diff --git "a/azb_Arab/new_cc_000006_remove.jsonl" "b/azb_Arab/new_cc_000006_remove.jsonl"
new file mode 100644--- /dev/null
+++ "b/azb_Arab/new_cc_000006_remove.jsonl"
@@ -0,0 +1,524 @@
+{"text":"ظریف: تهران و ریاض آراسینداکی ناسازلیغین ادامه‌سینه تمایلمیز یوخدور - سازمان تبلیغات اسلامی آذربایجان شرقی - ترکی\nترکی | فارسی | العربیة | English | اردو | Türkçe | Français | Deutsch\nيکشنبه 18 شهريور 1403 - 04 ربيع الأول 1446\nآنا صفحه\nعكس لر\nلینکهای بالای آگهی متحرک سمت راست\nلینکهای پایین آگهی متحرک سمت راست\nچوخ راخ...\nسایت های مرتبط\nتبيان\nالشيعه\nنهج البلاغه\nقران کریم\nخبر گزاري قرآني\nخبر گزاري سازمان تبليغات اسلامي\nامروز : 2\nديروز : 32\nماه : 2258\n'); $('a.print-preview').printPreview(); $('#txtShortLink').focus(function () { $(this).select(); }); });\nتاریخ : پنجشنبه 19 مرداد 1396 | کد : 1457\nلینک کوتاه\nظریف: تهران و ریاض آراسینداکی ناسازلیغین ادامه‌سینه تمایلمیز یوخدور\nاؤلکه‌میزین خارجه ایشلر وزیری، بوتون اؤلکه‌لر مخصوصاً قونشو اؤلکه‌لرینن رابطه‌نی ایرانین اولویتلریندن ساییب، ایران و عربستان رابطه‌لری‌نین یاخجیلاشماسینی ایکی طرفلی احترام و مشترک منفعتلره احتراما محتاج بیلدی.\nاؤلکه‌میزین خارجه ایشلر وزیری، بوتون اؤلکه‌لر مخصوصاً قونشو اؤلکه‌لرینن رابطه‌نی ایرانین اولویتلریندن ساییب، ایران و عربستان رابطه‌لری‌نین یاخجیلاشماسینی ایکی طرفلی احترام و مشترک منفعتلره احتراما محتاج بیلدی.\nایلنانین وئردیغی خبره گؤره، خارجی ایشلر وزیری محمد جواد ظریف، اون ایکیمینجی دؤلتده تهران ریاض رابطه‌لری ناسازلیغی آرادان آپارماغا طرف گئده‌جاق یا یوخ؟ سؤالی‌نین جوابیندا دئدی: ایران تهران و ریاض آراسینداکی ناسازلیغین ادمه تاپماسینا میل‌لی دئییل.\nاو، ایرانین اساس هدفلریندن و اولویتلریندن اؤلکه‌لر مخصوصاً قونشو اؤلکه‌لرینن رابطه‌لرین توسعه تاپماسی اولدوغونا اشاره ائله‌ماغینان دئدی: ایران و عربستان رابطه‌لری‌نین یاخجیلاشماسی ایکی طرفلی احتراما و مشترک منفعتلره احتراما محتاج و منطقه‌ده افراط و جنگی آلیشدیران سیاستلره سون قویماق لازمدیر.","num_words":424,"character_repetition_ratio":0.066,"word_repetition_ratio":0.241,"special_characters_ratio":0.243,"stopwords_ratio":0.002,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.999,"perplexity_score":158397.1,"cluster_detection":-1}
+{"text":"سیاسی و اجتماعی مسئله لره ایشیق توتماغا چالیشان ذاتلار ایلک اؤنجه اؤزلری ساغلام دوشونجه یئریتمک ذهنیتینه ییلنمله لیدیرلر. بو باخیمدان دنیز ایشچی ایمضالی شخصین ایران ممالیکی محروسه سینده کی میللیتلره منسوب اولان تشکیلاتلاری فارس ایستعمار تشکیلاتلاری ایله باریشدیرماغا چالیشماسی دیققت چکیجی گؤرونر، اوخویوروق:\n\"... بیماری سکتاریستی برجسته ای را که در مورد چالشهای دموکراتیک در ایران میشود مشاهده کرد، گروهی کردن دموکراسی به قیمت حذف حقوق دموکراتیک غیر خودی میباشد. بخشی از گروهها، دموکراسی را فقط \"دموکراسی پرولتری\" ، یا فقط \" فمینیستی\" ، یا فقط \" لیبرالیستی\" ،\" سوسیال\" ، \"دموکراسی شهروندی\" و یا بالاخره تنها و تنها\"دموکراسی ملی\" می بینند. این شیوه نگرش به دموکراسی یک شیوه حذفی و سکتاریستی بوده و در نفس خود مضمونا غیر دموکراتیک بوده و بر ضد ارزشهای جهانشمول دموکراتیک و حقوق بشری میباشد\"[1].