana vahase kupwa vakweseka hamwe muchiyoyelo chavo.\nChakutamo nawa mafuchi amuchikungulwilo kana chazango ya Lushimbi yakulivwashana vanalishiki mukachi kavo kuhasa kulivwashana na Mafuchi amu United Nations kuhasa kutwala kulutwe chivwashano kana kaha nakukavangiza nawa jingolo ja Lusesa lwa Mutu jakupwa wakulizachila nakulitambukila mukuyoya chenyi.\nChapwa nawa chakutamo nakumona nge kuli chivwashano cha jishimbi ja Lusesa kana ja Mutu kwesekesa nalushiko lwa chivwashano echi.\nChivwashano kana echi cha Lusesa lwajingolo ja Mutu chatela kuchitachikiza nakuchikavangiza kuvatu vosena vamu vamuchivulu muchiyoyelo chavo, nakulama nawa lushiko lwa chivwashano kana mukachi ka Vatu vosena hamwe na Mafuchi atwama mu Chikungulwilo kana chazango eyi ya Chivwashano.\nChihanda 1\nVatu vosena vasemuka yapwa hohamwe nakweseka mukuyoya chavo. Vatwama nachiyoyelo chalusesa chajingolo chakuzanga kulivwashana muchiyoyelo chavo.\nChihanda 2\nMutu wosena atwama nalusesa lwajingolo josena eji vetavila mukaye jakuhona kulihandununa chakufwana nge kulitala havikova, miyachi, kulihandununa chavatu vamukaye mukusemuka chavo hamwe namukutwama chavo hano hakaye.\nKakwechi kupwa kukalihandununa mwomwo wajishimbi, jizango chipwe kulihandununa chamafuchi mujishimbi namuchiyulo chipwe lifuchi kuze afuma mutu, chipwe lifuchi lyakulimanyina, lyalifwelela muchiyulo chalyo, kalyaliyula liveneko, chipwe lyapwa kanda lilimanyine muchiyulo.\nChihanda 3\nMutu wosena analusesa lwachiyoyelo chenyi, kupwa wakusokoka kaha mutu vanahase kukinga.\nChihanda 4\nKakwechi kukapwa mutu mwakapwa muwundungoko, kuzata milimo yakushinjila yawana, nawundungo wakukwata vatu navakawukanyisa mujijila josena.\nChihanda 5\nKakwechi kukapwa mutu navakayanjisa mujijila josena jajipiko chipwe kumuhombwanyisa numba kumuzangamisako.\nChihanda 6\nMutu wosena atela kupwa nalusesa lwajingolo jakulisolola kwosena kupwa nge mutu shimbu kanda jishimbi.\nChihanda 7\nVatu vosena vaneseka hamwe shimbu kanda jijishimbi kaha vanalusesa lwakuvakinga kujishimbi. Vosena vaneseka hamwe kaha kakwechi kupwa wumwe mwahambakana mukwavokoko kwesekesa nalushiko kuhona kuyanjisa chipwe kumuhandununa kuvakwavo.\nChihanda 8\nMutu wosena analusesa lwakumukinga kuvikungulwilo vyosena navipwangako vyakutala hakuyanjisa chamutu halushimbi vahana mutu lwakupwa wakulimanyina muchiyoyela chenyi kwesekesa nalushimbi.\nChihanda 9\nKakwechi kukakpwa kulikwachila chamutuko, kumutumbika mutolongo chipwe kuchinyina kweka.\nChihanda 10\nMutu wosena analusesa lwakwivwilila chihande chenyi ku zango yayinene yakaye yakulimanyina, nge vanawane mutu kana anamulonga wunapandama kuchiyoyelo chenyi.\nChihanda 11\nChihanda 12\nKakwechi kukapwa kuyanjisa mutu kwasekesa namukutwama chenyiko, tanga yenyi, limbo lyenyi, chipwe mukusonejeka chipwe kumusawula. Mutu wosena analusesa lwajingolo lwakumukinga lwalushimbi lwakuhona kumwivwisa woma.\nChihanda 13\nChihanda 14\nChihanda 15\nChihanda 16\nChihanda 17\nChihanda 18\nMutu wosena analusesa lwakulitambukila nakushinganyeka, mukutwama chenyi namumazu akalunga, lusesa kana elu lwakwitavisa wuze mutu kufuma kala muchikungulwilo chamazu akalunga eka nakwingila kweka, chipwe numba wukawenyi numba navakwavo muze mungalila, kuhasa kutwalaho namazu kana nakutangisa namuvilombelo vyenyi.\nChihanda 19\nMutu wosena analusesa lwavishinganyeka nakuhajika, lusesa kana lunapu lwakushinganyeka vishinganyeka vyenyi chakuhona kupwa nawoma kaha nakuzanga kutambula nakunangula mazu navishinganyeka kuhichila mukala mazu amijimbu chakuhona veka kumukinga.\nChihanda 20\nChihanda 21\nChihanda 22\nMutu wosena hakupwa wamuchiyoyelo analusesa lwakupwa najijila jimwe jakuhasa kupwa wakilikinga, kupwa nalisesa lwakupwa nawupite mujila yatela lifuchi chipwe kaye yetavila muluheto, mukutwama chavatu hamwe nachisemwa kaha hawulemu nalusesa lwakulizachila lwakutwala milimo kana kulutwe kuli wuze mutu.\nChihanda 23\nChihanda 24\nMutu wosena analusesa lwakupwa nalwola lwakunoka lwaviseke, kupwa nalwola lwamweseke lwakuzachilamo milimo kaha najilwola nawa jakunoka vatela wuze mutu kumuhana fweto.\nChihanda 25\nChihanda 26\nChihanda 27\nChihanda 28\nMutu wosena wukwechi lusesa muvyuma vyachiyoyelo cheyi omu mukwechi jingolo jajishimbi vanavuluka kwesekesa nalushiko elu vanafwelela.\nChihanda 29\nChihanda 30\nKanda kuchifwelela nge echikulikasa kana chalufwelelo chinapandama kulifuchi limwe kahako, liwuka chipwe mutu kala lisesa lwa jingolo mwahasa kulilingila vyuma chipwe chuma echi nachihasa kupihisa jishimbi kana jalusesa vanasonekako.","id":"","dump":"CC-MAIN-2018-34","url":"http:\/\/worldpeaceelite.org\/index.php\/udhr?catid=76&id=281:udhr-luvale","date":"2018-08-19T13:50:28Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2018-34\/segments\/1534221215176.72\/warc\/CC-MAIN-20180819125734-20180819145734-00299.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000061989,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":8,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000061988830566}","num_words":634,"character_repetition_ratio":0.088,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.145,"stopwords_ratio":0.073,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"TONENU No. 5 2016 | Uno Yesu Kwapwile Chikupu Tahi?\nUnjiho muka wakushikulu uze wasolola nge Yesu kwapwile chikupu?\nCOVER SUBJECT\nVyuma muka vahanjika vaka-kuyula vamakumbi ano navakushikulu hachihande kana?\nWATCHING THE WORLD\nUkalu wakuhomba naulyanyi hiukalu uvali uze unalisale mumafuchi amwe amuAmerica. Uno mangana amuMbimbiliya anahase kukafwa tahi?\nVYUMA NAVIKAFWA TANGA\nVanyike vanahungukila chikuma kumijimbu yauvumbi shimbu vachili vavandende. Vyuma muka mwatela kutachikiza? Vyuma muka mwatela kulinga mangana mukinge vana venu?\nKakweshi peho yeka yayilemu chikuma kukuyoya kuhambakana eyiko. Peho muka vene oyo, vyuma muka vyayilingisa kupwa yayilemu?\nTHE BIBLE'S VIEWPOINT\nKusolola muchima wakusakwilila chinahase kutukafwa chikuma. Unahase kumikafwa ngachilihi, kaha munahase kuusolola ngachilihi?\nPORTRAITS FROM THE PAST\nVishinganyeka vyamutu alinangula mangana autu vavinangwilenga mujichachi jaKulishitendomu.\nJivindiyo jili hakeyala ya jw.org jinakukafwa milongeshi navatu vavavulu.","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jimangazini\/tonenu-na5-2016-october\/","date":"2019-03-25T14:25:58Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912203991.44\/warc\/CC-MAIN-20190325133117-20190325155117-00376.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000091791,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000091791152954}","num_words":123,"character_repetition_ratio":0.051,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.151,"stopwords_ratio":0.114,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"KAPOSHI KAKUTALILA—MANGAZINI YAKULINANGULA August 2015\nEyi mangazini yili navihande vyakulinangula haSeptember 28 nakuheta kuOctober 25, 2015.\nLIFE STORY\nTangenu mujimbu wakuyoya chaGeoffrey Jackson, uze apwa muLizavu lyaKutwaminyina.\nUno munahase ngachilihi kufwelela ngwenu Yehova mwapwa nayenu namulwola lwalukalu?\nTuli navyuma vivali vize vyatela kutulingisa tupwenga lika vakuvanguluka omu tuli kwakamwihi nakukuma chakatwamino kamyaka yino.\nVatu jaKalunga vakwechi vishinganyeka vyovimwe navatu vaze veji kushinganyekanga kuya kumafuchi eka.\nKulikata chalumbununa vyavivulu keshi nge kupwa kaha nalwola lwaluvulu navatuko.\nVyuma muka alumwineko mukuyoya chenyi numba ahase kukavangiza Yesu?\nFROM OUR ARCHIVES\nChivwasano valikashile vaka-fulumende yaFrance naPoland mu 1919 chanehele vyuma vyavivulu.","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jimangazini\/w20150815\/","date":"2019-03-25T13:50:42Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912203991.44\/warc\/CC-MAIN-20190325133117-20190325155117-00376.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000083447,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000083446502686}","num_words":92,"character_repetition_ratio":0.015,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.154,"stopwords_ratio":0.076,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"Achishinganyekenu nge vilyo vimwe vyamujimba wenu kavyeshi nakuzatako, oloze meso kaha. Ou ukiko ukalu atwama nawo yayami Jairo. Chipwe ngocho, apwa wakusuuluka mukuyoya chenyi. Shimbu kanda ngumilumbunwine ovyo vyamulingisa apwenga wakusuuluka, manenu ngumilweze vyaukalu wenyi.\nJairo asemukile namusongo weji kwenyekanga wongo vavuluka ngwavo spastic quadriplegia. * Echi chalingisa vilyo vimwe vyamujimba wenyi vihone kuzata. Wongo wenyi kaweshi kuzata kanawako, ngocho eji kulitunyanga mwamupi. Lwola lumwe, echi cheji kumulingisanga alilemeke ivene. Nahase kulemeka navatu vaze vali kwakamwihi nge kavazangamineko. Chaluvinda, kakavulu tweji kukasanga mahinji namavoko enyi kuchitwamo chakumushinjikila kuchina ponde.\nUKALU NAHICHIMO JAIRO KUHETA NAKUUKULWANE WENYI\nJairo namono lamba kufuma vene hakusemuka chenyi. Omu apwile natukweji vatatu, aputukile kutunya, kahechi chamulingishile alezumukenga. Kakavulu mama amumbachilenga nakumulahisa kuchipatela hakushinganyeka ngwenyi pamo nafu.\nHakuwana nge lwola lwosena Jairo alitunyinenga nakulikonya, ngocho vifuwa vyenyi vyalyenyekele. Omu apwile namyaka yakusemuka 16, alikundumwine mutungi, kaha vamupulile mbandu yayinene. Noholyapwa nguchili nakwanuka omu Jairo apwile nakuteta miteto hakumbi hakumbi naufuku swi nomu mbandu yenyi yakangukile.\nUtonji wenyi wamulingishile jino apendamine lika hali vakwavo mangana vamulingilenga vyuma vyosena vyakufwana nge kumulisa vyakulya, nakumuvwika nakumusavalika. Kakavulu tata namama vakiko veji kuzatanga milimo kana. Numba tuhu Jairo asakiwa kumukafwa kuvatu lwola lwosena, oloze visemi jetu veji kumulwezanga ngwavo kuyoya chenyi kachapendamina kaha hali vatuko, oloze nahali Kalunga.\nJILA YAKULIVWASANYINAMO NAVAKWAVO NAYISOLOKA\nVisemi jetu vapwa Vinjiho jaYehova, kaha vanapunga nakutangila Jairo mijimbu yamuMbimbiliya kufuma vene kuukemba. Vatachikijile ngwavo mutu nahase kusuuluka mukuyoya nge mwapwa nausoko naKalunga. Numba tuhu Jairo aviza musongo wakulitunya, oloze venjikijile ngwavo nahase kupwa nalutalililo lyakukola lwavyuma vyakulutwe. Chipwe ngocho, kakavulu vahuhwasanyinenga numba nge nahase kwivwishisa Mbimbiliya.\nLikumbi limwe omu Jairo apwile kanyike, tata ambile kuli ikiye ngwenyi, \"Mwanami, achinguhanjikiseko.\" Ambile cheka ngwenyi, \"Kachi nge wanguzanga chikupu, kaha nauhanjika nayami.\" Omu tata amulembelele ahanjike numba vene lizu limwe, Jairo asotwele masoji. Numba tuhu esekele ngwenyi ahanjike vyuma vyapwile kumuchima wenyi, oloze ahonene. Tata evwile kupihya hakulingisa Jairo alile. Chipwe ngocho, kulila chasolwele nge Jairo evwile vyuma ahanjikile tata. Ukalu apwile nawo shina wakuhona kuhanjika.\nKutwala muze, visemi jetu lwola lumwe vamwenenga Jairo mwalumuna meso washiwashi kupwa chinjikizo chakuvalweza vyuma ali nakushinganyeka. Jairo evwilenga kupihya hakuwana nge vatu kavevwishishilenga vyuma avalwezelengako. Oloze omu visemi jetu vatachikijile jino kanawa chinjikizo kana nakumulingila vyuma asakilenga, Jairo awahilililenga chikuma. Eyi yikiko yapwile jila yakusolwelamo kusakwila chenyi.\nNdotolo uze eji kukanga vatu vatwama naukalu wakuhanjika atulwezele ngwenyi, hakusaka tulivwasanenga nenyi, twatela kwimikanga mavoko osena avali mwilu hakumuhulisa vihula vize atela kukumbulula ngwenyi eyo chipwe nduma. Livoko lyachilyo lyemanyinyineko eyo, kaha lyachimoswe lyemanyinyineko nduma. Kaha akumbulwilenga hakushishika kulivoko limwe lize linemanyinako vyuma ali nakusaka.\nCHUMA CHACHILEMU ALINGILE JAIRO MUKUYOYA CHENYI\nVinjiho jaYehova veji kupwanga nakukunguluka chachinene katatu mumwaka nakuvanangula vihande vyamuMbimbiliya. Jairo evwilenga kuwaha lwola lwosena kwivwilila kuchihande chalumbapachiso. Likumbi limwe omu apwile namyaka 16, tata amuhulishile ngwenyi, \"Jairo, uno uli nakusaka kukumbapachisa tahi?\" Hahaze vene, ashishikile kulivoko lyatata lyachilyo, kahechi chasolwele nge ali nakusaka kumumbapachisa. Kaha tata amuhulishile cheka ngwenyi, \"Kutala unalombo kuli Kalunga nakumufwelelesa ngwove naumuzachilanga haya myaka yosena nyi?\" Hahaze vene, Jairo ashishikile cheka kulivoko lyatata lyachilyo. Echi chasolwele hatoma nge nalihane lyehi kuli Yehova.\nHakushimutwila nenyi mijimbu yamuMbimbiliya mapapa kakavulu, chasolokele cheka hatoma nge Jairo evwishishile lumbapachiso lwavaka-Kulishitu. Shikaho kuheta mu 2004, akumbulwile chihula chachilemu mukuyoya chenyi chakwamba ngwavo, \"Uno unalihane ove ivene kuli Yehova mangana ulingenga mwaya muchima wenyi nyi?\" Jairo akumbulwile echi chihula hakutala mwilu. Eyi yikiko jila akumbulwililemo ngwenyi eyo. Shikaho vamumbapachishile nakupwa Chinjiho chaYehova omu apwile namyaka yakusemuka 17.\nKUSHISHIKA MESO HAVYUMA VYAKALUNGA\nMu 2011, Jairo awanyine jila yikwavo yakulivwasanyinamo navatu. Jila kana yapwile yakuzachisa kopyuta yize yeji kusokolokanga kuzachisa meso. Jairo eji kusokololanga vyuma vili hakopyuta kweseka nomu keji kutambukanga katutu kaliso lyenyi. Kukemwina chipwe kushishika chikuma hachuma chili hakopyuta cheji kupwanga nge muze veji kunyachikanga hakopyuta nakusokolola vyuma viliho. Hakopyuta yenyi vamuhakilaho mivwimbimbi yakumukafwa kushimutwila navatu. Nge mwatala hamuvwimbimbi umwe nakukemwina, uze muvwimbimbi weji kusokolokanga, kaha hinakwivwakana lizu.\nOmu Jairo azovolokele nakupwa nachinyingi chachivulu chamuMbimbiliya, afwililile kunangula vakwavo Mbimbiliya. Omu tweji kupwanga nachilongesa chaMbimbiliya chatanga, eji kutalanga kuli ami nakukopyuta yenyi shimbu yosena. Eyi yapwa jila yakungwanukishilamo nge ngwatela kumusonekela vyuma mwakakumbulula kukukunguluka.\nKaha nge tuli kukukunguluka, eji kusokololanga vyuma vamusonekelanga hakopyuta yenyi, kaha hinakwivwakana lizu. Lwola lwosena eji kumwesamwesa nge nakumbulula nakukolezeza vandumbwenyi muchikungulwilo. Alex, sepa lyaJairo ambile ngwenyi, \"Ngweji kwivwanga kuwaha nge nangwivwa Jairo mwakumbulula hakukunguluka.\"\nJairo eji kuzachisanga nawa meso hakulweza vatu vyuma afwelela. Eji kulinganga ngocho hakusokolola mivwimbimbi hakopyuta yize yeji kusololanga vatu vamiyachi yakulisezaseza natunyama vali hamwe mukuunda. Hakusokolola mivwimbimbi kana, kweji kwivwakananga lizu lyakwamba ngwalyo, \"Mbimbiliya yatufwelelesa nge mavu nawakapwa palachise muze kamweshi kukapwa kukola nakufwako, Kusoloka 21:4.\" Nge vaze mwalweza vanevu kuwaha, eji kunyachikanga cheka hakopyuta yenyi kuzachisa meso, kaha kweji kwivwakananga jino lizu lyakwamba ngwavo, \"Kutala nausaka ulinangule Mbimbiliya nayami tahi?\" Twalikomokelele hakuwana nge kaka etavilile kumunangula Mbimbiliya. Tweji kwivwanga kuwaha hakumona Jairo vali nakumukafwa kuli mukwavo Chinjiho anangule kaka Mbimbiliya. Ocho kuwaha kana twevwile hakumona kaka navamumbapachisa muAugust 2014 hakukunguluka changalila muMadrid!\nNavalongeshi hashikola atangila Jairo veji kumonanga muchima atwama nawo wakulihana kuli Kalunga. Rosario, ndotolo uze eji kumukanga ambile ngwenyi: \"Nge nangukasaka kupwa muliuka limwe lyakwitava, kaha nangukasakula kupwa nguChinjiho chaYehova. Ngunamono omu lufwelelo lwaJairo lunamulingisa apwenga wakuwahilila mukuyoya numba tuhu eji kumonanga ukalu.\"\nJairo eji kuwahililanga nge nangumutangila lushiko lwamuMbimbiliya lwakwamba ngwavo: \"Haze vene numba muka-kumbilikita akatumbwojoke nge kapaji, kaha malimi atumama hinawakatwa jingunda.\" (Isaya 35:6) Numba tuhu lwola lumwe eji kuhombanga, oloze apwa wakusuuluka mwomwo yakuzachila Kalunga nakupwa navandumbwenyi vaka-Kulishitu. Kuwahilila chenyi nalufwelelo lwenyi lwakukola vyasolola nge kuzachila Yehova cheji kukafwanga mutu apwenga wakuwahilila numba tuhu ali nakumona ukalu.\n^ par. 5 Musongo kanou weji kwenyeka wongo nakulingisa mutu atwame muluuta. Unahase nawa kulingisa mutu aputuke kutunya, nakuhona kulya chipwe kuhanjika kanawa. Musongo waSpastic quadriplegia wapwa waupi chikuma, kaha unahase kulingisa mavoko namahinji amutu alikonyachile. Weji kulingisanga nashingo yilehuke.","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jimangazini\/wp20150301\/meso-ajairo\/","date":"2019-03-18T21:44:47Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912201707.53\/warc\/CC-MAIN-20190318211849-20190318233849-00266.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000091791,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000091791152954}","num_words":936,"character_repetition_ratio":0.043,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.145,"stopwords_ratio":0.097,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"Uno vatu kana ava vanawahilila ika ngana? Vanawahilila mwomwo vali hakukunguluka chimwe chachinene. Ngana mwavangamba jaKalunga vakunyima vaze valwezele valikungulwilenga hamwe mumwaka katatu, nayetu tweji kwivwanga kuwaha kulikungulwila hamwe navakwetu hakukunguluka chachinene. (Lushimbi lwamuchivali 16:16) Mwaka himwaka, tweji kupwanga nakukunguluka kana mapapa katatu: Kukunguluka chakulipwila chalikumbi limwe nakukunguluka chachihanda chamakumbi avali, nakukunguluka changalila chamakumbi atatu. Uno tweji kunganyalanga ngachilihi kukukunguluka kanechi?\nCheji kuzamisa usoko wetu navakwetu vaka-Kulishitu. Ngana muze vaIsalele vawahililile hakwalisa Yehova 'nakumukisula mumauka,' nayetu tweji kulivwisanga kuwaha kumulemesela hamwe navakwetu hakukunguluka kanechi chakulipwila. (Samu 26:12; 111:1) Kukunguluka kana cheji kutulingisanga tuliwane navakwetu Vinjiho vakuvikungulwilo vyeka chipwe kumafuchi eka. Namusana tweji kulivwisanga kuwaha kulila hamwe vyakulya hachihela chakukungulukila, nakulivwisa kuwaha kushimutwila-shimutwila navakwetu hakukunguluka. (Vilinga 2:42) Hakukunguluka kanechi chachinene hakiko tweji kumonanga zangi yize yeji kutununganga hamwe 'muwanawakwetu' wamukaye kosena.—WaPetulu 1, 2:17.\nCheji kutukafwanga tuzovoloke kushipilitu. VaIsalele vanganyalile nawa omu \"avalumbunukilile\" mazu amuVisoneka aze vavalumbunwinyine. (Nehemiya 8:8, 12) Nayetu tweji kunganyalanga kujindongi jamuMbimbiliya tweji kutambulanga hakukunguluka chetu. Kukunguluka hikukunguluka chikwechi mutwe wachihande wakufuma haChisoneka. Veji kutunangulanga mwakutwamina kweseka namwaya muchima waKalunga mukuyoya chetu kuhichila muvihande veji kuhanjikanga namuvimweso. Veji kutukolezezanga hakwivwa ukalu vali nakuhitamo vandumbwetu mumakumbi ano amakalu mwomwo yakupwa vaka-Kulishitu, nomu vali nakuuhonesa. Hakukunguluka changalila heji kupwanga vimweso vize vyeji kutukafwanga twivwishise mijimbu yamuMbimbiliya nakutunangula vishina vimwe vyavilemu. Hakukunguluka chosena echi chachinene veji kumbapachisanga vaze navafwila kusolola ngwavo vanalihane kuli Kalunga.\nMwomwo ika lwola lwakukunguluka chachinene lwapwila lwakuwahilila?\nMunahase kunganyala ngachilihi hakupwa kukukunguluka chachinene?","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/mikanda\/mwaya-muchima-wayehova\/vinjiho-jayehova-kukunguluka-chachinene\/","date":"2019-03-20T17:26:22Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912202450.64\/warc\/CC-MAIN-20190320170159-20190320192159-00143.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000091791,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000091791152954}","num_words":227,"character_repetition_ratio":0.103,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.141,"stopwords_ratio":0.031,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"Ukalu weji kwizanga mujijila jakulisezaseza. Ngocho katweshi kushimutwila haukalu wosenako, oloze natushimutwila vyakutalilaho viwana vize twavulukanga lyehi. Achitalenu omu vatu vaze vali nakumona ukalu wakulisezaseza vanavavendejekanga kuli Kalunga.\nNGE KAMWESHI HAMILIMOKO\nSeth * ambile ngwenyi, \"Ami napuwami vatufumishile hamilimo halwola lwolumwe. Hamyaka yivali, twayoyelelele kaha hatumawana vatuhanyinenga kuli vausoko nahakuzata tumilimo twakuwayawaya. Echi chalingishile puwami Priscilla ahombe chikuma, nakungulingisa ngulivwe nge nguwamokomoko.\n\"Uno vyuma muka vyatukafwile? Puwami Priscilla anukilenga mazu aYesu ahali Mateu 6:34. Ambile ngwenyi katwatela kulizakamina vyalikumbi lyahameneko, mwomwo likumbi lyahamene lili navyalyo vyakulizakamina. Kaha nawa kulomba chamujikijishile chikuma. Ami nawa chisoneka chaSamu 55:22, changuvendejekele chikuma. Ngana mwamuka-kwimba jisamu, nayami ngwambilile chiteli chami hali Yehova, kaha ngwamwene omu anguzamikishile. Numba tuhu oholyapwa ngunawane milimo, oloze tuchili lika nakwashiwisako chiyoyelo chetu ngana muze ahanjikile Yesu hali Mateu 6:20-22. Chachinenenyi, tunapandama chikuma kuli Kalunga nakujikijisa ulo wetu.\"\nJonathan ambile ngwenyi, \"ngwalizakaminyine chikuma hachiyoyelo chetu omu kusekasana chetu chaholokele. Mwomwo yakuhona kulema chajimbongo, vyuma twazachililile hamyaka 20 vyayile muwoya. Echi chalingishile ami napuwami tuputuke kulikokojwesa hajimbongo. Katwahashilenga chipwe kulanda vyuma hamukuliko, mwomwo twevwilenga woma ngwetu navatukanyina.\n\"Oloze Mazu aKalunga nashipilitu yenyi vyatukafwile tusakule kanawa vyakulinga. Ngwetavililenga kuzata kala mulimo ngwawanyine, nakukehesako vyakulandalanda. Hakuwana nge twapwile tuVinjiho jaYehova, vandumbwetu nawa vatukafwilenga. Vatukolezezele chikuma tuhone kulimona kupwa tuvamokomoko kaha nawa vatuzakamine halwola twapwile muukalu.\"\nNGE ULO UNAFU\nRaquel ambile ngwenyi, \"omu lunga lyami angusezele, ngwevwile kukola kumuchima, kaha ngwahombele chikuma. Oloze ngwapandamine lika kuli Kalunga, kaha anguvendejekele. Kuunda chaKalunga changukafwile chikuma omu ngwalombelenga kuli ikiye hakumbi hakumbi. Chasolokele nge angukafwile nguhone kulyonyinga mumuchima.\n\"Ngweji kusakwililanga nawa Mazu enyi Mbimbiliya aze anangukafwe nguhonese muchima wamatoto nakulundundu. Ngwakavangijile nawa mazu ahanjikile kaposetolo Paulu hali Wavaka-Loma 12:21 ngwawo: 'Kanda namwechelela upi umifungululeko, oloze fungululenunga upi hakulinganga mwamwaza.'\"\n\"Sepa lyami umwe uze ngwazangile chikuma angukafwile nguwane mwakulingila. Angutangilile chisoneka chaMuka-kwambulula 3:6, nakungulweza ngwenyi kwatwama lwola lwakumona vyuma nge 'vinajimbala kunahu.' Chapwile chachikalu kwitavila mazu kana, oloze mazu kana apwile amuchano. Oholyapwa ngunalitomena jino kulinga vyuma vyeka mukuyoya chami.\"\nElizabeth ambile ngwenyi, \"nge ulo wenu unafu, tachikizenu ngwenu muli nakusakiwa kumivendejeka. Ngwapwile nasepa lyami uze anguvendejekelenga hakumbi hakumbi. Nge nguli nakulila naikiye alililenga, nakunguvendejeka, nakungusolwela zangi. Chikupu vene ngunatachikiza ngwami Yehova azachishile ou sepa lyami anguvendejeke.\"\nNGE MULI MUMISONGO CHIPWE NGE MUNASHINAKAJA\nLuis uze twavulukanga muchihande chakulivanga, aviza musongo wamuchima, kaha nasakenga kufwa mapapa kafwe kavali. Oholyapwa eji kuyoyelanga kulikina lyaoxygen hajola 16 hakumbi hakumbi. Ambile ngwenyi: \"Ngweji kulombanga kuli Yehova lwola lwosena. Kaha nge ngunakumisa kulomba kuli Kalunga ngweji kupwanga nangolo mwomwo yashipilitu yenyi yize yeji kungujikijisanga. Kulomba cheji kungukafwanga ngumike muukalu mwomwo yakufwelela muli ikiye nakutachikiza ngwami eji kunguzakamanga.\"\nPetra uze ali namyaka yakusemuka yamuji 80 ambile ngwenyi, \"Ngwasaka kuzata milimo yayivulu, oloze cheji kungukaluhwilanga. Ngweji kuhombanga hakutachikiza ngwami jingolo jami jinakukuma jino. Ngweji kuzeyanga chikuma nakuyoyela kaha havitumbo. Kakavulu ngweji kushinganyekanga hali Yesu uze alombele Ise ahonese vihuli vimwe, kweseka namwayile muchima waKalunga. Yehova ahanyine Yesu ngolo, ngocho nayami eji kunguhananga ngolo. Kulomba chapwa nge hivitumbo vyami vyahakumbi hakumbi. Ngweji kwivwanga kumuchima hwo nge ngunahanjika naKalunga.\"—Mateu 26:39.\nJulian uze navijinga musongo waupi chikuma hamyaka 30, naikiye eji kwivwanga mwomumwe. Ambile ngwenyi: \"Kangwahasa cheka kutwama muvitwamo vyamwazako, oloze ngweji kuzachisanga jino vitwamo vyakushindumuna. Chipwe ngocho, kuyoya chami chichili lika chachilemu mwomwo ngweji kukafwanga vatu. Kukafwa vatu cheji kukehesangako kuyanda chami kaha nawa Yehova eji kutujikijisanga nge tuli muukalu. Ngana mwakaposetolo Paulu, nangwamba ngwami: 'Ngunajikiza muvyuma vyosena kuhichila muli ou eji kunguhananga ngolo.'\"—Wavaka-Fwilipi 4:13.\nNGE TUNAFWISA\nAntonio ambile ngwenyi: \"Omu tata afwile muponde, changukaluhwilile kwitavila ngwami nafu. Chapwile hiluvinda chikuma mwomwo apwile nakulihichila kwenyi mumukwakwa. Oloze kangwapwile nangolo havyuma vyasolokeleko. Shimbu kanda tata afwenga, apwile nakundoyoka makumbi atanu. Chipwe ngocho, omu ngwapwilenga hamwe namama kangwalililengako, oloze omu ngwapwilenga kwaukawami, ngwalililenga chikuma. Ngwalihulishilenga ngwami 'Mwomwo ika? Mwomwo ika?'\n\"Halwola kanelu lwavihuli, ngwalombelenga kuli Yehova angukafwe ngupwenga navishinganyeka vyamwaza nakungukafwa ngupwenga wakuunda. Nakushimbula chiku ngwaputukile kuunda muchima. Ngwanukilenga nawa mazu amuMbimbiliya akwamba ngwavo 'vyuma vyakwiza mukukasumuna' vinahase kutuwana tuvosena. Hakuwana nge Kalunga keshi kwongako, ngunatachikiza ngwami nangukamona cheka tata omu nakukapwa kusanguka.\"—Muka-kwambulula 9:11; Yowano 11:25; WaChituse 1:2.\nRobert uze twavulukanga muchihande chamaputukilo, naikiye eji kushinganyekanga mwomumwe. Ambile ngwenyi: \"Ami napuwami twaunjile muchima ngana muze vahanjika hali Wavaka-Fwilipi 4:6, 7. Kulomba kuli Yehova chikiko chatukafwile. Echi kuunda chatukafwile tulumbunwine kanawa vaka-kwazana mijimbu vyalutalililo twatwama nalwo kutalisa kukusanguka. Numba tuhu yize ndeke yaholokele nakujiha mwanetu, oloze tweji kwanukanga vyuma vyamwaza vize twalivwishilenga kuwaha omu apwile wamutonyi. Tweji kushinganyekanga chikuma havyuma kana.\n\"Omu vandumbwetu vatulwezele ngwavo vatumwene tuli nakulumbununa kanawa vyalufwelelo lwetu hachisaji chamivwimbimbi, twavalwezele ngwetu twahashile kumika mwomwo yakulomba chize vatulombelelengako vandumbwetu. Ngwafwelelele ngwami chikupu vene Yehova apwile nakutukafwa kuhichila mumazu akutukolezeza aze vatutuminyinenga vandumbwetu.\"\nNganomu tunamono muvyakutalilaho evi, Kalunga nahase kuvendejeka vatu vaze vali nakuhita muvihuli naukalu wauvulu. Nyi ngachilihi yenu? Chamokomoko nakala ukalu namumona mukuyoya chenu, munahase kuwana kuvendejeka chize nachihasa kumikafwa mumike muukalu. * Ngocho mwatela kulomba Yehova amikafwe. Mwomwo apwa \"Kalunga muka-kuvendejeka chosena.\"—Wavaka-Kolinde 2, 1:3.\n^ par. 5 Majina amwe ali muchihande chino vanawalumuna.","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jimangazini\/kaposhi-kakutalila-na5-2016-september\/mazu-akuvendejeka-mulwola-lwavihuli\/","date":"2019-03-22T20:46:47Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912202689.76\/warc\/CC-MAIN-20190322200215-20190322222215-00220.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000092983,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.000009298324585}","num_words":785,"character_repetition_ratio":0.047,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.152,"stopwords_ratio":0.113,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"MWAKA ASEMUKILE: 1960\nMULIFUCHI ASEMUKILA: FRANCE\nCHIYOYELO CHENYI CHAKUNYIMA: ANWINENGA MAUNDU AKUPENDESA NAKUHONA KUVUMBIKA MAPWEVO\nMUJIMBU WAKUYOYA CHAMI:\nNgwasemukilile mungalila yimwe yaulyanyi chikuma yamunganda yaMulhouse yize yatwama kunote yaFrance. Kufuma vene kuunyike wami, ngwamwenenga vatu navalizungisa mujitanga. Mutanga yetu, mapwevo kavavavumbikilengako kaha nawa kakavulu kavavalwezelenga vyuma vajinyinenga kulinga malungako. Vangulwezelenga ngwavo milimo yamapwevo yapwa kaha yakuzata muchisambwe mangana vazakame malunga javo navana vavo.\nChiyoyelo chami chakaluhwile kuunyike. Tata afwile nawala te nguli namyaka yakusemuka 10. Kahomu mwahichile myaka 5, yaya walunga alijihile. Mumwaka woumwe, mutanga yetu mwepukile ndombo, kaha kausoko ketu umwe vamujihile. Echi changukomwesele chikuma. Vausoko wami vangunangwile mwakuzungila najipoko namata nge kuli ndombo. Chiyoyelo chami chapwile chaliwayanga, ngocho ngwaputukile kulichata jichato mujimba wosena nakunwanga wala.\nOmu ngwapwile namyaka yakusemuka 16, ngwanwinenga mitumwa yawala kafwe 15 hakumbi hakumbi. Kutwala muze, ngwaputukile kunwa maundu akupendesa. Ngwaputukile nawa kwiva nakulanjisa vikungo vize vambila lyehi mangana nguwaneko jimbongo jakulanda wala namaundu akupendesa. Vaputukile kungukasa munjele te nguli namyaka yakusemuka 17. Vangukashile munjele mapapa 18 mwomwo yawiji naulyanyi.\nOmu ngwapwile namyaka yakusemuka kafwe 20, chiyoyelo chami chapwile nakupihilako lika. Ngwanwinenga tusanga twalyamba 20 halikumbi namaundu akupendesa akulisezaseza. Kakavulu ngwaliwezelengavyo, kaha hasalilenga hahandende nakufwa. Kutwala muze, ngwaputukile kulanjisa maundu akupendesa, ngocho lwola lwosena ngwatambukilenga najipoko namata. Likumbi limwe, ngwalozele mutu, kaha chilyanga chakakwachile hachikungo chamuhya avwalile nakuchituka, ngocho kafwileko. Kahomu ngwapwile namyaka yakusemuka 24, mama afwile, kaha muchima wami wapwile nakupihilako lika. Nge tunalihumangana navatu mujila, vevwilenga woma nakungusela jila. Ngwazungilenga chikuma jindombo, ngocho tupokola vangukwachilenga mapapa kakavulu. Kaha nawa shimbu jimwe vangutumbikilenga muchipatela mwomwo yakungutwa jimbandu. Vyuma kana vyasolokelenga kusongo yachalumingo hichalumingo.\nOmu ngwapwile namyaka yakusemuka 28, ngwambachile pwevo. Oloze kangwamuvumbikilengako. Ngwamutukanyinenga nakumuveta. Katwazachililenga hamweko. Ngwashinganyekele ngwami pamo mwasuuluka hakumuhananga kaha vimbilingwa vyakwiva. Oloze kwasolokele chuma chimwe chakulipwila. Puwami aputukile kulinangula Mbimbiliya naVinjiho jaYehova. Kufuma vene halikumbi lize, echele kunwa makanya, nakukana kutambula jimbongo jakwiva ngwamuhanyinenga. Angukindulwishilile nawa vimbilingwa vyosena ngwamuhanyinenga. Ngocho ngwapihililile chikuma, kaha ngwamukanyishile kulinangula Mbimbiliya nakumufwafumwinanga wishi wamakanya kumeso. Kaha nawa ngwahitanganyinenga mungalila yosena nakumusaula.\nLikumbi limwe naufuku, ngwapendele chikuma, kaha ngwochele zuvo yetu. Puwami anguyowele hamwe namwanetu wapwevo wamyaka yakusemuka 5 mumilangi yakakahya. Omu ngwapwile mumeso achanga, chivezu chami changuyanjishile chikuma. Ngwashinganyekele ngwami Kalunga keshi kukangukonekelako. Kaha ngwanukile kapilishitu umwe uze ahanjikile ngwenyi vaka-kuhuka veji kuyanga muhelo. Ndotolo umwe muka-kuka musongo wamatachi naikiye angulwezele ngwenyi: \"Yove kunahu! Kaweshi kukapwa cheka umutuko.\"\nOMU MBIMBILIYA YALUMWINE KUYOYA CHAMI:\nOmu yawemene zuvo yetu, twayile nakutwama navisemi japuwami. Kahomu Vinjiho jaYehova vatambukilile puwami, ngwavahulishile ngwami, \"Kutala Kalunga nahase kungukonekela jishili jami josena tahi?\" Vangutangililile chisoneka chaWavaka-Kolinde 1, 6:9-11. Chisoneka kana chavuluka vilinga vize ahunga Kalunga, kaha chavuluka nawa ngwacho: \"Omu mukiko mumwapwilenga nayenu vamwe.\" Mazu kana angukafwile ngumone ngwami chapwile chachashi kwalumuna vilinga vyami. Kufumaho, vaze Vinjiho jaYehova vangutangilile mukanda WaYowano 1, 4:8 nakungufwelelesa ngwavo Kalunga anguzanga. Mazu kana angukolezezele, ngocho ngwavalwezele vangunangulenga Mbimbiliya kavali muchalumingo. Ngwaputukile kuyanga navo nakukunguluka nakulombanga kuli Yehova lwola lwosena.\nNgwechele kunwa maundu akupendesa nawaIa mukakweji umwe kaha. Oloze ngwaputukile kwivwa kwijiva nge mujimba keshi wamiko. Ngwalotelenga vyuma vyavipi, nakuviza mutwe, namisongo yeka mwomwo yakwecha kunwa maundu akupendesa. Chipwe ngocho, ngwamwene omu Yehova apwile nakungukafwa nakungujikijisa. Ngwevwile ngana muze evwile kaposetolo Paulu uze vakafwile kuli Kalunga nakusoneka ngwenyi: \"Ngunajikiza muvyuma vyosena kuhichila muli ou eji kunguhananga ngolo.\" (Wavaka-Fwilipi 4:13) Kutwala muze, ngwalitwaminyine kunwa makanya.—Wavaka-Kolinde 2, 7:1.\nMbimbiliya kayangukafwile ngwalumune kuyoya chami kahako, oloze yatukafwile nawa mutanga tupwenga vakuwahilila. Ngwalumwine vishinganyeka vyavipi ngwapwile navyo hali puwami. Ngwaputukile kumuvumbika nakuhanjikanga ngwami \"mwane,\" \"ngwasakwililako.\" Kaha nawa ngwapwile jino nguchisemi wamwenemwene nakuzakama mwanetu. Hanyima yakulinangula Mbimbiliya mwaka wamuundu, ngwalihanyine kuli Yehova, kaha vangumbapachishile nakukavangiza chakutalilaho chapuwami.\nOMU NGUNANGANYALA:\nNgunatachikiza chikupu ngwami jindongi jamuMbimbiliya jinayovola mwono wami. Navaka-tanga yami vaze kavapwa Vinjiho jaYehovako vatachikiza ngwavo kachi ngwafwa lyehi mwomwo yakunwa makanya namaundu akupendesa nakuzunga jindombo.\nVyuma yanangula Mbimbiliya kutalisa kumilimo atwama nayo lunga chipwe chisemi mutanga vinatukafwe tupwenga vakuwahilila mutanga. (Wavaka-Efwesu 5:25; 6:4) Twaputukile jino kuzachila hamwe mwatanga. Muchishishisa chakushinyinyika puwami azatenga kaha milimo yakuchisambwe, ngweji kumukundwizanga mumulimo wenyi washimbu yosena wakwambulula. Naikiye eji kungukundwizanga chikuma nguzate kanawa milimo yami yamuchikungulwilo hakupwa ngumukulwane.\nZangi nakeke nangusolwela Yehova Kalunga vinangukolezeza chikuma. Echi changulingisa ngufwile kwambulula vilinga vyaYehova vyamwaza kuvatu vaze vamona kuli vavavulu nge kaveshi kukalumukako, ngana muze vangumwenenga ami. Ngwatachikiza ngwami Mbimbiliya yatwama nangolo jakukafwa kala mutu apwenga navilinga vyamwaza nakuwahilila mukuyoya. Mbimbiliya yinangunangula nguzange vakwetu, numba vapwa malunga chipwe mapwevo nakuvavumbika. Yinangukafwe nawa ngulivumbikenga ami ivene.","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jimangazini\/kaposhi-kakutalila-na3-2016-may\/kuvumbika-mapwevo-nakulivumbika-ami-ivene\/","date":"2019-03-23T06:35:14Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912202728.21\/warc\/CC-MAIN-20190323060839-20190323082839-00551.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000069141,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.000006914138794}","num_words":693,"character_repetition_ratio":0.061,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.144,"stopwords_ratio":0.079,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"Yesu—Ikiye Jila, Ikiye Muchano, Ikiye Kuyoya\nTangenu vyuma vyasolokele mukuyoya chaYesu mumukanda uno, vize vasoneka muMbimbiliya.\nKUJIMBULA\nKunangula chaYesu navyuma alingile vize vasoneka muMikanda yaMujimbu Wamwaza vinahase kwalumuna kuyoya chenu.\nCHIHANDA 1\nKAPETULU 1\nKangelo Ngavalyele ambulwile mijimbu yayikalu kwitavila.\nKAPETULU 2\nUno Elizaveta namwanenyi apwile mujimo valemesele ngachilihi Yesu?\nKAPETULU 3\nOmu Zekaliya vamukile mujila yakukomwesa nakuputuka kuhanjika, ahanjikile upolofweto waulemu.\nKAPETULU 4\nUno Yosefwe etavilile omu Maliya amulwezele ngwenyi nemita nashipilitu yajila, keshi nge vanamwimichisa kuli lungako nyi?\nKAPETULU 5\nTunejiva ngachilihi ngwetu Yesu kasemukile haDecember 25 koko?\nKAPETULU 6\nOmu Yosefwe naMaliya vanehele mwanavo Yesu kutembele, tushinakaji vavaIsalele vavali vapolofwetele omu nachikapwa chiyoyelo chaYesu kulutwe.\nKAPETULU 7\nMwomwo ika uze tanganyika vamwene kuMututuko avatwalilile chatete kuli Mwangana Helote uze apwile chikenya, mukutela kuvatwala kuli Yesu?\nKAPETULU 8\nUpolofweto wamuMbimbiliya utatu wakuvuluka Meshiya wateselemo shimbu Yesu apwile kanyike.\nKAPETULU 9\nYesu apwile navandumbwenyi vamalunga navava vamapwevo vangahi?\nKAPETULU 10\nYosefwe naMaliya valizakaminyine chikuma omu vahonene kuwana Yesu, oloze ikiye alikomokelele hakuwana nge kavatachikijile kwakumuwanyinako.\nKAPETULU 11\nOmu vaFwaliseu navaSatuse vamwe vejile kuli ikiye, Yowano avahanjikilile. Mwomwo ika?\nCHIHANDA 2\nKAPETULU 12\nMwomwo ika Yesu vamumbapachishilile okunyi ikiye kalingile shiliko?\nKAPETULU 13\nVyeseko amwene Yesu vyasolola vishina vivali hali Liyavolo.\nKAPETULU 14\nVyuma muka vyakafwile tumbaji twaYesu vakulivanga 6 vetavile ngwavo vanawane Meshiya?\nKAPETULU 15\nYesu alwezele naye ngwenyi Ise wamwilu ikiye apwile nangolo jakumulweza vyakulinga, keshi nge ikiyeko.\nKAPETULU 16\nJishimbi jaKalunga jetavishile vatu kulanda vimuna muYelusalema mangana vahane wana, kaha mwomwo ika Yesu apihililile navaka-kusekasana mutembele?\nKAPETULU 17\nUno 'kusemuka cheka' chalumbununa ika?\nKAPETULU 18\nTumbaji twaYowano Muka-kumbapachisa vevwile lwiso, oloze ivene Yowano awahililile.\nKAPETULU 19\nYesu amulwezele chuma chize kanda alwezengaho lyehi mutu numba umwe.\nCHIHANDA 3\nKAPETULU 20\nYesu okile kanyike uze apwile kwakusuku kafwe jikilomita 26.\nKAPETULU 21\nVyuma muka ahanjikile Yesu vize vyalingishile vatu vamunganda yenyi vasake kumujiha?\nKAPETULU 22\nYesu asanyikile tumbaji vawana vaseze mulimo wakuta vaishi nakuputuka kuta vatu.\nKAPETULU 23\nOmu Yesu afumishilenga vandemone, avakanyishile kulweza vatu nge ikiye apwile Mwanakalunga. Mwomwo ika?\nKAPETULU 24\nVatu vejilenga kuli Yesu mangana avoke, oloze Yesu avalumbunwinyine ngwenyi mulimo waunene ejilile shina wakwambulula mujimbu.\nKAPETULU 25\nYesu asolwele nge azakama vatu vaze eji kukanga hakuvalweza mazu amwaza.\nKAPETULU 26\nYesu asolwele ngachilihi ngwenyi kukonekela jishili chatambukila hamwe nakulikangula?\nKAPETULU 27\nMwomwo ika Yesu alililile hamwe navaka-shili?\nKAPETULU 28\nYesu azachishile chifwanyisa chajituku jamalambu hakuvakumbulula.\nKAPETULU 29\nMwomwo ika vaYuleya vayanjishilile Yesu hakuka lunga uze avijile hamyaka 38?\nKAPETULU 30\nVaYuleya vashinganyekele ngwavo Yesu ali nakulyesekesa naKalunga, oloze Yesu avalumbunwinyine ngwenyi Kalunga amuhambakana ikiye.\nKAPETULU 31\nMwomwo ika Yesu alivulukilile ngwenyi ikiye \"Mwata waSambata\"?\nKAPETULU 32\nLwola lwosena vaSatuse navaFwaliseu kavalinwishilenga meyako, oloze halwola kanelu valinungile hamwe nakufumbukila Yesu.\nKAPETULU 33\nMwomwo ika Yesu alwezelele vaze okilenga ngwenyi kanda navamujimbula kuli vatu chipwe kwambulula vyuma alingileko?\nKAPETULU 34\nChihandwa muka chatwama hali kaposetolo nakambaji?\nKAPETULU 35\nWanenu vishina vyavilemu alumbunwine Yesu muchihande chenyi.\nKAPETULU 36\nVyuma muka alingile uze kapitau kamaswalale numba Yesu alikomokele?\nKAPETULU 37\nVaze vamwene chuma kanechi chakukomwesa vachimwene kupwa chachilemu.\nKAPETULU 38\nMwomwo ika Yowano ahulishilile nge Yesu ikiye Meshiya? Uno Yowano apwile nakukakasana tahi?\nKAPETULU 39\nYesu ambile ngwenyi haLikumbi lyaKusopesa, kuzangamisa navakazangamisa nganda yaKapelenau kuze atwaminenga nachikatohwa chikuma kuhambakana chalifuchi lyaSotome.\nKAPETULU 40\nOmu Yesu alwezele uze pwevo muka-ujila ngwenyi jishili jenyi vanajikonekela, kutala apwile nakwamba ngwenyi chapwa chakwoloka kuhokola jishimbi jaKalunga tahi?\nKAPETULU 41\nVandumbu jaYesu vashinganyekele ngwavo nazaluka.\nKAPETULU 42\nUno \"chinjikizo chakapolofweto Yona\" chapwa chika?\nKAPETULU 43\nYesu ahanjikile vifwanyisa 8 hakulumbununa vyaWangana wamelu.\nKAPETULU 44\nOmu Yesu aunjishile peho namakimba, asolwele omu nachikapwa kuyoya muWangana wenyi.\nKAPETULU 45\nKutala mutu nahaze kupwa navandemone vavavulu tahi?\nKAPETULU 46\nYesu asolwele ngolo jenyi nakeke hali ou pwevo.\nKAPETULU 47\nVatu vasehele Yesu omu ahanjikile ngwenyi uze mwana kafwileko, oloze asavalile kaha tulo. Vyuma muka atachikijile vize vatu kavatachikijileko?\nKAPETULU 48\nVatu muNazaleta vakanyine Yesu keshi mwomwo yakunangula chenyi chipwe yavyuma vyakukomwesa alingilengako, oloze mwomwo yavyuma vyeka.\nKAPETULU 49\nUno mazu akwamba ngwavo \"Wangana wamelu unapandama kwakamwihi\" alumbununa ika?\nKAPETULU 50\nMwomwo ika avalwezelele ngwenyi kavatela kwivwa woma kufwako kachi nge navavayanjisa?\nKAPETULU 51\nKukina chaSalome chevwishile Helote kuwaha, kaha alishingile kumuhana kala vyeshovyo mwalomba. Vyuma muka vyavipi alombele?\nKAPETULU 52\nChuma chakukomwesa alingile Yesu chapwa chachilemu mwomwo vachisoneka muMikanda yosena yiwana yaMujimbu Wamwaza.\nKAPETULU 53\nVyuma muka valinangwile vaposetolo hakumona Yesu mwatambuka hameya nakuunjisa peho?\nKAPETULU 54\nMwomwo ika Yesu atenukililile vatu numba tuhu vatambukile tunda yayisuku nakumukavangiza?\nKAPETULU 55\nYesu ahanjikile vyuma vize vyakomwesele vatu, kaha tumbaji twenyi vavavulu valitwaminyine kumukavangiza.\nKAPETULU 56\nUno vyuma vyeji kuyanga mukanwa kamutu vikiko vyeji kumujilululanga nyi vize vyeji kufumangamo?\nKAPETULU 57\nMwomwo ika uze pwevo ahonene kupihilila omu Yesu esekesele vatu vakulifuchi lyenyi kuvana vavatuwa?\nKAPETULU 58\nTumbaji twaYesu vejivile jino mwalumbunukilile chimbalwila ahanjikile.\nKAPETULU 59\nUno jisapi jaWangana japwa jika? Iya ajizachishile, kaha ajizachishile mujila muka?\nKAPETULU 60\nKulyalumuna mweka chapwa chika? Chalumbunwine ika?\nKAPETULU 61\nYesu ambile ngwenyi kuhona kupwa nalufwelelo chikiko chalingishile vahone kulovola ndemone. Uno ou wapwile mulonga weya? Kutala wapwile mulonga wauze kanyine, nyi ise, nyi Yesu, nyi tumbaji twenyi tahi?\nKAPETULU 62\nMalunga vakukola navalinangula vyuma vyavilemu kuli kanyike wamundende.\nKAPETULU 63\nAtulwezele vyuma vitatu twatela kukavangiza hakukumisa ukalu waunene navandumbwetu.\nKAPETULU 64\nYesu azachishile chifwanyisa chandungo wakuhona keke mangana asolole omu Kalunga amona muchima wakukonekela vakwetu.\nKAPETULU 65\nVyuma ashimutwilile Yesu navaze malunga vatatu vyasolwele vyuma vinahase kulingisa mutu ahone kukavangiza Yesu.\nCHIHANDA 4\nKAPETULU 66\nVyuma muka vyalingishile vaze vevwilililenga Yesu vambenga ngwavo ali nandemone?\nKAPETULU 67\nChikupu vene, vilolo vamuzango yayinene yavaYuleya yosena vahungile Yesu, oloze mutu umwe kaha ikiye ahakwililileko Yesu.\nKAPETULU 68\nYesu ambile ngwenyi \"muchano naumilingisa kupwa vakulihehwa.\" Uno kulihehwa kuvyuma muka?\nKAPETULU 69\nYesu alumbunwine Ise namwakutachikijila vana vaApalahama.\nKAPETULU 70\nTumbaji vahulishile vatachikize ovyo vyalingishile uze lunga apwenga kapuputa. Kutala alingile shili tahi? Kutala visemi jenyi valingile shili tahi? Vatu vapwile navishinganyeka vyakulisezaseza omu Yesu okile uze lunga.\nKAPETULU 71\nVyuma ahanjikile uze lunga vatonesele vyevwishile vaFwaliseu kupihya kumuchima. VaFwaliseu vahangile uze lunga musunangonga, nge muze vashinganyekele visemi jenyi.\nKAPETULU 72\nYesu atumine tumbaji twenyi 70 muYuleya nakwambulula mujimbu waWangana vavali vavali. Tumbaji twenyi vatelele kwambulwila mujisunangonga tahi nyi hamembo avatu?\nKAPETULU 73\nUno Yesu azachishile ngachilihi chifwanyisa chakaSamaliya uze apwile namuchima wamwaza hakunangula chishina chachilemu?\nKAPETULU 74\nYesu mwatambukila Maliya naMalita. Vyuma muka avanangwile kutalisa kukusolola chisambo? Kutwala muze, vyuma muka anangwile tumbaji twenyi kutalisa kukulomba?\nKAPETULU 75\nYesu akumbulwile vaka-kole jenyi nakuvalweza kutalisa 'kumunwe waKalunga' nomu Wangana waKalunga unavafungulula. Asolwele nawa omu vatu vanahase kupwa nakuwahilila chamwenemwene.\nKAPETULU 76\nYesu mwasolola vatwamina vamakuli vavaka-kusoneka navaFwaliseu. Viteli muka vyavilemu vakanjikijile vatu kumbata?\nKAPETULU 77\nYesu ahanjikile chifwanyisa chalunga waluheto uze atungile visete vyavinene. Mazu muka Yesu ahuhumwine cheka kutalisa kukutondatonda luheto?\nKAPETULU 78\nYesu asolwele nge azakamine tumbaji twenyi kuvyuma vyakushipilitu. Mulimo muka atwama nawo kaselwa? Mwomwo ika mazu akupwa vakulizanga apwila amalemu?\nKAPETULU 79\nYesu ambile ngwenyi vatu vaze ali nakusaka kukafwa nge navakana kupihilila nakwalumuka, kaha navakanonga. Kutala vatu navalinangula chishina chachilemu kuvyuma anangwile Yesu mangana vapwenga nausoko wamwaza naKalunga tahi?\nKAPETULU 80\nUsoko wakafunga namikoko jenyi walumbununa kanawa omu eji kwivwilanga tumbaji twenyi kuwaha. Kutala navetavila vyuma eji kuvanangulanga nakumukavangiza okwo mwavatetekela tahi?\nKAPETULU 81\nVaka-kole jaKulishitu vamwe vamuvangijikilile ngwavo nambe ngwenyi ateseka hamwe naKalunga. Mujila muka Yesu akanyine hatoma vyuma vamuvangijikilile?\nCHIHANDA 5\nKAPETULU 82\nYesu alwezele vaka-kumwivwilila vyuma vatela kulinga numba vavalwile. Vyuma ahanjikile Yesu vyapwile vyavilemu halwola luze. Nyi ngachilihi makumbi ano?\nKAPETULU 83\nOmu Yesu apwile nakulya vyakulya kuzuvo yakaFwaliseu, ahanyine chifwanyisa chakulya chachingoloshi. Ahanjikile chishina chachilemu chize chakwata hali vatu jaKalunga vosena. Chishina muka vene ocho?\nKAPETULU 84\nKupwa kambaji kaKulishitu himulimo waulemu chikuma uze mutu katela kulelesako. Yesu ahanjikile hatoma vyuma vyasakiwa kuli mutu kupwa kambaji. Vatu vamwe vaze vasakile kumukavangiza valikomokelele havyuma ahanjikile.\nKAPETULU 85\nVaka-kusoneka navaFwaliseu valumbilishile Yesu hakulikata navatu vamokomoko. Yesu avakumbulwile hakuhanjika vifwanyisa vyakusolola omu Kalunga amona vaka-shili.\nKAPETULU 86\nVyuma muka natulinangula kuchifwanyisa ahanjikile Yesu chamwana wakujimbala?\nKAPETULU 87\nYesu azachishile chifwanyisa chakaselwa wamupi hakusaka kunangula muchano.\nKAPETULU 88\nVyuma navitukafwa kwivwishisa chifwanyisa ahanjikile Yesu shina kwijiva vatu vavali vaze vapwile muchifwanyisa kanechi.\nKAPETULU 89\nAshindakanyine chishina chize nachitukafwa tukonekelenga vakwetu numba tuhu vanatuvulumuna mapapa kakavulu.\nKAPETULU 90\nVyuma muka apwile nakulumbununa Yesu hakwamba ngwenyi weshowo mwafwelela muli ikiye \"keshi kukafwako\"?\nKAPETULU 91\nKuli vyuma vivali vize vyalingishile vaka-kole jaYesu vahone kukana chuma chakukomwesa alingile.\nKAPETULU 92\nUze lunga vokile kumbumba yenyi kasakwililile kaha Yesuko oloze asakwililile namutu weka nawa.\nKAPETULU 93\nMujila muka kupwako chaKulishitu nachikapwa nge muveso?\nKAPETULU 94\nMuchakutalilaho ahanyine chamuka-kuyula wakuhenga natuliwe, Yesu asolwele kulema chatwama hakupwa nalukakachila mukulomba.\nKAPETULU 95\nJila Yesu amwenenenemo vana vavandende yalihandunwine natumbaji twenyi. Mwomwo ika?\nKAPETULU 96\nVyuma muka vyalingishile Yesu ahanjike ngwenyi chinapu chachashi kuli ngamela kuhita muliso lyandongo yakutongesa kuhambakana muka-luheto kwingila muWangana waKalunga?\nKAPETULU 97\nMujila muka vatu vaze vakulivanga vapwile vakukuminyina, kaha vaze vakukuminyina vapwile vakulivanga?\nKAPETULU 98\nYakova naYowano valombele kupwa nachihela chakulipwila muWangana, oloze kavapwile ukawavoko.\nKAPETULU 99\nUno mijimbu yamuMbimbiliya yize yasoloka nge yalimbalaka hachihande chaYesu chakutalisa kukuhindula lunga wakapuputa kwakamwihi naYeliko natuchivwishisa ngachilihi?\nKAPETULU 100\nVyuma muka alumbunwine Yesu omu ambile ngwenyi: \"Weshowo ali navyo, navamuwezelako vikwavo, oloze uze keshi navyoko, nachize ali nacho navamutambulacho\"?\nchihanda 6\nKAPETULU 101\nMaliya ndumbu yaLazalu alingile vyuma vize vyanehele vikokojola, oloze Yesu amuhakwililile.\nKAPETULU 102\nAteselemo upolofweto uze vahanjikile myaka 500 kushikulu.\nKAPETULU 103\nChasoloka nge vatu vapwilenga nakusekasana muYelusalema vawane mwakuyoyela, nyi mwomwo ika Yesu avavulukilile ngwenyi vihwanga?\nKAPETULU 104\nUno hatwama chihandwa hakufwelela Yesu nakulingako vyuma vimwe vize navisolola lufwelelo kana tahi?\nKAPETULU 105\nYesu anangwile tumbaji twenyi kutalisa kukupwa nalufwelelo lwakukola nakulumbununa ovyo vyalingishile Kalunga akane muyachi waIsalele.\nKAPETULU 106\nWanenu ulumbunwiso wachifwanyisa chalunga uze alwezele vana venyi vamalunga vavali vazate muwande wenyi wamivinyo nachifwanyisa chalunga uze atumine vaka-kulima vakuhuka.\nKAPETULU 107\nChifwanyisa ahanjikile Yesu chapwile hiupolofweto.\nKAPETULU 108\nAholesele vaFwaliseu, navaSatuse, nalizavu lyavaka-kole jenyi.\nKAPETULU 109\nMwomwo ika Yesu asopolwelele vilinga vyamukwitava vyakulihandununa?\nKAPETULU 110\nYesu azachishile chakutalilaho chatuliwe wakuhutwa hakunangula chishina chachilemu.\nKAPETULU 111\nUpolofweto wenyi wateselemo mulikulukaji lyamyaka lyakulivanga. Kutala naukatesamo chikuma kumakumbi akulutwe tahi?\nKAPETULU 112\nUno Yesu apwile nakulumbununa nge tumbaji twenyi vamwe navakapwa vakuhulama, kaha vakwavo navakapwa vakuzangama tahi?\nKAPETULU 113\nChifwanyisa chaYesu chalumbunwine mazu awa ngwenyi: \"Weshowo ali navyo, navamuwezelako vikwavo.\"\nKAPETULU 114\nYesu azachishile chifwanyisa hakusaka kulumbununa oho nahakapendamina kusopesa chahaya myaka yosena.\nKAPETULU 115\nMwomwo ika chapwililile chakutamo vatwamina vamukwitava kwitavila kufweta Yuta jimbongo japalata 30 mangana asolole Yesu?\nKAPETULU 116\nAkomwesele vaposetolo jenyi hakuzata mulimo uze vazachilenga vandungo.\nKAPETULU 117\nYesu alingile chilika chakwanuka kufwa chenyi chize vatela kulinga vaka-kumukavangiza mwaka himwaka haNyisane 14.\nKAPETULU 118\nVaposetolo vavulyamine vyuma avalwezele Yesu hachingoloshi vene chize.\nKAPETULU 119\nYesu mwanangula muchano waulemu kupandama kukulomba kuli Kalunga.\nKAPETULU 120\nMujila muka tumbaji twaYesu vahashile 'kwima mihako'?\nKAPETULU 121\nMujila muka Yesu afungulwile kaye kaze kamujihile?\nKAPETULU 122\nYesu alumbunwine hatoma ngwenyi ateselemo vyuma vyavivulu, keshi kuneha kaha ulwilo kuli vatuko.\nKAPETULU 123\nMwomo ika Yesu alombelele ngwenyi: \"Fumisa lupasa kanelu kuli ami\"? Kutala apwile nakusaka kulitwamina kuzata mulimo wenyi wakupwa Muka-kusokola tahi?\nKAPETULU 124\nYuta ahashile kuwana Yesu numba tuhu mwapwile mukachi kaufuku.\nKAPETULU 125\nMulonga vamuvangijikilile Yesu wasolwele hatoma nge vatu vahokwele chiyulo chakwoloka.\nKAPETULU 126\nMwomwo ika Petulu uze apwile mutu walufwelelo nakulihana akanyinyine Yesu mukashimbu kakandende?\nKAPETULU 127\nVatwamina vamukwitava chavaYuleya navasolola vishinganyeka vyavo yavipi.\nKAPETULU 128\nMwomwo ika Pilatu atumine vatu vatwale Yesu kuli Helote vakamusopese? Uno Pilatu kapwile nangolo jakusopesa Yesuko tahi?\nKAPETULU 129\nNaPilatu atachikijile vilinga vyamwaza asolwele Yesu.\nKAPETULU 130\nMwomwo ika Yesu alwezele vaze mapwevo vapwile nakulishona nakulila ngwenyi vatela kulililila vavene navana vavo, keshi kulilila ikiyeko?\nKAPETULU 131\nYesu ashikile chihwanga uze vamupapalilile nenyi chuma chachilemu chikuma.\nKAPETULU 132\nMilima yakukomwesa yize yasolokele namusana, namundenda, nakupulika chalihina lyamutembele, vyosenevi vyatalisa kuchuma chimwe kaha.\nKAPETULU 133\nMwomwo ika vasakile kufunda washi mujimba waYesu shimbu kanda likumbi lilauke?\nKAPETULU 134\nOmu asangukile Yesu, chakavanga alisolwele kuli tumbaji vamapwevo muchishishisa chakulisolola kuli vaposetolo jenyi.\nKAPETULU 135\nMujila muka Yesu alisolwele kuli tumbaji twenyi mangana vatachikize ngwavo nasanguka?\nKAPETULU 136\nPetulu vamwanukishile mapapa katatu mangana asolole numba nge azanga Yesu.\nKAPETULU 137\nKufuma halwola vamusangwile nakuheta halwola ayile mwilu, Yesu ahanjikilenga kuli tumbaji twenyi mapapa kakavulu vyuma navakatambula namujila navakavizachishilamo.\nKAPETULU 138\nVyuma muka alingile Yesu halwola apwile nakuvandamina kufungulula vaka-kole jenyi?\nKAPETULU 139\nYesu achili navyuma vyavivulu vyakulinga shimbu kanda ahane Wangana kuli Ise Kalunga.\nYesu asolwelenga vilinga 8 vyaKalunga mukuyoya chenyi chosena.\nZachisenu chinyikilo chino mangana muwane oho vanashimutwila chisoneka kana mumukanda uno.\nWanenu kapetulu mumukanda uno vanashimutwila chifwanyisa hichifwanyisa chaYesu.\nWanenu vyuma vyasolokele mukuyoya chaYesu nakuvyesekesa kuupolofweto wamuMbimbiliya uze wasolola nge ikiye Meshiya nakuwana nawa tupetulu vamumukanda uno vaze vavuluka vyaupolofweto kana.\nYino mapu yinasolola kujingalila kuze Yesu ambulwililenga mujimbu.","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/mikanda\/jesus\/","date":"2019-03-24T12:02:32Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912203438.69\/warc\/CC-MAIN-20190324103739-20190324125739-00173.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000078678,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000078678131104}","num_words":1939,"character_repetition_ratio":0.083,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.161,"stopwords_ratio":0.092,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"KAPOSHI KAKUTALILA—MANGAZINI YAKULINANGULA February 2017\nEyi mangazini yili navihande vyakulinangula haApril 3-30, 2017.\nVyuma muka ajinyine Kalunga hakutenga mavu navatu? Ukalu muka wasolokele? Mwomwo ika ndando yakusokola yaYesu yasokolola jila yakutesamo vyuma ajina Kalunga?\nWana atuhana Kalunga watulingila vyuma vyamwaza, nakukumisa vihande vyavilemu.\nLIFE STORY\nDouglas naMary Guest vavasolwelele likoji lyaKalunga lyalinene omu vazachilenga upayiniya muCanada naumishonali muBrazil namuPortugal.\nKushikulu Yehova azachishilenga vatu vatwaminyine vatu jenyi. Unjiho muka wasolola nge Yehova atwaminyinyinenga vatu kana?\nYesu ashikile ngwenyi mwapwanga navaka-kumukavangiza swi nakuchikukulwishi chakatwamino kamyaka yino. Uno ali nakutwaminyina ngachilihi vatu jaKalunga vahamavu makumbi ano?\nKaposetolo Paulu asonekele ngwenyi, Kalunga \"keshi kumyechelela vamyeseke kuhambakana oho hanakumina ngolo jenuko.\" Uno echi chalumbununa nge Kalunga eji kusakwilanga chimweza vyeseko twatela kuhitamo tahi?\nFROM OUR ARCHIVES\nKusongo yaji 1920 nakumaputukilo aji 1930, vapayiniya vatwima vazachile nangolo hakwambulula mujimbu wamwaza waWangana waKalunga kujingalila jakwakusuku muAustralia.","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jimangazini\/kaposhi-kakutalila-wakulinangula-february-2017\/","date":"2019-03-26T18:46:16Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912205600.75\/warc\/CC-MAIN-20190326180238-20190326202238-00130.warc.gz","language":"lue","language_score":1.000009656,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000096559524536}","num_words":134,"character_repetition_ratio":0.019,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.15,"stopwords_ratio":0.127,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"Vatu jaKalunga vakushikulu valisuwilenga nakukundwiza kulemesa chamuchano mujijila jakulisezaseza\nVaIsalele vawahishilenga Chiwanyino chaVisakila mujila yakulonga\nHakumbi hakumbi, vatu vakungulukilenga nakwivwilila kuJishimbi vapwilenga nakuvatangila muMukanda waKalunga, kahechi chavalingishilenga vapwenga vakuwahilila\nVatu vetavililenga milonga yavo yashili, nakulomba kuli Yehova avakisule\nVatu vetavilile ngwavo navakundwizanga vyuma vyosena alongesa Yehova naliuka lyenyi\nKukundwiza vyuma alongesele Yehova naliuka lyenyi chasakiwile nawa kulinga vyuma vino:\nKumbata nakusombokela kaha muliuka lyaYehova\nKuhananga wana wakukundwiza\nKulamanga Sambata\nKuchavanga jikunyi jahalijiko lyakulumbila\nKuhananga jimbuto jakulivanga navatwatwa vavimuna kuli Yehova","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jw-mukanda-kukunguluka\/february-2016-mwb\/kukunguluka-kunoneka-feb15-21\/vangamba-jakalunga-vakushishika-vyuma-alongesa-kalunga\/","date":"2019-03-26T19:15:52Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912205600.75\/warc\/CC-MAIN-20190326180238-20190326202238-00130.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000094175,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000094175338745}","num_words":80,"character_repetition_ratio":0.071,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.109,"stopwords_ratio":0.188,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"KUTALA mwafwelela ngwenu Mbimbiliya yafuma kuli Kalunga tahi? Nyi mwashinganyeka ngwenu yazala kaha navishinganyeka vyavatu?\nVatu vaze valivuluka kupwa vaka-Kulishitu navakiko veji kuhuhwasananga hachihande kana. Chakutalilaho, kweseka nakulava chimwe chapwile muUnited States mu 2014, vawanyine nge vatu vavavulu vaze valivuluka kupwa vaka-Kulishitu vetavila ngwavo, \"Mbimbiliya yahanjika vyuma vimwe kutalisa kuli Kalunga.\" Vawanyine nawa nge vatu vavandende kaha vakiko vafwelela ngwavo, Mbimbiliya yapwa himukanda \"ukwechi mijimbu yakutaka kaha, wakushikulu, kaha nawa ukwechi jishimbi jize vasonekele kuli vatu.\" Vyuma kanevi vyasolola ulumbunwiso walizu 'vayihwima' lize lyatalisa kuMbimbiliya.—WaChimoteu 2, 3:16.\nUNO LIZU 'VAYIHWIMA' LYALUMBUNUNA IKA?\nMuMbimbiliya mwatwama mikanda yayindende 66, yize vasonekele kuli malunga 40 hamyaka yakuzomboka 1,600. Vatu vamwe vanahase kuhulisa ngwavo, nge Mbimbiliya vayisonekele kuli vatu, kaha 'vayihwima ngachilihi kuli Kalunga'? Mazu akwamba ngwavo 'vayihwima kuli Kalunga' alumbununa nge Kalunga ikiye mwenya mazu aze atwama muMbimbiliya. Mbimbiliya yamba ngwayo: \"Vatu vahanjikile vyakuli Kalunga omu vavatwaminyinyine nashipilitu yajila.\" (WaPetulu 2, 1:21) Echi chalumbununa nge, Kalunga azachishile shipilitu yajila, yize yapwa ngolo jenyi jize katwamona namesoko mangana yitwaminyine vaka-kusoneka Mbimbiliya. Echi chapwa nge muze kaka yamutu mwalweza muzukulyenyi amusonekeleko mukanda. Uno mwenya mukanda kana iya? Naupwa wakaka yamutu, keshi wamuzukulyenyiko.\nVaka-kusoneka Mbimbiliya vamwe vevwilenga mazu avalwezelenga Kalunga kuhichila muli kangelo. Kaha veka vavamweneselenga vyakumwenesa kuli Kalunga. Shimbu jimwe, Kalunga avalwezelenga mazu enyi kuzachisa vilota. Kaha nawa Kalunga etavishile vaka-kusoneka vazachise mazu avo hakusoneka Mbimbiliya, oloze shimbu jimwe nawa avalwezelenga mazu akusoneka. Kala mweshomwo chapwile ava vaka-kusoneka Mbimbiliya vasonekele vishinganyeka vyaKalunga keshi vishinganyeka vyavoko.\nVyuma muka vinahase kutukunyula tufwelele ngwetu Kalunga ikiye ahwiminyinyine vatu vaze vasonekele Mbimbiliya? Tushimutwilenu jino unjiho utatu uze wasolola chikupu nge Mbimbiliya yafuma kuli Kalunga.","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jimangazini\/tonenu-na3-2017-june\/mbimbiliya-vayihwima-kuli-kalunga\/","date":"2019-03-23T14:18:51Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912202872.8\/warc\/CC-MAIN-20190323141433-20190323163433-00081.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000095367,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.000009536743164}","num_words":257,"character_repetition_ratio":0.088,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.16,"stopwords_ratio":0.163,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"ACHIHUMIKIZENU Yosefwe nemana mulitepa lyenyi hakulauka chalikumbi. Pamo ali nakutala mivale namitondo yeka yamihako, navijiva vize vyapwile najitemo, nanganda yaFwalo. Achishinganyekenu Yosefwe ali nakwivwa lizu lyamwanenyi Efwalime muzuvo omu vali nakumusehesa kuli yayenyi Manase. Pamo ali nakushinganyeka nawa ngwenyi puwenyi atela ali nakuliketa miselo muzuvo navana venyi. Chikupu vene, Yosefwe apwile wakuwahilila mwomwo atachikijile ngwenyi Kalunga namukisula.\nYosefwe alukile mwanenyi watwatwa lijina ngwenyi Manase mwomwo lyalumbunwine kuvulyama. (Kuputuka 41:51) Vyuma amulingililile Kalunga hamyaka yahichile kunyima vyamukafwile evwenga kumuchima hwo numba tuhu asezele limbo lyenyi, navandumbwenyi, naise. Kumuhunga kuli vandumbwenyi chalumwine chiyoyelo chenyi. Vandumbwenyi vamufumbukilile, nakusaka kumujiha, kaha vamulanjishile muundungo kuli vaka-kusekasana. Kufuma vene haze, chiyoyelo chenyi chaputukile kwalumuka. Yosefwe apwile ndungo hamyaka yayivulu, kufumaho vamukashile mukamenga. Oloze omu vamufumishile mukamenga, Fwalo amuhanyine wata wakutala lifuchi lyaEjipitu lyosena. *\nHamyaka yayivulu, Yosefwe amwene omu vyuma ahanjikile Yehova vyapwile nakutesamo. MuEjipitu mwapwile vyakulya vyakulisala hamyaka 7 ngana muze vapolofwetele, kaha Yosefwe ikiye apwile nakutala mulimo wakukungulula vyakulya nakuvitulika. Halwola kana asemene vana vavali kuli puwenyi Asenate. Chipwe ngocho, apwile nakushinganyeka vausoko wenyi chikumanyi songo yenyi Mbenjamine, naise Yakova vaze vapwile kwakusuku. Yosefwe atela apwile nakushinganyeka numba nge vausoko wenyi vapwile nakuyoya kanawa. Pamo apwile nakushinganyeka nawa numba nge vandumbwenyi vaseza vilinga vyavo vyavipi, chipwe kushinganyeka nge navakapwa cheka mukuunda navausoko wenyi nakulinunga hamwe.\nNge mutanga yenu kamwatwama kuundako mwomwo yalwiso, chipwe chijindo, kaha nayenu muli nakumona ukalu woumwe nge uze amwene Yosefwe. Vyuma muka natulinangula kulufwelelo asolwele Yosefwe hakuzakama vausoko wenyi?\n\"YENU KULI YOSEFWE\"\nYosefwe apwile namilimo yayivulu, ngocho myaka yakuminenga washi. Ngana muze Yehova ahanjikile chimweza muchilota chize alotele Fwalo, omu mwaka wakusokesa 7 wavyakulya vyakulisala wakumine, vyuma vyalumukile. Jimbuto kajemineko. Kutwala muze, zala yakalombolombo yengilile mumafuchi aze alihachile naEjipitu. Oloze Mbimbiliya yahanjika ngwayo, \"mulifuchi lyaEjipitu lyosena mwapwile vyakulya.\" (Kuputuka 41:54) Chikupu vene, vyuma apolofwetele Yosefwe hakumuhwimina kuli Yehova, nauhashi wenyi wakulongesa kanawa vyuma vyanganyalishile vatu vosena muEjipitu.\nVaEjipitu atela vasakwililile Yosefwe nakumwalisa mwomwo yauhashi wenyi wakulongesa kanawa vyuma. Oloze Yosefwe asakile vatu valise Yehova Kalunga keshi ikiyeko. Nge natulinyisa hakuzachisa uhashi wetu mumilimo yaKalunga, kaha Kalunga nahase kutuzachisa mujijila jize katwashinganyekako.\nKutwala muze, namuEjipitu mwengilile zala yakalombolombo. Omu vatu vaputukile kulembelela Fwalo avahane vyakulya, avalwezele ngwenyi: \"Yenu kuli Yosefwe, kaha kalingenu vyeshovyo mwamilweza.\" Ngocho, Yosefwe aputukile kusokolola visete vyosena vize vyapwile navyakulya nakulanjisa vatu vyakulya.—Kuputuka 41:55, 56.\nOloze mafuchi valihachile nawo kawapwile navyakulyako. Tanga yaYosefwe yize yapwile muKanane yapwile nakufwa zala. Omu Yakova evwile ngwavo muEjipitu muli vyakulya, atumine vana venyi vayenga kuze vakalande vyakulya.—Kuputuka 42:1, 2.\nYakova atumine vana venyi likumi, oloze mwanenyi wakasulasongo Mbenjamine asalile. Halwola kanelu Yakova anukile omu atumine mwanenyi Yosefwe uze azangile chikuma mangana ayenga nakutala vandumbwenyi muchipapa. Kufuma halwola kana, kamumwene chekako. Vana venyi vakukola vamunehelele chikuto chakulipwila chamwanenyi Yosefwe chize amutongelele mwomwo yakumuzanga chikuma. Vachinehele chakutanyuka kaha nawa chili namanyinga. Echi chalingishile ou kashinakaji afwelele nge mwanenyi vanamuli kuli chisuma.—Kuputuka 37:31-35.\n\"YOSEFWE ANUKILE\"\nVaze vana atumine Yakova kuya nakulanda vyakulya vahetele kuEjipitu hanyima yakutambuka tunda yayisuku. Omu vahulishile vavalweze kwakulanda vakulya, vavalwezele vayenga kuli Zafwenate-paneya, chilolo wafulumende. (Kuputuka 41:45) Hakuheta kuli ou chilolo, kutala vatachikijile ngwavo apwile Yosefwe tahi? Nduma. Vamumwene kaha nge himuka-kuyula wamulemu wamuEjipitu uze atelele kuvakafwa. Ngocho, hakusaka vasolwele kavumbi ou mutu wamulemu, \"vafukamine chameso hamavu kuli ikiye.\"—Kuputuka 42:5, 6.\nKutala Yosefwe atachikijile ava vandumbwenyi tahi? Eyo, avatachikijile hahaze vene. Kaha nawa omu amwene vali nakumufukamina, anukile vyuma vyasolokele kuunyike wenyi. Mbimbiliya yatulweza ngwayo \"Yosefwe anukile vilota\" vyakuli Yehova vize alotele omu apwile kanyike, vyakusolola omu vandumbwenyi navakamufukamina. Kahomu mukiko chapwile vene. (Kuputuka 37:2, 5-9; 42:7, 9) Vyuma muka atelele kulinga Yosefwe? Uno atelele kuvapakata mukasamba tahi, nyi kulinga sambanjinga?\nYosefwe atachikijile ngwenyi katelele kwijiva kukavangiza kaha vyeshovyo wamulwezele muchima wenyiko. Yehova ikiye apwile nakulingisa vyuma visoloke mujila kaneyi mangana atesemo kujina chenyi. Ashikile kukalingisa vaka-tanga yaYakova kupwa muyachi waunene. (Kuputuka 35:11, 12) Nge vandumbwaYosefwe vapwile lika vatu vaulyanyi, nalifwi, nalizangamina, kachi chaluwanganyishile lushiko lwaYehova lwakulingisa vaka-tanga yaYakova kupwa muyachi waunene. Kaha nawa nge Yosefwe ejivile kulinga kaha vyeshovyo wamulwezele muchima wenyi, kachi anehesele vikokojola kwimbo afumine nakuhakisa ise nasongo yenyi Mbenjamine muponde. Uno atachikijile ngwenyi ise nasongo yenyi kuvapwile tahi? Yosefwe aliswekele kuli vandumbwenyi mangana aveseke amone numba nge valumwine vilinga vyavo nyi chiku. Echi chikiko chatelele kumukafwa atachikize vyuma vize Yehova asakile Yosefwe alinge.\nEnu pamo kamweshi kukahita muukalu wosenou ahichilemo Yosefweko. Chipwe ngocho, vikokojola navihandwa vili nakusoloka mujitanga makumbi ano. Omu natumona ukalu kana, pamo tunahase kufwila kukavangiza vyuma nautulweza muchima wetu wakuhona kukupuka mwosena. Oloze chapwa chachilemu kulondezeza Yosefwe nakumona vyuma vize Kalunga ali nakusaka tulinge muukalu kana. (Vishimo 14:12) Anukenu ngwenu numba tuhu chapwa chachilemu kutwama mukuunda navausoko wetu, oloze chuma chachilemu chikumanyi shina kutwama mukuunda naYehova naMwanenyi.—Mateu 10:37.\n\"NANGUMYESEKA NGUMONE NUMBA NGE MULI NAKUHANJIKA MUCHANO\"\nYosefwe aputukile kweseka vandumbwenyi mangana atachikize vyuma vyapwile mumichima yavo. Avangilile kuvahanjikisa nautenu, nakuvamba ngwenyi vapwile vandoji. Yosefwe apwile nakuhanjika kuli vakiko kuzachisa muka-kwalumuna mazu. Hakusaka valihakwile, ava vandumbwenyi vamulwezele mujimbu watanga yavo. Vamulwezele nawa mujimbu waulemu ngwavo vatwama nandumbwavo wakanyike uze asalile kwimbo. Chipwe ngocho, Yosefwe kasolwele hatoma nge nawahilila hakwivwa mujimbu kanako. Uno chikupu vene songo yenyi apwile wamutonyi tahi? Yosefwe atachikijile jino vyuma atelele kulinga. Avambile ngwenyi: \"Shikaho nangumyeseka ngumone numba nge muli nakuhanjika muchano.\" Kaha avalwezele vayenga nakusaka songo yavo mangana amumone. Avetavishile vosena vayenga, oloze kusale umwe mukamenga.—Kuputuka 42:9-20.\nOmu ava vandumbwenyi vapwile nakushimutwila, vaputukile kulihana mulonga hashili valingile myaka 20 kunyima. Vakiko kavatachikijile ngwavo Yosefwe apwile nakuvevwako. Vambile ngwavo: \"Chikupu vene vali nakutuzangamisa mwomwo yavyuma twalingile kuli ndumbwetu. Twamwene omu ayanjile nakutulembelela tumwivwile keke, oloze katwamwivwililileko. Shikaho tuli nakumona vihuli vyosenevi.\" Yosefwe apwile nakwivwa vyuma vapwile nakuhanjika, ngocho anyingulukile nakuya kwauka wenyi nakulililako kuchina navamumona. (Kuputuka 42:21-24) Oloze atachikijile ngwenyi kupihilila nakwalumuka kachalumbununa kaha kuliveya hakumona vyuma vyavipi vyeji kwizanga mwomwo yakulinga vyuma vyavipiko. Shikaho avalwezele valinge kweseka namuze avalwezele.\nJino avalwezele vosena vayenga, kaha ahakile Shimeyone mukamenga. Ahakile nawa jimbongo mujinjeke javo javyakulya jize vambachile. Omu vandumbwenyi vahetele kwimbo, valembelele sevo Yakova asuule mwanenyi Mbenjamine uze azangile vayenga nenyi kuEjipitu. Omu vakindulukile kuEjipitu, valwezele kaselwa kaYosefwe hatoma vyajimbongo vawanyine mujinjeke javo, kaha vambile ngwavo navashishisamo jimbongo jakuteseka mujindando jivali. Numba tuhu jimbongo kana japwile jajivulu, oloze Yosefwe afwililile kumona kanawa michima yavo. Ngocho avawahishilile vyakulya chakuzeneka vakiko kutachikiza ngwavo awahililile hakumona songo yenyi Mbenjamine. Kufumaho avasuwile vayenga kwimbo lyavo, kaha vambachile vyakulya vyavivulu. Oloze munjeke yaMbenjamine vaswekelemo lupasa lwapalata.—Kuputuka 42:26–44:2.\nYosefwe avesekele cheka. Alwezele muka-kumulamina zuvo yenyi avakavangize nakuvalweza nge vanevi lupasa. Luze lupasa valuwanyine munjeke yaMbenjamine, kaha vosena vavakindulwishile kuli Yosefwe. Elu lwapwile nawa lwola luze Yosefwe atelele kumona kanawa michima yavava vandumbwenyi. Yuta ikiye apwile muka-kuvahanjikilako kuli Yosefwe. Alembelele Yosefwe avevwile keke, nakwamba ngwenyi navalisuula vosena 11 vapwenga vandungo muEjipitu. Jino Yosefwe avalwezele vaseze Mbenjamine mangana apwenga ndungo, oloze vosena vakinduluke kwimbo lyavo.—Kuputuka 44:2-17.\nOloze Yuta ambile ngwenyi: \"Ikiye asala uka wenyi, ise nawa amuzanga chikuma.\" Mazu kana atela akwachile kumuchima waYosefwe mwomwo ikiye apwile mwanaYakova watwatwa kuli puwenyi azangile chikuma Lakele uze afwile hakusapulaka Mbenjamine. Yosefwe atela anukilenga chikuma naye Lakele nganomu ise anukilenga ou puwenyi. Echi pamo chikiko chalingishile Yosefwe azange chikuma songo yenyi Mbenjamine.—Kuputuka 35:18-20; 44:20.\nYuta atwalileho lika kulembelela Yosefwe ngwenyi kanda mwakwata Mbenjamine undungoko. Alisuuwile asale ikiye kupwa ndungo muchishishisa chaMbenjamine. Kufumaho alinyengele nakulembelela ngwenyi: \"Nanguhasa kukinduluka ngachilihi kuli tata chakuzeneka kuya nayou mukweze? Kangweshi nakusaka ngukamone lupi luze nalukawana tatako.\" (Kuputuka 44:18-34) Echi chasolwele hatoma nge Yuta alumukile. Yuta kasolwele muchima wakupihilila nakwalumuka kahako, oloze asolwele nawa muchima wakeke, wakutetela nakuzakama vakwavo.\nEchi chalingishile Yosefwe alile mangana chinyengo chapwile mumuchima wenyi chimufume. Alowele vangamba jenyi haweluka, kaha alilile nalizu lyakukanguka lize lyevwakanyine nakunganda yaFwalo. Alijimbwile jino kuli vandumbwenyi ngwenyi: \"Ami yami ndumbwenu Yosefwe.\" Kufumaho apakachile vandumbwenyi mukasamba oku vanafu chishima, kaha avakonekelele havyuma vyosena vamulingile. (Kuputuka 45:1-15) Yosefwe asolwele muchima uze atwama nawo Yehova wakukonekela vatu. (Samu 86:5) Kutala nayetu tweji kukonekelanga vakwetu nyi?\n\"UCHILI UMUTONYI\"\nOmu Fwalo evwile vyuma vyasolokele kuzuvo yaYosefwe, alwezele Yosefwe akambate ise natanga yosena mangana vezanga kuEjipitu. Mwahichile kaha makumbi amandende, Yosefwe alinungile cheka naise. Yakova alilile nakwamba ngwenyi: \"Ngunahase kufwa tuhu jino. Mwomwo ngunakumono lyehi, kaha ngunejiva ngwami uchili umutonyi.\"—Kuputuka 45:16-28; 46:29, 30.\nYakova ayoyele myaka 17 muEjipitu. Kaha ahanjikile jikisu navakatambula vana venyi vosena 12. Mwanenyi Yosefwe wakusokesa 11, amuhanyine vyazano vivali vize vatela kuhana twatwa. Miyachi yivali yaIsalele yatelele kufuma muli Yosefwe. Nyi ngachilihi mwanenyi wamuchiwana Yuta, uze asolwele muchima wakupihilila nakwalumuka kuhambakana vandumbwenyi? Atambwile kisu yino yayinene: Kutanga yenyi kukiko vavulukile ngwavo nakukafuma Meshiya.—Kuputuka, kapetulu 48, 49.\nYakova afwile omu apwile namyaka yakusemuka 147, kaha vandumbwaYosefwe vevwile woma ngwavo pamo ndumbwavo uze apwile wamulemu chikuma mwalinga sambanjinga. Oloze Yosefwe avafwelelesele ngwenyi keshi kuhasa kulinga ngochoko. Hakuwana nge enjikijile chikupu hamyaka yayivulu ngwenyi Yehova ikiye alingishile tanga yenyi yizenga muEjipitu, ngocho asakile vandumbwenyi valitwamine kushinganyeka vyuma vyavipi vyalingiwile. Avehwile ngwenyi: \"Ami yami Kalunga numba?\" (Kuputuka 15:13; 45:7, 8; 50:15-21) Yosefwe amwene ngwenyi Yehova ikiye Muka-kuyula wamwenemwene. Ngocho achimwene kupwa chakuhenga kuzangamisa vatu vaze Yehova nakonekela lyehi.—WavaHepeleu 10:30.\nKutala cheji kumikaluhwilanga kukonekela vakwenu tahi? Chinahase kupwa chachikalu kukonekela mutu chikumanyi nge natulingi mwamupi mukuchisakula. Oloze nge natukonekela mutu uze natulingi mwamupi uze napihilila nakwalumuka, kaha natuka jimbandu jajivulu kuhakilako vene nayeyi yayetu vavene. Nge natulinga ngocho, kaha tuli nakulondezeza lufwelelo lwaYosefwe nachakutalilaho chaIse wakeke Yehova.","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jimangazini\/wp20150501\/yosefwe-kuputuka\/","date":"2019-03-18T20:13:43Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912201672.12\/warc\/CC-MAIN-20190318191656-20190318212809-00040.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000095367,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.000009536743164}","num_words":1462,"character_repetition_ratio":0.057,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.16,"stopwords_ratio":0.107,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"Uno mazu ahanjikile Yesu atwama hali Luka 12:6, 7 alumbununa ika? Mazu amuvesi 4, asolola nge Yesu alwezele vaka-kumukavangiza vahone kwivwa woma vatu vaze navavafumbukila chipwe kuvajiha. Kaha avafwelelesele ngwenyi Yehova amona vangamba jenyi vosena kupwa vavalemu, shikaho keshi kuvechelela vavayanjise haya myakako. Echi chavakafwile vomike hakuhita muvyeseko.\nMujila muka tunahase kulondezezelamo muchima waYehova wakuzakama vaze vanakuyanjisa?\nKulihi tunahase kuwana mijimbu yakalinwaha yaVinjiho jaYehova vaze vanakase mutumenga mwomwo yalufwelelo lwavo?\nVandumbwetu vangahi vanakase mutumenga.","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jw-mukanda-kukunguluka\/july-2018-mwb\/kunoneka-chakukunguluka-july23-29\/mwapwa-muvavalemu-kuhambakana-tujilili-vavavulu\/","date":"2019-03-27T01:11:14Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912207146.96\/warc\/CC-MAIN-20190327000624-20190327022624-00242.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000088215,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000088214874268}","num_words":71,"character_repetition_ratio":0.054,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.15,"stopwords_ratio":0.085,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"Vakulu Vanahase Kumikafwa Chipwe Kumilemeka Nyi? Uno Kuvatwama Chikupu Tahi?\nVyuma muka yanangula Mbimbiliya kupandama kuvafu? Kutala vafu vanahase kumikafwa chipwe kumilemeka tahi?\nVatu vavavulu vashinganyeka ngwavo mutu nge nafu eji kunungulukilanga kuchihela cheka, kuze nahase kumona nakukafwa chipwe kulemeka vatu vavatonyi. Uno vyumevi vafwelela vatu vyamuchano tahi?\nMazu aze Kalunga ahanjikile kuli mutu watete Alama atukafwa kutachikiza vyuma vyeji kusolokanga kumutu nge nafu.\nKapolofweto Ndanyele amwene makombakaji avatu vakushipilitu muchilota.\nTungelo vamwe valumukile kupwa vavapi, nakuneha ukalu kuvatu.\nMijimbu yamuMbimbiliya navyuma vali nakulimwena vatu vavene vinasolola nge vapwa vilyanyi kaha nawa vikenya.\nVandemone vanahungumwisanga vatu vavavulu, oloze Mbimbiliya yavasolola hatoma.\nHakusaka kutesamo vyuma kana, veji kuyanjisanga vishinganyeka vyavatu.\nVyuma muka navisolola nge munasakula kulinga vyuma vyakwoloka?\nSatana navandemone jenyi kaveshi kukahungumwisa cheka vatuko. Kaha Yehova mwakakisula vatu vosena.\nKuyoya nachikapwa ngachilihi omu Yehova mwakaufumisako vyuma vyavipi vize nalinginga Satana?","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/mikanda\/vakulu\/","date":"2019-03-25T14:03:14Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912203991.44\/warc\/CC-MAIN-20190325133117-20190325155117-00093.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000087023,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000087022781372}","num_words":140,"character_repetition_ratio":0.06,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.14,"stopwords_ratio":0.186,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"TUNGATWE vahembo kakavulu veji kuzatanga milimo yavo nalwola lwaufuku. Wevu watungatwe weji kuvakafwanga vatachikize vyuma vize vili mwakamwihi nakuvakafwa kukwata vyakulya vyakufwana nge vatumbi, chikumanyi nalwola lwaufuku.\nShinganyekenu hachuma chino: Wevu watungatwe watwama namaselusi aze akwechi mena amavulu. Awa mena eji kukafwanga kangatwe atachikize nge kuli nakuhuhwa peho. Echi cheji kulingisanga kangatwe atachikize vyuma vili mwakamwihi naikiye chakuhona kuvimona chikumanyi nalwola lwaufuku.\nHakuwana nge wevu kana weji kukafwanga kangatwe atachikize vyuma vili nakusoloka, ngachize echi cheji kumukafwanga atachikize haze chili chuma nomu chili nakutambuka. Wevu kana weji kukafwanga kangatwe atachikize kuhihya chawina numba jino engilemo. Mukanda waEncyclopædia Britannica wahanjika ngwawo \"vatu kavatachikiza kanawa omu wazata wevu wakangatweko; oloze vatu vatachikiza ngwavo wevu kana nge vanauvatula, kaha kangatwe mwahona kupwa najingolo hashimbu yayindende.\"\nVaka-sayasi vali nakutunga makina ahamikwakwa aze atwama navyuma vize vyalifwana nawevu wakangatwe mangana makina kana azate kanawa. Ali Javey, muka-kulinangula vyasayasi wahayunivesiti yaBerkeley yamulifuchi lyaCalifornia ambile ngwenyi, awa makina vavuluka ngwavo wevu \"atela azata mujijila jajivulu jakulingisa chinyingi chakutunga makina ahamikwakwa chizovoloke, nakukafwa makina azachile hamwe, nomu vyatela kuzata vyuma vyamumujimba.\"\nEnu mwashinganyeka ngachilihi? Uno wevu wakangatwe walijilile uvene tahi nyi valingile wakutenga?","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jimangazini\/g201504\/omu-wazata-wevu-wakangatwe\/","date":"2019-03-26T14:28:48Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912205534.99\/warc\/CC-MAIN-20190326135436-20190326161436-00174.warc.gz","language":"lue","language_score":1.000009656,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000096559524536}","num_words":185,"character_repetition_ratio":0.087,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.139,"stopwords_ratio":0.097,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"KAWATO nakwate Jordan mulivoko kanakusoloka kupwa kamavokovoko, oloze kanapu hichuma chimwe chachilemu chikuma kuli ikiye. Jordan ambile ngwenyi: \"Vanguhanyineko kuli Russell uze apwilenga sepa lyetu mutanga omu ngwapwile ngukanyike.\" Omu alingile Russell hanafu lyehi, Jordan atachikijile jino chikupu ngwenyi Russell azachile mulimo waulemu chikuma kuli kaka yenyi walunga nakuli visemi jenyi halwola vapwile muukalu. Kaha ambile cheka ngwenyi: \"Ngunalinangula vyavivulu kuli Russell. Numba tuhu ou wana anguhanyine wapwile waundende, oloze waulemu chikuma kuli yami.\"\nNganomu nalumbununa Jordan, vatu vamwe vanahase kumona wana umwe kupwa waulemu, kaha veka nawa wamavokovoko. Oloze kuli uze natambula wana kana nahase kuumona kupwa waulemu chikuma, chipwe kuumona kupwa chuma chandando yayinene. Mbimbiliya yalumbununa wana uze katweshi kuhasa kwesekesa kuwana wekako namazu awenyembo akwamba ngwavo: \"Mwomwo Kalunga azangile chikuma kaye ngocho ahanyine Mwanenyi umwe kaha wakulipwila, mangana ngwenyi weshowo mwamufwelela vakahone kumunongesa, oloze akapwe nakuyoya chahaya myaka yosena.\"—Yowano 3:16.\nChikupu vene, wapwa hiwana uze nauneha kuyoya chahaya-myaka yosena kuli uze mwautambula. Uno kuli wana weka waulemu uze wahambakana wana kanou tahi? Numba tuhu vatu vavavulu kaveshi kumona kulema chawana kanouko, oloze vaka-Kulishitu vaumona kupwa wana 'wandando yayinene' chikuma. (Samu 49:8; WaPetulu 1, 1:18, 19) Mwomwo ika Kalunga ahanyinyine kuyoya chaMwanenyi kupwa wana kuli vaka-kaye?\nKaposetolo Paulu alumbununa vyuma vyalingishile Kalunga alinge ngocho. Ambile ngwenyi: \"Kuhichila muli mutu umwe nakufwa nawa kuhichila mushili, ngocho kufwa chatanda kuli vatu vosena.\" (Wavaka-Loma 5:12) Mutu watete Alama alikangile kuli Kalunga mukuchisakula, ngocho echi chamulingishile afwenga. Vatu vosena hano hamavu veji kufwanga mwomwo yashili yize alingile Alama.\n\"Fweto yashili kufwa, oloze wana uze Kalunga eji kuhananga ukiko vene kuyoya chahaya myaka yosena kuhichila muli Kulishitu Yesu Mwata wetu.\" (Wavaka-Loma 6:23) Kalunga atumine Mwanenyi Yesu Kulishitu kwiza hano hamavu ahane kuyoya chenyi chakukupuka mangana asokole vatu kukufwa. Kuhichila muwana kanou vavuluka ngwavo \"ndando yakusokola,\" vosena vaze navafwelela Yesu navakapwa nakuyoya chahaya myaka yosena.—Wavaka-Loma 3:24.\nVaka-kulemesa Kalunga navakavakisula kuhichila muli Yesu Kulishitu. Kaha Paulu ambile ngwenyi: \"Vamusakwililenga Kalunga hawana wenyi wakanyombo uze wahambakana chikuma kuwaha.\" (Wavaka-Kolinde 2, 9:15) Chikupu vene, wana wandando yakusokola wapwa waulemu chikuma uze katweshi kuhasa kulumbununa mwosenako. Numba tuhu Kalunga ahana wana wauvulu kuvatu, oloze wana wandando yakusokola wapwa wakulipwila. Mwomwo ika? Mujila muka wana kana walihandununa namawana eka aze Kalunga ahana vatu? * Kaha tunahase kusolola ngachilihi kusakwilila chetu hawana kanou? Tunamilombo mutange vyuma yakumbulula Mbimbiliya havihula kanevi muvihande vivali vinakavangizaho.","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jimangazini\/kaposhi-kakutalila-na2-2017-march\/kuyoya-chahaya-myaka-yosena-chapwa-wana-atuhana-kalunga\/","date":"2019-03-22T12:56:53Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912202658.65\/warc\/CC-MAIN-20190322115048-20190322141048-00054.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000090599,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000090599060059}","num_words":372,"character_repetition_ratio":0.064,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.17,"stopwords_ratio":0.113,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"KAPOSHI KAKUTALILA—MANGAZINI YAKULINANGULA October 2016\nEyi mangazini yili navihande vyakulinangula haNovember 28 nakuheta kuDecember 25, 2016.\nLIFE STORY\nVandumbwetu vakuhya kushipilitu vanahase kukafwa vakwavo vasakule kanawa vyakulinga. Thomas McLain nalumbununa omu vyakutalilaho vyavakwavo vinavakafwe nomu chakutalilaho chenyi chinakafwe vakwavo.\nUno Kalunga amona ngachilihi vangeji? Vyuma muka mwatela kulinga mangana mukafwe vandumbwetu vavangeji vali muchikungulwilo chenu vapwenga vakuwahilila?\nVaka-Kulishitu vosena vatela kuzata nangolo mangana vakinge lufwelelo lwavo nelu lwajitanga javo. Chipwe ngocho, munahase kumona ukalu hakuzachila kungalila yeka.\nMangana amwenemwene alihandununa ngachilihi nachinyingi nakunangakana? Kutachikiza chihandwa chatwamaho chinahase kutunganyalisa.\nTunahase kunganyala kuvyakutalilaho vyavatu valufwelelo vakushikulu nava vamakumbi ano. Munahase kuzamisa ngachilihi lufwelelo lwenu?\nUno lufwelelo lwapwa luka? Kaha mujila muka twatela kusolola lufwelelo lwetu?\nUno lisesa muka vaLoma vahanyine vaka-kuyula vavaYuleya mulikulukaji lyamyaka lyakulivanga? Uno twetavila chikupu ngwetu kushikulu vatu vamwe vakuvilenga mwila mumande avakwavo tahi?","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jimangazini\/kaposhi-kakutalila-wakulinangula-october-2016\/","date":"2019-03-22T20:27:58Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912202689.76\/warc\/CC-MAIN-20190322200215-20190322222215-00045.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000097752,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000097751617432}","num_words":131,"character_repetition_ratio":0.06,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.139,"stopwords_ratio":0.046,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"Yesu vamusangwile halikumbi lyamuchitatu kufuma hakufwa chenyi. Halikumbi kana alisolwele kuli vaka-kumukavangiza mapapa katanu. Yesu apwile nakulisolola lika kuvakivo hamakumbi 40. Jino Yesu ayile mwilu oku tumbaji twenyi vamwe vanakutala meso kapu. Omu hanahichi makumbi 10, Kalunga ahingunwine shipilitu hali vaka-kukavangiza Yesu muYelusalema.\nJino, vaka-kole jaKalunga vahakile vaposetolo mukamenga, oloze kangelo avasokwele. Kambaji Setefwano vamujihile namalolwa kuli vaka-kole. Kaha natulinangula omu Yesu asakwile umwe wavaka-kumwimanyina nakole kupwa ngamba yenyi wakulipwila, nakupwa jino kaposetolo Paulu. Jino hakuhita myaka itatu nachimbwa chamwaka kufuma hakufwa chaYesu, Kalunga atumine kaposetolo Petulu akambulwile Kolonelyu natanga yenyi, vaze kavapwile vaYuleyako.\nOmu hahichile nawa myaka 13 Paulu aputukile ungeji wenyi watete wakuya nakwambulula. Chimoteu alinungile kuli Paulu haungeji wenyi wamuchivali. Natulinangula muvalivwishilenga kuwaha Paulu navakwavo muvatambukililenga mumulimo waKalunga. Kutwala muze, Paulu vamukashile mukamenga muLoma. Omu yinahu myaka yivali, vamwechele, oloze vamukashile cheka mukamenga nakumujiha. Vihande vyaCHIHANDA 7 vyasolokele hatando yamyaka kafwe 32.","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/mikanda\/bible-stories\/chihanda-7-kusanguka-chayesu-swi-nakushimbu-yakumukasa-paulu-mukamenga\/","date":"2019-03-26T02:21:43Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912204768.52\/warc\/CC-MAIN-20190326014605-20190326040605-00018.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000090599,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000090599060059}","num_words":140,"character_repetition_ratio":0.058,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.15,"stopwords_ratio":0.057,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"Talenu ovyo chapwila chachilemu vaka-Kulishitu vamuchano kufwelela muli Yesu.\nUno Yesu ambile ngwenyi kwatwama jijila jajivulu jakutwala kuulwilo tahi?\nMbimbiliya yalumbununa kanawa vatu vaze navakayovoka.\nTangenu mangana mumone ovyo Charles Taze Russell ahona kupwa ikiye aputukile liuka lyetu.\nNumba tuhu kaveshi kufwetesa jimbongo hakukunguluka chipwe kufwetesa vyakusokesa mulikumiko, oloze talenu omu mulimo wavo wakwambulula mukaye kosena uli nakuzovoloka.\nUno mwatwama namihato javatwamina muliuka tahi? Veya vapwa vaka-kuzata muliuka?\nWanenu omu veji kututwaminyinanga nakutuhana jindongi kuhichila mukulongesa kanechi.\nLwola lumwe chapwa chakutamo kufumisa mutu muchikungulwilo kaha cheji kumukafwanga akinduluke kuchikungulwilo.\nTala vyuma vize Yesu alwezele tumbaji twenyi vakulivanga valinge.\nVyuma muka vyeji kutulingisanga twambulile navatu vaze vetava lyehi?\nTalenu vyuma vyalingisa numba tupwenga vakulihandununa navatu valivuluka kupwa vaka-Kulishitu.\nKekesa vishina viwana kutalisa kuli eli liuka.","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/vinjiho-jayehova\/faq\/","date":"2019-03-19T17:06:25Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912202003.56\/warc\/CC-MAIN-20190319163636-20190319185636-00095.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000097752,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000097751617432}","num_words":124,"character_repetition_ratio":0.03,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.138,"stopwords_ratio":0.073,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"VYUMA WATELA KULINGA: Lingisa vaze vali nakukwivwilila vashinganyeke hachihande unakuhanjika nakuvalingisa vamone chikupu ngwavo vyuma vanalinangula vyavilemu.\nMWAKULINGILA NGOCHO:\nShinganyeka havyuma vize vatachikiza lyehi vaze vali nakukwivwilila. Numba tuhu muhanjika vyuma vize vejiva lyehi vaze vali nakukwivwilila, oloze watela kuvilumbununa mujila yeka yize nayivakafwa.\nHehwojola nakuhunananaho. Nge chinahase kaha watela kuzachisa mijimbu yize kavatachikiza vaze vali nakukwivwililako mangana ulumbunune vishina vyavilemu. Kaha watela nawa kushinganyeka chikuma havyuma unahehwojola nakumona omwo vinalumbununa vishina uli nakusaka kukazachisa.\nSolola mwakuzachishila vyuma uli nakuhanjika. Watela kulumbunwina vaze vali nakukwivwilila mwakuzachishila vishina vyamuvisoneka mukuyoya chavo. Kaha nawa watela kushimutwila havyakutalilaho vize navisolola omwo vanahase kuzachishila vishina kana navilinga vatela kupwa navyo navyuma vatela kulinga.","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/mikanda\/kutanga-nakunangula\/18-chihande-chinakafwe-lizavu\/","date":"2019-03-18T16:23:46Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912201455.20\/warc\/CC-MAIN-20190318152343-20190318174343-00409.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000098944,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000098943710327}","num_words":109,"character_repetition_ratio":0.119,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.126,"stopwords_ratio":0.11,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"Likumbi limwe mumwaka wa 1947, limbo lyavamishonali mungalila yaSanta Ana mulifuchi lyaEl Salvador valilukukile. Halwola lwaChilongesa chaKaposhi Kakutalila, vanyike vamwe vamalunga vaputukile kwasa malolwa muzuvo yavamishonali. Vapilishitu vavaka-Katolika vakiko vanehele ukalu kanou. Lizavu lyavatu kana lyejile oku vanambate mimunyi yakakahya, kaha veka vanambate tuponya. Vaputukile kwasa malolwa zuvo kana hajola jivali nakutambakana ngwavo: \"Pwevo wakuhona kulimona nalunga ayoyenga haya myaka yosena, kaha Yehova afwenga!\" Vasakile kwivwisa woma vamishonali mangana vafume munganda kana. Ngunatachikiza vyuma vyasolokele mwomwo ngwapwile hakachi kava vamishonali omu ngwapwile kukuliwana kanechi myaka 67 yinahichi. *\nOMU mwahichila myaka yivali shimbu kanda ukalu kana usoloke, ami naEvelyn Trabert twakumishile kulinangula Shikola yaNgileyate Yakulinangula Mbimbiliya yamuchiwana kwakamwihi nanganda yaIthaca mulifuchi lyaNew York. Kufumaho vatutumine kuya nakuzachila munganda yaSanta Ana. Oloze shimbu kanda ngutwaleho kwambulula mulimo wami uze ngunazate hamyaka kafwe 29, manenu ngumilweze ovyo vyangulingishile ngulisuule kuzata mulimo kana.\nOMWO TANGA YETU YALINANGWILE MUCHANO\nAmi ngwasemukile mumwaka wa 1923 mungalila yaSpokane munganda yaWashington, mulifuchi lyaU.S.A. Kaha visemi jami vaJohn naEva Olson vapwilenga vaka-chachi yaLutherans, oloze kavafwelelenga mukunangula chakwamba nge Kalunga wazangi eji kuyekelesanga vatu mukakahya kaheloko. (Yowa. 1, 4:8) Tata azachilenga muchitanda chakwochela jimbolo, kaha likumbi limwe naufuku mukwavo muvazachila amulumbunwinyine kufuma muMbimbiliya ngwenyi helo kachapwa chihela chakuyanjishila vatuko. Kutwala muze visemi jami vaputukile kulinangula Mbimbiliya naVinjiho jaYehova, kaha valinangwile vyuma yanangula Mbimbiliya kutalisa kukuyoya chamutu nge nafu.\nNumba tuhu halwola kana ngwapwile kaha namyaka yakusemuka 9, oloze ngwevwilililenga kumuchano wamuMbimbiliya vapwilenga nakulinangula visemi jami. Vevwile kuwaha chikuma hakulinangula nge Kalunga lijina lyenyi ikiye Yehova, kaha nawa kakwatwama Tulunga vatatuko. (Yowa. 8:32) Visemi jami vangunangwilenga vyuma vize valinangwilenga, ngachize ngwaputukile kuvikavangiza. Numba tuhu kulinangula Mbimbiliya changunehelelenga uli, oloze ngwalivwishilenga kuwaha kulinangula Mazu aKalunga. Kaha nawa numba tuhu ngwevwilenga sonyi, oloze nayami ngwayilenga hamwe navisemi jami mumulimo wakwambulula. Kuheta mu 1934, visemi jami vavambapachishile, kaha kuheta mu 1939, nayami vangumbapachishile omu ngwapwile namyaka yakusemuka 16.\nMumwaka wa 1940 mulwola lwanonga, visemi jami valanjishile zuvo, ngachize twalukilile kungalila yaCoeur d'Alene, Idaho nakuputuka kuzata upayiniya. Twafwetelelenga zuvo yize yapwilenga helu yachitanda chakuwahishila jiminyau. Muzuvo kana mukiko nawa twakungulukililenga. Halwola kana kwapwilenga kaha jiZuvo jaWangana jajindende, vandumbwetu vavavulu vakungulukililenga mujizuvo javandumbwetu chipwe jakufwetela.\nKaha kuheta mu 1941, ami navisemi jami twayile kukukunguluka chize chapwile munganda yaSt. Louis, Missouri. Likumbi lyaSondo valivulukile ngwavo \"Likumbi lyaVanyike.\" Halikumbi kaneli, vanyike vamyaka yakusemuka yakuputukila ha 5 nakuheta ku 18 vavalwezele kutwama kwakamwihi nautenda. Ndumbwetu Joseph F. Rutherford kumakumishilo achihande chenyi alwezele etu vanyike tuvosena twimane nge twetavilile \"kwononoka Kalunga naMwangana wenyi.