\nاوسته گؤروندوگو کیمی دنیز ایشچی ایمضاسی ایله دوشونجه و فیکیرلرینی آذربایجان توپلوم و اجتماعیتینه آشیلاماغا چالیشان ذات، ایستر فارس حاکیمیتی، ایسترسه ده فارس سیاسی قوروپ و تشکیلاتلارینا نئجه بیر سیاسی دوشونمه سیستیمی نین حاکیم اولدوغونو درک ائتمیش دئییل[2]. اوندان یانا بو ذات دا ایران ممالیکی محروسه سینده کی سیاسی سیستیمی ایضاح ائتمگه چالیشارکن دولاییلی اولاراق \"سکتاریسم و پولورالیسم\" گؤروشلرین دابانینا ایلیشیب قالاراق ایستعمارچیلیق و مستعمره اولما یاناشما و مناسبتی نی درک ائتمکدن عاجیرلیک چکدیگینی سرگیلمیش مقامدا یئر آلار. ایران ممالیکی محروسه سینه فارس ایستعمارچیلیق حاکیمیتی حاکیم کسیلدیگینی قبول ائدرسک، ایستعمارچی حاکیمیت علیهینه هر هانکی بیر ایستعمارچی تشکیلات ایله ایش بیرلیگی ائتمک – کئچمیشده کی سیاسی تجربه لرین سونوج و نتیجه سی گؤرستدیگینی گؤز اؤنونه آلینارسا- دوزگون گؤرونمز. دئمک، کئچمیش یانلیش داورانیشلاردان عیبرت درسی آلمایاراق هر هانکی بیر فارس آخینی نی فارس حاکیمیت قولتوغونا قالدیرماق اوچون خالقی بیر داها عوامفریبلیگه ایته لمک، هر هانکی بیر سیاسی دوروم و وضعیتی ایرده لمک و تجزیه تحلیل ائتمک دئییل، او جهنمه گئتمک ایستگن ذاتین، یولداش چوخ اولسا، داها دا یاخشی اولار دوشونجه سینی چئینر توپور ائتمک ساییلار. دنیز ایشچی ایمضاسی ایله یازیلمیش یازیدا گئنه ده اوخویوروق:\n\"... اکثریت غالب سازمانهای سیاسی سرتاسری در ایران، از لیبرال دموکراسی آن گرفته تا مشروطه خواهان، از سوسیال دموکراتها گرفته تا اصلاح طلبان حکومتی، تحت تاثیر سیاستهای شوینیستی و آپارتایدی هژمونی آریایی رژیم های پهلوی و جمهوری اسلامی ایران، هنوز هم با شدت و ضعفهای مختلف یک سیاست هژمونی گرانه آریایی به موازات حذف حقوق ملی دموکراتیک ملیتهای دیگر را ادامه می دهند. کشور گشایانی که رویای فلات ایران بزرگ را در خوابهای شیرین خویش در تاریخهای آریایی خویش با حقوق بشر هخامنیشی آن در شبهای دراز زمستانی میبینند، سرمت از اتوپیا های آپارتایدی خویش، حق طلبی های ملی دموکراتیک را فقط و فقط به مفهوم تجزیه طلبی ایران بر کرنا های خود شیپور می زنند. روشنفکران دموکرات و آزاده درون این جریانهای سیاسی تحت تاسیر سیر عمومی جو سیاسی روانی حاکم، در مقابل این تبلیغات و سیاستهای آپارتایدی برخوردی تسلیم طلبانه و ساکتی را پیشه کرده اند. نزدیک به صد سال است که اعمال سیاست های آپارتایدی حکومتی و غیر حکومتی از طرف این بخشهای اجتماعی بر علیه ملیتهای غیر فارس داخل ایران اعمال میشود.\"[3].