\" Tuvosena twemanyine. Kaha ndumbwetu Joseph F. Rutherford avilikile ngwenyi: \"Talenu vinjiho vaWangana vavahya vakuhambaka 15, 000!\" Echi changulingishile ngusakule mulimo waupayiniya mukuyoya chami chosena.\nMULIMO WAMUTANGA YETU\nOmu mwahichile tukweji vavandende kufuma haze hakukunguluka, tuvosena mutanga vatutumine kuya nakuzachila munganda yaOxnard kusulo yaCalifornia. Vatutumine munganda kana kuya nakuputuka chikungulwilo chachihya. Muzuvo twatwaminenga mwapwile kahela kamwe kaha. Ufuku hiufuku twalilenga kahela kami hamesa yetu yakulila. Echi chapwile chachikalu chikuma kuhambakana muze ngwapwilenga nazuvo yami yakusavala.\nOmu twahetele mulifuchi lyaCalifornia, lifuchi lyaJapan lyalukukile chau chaPearl Harbor mungalila yaHawaii haDecember 7, 1941. Kaha likumbi lyakavangijileho, lifuchi lyaUnited States lyengilile muJita yaKaye Yamuchivali. Halwola kana, jimbopolo jamulifuchi lyaJapan japwile hakamwihi nayetu, ngachize vatu vosena vaze vapwile kwakamwihi natunda vavalwezele vajime mimunyi naufuku. Ngocho, milima yavakafwile vahone kulukuka vaze vapwile hatunda.\nOmu mwahichila tukweji vavandende, muSeptember 1942, twapwile kushikola yaNew World Theocratic Assembly munganda yaCleveland yamulifuchi lyaOhio. Twevwililile kuchihande chaNdumbwetu Nathan H. Knorr chize chapwile namutwe wakwamba ngwavo \"Kutala Kuunda Chinahase Kushimbula Tahi?\" Muchihande chenyi ashimutwilile mukanda waKusoloka 17 uze walumbununa ngwawo, 'uze chisuma, apwileko, oloze keshiko chekako, kaha kalinwomu alovoke muwina wakuzeneka kukuma.' (Kuso. 17:8, 11) Ndumbwetu Knorr alumbunwine ngwenyi uze \"chisuma\" emanyinyineko League of Nations yize yakumine mu 1939. Kaha avilikile ngwenyi mulifuchi namukapwa cheka kuunda. Ngocho, omu mukiko vene chapwile mu 1946 omu Jita yaKaye yamuchivali yakumine, kaha lifuchi lyaLeague of Nations valishishile kulifuchi lyaUnited States. Kufuma halwola kana, Vinjiho jaYehova vaputukile mulimo wakwambulula mujimbu wamwaza kwalenga kaye kosena. Mulimo kana watohwele chikuma.\nUpolofweto kana wangukafwile ngutachikize ngwami kulutwe nakukapwa milimo yayivulu chikuma. Kahomu vavilikile ngwavo shikola yaNgileyate nayiputuka mwaka nawizaho, ngwafwilile kuya kushikola kana mangana ngukapwe ngukamishonali. Kaha mu 1943, vangutumine kuya nakuzachila upayiniya kulifuchi lyaOregon mungada yaPortland. Halwola kana twazachishilenga phonograph hakwambulila vatu mujimbu, kufumaho hikuvahana mikanda yakupendamina haMbimbiliya yize yahanjika haWangana waKalunga. Mwaka wosena ngwashinganyekelenga kaha mulimo waumishonali.\nKaha kuheta mu 1944, ami nasepa lyami Evelyn Trabert twevwile kuwaha chikuma hakutambula mukanda wakutusanyika kuya kuShikola yaNgileyate. Hatukweji vatanu, valongeshi jetu vatunangwile mwakulivwishila kuwaha kulinangula Mbimbiliya. Muchima wavo wakulinyisa watwivwishile kuwaha. Chakutalilaho, lwola lumwe halwola lwakulya ava valongeshi jetu vakiko vapwilenga nakutunehela vyakulya. Ngachize, twakumishile shikola kana haJanuary 22, 1945.\nMULIMO WAMI WAUMISHONALI\nMukakweji waJune 1946, ami naEvelyn, naLeo, naEsther Mahan twahetele munganda yaSanta Ana mulifuchi lyaEl Salvador. Omu twahetele twawanyine wande 'unatomasana lyehi nakutela kwaha' jimbuto. (Yowa. 4:35) Kahomu mwahichile tukweji vavandende, twalanyine vatu kuya kukukunguluka chachihanda chatete, kaha twevwile kuwaha hakumona vatu kafwe 500 vaneza kukukunguluka kana. Kaha vatwamina vamukwitava chamakuli vapihililile namulimo wetu wakwambulula, ngachize omu mwahichile chalumingo chimwe, vawahishile lizavu lyavatu kwiza nakutulukuka kweseka namuze ngunahanjika kukuputuka chamujimbu uno. Muchishishisa chakuchina munganda kana, oloze etu twafwililile kutwama mangana tukafwe vatu vamichima yamwaza. Numba tuhu vatwamina vamukwitava chamakuli valwezele vatu valitwamine kutanga Mbimbiliya, kaha nawa vatu vavandende kaha vakiko vahashilenga kulanda Mbimbiliya, oloze vavatu vapwilenga nazala yakushipilitu. Vevwile kuwaha hakuwana nge twalinangwile lilimi lyaSpanish mangana tuvanangule vyaYehova nalushiko lwenyi lwakukalumuna kano kaye kupwa palachise.\nPwevo walijina lyaRosa Ascencio naikiye apwile chilongesa chami chaMbimbiliya. Apwilenga nakutwama nalunga uze kavalimbatako. Oloze omu aputukile kulinangula Mbimbiliya, alihandunwine nauze lunga. Uze lunga naikiye aputukile kulinangula Mbimbiliya. Kutwala muze valimbachile, nakuvambapachisa, nakupwa jino Vinjiho jaYehova vatwima. Rosa ikiye apwile payiniya watete munganda yaSanta Ana. *\nRosa apwilenga nakachitanda kakandende. Omu ayilenga mumulimo wamuwande, asokelenga chitanda chenyi nakufwelela ngwenyi Yehova mwamuzakama. Kahomu asokolwelenga chitanda chenyi, vatu vavavulu vejilenga nakulanda vyuma. Amwene ngwenyi Yehova apwile nakumuzakama kweseka namuze ashika hali Mateu 6:33. Rosa apwile wakushishika kuli Yehova palanga nakukufwa chenyi.\nEtu vamishonali tuvosena 6 twapwile nakutwama muzuvo yimwe yakufwetela yalunga umwe muka-kusekasana. Likumbi limwe, kapilishitu umwe ayile kuli uze mwenya-zuvo nakumulweza ngwenyi nge mwatwalaho lika kutwecha tutwame muze muzuvo, kaha mwamuhanga muchachi hamwe kaha napuwenyi. Uze lunga kevwile womako, amulwezele ngwenyi nge nazange avahange tuhu muchachi. Vilinga vyauze kapilishitu vyamupihishile, ngachize kalizakaminyineko. Uze lunga atulwezele ngwenyi tunahase kutwama muze muzuvo hakala lwola tunasake.\nMUTU UZE VAVUMBIKA CHIKUMA KUVATU VAVAVULU MWALUMUKA NAKUPWA CHINJIHO\nMunganda yayinene yamulifuchi lyaSan Salvador, kamishonali mukwavo apwile nakulinangula Mbimbiliya napwevo lyamanjimela umwe walijina lyaBaltasar Perla. Uze lunga wamuchima wamwaza echele kufwelela Kalunga mwomwo vatwamina vamukwitava vavavulu vapwilenga vaka-kulyonga. Omu vaputukile kutunga ofesi yamutango yamulifuchi lyaEl Salvador, Baltasar azanyine mumulimo kana hawana wakanyombo numba tuhu halwola kana kanda achipwe Chinjiho chaYehova.\nBaltasar alikachilenga naVinjiho jaYehova vavavulu omu vapwile nakuzata mulimo kanou, kaha amwene ngwenyi nawane chikupu kwitava chamuchano. Baltasar vamumbapachishile ha 22 July, 1955, kaha puwenyi Paulina vamumbapachishile naikiye omu mwahichile makumbi amandende. Vana vavo vosena vavali navakiko vali nakuzachila Yehova. Mwanavo walunga Baltasar Jr nazachila haMbetele yamulifuchi lyaUnited States hamyaka 49 mumulimo wakukundwiza mulimo wakwambulula kwalenga kaye kwosena, oholyapwa ali jino muKomiti yaMutango mulifuchi kaneli. *\nOmu twaputukile kupwa nakukunguluka changalila mulifuchi lyaSan Salvador, Ndumbwetu Perla atukafwile tuwane chihela chachinene chakuhemena mangana tukungulukilemo. Hakavanga katwazalishile vitwamo vyosenako, oloze omu mwahichile myaka, Yehova atukiswile, ngachize vatu vavavulu vejilenga nakuzalisa vitwamo vyosena nakuhambakanaho. Hakukunguluka kanechi, ngwaliwanyine navatu vaze ngwalinangwilenga navo Mbimbiliya. Ngwevwile kuwaha chikuma omu vatu vaze ngwalinangwilenga navo Mbimbiliya vavambapachishile.\nHakukunguluka chimwe chachihanda, ndumbwami umwe ejile kuli ami nakulikonekela, oloze ami kangwamutachikijileko. Ambile ngwenyi: \"Ngwapwile havanyike vamalunga vaze vamyashile malolwa munganda yaSanta Ana.\" Ngwevwile kuwaha chikuma hakuwana nge ali jino nakuzachila Yehova. Echi changulingishile ngutachikize ngwami mulimo wakwambulula wapwa waulemu chikuma mukuyoya chamutu.\nNGWASAKWILE VYUMA VYAMWAZA\nNgwazachile mulimo waumishonali mulifuchi lyaEl Salvador hamyaka kafwe 29. Ngwazachilile munganda yaSanta Ana, muSonsonate, muSanta Tecla, kaha namuSan Salvador. Mumwaka wa 1975, ngwechele mulimo wami waumishonali nakuhiluka kulifuchi lyaSpokane mangana ngukalame visemi jami mwomwo hivanakolo lyehi jino.\nOmu tata afwile mu 1979, ngwaputukile kulama mama hamyaka yikwavo 8. Mama kapwile najingolo jakuzata kala milimoko mwomwo ashinakajiwile chikuma. Ngocho, afwile omu apwile namyaka yakusemuka 94. Echi changuhombesele chikuma. Kaha ngwavijile namusongo wavimbulu mumujimba. Oloze Yehova angukafwile ngumike cheseko kana. Chapwile kwijiva nge Yehova ahanjikile ngwenyi, 'palanga nomu naukapwa najivwi . . . , nangukumbatanga, nangukuzundulanga nakukuyovola.'—Isa. 46:4.\nMumwaka wa 1990, ngwayile nakutwama kunganda yaOmak, munganda yaWashington. Kuchihela kana ngwalivwishilenga kuwaha kuzachila mungalila yize vahanjika lilimi lyaSpanish, kaha vilongesa jami vaMbimbiliya vamwe vavambapachishile. Kuheta muNovember 2007, ngwalukilile cheka muzuvo yimwe yamukamwihi yize yapwile munganda yaChelan munganda yaWashington. Vandumbwami vamuchikungulwilo chalilimi lyaSpanish vapwile nakunguzakama, ngachize ngwivwile kuwaha chikuma. Hakuwana nge ami yami kaha ngwapwile nguChinjiho wakashinakaji, vandumbwami vosena \"vangumona\" nge \"ngukaka\" yavo.\nNumba tuhu kangwasakile kusomboka nakuhona kupwa natanga mangana nguzate chikuma mulimo wakwambulula 'chakuzeneka chuma chakungutangula,' oloze ngwatwama navana vakushipilitu vavavulu. (Koli. 1, 7:34, 35) Ngwamwene ngwami mukaye kano, kangweshi kuhasa kupwa navyuma vyosenako. Shikaho ngwahaka kulutwe kuzachila Yehova namuchima wami wosena. Mukaye kakahya natukapwa nalwola lwaluvulu lwakulinga vyuma vyamwaza vyavivulu. Chisoneka chami ngwazanga shina Samu 145:16 chize Yehova atufwelelesa ngwenyi 'mwakasuulwisa vaka-kuyoya vosena omu vanevwila kuwaha.'\nNguli jino namyaka yakusemuka 91, nguchili najingolo jakutwalaho lika kuzata upayiniya. Mulimo waupayiniya weji kunguhananga jingolo nakungujikijisa. Omu ngwahetele mulifuchi lyaEl Salvador, ngwawanyine mulimo wakwambulula uchili nakuputuka. Numba tuhu Satana ali nakutufumbukila, oloze mulifuchi kana muli jino vaka-kwambulula vakuhambakana 39, 000. Echi chajikijisa lufwelelo lwami. Chikupu vene shipilitu yajila yaYehova yili nakukafwa vatu jenyi.","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jimangazini\/w20141015\/vyuma-vyavilemuchima-mumulomo-wami-wawangana\/","date":"2019-03-25T16:44:34Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912204077.10\/warc\/CC-MAIN-20190325153323-20190325175323-00357.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000090599,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000090599060059}","num_words":1478,"character_repetition_ratio":0.059,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.152,"stopwords_ratio":0.088,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"Tembele vamwenesele Ezekele yasolola nge vatu jaYehova navakalisuula kuhana mawana. Tunahase kuhana ngachilihi Kalunga chimuna wakuvatula wakumwalisa?—Hep 13:15, 16.\nJila yimwe tunahase kulingilamo ngocho shina kuzatako upayiniya wakukafwa. Mumwaka wamulimo wa 2018 muli tukweji vamwe vaze vali najisateli 5 najisondo 5. Echi chinahase kukafwa vandumbwetu vaze veji kwazananga mumulimo wakwambulula kusongo yavyalumingo kaha, mwomwo yamilimo yakukaye veji kuzatanga. Kaha nawa vaka-kwambulula vanahase kusakula kuzata jola 30 chipwe 50 mukakweji waMarch, naApril, namukakweji uze navavatambukila kuli kalama wakujinguluka.\nNyi ngachilihi nge kuli vyuma vimwe vize navituhonesa kuzata upayiniya wakukafwa? Nge chili ngocho, kaha twatela kufwila kwazana mumulimo wakwambulula kweseka noho hakumina ngolo jetu. Kaha nawa tunahase kuzatako jola jajivulu. Chamokomoko naukalu tunakuhitamo, zangi yetu yakuzanga Yehova yatela kutulingisa tufwile kumuzachila noho hakumina ngolo jetu mumwaka wamulimo wa 2018.—Hoz 14:2\nTALENU VINDIYO YAKWAMBA NGWAVO, YEHOVA IKIYE EJI KUNGUKAFWANGA MUVYUMA VYOSENA, KUFUMAHO KUMBULULENU VIHULA VINO:\nVyuma muka vyeji kulingisanga ndumbwetu Sabina azachile chikuma Yehova?\nUno munahase kulondezeza ngachilihi chakutalilaho chaSabina?\nTukweji muka namusaka kuzata upayiniya wakukafwa mumwaka wamulimo wa 2018?","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jw-mukanda-kukunguluka\/august-2017-mwb\/kunoneka-chakukunguluka-aug28-sept3\/kuzata-upayiniya-wakukafwa\/","date":"2019-03-20T05:14:43Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912202299.16\/warc\/CC-MAIN-20190320044358-20190320070358-00505.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000092983,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.000009298324585}","num_words":158,"character_repetition_ratio":0.076,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.166,"stopwords_ratio":0.12,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"Mulifuci lyetu mwalisala vaixi kujimbango josena jiwana. Tunahase kuwana vaixi muKalungalweiji, muTulwiji, muVyoze na muVyana nawa. Kaha unyanga wavaixi unaliseze ngalila hingalila, kulitesa nakulisala kuze vatela kuyoyela nakusemunwina. Mungalila yaMuxiko vaixi muvatwama, oloze kwatwama membo cipwe kulihi kuze valisala cikuma, nge omu natwivwa kuhanjika camukulwane Alexandre Daniel, muka kulela vaixi kuze kungalila yaMuxiko. Mwata Alexandre Daniel, muka kulela vaixi nambulula jimbongi kwalisala vaixi mungalila yaMuxiko.","id":"","dump":"CC-MAIN-2023-50","url":"https:\/\/rna.ao\/rna.ao\/2021\/06\/15\/vulemo-vuka-vwakala-hakati-ka-vuci\/","date":"2023-11-28T17:16:28Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2023-50\/segments\/1700679099892.46\/warc\/CC-MAIN-20231128151412-20231128181412-00569.warc.gz","language":"lue","language_score":0.9999200106,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 0.9999200105667114}","num_words":65,"character_repetition_ratio":0.097,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.144,"stopwords_ratio":0.092,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"DANIEL NAMIRIAM valimbachile muSeptember 2000, kaha vatwaminenga munganda yaBarcelona, muSpain. Daniel ambile ngwenyi: \"Twayoyelenga chiyoyelo chauhando. Twapwilenga najimbongo jajivulu, ngocho twayilenga nakulya vyakulya kujizuvo jakulila jandando yayinene. Twavwalililenga uvwalo wandando yayinene chikuma, nakutambwojokela kumafuchi eka. Kaha nawa twazachilenga muwande shimbu yosena.\" Oloze vyuma vyalumukile.\nHakukunguluka changalila mu 2006, Daniel evwile kuwaha chihande ahanjikile ndumbwetu uze ahulishile ngwenyi: \"Kutala tuli nakuzata nangolo jetu josena mangana tukafwe vaze vali 'nakutalyangila nakuya kukufwa' vawane jila yakuya kukuyoya chahaya myaka yosena tahi?\" (Vishi. 24:11) Chihande kana chashindakanyine hakulema chakwambulula mujimbu wamuMbimbiliya wakuyovola vatu. (Vili. 20:26, 27) Daniel ambile ngwenyi, \"Ngwevwile kwijiva nge Yehova apwile nakuhulisa yami.\" Ndumbwetu kana ahanjikile nawa ngwenyi nge natuzata chikuma muwande, kaha natupwa vakuwahilila. Daniel amwene ngwenyi mazu kana amuchano. Halwola kana Miriam apwile lyehi payiniya kaha apwilenga wakuwahilila mwomwo yakuzata mulimo kana.\nDaniel ambile ngwenyi: \"Ngwamwene jino ngwami ngwatelelele kwalumunako vyuma.\" Akeheseleko jola jakuzata kumilimo, kaha aputukile kuzata upayiniya. Ashinganyekele ngwenyi nge navaya napuwenyi nakuzachila kuze kuli nakusakiwa vaka-kwambulula Wangana, navakalivwisa kuwaha chikuma.\nVAMWENE UKALU NAKUPWA JINO VAKUWAHILILA\nKuheta muMay 2007, Daniel naMiriam vechele milimo yavo nakuya kuPanama, kulifuchi lize vatambukilile lwola lumwe. Kungalila yaBocas del Toro Archipelago kukalungalwiji waCaribbean, kwatwama matungu amavulu, kaha kwapwilenga chikuma vatu vaze vahanjikilenga lilimi lyaGuaymi. Daniel naMiriam vashinganyekele ngwavo vanahase kutwama kuze hatukweji 8 kweseka najimbongo valamine.\nVatambukilenga hajikinga nakuzauka tulwiji mumato. Veji kwanukanga tunda yajikilomita 32 vatambukile halwola lwatete, kaha vakandukilenga mikinya yayisuku chikuma nakuwema namusana. Ngocho vazeyele chikuma, kaha Daniel asakile nakulezumuka. Oloze omu vaputukile kwambulwila mungalila kana, vatu vavasolwelelenga chisambo, chikumanyi omu vaputukile kuhanjika lilimi lyavatu kana. Nakushimbula chiku, vaputukile kutetekela vilongesa vyaMbimbiliya 23.\nOloze vahombele omu jimbongo vapwile najo jakumine. Daniel ambile ngwenyi: \"Twaputukile kulinyenga hakuwana nge twatelelele jino kukinduluka kuSpain. Kaha twatelelele kuseza vilongesa vyetu, ngocho twevwile chikuma kupihya.\" Oloze omu mwahichile kaha kakweji umwe, vatambwile mujimbu wamwaza. Miriam ambile ngwenyi: \"Vatutongwele tuzate upayiniya wakulipwila. Twawahililile chikuma mwomwo twatwalilileho lika kutwama mungalila kana nakuzata mulimo wetu.\"\nCHUMA CHAVEVWISHILE KUWAHA CHIKUMA\nMu 2015, hakuwana nge liuka lyakeheseleko vatu vakuzata mulimo wakulipwila, Daniel naMiriam vavalwezele vechenga upayiniya wakulipwila nakuzata jino upayiniya washimbu yosena. Vyuma muka valingile? Vafwelelele mazu atwama hali Samu 37:5 akwamba ngwavo: \"Itavila Yehova akutwaminyine mujila yove. Pendamina hali ikiye, kaha mwakukafwa.\" Vawanyine milimo yize yavakafwilenga kuwanako jimbongo jakulikafwa najo, kaha makumbi ano vali nakuzachila muchikungulwilo chamungalila yaVeraguas, muPanama.\nDaniel ambile ngwenyi: \"Shimbu twapwile muSpain, katwashinganyekele ngwetu tunahase kuyoya chakuhona jimbongo jajivuluko. Oloze oholyapwa kacheshi chachikaluko, kaha nawa vyuma vyavilemu vyasakiwa mukuyoya tuli navyo.\" Uno vyuma muka vyavalingisa vawahilile chikuma? Vahanjikile ngwavo: \"Kukafwa vatu vamichima yamwaza valinangule vyaYehova chikiko chuma chatulingisa tuwahilile.\"","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jimangazini\/kaposhi-kakutalila-wakulinangula-may-2017\/kwashiwisa-chiyoyelo-cheji-kunehanga-kuwahilila\/","date":"2019-03-24T06:43:05Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912203378.92\/warc\/CC-MAIN-20190324063449-20190324085449-00218.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000094175,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000094175338745}","num_words":413,"character_repetition_ratio":0.061,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.155,"stopwords_ratio":0.143,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"KAPOSHI KAKUTALILA—MANGAZINI YAKULINANGULA April 2015\nEyi mangazini yili navihande vyakulinangula haJune 1 nakuheta haJune 28, 2015.\nJijila 7 jize veji kuzachisanga vakulwane hakunangula vakwavo\nVakulwane vanahase kunganyala hakulondezeza jijila anangwililengamo Yesu, kaha vaka-kulinangula vanahase kukavangiza chakutalilaho chaElisha.\nLIFE STORY\nMujimbu wakuyoya chaTrophim Nsomba, uze omikile hakumuyanjisa mwomwo yalufwelelo lwenyi muMalawi unahase kumikafwa mufwile kuzachila Yehova nakashishi.\nKuhanjika cheji kuzamisanga usepa. Munahase kuzachisa ngachilihi echi chishina muusoko wenu naKalunga?\nMunahase kuhonesa vyeseko vyavinene nge namutunga usoko wamwaza naKalunga.\nUno chuma chize cheji kwivwisanga kukola kumuchima chinahase kunganyalisa ngachilihi vosena?\nKuwana muvakumbulwila chihula kana nachimihana lutalililo lwakulutwe.","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jimangazini\/w20150415\/","date":"2019-03-19T21:22:38Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912202131.54\/warc\/CC-MAIN-20190319203912-20190319225912-00492.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000097752,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000097751617432}","num_words":90,"character_repetition_ratio":0.059,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.142,"stopwords_ratio":0.044,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"ACHISHINGANYEKENU muli nakutambuka mujila naufuku. Kaha namwivwa nge mutu anakumikavangiza. Omu namwimana, namwivwa nge nayikiye nemana. Omu namuzangula, namwivwa nge nayikiye anakuzangula. Ngocho namuputuka jino kulaha nakuya kuzuvo yasepa lyenu ali hakamwihi. Omu sepa lyenu mwamisokolwela kuchikolo, namwingila nakwivwa jino kumuchima hwo.\nPamo kamwahita muukalu wakufwana nge ouko, oloze munahase kulizakamina mwomwo yaukalu weka wamukuyoya. Chakutalilaho, kutala munakulipika naukalu umwe oloze munakuhona kuufungulula tahi? Uno munakukilikita nakutondatonda milimo oloze munakuhona kuyiwana tahi? Kutala munalizakamina ngwenu namukaviza kulutwe mwomwo munakushinakajiwa tahi? Nyi kuliko vyuma vyeka vize munalizakamina?\nUno kamweshi kwivwa kuwaha kulwezako sepa lyenu uze nahase kumikafwa hakala ukalu muli nawo tahi? Uno mwatwama nasepa uze mwafwelela tahi? Eyo, Yehova ikiye sepa lyenu. Apwile nawa sepa lyaApalahama, ngana muze vasoneka hali Isaya 41:8-13. Muvesi 10 na 13 Yehova alwezele ngamba yenyi ngwenyi: \"Kanda nawivwa womako, mwomwo nguli nayove. Kanda naulizakaminako, mwomwo nguKalunga kove. Nangukujikijisa, nangukukafwa, nangukukwachilila nalivoko lyami lyachilyo lyakwoloka. Mwomwo ami Yehova Kalunga kove nangukukwachililanga nalivoko lyami lyachilyo, yami nguli nakukulweza ngwami, 'Kanda nawivwa womako, nangukukafwa.'\"\n\"NANGUKUKWACHILILA\"\nKutala awa mazu kawamisuulwishileko tahi? Achishinganyekenu Yehova anakuhanjika kuli enu. Mazu kana kaweshi nakusolola nge munakutambuka hamwe naYehovako, numba tuhu chapwa chamwaza kulinga ngocho. Nge munakutambuka hamwe naYehova, kaha mwamikwata nalivoko lyenyi lyachilyo kulivoko lyenu lyachimoswe. Oloze Yehova mwamikwata 'nalivoko lyenyi lyachilyo lyakwoloka kulivoko lyenu lyachilyo,' kwijiva nge anakumifumisa muukalu waunene. Ngocho mwamilweza ngwenyi: \"Kanda nawivwa womako, nangukukafwa.\"\nUno mwamona Yehova kupwa nge Chisemi chenu wazangi uze nahase kumikafwa nge muli muukalu tahi? Amizanga chikuma, kaha asaka kumikafwa mutwame kanawa. Nge muli muukalu, tachikizenu ngwenu Yehova asaka kumikinga mwomwo amizakama. Chikupu vene, \"alizanga kutukafwa mulwola lwaluyando.\"—Samu 46:1.\nKULIZAKAMINA HAMILONGA MWALINGILE KUNYIMA\nVatu vamwe veji kushinganyekanga lika hamilonga valingile kunyima nakulizakamina numba nge Kalunga avakonekela nyi chiku. Nge omu mukiko mwashinganyeka nayenu, kaha anukenu lunga wakushishika Yopa uze alitavilile 'shili alingile kuukweze wenyi.' (Yopa 13:26) Muka-kwimba jisamu Ndavichi ahichile muukalu woumwe, kaha alombele kuli Yehova ngwenyi: \"Kanda nawanuka jishili jakuukweze wami namilonga yami yakuzombwojoka jishimbiko.\" (Samu 25:7) Hakuwana nge katwakupukako, tuvosena 'tuvaka-shili, kaha tunahono kuheta haseteko yaupahu waKalunga.'—Loma 3:23.\nMazu atwama hali Isaya 41 vawasonekelele vatu jaKalunga vakunyima. Vatu kana valingile shili, ngocho Yehova avasopesele nakuvatwala muundungo muMbavilone. (Isa. 39:6, 7) Chipwe ngocho, Kalunga apwile nakushinganyeka kulwola luze mwakasokola veshovo navakapihilila nakwalumuka nakukinduluka kuli ikiye. (Isa. 41:8, 9; 49:8) Namakumbi ano, Yehova anakusololanga likoji lyenyi lyalinene kuli vatu vaze valyononona kuli ikiye.—Samu 51:1.\nAchitalenu chakutalilaho chaTakuya, * uze asakile kumbila tato yakutala mivwimbimbi yauselesele nakulisokota kuusonyi, oloze chamukaluhwilile. Uno evwilenga ngachilihi nge lwola lumwe nahilukila kuvilinga kana? Ambile ngwenyi: \"Ngwalivwilenga kupwa wamokomoko, oloze ngwalombele kuli Yehova angukonekele, kaha angukafwile nakunguzamisa.\" Uno Yehova amukafwile ngachilihi? Vakulwane vamuchikungulwilo chenyi vamulwezele avasanyikenga nge muchima wenyi unakusaka kumuzondola. Ambile ngwenyi: \"Chapwile chachikalu kuvasanyika, oloze omu ngwahamukile nakuvasanyika, vangukolezezelenga.\" Vakulwane valwezele kalama wakujinguluka mangana atambukile Takuya nakumufunga. Kalama wakujinguluka amulwezele ngwenyi: \"Kangwalijililile ami yiveneko, oloze vakulwane vakiko vanangutumu kuli ove mangana tukufunge nakukukolezeza.\" Takuya ambile ngwenyi: \"Ami yami ngunalingi shili, oloze Yehova natumu vakulwane vangukafwe.\" Takuya azovolokele nakupwa payiniya washimbu yosena, kaha anakuzachila jino hamutango. Nganomu chapwile kuli ou ndumbwetu, nayenu Kalunga mwamikafwa muukalu wenu.\nKULIZAKAMINA VYACHIYOYELO\nVatu vavavulu veji kulizakaminanga nge kaveshi hamilimoko. Vamwe nge vanavafumisa milimo cheji kuvakaluhwilanga kuwana jimbongo jakulikafwa najo. Uno munahase kwivwa ngachilihi nge munakuya nakutonda milimo, kaha kwosena vanakumilweza ngwavo milimo yauchi? Nge chuma kana chinasoloka, vatu vavavulu veji kulivwa kupwa vamokomoko. Uno Yehova nahase kumikafwa ngachilihi? Numba tuhu keshi kumihana milimo hahaze veneko, oloze mwamikafwa nakumyanukisa mazu aMwangana Ndavichi uze ambile ngwenyi: \"Ngwapwile ngukanyike, oholyapwa ngunakolo jino, oloze kanda ngumonengaho lyehi muka-kwoloka vanamusuvilila, chipwe kumona vana venyi navalombalomba vyakulyako.\" (Samu 37:25, kwinyikila chamwishi) Enga, Yehova eji kumimona kupwa muvavalemu, kaha mwamikwata 'nalivoko lyenyi lyachilyo lyakwoloka,' nakumikafwa muwane mwakuyoyela mangana mumuzachilenga.\nSara, uze atwama muColombia amwene omu Yehova amukafwile. Azachilenga hakapani yamuhanyinenga jimbongo jajivulu, oloze yamulilililenga lwola. Asakile kupwanga nalwola lwaluvulu lwakuzachila Yehova, ngocho alitwaminyine milimo kana nakuputuka upayiniya. Oloze kawanyine washi milimo yize nayimuhana lwola lwaluvuluko. Shikaho, asokolwele chitanda chenyi chakulanjisa visakwola, oloze mukuhita chalwola jimbongo jakumine, kaha asokele chize chitanda. Sara ambile ngwenyi: \"Mwahichile myaka yitatu chakuzeneka vyakulinga, oloze Yehova angukafwile.\" Alinangwile kulandanga kaha vyuma vyapwile nakusakiwa chikuma mukuyoya, nakuhona kulizakamina vyahamene. (Mateu 6:33, 34) Kutwala muze, mukulwane wamilimo kuze azachilenga amusanyikile nakumuhana milimo yize azachilenga. Oloze ikiye amulwezele ngwenyi nahase kuzata, chikalu kaha mwamuhana lwola lwakuzatanga milimo yakushipilitu. Numba tuhu katambula jimbongo jajivuluko, oloze anakupwanga nalwola lwaluvulu lwakuzata upayiniya. Vyuma kanevi ahichilemo, vyamulingishile ambenga ngwenyi, \"Ngunamono omu livoko lyaYehova linangukafwenga.\"\nKULIZAKAMINA VYAUSHINAKAJI\nUkalu ukwavo unakuyanjisa vatu shina kulizakamina vyaushinakaji. Vatu vavavulu nge vanakupandama kumyaka yakutambula litayamende, veji kulizakaminanga numba nge navakapwa najimbongo jakulikafwa najo mukuyoya. Veji kulizakaminanga nawa vyakulikangula chavo omu navakapwa tushinakaji. Ndavichi nayikiye pamo alizakaminyine hakulomba Yehova ngwenyi: \"Kanda naungumbila omu ngunashinakajako. Kanda naungusuvilila omu ngolo jinangukumuko.\"—Samu 71:9, 18.\nVyuma muka navikafwa vangamba jaYehova valivwe kupwa vakukingiwa omu navashinakajiwa? Vatela kuzamisa lika lufwelelo lwavo muli Kalunga nakufwelela ngwavo mwavahananga vyuma vyasakiwa mukuyoya. Nge kunyima vayoyelenga muuhando, kaha nachipwa chamwaza kwashiwisako chiyoyelo chavo. Vatela kumona ngwavo, \"kulya visakwola\" chapwa chamwaza kuhambakana \"kulya nyama yangombe yamaji,\" mwomwo echi nachivakafwa valikangule kumujimba. (Vishi. 15:17) Nge mwafwila kwivwisa Yehova kuwaha, kaha mwamizakamanga namulwola lwaushinakaji.\nTalenu chakutalilaho chaJosé naRose, vaze vanazatenga mulimo washimbu yosena hamyaka yakuhambakana 65. Hamyaka yayivulu, vanalamenga chisemi chavo hakumbi hakumbi. Kaha nawa José navijinga musongo wakasa. Uno Yehova nakafwenga ava valunga napwevo tahi? Eyo. Ndumbwetu Tony napuwenyi Wendy vamuchikungulwilo chavo vavahanyine kapete kakusavala hazuvo yavo chakuhona kuvafwetesa. Vasakile kuvakundwiza mangana vatwaleho kuzata upayiniya. Kumyaka yakunyima omu Tony apwilenga kushikola, amwenenga vaJosé naRose navaya nakwambulula lwola lwosena. Avazangile mwomwo vapwilenga natwima yakuzata mulimo kana, echi chamukolezezele. Hakumona omu vanazachilanga Yehova mukuyoya chavo chosena, ngocho vafwililile kuvakafwa. Tony napuwenyi Wendy vanakafwe ava vandumbwetu hamyaka 15, kaha oholili vali jino namyaka 80. Ava vandumbwetu vatushinakaji vamona jila vanakuvakafwilamo kupwa wana wakufuma kuli Yehova.\nNayenu nawa Kalunga mwamikafwa 'nalivoko lyenyi lyachilyo lyakwoloka.' Kutala nayenu namwolola livoko nakukwata kulivoko lyauze atushika ngwenyi: \"Kanda nawivwa womako, nangukukafwa\" tahi?\n^ par. 11 Majina amwe vanawalumuna.","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jimangazini\/kaposhi-kakutalila-wakulinangula-july-2016\/kanda-nawivwa-womako-nangukukafwa\/","date":"2019-03-24T16:19:10Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912203462.50\/warc\/CC-MAIN-20190324145706-20190324171706-00286.warc.gz","language":"lue","language_score":1.000009656,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000096559524536}","num_words":953,"character_repetition_ratio":0.049,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.157,"stopwords_ratio":0.132,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"Omu vakwachile Yesu mumilemba yaNgetesemane, vaposetolo jenyi vevwile woma kaha vachinyine. Oloze vaposetolo vavali kavachinyine nakuya kwakusukuko. Vaposetolo kana vapwile vaPetulu \"nakambaji weka,\" pamo kaposetolo Yowano. (Yowano 18:15; 19:35; 21:24) Kaha vawanyine Yesu pamo omu vapwile nakumutwala kuzuvo yaAnase. Omu Anase atumine Yesu kuli Kapilishitu Wakulitulaho Kayafwase, Petulu naYowano vakavangijile munyima. Vevwile chikuma woma mwomwo valizakaminyine havyuma vinahase kusoloka kuli vakiko nakuli Mwata wavo.\nHakuwana nge Yowano vamutachikijile kuli kapilishitu wakulitulaho, ngocho ahashile kwingila muchipango chakuzuvo yaKayafwase. Oloze Petulu asalile haweluka palanga nomu akindulukile Yowano nakuhanjika kuli ngamba wapwevo uze apwile nakulama chikolo. Kaha Petulu vamwitavishile kwingila.\nUfuku kanou kwapwile chishika chikuma, ngocho vaze vapwile muchipango vawikile kakahya mangana votenga. Petulu atwamine navaze vapwile nakwota kakahya nakuvandamina \"amone vyuma navisoloka\" kuli Yesu. (Mateu 26:58) Jino uze mwanapwevo alaminenga kuchikolo, uze nawa etavishile Petulu kwingila, amumwene kanawa mwomwo kwapwile milangi yakakahya. Ambile ngwenyi: \"Ngwetu nayove ukambaji kayou mutu, nyi mweka?\" (Yowano 18:17) Kaha navatu vavavulu vamutachikijile Petulu ngwavo apwile nakutambuka naYesu.—Mateu 26:69, 71-73; Mako 14:70.\nChuma kana chevwishile Petulu kupihya. Kaha kasakile vatu vamutachikizeko, ngocho aputukile kuhiluka ufuchanyima kuchikolo. Akanyine ngwenyi kapwile hamwe naYesuko hakwamba ngwenyi: \"Ami kangwamutachikizako, kaha ovyo uli nakuhanjika nawa kavyangulumbunukilileko.\" (Mako 14:67, 68) Aputukile \"kulyangula nakulishinga,\" kulumbununa nge apwile nakusaka kulishinga mangana asolole nge mazu ahanjikile amuchano nakwitavila kumona ukalu kachi nge vyuma nahanjika keshi vyamuchanoko.—Mateu 26:74.\nChasoloka nge halwola kana chihande chaYesu chapwile nakutwalaho lika muchipango chazuvo yaKayafwase. Petulu navakwavo veka vaze vapwile nakuvandamina, vahashile kumona vinjiho vavavulu vaze vapwile nakwingila nakulovoka.\nMujila ahanjikililengamo Petulu yamusolwele nge apwile muka-Ngalileya, ngocho mazu ahanjikile akwamba ngwenyi katachikijile Yesuko apwile amakuli. Kaha Malaku uze vatetele litwitwi kuli Petulu apwile nakausoko kenyi uze apwile haze halizavu. Ngocho uze lunga atachikijile Petulu, nakwamba ngwenyi: \"Kumana kangwakumonanga nenyi hamwe mumilembako nyi?\" Omu Petulu akanyine kamuchitatu, ndemba atambikile ngana muze ambile Yesu.—Yowano 13:38; 18:26, 27.\nHalwola kana chasolokele nge Yesu apwile helu oku natale muchipango. Kaha Mwata alumukile nakutala Petulu, ngocho Petulu evwile kukola kumuchima. Anukile mazu ahanjikile Yesu halikumbi lize vapwile mukapete kahelu. Achishinganyekenu omu Petulu evwile kumuchima wenyi hakwanuka vyuma alingile! Petulu alovokele haweluka wachipango nakulila chikuma.—Luka 22:61, 62.\nMwomwo ika chuma kana chasolokelele? Mwomwo ika Petulu uze asolokele nge wakuhya kushipilitu nakupwa wakushishika akanyinyine Mwata wenyi? Muchano vautanganyishile, kaha Yesu nawa vamumwene kupwa hichihwanga wamunene. Petulu atelele kuhakwila ou mutu wakuzeneka chuma chakumuhanyina mulonga, oloze akanyine mutu uze atwama \"namazu akuyoya chahaya myaka yosena.\"—Yowano 6:68.\nVyuma vyasolokelele Petulu vyasolola nge namutu walufwelelo, wakulihana nahase kulimbenja nge kaliwahishile kanawa havyeseko vinahase kusoloka kulutweko. Vyuma kanevi ahichilemo Petulu vyatela kunangula vangamba jaKalunga vosena chishina chachilemu.","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/mikanda\/jesus\/mulimo-wamakumishilo\/petulu-mwakana-yesu\/","date":"2019-03-22T06:02:17Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912202635.43\/warc\/CC-MAIN-20190322054710-20190322080710-00219.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000084639,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.000008463859558}","num_words":406,"character_repetition_ratio":0.051,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.17,"stopwords_ratio":0.116,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"IN THIS SECTION\nKAPETULU 101\nMaliya ndumbu yaLazalu alingile vyuma vize vyanehele vikokojola, oloze Yesu amuhakwililile.\nKAPETULU 102\nAteselemo upolofweto uze vahanjikile myaka 500 kushikulu.\nKAPETULU 103\nChasoloka nge vatu vapwilenga nakusekasana muYelusalema vawane mwakuyoyela, nyi mwomwo ika Yesu avavulukilile ngwenyi vihwanga?\nKAPETULU 104\nUno hatwama chihandwa hakufwelela Yesu nakulingako vyuma vimwe vize navisolola lufwelelo kana tahi?\nKAPETULU 105\nYesu anangwile tumbaji twenyi kutalisa kukupwa nalufwelelo lwakukola nakulumbununa ovyo vyalingishile Kalunga akane muyachi waIsalele.\nKAPETULU 106\nWanenu ulumbunwiso wachifwanyisa chalunga uze alwezele vana venyi vamalunga vavali vazate muwande wenyi wamivinyo nachifwanyisa chalunga uze atumine vaka-kulima vakuhuka.\nKAPETULU 107\nChifwanyisa ahanjikile Yesu chapwile hiupolofweto.\nKAPETULU 108\nAholesele vaFwaliseu, navaSatuse, nalizavu lyavaka-kole jenyi.\nKAPETULU 109\nMwomwo ika Yesu asopolwelele vilinga vyamukwitava vyakulihandununa?\nKAPETULU 110\nYesu azachishile chakutalilaho chatuliwe wakuhutwa hakunangula chishina chachilemu.\nKAPETULU 111\nUpolofweto wenyi wateselemo mulikulukaji lyamyaka lyakulivanga. Kutala naukatesamo chikuma kumakumbi akulutwe tahi?\nKAPETULU 112\nUno Yesu apwile nakulumbununa nge tumbaji twenyi vamwe navakapwa vakuhulama, kaha vakwavo navakapwa vakuzangama tahi?\nKAPETULU 113\nChifwanyisa chaYesu chalumbunwine mazu awa ngwenyi: \"Weshowo ali navyo, navamuwezelako vikwavo.\"\nKAPETULU 114\nYesu azachishile chifwanyisa hakusaka kulumbununa oho nahakapendamina kusopesa chahaya myaka yosena.\nKAPETULU 115\nMwomwo ika chapwililile chakutamo vatwamina vamukwitava kwitavila kufweta Yuta jimbongo japalata 30 mangana asolole Yesu?\nKAPETULU 116\nAkomwesele vaposetolo jenyi hakuzata mulimo uze vazachilenga vandungo.\nKAPETULU 117\nYesu alingile chilika chakwanuka kufwa chenyi chize vatela kulinga vaka-kumukavangiza mwaka himwaka haNyisane 14.\nKAPETULU 118\nVaposetolo vavulyamine vyuma avalwezele Yesu hachingoloshi vene chize.\nKAPETULU 119\nYesu mwanangula muchano waulemu kupandama kukulomba kuli Kalunga.\nKAPETULU 120\nMujila muka tumbaji twaYesu vahashile 'kwima mihako'?\nKAPETULU 121\nMujila muka Yesu afungulwile kaye kaze kamujihile?\nKAPETULU 122\nYesu alumbunwine hatoma ngwenyi ateselemo vyuma vyavivulu, keshi kuneha kaha ulwilo kuli vatuko.\nKAPETULU 123\nMwomo ika Yesu alombelele ngwenyi: \"Fumisa lupasa kanelu kuli ami\"? Kutala apwile nakusaka kulitwamina kuzata mulimo wenyi wakupwa Muka-kusokola tahi?\nKAPETULU 124\nYuta ahashile kuwana Yesu numba tuhu mwapwile mukachi kaufuku.\nKAPETULU 125\nMulonga vamuvangijikilile Yesu wasolwele hatoma nge vatu vahokwele chiyulo chakwoloka.\nKAPETULU 126\nMwomwo ika Petulu uze apwile mutu walufwelelo nakulihana akanyinyine Yesu mukashimbu kakandende?\nKAPETULU 127\nVatwamina vamukwitava chavaYuleya navasolola vishinganyeka vyavo yavipi.\nKAPETULU 128\nMwomwo ika Pilatu atumine vatu vatwale Yesu kuli Helote vakamusopese? Uno Pilatu kapwile nangolo jakusopesa Yesuko tahi?\nKAPETULU 129\nNaPilatu atachikijile vilinga vyamwaza asolwele Yesu.\nKAPETULU 130\nMwomwo ika Yesu alwezele vaze mapwevo vapwile nakulishona nakulila ngwenyi vatela kulililila vavene navana vavo, keshi kulilila ikiyeko?\nKAPETULU 131\nYesu ashikile chihwanga uze vamupapalilile nenyi chuma chachilemu chikuma.\nKAPETULU 132\nMilima yakukomwesa yize yasolokele namusana, namundenda, nakupulika chalihina lyamutembele, vyosenevi vyatalisa kuchuma chimwe kaha.\nKAPETULU 133\nMwomwo ika vasakile kufunda washi mujimba waYesu shimbu kanda likumbi lilauke?\nKAPETULU 134\nOmu asangukile Yesu, chakavanga alisolwele kuli tumbaji vamapwevo muchishishisa chakulisolola kuli vaposetolo jenyi.\nKAPETULU 135\nMujila muka Yesu alisolwele kuli tumbaji twenyi mangana vatachikize ngwavo nasanguka?\nKAPETULU 136\nPetulu vamwanukishile mapapa katatu mangana asolole numba nge azanga Yesu.\nKAPETULU 137\nKufuma halwola vamusangwile nakuheta halwola ayile mwilu, Yesu ahanjikilenga kuli tumbaji twenyi mapapa kakavulu vyuma navakatambula namujila navakavizachishilamo.\nKAPETULU 138\nVyuma muka alingile Yesu halwola apwile nakuvandamina kufungulula vaka-kole jenyi?\nKAPETULU 139\nYesu achili navyuma vyavivulu vyakulinga shimbu kanda ahane Wangana kuli Ise Kalunga.","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/mikanda\/jesus\/mulimo-wamakumishilo\/","date":"2019-03-23T19:23:08Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912202924.93\/warc\/CC-MAIN-20190323181713-20190323203713-00293.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000050068,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000050067901611}","num_words":482,"character_repetition_ratio":0.085,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.169,"stopwords_ratio":0.075,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"OMWO CHALUMBUNUKILA\nKutachikiza mutu kachalumbununa kwijiva kaha lijina lyenyi nomu asolokako. Oloze chasakiwa kutachikiza vyuma afwelela mutu, navyuma afwila kulinga navilinga vyenyi. Shikaho kutachikiza mutu chalumbununa kwijiva vyuma vyosena hali mutu.\nOVYO CHAPWILA CHACHILEMU\nKulitachikiza enu vavene omu mwapwa, nachimikafwa mulinge vyuma mwafwelela kuhambakana kukavangiza kaha vyuma navamilweza vakwenu.\n\"Vatu vamwe tunahase kuvafwanyisa kuvatu vamalengeso vaze tweji kumonanga kuvitanda. Ava vatu vamalengeso kavalisakwila vavene vyakuvwalako, oloze veji kuvasakwilangavyo.\"—Adrian.\n\"Ngunalinangula jino mwakulingila vyuma vyakwoloka numba tuhu shimbu jimwe chapwa chachikalu kulinga ngocho. Ngweji kutachikizanga masepa jami vamuchano kachi nge navavumbika vyuma ngwazanga.\"—Courtney.\nLUSHIMBI LWAMUMBIMBILIYA: \"Kanda namwitavila katwamino kamyaka yino kamyalumuneko, oloze alumukenu hakulingisa vishinganyeka vyenu kupwa vyavihya.\"—Wavaka-Loma 12:2.\nVYUMA MWATELA KULINGA\nFwilenu kukekesa kanawa omu mwapwa, nomu mwafwila kukapwa kulutwe, mangana mutachikize oho mwajikijila, noho mwazeyela, navyuma mwafwelela. Chuma nachimikafwa kulinga ngocho shina kulihulisa enu vavene vihula vinakavangizaho.\nHakumina ngolo Jenu: Wana nauhashi muka ngwatwama nawo? Ngwajikijila haka? (Chakutalilaho: Kutala ngweji kulamanga lwola tahi? Uno ngwatwama namuchima wakulikanyisa tahi? Ngweji kuzatanga nangolo tahi? Uno ngwatwama namuchima wakuhana tahi?) Vyuma muka vyamwaza ngweji kulinganga?\nVYUMA VIZE NAVIMIKAFWA: Uno mweji kuchiwananga kupwa chachikalu kutachikiza vyuma vyamwaza mwahanjikile nakulinga kunyima tahi? Hulisenu chisemi chipwe sepa lyenu uze mwafwelela chikuma amilweze oho mwajikijila novyo nahanjikila ngocho.\nLUSHIMBI LWAMUMBIMBILIYA: \"Mutu himutu akekese vilinga vyenyi, kaha mwawahilila navyuma vyenyi ivene, keshi hakulyesekesa kumutu mukwavoko.\"—Wavaka-Ngalesha 6:4.\nKuhehela chenu: Vilinga muka ngwatela kuzachilaho chikuma? Vyuma muka vize vyeji kungulingisanga ngwingile mucheseko? Muvyuma muka ngwatela kufwila chikuma kupwa namuchima wakulikanyisa?\nLUSHIMBI LWAMUMBIMBILIYA: \"Kachi nge natwamba ngwetu, 'Etu katweshi nashiliko,' kaha tuli nakulyonga etu vavene.\"—WaYowano 1, 1:8.\nVyuma Mwafwelela: Jishimbi muka ngweji kukavangizanga, kaha mwomwo ika? Uno ngwafwelela Kalunga tahi? Unjiho muka ngwatwama nawo uze wasolola nge Kalunga kwatwama? Vyuma muka ngwamona kupwa vyakuhenga, kaha mwomwo ika? Vyuma muka ngwafwelela vize navikasoloka kulutwe?\nLUSHIMBI LWAMUMBIMBILIYA: \"Uhashi wakushinganyeka naukukinganga. Uhashi wakukekesa vyuma nawa naukulamanga.\"—Vishimo 2:11.","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jimangazini\/tonenu-na2-2018-jul-aug\/jitanga-jifukile-kutachikiza-omu-apwa-mutu\/","date":"2019-03-22T12:20:52Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912202658.65\/warc\/CC-MAIN-20190322115048-20190322141048-00078.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000095367,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.000009536743164}","num_words":298,"character_repetition_ratio":0.07,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.155,"stopwords_ratio":0.131,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"ULEMU WAVIKUMBA VYAKUMBACISA PHWEVO MULI VALUVALE\nMucisemwa caLuvale vikumba vyatwama naulemu waunene muvilika vyakumbata phwevo, mwomwo vyalumbununa unjiho wakununga malo hakaci kalunga naphwevo, namuli vatanga nawa. Xikaho capwa cijililo cacisemwa cavaLuvale cinafumu kuli vakhakuluka, kaha twatela kucikavangisa likha swi nakuli naveza kulutwe kucina nacijimbala. Twivwenu kanawa mazu avamama Matilde Kamboyi kutwala kucihande cino: Vikumba vyakumbacisa phwevo kuLuvale vyatwama naulemu waunene ciyovo, nge omu tunevu kuhanjika cavamama Matilde Kamboyi.","id":"","dump":"CC-MAIN-2023-14","url":"https:\/\/rna.ao\/rna.ao\/2021\/07\/27\/kudima-2\/","date":"2023-03-23T01:34:06Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2023-14\/segments\/1679296944606.5\/warc\/CC-MAIN-20230323003026-20230323033026-00291.warc.gz","language":"lue","language_score":0.9997758269,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":2,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 0.9997758269309998}","num_words":68,"character_repetition_ratio":0.08,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.135,"stopwords_ratio":0.059,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"VATU VAPWA VAKULIPWILA MUJIJILA JAKULISEZASEZA, VEJI KUSONEKANGA, NAKUKWITA ULOMBO, NAKUTUNGA VYUMA, NAKUSHINGANYEKANGA HAVIHULA VYAVILEMU VYAMUKUYOYA: Mwomwo ika kwapwila melu namavu? Kuyoya chetu chaputukile ngachilihi? Mwomwo ika tweji kuyoyelanga? Vyuma muka twatalilila?\nVatu vamwe veji kwivwanga sonyi kuhulisa vihula kana, mwomwo vashinganyeka ngwavo vyapwa vyavikalu kuli vakiko. Veka vashinganyeka ngwavo vihula kana kavyatwama nanganyoko mwomwo kuyoya chalijililile chivene. William Provine uze alinangula chikuma mijimbu yakushikulu navyuma vyakuyoya ambile ngwenyi: \"Kakwatwama tulungako, nevi tweji kuyoyelanga vene vyauchi, kaha nawa kakwatwama najindongi jahanjika hakuyoya, nakuyoya vene kachatwama naulumbunwisoko.\"\nVatu vamwe kavetavila kunangula kanechiko. Veji kumonanga omu vyalonga vyuma vyamumelu nahamavu nomu vyasoloka kanawa, kaha nawa vyeji kutambukanga nakukavangiza kanawa jishimbi javyo. Veji kulikomokelanga hakumona vyuma vyakutenga. Kaha vatu kana veji kutunganga vyuma hakulondezeza vyuma kanevi. Hakumbi hakumbi veji kumonanga vyuma vize vatenga mujila yakukomwesa, kaha nawa vyeji kusololanga nge vavitenga kumutu wamangana chikuma keshi nge vyapwa vyakulijila kahako.\nVishinganyeka kana vinalingisa vatu vaze vafwelela ngwavo vyuma vyalijililile vivene vaputuke kufwila kutachikiza vyuma vyavivulu kutalisa kuchihande kanechi. Talenu havyakutalilaho vivali vinakavangizaho.\nALEXEI MARNOV NDOTOLO WAMISHISA YAKUWONGO. Ambile ngwenyi: \"Hamashikola aze ngwatangililile vanangwilenga ngwavo Kalunga katwamako kaha nawa ngwavo kuyoya chalijililile chivene, ngocho vamwenenga mutu uze afwelele Kalunga kupwa wakusalila chikuma.\" Oloze kuheta mu 1990, aputukile kukana kunangula kanechi.\nAmbile nawa ngwenyi: \"Ngunafwilanga chikuma kutachikiza kanawa omu vyuma vimwe vyazata kuhakilako vene nawongo wamutu. Jila weji kuzachilangamo wongo wamutu yapwa yayikalu chikuma kutachikiza kuvatu. Uno wongo vautengele ukafwe mutu kupwa nachinyingi nauhashi wakulinangula kufumaho kaha himwafwa tahi? Omu keshi mukikoko. Kaha ngwaputukile jino kushinganyeka nakulihulisa ngwami: 'Mwomwo ika twapwilako? Mwomwo ika tweji kuyoyelanga?' Hanyima yakushinganyeka yavihula kana, ngwakukulwile jino ngwami, kwatwama Tengi.\"\nKufwila kutachikiza ovyo tweji kuyoyelanga chalingishile Alexei aputuke kulinangula Mbimbiliya. Kutwala muze napuwenyi uze apwa Ndotolo uze akanyinenga ngwenyi Kalunga katwamako, aputukile jino kulinangula Mbimbiliya mangana amone numba nge vyuma apwile nakulinangula lunga lyenyi vyapwile vyamuchano nyi chiku. Oholyapwa jino vosena vafwelela Kalunga nakutachikiza vyuma ajina kukalingila vatu kweseka namuze yalumbununa Mbimbiliya.\nHUABI YIN NDOTOLO UZE ALINANGULA VYAKUZUMA CHALIKUMBI. HUABI YIN, alinangwile vyasayasi hamyaka yayivulu nakuhehwojola hakuzuma chalikumbi. Achishinganyekenu hatuvyuma twatundende [electrons naions] tuze twatunga kuzuma chamusana.\nHUABI ambile ngwenyi: \"Etu vaka-sayasi, tweji kulinangulanga vyuma vyakukomwesa vize vyatwama mwilu nahano hamavu kaha nawa tweji kuwananga nge vyuma kana vyazata mukulonga nakukavangiza jishimbi javyo. Kaha ngwalihulishile ngwami; 'Uno eji jishimbi iya ajihakileko?' Kachi nge kakahya kasakiwa kukazachisa kanawa numba kahone kwenyeka vyuma, kaha iya ahakileko jishimbi jakutwaminyina likumbi mangana kupwenga kuzuma chakutamo? Kutwala muze ngwambile jino ngwami: Mazu atete aze atwama muMbimbiliya apwa akwoloka. Aze amba ngwawo: 'Hakuputuka Kalunga atangile melu namavu.'\"—Kuputuka 1:1.\nKuhanjika muchano, sayasi yinalingisa vatu vaputuke kuhulisa vihula vyakufwana nge, uno maselusi awongo azata ngachilihi? Uno likumbi lyeji kunehanga ngachilihi kuzuma nakumunyika? Oloze Alexei naHuabi vawanyine nge Mbimbiliya yakumbulula vihula vyavilemu vyakufwana nge \"mwomwo ika\" melu namavu vyapwilako? Mwomwo ika melu namavu veji kuvitwaminyinanga kujishimbi? Kaha mwomwo ika twapwilako?\nMbimbiliya yahanjika kutalisa kumavu ngwayo: \"[Kalunga] kawatengele chawanako, oloze awatengele ngwenyi hatwamenga vatu.\" (Isaya 45:18) Chapundu vene, Kalunga ajina kulinga vyuma vyamwaza hano hamavu, vyuma ajina Kalunga vanavivuluka muchihande chinakavangizaho chize chinahanjika halutalililo lwetu lwakulutwe.","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jimangazini\/tonenu-na1-2018-mar-apr\/mwakupwila-vakuwahilila-mukuyoya\/","date":"2019-03-20T19:16:23Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912202450.86\/warc\/CC-MAIN-20190320190324-20190320212324-00333.warc.gz","language":"lue","language_score":1.000009656,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000096559524536}","num_words":500,"character_repetition_ratio":0.059,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.147,"stopwords_ratio":0.134,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"Mose naAlone vayile nakulweza Fwalo mujimbu wakufuma kuli Kalunga ngwavo: 'Nge kaweshi kusuula vatu jami, kaha nanguneha vikesu mulifuchi lyosena.' Ngocho vikesu vavavulu vaputukile kwingila mujizuvo javaEjipitu josena. Mulifuchi lyosena mwapwile vikesu. Oloze mungalila yaNgoshene muze vatwaminenga vaIsalele kamwapwile chikesu numba umweko. Echi chipupu chamuchiwana navyeka vyakavangijileho vyejile kaha hali vaEjipitu. Ngocho Fwalo alwezele Mose naAlone ngwenyi: 'Lembelelenu Yehova mangana afumiseko ava vikesu. Kaha nangusuula vatu jenu.' Oloze omu Yehova afumishileko vaze vikesu, Fwalo alumwine cheka vishinganyeka vyenyi. Uno Fwalo alinangwileko chishina chachilemu tahi?\nYehova ambile ngwenyi: 'Nge Fwalo mwahona kusuula vatu jami, kaha vimuna javaEjipitu navaviza nakufwa.' Likumbi lyakavangijileho vimuna vaputukile kufwa. Oloze vimuna javaIsalele kavafwileko. Chipwe ngocho, Fwalo akaluhwishile lika muchima wenyi nakuhona kuvasuula.\nYehova alwezele Mose ayenga kuli Fwalo nakwasa uto mwilu. Uze uto walumukile nakupwa lukungu mulifuchi lyaEjipitu lyosena. Luze lukungu lwanehele mahute amapi hali vatu vamuEjipitu navimuna javo vosena. Chipwe ngocho, Fwalo akanyine kusuula vaIsalele.\nYehova atumine cheka Mose kuli Fwalo nakumulweza ngwenyi: 'Kutala uchili lika nakukana kusuula vatu jami vayenga tahi? Hamene nakukanoka vula yayinene yamalolwa.' Likumbi lyakavangijileho, Yehova anokesele vula yamalolwa, yamikalateta nakakahya. Eyi yapwile vula yayinene chikuma yize kanda yinokengaho lyehi muEjipitu. Mitondo navyuma vyakusoka hamavu vyalyenyekele, oloze vyuma kana kavyalyenyekele mungalila yaNgosheneko. Kaha Fwalo ambile ngwenyi: 'Lembelelenu Yehova mangana vula yechenga kunoka, kaha namuya.' Oloze omu yechele kunoka, Fwalo alumwine vishinganyeka vyenyi nakukana kuvasuula.\nJino Mose ambile ngwenyi: 'Vambimba navalya vyuma vyakusoka hamavu vyosena vize vyasalileho omu yanokele vula yamalolwa.' Vambimba vavulile chikuma kaha valile vyuma vyakusoka hamavu navize vyapwile kumitondo. Fwalo ambile ngwenyi: 'Lembelelenu Yehova mangana afumiseko ava vambimba.' Numba tuhu Yehova afumishileko ava vambimba, oloze Fwalo akanyine kusuula vaIsalele.\nYehova alwezele Mose ngwenyi: 'Olola livoko lyove mwilu.' Hahaze vene mulifuchi mwapwile milima. VaEjipitu kavamwene kala chumako hamakumbi atatu. Oloze kuli vaIsalele kwapwile musana.\nFwalo alwezele Mose ngwenyi: 'Yenu navatu jenu. Oloze sezenu vimuna jenu.' Mose ambile ngwenyi: 'Twatela kumbata vimuna jetu mangana tukavahane kupwa wana kuli Kalunga ketu.' Fwalo apihililile nakwamba ngwenyi: 'Fuma kuli ami. Kanda ukeza cheka kuli amiko kuchina nangukakujiha.'\n\"Namukamona chihandwa chatwama hali muka-kwoloka namuka-kuhuka, nahali ou eji kuzachilanga Kalunga nayou azeneka kumuzachila.\"—Malaki 3:18","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/mikanda\/mbimbiliya-mijimbu-vyuma-namulinangula\/4\/chipupu-4-nakuheta-ku-9-vize-vyejile-hali-vaejipitu\/","date":"2019-03-26T16:50:12Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912205597.84\/warc\/CC-MAIN-20190326160044-20190326182044-00177.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000089407,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000089406967163}","num_words":347,"character_repetition_ratio":0.068,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.158,"stopwords_ratio":0.153,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"UNO usekeseke weji kufumanga kulihi? Kwatwama vyuma vyavivulu vyeji kutunganga usekeseke. Kwatwama ishi uze eji kutunganga usekeseke vavuluka ngwavo parrot. Nge kanyama nafu mulwiji, ou ishi eji kutafunyanga vifuhwa vyauze kanyama, kaha vyeji kupwanga jino usekeseke.\nOu ishi atwama mutulwiji vaze vatwama nameya azuma. Nge natafunya lyeyi vize vifuwa, eji kuviminanga. Kweji kukamukanga musoji kaha mwavifwiza nakupwa jino usekeseke. Ishi kana atwama namazo akukola aze eji kumukafwanga kutafunya vize vifuwa. Ava vaishi veji kuyoyanga myaka 20 chakuzeneka kupukuka mazo.\nMutulwiji muze mweji kufwanga tunyama vavavulu, ou ishi eji kuchikanga vifuhwa vyavivulu nakutunga usekeseke wauvulu mulwola lwalundende. Vaka-kuhehwojola vamba ngwavo ou ishi eji kutunganga milumba yayivulu yausekeseke.\nOu ishi eji kulinganga nawa vyuma vikwavo. Omu eji kufulyangilanga hakulenda vize vifuwa, hachihela haze apwanga heji kusalanga haunyoji. Malolwa nawa nawakiko eji kupwanga atoma mwomwo eji kulendanga kanawa mafwo namwila weji kupwangaho. Oloze mutulwiji muze kamwatwama vaishi kanako malolwa veji kuwafwikanga kumafwo nakumwila ngocho kaweshi kusoloka kanawako. Mukanda umwe wamba ngwawo: \"Nge vaishi kana kavapwileko, kachi malolwa mutulwiji kana kawasolokako.\"—Reef Life.\nHakuwana nge ou ishi eji kuzatanga mulimo waunene namusana, ngocho eji kusakiwa kusavala naufuku. Oloze eji kuchiwananga kupwa chachikalu kusavala mwomwo vaishi natunyama veka vamulwiji veji kumutondanga chikuma mangana vamulye. Ngocho hakusavala eji kwingilanga mumalolwa, oloze lwola lumwe veji kumukavanga kuli vaishi vavanene nakumulya.\nLwola lumwe naufuku, ava vaishi veji kututumunanga lifulu hamujimba lize lyeji kuvafwikanga kuchina navavamona kuli vitoji. Vaka-kuhehwojola vyavaishi kana vamba ngwavo lize lifulu lyeji kunukanga nakuhanga vaka-kole jenyi.\nOu ishi eji kusolokanga kanawa, kaha vanahase kumumwena hahasuku nge ali hamalolwa. Ulombo wava vaishi weji kwalumukanga omu veji kukolanga. Mutulwiji muze kavajiha chikuma ou muyachi wavava vaishiko, kaveshi kuchina vatuko. Ngocho cheji kupwanga chachashi kuvatala.\nVaka-kujiminyina kwishi yameya vamba ngwavo, vaishi kana veji kusoloka kanawa nge munavaswenye mwakamwihi nakutala omu veji kuhemanga mulwiji nakumbolokota vifuwa. Kuvihela kuze veji kupwanga kweji kusolokanga kanawa, ngocho vaishi natunyama veka vamulwiji veji kutwama kanawa kuvihela kana, kaha vatu nawa veji kulivwisa kuwaha kuvatala.","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jimangazini\/g201506\/ishi-uze-eji-kutunganga-usekeseke\/","date":"2019-03-24T11:44:00Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912203438.69\/warc\/CC-MAIN-20190324103739-20190324125739-00122.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000098944,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000098943710327}","num_words":319,"character_repetition_ratio":0.068,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.152,"stopwords_ratio":0.085,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"MWAHICHI kafwe myaka 800 kufuma haze vatu vahanjika lilimi lyaMaori vazaukile kalungalwiji nakuya nakutwama mulifuchi lyaNew Zealand. Omu vahetele kulifuchi kana vawanyine ngalila yize yalihandunwine nangalila yaPolynesia kuze vafumine. Mulifuchi lyaNew Zealand mwatwama jipili, nameya akale, natuselwoke vameya azuma, nambundu. Kahomu mwahichile makulukaji amyaka atanu, mulifuchi kana mwejile cheka vatu vaze vafumine kuEurope. Makumbi ano, vatu vavavulu mulifuchi lyaNew Zealand vatachikiza visemwa vyaAnglo-Saxon and Polynesian. Kaha vatu vakuheta kujipaseti kafwe 90 vatwama mumbaka yalifuchi kana. Mbaka yaWellington, yize yatwamina kusulo yakaye yapwa himbaka yimwe yize yalihandununa najimbaka jikwavo.\nNumba tuhu lifuchi lyaNew Zealand lyatwama kwauka walyo, oloze lyapwa lyamwaza chikuma, ngocho mwaka himwaka vatu vakuheta kujimiliyoni jitatu veji kuyanga nakutala lifuchi kana.\nMulifuchi kana nawa mwatwama tunyama vakulisezaseza, natujila vavavulu vaze kavatukako, kuhambakana kala lifuchi muno mukaye. Kaha nawa mwavula vimbwakangala vaze vanahase kuyoya myaka 100. Mwatwama nawa tufukufuku, navaishi vavanene vamukalungalwiji.\nVinjiho jaYehova vanazatenga natwima mulimo wakwambulula mulifuchi kana hamyaka kafwe 120. Veji kunangulanga vatu Mbimbiliya mumalimi kafwe 19, kuhakilako namalimi amuPolynesia, naNiuean, naRarotongan, naSamoan, naTongan.","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jimangazini\/tonenu-na6-2017-december\/kuya-kulifuchi-lyanew-zealand\/","date":"2019-03-23T11:02:54Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912202781.83\/warc\/CC-MAIN-20190323101107-20190323123107-00150.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000097752,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000097751617432}","num_words":162,"character_repetition_ratio":0.087,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.153,"stopwords_ratio":0.111,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"VYUMA WATELA KULINGA: Hulisa vihula vyamwaza vize navilingisa vatu vapwenga nachipepa chakutwalaho kwivwilila, vize navivalingisa vashinganyeke, vize nawa navishindakanya vishina vyavinene.\nMWAKULINGILA NGOCHO:\nLingisa vatu vapwenga nachipepa chakutwalaho kwivwilila. Hulisa vihula vize vatu navakumbulwila mumichima yavo, nakuvalingisa vafwile kwijiva muvakumbulwila vihula kana.\nKafwa vatu vashinganyeke hachihande unakuhanjika. Kafwa vatu unakuhanjika navo vakavangize kanawa chihande chove hakuhulisa vihula vize navivalingisa vevwishise nakwitavila vyuma unakuhanjika.\nShindakanya vishina vyavinene. Hulisa chihula chize nachivwisa vatu kuwaha mangana ujimbule chishina chachinene. Nge unashimutwila lyehi chishina chachinene chipwe nge hinaukukulula chihande chove, kaha watela kuhulisa vihula vyakuhitulukamo.","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/mikanda\/kutanga-nakunangula\/3-kuzachisa-vihula\/","date":"2019-03-24T06:49:54Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912203378.92\/warc\/CC-MAIN-20190324063449-20190324085449-00374.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000094175,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000094175338745}","num_words":91,"character_repetition_ratio":0.084,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.127,"stopwords_ratio":0.143,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"Chapwa chachilemu kushinganyekanga havyuma vyamwaza nalingi Yehova\nMilimo yaYehova yapwa:\nKutenga vyuma\nKulinangula havyuma atenga Yehova cheji kutulingisanga tumuvumbike\nKutongola malunga muchikungulwilo\nTwatela kuliluula kuli vaze atongola Yehova vatwaminyine chikungulwilo\nKulwila vangamba jenyi\nKwanukanga omu Yehova nalwilinga vangamba jenyi nachitukafwa tutwaleho lika kumufwelela nakutachikiza ngwetu atwama nangolo jakuzakama vangamba jenyi","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jw-mukanda-kukunguluka\/july-2016-mwb\/kunoneka-chakukunguluka-july18-24\/milimo-yamwaza-yakalunga\/","date":"2019-03-26T08:40:41Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912204885.27\/warc\/CC-MAIN-20190326075019-20190326101019-00341.warc.gz","language":"lue","language_score":1.000000596,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000005960464478}","num_words":50,"character_repetition_ratio":0.075,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.112,"stopwords_ratio":0.12,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"TONENU No. 4 2017 | Uno Mweji Kulivulishilanga Vyakulinga Tahi?\nMakumbi ano, vatu vavavulu vali nakulivulishilanga chikuma vyakulinga, kaha shimbu jimwe ukalu kana unakulingisa namalo avatu najitanga vipwenga muukalu.\nUno tunahase kuzachisa ngachilihi lwola lwetu mujila yamwaza?\nLunga wamangana asonekele ngwenyi: \"Kunokako chindende chinawahe kuhambakana kukilikita chikuma nakuhangasana peho.\"—Muka-kwambulula 4:6.\nMangazini yino yaTonenu! yinashimutwila hajijila jize najitukafwa tusakule kanawa vyuma vyavilemu mukuyoya chetu.\nCOVER SUBJECT\nVatu vavavulu veji kuchiwananga kupwa chachikalu kuwana lwola lwakuzata milimo yavo namilimo yeka yahembo. Vyuma muka vinakuneha ukalu kana? Vyuma muka twatela kulinga mangana tukeheseko ukalu kana?\nKunyima vatu vashinganyekelenga ngwavo kajila vavuluka ngwavo arctic tern eji kutukanga tunda yajikilomita 35,200 mwaka himwaka kufuma kungalila yaArctic nakuya kuAntarctica. Echi hichihanda chimwe chamujimbu wayou kajila wakulipwila.\nChapwa chamwaza kupwa nalijina lyamwaza nakukuvumbika kuli vakwenu. Mujila muka?\nVYUMA NAVIKAFWA TANGA\nKakavulu vaka-kulimbata veji kumonanga ukalu waunene nge vana vavo vanakolo nakufuma hembo. Vyuma muka vatela kulinga visemi numba vahone kwivwa nge vanajimbala?\nINTERVIEW\nMutu alinangula chikuma walijina lyaRajesh Kalaria mwahanjika milimo yenyi navyuma afwelela. Vyuma muka vyamulingishile afwile kulinangula sayasi? Vyuma muka vyamulingishile aputukile kushinganyeka okwo kwafuma kuyoya?\nTHE BIBLE'S VIEWPOINT\nKwechelela vyeseko vitufungulule chinahase kuneha ukalu wauvulu, wakufwana nge kujiha malo, namisongo, nakuyanjisa chivezu. Tunahase kulihenda ngachilihi kumuheto kanou?\nWAS IT DESIGNED?\nMuhako kana kawatwama naulombo ulaulukako, oloze wapwa ulauluka chikuma. Uno chuma muka cheji kulingisanga muhako kana upwenga ulauluka?","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jimangazini\/tonenu-na4-2017-august\/","date":"2019-03-25T16:25:43Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912204077.10\/warc\/CC-MAIN-20190325153323-20190325175323-00437.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000085831,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000085830688477}","num_words":219,"character_repetition_ratio":0.054,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.152,"stopwords_ratio":0.132,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"KAPOSHI KAKUTALILA—MANGAZINI YAKULINANGULA May 2016\nEyi mangazini yili navihande vyakulinangula haJune 27 nakuheta kuJuly 31, 2016.\nVyuma muka mwatela kufwila? Kupayisa mukwenu tahi, nyi mukwenu ezenga nakulikonekela, nyi kukumisa vikokojola?\nJila vakumbulwilamo vihula viwana yasolola ovo vali nakutesamo upolofweto makumbi ano.\nVyuma muka mwatela kulinga kachi nge Mbimbiliya kayahanjika hatoma vyuma munakusaka kulinga?\nChinjiho chaYehova echele kuhema chakulitapa, kunwa makanya, kupenda, kuzachisa maundu akupendesa mangana atengamo kumumbapachisa, oloze ukalu umwe wamukaluhwilile kuukumisa.\nVyuma muka navitulingisa tuhone kunganyala?","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jimangazini\/kaposhi-kakutalila-wakulinangula-may-2016\/","date":"2019-03-23T12:45:41Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912202804.80\/warc\/CC-MAIN-20190323121241-20190323143241-00514.warc.gz","language":"lue","language_score":0.9999896288,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 0.9999896287918091}","num_words":73,"character_repetition_ratio":0.051,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.161,"stopwords_ratio":0.123,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"Achitale ou kanyike ali hamuvwimbimbi. Ali nakwivwa woma nauli, ngwetu? Uno nayove wevwaho lyehi woma tahi?— Vatu vosena veji kwivwanga woma lwola lumwe. MuMbimbiliya vahanjikamo vatu vamwe vaze vevwilenga woma nauli. Mutu umwe shina Elija. Tushimutwile jino havyuma vyasolokele kuli Elija.\nElija atwaminenga mulifuchi lyaIsalele kumyaka yakunyima shimbu kanda Yesu asemuke. Mwangana waIsalele Ahave kalemeselenga Kalunga wamuchano Yehovako. Ahave napuwenyi Yezevele valemeselenga kalunga wamakuli vavulukilenga ngwavo Mbale. Valwezele vatu vosena muIsalele vaputuke kulemesa Mbale. Kaha lisano Yezevele ambile ngwenyi mwajiha vatu vosena vaze vapwile nakulemesa Yehova, kuhakilako vene naElija! Unejiva vyuma alingile Elija tahi?—\nAkatukile nakuchinyina mumusenge, nakukaswama kuwina wakusendeleka! Mwomwo ika ayililile nakuswama?— Mukiko vene, mwomwo evwile woma. Oloze katelele kwivwa womako. Mwomwo ika? Mwomwo atachikijile ngwenyi Yehova mwamukafwa. Likumbi limwe kunyima, Yehova amukafwile hakukumbulula kulomba chenyi. Yehova atumine kakahya kufuma mwilu. Nahalwola kanelu achinyinyine kuwina, Elija ejivile ngwenyi Yehova mwamukafwa.\nOmu Elija apwile muze muwina wakusendeleka, Yehova amuhulishile ngwenyi: 'Ove Elija, uli nakulinga ika kuno?' Elija amukumbulwile ngwenyi: 'Uka wami kaha ngunasaleho, kaha vali nakungutonda mangana vangujihe.' Elija ashinganyekele ngwenyi vakwavo vaze muvalemeselele Yehova pamo vanavajihi lyehi. Oloze Yehova alwezele Elija ngwenyi: 'Pimbi, kavavajihileko. Kuchili vatu 7,000 vaze vachili nakungulemesa. Kanda kwivwa womako, mwomwo kuli milimo yayivulu yize ngunakusaka uzate!' Uno Elija evwile ngachilihi hakwivwa mazu kana?—\nNaulinangula ika kuvyuma vyasolokele kuli Elija?— Kawatela kwivwanga woma nauli nge uli ukawoveko. Watwama namasepa vavavulu vaze vazanga yove naYehova. Yehova atwama nangolo chikuma, kaha mwakukafwanga lwola lwosena! Uno unakwivwa kuwaha hakwijiva ngwove kaweshi ukawoveko tahi?—","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/mikanda\/nangulenu-vana-venu\/elija-evwile-uli-nawoma\/","date":"2019-03-27T00:34:12Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912207146.96\/warc\/CC-MAIN-20190327000624-20190327022624-00554.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000091791,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000091791152954}","num_words":244,"character_repetition_ratio":0.053,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.159,"stopwords_ratio":0.135,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"Putu vene kushikulu, Yehova nasakenga tanga hitanga yipwenganga hamwe nakulilongesa mangana vazamise usoko wavo nayikiye najitanga javo. (Lushimbi lwamuchivali 6:6, 7) Echi chikiko chalingisa Vinjiho jaYehova vanoneke lwola chalumingo hichalumingo lwakulemesa Kalunga mwatanga. Lwola kana lwapwa lwakushimutwila mumeso akuunda havyuma vyakushipilitu vize vinahase kuvakafwa mukuyoya chavo. Numba nge mwatwama uka wenu, oloze munahase kuzachisa lwola kana nakupwa hamwe naKalunga hakuhunanana havihande vimwe vyamuMbimbiliya vize munasake enu vavene.\nHilwola lwakupandama kuli Yehova. \"Pandamenu kuli Kalunga, kaha mwapandama kuli enu.\" (WaYakova 4:8) Tweji kutachikizanga kanawa Yehova hakulinangula chikuma vilinga vyenyi muMazu enyi vasoneka. Jila yayashi yakuputukilamo chilongesa chaKulemesa Kalunga mwaTanga shina yakutangila hamwe Mbimbiliya, pamo kukavangiza tupetulu vananoneka muShikola yaMulimo waTeokalasi chalumingo hichalumingo. Mutu himutu wamutanga nahase kutanga chihanda chimwe chaMbimbiliya, numba jino muvosena mushimutwile havyuma vize munalinangula.\nHilwola lwakupandama kuli umwe namukwavo mutanga. Malunga namapwevo, navisemi navana veji kuzamisanga usoko wavo hakutangila hamwe Mbimbiliya mwatanga. Lwola kana lwatela kupwa hilwola lwakuwahilila, lwakuunda luze vatela kutalilila vosena mutanga. Kweseka namyaka vali nayo vana, visemi vanahase kusakula vihande navakashimutwila vize vinavatela, pamo kuzachisa vihande vimwe vyamuKaposhi Kakutalila naAwake! Munahase kushimutwila haukalu vali nakuhitamo vana venu kushikola namwakuuhonesela. Munahase kulivwisa kuwaha kulijilisa myaso namukemba hakukunguluka muchalumingo muli, nakulinga vyuma vimwe vyakulihizumuna hanyima yachilongesa.\nElu lwola lwakulipwila lwakupwanga hamwe chalumingo hichalumingo nakulemesa Yehova nalumikafwa mwatanga mwivwile chipepa Mazu aKalunga, kaha Kalunga mwamikisula mwamunene.—Samu 1:1-3.\nMwomwo ika tweji kunonekelanga lwola lwaKulemesa Kalunga mwaTanga?\nUno visemi vanahase kulingisa ngachilihi vosena mutanga vamonenga lwola kana kupwa lwamwaza?","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/mikanda\/mwaya-muchima-wayehova\/vinjiho-jayehova-kulemesa-kalunga-mwatanga\/","date":"2019-03-22T04:34:35Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912202628.42\/warc\/CC-MAIN-20190322034516-20190322060516-00551.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000094175,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000094175338745}","num_words":235,"character_repetition_ratio":0.067,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.14,"stopwords_ratio":0.072,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"Yesu azachishilenga vifwanyisa vyavyashi mangana anangule vatu vishina vyavilemu. Oloze vatu vakulinyisa kaha vakiko veji kufwilanga kwivwishisa vifwanyisa kana nakukavangiza vishina anangwile. (Mat 13:10-15) Talenu vifwanyisa vili mwishi nakukumbulula vihula vino: Uno nangunganyala ngachilihi kuchifwanyisa kanechi? Uno chifwanyisa kana chatela kwalumuna ngachilihi kuyoya chami?\nMusaka kutanga echi chihande mu %%?\nVifwanyisa vyaWangana Nomu Vyalumbunukila Kuli Etu","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jw-mukanda-kukunguluka\/february-2018-mwb\/kunoneka-chakukunguluka-feb5-11\/vifwanyisa-vyawangana-nomu-vyalumbunukila-kuli-etu\/","date":"2019-03-20T01:36:09Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912202188.9\/warc\/CC-MAIN-20190320004046-20190320030046-00190.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000097752,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000097751617432}","num_words":54,"character_repetition_ratio":0.109,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.156,"stopwords_ratio":0.13,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"ENOKE ayoyele myaka yayivulu. Pamo chinahase kupwa chachikalu kuli etu kushinganyeka chuma kana, oloze lunga kana ayoyele myaka 365, mutando yize munahase kuyoyela vatu vawana nakuzombokaho kweseka nakuyoya chamakumbi ano. Kweseka nalwola ayoyelelemo, Enoke kapwile kashinakajiko. Makulukaji amyaka akuzomboka 50, vatu vayoyelenga myaka yayivulu chikuma kuhambakana makumbi ano. Mutu watete Alama, ayoyele myaka yakuhambakana 600 numba Enoke asemuke, kufumaho ayoyele nawa myaka 300. Kaha nawa vana vaAlama vamwe vayoyele myaka yayivulu kuhambakana ikiye. Enoke pamo asolokelenga ukweze numba tuhu apwile namyaka yakusemuka 365. Kulumbununa nge kapwile kashinakajiko.\nChasoloka nge Enoke vasakile kumujiha. Achishinganyekenu ali nakuchina oku ali nakushinganyeka mujila vanakwilamo vatu kumujimbu navambulwila wakufuma kuli Kalunga. Vamukwachililile matoto chikuma. Vatu kana vamuhungile. Vakanyine mujimbu uze avambulilile nakulumbilisa nawa Kalunga uze amutumine. Kavahashile kuveta Yehova Kalunga kaEnokeko, oloze vafwililile kuveta mutu wenyi. Atela Enoke ahuhwasanyine numba nge mwakamona cheka tanga yenyi. Kutala apwile nakushinganyeka puwenyi navana venyi vamapwevo, nayou walunga Metusela, namuzukulyenyi Lameke tahi? (Kuputuka 5:21-23, 25) Uno awa akiko apwile makumishilo akuyoya chenyi nyi?\nEnoke vamuvuluka kupwa mutu wakulipwila mumijimbu yamuMbimbiliya. Vamuvuluka kaha mumijimbu yayihi chikuma yitatu yamuMbimbiliya. (Kuputuka 5:21-24; WavaHepeleu 11:5; WaYuta 14, 15) Chipwe ngocho, jivesi kana jasolola nge lunga kana apwile walufwelelo chikuma. Uno mweji kuzakamanga vaka-tanga yenu tahi? Kutala mwalipikaho lyehi naukalu wakumifumbukila mwomwo yavyuma vyakwoloka mwafwelela tahi? Nge mukiko, kaha namulinangula vyavivulu hali Enoke.\n\"ENOKE ATAMBUKILENGA LIKA NAKALUNGA WAMUCHANO\"\nVatu valingilenga vyuma vyavipi mumakumbi aEnoke. Vatu kana vapwile vamuchisemunwino chakusokesa 7 kufuma hali Alama. Halwola luze, vatu vapwile kwakamwihi nakukupuka chize vapwile nacho vaAlama naEve numba vachijimbalise. Echi chikiko chalingishile vatu vayoye myaka yayivulu. Chipwe ngocho, vatu vapwile muponde yayinene kumujimba nakushipilitu. Uhwanga wavulile chikuma. Uhwanga kana waputukile muchisemunwino chamuchivali haze Kena ajihile ndumbwenyi Avele. Chasoloka nge mwana kena umwe apwile wakulivwimba nakupwa chihwanga wamunene kuhambakana naKena. Kuheta muchisemunwino chamuchitatu mwapwile cheka uhwanga ukwavo. Vatu vaputukile kusaula lijina lyaYehova. Vazachishile lijina lyaKalunga mujila yakasautu nakuhona kulivumbika.—Kuputuka 4:8, 23-26.\nChasoloka nge kwitava kanechi chamakuli chikiko chalisalile chikuma mumakumbi aEnoke. Omu Enoke apwile nakuya nakukola, atelele kusakula vyakulinga mukuyoya chenyi. Kutala mwasakula kukavangiza vyuma valingilenga vatu vavavulu mumakumbi enyi tahi? Nyi mwasakula kutondatonda Yehova Kalunga wamuchano uze atangile melu namavu? Atela alinangwile vyavivulu hali Avele uze vajihile mwomwo yakulemesa Kalunga mujila yize evwililile kuwaha. Enoke naikiye asakwile kulinga mwomumwe. Mukanda waKuputuka 5:22 watulweza ngwavo: 'Enoke atambukilenga lika naKalunga wamuchano.' Mazu kana asolola nge Enoke ikiye kaha evwilenga Kalunga woma havatu vosena vapwilengako halwola luze. Ikiye kaha mutu watete vavuluka muMbimbiliya mujila kaneyi.\nVesi yoyimwe yamba nawa ngwayo, Enoke atambukilenga lika naYehova nomu alingile hanaseme lyehi mwanenyi walunga Metusela. Chasoloka nge Enoke apwile natanga halwola apwile namyaka yakusemuka kafwe 65. Apwile napwevo uze kavavuluka muVisonekako kaha nawa apwile \"navana vamalunga navava vamapwevo\" vaze kavavuluka kuvula chavoko. Kachi nge chisemi walunga ali nakutambuka naKalunga oku ali nakulela vana nakuvazakama kumujimba, kaha atela nawa kuvanangula vyuma vyaKalunga. Enoke atachikijile ngwenyi atelele lika kulipanjika napuwenyi ngana muze ajinyine Yehova. (Kuputuka 2:24) Kaha akilikichile chikuma hakunangula vana venyi jijila jaYehova Kalunga. Vyuma muka vyafuminemo?\nMbimbiliya kayasolola unjiho wauvulu hachuma kanako. Kayahanjika vyuma vimwe halufwelelo lwaMetusela mwana Enokeko, uze vavuluka muMbimbiliya ngwavo ayoyele myaka yayivulu chikuma swi nomu afwile mumwaka uze lyejile Livaji lyalinene lyamumakumbi aNowa. Kaha nawa Metusela asemene mwana walunga, lijina lyenyi ikiye Lameke. Lameke atwalileho lika kuyoya nomu kaka yenyi Enoke afwile. Kaha nawa apwilenga lika nalufwelelo lwakukola. Yehova amuhwiminyinyine ahanjike upolofweto wakutalisa kuli Nowa, mwana Lameke, kaha upolofweto kana wateselemo omu lyakumine Livaji. Ngana mwakakuluka yenyi Enoke, Nowa naikiye vamuvuluka muvisoneka ngwavo atambukilenga naKalunga. Nowa kamwene Enokeko. Oloze Enoke asezele uswana wamwaza chikuma. Atela Nowa atambwile uswana kana kuli ise Lameke, chipwe kuli kaka yenyi Metusela nyi pamo kuli Yalete ise yaEnoke uze afwile halwola Nowa apwile namyaka yakusemuka 366.—Kuputuka 5:25-29; 6:9; 9:1.\nAchishinganyekenu hachihandwa chapwile hali Enoke naAlama. Alama apwile wakukupuka, oloze alingile shili kuli Yehova nakusela vana venyi uswana waupi uze wavalingisa valikange. Numba tuhu Enoke kapwile wakukupukako, oloze atambukilenga naKalunga nakusela vana venyi uswana wakupwa nalufwelelo. Alama afwile omu Enoke apwile namyaka yakusemuka 308. Kutala vaka-tanga yenyi vamulilile chikuma tahi? Katwatachikizako. Kala mweshomwo chapwile, Enoke \"atambukilenga lika naKalunga wamuchano.\"—Kuputuka 5:24.\nKachi nge mukwechi mulimo wakuzakama tanga yenu kumujimba, kaha shinganyekenu havyuma namulinangula kuli Enoke. Numba tuhu chapwa chachilemu kuzakama tanga yenu kumujimba, oloze kuvazakama kushipilitu chikiko chuma chachilemu chikuma. (WaChimoteu 1, 5:8) Munahase kutesamo chuma kana hakuchilinga keshi hakuchihanjika kahako. Kachi nge namusakula kutambuka naKalunga ngana mwaEnoke, nakwitavila jindongi jaKalunga jimitwaminyine mukuyoya chenu, kaha nayenu namukasela vana venu uswana wamwaza, wakulondezeza chakutalilaho chenu.\nENOKE \"APOLOFWETELE HALI VAKIKO\"\nEnoke atela evwilenga uli hakuwana nge ikiye kaha apwilenga nalufwelelo mukaye kavatu vakuzeneka lufwelelo. Uno Yehova Kalunga amwene milimo akilikichile tahi? Eyo. Likumbi limwe Yehova ahanjikile nayou ngamba yenyi wakushishika. Kalunga ahanyine Enoke mulimo wakwambulula mujimbu kuvatu vamumakumbi enyi. Kulumbununa nge atongwele Enoke kupwa kapolofweto watete, uze akwechi mujimbu wenyi vasoneka muMbimbiliya. Twatachikiza chuma kana mwomwo Yuta ndumbu yaYesu, vamuhwiminyinyine asoneke upofweto waEnoke hanyima yamakulukaji amyaka. *\nUpolofweto muka ahanjikile Enoke? Upolofweto kana wamba ngwavo: \"Ivwenu! Yehova ejile namayongomena avatu jenyi vajila nakusopesa vatu vosena, nakupayisa vaka-kuzamukila Kalunga havilinga vyavo vyosena vyakuzamukila Kalunga vize valingile mujila yakuzamukila Kalunga, nahavyuma vyakukomwesa vyavipi vyosena vize vaka-shili, vaka-kuzamukila Kalunga vahanjikile hali Kalunga.\" (WaYuta 14, 15) Mwatela kwijiva ngwenu, Enoke ahanjikile kwijiva nge Kalunga hanatesamo lyehi mazu aupolofweto kana. Kahomu mukiko valingile nakuupolofweto ukwavo wakavangijileho. Chishina chiliho shina echi: Ou kapolofweto apwile nakuhanjika vyuma vyamuchano vize afwelelele ngwenyi navilingiwa, kahechi chikiko chamulingishile ahanjike kwijiva nge vinatesamo lyehi.—Isaya 46:10.\nVilinga vyavatu vyapwilenga ngachilihi numba Enoke ambulule mujimbu kanou wakusopesa? Uno apwile nakwambulila vosena vaze vasakile kuwivwa tahi? Achitalenu mazu kana awa akuhuhumuna, mumazu kana vazachisa lizu lyakwamba ngwavo \"vaka-kuzamukila Kalunga\" mazu akusopesa vatu, navilinga vyavo, nomu valingilililengamo vyuma kana. Upolofweto kana wahuhumwine vatu vosena mangana vatachikize ngwavo kufuma vene hakulikanga chapwile muEtene, kaye kosena kazalile navilinga vyavipi. Kaye kosena navakakanongesa mukukasumuna omu Yehova mwakeza \"namayongomena avatu jenyi vajila,\" vangelo vangolo vaze navakalwa jita nakwenyeka kaye kosena. Enoke naikiye ambulwile mujimbu kanou ukawenyi chakuzeneka woma. Atela Lameke alikomokelelenga hakumonomu kaka yenyi azachilenga mulimo kana nakumika. Nge mukiko chapwile, kaha natwivwishisa ovyo chapwililile ngocho.\nLufwelelo apwile nalwo Enoke lwatela kutukafwa twijive numba nge twamona kaye tuli nakuyoyelamo nganomu akamona Kalunga. Mujimbu wakusopesa uze avilikile Enoke noholili kuuchili, kaha twatela kuwambulula. Ngana muze Enoke ahuhumwine vatu, Yehova anehele chikupu Livaji lyalinene nakunongesa kaye kavaka-kuzamukila Kalunga mumakumbi aNowa. Kunongesa kana chasolola kunongesa chachinene chize chili nakwiza kulutwe. (Mateu 24:38, 39; WaPetulu 2, 2:4-6) Makumbi ano nawa, Kalunga namayongomena avatu jenyi vajila vanalizange mangana vasopese mujila yakwoloka kaye kavaka-kumuzamukila. Tuvosena twatela kumona mazu akuhuhumuna avilikile Enoke kupwa amalemu nakufwila kulwezako vakwetu. Vaka-tanga yetu namasepa jetu vanahase kutuhunga nakutuseza. Kaha lwola lumwe tunahase kwivwa uli. Oloze Yehova kasezele Enokeko, kaha namakumbi ano nawa keshi kuseza vangamba jenyi vakushishikako.\n\"VAMUNUNGULWILE MANGANA AZENEKE KUMONA KUFWA\"\nUno makumishilo akuyoya chaEnoke apwile ngachilihi? Jila afwilililemo Enoke yapwa yakulipwila kuhambakana vyuma vyasolokele mukuyoya chenyi. Mujimbu wamumukanda waKuputuka wamba ngwawo: \"Enoke atambukilenga lika naKalunga wamuchano. Jino kavamumwene cheka kumutuko, mwomwo Kalunga amumbachile.\" (Kuputuka 5:24) Mujila muka Kalunga ambachililemo Enoke? Kaposetolo Paulu alumbunwine ngwenyi: \"Mwomwo yalufwelelo, Enoke vamunungulwile mangana azeneke kumona kufwa, kaha kavamuwanyine chekako, mwomwo Kalunga amunungulwile. Shimbu kanda vamunungulule, atambwile unjiho ngwavo evwishile Kalunga kuwaha.\" (WavaHepeleu 11:5) Uno mazu akaposetolo Paulu akwamba ngwenyi \"vamunungulwile mangana azeneke kumona kufwa\" atalisa mulihi? JiMbimbiliya jimwe jamba ngwavo Kalunga atwalile Enoke mwilu. Oloze keshi mukikoko. Mwomwo Mbimbiliya yamba ngwayo, Yesu Kulishitu kaha ikiye watete kusangula nakuya mwilu.—Yowano 3:13.\nKaha mujila muka jino Enoke \"vamunungulwile\" mangana azeneke \"kumona kufwa\"? Yehova ikiye anungulwile kuyoya chaEnoke nakuchineha kukufwa kuchina navakamujiha mujila yaukenya kuli vaka-kole jenyi. Chakavanga, Enoke atambwile \"unjiho ngwavo evwishile Kalunga kuwaha.\" Mujila muka? Shimbu kanda afwenga, Enoke atela vamumwenesele chuma chakumwenesa kuli Kalunga pamo chize chasolwele kaye kosena kupwa palachise. Omu vakumishile kumumwenesa chinjikizo chakusolola nge Yehova namwitavila, Enoke asavalile jino tulo twakufwa. Kaposetolo Paulu asonekele kutalisa kuli Enoke nakumalunga namapwevo veka vakushishika ngwenyi: \"Vosena ava vafwile nalufwelelo lwavo.\" (WavaHepeleu 11:13) Kufumaho, vaka-kole vaputukile kutondatonda mujimba wenyi, oloze 'kavauwanyineko,' atela Yehova auswekele mangana vazeneke kuuzachisa kukukundwiza kulemesa chamakuli. *\nNganomu vanasolola muli evi Visoneka, twesekenu jino kushinganyeka omu chakumine kuyoya chaEnoke. Achishinganyekenu hachuma chino. Enoke vapwile nakumuhangasana, kaha apwile nakuzeyelako lika. Vaka-kumuyanjisa valingile hanga chivamununga, oku vanachimbilila namatoto mwomwo yamujimbu wakusopesa uze avambulilile. Enoke awanyine chihela chakuswama hakatando kakandende, oloze ejivile chikupu ngwenyi keshi kuhasa kuchina nakuya kwakusukuko. Vapwile jino hakamwihi nakumujiha mujila yaukenya. Omu apwile nakuhwima, alombele kuli Kalunga kenyi. Kaha kuunda chejile hali ikiye. Kaha kwasolokele chakumwenesa chimwe, kwijiva nge Enoke ali lyehi kuchihela kana.\nAchishinganyekenu Enoke ali nakumona kaye kaze kalihandunwine chikuma nakaze atachikijile. Kuli ikiye chasolokele kwijiva nge ali nakumona litepa lyaEtene, oloze kamwapwile vakeluve nakulama kuchina vatu navengilamoko. Malunga namapwevo vosena amwene vapwile vakulikangula kumijimba kaha nawa vosena hivakweze. Vosena vapwile mukuunda. Kamwenemo chijindo chipwe luyanjisa kutalisa kukwitavako, vyuma vize atachikijile kanawa. Chikupu vene, Enoke amwene ngwenyi Kalunga namwitavila kaha nawa amuzanga. Atachikijile ngwenyi chihela kana chikiko mwakatwamamo nakupwa limbo lyenyi. Omu kuunda chapwile nakutohwelako, Enoke afwikile hameso nakusavala tulo twakufwa.\nKaha noholyapwa hanga asavalila tulo twakufwa oku nawa hanga apwila muvishinganyeka vyaYehova Kalunga. Ngana muze ashikile Yesu, nakukeza lwola omu vosena vaze vali muvishinganyeka vyaKalunga navakevwa lizu lyaKulishitu nakulovoka muvimbumbe, nakukamona lifuchi lyalihya lyamwaza lyakuunda.—Yowano 5:28, 29.\nKutala nayenu muli nakufwila kukatwama mulifuchi kana tahi? Achishinganyekenu omu namukevwa hakuliwana naEnoke. Shinganyekenu nawa havyuma vyamwaza natukalinangula kuli ikiye. Mwakatulweza kanawa numba nge vyuma twashinganyekele kutalisa kukuyoya chenyi chamakumishilo vyapandama kuvyuma amwene. Oloze kuli vyuma vikwavo vyavilemu twatela kulinangula kuli ikiye oholyapwa vene ngana. Omu Paulu akumishile kushimutwila hali Enoke atwalileho lika nakwamba ngwenyi: \"Chakuzeneka lufwelelo, chachikalu kumwivwisa Kalunga kuwaha.\" (WavaHepeleu 11:6) Ocho kuwaha kana enu vayaya kachi nge tuvosena natulondezeza Enoke uze apwile nalufwelelo lwakukola!\n^ par. 14 Vatu vamwe vaze valinangula chikuma Mbimbiliya vamba ngwavo Yuta anungulwile mazu kufuma mumukanda vavuluka ngwavo Mukanda waEnoke, oloze mukanda kana kawasolola owo ausonekeleko kaha nawa wahanjika vyuma vyamakuli hali Enoke. Mumukanda kana mwatwama upolofweto wakwoloka waEnoke, oloze atela vaufumishile mumikanda yakushikulu yize katweshi nayo makumbi anoko. Atela wapwile mukanda chipwe pamo valingile vyakuvalweza kuvatu. Ngocho Yuta atela azachishile unjiho wakwoloka wakushikulu, chipwe pamo alinangwile vyaEnoke kuli Yesu, uze atachikijile kanawa Enoke shimbu apwile mwilu.","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jimangazini\/wp201701\/enoke-atambukilenga-nakalunga\/","date":"2019-03-27T00:47:36Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912207146.96\/warc\/CC-MAIN-20190327000624-20190327022624-00247.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000094175,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000094175338745}","num_words":1625,"character_repetition_ratio":0.044,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.156,"stopwords_ratio":0.111,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"Gianni naMaurizio vanapunga masepa hamyaka 50. Oloze halwola lumwe usepa wavo wapwile muponde. Maurizio ambile ngwenyi, \"Omu ngwapwile muukalu, ngwavulumwine milonga yayivulu yize jino yalingishile tulihandunune nasepa lyami.\" Gianni ahanjikile ngwenyi: \"Maurizio ikiye angunangwilenga Mbimbiliya. Angukafwilenga chikuma kushipilitu. Kangwashinganyekele ngwami mwalinga vyuma vize alingileko. Ngwevwile kupihya chikuma mwomwo ngwatachikijile ngwami katweshi kupwa cheka masepako. Changuvijile chikuma.\"\nMUTU eji kwivwanga kuwaha nge ali namasepa vamwenemwene, oloze kuwana sepa kana kachapwa chachashiko. Kachi nge sepa lyenu nalingi vyuma vize navimilingisa mulihandunune, kaha chuma muka mwatela kulinga mangana usepa wenu utwaleho lika? Natulinangula vyavivulu kuvatu vamwe vasoneka muMbimbiliya vaze vapwile namasepa vamwenemwene, oloze kutwala muze usepa wavo wapwile muponde.\nNGE SEPA LYENU NALIMBENJE\nNdavichi, uze apwile kafunga kaha nawa mwangana apwile namasepa vamwenemwene. Sepa lyenyi umwe tunahase kwanuka shina Yonatane. (Samwe. 1, 18:1) Oloze apwile namasepa veka vakufwana nge, kapolofweto Natane. Mbimbiliya kayavuluka lwola waputukile usepa wavoko. Oloze halwola lumwe Ndavichi alwezelenga Natane kala mijimbu yakusweka ngana muze mwalinga mutu kuli sepa lyenyi. Ndavichi alwezele Natane ngwenyi anakufwila kutungila Yehova zuvo. Mwangana afwelelele vyuma amulwezele Natane, lunga uze vatwaminyinyinenga nashipilitu yaYehova.—Samwe. 2, 7:2, 3.\nChipwe ngocho kwapwile vyuma vyasolokele vize vyahakile usepa wavo muponde. Mwangana Ndavichi alingile ukoji naMbate-sheva, kufumaho ajihishile nalunga lyenyi Uliya. (Samwe. 2, 11:2-21) Hamyaka yayivulu, Ndavichi ononokelenga Yehova nachiyulo chenyi chakwoloka. Oloze alingile jino shili yayinene. Ika yalingishile ou mwangana wamwaza alinge shili kana? Uno kejivile ngwenyi kulinga chuma kana nachineha ponde yayineneko tahi? Kutala ashinganyekele ngwenyi nahase kusweka mulonga kana kuli Kalunga tahi?\nUno Natane alingile ngachilihi? Kutala aholele kulu nakushinganyeka ngwenyi vatu veka navalweza mwangana chihande kana tahi? Vatu veka nawa vatachikijile vyuma alingile Ndavichi mangana ajihe Uliya. Pamo kachi ashinganyekele ngwenyi kacheshi kupwa chakutamo ikiye kulinga chuma chize nachijihisa usepa wavoko. Kuhanjika chihande kana kuli Ndavichi kachi chamujihishile. Halwola kana nawa Ndavichi hanajihi lyehi Uliya chakuhona mulonga.\nOloze kapolofweto Natane apwile muka-kuhanjikilako Kalunga. Atachikijile ngwenyi nge mwahola kulu, usepa wenyi naNdavichi naufwa, kaha chivezu chenyi nawa nachimuyanjisanga. Sepa lyenyi Ndavichi alingile vyuma vize ahunga Yehova. Ou mwangana asakiwile kumukafwa mangana usoko wenyi naYehova utwaleho lika. Chapundu vene, asakiwile sepa wamwenemwene halwola kana, kaha Natane apwile chikupu sepa wamwenemwene. Azachishile chakutalilaho chize chakwachile kumuchima waNdavichi, uze apwilenga kafunga kuunyike. Natane ambulwile mazu amulwezele Kalunga, mujila yize yakafwile Ndavichi amone kutohwa chashili alingile, nakumulingisa azachileho.—Samwe. 2, 12:1-14.\nNamulinga ngachilihi nge sepa lyenu navulumuna mulonga waunene chipwe nalingi shili yayinene? Pamo munahase kushinganyeka ngwenu kumulweza vyuma nalingi chipwe kulweza vakulwane kuchikungulwilo mangana vamukafwe kushipilitu, nachijihisa usepa wenu. Uno namulinga ngachilihi?\nGianni uze twavulukanga hakavanga, ambile ngwenyi: \"Ngwamwene ngwami vyuma vimwe vinalimbenje. Maurizio kapwile wakukasunuka ngana muze apwilenga hakavangako. Ngwashinganyekele kuhanjika nenyi numba tuhu chapwile chachikalu kulinga ngocho. Ngwalihulishile ngwami: 'Vyuma muka nangumulweza vize katachikizako? Ngwashinganyekele ngwami pamo nahase kungufutulula.' Oloze hakwanuka vyuma twalinangwilenga changukafwile nguhamuke kuhanjika nenyi. Ngwanukile nawa omu Maurizio angukafwilenga nge nguli muukalu. Hakuwana nge ngwamuzangile chikuma, ngocho ngwasakile kumukafwa mangana usepa wetu utwaleho lika.\"\nMaurizio ambile ngwenyi: \"Gianni asolwele muchima wakeke. Ngwejivile ngwami ukalu ngwamwene wapwile wakulikokela ami yivene, keshi Gianni chipwe Yehovako. Shikaho ngwetavilile kunguzangamisa, kaha mukuhita chalwola ngwalikangwile cheka kushipilitu.\"\nNGE SEPA LYENU ALI MUUKALU\nNdavichi apwile namasepa veka nawa vaze vamukafwilenga. Umwe shina Hushai, uze vavuluka muMbimbiliya ngwavo, \"sepa lyaNdavichi.\" (Samwe. 2, 16:16; Miji. 1, 27:33) Hushai pamo apwile chilolo chamwangana uze nawa apwile sepa lyenyi. Kaha nawa atachikijilenga vihande vyakusweka vyamwangana.\nOmu Avasalome mwanaNdavichi asakile kutambula litanda lyawangana, vaIsalele vavavulu vamukundwijilenga, oloze Hushai kalingile ngochoko. Halwola Ndavichi apwile nakuchina, Hushai ayile kuli ikiye. Ndavichi evwile kupihya chikuma hakumufumbukila kuli mwanenyi wakulisemena nakuli vatu vaze afwelelele chikuma. Oloze Hushai ashishikile lika kuli Ndavichi, nakuhaka chiyoyelo chenyi muponde hakuzata mulimo vamulwezele wakuhonesa vyuma vyavipi ajinyine kulinga Avasalome. Hushai azachile mulimo kana mwomwo apwile wakushishika kaha nawa sepa wamwenemwene.—Samwe. 2, 15:13-17, 32-37; 16:15–17:16.\nTweji kwivwanga kuwaha hakumona vandumbwetu makumbi ano vali nakulinunga hamwe, chamokomoko namilimo veji kuzatanga muchikungulwilo. Vilinga vyavo vyeji kusoloka nge vanakuhanjika ngwavo, \"Wapwa usepa lyami mwomwo uwamulemu kuli yami.\"\nOmu mukiko chapwile kuli ndumbwetu Federico. Sepa lyenyi Antonio amukafwile, ngocho ahashile kuhonesa ukalu ahichilemo mukuyoya chenyi. Federico ambile ngwenyi: \"Omu Antonio anungulukilile kuchikungulwilo chetu, twalikachile usepa. Tuvosena twapwile vaka-kuzachila, ngocho twalivwishilenga kuwaha kuzachila hamwe muchikungulwilo. Nakushimbula chiku, sepa lyami vamutongwele kupwa kalama. Ngocho apwile nawa chakutalilaho chami kumilimo yakushipilitu.\" Federico alingile vyuma vyavipi. Numba tuhu apihililile nakwalumuka, oloze katelemo kupwa payiniya chipwe muka-kuzachilako. Uno Antonio evwile ngachilihi?\nFederico ambile ngwenyi: \"Ngwamwene ngwami Antonio evwilenga kupihya chikuma. Anguvendejekelenga nakungukafwa kuchina nanguhomba kushipilitu. Angukolezezelenga nguzate nangolo mangana nguzate cheka natwima milimo yakushipilitu.\" Antonio ahanjikile ngwenyi: \"Ngwashikaminenga chikuma naFederico. Ngwasakile apwenga wakukasunuka kuhanjika nayami hakala chuma, numba vene omu evwilenga havyuma alimbenjele. Mukuhita chalwola, Federico azamine cheka kushipilitu, kaha vamutongwele cheka kupwa payiniya namuka-kuzachila. Antonio ambile ngwenyi: \"Numba tuhu oholyapwa katweshi muchikungulwilo chimweko, oloze hanga twalikachila.\"\nUNO NAMWIVWA KUPIHYA TAHI?\nUno namwivwa ngachilihi nge sepa lyenu uze mwazanga chikuma mwahona kumikafwa halwola muli muukalu? Namwivwa kupihya chikuma. Uno namumukonekela tahi? Kutala usepa wenu naupwa lika wakukola tahi?\nAchishinganyekenu vyuma vyasolokele kuli Yesu hamakumbi amakumishilo akuyoya chenyi hano hamavu. Alikachile navaposetolo jenyi vakushishika hatando yayisuku, ngocho vapwile vakulinunga. Yesu avavulukilenga ngwenyi masepa jenyi. (Yowa. 15:15) Jino vyuma muka vyasolokele omu Yesu vamukwachile kuli vaka-kole? Vaposetolo vachinyine. Petulu ahanjikile hatoma ngwenyi keshi kukaseza Mwata wenyiko, oloze haufuku vene uze, alihamikile ngwenyi kamutachikiza Yesuko.—Mateu 26:31-33, 56, 69-75.\nYesu atachikijile ngwenyi mwakapwa uka wenyi halwola mwakahita mucheseko chamakumishilo. Chapwile chakutamo kuli Yesu kupihilila. Oloze mazu ahanjile kuli tumbaji twenyi omu alingile hanasanguka lyehi asolwele hatoma nge kapihililile navoko. Yesu kavalaminyinyine koko hamilonga vavulumwineko, kuhakilako vene navyuma valingile haufuku uze vamukwachile kuli vaka-kole.\nYesu ahanyine Petulu navaposetolo veka jindongi jamwakuzachila mulimo waulemu chikuma mukuyoya chavatu, chuma chize chasolwele nge avafwelelele. Yesu achipwile lika nakumona vaposetolo kupwa masepa jenyi. Zangi avasolwelele yavakolezezele chikuma. Tumbaji vazachile jino nangolo nakukavangiza vyuma avalwezele Mwata wavo. Ngocho vateselemo mulimo ahanyine vaka-kumukavangiza vosena.—Vili. 1:8; Kolo. 1:23.