\nاوسته ایشاره اولوندوغو کیمی، فارس ایستعمار تشکیلاتلاری فارس ایستعمارچیلیغی نین چیلپاق (لوت) گؤرونومونو گیزلتمگه چالیشاراق یانلیش و یوموشاق گؤسترمه چالیشدیقلاری \"شئوینیستلیک سیاستی\" دئییل، ایستر فارس حاکیمیتی و ایسترسه ده فارس سیاسی تشکیلاتلاری طرفیندن ایران ممالیکی محروسه سینده کی فارس اولمایان ائتنوسلار علیهینه اویقولانمیش و اویقولاماغا چالیشدیقلاری\" فارس ایستعمارچیلیق سیاستی\" منظور اولونار. بو دئدیکلریمیزی آنلاشیلار بیچیمده سرگیلمک اوچون گونئی آفریقادا آوروپالیلار طرفیندن یئریدیلمیش ایستعمارچیلیق سیاستی نی گؤز اؤنونه آلمالی ییق، اوخویوروق:\n\"ایستعمارچیلیق سیستیمی گونئی آفریقاداکی انسانلاری \"آیری سئچکیلیک (تبعیض نژادی)\" مقوله سینه تابع توتاراق اونلاری عیرقلارا بؤلوردو. ایستعمارچیلیق سیستیمینه اساسن آفریقالیلار اسکیک، دوشوک (دگرسیز) و آغ دریلری اوستون (آغا انسانلار) و آرتیق دئیه قلمه آلینیردی. ایستعمارچیلار تاریخدن گونوموزه گلن قانون و قایدالاری گؤز آردی ائده رک یئرلی خالقلاری اؤز دیللرینی بوراخ��اغا زورلادیلار. بیر چوخ خالقلار ایستعمارچیلیق سیاستینه قارشین دیرنمه لرینه باخمایاراق ایستعمار گوجلری اونلاری تسلیم اولماغا زورلادی. بیر چوخ خالقلار اؤز آزادلیقلاری اوچون ووروشسالار دا، آوروپالیلارین یاراق (سیلاح) اوستونلوگو قارشیسیندا اونلار دا دیزه چؤکمه لی اولدولار. آفریقانین چوخلو خالقلاری- اؤزللیکله ایستعمارچیلیغا قارشین دیرنیش گؤرسدن خالقلار- ایشغالچی آوروپالیلار طرفیندن سوی قیریما (نسل کشی) تابع توتولدولار[4].\nتاریخ بویو تورکلرین ایران ممالیکی محروسه سینه حاکیم اولدوقلارینی، دیوان دیلی دئیه فارس دیلی و مدنیتی گؤزون قاراسی کیمی تورک حاکیمیتلری طرفیندن قورودوغو نظره آلینارسا، اوسته آوروپا آراشدیرماجیلاری طرفیندن اؤنه سورولموش تابلو اوزرینده بیر آز آرتیق دوراقلادیقدا، بوگون فارس ایستعمارچیلاری و تشکیلاتلاری طرفیندن تورک و عرب ائتنوسونون دیل و مدنیتی علیهینه آیدین و یوکسک سس ایله، باشقا دیل و مدنیتلر علیهینه سس سیز اویقولانمیش ایستعمار سیاستی گونئی آفریقادا آوروپالیلار طرفیندن اویقولانمیش انسانلیق دوشمنی ساییلمیش سیاستدن هر هانکی اسکیکلیگی گؤرونمز. دئمک، فارس ایستعمارچیلاری \"ایرانیت (ایرانلی اولماق)\" مقوله سیندن یولا چیخاراق و ایرانلی اولمانی فارس اولماقلا یوروملاماغا چالیشاراق فارس اولمایان توپلوملارین ایصطلاحن آیدین، آنجاق اؤز خالقلارینا کورک چئویرمیشلرینی فارس ایستعمارچیلیق خیدمتینه آلاراق اونلاری تحمیق ائتمکله خالق کیتله سینی داها دا راحات اسارته چکمگه چالیشمیشلار. دنیز ایشچی قلمیندن گئنه ده اوخویوروق:\n\"... غیر طبیعی به نظر نمی رسد اگر می بینینم که اعمال چنین سیاستهای آپارتایدی به مدت زمانی چنین طولانی، آنتی تز های خویش را بصورتهای مختلف خشم و طغیانهای ملی نشان ندهند.