\nNdumbwetu wapwevo Elvira eji kwanukanga omu valimbalakile nasepa lyenyi Giuliana. Elvira ambile ngwenyi: \"Omu sepa lyami angulwezele ngwenyi evwile kupihya havyuma ngwalingile, changuvijishile kumuchima. Chapwile chakutamo ikiye kupihilila, oloze ngwalikomokelele mwomwo shimbu yosena alizakaminyinenga havyuma navisoloka kuli yami kweseka navilinga vyami. Ngweji kumusakwililanga hakuhona kushinganyeka haupi ngwamulingile, oloze alizakaminyine kaha haponde ngwalinehelelele ami yivene. Ngwasakwililile Yehova hakunguhana sepa uze anguzakaminenga chikuma.\nUno sepa wamwenemwene eji kulinganga ngachilihi nge usepa wavo uli muponde? Eji kufwilanga kuhanjika chihande kana nasepa lyenyi mujila yalikoji. Mutu kana mwapwa ngana mwaNatane, naHushai vaze vapwile lika vakushishika namulwola lwaukalu. Mwapwa nawa ngana mwaYesu uze akonekelelenga masepa jenyi. Kutala mukiko mwapwa nayenu tahi?","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jimangazini\/kaposhi-kakutalila-wakulinangula-march-2017\/vyuma-mwatela-kulinga-nge-usepa-wenu-uli-muponde\/","date":"2019-03-25T00:24:12Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912203529.38\/warc\/CC-MAIN-20190324230359-20190325012359-00226.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000084639,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.000008463859558}","num_words":1042,"character_repetition_ratio":0.052,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.156,"stopwords_ratio":0.115,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"Mwomwo ika? Yesu vamuhanyine wata kuli Yehova\nKulihi? Yesu alwezele vaka-kumukavangiza vanangule vatu \"vakumafuchi osena\" vapwenga tumbaji\nTwatela kutwalaho lika kunangula vatu valame vyuma vyosena vize ahanjikile Yesu\nMujila muka twatela kunangwilamo vatu mazu aYesu?\nMujila muka twatela kukafwilamo vilongesa vyetu vakavangizenga vyuma anangwile Yesu?\nMujila muka twatela kukafwilamo vilongesa vyetu vakavangizenga chakutalilaho chaYesu?","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jw-mukanda-kukunguluka\/april-2018-mwb\/kunoneka-chakukunguluka-apr9-15\/kunangula-vatu-vakapwe-tumbaji-mwomwo-ika-kulihi-kaha-mujila-muka\/","date":"2019-03-24T13:20:58Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912203448.17\/warc\/CC-MAIN-20190324124545-20190324150545-00104.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000095367,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.000009536743164}","num_words":54,"character_repetition_ratio":0.116,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.139,"stopwords_ratio":0.185,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"Kapetulu 11\nMwomwo Ika Kalunga Etavishila Kuyanda?\nUno Kalunga ikiye aneha kuyanda mukaye nyi?\nChihande muka vakatwile mumilemba yaEtene?\nUno Kalunga mwakafumisako ngachilihi vyuma vyeji kunehanga kuyanda kuvatu?\n1, 2. Kuyanda chamuyachi muka vali nakumonanga vatu makumbi ano, kaha chalingisa vavavulu vahulise vihula muka?\nOMU yakumine jita yayinene ize yapwile mulifuchi limwe, mapwevo navanyike vavavulu vaze vajihile vavafunjile muchimbumbe chochimwe, kaha vajikileko tujikulusu. Hakulusu hikulusu vasonekeleho ngwavo: \"Mwomwo ika?\" Lwola lumwe chihula kanechi cheji kwivwisanga vatu kukola kumichima. Vatu veji kuhulisanga chihula kanechi nge jijita, chipwe jiponde, chipwe misongo, chipwe vilinga vyaulyanyi vinajihi masepa navausoko wavo, chipwe vilinga kana vinenyeka jizuvo javo, chipwe kuvanehela lamba mujijila jeka. Veji kusakanga kwijiva mwomwo ika luvinda kana lunavawanyina.\n2 Mwomwo ika Kalunga etavishila kuyanda? Nge Yehova Kalunga apwa wangolo chikuma, wazangi, wamangana, kaha nawa wachiyulo, nyi mwomwo ika kaye kanazale ngana nachijindo naupi? Uno ove washinganyekaho lyehi havyuma kanevi nyi?\n3, 4. (a) Ika yasolola nge kachapwa chakuhengako kuhulisa ovyo Kalunga etavishila kuyanda? (b) Uno Yehova eji kwivwanga ngachilihi hakuhuka nakuyanda?\n3 Uno chapwa chakuhenga kuhulisa ovyo Kalunga etavishila kuyanda nyi? Vamwe veji kushinganyekanga ngwavo kuhulisa chihula kanechi nachisolola nge kaveshi nalufwelelo lwambwendeko chipwe ngwavo pamo vali nakusaula Kalunga. Oloze hakutanga Mbimbiliya, nauwana nge navatu jaKalunga vakushishika vamwe vahulishilenga vihula vyamuyachou. Chakutalilaho, kapolofweto Hambakuke ahulishile Yehova ngwenyi: \"Ikaze weji kungumweneselanga kuhenga nakungutalisa luyanjisa? Mwomwo kwenyeka naulyanyi vili kumeso ami, kuli kulisopesa, kweji kukatukanga vikokojola.\"—Hambakuke 1:3.\n4 Uno Yehova atenukilile ou kapolofweto wakushishika Hambakuke hakuhulisa chihula kana nyi? Nduma. Oloze Kalunga asonekele mazu kana awa aHambakuke mumijimbu yamuMbimbiliya ize ahwima. Kalunga nawa amukafwile evwishise kanawa vyuma nakupwa nalufwelelo lwakukola. Yehova ali nakusaka kulinga mwomumwe nakuli ove. Anuka ngwove Mbimbiliya yanangula ngwayo 'eji kukuzakamanga.' (WaPetulu 1, 5:7) Kalunga ahunga kuhuka nakuyanda chosena kuhambakanomu vachihunga vatu. (Isaya 55:8, 9) Jino mwomwo ika kuyanda chinavulu ngana mukaye?\nMWOMWO IKA KUYANDA CHINAVULU NGANA?\n5. Vatu veji kuhanjikanga ika hakusaka kulumbununa ovyo kwapwila kuyanda, oloze Mbimbiliya yanangula ika?\n5 Vatu vamukwitava chachivulu vanahulisanga vatwamina javo navaka-kuvanangula vavalweze ovyo kuyanda chinavulila ngana. Kakavulu veji kuvakumbulula ngwavo Kalunga ikiye ajina ngwenyi kupwenga kuyanda, nakwamba nawa ngwavo ikiye alongesele vyuma vyosena vyeji kusolokanga, kuhakilako vene nakuyanda. Vatu vavavulu vavalweza ngwavo chapwa chachikalu kwijiva jijila jaKalunga, kaha nawa ngwavo Kalunga ikiye eji kujihanga vatu, kuhakilako vene navanyike vavandende, mangana vayenga vakatwame nenyi mwilu. Oloze nganomu unalinangula lyehi, Yehova Kalunga keshi kuneha vyuma vyavipiko. Mbimbiliya ngwayo: \"Kuhukisa chipwenga kwakusuku naKalunga, kuhengesa chipwenga kwakusuku naUkwechi ngolo josena.\"—Yopa 34:10.\n6. Mwomwo ika vatu vavavulu veji kuhanyinanga Kalunga mulonga hakuyanda chili mukaye?\n6 Unejiva ovyo vatu veji kuhanyinanga Kalunga mulonga hakuyanda chili mukaye nyi? Kakavulu veji kuhananga mulonga Kalunga Wangolo Josena mwomwo vashinganyeka ngwavo ikiye ali nakuyula kano kaye. Kavejiva muchano waulemu vanangula muMbimbiliyako, uze nawa wapwa wawashi kwivwishisa. Walinangwile muchano kana muKapetulu 3 mumukanda uno. Satana Liyavolo ikiye ali nakuyula kano kaye.\n7, 8. (a) Kaye keji kusololanga ngachilihi vilinga vyauze eji kukayulanga? (b) Uno kuhona kukupuka mwosena 'namyaka navyuma vyakulijila tuhu' vili nakunehanga ngachilihi kuyanda?\n7 Mbimbiliya yahanjika hatoma ngwayo: \"Vaka-mavu vosena vatwama muli uze wamupi.\" (WaYowano 1, 5:19) Uno chuma kana kachakulumbunukilileko nyi? Kaye kano keji kusololanga vilinga vyauze vahona kumona uze \"muka-kuhungumwisa vaka-mavu vosena.\" (Kusoloka 12:9) Satana apwa muka-kuhunga vatu, muka-kwonga, kaha nawa waukenya. Shikaho kaye kanazale ngana nachijindo, namakuli, naukenya mwomwo ikiye ali nakukayula. Echi chikiko chuma chimwe chaneha kuyanda.\n8 Nganomu twashimutwilile muKapetulu 3, chuma chamuchivali chalingisa kupwenga kuyanda shina vatu vanapunga vakuhona kukupuka mwosena, kaha nawa vaka-shili kufuma vene hakulikanga chize chasolokele mumilemba yaEtene. Vatu vaka-shili vasaka kulisa vakwavo nachikela, ngocho echi cheji kunehanga jijita, kutwama vatu chivwoto, naluyando. (Muka-kwambulula 4:1; 8:9) Kaha chuma chamuchitatu chalingisa kupwenga nawa kuyanda shina \"myaka navyuma vyakulijila tuhu.\" (Muka-kwambulula 9:11) Vatu vanahase kuyanda hakupwanga muvihela vyakuhenga halwola nakusoloka vyuma vyavipi, mwomwo Yehova keshi ikiye ali nakuyula kano kayeko.\n9. Mwomwo ika twatela kufwelela ngwetu Yehova akwechi chuma chamulingisa etavise kuyanda chitwaleho lika?\n9 Chapwa chamwaza kuli etu kwijiva ngwetu Kalunga keshi kuneha kuyandako. Keshi ikiye eji kunehanga jijita, uhwanga, ukenya, chipwe jiponde jeka jize jeji kulingisanga vatu vayandeko. Mwomwo ika Yehova etavishila kuyanda chosenechi? Kachi nge Kalunga apwa Wangolo Josena, kaha nahase kukumisa kuyanda. Jino mwomwo ika ahonena kulinga ngocho? Kwatela chikupu kupwa chuma chimwe chalingisa Kalunga uze twejiva kupwa wazangi ahone kukumisa kuyanda.—WaYowano 1, 4:8.\nKWAKATUKA CHIHANDE CHACHILEMU\n10. Chuma muka afumbukilile Satana, kaha mujila muka?\n10 Hakusaka tuwane ovyo Kalunga etavishila kuyanda, twatela kushinganyeka omwo chaputukile kuyanda. Omu Satana alingishile vaAlama naEve valikange kuli Yehova, kwakatukile jino chihula chachinene chikuma. Satana kakakasanyine ngolo jaYehovako. Satana ejiva ngwenyi ngolo jaYehova kajakumako. Oloze Satana afumbukilile ngolo jaYehova jakuyula. Satana avulukile Yehova kupwa muka-kuyula wamupi hakumuvuluka ngwenyi apwa himuka-kwonga uze aswekela vatu jenyi vyuma vyamwaza. (Kuputuka 3:2-5) Satana alumbunwine nge vatu vanahase kutwama kanawa chakuhona kuvayula kuli Kalunga. Chuma kanechi chapwile hikufumbukila wata waYehova, chipwe ngwetu chiyulo chenyi.\n11. Mwomwo ika Yehova ahonene kujiha vaka-kulikanga muEtene?\n11 VaAlama naEve valikangile kuli Yehova. Chasoloka kwijiva nge vambile ngwavo: \"Katweshi nakusaka Yehova kupwa Muka-kutuyulako. Tunahase kulisakwila etu vavene vyuma vyakwoloka nevi vyakuhenga.\" Uno Yehova avatwile ngachilihi chihande kanechi? Atelele kunangula ngachilihi vangelo navatu mangana vejive ngwavo vaze vaka-kulikanga vapihishile, oloze jila yenyi yapwa yambwende? Mutu nahase kwamba ngwenyi Kalunga kachi ajihile vaze vaka-kulikanga hahaze vene nakutenga veka. Oloze Yehova ashikile kusulisa hamavu navana vaAlama naEve, kaha asakile vatwamenga mupalachise hamavu. (Kuputuka 1:28) Yehova lwola lwosena eji kutesangamo jishiko jenyi. (Isaya 55:10, 11) Nge enyekele vaze vaka-kulikanga kachi kakumishile chihande chize vakatwile kupandama kuchiyulo chenyiko.\n12, 13. Hana chakutalilaho nachisolola ovyo Kalunga netavishila Satana ayule kaye, nakwitavisa vatu valiyule vavene.\n12 Tuchitale chakutalilaho echi. Achishinganyeke mulongeshi ali nakulweza vana vashikola mwakukumishila ukalu umwe. Oloze muka-shikola umwe wakachanja uze alimona kuzangama mwamba ngwenyi jila ali nakuzachisa mulongeshi yakuhenga. Hakusaka asolole ngwenyi mulongeshi keshi nakuvanangula kanawako, himwatwalaho lika ngwenyi ikiye nejiva jila yamwaza yakukumishilamo ukalu kana. Vaka-shikola vamwe navashinganyeka ngwavo pamo nahanjika mwakwoloka, ngocho navakivo hinavalikanga. Uno mulongeshi atela kulinga muka? Nge mwahanga uze muka-kulikanga, kaha vaka-shikola vaze vanasale navamona ngachilihi ou mulongeshi? Kutala kaveshi kushinganyeka ngwavo pamo uze mukwavo muka-shikola hohamwe navaze vanamukavangiza vahanjikanga muchanoko nyi? Ngocho vaka-shikola vosena vanahase kusaula uze mulongeshi nakushinganyeka ngwavo ali nakuchina kumumona makuli. Oloze mulongeshi atela kulweza uze muka-kulikanga alumbunune mwakukumishila uze ukalu.\n13 Yehova nalingi chuma chochimwe nachize eji kulinganga mulongeshi. Ijiva ngwove keshi vaka-kulikanga muEtene vakivo kaha vapwile muchihande kanako, oloze navangelo nawa vaze vapwile nakumona vyuma kana. (Yopa 38:7; Ndanyele 7:10) Jila Yehova alingililemo navaze vaka-kulikanga yakwachile chikuma hali vaze vangelo, nahali vatu vosena nawa. Uno Yehova nalingi chuma muka? Netavisa Satana asolole omu nahase kuyulila vaka-mavu. Kaha Kalunga nawa netavisa vatu valiyule vavene hakuvatwaminyina kuli Satana.\n14. Uno nganyo muka yeji kufumangamo omu Yehova etavisa vatu valiyule vavene?\n14 Mulongeshi tunavuluka muchakutalilaho nejiva chikupu ngwenyi uze muka-kulikanga navaze vanamukavangiza, kaveshi nakuhanjika muchanoko. Oloze nejiva nawa ngwenyi kuvetavisa vasolole nge vyuma vanahanjika vyamuchano nyi chiku nachinganyalisa vaka-shikola vosena. Omu vaze vaka-kulikanga navahona, kaha vaka-shikola vosena vakulyononona navetavila jino ngwavo mulongeshi ikiye kaha atela kuvanangula mushikola. Kaha navejiva jino ovyo mulongeshi mwafumishila kala muka-shikola mwalikanga. NaYehova nawa nejiva ngwenyi vatu navangelo vosena vakulyononona navanganyala hakumona ngwavo Satana navaze vamukavangiza vanahono, kaha navatu nawa kavahashile kuliyula vaveneko. Ngana mwaYelemiya wakushikulu, navalinangula muchano waulemu wakwamba ngwawo: \"Ove Yehova, ngunatachikiza ngwami, Jila yamutu kayatwama muli iveneko, muli mutu wakutambuka kamwatwama mangana akutalikisa jitambo jenyiko.\"—Yelemiya 10:23.\nMWOMWO IKA YEHOVA NETAVISHILA KUYANDA HATANDO YAYISUKU NGANA?\n15, 16. (a) Mwomwo ika Yehova netavishila kuyanda chitwaleho lika? (b) Mwomwo ika Yehova nazeneka kuhonesa vyuma vyakufwana nge uhwanga?\n15 Uno mwomwo ikaze Yehova netavishila kuyanda chitwaleho lika hatando yayisuku ngana? Kaha nawa mwomwo ika keshi nakuhonesela vyuma vyavipi? Achitale havyuma vivali vize mwahona kulinga mulongeshi uze twavulukanga. Chatete, mulongeshi keshi kukanyisa uze muka-kulikanga alumbunune mwakukumishila ukalu uze navulukako. Chamuchivali, mulongeshi keshi kukafwa uze muka-kulikanga awane mwakulingila naukalu kanako. Chochimwe nawa, achitale vyuma vivali vize Yehova kasakile kulingako. Chatete, kakanyishile Satana navaze vatwama kusali yenyi kusolola nge vanakulinga mwakwolokako. Kumana chapwa chakutamo kuhichisamo lwola. Vatu hamyaka yayivulu vanesekanga kuliyula vavene, chipwe ngwetu kuvayula kujifulumende javatu. Vatu vanazovoloka muvyuma vyasayasi namuvyuma vyeka, oloze chiyulo chakuhenga, nauhutu, nauhwanga, najijita vinavulilako chikuma jino. Ngocho, chiyulo chavatu chinasoloka nge chinahono.\n16 Chamuchivali, Yehova kakafwile Satana kuyula kano kayeko. Chakutalilaho, nge Kalunga mwahonesa uhwanga, kaha ali nakukundwiza vishinganyeka vyavaze vaka-kulikanga. Kutala kachi Kalunga keshi nakulingisa vatu vashinganyeke ngwavo vanahase kuliyula vavene chakuhona ukaluko nyi? Kachi nge Yehova mwalinga ngocho, kaha nayikiye jino mwapwa muka-kwonga. Oloze 'Kalunga keshi kwongako.'—WavaHepeleu 6:18.\n17, 18. Yehova mwakalinga ika haukalu vananehe vatu hakuliyula vavene navize aneha Satana?\n17 Nyi ngachilihi haukalu vananehe vatu hakulikanga kuli Kalunga putu vene kushikulu? Twatela kwijiva ngwetu Yehova apwa wangolo josena. Shikaho, akwechi ngolo jakukakumisa vyuma vyosena vize vinakuneha lamba kuvatu, kaha mwakalinga vene ngocho. Nganomu tunamono lyehi, awa mavu vanenyeka ngana navakawalumuna kupwa Palachise. Kaha kuhichila mundando yakusokola yaYesu, navakafumisako vyuma vize vyeji kwizanga mwomwo yashili. Kaha ushona uze weji kwizanga hakufwisa vatu naukakuma omu navakasanguka vafu. Ngocho, Kalunga mwakazachisa Yesu mangana 'akenyeke milimo yaLiyavolo.' (WaYowano 1, 3:8) Yehova mwakatesamo vyuma vyosenevi halwola lwakutamo. Tunahase kuwahilila ngwetu Kalunga kalingile washi vyuma kaneviko, mwomwo kutalilila chenyi chikoki chinatulingisa tulinangule muchano nakumuzachila. (WaPetulu 2, 3:9, 10) Mulwola luno, Kalunga ali nakutonda vaka-kumulemesa vamuchano nakuvakafwa vomike kuvyuma vyosena vinahase kuvayanjisa mukaye kano kalamba.—Yowano 4:23; Wavaka-Kolinde 1, 10:13.\n18 Vatu vamwe vanahase kulihulisanga ngwavo, Uno nge Kalunga atangile vaAlama naEve mujila yize yakuvahonesa kulikanga, kachi kuyanda chosenechi chauchiko nyi? Hakukumbulula chihula kanechi, watela kwanuka wana wamwaza uze Yehova akuhana.\nNAUZACHISA NGACHILIHI WANA WAKUFUMA KULI KALUNGA?\n19. Wana muka wamwaza atuhana Yehova, kaha mwomwo ika twatela kuumwena kupwa waulemu?\n19 MuKapetulu 5 twamwene nge vatu vavatangile nauhashi wakulisakwila vyuma. Uno wamona wana kana kupwa wamwaza chikuma nyi? Kalunga atenga tunyama vavavulu, vaze veji kulilingilanga vyuma chakuhona kushinganyeka. Vatu vanatungu makina aze eji kuzatanga vyeshovyo vawatungila. Uno kachi twevwa kuwaha nge Kalunga atutengele ngana mwamakina kana nyi? Nduma, twawahilila hakulisakwilanga omu twatela kupwa, nachiyoyelo twatela kupwa nacho, navatu twatela kulikata navo, navyuma vyeka nawa twasaka. Twasaka kupwa vakulihehwa mujila kaneyi, kaha omu mukiko asaka Kalunga.\n20, 21. Natuzachisa ngachilihi kanawa uhashi vatuhana wakulisakwila vyuma, kaha mwomwo ika twatela kulingila ngocho?\n20 Yehova kasaka vatu kuzata milimo kwijiva nge yakuvahana chilikako. (Wavaka-Kolinde 2, 9:7) Chakutalilaho: Uno chisemi eji kwivwanga kuwaha namazu mwahanjika mwanenyi akufuma kumuchima wenyi tahi, nyi namazu aze mwalondezeza vakwavo? Chihula jino chili ngana, Nauzachisa ngachilihi uhashi wove wakulisakwila vyuma uze Yehova akuhana? Satana, naAlama, naEve vazachishile uhashi wavo wakulisakwila vyuma mujila yayipi. Vakanyine Yehova Kalunga. Jino yove naulinga muka?\n21 Uli najila yakutela kuzachishilamo kanawa uhashi wove wakulisakwila vyuma. Unahase kupwa hamwe navatu vosena vaze vasakula kupwa kusali yaYehova. Vatu kana veji kwivwisanga muchima waKalunga kuwaha mwomwo veji kusololanga Satana kupwa muka-kwonga nakumona chiyulo chenyi kupwa chakuhona kutamo. (Vishimo 27:11) Ngocho nayove nawa unahase kulinga mwomumwe hakusakula kuyoya mujila yakwoloka. Chuma kana natuchilumbununa mukapetulu nakavangizaho.\nVYUMA YANANGULA MBIMBILIYA\n▪ Kalunga keshi kuneha vyuma vyavipi mukayeko.—Yopa 34:10.\n▪ Satana afumbukilile wata waYehova hakwamba ngwenyi Kalunga apwa muku-kwonga kaha nawa Eji kuswekelanga vatu Jenyi vyuma vyamwaza.—Kuputuka 3:2-5.\n▪ Yehova mwakazachisa Mwanenyi uze apwa Muka-kuyula Wangana wauMeshiya, akakumise kuyanda cheji kwizanga kuvatu.—WaYowano 1, 3:8.\n[Muvwimbimbi halifwo 107]\nYehova mwakakumisa kuyanda chosena\n[Muvwimbimbi halifwo 110]\nUno muka-shikola nahase kupwa kuluwa kuhambakana mulongeshi nyi?\n[Muvwimbimbi halifwo 113]\nKalunga mwakukafwa umike muluyando","id":"","dump":"CC-MAIN-2018-47","url":"https:\/\/wol.jw.org\/lue\/wol\/d\/r67\/lp-lv\/1102005141","date":"2018-11-16T23:59:52Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2018-47\/segments\/1542039743247.22\/warc\/CC-MAIN-20181116235534-20181117021534-00206.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000095367,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.000009536743164}","num_words":1760,"character_repetition_ratio":0.051,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.167,"stopwords_ratio":0.125,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"Kafunga atachikiza kanawa mikoko jenyi vosena, kaha mikoko nawa vatachikiza kafunga kavo nakumufwelela chikuma. Yesu hakupwa Kafunga Wamwenemwene, atachikiza kanawa vyuma vasaka mikoko jenyi, nakuhehela chavo noho hakumina ngolo javo. Kaha mikoko nawa vatachikiza kafunga kavo nakumufwelela chikuma.\nUno Yesu hakupwa Kafunga Wamwenemwene, . . .\neji kukungululanga ngachilihi mikoko jenyi?\neji kutwaminyinanga ngachilihi mikoko jenyi?\neji kukinganga ngachilihi mikoko jenyi?\neji kulisanga ngachilihi mikoko jenyi?","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jw-mukanda-kukunguluka\/october-2018-mwb\/kunoneka-chakukunguluka-oct1-7\/yesu-eji-kuzakamanga-mikoko-jenyi\/","date":"2019-03-23T13:07:08Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912202804.80\/warc\/CC-MAIN-20190323121241-20190323143241-00140.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000098944,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000098943710327}","num_words":63,"character_repetition_ratio":0.159,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.154,"stopwords_ratio":0.079,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"KAPOSHI KAKUTALILA—MANGAZINI YAKULINANGULA October 2018\nEyi mangazini yili navihande vyakulinangula haOctober 29 nakuheta kuDecember 3-30, 2018.\nNumba tuhu muEurope mwapwile Jita Yayinene, oloze vyuma vyapwile nakusoloka kumaputukilo amwaka kana vyalingishile vatu vafwelele ngwavo kalinwomu vyuma viwahe.\nMwomwo ika vatu veji kuhanjikilanga makuli, kaha ukalu muka weji kufumangamo? Tunahase kusolola ngachilihi ngwetu tweji kuhanjikanga muchano kuli vakwetu?\nLwola lunasaleko lwalundende, shikaho twatela kufwila kuputuka vilongesa vyaMbimbiliya nakunangula vatu muchano. Uno Vinoma Vyakuzachisa haKunangula navitukafwa ngachilihi?\nLIFE STORY\nOmu Charles Molohan apwile mukweze, asakwile kutohwesa mulimo wenyi hakuya nakuzachila haMbetele. Kaha Yehova namukafwenga lika mukuyoya chenyi.\nMwomwo ika twatela kufwelela Kulishitu uze apwa twamina yetu makumbi ano?\nNge vyuma vinalumuka mukuyoya chetu, tunahase kuhomba nakuzeya muvishinganyeka. Uno \"kuunda chaKalunga\" nachitukafwa ngachilihi nge vyuma vinalumuka mukuyoya?\nSetefwano ikiye muka-Kulishitu watete kujiha mwomwo yalufwelelo lwenyi. Jino vyuma muka vyamukafwile ahole kulu omu vamuyanjishile?","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jimangazini\/kaposhi-kakutalila-wakulinangula-october-2018\/","date":"2019-03-25T04:36:34Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912203548.81\/warc\/CC-MAIN-20190325031213-20190325053213-00107.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000097752,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000097751617432}","num_words":135,"character_repetition_ratio":0.062,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.152,"stopwords_ratio":0.133,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"Kutala yenu chipwe mutu wamutanga yenu vamulukukaho lyehi kuvihwanga tahi? Kutala nayenu munalizakamina ngwenu pamo namukengila muukalu kana tahi? Vatu vanawane nge uhwanga \"hiukalu uze unakutohwelako lika mukaye kosena.\" Talenu havyakutalilaho vino.\nUKENYA WAMUTANGA NAKUPIKA MAPWEVO: Liuka lyaUnited Nations lyambile ngwalyo: \"Hamapwevo vatatu, umwe vamuvetaho lyehi chipwe kumupika kuli kausoko kenyi chipwe mutu uze azanga.\" Chaluvinda, vanawane nge \"hamapwevo 5, umwe navakamupika chipwe navakasaka kumupika.\"\nULYANYI: Mijimbu yasolola nge muUnited States muli mazavu avihwanga akuhambakana 30,000. Kaha muLatin America, kafwe mutu umwe havatu vatatu ambululaho lyehi ngwenyi vamulukukaho lyehi kuvihwanga.\nKUJIHA VATU: Vanawane nge mumwaka umwe wakalinwomu, vatu vakuheta kuchimbwa chamiliyoni vavajihile kuhambakana vatu vaze vajihile mujita. Kusulo yaAfrica namuCentral America vatu vavavulu vanavajihi chikuma kuhambakana jiavalenji jiwana hakuvesekesa kuvatu vaze vanakujiha mukaye kosena. MuLatin America, vatu vakuhambakana 100,000 vavajihile mumwaka umwe, kaha muBrazil vajihile vatu vakuheta ku 50,000. Kutala uhwanga kanou unahase kukuma tahi?\nKUTALA ULYANYI UNAHASE KUKUMA TAHI?\nMwomwo ika uhwanga unavulila ngana? Vanawane vyuma vyavivulu vize vinakulingisa uhwanga ulisale. Vyuma kana shina: Chihandwa chili hachiyoyelo chavatu chize chinakuneha kulizakamina navikokojola, nakumona kuyoya chavakwavo kupwa chamokomoko, nakunwa chikuma wala, namaundu akupendesa chipwe lyamba, naulyanyi uze vanyike vanakumonanga kuli vakulwane kaha nawa vatu vaze vanakwazana muvilinga vyaulyanyi kaveshi nakuvazangamisako.\nMumafuchi amwe mukaye, vaneseka kukehesako ulyanyi. Mumbaka yaSão Paulo muBrazil muze mwatwama vatu vavavulu chikuma, kuvula chavatu vaze vafwilenga kuvihwanga chakehele najipaseti 80 mumyaka 10 yinakumu ngana. Oloze vatu chivafwa lika mumbaka kana, kaha havatu 100,000 hali nakufwa vatu 10. Uno chuma muka chinahase kukumisa ulyanyi?\nChuma nachikafwa vatu shina kwalumuna vishinganyeka navilinga vyavo. Vihwanga vatela kwecha vilinga vyavo vyakufwana nge kulivwimba, chipululu, nalifwi nakupwa jino navilinga vyamwaza vyakufwana nge zangi, nakavumbi, nakuzakama vakwavo, numba jino uhwanga ukume.\nVyuma muka navikafwa mutu alumune vilinga vyenyi? Achitalenu havyuma yanangula Mbimbiliya:\n\"Kuzanga Kalunga chalumbununa kulamanga jishimbi jenyi.\"—WaYowano 1, 5:3.\nKuzanga Kalunga nakuhona kulinga vyuma vize ahunga, chinahase kukafwa mutu wavilinga vyaulyanyi alumune chiyoyelo chenyi navilinga vyenyi. Kutala chikupu chuma kana chinahase kusoloka tahi?\nAchishinganyekenu hali Alex, * uze natwame mukamenga muBrazil hamyaka 19 mwomwo yakulukukanga vatu. Kuheta mumwaka wa 2000, ejile nakupwa Chinjiho chaYehova hanyima yakulinangula Mbimbiliya naVinjiho. Kutala alitwamina chikupu vilinga vyenyi vyaulyanyi tahi? Eyo, mwomwo eji kuliveyanga chikuma havyuma vyavipi alingilenga. Ambile ngwenyi: \"Ngunazange chikuma Kalunga hakungukafwa ngumone chikupu ngwami nangukonekela. Kuzanga chikuma Yehova chinangukafwe ngwalumune vilinga vyami.\"\nCésar, lunga wakuBrazil, azachishilenga uta hakulukuka vatu nakupupa vikumba vyavo. Omu mukiko alingilenga hamyaka 15. Vyuma muka vyamukafwile alumuke? Omu apwile mukamenga, vamutambukilile kuli Vinjiho jaYehova, kaha aputukile kulinangula Mbimbiliya. César ambile ngwenyi: \"Elu lwapwile lwola lwatete kutachikiza mwalumbunukila kuyoya. Ngwazangile Kalunga. Ngwalinangwile nawa kwivwa Yehova woma nakuhona kulinga vyuma vyavipi vize navimwivwisa kupihya. Ngwasakile kusolola kusakwilila chami halikoji angusolwelele Kalunga. Kuzanga Kalunga nakumwivwa woma changulingishile ngwalumune vilinga vyami vyavipi.\"\nUno mijimbu kaneyi yatunangula vyuma muka? Yatunangula nge Mbimbiliya yikwechi ngolo jakwalumuna kuyoya chavatu navishinganyeka vyavo. (Wavaka-Efwesu 4:23) Alex uze twavulukanga hakavanga ambile cheka ngwenyi: \"Vyuma ngwalinangwile muMbimbiliya vyapwile nge meya amwaza aze vangumwangililile nakutomesa vishinganyeka vyami vyavipi chindende chindende. Kaha nawa kangwashinganyekele ngwami ngunahase kwecha vilinga kanako.\" Chikupu vene, kachi nge natulinangulanga mazu amuMbimbiliya, kaha anahase kufumisa vishinganyeka vyavipi mumichima yetu. Mazu aKalunga akwechi ngolo jakututomesa. (Wavaka-Efwesu 5:26) Echi nachilingisa vatu vaulyanyi nalifwi valumune vilinga vyavo nakupwa jino valikoji nakutwama mukuunda navakwavo. (Wavaka-Loma 12:18) Vatu veji kutwamanga mukuunda mukuyoya chavo chosena mwomwo yakukavangiza jindongi jamuMbimbiliya.—Isaya 48:18.\nVinjiho jaYehova vakuhambakana ha 8 miliyoni mumafuchi akuhambakana ha 240, vanawane mwakukumishila uhwanga. Vatu vakumiyachi yosena, naviyoyelo vyakulisezaseza, navisemwa vyakulisezaseza vanalinangula kuzanga Yehova, nakumwivwa woma, nakulizanga navakwavo nakutwama mukuunda muwanawakwavo wamukaye kosena. (WaPetulu 1, 4:8) Echi chinasolola chikupu nge kaye kakuzeneka ulyanyi kanahase kupwako.\nKAYE KAKUZENEKA ULYANYI KALI HAKAMWIHI\nMbimbiliya yatufwelelesa ngwayo Kalunga kalinwomu afumiseko ulyanyi wosena. \"Likumbi lyakusopesa nalyeli lyakunongesa vaka-kuzamukila Kalunga\" kalinwomu lizenga nakufumisako kaye kano kanazale naulyanyi. (WaPetulu 2, 3:5-7) Kakweshi kukapwa vaka-ukenya vaze navakayanjisanga vakwavoko. Tunatachikiza ngachilihi ngwetu Kalunga asaka kukafumisako ulyanyi?\nMbimbiliya yamba ngwayo, Kalunga \"ahunga weshowo azanga ulyanyi.\" (Samu 11:5) Tengi azanga kuunda nachiyulo. (Samu 33:5; 37:28) Echi chikiko nachikamulingisa akahone kwechelela vatu vaulyanyi vakatwaleho lika kuyanjisa vakwavo.","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jimangazini\/kaposhi-kakutalila-na4-2016-july\/kaye-kakuzeneka-ulyanyi-kanahase-kupwako\/","date":"2019-03-23T15:34:15Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912202872.8\/warc\/CC-MAIN-20190323141433-20190323163433-00241.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000090599,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000090599060059}","num_words":632,"character_repetition_ratio":0.048,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.162,"stopwords_ratio":0.103,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"Twatela kuzata mulimo wakwambulula mukapachapacha, mwomwo luyando lwalunene lunapandama hakamwihi. (Vis 24:11, 12, 20) Tunahase kuzachisa eji jikati hakukafwa vatu valinangule Mazu aKalunga nakutachikiza keyala yetu. Eyi kati yili nachinjikizo chakutwala vatu hakeyala yetu ya Jw.org vatale vindiyo ya Mwomwo Ika Twatela Kulinangwila Mbimbiliya? Navawanaho nawa fwomu yakwihwilaho vavanangule Mbimbiliya chipwe kusaka kulinangula vyavivulu. Vatu vamwe kavasaka kutanga mikanda yetuko, oloze vasaka kuya hakeyala yetu yahainternet. Shikaho fwilenunga kuvahana eji jikati. Chipwe ngocho, kamwatela kuhana jikati kuvatu vakuhona kuwahililako.\nNge munawane vatu, kaha munahase kuvalweza mazu akufwana nge: \"Nguli nachuma ngunakusaka kumihana. Eyi kati nayimitwala hakeyala yetu, haze munahase kututulula jivindiyo, navyuma vyakulisezaseza hawana wakanyombo.\" (Yow 4:7) Munahase kumbata jikati jajivulu mangana muhane vatu vaze namuwananga.","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jw-mukanda-kukunguluka\/october-2016-mwb\/kunoneka-chakukunguluka-oct31-nov6\/zachisenunga-kanawa-jikati-jakulweza-vatu-keyala-yetu-ya-jworg-tahi\/","date":"2019-03-24T13:34:50Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912203448.17\/warc\/CC-MAIN-20190324124545-20190324150545-00104.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000081062,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000081062316895}","num_words":112,"character_repetition_ratio":0.051,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.164,"stopwords_ratio":0.089,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"UKALU\nAchishinganyekenu muli namwanenu wamyaka yakusemuka 6 uze katwama namuchima wakulikanyisako. Nge namono vyuma vimwe ali nakusaka, kuvanga vene mumuhanevyo hoho vene. Nge napihilila lwola lumwe eji kuzunga ndombo. Munahase kulihulisa ngwenu, 'Uno ou mwanami ali kanawa tahi? Uno vilinga kana mwakavimbila omu mwakakola tahi nyi ngwatela kumunangula apwenga namuchima wakulikanyisa?'\nVYUMA MWATELA KUTACHIKIZA\nChisemwa chamakumbi ano kachanangula vatu vapwenga namuchima wakulikanyisako. Ndotolo David Walsh asonekele ngwenyi: \"Muchisemwa chetu chamakumbi ano, vakulwane navanyike veji kwivwanga mijimbu yakuvuluka nge twatela kulinga kala vyuma tunasake. Vatu vaze vasaka kukafwa vakwavo navaze vasaka kuhungumwisa vakwavo mangana vavalile jimbongo veji kutukolezezanga tulingenga vyuma vize tunasake.\" *\nChapwa chachilemu kunangula vana vapwenga namuchima wakulikanyisa shimbu vachili vavandende. Vaka-kuhehwojola vahanyine kanyike hikanyike halizavu lyavanyike vamyaka yakusemuka 4 tuvyakulya tumwe tuyema nakuvalweza valyenga hahaze vene, chipwe kuvandaminako chindende numba vavahane vikwavo nge vali namuchima wakutalilila chikoki. Omu vakolele nakukumisa shikola yavo, vanyike vaze vapwile namuchima wakulikanyisa vapwilenga namuchima wamwaza, vachisambo, kaha nawa vamangana kushikola.\nNachipwa chaluvinda nge vanyike kavavanangwile kupwa namuchima wakulikanyisako. Vaka-kuhehwojola vafwelela ngwavo wongo wakanyike unahase kwalumuka navyuma vize mwahitamo. Ndotolo Dan Kindlon ambile ngwenyi: \"Nge katweshi kunangula vanyike vapwenga namuchima wakuvandamina, nakuhonesa vyeseko, kaha navapwa namuchima waukalu.\" *\nVYUMA MWATELA KULINGA\nVasolwelenu chakutalilaho chamwaza. Uno enu mweji kusololanga muchima wakulikanyisa tahi? Kutala mwanenu eji kumimonanga munasulakana nge vanamijikinyina kuli vakwenu, chipwe kumimona namuzombokela vakwenu nge muli mumukana chipwe kuvatuwiza vakwenu nge vali nakuhanjika tahi? Kindlon asonekele ngwenyi: \"Nge yetu natupwa namuchima wakulikanyisa, kaha natukafwa vana vetu vapwenga namuchima kana.\"—Lushimbi lwamuMbimbiliya: Wavaka-Loma 12:9.\nNangulenu mwanenu ukalu nahase kumona. Kweseka namyaka yakusemuka ali nayo mwanenu, mukafwenu amone nganyo yatwama hakuhonesa muchima wakufwila kulinga kala vyuma nasake, naukalu watwama hakulinga vyuma kana. Chakutalilaho, nge mwanenu napihilila mwomwo vanamupihisa kumuchima kuli mukwavo, kaha mukafwenu alihulise ngwenyi: 'Kutala kulinga sambanjinga nachingukafwa tahi nyi nachitohwesa ukalu? Uno kuliko jila yeka ngwatela kukumishilamo ukalu kana, pamo kuvandaminako matoto ami achiunde tahi? Kutala nachipwa chamwaza kuseza mutu uze nangupihisa kumuchima tahi?'—Lushimbi lwamuMbimbiliya: Wavaka-Ngalesha 6:7.\nKolezezenu mwanenu. Sangejekenu mwanenu nge nasolola muchima wakulikanyisa. Mulwezenu ngwenu kachapwa chachashi kuliulanga vyuma vyosena mwasaka kulingako, oloze kulinga ngocho chasolola nge apwa wakujikiza. Mbimbiliya yahanjika ngwayo: \"Nganomu yinapu nganda yikwechi kembwe yakupuzuka, mukiko mwanapu namutu uze mwahona kuunjisa matoto enyi.\" (Vishimo 25:28) Tuyokutuyoku nawa, \"muka-kushipwokela kukwata utenu nawahe kuhambakana chindume.\"—Vishimo 16:32.\nVyuma mwatela kulinga. Hemenu viseke vize navinangula vanyike vasakulenga kanawa vyakulinga. Shimutwilenu vyakutalilaho vyamwaza nakuvilinga. Nge nachashiwa, kaha zachisenu vyuma vyakufwana nge chuma chamalengeso, chipwe jila yeka mangana vyuma namuhema vilovole nganyo. Mwatela kufwila kukafwa mwanenu atachikize ngwenyi kupwa namuchima wakulikanyisa chapwa chamwaza kuhambakana kulikanga.—Lushimbi lwamuMbimbiliya: Vishimo 29:11.\nPwenunga namuchima wakutalila chikoki. Mbimbiliya yahanjika ngwayo, \"Mumuchima wakanyike mwatwama uleya.\" (Vishimo 22:15) Ngachize, kamwatela kushinganyeka ngwenu mwanenu mwapwa namuchima wakulikanyisa mulikumbi lyangongoko. Mukanda vavuluka ngwavo, Teach Your Children Well wahanjika ngwawo: \"Mulimo kana weji kumbatanga lwola lwalusuku, mwomwo lwola lumwe nahase kuzovoloka washi, chipwe nduma, chipwe kate kuzovoloka.\" Oloze kukilikita chenu kacheshi kuya mumeyako. Mukanda kana wahanjika nawa ngwawo: \"Nge kanyike mwapwa namuchima wakulikanyisa, kaha omu mwakapwa namyaka yakusemuka 12 keshi kukanwanga maundu akupendesa chipwe kulinga ujila omu mwakapwa namyaka 14 yakusemukako.\"","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jimangazini\/g201508\/kunangula-vana-vapwenga-namuchima-wakulikanyisa\/","date":"2019-03-18T21:09:54Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912201672.12\/warc\/CC-MAIN-20190318191656-20190318213656-00296.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000097752,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000097751617432}","num_words":493,"character_repetition_ratio":0.094,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.153,"stopwords_ratio":0.105,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"Etu vavavulu tunamono omu vatu vamwe vanahingikanga chiyulo nakuyanjisa vatu vakuzeneka mulonga. Kutala nakukapwa lwola luze navakafumisako vatu vakuhuka nachiyulo chakuhenga tahi?\nMuMbimbiliya, mukanda waSamu 37 wakumbulula chihula kana nakutuhana jindongi jakututwaminyina makumbi ano. Achitalenu omu Mbimbiliya yakumbulula vihula vyavilemu vinakavangizaho.\nVyuma muka vize katwatela kulinga kuli vatu vaze navatuyanjisako?—Vesi 1, 2.\nVyuma muka navikasoloka kuli vaka-kuhuka?—Vesi 10.\nVyuma muka twatela kulinga oholyapwa?—Vesi 34.\nMazu vahwima aze atwama hali Samu 37 asolola hatoma omu navakayoya vatu vaze 'vatalilila kuli Yehova, nakukavangiza jila yenyi.' Vinjiho jaYehova navawahilila kumikafwa mulinangule Mbimbiliya nakutachikiza omu munahase kusakula kulinga vyuma vize navimikafwa mukayoye kanawa kulutwe.","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jimangazini\/mangazini-yakaposhi-kakutalila-na2-2018-may-jun\/vavavwovu-navakaheta-mavu-samu-37\/","date":"2019-03-18T19:26:44Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912201672.12\/warc\/CC-MAIN-20190318191656-20190318213656-00296.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000091791,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000091791152954}","num_words":94,"character_repetition_ratio":0.058,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.159,"stopwords_ratio":0.181,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"Kalunga eji kuhanjikanga nayetu kuhichila muMbimbiliya. WaChimoteu 2, 3:16\nKalunga wamuchano alwezele malunga vamwe vasoneke mazu enyi mumukanda umwe wajila. Mukanda kana vauvuluka ngwavo Mbimbiliya. MuMbimbiliya mwatwama mijimbu yayilemu yize Kalunga asaka mutachikize.\nKalunga atachikiza vyuma vyamwaza twasaka, kaha nawa ikiye eji kutuhananga mangana amwenemwene. Nge natumwivwilila, kaha natupwa chikupu namangana.—Vishimo 1:5.\nKalunga asaka vatu vosena hano hamavu vatangenga Mbimbiliya. Yili jino mumalimi amavulu.\nNge muli nakusaka kwivwilila kuli Kalunga, kaha mwatela kutanga Mbimbiliya nakuyivwishisa.\nVatu mukaye kosena vali nakwivwilila. Mateu 28:19\nVinjiho jaYehova vanahase kumikafwa mwivwishise kanawa Mbimbiliya.\nVeji kunangulanga muchano waKalunga mukaye kosena.\nKaveshi kumifwetesa hakuminangulako. Munahase nawa kulinangula vyaKalunga haZuvo yaWangana yaVinjiho jaYehova mwalihata nayo.","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/mikanda\/ivwililenu-mangana-mukayoye\/uno-tweji-kwivwililanga-ngachilihi-kuli-kalunga\/","date":"2019-03-22T04:03:46Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912202628.42\/warc\/CC-MAIN-20190322034516-20190322060516-00170.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000100136,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000100135803223}","num_words":104,"character_repetition_ratio":0.076,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.155,"stopwords_ratio":0.115,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"Sakula Viunasake Chasoloka nge polongalamu vavuluka ngwavo JavaScript kayeshi nakuzatako; vyuma vikwavo unakusaka kavyeshi kusolokako. Chasoloka nge jipolongalamu vanajisoko. Vyuma unakusaka kaveshi kuvilamako. Visete vyaMikanda Select the primary library. Chisete chamikanda chatete: Chisete chamikanda chikwavo chiliho: Mautimindiya Solola mazu akukopa nge kuwali Nyachika mangana mwaso unakavangizaho wimbenga Sakula kutohwa chavindiyo naututulula. 240p 360p 480p 720p Tonda Sakula jila yakutondelamo vyuma. Kuvula chaVyuma Unakutonda: Vili mumukuku umwe Vili mupalangalafu yimwe Vili muchihande chimwe Sakula jila yakuwahishilamo vyuma unawane. Sakula jila yakutondelamo: Vyuma weji kuzachisanga chikuma Sakula kweseka nalikumbi, chatete sakula vyavihya Sakula kweseka nalikumbi, chatete sakula vyamwaka Solola Tohwesa chipwe kehesa vasona. Seteko yavasona: Solola vasona navakukafwa kutachikiza (Mandarin Chinese naJapanese) nge kuvali","id":"","dump":"CC-MAIN-2022-27","url":"https:\/\/wol.jw.org\/lch\/wol\/pref\/r894\/lp-lc?url=%2Flch%2Fwol%2Flv%2Fr894%2Flp-lc%2F0","date":"2022-06-30T09:55:21Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2022-27\/segments\/1656103671290.43\/warc\/CC-MAIN-20220630092604-20220630122604-00786.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000001192,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000001192092896}","num_words":112,"character_repetition_ratio":0.07,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.15,"stopwords_ratio":0.08,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"Vyuma muka navimikafwa mulivwise kuwaha kutanga Mbimbiliya nakunganyala? Talenu vyuma vino vitanu vinakafwe vatu vavavulu.\nTangilenu kuchihela chamwenemwene. Esekenu kuwana chihela chize kacheshi navyemako. Zangamenu navyuma vyakumitangula mangana muhake muchima kuvyuma munakutanga. Mwatela kutangila kuchihela chamwaza kuze kunakuhita kapeho, kahechi nachimikafwa munganyale.\nKamwatela kutanga oku munakushinganyeka vyekako. Mbimbiliya yafuma kuli Setu wamwilu, ngocho namunganyala chikuma nge namupwa ngana mwakanyike uze ali nakusaka kulinangula kuli chisemi chenyi wazangi. Kachi nge mukwechi vishinganyeka vyavipi haMbimbiliya, kaha mwatela kwecha kushinganyeka vyuma kana mangana Kalunga aminangule.—Samu 25:4.\nLombenu shimbu kanda mutange. MuMbimbiliya mwatwama vishinganyeka vyaKalunga, ngocho twatela kumulomba mangana atukafwe tuyivwishise. Kalunga ashika \"kuhana shipilitu yajila kuli vaze navamulombayo.\" (Luka 11:13) Shipilitu yajila nayimikafwa mwivwishise vishinganyeka vyaKalunga. Kutwala muze, nayimikafwa mwivwishise \"navyuma vyakujiminyina vyaKalunga.\"—Wavaka-Kolinde 1, 2:10.\nTangenu nakwivwishisa. Kamwatela kufwila kaha kukumisa washiko. Mwatela kushinganyeka havyuma muli nakutanga. Lihulisenu vihula vyakufwana nganevi: 'Vilinga muka ngunamono hali ou mutu nguli nakutanga? Nanguzachisa ngachilihi vyuma kana mukuyoya chami?'\nSakulenu vyuma muli nakufwila kutesamo. Hakusaka mukanganyale hakutanga chenu Mbimbiliya, mwatela kusakula vyuma vize navikamikafwa mukuyoya chenu. Munahase kusakula vyuma vyakufwana nganevi: 'Ngunakusaka kulinangula vyavivulu hali Kalunga. Nguli nakusaka kupwa mutu wavilinga vyamwaza, chipwe lunga chipwe pwevo wamwenemwene muulo.' Kaha mwatela kusakula mijimbu yimwe muMbimbiliya yize nayimikafwa mutesemo vyuma kana. *\nEvi vyuma vitanu tunavuluka navimikafwa muputuke kutanga Mbimbiliya. Uno vyuma muka mwatela kulinga mangana mulivwise kuwaha chikuma kutanga Mbimbiliya? Chihande chinakavangizaho chili najijila jimwe jize najimikafwa.\n^ par. 8 Kachi nge kamwatachikijile mijimbu yize nayimikafwako, kaha lwezenu Vinjiho jaYehova vamikafwe.","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jimangazini\/wp201701\/kuputuka-kutanga-mbimbiliya\/","date":"2019-03-18T22:36:33Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912201707.53\/warc\/CC-MAIN-20190318211849-20190318233849-00506.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000094175,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000094175338745}","num_words":236,"character_repetition_ratio":0.076,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.15,"stopwords_ratio":0.114,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"VYUMA WATELA KULINGA: Kafwa lizavu livwilile kanawa chihande chove nakulumbununa kanawa omwo vishina vyavinene vinalikwatasana namutwe wachihande navyuma uli nakusaka kutesamo hakuhanjika chihande chove.\nMWAKULINGILA NGOCHO:\nWana chuma unakusaka kukatesamo hakuhanjika chihande chove. Nge chihande chove chinapu chakulweza vatu vejive vyuma vimwe, chipwe kuvakunyula, chipwe kuvakolezeza, kaha watela kuchihanjika kweseka nachuma kana. Kaha nawa watela kumona chikupu ngwove vishina vyavinene vyosena vilimo navikukafwa utesemo chuma kana.\nShindakanya mutwe wachihande chove. Omu nauhanjika chihande chove watela kukindulukila kindulukila mazu amalemu chipwe kuzachisa mazu akulifwanako mangana ushindakanye mutwe wachihande.\nLingisa vishina vyavinene vipwenga vyavyashi kaha nawa vyakwivwakana. Watela kusakula kaha vishina vyavinene vize navilikwatasana nachihande chove vize nawa unahase kukanangula kweseka nalwola lwachihande kana. Kawatela kuvulisa chikuma vishinako, oloze watela kuvuluka chishina chimwe nachimwe, nakuchilumbununa kanawa numba jino uyenga hachishina chikwavo.","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/mikanda\/kutanga-nakunangula\/14-kulumbununa-kanawa-vishina-vyavinene\/","date":"2019-03-18T23:39:23Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912201812.2\/warc\/CC-MAIN-20190318232014-20190319014014-00017.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000095367,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.000009536743164}","num_words":129,"character_repetition_ratio":0.119,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.133,"stopwords_ratio":0.116,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"Apalahama anangwile mwanenyi Isaka kuzanga Yehova namuchima wenyi wosena, nakufwelela jishiko jaYehova josena. Oloze omu Isaka ahetesele myaka yakusemuka 25, Yehova alwezele Apalahama alinge chuma chize chapwile chachikalu kulinga. Chuma muka vene ocho?\nKalunga alwezele Apalahama ngwenyi: 'Mbata mwanove umwe kaha lyamunwe Isaka, ukamuhane kupwa wana wakulumba hapili, kungalila yaMoliya.' Numba tuhu Apalahama katachikijile kanawa ovyo Yehova amulwezelele kulinga chuma kanako, oloze ononokele lika Yehova.\nLichako nachimene, Apalahama ayile naIsaka navangamba jenyi vavali kungalila yaMoliya. Omu mwahichile makumbi atatu, vaputukile kumona pili hahasuku. Apalahama jino alwezele vangamba jenyi vasale nakuvandamina omu ikiye naIsaka navaya nakuhana wana. Apalahama ahanyine Isaka jikunyi mangana ambate, kaha ikiye ambachile poko. Isaka ahulishile ise ngwenyi: 'Uno mukoko wawana wakulumba ali kulihi?' Apalahama amukumbulwile ngwenyi: 'Ove mwanami, Kalunga mwatuhana wana kana.'\nOmu vahetele kupili, vatungile lijiko lyakulumbila. Apalahama akashile Isaka kumavoko nakumahinji nakumusavalika halijiko lyakulumbila.\nApalahama ambachile poko. Kaha hahaze vene kangelo kaYehova ahanjikile kufuma mwilu ngwenyi: 'Kanda ujiha ou mukwezeko, mwomwo ngunatachikiza jino ngwami umuka-kufwelela Kalunga hakuwana nge kawakanyine kunguhana ou mwanoveko.' Kufumaho, Apalahama amwene chizamba chamukoko hahasuku naliswiki jimbinga mulifufwa. Hahaze vene akasunwine Isaka nakulumba chizamba chamukoko.\nKufuma halikumbi vene lize, Yehova avulukile Apalahama ngwenyi sepa lyenyi. Mwomwo ika alingililile ngocho? Mwomwo Apalahama etavilile kulinga vyuma vyosena amulwezele Yehova, numba tuhu shimbu jimwe katachikijile ovyo Yehova amulwezelele kulinga vyuma kanako.\nYehova ahanjikile cheka lushiko ashikile Apalahama ngwenyi: 'Ngocho nangukakukisula chikupu nakuvulisa vana vove, chipwe vaka-tanga yove.' Echi chalumbununa nge Yehova mwakakisula vatu vosena vavilinga vyamwaza kuhichila mutanga yaApalahama.\n\"Mwomwo Kalunga azangile chikuma kaye ngocho ahanyine Mwanenyi umwe kaha wakulipwila, mangana ngwenyi weshowo mwamufwelela vakahone kumunongesa, oloze akapwe nakuyoya chahaya myaka yosena.\"—Yowano 3:16","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/mikanda\/mbimbiliya-mijimbu-vyuma-namulinangula\/3\/apalahama-isaka-kweseka-lufwelelo\/","date":"2019-03-23T00:27:23Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912202704.58\/warc\/CC-MAIN-20190323000443-20190323022443-00549.warc.gz","language":"lue","language_score":1.000007391,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000073909759521}","num_words":266,"character_repetition_ratio":0.064,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.152,"stopwords_ratio":0.113,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"MULIFUCHI lyaSpain mwatwama vyuma vyakulisezaseza navatu vakulisezaseza. Mulifuchi kana mwavula chikuma mande atiliku, namivinyo namitondo yamilive. Kusulo yalifuchi kana kwatwama tunda yajikilomita 14 yize yatwama nameya, kaha meya kana akiko ahandununa lifuchi kana kulitungu lyaAfrica.\nLifuchi kana lyatwamina kusulo yalitungu lyaEurope, kaha mwatwama vatu vakufwana nge vaFwenyisha, navaHelase, navaCarthage. Omu vaLoma vejile mulikulukaji lyamyaka lyamuchitatu B.C.E., vafungulwile ngalila yimwe yalifuchi kana nakuyivuluka ngwavo Hispania. Hakavanga mulifuchi kana mwapwilenga vaVisigoths navaMoors, kaha vosena vafuminemo nakusezamo visemwa vyavo.\nMumwaka umwe wakalinwomu, vatu vakuhambakana hajimiliyoni 68 vatambukilile lifuchi lyaSpain. Vavavulu veji kuyanga nakutala visekeseke, nalikumbi, navyuma vyakutengatenga, namijimbu yakunyima, najizuvo jatwamamo. Vatu vavavulu veji kukatukilanga nawa vyakulya vyamwaza vyamulifuchi kana. Mwatwama vyakulya vyakufwanga nge vyakulya vyamukalungalwiji, nanyama, namakunde, navisakwola, namafwo namaji amilive, namaulu, navyakulya vyeka vize veji kuwahisanga kanawa.\nVatu vamulifuchi lyaSpain vapwa vachisambo chikuma, kaha nawa vasaka kushimutwila. Vavavulu valivuluka kupwa vaka-Katolika, oloze kaveshi kwazana muvilika vyamuchachi kanako. Mumyaka yakalinwomu, vatu vakufuma muAfrica, naAsia naLatin America vanalukilanga kuSpain. Vavavulu veji kwivwanga kuwaha kushimutwila havisemwa navyuma vyamukwitava vafwelela. Vinjiho jaYehova vali nakulivwisanga kuwaha kushimutwila navatu kana, kaha vali nakuvakafwa vatachikize vyuma yanangula Mbimbiliya.\nMu 2015, Vinjiho vakuzomboka ha 10,500 valisuwile kutunga nakutungulula vihela 70 veji kukungulukilanga, vize vavuluka ngwavo jiZuvo jaWangana. Vaka-fulumende vanavahanenga vihela vyakutungila eji jizuvo. Hakusaka kukafwa vamwiza, Vinjiho jaYehova veji kuzachisanga malimi 30 kuhakilako nalilimi lyaSpanish hakukunguluka chavo. Mu 2016, vatu vakuzomboka 186,000 vapwile kuchilika chakulipwila chakwanuka kufwa chaYesu Kulishitu chize veji kulinganga Vinjiho jaYehova mwaka himwaka.","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jimangazini\/tonenu-na2-2017-april\/kuya-kulifuchi-lyaspain\/","date":"2019-03-26T15:03:26Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912205534.99\/warc\/CC-MAIN-20190326135436-20190326161436-00414.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000097752,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000097751617432}","num_words":229,"character_repetition_ratio":0.066,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.152,"stopwords_ratio":0.118,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"TONENU!\nKuhana: Ngunaminehela mangazini yaTonenu! yakalinwaha\nChihula: Talenu chihula chili halifwo 2. Mwashinganyeka ngwenu ngachilihi?\nChisoneka: Luka 7:35\nEchi chihande chinahanjika omu lushimbi kana lwahanjika haMbimbiliya.\nTONENU!\nMbimbiliya Yanangula\nChihula: Vatu vavavulu vaze vafwelela muli Kalunga vasaka kupandama kuli ikiye. Kutala mwatachikiza ngwenu Mbimbiliya yatulweza tupandame kuli Kalunga tahi?\nChisoneka: Yako. 4:8a\nKuhana: Ou mukanda vausoneka mangana utukafwe tulinangule vyavivulu hali Kalunga kuzachisa Mbimbiliya. [Vuluka vishina vili mukapetulu 1 wamumukanda waMbimbiliya Yanangula.]\nSONEKA JILA YOVE YAKUHANYINAMO\nZachisenu jijila jakuhanyinamo vanavuluka mangana mutunge jijila jenu jakuhanyinamo kaposhi nambuloshuwa mumulimo wamuwande.","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jw-mukanda-kukunguluka\/april-2016-mwb\/jijila-jakwambulwilamo\/","date":"2019-03-22T12:42:12Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912202658.65\/warc\/CC-MAIN-20190322115048-20190322141048-00294.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000007153,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000007152557373}","num_words":86,"character_repetition_ratio":0.077,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.153,"stopwords_ratio":0.047,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"Uno uli nakumona ava malunga vali hamuvwimbimbi tahi?— Majinavo vakiko Mateu, Mako, Luka, Yowano, Petulu, Yakova, Yuta naPaulu. Vosena kuvapwile omu Yesu apwile hano hamavu, kaha vasonekele mujimbu wakuyoya chaYesu. Tutale jino vyuma valingile ava malunga.\nUno wavatachikiza ava malunga tahi?\nHali ava malunga vosena, hapwile vatatu vaze vapwile vaposetolo vaze kakavulu vayilenga chikuma naYesu nakwambulula mujimbu wamwaza. Watachikiza majina ava vaposetolo vatatu tahi?— Vapwile Mateu, Yowano naPetulu. Kaposetolo Mateu naYowano vatachikijile kanawa Yesu, kaha vasonekele mijimbu yaYesu mumikanda yavo. Kaposetolo Yowano nawa asonekele mukanda waKusoloka namikanda yeka yitatu vavuluka ngwavo Yowano Wakulivanga, naYowano Wamuchivali, naYowano Wamuchitatu. Kaposetolo Petulu asonekele mikanda yivali vavuluka ngwavo, Petulu Wakulivanga, naPetulu Wamuchivali. Mumukanda wenyi wamuchivali, Petulu asonekele vyalwola luze Yehova ahanjikile mwilu hali Yesu ngwenyi: 'Ou you Mwanami, you Wami ngwazanga, ngweji kumwivwila kuwaha chikuma.'\nAva malunga vakwavo nawa vatunangula mijimbu yaYesu yize yatwama mumikanda vasonekele. Lunga umwe tunakuvuluka hano shina Mako. Mako apwile mulizavu nakumona omu Yesu vamukwachile kuli vaka-kole jenyi nakumuyanjisa. Mukwavo nawa shina Luka uze apwile ndotolo, kaha alumukile nakupwa muka-Kulishitu omu Yesu afwile.\nMalunga vakwavo nawa vavali uli nakumona aha hamuvwimbimbi navakiko vasonekele mikanda yize yatwama muMbimbiliya. Vapwile vasongo jaYesu. Watachikiza majina avo tahi?— Vakiko vaYakova naYuta. Hakavanga kavetavilile vyuma apwila nakunangula Yesuko. Lwola lumwe vambile ngwavo Yesu nazaluka. Oloze kutwala muze vetavilile vyuma anangwile, kaha vapwile vaka-Kulishitu.\nOu lunga mukwavo ali hakachi kamuvwimbimbi ikiye Paulu. Shimbu kanda apwenga muka-Kulishitu, vamuvulukilenga ngwavo Saulu. Ajinjile chikuma vaka-Kulishitu nakuvayanjisa. Unatachikiza vyuma vyalingishile Paulu numba alumuke nakupwa muka-Kulishitu tahi?— Likumbi limwe Paulu apwile nakuya kuNdamashiku. Omu ahetele hakachi, evwile lizu lyamutu nalitambakana mwilu. Lizu kana lyapwile lyaYesu. Ahulishile Paulu ngwenyi: 'Mwomwo ika uli nakuyanjishila vaze vafwelela muli yami'? Mazu kana akwachile Paulu kumuchima, kaha hahaze vene alumukile nakupwa muka-Kulishitu. Kufumaho, Paulu asonekele mikanda 14 yize yatwama muMbimbiliya, kuputukila hamukanda waLoma nakutwala kumukanda waHepeleu.\nTweji kutanganga Mbimbiliya hakumbi hakumbi, nyi mweka— Nge natutanganga Mbimbiliya, kaha natulinangula mijimbu yayivulu yaYesu. Kutala unakusaka kulinangula mijimbu yayivulu yaYesu tahi?—","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/mikanda\/nangulenu-vana-venu\/vasonekele-mijimbu-yayesu\/","date":"2019-03-24T18:12:11Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912203464.67\/warc\/CC-MAIN-20190324165854-20190324191854-00295.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000087023,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000087022781372}","num_words":321,"character_repetition_ratio":0.069,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.155,"stopwords_ratio":0.069,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"OVYO CHAPWILA CHACHILEMU:\nMWAKULINGILA NGOCHO:\nLisuulenu kuzachilako vakwenu milimo yimwe.—Mat 20:25-27\nKanda namulivwimba mwomwo yauhashi mwatwama nawo chipwe milimo mweji kuzatangako.—Lom 12:3\nTALENU VINDIYO YAKWAMBA NGWAVO LIHENDENU KUVYUMA NAVIMIHONESA KUPWA VAKUSHISHIKA—KULIVWIMBA, KUFUMAHO KUMBULULENU VIHULA VINO:\nMuchima muka tweji kusololanga nge vanatuhuhumuna?\nUno kulomba cheji kutukafwanga ngachilihi tupwenga vakulinyisa?\nMujijila muka tunahase kusolwelamo kulinyisa?","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jw-mukanda-kukunguluka\/august-2017-mwb\/kunoneka-chakukunguluka-aug7-13\/kulinyisa-pwenunga-navilinga-vyamwaza\/","date":"2019-03-25T04:25:11Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912203548.81\/warc\/CC-MAIN-20190325031213-20190325053213-00134.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000084639,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.000008463859558}","num_words":51,"character_repetition_ratio":0.004,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.158,"stopwords_ratio":0.059,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"LIKUMBI limwe, Laveka apwile nakuya ungeji wausuku, kaha mujila ayilenga amwenenga milandala yamalolwa. Hakuwana nge ungeji kana autambukile havyalumingo vyavivulu, ejililile jino kutambukila hangamela. Asezele limbo lyenyi kwakusuku kumututuko waHalane. Kashinganyekele ngwenyi vausoko wenyi mwakavamona chekako. Kaha nawa atela alizakaminyine hachiyoyelo chenyi, chikumanyi omu apwile kwakamwihi nakuheta okwo apwile nakuya.\nChendo chavo chapulasanyine muKanane nakwingila jino mungalila yayipi yaNengeve. (Kuputuka 24:62) Omu Laveka ahetele kuze, atela amwene mikoko. Ngalila kana kayapwile yamwaza chikuma kuyilimako, oloze yapwile namwila wauvulu wakulya vimuna. Yapwile yawenyembo kuli mukulwane walunga umwe uze ayilenga nenyi ungeji. Ou lunga afwililile kuheta washi akalweze kaka yenyi Isaka mujimbu wamwaza ngwenyi namunehela mwenga. Oloze pamo Laveka alizakaminyine numba nge mwayoya kanawa mungalila kana nyi chiku. Kaha nawa pamo alizakaminyine vyalunga mwaya nakusombokako uze kanda amonengaho lyehi. Nyi ngachilihi Isaka? Kutala mwawahilila hakumona Laveka tahi? Uno Laveka naikiye mwamuzanga tahi?\nMumafuchi amavulu makumbi ano, vatu vamona kusakwila mutu pwevo wakumbata kupwa chakuhingama. Oloze mumafuchi eka malo angana alisala chikuma. Numba mwatwama mumafuchi muze mwalisala malo kana chipwe chiku, oloze munahase kwitavila ngwenu Laveka naikiye kejivile omwo naupwa ulo wenyiko. Pwevo kana apwile wakumika, walufwelelo. Shikaho nayetu twatela kupwa navilinga kana nge chiyoyelo chetu chinalumuka. Chipwe ngocho, kuli nawa vilinga vyeka vyakafwile Laveka apwenga nalufwelelo lwangana.\n\"NANGUSWICHILA NAVANGAMELA JOVE NAWA MEYA\"\nKuli chuma chimwe alingile Laveka chize chasolokele nge chakuhemesa chize chalumwine kuyoya chenyi chosena. Laveka akolelele munganda yaHalane muMesopotamya. Visemi jenyi vapwile navilinga vyakulihandununa navilinga vyavatu vamunganda kana. Kavalemeselenga kalunga wakakweji vavulukilenga ngwavo Sin. Valemeselenga kaha Kalunga kavo Yehova.—Kuputuka 24:50.\nLaveka apwile mwanapwevo wamwaza chikuma, oloze kazachishile kuwaha chenyi mujila yakuhengako. Apwile nyamalikita kaha nawa wavilinga vyamwaza. Numba tuhu mutanga yavo vapwile navangamba, oloze visemi jenyi kavamulelele ndendekako. Vamunangwile kuzata milimo yakulisezaseza, yakufwana nge kuswita meya ngana muze valingilenga vakwavo mapwevo. Chingoloshi hichingoloshi ambachilenga mulondo wenyi hachifwiji nakuya nakuswita meya kulishima.—Kuputuka 24:11, 15, 16.\nLikumbi limwe nachingoloshi omu alingile naswichi lyehi meya mumulondo wenyi, amwene mukulwane walunga ali nakumulahila. Uze lunga alombele Laveka ngwenyi: \"Nguhaneko meya mumulondo wove ngunwenga.\" Laveka amwene ngwenyi ou lunga nafumu kwakusuku. Ngocho atulile washiwashi mulondo wenyi nakumuhana meya. Amwene nawa vangamela jauze lunga 10 vanautama kwakamwihi nachizau chakunwina vimuna muze kamwapwile meyako. Laveka amwene ngwenyi uze lunga ali nakumushishika, ngocho afwililile kumusolwela chisambo. Ambile ngwenyi: \"Nanguswichila navangamela jove nawa meya palanga nomu navamanyisa kunwa.\"—Kuputuka 24:17-19.\nNyingililenu ngwenu Laveka aswichililile vangamela 10 meya palanga nomu vamanyishile kunwa. Ngamela umwe nahase kunwa jilita jameya jakuzomboka 95 nge nevu lipwila chikuma. Nge vaze vangamela 10 vapwile nalipwila chikuma, kachi Laveka ambachile tando yayisuku hakuvaswichila meya. Oloze mujimbu wasolola nge vaze vangamela kavevwile lipwila chikumako. * Uno Laveka atachikijile ngwenyi kavapwile nalipwila chikumako tahi? Nduma. Afwililile kusolwela uze ngeji chisambo hakulisuulula nakuzata nangolo aswichile meya vimuna jenyi. Kaha uze lunga etavilile. Ashishikilenga lika Laveka omu alahililenga kulishima mapapa kakavulu nakuswita meya mumulondo nakuwahingunwina muchizau.—Kuputuka 24:20, 21.\nChakutalilaho chaLaveka nachitukafwa chikuma makumbi ano. Tuli nakuyoyela mulwola luze vatu vavavulu valizanga kaha vavene. Ngana muze yahanjikile chimweza Mbimbiliya, makumbi ano vatu vapwa \"vaka-kulizanga vavene,\" kaha kavasaka kulisuula kukafwa vakwavoko. (WaChimoteu 2, 3:1-5) Vaka-Kulishitu vaze navasaka kuhonesa muchima kana vatela kushinganyeka hachakutalilaho chamuMbimbiliya chamwanapwevo Laveka uze alahililenga kulishima mapapa kakavulu nakuswita meya.\nLaveka atela amwenenga uze mukulwane walunga ali nakumushishika. Uze lunga kapwile navishinganyeka vyakuhenga hali ikiyeko, oloze alikomokelele nakusuuluka navyuma apwile nakukilikita. Omu Laveka akumishile, uze lunga amuhanyine vimbilingwa vyandando yayinene. Kufumaho amuhulishile ngwenyi: \"Ngulweze, ove umwaneya? Kutala kuzuvo yaiso tunahase kuwanako kwakusavala tahi?\" Omu amulumbunwinyine kutanga afumine, uze lunga awahililile chikuma. Kufumaho, Laveka afwelelesele uze lunga ngwenyi navamuhana kwakusavala hamwe namalunga vaze ejile navo. Ambile ngwenyi: \"Tuli namwila nakulya cheka chachivulu chavangamela, kaha tuli nawa noku kwakusavala.\" Kaha Laveka ayile jimbushi nakulweza naye vyuma vyasolokele.—Kuputuka 24:22-28, 32.\nEchi chasolola hatoma nge Laveka vamulelele kanawa nakupwa namuchima wachisambo. Vatu vavavulu makumbi ano kavatwama namuchima kanouko. Shikaho twatela kulondezezela lufwelelo lwayou mwanapwevo walikoji. Kufwelela Kalunga chikiko nachitulingisa tupwenga namuchima wachisambo. Yehova apwa wachisambo chipwe ngwetu wazumbu mwomwo eji kuhananga vatu vosena vyuma vasaka. Kaha asaka nayetu vaka-kumulemesa tulingenga mwomumwe. Nge natusolwelanga chisambo vatu vaze kaveshi kuhasa kutulingila vyuma vimweko, kaha natwivwisa Setu wamwilu kuwaha.—Mateu 5:44-46; WaPetulu 1, 4:9.\n'UKAMBACHILE MWANAMI PWEVO'\nUno uze mukulwane walunga alihumanganyine naLaveka halishima apwile iya? Apwile ngamba yaApalahama. Apalahama apwile ndumbu yakaka yaLaveka. Ngocho uze lunga vamutambwile nachisambo kuli Mbetwele ise yaLaveka. Lijina lyayou ngamba pamo apwile ikiye Eliyeze. * Vamunehelele vyakulya, oloze akanyine. Asakile kuvangila kuvalwezela vyuma akatukilile. (Kuputuka 24:31-33) Uze lunga atela apwile nakuhanjika oku nawahilila mwomwo amwene hatoma ngwenyi Yehova Kalunga nakisula ungeji wenyi waulemu. Mujila muka?\nAchishinganyekenu Eliyeze ali nakutela Mbetwele naLavane ndumbu yaLaveka mujimbu wavyuma akatukilile, kaha vakiko vali nakumwivwilila kanawa. Avalwezele ngwenyi Yehova nakisula Apalahama muKanane. Kaha nawa naseme mwana walunga Isaka kuli puwenyi Sala, uze mwakaswana vyuma vyosena. Apalahama ahanyine ou ngamba yenyi mulimo waulemu chikuma wakumbachila Isaka pwevo kuli vausoko waApalahama muHalane.—Kuputuka 24:34-38.\nApalahama ashingishile Eliyeze ngwenyi kanda mwakambachila Isaka pwevo wakuli vaKananeko. Mwomwo ika? Mwomwo vaKanane kavavumbikilenga Yehova Kalunga nakumulemesako. Apalahama atachikijile ngwenyi Yehova mwakazangamisa vatu kanava vavilinga vyavipi halwola atongola. Ngocho kasakile mwanenyi azanga Isaka alikate navatu kana nakukavangiza vilinga vyavo vyavipiko. Atachikijile nawa ngwenyi mwanenyi apwile namulimo waulemu wakutesamo jishiko jaKalunga.—Kuputuka 15:16; 17:19; 24:2-4.\nEliyeze atwalilileho kulweza Mbetwele naLavane ngwenyi omu ahetanga kwakamwihi nalishima lyamuHalane alombanga kuli Yehova Kalunga. Alombele kuli Yehova amusakwile pwevo uze mwambachila Isaka. Mujila muka? Amulwezele amukafwe ambachile Isaka weshowo pwevo mweza nakuswita meya kulishima. Kaha weshowo pwevo mwamuhana meya akunwa, atela nawa kuhana navangamela jenyi meya. (Kuputuka 24:12-14) Uno mwanapwevo muka alingile vyuma kana? Laveka. Mujimbu atele Eliyeze atela wamwivwishile kuwaha nge awivwile.\nMbetwele naLavane vawahililile chikuma namujimbu waEliyeze, ngocho vambile ngwavo: \"Chuma kana chinafumu kuli Yehova.\" Kweseka nachisemwa chavo, valikashile jino lushiko lwaulo, kufumaho vahangishile Laveka kuli Isaka. (Kuputuka 24:50-54) Uno echi chalumbununa nge Laveka etavililile kaha chakuzeneka kuhanjikaho tahi?\nShimbu kanda Eliyeze ayenga ungeji kana, ahulishile kaka yenyi Apalahama ngwenyi: \"Nyi ngachilihi nge owo pwevo mwakakana kwiza nayami kulifuchi lino?\" Apalahama amukumbulwile ngwenyi: \"Echi nachikakusokola kulushingo elu naulishinga kuli ami.\" (Kuputuka 24:39, 41) Echi chasolola hatoma nge Laveka naikiye apwile nangolo jakwitava kusomboka chipwe chiku. Omu Eliyeze amwene ngwenyi vyuma akatukilile vinawahe, evwile kuwaha chikuma, ngocho alombele vamwitavise akinduluke kuKanane naLaveka lichako nachimene. Oloze vausoko vasakile vachitwame naLaveka makumbi 10. Kaha hakusaka vavatule echi chihande, vambile ngwavo: \"Mana tusanyike livene mwanapwevo, twivwenga mukanwa kenyi.\"—Kuputuka 24:57.\nAha hakiko jino chalumukilile chiyoyelo chaLaveka. Uno akumbulwile ngwenyi ika? Kutala alembelele ise nayayenyi vamukanyise kuya nauze lunga mwomwo yakuvevwila keke hachinyengo vapwile nacho tahi? Nyi amwene chuma kana kupwa hikutokwa chize chafumine kuli Yehova? Vyuma akumbulwile Laveka vyasolwele vyuma apwile nakushinganyeka hachihande kana chize chalumwine chiyoyelo chenyi. Ambile ngwenyi: \"E mwane nanguya.\"—Kuputuka 24:58.\nChikupu vene ou mwanapwevo apwile namuchima wamwaza. Tunahase kulinangula vyavivulu kumujimbu waLaveka numba tuhu visemwa vyetu vyamakumbi ano kutalisa kuulo vyalihandununa navisemwa vyavo. Chuma chapwile chachilemu kuli ikiye shina kulinga vyuma vize asakile Kalunga kenyi Yehova keshi vize asakile iveneko. Namakumbi ano, Mazu aKalunga eji kutukafwanga mwakusakwila mutu wakulimbata nenyi, namwakupwila lunga chipwe pwevo wamwenemwene. (Wavaka-Kolinde 2, 6:14, 15; Wavaka-Efwesu 5:28-33) Ngocho twatela kukavangiza chakutalilaho chaLaveka nakufwila kulinga vyuma mujila yize asaka Kalunga.\n\"LUNGA MUKA UZE?\"\nOmu lyahetele likumbi lyakukatuka, tanga yaMbetwele yakiswile Laveka. Kufumaho, akatukile nandeji yenyi Ndevola, navangamba jenyi vamapwevo nakuya naEliyeze namalunga vaze ejile navo. (Kuputuka 24:59-61; 35:8) Nakushimbu chiku, vasezele Halane. Vatambukile tunda yajikilomita 800 kafwe havyalumingo vitatu numba vahete. Twafwelela vazeyele hakutambuka ungeji kana. Laveka amwenenga vangamela vavavulu mukuyoya chenyi, oloze katweshi kuhasa kwamba ngwetu atachikijile kutambukila hangamelako. Mbimbiliya kayavuluka nge vaka-tanga yaLaveka vapwile vaka-kusekasana vaze vazachishilenga vangamelako, oloze yahanjika nge vahetele mikoko. (Kuputuka 29:10) Kakavulu vatu vaze veji kutambukilanga hangamela lwola lwatete veji kuyayavalanga mwomwo yakuzeya numba vene nge vanatambuka tunda yayindende.\nChipwe ngocho, Laveka atela omikile nakwihwojola Eliyeze amulweze vyavivulu hali Isaka natanga yenyi. Achishinganyekenu ou mukulwane walunga natwame kulijiko naufuku, ali nakulweza Laveka vyuma vize Yehova ashikile Sepa lyenyi Apalahama. Amulwezele vyuma ashikile Kalunga ngwenyi mwakakisula vatu vosena kuhichila muli muka-tanga uze mwakafuma kutanga yaApalahama. Achishinganyekenu omu Laveka evwile hakutachikiza ngwenyi lushiko lwaYehova nalukatesamo kuhichila muli ikiye naIsaka uze mwapwa lunga lyenyi.—Kuputuka 22:15-18.\nNgana muze twahanjikanga kumaputukilo achihande chino, Laveka ahetele jino muNengeve. Hakulembalemba chalikumbi omu chendo chavo chahetele muNengeve, Laveka amwene lunga umwe ali nakutambuka muchipapa. Ou lunga apwile nakusoloka nge apwile nakushinganyeka havyuma vimwe. Ngocho Laveka \"asulukile washiwashi hangamela,\" chakuzeneka kuvandamina ngamela achiutame, kaha ahulishile Eliyeze ngwenyi: \"Lunga muka uze ali nakutambuka muchipapa nakwiza nakutusesa?\" Omu amulwezele ngwenyi apwile Isaka, ambachile lihina nakulifwika kumutwe. (Kuputuka 24:62-65) Mwomwo ika? Echi chapwile chinjikizo chakusolola kavumbi kuli lunga uze mwamumbata. Vatu vamwe makumbi ano vanahase kumona chuma alingile Laveka nge hikusalila. Oloze tuvosena, malunga namapwevo twatela kulinangulako chuma chimwe chachilemu chikuma. Twatela kupwa namuchima wakulinyisa ngana mwaLaveka.\nHalwola kana, Isaka uze apwile namyaka yakusemuka 40, achipwile nakulishona naye Sala uze afwile kafwe myaka yitatu kunyima. Echi chasolola nge Isaka apwile lunga wamuchima wamwaza chikuma, wakeke. Ngocho atokwele chikuma kumbata pwevo wachisambo, wakulinyisa kaha nawa nyamalikita. Uno ava valunga napwevo vatwaminenga ngachilihi? Mbimbiliya yamba ngwayo Isaka 'azangile chikuma' puwenyi.—Kuputuka 24:67; 26:8.\nNumba tuhu munahichi makulukaji amyaka 39 kufuma halwola luze apwileko Laveka, oloze nayetu hanga twamuzangila. Twamuzanga mwomwo yakumika chenyi, nachisambo, nakulinyisa, nakukilikita chenyi. Tuvosena, vanyike navakulwane, namapwevo namalunga, navaze valimbata, navajike twatela kulondezeza lufwelelo lwenyi.\n^ par. 10 Mujimbu kana kawatulweza ngwavo Laveka apwile haze halishima jola jajivuluko mwomwo chapwile chingoloshi. Kawasolola nawa ngwawo hakukinduluka hembo awanyine vaka-tanga yenyi vanasavala lyehi, chipwe ngwawo kwapwile mutu umwe amukavangijile kulishima akamone ovyo ashimbwililileko.\n^ par. 15 Numba tuhu Eliyeze kavamuvuluka mumujimbu kanouko, oloze chasoloka nge ikiye vene uze ngamba vatumine. Lwola lumwe Apalahama ajinyine ngwenyi nge keshi kukasema mwanako, kaha vyuma vyenyi vyosena vakaviswane kuli Eliyeze. Echi chasolola nge ikiye apwile ngamba yenyi wamukulwane uze afwelelele chikuma. Omu mukiko valumbununa ou ngamba mumujimbu uno.—Kuputuka 15:2; 24:2-4.","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jimangazini\/kaposhi-kakutalila-na3-2016-may\/laveka-vavuluka-mumbimbiliya\/","date":"2019-03-21T11:37:49Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912202523.0\/warc\/CC-MAIN-20190321112407-20190321134407-00476.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000090599,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000090599060059}","num_words":1548,"character_repetition_ratio":0.046,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.164,"stopwords_ratio":0.109,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"UKALU\nVatu vamwe veji kwambanga ngwavo kachapwa chamwaza kusangejeka mwanako. Veka veji kwambanga ngwavo kusangejeka mwana chinahase kumulingisa alimone kupwa wamulemu chikuma, nakulinga kala vyuma nasake.\nNumba nge mweji kusangejekanga mwanenu, oloze mwatela kushinganyekanga jijila namumusangejekelamo. Mwatela kumona numba nge kusangejeka kana nachimukolezeza azovoloke, chipwe nachimulingisa ahone kuzovoloka. Uno kusangejeka muka chinahase kulingisa mwana azovoloke?\nVYUMA MWATELA KUTACHIKIZA\nKusangejeka chimwe kachapwa chamwazako. Tutalenu havyakutalilaho vimwe:\nKusangejeka nakuhambakanyisaho kachapwa chamwazako. Visemi vamwe veji kusangejekanga vana vavo mangana vana valimone kupwa vavalemu. Visemi veka vashinganyeka ngwavo, nge navasangejeka mwanavo nakuhambakanyisaho, kaha mwazovoloka. Ndotolo David Walsh asonekele ngwenyi, \"vanyike veji kwijivanga numba nge kusangejeka kana chamuchano chipwe chamakuli. Nge namuvasangejeka havyuma vize kavalingile kanawako, kaha kaveshi kwitavilanga kusangejeka chenuko.\" *\nChapwa chakutamo kusangejeka mwana hauhashi atwama nawo. Achishinganyekenu mwanenu wapwevo atachikiza kufunjejeka vyuma. Nachipwa chamwaza kumusangejeka mangana afwile kulinganga vyuma kana. Oloze nge namumusangejekanga ngwenu uhashi wenyi wapwa wakusemuka nawo, kaha nachimulingisa ashinganyeke ngwenyi mutu keshi kuhasa kulinangula vyuma vyekako kuvanga kaha nge asemukile nauhashi kana. Kaha nawa nahase kwivwa woma kulinangula vyuma vyeka mwomwo ngwenyi keshi kuvihasako. Nahase kwamba ngwenyi, 'nge kangwasemuka nauhashi kanako, kaha mwomwo ika nanguliyanjishila kulinangula chuma kana okunyi kangweshi kuchihasako?\nKusangejeka mwana hamuchima wenyi wakufwila kulinga chuma. Visemi vaze veji kusangejekanga vana vavo hamilimo yize vanatesamo, veji kulingisa vana vatachikize ngwavo chasakiwa kuzata nangolo numba mutu apwenga nauhashi. Mukanda umwe wamba ngwawo, nge vanyike navatachikiza ngwavo \"kupwa nauhashi hachuma chimwe chasakiwa kukilikita nangolo, kaha cheji kuvahana pwipwi yakufwila kuzata chikuma. Numba nge vanahono kutesamo chuma vanakulinangula kaveshi kuhombako, oloze navatwalaho lika kulinangula.\"—Letting Go With Love and Confidence.\nVYUMA MWATELA KULINGA\nSangejekenu mwana hamuchima wenyi wakufwila kulinga chuma, keshi hauhashi asemuka nawoko. Nge namulweza mwanenu ngwenu, \"Ngunamono watwama namuchima wakufwila kufunjejeka vyuma,\" kaha mwevwa kuwaha chikuma kuhambakana kumulweza ngwenu, \"Watwama nauhashi wakufunjejeka.\" Jijila josena jivali jinapu jamwaza kusangejeka mwana, oloze jila yamuchivali yinahase kulingisa mwana amone ngwenyi kutesamo chuma kuvanga wasemuka nauhashi kana.\nNge namusangejeka mwana ngwenu watwama namuchima wakufwila kulinga vyuma, kaha mwamona ngwenyi nge mwazata nangolo nahase kutesamo vyuma kana. Kutachikiza chuma kana nachimukafwa alifwelele nakuhaka mangana kukulinangula kala milimo.—Lushimbi lwamuMbimbiliya: Vishimo 14:23.\nKafwenu mwanenu atwaleho lika kulinangula numba nge nahono. Navatu vaze vejiva vyuma veji kulimbenjanga mukuyoya chavo. (Vishimo 24:16) Veji kuzachila havyuma vanalimbenje nakulinga jino vyakwoloka. Munahase kukafwa ngachilihi mwanenu afwile kutwalaho lika kulinangula numba tuhu nalimbenje?\nChakutalilaho, nge namusangejeka mwanenu ngwenu, \"Ove wasemuka nauhashi wakutachikiza makumi,\" oloze nge likumbi limwe mwahona vyeseko, kaha nahase kushinganyeka ngwenyi atela uhashi wenyi unakumu jino. Shikaho kusangejeka mwana mujila yangana cheji kwenyekanga mwana.\nNge namusangejeka mwana ngwenu akwechi muchima wakufwila kuzata chuma kana, kaha namumukolezeza azate nangolo. Ngocho nge nalimbenje hakuzata mulimo kana, kaha mwazachisa jila yeka mangana atachikize chuma kana.—Lushimbi lwamuMbimbiliya: WaYakova 3:2.\nMulwezenu vyuma nalimbenje. Nge namulweza mwanenu mujila yamwaza vyuma nalimbenje, kaha kacheshi kumupihisa kumuchimako. Nge namusangejekanga mwanenu havyuma vyamwaza nalingi, kaha nachimukafwa azate nangolo nakuzovoloka. Ngocho enu namwanenu namuwahilila hakumona omu mwafukila havyuma mwalinga.—Lushimbi lwamuMbimbiliya: Vishimo 13:4.\n^ par. 8 Mukanda vavuluka ngwavo No: Why Kids—of All Ages—Need to Hear It and Ways Parents Can Say It.","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jimangazini\/g201511\/kusangejeka-kukolezeza-vanyike\/","date":"2019-03-22T12:40:03Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912202658.65\/warc\/CC-MAIN-20190322115048-20190322141048-00218.warc.gz","language":"lue","language_score":1.000009656,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000096559524536}","num_words":496,"character_repetition_ratio":0.08,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.148,"stopwords_ratio":0.145,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"KAPOSHI KAKUTALILA—MANGAZINI YAKULINANGULA June 2017\nEyi mangazini yili navihande vyakulinangula haJuly 31 nakuheta kuAugust 27, 2017.\nKutala munalivwisanga kuwaha kutanga jimangazini jakalinwaha jaKaposhi Kakutalila nyi? Nge mukiko, kaha vihula vingahi vyamuMbimbiliya munahase kukumbulula?\nUkalu muka vanahase kumona vaka-Kulishitu makumbi ano mumalo namujitanga? Nge muli nakumona ukalu kana, kaha Kalunga mwamivendejeka ngachilihi?\nLuheto muka twatela kumona kupwa lwalulemu, kaha natuchisolola ngachilihi?\nVyuma muka vyasolokele omu Chinjiho chaYehova umwe ambulilile mutu wamajilo uze katwaminenga hemboko, uze kazangilenga kumuhanjikisako?\nVatu vafwila kutwama mukuunda. Oloze nge vanavafutwisa kumuchima veji kulikokojwesanga navakwavo nakuhona kutwama mukuunda. Namuhasa kulihenda ngachilihi kumuchima kanou?\nNdavichi ikiye ahanjikile awa mazu hakusangejeka Avingayile. Mwomwo ika Ndavichi amusangejekelele, kaha natulinangula vyuma muka kuchakutalilaho chayou pwevo?\nChihande muka chapwa chachilemu kuvatu vosena? Kaha mwomwo ika mwatela kuchitachikijila?\nUno kumona Yehova kupwa muka-kuyula wakutamo nachimikafwa ngachilihi mukuyoya chenu?\nMwomwo ika Yesu ambilile ngwenyi vaka-kusekasana vaze valanjishilenga vimuna mutembele vapwile \"vihwanga\"?","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jimangazini\/kaposhi-kakutalila-wakulinangula-june-2017\/","date":"2019-03-23T04:23:00Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912202723.74\/warc\/CC-MAIN-20190323040640-20190323062640-00530.warc.gz","language":"lue","language_score":1.000009656,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000096559524536}","num_words":142,"character_repetition_ratio":0.049,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.147,"stopwords_ratio":0.141,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"Nge Kalunga atuzanga, kaha mwomwo ika netavishila kuyanda chitwaleho lika hatando yayisuku?\nUno vyuma muka navitukafwa tutachikize ngwetu tuli nakuyoyela mumakumbi akukuminyina?\nTwatachikiza ngachilihi ngwetu jishiko jamuMbimbiliya jize jahanjika haWangana waKalunga najikatesamo?\nUno Mbimbiliya yinahase kutukafwa tusakule kanawa vyakulinga makumbi ano tahi?\nHakuwana nge Tengi yetu atuzanga, ngocho akumbulula evi vihula navihula vyeka nawa. Shikaho, nge munakusaka kuwana muvakumbulwila vihula kana, kaha yenu hakeyaka yetu ya www.jw.org. Eyi keyala kana vayihakako mangana yikafwe vatu vatachikize Mbimbiliya.","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jimangazini\/tonenu-na1-2019-mar-apr\/uno-mwalihulisaho-lyehi-ngwenu\/","date":"2019-03-19T21:54:34Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912202131.54\/warc\/CC-MAIN-20190319203912-20190319225912-00271.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000092983,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.000009298324585}","num_words":76,"character_repetition_ratio":0.025,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.144,"stopwords_ratio":0.145,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"Tambulei omakukunyo etu vayuvilili voulonga mo Lunyaneka, moulonga wohono twemwetela ko onjala ili nokumonefa emone koGambwe, ngeeci tweciyuva moulonga wa Beatriz Maria de Fátima: Twali nokuyuvilila Mãe Julia Matile ou tapopi kemone lyonjala ili koNgambwe, hono opo twaouyela pano, falei ciwa.\nMaheta ni yakudya yafumaña kuku dima. Yejima yabalumunañawu ku maluteñi ambooka kufumisha ku waanda wandanda, nakuyi balumuna mahina, nyemba ni yuma kuvula, hela yakudya, kushelahu yowu andimi. Lelu thukutiya mazu a mukulumpi Zeca Mukwatu, indimi ku Nkambi ya Saurimo chikuwa cha Lunda Sul. Mazu ahosheluwu kudi a mukulumpi Zeca Mukwato, kukundamisha kuwundimi.\nMucisemwa caLuvale vikumba vyatwama naulemu waunene muvilika vyakumbata phwevo, mwomwo vyalumbununa unjiho wakununga malo hakaci kalunga naphwevo, namuli vatanga nawa. Xikaho capwa cijililo cacisemwa cavaLuvale cinafumu kuli vakhakuluka, kaha twatela kucikavangisa likha swi nakuli naveza kulutwe kucina nacijimbala. Twivwenu kanawa mazu avamama Matilde Kamboyi kutwala kucihande cino: Vikumba vyakumbacisa phwevo kuLuvale vyatwama naulemu waunene ciyovo, nge omu tunevu kuhanjika cavamama Matilde Kamboyi.","id":"","dump":"CC-MAIN-2023-14","url":"https:\/\/rna.ao\/rna.ao\/ngola-yetu\/?8090c2822360dc3a6570413405f2ce0c=5","date":"2023-03-23T01:27:47Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2023-14\/segments\/1679296944606.5\/warc\/CC-MAIN-20230323003026-20230323033026-00739.warc.gz","language":"lue","language_score":0.9565461874,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 0.9565461874008179, \"lun_Latn_score\": 0.017238257452845573, \"mck_Latn_score\": 0.01651882193982601}","num_words":155,"character_repetition_ratio":0.057,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.153,"stopwords_ratio":0.026,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.948,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"Haufuku wakukokela kukufwa chenyi, Yesu alwezele tumbaji twenyi vanukenga kufwa chenyi. Avalwezele ngwenyi: \"Twalenuho lika kulinganga ngocho mungwanukilengaho ami.\"—Luka 22:19.\nUno mwaka, likumbi lyaKwanuka Kufwa chaYesu nalikapwako haChitanu, April 3, hakulembalemba chalikumbi. Vinjiho jaYehova vali nakumilanya hohamwe natanga yenu mukapweko nakwivwilila kuchihande navakahana chize nachikalumbununa ovyo kufwa chaYesu chapwila chachilemu nomu munahase kunganyala kukufwa kana.","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jimangazini\/wp20150301\/Kwanuka-kufwa-chaYesu-chamu-2015\/","date":"2019-03-26T01:52:47Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912204768.52\/warc\/CC-MAIN-20190326014605-20190326040605-00029.warc.gz","language":"lue","language_score":0.9999974966,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 0.9999974966049194}","num_words":53,"character_repetition_ratio":0.038,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.152,"stopwords_ratio":0.038,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"Omu kaposetolo Yowano apwile mukamenga halitungu lyaPatamu, Yesu amumwenesele vyakumwenesa 16 chipwe mivwimbimbi yavyuma navikasoloka kulutwe. Vyakumwenesa kana, vyasolwele omu lijina lyaYehova navakalijilika, nomu Wangana wenyi naukeza, nomu nawa kujina chaYehova nachikatesamo hamavu ngana muze chatesamo mwilu.\nMuchakumwenesa chimwe, Yowano amwene Yehova natwame halitanda lyaupahu mwilu, kaha vanamujingilika kuli vakulwane 24 vaze vavwalile mahina atoma, kaha kumitwe yavo vavwalile michama yaulu. Kaha kulitanda kana kwavesele miveso kaha kwevwakanyine mikalateta. Vaze vakulwane 24 vafukamine nakulifukula kuli Yehova nakumulemesa. Muchakumwenesa chikwavo, Yowano amwene liyongomena lyalinene lyavatu vakufuma kumafuchi osena, nakuvatu veka naveka vosena, nakumalimi osena vaze veji kwalisanga Yehova. Kaha Yesu uze apwa Mwanamukoko ali nakuvafunga nakuvatwala kumeya akuyoya. Kufumaho, muchakumwenesa chikwavo amwene Yesu ali nakuyula hamwe navaze vakulwane 24 muWangana wamwilu. Muchakumwenesa chikwavo nawa, Yowano amwene Yesu ali nakuzunga nachazangombe uze apwa Satana, navandemone jenyi. Yesu avandandumwine mwilu nakuvambila hano hamavu.\nKutwala muze, Yowano amwene jino muvwimbimbi wamwaza waMwanamukoko navatu 144,000 vanemana haPili Zeyone. Kaha amwene kangelo ali nakutuka nakulweza vatu vahamavu ngwenyi, ivwenunga Kalunga woma, nakumutohwesa.\nMuchakumwenesa chakavangijileho, amwene vali nakuzunga jita yaAlamangetone. Yesu navatu jenyi vafungulwile kano kaye kaSatana kakuhuka hajita kana. Kaha muchakumwenesa chamakumishilo, Yowano amwene mwilu muli kuunda, nahano hamavu nawa. Satana navatu jenyi vosena vavanongesele ndolokoto. Vosena vaze vatwama mwilu navaze vatwama hano hamavu vanajilila lijina lyaYehova nakulemesa kaha ikiye.\n\"Nanguhaka kole mukachi kove napwevo, namukachi kamuka-tanga yove namuka-tanga yenyi. Ikiye mwakachika mutwe wove, kahove naukatota kukakukunya kenyi.\"—Kuputuka 3:15","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/mikanda\/mbimbiliya-mijimbu-vyuma-namulinangula\/14\/mukanda-wakusoloka-yowano\/","date":"2019-03-21T20:45:41Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912202572.29\/warc\/CC-MAIN-20190321193403-20190321215403-00106.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000069141,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.000006914138794}","num_words":227,"character_repetition_ratio":0.081,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.154,"stopwords_ratio":0.093,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"Jishimbi jaYehova jinahase kutukinga. Hakusaka tunganyale, twatela kujilamina mumichima yetu. (Vis 7:3) Nge ngamba yaYehova mwechelela muchima wenyi upyapumuke, kaha vanahase kumuhungumwisa kuli Satana. Mukanda waVishimo kapetulu 7 wavuluka vyamukweze walunga uze echelele muchima wenyi umwonge. Vyuma muka natulinangulaho?\nSatana eji kufwilanga kutusosolola kuli Yehova hakuzachisa vyuma kanevi mangana tulinge vyuma vyavipi\nMangana nakunangakana navitukafwa tutachikize ponde yatwama hakulinga vyuma vyavipi nakulihenda kuvyuma vize navituzeyesa kushipilitu","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jw-mukanda-kukunguluka\/october-2016-mwb\/kunoneka-chakukunguluka-oct10-16\/michima-yenu-kanda-nayipyapumukako\/","date":"2019-03-20T17:55:07Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912202450.64\/warc\/CC-MAIN-20190320170159-20190320192159-00463.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000094175,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000094175338745}","num_words":64,"character_repetition_ratio":0.044,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.14,"stopwords_ratio":0.156,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"OMU Alexandra apwile musacha nakuvandamina vazomboke museto wakwingila mulifuchi lyeka, evwile vatu navahanjika ngwavo \"sacha hinayikatuka oloze uze lunga ahanjika lilimi lyaChinese mwasala.\" Ngocho asulukile mangana atale vyuma vyapwile nakusoloka, kaha awanyine uze mukweze ahanjika lilimi lyaChinese ali nakuhona kulumbununa kanawa ukalu wenyi kuli muka-kuzata hamuseto mulilimi lyaSpanish. Hakuwana nge Alexandra akungulukile naVinjiho jaYehova mulilimi lyaChinese, ngocho alisuwile amukafwe kulumbununa kanawa mulilimi lyaSpanish.\nOu lunga ahanjikile ngwenyi apwile wamulifuchi vene lize, oloze vamwivile mapapilo enyi amalemu najimbongo. Hakavanga uze muka-kuzata hamuseto ketavilile mujimbu kanako, kaha aputukile nakushinganyekela Alexandra ngwenyi apwile muka-kulandulula vatu. Kutwala muze, muka-kuzata hamuseto etavilile mujimbu kana, oloze afwetesele uze muChinese hakuhona kupwa namapapilo akuzachisa. Hakuwana nge ou lunga ahanjika lilimi lyaChinese kapwile najimbongoko, Alexandra alisuwile kumukongwesa $20. Uze lunga alikomokelele nakusakwilila chikuma, ngocho ahanjikile ngwenyi mwakamuhana jajivulu kuhambakana jize vamukongwesele. Alexandra amulwezele ngwenyi kapwile nakusaka kalyapokoko, oloze awahililile kaha hakumukafwa mwomwo achimwene kupwa chakwoloka. Ngocho ahanyine uze lunga ahanjika lilimi lyaChinese jimangazini nakumukolezeza akalinangule Mbimbiliya naVinjiho jaYehova.\nTweji kuwahililanga chikuma hakwivwa mijimbu yomu vangeji veji kuvasolwelanga likoji, kaha navaka-mauka eka navaze kavetavako veji kusololanga muchima kanou. Kutala nge mwapwile yenu kachi mwalisuwile kukafwa uze mukweze mujila kaneyi tahi? Chihula kanechi chachilemu chikuma mwomwo Yesu ambile ngwenyi: \"Kuhana cheji kunehanga kuwahilila chikuma kuhambakana kutambula.\" (Vilinga 20:35) Vaka-sayasi navakiko vetavila chuma kana mwomwo vaka-kuhehwojola vamba ngwavo kuhana cheji kutunganyalisanga. Tukekesenu jino tuwane omu kuhana cheji kutunganyalisanga.\n\"MUKA-KUHANA NAKUWAHILILA\"\nUnjiho wauvulu wasolola nge kuhana nakuwahilila vyeji kutambukilanga hamwe. Kaposetolo Paulu asonekele ngwenyi \"Kalunga azanga muka-kuhana nakuwahilila.\" Paulu apwile nakuhanjika kuli vaka-Kulishitu vaze vahanyinenga wana namichima yavo yosena kuli vandumbwavo vaze vapwile muukalu. (Wavaka-Kolinde 2, 8:4; 9:7) Paulu kapwile nakulumbununa ngwenyi vahanyinenga mwomwo yakuwahililako, oloze ngwenyi vapwile vakuwahilila mwomwo vahanyinenga.\nVaka-kuhehwojola vamwe vamba ngwavo, kuhana cheji kulingisanga mutu apwenga wakuwahilila nakupwa namasepa, nakumufwelela chikuma, nakumulingisa asuuluke. Vaka-kuhehwojola veka nawa vamba ngwavo \"kuhana mutu jimbongo cheji kwivwisanga kuwaha uze mwajitambula kuhambakana nge mujizachisa yove ivene.\"\nKutala nayenu mwevwaho lyehi ngwenu kweseka nachiyoyelo chenu kamweshi kuhasa kuhana vyuma vyakutamoko nyi? Chishina chachilemu twatela kwijiva shina echi: Mutu himutu nahase kupwa wakusuuluka nge mwapwa \"muka-kuhana nakuwahilila.\" Nge namuhana namuchima wakuwahilila, kaha kamwatela kulizakamina hakukeha chavyuma namuhanako. Chinjiho chaYehova umwe asonekele mukanda kuli vaka-kusoneka mangazini yino nakuhakamo wana. Kaha ambile ngwenyi: \"Hamyaka yayivulu ngwahanyinenga mawana amandende chikuma kuZuvo yaWangana.\" Ambile nawa ngwenyi: \"Yehova Kalunga nanguhane vyavivulu kuhambakana vize ngunahane. . . . Ngunasakwililako hakungukafwa nguhane wana kanou, echi chinakunguvendejekanga.\"\nWana kawapwa jimbongo kahako. Kwatwama vyuma vyavivulu tunahase kuhana.\nKUHANA CHEJI KUMIKAFWA MULIKANGULE KUMUJIMBA\nMbimbiliya yamba ngwayo: \"Mutu walikoji eji kulinganyalisanga ivene, oloze mutu waukenya eji kulinehelanga ukalu.\" (Vishimo 11:17) Vatu valikoji vaze vatwama namuchima wakuhana, veji kulisuulanga vavene nakuzachisa lwola lwavo, najingolo javo, nakuzakama vakwavo navyuma vyeka. Kulinga ngocho cheji kuvanganyalisanga mujijila jajivulu kuhakilako nakulikangula chamijimba yavo.\nVaka-kuhehwojola vawana nge vatu vaze veji kukafwanga vakwavo veji kukehesangako ukalu wakuhomba, namisongo yeka. Chikupu vene, cheji kuvakafwanga valikangule kumujimba. Muchima wakuhana weji kukafwanga vaze vaviza misongo yakufwana nge multiple sclerosis chipwe HIV. Muchima kana weji kukafwanga navaze vanakufwila kwecha tato yakunwanga chikuma wala vahone kukindulukila kutato kana nakukehesako ukalu wakuhomba.\nVaka-kuhehwojola vahanjika ngocho, mwomwo kuhana cheji kulingisanga mutu apwenga \"namuchima wakeke, nalikoji nakukafwa mutu akeheseko vishinganyeka vyavipi.\" Kuhana nawa chinahase kukehesako misongo yamuchima nakulizakamina. Vatu vaze vafwisa vaka-mahyavo veji kukehesangako ukalu wakulizakamina nge navafwila kukafwa vakwavo.\nChikupu vene, kuhana chatwama nanganyo yayinene.\nMUCHIMA WAKUHANA WEJI KULINGISANGA VAKWETU VAFWILE KUHANA\nYesu akolezezele vaka-kumukavangiza ngwenyi: \"Pwenunga muvaka-kuhana, kaha vatu navakamihana nayenu nawa. Navakahingunwina mujisweko jenu chesekelo chamwenemwene, chakujinda, chakunyukumuna, chakuzalilila. Mwomwo chesekelo chize muli nakwesekelanga nacho vakwenu, chikiko navakamyesekela nacho nayenu nawa.\" (Luka 6:38). Nge namupwa namuchima wakuhana, kaha vatu munakuhana navapwa vakuwahilila nakuvalingisa navakiko vapwenga namuchima kana. Kuhana cheji kulingisanga vatu valinunge hamwe nakutunga usepa wakukola.\nVaka-kuhehwojola vaze valinangula vyatwamiso yavatu vawana nge \"vatu vaze vakwechi muchima wakuhana veji kukafwanga navakwavo valinge mwomumwe.\" Kaha nawa \"kutanga kaha mijimbu yavatu vaze vasolwele muchima wakuhana mujila yakulipwila, cheji kulingisanga vatu vapwenga namuchima kana.\" Mujimbu umwe wasolola nge, \"mutu akwechi muchima wakuhana nahase kukunyula vatu vavavulu vaze katachikizako mangana navakiko vapwenga namuchima kanou.\" Mujila yikwavo nawa kupwa namuchima wakuhana chinahase kukafwa vatu vavavulu muchitungilo navakiko valinge vene ngocho. Kutala kamweshi kwivwa kuwaha kutwama mungalila yanganako tahi? Chikupu vene, vatu veji kunganyalanga chikuma nge navapwa namuchima wakufwila kuhana.\nMujimbu umwe wakuFlorida, U.S.A wasolola nganyo yatwama hakuhana. Lizavu lyaVinjiho jaYehova lyalisuwile kuzata mulimo wakukafwa vaze vapwile muukalu omu kwapwile peho yanyamanganda yayinene. Omu vapwile nakuvandamina vyakuzachisa mangana vawahise zuvo, vamwene chipato chakuzuvo yamutu weka uze alihachile nazuvo yize chinalyenyeka, kaha vaputukile kuchiwahisa. Mukuhita chamakumbi, uze mwenya chipato asonekele mukanda nakutuma kuchikota chaVinjiho jaYehova nakwamba ngwenyi: \"Ngunasakwilila chikuma, Vinjiho jaYehova vapwa vatu vamwaza chikuma.\" Muchima wakusakwilila wamulingishile atume wana wakuzachisa kumulimo wakulipwila waVinjiho jaYehova.\nLONDEZEZENU MUKA-KUHANA WAMUNENE\nVaka-kuhehwojola vawana \"vyuma vyakulipwila vize vyeji kulingisanga vatu vafwile kukafwa vakwavo.\" Vawana nawa ngwavo, vana vavandende \"veji kusololanga muchima wakuhana shimbu kanda vaputuke nakuhanjika.\" Mwomwo ika? Mbimbiliya yakumbulula chihula kana hakwamba ngwayo vatu vavatenga \"muchifwanyisa chenyi,\" kulumbununa nge kusolola vilinga vize atwama navyo Kalunga.—Kuputuka 1:27.\nYehova Kalunga atwama navilinga vyakulipwila. Kaha nawa atwama namuchima wakuhana. Atuhana kuyoya navyuma vyosena vize vyasakiwa mangana tuwahililenga. (Vilinga 14:17; 17:26-28) Kulinangula Mbimbiliya chinahase kutukafwa tupwenga navilinga vize atwama navyo Setu wamwilu nakutachikiza vyuma ajina kukatulingila. Mbimbiliya yahanjika nawa ngwayo, Kalunga atuwahishila vyuma vize natukalivwisa kuwaha kulutwe. * (WaYowano 1, 4:9, 10) Hakuwana nge Yehova Kalunga atwama namuchima wakuhana kaha nawa amitenga muchifwanyisa chenyi, echi chatela kumilingisa nayenu mupwenga namuchima kana mwomwo chinahase kuminganyalisa nakumilingisa amivwile uselewa.