این \"تز\" های آپارتایدی به موازات عکس العمل آن یعنی \"آنتی تزهای\" ناسیونالیسم افراطی که بخواهی نخواهی کینه ورزی کور کورانه ای را بر علیه ملیت فارس تبلیغ میکند، نه تنها در خدمت ملیتهای مختلفی که در ایران زندگی میکنند نیست، بلکه دقیقا به نفع حکومت گران ارتجاعی جمهوری اسلامی ایران و نظام جمهوری اسلامی ایران میباشد که بیش از سی سال تمام تمامی ارزشهای آزادیخواهانه و اقشار و طبقات اجتماعی را که تمامی ملیتهای مختلف ایران هم بخشی از آن را تشکیل می دهند، به صلابه کشیده است\"[5].\nاوسته گؤروندوگو کیمی، دنیز ایشچی ذات عالی فارس نئهیلیستلیگی باتلاغیندان اؤزونو اوزاقلادابیلمه یه رک یئریتدیگی دوشونجه و فیکیرلری چئینر توپور ائتمگه چالیشار. دئمک، اویقولانان سیاست، آیری سئچیلیک (آپارتاید، تبعیض نژادی) و فارس ایستعمارچیلیق سیاستی اساسیندا حیاتا کئچدیگی و اویقولاندیغی اوچون، توپلوم تانیما بیلیمینه اساسن خالق اجتماعیتی و توپلوموندا حاکیم و محکوم دئیه \"بیزیم قوروپ\" و \"او بیریسی قوروپ\" آنلاییشی اورتایا چیخار. توپلوم تانیما بیلیمینه اساسن \"بیزیم قوروپ\" فارسلیق و فارس ایستعمارینا (\"او بیری قوروپ\"ون باسقیسینا) معروض قالمیش توپلوم ساییلار. بو مسئله یالنیز ایران ممالیکی محروسه سینه حاکیم کسیلمیش فارس ملتی (فارس دیل و مدنیتی نین صاحابلاری) و فارس ایستعمارچیلیغینا معروض قالمیش تورک، عرب و باشقا ائتنوسلار اوچون دئییل، بوتون ایستعمارچی و مستعمره یه معروض قالمیش توپلوملار آراسیندا بو گؤرونوم (منظره) بیر ��انقی (انعکاس) اولاراق قابارار و دیکله بیلر. دئمک، آمریکایا اؤلوم اولسون دئدیکده آمریکاداکی خالق کیتله سی منظور اولونمادیغینا باخمایاراق هئچ زامان آمریکا خالقی ایله بیزیم دوشمنلیگیمیز یوخ دا دئییلمز. اویقولانمیش ایستعمار سیاستی منظور اولدوغو اوچون بو سیاست ایستر آمریکا تفکچیسی دئیه آفریقادان اجیر اولموش بیری نین طرفیندن و ایسترسه ده آغ دریلی طرفیندن حیاتا کئچمه سینه باخمایاراق آمریکانین ایستعمار سیاستی دئیه آمریکالی نین آدینا یازیلاراق محکوم اولونار. آمریکانین ایستعمار سیاستینه گلدیکده، آمریکا سیاسی و اجتماعی تشکیلاتلاری و توپلومو دا آمریکانین ایستعمارچی سیاستلری قارشیسیندا سوسدوقلاری اوچون هئچ ده ازیلمیش توپلوملار طرفیندن خوش قارشیلانمازلار. گؤروندوگو کیمی فارس مفکوره سی ایله یوغرولموش و فارس ایستئحمارچیلیغینی منیمسه میش ذاتلار یئری گلرکن بئشینجی دیرک (ستون پنجم) کیمی فارس ایستعمار مدافعه چیلیگینه ده قاپیلابیلرلر. بئله لیکله ده بئلنچی ذاتلار دوشونجه و فیکیر یئریدرکن \"بیر آرا ایکی دره\" داورانیشینی اؤزلری اوچون بیر سئچه نک دئیه سئچمیش اولارلار – بئلنچی داورانیشلار ده وه تویوغونا دا نسبت وئریلمیش: ده وه تویوغو دا یئرینه گؤره ده وه لر یانیندا ده وه، تویوقلار یانیندا ایسه اؤزونو تویوق گؤرستمگه چالیشارمیش. دنیز ایشچی ایمضاسی ایله یازیلمیش یازیدان گئنه ده اوخویوروق:\n\"... واقعیت سیاسی اجتماعی حاکم بر ایران حکم میکند که تمامی شهروندان ساکن ایران باید از حقوق واحد شهروندی کشوری برخورباشند. این حقوق باید بر پایه های ارزشهای دموکراتیک و حقوق بشری جهانشمول استوار باشد. بر مبنای همین حقوق طبیعی انسانی شهروندی، نهادهای مردمی و کشوری دموکراتیک سیاسی ، صنفی، فرهنگی و اجتماعی میتوانند شکل بکیرند که از حقوق اقشار و طبقات نامبرده حمایت بکنند. خود همین نهادهای دموکراتیک سرتاسری کشوری باید منعکس کننده ارزشهای دموکراتیک بخشبندیهای دیگر اجتماعی از قبیل زنان، جوانان، کارگران و زحمتکشان، ملیتهای مختلف و طرفداران محیط زیست و غیره باشند. تشکلهای دموکراتیک مردمی سرتاسری اجازه ندارند یک سیاست حذفی را نسبت به ارزشهای دموکراتیک دیگر، از قبیل حقوق ملی فرهنگی مردم ملیتهای غیر فارس را به پیش ببرند\"[6].\nاوسته کی پاراگراف اوزرینده دوراقلادیقدا اولدوقجا قارماقاریشیق (بیربیرلری نین ترسینه و متضاد) دوشونجه لر ایله اوزله شه ریک. بو دوشونجه لر مؤللیفین هر هانکی بیر یئته نکلی دانیشیق آپارما و دوشونجه یئریتمه سی اساسیندا دئییل، روحانیت عالمینده سئیر ائتمیش هبروتچولارین دوشونجه و فیکیر داشیجیلاری نین قاباریق گؤرستگه (نشانه) سی کیمی اورتایا چیخار. بو دئدیکلریمیزه تانیق مؤللیفین ایران ممالیکی محروسه سینده کی میللیتلر مسئله سینه فارس تمامیتچیلیگی نین وطنداشلیق (شهروندلیک) مقوله سی باشلیغی آلتیندا یئر وئرمه سی و فارس ایستعمار تشکیلاتلارینی ایران ممالیکی محروسه سی اوچون گئنیش چاپلی بشر حاقلارینا صاحیب چیخاجاق، دئموکراتیک تشکیلاتلار اولابیلرلر دئیه بو تشکیلاتلاردان اولوشابیلیب، یوخسا بیلمه یه جک دئموکراتیک قوروملارین یارانماسی و میللیتلر مسئله سی نین بو تشکیلاتلار چاتیسی آلتیندا حلل اولونماسی نی آرزو ائتمه سی ساییلار. کئچمیش یازیلاریندا بیر عؤمور فارس تشکیلاتلاریندا سوموک سیندیرما ایددعاس��ندا اولماسینا باخمایاراق بئلنچی دوشونجه و فیکیر یئریتمه سی ایله مؤللیفین بوش دیبگه توخماق وورماقدان آرتیق دارتیلاجاق دنی قالمیش دئییلدیر.\nاتک یازی و قایناقلار\n[1] دنیز ایشچی، ملی دموکراسی غیر هارمونیک آذربایجان، 17.04.2012: http:\/\/www.solgunaz.com\/General\/82.htm\n[2] بئیینده سیاسی دوشونمه فارس دیلی اساسیندا و فارس دیلیندن حرکت ائدیله رک تهرانداکی فارس حاکیمیتی و اونا فارس اولمایان میللیتلر مسئله سی آچیسیندان پوزیسیون ساییلان فارس تشکیلاتلاری (ایستر ساغ، ایسترسه سول اولسونلار) منظور اولونار.\n[3] دنیز ایشچی، باخ اوسته.\n[4] Marlen Schott und Britta Pawlak, Zeit des Kolonialismus: Versklavung und Ausbeutung Afrikas: Imperialismus: Wettstreit der Kolonialherrscher: http:\/\/www.helles-koepfchen.de\/kolonialismus_versklavung_und_ausbeutung_afrikas.html","num_words":2424,"character_repetition_ratio":0.062,"word_repetition_ratio":0.001,"special_characters_ratio":0.212,"stopwords_ratio":0.002,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.998,"perplexity_score":203669.3,"cluster_detection":-1}