—WavaHepeleu 13:16.\nUno muli nakwanuka Alexandra uze twavulukanga kumaputukilo achihande chino tahi? Chihande chenyi chapwile ngachilihi? Numba tuhu uze mukwavo apwile nenyi musacha ambile ngwenyi nenyeka kaha jimbongo, oloze uze lunga vakafwile kuli Alexandra atuminyinyine shinga masepa jenyi vaze vapwile hachitulilo chajiminyau, kahomu ahetele vamufweteleleko uze mukuli hahaze vene. Uze lunga evwilile vyuma amulwezele Alexandra, ngocho aputukile kulinangula Mbimbiliya. Omu mwahichile tukweji vatatu Alexandra awahililile chikuma hakuwana uze lunga hakukunguluka changalila chaVinjiho jaYehova chize chapwile mulilimi lyaChinese muPeru. Hakusaka kusolola kusakwilila chenyi havyuma amulingililile Alexandra, uze lunga amusanyikile hamwe kaha navakwavo vaze ayile navo kukukunguluka changalila vayenga nakulya vyakulya kuchitanda chenyi chakulila.\nKuhana nakukafwa vakwetu cheji kunehanga kuwahilila chachinene. Kaha nawa twatela kukafwa vatu vatachikize Muka-kuhana mawana amwenemwene Yehova Kalunga. (WaYakova 1:17) Kutala nayenu mweji kwivwanga kuwaha kupwa namuchima wakuhana tahi?","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jimangazini\/kaposhi-kakutalila-na2-2017-march\/nganyo-yatwama-hakuhana\/","date":"2019-03-26T16:49:46Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912205597.84\/warc\/CC-MAIN-20190326160044-20190326182044-00417.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000097752,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000097751617432}","num_words":1006,"character_repetition_ratio":0.065,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.148,"stopwords_ratio":0.104,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"Uno chikupu vaYuleya \"vafumine kumafuchi osena\" nakuya kuYelusalema haPendekoseta 33 C.E. tahi?\nNganomu yahanjika Mbimbiliya hali Vilinga 2:5-11, namuka-kusoneka wakaYuleya Philo asonekele mujimbu umwe wakuvuluka liyongomena lyavatu vaze vayile kuYelusalema haPendekoseta 33 C.E.\nPhilo asonekele kutalisa kuvatu vaze vayile kuYelusalema ngwenyi: \"Mayevuyevu avaYuleya vakufuma kujinganda jajivulu vayilenga kuchiwanyino hichiwanyino, vamwe vahichilenga mupambo, vakwavo mutulungalwiji. Vatu kana vafumine kumututuko nakumulauko nakunote nakusulo.\" Anungulwile nawa mazu apwile mumukanda uze Angalipa I, muzukulu lyaHelote Wamunene atuminyine Mwangana wavaLoma Caligula. Mumukanda kana Angalipa asonekele kutalisa kuYelusalema ngwenyi: \"Eyi Nganda Yajila . . . kayapwa nganda yalifuchi lyavaYuta kahako, oloze namafuchi eka apwile kwakamwihi aze vayulilenga.\"\nAngalipa asonekele jingalila jize vayulilenga kuli vaYuleya kuhakilako navihela vyakwakusuku vyakufwana nge Mesopotamya, nakunote yaAfrica, naAja, naHelase, namatungu akukalungalwiji Mendetelenya. Mutu alinangula chikuma Joachim Jeremias ambile ngwenyi, \"Numba tuhu eji jingalila kajalumbununa kanawa maungeji avatu akuyanga kuYelusalemako, oloze katweshi kuhasa kuhuhwasana hamujimbu kanako mwomwo lwapwile hilushimbi kuli vaYuleya vakukola vosena kuya kuviwanyino kana.\"—Lushimbi lwamuchivali 16:16.\nUno mayevuyevu avaYuleya vaze vayilenga kuviwanyino muYelusalema vatwaminenga kulihi?\nMwaka himwaka vaYuleya valingilenga viwanyino vitatu muYelusalema. Viwanyino kana vyapwile Paseka, naPendekoseta naChiwanyino chaVisakila. Mulikulukaji lyamyaka lyakulivanga, mayevuyevu avaYuleya vaze vafumine kumafuchi osena vayilenga kuYelusalema kuviwanyino kana. (Luka 2:\nVatu vamwe vasavalilenga kuli masepa javo, kaha veka vasavalilenga mujizuvo jakufwetela. Kaha vavavulu vasavalilenga mujimbalaka, kaha veka vasavalilenga kujikembwe janganda kana. Omu Yesu asalile muYelusalema halikumbi lyamakumishilo lyachiwanyino, ayile nakusavalila munganda yaMbetane yize yapwile kwakamwihi naYelusalema.\nVaka-kuvumbwojola vyakushikulu vawanyine jizuvo jimwe jize japwile najimbashiya jakusanyina jajivulu kwakamwihi natembele. Vashinganyekele ngwavo eji jizuvo atela jikiko vatwaminenga ava vatu nakusanyina shimbu kanda vengile mutembele. Muzuvo yimwe vasonekelemo mazu akusolola nge Theodotus uze apwile kapilishitu kaha nawa twamina wamusunangonga, \"atungile sunangonga mangana vatangilengamo Tola . . . kaha atungile zuvo yayinene yize yapwile natupete vavavulu, namipayipi yameya mangana vangeji vakukalikiza vatwamemo.\"","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jimangazini\/wp20151201\/Pendekoseta-33-vaYuleya-viwanyino\/","date":"2019-03-20T18:04:15Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912202450.64\/warc\/CC-MAIN-20190320170159-20190320192159-00233.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000097752,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000097751617432}","num_words":281,"character_repetition_ratio":0.07,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.144,"stopwords_ratio":0.089,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"Visemi, cikumakuma vakamama, hakuhangisa vana vavo kumalo, vatela kwijiva nge hivanalihumo lyehi mwakutela kwimanyina jikanda javo. Kexi cacipiko kutambukila hajikanda javana vetu, kuli yetu visemi, oloze twatela kuwana mwakutambukila kujikandeji. Kuvali visemi vatwama najitato jakutupwangilanga makumbi osena kumalo avana vavo cakuzeneka kupumwina. Eci cacipi, mwomwo (vana) kavexi kupwa natando yakutala hamilimo yavo hamazuvoko. Capwa kuzezamisa milimo yavana, mukumona camama Jorgeth Mafo: Fonte: RNA - Jornalista, João Cardoso","id":"","dump":"CC-MAIN-2020-50","url":"https:\/\/rna.ao\/rna.ao\/2020\/10\/23\/changement-climatique-un-probleme-environnemental-qui-preoccupe-aussi-leglise\/","date":"2020-11-28T22:43:57Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2020-50\/segments\/1606141195929.39\/warc\/CC-MAIN-20201128214643-20201129004643-00179.warc.gz","language":"lue","language_score":0.9998813868,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":2,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 0.999881386756897}","num_words":66,"character_repetition_ratio":0.027,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.156,"stopwords_ratio":0.045,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"UKALU\nMujitanga jimwe vana vavalweza kuzata milimo yakukanda, kaha veji kuzatanga chakuzeneka kuyayavala. Oloze mujitanga jimwe nawa, visemi kavahana vana vavo milimo yakuzata kukandako kahechi chinalingisa vana vavo vahone kutachikiza milimo kana.\nVaka-kuhehwojola vawana nge kulela ndendeka chalisala chikuma mumafuchi akumulauko ngocho vana kana veji kulyanga kaha nakuhona kuzata. Chisemi umwe walijina lyaSteven ahanjikile ngwenyi: \"Makumbi ano, vana vavavulu veji kuvasezanga uka wavo valitalile tuhu televijini, nakuzachisa Internet, nakwazana mukuhema chahajivindiyo, ngocho vana kana kavazata milimo kukandako.\"\nEnu munashinganyeka ngachilihi? Uno milimo yakukanda yapwa yakuwahisa kaha hazuvo tahi? Nyi yakukafwa mwana akole kanawa?\nVYUMA MWATELA KUTACHIKIZA\nVisemi vamwe kavahana vana vavo milimo yakuzata kukandako, chikumanyi nge mwanavo ali namilimo yayivulu yakushikola. Chipwe ngocho, shinganyekenu jino hanganyo yatwama hakulongesa vana venu milimo yakukanda.\nMilimo yahakanda yeji kukafwanga mwana apwenga namangana. Chakuzeneka kukakasana, vana vaze veji kuzatanga milimo yakukanda vanahase kufukila nakumashikola. Kunangula vana milimo kaneyi cheji kuvakafwanga valifwelele vavene, nakupwa vakalemesa, nakupwa vakujikiza. Echi nachivakafwa valinangule kanawa.\nMilimo yahakanda yeji kukafwanga vana vapwenga namuchima wakuzachila vakwavo. Vatu vamwe vawana nge vana vaze veji kuzatanga milimo yakukanda nge vanakolo, veji kukafwanga chikuma muchitungilo. Chuma kana chamuchano mwomwo cheji kuvakafwanga vazakame vakwavo kuhambakana kulizakama vavene. Steven uze twavulukanga hakavanga ahanjikile cheka ngwenyi: \"Nge vana kaveshi kuvahananga milimo yakuzata kukandako, kaha veji kumonanga nge vasemukilile kaha kuvazachila ngocho veji kukolanga chakuzeneka kutachikiza omu vatela kuyoya.\"\nMilimo yahakanda yeji kukafwanga tanga yipwenga yakulinunga. Kuzata milimo yakukanda cheji kukafwanga vana vatachikize ngwavo vapwa vavalemu, kaha nawa vakwechi milimo mutanga. Vana kaveshi kuhasa kutachikiza chishina kanechi nge visemi javo navavalwezanga kaha vahake mangana kushikola nakuzeneka kuzata milimo yakukandako. Lihulisenu ngwenu, 'Vyuma muka nangunganyala kachi nge mwanami mwahakanga mangana kuvyakuhemahema nakuhona kuzachila hamwe natanga?'\nVYUMA MWATELA KULINGA\nVanangulenu shimbu vachili vavandende. Vatu vamwe vamba ngwavo vana vatela kuvahananga milimo shimbu vachili namyaka yitatu. Veka nawa vamona ngwavo chapwa chakutamo kuputuka kuhana vana milimo omu vene navapwa namwaka umwe chipwe yivali. Chishina chachilemu shina echi, vana vavandende chikuma veji kuzanganga kuzachila hamwe navisemi javo nakufwila kuvalondezeza.—Lushimbi lwamuMbimbiliya: Vishimo 22:6.\nVahanenunga milimo kweseka namyaka vali nayo. Chakutalilaho, mwana uze ali namyaka yitatu munahase kumuhana milimo yakufwana nge kunonojola tuvyuma tuze eji kuhemesanga, nakuwahisa haze hanamwangalikila meya, chipwe kumulweza asakule uvwalo wakutela kukosa. Vanyike vaze vanakolo vanahase kukomba, nakukosa minyau, chipwe vene kuwahisa vyakulya. Mwatela kuvahananga milimo kweseka nauhashi wavo. Munahase kulikomokela chikuma hakumona mujila mwakilikichilamo mwanenu hakuzata milimo yakukanda.\nVakafwenu vahakenga mangana kumilimo yahakanda. Chuma kana chinahase kupwa chachikalu chikumanyi nge mwanenu eji kupwanga namilimo yayivulu yakushikola. Mukanda waThe Price of Privilege wamba ngwawo: Kuhona kuzatanga milimo yakukanda mwomwo yakufwila kutanga chikuma \"cheji kusololanga nge katwamona milimo yakukanda kupwa yayilemuko.\" Ngana muze twavulukanga hakavanga, kuzata milimo yakukanda cheji kukafwanga vana kumashikola. Kaha nawa vyuma veji kulinangulanga vyeji kuvakafwanga valizange kukalela kanawa jitanga javo.—Lushimbi lwamuMbimbiliya: Wavaka-Fwilipi 1:10.\nFwilenu kunangula mwanenu nakuhona kulizakamina havyuma mwahona kulinga. Chinahase kumbata lwola lwalusuku numba mwanenu akumise mulimo mwamuhananga kuzata. Oloze munahase kumona nawa ngwenu mulimo anakuzata unalumbunuka kanawa, kaha nge chili ngocho kamwatela kumutambula uze mulimoko. Tachikizenu ngwenu muli nakunangula mwanenu apwenga nachinyingi nakupwa nawa wakuwahilila kuzata milimo yenyi keshi kupezalisa milimo mwazata nge muze navayizata kuli mukulwaneko.—Lushimbi lwamuMbimbiliya: Muka-kwambulula 3:22.\nShinganyekenu hanganyo yamwaza. Vatu vamba ngwavo, kwolola mwana hamavoko nge nazate milimo yakukanda chapwa hijila yimwe yakunangwilamo. Kaha nawa veka vamba ngwavo, kwolola vana hamavoko cheji kulingisanga vana vazate mangana vavafwete muchishishisa chakuzata mangana vakafwe tanga. Vatu vovamwe vamba nawa ngwavo nge mwana ali najimbongo jajivulu nahase kuputuka kukana kuzata milimo mwomwo yakutachikiza ngwenyi ali lyehi najimbongo. Vyuma muka natulinangulaho? Chapwa chamwaza kwolola mwana hamavoko lwola lweka keshi haze nakumisa kuzata milimoko.","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jimangazini\/tonenu-na3-2017-june\/milimo-yakukanda-yapwa-yayilemu\/","date":"2019-03-25T16:48:18Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912204077.10\/warc\/CC-MAIN-20190325153323-20190325175323-00038.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000098944,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000098943710327}","num_words":585,"character_repetition_ratio":0.078,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.143,"stopwords_ratio":0.094,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"Mwomwo ika jiMbimbiliya vanajalumwina mujijila jakulisezaseza makumbi ano? Uno jiMbimbiliya jajihya vali nakwalumuna jili nakumikafwa mwivwishise kanawa Mbimbiliya tahi nyi jili nakumihonesa? Kutachikiza kanawa vatu vasoneka jiMbimbiliya kana novyo vajisonekela nachimikafwa mumone chihandwa chajo.\nChatete tulihulisenu ngwetu, iya apwile watete kusoneka Mbimbiliya, kaha lwola muka?\nMBIMBILIYA YAKULIVANGA\nMbimbiliya vayihandununa muvihanda vivali. Chihanda chatete chatwama namikanda 39 yize vasoneka \"vihande vyajila vyaKalunga.\" (Wavaka-Loma 3:2) Kalunga ahwiminyine malunga vakushishika vasoneke eyi mikanda hamyaka kafwe 1,100 kufuma mu 1513 B.C.E. nakuheta muji 443 B.C.E. Eyi mikanda yayivulu vayisonekele mulilimi lyachiHepeleu, shikaho twavulukila echi chihanda ngwetu Visoneka VyachiHepeleu, chipwe ngwetu Tesetamende Yamwaka.\nChihanda chamuchivali chatwama namikanda 27. Mikanda kana nayikiko yapwa \"himazu aKalunga.\" (Wavaka-Tesolonyika 1, 2:13) Kalunga ahwiminyine tumbaji twaYesu Kulishitu vakushishika vasoneke eyi mikanda hamyaka kafwe 60 kufuma mu 41 C.E. nakuheta mu 98 C.E. Eyi mikanda yayivulu vayisonekele mulilimi lyachiHelase, shikaho twavulukila echi chihanda ngwetu Visoneka VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu, chipwe ngwetu Tesetamende Yayihya.\nEyi mikanda 66 yikiko yatunga Mbimbiliya yamuundu yize yapwa mazu aKalunga asonekela vatu. Jino mwomwo ika vanalumwinako jiMbimbiliya jeka? Mwomwo yavishina vino vitatu.\nMangana vatu vatangenga Mbimbiliya mumalimi avo.\nMangana volole vyuma valimbenjele vaka-kunungulula mazu, nakukindulwisamo mazu avene aze apwilemo hakavanga.\nMangana yipwenga yayashi kwivwishisa.\nAchitalenu omu vishina vino vyazachile hakwalumuna jiMbimbiliya jakulivanga jivali.\nVISONEKA VYASEPTUAGINT YACHIHELASE\nOmu kwasalile myaka 300 shimbu kanda Yesu asemuke, vaYuleya valinangula chikuma vaputukile kwalumuna Visoneka VyachiHepeleu mulilimi lyeka lyachiHelase. Evi visoneka valumwine vavivulukilenga jino ngwavo visoneka vyaSeptuagint YachiHelase. Mwomwo ika valumwinyine visoneka kana? Mangana vikafwe vaYuleya vavavulu vaze vahanjikilenga chiHelase kuhambakana chiHepeleu vejive kanawa \"mikanda yajila.\"—WaChimoteu 2, 3:15.\nVisoneka vyaSeptuagint vyakafwile vatu vavavulu vaze kavapwilenga vaYuleya, vaze vahanjikilenga chiHelase mangana vatachikize vyuma yanangwile Mbimbiliya. Mujila muka? Chilolo umwe walijina lyaW. F. Howard uze alinangula chikuma ambile ngwenyi: \"Kufuma vene mulikulukaji lyamyaka lyakulivanga, evi visoneka vyapwile jino hichinoma chaVaka-Chachi yaVaka-Kulishitu, chinoma chize vazachishilenga vamishonali mujisunangonga 'hakulumbunwina vatu nakuvalweza unjiho wamuvisoneka wakuvuluka nge Meshiya ikiye vene Yesu.'\" (Vilinga 17:3, 4; 20:20) Kaha chilolo F. F. Bruce uze alinangwile chikuma Mbimbiliya ambile ngwenyi, evi vikiko vyalingishile vaYuleya vavavulu \"vahunge evi visoneka vyaSeptuagint.\"\nOmu tumbaji twaYesu vatwalileho kutambula mikanda yaVisoneka VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu, vayilamikile hamwe naVisoneka vyaSeptuagint yachiHepeleu, ngocho vatungile jino Mbimbiliya yamuundu eyi tuli nakuzachisa makumbi ano.\nMBIMBILIYA YACHILATIN VULGATE\nOmu mwahichile myaka kafwe 300 kufuma haze vakumishile kusoneka Mbimbiliya, chilolo Jerome uze alinangwile chikuma vyamukwitava alowele Mbimbiliya yamulilimi lyaLatinyi, yize vavulukilenga ngwavo Latin Vulgate. Halwola kana kwapwile lyehi jiMbimbiliya jeka jamulilimi kana. Uno mwomwo ika Jerome alowelele eyi yayihya? Mukanda waThe International Standard Bible Encyclopedia wamba ngwavo, ou chilolo asakile kwolola \"mijimbu yakuhenga, namazu akuhenga, namazu vahakilileko nawaze vafumishile muMbimbiliya yamwaka.\"\nJerome olwele vyavivulu vize vyalimbenjele. Oloze kutwala muze, vakulwane vajichachi valimbenjele mwamunene. Vambile ngwavo eyi Mbimbiliya yaLatin Vulgate yikiko kaha yakwoloka vatelele kuzachisa vatu vosena, kaha valingile ngocho hamyaka yayivulu. Muchishishisa chakukafwa vatu vamuchivulu vevwishise eyi Mbimbiliya oloze valingishile jino vatu vahone kuyivwishisa mwomwo vatu vavavulu kavatachikijile lilimi lyachiLatinyiko.\nJIMBIMBILIYA JEKA JAJIHYA\nMukuhita chamyaka, vatu vaputukile kulovola jiMbimbiliya jeka jajihya. Chakutalilaho, mulikulukaji lyamyaka lyamuchitanu, kwalovokele Mbimbiliya yaSyriac Peshitta yize yayile fuma chikuma. Jino kuheta mulikulukaji lyamyaka lyakusokesa 14 hakiko jino vatu vaputukile kuhundangana mangana valovole jiMbimbiliya mumalimi navahasa kwivwishisa vatu.\nKuheta kusongo yalikulukaji lyamyaka lyakusokesa 14, chilolo John Wycliffe wamuEngland aputukile kwalumuna Mbimbiliya mulilimi lyaChingeleshi lize vazachishilenga chikuma vatu mulifuchi kaneli. Kufumaho, kapani yakupulita mikanda yaJohannes Gutenberg yakafwile vatu valinangula vahase kulovola jiMbimbiliya mumalimi akulisezaseza nakujipangila kuvatu vahalitungu lyaEurope.\nOmu jiMbimbiliya javulile muChingeleshi, vaka-kufwefulula vaputukile kuhulisa ngwavo mwomwo ika jiMbimbiliya jajivulu vali nakujilowela mulilimi lyolimwe. Mulikulukaji lyamyaka lyakusokesa 18, chilolo John Lewis asonekele ngwenyi: \"Lilimi lyeji kwalumukanga mukuhita chalwola, ngocho chapwa chamwaza kusononona jiMbimbiliya jamwaka kuzachisa mazu vali nakuzachisa vatu oholyapwa, mangana navanyike vali nakusemuka vahase kwivwishisa Mbimbiliya.\"\nMakumbi ano, chinapu chachashi kuli vaka-kulinangula Mbimbiliya kusononona jiMbimbiliya jamwaka. Mwomwo vali nakwivwishisa chikuma malimi akulivanga vasonekele Mbimbiliya, kaha nawa kuli jimanyusikilipiti jakushikulu jaMbimbiliya jajilemu jize vanawane kalinwomu. Vyuma kana vinakuvakafwa vatachikize mazu avene apwile muMbimbiliya yatete.\nNgocho chapwa chachilemu kutanganga jiMbimbiliya jajihya vali nakulovola. Oloze twatela kuzangama najiMbimbiliya jimwe. * Kachi nge vatu vanasononona Mbimbiliya vanalingi ngocho mwomwo yakuzanga Kalunga, kaha Mbimbiliya yavo yinahase kutunganyalisa chikuma.\n^ par. 24 Talenu chihande chamuKaposhi Kakutalila waChingeleshi waMay 1, 2008 chakwamba ngwavo \"How Can You Choose a Good Bible Translation?\"","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jimangazini\/kaposhi-kakutalila-na6-2017-november\/mbimbiliya-vanalumuna\/","date":"2019-03-22T10:35:29Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912202642.32\/warc\/CC-MAIN-20190322094932-20190322120932-00549.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000094175,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000094175338745}","num_words":663,"character_repetition_ratio":0.074,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.149,"stopwords_ratio":0.066,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"Numba tuhu Paulu apwile funge, oloze atwalileho lika kwambulila vakwavo vyuma vize afwelelele. Nahalwola apwile muwato, ambulilile venya-wato navakwavo vaze apwile navo. Kaha hanyima yakuvomba nawato halitungu lyaMelita, Paulu atela ambulwile mujimbu wamwaza kuli vosena vaze okile. Omu mwahichile nawa makumbi atatu kufuma halwola vahetele muLoma, asanyikile malunga vavalemu vavaYuleya mangana avambulile. Kaha atwalileho lika kwambulila vosena vaze vamumenekelelenga hamyaka yivali yize vamukashile kupwa funge muzuvo atwaminenga.\nVyuma muka navimikafwa mwambululenga mujimbu wamwaza chamokomoko naukalu muli nawo?","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jw-mukanda-kukunguluka\/january-2019-mwb\/kunoneka-chakukunguluka-jan28-feb3\/paulu-mwaya-kuloma\/","date":"2019-03-27T01:20:20Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912207146.96\/warc\/CC-MAIN-20190327000624-20190327022624-00463.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000095367,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.000009536743164}","num_words":77,"character_repetition_ratio":0.079,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.141,"stopwords_ratio":0.104,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"Ndikishonali yimwe yamba ngwayo lizu sayasi lyalumbununa \"kulinangula kanawa vyuma vyakutenga nomwo vyazata, hakuvitala nakuvyeseka, nakuvipima.\" Mulimo kana wapwa waukalu kaha nawa weji kwivwisanga chipekete. Vaka-sayasi veji kuhundangananga havyalumingo, chipwe hatukweji, chipwe hamyaka yayivulu hakwesejeka vyuma vanalinangula vamone nge navizata kanawa. Shimbu jimwe kukilikita chavo cheji kuyanga mwangana vene, oloze kakavulu cheji kunganyalisanga vatu. Tuchitalenu havyakutalilaho vino.\nKapani yimwe yamuEurope yeji kuzachisanga mapapilo andundu najinyungo jimwe jakulipwila hakutunga chinoma chize cheji kutomesanga meya kuchina vatu navakwachiwa misongo hakunwa meya amajilo. Vinoma vyangana vanavizachisanga nge kunasoloka ukalu wakulijila wakufwana nge mundenda uze wahichile muHaiti mu 2010.\nVaka-sayasi vatunga nawa likina lyakukafwa vatu vatachikize okwo vali nakuya lize vavuluka ngwavo Global Positioning System (GPS). Numba tuhu likina kana valitungilile vaka-kwasa jita, oloze lyeji kukafwanga nawa vanyamutekenya, navaka-kutambukisa jindeke najimbopolo, navinyanga, navatu veka mangana vatachikize okwo vali nakuya. Twatela kusakwilila vaka-sayasi hakutunga likina kana mwomwo lyeji kukafwanga vatu.\nUno mweji kuzachisanga shinga, chipwe kopyuta, chipwe Internet tahi? Kutala munalikangula jino kumujimba mwomwo yakunwa vitumbo vyakuchipatela tahi? Uno mweji kutambukilanga mundeke nyi? Nge mukiko, kaha muli nakunganyala kuvyuma vize vatunga vaka-sayasi. Chikupu vene sayasi yili nakumikafwa mujijila jajivulu.\nVAKA-SAYASI KAVEJIVA VYUMA VYOSENAKO\nVaka-sayasi makumbi ano vali nakuhehwojola chikuma mangana vatachikize vyuma vyakutenga vyavivulu vyatwama hano hamavu. Vamwe vali nakufwila kutachikiza omu jazata jiatomu, kaha veka vali nakusandasanda vawane omu melu namavu vyaputukile. Hakutwalaho lika kuhehwojola navyuma vize vahona kumona nameso, vaka-sayasi vamwe vashinganyeka ngwavo nge Kalunga uze vavuluka muMbimbiliya kwatwama, kaha vanahase kumuwana.\nVaka-sayasi vaze vaya fuma chikuma navaze valinangula mangana autu vali nakutwalaho lika kusandasanda hachihande kana. Vakundwiza muka-sayasi umwe Amir D. Aczel uze \"anehele chihande chakuvuluka nge Kalunga katwamako.\" Chakutalilaho, muka-sayasi umwe uze aya fuma ambile ngwenyi \"kakweshi unjiho numba umwe uze wasolola nge kwatwama Kalunga uze atengele vyuma vyosenako.\" Kaha veka vahanjika ngwavo vyuma alinga Kalunga uze vavuluka muMbimbiliya vyapwa kaha \"hivisava.\" *\nOloze tunahase kuhulisa ngwetu: Uno vaka-sayasi vanalinangula vyuma vyosena vyakutenga numba vakukulule mujila kaneyi tahi? Nduma. Numba tuhu chinyingi chasayasi chili nakuzovoloka, oloze vaka-sayasi vavavulu vetavila ngwavo kuli vyuma vyavivulu vize kanda vatachikize, kaha vyeka kaveshi kukavitachikizako. Mutu alinangula chikuma vyasayasi Steven Weinberg ambile ngwenyi, \"Katweshi kukatachikiza vyuma vyosena vyakutengako.\" Kaha nawa muka-kulinangula vyamumelu Martin Rees wamuGreat Britain asonekele ngwenyi: \"Kwatwama vyuma vize vatu kaveshi kukatachikizako.\" Pundu vene, kuli vyuma vyavivulu vize vaka-sayasi vahona kutachikiza kuputukila vene kutumaselusi twatundende nakuheta kuvyuma vyavinene vatanga mumelu nahamavu. Achitalenu havyakutalilaho vino:\nVaka-sayasi vaze valinangula omwo vyazata vyuma vyakuyoya kavatachikiza kanawa omwo maselusi eji kuzatangako. Kavatachikiza kanawa omwo maselusi eji kukumisanga ngolo mumujimba, nomwo eji kutunganga kulya chakukolesa mujimba, nomwo eji kulihandununangako.\nNgolo jamavu jakukoka vyuma vavuluka ngwavo gravity jeji kutukafwanga hakumbi hakumbi. Oloze vaka-sayasi kavatachikiza kanawa omwo jazatako. Kavatachikiza omwo ngolo kana jeji kuhilwisanga mutu hamavu nge natumbuka nomwo jeji kulingisanga kakweji kanyengumuke lika kaye.\nVaka-kulinangula vyamuutangatanga vamba ngwavo kuli vyuma vatanga mumelu nahamavu vyakuheta kafwe kujipaseti 95 vize kavamona chipwe kuviwana namakina avoko. Shikaho vahandununa kaha vyuma kana muvihanda vivali vavuluka ngwavo dark matter nadark energy. Vihanda kanevi nou avitachikiza vene wauchi.\nKwatwama vyuma vikwavo vize vyeji kukomwesanga vaka-sayasi. Mwomwo ika? Muka-kusoneka vyasayasi umwe asonekele ngwenyi: \"Vyuma vize katwatachikizako vyapwa vyavivulu kuhambakana vize twatachikiza. Ami ngunamono nge mutu atela kulikomokela hakulinangula vyasayasi nakumulingisa afwile kutachikiza vyavivulu muchishishisa chakuhamikanga kaha vyuma vanashinganyeka vakwavo.\"\nShikaho nge muli nakushinganyeka ngwenu sayasi yapwa yayilemu chikuma kuhambakana Mbimbiliya, ngocho nayilingisa vatu vakane kufwelela Kalunga, kaha shinganyekenu hachishina chino: Kachi nge vaka-sayasi vachinyingi namakina avo angolo vanahono kutachikiza vyuma vyosena vatenga, kutala nachipwa chamangana kukana washiwashi vyuma vize vanahono kuwana tahi? Mukanda waEncyclopedia Britannica uze wahanjika hamijimbu yakushikulu nahavyuma vyamumelu wakukulula ngwawo: \"Numba tuhu vatu vanalinangula vyuma vyamumelu hamyaka kafwe 4,000, oloze vyuma vatanga vyamumelu nahamavu hanga vyapwila nge muze vavimwenenga vaka-Mbavilone.\"\nEtu Vinjiho jaYehova twavumbika lisesa vatwama nalyo vatu lyakulisakwila vavene vyuma vatela kulinga hachihande kanechi. Tweji kukavangizanga lushimbi lwamuMbimbiliya lwakwamba ngwavo: \"Vatu vosena vamone ngwavo mwapwa muvaka-kwashiwisa muchima.\" (Wavaka-Fwilipi 4:5) Ngocho tuli nakumikolezeza mukekese vyuma enu vavene mangana mumone omwo sayasi naMbimbiliya yalitombola havihande vimwe.\n^ par. 9 Vatu vamwe kavetavila vyuma yahanjika Mbimbiliyako mwomwo yavyuma vyakuhenga vanangula mujichachi. Vanangula ngwavo mavu atwama hakachi nakachi kavyuma vatanga mumelu, chipwe ngwavo Kalunga atengele mavu mumakumbi kaha 6 ajiola 24.—Talenu lipwata lyakwamba ngwavo \"Mbimbiliya naUnjiho Vawana Vaka-sayasi.\"","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jimangazini\/wp20150601\/sayasi-yeji-kutukafwanga-hakumbi-hakumbi\/","date":"2019-03-25T10:12:40Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912203865.15\/warc\/CC-MAIN-20190325092147-20190325114147-00334.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000094175,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000094175338745}","num_words":683,"character_repetition_ratio":0.061,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.147,"stopwords_ratio":0.12,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"TALENU VINDIYO YAKWAMBA NGWAVO, MWANA WAKUJIMBALA MWAKINDULUKA, KUFUMAHO SHIMUTWILENU HAVIHULA VINO:\nVyuma muka vyasolwele nge David apwile nakusosoloka kumuchano, kaha visemi jenyi navakulwane muchikungulwilo vamukafwile ngachilihi?\nNdumbwetu Barker napuwenyi vahanyine ngachilihi chakutalilaho chamwaza kuli vana vavo?\nUno eyi vindiyo yinatunangula ika . . .\nhakuzakama chikuma milimo yakukaye?\nhakulikata navatu vavilinga vyavipi?\nhakwitavila mazu akutuhuhumuna?\nhakukonekela vaze vanapihilila nakwalumuka?\n-","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jw-mukanda-kukunguluka\/july-2018-mwb\/kunoneka-chakukunguluka-july30-aug5\/mwana-wakujimbala-mwakinduluka-vihula\/","date":"2019-03-24T05:25:57Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912203326.34\/warc\/CC-MAIN-20190324043400-20190324065400-00350.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000094175,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000094175338745}","num_words":56,"character_repetition_ratio":0.012,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.143,"stopwords_ratio":0.089,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"\"Zangamenu navyuma vyakupanda, nauloji, navandemone, navaka-kulovola vandemone vize vinalisale mukaye.\" —Mangazini vavuluka ngwavo \"The Wall Street Journal.\"\nVANYIKE navakulwane vaze vapwa vaka-visava, navaloji namivwimbimbi yamisalu, vanakulinga vyuma vyakukomwesa vize vakundwiza kuvandemone vize vinalisale chikuma mumikanda, namujivindiyo namukuhema chahamakina chize chakundwiza uloji. Mwomwo ika vatu vanakwivwilanga kuwaha vyuma vyakupanda? *\nClaude Fischer uze alinangula vyachiyoyelo chavatu asonekele ngwenyi: \"Kunyima, mulifuchi lyaAmerica vatu vavandende kaha vakiko vafwelelele muvyuma vyakupanda, oloze oholili ngana vatu vavavulu vafwelela muvyuma kana.\" Ambile nawa ngwenyi: \"Vakweze vavavulu mulifuchi kaneli vanayinga nakutaha chikuma kuhambakana vakulwane, kaha nawa vafwelela muvyuma vyakupanda, nakwivwa woma jizuvo jize jatwama namangizangiza.\"\nChaluvinda, makumbi ano mijimbu yavandemone yinalisale chikuma kuvatu, kaha yinakuvevwisa woma. Michael Calia asonekele mumangazini yaThe Wall Street ngwenyi: \"Vihande vyavandemone vinalisale chikuma muvisemwa vyavivulu vize vyakundwiza chikuma kupanda kuhambakana kumyaka yakunyima.\"\nMujimbu umwe wamba ngwawo, \"mukaye kosena vatu vaze vafwelela muvyuma vyakupanda vanakuvulilako lika, kaha vyuma kana vanakuvisoneka chikuma mumikanda yamuvisemwa vyavivulu.\" Kweseka nakuhehwojola chaChristopher Bader naCarson Mencken vaze valinangula vyachiyoyelo chavatu vawanyine nge, \"vatu vavavulu muAmerica vali nakufwelela chikuma muvyuma vyakupanda.\"\nUno kwazana muvyuma vyakupanda nevi vyauloji chapwa hicheseke kaha tahi?\n^ par. 4 Ndikishonali yaMerriam-Webster's Learner yalumbununa vyuma vyakukomwesa vakundwiza vandemone ngwayo, \"vyapwa vyuma vimwe vize kavahasa kulumbununa vatu navaka-sayasiko.\"","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jimangazini\/tonenu-na2-2017-april\/vyuma-vyakukomwesa-veji-kulinganga-vandemone\/","date":"2019-03-25T01:17:34Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912203547.62\/warc\/CC-MAIN-20190325010547-20190325032547-00212.warc.gz","language":"lue","language_score":1.000007987,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000079870224}","num_words":198,"character_repetition_ratio":0.092,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.146,"stopwords_ratio":0.126,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"MYAKA yakuhambaka 3,000 kunyima, kakuluka Yopa amwene ngwenyi tujila veji kutunangulanga vyavivulu vyakupandama kuvyuma atenga Kalunga. Vatu vavavulu veji kuzachisanga tujila muvifwanyisa namutushimutwiji twavo. Mbimbiliya nayikiko yazachisa tujila hakutunangula vyuma vyavilemu vyamukuyoya navyausoko wetu naKalunga. Tutalenu havyakutalilaho vyavindende.\nOKWO TUPYASA VEJI KUTUNGILANGA MASWA AVO\nVatu vamuYelusalema vatachikijile kanawa tupyasa mwomwo tujila kana vatungilenga maswa avo mujisenge jajizuvo. Tupyasa vamwe vatungile maswa avo mutembele yize atungile Solomone. Chasoloka nge tupyasa vaze vatungilile maswa avo mutembele vapwile vakukingiwa, mwomwo valelelenga vana vavo chakuzeneka wakuvatangula.\nMuka-kwimba Samu 84 uze apwile mwana Kola uze nawa azachililenga hatembele chalumingo chimwe mutukweji 6, amwenenga maswa kana mutembele. Asakile kutwama hatembele ngana mwakapyasa uze atungilile limbo lyenyi muzuvo yaYehova. Ambile ngwenyi: \"Ove Yehova wamayongomena, Tavanaku yove yayinene omwo yawaha! Ngunasake chikuma, ngunalehuka hakufwila kuya kuvipango vyaYehova . . . Natujila veji kutwamanga kuze, natupyasa veji kutungilangako maswa avo, kuze veji kulaminanga vana vavo, kwakamwihi nalijiko lyove lyakulumbila lyalinene, ove Yehova wamayongomena, Ove Mwangana wami, ove Kalunga kami.\" (Samu 84:1-3) Kutala etu navana vetu twafwila kupwa hamwe nachikungulwilo chavatu jaKalunga tahi?—Samu 26:8, 12.\nNDALANGIMBU ATACHIKIZA LWOLA LWENYI\nKapolofweto Yelemiya asonekele ngwenyi, \"ndalangimbu atachikiza ngonde yenyi.\" Atachikijile kanawa omu veji kwalukanga vandalangimbu nakupulasana muLifuchi lyaLushiko. Kuchivatuko chavula, vandalangimbu vatoma vakuhambakana 300,000 veji kufumanga muAfrica nakuya kuEurope hakukavangiza kalwiji Yotau. Hangonde yanonga veji kukindulukanga kuze veji kusemenanga. Ngana mwatujila vakwavo, vandalangimbu \"valama lwola lwavo lwakukinduluka.\"—Yelemiya 8:7.\nMukanda vavuluka ngwavo Collins Atlas of Bird Migration wamba ngwawo: \"Chuma chakukomwesa chakutalisa kutujila shina chakwamba nge veji kwalukanga chakuzeneka navavene kuchitachikiza.\" Yehova Kalunga ahana tujila uhashi wakutachikiza ngonde yakwalukila kweka, oloze vatu avahana uhashi wakutachikiza lwola najingonde. (Luka 12:54-56) Kutachikiza Kalunga cheji kukafwanga vatu vejive ulumbunwiso wavyuma vinakusoloka makumbi ano, oloze tujila kavatwama nauhashi kanako. VaIsalele vamumakumbi aYelemiya kavahakile mangana kuulumbunwiso wavyuma vamweneko. Kalunga ahanjikile ukalu vapwile nawo ngwenyi: \"Vanakane mazu aYehova, kaha mangana mukaze vali nawo?\"—Yelemiya 8:9.\nMakumbi ano tunakumona vinjikizo vyavivulu vyakusolola nge tuli nakuyoyela mulwola luze Mbimbiliya yavuluka ngwayo \"makumbi akukuminyina.\" (WaChimoteu 2, 3:1-5) Kutala namulondezeza vandalangimbu hakutachikiza 'jingonde' tahi?\nNGONGA EJI KUMWENANGA VYUMA HAHASUKU\nNgonga vamuvuluka mapapa kakavulu muMbimbiliya, kaha eji kusolokanga chikuma muLifuchi lyaLushiko. Mbimbiliya yamba ngwayo, ngonga eji kupwanga kwilu kuuswa wenyi, kuze eji \"kutalatalilanga kulya chenyi. Meso enyi eji kumwenanga vyuma hahasuku.\" (Yopa 39:27-29) Meso enyi eji kumonanga nambwanda uze ali hahasuku kafwe tunda yakilomita yimwe.\nNgana muze ngonga eji \"kumwenanga vyuma hahasuku,\" naYehova akwechi uhashi wakumona vyuma vili kulutwe chikuma. Evi vikiko vyalingishile Yehova Kalunga ambenga ngwenyi: \"Kufuma vene kumaputukilo, ngweji kwambululanga vyuma vyakulutwe, kufuma kushikulu ngweji kwambululanga vyuma vize kanda visoloke.\" (Isaya 46:10) Nge natukavangiza vyuma mwatuhuhumuna Yehova, kaha natunganyala kumanganenyi akukomwesa nakuuhashi wenyi wakumwena vyuma hahasuku.—Isaya 48:17, 18.\nMbimbiliya yesekesa vaze vafwelela Kalunga kuli vangonga. Yamba ngwayo: \"Vaze vatalilila kuli Yehova navakakwata ngolo. Navakatuka namavava nge vangonga.\" (Isaya 40:31) Ngonga eji kutukanga hakuzachisa peho yizuma. Nge nawane peho kana, eji kutanduulanga mavava enyi nakujinguluka haze hali yize peho, kahechi cheji kumulingisanga azezuke chikuma helu. Ngonga keshi kupendamina kaha hangolo jenyi hakutuka nahakuzajika mavava enyi hatando yayisukuko. Ngocho navaze vafwelela Yehova veji kupendaminanga hali ikiye uze avashika kuvahana \"ngolo jakuhambakana jize javatu.\"—Wavaka-Kolinde 2, 4:7, 8.\n\"OMU CHALI EJI KUKUNGULWILANGA VANA VENYI MUMAVAVA ENYI\"\nOmu Yesu apwile hakamwihi nakufwa, emanyine ndundulu nakutala nganda yavaYuleya. Alyonyingile ngwenyi: \"Ove Yelusalema, ove Yelusalema, ove muka-kujiha vapolofweto, ove muka-kwasa malolwa vaze vanatumu kuli ove. Ngwasakile mapapa kakavulu kukungulula vana vove nge omu chali eji kukungulwilanga vana venyi mumavava enyi. Oloze enu kamwasakileko.\"—Mateu 23:37.\nUhashi umwe wakukomwesa vatwama nawo tujila shina wakufwila kukinga vana vavo. Tujila vaze veji kutungilanga uswa wavo hamavu vatela kupwa vakuvanguluka chikuma kuponde. Nge chali namono chiselele ali nakulijinga mwilu, eji kusanyikanga vana venyi, kaha veji kulahilanga kuli ikiye nakuswama mumavava enyi. Mumavava enyi nawa veji kuswamangamo nge kuli vula chipwe nge kuli musana. NaYesu asakile vaze vatwaminenga muYelusalema vayenga kuli ikiye avakinge. Makumbi ano, Yesu atulanya tuyenga kuli ikiye atuhizumune nakutukinga kuchina natulemuwa naviteli vize vyeji kutulemuwisanga hakumbi hakumbi.—Mateu 11:28, 29.\nChikupu vene, tunahase kulinangula vyuma vyavivulu kutujila. Shikaho omu namuvamonanga, anukenu omu Visoneka vyahanjika hali vakiko. Tupyasa vatela kumikafwa mumone vihela vyakulemesela Yehova kupwa vyavilemu. Kaha nawa fwelelenu Kalunga uze nahase kumihana lutalililo luze lunahase kumilingisa mutuke nge ngonga. Yenu kuli Yesu uze mwamihana muchano wakushipilitu uze naumikinga ngana muze chali eji kukinganga vana venyi. Kaha nawa ndalangimbu atela kumyanukisa mupwenga vakuvanguluka nakutachikiza ulumbunwiso wavyuma vili nakusoloka mukaye makumbi ano.","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jimangazini\/kaposhi-kakutalila-na6-2016-november\/tujila-vavuluka-mumbimbiliya\/","date":"2019-03-21T00:22:53Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912202474.26\/warc\/CC-MAIN-20190320230554-20190321012554-00455.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000092983,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.000009298324585}","num_words":690,"character_repetition_ratio":0.044,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.166,"stopwords_ratio":0.094,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"VYUMA NAVIKASOLOKA KULI MIKOKO NAVAPEMBE\nVATU VAVAVULU NAVAKALIVWISA KUWAHA PALACHISE YAHANO HAMAVU\nYESU IKIYE JILA, IKIYE MUCHANO, IKIYE KUYOYA\nOmu Yesu vamumbapachishile, alihumanganyine namuka-kole uze asakile kumutangula ahone kuputuka kuzata mulimo wenyi. Eyo, Liyavolo esekele Yesu mapapa kakavulu. Kutwala muze, Yesu ahanjikile vyakutalisa kuli uze muka-kuhuka ngwenyi: \"Muka-kuyula kano kaye ali nakwiza, kaha keshi nangolo hali amiko.\"—Yowano 14:30.\nKaposetolo Yowano vamumwenesele vyuma vyapwile kulutwe kutalisa kuli uze 'chazangombe wamunene, linoka wakushikulu, uze vavuluka ngwavo Liyavolo kaha nawa Satana.' Ou muka-kole wavatu wamupi vamumbilile hano hamavu, kaha \"ali namatoto amanene, mwomwo natachikiza ngwenyi ali kaha nakashimbu kakandende.\" (Kusoloka 12:9, 12) Vaka-Kulishitu vosena vatela kufwelela ngwavo vali nakuyoyela muli kaze \"kashimbu kakandende.\" Kalinwomu \"uze chazangombe, uze linoka wakushikulu\" vamukase hamyaka 1,000, kaha keshi kukahungumwisa cheka vatu halwola mwakayula Yesu muWangana waKalungako.—Kusoloka 20:1, 2.\nVyuma muka navikasoloka hano hamavu halwola luze? Veya navakatwama hano hamavu, kaha navakatwama ngachilihi? Yesu ivene akumbulwile vihula kanevi. Muchifwanyisa ahanjikile chamikoko navapembe, Yesu avulukile vyuma vize vali nakuvandamina vatu vakwoloka vaze vemanyinako mikoko, vaze nawa veji kulyonononanga kuli vandumbu jaYesu nakuvalingila vyuma vyamwaza. Yesu nawa avulukile vyuma vize vili nakuvandamina vaka-kuhuka vaze vemanyinako vapembe. Ambile ngwenyi: \"Ava [vapembe] navakavatetako haya myaka yosena, oloze vaka-kwoloka navakatambula kuyoya chahaya myaka yosena.\"—Mateu 25:46.\nEchi nachitukafwa twivwishise mazu ahanjikile Yesu kuli uze chihwanga vamupapalilile nenyi hamwe. Yesu kafwelelesele uze lunga fweto yize ashikile vaposetolo jenyi vakushishika yakukapwa hamwe naikiye muWangana wameluko. Oloze ashikile uze muka-kuhuka apihililile nakwalumuka ngwenyi: \"Chamuchano vene nangukulweza lelo lino ngwami, naukapwa nayami muPalachise.\" (Luka 23:43) Shikaho uze lunga vamufwelelesele kukatambula fweto yakukatwama muPalachise, milemba yamwaza. Chikupu vene, vatu vosena vaze vanakulisolola kupwa nge mikoko makumbi ano nakukapwa \"[na]kuyoya chahaya myaka yosena,\" navakiko navakapwa muze muPalachise.\nVyuma kana vyalitombola navize ahanjikile kaposetolo Yowano vize navikasoloka hano hamavu. Ambile ngwenyi: \"Mbalaka yaKalunga yili navatu hamwe, kaha mwakatwamanga navo, vakiko navakapwanga vatu jenyi. Kaha ivene Kalunga mwakapwanga navakiko hamwe. Mwakahunda masoji osena kumeso avo, kufwa kacheshi kukapwako chekako, kaha nawa kakweshi kukapwa cheka kulishona, chipwe miteto, chipwe kukolako. Vyuma vyakulivanga vinafumuko lyehi.\"—Kusoloka 21:3, 4.\nUze chihwanga vatela kukamusangula kuvafu numbanyi akalivwise kuwaha kuyoya chahaya myaka yosena muPalachise. Keshi nge ikiye kaha navakasangulako. Yesu asolwele hatoma chuma kana hakwamba ngwenyi: \"Ola yili nakwiza omu vosena vaze vali muvimbumbe navakevwa lizu lyenyi nakulovokamo, vaze valingile vyuma vyamwaza navakasangukila kukuyoya, kaha vaze valingile vyuma vyaunyengwe navakasangukila kukuvasopesa.\"—Yowano 5:28, 29.\nNyi ngachilihi vaposetolo vakushishika nalizavu lyavatu vavandende vaze navakapwa naYesu mwilu? Mbimbiliya yamba ngwayo: \"Navakapwanga vapilishitu jaKalunga naKulishitu, kaha navakapwanga vamyangana nakuyula naikiye hamwe hamyaka 1,000.\" (Kusoloka 20:6) Ngocho vaze navakayula hamwe naKulishitu vatela kupwa malunga namapwevo vaze vanayoyelanga hano hamavu. Vatu kana omu navakapwa vaka-kuyula mwilu, navakevwila keke vatu vahamavu nakuvevwishisa.—Kusoloka 5:10.\nYesu mwakazachisa wana wandando yenyi yakusokola kuli vaze navakapwa hamavu nakuvasokola kulushingo lwashili vaswana. Ikiye navaze mwakayula navo hamwe navakakafwa vatu vakushishika mangana vakahase kupwa vakukupuka mwosena. Chikupu vene, vatu navakalivwisa kuwaha kuyoya ngana muze ajinyine Kalunga hakavanga omu alwezele Alama naEve ngwenyi vaseme nakuzalisa hamavu. Nakufwa chize cheza mwomwo yashili yaAlama kacheshi kukapwako chekako.\nNgocho Yesu mwakakumisa milimo yosena yize amuhanyine Yehova kuzata. Kusongo yaChiyulo chenyi chaMyaka Likombakaji, Yesu mwakakindulwisa Wangana navatu vakukupuka mwosena kuli Ise. Kutalisa kuchumechi chamwaza mwakalinga Yesu mwomwo yakulinyisa chenyi, kaposetolo Paulu asonekele ngwenyi: \"Omu navikalinga vyuma vyosena hivanaviluula lyehi kuli ikiye, kaha naivene Mwana nawa mwakaliluula kuli Ou aluwile vyuma vyosena kuli ikiye, mangana Kalunga apwenga vyuma vyosena kuli vosena.\"—Wavaka-Kolinde 1, 15:28.\nChikupu vene, Yesu azata mulimo waulemu chikuma muvyuma afwila kutesamo Kalunga. Omu vyuma ajina Kalunga navikaya nakutesamo chikoki chikoki haya myaka yosena, Yesu mwakatesamo jino ulumbunwiso alihana ivene wakwamba ngwenyi: \"Ami yami jila, yami muchano, yami kuyoya.\"—Yowano 14:6.","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/mikanda\/jesus\/mulimo-wamakumishilo\/kuneha-palachise-hamavu\/","date":"2019-03-18T19:34:41Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912201672.12\/warc\/CC-MAIN-20190318191656-20190318213656-00456.warc.gz","language":"lue","language_score":1.000009656,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000096559524536}","num_words":576,"character_repetition_ratio":0.051,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.168,"stopwords_ratio":0.122,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"OMU Christopher Columbus akindulukile ungeji wenyi watete kufuma kuAmerica mu 1493, vamyangana vamulifuchi lyaSpain naPortugal valipulile jipami hakusaka vatachikize iya mwapwa twamina wamulimo wakusekasana nakuyula mafuchi amahya aze vawanyine. Vaka-lifuchi lyaSpain vatalile kuli pope Alexander VI akumise chihande kana.\nVAMYANGANA NAVAPOPE NAVAPULA JINGALILA JAKAYE\nHalwola kana vaka-lifuchi lyaSpain naPortugal vapwile hivanatambula lyehi mafuchi kana. Kaha kuheta mu 1455, Pope Nicholas V ahanyine lisesa vaPutulukeshi mangana vakekese mafuchi namatungu akukulo yakalungalwiji wamulifuchi lyaAfrica nakutambula vyuma vyosena vawanyinemo. Kaha mu1479 muchiyulo chaAlcáçovas Afonso V namwanenyi John II vamulifuchi lyaPortugal vahanyine matungu aCanary kuli Ferdinand naIsabella naIsabel wakuSpain. Kaha vaka-lifuchi lyaSpain vawanyine nge vaputulukeshi vapwile nangolo hakusekasana chavaka-Africa, kaha vapwile nawa nangolo hamatungu aAzores, namatungu aCape Verde, naMadeira. Omu mwahichile myaka yivali, Pope Sixtus IV akekesele cheka chiyulo kana nakuhanjika ngwenyi kala vyuma vyavihya navawana kusulo nakumututuko wamatungu aCanary navipwa vyavaka-lifuchi lyaPortugal.\nChipwe ngocho, John uze vali nakuvuluka jino ngwavo John II wakulifuchi lyaPortugal ambile ngwenyi mafuchi aze awanyine Columbus apwile avaka-lifuchi lyaPortugal. Oloze vatu vamulifuchi lyaSpain kavetavilile lushimbi kanako, ngachize vatwalile chihande kana kuli pope wamuhya Alexander VI mangana avahane ngolo jakuyula nakulingisa vatu vamuvihela vize awanyine Columbus kupwa vaka-Kulishitu.\nNgiza yize apulile Pope Alexander VI, yahandunwine kaye muvihanda vivali\nAlexander akashile jishimbi jeka jitatu. Lushimbi lwatete lwapwile \"mungolo jakuyula jaKalunga Wangolo Josena,\" jakuhana vaka-lifuchi lyaSpain vihela vyavihya vipwenganga vyavo haya myaka yosena. Kaha lushimbi lwamuchivali lwapwile lwakupula ngiza yakusuhwa jikilomita 560 kufuma kunote nakuya kumulauko wamatungu alifuchi lyaCape Verde. Alexander ambile ngwenyi mafuchi osena aze navawana kumulauko wangiza nawapwa avaka-lifuchi lyaSpain. Ngiza yize apulile pope yahandunwine jingalila jakaye muvihanda vivali. Lushimbi lwenyi lwamuchitatu lwakwachile navaka-lifuchi lyaSpain swi nakumututuko walifuchi lyaIndia. Echi chalingishile Mwangana John apihilile mwomwo vatu jenyi vapwile vachili mukutambula mafuchi akusongo yaAfrica, nakulingisa vaPutulukeshi vatambule Kalungalwiji waIndia.\nNGIZA YAYIHYA YAHAMAPU\nJohn azeyele navilinga vyaAlexander, * ngachize alivwasanyine naFerdinand naIsabella. Muka-kusoneka walijina lyaWilliam Bernstein ambile ngwenyi, \"Omu vamyangana valilimi lyaSpanish vevwile woma chiyulo chachipi chavaPutulukeshi, vawahililile chikuma hakumona vali nakuyula vaka-lifuchi lyaAmerica.\" Ngachize, mumwaka wa 1494 lushimbi luze valukile lijina lyambaka yaSpain muze vakashile lushimbi kana valusayinyinyine mungiza yaTordesillas.\nLushimbi lwamungiza yaTordesillas yize apulile Alexander kufuma kuNote swi nakuSulo ahakilileko nawa jikilomita 1,480 kuya kumulauko.Lifuchi lyaAfrica naAsia apwile mafuchi vatambwile kuli vaka-lifuchi lyaPortugal lifuchi lyalihya lyaSpain. Ngiza yize vahakilileko kumulauko yalingishile vawane mafuchi eka akufwana nge Brazil mujingalila javaPutulukeshi.\nLushimbi luze lwetavishile lifuchi lyaSpain naPortugal vatambule mafuchi aze vatambwile lwavahanyine ngolo jakulalisa myono yavatu. Jishimbi kana jalingishile vakaSpain navakaPortugal vayanjise vatu vaze vawanyine mumafuchi aze vatambwile, kaha echi chanehele chimbalanganyi mukachi kamafuchi hamyaka yayivulu.\n^ par. 9 Nge muli nakusaka mijimbu yayivulu yakutalisa kuli ou pope, kaha talenu mutwe wakwamba ngwavo \"Alexander VI—A Pope That Rome Does Not Forget\" muKaposhi Kakutalila waJune 15 2003 mafwo 26-29.","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jimangazini\/g201503\/pope-alexander-vi-ngiza\/","date":"2019-03-20T14:25:42Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912202347.13\/warc\/CC-MAIN-20190320125919-20190320151919-00179.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000091791,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000091791152954}","num_words":435,"character_repetition_ratio":0.086,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.145,"stopwords_ratio":0.08,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"MUMWAKA wa 1923, zuvo yakuhemena yamu São Paulo yize vavuluka ngwavo Drama and Music Conservatory yazalile navatu. Kutala muli nakwivwa lizu lyaGeorge Young lyamwaza tahi? Chihande chenyi chosena vapwile nakuchalumuna mulilimi lyaPortuguese. Vatu 585 vapwile nakwivwilila kanawa kuchihande chenyi. Visoneka vyapwile nakusoloka muPortuguese hachisaji chamivwimbimbi. Omu akumishile kuhanjika chihande, vatu vavapangililile mikanda vavuluka ngwavo Millions Now Living Will Never Die muPortuguese, muChingeleshi, muGerman, namuItalian. Chihande kana chakafwile vatu vavavulu, kaha vatu vayile nakulwezako vakwavo. Omu mwahichile makumbi avali, vatu vejile nakwivwilila cheka kuchihande chikwavo. Vyuma muka vyalingishile kupwenga vihande kana?\nMu 1867, Sarah Bellona Ferguson natanga yenyi vafumine kuUnited States nakuya nakutwama kuBrazil. Mu 1899, Sarah amwene ngwenyi nawane muchano hakutanga mikanda yimwe yize vamuhichikile kuli songo yenyi kufuma kuUnited States. Sarah asakile chikuma kutanga mikanda yetu, ngocho alanjilenga Kaposhi Kakutalila wamuChingeleshi. Hakwivwa kuwaha vyuma alinangwile muMbimbiliya, asonekelele Ndumbu C. T. Russell, ngwenyi 'ami mazu ananguhete, hiunjiho wakusolola nge mujimbu wamuMbimbiliya unahase kuheta kuvihela vyakwakusuku.'\nSarah Ferguson azachile nangolo mangana ambulile vakwavo muchano wamuMbimbiliya, oloze apwile nakusaka mutu wakumukafwa natanga yenyi navatu vaze vasolwele michima yamwaza muBrazil. Kuheta mu 1912, Mbetele yamuBrooklyn yamulwezele nge kuli nakwiza mutu munganda yaSão Paulo uze ali najitalakiti jajivulu jakwamba ngwavo Where Are the Dead? (Uno Vafu Vali Kulihi?) mulilimi lyaPortuguese. Mu 1915 alikomokelelenga hakutanga nge Vaka-Kulinangula Mbimbiliya vavavulu kalinwomu vayenga mwilu. Hakwivwa mujimbu kana, ou pwevo asonekele ngwenyi: \"Nyi ngachilihi vatu vamuBrazil nalitungu lyosena lyaSouth America? . . . Nge namutachikiza omu lyatohwa litungu lyaSouth America, kaha namumona ngwenu mulimo wakwaha kuuchili.\" Chikupu vene, kuchapwile milimo yayivulu yakuzata.\nMuji 1920, vakweze 8 vakuBrazil vaka-kutambukisa mbopolo vayile kunganda yaNew York. Kahomu vapwile nakuvandamina mbopolo yavo vayiwahise, vayile kukukunguluka chachikungulwilo. Omu vakindulukile munganda yaRio de Janeiro yamuBrazil, valwezeleko vakwavo lutalililo lwamuMbimbiliya vakalinangwile kuze. Nakushimbula chiku, kuheta muMarch 1923, Ndumbwetu George Young, uze apwile kalama wakutambwojoka ayile munganda yaRio de Janeiro, muze awanyine vatu vakuwahilila. Ngocho alongesele vyuma mangana valumune mikanda yayivulu mulilimi lyaPortuguese. Ndumbu Young ayile nakunganda yaSão Paulo, nganda yize yapwile navatu 600,000 halwola kana. Akahanyine chihande chaMbimbiliya nakupangila mikanda yakuvuluka ngwavo Millions ngana muze twavulukanga kumaputukilo achihande chino. Ambile ngwenyi: \"Hakupwa ukawami, ngwapendaminyine hamapapilo amijimbu mangana ngulanye vatu vakeze nakwivwilila kuchihande chami. Echi chikiko chapwile chatete kulanya vatu kuvihande vahanjikilenga kuzachisa liuka lyaInternational Bible Students Association muBrazil.\" *\nKaposhi Kakutalila waDecember 15, 1923 ahanjikile hamujimbu wamu Brazil ngwenyi: \"Hakuwana nge mulimo mulifuchi kana waputukile haJune 1 kaha nawa kamwapwile mikanda yetuko, ngocho twalikomokela omu Mwata nakisula mulimo mulifuchi kana.\" Mujimbu kana watwalililaho nge, havihande 21 ahanjikile ndumbu Young muSão Paulo kufuma muJune 1 nakuheta kuSeptember 30, vihande vivali vikiko vyapwile navatu 3,600 mulizavu. Munganda yaRio de Janeiro mujimbu waWangana wapwile nakutandakana chikoki chikoki. Oloze mutukweji vavandende kaha mikanda yakuhambakana 7,000 yamulilimi lyaPortuguese vapwile nakuyipangila kuvatu. Kaha nawa Kaposhi Kakutalila wamulilimi lya Portuguese aputukile kulovoka mutukweji vavali November-December 1923.\nNdumbu Young atambukilile Sarah Ferguson kaha Kaposhi Kakutalila alumbunwine ngwenyi: \"Ou ndumbwetu wapwevo omu ejile kuzuvo yavangeji halwola kana kahanjikileko. Kufumaho akwachile ndumbu Young kulivoko nakumutala kumeso nakwamba jino ngwenyi, 'Uno chikupu vene wapwa uKalama waKutambwojoka tahi?'\" Kutwala muze yikiye navana venyi vamwe vavambapachishile. Avandaminyine hamyaka 25 numba jino vamumbapachise. Kaposhi Kakutalila waAugust 1, 1924 ahanjikile nge vatu vakuheta ku 50 vavambapachishile muBrazil chikumanyi munganda yaRio de Janeiro.\nMunahichi lyehi jino myaka 90 kufuma halwola kana. Oloze katweshi kuhulisa jino chihula ngwetu \"Nyi ngachilihi vatu vamuBrazil nalitungu lyosena lyaSouth America?\" Vinjiho jaYehova vakuhambakana ku 760,000 vali nakwambulula mujimbu wamwaza muBrazil. Kaha nawa mulitungu lyaSouth America mujimbu wawangana vanakuwambulula mulilimi lyaPortuguese, Spanish namalimi eka amavulu. Mu 1915 ndumbu Sarah Ferguson ahanjikile mwakwoloka ngwenyi 'mulimo wakwaha kuwapwile.'—Mijimbu yetu yayilemu yakunyima muBrazil.\n^ par. 6 Halwola kana Vinjiho jaYehova vavavulukilenga ngwavo International Bible Students Association.","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jimangazini\/w20140515\/mulimo-wakwaha-mubrazil\/","date":"2019-03-25T13:41:50Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912203991.44\/warc\/CC-MAIN-20190325133117-20190325155117-00216.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000088215,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000088214874268}","num_words":574,"character_repetition_ratio":0.062,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.163,"stopwords_ratio":0.096,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"VYUMA WATELA KULINGA: Zachisa vyakutalilaho vyavyashi mangana uhotole uhashi wove wakunangula. Vyakutalilaho kana vyatela kukwata kumichima yavaze vali nakukwivwilila vize nawa navivanangula vishina vyavilemu.\nMWAKULINGILA NGOCHO:\nZachisa vyakutalilaho vyavyashi. Zachisa tuvyuma twatundende hakusaka kulumbununa vyuma vyavinene, nakuzachisa nawa vyakutalilaho vyavyashi hakusaka kulumbununa vishina vyavikalu kwivwishisa, ngana muze alingilenga Yesu. Kanda nauvulukamo vyuma vyavivulu chikuma vize navilingisa vatu vahone kwivwishisa chakutalilaho unakuzachisako. Watela kumona chikupu ngwove vyuma muvuluka muchakutalilaho kana, vinalikwatasana nachishina uli nakunangula kuchina vaze vali nakukwivwilila navaluwangana mwomwo yavyuma vimwe unahono kulumbununa kanawa.\nShinganyeka havyuma navakanganyala vaze navakakwivwilila. Sakula vyakutalilaho vize navikwata havyuma veji kulinganga navize vasaka vaze vali nakukwivwilila. Kawatela kuzachisa vyakutalilaho vize navivevwisa kupihya chipwe sonyiko.\nNangula chishina chachinene. Watela kushindakanya vishina vyavinene keshi vize vyavindendeko. Watela kumona ngwove omu vaka-kukwivwilila navakanuka chakutalilaho unahanjika, navakanuka nawa chishina vanalinangula kuchakutalilaho kana.","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/mikanda\/kutanga-nakunangula\/8-vyakutalilaho-vize-navinangula-vatu\/","date":"2019-03-26T17:19:16Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912205597.84\/warc\/CC-MAIN-20190326160044-20190326182044-00497.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000097752,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000097751617432}","num_words":133,"character_repetition_ratio":0.107,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.122,"stopwords_ratio":0.083,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"Tunakulombo wizenga nakutala jiofesi jetu jamitango nomu tweji kutunganga mikanda. Wana mutango nalwola veji kutalisanga chihela.\nNetherlands\nWachttoren Bijbel-en Traktaatgenootschap\nNoordbargerstraat 77\nNL-7812 AA EMMEN\nNETHERLANDS\n+31 591-683555\nKutalisa Chihela\nKuputuka lyaMande nakuheta lyaChitanu\n8:00 nachimene nakuheta 11:00 kaha 1:00 namusana nakuheta 4:00 nachingoloshi.\nKutalisa vatu chihela: Ola yimwe\nVyuma namukamona\nVeji Kwalumunanga mikanda yahanjika haMbimbiliya mulilimi lyaDutch. Veji kutunganga mikanda yatupuputa mumalimi akulisezaseza 12. Veji kutunganga nawa jiCD jakukopa najivindiyo mumalimi amavulu.","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/vinjiho-jayehova\/offices\/netherlands\/","date":"2019-03-18T14:33:16Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912201329.40\/warc\/CC-MAIN-20190318132220-20190318154220-00445.warc.gz","language":"lue","language_score":0.9999818802,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 0.9999818801879883}","num_words":65,"character_repetition_ratio":0.094,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.19,"stopwords_ratio":0.062,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"Vatu vaze vafwila kupwa muWangana waKalunga vatela kulinangula vyuma vyaWangana kana navize unatesamo. Mwomwo ika? Echi cheji kuzamisanga lufwelelo lwavo hakutachikiza ngwavo Wangana waKalunga uli nakuyula. Kaha nawa cheji kuvalingisanga vambulile vakwavo mujimbu wamwaza waWangana waKalunga. (Samu 45:1; 49:3) Nge munakumisa kutala vindiyo yakwamba ngwavo Myaka 100 yaChiyulo chaWangana, kaha kumbululenu vihula vino:\nMwomwo ika vindiyo yakwamba ngwavo \"Photo-Drama of Creation\" yakafwile vaze vayitalile?\nUno chisaji chahapeho vazachishile chavakafwile ngachilihi vambulile vatu vavavulu mujimbu wamwaza?\nJijila muka jikwavo vazachishilenga hakwambulula mujimbu wamwaza kaha vyuma muka vyafuminemo?\nUno mashikola akunangula mwakwambulwila mujimbu wamwaza anakafwenga ngachilihi vaka-kwambulula hamyaka yayivulu?\nVyuma muka valinangwile vaze vayile kushikola yaNgileyate?\nUno Kukunguluka changalila chinakafwenga ngachilihi vatu jaYehova?\nVyuma muka vinamilingisa mufwelele ngwenu Wangana waKalunga uli nakuyula?\nNatusolola ngachilihi ngwetu tuli nakukundwiza Wangana waKalunga?","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jw-mukanda-kukunguluka\/june-2016-mwb\/kunoneka-chakukunguluka-june20-26\/wangana-myaka100\/","date":"2019-03-24T15:24:07Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912203462.50\/warc\/CC-MAIN-20190324145706-20190324171706-00322.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000097752,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000097751617432}","num_words":124,"character_repetition_ratio":0.105,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.146,"stopwords_ratio":0.137,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"KAPOSHI KAKUTALILA No. 1 2018 | Uno Mbimbiliya Yinahase Kutukafwa Makumbi Ano Tahi?\nUNO MBIMBILIYA YINAHASE KUTUKAFWA MAKUMBI ANO TAHI?\nHakuwana nge kano kaye kanazovoloka chikuma mukuzachisa makina, kutala Mbimbiliya yize vasonekele kushikulu yinahase kutukafwa mukuyoya chetu tahi? Mbimbiliya ngwayo:\n\"Visoneka vyosena vavihwima kuli Kalunga, kaha vinawahila kunangula.\"—WaChimoteu 2, 3:16.\nEyi mangazini yaKaposhi Kakutalila yinalumbununa ngwayo Mbimbiliya yinahase kututwaminyina mukuyoya chetu chosena.\nHakuwana nge kuli vyuma vyavivulu vize vinahase kukafwa vatu makumbi ano, mwomwo ika vatu vatela kupendamina haMbimbiliya, mukanda wakushikulu uze vasonekele kafwe myaka 2000 kunyima?\nMbimbiliya kayasekako, Mbimbiliya yatwama najindongi jize jeji kutukafwanga kaha nawa jindongi kana kajasekako.\nMbimbiliya kayapwa himukanda wasayasiko, oloze yahanjika mwakwoloka havihande vyasayasi, vize vinahase kumikomowesa.\nShinganyekenu omu mangana aKalunga anakafwe vatu valihende kuukalu wamukuyoya shimbu kanda ukalu waunene uvawane.\nMbimbiliya yinahase kutukafwa tukumise ukalu wakufwana nge, kulizakamina chikuma, kulangisa, nakwivwanga uli.\nNyi ngachilihi ukalu uze kamweshi kuhasa kukumisako, wakufwana nge misongo chipwe kufwisa?\nMazu aKalunga anahase kutukafwa tulipike naukalu wahakumbi hakumbi uze tweji kumonanga mukaye kano kakuhuka. Oloze Mbimbiliya yinahase kutukafwa. Kaha nawa yahanjika havyuma vyamwaza vyakulutwe\nShinganyekenu havyuma vafwelela vatu navyuma yanangula Mbimbiliya kutalisa kuchihula kana.","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jimangazini\/kaposhi-kakutalila-na1-2018-jan-feb\/","date":"2019-03-24T01:30:09Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912203123.91\/warc\/CC-MAIN-20190324002035-20190324024035-00473.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000090599,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000090599060059}","num_words":178,"character_repetition_ratio":0.089,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.151,"stopwords_ratio":0.112,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"Mukuhita chalwola, vatu vavulile chikuma hano hamavu. Ngocho vatu vavavulu vapwile vavilinga vyavipi. Kaha vangelo vamwe mwilu vejile nakupwa navilinga vyavipi, vafumine mwilu muze vatwaminenga nakwiza hano hamavu. Unatachikiza ovyo vyavalingishile vezenga hano hamavu tahi? Vejile mangana vavwale mijimba yautu nakumbata mapwevo.\nVaze vangelo vambachile mapwevo nakusema navo vana vamalunga. Vaze vana vapwile nangolo chikuma kaha vapwile nakuyanjisa vatu. Yehova kasakile ulyanyi utwaleho likako. Ngocho ajinyine kunongesa vatu vavilinga vyavipi naLivaji.\nKwapwile lunga umwe uze apwile navilinga vyamwaza. Azangile Yehova. Lijina lyenyi ikiye Nowa. Apwile napwevo lyenyi navana vamalunga vatatu, majina avo vakiko Sheme, naHame naYafwete, ava vana navakiko vambachile mapwevo javo. Yehova alwezele Nowa asonge wato mangana ikiye natanga yenyi vengilemo nakuyovoka kuLivaji. Wato kana wapwile nge chikasha chachinene chize nachihasa kufungumuka hameya. Yehova amulwezele nawa ngwenyi, engise tunyama vavavulu muwato mangana navakiko vayovoke.\nHahaze vene Nowa aputukile kusonga wato. Mwahichile myaka 50 numba jino Nowa natanga yenyi vakumise kusonga wato. Vasongele wato kweseka namuze avalwezele Yehova. Nowa ahuhumwinenga nawa vatu vyakwiza chaLivaji. Chipwe ngocho, naumwe wauchi evwililile kuli ikiye.\nKutwala muze, lwola lwahetele jino lwakwingila muwato. Mana utale vyuma vyakavangijileho.\n\"Ngana muze chapwile hamakumbi aNowa, ngocho nakupwako chaMwanamutu mukiko vene munachikapwa.\"—Mateu 24:37","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/mikanda\/mbimbiliya-mijimbu-vyuma-namulinangula\/nowa-nawato\/","date":"2019-03-19T05:42:53Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912201904.55\/warc\/CC-MAIN-20190319052517-20190319074517-00273.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000083447,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000083446502686}","num_words":192,"character_repetition_ratio":0.059,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.157,"stopwords_ratio":0.099,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"VATU vakwechi vishinganyeka vyavivulu kaha nawa vyakulisezaseza kutalisa kukuyoya nakukufwa. Vamwe vashinganyeka ngwavo nge vanafu navatwalaho lika kuyoyela mukala chuma chipwe kuchihela cheka. Veka vashinganyeka ngwavo vanahase kusemukila lika muvyuma vyakulisezaseza. Kaha veka nawa ngwavo kufwa chapwa makumishilo akuyoya.\nNayenu munahase kupwa navishinganyeka vyakulihandununa hachihande kana kweseka najila vamilelelelemo chipwe chisemwa chenu. Hakuwana nge vatu vakwechi vishinganyeka vyakulisezaseza kutalisa kuvyuma vyeji kusolokanga kumutu nge nafu, kutala kuliko mutu umwe chipwe vyuma vimwe vinahase kutukafwa tuwane kukumbulula chamwenemwene tahi?\nHamyaka yayivulu vatwamina vamukwitava chamakuli vananangulanga ngwavo mwono wamutu kawafwako. Vatu vavavulu vamukwitava chavaka-Kulishitu, nachavaHindu, nachavaYuleya, nachavaMuzilemu nakwitava cheka, vafwelela ngwavo mwono kawafwako, kaha nawa ngwavo mwono weji kuyovokanga muli uze nafu nakupwa jino mutu wakushipilitu. Kaha nawa vatu vamukwitava chaBuddhism vafwelela ngwavo mutu nge nafu eji kusemwojoka lika, kahechi cheji kulingisanga mutu kana akasokoke kukuyanda hakutwama muchihela vavuluka ngwavo Nirvana.\nMwomwo yakunangula kanechi chinalingisa vatu vavavulu mukaye vafwelele jino ngwavo kufwa cheji kulingisanga mutu ayenga nakuyoyela mukaye kamwaza kakuunda. Vatu vavavulu vamona kufwa kupwa hijila yikwavo yayilemu mukuyoya chamutu kaha nawa yapwa hikujina chaKalunga. Uno Mbimbiliya yahanjika vyuma muka hachihande kanechi? Tunamilombo mutange chihande chinakavangizaho. Munahase kulikomokela chikuma havyuma yakumbulula Mbimbiliya.","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jimangazini\/kaposhi-na4-2017-july\/chihula-veji-kuhulisanga-vatu-nge-mutu-nafu\/","date":"2019-03-18T17:33:38Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912201521.60\/warc\/CC-MAIN-20190318172016-20190318194016-00018.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000089407,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000089406967163}","num_words":190,"character_repetition_ratio":0.074,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.131,"stopwords_ratio":0.132,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"Nge natutachikiza vilinga vyamutu, kaha nachitukafwa tupandame kuli ikiye nakutulingisa tupwenga nausepa wakukola namutu kana. Chochimwe nawa, nge natutachikiza vilinga vyaYehova, kaha nachitukafwa tumutachikize omu apwa nakutunga usoko wakukola naikiye. Kalunga akwechi vilinga vyamwaza, oloze havilinga vyenyi vyosena atwama navyo, viwana kaha vikiko vyapwa vyakulipwila, vilinga kana shina ngolo, namangana, nachiyulo nazangi.\nKALUNGA ATWAMA NANGOLO\n\"Ove Mwata Wakulitulaho Yehova! Tala! Ove yove watengele melu namavu nangolo jove.\"—YELEMIYA 32:17.\nNgolo jaKalunga jasoloka muvyuma atenga. Chakutalilaho, nge namweseka kwimana mumusana wanonga, namwivwa ngachilihi hachikova chenu? Namwivwa hyangu. Kaha oyo hyangu namwivwa yikiko yasolola ngolo jaYehova jakutenga vyuma. Uno ngolo jamusana japwa ngachilihi? Liyena lyatwama kulikumbi lyeji kuhetanga kafwe ku 15,000,000°C. Liyena lize lyeji kufumanga kulikumbi hasekondi yimwe, linatesa hamwe naliyena lyakufuma kutupata twajinyukiliya vakuheta kuvihita vyajimiliyoni vaze navapilukila hamwe.\nOloze likumbi lyapwa lyalindende hakulyesekesa kutununu twavatanganyika vamwe vaze vatwama muutangatanga. Vaka-sayasi vawana nge tanganyika umwe uze vavuluka ngwavo UY Scuti atohwa kafwe mapapa 1,700 hakumwesekesa kukutohwa chalikumbi. Nge ou tanganyika UY navamuhaka haze hali likumbi, kaha mwafwika likumbi hamwe kaha najipulaneti jiwana vavuluka ngwavo Mercury, naVenus, naEarth naMars nakuheta kwakamwihi napulaneti yaJupiter. Echi cheji kutwanukisanga mazu ahanjikile Yelemiya ngwenyi, Yehova Kalunga atengele melu namavu, kulumbununa nge atengele utangatanga mungolo jenyi.\nUno ngolo jaKalunga jeji kutukafwanga ngachilihi? Kuyoya chetu chapendamina havyuma atenga Kalunga vize tweji kumonanga nameso etu kapu, vyakufwana nge likumbi navyuma vyeka vyahamavu. Tuyokutuyoku nawa, Kalunga eji kuzachisanga ngolo jenyi mangana akafwe mutu himutu. Mujila muka? Mulikulukaji lyamyaka lyakulivanga, Kalunga ahanyine Yesu ngolo jakulinga vyuma vyakukomwesa. Mbimbiliya ngwayo: \"Tupuputa vali nakumona, vitonji vali nakutambuka, vaka-mbumba vali nakuvatomesa, tujika matwitwi vali nakwivwa, vafu vali nakuvasangula.\" (Mateu 11:5) Nyi ngachilihi makumbi ano? Mbimbiliya nawa ngwayo: \"Eji kuhananga ngolo vaze vanazeye.\" Kaha nawa cheka ngwayo: \"Vaze vatalilila kuli Yehova navakakwata ngolo.\" (Isaya 40:29, 31) Yehova nahase kutuhana \"ngolo jakuhambakana jize javatu\" mangana tumike muukalu natumona chipwe vyeseko natuhitamo mukuyoya chetu. (Wavaka-Kolinde 2, 4:7) Uno mweji kupandamanga kuli Kalunga wazangi uze eji kuzachisanga ngolo jenyi mangana atukafwe halwola tuli nakumona ukalu nyi?\nKALUNGA ATWAMA NAMANGANA\n\"Ove Yehova, vyuma watenga omu vyavula! Vyosena unavitenge namangana.\"—SAMU 104:24.\nOmu tweji kulinangulanga havyuma atenga Kalunga, tweji kulikomokelanga hamangana enyi. Chakutalilaho, kwatwama kulinangula chimwe chize vatu veji kulondezezanga vyuma vyakutenga (biomimetics, chipwe biomimicry), chize vaka-sayasi veji kukekesanga vyuma atenga Yehova nakutunga vyuma vanasake hakulondezeza vyuma vyakutenga. Ngocho, veji kutunganga vyuma vyakufwana nge jindeke navyuma vyeka.\nMujimba wamutu wasolola hatoma mangana aKalunga. Chakutalilaho, achishinganyekenu omu kemba eji kulitunganga mujimo. Kulitunga kana cheji kuputukanga nge mbuto yalunga naliulu lyapwevo vinaliwane nakutunga selusi yimwe. Selusi kana yeji kulipangununa nakupwa maselusi amavulu akulifwana. Kutwala muze, awa maselusi eji kuputukanga kuzata mujijila jakulisezaseza, maselusi amwe eji kukinganga misongo mumujimba, eka eji kutunganga mishisa kaha akwavo nawa eji kutunganga vifuwa. Kufumaho, vihanda vyamujimba wakemba vyeji kuputukanga jino kulitunga. Ngocho, yize selusi veji kutunganga kumbuto yalunga naliulu lyapwevo yeji kupwanga jino mwana uze akwechi maselusi amavulu chikuma. Omu vatu veji kumonanga mujila vatengelamo mutu, cheji kuvalingisanga vetavile mazu vasoneka muMbimbiliya akwamba ngwavo: \"Ngweji kukwalisanga mwomwo wangutenga mwakwivwisa woma, mwakukomwesa.\"—Samu 139:14.\nUno mangana aKalunga eji kutukafwanga ngachilihi? Tengi yetu atachikiza vyuma twasaka mangana tupwenga vakuwahilila. Hakuwana nge atwama namangana chikuma nakututachikiza kanawa, ngocho eji kutukafwanga kuhichila muMazu enyi Mbimbiliya. Chakutalilaho, atulweza ngwenyi: \"Likonekelenunga navakwenu.\" (Wavaka-Kolose 3:13) Uno awa mazu kana akutamo tahi? Eyo. Vandotolo vamba ngwavo, kukonekela cheji kulingisanga mutu asavale tulo nakukehesako misongo yakumuchima, nakuhomba namisongo yeka. Kalunga apwa ngana mwasepa wamangana uze eji kutuzakamanga, nakutulweza vyuma vyamwaza vinahase kutukafwa. (WaChimoteu 2, 3:16, 17) Kutala munakusaka kupwa nasepa wakufwana ngana tahi?\nKALUNGA APWA WACHIYULO\n\"Yehova azanga chiyulo.\"—SAMU 37:28.\nKalunga eji kulinganga vyuma vyakwoloka lwola lwosena. Shikaho, \"nachipwa chakuhenga kuli Kalunga wamuchano kulinga vyuma vyavipi, chipwe ou Wangolo Josena kulinga vyuma vyakuhenga.\" (Yopa 34:10) Chiyulo chenyi chapwa chakwoloka, ngana muze ahanjikile muka-kwimba jisamu kuli Yehova ngwenyi: \"Mwomwo nauyula vatu veka naveka mwakwoloka.\" ( Samu 67:4) Hakuwana nge \"Yehova eji kutalanga mumuchima,\" ngocho kaveshi kuhasa kumwonga kuli vaka-kulyongako, eji kuyulanga mwamangana mwomwo atwama nachiyulo chakwoloka. (Samwele 1, 16:7) Tuyokutuyoku nawa, Kalunga atachikiza vatu vaze veji kuhengesanga chiyulo hano hamavu navilinga vyamaswekeza vyosena. Shikaho ashika ngwenyi, \"vaka-kuhenga navakavateta hamavu.\"—Vishimo 2:22.\nChipwe ngocho, Kalunga kapwa muka-kuyula wamukalu muchima uze afwila kaha kuzangamisa vatuko. Eji kutetelanga nge chinatemo. Mbimbiliya yamba ngwayo: \"Yehova apwa wakeke nakutetela,\" eji kutetelanga navatu vakuhuka nge navapihilila nakwalumuka. Chikupu vene, apwa wachiyulo chakwoloka.—Samu 103:8; WaPetulu 2, 3:9.\nUno chiyulo chaKalunga cheji kutukafwanga ngachilihi? Kaposetolo Petulu ambile ngwenyi: \"Kalunga katala vatu kumesoko, oloze muli vaka-miyachi yosena, ou eji kumwivwanga woma nakulinganga vyuma vyakwoloka, veji kumwitavilanga kuli Kalunga.\" (Vilinga 10:34, 35) Twasuuluka nachiyulo chaKalunga mwomwo katala vatu kumeso chipwe kusakula vatu vamweko. Kalunga nahase kutwivwila uselewa tuvosena nakupwa tuvaka-kumulemesa chamokomoko nachisemwa chetu, nalifuchi twatwama, naseteko yakutanga chetu, chipwe kufumana chetu.\nKalunga atuhana chivezu mwomwo asaka tutachikize omu chapwa chiyulo chenyi nomu cheji kutukafwanga. Visoneka vyavuluka chivezu kupwa lushimbi 'vasoneka lyehi mumichima yetu nakuhana unjiho' numba nge vilinga vyetu vyakwoloka nyi vyakuhenga. (Wavaka-Loma 2:15) Kutokwa muka tweji kuwanangamo? Chivezu chakunangula kanawa cheji kutukafwanga tulihende kuponde chipwe kuchiyulo chakuhenga. Kaha chinahase kutukafwa tupihilile nakwalumuka kachi nge tunalimbenje. Pundu vene, kutachikiza omu chapwa chiyulo chaKalunga nachitukafwa tupandame kuli ikiye.\nKALUNGA IKIYE ZANGI\n\"Kalunga ikiye zangi.\"—WAYOWANO 1, 4:8.\nKalunga akwechi vilinga vyakufwana nge ngolo, namangana nachiyulo. Ngocho, Mbimbiliya kayavuluka Kalunga ngwayo ikiye ngolo chipwe mangana, chipwe chiyuloko, oloze ngwayo ikiye zangi. Mwomwo ika? Mwomwo ngolo jaKalunga jeji kumulingisanga apwenga nachiyulo namangana vize vyeji kumukafwanga alinge vyuma mukwoloka. Oloze zangi ikiko yeji kulingisanga Yehova alinge vyuma mukwoloka. Kaha nawa yeji kumulingisanga alinge vyuma nazange.\nNumba tuhu Yehova kahona chuma numba chimweko, oloze zangi yamulingishile atenge vatu vamangana mwilu nahamavu vaze vatokwa nakulivwisa kuwaha hakuvazanga nakuvazakama kuli ikiye. Shikaho atengele mavu kupwa limbo lyavatu. Kalunga natwaleho lika kuzanga vatu vosena \"mwomwo eji kututwisanga likumbi lyenyi hali vaka-kuhuka nahali vatu vamwaza, nakunokesa vula hali vaka-kwoloka nahali vaka-kuhenga.\"—Mateu 5:45.\n\"Yehova atwama nazangi chikuma, apwa muka-kutetela.\" (WaYakova 5:11) Eji kuzanganga chikuma vatu vaze veji kufwilanga kupandama kuli ikiye. Kalunga amona vatu kana kupwa vavalemu. Ngocho, 'amizakama.'—WaPetulu 1, 5:7.\nUno zangi yaKalunga yeji kutukafwanga ngachilihi? Tweji kwivwanga kuwaha hakumona omu likumbi lyeji kulaukanga. Tweji kuwahililanga hakwivwa miselo yakemba. Kaha nawa, tweji kwivwanga kuwaha kupwa hamwe nakausoko ketu uze twazanga chikuma. Vyuma kanevi vinahase kusoloka kupwa vyamokomoko, oloze vyeji kutwivwisanga kuwaha mukuyoya chetu.\nKulomba nawa chapwa hijila yimwe yize yasolola omu Kalunga atuzanga. Mbimbiliya yatulweza ngwayo \"Kanda namulizakamina hachuma numba chimweko, oloze muvyuma vyosena, hakulomba, nahakulembelela, nahakusakwilila, mulwezenunga Kalunga vyuma munakusaka.\" Ngana mwachisemi wazangi, Kalunga asaka etu tumutondetonde mangana atukafwe muvyuma vyosena natusaka. Shikaho Yehova atushika \"kuunda [chenyi] chize chahambakana kunangakana chosena.\"—Wavaka-Fwilipi 4:6, 7.\nUno chino chihande chinashimutwila mukavatu havilinga vyaKalunga vyakufwana nge ngolo, namangana, nachiyulo nazangi chinamikafwe mutachikize omu apwa Kalunga tahi? Hakusaka mangana musolole ngwenu mwasakwilila Kalunga, tunamilombo mulinangule vyuma namilingila Kalunga navize mwakamilingila kulutwe mangana mukayoye.\nKALUNGA ATWAMA NAVILINGA MUKA? Yehova akwechi ngolo chikuma, namangana, nachiyulo kuhambakana kala mutu. Chipwe ngocho, zangi yikiko yayilemu chikuma havilinga vyenyi vyosena","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jimangazini\/kaposhi-kakutalila-na1-2019-jan-feb\/kalunga-atwama-navilinga-muka\/","date":"2019-03-26T18:14:07Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912205600.75\/warc\/CC-MAIN-20190326180238-20190326202238-00169.warc.gz","language":"lue","language_score":1.000009656,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000096559524536}","num_words":1096,"character_repetition_ratio":0.05,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.168,"stopwords_ratio":0.107,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"Vyuma muka visemi navalinangula kuli Sevo wamwilu Yehova vize navivakafwa valele kanawa vana vavo? Talenu vindiyo yakwamba ngwavo, Yehova Atunangwile Mwakulelela Vana Vetu, kufumaho kumbululenu vihula vino vyakutalisa kuli ndumbwetu Abilio Amorim napuwenyi Ulla:\nUno vyuma vahichilemo omu vapwile vanyike vyavalingishile ngachilihi valele kanawa vana vavo?\nVyuma muka vanakwanukanga vana vavo vize valivwishilenga kuwaha omu vapwile vanyike?\nUno ndumbwetu Abilio napuwenyi Ulla vakavangijile ngachilihi mazu atwama hamukanda waLushimbi lwamuchivali 6:6, 7?\nChuma muka chavalingishile vahone kutungila vana vavo jishimbi jize vatelelele kukavangiza?\nUno vakafwile ngachilihi vana vavo mangana valisakwile vavene vyakulinga?\nVyuma muka kachi vyahonesele ava vandumbwetu kukolezeza vana vavo vafwile kuzata mulimo washimbu yosena? (bt 178 pala. 19)","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jw-mukanda-kukunguluka\/january-2019-mwb\/kunoneka-chakukunguluka-jan7-13\/yehova-atunangwile-mwakulelela-vana-vetu-vihula\/","date":"2019-03-26T07:12:36Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912204857.82\/warc\/CC-MAIN-20190326054828-20190326080828-00530.warc.gz","language":"lue","language_score":1.000007391,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000073909759521}","num_words":105,"character_repetition_ratio":0.086,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.155,"stopwords_ratio":0.114,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"Vaposetolo vononokele Yesu hakukavangiza lushimbi lwakutandakanyisa mujimbu wamwaza hamavu hosena. Kaha mumwaka wa 47 C.E., Paulu naMbalanape vavatumine kuli vandumbwavo vamuAndeyoka kuya nakwambulwila kungalila yeka. Ava vaka-kwambulula vatwima vavali, vayile nakwambulwila kuvihela vyamuAja vyakufwana nge Ndeleve, naLusutala naIkonyume.\nPaulu naMbalanape vambulililenga vatu vosena numba vapwa valuheto chipwe vakuhutwa, vanyike chipwe vakulwane. Vatu vavavulu vetavilile muchano wakuvuluka Kulishitu. Omu Paulu naMbalanape vambulilile Seleju Paulu uze apwile nguvulu waKupulusu, muka-kupanda umwe asakile kuvakanyisa. Ngocho, Paulu alwezele uze muka-kupanda ngwenyi: 'Yehova nakuhungu.' Hahaze vene, uze muka-kupanda apwile kapuputa. Omu nguvulu Paulu amwene vyuma vyasolokele, apwile jino muka-kwitava.\nPaulu naMbalanape vambulwililenga kuvihela vyakulisezaseza vyakufwana nge kuzuvo hizuvo, nakuvisakano, namumikwakwa namujisunangonga. Omu vokile chitonji umwe muLusutala, vatu vaze vamwene echi chakukomwesa vashinganyekele ngwavo Paulu naMbalanape vapwile tulunga ngocho vasakile kuputuka kuvalemesa. Oloze Paulu naMbalanape vavakanyishile nakuvalweza ngwavo: 'Lemesenunga Kalunga! Etu tuvatu kaha.' Kufumaho, vaYuleya vavavulu vafumbukilile Paulu. Ngocho, vaputukile kumwasa malolwa nakumukokela kuweluka wanganda mwomwo vashinganyekele ngwavo nafu. Oloze, Paulu apwile lika wamutonyi. Hahaze vene vandumbwenyi vejile nakumumbata nakumukindulwisa cheka munganda. Kutwala muze, Paulu akindulukile cheka kuAndeyoka.\nKuheta mu 49 C.E., Paulu ayile cheka ungeji ukwavo. Omu akindulukile nakumona vandumbwenyi muAja, ayile nakwambulwila muEurope. Ngocho ayile nakwambulwila kuAtene, nakuEfwesu, nakuFwilipi, nakuTesolonyika nakuvihela vyeka. Kaha Shilase, naLuka namukweze walunga walijina lyaChimoteu vayile hamwe naPaulu. Ngocho, vazachililile hamwe hakutunga vikungulwilo nakukolezeza vandumbwavo mangana vajikize. Paulu atwamine muKolinde mwaka umwe nachimbwa mangana akolezeze vandumbwenyi. Ambulwilenga mujimbu, nakunangula vatu, nakusonekela vikungulwilo mikanda. Azachilenga nawa mulimo wakutunga jimbalaka. Omu mwahichile lwola, Paulu akindulukile kuAndeyoka.\nKuheta mu 52 C.E., Paulu ayile ungeji wenyi wamuchitatu. Avangililile kuya muAja, kaha ayile kuFwilipi, kufumaho ayile kuKolinde. Atwamine myaka yayivulu muEfwesu, apwile nakunangula, nakuka misongo nakukafwa chikungulwilo. Paulu ahanjikilenga navihande vyalikungumbuwa kuchihela chachinene chahashikola valikungulwililenga vatu vavavulu. Ngocho, vatu vavavulu vevwililenga, kaha vasezele vilinga vyavo vyavipi. Omu akumishile kwambulula mujimbu wamwaza kumafuchi amavulu, Paulu akindulukile kuYelusalema.\n\"Shikaho yenunga mukanangule vatu vakumafuchi osena.\"—Mateu 28:19","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/mikanda\/mbimbiliya-mijimbu-vyuma-namulinangula\/14\/kwitava-chavaka-kulishitu-nachitanda-kumafuchi-amavulu\/","date":"2019-03-23T10:21:40Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912202781.83\/warc\/CC-MAIN-20190323101107-20190323123107-00241.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000084639,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.000008463859558}","num_words":304,"character_repetition_ratio":0.071,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.148,"stopwords_ratio":0.069,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"HAKUWANA nge tuli nakuyoyela mukaye kakapi, ngocho twatela kuzata nangolo mangana tutwamenga mukuunda. Numba tuhu lwola lumwe tweji kutwamanga mukuunda, oloze kachapwa chachashi lwola lwosenako. Vyuma muka yahanjika Mbimbiliya vize navitukafwa tupwenga nakuunda chamwenemwene? Natukafwa ngachilihi vakwetu mangana navakiko vapwenga nakuunda chamwenemwene?\nVYUMA MUKA NAVITUKAFWA TUPWENGA NAKUUNDA CHAMWENEMWENE?\nHakusaka tulivwise kuwaha kuunda chamwenemwene, twatela kulivwa nge twapwa tuvakukingiwa. Twatela nawa kutunga usepa wakukola navakwetu. Chuma chachilemu nachitukafwa shina kupwa nausepa wamwenemwene naKalunga. Uno natuhasa kulinga ngachilihi ngocho?\nNge natukavangizanga jishimbi najindongi jaYehova jize japwa jakwoloka, kaha natusolola nge twamufwelela, kaha nawa twafwila kutwama mukuunda naikiye. (Yele. 17:7, 8; Yako. 2:22, 23) Nge natulinga ngocho, kaha Yehova mwapandama kuli etu nakutuhana kuunda chamwenemwene. Chisoneka chaIsaya 32:17 chamba ngwacho: \"Kwoloka chamwenemwene nachikaneha kuunda. Kwoloka chamwenemwene nachikaneha kuunda namukingo haya myaka yosena.\" Tunahase kupwa nakuunda chamwenemwene kachi nge natwononokanga Yehova namichima yetu yosena.—Isa. 48:18, 19.\nShipilitu yajila yaKalunga nawa yeji kutukafwanga tupwenga nakuunda chamwenemwene.—Vili. 9:31.\nSHIPILITU YAKALUNGA YEJI KUTUKAFWANGA TUPWENGA VAKUUNDA\nKaposetolo Paulu avulukile kuunda kupwa 'muhako washipilitu' wamuchitatu. (Ngale. 5:22, 23) Hakuwana nge shipilitu yaKalunga yeji kutukafwanga tupwenga nakuunda chamwenemwene, ngocho twatela kukavangizanga vyuma nayitulweza mangana tupwenga nakuunda kana. Tushimutwilenu hajijila jivali jize shipilitu yaKalunga yinahase kutukafwa tupwenga vakuunda.\nChatete, kutanganga Mbimbiliya lwola lwosena cheji kutukafwanga tupwenga nakuunda chamwenemwene. (Samu 1:2, 3) Nge natushinganyekanga havyuma natutanga muMbimbiliya, kaha shipilitu yaKalunga nayitukafwa tumone vyuma nganomu avimona Yehova. Chakutalilaho, natutachikiza vyuma vyamulingisa apwenga wakuunda novyo kuunda chapwila chachilemu kuli ikiye. Nge natuzachisanga vishina kanevi vyamuMazu aKalunga, kaha natupwa nakuunda chamwenemwene mukuyoya chetu chosena.—Vishi. 3:1, 2.\nChamuchivali, twatela kulombanga shipilitu yajila yaKalunga yitukafwe. (Luka 11:13) Yehova atufwelelesa ngwenyi nge natumulombanga atukafwe, \"kaha kuunda chaKalunga chize chahambakana kunangakana chosena nachikinga michima [yetu] navishinganyeka [vyetu] kuhichila muli Kulishitu Yesu.\" (Fwili. 4:6, 7) Nge natupendaminanga hashipilitu yaYehova, kaha mwatuhana kuunda chize chatela vaze vatwama nausoko wakukola naikiye.—Loma 15:13.\nVatu vamwe vanakavangiza ngachilihi vishina kanevi, kaha vinavakafwe ngachilihi vapwenga nakuunda chamwenemwene naYehova, navakwavo vatu?\nVYUMA VYEJI KUVAKAFWANGA VAPWENGA NAKUUNDA CHAMWENEMWENE\nMakumbi ano, muvikungulwilo vyavaka-Kulishitu muli vandumbwetu vamwe vaze \"[vakwachilenga] washi matoto\" kunyima, oloze oholyapwa jino vanapu valikoji, namuchima wakutalilila chikoki, kaha nawa vatwama mukuunda navakwavo. * (Vishi. 29:22) Tuchitalenu havyakutalilaho vyavaka-kwambulula vavali vaze vakafwile mangana vahonese matoto nakufwila kutwama mukuunda navakwavo.\nDavid apwile navilinga vyavipi vize vyamulingishile apwenga nahanjikiso yakasautu. Shimbu kanda alihane kuli Kalunga, kalivwasanyinenga navakwavoko, kaha nawa ahanjikilenga navaka-tanga yenyi mujila yautenu. Mukuhita chalwola, David amwene ngwenyi atelelele kwalumunako vilinga vyenyi mangana ahase kutwama mukuunda navakwavo. Vyuma muka vyamukafwile? Ambile ngwenyi: \"Ngwaputukile kukavangiza vyuma ngwalinangwilenga muMbimbiliya, kaha mukuhita chalwola ngwaputukile jino kuvumbika vaka-tanga yami.\"\nRachel naikiye apwilenga namuchima wamatoto mwomwo yajila vamulelelelemo. Ambile ngwenyi: \"Noholyapwa ngweji kulipikanga namuchima wamatoto mwomwo yakukolela mutanga muze kamwapwilenga kuundako.\" Vyuma muka vyamukafwile numba apwenga wakuunda? Ambile ngwenyi, \"Kulomba kuli Yehova lwola lwosena chikiko changukafwile.\"\nChakutalilaho chaDavid naRachel, vinatukafwe tutachikize ngwetu kukavangiza jindongi jamuVisoneka nakupendamina hashipilitu yaKalunga yitukafwe, navitulingisa tupwenga nakuunda chamwenemwene. Chikupu vene, numba tuhu tuli nakuyoyela mukaye kano kanazale navilinga vyavipi, oloze tunahase kupwa nakuunda chamwenemwene chize nachitulingisa tutwame kanawa najitanga jetu navakwetu vaka-Kulishitu. Kaha nawa Yehova atukolezeza 'tutwamenga mukuunda navatu vosena.' (Loma 12:18) Kutala chapwa chachashi kutwama mukuunda navatu vosena tahi? Nganyo muka yatwamamo kachi nge natufwila kutwamanga navakwetu mukuunda?\nTWAMENUNGA MUKUUNDA NAVAKWENU\nMulimo wakwambulula weji kukafwanga vatu vatachikize vyuma vyamwaza naukalinga Wangana waKalunga. (Isa. 9:6, 7; Mateu 24:14) Hakuwana nge vatu vavavulu vali nakwakula kanawa kumujimbu kana, ngocho kaveshi cheka nakwivwa woma chipwe matoto havyuma vili nakusoloka mukayeko. Echi chili nakuvalingisa vatalilile vyuma vyamwaza kulutwe nakuvalingisa 'vatonde kuunda, nakuchikavangiza.\"—Samu 34:14.\nVatu vamwe vanahase kukana kwivwilila kumujimbu wamwaza natuvambulila halwola lwatete. (Yowa. 3:19) Chipwe ngocho, shipilitu yaKalunga yeji kutukafwanga twambulile vatu kana mujila yakuunda kaha nawa yakavumbi. Kwambulula mujila kaneyi cheji kusololanga nge tuli nakukavangiza mazu aYesu aze ahanjikile kutalisa kumulimo wakwambulula hali Mateu 10:11-13 ngwenyi: \"Omu namwingila muzuvo, menekenu vatu vakuzuvo kana. Kachi nge vatu vakuzuvo kana vatela, kaha kuunda chenu namuvavulukila chipwenga hali vakiko. Oloze nge kavatelako, kaha kuunda chenu chikinduluke cheka kuli enu vavene.\" Kukavangiza mazu aYesu, nachitukafwa tuseze mutu kana mukuunda nakutalilila kulutwe omu mwaketavila muchano.\nTunahase nawa kutwama mukuunda kachi nge natuhanjikanga mukavumbi navilolo jafulumende kuhakilako vene navatu vaze vahunga mulimo wetu. Chakutalilaho, lifuchi limwe lyamuno muAfrica lyakanyishile mulimo wakutunga jiZuvo jaWangana. Shikaho hakusaka kukumisa chihande kana mujila yakuunda, ndumbwetu umwe uze azachililileko mulimo waumishonali mulifuchi kana vamulwezele kuya nakumona chilolo wafulumende yalifuchi kana muLondon, England. Ayile nakulweza uze chilolo vyamilimo yaVinjiho jaYehova. Vyuma muka vyafuminemo?\nAmbile ngwenyi: \"Omu ngwahetele kuze apwile nakuzachila uze chilolo, ngwawanyine mwana pwevo umwe uze avwalile ngana mwavatu vaze vahanjikilenga lilimi lize ngwalinangwile. Shikaho, ngwamumenekele mulilimi lyenyi, kaha alikomokelele nakunguhulisa ngwenyi, 'Unakatukila ika kuno?' Ngwamukumbulwile mujila yayivwovu ngwami, nguli nakusaka kuhanjika namukulwane wove wamilimo. Ngocho atuminyine shinga uze chilolo, kaha ejile nakungumbata, angumenekele mulilimi lyenyi. Kahomu akumishile, ngwaputukile jino kumulumbunwina milimo veji kuzatanga Vinjiho jaYehova.\"\nJila ahanjikilililemo ou ndumbwetu yalingishile uze chilolo avwovuwise muchima wenyi nakumona nge chapwile chakuhenga kukanyisa mulimo wetu. Ngocho, mukuhita chalwola fulumende yalifuchi kana yatwitavishile jino kutunga jiZuvo jaWangana.vandumbwetu vevwile kuwaha chikuma hakuvatula chihande kana mujila yakuunda. Kuvumbika vakwetu cheji kunehanga nganyo yayinene nakutulingisa tutwame mukuunda.\nKUTWAMA MUKUUNDA HAYA MYAKA YOSENA\nMakumbi ano, vangamba jaYehova vavavulu vali nakulivwisa kuwaha kutwama mupalachise yakushipilitu muze muli kuunda. Namulivwisa kuwaha kuunda kanechi kachi nge namufwila kwima muhako kanou washipilitu mukuyoya chenu. Kupwa vakuunda nachilingisa Yehova amivwile uselewa nakukamihana kuunda chamwenemwene mulifuchi lyalihya.—Petu. 2, 3:13, 14.\n^ par. 13 Kulutwe natukashimutwila nawa hamuhako washipilitu yaKalunga vavuluka ngwavo likoji.","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jimangazini\/kaposhi-kakutalila-wakulinangula-may-2018\/muhako-washipilitu-kuunda\/","date":"2019-03-23T02:50:14Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912202711.3\/warc\/CC-MAIN-20190323020538-20190323042538-00251.warc.gz","language":"lue","language_score":1.000009656,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000096559524536}","num_words":857,"character_repetition_ratio":0.075,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.157,"stopwords_ratio":0.124,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"YESU MWAHINDULA MALUNGA VATUPUPUTA KUYELIKO\nZAKEU MUKA-KUTAMBULA MITELO MWAPIHILILA NAKWALUMUKA\nYesu navatu vaze apwile navo vahetele kuYeliko, tunda yize vatambukilenga vatu likumbi lyamuundu kufuma kuYelusalema. Yeliko yapwile najinganda jivali, kaha tunda yakufuma kunganda yamwaka nakuya kunganda yayihya yavaLoma, yapwile kafwe kilomita yimwe nachimbwa. Omu Yesu namayongomena aze apwile nawo vapwile nakufuma kunganda yimwe hajinganda kaneji nakuya kunganda yikwavo, tupuputa vavali vaka-kulombalomba vevwile liuya lyavatu. Umwe lijina lyenyi ikiye Mbalachimeu.\nOmu vevwile ngwavo Yesu ali nakuhita, Mbalachimeu nasepa lyenyi vatambakanyine ngwavo: \"Ove Mwata, ove MwanaNdavichi, tuteteleko!\" (Mateu 20:30) Vatu vamwe vapwile haliyongomena lize valwezele ava tupuputa ngwavo vahole kulu, oloze ava tupuputa vaputukile jino kutambakana chikuma. Omu Yesu evwile vyema, emanyine. Kaha alwezele vaze apwile nakuya navo vasanyike weshowo apwile nakumutambakana. Vayile kuli vaze tupuputa vaka-kulombalomba, kaha valwezele umwe ngwavo: \"Likolezeze. Katuka, Yesu ali nakukusanyika.\" (Mako 10:49) Uze kapuputa awahililile, ambilile uvwalo wenyi wahelu, alupukile nakuya kuli Yesu.\nYesu avahulile ngwenyi: \"Vyuma muka muli nakusaka ngwenu ngumilingile?\" Vaze tupuputa vosena vavali vambile ngwavo: \"Ove Mwata, tonesa meso etu.\" (Mateu 20:32, 33) Yesu evwile keke, kaha avakwachile hameso avo nakwamba kuli umwe ngwenyi: \"Yakonga kwove. Lufwelelo lwove lunakuhindula.\" (Mako 10:52) Vaze tupuputa vavali vaka-kulombalomba vavatonesele, kaha vosena vaputukile kutohwesa Kalunga. Omu vatu vamwene vyuma kanevi, navakiko vaputukile kwalisa Kalunga. Vaze malunga vapwile tupuputa vaputukile jino kukavangiza Yesu.\nKwapwile mayongomena amavulu aze apwile naYesu omu apwile nakuhita muYeliko. Vatu vosena vapwile nakusaka kumona mutu atonesele vaze malunga vatupuputa. Vatu vavavulu valihomenene kuli Yesu ngocho chapwile chachikalu kuli vamwe kumumona. Omu mukiko chapwile nakuli Zakeu. Ou lunga apwile mukulwane wavaka-kutambula mitelo munganda yaYeliko. Kahashile kumona vyuma vyapwile nakulingiwako mwomwo apwile wamwihi chikuma. Ngocho Zakeu alahilile kulutwe nakunyina kumutondo wamusukumole (chipwe musuwa) uze wapwile kwakamwihi najila yize apwile nakuhita Yesu. Zakeu ahashile kumona kanawa vyuma vyosena vyapwile nakulingiwa. Omu Yesu ahetele kwakamwihi nauze mutondo amwene Zakeu, kaha ambile ngwenyi: \"Ove Zakeu, suluka washiwashi, mwomwo lelo ngwatela kutwama muzuvo yove.\" (Luka 19:5) Kaha Zakeu asulukile kuze kumutondo nakuya washiwashi kuzuvo yenyi mangana akatambwokese ou ngeji wakulipwila.\nOmu vatu vamwene vyuma vyapwile nakulingiwa, vaputukile kuyayavala. Vashinganyekele ngwavo chapwile chakuhenga kuli Yesu kuya kuzuvo yayou lunga vamwene kupwa muka-shili. Zakeu ahetele chikuma luheto mwomwo evilenga jimbongo hakulyapula vatu vanehelenga mitelo.\nOmu Yesu engilile muzuvo yaZakeu, vatu vayayavalile ngwavo: \"Nayi nakutwama kuzuvo yamuka-shili.\" Oloze Yesu amwene ngwenyi Zakeu nahase kupihilila nakwalumuka, ngocho Yesu kevwile sonyiko. Zakeu emanyine nakulweza Yesu ngwenyi: \"Tala! Ove Mwata, chimbwa chavikumba vyami nanguchihana vaka-kuhutwa, kaha weshowo ngwalyapwile nakumutambula chuma, nangumushishishilamo viwana.\"—Luka 19:7, 8.\nEyi yapwile jila yamwenemwene yize Zakeu asolwelelemo kupihilila chenyi nakwalumuka. Chasoloka nge ahashile kuhituluka mumijimbu yamitelo atambwilenga nakutachikiza jino jimbongo atambwile kuli vaYuleya vakulisezaseza, kaha alishingile ngwenyi mwavahilwishila vyuma vyavo nakuvahakilaho mapapa kawana. Echi chahambakanyine namuze jahanjikile jishimbi jaKalunga. (Kulovoka 22:1; VyavaLevi 6:2-5) Kaha nawa Zakeu ashikile kukapangila chimbwa chavikumba vyenyi kuli vaka-kuhutwa.\nYesu evwile kuwaha haunjiho kanou wakusolola nge Zakeu apihililile nakwalumuka, kaha amulwezele ngwenyi: \"Likumbi lyalelo ulwilo uneza kuzuvo yino, mwomwo naikiye nawa apwa mwanaApalahama. Mwomwo Mwanamutu ejile nakutondatonda vaze vajimbalile nakuvalwila.\"—Luka 19:9, 10.\nMakumbi ahichile kunyima, Yesu ashindakanyine hachifwanyisa 'chamwana wakujimbala.' (Luka 15:11-24) Aha jino Yesu asolwele chakutalilaho chakuwana mutu uze ajimbalile. Vatwamina vamukwitava navatu vaze vavakavangijilenga vayayavalile chikuma hali Yesu nakumupopolola hakuzakama vatu vakufwana nge Zakeu. Oloze Yesu atwalileho lika kutondatonda ava vana vaApalahama vakujimbala nakuvakindulwisa.","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/mikanda\/jesus\/kwambulwila-kumututuko-wayotau\/kuka-malunga-vatupuputa-kukafwa-zakeu\/","date":"2019-03-18T14:17:17Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912201329.40\/warc\/CC-MAIN-20190318132220-20190318154220-00525.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000061989,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000061988830566}","num_words":525,"character_repetition_ratio":0.055,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.166,"stopwords_ratio":0.095,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"TONENU October 2015 | Vihula Vitatu Vize Vatu Vasaka Kuhulisa Kalunga\nVatu vavavulu vanakwivwa kupihya mwomwo mauka akwitava anahono kukumbulula vihula vyavo. Oloze Mbimbiliya yakumbulula kanawa vihula veji kuhulisanga vatu.\nCOVER SUBJECT\nMwomwo ika tweji kuyoyelanga? Mwomwo ika Kalunga etavishila kuyanda? Mwomwo ika mauka akwitava anakunangula vyuma vyamakuli?\nWAS IT DESIGNED?\nUno eji kukokanga ngachilihi meya kufumisa kumahinji, nakuhita mumujimba, numba jino akahete mukanwa?\nTHE BIBLE'S VIEWPOINT\nVyuma yanangula Mbimbiliya havyuma vyakutenga yalimbalaka navyuma yahanjika sayasi tahi?\nLANDS AND PEOPLES\nLinangulenu vyavivulu vyalifuchi lyaUzbekistan nomu vaputukile kuzachisa vasona valilimi lyaUzbek.\nVYUMA NAVIKAFWA TANGA\nUno munafumu hembo nakutwama ukawenu, oloze muli nakumona ukalu tahi? Zachisenu vishina vino mangana vimikafwe.\nKutupwangilanga kuchipatela cheji kuzeyesanga. Munahase kukafwa ngachilihi kausoko naviji mangana ayoye?\nWATCHING THE WORLD\nUkalu muka vali nakumona vatu mujitanga? Kulihi vanahase kuwana jindongi jakuvakafwa?","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jimangazini\/g201510\/","date":"2019-03-25T14:22:24Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912203991.44\/warc\/CC-MAIN-20190325133117-20190325155117-00165.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000078678,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000078678131104}","num_words":131,"character_repetition_ratio":0.056,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.148,"stopwords_ratio":0.076,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"\"Nge muze shili yengilile mukaye kuhichila muli mutu umwe nakufwa nawa kuhichila mushili.\"—Wavaka-Loma 5:12\nNamukumbulula ngwenu ngachilihi nge navamihulisa ngwavo, \"Uno munakusaka kuyoya myaka yosena tahi?\" Vatu vavavulu vanahase kwitavila ngwavo eyo, oloze ngwavo kacheshi kuhashiwako mwomwo vatu vosena veji kufwanga.\nNyi ngachilihi nge vanamihulisa ngwavo, \"Kutala namusaka kufwa tahi?\" Vatu vavavulu vanahase kukumbulula ngwavo nduma. Mwomwo ika? Mwomwo vatutenga namuchima wakufwila kuyoya, chamokomoko naukalu natumona. Mbimbiliya yahanjika nge Kalunga atengele vatu namuchima wakusaka kuyoya myaka yosena. Yahanjika ngwayo, \"Nahake kuyoya chahaya myaka yosena mumichima yavo.\"—Muka-kwambulula 3:11.\nOholyapwa vatu kaveshi nakuyoya myaka yosenako, shikaho tunahase kulihulisa ngwetu, Uno vyuma muka vyaneha ukalu kana? Kutala Kalunga alingako vyuma vimwe mangana akumise ukalu kana tahi? Mbimbiliya yakumbulula kanawa vihula kana, novyo vyalingishile Yesu ayande nakufwa.\nHAFUMA UKALU\nTupetulu vatatu vakulivanga vamumukanda waKuputuka, vatulweza nge Kalunga akiswile valunga napwevo vakulivanga Alama naEve mangana vayoyenga myaka yosena, navyuma vatela kulinga mangana vayoye myaka yosena. Tupetulu kana nawa vatulweza ovyo vahonenene kwononoka kuli Kalunga nakujimbalisa kuyoya vavashikile. Vatu vamwe vamona mujimbu kana nge wakutaka kaha, oloze ngana mwaMikanda yamujimbu wamwaza namukanda waKuputuka wahanjika vyuma vyakwoloka. *\nVyuma muka vyafuma hakulikanga chaAlama? Mbimbiliya yamba ngwayo: \"Nge muze shili yengilile mukaye kuhichila muli mutu umwe [Alama] nakufwa nawa kuhichila mushili, ngocho kufwa chatanda kuli vatu vosena mwomwo vosena valingile shili.\" (Wavaka-Loma 5:12) Hakulikanga chenyi, Alama alingile shili. Ngachize, kahashile cheka kuyoya myaka yosenako, kaha afwile. Hakupwa tuvana vaAlama, tuvosena twaswana shili, namisongo, naushinakaji, nakufwa. Navaka-sayasi vetavila ngwavo vatu veji kuswana misongo yimwe kuli visemi javo. Uno Kalunga nalingiko vyuma vimwe mangana akumise ukalu kana tahi?\nVYUMA NALINGI KALUNGA\nKalunga awahisa vyuma mangana asokole vatu kuvihuli vize vyeza mwomwo yashili avulumwine Alama. Echi chalingisa vatu vakahase kuyoya myaka yosena. Uno Kalunga alinga ngachilihi chuma kana?\nMbimbiliya yamba ngwayo: \"Fweto yashili kufwa.\" (Wavaka-Loma 6:23) Echi chalumbununa nge kufwa cheza mwomwo yashili. Alama avulumwine shili, ngocho afwile. Evi vikiko vyalingisa vatu vosena vafwenga. Kakweshi mutu mwahasa kuchina kufwako, mwomwo twasemuka nashili. Oloze Kalunga atumine Mwanenyi Yesu, kwiza nakutusokola 'kushili.' Uno Yesu atusokola ngachilihi?\nHakuwana nge Alama uze apwile mutu wakukupuka kononokele Kalungako ngocho anehele shili nakufwa, ngachize kwasakiwile mutu wakupuka mangana atusokole kushili kana. Mbimbiliya yahanjika ngwayo: \"Nge muze vavalingishile vavavulu kupwa vaka-shili hakulikanga chayauze mutu umwe, mukiko nawa munavavalingisa vavavulu kupwa vakwoloka hakwononoka chayauze mutu umwe.\" (Wavaka-Loma 5:19) Uze \"mutu umwe\" ikiye Yesu. Afumine mwilu nakwiza hamavu mwamutu wakukupuka * nakutufwila. Echi chatulingisa tupwenga nausoko naKalunga nakupwa nalutalililo lwakuyoya myaka yosena.\nMWOMWO IKA YESU AYANJILILE NAKUFWA\nMwomwo ika Yesu afwililile? Kutala Kalunga Wangolo Josena keshi kahashile kuhanjika kaha ngwenyi vana vaAlama vayoye myaka yosenako tahi? Eyo, kachi ahashile vene. Oloze chuma kana kachi kachayile mwaya jishimbi jenyi jakuvuluka nge fweto yashili kufwa. Enga, lushimbi kana lwazama mbe, kaha kalwalumuka chamwalumukilako mwomwo lwazama hachiyulo chakwoloka.—Samu 37:28.\nNge Kalunga alumwine elu lushimbi halwola kana, kachi vatu vafwefulula jishimbi jenyi jikwavo. Uno kachi chinapu chakutamo kuli Kalunga kusakulaho vatu vamwe nakusezaho vakwavo mangana vakayoye myaka yosena tahi? Kutala vatu kachi vamumona ngwavo apwa wakwoloka tahi? Hakuwana nge Kalunga eji kulinganga mwaya chiyulo chenyi, chatukafwa tufwelele ngwetu mwalinganga lika vyuma vyakwoloka.\nKufwa chaYesu chakulihana ivene, chasokolwela vatu jila yakukayoyela muPalachise hano hamavu myaka yosena. Yesu ahanjikile mazu vasoneka hali Yowano 3:16 ngwenyi: \"Kalunga azangile chikuma kaye ngocho ahanyine Mwanenyi umwe kaha wakulipwila, mangana ngwenyi weshowo mwamufwelela vakahone kumunongesa, oloze akapwe nakuyoya chahaya myaka yosena.\" Yesu hakulisuula kufwa asolwele nge azanga vatu kaha nawa akundwiza chiyulo chaKalunga.\nMwomwo ika Yesu ayanjilile nakufwa mujila yayipi ngana muze vasoneka muMikanda yaMujimbu Wamwaza? Kwononoka nakushishika chenyi muukalu chalingishile afwefulule Liyavolo uze ahanjika ngwenyi vatu kaveshi kuhasa kuzachila Kalungako nge vali muukalu. (Yopa 2:4, 5) Mazu ahanjikile Satana asolokele kupwa amuchano halwola afungulwile Alama. Oloze Yesu anonokele Kalunga chamokomoko naukalu. (Wavaka-Kolinde 1, 15:45) Ngachize, asolwele hatoma nge, naAlama nge asakile, kachi ononokele kuli Kalunga. Yesu atusela chakutalilaho chamwaza chakwononoka Kalunga chamokomoko navyeseko. (WaPetulu 1, 2:21) Ngocho Kalunga amuhana kuyoya chakuzeneka kufwa mwilu.\nOMU MUNAHASE KUNGANYALA\nChikupu vene, Yesu afwile nakutusokolwela jila yakuyoya chamyaka yosena. Uno nayenu muli nakusaka mukayoye myaka yosena tahi? Yesu atulweza vyuma twatela kulinga hakwamba ngwenyi: \"Echi chikiko kuyoya chahaya myaka yosena, kukutachikiza ove Kalunga umwe kaha wamuchano, nayou nawa watumine, Yesu Kulishitu.\" —Yowano 17:3.\nVaka-kusoneka mangazini yino vali nakumilomba mulinangule chikuma vyaKalunga wamuchano Yehova, naMwanenyi Yesu Kulishitu. Vinjiho jaYehova vamungalila yenu navawahilila kumikafwa. Munahase kuwana mijimbu yikwavo hakeyala ya www.jw.org\/lue.\n^ par. 8 Talenu halifwo 922 hakamutwe kakwamba ngwavo, \"The Historical Character of Genesis,\" mumukanda waInsight on the Scriptures,\" vasoneka kuli Vinjiho jaYehova.","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jimangazini\/kaposhi-kakutalila-na2-2016-march\/Mwomwo-ika-Yesu-afwililile\/","date":"2019-03-25T04:33:46Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912203548.81\/warc\/CC-MAIN-20190325031213-20190325053213-00427.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000092983,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.000009298324585}","num_words":720,"character_repetition_ratio":0.058,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.167,"stopwords_ratio":0.121,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"Pamo mwejivako vatu vamwe vaze valilukulula. Mwomwo kulilukulula chinalisale muno mukaye. Chakutalilako, vaka-kuhehwojola vamuPoland vasolola nge malunga napwevo vaze vali nakwingila muulo namyaka yakusemuka 30, nge munahichi kaha myaka 3 nakuheta kumyaka 6 veji kulilukululanga. Kaha nawa ngwavo vatu vanahase kulilukulula chamokomoko namyaka vali nayo.\nMijimbu yaInstitute for Family Policy muSpain \"valavile nakuwana nge [muEurope] chihanda chimwe chavaze vosena vali nakulimbata, navakalilukulula.\" Ukalu woumwe uli nakusolola namumafuchi akwavo aluheto.\nUKALU WEJI KUFUMAMANGA HAKULIKULULA\nVyuma muka vyeji kunehanga ukalu kanou? Muka-kukafwa vaka-kulimbata umwe wamuEastern Europe ahanjikile ngwenyi: \"Kulilukulula cheji kuhandununanga usepa walunga napwevo, ngocho cheji kukolesanga kumuchima.\" Ambile nawa ngwenyi: \"Kulilukulula cheji kunehanga nawa kuhomba, kupihilila, nakuliveya nasonyi. Echi cheji kulingisanga vamwe vapwenga namuchima wakulijiha vavene. \"Omu zango yeji kukumisanga kusopa chihande chakulilukulula, ukalu weka weji kwizanga. Kupwa navishinganyeka vyakulimona kupwa vamokomoko cheji kulingisanga mutu uze nalukuluka alihulise ngwenyi: 'Hakuwana nge ngwalukuluka, kuyoya chami nachipwa ngachilihi?'\"\nEwa pwevo uze alukulukile ambile ngwenyi: \"Ngwevwile chikuma sonyi hakulilukulula chetu, vakwetu ngwalihachile namasepa vanguvulukilenga ngwavo 'alukuluka'. Ngwapihililenga chikuma. Ngwasalile navana vavali vavandende, ngocho yami kaha ngwapwile nakuvazakama.\" *Adam, uze nazate mwamukulwane muchikungulwilo hamyaka 12 ambile ngwenyi: \"Hanyima yakulilukula chetu, vatu kavanguvumbikilengako, ngocho ngwevwilenga kupihya nakufwila kulihandula kuli vakwetu.\"\nKULIPIKA NAUKALU WAKULILUKULULA\nVatu vamwe vaze valilukulula veji kulizakaminanga chikuma hachiyoyelo chavo chakulutwe, ngocho veji kulipika namwakukumishila ukalu kana hamyaka yayivulu. Vanahase kushinganyeka ngwavo vakwavo kavavazakamako. Muka-kusoneka mijimbu umwe wapwevo hachihande kanechi ambile ngwenyi, vatu kanava vatela \"kwalumuna vyuma veji kulinganga nakutachikiza mwakulipikila naukalu wavo.\"\nStanisław ambile ngwenyi: \"Omu twalilukulwile, uze pwevo angukanyishile kutambukilanga vana vami vavandende vamapwevo vavali. Echi changulishile kulivwa nge nou anguzakama vene wauchi. Kaha nawa ngwalivwile nge Yehova nanguseze. Ngwevwile nge nakuyoya chachipi. Kaha kutwala muze ngwamwene nge vishinganyeka kana vyapwile vyavipi.\" Kulizakamina chiyoyelo chakulutwe chalingishile Wanda uze valukulwile ambenga ngwenyi: \"Omu mwahichile makumbi amandende, vatu vamuchivulu navandumbwami kavasolwele zangi kuli yami navana vamiko. Oloze ngunamono jino omu vandumbwami vanangukafwenga ngulele vana vami mangana vazachile Yehova.\"\nVyuma vahanjikile ava vatu vyakutalisa kukulilukulula, vinakusolola nge hanyina yakulilukulula, vamwe veji kupwanga navishinganyeka vyavipi. Vanahase kupwa navishinganyeka vyavipi hakushinganyeka ngwavo vapwa vamokomoko. Kaha vanahase kushinganyeka ngwavo vakwavo kavavazakamako. Kutwala muze, vanahase kuputuka kushinganyeka ngwavo vandumbwavo muchikungulwilo kaveshi nakuvazakama nakuvavendejekako. Oloze vyakutalilaho vyaStanisław naWanda vyasolola nge vatu vaze valilukulula veji kutachikiza ngwavo vandumbwavo veji kuvazakamanga. Chikupu vene, vandumbwetu vanazakamanga ava vandumbwetu vanalilukululanga numba tuhu hakavanga vatu kana kavamwene kukafwa chavandumbwavoko.\nVEJI KWIVWANGA ULI NAKUMONA NGE VAVAHUNGA\nNumba tuhu natuzata nangolo mangana tukafwe vandumbwetu vaze vanalilukulula, oloze navevwanga lika uli nakulimona nge vavahunga. Vandumbwetu vamapwevo vaze valukuluka vanahase kushinganyeka ngwavo vavazakama kaha kuli vandumbwetu vamwe. Ndumbwetu Alicja ambile ngwenyi: \"Numba tuhu munahichi myaka 8 kufuma haze twalilukulwile, shimbu jimwe ngweji kuhombanga nakulivwa nge nguwamokomoko. Halwola kana ngweji kusaka kupwa kwaukawami nakulila.\"\nVaze valukuluka kavatela kupwa nachijililo chakuhandunuka kuli vakwavoko mwomwo Mbimbiliya yakanyisa mutu kulihandula kuli vakwavo. Nge navahona kukavangiza jishimbi kaneji, kaha nachivalingisa vakane \"mangana amwenemwene osena.\" (Vishi. 18:1) Oloze vatela kulihenda kutato yakusaka kuvavendejeka kuli mutu wausonyi weka. Mwomwo kulinga ngocho chinahase kuneha vishinganyeka vyauvumbi.\nNge vandumbwetu vaze valilukulula vali nakwivwa uli nakwivwa ne vavahunga nakulizakamina vyakulutwe, kaha twatela kwivwishisa ukalu wavo nakufwila kuvakafwa. Nge natulinga ngocho, kaha natulondezeza Yehova. (Samu 55:22; Petu. 1, 5:6, 7) Twatela kufwelela ngwetu ava vandumbwetu kaveshi kukavulyama kukafwa chetuko mwomwo twapwa tumasepa javo vamuchano.—Vishi. 17:17; 18:24.\n^ par. 6 Majina amwe vanawalumuna.","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jimangazini\/w20140615\/kafwenu-ndumbwetu-nalukuluka\/","date":"2019-03-20T05:35:06Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912202299.16\/warc\/CC-MAIN-20190320044358-20190320070358-00061.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000094175,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000094175338745}","num_words":528,"character_repetition_ratio":0.074,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.149,"stopwords_ratio":0.131,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"Lwola lumwe Yehova nahase kukumisa ukalu tuli nakuhitamo. Oloze kakavulu eji 'kutuselanga kuulovokelo' hakutukafwa tuhase kumika hakuhita muukalu kana.\nYehova nahase kutukafwa tupwenga navishinganyeka vyamwaza, nakutukolezeza nakutuvendejeka kuzachisa Mazu enyi, nashipilitu yenyi yajila, nakulya chakushipilitu chize eji kutuhananga.—Mat 24:45; Yow 14:16, kwinyikila chamwishi; Lom 15:4\nYehova nahase kututwaminyina kuzachisa shipilitu yajila yize nayitukafwa twanuke mijimbu najindongi jamuMbimbiliya mangana vitukafwe tusakule kanawa vyakulinga.—Yow 14:26\nYehova nahase kutukafwa kuzachisa vangelo.—Hep 1:14\nYehova nahase kutukafwa nawa kuzachisa vandumbwetu muchikungulwilo.—Kol 4:11","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jw-mukanda-kukunguluka\/april-2019-mwb\/kunoneka-chakukunguluka-apr8-14\/yehova-apwa-wakushishika\/","date":"2019-03-18T18:22:07Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912201521.60\/warc\/CC-MAIN-20190318172016-20190318194016-00098.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000092983,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.000009298324585}","num_words":71,"character_repetition_ratio":0.131,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.176,"stopwords_ratio":0.113,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"Kuputuka muSeptember, muMukanda waKukunguluka chaChiyoyelo naMulimo namupwanga nawa jila yayihya yakuhanyinamo mikanda yakwamba ngwavo \"Nangulenunga Muchano WamuMbimbiliya.\" Eyi jila nayitukafwa tufwile kulwezanga vatu muchano wamuMbimbiliya kuzachisa chihula nachisoneka.\nNge tunamono ngwetu mutu nawahilila, kaha twatela kumusela mukanda, chipwe kumutalisa vindiyo yaha jw.org nakumushika tukakindulukileko. Twatela kufwila kukindulukilanga washi kuvatu mangana tukashimutwile navo vyuma vikwavo. Eyi jila yayihya navihande vyavaka-shikola navifumanga havihanda vyakuhituluka tupetulu vamumukanda waMbimbiliya Nayitunangula Vyuma Muka? Muvihanda kana namupwanga nawa vihula navisoneka vize navitukafwa tukindulukilenga kuvatu nakutwaminyina vilongesa kuzachisa kaha Mbimbiliya.\nKwatwama kaha jila yimwe yakutwala kukuyoya. (Mat 7:13, 14) Hakuwana nge tweji kuhanjikanga navatu vamumauka akwitava navisemwa vyakulisezaseza, ngocho twatela kuvalweza muchano wamuMbimbiliya uze nauvaheta kumuchima. (1Ch 2:4) Omu natutachikiza kanawa vihande vyakulisezaseza vyamuMbimbiliya nakuhotola uhashi wetu wakunangula \"mazu amuchano mujila yakwoloka,\" natuwahilila chikuma, nakufukila mumulimo wetu wakunangula vatu mazu amuchano.—2Ch 2:15.","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jw-mukanda-kukunguluka\/august-2016-mwb\/kunoneka-chakukunguluka-aug29-sep4\/nangulenunga-muchano-jila-yakuhanyinamo\/","date":"2019-03-26T02:50:31Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912204768.52\/warc\/CC-MAIN-20190326014605-20190326040605-00498.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000097752,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000097751617432}","num_words":131,"character_repetition_ratio":0.065,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.144,"stopwords_ratio":0.099,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"\"Itavila muli Mwata Yesu, kaha navakulwila.\"—Vilinga 16:31.\nKaposetolo Paulu naShilase vakiko vahanjikile mazu awa kuli muka-kulama kuzuvo yaufunge munganda yaFwilipi muMasetonya. Uno mazu kana atalikisa mulihi? Hakusaka tutachikize omwo kufwelela Yesu chinahase kutulwila kukufwa, tuvangilenu kushimutwila ovyo tweji kufwilanga. Talenu vyuma yanangula Mbimbiliya.\nKalunga kajinyine ngwenyi tufwengako\n\"Yehova kalunga amutwalile mutu, amutwamishile mumilemba yaetene mangana ayilimenga ayilamenga. yehova kalunga amulwezele mutu ngwenyi, kumitondo yoseneyi yili mumilemba nauhasa kulyangako tuhu. oloze kumutondo wakutachikijila kuwaha nakupihya kanda ukalyakoko, mwomwo halikumbi lize naukalyako naukafwa chakufwa.\"—kuputuka 2:15-17.\nKalunga ahakile mutu watete Alama mumilemba yaEtene yize yapwile natunyama namitondo yamwaza. Mwapwile nawa mitondo yamihako yize vetavishile Alama kulyako tuhu. Oloze Yehova Kalunga amukanyishile kulya kumutondo umwe, nakumuhuhumuna ngwenyi nge mwalyako mwafwa.\nUno Alama evwishishile kanawa lushimbi kana tahi? Alama atachikijile kanawa omwo chapwa kufwa, mwomwo amwenenga tunyama vali nakufwa. Nge Alama vamutengele ngwavo akafwe kulutwe, kachi lushimbi vamuhanyine lwapwile lwamokomoko. Oloze Alama atachikijile ngwenyi nge mwononoka Kalunga nakuhona kulya kumutonda kana, kaha keshi kufwako, oloze mwayoyanga haya myaka yosena.\nVatu vamwe vafwelela ngwavo uze mutondo vakanyishile Alama wemanyinyineko kulisavala chalunga napwevo. Oloze omu keshi mukikoko. Mwomwo Yehova asakile Alama napuwenyi Eve 'vaseme vavule chikuma, vasulise hamavu.' (Kuputuka 1:28) Shikaho mutondo vamukanyishile wapwile mutondo uvene. Yehova auvulukile ngwenyi 'mutondo wakutachikijila kuwaha nakupihya' mwomwo wemanyinyineko lisesa atwama nalyo lyakulweza vatu vyuma vyamwaza navyevi vyavipi. Ngocho, kachi nge Alama kalile kumutondo kanako, kachi asolwele nge asakwilila nakwononoka Kalunga uze amutengele nakumukisula mwamunene.\nAlama afwile mwomwo yakulikanga kuli Kalunga\n'Kalunga ambile kuli Alama ngwenyi, Mwomwove unali kumutondo kana ngwakulwezele, naulyanga kulya chove namavule akumeso ove, palanga nomu naukalumuka cheka kupwa mavu, mwomwo kukiko vene ngwakulowele, mwomwo unapu ulukungu, kaha naukalumuka cheka kupwa lukungu.'—Kuputuka 3:17, 19.\nAlama alile kumutondo uze vamukanyishile. Kulikanga kana chapwile hichihande chachinene chikuma. Chasolwele nge nakane vyuma vyamwaza vyosena vize amulingililile Yehova. Hakulya muhako kana, Alama akanyine Yehova nakusaka kulimanyina ivene, kahechi chamunehelele ukalu.\nKutwala muze, Alama afwile ngana muze ambile Yehova. Kalunga atengele Alama \"nalukungu lwahamavu,\" kaha amulwezele ngwenyi mwakalumuka \"cheka kupwa mavu.\" Ngocho omu Alama afwile, kalumukile nakupwa chuma cheka chakuyoya chipwe kuya nakuyoyela kuchihela chekako. Oloze afwile nakwalumuka cheka kupwa lukungu, kue afumine.—Kuputuka 2:7; Muka-kwambulula 9:5, 10.\nTweji kufwanga mwomwo twafuma kuli Alama\n\"Shili yengilile mukaye kuhichila muli mutu umwe nakufwa nawa kuhichila mushili, ngocho kufwa chatanda kuli vatu vosena mwomwo vosena valingile shili.\"—Wavaka-Loma 5:12.\nKulikanga chipwe ngwetu shili alingile Alama yanehel ukalu waunene chikuma. Ajimbalishile kuyoya chahaya myaka yosena, keshi kuyoya chamyaka 70 chipwe 80 yize vali nakuyoyanga jino vatuko. Kaha nawa kapwile jino wakukupuka mwosenako, ngocho atambwishileko vana venyi kuhona kukupuka mwosena.\nTuvosena twafuma kuli Alama, ngocho twaswana mijimba yakuhona kukupuka mwosena yize yafwila kulinga shili, kaha kutwala muze hikufwa. Omu mukiko amwene Paulu. Ambile ngwenyi: \"Ami ngumutu wakumusonyi, valanjisa lyehi muundungo washili. Omu ngwavindama ami! Iyaze mwanguyovola kumujimba uno uli nakungutwala kukufwa kanechi?\" Oloze alikumbulwile ivene ngwenyi: \"Ngunamusakwilila Kalunga kuhichila muli Yesu Kulishitu Mwata wetu!\"—Wavaka-Loma 7:14, 24, 25.\nYesu ahanyine mwono wenyi hali etu mangana tukayoye haya myaka yosena\n\"Setu Atuma lyehi Mwanenyi kupwa Mulwilo wakaye.\"—WaYowano 1, 4:14.\nYehova Kalunga alongesele jila yakukumishilamo shili nakutusokola kukufwa mangana tuyoyenga haya myaka yosena. Mujila muka? Atumine Mwanenyi azanga kufuma mwilu ezenga nakusemuka mwamutu wakukupuka mwosena ngana muze apwile Alama. Yesu \"kalingile shili,\" ngana mwaAlamako. (WaPetulu 1, 2:22) Hakuwana nge apwile wakukupuka mwosena, kapwile mulushingo lwakufwako, ngocho atelele kuyoya haya myaka yosena mwamutu wakukupuka mwosena.\nOloze Yehova etavishile Yesu vamujihe kuli vaka-kole jenyi. Omu mwahichile makumbi atatu, amusangwile nakumuhana mujimba wakushipilitu mangana ahiluke mwilu. Hakuheta mwilu, Yesu ahanyine Kalunga kuyoya chenyi chakukupuka mwosena kupwa ndando yize nayikindulwisa kuyoya chize ajimbalishile Alama. Yehova etavilile uze wana, nakulingisa jino vosena vaze navafwelela Yesu vakayoye haya myaka yosena.—Wavaka-Loma 3:23, 24; WaYowano 1, 2:2.\nYesu akindulwishile kuyoya chize ajimbalishile Alama. Ayanjile nakutufwila mangana tukayoye haya myaka yosena. Mbimbiliya yamba ngwayo: 'Yesu ahichile muluyando lwakutwala kukufwa, mangana halikoji lyalinene lyaKalunga, akahase kufwila vatu vosena.'—WavaHepeleu 2:9.\nOu wana wasolola vyuma vyavivulu hali Yehova. Chiyulo chenyi chachinene chikiko chalingisa etu vatu vakuhona kukupuka mwosena vatusokole. Oloze zangi nakeke yenyi vikiko vyamulingishile alisuule mwamunene nakutuhana Mwanenyi azanga kupwa ndando yakusokola.—Wavaka-Loma 5:6-8.\nYesu vamusangwile kuvafu, ngocho navatu veka nawa navakavasangula\n\"Kulishitu vamusangula kuvafu, ikiye mihako yatete yavaze vanasavala lyehi tulo twakufwa. Hakuwana nge kufwa chejile kuhichila muli mutu umwe, ngocho nakusanguka chavafu nawa cheza kuhichila muli mutu umwe. Mwomwo nganomu vali nakufwa vosena muli Alama, ngocho nawa muli Kulishitu mukiko vene navakayoyesela vosena.\"—Wavaka-Kolinde 1, 15:20-22.\nKatweshi kuhasa kuhuhwasana ngwetu Yesu ayoyele mwamutu hano hamavu nakufwako. Jino unjiho muka wasolola nge asangukile kuvafu? Unjiho umwe waunene shina wakwamba nge omu Yesu asangukile alisolwele kuvatu vavavulu kuvihela vyakulisezaseza nahalwola lwakulihandununa. Lwola lumwe alisolwele kuvatu vakuhambakana 500. Kaposetolo Paulu asonekele vyamujimbu kana mumukanda wenyi asonekelele vaka-Kolinde, nakwamba ngwenyi vinjiho vamwe vaze vamwene vyuma kana vachipwile lika nakuyoya. Echi chalumbunwine nge vatu kana vahashile kuhana unjiho havyuma vamwene nakwivwa.—Wavaka-Kolinde 1, 15:3-8.\nOmu Paulu asonekele ngwenyi Kulishitu \"Ikiye mihako yatete\" yavaze navakasanguka, apwile nakusolola nge navatu veka navakasanguka. Yesu ivene ambile ngwenyi lwola nalukeza, kaha 'vosena vaze vali muvimbumbe navakalovokamo.'—Yowano 5:28, 29.\nHakusaka tukayoye haya myaka yosena, twatela kufwelela Yesu\n\"Kalunga azangile chikuma kaye ngocho ahanyine mwanenyi umwe kaha wakulipwila, mangana ngwenyi wose mwasolola lufwelelo muli ikiye vakahone kumunongesa, oloze akapwe nakuyoya chahaya myaka yosena.\"—Yowano 3:16.\nChihanda chaMbimbiliya chakulivanga chatulweza vyalwola chejile kufwa nomu Palachise yajimbalile. Chihanda chamakumishilo chatulweza vyalwola navakafumisako kufwa nomu Kalunga mwakaneha cheka Palachise hamavu. Halwola kana vatu navakayoya kanawa nakuwahilila haya myaka yosena. Mukanda waKusoloka 21:4 watulweza ngwawo: \"Kufwa kacheshi kukapwako chekako.\" Hakusaka kusolola omu lwazama lushiko kana, vesi 5 yamba ngwayo: \"Mazu awa atela kuwafwelela kaha amuchano.\" Eyo, nge Yehova nashiki vyuma eji kuvitesangamo chikupu.\nKutala mwafwelela ngwenu \"mazu awa atela kuwafwelela kaha amuchano\" nyi? Linangulenu vyuma vyavivulu hali Yesu Kulishitu nakumufwelela. Nge namulinga ngocho, kaha Yehova mwamivwila kuwaha. Mwamikisula mwamunene nakukamihana nawa kuyoya chahaya myaka yosena muPalachise hamavu muze kamweshi kukapwa kufwako, \"kaha nawa kakweshi kukapwa cheka kulishona, chipwe miteto, chipwe kukolako.\"","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jimangazini\/wp20150301\/kufwa-chayesu-nakusanguka\/","date":"2019-03-25T01:18:11Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912203547.62\/warc\/CC-MAIN-20190325010547-20190325032547-00372.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000094175,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000094175338745}","num_words":937,"character_repetition_ratio":0.053,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.168,"stopwords_ratio":0.112,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"Omu mwahichile tukweji vavali kufuma haze vaIsalele vazaukile Kalungalwiji Uchila, vayile kuPili yaShinai. Kupili kana kukiko Yehova alikashile chivwasano navaIsalele chakupwa muyachi wenyi wakulipwila. Avakingilenga nakuvahana vyuma vyasakiwile mukuyoya chavo vyakufwana nge mana yize valilenga, navyakuvwala vize kavyapulikilengako, nachihela chamwaza chakutwamaho. Nge wapwa uchisemi, kaha kafwa mwanove atachikize ovyo Yehova ahanyinyine vaIsalele Jishimbi, natavanaku, namulimo waupilishitu. Lumbununa ovyo chapwila chachilemu kutesamo vyuma tunashiki kulinga, nakupwa vakulinyisa, nakupwa vakushishika kuli Yehova lwola lwosena.\nMusaka kutanga echi chihande mu %%?\nKujimbula Chihanda 5","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/mikanda\/mbimbiliya-mijimbu-vyuma-namulinangula\/5\/","date":"2019-03-19T08:54:52Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912201922.85\/warc\/CC-MAIN-20190319073140-20190319095140-00486.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000088215,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000088214874268}","num_words":79,"character_repetition_ratio":0.031,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.14,"stopwords_ratio":0.127,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"PAYINIYA umwe walijina lyaSylviana uze ali namyaka yakusemuka yamuji 20 ambile ngwenyi, \"Omu ngwatangilenga mijimbu yamasepa jami vaze vayile nakwambulwila kuze kwasakiwilenga vapayiniya, changulishile nayami ngufwile kuya nakuzachilako.\" Ambile nawa ngwenyi, \"Oloze ngwevwilenga woma mwomwo ngwashinganyekele ngwami kangwatelemo kuya nakuzachila kuze kuli nakusakiwa vaka-kwambululako.\"\nKutala nayenu mweji kwivwanga nganomu evwile Sylviana tahi? Kutala nayenu mwafwila kuya nakwambulwila kuze kuli nakusakiwa vaka-kwambulula Wangana, oloze mweji kuhuhwasananga ngwenu kamweshi kuhasa kutesamo mulimo kanako tahi? Nge mukiko, kaha mwatela kumika. Yehova nakafwe vandumbwetu vavavulu vahonese ukalu uze wasakile kuvahonesa kuya nakuzachila kweka. Tutalenu omu Yehova nakafwenga vaze vanazachilanga mulifuchi lyaMadagascar, lize lyapwa litungu lyalinene muAfrica.\nHamyaka 10 yinahichimo, vaka-kwambulula vatwima navapayiniya 70 vakufuma kumafuchi 11, * vanezanga nakuzachila mulifuchi kaneli lyamuAfrica muze mwatwama vatu vavavulu vaze vamona Mbimbiliya kupwa yayilemu. Kaha nawa vaka-kwambulula vamulifuchi kana navakiko vanalisuulanga kuya nakutandakanyisa mujimbu waWangana mulitungu kana. Tuchishimutwilenuko hali vatu vamwe.\nVAHONESELE MUCHIMA WAWOMA\nLouis napuwenyi Perrine vamyaka yakusemuka yamuji 30, vafumine kuFrance nakuya kuMadagascar. Hamyaka yayivulu, vashinganyekelenga vyakuya nakwambulwila kulifuchi lyeka, oloze Perrine apwile namichima yivali. Ambile ngwenyi: \"Ngwevwilenga woma kuya kuchihela chaungeji. Kangwasakile kuseza vausoko wetu, navandumbwetu muchikungulwilo, nazuvo yetu nachiyoyelo chakwimbo lyetuko. Echi chikiko chuma chachinene chasakile kunguhonesa kuya nakwambulwila kulifuchi lyeka.\" Kuheta mu 2012, Perrine ahamukile ngocho ikiye nalunga lyenyi vayile kuMadagascar. Kutala veji kuliveyanga havyuma vasakwile tahi? Ambile ngwenyi, \"Kumona omu Yehova natukafwenga mukuyoya chetu, chinazamisa lufwelelo lwetu.\" Louis nawa ambile ngwenyi, \"Twawahililile chikuma omu vilongesa vyetu 10 vejile kuchilika chaKwanuka Kufwa chaMwata. Chilika kana chapwileko mumwaka watete twahetele muMadagascar.\"\nVyuma muka vyavakafwile vatwaleho kuzata mulimo wavo nomu wavasolokelele ukalu? Valombele Yehova avahane ngolo mangana vapwenga vakumika. (Fwili. 4:13) Louis ambile ngwenyi: \"Yehova akumbulwile kulomba chetu, kaha atuhanyine 'kuunda chaKalunga.' Twashinganyekelenga kaha havyuma vyamwaza vize twalivwishilenga kuwaha. Kaha nawa masepa jetu vatutuminyinenga mijimbu hajishinga nakutusonekela mikanda yakutukolezeza tutwaleho kuzata natwima.\"—Fwili. 4:6, 7; Koli. 2, 4:7.\nYehova akiswile Louis naPerrine hakumika chavo. Louis ambile ngwenyi: \"MuOctober 2014, vatusanyikile kuShikola Yakulinangula Mbimbiliya yaVaka-Kulishitu Valimbata * yize yapwile muFrance. Kupwa kushikola kana chapwile hikutokwa chachinene chakufuma kuli Yehova.\" Omu yakumine eyi shikola ava vapwevo nalunga vavatumine kuya nakuzachila cheka muMadagascar.\n\"NATUWAHILILA CHIKUMA\"\nOmu Didier napuwenyi Nadine vamuFrance vayile kuMadagascar mu 2010, vapwile namyaka yakusemuka yamuji 50. Didier ambile ngwenyi: \"Omu twapwile tuvakweze twazachilenga upayiniya oku nawa tuli navana vatatu. Omu vana vetu valingile hivanakolo lyehi, twashinganyekele vyakuya nakwambulwila kulifuchi lyeka.\" Nadine naikiye ambile ngwenyi: \"Hakavanga kangwasakile kuseza vana vamiko, oloze vakiko vatulwezele ngwavo: 'Nge namuya nakuzachila kulifuchi lyeka, kaha natuwahilila chikuma.' Mazu vahanjikile atukolezezele ngocho twayile. Numba tuhu twatwama kwakusuku navana vetu, oloze twawahilila mwomwo tweji kushimutwilanga navo mapapa kakavulu.\"\nDidier napuwenyi Nadine chavakaluhwilile kulinangula lilimi lyaMalagasy. Nadine ambile ngwenyi: \"Hakuwana nge tunashinakajiwa, ngocho chapwa chachikalu kulinangula lilimi lyeka.\" Vyuma muka vyavakafwile? Hakavanga vapwile muchikungulwilo chize chazachisa lilimi lyaFrench. Oloze kutwala muze vanungulukilile muchikungulwilo chize chazachisa lilimi lyaMalagasy. Nadine ambile ngwenyi: \"Vatu vavavulu vaze twambulililenga vazangile chikuma kulinangula Mbimbiliya. Kakavulu vatusakwilililenga hakuvatambukila. Hakavanga chapwile kwijiva nge nguli nakulota. Ngwazanga kuzachila upayiniya mulifuchi kana. Nge kunachi ngweji kuhanjikanga mumuchima wami ngwami 'chinawahe omu kunachi mangana ngulivwise kuwaha kwambulula.'\"\nDidier eji kusehanga hakwanuka omu aputukile kulinangula lilimi lyaMalagasy. Ambile ngwenyi: \"Ngwatwaminyinyinenga vihande hakukunguluka oloze vyuma vakumbulwilenga vandumbwami kangwavivwishishilengako. Ngocho ngwambilenga kaha ngwami, 'Twasakwililako mwane.' Likumbi limwe omu ngwasakwililile ndumbwami wapwevo uze akumbulwile hakukunguluka, vandumbwami vaze vapwile mulizavu vangunyachililile nakungulweza ngwavo akumbulwile mwakuhenga. Shikaho ngwenyikile jino ndumbwami weka walunga uze pamo akumbulwile mwakwoloka.\"\nETAVILILE KWIZA NAKUTWAMA KUMADAGASCAR\nHakukunguluka changalila chamu 2005, Thierry napuwenyi Nadia vatalile chimweso chakwamba ngwavo: \"Pursue Goals That Honor God.\" Mujimbu waChimoteu watwama muchimweso kana wavakwachile kumuchima, ngocho vafwililile jino kuya nakuzachila kuze kwapwile nakusakiwa chikuma vaka-kwambulula Wangana. Thierry ambile ngwenyi: \"Omu chakumine chize chimweso ngwayevetelele puwami oku vatu vachili nakusakwilila, nakumuhulisa ngwami, 'Natuya nakuzachila kulihi?' Puwami angukumbulwile ngwenyi nayikiye apwile navishinganyeka vyovimwe.\" Nakushimbula chiku, vaputukile kuliwahisa mangana vayenga kulifuchi lyeka. Nadia ambile ngwenyi, \"Twaputukile kulanjisa vikumba vyetu ngocho twasalile kaha navyuma vyavindende vyakuta mujingonga jiwana.\"\nThierry naNadia vayile kuMadagascar mu 2006, kaha vaputukile kulivwisa kuwaha kuzata mulimo wakwambulula. Nadia ambile ngwenyi, \"Vatu tweji kwambulilanga vapwa vamwaza michima ngocho tweji kuwahililanga.\"\nOmu mwahichile myaka 6, vaputukile kumona ukalu. Naye yaNadia, Marie-Madeleine uze apwile muFrance alimbukile, ngocho ahokokele livoko nakulikolesa kumutwe. Nadia nalunga lyenyi vamuhulishile numba nge mwetavila kwiza nakutwama navo kuMadagascar. Numba tuhu apwile namyaka yakusemuka 80, oloze etavilile kututuka. Kutala asuuluka kutwama mulifuchi lyeka tahi? Ambile ngwenyi: \"Shimbu jimwe chapwa chachikalu kwijilila chiyoyelo chakulifuchi lyeka, oloze ngweji kwivwanga kuwaha hakutachikiza ngwami vandumbwami muchikungulwilo vanguzanga. Kaha nawa chuma cheji kungwivwisanga kuwaha chikuma shina kutachikiza ngwami vana vami vali nakutwalaho kuzata natwima mulimo wakwambulula mulifuchi kana.\"\n\"NGWAMWENE NGWAMI YEHOVA ALI NAKUNGUKAFWA\"\nRiana ndumbwetu walunga uze ali namyaka yakusemuka yamuji 20, akolelele mungalila yaAlaotra Mangoro yize yatwamina kumututuko walifuchi lyaMadagascar. Alingilenga kanawa kushikola ngocho afwililile kuya kumashikola ahelu. Oloze omu aputukile kulinangula Mbimbiliya alumwine vishinganyeka vyenyi. Ambile ngwenyi: \"Ngwafwililile kukumisa shikola, ngocho ngwashikile Yehova ngwami, 'Nge nangukapasa vyeseko vyamakumishilo, kaha nangukaputuka kuzata upayiniya.'\" Omu Riana akumishile shikola, ateselemo lushiko lwenyi. Ayile nakutwama nandumbwetu walunga uze apwa payiniya, kaha awanyine milimo yakuzata makumbi amwe muchalumingo nakuputuka kuzata upayiniya. Ambile ngwenyi: \"Chuma ngwasakwile kulinga chapwile chamwaza chikuma mukuyoya chami.\"\nChipwe ngocho, vausoko waRiana chavakaluhwilile kwivwishisa vyuma vyamulingishile ahone kuzata milimo yajimbongo jajivulu. Ambile ngwenyi: \"Tata, natata wakanyike, nakaka vangushinjililenga nguyenga kumashikola ahelu. Oloze kangwasakile kulitwamina kuzata upayiniyako.\" Nakushimbula chiku, Riana aputukile kushinganyeka kuya nakuzachila kuze kwapwile nakusakiwa vaka-kwambulula Wangana. Chuma muka chamulingishile apwenga navishingayeka kana? Ambile ngwenyi: \"Veji vengilile muzuvo yetu, kaha vevile vyuma vyami. Echi changulingishile ngushinganyeka hamazu aYesu aze ahanjikile ngwenyi: 'Lilunjikilenu luheto mwilu.' Ngocho ngwashinganyekele kuzata nangolo mangana ngupwenga naluheto lwaluvulu lwakushipilitu.\" (Mateu 6:19, 20) Riana ayile kungalila yakusulo kungalila yavyanga chikuma jikilomita kafwe 1,300 kufuma kuze apwile nakutwama. Kungalila kana kukiko kwatwama vatu vaze vahanjika lilimi lyaAntandroy. Mwomwo ika ayililile kungalila kana?\nKakweji umwe kunyima shimbu kanda veji vevenga vyuma venyi, Riana aputukile kulinangula Mbimbiliya namalunga vavali vaze vahanjika lilimi lyaAntandroy. Vamulwezele mijimbu yayivulu yavatu kana, ngocho ashinganyekele havatu vaze kanda vevwengangaho lyehi mujimbu waWangana waKalunga. Riana ambile ngwenyi, \"Ngwalombele kuli Yehova angukafwe nguyenga kungalila yize yahanjika lilimi lyaTandroy.\"\nKahomu ayile kuze kungalila, hahaze vene aputukile kumona ukalu. Kawanyine milimo yakuzatako. Lunga umwe amulwezele ngwenyi: \"Mwomwo ika wejililile kuno? Vatu veji kufumanga kuno nakuya oku unafumu nakutonda milimo, keshi vatu kwiza kuno nakutonda milimoko.\" Omu mwahichile vyalumingo vivali ayile kukukunguluka changalila chakuzeneka jimbongo, kaha alizakaminyine okwo mwakawana jimbongo jakukafwetela kuminyau mangana akakinduluke. Halikumbi lyamakumishilo lyakukunguluka, ndumbwetu umwe walunga amuhanyine jimbongo. Jimbongo kana japwile jajivulu, jize jamukafwile akinduluke nakukaputuka kusekasana. Aputukile kulanjisa yogurt. Riana ambile ngwenyi: \"Ngwamwene ngwami Yehova ali nakungukafwa. Ngocho ngwatwalileho kukafwa vatu vaze kanda valinanguleho lyehi vyaYehova.\" Muchikungulwilo nawa mwapwilenga milimo yayivulu. Ambile nawa ngwenyi: \"Ngwahanjikilenga vihande vyaMbimbiliya mukamwihi mukamwihi. Chikupu vene Yehova apwile nakungunangula kuhichila muliuka lyenyi.\" Namakumbi ano Riana achili lika nakwambulula mujimbu waWangana kuvatu vahanjika lilimi lyaTandroy kungalila kana.\n\"NAVAKAMUKISULA KULI KALUNGA WAMUCHANO\"\nYehova atufwelelesa ngwenyi, \"weshowo mwakasaka kisu hamavu navakamukisula kuli Kalunga wamuchano.\" (Isa. 65:16) Kachi nge natuzata nangolo tuhonese ukalu mangana tutwaleho kuzata mulimo wakwambulula, kaha Yehova mwatukisula. Tuchihunananenu hali Sylviana uze twavulukanga kumaputukilo achino chihande. Ashinganyekele ngwenyi keshi kuhasa kuya nakuzachila kuze kuli nakusakiwa vaka-kwambululako. Mwomwo ika ashinganyekele ngocho? Alumbunwine ngwenyi: \"Apwa chitonji, lihinji lyenyi lyachimoswe lyapwa lyalihi, ngocho eji kuzeyanga washi.\"\nKuheta mu 2014 Sylviana ayile naSylvie Ann payiniya wapwevo wakanyike wamuchikungulwilo chavo, kungalila yakwakusuku kafwe jikilomita 85. Chamokomoko naukalu, Sylviana ateselemo vyuma afwililile kulinga mukuyoya chenyi, kaha Yehova amukiswile. Sylviana ambile ngwenyi, \"Omu mwahichile mwaka umwe, Doratine chisemi wapwevo uze ngwanangwilenga Mbimbiliya vamumbapachishile hakukunguluka chachihanda.\"\n\"NANGUKUKAFWA\"\nNganomu tunatange mijimbu yavandumbwetu vakushishika vaze vanazachilanga kuze kuli nakusakiwa vaka-kambulula wangana, nayetu nge natukilikita nangolo mangana tuhonese ukalu nakuzata chikuma mumulimo wakwambulula, kaha Yehova mwatesamo mazu enyi aze alweza vangamba jenyi ngwenyi, \"Nangukujikijisa, nangukukafwa.\" (Isa. 41:10) Echi nachilingisa usoko wetu naYehova uzame. Kaha nawa nge natulisuula kuzachila mungalila yetu chipwe kuya kulifuchi lyeka, nachitukafwa tulizange kukazata kanawa mulimo kana mukaye kakahya. Didier uze twavulukanga ambile ngwenyi, \"kuzachila kuze kuli nakusakiwa vaka-kwambulula makumbi ano nachikatukafwa tukatesemo ou mulimo kulutwe.\" Shikaho tuli nakumilomba muvosena mufwile kuzata ou mulimo.\n^ par. 4 Ava vaka-kwambulula vanafumunga muCanada, namuCzech Republic, namuFrance, namuGermany, namuGuadeloupe, namuLuxembourg, namuNew Caledonia, namuSweden, namuSwitzerland, namuUnited Kingdom, namuUnited States.\n^ par. 8 Eyi shikola kana yikiko vanashishisa naShikola yaVaka-Kwambulula Wangana. Vaka-kwambulula vashimbu yosena vaze vazachila kumafuchi eka vaze navatesamo vyuma vyasakiwa, vanahase kuya kushikola kana mulifuchi lyavo chipwe kulifuchi lyeka kuze vahanjika lilimi lyavo.","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jimangazini\/kaposhi-kakutalila-wakulinangula-january-2018\/valisuwile-namuchima-wosena-mumadagascar\/","date":"2019-03-22T17:07:33Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912202672.57\/warc\/CC-MAIN-20190322155929-20190322181929-00206.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000089407,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000089406967163}","num_words":1341,"character_repetition_ratio":0.074,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.15,"stopwords_ratio":0.105,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"Omu Mwahichile kaha chalumingo chimwe kufuma hakulimbata chetu, ami napuwami Evelyn twayile kulifuchi lyaCanada mumbaka yaHornepayne yize yatwamina kunote yaOntario. Ndumbwetu ejile nakutumbata nachimene kuchitulilo chakomboyu. Halikumbi kana kwapwile chishika chikuma. Omu twakumishile kulya chachimene ou ndumbwetu napuwenyi namwanenyi walunga twayile hamwe nakwambulula kuzuvo hizuvo. Nachingoloshi ngwahanyine chihande chami chatete mwakalama wakujinguluka mu 1957. Kukukunguluka kana twapwile kaha tuvatanu.\nCHIPWE ngocho kangwapihililile ngwami vatu kavejile nakwivwilila kuchihande chamiko. Ngwapwilenga ngumutu wasonyi chikuma. Omu ngwapwile ngukanyike ngwaswaminenga nge hembo haneza vangeji numba tuhu vangeji kana ngwavatachikiza.\nMunahase kulikomokela hakuwana nge milimo ngwazachilenga muliuka lyaYehova yasakiwilenga kuhanjika navatu vavavulu numba vapwa masepa chipwe vangeji. Uno ngwahashilenga ngachilihi kuzata milimo kana okunyi ngwapwile ngumutu wasonyi? Kangwahashilenga mungolo jamiko, oloze Yehova ikiye angukafwilenga numba nguzate milimo kana. Ateselemo lushiko lwenyi lwakwamba ngwenyi: \"Nangukukakikanga, chamwenemwene nangukukafwanga, chamwenemwene nangukukwachisanga nalivoko lyakwoloka chami lyachilyo.\" (Isa. 41:10) Jila yimwe yayinene yize Yehova nangukafwilamo shina kuhichila muli vakwetu vaka-Kulishitu. Manenu ngumilweze vandumbwetu vangukafwilenga kufuma vene kuwinyike wami.\nAZACHISHILE MBIMBILIYA NAKAMUKANDA KELAVA\nLikimbi limwe lyaSondo nachimene mumwaka wa 1940, Elsie Huntingford atambukilile tanga yetu kufwamu yetu yize yapwilile kuOntario. Hakuwana nge natata apwilenga wasonyi, mama ikiye ayile kuchikolo nakutala ngeji ejile. Ami natata twatwamine mukachi nakwivwilila vyuma vapwile nakushimutwila. Tata ashinganyekele ngwenyi ndumbu Huntingford anakulandulula vyuma vimwe, kaha alizakaminyine ngwenyi pamo mama mwalanda. Ngocho ayileko nakumulweza ngwenyi katweshi nakusaka vyuma kanako. Ndumbu Huntingford amuhulishile ngwenyi \"kutala kamweshi nakusaka kulinangula Mbimbiliyako tahi?\" Tata amukumbulwile ngwenyi \"tuli nakusaka chikuma kulinangula Mbimbiliya.\"\nNdumbu Huntingford atutambukilile halwola lwamwaza. Visemi jami vapwilenga vatu vatwima muUnited Church yamuCanada oloze halwola kana te vanafumumo. Mwomwo ika? Mwomwo mukulwane waChachi alamikile lipepa haze hapwile mukana wamajina avatu vaze vahanyine jimbongo nakuvanoneka kweseka najimbongo vahanyine. Kaha majina avisemi jami apwilenga kwishi, ngocho vatu vosena vejivile ngwavo vahanyinenga jimbongo jajindende. Numba tuhu visemi jami kavapwilenga najimbongoko, oloze mukulwane waChachi avakanjikijilenga vahane jimbongo jajivulu. Chuma chikwavo chavalingishile numba vaseze Chachi kana shina mazu ahanjikile mukulwane weka. Ambile ngwenyi nahase kumutambula ukulwane muchachi nge mwanangula vyuma vize afwelelele. Ngocho twafumine muze muchachi kana oloze te twasakile kulemesa Kalunga nakutachikiza vyavivulu.\nKaha nawa halwola kana Vinjiho vavakanyishile kwambulula mujimbu mulifuchi lyaCanada. Ngocho kavahashilenga kwambulula hatomako. Hakavanga omu ndumbu Huntingford ejilenga nakutunangula ambachilenga kaha kamukanda kakandende mulivoko naMbimbiliya. Kutwala muze omu amwene ngwenyi katweshi kuhasa kumwambulula kuli vaka-fulumendeko, aputukile jino kutuhana mikanda yahanjika haMbimbiliya. Twaswekelenga mikanda kana nge twakumisa kulinangula. *\nChamokomoko naluyanjisa, ou ndumbwetu Huntingford ambulwilenga mujimbu natwima. Twima yenyi yangukolezezele chikuma kaha ngwashinganyekele kuzachila Yehova. Visemi jami vavambapachishile mu 1948. Kaha mwaka wakavangijileho vangumbapachishile muma muze vanwinyinyinenga vimuna meya. Halwola kana ngwapwile namyaka yakusemuka 17. Kufuma vene haze ngwafwililile kuzata mulimo washimbu yosena.\nYEHOVA ANGUKAFWILE NGUPWENGA WAKUMIKA\nNgwevwile woma kuputuka kuzata upayiniya hahaze vene mwomwo ngwashinganyekele ngwami ngwatelele kuvangila kutonda jimbongo jakukalikafwa najo muupayiniya. Oloze hakupwa ngukanyike, ngwalile jimbongo josena ngwawanyine. Oloze ndumbwetu Ted Sargent angukolezezele ngumike nakufwelela muli Yehova. (Miji. 1, 28:10) Mazu kana angukolezezele chikuma, kaha ngwaputukile kuzata upayiniya muNovember 1951. Halwola kana ngwapwile kaha najindola 40, nakinga yamwaka, nangonga yamikanda. Chipwe ngocho, Yehova anguzakamine muvyuma vyosena. Ngweji kusakwililanga ndumbu Ted hakungukolezeza nguzate upayiniya. Vyuma vyamwaza vyavivulu vyejile hakuzata mulimo kana.\nLikumbi limwe nachingoloshi, haAugust 1952 ngwatambwile shinga yakufuma kuToronto, Canada. Vangusanyikile nguyenga nakuzachila haMbetele kuputuka mukakweji waSeptember. Numba tuhu ngwapwile chikuma nasonyi, oloze ngwawahililile nakuya mwomwo vapayiniya vamwe vangulwezele kuwaha chatwama hakuzachila haMbetele. Omu ngwahetele kuze ngwevwile kuwaha chikupu.\n\"LISOLOLE KULI VANDUMBWOVE NGWOVE WAVAZANGA\"\nOmu ngwahetele haMbetele, kangwashimbwileko, kaha vangutongwele kuzata milimo yamuka-kuwanyisa lizavu lyavakulwane muchikungulwilo chimwe chamuToronto. Ngwashishile ndumbu Bill Yacos uze apwile mukulwane kaha nawa ejivile kanawa milimo kana. Oloze ami ngwapwile kaha namyaka 23, kaha ngwevwile woma ngwami kangweshi kuhasa kuzata milimo kanako. Ndumbu Yacos alisuwile nakungulweza mwakulingila kaha Yehova angukafwile.\nNdumbu Yacos uze apwile wamwihi kaha nawa wakulishita, lunga wamiselo apwile wachisambo chikuma navakwavo vatu. Azangile vandumbwetu, kaha navakivo nawa vamuzangile. Lwola lwosena amenekelelenga vandumbwenyi numba vene nge kavapwile naukaluko. Bill Yacos angukolezezele nayami ngulingenga mwomumwe nakuzata hamwe navandumbwami vamalunga nava vamapwevo mumulimo wamuwande. Ambile ngwenyi: \"Ken, lisolole kuli vandumbwove ngwove wavazanga. Nge mulinganga ngocho, kaha nauvulyamanga tutenga twavo.\"\nPUWAMI ASOLOLA ZANGI YAMWENEMWENE KULI YEHOVA NAKULI AMI\nKufuma vene muJanuary 1957, Yehova nangukafwenga mujila yakulipwila. Mukakweji kana mukiko ngwambachile Evelyn uze apwile muShikola yaNgileyate yakusokesa 14. Shimbu kanda tulimbate, awile nakuzachila mungalila muze vazachishilenga chiFrench muQuebec. Hamakumbi kana, ngalila yaQuebec yapwilenga mumavoko aChachi yaLoma Katolika. Ngachize, Evelyn apwilenga namulimo waukalu, oloze atwalilileho lika kuzata nakupendamina hali Yehova.\nEvelyn nangukafwenga chikuma. (Efwe. 5:31) Lwola lumwe chapwilenga chachikalu kulinga ngocho. Chakutalilaho, omu mwahichile likumbi limwe kufuma hakulimbata chetu, ofesi yamutango yangulwezele nguyenga kuMbetele yakuCanada ngukapwe kukuliwana chapwileko chize chambachile chalumingo chamuundu. Echi kuliwana chaluwanganyishile ungeji wetu wakuya kuFlorida, U.S.A. Chipwe ngocho, ami naEvelyn twasakile kulinga kala vyeshovyo Yehova atulwezele kulinga. Muchalumingo kana chize ikiye apwile nakuzata mulimo wakwambulula kwakamwihi namutango. Numba tuhu ngalila kana yalihandunwine nayakuQuebec, oloze azachile nangolo jenyi josena.\nKusongo yachalumingo chize, vangulwezele kuya nakuzachila kunote yaOntario mwakalama wakujinguluka. Ngwapwile wamuhya muulo, kaha nawa ngwapwile kaha namyaka yakusemuka 25 kaha nawa kangwejivile vyavivuluko. Oloze twapendaminyine hali Yehova, kaha twayile. Twanyinyine komboyu yatambukile ufuku wosena muCanada muze mwapwile chishika chikuma. Mukomboyu kana twapwilemo natulama vakujinguluka vakuhya vavavulu vaze vapwile nakukinduluka kuvihela vazachililenga. Vatukolezezele chikuma. Ndumbwetu umwe kasakile tutwame muchitwamo ufuku wosenako, ngocho atulwezele tusavale mukapete kenyi kapwile nakahela mukomboyu kaze afwetelele chimweza. Omu kwachele, twatambukilile lizavu muHornepayne lize ngwavulukanga kumaputukilo achihande chino. Lwola kana te tunatwame kaha makumbi 15 muulo.\nOmu mwahichile myaka yayindende, kuyoya chetu chalumukile cheka. Kusongo yamwaka wa 1960 omu ngwapwile nakuzata mwakalama wangalila, vangusanyikile kuya kuShikola yaNgileyate yakusokesa 36 yize yaputukile muFebruary 1961 muBrooklyn, New York. Ngwawahililile chikuma hakungulweza nguyenga kushikola nakulinangula Mbimbiliya mutukweji likumi. Chipwe ngocho, ngwahombele mwomwo puwami kavamulwezele ayenga nayamiko. Oloze ngana mwavandumbwetu vamwe vamapwevo, Evelyn vamulwezele asoneke mukanda wakusolola nge netavila tuliseze hatukweji likumi. Numba tuhu alilile hakushinganyeka kumuseza hatukweji vosena vaze likumi, oloze awahililile ngwenyi nangukalinangula vyuma vyavilemu kushikola yaNgileyate.\nHalwola ngwapwile kuBrooklyn, Evelyn apwile nakuzachila haMbetele yamuCanada. Apwile nakutokwa chakutwama muzuvo yimwe nandumbwetu wapwevo vawavisa Margaret Lovell. Chipwe ngocho ami napuwami twevwilenga uli hakuhona kutwama hamwe. Yehova atukafwile hakuzata milimo atuhanyine. Evelyn alisuwile mwomwo yaYehova, kaha echi changukwachile kumuchima.\nOmu ngwapwile kaha natukweji vatatu mushikola yaNgileyate, ngwatambwile mukanda kufuma kuli Ndumbu Nathan Knorr uze apwile nakutwaminyina mulimo wakwambulula mukaye kosena. Angulwezele ngukinduluke kuCanada mangana ngukanangule muShikola yaMulimo waWangana. Angulwezele ngwenyi kaveshi kukangusanyika cheka kushikola yaNgileyateko nge ngunakumisa kunangula Shikola yaMulimo waWangana. Ndumbu Knorr angulwezele ngwenyi ngunahase kusakulaho ami livene ovyo ngunasake. Ambile ngwenyi ngunahase kutwalililaho lika naShikola yaNgileyate nakukangutuma mumulimo waumishonali nge ngunayikumisa. Angulwezele nguvangile kushimutwila napuwami shimbu kanda ngusakule vyakulinga.\nHakuwana nge Evelyn angulweza lyehi omu twatela kumona milimo yaKalunga, ngocho hahaze vene ngwalwezele Ndumbu Knorr ngwami, \"Kala milimo navatulweza kuzata muliuka lyaYehova natuyizata.\" Lwola lwosena twashinganyekele ngwetu tunahase kuya kala kweshokwo liuka lyaYehova nalitutuma.\nNgocho kuheta muApril 1961, ngwafumine kuBrooklyn nakukinduluka kuCanada nakunangula muShikola yaMulimo waWangana. Kutwala muze vatulwezele kuzachila haMbetele. Ngwalikomokelele omu vangulwezele ngwavo nanguya kushikola yaNgileyate yakusokesa 40 yize yapwileko mu 1965. Evelyn vamulwezele nawa asoneke mukanda wakusolola nge netavila tuliseze nayami hatukweji nangupwa kushikola. Oloze omu mwahichile vyalumingo vyavindende, puwami atambwile mukanda wakumulweza nge nayikiye mwaya kushikola kana. Twawahililile chikuma.\nOmu twahetele kuShikola yaNgileyate, ndumbwetu Knorr ambile ngwenyi vaka-shikola vaze navapwa mushikola navazachisa lilimi lyaFrench, ngana mwayetu, navakavatuma kulitungu lyaAfrica. Oloze hakukumisa shikola, vatutumine kuya nakuzachila kuCanada. Vangutongwele kupwa kalama wamutango uze vali nakuvuluka makumbi ano ngwavo muka-kuwanyisa Komiti yaMutango. Ngwalwezele Ndumbu Knorr ngwami \"nguchili ngukanyike,\" nguli kaha namyaka yakusemuka 34. Oloze angukolezezele. Kaha putu vene kumaputukilo, ngwavangililile kuhulisa vandumbwetu vakukola vaze vatachikijile vyavivulu haMbetele shimbu kanda ngusakule vyakulinga.\nMBETELE HICHIHELA CHAKUNANGULA NAKULINANGULA\nKuzachila haMbetele chinangukafwe ngulinangule vyavivulu kuli vakwetu. Ngwavumbika chikuma vakwetu vamuKomiti yaMutango. Ngwalinangula nawa vyavivulu kufuma kuli vandumbwami vanyike navakulwane vaze ngunawane hano haMbetele navamuvikungulwilo vyakulisezaseza vize tunazachilanga.\nKuzachila haMbetele nawa chinangukafwe ngunangule vakwetu nakuvakolezeza kulufwelelo. Kaposetolo Paulu alwezele Chimoteu ngwenyi: \"Twalaho lika nakukavangiza vyuma vize walinangwile.\" Ambile nawa ngwenyi: \"Vyuma vize wevwile kuli ami vize vanakundwiza nakuli vinjiho vavavulu, valwezevyo vatu vakushishika vaze navakivo nawa navakatamo kunangula vakwavo.\" (Chimo. 2, 2:2; 3:14) Lwola lumwe vakwetu vaka-Kulishitu veji kunguhulisanga vyuma vimwe vize ngunalinangula haMbetele hamyaka 57 ngunazachilaho. Ngweji kuvakumbululanga ngwami, \"Kulisuula kuzata kala milimo yamuliuka lyaYehova nakupendamina hali Yehova.\"\nNguchili nakwanuka likumbi ngwahetele haMbetele. Ngwapwile nasonyi kaha nawa ngukanyike. Hamyaka yoseneyi Yehova nangukafwenga. Kakavulu Yehova nazachisanga vandumbwami vangukafwe. Kaha eji kungufwelelesanga ngwenyi: \"Kanda wivwa womako, Ami nangukukafwangako.\"—Isa. 41:13.\n^ par. 10 HaMay 22, 1945, fulumende yaCanada yetavishile Vinjiho jaYehova kwambulula.","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jimangazini\/w20140515\/yehova-kalunga-nangukafwenga\/","date":"2019-03-20T23:45:36Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912202474.26\/warc\/CC-MAIN-20190320230554-20190321012554-00483.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000084639,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.000008463859558}","num_words":1349,"character_repetition_ratio":0.049,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.143,"stopwords_ratio":0.109,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"Mumakumbi ano akukuminyina, vangamba jaKalunga vosena vali nakumona ukalu. (2Ch 3:1) Uno vyuma muka navitukafwa tupendamine hali Yehova mangana tuhase kumika hakuhita muukalu kana? Talenu vindiyo yakwamba ngwavo, \"Meso Atupuputa Nawakatona\" mangana mumone vyuma nalingi Talita Alnashi navisemi jenyi, kufumaho kumbululenu vihula vino:\nUkalu muka ali nakuhitamo Talita uze unafwane nge 'mungonga mumujimba wenyi'?\nJishiko muka atushika Kalunga jize jinakafwe Talita navisemi jenyi vapwenga lika nalutalililo?\nVisemi jaTalita vasolwele ngachilihi nge vapendaminyine hali Yehova kufuma halwola vapulile mwanavo?\nVisemi jaTalita vanazachisanga ngachilihi vinoma vyamuliuka lyetu mangana vanangule mwanavo azange Kalunga?\nTalita nasolola ngachilihi nge ali nakupandama kuli Yehova numba tuhu ali nakumona ukalu?\nChakutalilaho chaTalita chinamikolezeza ngachilihi?","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-18","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jw-mukanda-kukunguluka\/may-2019-mwb\/kunoneka-chakukunguluka-may20-26\/kufukila-numba-tuhu-muli-namungonga-mumujimba-wenu\/","date":"2019-04-19T00:57:26Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-18\/segments\/1555578526923.39\/warc\/CC-MAIN-20190419001419-20190419022601-00068.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000089407,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000089406967163}","num_words":106,"character_repetition_ratio":0.074,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.149,"stopwords_ratio":0.123,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"KUSHIKULU, jinganda jajivulu vajijingilikilenga kujikembwe jajisuku. Nge muka-kole napuzula numba vene chihanda chachindende chakembwe, kaha vatu vosena munganda vapwilenga muponde. Namujimba wenu nawa wapwa ngana mwanganda yize yili mukembwe. Mwatela kulikinga enu vavene numba mupwenga vakulikangula kumujimba. Achitalenu havyuma vino vitanu vize vinahase kuminehela misongo nomu munahase kulikinga kuvyuma kana.\n1 MEYA\nPONDE: Tututu vavapi vanahase \"kwingila\" mumujimba wenu hakuzachisa meya amajiko.\nMWAKULIKINGILA: Jila yayilemu yakulikingilamo shina kulama meya enu kuchina nawapwa namajilo. Nge munejiva ngwenu meya mweji kuzachisanga apwa amajilo, kaha munahase kuhakamo vitumbo chipwe kuwateleka shimbu kanda muwazachise. * Kwachilenunga meya enu muvitenga vyakufwika kanawa nakuwatehuna kuzachisa lupasa lwaunyoji. Kamwatela kwingisa mavoko mumeya akuzachisako. Nge chinahase, kaha munahase kwalukila kungalila kuze kwatwama vatu vaze kavapihisa meya hakumbilamo vyuma vyamajiloko.\n2 VYAKULYA\nPONDE: Havyakulya hanahase kupwa tututu vavapi vaze navaneha misongo.\nMWAKULIKINGILA: Kulya chamajilo chinahase kusoloka kupwa chamwaza chipwe chiyema hakuchitala kaha nameso. Ngocho pwenunga nachijililo chakukosanga kanawa mihako namafwo enu. Hakuwahisa vyakulya nahakuvihana kuvatu, mwatela kumona ngwenu jindeho navyeka vyakukwachila vyakulya munavikoso kanawa, nahaze namuwahishila vyakulya hatela nawa kupwa haunyoji nakusananga nawa kumavoko. Vyakulya vimwe nawa vyasakiwa kuviteleka chikuma numba tututu vafwenga. Kanda kulya vyakulya vize navisoloka nge vili nambundu chipwe vinakunukako, mwomwo evi hivinjikizo vyakusolola nge vyakulya kana vili natututu vavavulu. Lamenu vyakulya vize kamwazachishileko muchihela munatutu kanawa. Kamwatela kuwahishila vakwenu vyakulya nge munakuvizako. *\n3 TUTUTU\nPONDE: Tututu vamwe vanahase kumivijisa mwomwo mumijimba yavo mwatwama tututu vavapululu vaze veji kunehanga misongo.\nMWAKULIKINGILA: Mwatela kutwamanga muzuvo chipwe kuvwala uvwalo uze unahase kumikinga wakufwana nge milukwe yayisuku navikovelo vyavisuku mavoko mangana mulihende kutututu vaze veji kunehanga misongo. Savalenunga mumushikitela uze uli navitumbo chipwe kulikwita vitumbo kuchina kumisuma kutututu. Mbilenu vitenga vyamokomoko vyosena vize vili nameya amajilo aze nawalingisa tungenengene vasemenemo. *\n4 TUNYAMA\nPONDE: Tututu vavapululu vaze vatwama mumijimba yatunyama vanahase kumivijisa. Nge kanyama namisumu chipwe namipale, chipwe nge namukwata tuji twenyi, kaha munahase kuviza.\nMWAKULIKINGILA: Vatu vamwe veji kulaminanga vimuna javo haweluka kuchina misongo. Ngocho, mwatela kusananga kumavoko hanyima yakukwata kanyama wakupita hembo. Oloze mwatela kulihenda chikumanyi kutunyama vamumusenge. Nge vanamisumu chipwe vanamipale kukanyama, kaha mwatela kukosa kanawa hambandu nakuya kuchipatela. *\n5 VATU\nPONDE: Tututu vamwe vanahase kwingila mumijimba yetu kuhichila mumaleji aze nawachituka nge mutu nafwiji chipwe nachehula. Tututu kana munahase kuvatambula nawa hakulipakata namutu mukasamba, chipwe hakulimeneka mumavoko. Vatu veji kusezanga tututu kumapito, nakuvikungo vyakulikwachililako, nakujishinga, nahavivamba vyajikopyuta, nahajikeyboard.\nMWAKULIKINGILA: Kamwatela kulitambasana kavemba, chipwe mukumbo chipwe litwayiko. Lihendenu kukukwata tunyama, nakuvyuma vyakufwana nge liyena lyavatu, nakumanyinga, nakuvyuma vize vili namanyinga. Chapwa changanyo nawa kusananga kumavoko lwola lwosena. Eyi hijila yayilemu yakuhoneselamo tututu kutanda.\nNge chinahase, twamenunga hembo nge munakuviza. Liuka lyaU.S. Centers for Disease Control and Prevention lyamba ngwalyo, mutu katela kukohwela chipwe kuchehwila mulivokoko, oloze atela kulinga ngocho halipepa chipwe hachikovelo chenyi.\nChishimo chakushikulu chamba ngwacho: \"Muka-kuzangama eji kumonanga ponde, kaha himwaswama.\" (Vishimo 22:3) Mazu kana apwa amuchano chikumanyi mumakumbi ano omu kaye kosena kanazale namisongo yayipi. Ngocho, yenunga kuvipatela vamikafwe mwakulikingila kumisongo. Munahase nawa kulikinga kumisongo hakupwa vaunyoji. Likingenu mangana mukeheseko misongo.\n^ par. 6 Liuka lyaWorld Health Organization lyavuluka jijila jajivulu jakutomeselamo meya jakufwana nge kuhakamo vitumbo, chipwe kuwateleka chipwe vene kuwatuta.\n^ par. 9 Nge munakusaka mijimbu yayivulu yamwakulamina kanawa vyakulya, kaha talenu Tonenu! yaChingeleshi yaJune 2012 mafwo 3-9.\n^ par. 12 Nge munakusaka vyavivulu vyakusolola mwakulikingila kumusongo wachishikashika, kaha talenu Tonenu! yaJuly 2015 mafwo 14-15.\n^ par. 15 Nge kanyama waulembe chikuma namisumu, kaha mwatela kulahila washi kuchipatela vakamyuke.","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jimangazini\/tonenu-na6-2016-december\/likingenu-kumisongo\/","date":"2019-03-19T19:31:06Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912202125.41\/warc\/CC-MAIN-20190319183735-20190319205735-00016.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000094175,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000094175338745}","num_words":538,"character_repetition_ratio":0.054,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.152,"stopwords_ratio":0.087,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"YESU MWAHANJIKA CHEKA VYAKUFWA CHENYI\nMWAFWETA MUTELO NAKALUMBONGO KACHICHELE KAKUFUMA MUKANWA KAISHI\nIYA WAMULEMU MUWANGANA\nHakukumisa kulyalumuna mweka, nakuka kanyike uze apwile nandemone mungalila yaKesaliya Fwilipi, Yesu ayile kuKapelenau. Ayile natumbaji twenyi chakuzeneka vatu kwijiva, mwomwo kasakile liyongomena kutachikiza \"chuma kanechiko.\" (Mako 9:30) Echi chamuhanyine lwola lwakukafwa tumbaji twenyi valiwahishile vyakufwa chenyi namulimo navakazata. Ambile ngwenyi: \"Mwanamutu navakamuhana mumavoko avatu, kaha navakamujiha. Kuheta halikumbi lyamuchitatu navakamusangula.\"—Mateu 17:22, 23.\nChuma kana kachatelele kukomwesa tumbaji twenyiko. Hakavanga Yesu ahanjikile vyakufwa chenyi, numba tuhu Petulu amuhamikile ngwenyi vyuma kana kavyeshi kusolokako. (Mateu 16:21, 22) Kaha vaposetolo jenyi vatatu vamwene chakumwenesa chakulyalumuna mweka nakwivwa vyuma vapwile nakushimutwila \"vyakuya\" chaYesu. (Luka 9:31) Numba tuhu vaka-kumukavangiza kavevwishishile mwalumbunukilile mazu enyi osenako, oloze vakiko \"vanyengetelele chikuma.\" (Mateu 17:23) Chipwe ngocho vevwile woma kumuhulisa cheka hachihande kana.\nKutwala muze, vejile kuKapelenau kuze Yesu azachilililenga chikuma mulimo wenyi, kaha nawa kukiko kwafumine vaposetolo jenyi vavavulu. Kaha malunga vaze vapwile vaka-kutelesa mitelo vejile kuli Petulu. Pamo hakusaka kuwanyina Yesu mulonga wakuhona kuhana mitelo, vahulishile Petulu ngwavo: \"Uno muka-kuminangula keshi kuhana mutelo [watembele] wajindalakima jivaliko nyi?\"—Mateu 17:24.\nPetulu akumbulwile ngwenyi: \"Eji kuhananga.\" Omu Yesu ahetele kuze kuzuvo, atachikijile vyuma vyasolokele. Ngocho muchishishisa chakuvandamina Petulu amulweze chihande kana, Yesu amuhulishile ngwenyi: \"Ove Shimona, unashinganyeka muka? Uno vamyangana vahamavu veji kutambulanga mitelo yakulisezaseza kuli veya? Uno kuli vana vavo tahi, nyi kuli vatu veka?\" Petulu akumbulwile ngwenyi: \"Kuli vatu veka.\" Ngocho Yesu ambile ngwenyi: \"Kahanyi vana chikupu vene kaveshi kutela miteloko.\"—Mateu 17:25, 26.\nIse yaYesu ikiye Mwangana wamelu namavu, kaha Ikiye veji kulemesanga mutembele. Ngocho MwanaKalunga katelele kutela mutelo watembeleko. Yesu ambile ngwenyi: \"Oloze hakusaka tuhone kuvahukanyisa, yako ukambile ulovo mukalungalwiji, kaha ukambate ishi wakulivanga kufwa kuulovo. Kahomu naukazununa mukanwa kenyi naukawanamo lumbongo lwachichele lwapalata [lwashitata, chipwe tetalandalakima]. Kalumbate, kavahanelwo kupwa mutelo wayami nayove.\"—Mateu 17:27.\nTumbaji valikungulwile hamwe, kaha vapwile nachihula vasakile kuhulisa Yesu chakusaka kutachikiza iya apwile wamulemu muWangana wamelu. Ava malunga hakavanga vevwile woma kuhulisa Yesu vyakufwa chenyi. Aha jino woma wavakumine, ngocho vamuhulishile vyuma navikavasolokela kulutwe. Yesu atachikijile chuma chavalingishile vamuhulise. Chuma chavalingishile shina chihande chize valipulilenga jipami omu vapwile nakumukavangiza munyima hakukinduluka kuKapelenau. Ngocho Yesu avahulishile ngwenyi: \"Vyuma muka mwapwanga nakulipula jipami mujila?\" (Mako 9:33) Tumbaji vevwile sonyi, kaha vaholele kulu mwomwo vapwile nakulipula jipami hakusaka kutachikiza ou apwile wamulemu hakachi kavo. Ngocho vahulishile jino Yesu chihula chize vapwile nakushimutwila, vambile ngwavo: \"Uno iya chikupu wamulemu muWangana wamelu?\"—Mateu 18:1.\nTunahase kulikomokela hakuwana nge tumbaji vapwile nakulipula jipami hachihande kana mwomwo vapwilenga naYesu nakwivwa vyuma ahanjikilenga hamyaka kafwe yitatu. Oloze navakiko kavakupuka mwosenako. Kaha vakolelele nawa mungalila yize vatu vapwile nakufwila vihela vyavilemu mukwitava. Petulu nawa evwile Yesu mwamushika ngwenyi mwakatambula \"jisapi\" jimwe jaWangana. Uno atelele kulimona kupwa wamulemu tahi? Pamo naYakova naYowano nawa vashinganyekele mwomumwe mwomwo vamwene Yesu mwalyalumuna mweka.\nChipwe ngocho, Yesu avahuhumwine mangana valumune vishinganyeka vyavo. Asanyikile mwana wamundende, amwimikile mukachi kavo, kaha ambile kuli tumbaji twenyi ngwenyi: \"Kuvanga mwalumuke nakupwa nge vana vavandende, mokomoko kamweshi kukengila muWangana wameluko. Shikaho weshowo mwalinyisa nge ou mwana wamundende, ikiye wamulemu muWangana wamelu. Kaha weshowo mwatambula mwana wamundende nganou mwomwo yalijina lyami, nangutambula nayami nawa.\"—Mateu 18:3-5.\nEchi chapwile kunangula chamwenemwene. Yesu kapihililile natumbaji twenyi nakuvavuluka ngwenyi vaka-lifwiko. Oloze azachishile chakutalilaho chakanyike mangana avanangule. Vanyike vavandende kavatwama navihela chipwe kufwila ulemuko. Shikaho, Yesu apwile nakunangula tumbaji twenyi valimone kupwa nge vanyike. Kaha Yesu akukulwile hakunangula tumbaji twenyi ngwenyi: \"Ou mwalilingisa kupwa wamundende hali enu muvosena, ikiye vene wamulemu.\"—Luka 9:48.","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/mikanda\/jesus\/mwambulula-mungalileya\/kunangula-muchima-wakulinyisa\/","date":"2019-03-22T06:38:09Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912202635.43\/warc\/CC-MAIN-20190322054710-20190322080710-00084.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000092983,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.000009298324585}","num_words":543,"character_repetition_ratio":0.061,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.165,"stopwords_ratio":0.109,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"IN THIS SECTION\nKAPETULU 66\nVyuma muka vyalingishile vaze vevwilililenga Yesu vambenga ngwavo ali nandemone?\nKAPETULU 67\nChikupu vene, vilolo vamuzango yayinene yavaYuleya yosena vahungile Yesu, oloze mutu umwe kaha ikiye ahakwililileko Yesu.\nKAPETULU 68\nYesu ambile ngwenyi \"muchano naumilingisa kupwa vakulihehwa.\" Uno kulihehwa kuvyuma muka?\nKAPETULU 69\nYesu alumbunwine Ise namwakutachikijila vana vaApalahama.\nKAPETULU 70\nTumbaji vahulishile vatachikize ovyo vyalingishile uze lunga apwenga kapuputa. Kutala alingile shili tahi? Kutala visemi jenyi valingile shili tahi? Vatu vapwile navishinganyeka vyakulisezaseza omu Yesu okile uze lunga.\nKAPETULU 71\nVyuma ahanjikile uze lunga vatonesele vyevwishile vaFwaliseu kupihya kumuchima. VaFwaliseu vahangile uze lunga musunangonga, nge muze vashinganyekele visemi jenyi.\nKAPETULU 72\nYesu atumine tumbaji twenyi 70 muYuleya nakwambulula mujimbu waWangana vavali vavali. Tumbaji twenyi vatelele kwambulwila mujisunangonga tahi nyi hamembo avatu?\nKAPETULU 73\nUno Yesu azachishile ngachilihi chifwanyisa chakaSamaliya uze apwile namuchima wamwaza hakunangula chishina chachilemu?\nKAPETULU 74\nYesu mwatambukila Maliya naMalita. Vyuma muka avanangwile kutalisa kukusolola chisambo? Kutwala muze, vyuma muka anangwile tumbaji twenyi kutalisa kukulomba?\nKAPETULU 75\nYesu akumbulwile vaka-kole jenyi nakuvalweza kutalisa 'kumunwe waKalunga' nomu Wangana waKalunga unavafungulula. Asolwele nawa omu vatu vanahase kupwa nakuwahilila chamwenemwene.\nKAPETULU 76\nYesu mwasolola vatwamina vamakuli vavaka-kusoneka navaFwaliseu. Viteli muka vyavilemu vakanjikijile vatu kumbata?\nKAPETULU 77\nYesu ahanjikile chifwanyisa chalunga waluheto uze atungile visete vyavinene. Mazu muka Yesu ahuhumwine cheka kutalisa kukutondatonda luheto?\nKAPETULU 78\nYesu asolwele nge azakamine tumbaji twenyi kuvyuma vyakushipilitu. Mulimo muka atwama nawo kaselwa? Mwomwo ika mazu akupwa vakulizanga apwila amalemu?\nKAPETULU 79\nYesu ambile ngwenyi vatu vaze ali nakusaka kukafwa nge navakana kupihilila nakwalumuka, kaha navakanonga. Kutala vatu navalinangula chishina chachilemu kuvyuma anangwile Yesu mangana vapwenga nausoko wamwaza naKalunga tahi?\nKAPETULU 80\nUsoko wakafunga namikoko jenyi walumbununa kanawa omu eji kwivwilanga tumbaji twenyi kuwaha. Kutala navetavila vyuma eji kuvanangulanga nakumukavangiza okwo mwavatetekela tahi?\nKAPETULU 81\nVaka-kole jaKulishitu vamwe vamuvangijikilile ngwavo nambe ngwenyi ateseka hamwe naKalunga. Mujila muka Yesu akanyine hatoma vyuma vamuvangijikilile?","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/mikanda\/jesus\/kwambulula-muyuleya\/","date":"2019-03-18T13:39:14Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912201329.40\/warc\/CC-MAIN-20190318132220-20190318154220-00243.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000090599,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000090599060059}","num_words":295,"character_repetition_ratio":0.069,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.155,"stopwords_ratio":0.098,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"Omu Paulu vapwile nakumusopesa, alombele chihande chenyi vakachisope cheka kuli Kesale. Ngocho atusela chakutalilaho chamwaza hakuzachisa lisesa lyenyi lyakupwa kaLoma mangana alihakwile. Talenu vindiyo yakwamba ngwavo, Mulimo Wakwambulula Navawitavisa muQuebec mangana mutachikize omu vandumbwetu vamuQuebec vazachishile lisesa lyavo vavahana kufulumende hakuhakwila mujimbu wamwaza. Kufumaho kumbululenu vihula vino:\nUkalu muka vahichilemo vandumbwetu vamuQuebec?\nTalakiti muka yakulipwila vahanyinenga vatu hakuvambulila, kaha vyuma muka vyafuminemo?\nVyuma muka vyasolokele kuli ndumbwetu Aimé Boucher?\nUno Zango Yakulitulaho Yakusopa Milonga yamuCanada yavatwile ngachilihi chihande chandumbwetu Aimé Boucher?\nLushimbi muka lwafulumende vazachishile vandumbwetu vamuQuebec, kaha vyuma muka vyafuminemo?\nVyuma muka vyasolokele omu vapilishitu valwezele tupokola mangana vayenga nakutangula kukunguluka chetu?","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jw-mukanda-kukunguluka\/january-2019-mwb\/kunoneka-chakukunguluka-jan21-27\/mulimo-wakwambulula-navawitavisa-muquebec\/","date":"2019-03-23T18:58:51Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912202924.93\/warc\/CC-MAIN-20190323181713-20190323203713-00466.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000076294,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000076293945312}","num_words":103,"character_repetition_ratio":0.09,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.127,"stopwords_ratio":0.155,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"KAPOSHI KAKUTALILA—MANGAZINI YAKULINANGULA April 2016\nEyi mangazini yili navihande vyakulinangula haMay 30 nakuheta kuJune 26, 2016.\nVaka-Kulishitu vanahase kulinangula vyuma muka kumujimbu wamuMbimbiliya waYefweta namwanenyi wapwevo?\nVyuma muka vyeji kusolokanga nge vaneseka lukakachila lwenu? Vyakutalilaho muka vize vinahase kumikafwa mupwenga nalukakachila?\nKukunguluka chapwa chachilemu kuli enu, nakuli vatu veka, nakuli Yehova. Uno mwatachikiza chuma kana tahi?\nVyuma viwana vize navimikafwa muhase kutachikiza mwakukumishila ukalu wakukasumuna mangana mupwenga lika vakulonga.\nLIFE STORY\nVyuma muka vyalingishile ava vashishita vafume kuzuvo yavashishita nakuseza chachi yaKatolika?\nMujila muka mulimo wenu wakwambulula unahase kupwa wamwaza, wakuhizumuna, nakuhana vatu kuyoya?","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jimangazini\/kaposhi-kakutalila-wakulinangula-april-2016\/","date":"2019-03-21T01:50:33Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912202476.48\/warc\/CC-MAIN-20190321010720-20190321032720-00387.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000097752,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000097751617432}","num_words":90,"character_repetition_ratio":0.042,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.154,"stopwords_ratio":0.167,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"CHISHINA CHACHILEMU: 'Likonekelenunga navakwenu namuchima wakusuuluka numba tuhu mutu umwe ali nachuma chimwe chakumulingisa ayayavale hali mukwavo. Nge muze Yehova amikonekelele namuchima wakusuuluka, nayenu mwatela kulinga mwomumwe.'—Wavaka-Kolose 3:13.\nUno kukonekela chalumbunukila mulihi? Mbimbiliya yafwanyisa shili kumukuli, kaha kukonekela vachifwanyisa kukujima mukuli nakuuvulyama. (Luka 11:4) Mukanda umwe wamba ngwawo lizu lyachiHelase lyamuVisoneka lize valumuna ngwavo \"kukonekela\" lyalumbununa \"kukonekela mutu ali namukuli wetu nakulitwamina kumukala.\" Ngocho nge tunakonekela mutu uze atupihisanga, kaha katwatela kulinga vyuma vize navisolola nge tuchili lika nakusaka atufweteko. Kukonekela mutu namuchima wakusuuluka kachalumbununa nge twasaka vyuma vyavipi nalingi chipwe kulelesa ukalu uneza mwomwo yavilinga vyenyiko. Oloze chasolola nge katwasaka kulamina mutu kana kokoko numba vene nge tunamono ngwenu chinatemo \"kuyayavala.\"\nUno kukonekelanga vakwetu nachitukafwa ngachilihi makumbi ano? Hakuwana nge katwakupuka mwosenako, tuvosena tweji kulinganga shili. (Wavaka-Loma 3:23) Ngocho chapwa chachilemu kukonekelenga vakwetu mwomwo nayetu nawa kulutwe navakatukonekela nge tunapihisa. Kaha nawa nge natukonekelenga vakwetu, nayetu tunahase kunganyala. Mujila muka?\nNge natukwachila vakwetu matoto nakoko, nakuhona kuvakonekela, natulinehela ukalu etu vavene. Nachitulingisa tuhone kupwa vakuwahilila, nakuhomba, nakukaluhwisa chiyoyelo chetu. Chinahase nawa kutunehela misongo. Ndotolo Yoichi Chida naAndrew Steptoe uze alinangula vilinga navishinganyeka vyavatu vasonekele muMangazini yaAmerican College of Cardiology ngwavo: \"Vyuma vanahehwojola kalinwaha vinasolola nge kupwa namatoto nakoko cheji kunehanga musongo wamuchima.\"\nTutalenu jino hanganyo yatwama hakukonekela vakwetu. Nge natukonekelanga vakwetu namuchima wakusuuluka, kaha natulinunga nakutwama navakwetu mukuunda, nakutunga usoko wamwaza. Chachilemu chikumanyi, natulondezeza Kalunga uze eji kukonekelanga vaka-shili vaze navapihilila nakwalumuka uze asaka nayetu tulingenga mwomumwe.—Mako 11:25; Wavaka-Efwesu 4:32; 5:1.","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jimangazini\/wp20151001\/omwo-tunahase-kukonekela-vakwetu-namuchima-wakusuuluka\/","date":"2019-03-20T07:11:12Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912202303.66\/warc\/CC-MAIN-20190320064940-20190320090940-00427.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000085831,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000085830688477}","num_words":236,"character_repetition_ratio":0.07,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.153,"stopwords_ratio":0.11,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"Omu vaIsalele vapwile muundungo muMbavilone, lufwelelo lwavo valwesekele chikuma. Shatalake, Meshake, naAvete-nengo vavambilile mulilungu lyakakahya, oloze Kalunga avafumishilemo vavatonyi. Kufumaho, omu Mbavilone vayifungulwile kuli vaMete navaka-Peleja, Ndanyele vamumbilile muwina wavandumba, oloze Kalunga cheka amukingile hakusoka kutunwa twavandumba.\nKukuminyinako, mwangana wavaka-Peleja, Kuluse, asokwele vaIsalele. Vakindulukile kwimbo lyavo omu vene hahichile myaka 70 kufuma hakuvatwala muundungo muMbavilone. Chuma chimwe valivangile kulinga hakukinduluka kuYelusalema shina kuputuka kutunga tembele yaYehova. Oloze, nakushimbula chiku vaka-kole vazezekele mulimo wavo. Shikaho tembele vayikumishile hakuhita chamyaka 22 kufuma haze vakindulukile kuYelusalema.\nKaha nawa, natulinangula ungeji waEzela wakukinduluka kuYelusalema nakuwahisa tembele. Echi chapwile hanyima yamyaka 47 kufuma haze vakumishile tembele. Jino, omu hahichile myaka 13 kufuma haungeji waEzela, Nehemiya akafwile vatungulule jikembwe jaYelusalema jakupuzwojoka. Chihanda CHAMUCHITANU chili nakutala havyuma vyasolokele mumyaka 152 swi nakumyaka ino.","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/mikanda\/bible-stories\/chihanda-5-undungo-mumbavilone-swi-nakukutungulula-jikembwe-jayelusalema\/","date":"2019-03-22T05:04:25Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912202628.42\/warc\/CC-MAIN-20190322034516-20190322060516-00261.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000061989,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000061988830566}","num_words":121,"character_repetition_ratio":0.064,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.146,"stopwords_ratio":0.05,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"Omu mwahichile myaka yayivulu Mbeleshaza apwile jino mwangana waMbavilone. Kaha ufuku umwe, asanyikile vatu vavalemu vavavulu mangana vapwenga nachiwanyino chakulya nakunwa. Ngocho, alwezele vangamba jenyi vanehe jipasa jaulu jize Nevukataneza akambachile mutembele yaYehova. Mbeleshaza navangeji jenyi vanwinyinyine muze mujipasa nakuputuka kwalisa tulunga twavo. Hahaze vene, kwasolokele livoko lyamutu, kaha lyaputukile kusoneka hambango yazuvo.\nMbeleshaza evwile woma. Ngocho asanyikile vaka-kulinga visava nakuvafwelelesa ngwenyi: 'Weshowo mwangulweza ulumbunwiso wamazu awa, mwapwa muka-kuyula wamuchitatu muwangana waMbavilone.' Numba tuhu vesekele kutonda vawane mwalumbunukila mazu kana, oloze vosena vahonene. Kaha naye yamwangana ejile nakumulweza ngwenyi: 'Kuli lunga umwe uze alumbunwinyinenga iso Nevukataneza vyuma, lijina lyenyi ikiye Ndanyele. Nahase kukulumbunwina awa mazu kana.'\nOmu Ndanyele ayile kuli mwangana Mbeleshaza, mwangana amulwezele ngwenyi: 'Nge nautanga awa mazu vanasoneka nakungulweza ulumbunwiso wamazu kana, kaha nangukuhana lilenge lyaulu lyakuvwala mushingo yove. Naupwa nawa umuka-kuyula wamuchitatu muwangana waMbavilone.' Kaha Ndanyele ambile ngwenyi: 'Kangweshi nakutonda unguhane mawana oveko. Oloze nangukulweza kaha ulumbunwiso wamazu kana. Iso Nevukataneza apwile wakulivwimba, ngocho Kalunga amwinyishile. Shikaho unatachikiza vyuma vyosena vyasolokele kuli iso, oloze unalikange kuli Yehova hakunwina vinyo mujipasa jaulu jize japwile mutembele yenyi. Evi vikiko Kalunga nasonekela awa mazu: Mene, Mene, Tekele, naPalashine. Awa mazu alumbununa nge vaMete navaPeleja vakiko navafungulula Mbavilone, kaha yove kaweshi kupwa cheka umwanganako.'\nChasolokele nge namutu nahase kufungulula Mbavilone wauchi. Eyi nganda kana yapwile najikembwe jakukola kaha vayijingilikile kukalwiji wakukunama. Oloze ufuku vene uze vayilukukile kuli vaMete navaPeleja. Mwangana waPeleja Kuluse akondolwele meya akalwiji, kaha atepulukile ngocho maswalale vahashile kuheta kuvikolo vyanganda. Omu vahetele vawanyine vikolo vyahululu, kaha vengilile nakufungulula nganda nakujiha mwangana. Kaha Kuluse apwile jino muka-kuyula Mbavilone.\nMumwaka vene uze Kuluse avilikile ngwenyi: 'Yehova nangulweze ngwenyi ngutungulule tembele yenyi muYelusalema. Kala mutu mwasaka kulisuula kwazana mumulimo kanou nahase kulinga vene ngocho.' Shikaho ngana muze Yehova ashikile, vaYuleya vavavulu vakindulukile kwimbo lyavo omu mwahichile myaka 70 kufuma haze Yelusalema vayinongesele. Ngocho, Kuluse akindulwishile jipasa jaulu napalata navyuma vyeka vize ambachile Nevukataneza mutembele. Unamono omu Yehova azachishile Kuluse akafwe vatu jenyi tahi?\n\"Mbavilone Yayinene yinashiuka, yinashiuka, yinapu jino chihela chakutwama vandemone.\"—Kusoloka 18:2","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/mikanda\/mbimbiliya-mijimbu-vyuma-namulinangula\/10\/mazu-vasonekele-hambango\/","date":"2019-03-26T12:55:05Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912205163.72\/warc\/CC-MAIN-20190326115319-20190326141319-00394.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000092983,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.000009298324585}","num_words":330,"character_repetition_ratio":0.059,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.149,"stopwords_ratio":0.13,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"KAPOSHI KAKUTALILA\nChihula: Iya apwa muka-kuhana wana wamunene mukaye kosena?\nChisoneka: Yak 1:17\nKuhana: Eyi mangazini yaKaposhi Kakutalila nayitukafwa tusakwilile wana waulemu atuhana Kalunga.\nNANGULENUNGA MUCHANO WAMUMBIMBILIYA\nChihula: Kalunga lijina lyenyi ikiye iya?\nChisoneka: Ji 83:18\nChishina: Lijina lyenyi ikiye Yehova.\nMUNAHASE KUWAHILILA MUTANGA YENU\nKujimbula: Tunakutalisa vindiyo yinakuhanjika hajitanga. [Talisa vindiyo yakujimbula mbuloshuwa yakwamba ngwavo, Munahase Kuwahilila muTanga Yenu.]\nKuhana: Nge munakusaka kutanga eyi mbuloshuwa vanasolola muvindiyo, kaha ngunahase kumihanayo chipwe kumilweza mwakuyitutulwila hakeyala yetu yahaInternet.\nSONEKA JILA YOVE YAKUHANYINAMO\nZachisenu vyakutalilaho evi mangana musoneke jijila jenu jakuhanyinamo","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jw-mukanda-kukunguluka\/november-2017-mwb\/jijila-jakwambulwilamo\/","date":"2019-03-24T09:11:08Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912203409.36\/warc\/CC-MAIN-20190324083551-20190324105551-00471.warc.gz","language":"lue","language_score":0.9999845028,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 0.9999845027923584}","num_words":87,"character_repetition_ratio":0.068,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.152,"stopwords_ratio":0.034,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"VATU vamwe nge vali nakusaka kutachikiza pezo yavo chipwe yavyuma vanakusaka kulanda, veji kuzachisanga vasona vavaHindu-Arabic. Mwomwo ika? Mwomwo vatu valinangula chikuma vaze vasonekele lilimi lyaArabic mulifuchi lyaIndia vakiko vaputukile jinambala twazachisa makumbi ano jakuputukila ha 0 nakuheta ku 9 nakujinangula vatu vakumafuchi akumulauko. Lunga umwe hakachi kavo apwile Muhammad ibn-Musa al-Khwarizmi. Lunga kana asemukilile mulifuchi lize vali nakuvuluka jino ngwavo Uzbekistan mumwaka wa 780 C.E., kaha vamuvuluka ngwavo \"kuluwa wamakumi aArabic.\" Mwomwo ika vamuvulukila ngocho?\n\"MUTU WATETE KULINANGULA MAKUMI MULILIMI LYAARABIC\"\nAl-Khwarizmi atuvile jila yakuzachishilamo jinambala jakufwana nge 10, na 100 namwakuwanyina makumi. Mumukanda wenyi waThe Book of Restoring and Balancing asonekelemo jila yakuwanyinamo makumi kana. Mulilimi lyaArabic lizu al-jabr lyalumbununa Kitab al-jabr wa'l-muqabala, muChingeleshi lyalumbununa algebra. Muka-kusoneka vyasayasi walijina lyaEhsan Masood ambile ngwenyi, algebra \"apwa makumi amalemu chikuma aze akundwiza kunangula chasayasi chosena.\" *\nMuka-kusoneka umwe walunga ambile ngwenyi, \"vaka-shikola vavavulu vali nakuyayavala ngwavo kachi al-Khwarizmi kanehele makumi kanako. Oloze al-Khwarizmi ambile ngwenyi anehele makumi kana mangana ashiwise mwakulavila vyuma mukusekasana, nahakulipangila luheto, mwakupimina vyuma, navyeka vyangana.\nOmu mwahichile myaka makulukaji, malunga valinangula makumi vakufwana nge Galileo naFibonacci navakwavo veka vaKumulauko, vasangejekele al-Khwarizmi ngwavo alingile kanawa kutuva jila yakuwanyinamo makumi kana. Jila yize Al-Khwarizmi alumbunwinemo makumi yakafwile vatu veka valinangule chikuma makumi akufwana nge arithmetic, natrigonometry. Echi chakafwile vaka-kulinangula veka vakumulauko valilongese makumi eka navyamumelu. (angles, triangles and advance studies in astronomy). *\nAlgebra: \"Apwa makumi amalemu chikuma\"\nVatu vaze vakavangijilenga kunangula chaal-Khwarizmi vatachikijile jijila jeka jajihya jamwakuzachishila jinambala jakufwana nge 10 chipwe 100 nakulinangula nawa jila yayihya yamwakuwanyina kusuhwa nakukuluka chachuma. Vaka-kutunga jizuvo vakuMututuko vazachishilenga jila kana mumyaka yakunyima shimbu kanda vakwavo vaKumulauko vatachikize jila kana. Kutwala muze vanangwileko vakwavo vaMuzilemu vamulifuchi lyavo vaze vapwile matunduke navafunge.\nMAKUMI AARABIC NAWATANDA\nOmu mwahichile lwola, milimo yaal-Khwarizmi vayalumwine mulilimi lyaLatin. Mutu uze atachikiza chikuma makumi wakulifuchi lyaItaly walijina lyaFibonacci (c. 1170-1250), uze nawa vavulukile ngwavo Leonardo wamunganda yaPisa atandakanyishile jinambala jaHindu-Arabic kumulauko walifuchi kana. Alinangwile makumi kana omu apwilenga muungeji wenyi wakuya kuMediterranean, kaha kutwala muze asonekele mukanda waBook of Calculation.\nKunangula chaAl-Khwarizmi chambachile myaka yayivulu numba vatu vachitachikize. Oloze jijila anangwililemo makumi kana yinatande jino musayasi namuchinyingi chakutunga makina, keshi nge mukusekasana kahako.\n^ par. 5 Algebra yamakumbi ano yazachisa vasona vakufwana nge x chipwe y vaze vemanyinako jinambala jize katwatachikijile hakusoneka makumi. Chakutalilaho, likumi lya x + 4 = 6 linalumbununa ngwavo nge 6 navafumisamo 4 nayipwa 2. Kulumbununa nge x yikiko 2.\n^ par. 7 Vaka-kulinangula vyamumelu vakiko vaputukile mwakupimina jimbango (angles and triangles). VaIzilamu vaze valinangula chikuma vapwile nakuzachisa makumi kana mangana vawane kuchihela kuze vavuluka ngwavo Mecca. VaMuzilemu veji kulombanga oku vanatalisa chameso kuMecca. Kweseka nachisemwa chavaMuzilemu nge mutu nafu hakumufunda veji kumutalisa kuMecca. Kaha nawa hakujiha kanyama veji kutalisa kuMecca.","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jimangazini\/g201505\/al-khwarizmi-algebra-aputukile\/","date":"2019-03-22T14:04:44Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912202671.79\/warc\/CC-MAIN-20190322135230-20190322161230-00462.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000046492,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000046491622925}","num_words":425,"character_repetition_ratio":0.061,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.156,"stopwords_ratio":0.092,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"UKALU\nLunga umwe ambile ngwenyi: \"Omu twalimbachile, ami napuwami katwatachikijile kanawa omu twatela kusolwela kavumbiko. Kacheshi nakulumbununa nge vishinganyeka vyaumwe vyapwile vyakwoloka kuhambakana vyamukwavoko, oloze vyalihandunwine kaha. Ngwashinganyekelenga ngwami puwami atelelele kunguvumbika chikuma muhanjikiso yenyi.\"\nPwevo umwe ambile ngwenyi: \"Lwola lumwe vangulelelele muchisemwa muze vatu veji kuhanjikilanga helu, nakuhanjika oku vanakupihisa kumeso, nakuvatwijiza vakwavo nge vali nakuhanjika. Hanjikiso kana twayimwenenga kupwa yakavumbi. Oloze chisemwa kana chalihandununa chikuma nachisemwa chalunga lyami.\"\nKavumbi kasakiwa muulo lwola lwosena. Munahase kusolola ngachilihi ngwenu mwavumbika muka-mahyenu?\nVYUMA MWATELA KUTACHIKIZA\nMalunga vasakiwa kuvavumbika mwomwo yavyuma vimwe. Mbimbiliya yalweza malunga ngwayo: \"Enu nawa mutu himutu azangenga pwevo lyenyi nganomu alizanga ivene.\" Yamba nawa ngwayo: \"Pwevo atela kupwa nakalemesa chikuma kuli lunga lyenyi.\" (Wavaka-Efwesu 5:33) Numba tuhu malunga namapwevo vasaka kuvazanga nakuvavumbika, oloze malunga vasaka kuvavumbika chikuma. Lunga umwe walijina lyaCarlos * ambile ngwenyi: \"Malunga vamona nge vakwechi uhashi wakukumisa vikokojola, naukalu, nakuzakama kanawa tanga. Nge pwevo mwavumbikanga lunga lyenyi mwomwo yakulinga vyuma kanevi, kaha vosena navanganyala chikuma.\" Pwevo umwe walijina lyaCorrine ambile ngwenyi: \"Lunga lyami eji kunguzanganga chikuma kachi nge ngunamuvumbika.\"\nMapwevo navakiko vasakiwa kuvavumbika. Chikupu vene lunga keshi kuhasa kuzanga puwenyi uze kavumbikako. Lunga umwe walijina lyaDaniel ambile ngwenyi: \"Ngwasaka kuvumbika vyuma mwashinganyeka puwami navize mwahanjika. Ngwasaka nawa kumwivwishisa kachi nge tunalimbalaka. Kuhona kwivwishisa ovyo puwami eji kwivwilanga ngocho kachalumbununa nge kangweshi kuhasa kumuvumbikako.\"\nVatu vamona kavumbi mujijila jakulisezaseza. Kupwa nakavumbi kachapwa kaha kushinganyeka ngwetu twavumbika muka-mahyetuko, oloze chapwa kulingisa muka-mahyetu amone chikupu ngwenyi twamuvumbika. Echi chikiko chishina alinangwile pwevo uze twavulukanga kumaputukilo mukamutwe kachihande kakwamba ngwavo \"Ukalu\". Ambile ngwenyi: \"Numba tuhu kangwashinganyekele ngwami kangwatwama nakavumbiko, oloze nge muka-mahyami angumwene ngwenyi mukiko ngwapwa, kaha ngwetelele kwalumunako vilinga vyami.\"\nVYUMA MWATELA KULINGA\nSonekenu vyuma vitatu eji kulinganga muka-mahyenu vize vyamilingisa mumuzange chikuma. Vyuma namusoneka vinahase kumikafwa mangana muvumbike chikuma muka-mahyenu.\nMuchalumingo chimwe kekesenu vilinga vyenu (keshi vyamuka-mahyenuko) muvyuma vino.\nHanjikiso yenu. Kuhehwojola chimwe chasolola nge \"vaka-kulimbata vaze vawahilila, nakutwama kanawa muulo wavo, veji kuhanjikanga vyuma vitanu vyamwaza hali muka-mahyamutu numba tuhu omu valikokojwesele umwe ahanjikile mazu amapi kuli mukwavo. Vaka-kulimbata vaze kavahanjika vyuma vyamwaza hali muka-mahyavoko vakiko vavula kulilukulula.\" *—Lushimbi lwamuMbimbiliya: Vishimo 12:18.\nLihulisenu ngwenu: 'Kutala ngweji kuhanjikanga nakavumbi kuli muka-mahyami tahi? Kutala ngwasaka kutokomenya lika hatutenga twenyi nakuhona kumusangejeka tahi? Uno ngweji kuhanjikanga ngachilihi kachi nge kuliko ukalu umwe?' Uno muka-mahyenu nahase kwitavila vyuma namukumbulula tahi?—Lushimbi lwamuMbimbiliya: Wavaka-Kolose 3:13.\nEsekenu echi: Fwilenu kusangejekanga muka-mahyenu numba halikumbi kamwe. Mwakulingila: Shinganyekenu havyuma vyamwaza vize mwamwene hakavanga kuli muka-mahyenu. Lijilisenu kulwezanga muka-mahyenu vilinga atwama navyo vize mwazanga chikuma.—Lushimbi lwamuMbimbiliya: Wavaka-Kolinde 1, 8:1.\nVilinga vyenu. Pwevo umwe walijina lyaAlicia ambile ngwenyi: \"Ngweji kuzatanga chikuma milimo yakukanda, kaha nge lunga lyami mwafumisa ivene malonga kumesa chipwe kulikoselawo, ngweji kwivwanga nge chikupu vene ngunyamalikita kaha nawa nguwamulemu muulo wetu.\"\nLihulisenu ngwenu: 'Kutala jila ngweji kumwenangamo muka-mahyami yasolola nge ngwamuvumbika tahi? Uno ngweji kupwanga nalwola lwakutwama hamwe namuka-mahyami tahi?' Uno muka-mahyenu nahase kwitavila vyuma namukumbulula tahi?\nEsekenu echi: Sonekenu jijila jitatu jize namusaka muka-mahyenu amisolwele kavumbi. Lwezenu muka-mahyenu naikiye asoneke. Kufumaho lihanenu mapapilo munasoneka mangana mutu himutu azachile hajijila jize nasoneka muka-mahyenyi. Fwilenu kuzachila havyuma nasoneka muka-mahyenu mangana musolole kavumbi. Nge hakachi kenu nahapwa umwe mwaputuka kusolola kavumbi, kaha mukwavo mwalinga mwomumwe.","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jimangazini\/tonenu-na6-2016-december\/mwakusolwela-kavumbi\/","date":"2019-03-26T13:31:31Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912205163.72\/warc\/CC-MAIN-20190326115319-20190326141319-00395.warc.gz","language":"lue","language_score":1.000009656,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000096559524536}","num_words":513,"character_repetition_ratio":0.069,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.152,"stopwords_ratio":0.111,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"MuFwilipi mwapwile ngamba wapwevo wakanyike, uze apwile nandemone. Uze ndemone azachishilenga ou kanyike wapwevo kuhanjika vyuma vyakulutwe, kaha awanyinenga jimbongo jajivulu nakujitwala kuli vakaka jenyi. Omu Paulu naShilase vayile kuFwilipi uze kanyike wapwevo avakavangijile lika hamakumbi amavulu. Ngocho, uze ndemone amulingishile atambakanenga ngwenyi: \"Ava malunga hivandungo jaKalunga Wakulitulaho Chikuma.\" Kufumaho, Paulu alwezele uze ndemone ngwenyi: 'Mulijina lyaYesu, lovoka muli ikiye!' Ngocho uze ndemone alovokele muli uze kanyike wapwevo.\nOmu vakaka jauze kanyike wapwevo vatachikijile jino ngwavo kaveshi kuwananga jimbongo kuli ikiyeko vapihilile chikuma. Kaha vakwachile Paulu naShilase nakuvatwala kuli vaka-kuyula, nakwamba ngwavo: 'Ava malunga kaveshi nakukavangiza lushimbiko, kaha vali nakuneha liwayanga munganda yetu!' Jino vaka-kuyula vahanyine lushimbi lwakuveta Paulu naShilase nakuvakasa mukamenga. Ngocho, muka-kulama kukamenga avatwalile mukapete kamukachi muze mwapwile milima chikuma nakuvahaka mujikuli.\nOmu Paulu naShilase vapwile nakwimba myaso yakwalisa Yehova, vafunge vakwavo vapwile nakwivwilila. Jino mukachi kaufuku kwejile mundenda uze wanyikishile chihela chakamenga. Kaha vikolo vyosena vyakukamenga vyasokolokele, kaha malenge akasunukile, jikuli nawa jazokokele. Uze muka-kulama kukamenga alahile washi mukamenga kaha awanyine vikolo vyosena vyahululu. Ngocho ashinganyekele ngwenyi vafunge vosena vanachinyi, kaha ambachile poko yenyi yamukwale mangana alijihe.\nHahaze vene, Paulu atambakanyine ngwenyi: 'Kanda ulilemekako, tuvosena mutuli muno!' Jino uze muka-kulama kukamenga alahile nakuya nakulimbila kumahinji aPaulu naShilase. Kufumaho, avahulishile ngwenyi: \"Vyuma muka ngwatela kulinga mangana vangulwile?\" Jino vakiko vamulwezele ngwavo: 'Ove navakuzuvo yove mwatela kufwelela Yesu.' Shikaho, Paulu naShilase vaputukile kuvanangula mazu aYehova, kaha ikiye navakuzuvo yenyi vosena vavambapachishile.\n\"Vatu navakamikwatanga nakumiyanjisa, kaha navakamitwalanga kujisunangonga namutumenga. Navakamitwalanga nawa kumeso avamyangana navanguvulu mwomwo yalijina lyami. Echi nachikamilingisa mukahane vatu unjiho.\"—Luka 21:12, 13","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/mikanda\/mbimbiliya-mijimbu-vyuma-namulinangula\/14\/muka-kulama-kukamenga-mwalinangula-muchano\/","date":"2019-03-26T20:24:38Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912206016.98\/warc\/CC-MAIN-20190326200359-20190326222359-00309.warc.gz","language":"lue","language_score":1.000009656,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000096559524536}","num_words":252,"character_repetition_ratio":0.075,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.15,"stopwords_ratio":0.099,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"Vatu veji kuzachisanga jijila jakulisezaseza hakukafwa vaze vali nakulishona. Oloze echi kacheshi nakulumbununa nge josena japwa jamwenemweneko. Chakutalilaho, vatu vamwe vanahase kumikanyisa kulila chipwe kulishona mujila yeka. Veka vanahase kumilweza mulile chikuma nakulitapwojola. Oloze Mbimbiliya yahanjika vyuma vyamwaza hachihande kana vize vetavila navaka-kuhehwojola makumbi ano.\nMuvisemwa vimwe, vatu vamona malunga vaze veji kulilanga kupwa vakuhehela. Kutala twatela kwivwa sonyi kulila numba vene hakachi kavatu tahi? Vaka-kuka misongo yakuwongo vawana nge kulila yapwa hijila yimwe yakulishonenamo. Kaha nawa lwola lumwe kulila chinahase kumikafwa mwivwengako kumuchima hwo. Oloze nge namulishonena kaha mumuchima, munahase kulinehela ukalu. Mbimbiliya kayakundwiza vishinganyeka vyakwamba ngwavo kulila chapwa chakuhenga chipwe chasolola mutu kupwa wakuhehelako. Achitalenu hali Yesu. Numba tuhu apwile nangolo jakusangula vafu, oloze alilile sepa lyenyi Lazalu hakachi kavatu.—Yowano 11:33-35.\nKakavulu kupihilila nachikiko chapwa jila yimwe yakulishonenamo, chikumanyi nge mutu tuli nakulishona nafu mukukasumuna. Kwatwama vyuma vyavivulu vyeji kulingisanga mutu uze ali nakulishona apihilile. Vyuma vimwe shina hanjikiso yavatu yayipi chipwe nge mutu umwe twavumbika chikuma mwahanjika vyuma vyakuhenga hali uze nafu. Mike wakuSouth Africa ambile ngwenyi, \"Ngwapwile namyaka yakusemuka 14 omu afwile tata. Kahomu twapwile hachipeji, mukulwane wamuchachi yaAnglican atulwezele ngwenyi Kalunga ali nakusaka vatu vavilinga vyamwaza, shikaho ali nakuvambachila washiwashi. * Echi changukolele chikuma kumuchima mwomwo twasakile kutwama hamwe natata. Numba tuhu munahichi myaka 63 kufuma halwola kana, oloze cheji kungukolanga lika.\"\nVatu vamwe veji kulihananga nawa mulonga chikumanyi nge mutu nafu mukukasumuna. Veji kuliveyanga ngwavo 'Nge twalingangako munganji mukananga, pamo kachi kafwileko.' Nyi pamo valikokojwesanga kalinwaha namutu uze nafu. Echi chinahase kuwezela kuushona wavo.\nKachi nge muli nakulihana mulonga chipwe kupihilila hamutu uze nafu, kachapwa chamwaza kulamina vyuma kana kumuchimako. Lwezenuko sepa lyenu uze mwamivwilila nakumikafwa mumone ngwenu navakwenu vavavulu vaze vafwisaho lyehi veji kwivwanga mwomumwe. Mbimbiliya yatulweza ngwayo: \"Sepa wamwenemwene eji kuzanganga sepa lyenyi shimbu yosena, kaha napu nge hindumbwenyi uze mwamukafwa mulwola lwavihuli.\"—Vishimo 17:17.\nSepa wamwenemwene wakulikata nenyi nge muli muushona shina Tengi yetu Yehova Kalunga. Ngocho lombenunga kuli ikiye namuchima wosena mwomwo \"amizakama.\" (WaPetulu 1, 5:7) Kaha nawa atufwelelesa ngwenyi vosena vaze navalomba kuli ikiye mwavahana \"kuunda chaKalunga chize chahambakana kunangakana chosena\" chize nachikinga michima yavo navishinganyeka vyavo. (Wavaka-Fwilipi 4:6, 7) Zachisenunga nawa Mazu enyi Mbimbiliya amivendejeke. Nachipwa chamwaza kusoneka visoneka vize navimivendejeka. (Talenu lipwata.) Nachiwaha nawa nge namulamina mumutwe visoneka vimwe. Kushinganyeka havisoneka kana nachimikafwa chikumanyi naufuku nge muli uka wenu kaha nawa tulo vauchi.—Isaya 57:15.\nKalinwaha ngana, Jack wamyaka yakusemuka 40 afwisanga puwenyi uze navijinga musongo wakasa. Ahanjikile ngwenyi lwola lumwe eji kwivwanga uli chikuma. Oloze kulomba chinamukafwe chikuma. Ambile ngwenyi, \"Nge ngunalombo kuli Yehova, kangweshi kwivwa cheka uliko. Kakavulu nge ngunahinduka naufuku, cheji kungukaluhwilanga kusavala cheka. Oloze nge ngunatange Visoneka vyakunguvendejeka, nakushinganyekaho nakulomba kuli Kalunga, ngweji kwivwanga kumuchima undutu. Kutwala muze ngweji kuyanga mutulo.\"\nMwanapwevo Vanessa uze afwisanga naye kalinwaha mwomwo yamisongo, naikiye namono omu kulomba chinamukafwe. Ambile ngwenyi, \"Nge nguli nakupindasana navishinganyeka, ngweji kuvulukanga lijina lyaKalunga nakulila. Yehova eji kwivwililanga kukulomba chami nakungukafwa lwola lwosena.\"\nVaka-kukafwa vatu vaze vanafwisa veji kulwezanga vatu vaze vanahombo chikuma mwomwo yaushona valingeko vyuma vimwe vyakukafwa vakwavo chipwe kwazana mumilimo yimwe yakukafwa vatu muchitungilo. Echi chinahase kulingisa mutu awahilile nakukehesako ushona. (Vilinga 20:35) Vaka-Kulishitu vaze vafwisaho lyehi vanawane nge kulingako vyuma vimwe vyakukafwa vakwavo chinavavendejeka chikuma.—Wavaka-Kolinde 2, 1:3, 4.","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jimangazini\/kaposhi-kakutalila-na3-2016-may\/vyuma-navimikafwa-mumike-nge-muli-nakulishona\/","date":"2019-03-25T22:25:13Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912204461.23\/warc\/CC-MAIN-20190325214331-20190326000331-00085.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000097752,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000097751617432}","num_words":512,"character_repetition_ratio":0.046,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.158,"stopwords_ratio":0.131,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"Vatu mukaye kosena vanakusakiwa kuvavendejeka. (Kwa 4:1) Mukakweji wosena waSeptember, natuhana vatu Kaposhi Kakutalila uze ali nachihande chakuvendejeka vatu. Hanenu eyi mangazini kuvatu vosena. Oloze hakuwana nge tweji kufwilanga kuhanjika navatu mangana tuvavendejeke, ngocho katweshi kuseza jimangazini jetu hamembo haze kaheshi vatuko.\nVYUMA MWATELA KUHANJIKA\n\"Shimbu jimwe tuvosena twasakiwa kutuvendejeka. Uno kulihi tunahase kuchiwana? [Tanga 2Ko 1:3, 4.] Eyi mangazini yaKaposhi Kakutalila yinalumbununa omwo Kalunga eji kutuvendejekanga.\"\nNge mutu nawahilila nakutambula mangazini kaha, . . .\nMUTALISENU VINDIYO YAKWAMBA NGWAVO MWOMWO IKA TWATELA KULINANGWILA MBIMBILIYA?\nPutukenu jino chilongesa chaMbimbiliya\nMULWEZENU VYUMA NAMUKASHIMUTWILA OMU NAMUKAKINDULUKILAKO\nMuhulisenu chihula chize namukashimutwila omu namukakindulukilako chakufwana nge \"Mwomwo ika Kalunga etavishila kuyanda?\"","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jw-mukanda-kukunguluka\/august-2016-mwb\/kunoneka-chakukunguluka-aug29-sep4\/mulimo-wakulipwila-kaposhi-kakutalila\/","date":"2019-03-26T20:51:36Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912206016.98\/warc\/CC-MAIN-20190326200359-20190326222359-00541.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000083447,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000083446502686}","num_words":101,"character_repetition_ratio":0.061,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.155,"stopwords_ratio":0.099,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"VAKA-KULISHITU vamulikulukaji lyamyaka lyakulivanga vambulwile \"mujimbu wamwaza waWangana\" kuvatu vavavulu. (Mateu 24:14) Vamwe vayilenga nakumafuchi eka nakwambulula mujimbu. Chakutalilaho, kaposetolo Paulu azachililenga umishonali nakulifuchi lize vanakuvuluka makumbi ano ngwavo Turkey. * Kaha kuheta mu 2014, omu mwahichile myaka 2,000, kwapwile cheka mulimo wakulipwila wakwambulwila muTurkey. Mwomwo ika kwapwilile kwambulula kanechi chakulipwila? Kaha veya vazachile mulimo kana?\n\"KWAHOLA?\"\nMuTurkey muli vaka-kwambulula vakuzomboka 2,800, oloze mwatwama vatu jimiliyoni 79. Echi chinalumbununa nge mutu umwe atela kwambulila vatu 28,000. Hakuwana nge vaka-kwambulula vavandende, ngocho kavahashile kwambulila vatu vavavuluko. Shikaho, vanonekele mulimo wakulipwila mangana vambulile vatu vavavulu hakashimbu kakandende kaha. Ngocho vandumbwetu 550 vakufuma kumafuchi eka vaze vahanjika lilimi lyaTurkish vayile kuTurkey vakazachile hamwe navandumbwavo vakulifuchi kana. Nganyo muka yafuminemo?\nVambulilile vatu vavavulu chikuma. Vandumbwetu muchikungulwilo chimwe chamuIstanbul vasonekele ngwavo: \"Omu vatumwene vatu, vatuhulishile ngwavo: 'Uno muli nakukunguluka chakulipwila tahi? Tunakumona Vinjiho jaYehova vali nakuhitangana.'\" Kaha vandumbwetu vamuchikungulwilo chamuIzmir vasonekele ngwavo: \"Lunga umwe uze azachililenga hachitulilo chajiminyau ejile kuli kalama umwe nakumuhulisa ngwenyi, 'Kwahola? Chili nakusoloka nge muli nakuzata natwima chikuma jino.'\" Chikupu vene, vatu vamwene mulimo vapwile nakuzata vandumbwetu.\nVandumbwetu vaze vafumine kumafuchi eka valivwishile kuwaha kuzata mulimo kana. Steffen wakuDenmark, ambile ngwenyi: \"Hakumbi hakumbi ngwambulililenga vatu vaze kanda vachivwengaho lyehi lijina lyaYehova. Ngwalivwile ngwami nguli nakulingisa lijina lyaYehova valitachikize kuvatu.\" Jean-David wakuFrance ambile ngwenyi: \"Twambulwile jola jajivulu mumukwakwa umwe kaha. Chuma kana chawahile chikuma. Vatu vavavulu kavatachikijile Vinjiho jaYehovako. Hakala limbo twayilenga twawanyinenga vatu vakuwahilila, ngocho twavatalishilenga jivindiyo nakuvasela mikanda.\"\nVandumbwetu 550 vaze vazachile ou mulimo wakulipwila vahanyine vatu mikanda 60,000 muvyalumingo vivali kaha. Chikupu vene, ou mulimo wakafwile vaka-kwambulula vambulile vatu vavavulu chikuma.\nVandumbwetu vapwile jino natwima chikuma. Ou mulimo wakulipwila wakunywile vandumbwetu vamulifuchi kana vazange chikuma kwambulula. Ngocho vavavulu vazangile jino kuzata mulimo washimbu yosena. Kahomu mwahichile tukweji 12, hali vapayiniya vashimbu yosena muTurkey haliwezelele veka vavahya 82.\nVandumbwetu vaze vafumine kumafuchi eka vahanjikile omu kuzata mulimo kanou wakulipwila chavakafwile nomu vakindulukile kumembo avo. Ndumbwetu wapwevo Şirin wakuGermany, asonekele ngwenyi: \"Vandumbwetu muTurkey vapwa vakukasunuka kwambulila vatu mumikwakwa. Oloze ami ngweji kwivwanga sonyi kwambulula mukutulukila. Ngocho ngwawahililile chikuma kwazana mumulimo kanou wakulipwila mwomwo kulomba nakulondezeza chakutalilaho chavandumbwetu vyangukafwile nguhamuke kuhanjika navatu. Ngwahashilenga nakwambulwila mumikwakwa yahita kwishi yamavu nakuhana vatu jitalakiti. Makumbi ano jino kangweshi nasonyi chikumako.\"\nJohannes wakuGermany ambile ngwenyi: \"Ngwalinangwile vyuma vyavivulu hakuzata ou mulimo wakulipwila. Vandumbwetu muTurkey vasaka kuzata nangolo javo josena vanangule vatu vavavulu muchano. Veji kwambulilanga vatu kala lwola. Ngocho omu ngwakindulukile kuGermany, ngwafwililile kulondezeza twima yavo. Kaha ngweji kwambulilanga jino vatu vavavulu kuhambakana muze ngwalingilenga hakavanga.\"\nZeynep wakuFrance ambile ngwenyi: \"Kwazana mumulimo kanou wakulipwila changukafwile ngupwenga nguwakuhamuka nakufwelela chikuma muli Yehova.\"\nVandumbwetu muchikungulwilo valizangile chikuma. Vandumbwetu vakufuma kumafuchi akulisezaseza valinungile hamwe nakulizanga. Jean-David uze twavulukanga ambile ngwenyi: \"Vandumbwetu vatusolwelelenga chisambo.\" Ambile nawa ngwenyi: \"Vatumwene kupwa tumasepa javo, kaha nawa nge tuvausoko javo. Vatusanyikilenga kujizuvo javo. Kweseka nomu ngwatangilenga mumikanda yetu, ngwatachikijile ngwami etu Vinjiho mukaye kosena twatwama mutanga yimwe. Oloze chuma kana ngwachimwene jino nameso ami kapu. Ngweji kwivwanga kuwaha hakupwa nguChinjiho chaYehova, kaha ngweji kumusakwililanga hakunguneha mutanga kaneyi.\"\nClaire wakuFrance ambile ngwenyi: \"Numba twafumine kuDenmark, kuFrance, kuGermany, chipwe kuTurkey, oloze tuvosena twapwile tuvamutanga yimwe. Chapwile kwijiva nge Kalunga nafumisako jingiza jamafuchi.\"\nStéphanie wakuFrance ambile ngwenyi: \"Hakuzata mulimo wakulipwila, twalinangwile nge chuma cheji kutununganga hamwe shina zangi yakuzanga Yehova keshi chisemwa chipwe lilimi ahanjika mutuko.\"\nVIKUNGULWILO VYANGANYALILE MWAMUNENE\nVandumbwetu vaze vafumine kumafuchi eka vaze vazachile ou mulimo wakulipwila, vashinganyekele kukinduluka cheka kuTurkey mangana vakakafwe vandumbwavo kwambulula. Vamwe vanaluka lyehi. Ava vandumbwetu twatela kuvasangejeka chikuma.\nChakutalilaho, kwatwama lizavu limwe lyavaka-kwambulula 25 lyatwama kwakusuku nachikungulwilo. Hamyaka yayivulu, lizavu kana lyapwilenga nakalama umwe kaha. Oloze kuheta mu 2015, vandumbwetu mulizavu kana vawahililile chikuma hakutambula vandumbwavo 6 kufuma kuGermany nakuNetherlands vaze vejile nakuvakafwa.\nKUZACHILA KUZE KUNAKUSAKIWA VAKA-KWAMBULULA\nVandumbwetu vaze vanazachilanga muTurkey veji kwivwanga ngachilihi hachiyoyelo chavo mulifuchi kana? Numba tuhu lwola lumwe chapwa chachikalu kutwama mulifuchi lyeka, oloze kuya nakuzachila kuze kunakusakiwa vaka-kwambulula cheji kunehanga nganyo yayinene. Achitalenu omu vahanjikile vandumbwetu vamwe:\nFederico wakuSpain uze ambata, wamyaka 41, ambile ngwenyi: \"Kuhona kupwa navikumba vyavivulu cheji kungukafwanga ngupwenga nguwakulihehwa, nakupwa nalwola lwakulinga vyuma vyavilemu chikuma.\" Kutala Federico nahase kukolezeza vakwavo vazate mulimo kana tahi? Eyo, ambile ngwenyi: \"Mulimo kana wamwaza. Nge namuya kulifuchi lyeka mangana mukanangule vatu vyaYehova, kaha nachisolola nge mwapendamina hali ikiye amikafwe. Ngocho namumona chikupu ngwenu Yehova ali nakumizakama chikuma.\"\nRudy wakuNetherlands uze ambata, wamyaka 57, ambile ngwenyi: \"Kuya nakuzachila kuze kuli nakusakiwa kukafwa nakunangula vatu muchano uze kanda vachivwengaho lyehi cheji kusuulwisanga chikuma. Cheji kwivwisanga nawa kuwaha hakumona vatu vanetavila muchano.\"\nSascha wakuGermany uze ambata, wamyaka 42 ambile ngwenyi: \"Kala lwola ngweji kupwanga muwande, ngweji kuwananga vatu vaze kanda vachivwengaho lyehi muchano. Ngocho kuvanangula vatachikize Yehova cheji kungusuulwisanga.\"\nAtsuko wakuJapan uze asomboka, wamyaka 36 ambile ngwenyi: \"Kunyima ngwalombelenga ngwami Alamangetone yizenga washi. Oloze kwiza nakuzachila kuTurkey changulingisa ngusakwilile Yehova hakutalilila vatu chikoki. Kumona omu Yehova ali nakutwaminyina mulimo wakwambulula mukaye kosena cheji kungulingisanga ngufwile kupandama chikuma kuli ikiye.\"\nAlisa wakuRussia, uze ali namyaka 31, ambile ngwenyi: \"Kuzachila Yehova mumulimo kana chinangukafwe ngumakile kuwaha chenyi chosena.\" (Samu 34:8) Ambile nawa ngwenyi: \"Yehova kapwa kaha Tatako, oloze apwa nawa Sepa lyami wahamuchima, kaha ngweji kupendaminanga hali ikiye lwola lwosena. Ngwapwa nguwakuwahilila mukuyoya chami, kaha ngweji kulivwisanga kuwaha vyuma vyavivulu hakuzata mulimo kana.\"\n'TALENU MANDE'\nMulimo wakulipwila wapwile muTurkey walingishile vatu vavavulu vevwenga mujimbu wamwaza. Chipwe ngocho, kuli jingalila jajivulu kuze kanda kuhete mujimbu kana. Vatu vosena vaze veji kuyanga kuTurkey veji kwambulilanga vatu vaze kanda vachivwengaho lyehi vyaYehova. Kutala namusaka kuzachila kungalila yakufwana ngana tahi? Nge mukiko, kaha tuli nakumikolezeza ngwetu: \"Andulenu meso enu mutale mande, kaha namumona ngwenu anatomasana lyehi, anatemo kwaha.\" (Yowa. 4:35) Kutala namulisuula kuya nakuzachila kukala lifuchi kuze mande \"anatomasana lyehi, anatemo kwaha\" tahi? Nge mukiko, kaha putukenu kuliwahisa mangana mutesemo vyuma kana. Tachikizenu ngwenu, kuzata chikuma nakutandakanyisa mujimbu wamwaza \"kuvihela vyakwakusuku vyahamavu\" nachiminganyalisa mwamunene chikuma.—Vili. 1:8.\n^ par. 2 Talenu mbuloshuwa yakwamba ngwavo \"See the Good Land,\" mafwo 32-33.","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jimangazini\/kaposhi-kakutalila-wakulinangula-july-2017\/valisuwile-namuchima-wosena-mu-turkey\/","date":"2019-03-20T10:05:59Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912202324.5\/warc\/CC-MAIN-20190320085116-20190320111116-00332.warc.gz","language":"lue","language_score":1.000009656,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000096559524536}","num_words":939,"character_repetition_ratio":0.075,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.155,"stopwords_ratio":0.121,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"Kweseka naJishimbi vahanyine Mose, lunga uze asakilenga kulukulula puwenyi atelelele kumusonekela mukanda wakujiha ulo. Echi chakafwilenga vatu kuhona kulukulula mapwevo javo hakala mulonga. Oloze vatwamina vamukwitava vamumakumbi aYesu valumwine jishimbi mangana chipwenga chachashi kulukulula mapwevo, ngocho malunga valukulwilenga mapwevo javo hakala mulonga. (vishina vyakulinangula vyamumukanda waMak 10:4, nwtsty; \"mwalukulula pwevo lyenyi,\" \"navulumuna mulonga waukoji kuli pwevo lyenyi\" vishina vyakulinangula vyamumukanda waMak 10:11, nwtsty) Yesu ambile ngwenyi, Yehova Kalunga ikiye ahakileko ulo. (Mak 10:2-12) Ngocho vatu vaze valimbata veji kupwanga \"mujimba umwe.\" Kweseka namujimbu wamumukanda asonekele Mateu, ulo unahase kufwa kuvanga kaha nge muka-mahya amutu nalingi \"mulonga waujila.\"—Mat 19:9.\nVatu vavavulu makumbi ano kavamona ulo ngana muze aumwene Yesuko, oloze ngana muze vaumwenenga vaFwaliseu. Mwomwo vatu vakukaye veji kufwilanga kulilukulula nge muulo wavo muli ukalu. Oloze vaka-Kulishitu vaze valimbata veji kulamanga jishiko javo jamuulo, nakuzata nangolo mangana vahase kukumisa ukalu hakukavangiza jindongi jamuMbimbiliya. Talenu vindiyo yakwamba ngwavo, Zangi naKavumbi Vyeji Kunehanga Kulinunga Mutanga. Kufumaho kumbululenu vihula vinakavangizaho:\nMunahase kuzachisa ngachilihi chisoneka chaVishimo 15:1 muulo wenu, kaha mwomwo ika chapwila chachilemu kulinga ngocho?\nUno kukavangiza mazu ahali Vishimo 19:11 nachimikafwa ngachilihi mulihende kuukalu?\nVihula muka mwatela kulihulisa kachi nge ulo wenu unakusaka kufwa, muchishishisa chakushinganyeka kulilukulula?\nUno kukavangiza mazu atwama hali Mateu 7:12 nachimikafwa ngachilihi mupwenga malunga chipwe mapwevo vamwenemwene muulo?","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jw-mukanda-kukunguluka\/may-2018-mwb\/kunoneka-chakukunguluka-may14-20\/kalunga-nanungu-hamwe\/","date":"2019-03-23T21:32:18Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912203021.14\/warc\/CC-MAIN-20190323201804-20190323223804-00526.warc.gz","language":"lue","language_score":1.000009656,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000096559524536}","num_words":202,"character_repetition_ratio":0.053,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.166,"stopwords_ratio":0.079,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"Omu vandoji javaIsalele vayile munganda yaYeliko, vatwaminenga muzuvo yapwevo walijina lyaLahave. Jino mwangana wamuYeliko atachikijile chuma kana, ngocho atumine maswalale vayenga kuzuvo yaLahave. Oloze ikiye aswekele vaze vandoji hamulungu wazuvo nakwonga maswalale vayenga. Kufumaho, alwezele vaze vandoji ngwenyi: 'Nangumikafwa mwomwo ngunatachikiza ngwami Yehova ali kusali yenu kaha namufungulula lifuchi lino. Shikaho, ngushikenu ngwenu namukayovola vaka-tanga yami.'\nNgocho, vaze vandoji valwezele Lahave ngwavo: 'Natulama lushiko elu ngwetu katweshi kukalemeka mutu numba umwe wakuzuvo yoveko.' Kaha vambile cheka ngwavo: 'Ukakase mukole uchila munjanena yove, kaha tanga yove yosena nayikayovoka.'\nKaha Lahave alowelele vaze vandoji munjanena kuzachisa mukole. Kaha vayile kujipili nakuswama hamakumbi atatu shimbu kanda vakindulukile kuli Yoshuwa. Jino vaIsalele vazaukile Kalwiji Yotau nakulizanga mangana vakatambule lifuchi. Yeliko ikiko yapwile nganda yatete kufungulula. Yehova avalwezele vajinguluke nganda kana kamwe halikumbi hamakumbi 6. Jino halikumbi lyakusokesa 7 vayijingulukile mapapa 7. Kaha vapilishitu vembile jineta, ngocho maswalale vatambakanyine nalizu lyakukanguka. Jikembwe janganda jashiukile. Oloze zuvo yaLahave yize yapwile hakembwe kayashiukileko. Shikaho, Lahave natanga yenyi vayovokele mwomwo vafwelelele Yehova.\n\"Chochimwe naLahave nawa . . . kutala kavamuvulukile kupwa wakwoloka havilinga vyenyi omu alingile hanatambula lyehi vaze tunganda nachisambo nakuvalweza vayenga mujila yekako nyi?\"—WaYakova 2:25","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/mikanda\/mbimbiliya-mijimbu-vyuma-namulinangula\/6\/lahave-aswekele-vandoji\/","date":"2019-03-24T03:03:18Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912203168.70\/warc\/CC-MAIN-20190324022143-20190324044143-00001.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000090599,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000090599060059}","num_words":182,"character_repetition_ratio":0.06,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.153,"stopwords_ratio":0.088,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"UKALU\n\"Omu twapwilenga naukalu muulo wetu, pwevo lyami alwezelenga visemi jenyi ukalu kana. Kaha vaise vangusanyikilenga nakungukafwa haukalu kana. Oloze chuma kana kachangwivwishile kuwahako.\"—James. *\n\"Kakavulu mawenu ahanjikilenga ngwenyi, 'nguli nakushinganyeka mwanami. Eji kuhanjikanga omu valikachilenga namwanenyi, kaha cheji kungulingisanga nguliveye kusomboka kuli mwanenyi nakwivwisa chikela mawenu.\"—Natasha\nUno ukalu wavisemi unahase kwingila muulo wavana vavo tahi?\nVYUMA MWATELA KUTACHIKIZA\nUlo weji kununganga valunga napwevo. Mbimbiliya yahanjika ngwayo lunga uze mwambata \"mwakaseza ise nanaye nakukalipanjika napwevo lyenyi.\" Omu mukiko chapwa nakuli pwevo kutalisa kuli visemi jenyi. Nge nasomboka, Mbimbiliya yahanjika ngwayo veji kupwanga 'mujimba umwe.' Veji kupwanga jino hitanga yimwe.—Mateu 19:5.\nUlo wenu wapwa waulemu kuhambakana visemi jenu. Muka-kulonga malo umwe walijina lyaJohn M. Gottman ambile ngwenyi, \"Chuma chachilemu kuli vaka-kulimbata shina kulivumbika. Kuzachila hamwe namuka-mahyenu chasaka kusosolokako kuli visemi jenu chipwe vasongo jenu navayaya jenu.\" *\nVisemi vamwe chinahase kuvakaluhwila kutachikiza ulo wavana vavo. Mukweze umwe uze ambata ambile ngwenyi: \"Omu twapwile kanda tulimbate, puwami ahakilenga vyuma vahanjikilenga visemi jenyi kulutwe. Oloze omu twalimbachile, vanaye vamwene ngwavo kwapwile mutu weka uze apwile wamulemu kuhambakana vakiko. Echi chavakaluhwilile kuchitavila.\"\nNavaka-kulimbata vavahya vamwe chinahase kuvakaluhwila. James uze twavulukanga lyehi ambile ngwenyi: \"Kupwa navaisowenu navanokowenu kachapwa nge kupwa namasepa kahako. Chapwa kwijiva nge mutu nambe ngwenyi, 'Uli namasepa vavahya vavali, numba unasake numba kawasakileko.' Numba tuhu navakwivwisa kupihya kumuchima, vanapu hitanga yove!\"\nVYUMA MWATELA KULINGA\nNge munalivundula namuka-mahyenu mwomwo yachihande chize chinafumu kuli vaisowenu chipwe vanokowenu, kaha kumisenu ukalu kana mukuunda. Kavangizenu mazu amuMbimbiliya akwamba ngwavo \"sakasaka kuunda, uchikavangizenga.\"—Samu 34:14.\nHakusaka mulinge chuma kana, talenu vyakutalilaho vino. Vyakutalilaho kana navihanjika hali lunga chipwe hali pwevo. Oloze vyuma vili muvyakutalilaho kana navimikafwa mwakukumishila ukalu nge munalivundula navaisowenu navanokowenu.\nNge puwenu mwamilweza ngwenyi mwatela kulivwasana navanokowenu. Oloze cheji kumikaluhwilanga kulivwasana navanokowenu.\nEsekenu echi: Shimutwilenu ukalu kana napuwenu nakupwa namuchima wakulivwasana. Ukalu kaweshi omu mweji kumonanga vanokowenuko, oloze omu mweji kumonanga puwenu uze mwalishingile kuzanganga lwola lwosena. Halwola lwakushimutwila chihande kana, wanenu jijila jivali jize najimikafwa mulivwasanenga navanokowenu nakujikavangizanga. Omu puwenu mwamona muli nakufwila kuhonesa ukalu kana, mwamivumbikanga chikuma.—Lushimbi lwamuMbimbiliya: Wavaka-Kolinde 1, 10:24.\nNge lunga lyenu mwamilweza ngwenyi mweji kuhakanga chikuma muchima kuli visemi jenu kuhambakana ikiye.\nEsekenu echi: Shimutwilenu ukalu kana nalunga lyenu nakuhunanana havishinganyeka vyenyi. Oloze muchima wenu wakuvumbika chikuma visemi jenu kawatela kwivwisa woma lunga lyenuko. (Vishimo 23:22) Chipwe ngocho, mwatela kumufwelelesa muhanjikiso namuvilinga ngwenu apwa wamulemu kuhambakana visemi jenu. Echi nachimulingisa alivwe nge apwa wamulemu hamwe navisemi jenu.—Lushimbi lwamuMbimbiliya: Wavaka-Efwesu 5:33.\nNge puwenu eji kuyanga kuli vanokowenu vamukafwe muchishishisa chakwiza kuli enu.\nEsekenu echi: Shimutwilenu chihande kana napuwenu nakulivwasana vyuma vize mwatela kuzachilaho. Fwilenu kupwa namuchima wauvwovu. Kutala chapwa chachipi kushimutwila ukalu nachisemi tahi? Uno lwola muka lwamwaza mwatela kushimutwila navo? Nge muvosena muvavali namulivwasana havyuma vimwe, kaha munahase kukumisa ukalu kana.—Lushimbi lwamuMbimbiliya: Wavaka-Fwilipi 4:5.","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jimangazini\/g201503\/kutwama-kanawa-navaisowenu-navanokowenu-ukalu\/","date":"2019-03-19T19:58:15Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912202125.41\/warc\/CC-MAIN-20190319183735-20190319205735-00331.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000097752,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000097751617432}","num_words":444,"character_repetition_ratio":0.058,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.156,"stopwords_ratio":0.119,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"Ezela aliwahishile vyaungeji wakukinduluka kuYelusalema\nEzela mwatambula lisesa kufuma kuli Mwangana Alatakaseleke akinduluke kuYelusalema mangana akakolezeze vakwavo vakazachile hamwe Yehova nakutungulula tembele\nMwangana ahanyine Ezela \"vyuma vyosena vize alombele\" vyakuzuvo yaYehova vyakufwana nge ulu, napalata, natiliku, navinyo, namaji namungwa, kaha vyuma vyosena evi vyafwikile kafwe jimbongo jakuAmerica jakuheta kujindola $100,000,000 kweseka nakulava chamakumbi ano\nEzela afwelelele ngwenyi Yehova mwakinga vangamba Jenyi\nUngeji wakukinduluka kuYelusalema wapwile waukalu\nVapulasanyine mumusenge wakuzwangala, kaha ungeji kana wapwile natunda yakuheta kafwe kujikilomita 1,600\nUngeji wavo wambachile tukweji 4\nVaze vakindulukile vatelele kupwa nalufwelelo lwakukola, natwima mukulemesa chamuchano kaha nawa vatelele kupwa vakumika\nEZELA AMBACHILE . . .\nUlu napalata vize vyalemene kuhambakana hajitalende 750 chipwe kweseka nakulema chavakungulu javanjamba vatatu vamuAfrica\nUKALU VAHICHILEMO HAKUKINDULUKA KUYELUSALEMA. . .\nVihwanga, nalikundu natututu vavapi","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jw-mukanda-kukunguluka\/january-2016-mwb\/kunoneka-chakukunguluka-jan25-31\/vangamba-jakalunga-mukanda-waezela\/","date":"2019-03-23T21:35:29Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912203021.14\/warc\/CC-MAIN-20190323201804-20190323223804-00528.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000059605,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000059604644775}","num_words":117,"character_repetition_ratio":0.062,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.151,"stopwords_ratio":0.103,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"ASTROLOGY\nKuzachisa vatanganyika yapwa hijila yimwe yakutahilamo. Jila kana yasakiwa kuzachisa kakweji, najipulaneti, navatanganyika nakuvifwelela nge vyuma kana vyeji kwalumunanga chiyoyelo chavatu hano hamavu. Vaka-kuzachisa vatanganyika veji kwambanga ngwavo kunyengumuka chavyuma kanevi halwola mwasemuka mutu chikiko cheji kusololanga vilinga vyamutu nachiyoyelo chenyi chakulutwe.\nNumba tuhu kuzachisa vatanganyika chafuma kuMbavilone yakushikulu, oloze namakumbi ano hanga kuchili. Kuhehwojola chimwe chapwile muUnited States mumwaka wa 2012, vawanyine nge vamwe vafwelelele ngwavo kuzachisa vatanganyika chapwa nge \"hijila yimwe veji kuzachisanga vaka-sayasi.\" Kaha veka vafwelela ngwavo \"yapwa vene sayasi.\" Uno awa mazu amuchano tahi? Nduma. Talenu vyuma tunambila ngocho.\nJipulaneti navatanganyika kavyatwama navyuma vimwe vize vinahase kukwata hakuyoya chavatuko.\nKakavulu vyuma veji kuhanjikanga kutalisa kuvyuma vyakulutwe vinahase kusoloka kuli kala mutu.\nVaka-kuzachisa vatanganyika makumbi ano vafwelela vyuma vize vashinganyekele vatu kushikulu ngwavo jipulaneti jeji kunyengumukanga kupulaneti yetu yamavu. Oloze kuhanjika muchano jipulaneti jeji kunyengumukanga kulikumbi.\nHavyuma vyakulutwe veji kuhanjikanga vaka-kuzachisa vatanganyika ngwavo navikasoloka kumutu youmwe kavyalitombolako.\nVaka-kuzachisa vatanganyika nawa veji kuhandununanga vatu muvihanda 12, chipwe ngwetu vinjikizo vavuluka ngwavo zodiac kweseka namakumbi avo akusemuka. Hakuwana nge kunyengumuka chamavu cheji kwalumukanga mukuhita chamyaka yayivulu, ngocho makumbi aze alitombola navinjikizo vyazodiac vyalimbalaka namajina avatanganyika veji kuzachisanga.\nKaha nawa vamba ngwavo vinjikizo vavuluka ngwavo zodiac vyeji kuvakafwanga vejive omu mwakapwa mutu. Kaha nawa vatu vaze vasemukile halikumbi limwe kavatwama navilinga vyovimweko, ngocho likumbi asemukile mutu kalyasolola omu mwakapwa mutuko. Mukutela kumona omu apwa mutu, vaka-kuzachisa vatanganyika veji kuhanjikanga vyuma vyamakuli kutalisa kuvilinga vyavatu. Uno echi kachapwa kumona vatu ulumbiko tahi?\nKULYONGELA UPOLOFWETO\nPutu vene kushikulu vatu vanahulisanga vaka-kulyongela upolofweto. Vatu vamwe vaze veji kulinganga visava veji kuzachisanga mijingwa, namakindwila navihanda vyeka vyavatu natunyama, chipwe kumona omu ndemba yakasumbi eji kulilangamo manona. Veka nawa veji kuzachisanga mihaki yamafwo, namikoswa yakofi. Makumbi ano vatu veji kuzachisanga jikati jakutahisa vavuluka ngwavo tarot cards, navyuma vyeka vyakulisezaseza. Uno twatela kufwelela vyuma veji kuhanjikanga vaka-kulyongela upolofweto kutalisa kuchiyoyelo chakulutwe tahi? Nduma, katwatela kulinga ngochoko. Tushimutwilenu jino ovyo katwatela kufwelela vyuma kanako.\nKulimbalaka chavyuma veji kuhanjikanga. Jijila veji kuzachisanga vaka-kulyongela upolofweto jalimbalaka najijila jize veji kuzachisanga vakwavo. Numba tuhu vaka-kulyongela upolofweto veji kuzachisanga jijila jojimwe, oloze vyuma veji kuhanjikanga vyeji kulimbalakanga. Chakutalilaho, nge mutu umwe mwahulisa vaka-kulyongela upolofweto chihula chochimwe kuzachisa jikati jakutahisa jakulifwana, eji kushinganyekanga ngwenyi vyuma navamulweza navilitombola, oloze vyeji kulimbalakanga.\nVatu jino vanaputuka kuhuhwasana vaka-kulyongela upolofweto, najijila veji kuzachisanga. vaka-kufwefulula vamba ngwavo jikati jakutahisa japwa jamokomoko. Vaka-kulyongela upolofweto veji kufwilanga kutachikiza vishinganyeka vyamutu keshi jijila veji kuzachisangako. Chakutalilaho, muka-kulyongela upolofweto wakwipangweji eji kuhulisanga mutu vihula vimwe mujila yakuzangama mangana atachikize vyuma ali nakushinganyeka mutu kana. Ngocho eji kutachikizanga jino muchano wosena hali uze mutu nomu ali nakwivwa chakuzeneka mutu yivene kutachikiza. Echi chalingisa vaka-kulyongela upolofweto vakunyule vatu nakuvafweta jimbongo jajivulu.\nVYUMA YAHANJIKA MBIMBILIYA\nKuzachisa vatanganyika nakulyongela upolofweto vyasolola nge kuyoya chetu chakulutwe vachitongola lyehi. Uno omu mukiko tahi? Mbimbiliya yahanjika ngwayo, etu vatu tukwechi lisesa lyakulisakwila etu vavene vyuma tunahase kufwelela, chipwe kulinga vyuma vize vinahase kukwata hachiyoyelo chetu chakulutwe.—Yoshuwa 24:15.\nVaka-kulemesa Kalunga vakwechi lisesa lyakukana vaka-kuzachisa vatanganyika navaka-kulyongela upolofweto, ngocho ava vaka-kulemesa Kalunga vahunga jijila josena jakutahilamo. Mbimbiliya yamba ngwayo: \"Muli enu kanda mukapwa . . . muka-kutaha ngombo, chipwe muka-kulinga visava, chipwe muka-kutahisa vitaho, chipwe muka-kupanda, chipwe muka-kuhelama vakwavo, chipwe muka-kutahisa vashipilitu, chipwe muka-kulweza vyuma vyakulutwe, chipwe muka-kwihula vafuko. Weshowo mwalinga vyuma kanevi napu waunyengwe kumeso aYehova. Kaha vyuma kanevi vyaunyengwe vikiko Yehova Kalunga kenu mwahangila vaka-mafuchi kumeso enu.\" *—Lushimbi lwamuchivali 18:10-12.","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jimangazini\/mangazini-yakaposhi-kakutalila-na2-2018-may-jun\/mbimbiliya-yahanjika-havaka-kuzachisa-vatanganyika-navaka-kulyongela-upolofweto\/","date":"2019-03-27T03:35:02Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912207618.95\/warc\/CC-MAIN-20190327020750-20190327042750-00402.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000094175,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000094175338745}","num_words":546,"character_repetition_ratio":0.118,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.143,"stopwords_ratio":0.092,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"YESU ambile ngwenyi: \"Kuhana cheji kunehanga kuwahilila chikuma kuhambakana kutambula.\" (Vili. 20:35) Mazu kana akwata hausoko wetu naYehova. Mwomwo ika? Mwomwo Yehova atuhana mawana amavulu aze eji kutwivwisanga kuwaha, oloze tunahase kupwa vakuwahilila chikuma nge nayetu natuhana wana Yehova. Wana muka tunahase kuhana Yehova? Mukanda waVishimo 3:9 wamba ngwawo: \"Muvumbikenga Yehova naluheto lwove.\" Luheto twatwama nalwo shina lwola, nauhashi wetu, nangolo jetu navikumba vyetu. Shikaho nge natuzachisanga vyuma kana mangana tukundwize kulemesa chamuchano, kaha natusolola nge tuli nakuhana wana kuli Yehova, ngocho natupwa jino vakuwahilila chikuma.\nChuma muka nachitukafwa tuhone kupwanga nakanengauli kuzachisa vikumba vyetu hakuhana wana kuli Yehova? Kaposetolo Paulu alwezele vaka-Kolinde ngwenyi 'valamengako vimwe' mangana vavihanenga kupwa wana. (Koli. 1, 16:2) Vyuma muka mwatela kulinga nge munakusaka kutachikiza jila yakuhanyinamo wana kuliuka lyaYehova yize vali nakuzachisa mulifuchi lyenu? Talenu jijila jino jinakavangizaho.\nMumafuchi amwe kavahana wana kuzachisa internet koko. Chipwe ngocho, mijimbu yakusolola mwakukundwijila munahase kuyiwana hainternet hachihanda chahanjika mwakukundwijila kuzachisa internet. Mumafuchi amwe jindongi jamwakuhanyina wana vanahase kujiwana hachihanda vakumbulwila vihula veji kuhulisanga vatu hakusaka kutachikiza mwakukundwijila.","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jimangazini\/kaposhi-kakutalila-wakulinangula-november-2018\/wana-tunahase-kuhana-yehova\/","date":"2019-03-20T03:59:44Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912202199.51\/warc\/CC-MAIN-20190320024206-20190320050206-00553.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000092983,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.000009298324585}","num_words":166,"character_repetition_ratio":0.07,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.158,"stopwords_ratio":0.145,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"Twatela kuzachila Yehova nangolo jetu josena keshi nge kulihana kuli ikiye kahako, numbanyi akatuyovole halikumbi lyautenu wenyi. Twatela kulinga vyuma vize Zefwanyiya alwezele vaIsalele.\nMutondenu Yehova: Twatela kutunga usepa wakukola naYehova nakulikata naliuka lyenyi\nTondenunga kwoloka: Kundwizenunga jishimbi jaYehova jakwoloka\nTondenunga kuvova: Lingenunga mwaya muchima waKalunga nakwitavila kuhuhumuna chenyi\nUno ngunahase kutonda ngachilihi Yehova, nakwoloka chenyi nakuvova chenyi?","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jw-mukanda-kukunguluka\/december-2017-mwb\/kunoneka-chakukunguluka-dec4-10\/mutondenu-yehova-shimbu-kanda-likumbi-lyautenu-wenyi\/","date":"2019-03-22T06:15:36Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912202635.43\/warc\/CC-MAIN-20190322054710-20190322080710-00139.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000098944,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000098943710327}","num_words":58,"character_repetition_ratio":0.027,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.132,"stopwords_ratio":0.103,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"KAPOSHI KAKUTALILA\nChihula: Kutala mwashinganyeka ngwenu kaye kachi kapwa kanawa nge vatu vosena veji kukavangizanga lushimbi luno tahi?\nChisoneka: Hepe. 13:18\nKuhana: Mbimbiliya yatukafwa tupwenga vakashishi muvyuma vyosena. Ngachize, twatela kupwa vakushishika mukuyoya chetu chosena. Chihande kana chikiko vanashimutwila muKaposhi Kakutalila uno.\nKAPOSHI KAKUTALILA (lipapilo lyakunyima)\nChihula: Nguli nakusaka kwivwa vishinganyeka vyenu hachihula chino. [Tanga chihula chatete.] Vatu vamwe vafwelela ngwavo nge tunafu tweji kutwalaho lika kuyoyela muchuma cheka, kaha veka ngwavo nge mutu nafu keshi kuyoya chekako. Nyi yenu mwafwelela vyuma muka?\nChisoneka: Kwambu. 9:5\nKuhana: Chihande chino chinalumbununa vyuma vyavivulu vize yahanjika Mbimbiliya kutalisa kukufwa. Nguli nakumilomba mutange chihande kanechi mangana tukashimutwileho likumbi likwavo.\nMUJIMBU WAMWAZA WAKUFUMA KULI KALUNGA\nKuhana: Nguneza nakumilweza omu tweji kulinangulanga Mbimbiliya navatu hawana wakanyombo. Mbuloshuwa yino yinasolola okwo munahase kuwana muvakumbulwila vihula kanevi vyavilemu muMbimbiliya yenu.\nChihula: Kutala mwatangaho lyehi Mbimbiliya tahi? Manenu ngumilweze omu tweji kulinangulanga vilongesa kana mujila yayashi muli eyi mbuloshuwa. [Talenu hachihula chatete chili muchilongesa 2.]\nChisoneka: Kuso. 4:11\nSONEKA JILA YOVE YAKUHANYINAMO\nZachisenu jijila jakuhanyinamo vanavuluka mangana mutunge jijila jenu jakuhanyinamo kaposhi nambuloshuwa mumulimo wamuwande.","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jw-mukanda-kukunguluka\/january-2016-mwb\/jijila-yakuhanyinamo\/","date":"2019-03-20T05:16:20Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912202299.16\/warc\/CC-MAIN-20190320044358-20190320070358-00301.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000072718,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000072717666626}","num_words":173,"character_repetition_ratio":0.059,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.154,"stopwords_ratio":0.069,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"Omu Nevukataneza ambachile vilolo javaYuta nakuvatwala muMbavilone, alwezele Ashapenaze chilolo chenyi wamukulwane avatwaminyinenga. Nevukataneza alwezele Ashapenaze asakule vakweze vamalunga vaze vapwile vakulikangula kumujimba kaha nawa vamwaza, mangana vavanangule hamyaka yitatu. Vyuma navavanangula navivakafwa vakapwe vilolo vavalemu muMbavilone. Kaha vatelelele kuvanangula kutanga, nakusoneka nakuvanangula nawa lilimi lyavaKalateya lize vazachishilenga muMbavilone. Kaha nawa vatelele kulyanga kulya chiyema chize alilenga mwangana navilolo jenyi. Ava vakweze vamalunga vawana vapwile Ndanyele, naHananyiya, naMishayele naAzaliya. Oloze, Ashapenaze avalukile majina eka amuMbavilone, ngocho vaputukile kuvavuluka jino ngwavo, Mbeleteshaza, naShatalake, naMeshake naAvetenengo. Uno kulinangula kana chavalingishile valitwamine kuzachila Yehova tahi?\nAva vakweze vamalunga vawana vafwililile kwononoka Yehova. Vatachikijile ngwavo kavatelele kulya vyakulya vize alilenga mwangana mwomwo Jishimbi jaYehova jasolwele hatoma nge kulya chimwe chapwile chaunyengwe. Ngocho valwezele Ashapenaze ngwavo: 'Kanda nautuhananga kulya chamwanganako.' Oloze ikiye avalwezele ngwenyi: 'Nge kamweshi kulyako, mwangana mwamona ngwenyi munakuviza kaha mwangujiha!'\nNdanyele ashinganyekeleko mumwe. Kaha alwezele muka-kuvalama ngwenyi: 'Tunakulembelela utuhanenga kaha visakwola nameya hamakumbi 10. Kaha ukatwesekese navakweze vaze veji kulyanga kulya chamwangana chiyema.' Ngocho, uze muka-kuvalama etavilile.\nOmu akumine aze makumbi 10, Ndanyele namasepa jenyi vatatu vapwile nakusoloka kupwa vakulikangula kuhambakana vaze valilenga kulya chamwangana chiyema. Yehova awahililile chikuma mwomwo yakulyononona chavo. Ngocho ahanyine Ndanyele mangana akulumbununa vilota navyakumwenesa.\nOmu vaze vakweze vakumishile kulinangula, Ashapenaze avatwalile kuli Nevukataneza. Ngocho, mwangana ahanjikile navo, kaha amwene Ndanyele, naHananyiya, naMishayele naAzaliya kupwa vakuvanguluka namangana chikuma kuhambakana vakweze vakwavo. Shikaho, asakwile ava vakweze vawana mangana vazachilenga kuchipango chamwangana. Kaha, avehwilenga vamukafwe atachikize mwakulingila vyuma vimwe. Yehova avahanyine mangana chikuma kuhambakana vilolo vosena navaka-kulinga visava.\nNumba tuhu vapwile mulifuchi lyeka, oloze Ndanyele, naHananyiya, naMishayele naAzaliya kavavulyamine ngwavo vapwile vatu jaYehovako. Uno nayove nawanukanga Yehova numba nge kaweshi hamwe navisemi joveko tahi?\n\"Kanda nakupwa mutu numba umwe mwalumbilisa ukweze woveko. Oloze pwako uwakutalilaho kuli vaka-kushishika, mukuhanjika, namutwamiso, namuzangi, namulufwelelo, namukutoma.\"—WaChimoteu 1, 4:12","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/mikanda\/mbimbiliya-mijimbu-vyuma-namulinangula\/10\/mwangana-nevukataneza-mbavilone\/","date":"2019-03-25T23:58:49Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912204736.6\/warc\/CC-MAIN-20190325234449-20190326020449-00375.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000089407,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000089406967163}","num_words":290,"character_repetition_ratio":0.064,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.142,"stopwords_ratio":0.114,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"KAPOSHI KAKUTALILA\nTwafuma kuvisemwa nakumalimi akulisezaseza, oloze twapwa vakulinunga hakufwila kuzata mulimo umwe kaha. Chikumanyi, tuvosena twasaka kuvumbika Yehova, mwenya Mbimbiliya uze atengele vyuma vyosena. Tweji kulondezezanga chakutalilaho chaYesu Kulishitu kaha tweji kwivwanga kuwaha kutuvuluka ngwavo vaka-Kulishitu. Tuvosena tweji kuyanga nakukafwa vatu valinangule vyuma vyamuMbimbiliya naWangana waKalunga. Tweji kwambululanga mujimbu wamwaza wakuvuluka Yehova Kalunga naWangana wenyi, ngocho evi vikiko vyalingisa tulivuluke ngwetu Vinjiho jaYehova.\nSandasandenu vyuma vili hakeyala yetu. Tangenu Mbimbiliya vanamihakilaho. Tangenu mangana mututachikize kanawa nakwijiva vyuma twafwelela.","id":"","dump":"CC-MAIN-2018-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/","date":"2018-03-25T05:47:40Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2018-13\/segments\/1521257651820.82\/warc\/CC-MAIN-20180325044627-20180325064627-00504.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000097752,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000097751617432}","num_words":79,"character_repetition_ratio":0.037,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.129,"stopwords_ratio":0.127,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"Mwomwo ika Satana navandemone jenyi veji kuzachilanga chikuma nangolo mangana vongenga vatu? Mwomwo vasaka nayetu tulikange ngana mwavakiko. Vasaka nawa tuvalemesenga vakiko. Vasaka twitavile vyuma veji kutwonganga, nakulinga vyuma vize ahunga Yehova. Muvyuma kanevi mwaliweza navisemwa vyakutalisa kuvafu.\nKufwa chamutu twazanga cheji kukolanga chikuma kumuchima, kaha chapwa chakutamo kulishona nakulila. Yesu \"asotwele masoji\" omu afwile sepa lyenyi Lazalu.—Yowano 11:35.\nKwatwama visemwa vyavivulu vyakutalisa kukufwa, kaha vyalihandununa kweseka najingalila mukaye kosena. Visemwa vyavivulu kavyalimbalaka najishimbi jamuMbimbiliyako. Oloze vimwe vyakundwiza vishinganyeka vyakwamba nge vafu vapwa vavatonyi, kaha vanahase kumona vatu vavatonyi. Kunyingama havipeji, nakulila chakulitapwojola, navipeji vyauhando, navyuma vyeka vyasolola nge vatu veji kwivwanga woma wakufutwisa vakulu navafu. Oloze hakuwana nge vafu \"kavatachikiza chuma numba chimweko,\" ngocho vaze veji kulinganga vyumevi veji kukundwizanga makuli aSatana.—Muka-kwambulula 9:5.\nVisemwa navilika vimwe nawa vyakundwiza vishinganyeka vyakwamba ngwavo vafu vasaka kuvakafwa kuvatu vavatonyi, kaha vanahase kulemeka vavatonyi kachi nge kavavasuulwishileko. Mumafuchi amwe, mutu nge nafu mweji kuhitanga makumbi 40 chipwe mwaka wamuundu kaha navalinga chilika nakukombelela. Veji kulinganga ngocho mangana ngwavo vakafwe uze nafu alukile kuchihela chaujimu kuze kwatwama vakulu. Chisemwa chikwavo chalisala shina chakuhana vafu vyakulya navyakunwa.\nVyuma kanevi vyapwa vyakuhenga mwomwo vyeji kukundwizanga makuli aSatana kutalisa kuvafu. Uno Yehova nahase kutwivwila kuwaha kachi nge natulinga evi visemwa vyazama hakunangula chavandemone tahi? Nduma.—Wavaka-Kolinde 2, 6:14-18.\nVangamba jaKalunga wamuchano kavazana muvisemwa vize vyakundwiza makuli aSatanako. Oloze vahaka muchima kukukafwa vatu vavatonyi nakuvavendejeka. Vatachikiza ngwavo nge mutu nafu, Yehova ikiye kaha nahase kukamusangula.—Yopa 14:14, 15.\nKalunga Ahunga Kupanda\nVatu vamwe veji kulivwasananga navandemone vavene chipwe kuhichila muli muka-kutahisa. Echi vachivuluka ngwavo kupanda. Kukombelela kumiyombo, nauloji, nakutaha, nakulinga visava, nakulyongela upolofweto, nakwihula vafu vyosena vyapwa hikupanda.\nMbimbiliya yakanyisa vyuma vyosenevi, ngwayo: \"Muli enu kanda mukapwa mutu . . . muka-kutaha ngombo, chipwe muka-kulinga visava, chipwe muka-kutahisa vitaho, chipwe muka-kupanda, chipwe muka-kuhelama vakwavo, chipwe muka-kutahisa vashipilitu, chipwe muka-kulweza vyuma vyakulutwe, chipwe muka-kwihula vafuko. Weshowo mwalinga vyuma kanevi napu waunyengwe kumeso aYehova.\"—Lushimbi lwamuchivali 18:10-12.\nMwomwo ika Yehova atuhuhumwina tulihende kuvyuma kanevi?\nYehova atuhuhumuna tulihende kukupanda chosena mwomwo asaka tuyoye kanawa. Azanga vatu nakuvazakama, kaha atachikiza ngwenyi vosena vaze veji kulikatanga navandemone veji kuyandanga.\nChakutalilaho, Nilda apwile muka-kutahisa muBrazil. Vandemone vamuyanjishile chikuma mukuyoya chenyi. Ambile ngwenyi: \"Vashipilitu vavapi . . . vengilile muli ami, vangushinyinyikile ngulinge vyuma vasakilenga. Ngwapwilenga nakulezumuka-lezumuka, kaha ngwapwile nawa namatachi. Vandemone vanguyanjishilenga chikuma nakungulingisa ngulizakamine chikuma. Ngwanwinenga vitumbo vyatulo, nawala namakanya mukamwihi mukamwihi. Ngwayoyelenga chiyoyelo kanechi hamyaka yayivulu.\"\nKutwala muze, Yehova naVinjiho jenyi hano hamavu vakafwile Nilda alitwamine kulikata navandemone, kaha ali jino nakuyoya chiyoyelo chamwaza, chakulikangula. Ambile ngwenyi: \"Kanda namukeseka kulikata navashipilitu vakuhuka numba likumbi limweko.\"","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/mikanda\/vakulu\/vandemone-veji-kukundwizanga-vatu-valikange-kuli-kalunga\/","date":"2019-03-19T08:24:05Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912201922.85\/warc\/CC-MAIN-20190319073140-20190319095140-00342.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000084639,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.000008463859558}","num_words":406,"character_repetition_ratio":0.059,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.157,"stopwords_ratio":0.108,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"Kunyima mikanda yetu yahanjikilenga chikuma havyuma vimwe novyo vyemanyinako, oloze ano makumbi kayeshi nakuvula kulinganga ngochoko. Mwomwo ika?\nMuKaposhi Kakutalila kaSeptember 15, 1950, valumbunwine ngwavo, lwola lumwe mutu chipwe chuma chipwe mujimbu vavuluka muMbimbiliya vyemanyinako vyuma vimwe vyavilemu vyakulutwe.\nKunyima, mikanda yetu yahanjikilenga hali vatu vakushishika vakufwana nge Ndevola, naElihu, naYefweta, naYopa, naLahave, naLaveka naveka nakuvuluka nge vapwile vifwanyisa chipwe ngwetu vemanyinyineko vaka-Kulishitu vawavisa chipwe \"liyongomena lyalinene.\" (Kuso. 7:9) Chakutalilaho, twashinganyekelenga ngwetu Yefweta, naYopa, naLaveka vemanyinyineko vaka-Kulishitu vawavisa, kaha Ndevola naLahave vemanyinyineko liyongomena lyalinene. Oloze mumyaka yakalinwomu, katwavafwanyishile ngochoko. Mwomwo ika?\nVisoneka vyasolola nge vatu vamwe vavuluka muMbimbiliya vemanyinyineko vyuma vimwe vyavilemu vyapwile nakwiza kulutwe. Chakutalilaho, hali Wavaka-Ngalesha 4:21-31, kaposetolo Paulu avuluka \"chimweso chavyuma vimwe\" chize chatalishile kumapwevo vavali. Hangale uze apwile ngamba yaApalahama wapwevo emanyinyineko vaIsalele vavene vaze valishikile lushiko naYehova kuhichila muJishimbi jaMose. Oloze Sala uze apwile \"pwevo wakulihehwa,\" emanyinyineko pwevo lyaKalunga, kulumbununa chihanda chamwilu chaliuka lyenyi. Mumukanda asonekelele vaHepeleu, Paulu avulukile ngwenyi mwangana Mekizeteke uze nawa apwile kapilishitu emanyinyineko Yesu. Alumbunwine oho valifwanyinyine ava vatu vavali. (Hepe. 6:20; 7:1-3) Kaha nawa Paulu afwanyishile Isaya navana venyi kuli Yesu navaka-kumukavangiza vawavisa. (Hepe. 2:13, 14) Paulu vamuhwiminyinyine nashipilitu yajila, shikaho twetavila evi vyuma ahanjikile novyo vyemanyinako.\nNumba tuhu Mbimbiliya yahanjika nge vatu vamwe vemanyinyineko vatu veka, oloze katwatela kushinganyeka ngwetu vyuma vyosena valingile ava vatu mukuyoya chavo vyemanyinyineko vyuma vimwe vyavilemu. Chakutalilaho, numba tuhu Paulu ahanjikile ngwenyi Mekizeteke emanyinyineko Yesu, oloze navimwe ahanjika vyauchi havyuma vize alingile Mekizeteke vyakunehela Apalahama vinyo nambolo mangana alivwise kuwaha omu Apalahama afumine kuze akafungulwile vamyangana vawana. Shikaho katwatela kusandasanda ulumbunwiso wavyuma alingile Mekizetekeko, mwomwo kavavihanjika muVisonekako.—Kupu. 14:1, 18.\nOmu alingile Kulishitu nafu, vaka-kusoneka mijimbu vamwe vashinganyekele ngwavo vyuma vyosena vasoneka muVisoneka vyemanyinako vyuma vimwe. Mukanda waThe International Standard Bible Encyclopaedia wahanjika havyuma anangwilenga Origen, naAmbrose, naJerome, ngwawo: \"Vaka-kusoneka vatondeletondelenga vifwanyisa navyuma vyemanyinyineko, kaha vaviwanyine vene mukala mujimbu chipwe vatu vavuluka muVisoneka. Vashinganyekele ngwavo navyuma vyavyashi vize vatachikiza vatu vosena vyemanyinyineko muchano umwe wakusweka . . . . Chakutalilaho, vashinganyekele ngwavo nakuvula chavaishi vaze vakwachile tumbaji haufuku uze Mulwilo asolokele kuli vakiko chemanyinyineko vyuma vimwe. Enga, vatu vamwe vashinganyekele ngwavo yize nambala 153 yemanyinyineko vyuma vimwe.\"\nMuka-kusoneka mukwavo Augustine wakuHippo ahanjikile hamujimbu waYesu uze alishile malunga kafwe 5,000 najimbolo jambale jitanu navayishi vavali. Ambile ngwenyi jize jimbolo jitanu jambale jemanyinyineko mikanda yitanu asonekele Mose. Kaha hakuwana nge tiliku vayimwenenga kupwa yayilemu kuhambakana mbale, ou chilolo akukulwile ngwenyi \"Tesetamende Yayihya\" yapwile yayilemu kuhambakana \"Tesetamende Yamwaka.\" Nyi ngachilihi vaze vayishi vavali? Avafwanyishile kuli mwangana nakapilishitu. Mutu mukwavo alinangula uze asakile kufwanyisa vyuma ambile ngwenyi chihande chaYakova chakulanda utwatwa kuli Esau nalilonga lyamakunde chemanyinyineko omu Yesu alanjilile vatu uswana wamwilu namanyinga enyi.\nTunafwelela ngwetu vyuma valumbunwinenga ava vatu vinamikaluhwila kwivwa. Vatu kavatwama nauhashi wakutachikiza mijimbu yamuMbimbiliya yize yemanyinako vyuma vimwe vyakulutwe nayize kayemanyinako vyuma navimweko. Chishina twatela kwanuka shina echi: Twatela kwitavila ngwetu Visoneka vyahanjika nge vatu vamwe vemanyinako vatu veka kaha nawa vyuma vimwe vyemanyinako vyuma vikwavo. Oloze nachipwa chakuhenga kufwanyisa vatu chipwe vyuma kachi nge kavavihanjika hatoma muVisonekako.\nUno tunahase kunganyala ngachilihi kumijimbu navyakutalilaho vyatwama muVisoneka? Kaposetolo Paulu ahanjikile hali Wavaka-Loma 15:4 ngwenyi: \"Vyuma vyosena vize vasonekele hakavanga vavisonekelele kutunangula etu, mangana kuhichila mukukakachila chetu namukuvendejeka chamuVisoneka tuhase kupwa nalutalililo.\" Paulu apwile nakwamba ngwenyi vandumbwenyi vawavisa vamulikulukaji lyamyaka lyakulivanga vanahase kulinangula vishina vyavilemu kumijimbu yize yatwama muVisoneka. Oloze vatu jaKalunga muvisemunwino vyosena, numba vapwa vawavisa chipwe \"mikoko veka,\" numba vayoyela \"hamakumbi akukuminyina\" chipwe nduma, vananganyalanga kaha nawa navatwalaho lika kunganyala kuvishina vavuluka 'muvyuma vyosena vize vasonekele hakavanga.'—Yowa. 10:16; Chimo. 2, 3:1.\nNgocho mijimbu yayivulu yamuMbimbiliya kayatalisa kaha kuli vaka-Kulishitu vawavisa, chipwe kuli mikoko veka, chipwe kuli vaka-Kulishitu vamwe vaze vapwile nakuyoyela hatando yimweko. Mijimbu yayivulu yinanganyalisanga vangamba jaKalunga vosena putu vene kushikulu. Chakutalilaho, katwatela kushinganyeka ngwetu vyuma vasoneka mumukanda waYopa vyemanyinyineko ukalu uze vamwene vaka-Kulishitu vawavisa haJita yaKaye yakulivangako. Vangamba jaKalunga vosena, numba vapwa malunga chipwe mapwevo, numba vapwa vawavisa chipwe vamuliyongomena lyalinene, vanamononga vihuli ngana vize amwene Yopa, kaha 'vanamono omu Yehova alingile hakukuminyina, ngwavo Yehova atwama nazangi chikuma kaha nawa muka-kutetela.'—Yako. 5:11.\nAchitalenu muvikungulwilo vyetu makumbi ano. Kutala kamweshi mapwevo vavakulwane vakushishika vakufwana nge Ndevola, natulama vavakweze vamangana vakufwana nge Elihu, navapayiniya vakuhamuka vatwima vakufwana nge Yefweta, namalunga namapwevo vakushishika vamichima yakutalilila chikoki vakufwana nge Yopako nyi? Tweji kusakwililanga chikuma Yehova hakuwana nge alama mijimbu 'yosena yize vasonekele hakavanga, mangana kuhichila mukuvendejeka chamuVisoneka tuhase kupwa nalutalililo.'\nMwomwo yavyumevi tunavuluka, mikanda yetu jino kayeshi nakutondatonda vifwanyisa navyuma vyemanyinako mumijimbu yamuMbimbiliyako. Oloze mikanda yetu yili nakushindakanya chikuma havyuma natulinangula kumijimbu yamuMbimbiliya.","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jimangazini\/w20150315\/vifwanyisa-vyuma-vyemanyinako\/","date":"2019-03-22T08:43:42Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912202640.37\/warc\/CC-MAIN-20190322074800-20190322100800-00456.warc.gz","language":"lue","language_score":1.000009656,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000096559524536}","num_words":715,"character_repetition_ratio":0.073,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.148,"stopwords_ratio":0.119,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"JOHN THE BAPTIST IS BORN AND NAMED\nZEKALIYA MWAHANJIKILA CHIMWEZA MULIMO MWAKAZATA YOWANO\nElizaveta ahetele jino halwola lwakusapuluka. Kausoko kenyi Maliya atwamine nenyi tukweji vatatu. Lwola lwahetele jino mangana Maliya asalise nakukinduluka kwimbo lyenyi kuNazaleta. Kwasalile tukweji 6 numba naikiye akwate mwana walunga.\nOmu Maliya alingile nyimako, Elizaveta asapulukile. Ocho kuwahilila kana chapwileko hakumona Elizaveta nasapuluka kanawa kaha nawa mwana wape! Omu Elizaveta asolwele mwanenyi kuli vakwavo alihachile navo navausoko wenyi, vosena vawahililile chikuma.\nKweseka naJishimbi jaKalunga jize ahanyine vaIsalele, mwana himwana walunga vatelelele kumujihana halikumbi lyamuchitanu naatatu nakumuluka lijina. (VyavaLevi 12:2, 3) Vatu vamwe vasakile ngwavo ou mwana vamuhindule ise, Zekaliya. Oloze Elizaveta akanyine ngwenyi: \"Nduma! Lijina lyenyi Yowano.\" (Luka 1:60) Anukenu ngwenu eli likiko lijina avulukile Ngavalyele ngwenyi vatela kuluka ou mwana.\nOloze vausoko navaze muvalihachilile vamuhamikile ngwavo: \"Kakweshi kausoko kove umwe atwama nalijina kaneliko.\" (Luka 1:61) Jino vehwile Zekaliya kuzachisa mavoko mangana avalweze lijina asakile kuluka ou mwanenyi. Zekaliya alombele liliva lyakusonekaho, kaha asonekeleho ngwenyi: \"Lijina lyenyi ikiye Yowano.\"—Luka 1:63.\nHahaze vene nalilimi lyaZekaliya lyatusunukile. Namwanuka ngwenu Zekaliya apwile kamama omu ahonene kwitavila mazu vamulwezele kuli kangelo nge Elizaveta mwakasema mwana walunga. Shikaho omu Zekaliya aputukile kuhanjika, vatu vosena valikomokelele nakwamba ngwavo: \"Ou mwana kana mwakapwa ngachilihi?\" (Luka 1:66) Vamwene chikupu ngwavo Kalunga ikiye alukile Yowano lijina.\nJino Zekaliya azalile nashipilitu yajila, kaha ambile ngwenyi: \"Vamwalisenga Yehova Kalunga kaIsalele, mwomwo nalakana vatu jenyi nakuvayovola. Natuzundwila lumbinga lwaulwilo muzuvo yangamba yenyi Ndavichi.\" (Luka 1:68, 69) Elu \"lumbinga lwaulwilo\" avulukile lwapwile nakulumbununa Mwata Yesu uze apwile kanda achisemuke. Zekaliya ambile ngwenyi kuhichila muli Yesu, Kalunga \"kufuma hakutuyovola kumavoko avaka-kole jetu, akatuhane kutokwa chakumuzachilanga mulimo wajila chakuzeneka woma nakushishika nakupwa vakwoloka kumeso enyi hamakumbi etu osena.\"—Luka 1:74, 75.\nZekaliya apolofwetele hali mwanenyi Yowano ngwenyi: \"Ove mwana wamundende, navakakuvulukanga ngwavo ukapolofweto kayou Wakulitulaho Chikuma, mwomwo naukatetekela kulutwe lwaYehova nakumuwahishila jijila jenyi, nakuhana vatu jenyi chinyingi chakutachikiza ulwilo hakuvakonekela jishili javo, mwomwo yakeke yaKalunga ketu. Hakeke kaneyi hakiko vene natukamwena musana wakufuma mwilu nge uze wahakututuka chalikumbi, nakumunyikila vaze vatwama muchihela chakwilava wi namumilima yakuneha kufwa, nakutalikisa mahinji etu mujila yakuunda.\" (Luka 1:76-79) Upolofweto kana wakolezezele chikuma vatu!\nHalwola kanelu, Maliya uze apwile mujike, ahetele kwimbo lyenyi kuNazaleta. Jino vyuma muka navimusolokela omu vatu navejiva ngwavo ali nalijimo?","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/mikanda\/jesus\/vyuma-vyakupandama-kumulimo-wayesu\/yowano-muka-kumbapachisa-nasemuka-navamuluka-lijina\/","date":"2019-03-26T06:53:52Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912204857.82\/warc\/CC-MAIN-20190326054828-20190326080828-00389.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000085831,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000085830688477}","num_words":354,"character_repetition_ratio":0.047,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.166,"stopwords_ratio":0.079,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"Yehova ahakileko ulo mangana valunga napwevo vatwamenga lika muulo chakuzeneka kulilukulula. (Kup 2:22-24) Vatu vanahase kulilukulula kuvanga kaha nge umwe muulo nalingi ujila. (Mal 2:16; Mat 19:9) Hakuwana nge Yehova asaka vaze valimbata vawahililenga, ngocho ahakako jindongi jize najikafwa vaka-kulishitu vasakulenga kanawa mutu wakulimbata nenyi mangana vapwenganga lika vakuwahilila muulo wavo.—Kwa 5:4-6.\nTALENU VINDIYO YAKWAMBA NGWAVO, UNO ZANGI YAMUCHANO YAPWA NGACHILIHI?, KUFUMAHO KUMBULULENU VIHULA VINO:\nMwomwo ika natwambila ngwetu mazu vahanjikile vaFrank napuwenyi Bonnie kuli mwanavo Liz, apwile amangana kaha nawa azangi?\nMwomwo ika chapwila chakuhenga mutu kushinganyeka ngwenyi nahase kwalumuna vilinga vyamutu uze anakulisesembwa nenyi?\nJindongi muka vaPaul napuwenyi Priscilla valwezele Liz?\nMwomwo ika Zach napuwenyi Megan vamwenene ukalu muulo wavo?\nMilimo muka yakushipilitu yize John naLiz vafwililile kutesamo?\nMwomwo ika chapwila chachilemu kutachikiza \"mutu wakusweka wamumuchima\" wamutu munakusaka kukalimbata nenyi shimbu kanda mulishike jishiko jaulo? (1Pe 3:4)\nUno zangi yamuchano yapwa ngachilihi? (1Ko 13:4-8)","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jw-mukanda-kukunguluka\/december-2017-mwb\/kunoneka-chakukunguluka-dec25-31\/uno-zangi-yamuchano-yapwa-ngachilihi\/","date":"2019-03-25T14:37:41Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912203991.44\/warc\/CC-MAIN-20190325133117-20190325155117-00485.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000085831,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000085830688477}","num_words":140,"character_repetition_ratio":0.063,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.18,"stopwords_ratio":0.086,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"OMU Antonio Della Gatta akumishile shikola munganda yaRome hamyaka 9, vamutongwele kupwa kapilishitu mumwaka wa 1969. Kaha kutwala muze vamutongwele kupwa mukulwane hashikola yakunangula vapilishitu yize yapwile kwakamwihi nanganda yaNaples mulifuchi lyaItaly. Halwola apwile kuze, alinangwile Mbimbiliya nakushinganyeka havyuma apwilenga nakulinangula, kaha akukulwile ngwenyi kwitava chaKatolika kachazama haMbimbiliyako. Ahanjikile navaka-kusoneka Tonenu! nakuvalweza omu akilikichile nakutachikiza Kalunga.\nTulwezeko chiyoyelo chove chakuunyike.\nNgwasemukilile mulifuchi lyaItaly mu 1943. Ngwakolelele hamwe navayayami navasongo jami mungalila yimwe. Tata apwilenga njimi, kaha nawa muka-kusonga maliva. Visemi jetu vatunangwile kwitava chaka-Katolika.\nMwomwo ika wasakilile kupwa ukapilishitu?\nOmu ngwapwile ngukanyike, ngwazangilenga kwivwilila kuli vapilishitu muchachi. Mazu avo navilika valingilenga muchachi vyangukunywile. Ngachize, nayami ngwasakile kupwa ngukapilishitu. Omu ngwapwile namyaka yakusemuka 13, mama angutwalile kushikola yize yanangwilenga vakweze vamalunga chiyoyelo chakulutwe, nakulinangula chikuma milimo yaupilishitu.\nUno shikola kana yaminangwilenga naMbimbiliya tahi?\nNduma, omu ngwapwile namyaka yakusemuka 15, mulongeshi wami umwe anguhanyine mukanda uze wahanjikilenga haMikanda yaMujimbu Wamwaza. Anguhanyine namukanda uze wahanjika hakuyoya chaYesu namulimo wakwambulula, kaha ngwautangilenga mapapa kakavulu. Omu ngwapwile namyaka yakusemuka 18, ngwayile kuRome hayunivesiti yize yapwile mungolo japopu. Ngwakalinangwile chiLatinyi, nachiHelase, namijimbu yakumwaka, namangana autu, navilinga navishinganyeka vyavatu hamwe kaha nakulinangula vyaukalunga. Numba tuhu twavulukilenga visoneka vyamuMbimbiliya nakwivwa nawa omu vatangilenga Mbimbiliya lyaSondo, olozenyi kuhanjika muchano, katwalinangwilenga Mbimbiliyako.\nWapwile jino umukulwane. Uno echi chasakiwile kunangula vakwenu tahi?\nNduma, mulimo wami wapwile chikumanyi wakulongesa vyuma nakutwaminyina vakwetu. Olozenyi ngwapwilenga nakunangula jishimbi jamuchachi jakupandama kukuliwana vavulukile ngwavo Second Vatican Council.\nVyuma muka vyakulingishile uputuke kukakasana chachi kana?\nKwapwile vyuma vitatu vize vyanguyanjishilenga. Chachi kana yazanyinenga mumapolitiki. Vatwamina navatu vavetavishilenga valinge vilinga vyavipi muchachi. Kaha kunangula chimwe chamuKatolika chapwile chamakuli. Chakutalilaho, uno Kalunga wazangi nahase kuzangamisa ngachilihi vatu haya myaka yosena nge vanafu? Kaha nawa, kutala Kalunga asaka tuhitulukenga mukulomba mapapa kakavulu oku tunavwale usanga mushingo nyi? *\nVyuma muka walingile?\nNgwalombele kuli Kalunga angutwaminyine, oku nguli nakulila. Ngwalanjile naMbimbiliya yavaka-Katolika yaJerusalem Bible, yize valowele halwola kana mulilimi lyaItalian, kaha ngwaputukile kuyitanga. Likumbi limwe haSondo nachimene omu ngwapwile nakusukika mahina hanyima yaMisa, malunga vavali vejile hashikola. Valijimbwile kuli yami ngwavo vapwile Vinjiho jaYehova. Twashimutwilile vyamuMbimbiliya novyo yahanjika kutalisa kuvyuma vyakwijivilaho kwitava chamuchano halwola lwakuhambakana haola yimwe.\nWevwile ngachilihi hakukutambukila kuli vangeji kana?\nNgwevwile kuwaha hakumona omu vapwile nakulumbunwinamo vyuma, nomu vapwile nakwinyikila kumijimbu yatwama muMbimbiliya yavaka-Katolika. Kufumaho kwapwile nawa Chinjiho mukwavo walijina lyaMario, uze aputukile kungutambukilanga. Apwilenga nakungutalilila chikoki, kaha nawa ejilenga haSateli hiSateli nachimene, kupwenga vula chipwe musana. Embilenga ngezo yahachikolo chami nalwola lwa 09:00.\nVakwenu vapilishitu vevwilenga ngachilihi hakukutambukila kuli vinjiho?\nNgwavalwezelenga vezenga nakwivwilila kuchilongesa chetu, oloze naumwe wauchi ahakile mangana kukulinangula Mbimbiliya. Aminyi ngwalivwishilenga kuwaha. Ngwalinangwilenga vyuma vyamwaza vyakufwana nge, ovyo Kalunga etavishila upi nakuyanda, chuma chize kangwevwishishileko hamyaka yayivulu.\nUno vakulwane jove vakukanyishile kulinangula Mbimbiliya tahi?\nMu 1975, ngwayilenga kuRome mapapa kakavulu nakuvalweza vishinganyeka vyami. Vakulwane jami vesekele kwalumuna muchima wami, oloze kavapwile nakuzachisa Mbimbiliyako. Kuheta haJanuary 9, 1976, ngwasonekelele mukanda kuRome nakulumbununa ngwami kangweshi cheka ngumuka-Katolikako. Omu mwahichile makumbi avali, ngwafumine haze hashikola nakuya nakunyina komboyu. Ngwayile kukukunguluka chachihanda chaVinjiho jaYehova halwola lwatete kuze kwapwile vikungulwilo vyavivulu vyaVinjiho jaYehova. Vyuma vyosena ngwakamwene kuze vyalihandunwine navize ngwamwenenga muchachi yetu. Vinjiho vosena vapwile najiMbimbiliya javo jize vapwilenga nakukavangiza omu vaka-kuhanjika vihande vapwilenga nakulumbununa vihande vyakulisezaseza.\nUno tanga yove yevwile ngachilihi havyuma kanevi?\nVavavulu vangwimanyinyine nakole. Oloze ngwawanyine nge nasongo yami umwe apwile nakulinangula Mbimbiliya naVinjiho munganda yaLombardy muItaly. Ngocho, ngwayile nakumumona, kaha Vinjiho vakungalila kana vangukafwile nguwane milimo nazuvo yakutwama. Mumwaka vene uze, vangumbapachishile nakupwa nguChinjiho chaYehova.\nNguli nakwivwa jino nge ngunapandama kuli Kalunga.\nUno weji kuliveyanga tahi?\nKwakusukusuku! Nguli nakwivwa jino nge ngunapandama kuli Kalunga mwomwo vyuma ngunatachikiza hali ikiye vyazama haMbimbiliya keshi hamangana autu chipwe hakunangula chachachiko. Kaha ngunahase kunangula vakwetu nakuvakunyula nakashishi.\n^ par. 13 Mbimbiliya yakumbulula kanawa vihula kanevi navyeka. Talenu HAVYUMA YANANGULA MBIMBILIYA > VIHULA VYAMUMBIMBILIYA VAKUMBULULA.","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jimangazini\/g201502\/kapilishitu-aseze-chachi-kwihwojola\/","date":"2019-03-19T03:52:34Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912201885.28\/warc\/CC-MAIN-20190319032352-20190319054352-00002.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000088215,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000088214874268}","num_words":602,"character_repetition_ratio":0.054,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.138,"stopwords_ratio":0.081,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"Nganda yaUle yapwile kwakamwihi nanganda yaMbavele. Kaha vatu munganda yaUle valemeselenga tulunga vavavulu mukutela kulemesa Yehova. Oloze munganda kana mwapwile lunga umwe uze alemeselenga kaha Yehova. Lijina lyenyi ikiye Apalahama.\nYehova alwezele Apalahama ngwenyi: 'Seza lifuchi lyove, navausoko wove, nakuya kulifuchi lize nangukulweza kuya.' Kufumaho Yehova amushikile ngwenyi: 'Nangukakulingisa kupwa umuyachi waunene, nangukalingila vatu vavavulu vyuma vyamwaza hano hamavu kuhichila muli ove.'\nNumba tuhu Apalahama katachikijile lifuchi lize mwayako, oloze afwelelele lika Yehova. Ngocho, Apalahama napuwenyi Sala, namuhya wenyi Lote, naise Tela valongejekele vyuma vyavo vyosena nakuputuka kuya ungeji wausuku.\nApalahama apwile namyaka yakusemuka 75 omu ikiye natanga yenyi vahetele mulifuchi lize Yehova avalwezele kuya. Lifuchi kana valivulukile ngwavo Kanane. Jino Kalunga ahanjikile kuli Apalahama ngwenyi: 'Lifuchi lino unamono nangukalihana kuli vana vove.' Apalahama naSala vapwile tushinakaji, oloze kavapwile navanako. Uno Yehova mwatesamo ngachilihi lushiko kana?\n\"Mwomwo yalufwelelo . . . Apalahama . . . ononokele nakuya kuchihela chize mwakatambula kupwa uswana wenyi. Akatukile nakuya numba tuhu katachikijile okwo apwile nakuyako.\"—WavaHepeleu 11:8","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/mikanda\/mbimbiliya-mijimbu-vyuma-namulinangula\/3\/apalahama-na-sala\/","date":"2019-03-19T08:17:28Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912201922.85\/warc\/CC-MAIN-20190319073140-20190319095019-00035.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000076294,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000076293945312}","num_words":154,"character_repetition_ratio":0.069,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.163,"stopwords_ratio":0.156,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"VYUMA WATELA KULINGA: Hanjika kanawa vishina mangana vihete hamichima yavaze vali nakukwivwilila. Unahase kulinga ngocho hakwalumuna alumuna chivumo, nangolo jalizu lyove nahakuhanjika lumbushi chipwe kulikoka.\nMWAKULINGILA NGOCHO:\nAlumuna-alumuna chivumo chalizu lyove. Watela kutohwesa chivumo chalizu lyove mangana ushindakanye vishina vyavinene nakukunyula vaze vanakukwivwilila. Watela kulinga mwomumwe nahakutanga chisoneka chize chili namazu akusopesa. Kaha watela kukehesa chivumo chalizu mangana ulingise vatu vashinganyeke havyuma navikavangizaho, chipwe kusolola woma nakulizakamina vapwile nacho vatu vali mumujimbu uli nakutanga.\nAlumuna-alumuna ngolo jalizu lyove. Nge chapwa chakutamo mulilimi lyenu, kaha watela kutohwesa ngolo jalizu lyove mangana usolole twima chipwe kutohwa chachuma chipwe kusuhwa chacho. Kaha nawa watela kukehesa lizu lyove hakuvuluka mazu aushona chipwe akusolola kulizakamina.\nHanjika lumbushi chipwe kulikoka. Nge uli nakuhanjika mujimbu wakuwahilila kaha watela kuhanjika washiwashi. Oloze nge uli nakuhanjika chishina chachilemu kaha hanjika chindende chindende.","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/mikanda\/kutanga-nakunangula\/10-kwalumuna-alumuna-lizu\/","date":"2019-03-23T02:45:01Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912202711.3\/warc\/CC-MAIN-20190323020538-20190323042538-00187.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000081062,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000081062316895}","num_words":133,"character_repetition_ratio":0.089,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.137,"stopwords_ratio":0.098,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"\"Nganomu munononokanga shimbu yosena, . . . zachilenunga lika ulwilo wenu nawoma nakuchikima.\"—FWILI. 2:12.\n1. Mwomwo ika lumbapachiso lwapwila lwalulemu? (Talenu muvwimbimbi wakulivanga.)\nMWAKA himwaka vatu vavavulu vaze veji kulinangulanga Mbimbiliya veji kuvambapachisanga. Hali ava vatu veji kumbapachisanga, vavavulu vapwa vanyike navakweze vaze vanalinangula muchano kuli visemi javo. Kutala omu mukiko chapwa nakuli yenu tahi? Nge mukiko kaha tuli nakumisakwilila. Vaka-Kulishitu vosena vatela kuvambapachisa numba vakawane ulwilo nakukayoya myaka yosena.—Mateu 28:19, 20; Petu. 1, 3:21.\n2. Mwomwo ika katwatela kwivwa woma kulihana kuli Yehovako?\n2 Numba tuhu lumbapachiso lweji kunehanga kutokwa chachivulu, oloze lweji kunehanga nawa milimo yayinene. Mujila muka? Halikumbi vamimbapachishile mwakumbulwile chihula chino ngwavo, \"Kutala munalikonekela milonga yenu yashili nakulihana enu vavene kuli Yehova mangana mulingenga mwaya muchima wenyi, mwomwo yakulihana chaYesu Kulishitu mwachimuna wakuvatula tahi?\" Lumbapachiso lweji kumisololanga nge munalihane kuli Kalunga. Lwapwa hilushiko luze mwashikile Yehova ngwenu namumuzanganga nakuhaka kulutwe vyuma asaka kuhambakana vyuma vyeka. Chikupu vene lushiko kana lwapwa lwalulemu chikuma. Kutala mwatela kuliveya nakwamba ngwenu kachi kamwamushikileko tahi? Nduma. Kulihana kuli Yehova chapwa chuma chamwaza chikuma mukuyoya chamutu. Tachikizenu ngwenu, mutu uze kapandama kuli Yehovako veji kumuyulanga kuli Satana. Liyavolo kasaka mukayovokeko. Eji kuwahililanga chikuma nge namufumbukila wata waYehova mangana mujimbalise lutalililo lwenu lwakuyoya chahaya myaka yosena.\n3. Kulihana kuli Yehova chikwechi nganyo muka?\n3 Mwatela kushinganyeka havyuma vyamwaza muli nakulivwisa kuwaha mwomwo yakulihana kuli Kalunga nakumimbapachisa. Hakuwana nge mwalihana lyehi kuli Yehova, munahase kuhanjika natwima ngwenu: \"Yehova ali nayami, kangweshi kwivwa womako. Mutu mwangulinga ikaze?\" (Samu 118:6) Kupwa kusali yaKalunga nakutwivwila uselewa kuli ikiye hichuma chachilemu chikuma kuhambakana vyuma vyosena.\nLISAKWILENU ENU VAVENE\n4, 5. (a) Kulihana kuli Yehova chapendamina ngachilihi hali mutu ivene? (b) Vyeseko muka vyeji kuwananga vaka-Kulishitu vosena?\n4 Hakupwa muvaka-Kulishitu vakumbapachisa, kamwatela kumona usoko wenu naKalunga kupwa nge hikutwama muzuvo yakufwetela yize vali nakufwetela visemi jenuko. Oloze mwatela kuzachila ulwilo wenu enu vavene numba tuhu vachili nakumilela kuli visemi jenu. Mwomwo ika? Mwomwo kamweshi kuhasa kutachikiza vyeseko navimiwanako. Chakutalilaho, nge vamimbapachishile oku muchili muvanyike, kaha vyeseko vinahase kuvulilako chipwe kutohwelako omu namuputuka kuya nakukola. Kanyike umwe wapwevo ambile ngwenyi: \"Chinjiho chaYehova wakanyike nahase kuhonesa cheseko chakutambula vyakulya navamuhana hashikola hachilika chakwanuka likumbi lyakusemuka. Oloze omu mwaputuka kukola chinahase kumukaluhwila kuhonesa cheseko chakulinga ujila nge kafwelelele ngwenyi kukavangiza jindongi jaYehova chapwa chamwaza chikuma lwola lwosenako.\"\n5 Chipwe ngocho keshi vanyike kaha veji kumonanga vyesekoko. Navakulwane vaze vambapachishile oku vanakolo lyehi veji kumonanga vyeseko. Vyeseko kana vinahase kupwa vyamuulo chipwe kuhona kulikangula kumujimba chipwe kuhona kupwa hamilimo. Mutu himutu eji kuhitanga muvyeseko chamokomoko namyaka ali nayo. Oloze twatela kupwa vakushishika kuli Yehova.—Yako. 1:12-14.\n6. (a) Mujila muka lushiko lwenu lwapwila lwahaya myaka yosena? (b) Chuma muka munalinangula hamukanda Wavaka-Fwilipi 4:11-13?\n6 Kutachikiza ngwenu lushiko mwashikile Yehova lwahaya myaka nachimikafwa mutwaleho kupwa vakushishika. Echi chasolola nge mwalwezele Mwata wakulitulaho ngwenu namutwalaho kumuzachila numba tuhu visemi jenu chipwe masepa jenu navalitwamina kumuzachila. (Samu 27:10) Lombenunga Yehova amihane ngolo mangana mutesemo kulihana chenu.—Tangenu Wavaka-Fwilipi 4:11-13.\n7. Uno kuzachila ulwilo \"nawoma nakuchikima\" chalumbununa ika?\n7 Yehova asaka mupwenga mumasepa jenyi. Oloze mwatela kuzata nangolo numba muzamise usepa kana nakuzachila ulwilo wenu. Mukanda Wavaka-Fwilipi 2:12 wamba ngwawo: \"Zachilenunga lika ulwilo wenu nawoma nakuchikima.\" Mazu kana asolola nge mwatela kukekesanga mwakuzamishila usepa wenu naYehova nakutwalaho kupwa vakushishika kuli ikiye chamokomoko navyeseko namumona. Kamwatela nawa kulifwelela enu vaveneko. Tachikizenu ngwenu navatu vaze vanazachila Kalunga hamyaka yayivulu vanasezenga muchano mwomwo yakulifwelela vavene. Uno vyuma muka mwatela kulinga mangana muzachile ulwilo wenu?\nCHILONGESA CHAMBIMBILIYA CHAHAUKA CHAPWA CHACHILEMU\n8. Vyuma muka vyaliweza muchilongesa chahauka, kaha mwomwo ika chapwila chachilemu kulinga ngocho?\n8 Usepa naYehova wasakiwa kwivwilila kuli ikiye nakuhanjika nenyi. Kupwanga nachilongesa chaMbimbiliya chahauka ikiko jila tweji kwivwililangamo kuli Yehova. Echi chasakiwa kupwa nachinyingi chamuMbimbiliya namikanda yahanjika haMbimbiliya hakuyitanganga nakushinganyeka hamazu namutanga. Tachikizenu nawa ngwenu chilongesa chaMbimbiliya kachapwa kutanga nganomu veji kutanganga kushikolako. Kamwatela kutanga kwijiva nge munakusoneka vyeseko mangana mukapaseko. Hakusaka munganyale kuchilongesa chenu chahauka, mwatela kuhehwojola muwane vilinga vyeka vyaYehova vize kamwejivako. Echi nachimikafwa mupandame kuli Kalunga, kaha ikiye nawa mwapandama kuli yenu.—Yako. 4:8.\n9. Vinoma muka vyeji kumikafwanga hachilongesa chenu chahauka?\n9 Liuka lyaYehova lyawahisa vinoma vyakulisezaseza vize navimikafwa mupwenga nachilongesa chize nachiminganyalisa. Chakutalilaho, vihande vyatwama hakeyala yetu yaInternet hachihanda chaVanyike haze vavuluka ngwavo \"VyaKulinga Hakulinangula Mbimbiliya,\" navimikafwa mulinangule vishina vyavilemu kumijimbu yamuMbimbiliya. Kaha nawa namulinangula vihande vyeka vyavilemu mumukanda \"[wa]Mbimbiliya Nayitunangula Vyuma Muka?\" vize vyatwama hakeyala yetu hachihanda chakwamba ngwavo study guides. Vihande kana navimikafwa muzamise lufwelelo lwenu nakumikafwa nawa mulumbunwine vakwenu vyuma mwafwelela. Vihande vyeka munahase kuviwana hachihande chakwamba ngwavo \"Vakweze Veji Kuhulisa Ngwavo . . . Vyuma Muka Ngwatela Kulinga Numba Ngulivwise Kuwaha Kutanga Mbimbiliya?\" muTonenu! yaJuly 2009. Kutanga nakushinganyeka havyuma namutanga nachimikafwa muzachile ulwilo wenu.—Tangenu Samu 119:105.\nKULOMBA CHAPWA CHACHILEMU\n10. Mwomwo ika kulomba chapwila chachilemu kuli muka-Kulishitu wakumbapachisa?\n10 Jila yimwe tweji kwivwililangamo kuli Yehova shina kupwa nachilongesa chahauka, oloze tweji kuhanjikanga naikiye kuhichila mukulomba. Muka-Kulishitu katela kumona kulomba nge hichijililo kaha chipwe mangana anganyalilehoko. Oloze atela kumona ngwenyi yapwa hijila yakushimutwilamo naTengi yetu. Yehova asaka kwivwa vyuma namumulweza. (Wavaka-Fwilipi 4:6.) Shikaho, nge munalizakamina, kaha mwatela kukavangiza punga yamuMbimbiliya yize yamba ngwayo, \"mbila chiteli chove hali Yehova.\" (Samu 55:22) Uno mwetavila mazu kana tahi? Nge namuhulisa vandumbwetu vakulisezaseza navamilweza chikupu ngwavo navakiko vananganyala chikuma hakulomba kuli Kalunga. Shikaho nayenu namunganyala.\n11. Mwomwo ika mwatela kusakwililanga Yehova shimbu yosena?\n11 Kulomba kachapwa kulweza kaha Yehova vyuma tunakusakako. Mbimbiliya yamba ngwayo: \"Sololenunga kusakwilila chenu.\" (Kolo. 3:15) Shimbu jimwe nge tuli muukalu chinahase kutuzeyesa nakutulingisa tuvulyame vyuma vyamwaza atulingila Yehova. Ngocho mwatela kulitomena vyuma vitatu chipwe kuhambakanyisaho vize namusakwilila Yehova hakumbi hakumbi. Kaha sakwililenu Yehova mukulomba havyuma kanevi namilingila. Abigail kanyike wapwevo uze vambapachishile omu apwile namyaka 12, ambile ngwenyi: \"Ngwamona ngwami twatela kusakwilila chikuma Yehova kuhambakana kala mutu. Shimbu yosena twatela kumusakwilila mwomwo atuhana mawana akulisezaseza. Likumbi limwe ngwevwile mazu aze angukwachile kumuchima, akwamba ngwavo: Kachi nge natufwilanga kusakwilila Yehova havyuma vize eji kutulingilanga hakumbi hakumbi, natuwana ngwetu vyuma eji kutulingilanga mukuyoya chetu vyavivulu chikuma.\" *\nNGANYO NAMUWANA HAKULINANGULA MBIMBILIYA\n12, 13. Mwomwo ika kushinganyeka hajila munamakililamo kuwaha chaYehova hauka wenu chapwila chachilemu?\n12 Mwangana Ndavichi uze vayowele kuvyeseko vyakulisezaseza ahanjike ngwenyi: \"Makilenu mangana mumone ngwenu Yehova apwa wamwaza. Awahilila mutu uze eji kuchinyinanga muli ikiye.\" (Samu 34:8) Vesi kana yasolola nganyo yatwama hakulimwena mutu yivene vyuma vimwe. Hakutanga Mbimbiliya namikanda yetu, nomu mweji kuyanga kukukunguluka chetu, mweji kwivwanga omu Kalunga nakafwenga vangamba jenyi vakushishika. Oloze jino omu namupwa vasachitetahundu kuvyuma vyakushipilitu, mwatela kulimwena yenu vavene omu Yehova ali nakumikafwa mukuyoya chenu. Uno munamakila ngachilihi kuwaha chaYehova hauka wenu?\n13 Kuli jila yimwe yize vaka-Kulishitu vosena vanamakililangamo kuwaha chaYehova. Jila kana shina yakuvasanyika vapandame kuli Kalunga nakuli Mwanenyi. Yesu ambile ngwenyi: \"Kakweshi mutu mwahasa kwiza kuli amiko kuvanga vanamukoko kuli Tata uze angutumine.\" (Yowa. 6:44) Uno mwashinganyeka ngwenu mazu kana azata nakuli yenu tahi? Mukweze nahase kuhanjika ngwenyi, 'Yehova akokele visemi jami oloze ami ngwavakavangijile kaha.' Oloze jino omu mwalihanyine enu vavene kuli Yehova nakumimbapachisa, mwatungile jino usoko wakukola naikiye. Ngocho vanamijiva jino kuli Yehova. Mbimbiliya yatukolezeza ngwayo: \"Nge mutu azanga Kalunga, mutu kana vamutachikiza kuli Kalunga.\" (Koli. 1, 8:3) Shimbu yosena mwatela kumona chihela mwatwama nacho muliuka lyaYehova kupwa chachilemu.\n14, 15. Uno mulimo wakwambulula naumikafwa ngachilihi muzamise lufwelelo lwenu?\n14 Jila yikwavo munahase kumakililamo kuwaha chaYehova shina hakumona omu mwamikafwa nge muli nakwambulila vatu vyalufwelelo lwenu. Munahase kulinga ngocho omu namuzata mulimo wakwambulula chipwe nge muli kushikola. Vamwe cheji kuvakaluhwilanga kwambulila vakwavo vaka-shikola. Pamo nayenu munejiva ngwenu chapwa chachikalu vene mwomwo kamweshi kwijiva omu vanahase kukumbululako. Kaha nawa chinahase kupwa chachashi kwambulila mutu umwe kuhambakana kwambulila lizavu lyalinene. Jino vyuma muka navimikafwa?\n15 Chakavanga, shinganyekenu ovyo vyamilingisa mwitavile vyuma mwafwelela. Uno vihande vyatwama hakeyala yetu ya jw.org vize vyahanjika havakweze muli navyo mulilimi lyenu tahi? Nge kamwejivile mwakuviwanyinako, kaha mwatela kuhehwojola kanawa mangana muviwane. Vihande kana navimikafwa mushinganyeke havyuma mwafwelela, novyo vyamilingisa muvifwelele, nomu munahase kulumbunwina vakwenu vyuma mwafwelela. Kachi nge lufwelelo lwenu lunazame kaha nawa munalizange nachimikafwa muhamuke kulwezako vakwenu vyaYehova.—Yele. 20:8, 9.\n16. Vyuma muka navimikafwa muhone kwivwa woma kwambulila vatu vyuma mwafwelela?\n16 Numba vene nge munaliwahisa kanawa chinahase kumikaluhwila kuhamuka kwambulila vakwenu vyuma mwafwelela. Ndumbwetu wapwevo wamyaka yakusemuka 18 uze vambapachishile omu apwile namyaka 13 ambile ngwenyi, \"Ngwatachikiza vyuma ngwafwelela, oloze shimbu jimwe cheji kungukaluhwilanga kuhanjika vyuma kana.\" Uno chuma muka cheji kumukafwanga ahonese ukalu kana? Ambile ngwenyi, \"Ngweji kuundanga muchima. Vakwetu vaka-shikola veji kuhanjikanga namuchima umwe vyuma vize veji kulinganga. Shikaho nayami ngwatela kuunda hakuhanjika vyuma ngwafwelela. Ngocho ngweji kuputuka kuhanjika hakwamba ngwami, 'Zau ngwapwanga nakunangula vatu Mbimbiliya, kaha . . . ' Echi cheji kungujikijisanga ngutwaleho kushimutwila chihande nguli nakuhanjika. Numba tuhu mujimbu nanguputuka kuhanjika kawahanjikile haMbimbiliyako, oloze vakwetu veji kufwilanga kutachikiza omwo ngwapwanga nakunangula vatu Mbimbiliya. Shimbu jimwe veji kunguhulisanga nguvalumbunwine vyaMbimbiliya. Kuzachisa jila kana cheji kungukafwanga nguhonese woma. Jino nge ngunashimutwila lyehi navatu, ngweji kwivwanga kuwaha kumuchima.\"\n17. Namuhasa ngachilihi kuhanjika navakwenu vyuma mwafwelela mangana vavitavile?\n17 Nge namuvumbikanga vakwenu nakuvamona kupwa vavalemu, kaha vanahase kwivwilila mujila yalikoji nge muli nakuvambulila. Ndumbwetu wapwevo Olivia wamyaka yakusemuka 17, uze vambapachishile omu apwile kanyike chikuma, ambile ngwenyi: \"Lwola lwosena ngwalizakaminyinenga ngwami nge nangushimutwila navatu vihande vyamuMbimbiliya kaha navangumona nge ngwazanga chikuma vyaMbimbiliya.\" Jino mukuhita chalwola aputukile kwalumuna vishinganyeka vyenyi. Muchishishisa chakwivwa woma ou ndumbwetu ashinganyekele ngwenyi, \"Vakweze vavavulu kavejiva Vinjiho jaYehova vavavuluko. Yetu kaha vatachikiza. Shikaho vilinga vyetu vinahase kuvalingisa vetavile muchano chipwe nduma. Jino ngachilihi nge twatwama nasonyi, chipwe nge tweji kwivwanga woma kuhanjika vyuma twafwelela? Echi nachivalingisa vamone nge katwazanga vyuma twafwelelako. Kaha nawa vanahase kukana kuvambulila mwomwo yetu vavene tunasoloka nge katwavifweleleleko. Oloze nge natuhanjika nakukunyuka chakuhona woma, kaha nachivalingisa vatufwelele nakwitavila vyuma natuvalweza.\"\nZACHILENUNGA LIKA ULWILO WENU\n18. Vyuma muka vyaliweza mukuzachila ulwilo wenu?\n18 Nganomu tunamono, kuzachila lika ulwilo wenu chapwa chachilemu. Vyuma vyaliweza mukuzachila ulwilo shina kutanga Mazu aKalunga nakuwashinganyekanga, nakulomba kuli Yehova nakushinganyeka havyuma namilingila mukuyoya chenu hauka wenu. Kulinga vyuma kanevi nachimikafwa muzamise usepa wenu naYehova. Echi nachimilingisa mwambulile vakwenu vyuma mwafwelela.—Tangenu Samu 73:28.\n19. Mwomwo ika mwatela kukilikita nangolo hakuzachila ulwilo wenu?\n19 Yesu ambile ngwenyi: \"Kachi nge mutu mwasaka kungukavangiza, alikane ivene nakumbata chitondo chenyi chakuyanjishila, kaha angukavangizenga lika.\" (Mateu 16:24) Chapundu vene, mutu uze mwasaka kupwa muka-Kulishitu atela kulihana nakumumbapachisa. Kaha mutu kana eji kupwanga wakutokwa mujijila jajivulu makumbi ano, kaha nawa mwakapwa nakuyoya chahaya myaka yosena mukaye kakahya. Shikaho mwatela kutwalaho lika kukilikita mangana muzachile ulwilo wenu.\n^ par. 11 Nge muli nakusaka mijimbu yikwavo, kaha talenu chihande chakwamba ngwavo \"Young People Ask—Why Should I Pray?\" nalipwata lyacho lize lili namahanya mwatela kusonekamo, ha jw.org.","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jimangazini\/kaposhi-kakutalila-wakulinangula-december-2017\/zachilenunga-lika-ulwilo-wenu\/","date":"2019-03-19T08:25:32Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912201922.85\/warc\/CC-MAIN-20190319073140-20190319095140-00422.warc.gz","language":"lue","language_score":1.000009656,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000096559524536}","num_words":1641,"character_repetition_ratio":0.055,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.16,"stopwords_ratio":0.132,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"Omu Yesu valingile hivanamumbapachisa lyehi kuli Yowano, shipilitu yaKalunga yamutwalile mupambo yakuYuleya. Apwile navyuma vyavivulu vyakushinganyeka. Halwola vamumbapachishile, \"mwilu mwasokolokele.\" (Mateu 3:16) Anukile vyuma alinangwile nakulinga mwilu. Pundu vene, Yesu apwile navyuma vyavivulu vyakushinganyeka.\nYesu apwile mupambo makumbi 40, musana naufuku. Atwamine chakuzeneka kusuma numba hamwe. Jino omu Yesu evwile zala chikuma, Satana Liyavolo ejile nakumweseka ngwenyi: \"Kachi nge umwanaKalunga, amba malolwa awa alumuke kupwa mbolo.\" (Mateu 4:3) Oloze Yesu ejivile ngwenyi chapwile chakuhenga kuzachisa ngolo jenyi jakulinga vyuma vyakukomwesa mangana alisuulwise ivene. Ngocho akanyine kulinga chuma amulwezele Satana.\nLiyavolo kakuminyinyine ahako. Amwesekele nawa mujila yeka. Alwezele Yesu alimbile hamavu kufuma helu lyatembele. Oloze Yesu akanyine, kasakile kukomwesa vatu mujila kaneyiko. Yesu azachishile Visoneka nakulumbununa hatoma ngwenyi chapwile chakuhenga kweseka Kalunga mujila kaneyi.\nMucheseko chamuchitatu, Liyavolo alwekesele Yesu \"mawangana osena akaye naupahu wawo\" nakumulweza ngwenyi: \"Nangukuhana vyosena evi nge naungufukamina nakulifukula kuli ami.\" Chochimwe Yesu akanyine hatoma ngwenyi: \"Fumaha, ove Satana!\" (Mateu 4:8-10) Yesu akanyine kulinga vyuma vyakuhenga, mwomwo atachikijile ngwenyi Yehova ikiye kaha vatela kulemesa nakuzachila mulimo wajila. Enga, ashishikile lika kuli Kalunga.\nTunahase kulinangula vyuma vimwe kuli evi vyeseko, nomu Yesu akwileko. Yesu vamwesekele chikupu, kahechi chasolola nge Liyavolo kapwa upi uze watwama mumuchima wamutu, nge muze vashinganyeka vatu vamweko, nduma. Apwa mutu chikupu uze katweshi kumona namesoko. Ou mujimbu kana wasolola nawa nge jifulumende jamukaye josena japwa jaLiyavolo, ikiye eji kujiyulanga. Nge kajapwile chikupu jenyiko, kutala kachi chapwile cheseko kuli Kulishitu hakumuhanajo nyi?\nCheka nawa, Liyavolo ambile ngwenyi alisuwile kufweta Yesu hakumuhana mawangana osena akaye nge mwalifukula kuli ikiye. Liyavolo nahase kutweseka nayetu nawa mujila yoyimwe. Nahase kutuhana luheto, chipwe ngolo jakuyula, chipwe chihela. Oloze nachiwaha chikuma nge natukavangiza chakutalilaho chaYesu, nakupwa lika vakushishika kuli Kalunga numba vatweseka tuhu ngachilihi. Oloze anukenu ngwenu Liyavolo amusezele Yesu \"nakuvandamina lwola lweka lwamwaza.\" (Luka 4:13) Omu mukiko chinahase kupwa nakuli etu, ngocho twatela kuvanguluka lwola lwosena.","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/mikanda\/jesus\/kuputuka-chamulimo\/kuhonesa-vyeseko\/","date":"2019-03-24T20:00:23Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912203491.1\/warc\/CC-MAIN-20190324190033-20190324212033-00296.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000090599,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000090599060059}","num_words":301,"character_repetition_ratio":0.048,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.163,"stopwords_ratio":0.13,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"KAPOKOLA umwe angwambile ngwenyi, \"Ove lunga wapwa uwakukenyuka. Unaseze pwevo lyove wakafumbakaji namwanove wamundende. Uno iya mwavazakama nakuvalisa? Kana kwitava chove mangana ukinduluke kwimbo!\" Ami ngwamukumbulwile ngwami: \"Kangwasezele tanga yamiko. Ngunavaseze mwomwo yenu munangukase. Uno munangukashila ika?\" Ikiye angukumbulwile ngwenyi: \"Kachi nge walingangako mulonga weka kachi tunakweche, oloze jino hakupwa uChinjiho, unalingi mulonga waunene chikuma.\"\nVyuma kanevi vyasolokele mumwaka wa 1959 mukamenga munganda yaIrkutsk muRussia. Manenu ngumilweze ovyo ami napuwami Maria twalisuwililile 'kuyanda mwomwo yakwoloka,' nanganyo twawanyine mwomwo yakulama kulonga chetu.—Petu. 1, 3:13, 14.\nNgwasemukile mu 1933 muUkraine mungalila yaZolotniki. Kaha mu 1937 mama wakanyike namuka-zuvo yenyi vaze vapwile Vinjiho vatutambukilile kufuma kuFrance, kaha vatuselelele mukanda waGovernment naDeliverance, yize vasoneka kuli vaWatch Tower Society. Omu tata atangile yize mikanda, lufwelelo lwenyi muli Kalunga lwazamine cheka. Oloze chaluvinda kuheta mu 1939 tata avijile chikuma kaha afwile. Shimbu kanda afwenga alwezele mama ngwenyi: \"Ou ukiko muchano. Unangule vana vautachikize.\"\nKWAMBULWILA MUSIBERIA\nKuheta mu April 1951 vaka-fulumende vafumishile Vinjiho kumulauko waSoviet Union nakuvatwala kuSiberia. Ami namama nasongo yami walunga Grigory vatuhangile muUkraine. Omu twatambukile jikilomita 6,000 namasuhwa twahetele jino munganda yaTulun muSiberia. Omu mwahichile vyalumingo vivali, yayami Bogdan vamutwalile muchilombo chavafunge munganda yaAngarsk. Kaha vamutomenene apike myaka 25.\nAmi namama nasongo yami Grigory twambulwililenga muTulun, oloze twalingilenga ngocho mujila yakuzangama. Chakutalilaho, twahulishilenga ngwetu, \"Veya munevu ngwavo vanakulanjisako ngombe mwane?\" Kachi nge tunawane mutu ali nakulanjisa ngombe, kaha twamulwezelenga omu ngombe vamutenga mujila yakukomwesa nakuputuka kushimutwila hali Tengi. Nakushimbula chiku, lipapilo lyamijimbu limwe lyahanjikile ngwalyo, Vinjiho veji kulisololanga nge vali nakutonda vangombe, olozenyi etu twapwile nakutonda vatu vaze vapwa nge mikoko. Chapundu vene, vatu kana twavawanyinenga. Twalivwishilenga kuwaha kulinangula Mbimbiliya navatu vakulinyisa kaha nawa vachisambo mungalila yize kavambulwililengako. Makumbi ano, muTulun muli chikungulwilo chize chili navaka-kwambulula vakuzomboka 100.\nOMU LUFWELELO LWAMARIA VALWESEKELE\nPuwami Maria alinangwilile muchano muUkraine halwola lwaJita yaKaye yamuchivali. Omu apwile namyaka 18, kapokola umwe aputukile kumushinjila alinge nenyi ujila, oloze akanyinenga. Likumbi limwe omu akindulukile hembo, awanyine uze kapokola nasavala hakahela. Oloze Maria achinyine. Uze kapokola apihililile chikuma, kaha amwambile ngwenyi mwamukashisa mwomwo yakupwa Chinjiho. Kaha mu 1952, Maria vamuhakile mukamenga apike hamyaka 10. Evwile nge muze evwile Yosefwe uze vahakile mukamenga hakulama kulonga chenyi. (Kupu. 39:12, 20) Nyamutekenya uze afumishile Maria kuzango yakusopela nakumutwala kukamenga ahanjikile ngwenyi: \"Kanda kulizakaminako, vatu vavavulu veji kuyanga mukamenga, kaha veji kukindulukanga hanga vachili naulemu wavo.\" Mazu kana amukolezezele chikuma.\nKufuma mu 1952 nakuheta mu 1956, Maria apwile muchilombo chakuyanjishila vafunge kwakamwihi nanganda yaGorkiy (yize vanakuvuluka jino ngwavo Nizhniy Novgorod) muRussia. Vamuhanyine mulimo wakuvunya mitondo numba kututa tuhu ngachilihi. Ngocho avijilenga, oloze kuheta mu 1956 vamufumishilemo, kaha ayile kuTulun.\nVANGUTUMINE KWAKUSUKU NAKUSEZA PUWAMI NAVANA VAMI\nNdumbwami umwe muTulun angulwezele ngwenyi kuli ndumbwetu umwe apwile nakwiza, lijina lyenyi ikiye Maria. Ngocho ngwambachile kinga nakuya kuchitulilo chajiminyau mangana ngukamutambwokese nakumumbachisako viteli. Omu ngwamumwene ngwamuzangile chikuma. Ngocho ngwamulwezele ngwami tulimbate, oloze akanyinenga. Mukuhita chalwola etavile, kaha twalimbachile mu 1957. Omu mwahichile mwaka umwe, twasemene mwana wapwevo Irina. Chipwe ngocho, kangwatwamine nenyi lwola lwalusukuko. Vangukashile mu 1959 mwomwo yakupulita mikanda yahanjika haMbimbiliya. Vanguhakile mukamenga kauka wami hatukweji 6. Kulomba, nakwimba myaso yaWangana, nakushinganyeka omu nangukalivwisa kuwaha mulimo wakwambulula nge vanangufumisamo, vikiko vyangukafwile nguhone kulizakamina chikuma.\nOmu ngwapwile mukamenga, muka-kuhehwojola mijimbu umwe angwambile ngwenyi, \"Kalinwomu tuminongese muvosena.\" Ngwamukumbulwile ngwami, \"Yesu ambile ngwenyi mujimbu wamwaza waWangana navakawambulula kumafuchi osena, kaha mutu naumwe wauchi mwauhonesa.\" Uze lunga asakile kungukunyula mangana ngukane lufwelelo lwami, ngana muze ngwahanjikanga kumaputukilo achino chihande. Omu ahonene kungukunyula, apihililile nakunguhaka mukamenga ngupike hamyaka 7 muchilombo chakuyanjishila vafunge kwakamwihi nanganda yaSaransk. Shimbu kanda nguhete kuchilombo kana, vangulwezele ngwavo puwami nasapuluka mwana mukwavo wapwevo, Olga. Numba tuhu ngwapwile kwakusuku natanga yami, oloze kutachikiza ngwami tuvosena napuwami twapwile lika vakulonga kuli Yehova changuvendejekele.\nMaria ejilenga nakungumona mwaka himwaka, numba tuhu atambukilenga makumbi 12 namasuhwa kufuma kuTulun nakwiza kuSaransk. Anguhichikilenga sapato jajihya muze aswekelenga jimangazini jajihya jaKaposhi Kakutalila. Mwaka umwe ngwevwile kuwaha chikuma mwomwo ejile hamwe navana vetu vavali nakungumona. Ngwawahililile hakuvamona nakupwa navo.\nKUNUNGULUKA NAKUMONA VYESEKO VIKWAVO\nMu 1966 vangusokwele mukamenga kaha ngwayile natanga yami kuArmavir kwakamwihi naKalungalwiji Wilava. Oku kukiko twakasemenene vana vetu vamalunga vaYaroslav naPavel.\nNakushimbula chiku tupokola vaputukile kwiza hembo lyetu nakutonda mikanda yahanjika haMbimbiliya. Vasanjilenga kwosena nakuze twatulikililenga vyakulya vyavangombe. Halwola lumwe omu tupokola vapwile nakusandasanda, vaputukile kutukuchila namusana kaha uvwalo wavo wakwachile lukungu. Maria avevwililile keke mwomwo vapwile nakuzata kaha mulimo wakuvakanjikiza. Avahanyine vyakunwa vizekemena, nachakutotomwesa lukungu hauvwalo wavo, nameya akusana namatwayi akulipukuchisa. Omu ejile mukulwane wavo, vaze tupokola vamulwezele vyuma avalingilile puwami. Hakufuma hembo uze mukulwane wavo amwesele kukanwa nakutusalisa. Twawahililile hakumona vyuma vyamwaza vyeji kwizanga nge natufungulula \"upi hakulinganga mwamwaza.\"—Loma 12:21.\nChamokomoko nakutulukuka, twatwalilengaho kwambulula muArmavir. Twakafwilenga nawa lizavu lyavaka-kwambulula lyapwile mumbaka twalihachile nayo yaKurganinsk. Ngweji kwivwanga kuwaha chikuma hakutachikiza ngwami muArmavir muli jino vikungulwilo 6, kaha muKurganinsk muli vikungulwilo viwana.\nShimbu jimwe twazeyelenga kushipilitu. Oloze tweji kumusakwililanga Yehova hakuzachisa vandumbwetu vakushishika vaze vatuhuhumwinenga nakutujikijisa kushipilitu. (Samu 130:3) Twapwile nawa mucheseko chachinene omu fulumende yatumine vatu mangana vezenga muchikungulwilo chakuhona etu kuchitachikiza. Valyongelenga kupwa vaka-kwambulula vatwima chikuma kaha vazachilenga nangolo muwande. Vamwe vavatongwelenga vazate namilimo yimwe yamuliuka. Oloze mukuhita chalwola twatachikijile jino ngwetu vapwile vandoji.\nKuheta mu 1978, Maria emichile lijimo omu apwile namyaka 45. Hakuwana nge avijilenga chikuma musongo wamuchima, vandotolo valizakaminyine ngwavo nachikamukaluhwila kusapuluka, kaha vamulwezele alifumise lijimo, oloze ikiye akanyine. Vandotolo vaputukile kumukavangiza kwosenokwo ayilenga muchipatela nakusaka kumutuva ndongo mangana lijimo lifume. Oloze Maria afumine muchipatela mangana akinge mwana apwile mujimo.\nVaka-fulumende vatulwezele tufume munganda twapwile nakutwama. Kaha twayile kungalila yapwile kwakamwihi nanganda yaTallinn muEstonia, lifuchi lize lyapwile muchiyulo chavaka-Soviet Union. Numba tuhu vandotolo vambile ngwavo Maria mwakamona ukalu hakusapuluka, oloze omu twapwile muTallinn, asemene mwana walunga wamukangule uze twalukile ngwetu Vitaly.\nKufumaho twanungulukilile kuNezlobnaya kusulo yalifuchi lyaRussia. Twambulwilenga mukuzangama mujimbaka twalihachile najo muze mwejilenga vatu vakufuma kujingalila josena. Vatu vavavulu vejilenga mujimbaka kana nakulihizumuna, veka nakuvoka, oloze hakuvambulwila vakindulukilenga nalutalililo lwakuyoya chamyaka yosena.\nKUNANGULA VANA VETU VAZANGE YEHOVA\nTwazachilenga nangolo mangana tunangule vana vetu vazange Yehova nakufwila kumuzachila. Shikaho kakavulu twasanyikilenga vandumbwetu vakuhya kushipilitu vezenga hembo lyetu, chikumanyi songo yami Grigory uze azachile mwakalama wakutambwojoka kufuma mu 1970 nakuheta mu 1995. Twevwilenga kuwaha omu atutambukililenga mwomwo apwile wachisambo kaha nawa walyepe. Nge tuli navangeji, twashimutwililenga vihande vyamuMbimbiliya, ngocho vana vetu vazangilenga chikuma mijimbu yakushikulu yize yatwama muMbimbiliya.\nMu 1987, mwanetu walunga Yaroslav ayile nakutwama munganda yaRiga muLatvia, kuze vetavishile mulimo wetu wakwambulula. Oloze omu akanyine kwingila mulimo wauswalale, vamuhakile mukamenga hamwaka umwe nachimbwa, kaha apikililenga mujinjele jakulisezaseza 9. Vyuma ngwamulwezelenga haukalu ngwamwene omu ngwapwilenga mukamenga vikiko vyamukafwile omike. Kutwala muze aputukile kuzata upayiniya. Kuheta mu 1990, mwanetu Pavel uze apwile namyaka 19, asakile kuya nakuzachila upayiniya kulitungu lyaSakhalin, kunote yalifuchi lyaJapan. Hakavanga katwasakile ayengako mwomwo halitungu kana hapwile kaha vaka-kwambulula 20. Kaha nawa lyapwililile kwakusuku chikuma, kafwe jikilomita 9,000. Oloze kutwala muze twamwitavishile, kaha chanehele nganyo yayinene chikuma. Kuze ayile akawanyine vatu vaze vetavilile mujimbu waWangana. Hamyaka yayindende kaha, halitungu kana hapwile vikungulwilo 8. Pavel azachilililenga kuSakhalin swi namu 1995. Halwola kana twatwaminenga kaha namwanetu wamuchinyikila hembo. Pavel azangilenga kutanga Mbimbiliya putu vene kuunyike wenyi. Omu apwile namyaka 14 aputukile kuzata upayiniya, shikaho ngwazachile nenyi upayiniya hamyaka yivali. Twalivwishile kuwaha kuzachila hamwe. Kaha omu Vitaly ahetele myaka 19, ayile nakuzata upayiniya wakulipwila.\nMu 1952, kapokola umwe alwezele Maria ngwenyi: \"Kana lufwelelo lwove nge pimbi natukuhaka mukamenga hamyaka 10. Kaha halwola mukafumamo naukapwa ukashinakaji, ngocho kaweshi kukapwa namuka-kukulamako.\" Oloze omu keshi mukiko chapwileko. Kalunga ketu Yehova navana vetu navatu vaze twanangwilenga muchano veji kutuzakamanga chikuma. Ami naMaria twalivwishilenga kuwaha kutambukila vihela vazachililenga vana vetu. Twamwenenga omu vatu vaze vanangwilenga vyaYehova kuli vana vetu vasolwelenga muchima wakusakwilila.\nNGWASAKWILILA YEHOVA HAVYUMAVYAMWAZA NATULINGILANGA\nMu 1991, fulumende yetavishile jino mulimo waVinjiho jaYehova. Chuma kana chasangumwine cheka twima yetu yakwambulula. Chikungulwilo chetu chalanjile sacha yakuyanga nayo nakwambulwila kujimbaka twalihachile najo kusongo yachalumingo hichalumingo.\nNgwapwa nguwakuwahilila mwomwo Yaroslav naPavel namapwevo javo vaAlyona naRaya vali nakuzachila haMbetele, kaha Vitaly ali nakuzata mulimo wakutambwojoka napuwenyi Svetlana. Mwanetu watwatwa wapwevo Irina atwama muGermany. Lunga lyenyi Vladimir hamwe navana vavo vatatu vapwa tulama muchikungulwilo. Mwanetu Olga atwama muEstonia, kaha kakavulu eji kungutuminanga jishinga. Chaluvinda puwami Maria afwile mu 2014. Nguli nakutalilila kulwola mwakasanguka. Oholyapwa nguli nakutwama munganda yaBelgorod, kaha vandumbwami veji kunguzakamanga chikuma.\nHamyaka ngunazachilanga Yehova ngunalinangula ngwami chasakiwa kuzata nangolo numba tulame kulonga chetu, kaha nge natulinga ngocho Yehova mwatulingisa tutwame mukuunda. Yehova atukiswile mwamunene chikuma napuwami Maria. Shimbu kanda 1991, muSoviet Union mwapwile kaha vaka-kwambulula 40,000. Oholyapwa mumafuchi osena aze apwile muchiyulo chaSoviet Union muli jino vaka-kwambulula 400,000. Nguli jino namyaka 83, kaha nguchili lika ngukalama muchikungulwilo. Yehova nangukafwenga nakunguhana ngolo jakumika. Eyo, Yehova nangulingila vyuma vyamwaza chikuma hakumika chami.—Samu 13:5, 6.","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jimangazini\/kaposhi-kakutalila-wakulinangula-august-2017\/kumika-muvyeseko\/","date":"2019-03-21T07:33:00Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912202506.45\/warc\/CC-MAIN-20190321072128-20190321094128-00333.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000078678,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000078678131104}","num_words":1351,"character_repetition_ratio":0.04,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.154,"stopwords_ratio":0.084,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"Yehova alwezele Mose ngwenyi: 'Kanduka wizenga kuno kupili kuli ami. Nangusoneka jishimbi hamalwola akuya muuhanda nakukuhana.' Mose akandukile hapili nakutwamaho makumbi 40 ufuku namusana. Omu apwile haze hapili, Yehova asonekele Jishimbi Likumi hamalolwa avali akuya muuhanda nakuwahana kuli Mose.\nKutwala muze, vaIsalele vashinganyekele ngwavo Mose nashimbula chikuma. Kaha valwezele Alone ngwavo: 'Tunakusaka mutu wakututwaminyina. Tutengele kalunga.' Alone ambile ngwenyi: 'Nguhanenu ulu muli nawo.' Vanehele ulu kaha auyengunwine nakutenga mwanangombe. Vatu vambile ngwavo: 'Ou mwanangombe ikiye Kalunga ketu uze natutwaminyinanga kufuma muEjipitu.' Kaha vaputukile kulemesa uze mwanangombe waulu nakulisamba. Uno chuma valingile chapwile chakuhenga tahi? Eyo, mwomwo vashikile Yehova ngwavo navalemesanga kaha ikiye. Chaluvinda, kavateselemo lushiko lwavoko.\nYehova amwene vyuma vyapwile nakulingiwa kaha alwezele Mose ngwenyi: 'Shikumuka uyenga kuli vatu. Vanalikange kuli ami nakulemesa kalunga wamakuli.' Mose ashikumukile nakufuma haze hapili oku nambate aze malolwa akuya muuhanda.\nOmu Mose apwile nakupandama kwakamwihi nachilombo, evwile vatu vanakwimba. Kaha avamwene vanakukina nakulifukula kuli uze mwanangombe. Mose apihililile chikuma, nakumbila aze malolwa hamavu kaha apazukile muvihanda. Hahaze vene achikile uze mwanangombe. Jino Mose ahulishile Alone ngwenyi: 'Mwomwo ika wechelelanga vatu vakuhungumwise nakulinga chuma chaunyengwe ngana?' Alone ambile ngwenyi: 'E-mwata kanda upihililako. Nayove watachikiza omu vapwa vatu kana. Vasakanga kupwa nakalunga, kaha ngwayengununanga ulu wavo nakuvatungila ou mwanangombe unamono.' Alone katelelele kulinga chuma kanako. Jino Mose akandukile cheka kupili mangana akalembelele Yehova akonekele vatu jenyi.\nYehova akonekelele kaha vaze vasakile kumwononoka. Unamono ovyo chapwililile chachilemu kuli vaIsalele kukavangiza vyuma avalwezelenga Mose tahi?\n\"Omu naushika Kalunga lushiko, kanda naulangisa kulutesamoko, mwomwo keshi kwivwila kuwaha vileyako. Tesamo lushiko unashiki.\"—Muka-kwambulula 5:4","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/mikanda\/mbimbiliya-mijimbu-vyuma-namulinangula\/mose-jishimbi-likumi-mwanangombe-waulu\/","date":"2019-03-21T13:29:59Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912202525.25\/warc\/CC-MAIN-20190321132523-20190321154523-00269.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000053644,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000053644180298}","num_words":251,"character_repetition_ratio":0.059,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.156,"stopwords_ratio":0.139,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"Yehova atumbile milemba muEtene. Mumilemba kana mwapwile vyuma vyavivulu vyakufwana nge jitemo, namitondo natunyama. Kufumaho, Kalunga atengele lunga watete Alama nalukungu lwahamavu nakumuhwimina mumazulu enyi. Uno unatachikiza vyuma vyasolokele tahi? Ou lunga apwile jino mutu wakuyoya. Yehova ahanyine Alama mulimo wakulama milemba, nakuluka majina tunyama vosena.\nYehova alwezele Alama lushimbi lwalulemu. Ambile ngwenyi: 'Kumitondo yoseneyi yili mumilemba unahase kulyangako tuhu, kufumisako mutondo umwe kaha wakulipwila. Nge mulya kumutondo kana mukafwa.'\nKufumaho Yehova ambile jino ngwenyi: 'Nangutengela Alama muka-kumukafwa.' Ngocho asavalikile Alama tulo twatuvulu, nakumufumisa lupachi lumwe nakuluzachisa hakumutengela pwevo. Lijina lyenyi apwile ikiye Eve. Alama naEve vapwile jino tanga yatete. Uno Alama evwile ngachilihi hakumutengela pwevo? Alama evwile kuwaha chikuma, ngocho ambile ngwenyi: 'Yehova natenge mutu kuzachisa lupachi lwami, napu wakulifwana nayami.'\nYehova alwezele Alama naEve ngwenyi vasemenga vana nakuzalisa hamavu. Asakile mangana valivwise kuwaha kuzachila hamwe nakulingisa mavu kupwa palachise chipwe ngwetu milemba yamwaza ngana muze yapwile milemba yaEtene. Oloze vyuma kana kavyalingiwileko. Mwomwo ika? Natulinangula vyavivulu muchilongesa chinakavangizaho.\n\"Ou avatangile kufuma vene kumaputukilo avatengele lunga napwevo.\"—Mateu 19:4","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/mikanda\/mbimbiliya-mijimbu-vyuma-namulinangula\/1\/kalunga-atengele-alama-naeve\/","date":"2019-03-24T00:52:24Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912203123.91\/warc\/CC-MAIN-20190324002035-20190324024035-00029.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000081062,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000081062316895}","num_words":168,"character_repetition_ratio":0.054,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.154,"stopwords_ratio":0.119,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"Yesu natumbaji twenyi vapwile nakuya kuNgalileya. Lwola kana lwapwile kuchivatuko chavula, ngocho mumande mwapwile tiliku. Hakwivwa zala, ava tumbaji vahelele tumitwe twatiliku nakulya. Likumbi kana lyapwile lyaSambata, kaha vaFwaliseu vavamwene.\nMunahase kwanuka ngwenu vaYuleya vamwe vasakile kujiha Yesu muYelusalema hakumuvangijikila ngwavo najilulula Sambata. Halwola kanelu vaFwaliseu vasakile kuwanyina mulonga tumbaji havyuma valingile. Vambile ngwavo: \"Tala! Tumbaji twove vali nakulinga chuma chize kavetavisa kulinga haSambatako.\"—Mateu 12:2.\nVaFwaliseu vambile ngwavo kuhela tumitwe twatiliku nakututaka mumavoko nakulya chapwile hikuzata mulimo wakwaha nakuzungula. (Kulovoka 34:21) Kukaluwisa lushimbi lwakujilila Sambata chalingishile vatu chivakaluhwile kukavangiza lushimbi kana, okunyi te likumbi kana lyatelele kujikijisa vatu kushipilitu nakuvalingisa vapwenga vakuwahilila. Shikaho, Yesu azachishile vyakutalilaho vyakusolola nge Yehova Kalunga kasakile Jishimbi jenyi jaSambata jipwenga ngochoko.\nChakutalilaho chimwe azachishile Yesu shina chaNdavichi navatu jenyi. Omu vevwile zala, vengilile mutavanaku nakulya jimbolo jakutumbika kumeso aKalunga. Jimbolo kana te vanajifumisa lyehi kumeso aYehova nakushishisako jeka, ngachize vajihanyinenga vapilishitu vajilye. Ngocho Ndavichi navatu jenyi kavavahanyine mulonga hakujilyako, mwomwo vapwile nazala.—VyavaLevi 24:5-9; Samwele 1, 21:1-6.\nYesu avahanyine chakutalilaho chikwavo ngwenyi: \"Kanda mutangengaho lyehi muJishimbi ngwavo, hajiSambata vapilishitu mutembele veji kujilululanga Sambata, oloze kaveshi kupwa namulongako nyi?\" Ahanjikile mazu awa mwomwo nahaSambata vapilishitu vajihilenga tunyama nakulinga milimo yeka yamutembele hakuwahisa vimuna vakuvatula. Yesu ambile ngwenyi: \"Oloze nangumilweza ngwami, hano hali ou ahambakana tembele.\"—Mateu 12:5, 6; Kulava 28:9.\nYesu azachishile nawa Visoneka hakushindakanya chishina chenyi, ngwenyi: \"Kachi nge mwatachikizanga mwalumbunukila mazu awa ngwavo, 'Ami ngunasake keke keshi vimuna vakuvatulako,' kachi kamwahanyine mulonga vatu ava vakuzeneka mulongako.\" Jino akukulwile ngwenyi: \"Mwomwo Mwanamutu ikiye Mwata waSambata.\" Yesu apwile nakwinyikila kukuunda nachikapwa muchiyulo chenyi chaWangana chamyaka likombakaji.—Mateu 12:7, 8; Hozeya 6:6.\nVatu vanayande muundungo waSatana hamyaka yayivulu hakumona ulyanyi najijita. Oloze muSambata yayinene yize nayikapwako omu Kulishitu mwakayula, vatu kaveshi kukamonanga cheka ukaluko.","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/mikanda\/jesus\/mwambulula-mungalileya\/kuhela-tiliku-hasambata\/","date":"2019-03-21T08:09:51Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912202506.45\/warc\/CC-MAIN-20190321072128-20190321094128-00103.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000084639,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.000008463859558}","num_words":273,"character_repetition_ratio":0.048,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.159,"stopwords_ratio":0.081,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"Omu Isaka apwile namyaka yakusemuka 40, ambachile pwevo walijina lyaLaveka. Isaka azangile chikuma puwenyi. Mukuhita chalwola vasemene vapasa vamalunga.\nMwana watete vamulukile ngwavo Esau, kaha songo yenyi ngwavo Yakova. Esau azangilenga kuya mumusenge, kaha atachikijile kanawa kujiha tunyama. Oloze Yakova azangilenga kutwama hembo.\nMumakumbi aze, nge chisemi walunga nafu kaha mwana walunga watwatwa mutanga vamuhanyinenga musuka wamavu waunene najimbongo, kupwa uswana wenyi. Ngocho, uswana uze vahanyinenga mutanga yaIsaka mwaliwezele najishiko jize Yehova ashikile Apalahama. Esau kahakile muchima kujishiko kanako, oloze Yakova ajimwene kupwa jajilemu.\nLikumbi limwe, omu Esau afumine mumusenge azeyele chikuma. Kaha amwene Yakova ali nakuteleka vyakulya, ambile kuli ikiye ngwenyi: 'Nguhaneko ovyo vyakulya vichila! Mwomwo ngunevu chikuma zala.' Yakova ambile kuli ikiye ngwenyi: 'Nangukuhana, oloze chatete vangila kungulanjisa utwatwa wove.' Esau ambile ngwenyi: 'Utwatwa kaweshi namulimo kuli amiko, unahase tuhu kuutambula, ami ngwakusaka kaha kulya.' Uno unashinganyeka ngwove chuma alingile Esau chapwile chakwoloka tahi? Nduma, kachapwile chakwolokako. Esau ahanyine vyuma vyavilemu chikuma, hakusaka kaha lilonga lyamakunde.\nOmu Isaka apwile kashinakaji, asakile jino kukisula mwanenyi watwatwa. Oloze Laveka akafwile mwanenyi wakanyike Yakova mangana vamukisule. Omu Esau atachikijile chuma kana, apihililile chikuma nakutondatonda jila yakusaka kujihilamo songo yenyi. Ngocho Isaka naLaveka vasakile kukinga Yakova, kaha vamulwezele ngwavo: 'Katuka ukatwame nanatwove Lavane kuHalane palanga nomu nawatula matoto nakukwachila Esau.' Yakova evwililile kuvyuma vamulwezele visemi jenyi, kaha ayile mangana ayovole mwono wenyi.\n\"Nganyo mukaze mwawanyinaho mutu kachi nge mwaheta kaye kosena, oloze mwatokesa mwono wenyi?\"—Mako 8:36, 37","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/mikanda\/mbimbiliya-mijimbu-vyuma-namulinangula\/3\/yakova-esau-uswana\/","date":"2019-03-25T19:55:24Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912204300.90\/warc\/CC-MAIN-20190325194225-20190325220225-00423.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000089407,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000089406967163}","num_words":232,"character_repetition_ratio":0.047,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.162,"stopwords_ratio":0.103,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"YESU NAVAMUHULISA KULI PILATU NAKULI HELOTE\nYesu alwezele Pilatu hatoma ngwenyi ikiye mwangana. Chipwe ngocho, Wangana wenyi kawapwile nakole navaLomako. Yesu ambile ngwenyi: \"Wangana wami kaweshi wamukaye kanoko. Kachi nge Wangana wami wapwanga wamukaye kano, kachi vaka-kungukafwa vanalu mangana vazeneke kungutwala kuli vaYuleya. Olozenyi Wangana wami kaweshi wamukaye kanoko.\" (Yowano 18:36) Chikupu vene, Yesu apwile naWangana, oloze keshi wamukaye kanoko.\nPilatu kakuminyinyine kaha ahako. Amuhulishile ngwenyi: \"Chamwaza, jino ove umwangana tahi?\" Yesu alwezele Pilatu atachikize ngwenyi nakukulula mwakwoloka, ambile ngwenyi: \"Ove yove unambemo ngwove ngumwangana. Mwomwo echi chikiko vene ngwasemukilile ami, kahechi chikiko nawa ngwejililile muno mukaye, mangana nguhane unjiho wakuvuluka muchano. Weshowo eji kukavangizanga muchano eji kwivwililanga kulizu lyami.\"—Yowano 18:37.\nHakavanga, Yesu alwezele Tomase ngwenyi: \"Ami yami jila, yami muchano, yami kuyoya.\" Ngocho naPilatu atachikijile jino vyuma ejilile Yesu hano hamavu ngwenyi mangana ahane unjiho wakuvuluka \"muchano,\" muchano kana wakuvuluka Wangana. Yesu afwililile kupwa lika wakushishika hakuhanjika muchano kanou, chamokomoko numba nge atelele kufwa. Pilatu ahulishile ngwenyi: \"Muchano chuma muka?\" Oloze kavandaminyine vamukumbululeko. Ashinganyekele ngwenyi vyuma evwile vyatelemo jino kuvatula chihande hali ou mutu.—Yowano 14:6; 18:38.\nPilatu ahilukile kulizavu lize lyapwile haweluka wanganda. Omu Pilatu alovokele, Yesu apwile kusali yenyi, kaha alwezele vapilishitu vavakulwane navosena vaze vapwileko ngwenyi: \"Ami ou mutu kangwamuwanyine namulongako.\" Vatu hakwivwa mazu kana vapihililile, kaha vambile ngwavo: \"Eji kusowangizanga vatu hakuvanangula muYuleya mwosena, kufuma kuNgalileya mbwe nakuno.\"—Luka 23:4, 5.\nMazu amapi vahanjikile vaYuleya akomwesele Pilatu. Omu vapilishitu vavakulwane navakulwane javatu vapwile nakutambakana, Pilatu ahulishile Yesu ngwenyi: \"Uno evi vyuma vyavivulu ngana vali nakukuvulukila kawavivwileko tahi?\" (Mateu 27:13) Oloze Yesu kamukumbulwileko. Omu Yesu aholele kulu chakuzeneka kukumbulula, Pilatu alikomokelele.\nVaYuleya vahanjikile ngwavo Yesu aputukile kusowangiza vatu \"kuNgalileya.\" Hakuwana mashina namasongo hachihande kanechi, chalingishile Pilatu atachikize ngwenyi chikupu vene Yesu apwile wakuNgalileya. Echi chalingishile Pilatu awane jila yakulipekelamo mulonga wakusopesa Yesu. Helote Andepa (mwanaHelote Wamunene) ikiye ayulilenga muNgalileya, kaha halwola kanelu apwile muYelusalema kuchiwanyino chaPaseka. Ngocho Pilatu alwezele vatu vatwale Yesu kuli Helote. Helote Andepa ikiye avatwile mutwe waYowano Muka-kumbapachisa. Kutwala muze, evwile ngwavo Yesu apwile nakulinga vyuma vyakukomwesa, ngocho Helote alizakaminyine ngwenyi Yesu pamo ikiye vene Yowano uze vanasangula kuvafu.—Luka 9:7-9.\nHelote jino awahililile hakusaka kumona Yesu. Helote kapwile nakusaka kumona Yesu mangana amukafwe chipwe amone numba nge unjiho wavyuma vapwile nakumusopesa wapwile wamuchano nyi chiku. Helote afwililile chikuma kumona Yesu nakufwelela \"ngwenyi mwamona chinjikizo chimwe chakufuma kuli Yesu.\" (Luka 23:8) Oloze Yesu kalingile vyuma vize Helote afwililile kumonako. Omu Helote ahulishile Yesu vihula, ikiye kamukumbulwileko. Ngocho Helote namaswalale jenyi vevwile kupihya, kaha \"vamulumbilishile.\" (Luka 23:11) Vamuvwikile uvwalo uvyakuma nakuputuka kumuhenda. Ngocho Helote akindulwishile cheka Yesu kuli Pilatu. Helote naPilatu kavalinwishilenga meyako, oloze halwola kana vapwile jino himasepa.\nOmu Yesu vamukindulwishile, Pilatu asanyikile vapilishitu vavakulwane navaka-kuyula vavaYuleya, navatu veka, kaha ambile ngwenyi: \"Mwangunehelanga ou mutu ngwenu ali nakusowangiza vatu valikange. Jino ivwenu! Ngwamwihwojolanga kumeso enu, oloze kangwamuwananga namilonga muli nakumuhanako. NaHelote nawa kayiwanyineko, mwomwo namukindulwisa cheka kuli etu, ngocho kavulumwine mulonga numba umwe wakutela kufwilako. Shikaho nangumuzangamisa nakumukasununa.\"—Luka 23:14-16.\nPilatu asakile kwecha Yesu mwomwo atachikijile ngwenyi vapilishitu vevwile kaha lwiso vikiko vamunehelele kuli ikiye. Omu Pilatu apwile nakusaka kusuula Yesu, kwejile nawa unjiho weka uze wasolwele nge vyuma apwile nakusaka kulinga vyapwile vyakwoloka. Omu Pilatu atwamine hachitwamo chakusopela, pwevo lyenyi atumine mazu kuli ikiye ngwenyi: \"Kanda ulinga chuma chimwe hali ou mutu wakwolokako, mwomwo lelo ngunaloto chilota [pamo chafumine kuli Kalunga] chachipi mwomwo yaikiye.\"—Mateu 27:19.\nUno Pilatu ahashile kusuula ngachilihi mutu wakuzeneka chuma chakumuhanyina mulonga?","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/mikanda\/jesus\/mulimo-wamakumishilo\/pilatu-helote-kuwana-yesu-wakuzeneka-mulonga\/","date":"2019-03-19T01:28:24Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912201882.11\/warc\/CC-MAIN-20190319012213-20190319034213-00103.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000083447,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000083446502686}","num_words":547,"character_repetition_ratio":0.054,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.167,"stopwords_ratio":0.112,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"\"Toka yami yayashi kumbata\"\nHakuwana nge Yesu apwilenga muka-kusonga, atela atachikijile kanawa mwakusongela toka. Pamo ahakilengaho mahina mangana chashiwile vaze navayizachisa. Omu veji kutumbapachisanga, tweji kwitavilanga kumbata toka yaYesu yakupwa tumbaji twenyi. Tweji kwitavilanga kuzata mulimo waukalu chikuma, oloze kulinga chuma kana cheji kutuhizumunanga nakupwa nawa vakutokwa chikuma.\nNganyo muka munawane kufuma halwola mwalitavilile kumbata toka yaYesu?","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jw-mukanda-kukunguluka\/january-2018-mwb\/kunoneka-chakukunguluka-jan29-feb4\/yesu-ahizumwinenga-vatu\/","date":"2019-03-24T12:51:24Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912203448.17\/warc\/CC-MAIN-20190324124545-20190324150545-00054.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000091791,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000091791152954}","num_words":57,"character_repetition_ratio":0.087,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.143,"stopwords_ratio":0.088,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"OVYO CHAPWILA CHACHILEMU: Kulitumina mijimbu hamakina chinahase kutukafwa chipwe kutunehela ponde. Ngocho vaka-Kulishitu vamwe kavasaka kulitumina mijimbu hamakinako. Oloze vaka-Kulishitu veka veji kutumanga mijimbu hamakina mangana vashimutwile navatanga javo namasepa. Chipwe ngocho, Liyavolo asaka tufwile kutumanga mijimbu yakuhenga hamakina mangana twenyeke vilinga vyetu nausoko wetu naYehova. Shikaho, twatela kuzachisa Mazu aKalunga, ngana muze alingile Yesu, mangana tutachikize jiponde jize twatela kulihendako.—Luk 4:4, 8, 12.\nPONDE MWATELA KULIHENDAKO:\nKuzachisa makina halwola lwalusuku. Kuzachisa makina chipwe kutuma mijimbu hamakina halwola lwalusuku cheji kwenyekanga lwola luze twatela kuzachisa kumilimo yakushipilitu\nKutala mivwimbimbi yayipi. Kutala mivwimbimbi yize nayilingisa mutu evwenga peha chinahase kumulingisa apwenga natato yakutalanga mivwimbimbi yavatu vali uselesele nakulinga ujila. Kaha nawa kutanga mijimbu yavatu vaze vasosoloka kulufwelelo cheji kuzeyesanga lufwelelo lwamutu\nKutuma mijimbu chipwe jifwato jakuhenga. Hakuwana nge muchima wapwa uka-kutangisa, ngocho unahase kulingisa mutu atume mijimbu chipwe jifwato jajipi hamakina. Oloze kulinga ngocho chinahase kupihisa lijina lyamutu nakumulingisa azeye kushipilitu\nTALENU VINDIYO YAKWAMBA NGWAVO, PWENUNGA VAKUVANGULUKA HAKULITUMINANGA MIJIMBU HAMAKINA, KUFUMAHO SHIMUTWILENU HAMIVWIMBIMBI YILI MWISHI:","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jw-mukanda-kukunguluka\/june-2018-mwb\/kunoneka-chakukunguluka-june25-july1\/lihendenu-kuponde-yatwama-hakulituminanga-mijimbu-hamakina\/","date":"2019-03-24T13:19:30Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912203448.17\/warc\/CC-MAIN-20190324124545-20190324150545-00054.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000092983,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.000009298324585}","num_words":161,"character_repetition_ratio":0.076,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.14,"stopwords_ratio":0.031,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"YESU NAVAMUJIHANA NAKUMUTWALA KUTEMBELE\nYosefwe naMaliya vasalile kuMbetelema muchishishisa chakukinduluka kuNazaleta. Omu Yesu apwile namakumbi akusemuka 8, vamujihanyine kweseka naJishimbi jaKalunga jize ahanyine vaIsalele. (VyavaLevi 12:2, 3) Kaha nawa kweseka nachisemwa chavaIsalele, halikumbi kana hakiko valukilenga vakemba vamalunga majina. Ngachize vaYosefwe naMaliya valukile mwanavo ngwavo Yesu, nge muze avalwezele kangelo Ngavalyele.\nMwahichile kafwe kakweji wamuundu namakumbi, kaha Yesu apwile jino namakumbi akusemuka 40. Uno visemi jenyi vamutwalile kulihi? Vamutwalile kutembele muYelusalema, yize yapwile kwakamwihi nakuze vapwile nakutwama. Kweseka naJishimbi, pwevo atelelele kuhana wana wakulitomesa mutembele hanyima yamakumbi 40 kufuma hakusema mwana walunga.—VyavaLevi 12:4-7.\nOmu mukiko alingile Maliya. Ahanyine wana watujila vavandende vavali. Echi chasolwele nge Yosefwe naMaliya vapwile vaka-kukalikiza. Jishimbi jaMose javulukile nge vatu vatelelele kuhana mwanamukoko nakajila. Oloze nge pwevo kahashile kuhana wana kanouko, kaha atelelele kuhana tukwilimba vavali chipwe tutela vavali. Ngocho Maliya kahashile kuhana mwanamukoko nakajilako, shikaho ahanyinyine wana watujila vavandende vavali.\nOmu vahetele hatembele, kashinakaji umwe walunga ejile kuli Yosefwe naMaliya. Lijina lyenyi ikiye Shimeyone. Kalunga amulwezele ngwenyi keshi kukafwa chakuzeneka kumona Kulishitu, chipwe ngwetu Meshiya uze vashikileko. Jino halikumbi kaneli, Shimeyone vamutwaminyinyine kuli shipilitu yajila ayenga kutembele kuze akawanyine Yosefwe naMaliya namwanavo. Shimeyone atambwile uze mwana nakumusata hamavoko enyi.\nShimbu asachile Yesu, Shimeyone asakwililile Kalunga ngwenyi: \"Ove Mwata Wakulitulaho, unasuula jino ami ndungo yove nguyenga mukuunda kweseka namazu ove, mwomwo meso ami anamono lyehi jila naukanehelamo ulwilo wove yize unalongesa lyehi kumeso avatu vosena, unapu mumunyi wakufumisa chiwuva hali vaka-mafuchi, kaha nawa hiupahu wavatu jove vaIsalele.\"—Luka 2:29-32.\nYosefwe naMaliya valikomokelele hakwivwa vyumevi. Shimeyone avakiswile, kaha ambile kuli Maliya ngwenyi, mwanenyi \"vanamutongola mangana akalingise vatu vavavulu muIsalele vakalimbuke nakuvakatula cheka,\" kaha nawa ngwenyi mwakevwa chinyengo chikuma kwijiva nge poko yamukwale yakuvambuka yinamutuvasana.—Luka 2:34.\nHalwola kanelu, hatembele hapwile nawa mutu weka. Mutu kana shina Ana, kapolofweto wamyaka yakusemuka 84. Ou kashinakaji ayilenga lwola lwosena kutembele. Jino apandamine kuli Yosefwe, naMaliya namwanavo Yesu. Ana aputukile kusakwilila Kalunga nakulweza vatu vyaYesu.\nAchishinganyekenu ocho kuwaha vevwile vaYosefwe naMaliya havyuma vyosenevi vyalingiwile hatembele. Chikupu vene vyuma kanevi vyasolwele nge mwanavo apwile Uze Vashikile kuli Kalunga.","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/mikanda\/jesus\/vyuma-vyakupandama-kumulimo-wayesu\/kemba-yesu-tembe\/","date":"2019-03-25T04:12:38Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912203548.81\/warc\/CC-MAIN-20190325031213-20190325053213-00134.warc.gz","language":"lue","language_score":1.000009656,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000096559524536}","num_words":325,"character_repetition_ratio":0.061,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.155,"stopwords_ratio":0.098,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"UKALU\n\"Kakavulu ngwemanyinenga kunjanji nakutala omu jalihangasanyinenga jimasuwa, kahechi changukafwile ngukeheseko kushinganyeka chikuma haukalu wami.\"—Leon *\n\"Ngwanyinyinenga hamalolwa amasuku nakulimbila mumeya, kaha ngwevwilenga nakumuchima hwo hakatando kakandende. Kakavulu ngwalivwishilenga kuwaha oloze shimbu jimwe ngwevwilenga woma.\"—Larissa.\nNgana mwaLeon naLarissa, vakweze vavavulu navakiko vazanga kuhema chize chinahase kuvengisa muponde. Kutala nayenu mwasaka kuhema kana tahi? Nge mukiko, kaha chihande chino nachimikafwa.\nVYUMA MWATELA KUTACHIKIZA\nKuhema kana chinahase kupwa chachikalu kulitwaminacho. Kuhema kana chinahase kumisuulwisa hakatando kakandende, nakumilingisa jino mufwile kwazanamo chikuma. Ngana mwaLeon, Marco naikiye emanyinenga kunjanji nakutala omu jimasuwa jalihangasanyinenga, kaha ambile ngwenyi: \"Numba tuhu jize jimasuwa jasolokele nge najineha ponde oloze ngwawahililile hakatando kakandende. Chipwe ngocho echi changulingishile ngutwaleho lika kutalanga kuhema kana.\"\nJustine uze avwalilenga jisapato jatufumbo nakwazana mukuhema chakuselwojoka mujiminyau ambile ngwenyi, \"kuwaha chize ngwevwile hakuhema kana changulingishile ngufwile kwazanamo lika shimbu yosena. Ngwasakile kuya chikuma fuma, chaluvinda ngwalivulumwine nakukahindukila kuchipatela.\"\nVyuma navamishinjila vakwenu kulinga vinahase kumingisa muponde. Mukweze walijina lyaMarvin ambile ngwenyi: \"Masepa jami vangushinjilile ngunyine hazuvo yayisuku nakungulweza ngwavo: 'Nyina lika, kalinwomu uhete.' Oloze ngwevwile woma, kaha ngwapwile nakuchikima omu ngwapwile nakunyina haze hazuvo.\" Larissa uze twavulukanga hakavanga ambile ngwenyi: \"Nayami ngwalingilenga vyuma vize valingilenga vakwetu. Kaha ngwatwalilileho lika kulinga ngocho.\"\nVatu vamwe veji kuzachisanga Internet mangana vashinjile vakwavo hakwalisa vaka-kwazana mukuhema nakulingisa vatu vamone nge kuhema kana kachatwama napondeko. Kachi nge vindiyo yavaka-kuhema vanayihake haInternet, veji kuyitalanga kuvatu vavavulu.\nChakutalilaho, jivindiyo jimwe jize vatachikiza chikuma vatu jeji kusololanga vatu vaze veji kwazananga mukuhema chakutumbwojoka jizuvo, najimbango navyuma vyeka vyavisuku chakuzeneka kuzachisa kala vyuma vyakuvakinga. Jivindiyo kana jinahase kumilingisa mukukulule ngwenu: (1) Kuhema kana kachatwama naponde chikumako, (2) Kaha nawa vatu vosena vali nakwazananga mukuhema kana. Echi chinahase kumilinga nayenu mwazane mukuhema chize nachihaka kuyoya chenu muponde.\nKuli jijila jamwaza jakukingiwa jize najimikafwa. Mbimbiliya yahanjika ngwayo: \"Kulilongesa kumujimba cheji kunganyalisanga kaha chindende.\" (WaChimoteu 1, 4:8) Oloze Visoneka vyatuhuhumuna nawa ngwavyo, \"tupwenga tuvaka-kushinganyeka mwamangana.\" (WaChituse 2:12) Munahase kulinga ngachilihi ngocho?\nVYUMA MWATELA KULINGA\nTachikizenu ponde yatwamamo. Mbimbiliya yahanjika ngwayo: \"Mutu wakuzangama eji kuzatanga nachinyingi, oloze chileya eji kusololanga uleya wenyi.\" (Vishimo 13:16) Shimbu kanda mwazane mukala kuhema, mwatela kutachikiza ponde yatwamamo. Lihulisenu ngwenu, 'Uno kuhema kanechi chinahase kungunehela ponde yayinene chipwe kufwa tahi?'—Lushimbi lwamuMbimbiliya: Vishimo 14:15.\nSakulenunga masepa vaze vamona kuyoya kupwa chachilemu. Masepa vamwenemwene kaveshi kuhasa kumilweza mulinge vyuma vize navihaka kuyoya chenu muponde chipwe kulinga vyuma vize kamwazangako. Larissa ambile ngwenyi: \"Masepa vamwenemwene vangukafwilenga ngusakule kanawa kuhema chamwaza. Masepa kana vangukafwile ngwalumune kuyoya chami.\"—Lushimbi lwamuMbimbiliya: Vishimo 13:20.\nLihulisenu ngwenu: 'Uno kuhema kanechi chinahase kungunehela ponde yayinene chipwe kufwa tahi?'\nAzanenunga mukuhema chize kacheshi napondeko. Mukanda wakwamba ngwavo Adolescent Risk Behaviors wahanjika ngwawo: \"Mutu ivene atela kutachikiza vyuma vize atela kulinga navize katela kulingako,\" omu mukiko chapwa kuyoya. Munahase kuhemena muchihela chamwaza nakuzachisa vyuma vize navimikinga kuponde.\nLingenu vyuma vize navimilingisa vamivumbike. Vatu vanahase kumivumbika nge navamona munakulipika naukalu mujila yamwaza, keshi kufwila kwazananga kaha muvyuma vyakuhemahemako. Larissa ambile ngwenyi: \"Kwazananga mukuhema chakunyina hamalolwa amasuku nakulimbila mumeya chambile kwenyeka chiyoyelo chami. Kachi chawahile nge kangwazanyinenga mukuhema kanako.\"\nChuma chachilemu: Muchishishisa chakwazana mukuhema chize chinahase kuhaka kuyoya chamutu muponde, mwatela kusakula kanawa kulihizumuna mujila yamwaza.—Lushimbi lwamuMbimbiliya: Vishimo 15:24.\n^ par. 4 Majina amwe ali muchihande chino vanawalumuna.","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jimangazini\/tonenu-na5-2017-october\/uno-kuhema-mwazanga-chinahase-kumingisa-muponde-tahi\/","date":"2019-03-20T05:03:39Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912202299.16\/warc\/CC-MAIN-20190320044358-20190320070358-00461.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000091791,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000091791152954}","num_words":508,"character_repetition_ratio":0.064,"word_repetition_ratio":0.008,"special_characters_ratio":0.151,"stopwords_ratio":0.106,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"Vatu vayovokele Livaji vapwile vatanu navatatu, oloze nakushimbula chiku vavulile chikuma. Omu hahichile myaka 352 hanyima yaLivaji, Apalahama asemukile. Natulinangula omu Kalunga alamine lushiko ashikile Apalahama lwakukamuhana mwana walijina lyaIsaka. Jino havana vaIsaka vavali, Kalunga asakwileho Yakova.\nYakova apwile natanga yayinene yavana vamalunga 12 naveka vamapwevo. Vana vaYakova 10 vahungile songo yavo Yosefwe nakumulanjisa muundungo kuEjipitu. Kufumaho, Yosefwe apwile muka-kuyula wamulemu muEjipitu. Omwo kwejile zala yakalombolombo, Yosefwe avesekele vandumbwenyi awane nge michima yavo yalumukile. Tanga yosena yaYakova, vaIsalele, vayile jino nakutunga kuEjipitu. Vyumevi vyasolokele hamyaka 290 kufuma hakusemuka chaApalahama.\nMyaka 215 yakavangijileho, vaIsalele vatwamine muEjipitu. Omu afwile Yosefwe, vavakwachile undungo. Jino Mose asemukile, kaha Kalunga amuzachishile kuyovola vaIsalele muEjipitu. Chihanda CHAMUCHIVALI chili nakutala havyuma vyasolokele mumyaka yosena 857.","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/mikanda\/bible-stories\/chihanda-2-kufuma-halivaji-swi-nakukusokoka-muejipitu\/","date":"2019-03-23T09:33:03Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912202781.33\/warc\/CC-MAIN-20190323080959-20190323102959-00435.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000081062,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000081062316895}","num_words":112,"character_repetition_ratio":0.051,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.158,"stopwords_ratio":0.036,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"Kutala muli nakwanuka lwola mwalimbukile omu mwapwile muvanyike tahi? Pamo mwalitwile mbandu halivoko chipwe kulipwesula mumambuli. Kutala munakwanuka omu chisemi chenu wapwevo amivendejekele tahi? Pamo amikosele hambandu nakukasaho lihina. Omu mwalilile, amivendejekele namazu amwaza nakumipakata mukasamba. Kahechi chamilingishile mwivwengako kanawa. Halwola kana, amivendejekele chikupu.\nOloze omu tweji kuyanga nakukola, kuyoya cheji kukaluhwanga. Ukalu weji kutohwelangako lika, kaha cheji kupwanga chachikalu kuwana mutu wakutuvendejeka. Chaluvinda ukalu veji kumonanga vakulwane kaweshi kuhasa kukuma hakuvakasa lihina hambandu chipwe kuvapakata mukasamba kuli chisemi chavo wapwevoko. Achitalenu vyakutalilaho vino.\nKutala mwatachikiza omu mutu eji kwivwanga nge vanamufumisa hamilimo tahi? Julian ambile ngwenyi, omu vamuhangile hamilimo alikomokelele chikuma, kaha namangana amukumine. Alihulishilenga ngwenyi 'Nanguzakama ngachilihi tanga yami? Mwomwo ika vananguhangila hamilimo okunyi ngunazatenga nakashishi hamyaka yayivulu?'\nPamo muli nakwivwa kukola kumuchima mwomwo yakufwa chaulo wenu. Raquel ambile ngwenyi: \"Munahichi tukweji 18 kufuma haze angusezele lunga lyami, chuma kana changuhombesele chikuma. Chapwile kwijiva nge muchima wami vanaupulu hakachi. Changukolele kaha nawa changwivwishile woma.\"\nNyi pamo muli nakuviza misongo yayikalu kuka. Pamo mweji kwivwanga ngana muze evwile kakuluka Yopa uze alyonyingile ngwenyi: \"Ngunahungu kuyoya chami. Kangweshi nakusaka kuyoya likako.\" (Yopa 7:16) Pamo mweji kwivwanga nawa ngana muze evwile Luis, lunga wamyaka yakusemuka yamuji 80 uze ambile ngwenyi: \"Lwola lumwe ngweji kwivwanga nge nguli nakuvandamina kaha kufwa.\"\nPamo nawa munakusaka kumivendejeka mwomwo yakufwisa mutu mwazanga. Robert ambile ngwenyi: \"Omu mwanami walunga afwile mundeke yize yaholokele, kangwafwelelele ngwami chuma kana chinasoloka chikupuko. Kufumaho ngwevwile jino kukola kumuchima, chize Mbimbiliya yafwanyisa kupoko yamukwale yayisuku yize nayituvasana mutu.\"—Luka 2:35.\nRobert, naLuis, naRaquel, naJulian vavavendejekele numba tuhu vapwile muukalu waunene. Vawanyine mutu wamwenemwene wakuvavendejeka, mutu kana shina Kalunga Wangolo Josena. Uno Kalunga eji kuvendejekanga ngachilihi? Kutala nahase kumivendejeka nayenu tahi?","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jimangazini\/kaposhi-kakutalila-na5-2016-september\/twasaka-kutuvendejeka\/","date":"2019-03-23T06:15:25Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912202728.21\/warc\/CC-MAIN-20190323060839-20190323082839-00303.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000087023,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000087022781372}","num_words":273,"character_repetition_ratio":0.061,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.154,"stopwords_ratio":0.081,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"OVYO CHAPWILA CHACHILEMU: Omu tweji kuyanga kukukunguluka tweji 'kwimbilanga Yehova' 'nakumwalisa' (Ji 149:1) Veji kutunangulanga nawa kulinga mwaya muchima waKalunga. (Ji 143:10) Vatu vakuwahilila navilongesa vyetu vyaMbimbiliya veji kuzovolokanga washi nge vanaputuka kukunguluka.\nMWAKULINGILA NGOCHO:\nMwatela kuvalanya washi. Kamwatela kuvandamina muvangile kutunga chilongesako.—Kus 22:17\nLumbunwinenu mutu wakuwahilila vyuma vyeji kusolokanga hazuvo yaWangana navihande vyachalumingo nachikavangizaho. Munahase kuvalanya kuzachisa vinoma vyakufwana nge: kalipapilo kakulanya vatu kukukunguluka, navindiyo yakwamba ngwavo Vyuma Muka Vyeji Kusolokanga haZuvo yaWangana?, naMbuloshuwa yaMwaya Muchima waYehova hachilongesa 5 na 7\nVakafwenu. Uno mutu wakuwahilila anakusakiwa kumukafwa mwakutambukila chipwe kusakula uvwalo wakutamo tahi? Mwatela kutwama nenyi, mangana muzachishile hamwe mikanda yenu. Mujimbulenu kuli vandumbwetu","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jw-mukanda-kukunguluka\/september-2016-mwb\/kunoneka-chakukunguluka-sept26-oct2\/vatu-vakuwahilila-vaneza-nakukukunguluka\/","date":"2019-03-19T06:48:28Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912201904.55\/warc\/CC-MAIN-20190319052517-20190319074517-00141.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000087023,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000087022781372}","num_words":100,"character_repetition_ratio":0.068,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.157,"stopwords_ratio":0.1,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"YESU MWALYA PASEKA YAMAKUMISHILO NAVAPOSETOLO JENYI\nANANGWILE VAPOSETOLO JENYI CHISHINA CHACHILEMU HAKUVASANYISA KUMAHINJI\nPetulu naYowano vahetele kuYelusalema nakuwahisa Paseka ngana muze avalwezele Yesu. Kufumaho, Yesu navaposetolo jenyi likumi vakatukile nakuya kuze. Likumbi lyapwile nakuteuka omu Yesu apwile nakushikumuka kufuma haPili yaMilive navaposetolo jenyi. Eli lyapwile likumbi lyamakumishilo Yesu kumona likumbi namusana palanga nomu akasangukile.\nNakushimbula chiku, Yesu navaposetolo jenyi vahetele munganda nakwingila muzuvo yize valililile Paseka. Vanyinyine jindondelo nakuya mukapete kahelu. Omu vahetele vawanyine vyuma vyosena vanavilongesa lyehi. Yesu apwile nakuvandamina lwola kana, kaha ambile ngwenyi: \"Ngunafwila chikuma kulya nayenu Paseka eyi shimbu kanda nguchiyande.\"—Luka 22:15.\nHamyaka yayivulu vatu vahichishilenga jipasa jajivulu mulizavu javinyo haPaseka. Omu atambwile lupasa lumwe Yesu alombele kaha ambile ngwenyi: \"Wahenu, luhichisenumo munwengamo, mwomwo nangumilweza ngwami, kufuma vene oholili kangweshi kukanwa cheka vinyoko palanga nomu naukeza Wangana waKalunga.\" (Luka 22:17, 18) Aha jino chasolokele hatoma nge kufwa chenyi chapwile hakamwihi.\nHalwola vapwile nakulya Paseka, kwasolokele vyuma vimwe vyaungeji. Yesu akatukile, azulile uvwalo wenyi wahelu nakumbata litwayi. Kaha ahakile meya halilonga lize lyapwile hakamwihi. Kushikulu, mutu uze atambwile vangeji alwezele ndungo yenyi asanyise vangeji kana kumahinji. (Luka 7:44) Oloze halwola kanelu kakwapwile mwenyazuvoko, ngocho Yesu alisuwile kuzata mulimo kana. Vaposetolo kachi vakiko valisuwile kuzata mulimo kana, oloze naumwe wauchi alingile ngocho. Uno echi chasolwele nge vachipwile lika nachijindo mukachi kavo nyi? Kala mweshomwo chapwile, ava vaposetolo vevwile sonyi omu Yesu avasanyishile kumahinji.\nOmu Yesu ejile kuli Petulu, ikiye ambile ngwenyi: \"Ove kaweshi kukangusanyisa kumahinji amiko.\" Yesu amukumbulwile ngwenyi: \"Kuvanga ngukusanyise, mokomoko kaweshi kulikata nayamiko.\" Kaha Petulu ambile ngwenyi: \"Ove Mwata, kahanyi kanda ungusanyisa kumahinji kahako, oloze nakumavoko nakumutwe nawa.\" Atela alikomokelele chikuma omu Yesu amukumbulwile ngwenyi: \"Weshowo nasane lyehi mumujimba keshi kusakiwa kumusanyisa wosenako, shina kumahinji kaha, mwomwo natomo lyehi wosena. Kahenu munatomo, oloze keshi nge muvosenako.\"—Yowano 13:8-10.\nYesu asanyishile vaposetolo jenyi vosena 12 kumahinji, kuhakilako vene naYuta Isakalyote. Omu akumishile kuvasanyisa avwalile cheka uvwalo wenyi wahelu, asendavalile kumesa nakuvahulisa ngwenyi: \"Uno chuma ngunalingi kuli enu munachitachikiza tahi? Enu mweji kunguvulukanga ngwenu, 'Muka-kunangula,' ngwenu, 'Mwata,' kaha mweji kuhanjikanga mwakwoloka, mwomwo mukiko vene mungwapwa. Shikaho kachi nge ami Mwata, ami Muka-kunangula, ngunamisanyisa kumahinji enu, nayenu nawa mwatela kulisanyisa navakwenu kumahinji enu. Mwomwo ami ngunamihane chakutalilaho mangana nayenu nawa mulingenga omu ngunalingi ami kuli enu. Chamuchano vene nangwamba kuli enu ngwami, ndungo kahambakana kaka yenyiko, kaha ou vanatumu nawa kahambakana ou namutumuko. Kachi nge munatachikiza vyuma kanevi, kaha namuwahilila nge namuvilinganga.\"—Yowano 13:12-17.\nChakutalilaho kana chasolwele muchima wakulinyisa chikupu! Vaka-kukavangiza Yesu kavatela kulizezula helu nakushinganyeka ngwavo vavalemu chikuma nakusaka vakwavo vavazachilengako. Oloze vatela kukavangiza chakutalilaho chaYesu hakulisuula kuzachila vakwavo chakuzeneka kumona vakwavo ulumbi, keshi kukavangiza chisemwa chakusanyisa vakwavo kumahinjiko.","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/mikanda\/jesus\/mulimo-wamakumishilo\/kunangula-kulinyisa-hapaseka-yamakumishilo\/","date":"2019-03-21T15:58:49Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912202526.24\/warc\/CC-MAIN-20190321152638-20190321174638-00175.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000091791,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000091791152954}","num_words":422,"character_repetition_ratio":0.057,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.16,"stopwords_ratio":0.102,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"Kunyima vatu mulifuchi lyaEurope vazangile vyakwitava, oloze vanazange jino chikuma vyakukaye. Chipwe ngocho mijimbu yakalinwaha, yinasolola nge vatu vamulifuchi kana jino vali nakwakula kuMbimbiliya.\nKemba Eji Kulinangulanga Kuli Naye\nVaka-kuhehwojola vamwe vamulifuchi lyaMilan, naItaly, vambile ngwavo kemba uze eji kusemukanga uvisu eji kutachikizanga kanawa lizu lyanaye hakumuhaka kalikina kulivoko kakumukafwa kutachikiza kanawa naye omu achili muchipatela. Ava vaka-kuhehwojola vali nakuzachisa kalikina kana hakulondezeza muze kemba eji kutachikizanga lizu lyanaye nakulinga vyuma mwamulweza shimbu achili mujimo. Vamba ngwavo, \"Nge chisemi mwahanjikisanga mwanenyi halwola luze mwemita kaha nachikafwa mwana ejive kanawa lizu lyanaye.\"\nVYUMA YAHANJIKA MBIMBILIYA: \"Ngwapwa nguwakuunda, nguwakuhola, nge mwana uze nasumuka ali kuli naye.\"—Samu 131:2.\nKulimona Ulemu\nVaka-kuhehwojola vahulishile vanyike 565 mulifuchi lyaNetherlands mangana vawane vakulinyisa navaze vakulivwimba. Vawanyine nge vanyike vaze vakwechi visemi veji kuvalwezanga ngwavo \"vapwa vavalemu kuhambakana vakwavo vanyike\" vapwile vavavulu chikuma. Vanyike kana vapwile namuchima wakulivwimba. Chilolo umwe ambile ngwenyi, \"Vanyike veji kwivwililanga nge visemi javo navavasangejeka ngwavo 'wapwa uwamulemu kuhambakana vakwenu,' kusangejeka vana mujila kaneyi cheji kuvenyekanga.\"\nVYUMA YAHANJIKA MBIMBILIYA: \"Nangwamba kuli mutu himutu ali muli enu ngwami, kanda alishinganyeka mweka mwakuhambakana omu mwatela kushinganyekako. Oloze kushinganyeka chenyi chipwenga chamangana.\"—Wavaka-Loma 12:3.\nTushinakaji\nVaka-kuhehwojola vamwe vahayunivesiti yaHeidelberg muGermany vawanyine nge, tushinakaji vaze vanahete myaka 100 nakuhambakanaho vafwila kutwalaho lika kuyoya numba tuhu vali nakulipika naukalu wakufwana nge kuviza, kuhona ngolo nautonji. Tushinakaji vaze vahulishile vahanjikile ngwavo, vali nakweseka nangolo javo josena mangana vatwaleho lika kuyoya. Ngachize vatu kana vali nakutwalaho lika kulinga vyuma vize vamona kupwa vyavilemu mukuyoya nakuyanga kumauka akwitava mwomwo vamona ngwavo kuyoya chapwa chachilemu.\nVYUMA WATELA KUSHINGANYEKAHO: Kweseka nomu wahanjika mukanda waMuka-kwambulula 3:11, mwomwo ika vatu vafwila kutwalaho lika kuyoya?","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jimangazini\/g201512\/mijimbu-yakalinwaha-yahanjika-haeurope\/","date":"2019-03-25T10:43:51Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912203865.15\/warc\/CC-MAIN-20190325092147-20190325114147-00535.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000094175,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000094175338745}","num_words":262,"character_repetition_ratio":0.064,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.152,"stopwords_ratio":0.103,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"YESU MWATAMBWOJOKA MUNGALILEYA NATUMBAJI TWENYI VAWANA\nMULIMO WENYI WAKWAMBULULA NAVYAKUKOMWESA ALINGILE NAVAVITACHIKIZA KWOSENA\nLikumbi apwile Yesu muKapelenau natumbaji twenyi vawana lyapwile lyamilimo chikuma. Kaha kuchingoloshi vatu vamuKapelenau vamunehelelele vaveji mangana avoke. Ngocho Yesu kapwile nalwola lwakupwa ukawenyiko.\nKaha omu kwachele nachimene, shimbu kwapwile muze fucha, Yesu ahindukile nakuya haweluka uka wenyi. Ayile kupenge kwauka wenyi nakulomba kuli Ise. Oloze, nakushimbula chiku, \"Shimona navaze apwile navo\" vayile nakumutonda. Petulu pamo ikiye apwile nakutwaminyina vakwavo, mwomwo Yesu apwile hembo lyenyi.—Mako 1:36; Luka 4:38.\nOmu vamuwanyine Yesu, Petulu ambile ngwenyi: \"Vatu vosena vali nakukutonda.\" (Mako 1:37) Vaka-Kapelenau vasakile Yesu atwamenga navo lika. Vasakwililile chikupu havyuma avalingilile, ngocho vesekele \"kumuzezeka mangana ahone kuvaseza.\" (Luka 4:42) Uno Yesu ejile hano hamavu mangana alinge kaha vyuma vyakukomwesa tahi? Kutala atelele kuzachila kaha mungalila kaneyi tahi? Jino yivene ambile ngwenyi ika?\nYesu alwezele tumbaji twenyi ngwenyi: \"Tuyenu kweka, kujimbongi jize jili kwakamwihi mangana ngukambulwile nakuze nawa, mwomwo echi chikiko ngwejililile.\" Alwezele vatu vaze vasakile atwame ngwenyi: \"Ngwatela kwambulula mujimbu wamwaza waWangana waKalunga nakujinganda jeka nawa, mwomwo vikiko vene vangutuminyine.\"—Mako 1:38; Luka 4:43.\nChapundu vene, chuma chachilemu chize Yesu ejilile hano hamavu shina kwambulula mujimbu waWangana waKalunga. Wangana kana naukajilika lijina lyaIse nakukumisa ukalu wosena vanakumona vatu. Chipwe ngocho, Yesu alingile vyuma vyakukomwesa mangana asolole nge vamutumine chikupu kuli Kalunga. Omu mukiko alingile Mose myaka kafwe makulukaji kunyima. Vyuma vyakukomwesa alingile vyasolwele nge vamutumine kuli Kalunga.—Kulovoka 4:1-9, 30, 31.\nNgocho, Yesu afumine muKapelenau natumbaji twenyi vawana nakuya nakwambulula kujinganda jeka. Ava tumbaji vawana vapwile Petulu, nandumbwenyi Andelei, kaha naYowano nandumbwenyi Yakova. Halwola kana mwahichile kaha chalumingo chimwe kufuma haze Yesu avasanyikile vatambukenga nenyi mumilimo yenyi. Ava vakiko vapwile tumbaji twenyi vatete.\nUngeji waYesu wakwambulila kuNgalileya hamwe natumbaji twenyi vawana wafukilile chiyovo. Kaha puho yenyi yahetele nakumafuchi akwakusuku. Mbimbiliya ngwayo: \"Mujimbu wavyuma alingile watanjile nakuSulya kwosena,\" nakujinganda likumi jakuNdekapole, nakusali yaKalwiji Yotau. (Mateu 4:24, 25) Mayongomena avatu vakujingalila kana, nakuYuleya vakavangijile Yesu natumbaji twenyi. Vavavulu vamunehelelele vaveji mangana avoke. Yesu avokile vosena nakufumisa vandemone.","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/mikanda\/jesus\/mwambulula-mungalileya\/mwambulila-mungalileya\/","date":"2019-03-24T17:12:07Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912203464.67\/warc\/CC-MAIN-20190324165854-20190324191854-00169.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000089407,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000089406967163}","num_words":314,"character_repetition_ratio":0.061,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.168,"stopwords_ratio":0.092,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"OMU mwapwile muvanyike, vyuma muka mwalitomenene kulinga mukuyoya chenu? Pamo mwasakile kumbata chipwe kusomboka, chipwe kulinangulako mulimo umwe. Oloze lwola lumwe vyuma vize tuli nakusaka kavyeshi kulingiwako. Ukalu wakwiza mukukasumuka unahase kwalumuna vyuma tuli nakusaka kulinga. Omu mukiko chapwile kuli Anja, Delina naGregory.\nAnja, wakuGermany vamuwanyine namusongo wakasa omu apwile namyaka yakusemuka 21. Oholyapwa katambukako, atwama kaha muzuvo.\nDelina wakulifuchi lyaUnited States aviza musongo vavuluka ngwavo dystonia. Kaha nawa eji kulamanga vasongo jenyi vavitonji vatatu.\nGregory, wamulifuchi lyaCanada aviza musongo wakulizakamina.\nNumba tuhu Anja, naDelina, naGregory vanamononga ukalu, oloze vanahasenga kupwa nangolo hakuyoya chavo. Mujila muka?\nMbimbiliya yahanjika ngwayo: \"Kachi nge nauhomba halwola lwavihuli, kaha ngolo jove najikeha.\" (Vishimo 24:10, kwinyikila chamwishi) Echi chalumbununa nge, muchima wenu unahase kumikafwa chipwe kumingisa muukalu. Nge namupwanga vakuhomba lwola lwosena, kaha kamweshi kuhasa kusakula kanawa vyakulinga vize navimikafwa mukuyoya chenuko. Oloze nge namupwanga vakuwahilila chamokomoko naukalu muli nakumona, kaha nachipwa chachashi kusakula kanawa vyakulinga.\nAchitalenu omu echi chakafwile Anja, naDelina naGregory.","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jimangazini\/g201507\/pwenu-nangolo-hakuyoya-chenu\/","date":"2019-03-25T06:25:57Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912203755.18\/warc\/CC-MAIN-20190325051359-20190325073359-00040.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000095367,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.000009536743164}","num_words":156,"character_repetition_ratio":0.055,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.157,"stopwords_ratio":0.122,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"LyaSondo namusana, Kenneth napuwenyi Filomena vaze vatwama kuCuraçao, vayile kuli lunga napwevo vakulimbata vaze vapwilenga nakunangula Mbimbiliya.\nKenneth ambile ngwenyi: \"Omu twahetele hembo twawanyine kuzuvo kwakusoka kaha nawa munyau wauchiho. Oloze kwapwile vyuma vimwe vize vyangulingishile ngutumine shinga pwevo lyauze chilongesa chami.\"\nKaha uze pwevo akumbulwile shinga nakwamba ngwenyi lunga lyenyi apwile kumilimo. Oloze omu atachikijile ngwenyi Kenneth naFilomena vali haweluka asokolwele kuchikolo nakuvalweza vengile muzuvo.\nKenneth naFilomena vamwene uze pwevo ali napwejipweji. Kahomu Kenneth apwile nakulomba mangana vaputuke kulinangula, uze pwevo aputukile cheka kulila. Ngocho Kenneth naFilomena vamuhulishile vyuma vyamulingishile alile.\nUze pwevo avalwezele ngwenyi apwile nakusaka kulijila lwola vene luze, kaha apwile nakusonekela lunga lyenyi mukanda, oloze omu Kenneth atumine shinga chamulingishile alitwamine kuusoneka. Avalwezele ngwenyi apwile naukalu wakuhomba, ngocho vamuvendejekele kuzachisa mazu amuMbimbiliya. Mazu kana amukafwile ahone kulijiha.\nKenneth ambile ngwenyi: \"Twasakwililile chikuma Yehova hakutuzachisa mangana tukafwe uze pwevo apwile muukalu, nahakutukafwa nawa pamo kuhichila muvangelo chipwe shipilitu yenyi yajila mangana tutumine shinga uze pwevo.\" *\nUno Kenneth naFilomena vafwelelele chikupu ngwavo Kalunga ikiye ahonesele uze ukalu hakuzachisa vangelo chipwe shipilitu yenyi yajila tahi? Nyi lwola atuminyinemo Kenneth shinga lukiko lwapwile lwamwaza?\nKatwatachikijileko. Oloze twejiva ngwetu Kalunga eji kuzachisanga vangelo jenyi vakafwe vatu kushipilitu. Chakutalilaho, Mbimbiliya yamba ngwayo, Kalunga azachishile kangelo hakutwaminyina muka-kwambulula mujimbu wamwaza Fwilipu kuli chilolo wakaEchopa uze apwile nakusaka kutachikiza vyuma vyakushipilitu.—Vilinga 8:26-31.\nMauka akwitava amavulu afwelela mungolo javandemone, kaha veji kuvashinganyekanga kupwa vamwaza nakuvamona nawa nge veji kulinganga mwaya muchima waKalunga chipwe kuvetavila vavatwaminyine. Vatu vavavulu vafwelela ngwavo vangelo kuvatwama, kaha nawa vanahase kuvakafwa mujila yamwaza. Chipwe ngocho veka nawa vafwelela ngwavo kakwatwama vangeloko.\nUno chikupu vangelo kuvatwama tahi? Nge mukiko, kaha vafuma kulihi? Vyuma muka vyamuchano twatela kutachikiza havangelo? Kutala vanahase kumikafwa tahi? Tuchikekesenu vihula kana.","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jimangazini\/kaposhi-kakutalila-na5-2017-september\/mijimbu-yavangelo\/","date":"2019-03-25T20:03:37Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912204300.90\/warc\/CC-MAIN-20190325194225-20190325220225-00197.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000098944,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000098943710327}","num_words":282,"character_repetition_ratio":0.067,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.143,"stopwords_ratio":0.124,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"MUKAKWEJI waMay 1910 Charles T. Russell apwile halizavu lyavatu vaze vapwile muwato wapwile nakuya kuIreland. Ou ukiko wapwile ungeji wamuchitanu waCharles T. Russell kuya kuIreland. Jino omu vahetele mukalungalwiji waBelfast Lough, vatu vaze vapwile muwato vamwene kuwaha changanda yize yatwama kwakamwihi nakalungalwiji kana. Vatu vapwile muze muwato vamwene jimbopolo jajinene jivali vavuluka ngwavo Titanic naOlympic vali nakujitunga. * Kaha kungenge yakalungalwiji kwakamwihi najize jimbopolo kwemanyine vaka-kulinangula Mbimbiliya vaze vapwile nakuvandamina vangeji javo.\nKafwe myaka 20 kunyima shimbu kanda lwola kanelu, Ndumbu Russell ashinganyekele kutambukila mafuchi akulisezaseza aze atwamina kwakusuku naAmerica mangana atandakanyise mujimbu wamwaza. Haungeji wenyi watete, avangililile kuya kulifuchi lyaIreland, muJuly 1891. Omu apwile munganda yaChicago, atalile kumutamba waQueenstown kuze lyalaukililenga likumbi, kaha pamo anukile kuze kwafumine visemi jenyi kweseka navyuma vamulwezelenga. Omu vaputukile kuhitangana munganda namumembo alifuchi kana, vamwene jino ngwavo wande \"unatomo kaha unatemo kwaha.\"\nNdumbwetu Russell atambukilile lifuchi lyaIreland mapapa 7. Vyuma ahanjikile haungeji wenyi watete vyevwishile vatu kuwaha, ngocho chalingishile jino vatu vavavulu vezenga nakwivwilila kuvihande vyenyi hajola jikwavo avatambukililenga. Haungeji wenyi wamuchivali muMay 1903, vandumbwetu vazachishile mapapilo amijimbu hakulanya vatu vezenga kukukunguluka chapwile muBelfast namuDublin. Russell ambile ngwenyi \"vatu mulizavu vatengelekele matwitwi\" nakwivwilila kuchihande chakwamba ngwavo, \"The Oath-Bound Promise\" chize chapwile nakuhanjika halufwelelo lwaApalahama navyuma vize Kalunga ajina kukalingila vatu kulutwe.\nHakuwana nge vatu vamulifuchi lyaIreland vazangile kulinangula muchano, ngocho Russell avatambukilile cheka haungeji wenyi wamuchitatu ayile kuEurope. Vandumbwetu vatanu vamutambwokesele omu asulukile mumbopolo mukakweji waApril mu 1908. Kuheta nachingoloshi likumbi vene lize, vatu 300 vejile nakwivwilila kuchihande chakwamba ngwavo, \"The Overthrow of Satan's Empire.\" Muka-kapopolweji umwe muze mulizavu vamukunywile hakulumbununa kanawa Visoneka. MuDublin mwapwile O'Connor muka-kapopolweji wamunene uze apwile muka-kusoneka waliuka lyaYMCA. Mutu kana asakile kuhonesa vatu vakuzomboka 1,000 kwivwilila kuvihande vyaVaka-Kulinangula Mbimbiliya. Jino vyuma muka vyasolokele?\nLunga uze asakile kulinangula muchano afwililile kwivwilila kuchihande chize vavilikile ngwavo nachipwako, chize vasolwele halipapilo lyamijimbu lyaThe Irish Times. Jino omu ahetele kuze, awanyine muze muzuvo yakukungulukila munazale, chipwe ngocho awanyine chihela chakutwama. Uze lunga evwililile kanawa kuli muka-kuhanjika chihande, lunga uze apwile najivwi nawevu wausuku kaha nawa avwalile kahuma ulava wamusuku. Muka-kuhanjika chihande azachishilenga visoneka mangana chihande chenyi chivwakane kanawa, kahechi chakafwile uze lunga evwishise muchano wamuMbimbiliya. Numba tuhu muka-kuhanjika chihande kazachishile vihungo vyakuhanjikilako, oloze apwile nalizu lyakukanguka, ngocho vosena mulizavu vapwile nakumwivwa kanawa, numba tuhu ahanjikile haola yamuundu nachimbwa. Kahomu lwahetela lwola lwavihula nakukumbulula, O'Connor uze muka-kapopolweji namasepa jenyi vasakile kumuhonesa hakumuhulisa vihula, oloze ikiye akumbulwile vihula vyavo kuzachisa Mbimbiliya. Vatu vapwile mulizavu vamusakwilililenga. Omu lyakumine lize liuya, uze lunga ayile kuli vandumbwetu mangana vamunangule vyavivulu. Vatu vavavulu valinangwilenga muchano kuzachisa jila kaneyi yavihula nakukumbulula.\nKuheta muMay 1909 haungeji wenyi wamuchiwana, Russell azachishile mbopolo yaMauretania hamwe kaha naNdumbu Huntsinger uze apwile muka-kumusonekela, mangana asoneke vihande halwola vapwile nakuya ungeji wavo vakavihake muKaposhi Kakutalila. Vatu 450 vejile nakwivwilila kuchihande chaNdumbu Russell muBelfast, kaha vatu 100 vemanyine mwomwo vahonene hakutwama.\nHaungeji wenyi wamuchitanu alingile mwomumwe. Omu akumishile kuhanjika chihande chalikungumbuwa muDublin, lunga umwe alinangula chikuma uze ejile naO'Connor awahililile chikuma omu vakumbulwile vihula vyenyi kuzachisa Visoneka, kaha navatu vosena mulizavu vawahililile chikuma. Kaha lichako Russell navakwavo vanyinyine muwato uze watwalilenga mikanda kuLiverpool, kahomu vahetele kuze vanyinyine cheka mumbopolo yaLusitania yize yapwile nakuya kuNew York. *\nNdumbu Russell atwalileho lika kuhanjika vihande vyalikungumbuwa nahaungeji wenyi wakusokesa 6 na 7 mu 1911. Kuheta muApril, Vaka-Kulinangula Mbimbiliya 20 vatambwile vatu 2,000, vaze vejile nakwivwilila kuchihande chapwile namutwe wakwamba ngwavo, \"Hereafter.\" Omu vapwile muDublin, O'Connor ejile cheka nachilolo umwe wamufulumende nakuhulisa vihula, oloze vatu vevwile kuwaha omu avakumbulwilenga kuzachisa Visoneka. Kuheta muOctober naNovember vatambukilile jimbaka jikwavo, kaha kuze vayilenga vawanyinenga vatu vavavulu vakuwahilila. O'Connor navakwavo 100 vasakile kutangula kukunguluka chapwile muDublin, oloze vatu vosena vapwile nakuhakwila Ndumbu Russell.\nNumba tuhu Ndumbu Russell ikiye ahanjikilenga vihande vyaMbimbiliya, oloze atachikijile ngwenyi mulimo kana \"kawapendaminyine hali mutu umweko\" mwomwo \"mulimo kana kawapwa wamutuko oloze waKalunga.\" Vandumbwetu vaze vahanjikilenga vihande vyalikungumbuwa vize vasolwelenga mumapapilo amijimbu vakafwile vatu vevwishise muchano wamuVisoneka. Hakuzata mulimo kana, nganyo muka yafuminemo? Mujimbu wamwaza watandakanyine mukaye, kaha vikungulwilo vyavulile mujinganda jamuIreland. Mijimbu yetu yayilemu yakunyima muBritain.","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jimangazini\/kaposhi-kakutalila-wakulinangula-february-2018\/vihande-vyalikungumbuwa-vyatandakanyishile-mujimbu-wamwaza-muireland\/","date":"2019-03-19T18:43:32Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912202125.41\/warc\/CC-MAIN-20190319183735-20190319205735-00496.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000095367,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.000009536743164}","num_words":637,"character_repetition_ratio":0.063,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.147,"stopwords_ratio":0.08,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"IN THIS SECTION\nKAPETULU 20\nYesu okile kanyike uze apwile kwakusuku kafwe jikilomita 26.\nKAPETULU 21\nVyuma muka ahanjikile Yesu vize vyalingishile vatu vamunganda yenyi vasake kumujiha?\nKAPETULU 22\nYesu asanyikile tumbaji vawana vaseze mulimo wakuta vaishi nakuputuka kuta vatu.\nKAPETULU 23\nOmu Yesu afumishilenga vandemone, avakanyishile kulweza vatu nge ikiye apwile Mwanakalunga. Mwomwo ika?\nKAPETULU 24\nVatu vejilenga kuli Yesu mangana avoke, oloze Yesu avalumbunwinyine ngwenyi mulimo waunene ejilile shina wakwambulula mujimbu.\nKAPETULU 25\nYesu asolwele nge azakama vatu vaze eji kukanga hakuvalweza mazu amwaza.\nKAPETULU 26\nYesu asolwele ngachilihi ngwenyi kukonekela jishili chatambukila hamwe nakulikangula?\nKAPETULU 27\nMwomwo ika Yesu alililile hamwe navaka-shili?\nKAPETULU 28\nYesu azachishile chifwanyisa chajituku jamalambu hakuvakumbulula.\nKAPETULU 29\nMwomwo ika vaYuleya vayanjishilile Yesu hakuka lunga uze avijile hamyaka 38?\nKAPETULU 30\nVaYuleya vashinganyekele ngwavo Yesu ali nakulyesekesa naKalunga, oloze Yesu avalumbunwinyine ngwenyi Kalunga amuhambakana ikiye.\nKAPETULU 31\nMwomwo ika Yesu alivulukilile ngwenyi ikiye \"Mwata waSambata\"?\nKAPETULU 32\nLwola lwosena vaSatuse navaFwaliseu kavalinwishilenga meyako, oloze halwola kanelu valinungile hamwe nakufumbukila Yesu.\nKAPETULU 33\nMwomwo ika Yesu alwezelele vaze okilenga ngwenyi kanda navamujimbula kuli vatu chipwe kwambulula vyuma alingileko?\nKAPETULU 34\nChihandwa muka chatwama hali kaposetolo nakambaji?\nKAPETULU 35\nWanenu vishina vyavilemu alumbunwine Yesu muchihande chenyi.\nKAPETULU 36\nVyuma muka alingile uze kapitau kamaswalale numba Yesu alikomokele?\nKAPETULU 37\nVaze vamwene chuma kanechi chakukomwesa vachimwene kupwa chachilemu.\nKAPETULU 38\nMwomwo ika Yowano ahulishilile nge Yesu ikiye Meshiya? Uno Yowano apwile nakukakasana tahi?\nKAPETULU 39\nYesu ambile ngwenyi haLikumbi lyaKusopesa, kuzangamisa navakazangamisa nganda yaKapelenau kuze atwaminenga nachikatohwa chikuma kuhambakana chalifuchi lyaSotome.\nKAPETULU 40\nOmu Yesu alwezele uze pwevo muka-ujila ngwenyi jishili jenyi vanajikonekela, kutala apwile nakwamba ngwenyi chapwa chakwoloka kuhokola jishimbi jaKalunga tahi?\nKAPETULU 41\nVandumbu jaYesu vashinganyekele ngwavo nazaluka.\nKAPETULU 42\nUno \"chinjikizo chakapolofweto Yona\" chapwa chika?\nKAPETULU 43\nYesu ahanjikile vifwanyisa 8 hakulumbununa vyaWangana wamelu.\nKAPETULU 44\nOmu Yesu aunjishile peho namakimba, asolwele omu nachikapwa kuyoya muWangana wenyi.\nKAPETULU 45\nKutala mutu nahaze kupwa navandemone vavavulu tahi?\nKAPETULU 46\nYesu asolwele ngolo jenyi nakeke hali ou pwevo.\nKAPETULU 47\nVatu vasehele Yesu omu ahanjikile ngwenyi uze mwana kafwileko, oloze asavalile kaha tulo. Vyuma muka atachikijile vize vatu kavatachikijileko?\nKAPETULU 48\nVatu muNazaleta vakanyine Yesu keshi mwomwo yakunangula chenyi chipwe yavyuma vyakukomwesa alingilengako, oloze mwomwo yavyuma vyeka.\nKAPETULU 49\nUno mazu akwamba ngwavo \"Wangana wamelu unapandama kwakamwihi\" alumbununa ika?\nKAPETULU 50\nMwomwo ika avalwezelele ngwenyi kavatela kwivwa woma kufwako kachi nge navavayanjisa?\nKAPETULU 51\nKukina chaSalome chevwishile Helote kuwaha, kaha alishingile kumuhana kala vyeshovyo mwalomba. Vyuma muka vyavipi alombele?\nKAPETULU 52\nChuma chakukomwesa alingile Yesu chapwa chachilemu mwomwo vachisoneka muMikanda yosena yiwana yaMujimbu Wamwaza.\nKAPETULU 53\nVyuma muka valinangwile vaposetolo hakumona Yesu mwatambuka hameya nakuunjisa peho?\nKAPETULU 54\nMwomwo ika Yesu atenukililile vatu numba tuhu vatambukile tunda yayisuku nakumukavangiza?\nKAPETULU 55\nYesu ahanjikile vyuma vize vyakomwesele vatu, kaha tumbaji twenyi vavavulu valitwaminyine kumukavangiza.\nKAPETULU 56\nUno vyuma vyeji kuyanga mukanwa kamutu vikiko vyeji kumujilululanga nyi vize vyeji kufumangamo?\nKAPETULU 57\nMwomwo ika uze pwevo ahonene kupihilila omu Yesu esekesele vatu vakulifuchi lyenyi kuvana vavatuwa?\nKAPETULU 58\nTumbaji twaYesu vejivile jino mwalumbunukilile chimbalwila ahanjikile.\nKAPETULU 59\nUno jisapi jaWangana japwa jika? Iya ajizachishile, kaha ajizachishile mujila muka?\nKAPETULU 60\nKulyalumuna mweka chapwa chika? Chalumbunwine ika?\nKAPETULU 61\nYesu ambile ngwenyi kuhona kupwa nalufwelelo chikiko chalingishile vahone kulovola ndemone. Uno ou wapwile mulonga weya? Kutala wapwile mulonga wauze kanyine, nyi ise, nyi Yesu, nyi tumbaji twenyi tahi?\nKAPETULU 62\nMalunga vakukola navalinangula vyuma vyavilemu kuli kanyike wamundende.\nKAPETULU 63\nAtulwezele vyuma vitatu twatela kukavangiza hakukumisa ukalu waunene navandumbwetu.\nKAPETULU 64\nYesu azachishile chifwanyisa chandungo wakuhona keke mangana asolole omu Kalunga amona muchima wakukonekela vakwetu.\nKAPETULU 65\nVyuma ashimutwilile Yesu navaze malunga vatatu vyasolwele vyuma vinahase kulingisa mutu ahone kukavangiza Yesu.","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/mikanda\/jesus\/mwambulula-mungalileya\/","date":"2019-03-26T07:05:46Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912204857.82\/warc\/CC-MAIN-20190326054828-20190326080828-00090.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000083447,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000083446502686}","num_words":564,"character_repetition_ratio":0.079,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.165,"stopwords_ratio":0.103,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"Palachise yalumbununa ika? Yalumbununa chihela chamwaza chize tunahase kufwanyisa kulitepa lize lili najitemo jamwaza. Jimangazini jize jahanjika havyakutambwojoka jeji kutukunyulanga tufwile kuya kumafuchi amwe akwakusuku tukamone chihela kana chipwe ngwetu \"palachise\" mangana tukalihizumune nakuvulyama ukalu wetu wosena. Chipwe ngocho, omu natukakinduluka kwimbo lyetu natukawana ukalu wetu hanga wapwilanga.\nKuhumikiza palachise cheji kutwivwisanga kuwaha. Oloze tunahase kulihulisa ngwetu: 'Uno \"palachise\" yapwa hichihela chize cheji kwivwisanga kaha vatu kuwaha tahi? Nge mukiko, kaha mwomwo ika tweji kwivwilanga kuwaha? Uno nayikapwako chikupu tahi?'\nOMU YAPUTUKILE PALACHISE\nMakulukaji amyaka anahichimo, vatu vavavulu vanevunga kuwaha kushinganyeka hapalachise. Vatu vavavulu veji kwivwanga kuwaha \"hamilemba yaEtene yize vavuluka muMbimbiliya, milemba kana yapwililile kumututuko.\" Vyuma muka vyalingishile milemba kana kupwa yamwaza chikuma? Mbimbiliya yatulweza ngwayo: \"Yehova Kalunga asokesele mitondo yosena hamavu yize yapwile yamwaza kuyitala, yamwaza kulya.\" Milemba kana yapwile yamwaza chikuma, kaha nawa mwapwile 'namutondo wakuyoya mukachi kamilemba.'—Kuputuka 2:8, 9.\nMujimbu wamumukanda waKuputuka wavuluka tulwiji vawana vaze vafumine muze mumilemba. Hatulwiji kanava hali natulwiji vaze vatachikiza vatu makumbi ano. Tulwiji kana shina Chingilise (chipwe Hitekele) naYufwalate (Kuputuka 2:10-14; kwinyikila chamwishi) Ava tulwiji vavali vanehelenga meya mukalwiji vavukuka ngwavo Persian Gulf hakuhita mulifuchi vanakuvuluka ngwavo Iraq, nganda kana yapwile yamuPeleja yakushikulu.\nKaha nawa palachise yahano hamavu vayimona kupwa yayilemu chikuma kuli vaka-Peleja. Mulikulukaji lyamyaka lyakusokesa 16, mahina akwala mujizuvo amuPeleja aze apwile muzuvo yakulamina vyuma vyakushikulu vavuluka ngwavo Philadelphia Museum of Art yamulifuchi lyaPennsylvania, U.S.A, apwile nakusolola milemba yamwaza yize yapwile namitondo najitemo jamwaza. Mulilimi lyavaka–Peleja, lizu milemba yamwaza lyalumbununa nawa \"palachise,\" kaha nawa vyuma vatongelelenga hamahina kana vyasolwele milemba yamwaza yaEtene yize vavuluka muMbimbiliya.\nMumalimi namumafuchi amavulu amuno mukaye, vatu veji kuhanjikanga chikuma hamijimbu yapalachise. Vatu vavavulu vaze valukilenga nakuya kumafuchi akulisezaseza muno mukaye, vashinganyekelenga chikuma hamijimbu yapalachise, kaha kutwala muze, vishinganyeka vyavo vyalifutwile navyuma vafwelela nakuputuka jino kutonesa mafuchi avo. Makumbi ano, vatu vavavulu vanahumikizanga vihela vimwe vyamwaza vize vili najitemo jamwaza kupwa palachise.\nVATU NAVATONDATONDA PALACHISE\nVaka-kuhehwojola vamwe vambile ngwavo vanawane palachise yize yajimbalile. Chakutalilaho, omu Charles Gordon mukulwane wamaswalale muBritain ayile kuSeychelles mu 1881, evwile kuwaha chikuma hakumona chihela chamwaza vavuluka ngwavo Vallée de Mai, vatu vavavulu veji kuyanga kuchihela kana, kaha vachivuluka ngwavo milemba yaEtene. Mulikulukaji lyamyaka lyakusokesa 15, Christopher Columbus muka-kutambukisa jimbopolo wamuItaly amwene ngwenyi nawane milemba yaEtene omu ahetele halitungu lyaHispaniola lize vanakuvuluka makumbi ano ngwavo Dominican Republic naHaiti.\nMukanda wamijimbu yakushikulu vavuluka ngwavo Mapping Paradise, wasolola jimapu jakushikulu jakuhambakana 190, kaha jimapu jajivulu jasolola Alama naEve vali muEtene. Hajimapu kana hatwama mapu yimwe yamulikulukaji lyamyaka lyakusokesa 13, yize yasolola manyusikilipiti yaBeatus wamuLiébana. Kaha helu lyamanyusikilipiti kana hatwama lipwata lyatwama namuvwimbimbi wapalachise. Hamuvwimbimbi kana hasoloka nawa tulwiji vawana vavuluka ngwavo \"Chingilise,\" \"naYufwalate,\" \"naIndus,\" \"naYotau,\" kaha mujimbango josena jiwana jou muvwimbimbi vasololamo tulwiji kana pamo kwimanyinako kutanda chavaka-Kulishitu mukaye kosena. Mivwimbimbi kana yasolola nge numba tuhu palachise ivene yajimbalile, oloze vatu veji kushinganyekanga lika hachihela kana mwomwo chapwile chamwaza.\nJohn Milton muka-kusoneka wamulikulukaji lyamyaka lyakusokesa 17, vamutachikiza chikuma mwomwo yamukanda uze asonekele wakwamba ngwavo Paradise Lost. Vyuma asonekele vyafumine mumukanda waKuputuka uze wavuluka shili alingile Alama nomu vamuhangile mulitepa lyaEtene. Mumukanda kana asonekelemo nawa vyomu vatu navakayoya haya myaka yosena kulutwe hano hamavu, ngocho ambile ngwenyi: \"Halwola kana hakiko mavu nawakapwa Palachise.\" Kutwala muze Milton asonekele cheka mukanda wakwamba ngwavo Paradise Regained.\nVATU NAVALUMUNA VISHINGANYEKA VYAVO\nChikupu vene, mujimbu wakuvuluka kujimbala chapalachise vautachikiza kuli vatu vavavulu. Kaha mwomwo ika makumbi ano vatu vanaliwila mujimbu kana? Mwomwo mukanda waMapping Paradise wasolola nge \"vaka-kulinangula vyaukalunga vanalitwamina kuhanjika vyachihela kwapwililile palachise.\"\nMujichachi jajivulu vatu vanakuvanangulanga nge navakaya nakutwama mwilu keshi mupalachise hano hamavuko. Oloze mukanda waSamu 37:29 wamba ngwawo: \"Vaka-kwoloka navakaheta mavu, kaha navakatwamangaho haya myaka yosena.\" Hakuwana nge makumbi ano kaye kakeshi palachiseko, vyuma muka navitukafwa tufwelele ngwetu jishiko kaneji najikatesamo? *\nMUCHANO MWATELA KUTACHIKIZA KUTALISA KUPALACHISE YAHAMAVU\nYehova Kalunga uze atengele Palachise yakulivanga ashika ngwenyi mwakayikindulwisa cheka. Mujila muka? Anukenu ngwenu Yesu atulwezele tulombenga ngwetu: \"Wangana wove wizenga. Mwaya muchima wove mulingiwe mwilu, nahamavu nawa.\" (Mateu 6:10) Wangana kana wapwa hifulumende yize vayula kuli Yesu Kulishitu mangana yikashise chiyulo chavatu. (Ndanyele 2:44) Muchiyulo chaWangana kanou, mwaya muchima waKalunga kutalisa kupalachise yahano hamavu 'namukalingiwa.'\nHakavanga kapolofweto Isaya vamuhwiminyinyine asoneke kutalisa kuvyuma vize navikapwa mupalachise omu navaka-kumisa ukalu wosena vali nakumona vatu makumbi ano. (Isaya 11:6-9; 35:5-7; 65:21-23) Tuli nakumilomba muwaneko lwola lwakutanga visoneka vyosenevi muMbimbiliya yenu. Kutanga visoneka kana nachimikafwa mumone ovyo Kalunga mwakalingila vatu vakwononoka. Halwola kana vatu vaze navakayoya navakalivwisa kuwaha kutwama mupalachise nakuvevwila uselewa kuli Kalunga, vyuma vize ajimbalishile Alama.—Kusoloka 21:3.\nVyuma muka navitulingisa tufwelele ngwetu Palachise yahano hamavu kayapwa yakuhumikiza kahako, oloze nayikapwako chikupu? Mwomwo Mbimbiliya yatulweza ngwayo: \"Melu apwa aYehova, oloze mavu awahana kuli vana vavatu.\" Kaha nawa \"Kalunga ou ahona kwonga atushikile kushikulu\" ngwenyi, mwakatuhana Palachise yahano hamavu. (Samu 115:16; WaChituse 1:2) Palachise yahaya myaka yosena yapwa hichuma chamwaza chikuma chize Kalunga atushika muMbimbiliya.\n^ par. 15 Mukanda waKoran kapetulu (sura) 21 vesi 105, Al-Anbiya' [vaPolofweto] vamba ngwavo: \"Vaka-kwoloka vaze vali hali vangamba Jami navakaswana mavu.\"","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jimangazini\/kaposhi-na4-2017-july\/palachise-yahamavu\/","date":"2019-03-24T02:29:01Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912203168.70\/warc\/CC-MAIN-20190324022143-20190324044143-00552.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000095367,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.000009536743164}","num_words":785,"character_repetition_ratio":0.054,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.158,"stopwords_ratio":0.116,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"Omu Song Hee apwile namyaka yakusemuka 11 naye amwene ngwenyi nyima yamwanenyi yinalifumbu. Ndotolo awanyine nge mutanda wayou kanyike walifumbile ngana muze yalifumba sopelo \"C\" na \"S.\" Musongo waSong Hee watohwele chikuma, kaha chuma chasalileko shina kumupula kaha. Song Hee akanyine kumuhaka manyinga. Vaka-kusoneka \"Tonenu!\" vamuhulishile avalweze ukalu ahichilemo.\nUno vandotolo vahashile kukukafwa omu vakuwanyine namusongo kana hakavanga tahi?\nVandotolo vavali vapwile nakunguka hamyaka yitatu, oloze nyima yami yalizembele chikuma. Musongo kana watohwele chikuma nakukwata nakumuchima nakumahuyungu nakungulingisa nguhonenga kuhwima kanawa. Ngachize, chuma chasalileko shina kungupula.\nUno wetavile vakupule tahi?\nEyo. Oloze vangulwezele ngwavo kungupula nachineha ukalu. Halwola kana musongo wami watohwele chikuma. Kungupula kachi chanehele ukalu waunene. Hakuwana nge vyuma ngwafwelelele vyapendaminyine haMbimbiliya, ngachize, kangwetavilile kunguhaka manyingako. *\nKutala wawanyine ndotolo uze alisuwile kukupula tahi?\nAmi namama twawanyine ndotolo wamulifuchi lyetu lyaFlorida, muU.S.A. Omu ngwamulwezele ngwami kangweshi kwitavila kunguhaka manyingako, ikiye ambile ngwenyi kakweshi ndotolo mwahasa kuka musongo kanou waukalu chakuzeneka kuhaka manyingako. Ambile nawa ngwenyi nge kaveshi kungupulako, kaha kangweshi kukahetesa myaka 20 yakuyoyako. Halwola kana ngwapwile kaha namyaka yakusemuka 14.\nKutala wamulumbunwinyine ovyo wakanyinyine kukuhaka manyinga tahi?\nEyo. Ngwamulwezele ngwami ngwafwelela vyuma vyamuMbimbiliya, nakumulweza nawa ngwami Kalunga amona manyinga kupwa ajila numba apwa amutu chipwe akanyama. * KaIsalele uze alile nyama namanyinga ayo vamujihilenga. * Kaha nawa ngwamulwezele mazu atwama hamukanda waVilinga 15:19, 20. Mukanda kana walweza vaka-Kulishitu \"valihendenga . . . kumanyinga.\" Echi chalumbununa nge manyinga kawatela kwingila mumujimba wamutu hakuwalya chipwe kulinga akumuhakako.\nUno uze ndotolo akumbulwile ngachilihi?\nAkakachilile lika ngwenyi kuvanga vene anguhake manyinga. Ngwalikomokelele mwomwo vaka-chipatela vangulwezele ngwavo nge nangwitavila kunguhaka manyinga hakungupula, kaha kangweshi kuvafweta jimbongoko.\nVasakile chikupu kukukafwa. Jino ove nanoko mwalingile vyuma muka?\nNumba tuhu kakwapwile ndotolo etavilile kungupula chakuzeneka kunguhaka manyingako, oloze twakakachilile kuvyuma twafwelela. Vyuma vyatwalileho lika kukaluhwa. Kweseka najishimbi jafulumende, nguchapwile ngukanyike. Hakuwana nge musongo wami wapwile nakutohwelako lika, ngocho chihande chami vachitwalile kuzango yakusopela. Twatokwele hakuwana nge lihako wamulifuchi lyaFlorida atuhanyine makumbi 30 mangana tuwane ndotolo uze mwetavila vyuma twafwelela.\nKutala ndotolo mwamuwanyine tahi?\nEyo. Komiti yaKulivwasana naVipatela yaVinjiho jaYehova yashimutwilile nandotolo atala hamusongo wamitanda wamulifuchi lyaNew York uze etavilile kungupula chakuzeneka kunguhaka manyinga. Ngachize twawanyine ndotolo shimbu kanda makumbi 30 akume. *\nUno vakupulile ngachilihi?\nVangupulile kanawa. Hakusaka kwolola mutanda wami, ndotolo Robert M. Bernstein ahakile vikungo hamutanda wami mangana woloke. Angupulile kavali muvyalumingo vivali.\nMwomwo ika akupulilile kavali?\nNge halwola lwatete manyinga amavulu ahichile, kachi yize tando yahichilemo yangukafwile nguliyowelele. Oloze omu angupulile mapapa osena avali, kwahichile kaha manyinga amandende. Ngachize, ngwasakwilile chikuma mulimo azachile uze ndotolo navakwavo vamukafwile. Ngwalikangwile washi chakuzeneka kumona ukalu uze weji kwizanga hakuhaka mutu manyinga. *\nUze ndotolo evwile ngachilihi?\nEvwile kuwaha chikuma. Ambile ngwenyi: \"Kuka mutu kachalumbununa kumupula kahako.\" Ambile nawa ngwenyi vandotolo vatela kutachikiza kanawa muveji navyuma afwelela navize amona kupwa vyavilemu. Navatu veka vavavulu vaze kavapwa Vinjiho jaYehovako veji kukananga kuvahaka manyinga.\n^ par. 7 Naye yaSong Hee apwa Chinjiho chaYehova. Song Hee naikiye akwechi lufwelelo ngana luze lwanaye, kaha vamumbapachishile mumwaka wa 2012 omu apwile namyaka yakusemuka 16.\n^ par. 17 JiKomiti jaKulivwasana naVipatela jeji kukafwanga Vinjiho vaze vali nakuviza mangana vawane vandotolo vaze navavoka mujila yamwaza chakuzeneka kuvahaka manyinga.\n^ par. 21 Chihande chimwe chamumukanda waClinical Excellence Commission, New South Wales (Australia) Health chahanjikile haponde yatwama hakuhaka mutu manyinga ngwacho: \"Kuhaka mutu manyinga chapwa kwijiva nge muli nakuhaka chilyo chimwe mumujimba wenyi. Mujimba wamutu weji kuvizanga nge vanahakemo chuma chaungeji. Echi cheji kunehanga ukalu waunene chikuma.\"\nVandotolo vatela kuzakama chikuma muveji","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jimangazini\/g201508\/musongo-wamitanda-muveji-mwakana-kumuhaka-manyinga\/","date":"2019-03-23T11:29:56Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912202781.83\/warc\/CC-MAIN-20190323101107-20190323123107-00109.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000078678,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000078678131104}","num_words":544,"character_repetition_ratio":0.06,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.154,"stopwords_ratio":0.079,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"MWAKA ASEMUKILE: 1974\nMULIFUCHI ASEMUKILA: MEXICO\nCHIYOYELO CHENYI CHAKUNYIMA: CHILYANYI KAHA NAWA MUKA-KUZUNGA JINDOMBO\nMUJIMBU WAKUYOYA CHAMI:\nNgwasemukilile mumbaka yaCiudad Mante, nganda yamwaza yaTamaulipas mulifuchi lyaMexico. Mumbaka kana mwatwama vatu vazumbu kaha nawa valikoji. Oloze chaluvinda hakuwana nge mwapwile ulyanyi chikuma, ngocho ngalila kana yapwile yaponde.\nTwasemuka tumalunga tuvawana, kaha ami yami wamuchivali. Visemi jami vangutwalile vangumbapachise muChachi yaKatolika, kaha kutwala muze ngwapwile halizavu lyavaka-kwimba myaso vavulukilenga ngwavo parish choir. Ngwasakilenga kwivwisa Kalunga kuwaha mwomwo ngwevwilenga woma ngwami mwakangusopesa nakukanguyekelesa muhelo haya myaka yosena.\nOmu ngwapwile namyaka yakusemuka yitanu, tata atusezele. Echi changuhombesele chikuma nakungukolesa kumuchima. Kangwatachikijile ovyo atuseleleleko okunyi twamuzangile chikuma. Mama afuminenga hembo hatando yayisuku kuya nakututondela mwakuyoyela.\nEchi changulingishile nguputuke kuzezamanga kushikola nakuya nakulikata navakwetu vanyike vaze vapwile vakulwane hali yami. Vangulongeselenga kutukana, nakunwa makanya, nakwiva, nakuzunga jindombo kuzachisa jikonyi. Hakuwana nge ngwalimwene kupwa nguwakujikiza, ngocho ngwalilongesele kuhema chakuliveta jikonyi, nachatupanga, nachatupalakanyi, nomu mwakuzachishila vitwa. Ngwapwile jino nguchilyanyi numba tuhu ngwapwile ngukanyike. Ngwazanyinenga mukuzunga namata, kaha kakavulu vanguvulumwinenga nakunguseza kuswanga mumukwakwa oku mujimba wosena uli namanyinga. Echi chalingishilenga mama evwenga kukola kumuchima omu angumbachilenga nakungulahisa kuchipatela.\nOmu ngwapwile namyaka yakusemuka 16, Jorge uze apwile sepa lyami kuunyike ejile hembo lyetu. Atulwezele ngwenyi apwile Chinjiho chaYehova, kaha asakile kushimutwila nayetu mujimbu waulemu chikuma. Aputukile kulumbununa vyuma afwelela hakuzachisa Mbimbiliya. Vyuma ahanjikile kanda nguchivitangengaho lyehi, ngocho ngwawahililile hakulinangula lijina lyaKalunga navyuma ajina kukalinga. Jorge atuhulishile numba nge natwitavila kulinangula Mbimbiliya naikiye. Kaha twetavilile.\nOMU MBIMBILIYA YALUMWINE KUYOYA CHAMI:\nNgwevwile nakumuchima hwo hakutachikiza nge kunangula chakakahya kahelo kachapwa chamuMbimbiliyako. (Samu 146:4; Muka-kwambulula 9:5) Omu ngwatachikijile vyuma kana, changukafwile ngwivwenga Kalunga woma mujila yamwenemwene. Ngwaputukile kumumona kupwa hiChisemi wazangi uze asaka vana venyi vayoyenga kanawa.\nOmu ngwaputukile kuzovoloka hakulinangula Mbimbiliya, ngwamwene ngwami ngwatelelele kwalumunako vilinga vyami vyaulyanyi, nakupwa wakulinyisa. Mazu aze atwama hali Wavaka-Kolinde 1, 15:33, angukafwile chikuma. Amba ngwawo: \"Kulikata navatu vavapi cheji kwenyekanga vilinga vyamwaza,\" chipwe ngana muze ahanjika mazu amukwinyikila chamwishi ngwawo, \"cheji kupihisanga\" vilinga vyamwaza. Ngwamwene jino ngwami nge ngunakusaka kwalumuna vilinga vyami, kaha ngwatelelele kulitwamina kulikata navatu vaze vapwile nakunguhungumwisa. Ngocho ngwatungile usepa navatu vaze vapwile muchikungulwilo chavaka-Kulishitu vamuchano, vaze vakumishilenga vikokojola kuzachisa jindongi jamuMbimbiliya keshi najikonyi chipwe mujila yaulyanyiko.\nMazu akwavo angukafwile shina aze atwama hali Wavaka-Loma 12:17-19, akwamba ngwawo: \"Kanda namuhilwisa upi kumutu namilingi mwamupiko. . . . Kachi nge chinahase, kweseka nomu namuhashila, twamenunga mukuunda navatu vosena. Kanda namulinga sambanjingako, . . . mwomwo vasoneka ngwavo: '\"Kulinga sambanjinga chinapu chami, ami nangukavashishishilamo.\" Omu mukiko mwanambe Yehova.'\" Ngwetavilile jino ngwami Yehova mwakafumisako vilinga vyavipi mujila asaka nahalwola atongola. Ngwaputukile kwalumuna kuyoya chami chikoki chikoki.\nKangweshi kukavulyama vyuma vyangusolokelele likumbi limwe nachingoloshi omu ngwapwile nakukinduluka kwimboko. Likumbi kana, lizavu lyavaka-kole lize twazungilenga nalyo lyangulukukile, kaha mukulwane wavo anguvetele hanyima nakutambakana ngwenyi, \"Lilwile ove ivene!\" Halwola kana ngwalombele kuli Yehova mukavatu mangana angukafwe ngumike. Numba tuhu ngwevwile kupihya nakusaka kachi ngulinge sambanjinga, oloze ngwalitwaminyinyine nakuliyila kwami. Kaha lichako ngwawanyine uze mukulwane walizavu ali ukawenyi. Ngwapihililile chikuma nakusaka kulinga sambanjinga, oloze ngwalombele cheka kuli Yehova uholela mangana angukafwe. Ngwalikomokelele chikuma hakumona uze mukulwane mweza kuli ami nakwamba ngwenyi: \"Ngukonekeleko havyuma vyasolokanga zau nachingoloshi. Kuhanjika muchano, nayami ngunakusaka kupwa ngana mwayove. Nguli nakusaka kulinangula Mbimbiliya.\" Ngwevwile kuwaha chikuma hakuwana nge ngwahonesele muchima wami wamatoto. Echi chamulingishile aputuke kulinangula Mbimbiliya.\nChaluvinda halwola kana, vaka-tanga yami kavatwalileho lika kulinangula Mbimbiliyako. Oloze ami ngwafwililile kutwalaho lika kulinangula, nakuhona kwechelela kala mutu chipwe kala chuma chinguhoneseko. Ngwatachikijile ngwami kulikata navatu jaKalunga nachingukafwa nguhone kuhomba nakupwa natanga yize ngwasakile. Ngwatwalileho lika kuzovoloka, kaha kuheta mu 1991, vangumbapachishile nakupwa nguChinjiho chaYehova.\nOMU NGUNANGANYALA:\nNgwapwile namuchima wamatoto, naulyanyi nawakushinyinyika vakwetu. Oloze Mazu aKalunga anangukafwe ngwalumune kuyoya chami. Oholyapwa jino ngweji kwambululanga mujimbu wamuMbimbiliya kuli kala mutu uze mwasaka kwivwilila. Hamyaka 23 yinahichimo, ngunapunga nakuzata mulimo wakwambulula washimbu yosena.\nLwola lumwe nawa, ngwazachililenga haofesi yamutango yaVinjiho jaYehova yamulifuchi lyaMexico. Kahomu ngwapwile haze, ngwawanyine Claudia, mwanapwevo uze apwile nyamalikita, kaha kuheta mu 1999 twalimbachile. Ngweji kusakwililanga Yehova hakunguhana ou pwevo wakushishika.\nTwayile nakuzachila chikungulwilo chazachisa Lilimi lyaTuveveve chamulifuchi lyaMexico kuze twakakafwile tuveveve valinangule vyaYehova. Kufumaho, vatulwezele kuya kuBelize mangana tukanangule Mbimbiliya vatu vakulifuchi kana. Numba tuhu twashiwisa chikuma chiyoyelo chetu, oloze twapwa vakuwahilila. Katweshi kuhasa kuchalumuna mwekako.\nMukuhita chalwola, mama aputukile cheka kulinangula Mbimbiliya, kaha vamumbapachishile. Kaha yayami napuwenyi, navana vavo navakiko vapwa jino Vinjiho jaYehova. Kaha nawa masepa jami vamwe vaze ngwambulililenga mujimbu waWangana navakiko vali nakuzachila Yehova.\nOloze chaluvinda, vakwetu vamwe mutanga yetu vafwa mwomwo yakuhona kwecha vilinga vyaulyanyi. Nge nayami nawa ngwatwalileho lika navilinga kana, kachi pamo oholyapwa ngwafwa lyehi. Ngweji kusakwililanga chikuma Yehova hakungukafwa ngupandame kuli ikiye, nakuli vaka-kumulemesa vaze vangunangwilenga namuchima wakutalilila chikoki nalikoji nguzachisenga jindongi jamuMbimbiliya mukuyoya chami.","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jimangazini\/kaposhi-kakutalila-na5-2016-september\/chilyanyi-muka-kuzunga-mumikwakwa-alumukile\/","date":"2019-03-26T23:24:33Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912206677.94\/warc\/CC-MAIN-20190326220507-20190327002507-00304.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000084639,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.000008463859558}","num_words":741,"character_repetition_ratio":0.049,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.143,"stopwords_ratio":0.086,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"KAPOSHI KAKUTALILA—MANGAZINI YAKULINANGULA April 2014\nMangazini yino nayishimutwila omu tunahase kusolola lufwelelo ngana muze alingile Mose. Uno Yehova eji kumonanga ngachilihi milimo vatwama nayo jitanga kaha eji kuvakafwanga ngachilihi vatesemo milimo kana?\nLufwelelo lwaMose lwamukafwile akane vyuma vyakumujimba nakumona mulimo wakuzachila Yehova kupwa waulemu. Mwomwo ika Mose 'ashishikile hafweto yize mwakatambula'?\nUno kufwelela muli Yehova chakafwile ngachilihi Mose ahone kwivwa vatu woma nakufwelela mujishiko jaKalunga? Zamisenu lufwelelo lwenu muli Yehova nakumumona nge mutu nahenyi uze afwila kumikafwa.\nLIFE STORY\nShinganyekenu hamyaka 65 yize vanapunga mumulimo washimbu yosena, nakuwana ovyo vyalingishile Robert Wallen ambenga ngwenyi vapwile vakuwahilila mukuyoya.\nVatu vamwe vanayi nakuzachila kumafuchi eka mangana vakawane jimbongo jajivulu. Uno kuseza tanga nakuya nakuzachila kwakusuka cheji kunehanga ukalu muka muulo, kuli vana, nausoko wetu naKalunga?\nUno chisemi umwe walunga azamishile ngachilihi tanga yenyi omu akindulukile kufuma kulifuchi ayile nakuzachila? Uno Yehova amukafwile ngachilihi azakame tanga yenyi mulifuchi lyakuhutwa?\nAchitalenu hajijila jitanu jize Kalunga eji kutuzakaminangamo nomu tunahase kunganyala hakutuzakama kuli ikiye.\nMwomwo ika kushikulu vatu vapulilenga uvwalo wavo?","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jimangazini\/w20140415\/","date":"2019-03-19T05:46:05Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912201904.55\/warc\/CC-MAIN-20190319052517-20190319074517-00221.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000097752,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000097751617432}","num_words":164,"character_repetition_ratio":0.066,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.143,"stopwords_ratio":0.098,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"Omu mwahichile makumbi 10 kufuma haze Yesu akindulukile mwilu, tumbaji twenyi vatambwile shipilitu yajila. Vatu vavavulu vayile kuYelusalema haPendekoseta 33 C.E., kuchiwanyino. Kaha tumbaji twaYesu vakuheta 120, valikungulwilile mukapete kahelu. Hahaze vene, vakasumukile kunasoloka tumilangi twakakahya hamutwe wakambaji hikambaji, ngocho vaputukile kuhanjika mumalimi akulisezaseza. Kaha muzuvo mwevwakanyine lushindo lwakufwana nge kuhuhwa chapeho yangolo yize yazalishile muzuvo.\nVatu vafumine kumafuchi eka vaze vejile kuYelusalema, vevwile vyema kaha valahililile muzuvo mangana vamone vyuma vyapwile nakusoloka. Ngocho, valikomokelele chikuma hakwivwa tumbaji vali nakuhanjika mumalimi akulisezaseza. Jino vambile ngwavo: 'Ava vatu vanafumu kuNgalileya. Oloze mwomwo ika vali nakuhanjikila mumalimi etu?'\nKufumaho, Petulu navaposetolo vakwavo vemanyine kumeso avaze vatu vavavulu. Petulu alwezele vatu omu Yesu vamujihile, nomu Yehova amusangwile kuvafu. Ngocho Petulu ambile ngwenyi: 'Oholyapwa jino ali kulivoko lyachilyo lyaKalunga, kaha nahingununa shipilitu yajila yize ashikile. Shikaho munamwena nakwivwa evi vyakukomwesa.'\nMazu ahanjikile Petulu akwachile vatu kumichima kaha vamuhulishile ngwavo: \"Natulinga muka?\" Petulu avakumbulwile ngwenyi: 'Pihililenu nakwalumuka kujishili jenu mangana vamimbapachise mulijina lyaYesu. Kaha nayenu namutambula wana washipilitu yajila.' Kaha halikumbi vene lize, vambapachishile vatu kafwe 3,000. Kufuma vene haze, tumbaji vavulile chikuma muYelusalema. Vaposetolo vatungile vikungulwilo vyavivulu hakuvakafwa nashipilitu yajila mangana vanangule tumbaji vyuma vyosena vize avalwezele Yesu.\n\"Kachi nge namuhanjika hatoma kumeso avatu natunwa twenu ngwenu Yesu ikiye Mwata, nakufwelela mumichima yenu ngwenu, Kalunga amusangwile kuvafu, kaha navamilwila.\"—Wavaka-Loma 10:9","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/mikanda\/mbimbiliya-mijimbu-vyuma-namulinangula\/14\/tumbaji-navatambula-shipilitu-yajila-pendekoseta\/","date":"2019-03-22T23:17:19Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912202698.22\/warc\/CC-MAIN-20190322220357-20190323002357-00395.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000097752,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000097751617432}","num_words":211,"character_repetition_ratio":0.057,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.156,"stopwords_ratio":0.114,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"MWAKA ASEMUKILE: 1964\nMULIFUCHI ASEMUKILA: ENGLAND\nCHIYOYELO CHENYI CHAKUNYIMA: MWANAPWEVO WAKULIKANGA UZE ASEMENE UNYIKE\nMUJIMBU WAKUYOYA CHAMI\nNgwasemukilile muPaddington, ngalila yize yatwana navatu vavavulu munganda yaLondon, muEngland. Ngwapwile nakutwama namama navayayami vamapwevo vatatu. Tata apwilenga chitakwa, ngocho apitukilenga.\nOmu ngwapwile ngukanyike mama angulwezele ngulombenga ufuku hiufuku. Ngwapwile nakaMbimbiliya kakandende kaze kapwile namukanda waJisamu, kaha ngwalilongesele mazu apwilemo nakuwemba jino kupwa mwaso. Ngweji kwanukanga mazu amwe ngwatangile mumukanda wami wakukaye aze apwilenga lika mumutwe akwamba ngwawo: \"Likumbi limwe katweshi kukashinganyeka vyakulutweko.\" Mazu kana angulingishile nguhonenga kusavala nakuputuka kushinganyeka kaha vyakulutwe. Ngwashinganyekele ngwami: 'Chikupu vene mukuyoya mwasakiwa vyuma vyavivulu. Jino vyuma muka ngunakuyoyela?' Kangwapwile nakusaka kufwako.\nNgwaputukile kushinganyeka chikuma havyuma vyakupanda. Ngwahanjikilenga navafu, nakuya kumafuka navakwetu vaka-shikola, nakutalanga mivwimbimbi yakwivwisa woma hamwe navakiko. Twashinganyekele ngwetu yapwile yamwaza chikuma kaha nawa yakwivwisa woma.\nNgwaputukile kuhungumuka chikuma omu ngwapwile kaha namyaka yakusemuka 10. Ngwaputukile kunwa makanya, nakushimbula chiku angutuvile tulo. Kutwala muze, ngwaputukile kunwa nalyamba. Kahomu ngwapwile namyaka yakusemuka 11, ngwaputukile kunwa nawala. Numba tuhu kangwazangilenga omu wevwakanyinengako, oloze ngwazangilengako kaha kupenda. Ngwazangilenga nawa myaso nakukina. Kakavulu ngwayilenga kuviwanyino nakuvihela vyakunwina wala. Ngwaseunukilenga naufuku kaha nawa ngwakukindulukilenga shimbu kanda likumbi litutuke. Nge kunachi ngwazeyelenga chikuma, ngocho kangwayilenga kushikolako. Kakavulu nge nguli mushikola, ngwalovekelenga nakunwa wala nakukinduluka cheka.\nEchi changulingishile ngufwele omu ngwakumishile shikola. Numba tuhu mama evwile chikuma kupihya nakupwa namatoto, oloze katachikijile kanawa vilinga vyamiko. Twazungilenga namama, kaha kutwala muze ngwachinyine hembo. Ngwatwaminenga nakajila kami Tony uze apwile Rastafarian. Kaha Tony nawa apwilenga mwiji, alandulwilenga maundu akupendesa kaha nawa apwile napuho yaulyanyi. Nakushimbula chiku omu ngwapwile namyaka yakusemuka 16 ngwemichile, kaha ngwasemene mwana walunga.\nOMU MBIMBILIYA YALUMWINE KUYOYA CHAMI\nOmu ngwapwile nakutwama kuchihela kuze valaminyinenga vajike vamapwevo vaze vapwile navakemba ngwaliwanyine naVinjiho jaYehova. Vaka-fulumende vanguhanyine kapete kakutwamamo. Vinjiho jaYehova vavali vamapwevo vatambukililenga vakwetu vamwe vaze twatwaminenga navo. Kaha likumbi limwe nayami ngwayile nakwivwililako. Ngwafwililile kusopolola makuli aVinjiho jaYehova. Oloze vazachishile Mbimbiliya hakukumbulula vihula vyami vyosena mujila yakuunda kaha nawa yakwivwakana kanawa. Vangwivwishile kuwaha hakuwana nge vapwile valikoji kaha nawa vavavwovu. Kufumaho, nayami ngwetavilile kulinangula Mbimbiliya.\nNakushimbula chiku, ngwalinangwile vyuma vimwe muMbimbiliya vize vyalumwine kuyoya chami. Kufuma vene kuunyike wami, ngwevwilenga woma kufwa. Oloze ngwatachikijile jino vyuma anangwile Yesu kutalisa kukusanguka. (Yowano 5:28, 29) Ngwalinangwile nawa nge Kalunga anguzakama. (WaPetulu 1, 5:7) Kaha nawa mazu angukwachile chikuma kumuchima shina ahali Yelemiya 29:11 akwamba ngwavo: \"Yehova nambe ngwenyi, 'Ngunatachikiza vyuma nguli nakushinganyeka hali enu. Nguli nakushinganyeka kumitwamisa mukuunda, keshi kuminehela lupiko, mangana mukayoye kanawa kulutwe nakupwa nalutalililo.'\" Ngwaputukile kufwelela jino ngwami ngunahase kupwa nalutalililo lwakukatwama muPalachise haya myaka yosena hano hamavu.—Samu 37:29.\nVinjiho jaYehova vangusolwelele zangi yamwenemwene. Omu ngwayile kukukunguluka chavo halwola lwatete, vatu vosena vanguzakamine nakungusolwela chisambo. (Yowano 13:34, 35) Jila vangutambwililemo yalihandunwine chikuma nomu chapwile kuchachi yetu. Vinjiho jaYehova vangutambwile namavoko avali chamokomoko navilinga vyami. Kakavulu vashimutwililenga nayami, nakunguzakama, nakunguhana vyuma vyeka vize ngwasakiwile kumujimba. Ngwevwilenga nge nayami ngwatwama mutanga yayinene yavatu vakwechi michima yamwaza.\nVyuma ngwalinangwile muMbimbiliya, vyangulingishile ngutachikize nge ngwatelele kwalumunako vyuma vimwe mukuyoya chami mangana ngukavangize jishimbi jaKalunga jamwakupwila nachiyoyelo chize etavila Kalunga. Chipwe ngocho, kachapwile chachashi kwecha kunwa makanyako. Kaha nawa myaso yimwe yize ngwapwilenga nakwivwilila yangulingishile ngutwaleho lika kunwa lyamba, ngocho ngwalitwaminyine kwivwilila myaso kana. Hakuwana nge ngwasakilenga kupwa wakuunda, ngocho ngwalitwaminyine kuyanga kuviwanyino nakuvihela vyakunwina wala kuze chapwile chachashi kuputuka cheka kunwa. Kaha nawa ngwafwililile kupwa namasepa vamwenemwene vaze navangukafwa ngwalumune kuyoya chami.—Vishimo 13:20.\nTony naikiye nawa apwile nakulinangula Mbimbiliya naVinjiho jaYehova kuze ayile. Kahomu Vinjiho jaYehova vakumbulwilenga vihula vyenyi kuzachisa Mbimbiliya, naikiye etavilile vyuma apwile nakulinangula kupwa vyamuchano. Kutwala muze azachile nangolo nakwalumuna kuyoya chenyi. Alitwaminyine kulikata namasepa jenyi vaze vapwile vilyanyi, nakwecha vilinga vyauhwanga, nawiji nakunwa lyamba. Hakusaka twivwise Yehova kuwaha, tuvosena twalumwine chiyoyelo chetu chachipi, nakukafwa mwanetu apwenga navilinga vyamwaza. Kaha kuheta mu 1982 twalimbachile.\n\"Makumbi ano kangwasavala nakulizakamina havyuma vyakulutwe chipwe kwivwa woma kufwako\"\nNgweji kwanukanga omu ngwahehwojwelenga vihande vyamujimangazini jaKaposhi Kakutalila naTonenu! * jize japwile namijimbu yavatu vaze valumwine kuyoya chavo ngana muze ngwasakile kulinga nayami. Vyakutalilaho vyavo vyangukafwile chikuma. Vyangukolezezele ngutwaleho lika kwalumuna chiyoyelo chami. Ngwalembelelenga Yehova angukafwe. Ami naTony vatumbapachishile muJuly 1982 nakupwa jino tuVinjiho jaYehova.\nOMU NGUNANGANYALA\nKutunga usepa wakukola naYehova Kalunga chinayovola mwono wami. Ami naTony tunamono omu Yehova natukafwe muukalu wosenou tunahichimo. Tunalinangula kupendamina hali Kalunga halwola tunahichinga muukalu, kaha tunakwivwa chikupu ngwetu natuzakamanga mutanga yetu.—Samu 55:22.\nNgwafwililile kukafwa vana vami navakiko vatachikize Yehova nganomu ngwalingile yami. Ngweji kwivwanga jino kuwaha nayami omu nguli nakumona vana vavo vali nakuzovoloka hakupwa nachinyingi chakutachikiza Kalunga.\nMakumbi ano kangwasavala nakulizakamina havyuma vyakulutwe chipwe kwivwa woma kufwako. Ami naTony twasaka kutambukila vikungulwilo vyavivulu vyaVinjiho jaYehova nakuvakolezeza chalumingo hichalumingo. Tweji kwazananga navo mumulimo wakunangula vatu ngwetu nge navafwelela muli Yesu, kaha navakiko navakalivwisa kuwaha kuyoya chahaya myaka yosena.\n^ par. 17 Vausoneka nawa kuli Vinjiho jaYehova.","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jimangazini\/wp201701\/kangwapwile-nakusaka-kufwako\/","date":"2019-03-26T04:15:46Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912204790.78\/warc\/CC-MAIN-20190326034712-20190326060712-00115.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000088215,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000088214874268}","num_words":755,"character_repetition_ratio":0.054,"word_repetition_ratio":0.003,"special_characters_ratio":0.143,"stopwords_ratio":0.086,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"KAPOSHI KAKUTALILA—MANGAZINI YAKULINANGULA February 2019\nEyi mangazini yili navihande vyakulinangula haApril 8 nakuheta kuMay 5, 2019\nUno kulonga chapwa chika, kaha tunahase kuchilama ngachilihi?\nUno Mose naYesu vapwile ngachilihi vakuvova, kaha tunahase kuvalondezeza ngachilihi? Nganyo muka yatwama hakupwa vakuvova makumbi ano?\nVyuma muka natulinangula kuli Yehova, naYesu nakuli lunga waka-Samaliya uze apwile nambumba, kutalisa kumuchima wakusakwilila?\nUno Jishimbi vahanyine Mose jasolola ngachilihi zangi nachiyulo atwama navyo Kalunga?\nLIFE STORY\nTangenu mujimbu wakuyoya chaWoodworth Mills, uze nazachila Yehova nakashishi hamyaka 80.\nUno kukungulukila musunangonga chaputukile ngachilihi?","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jimangazini\/kaposhi-kakutalila-wakulinangula-february-2019\/","date":"2019-03-21T22:09:13Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912202572.7\/warc\/CC-MAIN-20190321213516-20190321235516-00192.warc.gz","language":"lue","language_score":1.000009656,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000096559524536}","num_words":80,"character_repetition_ratio":0.07,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.159,"stopwords_ratio":0.1,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"Linangule vyakukunguluka chetu. Wana chihela chahakamwihi chakukungulukila.\nVyuma Muka Vyeji Kusolokanga haKukunguluka Chetu?\nVinjiho jaYehova veji kukungulukanga kavali muchalumingo. (Hepeleu 10:24, 25) Hakukunguluka kana tweji kukekesanga vyuma yahanjika Mbimbiliya nomu tunahase kuzachisa vyuma kana mukuyoya chetu.\nKakavulu vihande vyeji kupwanga hakukunguluka chetu vyeji kupwanga vyakushimutwila navatu vali mulizavu. Kukunguluka cheji kuputukanga nakukuma namwaso nakulomba.\nNavaze kavapwa Vinjiho jaYehovako vanahase kupwa kukukunguluka chetu. Tweji kulanyanga vatu vosena vezenga nakukunguluka. Katweshi kufwetesako.","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/vinjiho-jayehova\/kukunguluka\/","date":"2019-03-20T11:55:10Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912202326.46\/warc\/CC-MAIN-20190320105319-20190320131021-00046.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000098944,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000098943710327}","num_words":68,"character_repetition_ratio":0.117,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.142,"stopwords_ratio":0.103,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"Omu vilyanga vyapwile nakukwakasana kuze ngwaswamine, ngwaputukile kuzundula kalihina kami katoma chindende chindende. Kaha maswalale vaze vapwile nakwasa vilyanga vangutambakanyine mangana ngulovoke kuze ngwaswamine. Ngocho ngwalovokele nakuyako oku nguli nakushinganyeka numba nge nanguyoya nyi nangufwa. Uno ngwengilile ngachilihi muukalu kana?\nNGWASEMUKILILE muKarítsa ngalila yayindende yamuGreece mu 1926. Twasemukile tuva 8, kaha ami yami wamuchi 7. Visemi jami vapwile vaka-kukilikita chikuma.\nShimbu kanda ngusemuke, visemi jami valiwanyine naJohn Papparizos uze apwile muka-kulinangula Mbimbiliya wakwipangweji, vaze vali nakuvuluka makumbi ano ngwavo Vinjiho jaYehova. Vawahililile chikuma hakwivwa omu John apwile nakulumbununa kanawa Visoneka, kahechi chavalingishile vaputuke kukunguluka naVaka-kulinangula Mbimbiliya vamungalila yetu. Numba tuhu mama kapwile wakutangako, oloze afwelelele chikuma Yehova Kalunga, kaha alwezelengako vakwavo vyuma alinangwilenga lwola lwosena. Chaluvinda, tata ashishikilenga chikuma hatutenga twavakwavo, ngocho aputukile kwecha kukunguluka chikoki chikoki.\nAmi navandumbwami twamwenenga Mbimbiliya kupwa yayilemu oloze twahungukililenga kuviseke. Kuheta mu 1939 omu Jita yaKaye yamuchivali yaputukile muEurope, vyuma vyasolokele mungalila yetu vyatukomwesele chikuma. Nicolas Psarrasi uze twalihachile nenyi kaha nawa musonyetu uze apwile Chinjiho wamuhya mumuchano, vamukwachile mangana apwenga liswalale wavaHelase. Halwola kana Nicolas Psarrasi apwile namyaka yakusemuka 20, kaha alwezele vakulwane vamaswalale ngwenyi, \"Kangweshi kwazana mujitako mwomwo ngwapwa nguliswalale waKulishitu.\" Kaha vamutwalile kuzango yakusopela nakumukasa jino hamyaka 10. Twalikomokelele chikuma.\nKuheta mu 1941 maswalale vengilile mulifuchi lyaGreece, kaha Nicolas vamufumishile mukamenga. Kaha akindulukile kuKarítsa kuze akawanyine yayami Ilias uze amuhulishile vihula vyavivulu havyuma yahanjika Mbimbiliya. Nayami ngwafwililile kwivwilila chikuma. Kutwala muze ami naIlias, nasongo yetu wapwevo Efmorfia twaputukile kulinangula Mbimbiliya nakuyanga kukukunguluka chaVinjiho lwola lwosena. Mwaka wakavangijileho tuvosena tuvatatu twalihanyine kuli Yehova nakutumbapachisa. Kutwala muze, vandumbwami vawana navakiko vapwile jino Vinjiho jaYehova.\nMu 1942 chikungulwilo chamuKarítsa chapwile navakweze vamalunga navavamapwevo 9 vamyaka yakusemuka 15 nakuheta ku 25. Tuvosena twatachikijile ngwetu kulutwe kuli vyeseko. Ngocho twaliwanyinenga tuvosena nakulinangula Mbimbiliya, nakwimba myaso yawangana, nakulomba mangana tujikijise lufwelelo lwetu. Kulinga vyuma kana chatujikijishile chikuma.\nJITA YAKULITALA HAMIYACHI\nOmu yakumine Jita yaKaye yamuchivali, vaka-kwazana muvihande vyalifuchi nachiyulo vavaHelase, valikangile kufulumende yavaHelase kahechi chanehele jita yakulitala hamiyachi. Maswalale javaka-kwazana muvihande vyalifuchi nachiyulo vakwachile vatu mulifuchi mangana navakiko vakundwize mulimo wauswalale. Omu valukukile ngalila yetu, vakwachile Vinjiho vavakweze vatatu Antonio Tsoukaris, naIlias, nayami. Twavalembelele vatweche hakuvalweza ngwetu katwazana muvihande vyalifuchi nachiyuloko, oloze vatukanjikijile nakutukandwisa kupili yaOlympus, kafwe jiola 12 kufuma mungalila yetu.\nKufumaho, mukulwane wavaka-kwazana muvihande vyalifuchi nachiyulo atushinyinyikile twingile hamukana wamaswalale. Omu twamulumbunwinyine ngwetu etu vaka-Kulishitu katwakwata kumata nakujiha vakwetuko, ou mukulwane apihililile nakututwala kuli mukulwane wenyi. Omu twalwezele uze mukulwane mukwavo, kaha ou ambile ngwenyi, \"Kahanyi mbatenu chimbulu mangana mumbate mbate vaze vanavulumuka mujita muvatwale kuchipatela.\"\nKaha twamukumbulwile ngwetu, \"Ngachilihi nge maswalale jafulumende navatuwana, kutala kaveshi kumona ngwavo nayetu tumaswalale jenuko tahi?\" Kaha ambile ngwenyi, \"Kahanyi twalilenu vyakulya vaze vali mujita.\" Twambile ngwetu, \"Nyi ngachilihi nge mukulwane wamaswalale mwatwamba ngwenyi mbatenu chimbulu mutwale mata kuli vaze vali nakwasa jita?\" Ou mukulwane aholele kulu nakushinganyeka chikuma. Kutwala muze, ambile ngwenyi: \"Kahanyi yenu mukatwame hapili mufungenga mikoko.\"\nOmu jita yapwile nakutohwelako lika, tuvosena vivezu vyetu vyatwitavishile kuya mangana tukalame mikoko. Omu mwahichile mwaka umwe, Ilias uze apwile mukulwane hali yetu, vamwitavishile akinduluke kwimbo nakulama mama uze apwile tuliwe. Kaha Antonio nawa avijile, ngocho vamusuwile ayenga kwimbo, oloze ami ngwasalile.\nMaswalale vavaHelase vahakile vaka-kwazana muvihande vyalifuchi nachiyulo muchingombela. Maswalale vaze vangukwachile vachinyine nakuvatasana hapili yize yalihata nalifuchi lyaAlbania. Omu twahete hamuseto walifuchi, twakasumukile vanatujingilika kuli maswalale vavaHelase. Kaha vaze maswalale vachinyine, oloze yami ngwaswamine mwishi yamutondo waholokele ngocho maswalale vavaHelase jino vanguwanyine.\nOmu ngwalwezele vaze maswalale ngwami vangukwachile kuli maswalale vavaka-kwazana muvihande vyalifuchi nachiyulo, vangukwachile nakungutwala hachilombo chavo chize chapwililile kwakamwihi nanganda yaVéroia yize vavuluka muMbimbiliya ngwavo Mbeleya mangana vakangwihule vyavivulu. Kuze vangutwalile vangulwezele ngufule tupila twakuswama maswalale. Omu ngwakanyine mukulwane wavo avalwezele vangutwale mukamenga kaze kapwile navafunge vavavulu chikuma kuMakrónisos (Makronisi).\nUKALU TWAMWENE HALITUNGU\nNgalila yaMakrónisos yize yatwamina kungenge yaAttica tunda yajikilomita 50 kufuma kunganda yaAtene kayatwama nameyako kaha nawa yatwama namusana chikuma. Litungu kana likwechi jikilomita 13 muusuku, kaha mukutohwa kafwe jimita 500. Numba ngocho, kufuma mu 1947 nakuheta mu 1958, halitungu kana hapwile vafunge vakuhambakana 100,000. Vamwe vapwile vaka-kwazana muvihande vyalifuchi nachiyulo oloze veka vavashinganyekelele kaha, veka nawa vapwile vaka-kulikanga kufulumende, kaha naVinjiho jaYehova vakushishika navakiko muvapwile.\nOmu vangutwalile halitungu kaneli mu 1949, ngwawanyine vafunge vanavahandununa muvilombo vyavivulu. Vanguhakile muchilombo chize chapwile navaufunge vaze kavapwile vakukingiwa chikumako. Kaha twasavalilenga tuva 40 mumbalaka yize yatelelele kupwa navatu 10. Twanwinenga meya amajilo alivumba nakulya makunde hamwe kaha namalembeka. Kuyoya chapwilenga chachikalu mwomwo kwapwilenga chikuma lukungu napeho. Chipwe ngocho etu katwapwile nakumbata viteli vyavilemu chikuma vize vyahokweleka jinyima javafunge vavavuluko.\nLikumbi limwe omu ngwapwile kuchisekeseke, ngwawanyine vakwetu Vinjiho vavavulu vaze vafumine kuvilombo vyakulisezaseza. Twawahililile chikuma. Hakusaka vatu vahone kututachikiza twalikungulwilenga mukuswama. Kaha nawa twambulililenga vakwetu vafunge mukuswama, ngocho veka valumukile nakupwa Vinjiho jaYehova. Kulinga vyuma kanevi nakulombelanga hamwe vyatukafwile tupwenga vakujikiza kushipilitu.\nLILUNGU LYAKAKAHYA\nOmu ngwatwamineko tukweji 10, muka-kutulama angulwezele nguputuke kuvwala uvwalo wauswalale. Kahomu ngwakanyine vangutwalile kuli mukulwane wavaka-kulama vafunge. Ngwasonekele mukanda nakuuhana kuli uze mukulwane ngwami, \"Nguli nakusaka kaha kupwa nguliswalale waKulishitu.\" Ngocho vangwivwishile woma nakungutwala cheka kuli muhato wenyi uze apwilenga Mbishopu wakaHelase muchachi yaOrthodox. Omu ngwahete kuli ikiye anguhulishile vihula vyavivulu, kaha ngwamukumbulwile kuzachisa Mbimbiliya, oloze ikiye apihililile nakwamba ngwenyi: \"Mufumisenu kumeso, wajipami chikuma!\"\nLikumbi lyakavangijileho vakwetu maswalale vangulwezele nguvwale uvwalo wauswalale. Omu ngwakanyine vanguvetele jikonyi najimbwechi. Kufumaho, vangutwalile kuchipatela chamaswalale mangana vakapime vawane numba nge kuli chifuhwa chinahokoka nyi chiku, kaha vangukindulwishile mumbalaka yami. Vatwalileho lika kunguyanjisa hatukakweji vavali.\nHakuwana nge kangwakanyine lufwelelo lwamiko, ava maswalale vanguwanyinyine jila yayihya yakunguyanjishilamo. Vakashile mavoko ami kunyima, kaha vaputukile kunguveta mukole muvilyachilo. Omu ngwevwile kukola, ngwanukile mazu aYesu aze ambile ngwenyi: \"Mwawahilila enu navasaula kuvatu nakumiyanjisa . . . Wahililenu, lisambenu, mwomwo fweto yenu yinapu yayinene mwilu, mwomwo mukiko vene vayanjishile navapolofweto vaze valivangile kupwako shimbu kanda enu muchisemuke.\" (Mateu 5:11, 12) Kufumaho, omu vatwalileho lika kunguveta ngwalezumukile.\nNgwakasumukile nguli mukapete kameya akale, chakuhona vyakulya nameya chipwe lipayi. Numba tuhu chapwile ngocho, oloze ngwaunjile muchima nakupwa lika wakumika. Ngana muze yahanjika Mbimbiliya \"kuunda chaKalunga\" 'chakingile muchima wami navishinganyeka vyami.' (Fwili. 4:7) Omu kwachele liswalale umwe angwivwilile keke, kaha anguhanyine vyakulya, nameya nachashi. Kaha liswalale mukwavo anguhanyinenga chazano chavyakulya vyenyi. Likoji vangusolwelele ava maswalale vavali lyasolwele nge Yehova apwile nakunguzakama.\nFulumende yangumwene ngwavo ngwapwile nguwakunjinjavala, ngocho vangutwalile kuzango yamaswalale yakusopela kuAtene. Kuheta kuze, vangukashile hamyaka yitatu mukamenga muYíaros Gyaros lifuchi lize lwatwama halitungu jikilomita 50 kufuma kumututuko waMakrónisos.\n\"TUNAHASE KUMIFWELELA\"\nKamenga waYíaros apwile wamunene mwomwo mwapwilenga vafunge vakuzomboka 5,000 vaze valikangile kufulumende. Mukamenga kana mwapwile naVinjiho jaYehova 7 vaze vakashile mwomwo yakuhona kwazana muvihande vyalifuchi nachiyulo. Numba tuhu vakanyishilenga kukunguluka, oloze etu 7 twalikungulwilenga hamwe mukuswama mangana tulinangule Mbimbiliya. Kaha nawa shimbu yosena twatambwilenga jimangazini jaKaposhi Kakutalila mukuswamana, ngocho twanungulwilenga mazu amuKaposhi Kakutalila nakuwasoneka etu vavene mangana tuzachise omu natulinangula Mbimbiliya.\nLikumbi limwe omu twapwile nakulinangula, muka-kulama vafunge umwe atuwanyine, kaha atutambwile mikanda yetu yosena. Kaha uze muka-kulama ambulwile kuli mukulwane, ngocho twalizakaminyine ngwetu navawezelako cheka myaka yikwavo yakutwama mukamenga. Oloze uze mukulwane ambile ngwenyi: \"Twamitachikiza kanawa kaha nawa twavumbika vyuma mwafwelela. Kaha nawa twamifwelela. Shikaho yenu mutwaleho kuzata milimo yenu.\" Etu vamwe vatuhanyine jino milimo yayashi kuli ou mukulwane. Twawahililile chikuma nakusakwilila nawa. Chikupu vene, kupwa vakumika mukamenga cheji kwalisanga Yehova.\nKumika chetu nawa chanehele vyuma vyeka vyamwaza. Funge umwe uze alinangula chikuma vyamakumi amwene vilinga vyetu vyamwaza, kaha ahulishile vyavivulu kutalisa kuvyuma twafwelela. Omu etu Vinjiho vatusokwele kumaputukilo amwaka wa 1951, nauze funge nawa vamwechele. Kutwala muze, naikiye vamumbapachishile nakupwa Chinjiho kaha nawa muka-kwambulula washimbu yosena.\nNGWAPWA LIKA NGULISWALALE\nOmu vangwechele ngwakindulukile kuli vaka-tanga yami kuKarítsa. Kutwala muze, twafumine kuKarítsa nakuya kuMelbourne mulifuchi lyaAustralia. Kuheta kuze, ngwambachile Janette mukwetu chinjiho, kaha twasemene vana vawana, walunga umwe mapwevo vatatu, kaha twavalelele nakuvakafwa vazakamenga vyuma vyakushipilitu.\nOholyapwa nguli namyaka yakusemuka yakuhambakana 90, kaha nguchili lika ngukalama muchikungulwilo. Nge ngunazate chikuma mumulimo wamuwande ngweji kwivwanga kukola mujimba wosena namuvilyachilo mwomwo yavipupu vize vangupupwilenga mukamenga. Chipwe ngocho, noholili nguchili lika 'nguliswalale waKulishitu.'—Chimo. 2, 2:3.","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jimangazini\/kaposhi-kakutalila-wakulinangula-april-2017\/afwililile-kupwa-liswalale-wakulishitu\/","date":"2019-03-25T06:20:21Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912203755.18\/warc\/CC-MAIN-20190325051359-20190325073359-00200.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000072718,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000072717666626}","num_words":1249,"character_repetition_ratio":0.058,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.145,"stopwords_ratio":0.085,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"OMU Anita * vamumbapachishile nakupwa Chinjiho chaYehova, lunga lyenyi amufumbukilile. Anita ambile ngwenyi: \"Angukanyishilenga kuya nakukunguluka nakungukanyisa kuvuluka numba vene lijina lyaKalunga. Kuvuluka lijina lyaKalunga chasulakanyishilenga lunga lyami.\"\nUkalu ukwavo apwile nawo Anita shina wakunangula vana venyi vyaYehova. Ambile ngwenyi: \"Angukanyishile nakulemesa Yehova hembo lyami. Kangwahashilenga kulinangula hatoma navana vami chipwe vene kuya navo nakukungulukako.\"\nNgana muze unasolola mujimbu waAnita, kausoko kenu nahase kumilingisa muhone kuzachila Yehova. Pamo munahase kupwa muukalu weka wakufwana nge kuviza musongo chipwe kufwisa mwanenu, chipwe muka-mahyenu. Nyi pamo kausoko kenu naseze Yehova. Nge muli muukalu kanou, kaha vyuma muka vinahase kumikafwa mupwenga lika vakushishika kuli Yehova?\nVyuma muka mwatela kulinga nge muli muvyeseko vyangana? Kaposetolo Paulu ambile ngwenyi: \"Mwatela kukakachila.\" (Hepe. 10:36) Uno vyuma muka vinahase kumikafwa mukakachile?\nLOMBENUNGA YEHOVA AMIKAFWE\nChuma chachinene chinahase kutukafwa tupwenga vakuzama nakukakachila muvyeseko shina kupendamina hali Kalunga. Talenu hachakutalilaho chimwe. Likumbi lyaMande namusana, mutanga yaAna mwasolokele ukalu. Lunga lyenyi uze apwile nenyi muulo hamyaka 30 afwile mukukasumuka. Ana ambile ngwenyi, \"Omu lunga lyami uze apwile namyaka yakusemuka 52 ayile kumilimo, kakindulukile kwimboko.\"\nUno Ana alingile ngachilihi? Aputukile cheka kuzata milimo, kahechi chamukafwile chikuma mwomwo milimo yenyi yasakiwile kuhakako chikuma mangana, olozenyi echi kachakumishile ushona apwile nakwivwako. Ambile ngwenyi: \"Ngwalombele kuli Yehova namuchima wami wosena nakumulembelela angukafwe.\" Kutala Yehova akumbulwile kulomba chenyi tahi? Yivene ngwenyi mukiko vene. Ambile ngwenyi: \"Kuunda chakufuma kuli Kalunga changuvendejekele. Ngwafwelela chikupu ngwami Yehova mwakasangula lunga lyami.\"—Fwili. 4:6, 7.\n\"Muka-kwivwilila kukulomba\" ashika kuhana vangamba jenyi kala vyuma navasaka mangana vatwaleho lika kushishika kuli ikiye. (Samu 65:2) Kutala chuma kana kachazamishile lufwelelo lwenuko nakumilingisa mangana nayenu mupwenga vakumika tahi? Yehova mwamikafwa mupwenga vakushishika namulwola lwalukalu.\nKUKUNGULUKA CHETU CHEJI KUTUKAFWANGA\nYehova nakafwenga vatu jenyi kuhichila muchikungulwilo chavaka-Kulishitu. Chakutalilaho, omu vaka-Kulishitu vamuchikungulwilo chamuTesolonyika vahichile muluyanjisa, Paulu avalwezele ngwenyi: \"Likolezezenunga navakwenu, nakulitunganga nawa navakwenu nganomu vene muli nakulinga.\" (Teso. 1, 2:14; 5:11) Kulikwatasana nakulikafwa chakafwile vaka-Kulishitu vamuTesolonyika vahase kufungulula cheseko kana. Mujimbu wakukakachila chavo watuhana chakutalilaho chamwaza makumbi ano, kaha nawa wasolola vyuma vize vinahase kutukafwa mangana tukakachile.\nKulikata hamwe navandumbwetu muchikungulwilo chinahase kutukafwa 'tulitunge navakwetu.' (Loma 14:19) Echi chapwa chachilemu chikumanyi mulwola lwaluyando. Paulu naikiye ahichile muluyando lwaluvulu, kaha Yehova amukafwile omike. Hajola jimwe, Kalunga akolezezelenga Paulu kuhichila muli vakwavo vaka-kwitava. Chakutalilaho, omu Paulu atumine mitende kuli vandumbwenyi vamuchikungulwilo chamuKolose, ahanjikile kupandama kuli vakiko ngwenyi: \"Vanapu vaka-kunguvendejeka.\" (Kolo. 4:10, 11) Enga, kuzanga Paulu chavalingishile vamuvendejeke nakumujikijisa omu apwile muukalu. Pamo nayenu vamikolezezaho lyehi nakumikafwa kuli vandumbwenu muchikungulwilo.\nKUTUKAFWA KULI VAKULWANE\nKalunga atuhana vakulwane vamuchikungulwilo mangana vatukafwe. Ava malunga vakuhya kushipilitu vapwa \"nge chihela chakuswama peho yanyamanganda, nge uswamo wakuswama vula yamishilinjinji, nge vana vatulwiji mulifuchi lyakuzeneka meya, nge muvule walilolwa lyalinene mulifuchi lyamusana wakaza.\" (Isa. 32:2) Mazu kana atukolezeza mwomwo ava vandumbwetu vapwa vakulizanga kutukafwa. Kutala muli nakulwezanga vakulwane ukalu wenu mangana vamikafwe tahi? Vakulwane vanahase kumikafwa mutwaleho lika kuzachila Yehova.\nTachikizenu ngwenu vakulwane kaveshi kuhasa kukumisa ukalu wenu wosenako. Vapwa vatu vakuhona kukupuka mwosena ngana 'mwayetu.' (Vili. 14:15) Nge natuya kuli mukulwane atulombeleko kuli Yehova haukalu tuli nawo, kaha tunahase kwivwa hwo kumuchima. (Yako. 5:14, 15) Ndumbwetu umwe walunga wamuItaly uze nalipiki hamyaka yayivulu namusongo uze wamutekelekele nakumuzeyesa mishisa ambile ngwenyi: \"Zangi yavandumbwami nakungutambukila kuswakumwe vinangukafwe ngukakachile.\" Kutala munahase kunganyala chikuma hakupwa navakulwane vaze atuhana Yehova tahi?\nHAKENU MUCHIMA KUKUZACHILA YEHOVA\nKuli nawa chuma cheka chize twatela kulinga mangana tukakachile. Chuma kana shina kuhaka muchima kukuzachila Yehova. Talenu chakutalilaho chaJohn, wamyaka yakusemuka 39 uze vawanyine namusongo wacancer. Ambile ngwenyi: \"Ngwevwile kupihya chikuma namusongo kana mwomwo ngwapwile nguchili ngukanyike.\" Halwola kana, John apwile namwana walunga wamyaka yakusemuka yitatu. John ambile ngwenyi: \"Puwami apwile namulimo wakuzakama mwanetu wamundende, nayami, nakungutwalanga kuchipatela.\" Vamuhanyine vitumbo vyangolo chikuma, ngocho vyamuzeyesele nakumuvijisa nakumulingisa evwenganga kuzemba kumuchima. Kwapwile nawa ukalu ukwavo. Ise yaJohn avijile chikuma kaha asakiwile mutu wakumuzakama.\nVyuma muka vyakafwile John natanga jenyi mulwola kanelu lwalukalu? John ambile ngwenyi: \"Numba tuhu musongo kana wanguzeyesele chikuma, oloze ngwakafwilenga tanga yami mangana yihake muchima kukuzachila Yehova. Twayilenga kukukunguluka lwola lwosena, chalumingo hichalumingo twayilenga mumulimo wamuwande, kaha nawa twapwilenga nachilongesa chakulemesa Kalunga mwatanga numba tuhu chapwile chachikalu kulinga ngocho.\" Chikupu vene, John amwene ngwenyi kulama usoko wenyi naYehova kupwa wakukola chapwa chachilemu. Numba tuhu hakavanga alizakaminyine chikuma, oloze nakushimbula chiku muchima wenyi waunjile. Atachikijile ngwenyi Yehova amuzanga nakumukolezeza. Nayenu Yehova nahase kumikafwa nge munalizakamina chipwe munakwivwa woma. John ambile ngwenyi, \"Yehova nahase kumijikijisa nganomu najikijisa yami.\"\nNge muli nakuyanda, kaha anukenu mazu aPaulu aze ambile ngwenyi \"Mwatela kukakachila.\" Pendaminenunga hali Yehova kuhichila mukulomba. Pandamenunga kuli vandumbwetu muchikungulwilo nakulweza vakulwane vamikafwe mangana mutwaleho lika kuzachila Yehova. Yehova mwamikafwa mukala ukalu muli nakumona oholyapwa chipwe uze nawiza kulutwe.\n^ par. 2 Majina amwe vanawalumuna.","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jimangazini\/w20150615\/mwatela-kukakachila\/","date":"2019-03-24T23:57:43Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912203529.38\/warc\/CC-MAIN-20190324230359-20190325012359-00342.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000084639,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.000008463859558}","num_words":736,"character_repetition_ratio":0.06,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.156,"stopwords_ratio":0.129,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"Mbimbiliya kayahanjika havihande vyamuchano vyasolokele kunyima kahako oloze yambulula nawa navyuma navikasoloka kulutwe. Vatu kaveshi vejive vyakulutweko. Shikaho twejiva ngwetu Mbimbiliya yafuma kuli Kalunga. Vyuma vika vyakulutwe yahanjika Mbimbiliya?\nYavuluka vyajita yaKalunga yayinene. Mujita kaneyi mukiko Kalunga mwakafumisaho upi wosena navatu vavapi hamavu, oloze mwakakinga vaze veji kumuzachilanga. Mwangana wakuli Kalunga, Yesu Kulishitu, mwakawahisa mangana vangamba jaKalunga vakapwe mukuunda nakuwahilila, kaha kaveshi kukaviza chipwe kufwa chekako.\nNatuwahilila hakwijiva nge Kalunga mwakawahisa palachise yayihya hamavu, ngwetu? Oloze kuli vyuma twatela kulinga numba tukatwame mupalachise kana. Muchihande chakukumishilako mumukanda uno natulinangula vyuma twatela kulinga numba tukalivwise vyuma vyamwaza vize Kalunga natulikila vaka-kumuzachila. Shikaho tanga CHIHANDA 8 uwane vyuma vyakulutwe vize vavuluka muMbimbiliya.","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/mikanda\/bible-stories\/chihanda-8-vyuma-vahanjika-chimweza-mumbimbiliya-vyeji-kusoloka-chikupu\/","date":"2019-03-19T06:08:25Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912201904.55\/warc\/CC-MAIN-20190319052517-20190319074517-00381.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000098944,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000098943710327}","num_words":109,"character_repetition_ratio":0.066,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.135,"stopwords_ratio":0.138,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"VATU vaze vetavila kunangula chaTulunga vatatu vamba ngwavo muli Kalunga mwatwama vatu vatatu, mwatwama Ise, naMwana, naShipilitu Yajila. Vosena hali ava vatatu vavavuluka ngwavo vateseka hohamwe, vangolo josena, kaha nawa kavatwama namaputukiloko. Kweseka nakunangula kanechi chaTulunga vatatu, Ise apwa Kalunga, Mwana apwa Kalunga, kaha naShipilitu Yajila nawa yapwa Kalunga, olozenyi kwatwama Kalunga umwe kaha.\nVatu vavavulu vaze vetavila mukunangula kanechi vamba ngwavo kaveshi kuhasa kulumbununa echi kunangula kanako. Oloze, veji kushinganyekanga ngwavo kunangula kana chafuma muMbimbiliya. Twatela kwijiva chikupu nge mazu akuvuluka ngwavo \"Tulunga vatatu\" kawatwama muMbimbiliyako. Uno vishinganyeka vyakuvuluka Tulunga vatatu muvyatwama muMbimbiliya tahi? Hakusaka kukumbulula chihula kanechi, tukekese chisoneka chize veji kuzachisanga vaze vetavila mukunangula chaTulunga vatatu.\n\"LIZU LYAPWILENGA KALUNGA\"\nYowano 1:1 amba ngwenyi: \"Hakuputuka Lizu kulyapwilenga, kaha Lizu lyapwilenga naKalunga hamwe, kaha Lizu lyapwilenga Kalunga.\" Mukapetulu youmwe kaposetolo Yowano asonekele ngwenyi \"Lizu\" ikiye Yesu. (Yowano 1:14) Oloze, hakuvuluka Lizu ngwavo Kalunga, vatu vamwe vakukulula ngwavo, vaMwana naIse vapwa Kalunga umwe kaha.\nIjiva ngwove echi chihanda chamuMbimbiliya vachisonekele hakavanga mulilimi lyachiHelase. Kutwala muze, vaka-kwalumuna valumwine mazu awa mumalimi eka. Kaha nawa vaka-kwalumuna Mbimbiliya vavavulu kavazachishile mukuku wakwamba ngwavo \"Lizu lyapwilenga Kalunga[ko].\" Mwomwo ika? Kweseka nachinyingi chavo chachiHelase chamuMbimbiliya, vaze vaka-kwalumuna vakukulwile ngwavo ou mukuku wakwamba ngwavo \"Lizu lyapwilenga Kalunga\" vatelele kuwalumuna mweka. Uno vawalumwine ngachilihi? Tala havyakutalilaho vimwe evi: \"[Lizu] Logos lyapwile lyaukalunga.\" (A New Translation of the Bible) \"Lizu lyapwile kalunga.\" (The New Testament in an Improved Version) \"Lizu lyapwile hamwe naKalunga kaha lyapwile lyakulifwana nenyi.\" (The Translator's New Testament) Kweseka nakwalumuna kanechi, Lizu kalyapwa hiKalunga iveneko.* Oloze ou Lizu vamuvuluka ngwavo \"kalunga\" mwomwo yachihela chakuzandama atwama nacho kuhambakana vyuma atenga Yehova vyosena. Eli lizu lyakuvuluka \"kalunga\" vasoneka havesi kaneyi lyalumbununa kaha \"mutu wangolo.\"\nWANA UNJIHO WEKA WAUVULU\nVatu vavavulu kavejiva chiHelase chamuMbimbiliyako. Ngocho nauhasa kwijiva ngachilihi omu atalikishile kaposetolo Yowano? Tala hachakutalilaho chino: Mulongeshi wakushikola mwalumbunwina vaka-shikola chihande chimwe. Jino omu mwakumisa kuvatangisa, vaka-shikola hinavalihandununa mwakulumbunwina vyuma vanavanangula. Uno vaka-shikola navahasa kukumisa ngachilihi ukalu kanou? Vanahase kuhulisa uze mulongeshi avalweze vishina vikwavo vyakuvakafwako. Enga, kwijiva unjiho ukwavo nachivakafwa vevwishise kanawa chihande kana. Chochimwe nawa, hakusaka wivwishise kanawa Yowano 1:1, unahase kuwana vishina vyavivulu muMukanda waMujimbu Wamwaza waYowano kutalisa kuchihela atwama nacho Yesu. Kulinangula unjiho weka ukwavo hachihande kanechi nachikukafwa wivwishise kanawa.\nChakutalilaho, achitale vyuma asonekele Yowano mukapetulu 1, vesi 18: \"Kumyaka yosena Kalunga [Wangolo Josena] kavamumona lyehi kuli mutu naumweko.\" Oloze vatu vamumwene Mwanenyi Yesu, mwomwo Yowano ambile ngwenyi: \"Lizu [Yesu] lyalitengekele kupwa wachisemwa chahamavu, atwaminenga muli etu kaha upahu wenyi twaumwene.\" (Yowano 1:14) Nyi Mwana nahase kupwa ngachilihize chihanda chaKalunga Wangolo Josena? Yowano ambile nawa ngwenyi Lizu lyapwile 'hamwe naKalunga.' Jino mutu nahase kupwa ngachilihi hamwe namukwavo, kaha halwola lwolumwe hikupwa nawa mutu vene uze? Kweseka nomu vasoneka hali Yowano 17:3, Yesu avulukile ngwenyi alihandununa naIse wamwilu. Avuluka Ise ngwenyi \"uka wove uKalunga wamuchano.\" Kaha kusongo yaMujimbu wenyi Wamwaza, Yowano akukulwile ngwenyi: \"Evi vanavisoneka mangana muketave ngwenu, Yesu Ikiye Kulishitu MwanaKalunga.\" (Yowano 20:31) Hano, Yesu vanamuvuluka ngwavo MwanaKalunga, keshi ngwavo Kalungako. Mujimbu kanou watwama muMukanda waMujimbu Wamwaza waYowano wasolola omu twatela kwivwishisa mukanda waYowano 1:1. Yesu, uze apwa Lizu, apwa \"kalunga\" mwomwo atwama nachihela chakuzandama helu, oloze kateseka hamwe naKalunga Wangolo Josenako.\nKEKESA UMONE NGE UNJIHO KANA WAMUCHANO\nShinganyeka cheka hachakutalilaho chamulongeshi navaka-shikola. Achishinganyeke nge vaka-shikola vamwe vachili nakuhuhwasana nahanyima yakuvalumbunwina cheka kuli mulongeshi. Jino vatela kulinga ika? Vanahase kuhulisa mulongeshi weka avalumbunwine hachihande chochimwe. Kachi nge mulongeshi wamuchivali mwavalumbunwina ngwenyi vyuma avalwezanga mulongeshi watete vyamuchano, kaha vaze vaka-shikola navetavila jino chikupu. Chochimwe nawa nge kawevwishishileko vyuma apwile nakuhanjika muka-kusoneka Mbimbiliya Yowano kutalisa kuusoko waYesu naKalunga Wangolo Josena, kaha unahase kuhulisako nawa muka-kusoneka Mbimbiliya mukwavo. Chakutalilaho, achitale havyuma asonekele Mateu. Kutalisa kukukuma chatulingilo tuno twavyuma, Mateu asonekele mazu aYesu akwamba ngwenyi: \"Kulikumbi lize chipwe lwola luze mutu naumwe pimbi natachikizako, chipwe vangelo vamwilu, chipwe MwanaKalunga, shina Ise kaha.\" (Mateu 24:36) Uno awa mazu kana asolola ngachilihi nge Yesu kapwa Kalunga Wangolo Josenako?\nYesu ambile ngwenyi Ise ejiva vyuma vyavivulu kuhambakana vize ejiva Mwana. Oloze nge Yesu apwile chihanda chaKalunga Wangolo Josena, kachi ejiva vyuma vyosena ngana vize ejiva Ise. Shikaho, Mwana naIse kavatesa hohamweko. Oloze, vatu vamwe vanahase kwamba ngwavo: 'Yesu apwilenga muvali. Hano ali nakuhanjika kaha nge mutu.' Kachi nge omu mukiko chapwile, kaha ngachilihi vyashipilitu yajila? Nge shipilitu yajila yapwa chihanda chaKalunga uze apwa Ise, kaha mwomwo ika Yesu ahonene kwamba ngwenyi shipilitu yajila yejiva vyuma ejiva Ise?\nOmu nautwalaho lika kulinangula Mbimbiliya, nawijiva mijimbu yeka yayivulu yamuMbimbiliya yize yapandama kuchihande kanechi. Mijimbu kana yasolola muchano hali Ise, naMwana, nashipilitu yajila.—Samu 90:2; Vilinga 7:55; Wavaka-Kolose 1:15.\n* Hakusaka kwijiva muvasonekela lilimi lyachiHelase hali Yowano 1:1, tala hamafwo 26-9 mumbuloshuwa yakwamba ngwavo Should You Believe in the Trinity? vasoneka kuli Vinjiho jaYehova.","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/mikanda\/bible-teach\/muchano-twatela-kwijiva-hali-ise-namwana-nashipilitu-yajila\/","date":"2019-03-24T05:13:44Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912203326.34\/warc\/CC-MAIN-20190324043400-20190324065400-00461.warc.gz","language":"lue","language_score":1.000009656,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000096559524536}","num_words":752,"character_repetition_ratio":0.061,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.164,"stopwords_ratio":0.104,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"Mujimbu Wamwaza Wakufuma Kuli Kalunga\nUno mujimbu wamwaza wakufuma kuli Kalunga wapwa uka? Mwomwo ika twatela kuufwelela? Eyi mbuloshuwa yakumbulula vihula veji kuhulisanga vatu kupandama kuMbimbiliya.\nMbuloshuwa yino nayimikafwa mulivwise kuwaha kulinangula Mazu aKalunga, Mbimbiliya. Visoneka vili kusongo yapalangalafu hipalangalafu vikiko mwatela kutanga muMbimbiliya yenu.\nLinangulenu mutachikize mujimbu wakufuma kuli Kalunga, mwomwo yika uli nakusakiwa mukapachapacha, kaha vyuma muka mwatela kulinga.\nUno Kalunga atwama nalijina, kaha nawa atuzakama tahi?\nUno tunahase kufwelela ngachilihi ngwetu Mbimbiliya yapwa yamuchano?\nLinangulenu omu kuyoya chaYesu chaputukile, novyo ejililile hano hamavu, navyuma ali nakulinga oholyapwa.\nTachikizenu lwola navakafumisako kuyanda, nomu navakakindulwisa palachise hano hamavu, navatu vaze navakatwama mupalachise.\nVyuma muka vyeji kusolokanga kuvafu? Uno vatu twazanga vaze vafwa natukavamona cheka tahi?\nIya apwa Mwangana waWangana waKalunga, kaha vyuma muka naukatesamo Wangana?\nUno upi waputukile ngachilihi, kaha mwomwo ika Kalunga nechelela upi utwaleho lika? Uno kuyanda nachikakuma tahi?\nYehova, Kalunga wakuwahilila, asaka najitanga jipwenga jakuwahilila. Wanenu jindongi jamuMbimbiliya jize jinahase kukafwa malunga vambata, namapwevo vasomboka, navisemi, navana.\nUno kwatwama kwitava chimwe kaha chamuchano tahi? Talenu havyuma vitanu navimikafwa mutachikize kwitava chamuchano.\nYesu alumbunwine ovyo twasakiwa kututwaminyina, nomu tunahase kutachikiza jindongi jivali jize japwa jajilemu chikuma.\nLinangulenu mumone numba nge Kalunga eji kwivwililanga kukulomba chosena, tunahase kulomba ngachilihi, kaha vyuma vyeka muka twatela kulinga numba tupandame kuli Kalunga.\nUno nakukapwa lwola luze vatu vosena navakalinunga hamwe nakulemesa Kalunga wamuchano tahi?\nMbimbiliya yatulweza omu valongesa vaka-Kulishitu vamuchano.\nUno chinyingi chenu chakutachikiza Kalunga naMazu enyi chinahase kunganyalisa ngachilihi veka? Usoko muka munahase kulivwisa kuwaha naKalunga?","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/mikanda\/mujimbu-wamwaza-wakufuma-kuli-kalunga\/","date":"2019-03-20T01:42:55Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912202188.9\/warc\/CC-MAIN-20190320004046-20190320030046-00055.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000100136,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000100135803223}","num_words":246,"character_repetition_ratio":0.06,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.143,"stopwords_ratio":0.102,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"KAFWE mumwaka wa 1520 lyaSondo nachimene, vatu vamumbaka yayindende yaMeaux yize yatwamina kwakamwihi naParis, valikomokelele havyuma vevwile muchachi. Vavatangililile Mikanda yaMujimbu Wamwaza mulilimi lyavo lyaFrench muchishishisa chakuyitanga muchiLatinyi.\nLunga alumwine Mbimbiliya kaneyi, Jacques Lefèvre d'Étaples (Latin, Jacobus Faber Stapulensis), asonekelele sepa lyenyi ngwenyi: \"Kaweshi kuhasa kwivwishisa omu Kalunga ali nakukafwa vatu vavavulu vatachikize Mazu enyiko.\"\nHalwola kana, vaka-Chachi yaKatolika navaka-kulinangula vyaukalunga vamuParis kavetavishilenga vatu kuzachisa Mbimbiliya valumwine mumalimi amuchivuluko. Vyuma muka vyalingishile Lefèvre alumune Mbimbiliya mulilimi lyaFrench? Kaha ahashile ngachilihi kukafwa vatu vamuchivulu vevwishise Mazu aKalunga?\nKUTONDATONDA ULUMBUNWISO WAKWOLOKA WAMUVISONEKA\nShimbu kanda aputuke kwalumuna Mbimbiliya, Lefèvre apwile namulimo wakuhilwisa ulumbunwiso wamuchano wamikanda vasonekele vaka-kunangula mangana autu navaka-kulinangula vyaukalunga. Awanyine nge mikanda kaneyi yakushikulu vayiluwanganyishile hamyaka yayivulu mwomwo yakuzachisa mazu akuhenga. Omu aputukile mulimo wakutondatonda ulumbunwiso wakwoloka wavisoneka vyakushikulu, aputukile kulinangula Mbimbiliya yachiLatinyi Vulgate yize vakundwijilenga vaka-Chachi yaKatolika.\nKulinangula chikuma Visoneka chamulingishile akukulule ngwenyi: \"Kulinangula muchano kaha chikiko chinahase kuneha . . . kuwahilila chamwenemwene.\" Ngocho, Lefèvre alitwaminyine kulinangula mangana autu nakuputuka kuzachisa jino ngolo jenyi kumulimo wakwalumuna Mbimbiliya.\nMu 1509, Lefèvre asonekele vyuma awanyine hanyima yakuhehwola mikanda yitanu yaSamu * yamulilimi lyachiLatinyi, nakusoneka nawa vyuma olwele mumikanda kaneyi. Lefèvre alihandunwineko navakwavo mwomwo ikiye afwililile kuwana jila yayashi yakulumbunwinamo mijimbu yamuMbimbiliya. Jila alumbunwinengamo Visoneka yakunywile vakwavo vaka-kulinangula Mbimbiliya.—Talenu lipwata lyakuvuluka ngwavo \"Omu Martin Luther Vamukunywile Kuli Lefèvre.\"\nNumba tuhu Lefèvre apwile muka-Katolika kufuma vene kukusemuka chenyi, oloze akunyukile ngwenyi hakusaka vyuma vyamukwitava vyalumukile, vatu vamuchivulu vatela kuvanangula kanawa Visoneka. Jino vatu vamuchivulu kachi vanganyalile ngachilihi kuVisoneka halwola luze vyapwile kaha muchiLatinyi?\nMBIMBILIYA YIZE VAHASHILE KUPWA NAYO VATU VOSENA\nLefèvre azangile chikuma Mazu aKalunga, kahechi chamulingishile afwile kukafwa vatu vavavulu vapwenga naMbimbiliya. Hakusaka atesemo chuma kana, muJune 1523, alumwine Mikanda yaMujimbu Wamwaza mulilimi lyaFrench yakuhasa kumbachila musweko, yize apulitile muvihanda vivali. Hakuwana nge eyi mikanda apulitile yapwile yayindende mukutohwa, ngocho vayilanjilenga handando yayindende chikuma, kahechi chakafwile vatu vaze vapwile najimbongo jajindende vahase kuyilanda.\nNakushimbula chiku vatu vamuchivulu vayilanjile chikuma, kaha vapwile natwima. Malunga namapwevo vosena vazangile chikuma kutanga mazu aYesu mulilimi lyavo, kahechi chalingishile mikanda kaneyi yakulivanga 1,200 yize vapulitile yikume hatukweji vavandende kaha.\nOMIKILE HAKUKINGA MBIMBILIYA\nMumazu enyi akujimbula Mikanda yaMujimbu Wamwaza, Lefèvre alumbunwine ngwenyi alumwine mazu kana mulilimi lyaFrench mangana \"vatu vamuchivulu\" vapwile muchachi \"vahase kutachikiza kanawa muchano ngana mwavaze vapwile naVisoneka vyamuchiLatinyi.\" Mwomwo ika Lefèvre afwililile kukafwa vatu vamuchivulu vatachikize vyuma yanangula Mbimbiliya?\nLefèvre atachikijile kanawa ngwenyi vyuma vyakuhenga vanangwilenga vatu namangana autu vyaluwanganyishile vyuma vanangwilenga muChachi yaKatolika. (Mako 7:7; Wavaka-Kolose 2:8) Enjikijile chikupu ngwenyi lwola lwahetele \"lwakwambulula mujimbu wamwaza mwahita kaye kosena, mangana vatu vahone cheka kuvahungumwisa kukunangula chavatu.\"\nLefèvre afwililile kukumisa jipami vanehelenga vatu vaze vasakile kuhonesa mulimo wakwalumuna Mbimbiliya mulilimi lyaFrench. Asopolwele makuli avo ngwenyi: \"Navahasa ngachilihi kunangula [vatu] vakavangize vyuma vyosena vize Yesu Kulishitu avalwezele, kachi nge kaveshi nakusaka kukafwa vatu vamuchivulu vatange Mujimbu Wamwaza waKalunga mumalimi avo?\"—Wavaka-Loma 10:14.\nNakushimbula chiku, vaka-kulinangula vyaukalunga vahaYunivesiti yamuParis haSorbonne vasakile kuhonesa Lefèvre. MuAugust 1523, kavasakile vatu vatange Mbimbiliya yamulilimi kana, chipwe vyuma vawanyine vaka-kuhehwojolako ngwavo kuchina \"navihungumwisa vatu muChachi.\" Nge Mwangana wavaFrench walijina lyaFrancis I kakafwile Lefèvreko, kachi vatu vamwene Lefèvre kupwa muka-makuli.\nMUKA-KWALUMUNA MWAKUMISA MULIMO WENYI\nLefèvre kechelelele vatu vamuhonese kwalumuna Mbimbiliyako. Omu akumishile kwalumuna Visoneka VyachiHelase (vize vavuluka ngwavo Tesetamende Yayihya) mumwaka wa 1524, alowele mukanda waSamu muFrench mangana vaka-kwitava valombenga \"namichima yavo yosena kaha nawa natwima.\"\nVaka-kulinangula vyaukalunga haSorbonne vaputukile kukekesa kanawa Mbimbiliya alumwine Lefèvre. Kaha vahanyine vatu lushimbi lwakwocha Visoneka VyachiHelase vize alumwine Lefèvre, kaha vakanyishile namikanda yeka yize vamwene ngwavo \"yakundwijile vyuma vyakutaka anangwilenga Luther.\" Omu vaka-kulinangula vyaukalunga vasanyikile Lefèvre ahanjike vyuma ashinganyekele, Lefèvre \"kavakumbulwileko\" oloze achinyine nakuya kuStrasbourg. Kuze ayile, atwalileho lika kwalumuna Mbimbiliya mukusweka. Numba tuhu vatu vamwe kavamumwene kupwa wakumikako, oloze ikiye achimwene kupwa hijila yamwaza yakuhoneselamo vaze vahonene kupwa namuchima wakusakwilila 'hajipela' jamuchano wamuMbimbiliya.—Mateu 7:6.\nOmu mwahichile mwaka umwe kufuma haze achinyine, Mwangana Francis I alwezele Lefèvre apwenga mulongeshi wamwanenyi Charles uze apwile namyaka yakusemuka yiwana. Mulimo kanou wahanyine Lefèvre lwola lwaluvulu lwakukumisa kwalumuna Mbimbiliya. Kuheta mu 1530, Mbimbiliya yamuundu yize alumwine vayipulitilile muAntwerp keshi muFranceko, kaha Mwangana walijina lyaCharles V * etavilile chuma kana.\nVYUMA VIMWE AFWILILILE KAVYASOLOKELEKO\nMukuyoya chenyi chosena, Lefèvre afwelelele ngwenyi chachi nayikalitwamina kunangula visemwa vyavatu nakuputuka kunangula chinyingi chakwoloka chamuVisoneka. Enjikijile chikupu ngwenyi \"muka-Kulishitu himuka-Kulishitu atela kulitangila yivene Mbimbiliya nakulinangulayo.\" Echi chikiko chamulingishile azate nangolo chikuma mangana akafwe vatu vosena vapwenga naMbimbiliya. Numba tuhu afwililile kachi vyuma muchachi vyalumuke, oloze chuma kana kachasolokeleko. Chipwe ngocho, milimo azachile Lefèvre yakafwile vatu vamuchivulu vejive Mazu aKalunga.\n^ par. 8 Mikanda yitanu yaSamu yamuvihanda vyakulihandununa yize yapwile namukana wajivulukiso jaKalunga kuhakilako vene navasona vawana vaTetalangalamatoni vamuchiHepeleu vaze vemanyinako lijina lyaKalunga, yapwile mumukanda vavuluka ngwavo Fivefold Psalter.\n^ par. 21 Kaha kuheta mu 1535 omu mwahichile myaka 5 kufuma halwola vapulitile Mbimbiliya kaneyi, muka-kwalumuna lilimi lyaFrench umwe walijina lyaOlivétan, alowele Mbimbiliya yize alumwine kweseka namuze yapwile mulilimi lyakulivanga. Ou lunga hakwalumuna Visoneka VyachiHelase apendaminyine chikuma haMbimbiliya yize alumwine Lefèvre.","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jimangazini\/kaposhi-kakutalila-na6-2016-november\/lefevre-detaples-kwalumuna-mbimbiliya\/","date":"2019-03-22T13:57:15Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912202671.79\/warc\/CC-MAIN-20190322135230-20190322161230-00332.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000091791,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000091791152954}","num_words":779,"character_repetition_ratio":0.072,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.142,"stopwords_ratio":0.096,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"Mwomwo ika Yosefwe atewilile shimbu kanda ayenga kuli Fwalo?\nKweseka namujimbu wamumukanda waKuputuka, Fwalo atumine vatu vamunehele funge wakaHepeleu Yosefwe amulumbunwine vilota alotele vize vyamuyanjishile. Halwola kana te Yosefwe natwame mukamenga hamyaka yayivulu. Numba tuhu Yosefwe vamulwezele ayenga kuli Fwalo washiwashi, oloze avangilile kuteula numba ayenga. (Kuputuka 39:20-23; 41:1, 14) Hakuwana nge ou muka-kusoneka Mbimbiliya asonekele vyamujimbu ou wasoloka nge wamokomoko, ngocho tunahase kukukulula ngwetu atachikijile kanawa visemwa vyavaka-Ejipitu.\nKushikulu vatu vamumafuchi amavulu kuhakilako navaHepeleu valaminenga wevu. Oloze mukanda umwe uze vasonekele kuli McClintock naStrong wambile ngwawo: \"Vaka-Ejipitu kaha vakiko vakanyinenga kulama wevu havatu vakumafuchi akumututuko osena.\"—Cyclopedia of Biblical, Theological, and Ecclesiastical Literature.\nUno vatu vatewilenga kaha wevu tahi? Mangazini yaBiblical Archaeology Review yahanjika nge kweseka navisemwa vimwe vyamuEjipitu, malunga vatelele kuliwahisa nakusoloka unyoji hakuya kuli Fwalo chipwe hakwingila mutembele. Ngocho, Yosefwe atela atewile wevu, najikambu naungona.\nMukanda waVilinga wavuluka nge ise yaChimoteu apwile kaHelase. Uno echi chalumbununa nge afumine kuHelase tahi?\nNduma. Shimbu jimwe, kaposetolo Paulu ahandunwinenga vaYuleya kuvaHelase mumikanda asonekele. Echi chasolola nge amwenenga vatu vosena vaze kavapwile vaYuleyako kupwa vaHelase. (Wavaka-Loma 1:16; 10:12) Chuma chimwe chalingishile ngocho shina kutanda chachisemwa nalilimi lyachiHelase mujingalila muze ambulwililenga Paulu.\nVatu muka vamwenenga kupwa vaHelase kushikulu? Mulikulukaji lyamyaka lyamuchiwana B.C.E., Isocrates wamuAtene uze alinangula chikuma ahanjikile ngwenyi chisemwa chavaHelase chatanjile chikuma mukaye. Ambile ngwenyi \"vatu vavavulu vavavulukilenga kupwa vaHelase mwomwo yakuya kumashikola etu, keshi nge vasemukilile muHelaseko.\" Numba tuhu katweshi naunjiho uveneko, oloze chasoloka nge ise yaChimoteu navatu veka vaze avulukile Paulu, vapwile vaHelase mwomwo yakulinangula chisemwa nalilimi lyavaHelase, keshi nge vasemukilile muHelaseko.","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jimangazini\/wp20151101\/yosefwe-fwalo-chimoteu\/","date":"2019-03-23T23:28:18Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912203093.63\/warc\/CC-MAIN-20190323221914-20190324003914-00449.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000089407,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000089406967163}","num_words":247,"character_repetition_ratio":0.047,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.154,"stopwords_ratio":0.113,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"Uno vyuma vyamutondo wamulive wachifwanyisa vyemanyinako ika?\nMutondo: vyuma mwakatesamo Kalunga kupandama kulushiko alishikile naApalahama\nChishina chamutondo: Yesu uze apwa chihanda chachinene chamuka-tanga yaApalahama\nMitango: kuvula chosena chavatu vaze vapwa chihanda chachindende chamuka-tanga yaApalahama\nMitango 'vanongele': vaYuleya vachisemwa vaze vakanyine Yesu\nMitango 'vanungililileko': vaka-Kulishitu vawavisa vakumafuchi osena\nVyuma muka ngunalinangula hali Yehova kutalisa kujila ateselemo vyuma ajinyine kutalisa kuli muka-tanga yaApalahama?","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jw-mukanda-kukunguluka\/february-2019-mwb\/kunoneka-chakukunguluka-feb25-mar3\/chakutalilaho-chamutondo-wamulive\/","date":"2019-03-25T06:25:06Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912203755.18\/warc\/CC-MAIN-20190325051359-20190325073359-00280.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000077486,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000077486038208}","num_words":61,"character_repetition_ratio":0.107,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.134,"stopwords_ratio":0.115,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"Mucisemwa caLuvale vikumba vyatwama naulemu waunene muvilika vyakumbata phwevo, mwomwo vyalumbununa unjiho wakununga malo hakaci kalunga naphwevo, namuli vatanga nawa. Xikaho capwa cijililo cacisemwa cavaLuvale cinafumu kuli vakhakuluka, kaha twatela kucikavangisa likha swi nakuli naveza kulutwe kucina nacijimbala. Twivwenu kanawa mazu avamama Matilde Kamboyi kutwala kucihande cino: Vikumba vyakumbacisa phwevo kuLuvale vyatwama naulemu waunene ciyovo, nge omu tunevu kuhanjika cavamama Matilde Kamboyi.\nKUNIMA YA KU NSEKULO HAKATI MAZIMO A TUHANDA VANIKE VALI NA KUNEHA VISOTI HÁ KATI KA MEMBO,KU MUTUNGUMUNA KUMUNONENA VIHEMBA VIA KULISAKANAVIO OVE KATY UKEME KUTUNTA LUSI KATY O KAUE MU DONGA PAMA KATY A KALYE VANTSI VASENENA COMBO KALIKUMILYE MOMU MUFUNBA NGWE KU VIHANDEKA VIA LOTINA MUSSOLE. NGWECI MOMUNEVO KU VIHADEKA VIA LOTINA MUSSOLE NGWENDI MAZIMO A TUHANDA HAKATI KA VANIKE VAVADENDE VALI NA KUNEHA CISOTI CA KAMA HAKATI […]\nMata akuvumbika cipwe ngwetu tupata apwa amapi ciyovo mukuyoya cavathu. Omutwapwanga mujita, lifuci valitumbile tupata vavavulu, palanga nakuholili kucili vihela vyavivulu na vitwa khana, xikaho, twatela kulivenjeka kutambukila vihela cipwe jijila cakuzeneka unjiho, mwomwo munahase kupwa tupata. Vathu vavavulu vanafu vakwavo vanatenguka mwomwo lyatupata, xikaho, camwaza kulilama. Twivwenuko mazu amwana pwevo Grace Kahilu, wa myaka 22 kufuma hakusemuka cenyi, natenguka nakapata kuLukuse, ngalila ya Muxiko. Owo ukiko unjiho wa mwapwevo […]","id":"","dump":"CC-MAIN-2023-23","url":"https:\/\/rna.ao\/rna.ao\/ngola-yetu\/?8090c2822360dc3a6570413405f2ce0c=6","date":"2023-05-27T23:31:34Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2023-23\/segments\/1685224643388.45\/warc\/CC-MAIN-20230527223515-20230528013515-00740.warc.gz","language":"lue","language_score":0.9953380823,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 0.9953380823135376}","num_words":201,"character_repetition_ratio":0.05,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.158,"stopwords_ratio":0.02,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.986,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"Becky, wamuCalifornia, mu U.S.A ambile ngwenyi: \"Hamyaka yayivulu, ngwatachikijile ngwami Mike apwa Chinjiho chaYehova. Oloze vyuma vafwelela muliuka lyavo kangwavivwishishilengako. Ngwalihulishilenga ngwami, Yehova apwa iya? Mwomwo ika Vinjiho jaYehova kaveshi kulinga viwanyino vyamakumbi akunokako? Kutala Mike apwile mukaliuka kakuhanduka tahi?\"\nZenon, wamuOntario, mulifuchi lyaCanada ambile ngwenyi: \"Omu vakwetu vaputukile kulinangula Mbimbiliya naVinjiho jaYehova, ngwalihulishilenga ngwami: 'Uno lijina lyakwamba ngwavo Vinjiho jaYehova lyalumbununa ika? Lijina kana omwo lyahingama.'\"\nKent, wamuWashington, mu U.S.A ambile ngwenyi: \"Twashinganyekelenga napuwami ngwetu Vinjiho jaYehova vatutambukililenga mangana vatutoleke mwomwo katwayilenga kuchachiko. Kaha nawa twashinganyekelenga ngwetu nge jichachi jakufumana chikuma kajanangwilenga vyuma vyakutusuulwisako, kaha naliuka lyaVinjiho jaYehova vene kalyeshi kuhasako.\"\nCecilie, wamuEsbjerg, mulifuchi lyaDenmark ambile ngwenyi: \"Kuhanjika muchano, Vinjiho jaYehova kangwavatachikijileko. Navyuma vafwelela vene kangwavijivileko.\"\nPamo mweji kumonanga omu Vinjiho jaYehova veji kwambulwilanga kuzuvo hizuvo chipwe kuvihela vyasanga nakuhana vatu mikanda yize yahanjika haMbimbiliya, nakunangula vatu Mbimbiliya hawana wakanyombo. Nayenu pamo mwatambulaho lyehi mangazini yino kuvatu kana. Chipwe ngocho, pamo muchili lika nakuhuhwasana Vinjiho jaYehova. Pamo mweji kushinganyekanga ngana mwavatu tunashimutwila helu.\nNge nayenu mweji kuhuhwasananga nakuhulisa vihula kana, kaha kulihi munahase kuwana kukumbulula? Uno munahase kutachikiza ngachilihi vyuma vafwelela Vinjiho jaYehova, nokwo kweji kufumanga jimbongo jakukundwiza mulimo wavo wakwambulula navihela vyavo vyakukungulukila, novyo veji kumitambukilanga hamembo enu nakuvihela vyeka?\nCecilie uze twavulukanga hakavanga ambile ngwenyi, \"Ngwatangilenga mijimbu yayivulu yize yahanjikile hali Vinjiho jaYehova haInternet. Ngwevwilenga mangwavo amavulu hali vatu kana, kaha ngwetavilile mangwavo kana. Echi changulingishile nguvamone nge hivatu vavapi.\" Kutwala muze, Cecilie ahulishile Vinjiho jaYehova, kaha vakumbulwile kanawa vihula vyenyi.\nKutala muli nakusaka vamikumbulule kanawa vihula mweji kulihulisanga hali Vinjiho jaYehova tahi? Tuli nakumikolezeza muhulise Vinjiho jaYehova vavene, vaze veji kusonekanga mangazini yino. (Vishimo 14:15) Twafwelela ngwetu vihande vinakavangizaho navimikafwa mutachikize omwo twapwa, navyuma twafwelela namulimo tweji kuzatanga.","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jimangazini\/wp20150901\/vinjiho-jayehova-unjiho\/","date":"2019-03-23T13:12:43Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912202804.80\/warc\/CC-MAIN-20190323121241-20190323143241-00096.warc.gz","language":"lue","language_score":1.000009656,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000096559524536}","num_words":281,"character_repetition_ratio":0.091,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.143,"stopwords_ratio":0.096,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"Echi chihanda chinashimutwila haVisoneka VyachiHelase vyaVaka-Kulishitu. Yesu asemukile kutanga yakukalikiza yize yatwaminenga munganda yayindende. Azachilenga hamwe naise mulimo wakusonga, mwomwo ise apwile muka-kusonga maliva. Yesu ikiye ejile nakuyovola vatu. Yehova amutongwele kupwa Mwangana waWangana wamwilu. Nge wapwa uchisemi, kaha kafwa mwanove atachikize kanawa omu Yehova asakwile tanga nachihela chize akolelelemo Yesu. Shimutwila omu Yehova akingile Yesu mangana vahone kumujiha kuli Helote. Shimutwila nawa, omu Yehova eji kutesangamo vyuma ajina chakuzeneka kala chuma chakumutangula. Hanjika omu Yehova ahanyine Yowano mulimo mangana awahishile Yesu jila. Hanjika nawa omu Yesu azangilenga mangana aYehova nahalwola apwile kanyike.\nIN THIS SECTION\nCHILONGESA 68\nMwomwo ika lunga lyaElizaveta vamulwezele ngwavo mwapwa kamama palanga nomu mwana mwakasemuka?\nCHILONGESA 69\nAmulwezele mujimbu uze walumwine kuyoya chenyi.\nCHILONGESA 70\nTufunga vaze vevwile vyakusemuka chaYesu vayile washiwashi.\nCHILONGESA 71\nMwangana wakuhuka mwasaka kujiha Yesu.\nCHILONGESA 72\nUno Yesu akomwesele ngachilihi vaka-kunangula mutembele?\nCHILONGESA 73\nOmu Yowano akolele apwile jino kapolofweto. Kaha anangwilenga vatu vyakwiza chaMeshiya. Uno vatu vevwile ngachilihi havyuma avanangwile?","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/mikanda\/mbimbiliya-mijimbu-vyuma-namulinangula\/11\/","date":"2019-03-26T03:58:44Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912204790.78\/warc\/CC-MAIN-20190326034712-20190326060712-00275.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000067949,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000067949295044}","num_words":155,"character_repetition_ratio":0.067,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.153,"stopwords_ratio":0.097,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"TONENU July 2015 | Kutala Mwatwama naNgolo haKuyoya Chenu Tahi?\nKutala mweji kwivwanga nge kamweshi kuhasa kulinga vyuma vimwe mukuyoya chenu tahi? Talenu omu munahase kusakula kanawa vyakulinga mukuyoya chenu.\nCOVER SUBJECT\nUkalu kawatela kumihonesa kulinga vyuma mukuyoya chenuko.\nCOVER SUBJECT\nVyuma viwana vize navimikafwa nge muli muukalu uze kamweshi kuhasa kukumisako.\nCOVER SUBJECT\nNge namulikungulwila milimo yosena, kaha munahase kuhona kuyizata. Munahase ngachilihi kuhonesa kuhomba?\nCOVER SUBJECT\nKutala kulizakamina, kupihilila nakuhomba vyeji kumihonesanga tahi? Vyuma vize vinahase kumikafwa muhonesa ukalu kana.\nCOVER SUBJECT\nMunahase kupwa cheka nangolo hakuyoya chenu.\nLANDS AND PEOPLES\nEli lifuchi vavuluka ngwavo \"Land of Blue Sky\" lyapwa lyavaka-kunungwojoka vaze vatwama nachisambo chakulipwila.\nVYUMA NAVIKAFWA TANGA\nMunahase kutwalililaho ngachilihi nakuyoya chenu nge usepa wenu wakufwila kukalimbata unafu?\nTHE BIBLE'S VIEWPOINT\nUno mwatela kuzata kala milimo tahi?\nMunahase kulikinga nge mwatwama chipwe nge muli nakusaka kuya kungalila kuze kwalisala musongo wachishikashika.\nWAS IT DESIGNED?\nNgandu nahase kusuma chikuma hachuma chize ndumba chipwe chisupa nahase kusuma kafwe mapapa katatu, chipwe ngocho, eji kwijivanga washi nge hajimbangi jenyi hali chuma chimwe, oloze mutu keshi kwijiva washi nge chuma chimwe chili hamunwe wenyiko. Mujila muka?","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jimangazini\/g201507\/","date":"2019-03-24T04:51:05Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912203326.34\/warc\/CC-MAIN-20190324043400-20190324065400-00541.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000091791,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000091791152954}","num_words":183,"character_repetition_ratio":0.079,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.156,"stopwords_ratio":0.093,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"Kushikulu, vaIsalele valwilenga jijita mulijina lyaYehova Kalunga kavo. Uno echi chili nakulumbununa nge Kalunga eji kukundwizanga jijita vanakulwa makumbi ano tahi?\nMwomwo ika vaIsalele vakushikulu vazungililenga jijita?\nVYUMA VEJI KUHANJIKANGA VATU\nVaIsalele valemeselenga \"kalunga uze azangile jijita\" nakujiha vatu.\nVYUMA YAHANJIKA MBIMBILIYA\nMafuchi aze vafungulwilenga vaIsalele azalile navyuma vyavipi vyakufwana nge ulyanyi, nakulisavala natunyama, nakulisavala navausoko, nakulumba vana. Hamyaka yayivulu vaka-mafuchi kana vavalwezele valumune vilinga vyavo oloze kavevwililileko. Ngocho Kalunga ambile ngwenyi: \"Evi vikiko vinapihisa vaka-mafuchi vaze nanguhanga kumeso enu.\"—VyavaLevi 18:21-25; Yelemiya 7:31.\n\"Oloze havilinga vyavo vyavipi hakiko mwavahangila Yehova Kalunga kenu kumeso enu.\"—Lushimbi lwamuchivali 9:5.\nKutala Kalunga eji kukundwizanga jijita vanakulwa makumbi ano tahi?\nNAYENU PAMO MUNATACHIKIZA\nMujijita jajivulu, vakulwane vamukwitava vaze vanazanangamo vanahanjikanga ngwavo Kalunga eji kupwanga navakiko. Mukanda vavuluka ngwavo The Causes of War wamba ngwawo, \"mauka akwitava anakundwizanga jijita jize vanazungunga vatu.\"\nVYUMA YAHANJIKA MBIMBILIYA\nVaka-Kulishitu kavavalweza kuzunga jita navaka-kole javoko. Kaposetolo Paulu akolezezele vaka-Kulishitu ngwenyi: \"Kachi nge chinahase, kweseka nomu namuhashila, twamenunga mukuunda navatu vosena. Enu ngwazanga, kanda namulinga sambanjingako.\"—Wavaka-Loma 12:18, 19.\nYesu kalwezele tumbaji twenyi vayenga kujitako, oloze avalwezele ngwenyi: \"Zangenunga lika vaka-kole jenu nakulombelako vaze vali nakumiyanjisa mangana mupwenga muvana vaSenu uze ali mwilu.\" (Mateu 5:44, 45) Hakuwana nge vaka-Kulishitu 'kavapwa vaka-kayeko,' ngocho kavatela kwazana mujita numba nge vatu vamulifuchi lyavo navaya nakuzunga jita. (Yowano 15:19) Kachi nge Kalunga asaka vaka-kumulemesa vosena vazange vaka-kole javo nakuhona kupwa vaka-kaye, kutala nahase kuvakundwiza nge navasaka kuya nakuzunga jita tahi?\n\"Wangana wami kaweshi wamukaye kanoko. Kachi nge Wangana wami wapwanga wamukaye kano, kachi vaka-kungukafwa vanalu mangana vazeneke kungutwala kuli vaYuleya. Olozenyi Wangana wami kaweshi wamukaye kanoko.\"—Yowano 18:36.\nUno jita nayikakuma tahi?\nVYUMA VEJI KUHANJIKANGA VATU\nKatweshi kuhasa kuhonesa jijitako. Mukanda vavuluka ngwavo War and Power in the 21st Century wambile ngwawo: \"Vatu vamwe vafwelela ngwavo jijita najitwalaho lika mulikulukaji lyamyaka yino.\"\nVYUMA YAHANJIKA MBIMBILIYA\nJijita najikakuma omu vatu kaveshi kukashinganyeka cheka vyakulwa jitako. Wangana waKalunga uze wapwa fulumende yize yili nakuyula mwilu kalinwomu uhokojole vitwa vyosena vyajita hano hamavu nakukafwa vatu vosena vatwame mukuunda. Mbimbiliya yatufwelelesa ngwayo Kalunga: \"Mwakasungamisa vyuma muli vaka-mafuchi angolo aze ali kwakusuku, jipoko javo jamikwale navakajifululula nakupwa matemo akulimisa, makunga avo navakawafululula nakupwa jipoko jakunongesa kumitondo. Lifuchi limwe kalyeshi kukakajila lifuchi likwavo jipoko jamikwaleko, Kaha kaveshi kukalinangula cheka jitako.\"—Mika 4:3.\nMbimbiliya yanangula ngwayo, muWangana waKalunga kamweshi kukapwa jifulumende jize najikasaka kulinganyalisa jivene, nakuhakako jishimbi jajipi jize najikalingisa vatu valikange chipwe kumona vakwavo ulumbi uze unakuneha vijindoko. Ngocho jijita najikakuma. Kalunga atushika ngwenyi: \"Kaveshi kukenyekako chipwe kupihisako, mwomwo hamavu hosena nahakazala nachinyingi chakumutachikiza Yehova nge muze kalungalwiji azala nameya.\"—Isaya 11:9.\n\"Mwakumisa jijita hamavu hosena. Mwahokwojola mata amanana nakuchika makunga. Mwocha matemba ajita nakakahya.\"—Samu 46:9.","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jimangazini\/tonenu-na5-2017-october\/omu-yahanjika-mbimbiliya-hajita\/","date":"2019-03-18T21:42:02Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912201707.53\/warc\/CC-MAIN-20190318211849-20190318233849-00186.warc.gz","language":"lue","language_score":1.000009656,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000096559524536}","num_words":419,"character_repetition_ratio":0.049,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.165,"stopwords_ratio":0.086,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"Kusolola muchima wakusakwilila chinahase kutukafwa kumujimba, namuvishinganyeka, ngocho mutu himutu atela kufwila kusolola muchima kana hakumbi hakumbi.\nUno muchima wakusakwilila unahase kumikafwa ngachilihi?\nVYUMA VAHANJIKA VAKA-SAYASI\nChihande chimwe chamumukanda waHarvard Mental Health Letter, chahanjika ngwacho \"muchima wakusakwilila weji kulingisanga mutu apwenga wakuwahilila. Muchima wakusakwilila weji kulingisanga vatu vapwenga vakusuuluka nakuhona kuhomba, nakulivwisa kuwaha vyuma vyamukuyoya, nakupwa vakulikangula kumujimba, nakuvakafwa valipike naukalu, nakutunga nawa usepa wakukola navakwavo.\"\nVYUMA YAHANJIKA MBIMBILIYA\nMbimbiliya yatukafwa tupwenganga namuchima wakusakwilila. Kaposetolo Paulu uze asolwele muchima kana asonekele ngwenyi: \"Sololenunga kusakwilila chenu.\" Chakutalilaho, 'asakwilililenga Kalunga chakuzeneka kulitwamina' hakumona omu vatu vakwilenga kanawa kumujimbu uze avambulililenga. (Wavaka-Kolose 3:15; Wavaka-Tesolonyika 1, 2:13) Hakusaka tupwenga chikupu vakuwahilila, katwatela kukumina kaha hakwamba ngwetu twasakwililako oloze twatela kuchisolola muvilinga vyetu. Echi chinahase kutukafwa tuhone kulivwimba, nakuhona kupwa nalwiso, nakuhona nawa kukwachila vakwetu koko, vilinga kana vinahase kulingisa vakwetu vahone kupandama kuli etu nakutulingisa tuhone kupwa vakuwahilila.\nTengi yetu atuhana chakutalilaho chamwaza hakusolola kusakwilila chenyi nakuli vatu. Mukanda WavaHepeleu 6:10 wamba ngwawo: \"Kalunga kapwa wakuhengako numba avulyame milimo yenu, nazangi munasolola yakuzanga lijina lyenyi.\" Chikupu vene, Tengi yetu amona muchima wakusakwila kupwa waulemu.\nUno muchima wakusakwilila unahase kuzamisa ngachilihi usoko wetu navakwetu?\nVYUMA TWATELA KUTACHIKIZA\nNge natusakwililanga vakwetu vaze navatuhana wana, chipwe vaze navahanjika mazu amwaza, chipwe vaze navatukafwa muvyuma vimwe, kaha nachivalingisa vevwenga nge vapwa vavalemu. Navatu vaze katwatachikizako veji kuwahililanga kachi nge natuvasakwilila hakutulingila kala chuma numba vene kutusokolwela kuchikolo.\nVYUMA YAHANJIKA MBIMBILIYA\nYesu Kulishitu ambile ngwenyi \"Pwenunga muvaka-kuhana, kaha vatu navakamihana nayenu nawa. Navakahingunwina mujisweko jenu chesekelo chamwenemwene, chakujinda, chakunyukumuna, chakuzalilila.\" (Luka 6:38) Achitalenu hachakutalilaho chaRose, kanyike wapwevo wakaveveve wahalitungu lyaVanuatu, lize lyatwama muSouth Pacific.\nNumba tuhu Rose akungulukilenga naVinjiho jaYehova, oloze kanganyalilenga chikumako mwomwo nou atachikijile lilimi lyatuveveve wauchi. Omu valunga napwevo valimbata vaze vatachikijile kanawa lilimi lyatuveveve vatambukilile chikungulwilo kana nakumona ukalu kanou, vaputukile kunangula vakwavo lilimi lyatuveveve. Rose asakwililile chikuma, kaha ambile ngwenyi: \"Ngunawahilila chikuma hakupwa namasepa vaze vanguzanga.\" Vaze vandumbwetu vamukafwile, vawahililile chikuma hamuchima wenyi wakusakwilila nahakumumona ali nakuhanjikangaho hakukunguluka. Rose asakwililile nawa hakumona omu vandumbwenyi vakilikichile mangana valinangule lilimi lyatuveveve mangana vashimutwilenga nenyi.—Vilinga 20:35.\n'Ou eji kuhananga chimuna wakuvatula kupwa wana wenyi wakusakwilila eji kutohwesanga Kalunga.'—Jisamu 50:23.\nMunahase kupwa ngachilihi namuchima wakusakwilila?\nVYUMA YAHANJIKA MBIMBILIYA\nVishinganyeka vyetu vyalitombola nomu tweji kwivwanga. Ndavichi alombele kuli Kalunga ngwenyi: \"Ngweji kushinganyekanga hamilimo yove yosena, ngweji kushinganyekanga chikuma hamilimo yamavoko ove.\" (Samu 143:5) Chikupu vene, Ndavichi kavamutangwile kuzata milimo yaKalungako. Ndavichi ashinganyekelenga hajijila jaKalunga mukuyoya chenyi chosena, kahechi chamukafwile apwenga namuchima wakusakwilila.—Samu 71:5, 17.\nMbimbiliya yatukafwa namazu amwaza akwamba ngwavo: 'Shinganyekenunga lika havyuma vyamuchano, navize navilingisa vatu vavizange, navize vili napuho yamwaza, navize vinapu vyamwenemwene, navyeshovyo vyuma vyakwalisa.' (Wavaka-Fwilipi 4:8) Mazu akwamba ngwavo \"shinganyekenunga lika\" alumbununa nge twatela kuhunanana shimbu yosena havyuma vize navitukafwa tupwenga namuchima wakusakwilila.\n\"Kushinganyeka chamumuchima wami nachisolola kunangakana.\"—Samu 49:3.","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jimangazini\/tonenu-na5-2016-october\/vyuma-yahanjika-mbimbiliya-hamuchima-wakusakwilila\/","date":"2019-03-25T16:54:50Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912204077.10\/warc\/CC-MAIN-20190325153323-20190325175323-00358.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000097752,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000097751617432}","num_words":442,"character_repetition_ratio":0.073,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.149,"stopwords_ratio":0.081,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"Omu natukaputuka kulanya vatu haFebruary 27, natukafwila kulanya vatu vavavulu vamungalila yetu vakeze kuKwanuka Kufwa chaKulishitu. Twatela kukazakama vatu vakuwahilila vaze navakasaka kulinangula muchano.\nVYUMA TWATELA KUKAVANGIZA\nMWAKUHANYINA\n\"Tuli nakupangila vatu awa mapapilo akuvalanya kuchilika chachilemu chikuma. HaMarch 23 mayongomena avatu mukaye kosena navakakunguluka nakwanuka kufwa chaYesu Kulishitu, nakukevwilila kuchihande chize nachikahanjika omu kufwa chaYesu chatunganyalisa. Eli lipapilo linasolola lwola nakuchihela kuze nakukapwila chilika kana mungalila yetu. Tunamilombo mukapweko.\"\nNge mutu nawahilila . . .\nMUHANENU KAPOSHI KAKUTALILA\nLwezenu mwenya-zuvo vyuma namukashimutwila nenyi omu namukakindulukilako.\nMUTALISENU VINDIYO YAKWANUKA KUFWA CHAMWATA\nLwezenu mwenya-zuvo vyuma namukashimutwila nenyi omu namukakindulukilako.\nHakukindulukilako, mutalisenu . . .\nVINDIYO YAMWOMWO IKA TWATELA KULINANGWILA MBIMBILIYA?\nKufumaho muhanenu chinoma tweji kuzachisanga hakulinangula Mbimbiliya.\nMUHANENU MUKANDA WAUNO CHIKUPU MBIMBILIYA YANANGULA VYUMA MUKA?\nMulwezenu vyuma vyavivulu hachihande chaKwanuka Kufwa chaMwata vize vili hamafwo 206-208. Muhanenu jino mukanda.\nMUHANENU MBULOSHUWA YAIVWILILENU KULI KALUNGA\nShimutwilenu mwalumbunukila kufwa chaKulishitu, kuzachisa mafwo 18-19. Muhanenu jino mbuloshuwa.","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jw-mukanda-kukunguluka\/february-2016-mwb\/kukunguluka-kunoneka-feb22-28\/jijila-jakuhanyinamo-kwanuka-kufwa-chamwata-kulanya\/","date":"2019-03-24T05:34:15Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912203326.34\/warc\/CC-MAIN-20190324043400-20190324065400-00221.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000066757,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000066757202148}","num_words":142,"character_repetition_ratio":0.057,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.147,"stopwords_ratio":0.092,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"KAPOSHI KAKUTALILA No. 1 2017 | Vyuma Navimikafwa Munganyale Hakutanga\nMUNASHINGANYEKA NGACHILIHI?\nUno Mbimbiliya yaseka lyehi tahi? Nyi yichili nakuzata? Mbimbiliya yamba ngwayo: \"Visoneka vyosena vavihwima kuli Kalunga, kaha vinawahila kunangula.\"—WaChimoteu 2, 3:16, 17.\nEyi mangazini yaKaposhi Kakutalila yinashindakanya hamangana amuMbimbiliya najijila jize jinahase kutukafwa twivwishise kanawa vyuma natutanga muMbimbiliya.\nCOVER SUBJECT\nUno vatu vavavulu vananganyala ngachilihi hakutanga Mbimbiliya?\nCOVER SUBJECT\nVyuma vitanu tunavuluka navimikafwa muputuke kutanga Mbimbiliya nakulivwisayo kuwaha.\nCOVER SUBJECT\nJiMbimbiliya, makina amakumbi ano, vinoma vyakumikafwa kulinangula Mbimbiliya, najijila jeka jakulinangwilamo Mbimbiliya vinahase kumilingisa mulivwise kuwaha kutanga Mbimbiliya.\nCOVER SUBJECT\nOu mukanda wakushikulu ukwechi vyuma vyakutukafwa.\nTHE BIBLE CHANGES LIVES\nLwola lumwe Yvonne Quarrie alihulishile ngwenyi, \"Vyuma muka ngunakuyoyela?\" Vyuma akumbulwile vyalumwine kuyoya chenyi.\nIMITATE THEIR FAITH\nKachi nge mweji kuzakamanga tanga yenu kumujimba chipwe nge mwachiwana kupwa chachikalu kumika hakuhakwila vyuma vyamuchano mwafwelela, kaha namulinangula vyavivulu kuli Enoke.\nVyuma yahanjika Mbimbiliya vyapwa vyavilemu ngocho kavatela kuhona kuyivwisako. Munahase kwivwishisa ngachilihi Mbimbiliya?\nMbimbiliya kayahanjika kaha havyuma vyeji kunehanga kuyandako, oloze yahanjika nawa nomwo navakachifumisako.","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jimangazini\/wp201701\/","date":"2019-03-21T02:04:17Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912202476.48\/warc\/CC-MAIN-20190321010720-20190321032720-00227.warc.gz","language":"lue","language_score":1.000002861,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000028610229492}","num_words":160,"character_repetition_ratio":0.083,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.146,"stopwords_ratio":0.125,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"Uno kwitava chapwa chakutaka kaha kuli vatu tahi?\nVATU VAMWE VAFWELELA NGWAVO kwitava chapwa chakutaka kaha kuli vatu, kaha veka ngwavo Kalunga eji kuzachisanga kwitava mangana akafwe vatu vapandame kuli ikiye. Enu mwashinganyeka ngachilihi?\nVYUMA YAHANJIKA MBIMBILIYA\nKwatwama \"kwitava chitoma chakuhona kujiluluka kumeso aKalunga Setu.\" (WaYakova 1:27, kwinyikila chamwishi) Kwitava chitoma chipwe chamuchano chafuma kuli Kalunga.\nVYUMA VIKWAVO NATULINANGULA MUMBIMBILIYA\nUno chapwa chachilemu kupwa mukwitava tahi?\nNAMUKUMBULULA NGWENU NGACHILIHI?\nEyo\nNduma\nChili kumutu\nVYUMA YAHANJIKA MBIMBILIYA\n\"Tulihakenunga michima navakwetu mangana tulikolezeze tusolole zangi navilinga vyamwenemwene. Kaha kanda natusuvilila kulikungulwila hamweko.\" (WavaHepeleu 10:24, 25) Kalunga asaka vaka-kumulemesa valikungulwilenga hamwe.\nVYUMA VIKWAVO NATULINANGULA MUMBIMBILIYA","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jimangazini\/kaposhi-kakutalila-na4-2016-july\/uno-kwitava-chapwa-chakutaka-kaha-kuli-vatu\/","date":"2019-03-27T03:00:50Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912207618.95\/warc\/CC-MAIN-20190327020750-20190327042750-00162.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000004768,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000004768371582}","num_words":99,"character_repetition_ratio":0.07,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.155,"stopwords_ratio":0.162,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"KAPOSHI KAKUTALILA March 2015 | Yesu Mwakatulwila kuVyuma Muka?\nUno mwakatulwila kuli Liyavolo, kuutenu waKalunga, nyi kuvyuma vyeka?\nCOVER SUBJECT\nUno chapwa chakutamo Kalunga wazangi kutuhana muchima wakufwila kuyoya haya myaka yosena chakuzeneka etu kukapwa nakuyoya kana nyi?\nCOVER SUBJECT\nVyuma 6 yanangula Mbimbiliya vinalumbununa omu kufwa chamutu umwe chinahase kunehela vatu vavavulu kuyoya.\nCOVER SUBJECT\nUno mwaka, likumbi lyaKwanuka Kufwa chaYesu nalikapwako haChitanu, April 3, hakulembalemba chalikumbi.\nOUR READERS ASK\nUno vatu valinangula chikuma mijimbu yakunyima vahanjika ika kutalisa kulikumbi kaneli?\nLIFE STORY\nNumba tuhu Jairo atwama namusongo waupi uze wenyeka wongo wenyi, oloze apwa wakusuuluka mukuyoya chenyi.\nUno kaposetolo Paulu anganyalile ngachilihi hakupwa kaLoma? Uno tufunga vavafwetelenga ngachilihi kushikulu?\nNumba tuhu vyuma kana vinalisale makumbi ano, olozenyi kushikulu vavimwenenga kupwa vyavilemu chikuma ngana mwaulu.\nIya atela kulya mbolo nakunwa vinyo hachilika chakwanuka kufwa chaYesu?","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jimangazini\/wp20150301\/","date":"2019-03-24T13:52:12Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912203448.17\/warc\/CC-MAIN-20190324124545-20190324150545-00514.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000056028,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000056028366089}","num_words":132,"character_repetition_ratio":0.062,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.155,"stopwords_ratio":0.068,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"Kutala hamavu nahakapwa kuunda tahi?\nKutala namwamba ngwenu?\nEyo\nNduma\nPamo\nVyuma Yahanjika Mbimbiliya\nMuchiyulo chaYesu Kulishitu \"nakukapwa kuunda chamwenemwene palanga nomu mwakalinga kakweji wauchiko\" kulumbununa haya myaka yosena.—Samu 72:7.\nVyuma muka vikwavo natulinangula muMbimbiliya?\nKutala tunahase kutwama mukuunda makumbi ano tahi?\nVatu vamwe vafwelela ngwavo . . . vatu kaveshi kuhasa kutwama mukuunda omu kaye kanazale lika navikokojola, nakuyanda nachiyulo chachipiko. Enu mwashinganyeka ngachilihi?\nVyuma yahanjika Mbimbiliya\nNumba tuhu tuli nakuyoyela mukaye kano kakapi oloze vaze navapandama kuli Kalunga, vanahase kupwa 'nakuunda chaKalunga chize chahambakana kunangakana chosena.'—Wavaka-Fwilipi 4:6, 7.\nVyuma muka vikwavo natulinangula muMbimbiliya?","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jimangazini\/kaposhi-kakutalila-na5-2017-september\/mbimbiliya-jivesi-jahanjika-hakuunda\/","date":"2019-03-21T08:13:20Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912202506.45\/warc\/CC-MAIN-20190321072128-20190321094128-00337.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000048876,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000048875808716}","num_words":89,"character_repetition_ratio":0.071,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.163,"stopwords_ratio":0.112,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"TONENU January 2015 | Uno Kuyoya Chaputukile Ngachilihi?\nUno mutu atela kukumbulula chihula kana atela kupwa muka-kwitava nyi kala mutu?\nCOVER SUBJECT\nMwomwo ika vatu vaze valinangula chikuma vyasayasi vachiwana kupwa chachikalu kwitavila nge kuyoya chalijilile chivene?\nCOVER SUBJECT\nSakulenu enu vavene numba nge kunangula chakwamba nge kuyoya chalijilile chivene chapwa chakwoloka.\nCOVER SUBJECT\nVyuma muka vyalingishile mutu uze afwelelele ngwenyi Kalunga katwamako akukulule ngwenyi kuyoya vachihakileko kuli Kalunga?\nWAS IT DESIGNED?\nVapuka vatachikijile ngachilihi mwakutungila mahanya aze vaka-kulinangula makumi kavatachikijileko palanga namumwaka wa 1999?\nVYUMA NAVIKAFWA TANGA\nJijila 5 jamuMbimbiliya jize jinahase kumikafwa muhonese matoto.\nLANDS AND PEOPLES\nTalenu ovyo vatu vamulifuchi kana vavavulukila ngwavo Ticos.\nINTERVIEW\nVyuma muka vyeji kumujikijisanga nakuliula musongo wenyi halwola lumwe?\nTHE BIBLE'S VIEWPOINT\nUno Kalunga eji kutuzakamanga nge tuli muukalu tahi?\nWATCHING THE WORLD\nMijimbu yakalinwaha yasolola nge mauka akwitava anahono kuneha kuunda muno mukaye.","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jimangazini\/g201501\/","date":"2019-03-24T07:22:38Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912203378.92\/warc\/CC-MAIN-20190324063449-20190324085449-00355.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000084639,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.000008463859558}","num_words":138,"character_repetition_ratio":0.065,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.152,"stopwords_ratio":0.123,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"KAPOSHI KAKUTALILA No. 2 2016 | Mwomwo Ika Yesu Ayanjilile naKufwa?\nMunahase kunganyala ngachilihi kukufwa chamutu uze afwile myaka 2,000 kunyima?\nCOVER SUBJECT\nVyuma muka vyalingisa Mikanda yaMujimbu Wamwaza yipwenga yamuchano?\nCOVER SUBJECT\nUno kufwa chaYesu chatunganyalisa ngachilihi?\nMauka akwitava amavulu mukaye atunga jizuvo jakulombela. Uno kulombela kuvihela kana chikwechi nganyo tahi?\nMbimbiliya yatulweza vinjikizo vyakwiza chaluyando lwalunene. Uno muli nakwivwilila tahi?\nMwomwo ika nayetu tunakuzachisa tupetulu najivesi?\nKutala Liyavolo nahase kufungulula vatu tahi?","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jimangazini\/kaposhi-kakutalila-na2-2016-march\/","date":"2019-03-20T00:57:13Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912202188.9\/warc\/CC-MAIN-20190320004046-20190320030046-00054.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000092983,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.000009298324585}","num_words":70,"character_repetition_ratio":0.035,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.163,"stopwords_ratio":0.057,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"KAPOSHI KAKUTALILA No. 4 2016 | Omu Yayovokele Mbimbiliya\nKufuma vene kushikulu kunapunga ukalu wauvulu uze wasakile kwenyeka mujimbu wamuMbimbiliya. Uno kuyovoka chaMbimbiliya chapwa ngachilihi chachilemu?\nCOVER SUBJECT\nKakweshi mukanda weka unakafwe vatu vavavulu hamyaka yayivulu nganako. Uno tunahase kufwelela Mbimbiliya tahi?\nCOVER SUBJECT\nVaka-kusoneka navaka-kunungulula Mbimbiliya vazachishilenga malambu namateve hakusoneka mujimbu wamuMbimbiliya. Uno jimanyusikilipiti jaMbimbiliya jakushikulu jinayovoka ngachilihi palanga nakulelo lino?\nCOVER SUBJECT\nVatwamina vavavulu vamapolitiki navamukwitava chamakuli vakanyishile vatu kupwa naMbimbiliya, chipwe kuyitunga, chipwe vene kuyalumuna. Oloze kavafukililileko.\nCOVER SUBJECT\nVatu vamwe vakuhona kashishi vanesekanga kwalumuna mujimbu wamuMbimbiliya. Uno vilinga vyavo vyavipi vavihonesele ngachilihi?\nCOVER SUBJECT\nVyuma muka vyalingisa mukanda kana upwenga wakulipwila?\nJila Yesu amwenenenemo vaka-mbumba yapwile ngachilihi yakulipwila? Milonga muka vatwamina vavaYuleya valukulwililenga mapwevo?\nVatu vanavakafwe vaseze vilinga vyavo vyaulyanyi. Vyuma muka vinavakafwe valumune kuyoya chavo?\nTHE BIBLE CHANGES LIVES\nLunga umwe ahonesele ngachilihi tato yakutalanga mivwimbimbi yauselesele nakupwa wakuunda?\nMauka akwitava amavulu alivuluka kupwa avaka-Kulishitu oloze alihandununa muvyuma vafwelela nomu vashinganyeka vatu. Uno munahase kutachikiza ngachilihi vatu vaze veji kunangulanga muchano?\nUno Kalunga eji kuzachisanga mauka mangana akoke vatu vapandame kuli ikiye tahi?","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/www.jw.org\/lue\/mikanda\/jimangazini\/kaposhi-kakutalila-na4-2016-july\/","date":"2019-03-23T11:10:50Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912202781.83\/warc\/CC-MAIN-20190323101107-20190323123107-00203.warc.gz","language":"lue","language_score":1.0000089407,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"lue_Latn_score\": 1.0000089406967163}","num_words":175,"character_repetition_ratio":0.091,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.136,"stopwords_ratio":0.091,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1}