+{"text":"\"حیات\" — آذربایجان مطبوعات تاریخینده موهوم رولو اولموش گونده‌لیک ایجتیماعی-سیاسی، ایقتیصادی و ادبی قزئت.\nتاریخی\n[دَییشدیر]\n1905.جی ایل یانوارین 9-دا پئتئربورقدا چارا عریضه ایله موراجیعت ائتمگه توپلاشمیش دینج نوماییشچیلرین گوللـه‌باران ائدیلمه‌سی ایله باشلایان و بوتون روسیه اراضیلرینه یاییلان اینقیلاب ایری صنایع مرکزلریندن اولان باکیدا دا جیدی اعتیراضلارلا سیاسی گرگینلیکلرله موشاییعت اولونوردو. شهرده تعطیل و نوماییشلر باشلادی.\n\"حیات\" قزئتی نشره 1905-جی ایل اییونون 7-ده باشلادی. \"حیات\"-ین فعالیته باشلادیغی ایلک ایکی آیدا - اییون و اییول آیلاریندا باکیداکی صنایع موسیسه‌لری‌نین دؤرد حیصه‌سینی تعطیل بورودو. چار قورولوشو ایداره‌سی‌نین ضعیفله‌مه‌سیندن ایستیفاده ائدن تیفلیس و باکیدا اؤزلری‌نین سیاسی مرکزلرینی یاراتمیش داشناکسیون پارتیاسی‌نین عوضولری و ائرمنی میلّی شوراسی‌نین نوماینده‌لری آچیق-آشکار یئرلی موسلمان اهالیسینه، آذربایجان خالقینا قارشی تئررور و تخریبات تؤره‌دیردیلر. ائرمنیلرین باکیدا، ناخچیواندا، قاراباغدا و زاقافقازییا‌نین آذربایجانلیلار یاشایان حیصه‌سینده تؤرتدیکلری قتل عاملار سیستئملی شکیل آلمیشدی.\n1905.جی ایلین فئورال آیی‌نین ایلک اون‌گونلوگونده باکیدا قیرغینلار تؤره‌دیلدی، دینج اهالی دهشتلی گونلر یاشادی. بئله بیر آغیر شراییطدن چیخماق اۆچون اینفورماسیا و تبلیغات واسیطه‌سینه جیدی ائحتیاج وار ایدی. زاما‌نین طلبلرینه اویغون اولاراق، گونده‌لیک قزئت نشر ائتمک مسله‌سی آذربایجان ضیالیلارینی دوشوندوروردو. 1905-جی ایلین مارتین 15-ده آذربایجان خالقی‌نین حیاتیندا گئنیش فعالیت اسفئراسی ایله درین ایز بوراخمیش، خئیریه‌چی حاجی زین‌العابدین تاغی‌یئوین منزیلینده توپلاشمیش ضیالیلار بیر چوخ اؤنملی مسله‌لر کیمی گونده‌لیک قزئت نشر ائتمگی ده موذاکیره ائتدیلر.\nایلک نؤمره‌سی\n[دَییشدیر]\n1905.جی ایل آپرئلین 16-دا دؤورون گؤرکملی ضیالیلاری علی بیگ حسین‌زاده و احمد بیگ آغااوغلو پئتئربورق باش مطبوعات ایداره‌سینه \"حیات\" آدلی قزئت نشر ائتمک ایستگینی عریضه ایله بیلدیردیلر. ح.ز.تاغی‌یئوین بؤیوک نوفوذو و ایشه‌‌قاریشماسی ایله 1905-جی ایل آپرئلین 22-ده قافقاز جانیشینی ووْروْنتسوْو داشکوْو \"حیات\"-ین نشرینه ایجازه وئردی. لاکین \"حیات\"-ین ایدئیا-سیاسی مضمونو ایکی‌قات سانسورا معروض قالدی. بئله‌کی،قزئتین درج ائتدیگی موهوم اهمیتلی یازیلار روس دیلینه ترجومه ائدیلیب. تیفلیس سانسور کومیته‌سینه گؤندریلدی. قزئتین مضمونو، ایدئیا ایستیقامتلری میلّی مؤوقئعده دایانان علیمردان بیگ توپچوباشوو (ناشیر)، علی بیگ حسین‌زاده (باش رئداکتور) و احمد بیگ آغااوغلو (1905-جی ایلین آخیرلارینادک باش رئداکتور) طرفیندن حیاتا کئچیریلیردی.\nایلک نؤمره‌سی 1905-جی ایل 7 اییوندا، سونونجو نؤمره‌سی 1906-جی ایل 3 سئنتیابردا (جمعی 325 سایی) چیخمیشدیر. بونلاردان 131-ای 1905-جی، 194-او ایسه 1906-جی ایلده ایشیق اوزو گؤرموشدو. \"حیات\"-ین 101-جی سایی علی بیگ حسین‌زاده و احمد بیگ آغااوغلونون رئداکتورلوغو ایله چیخمیشدیر. بو تاریخدن اعتیباراً احمد بیگ آغااوغلو \"ایرشاد\" قزئتینی نشر ائتدیردیگینه گؤره اوندان اوزاقلاشماق مجبوریتینده قالیر، علی بیگ حسین‌زاده ایسه قزئتده‌کی فعالیتینی داوام ائتدیریر.\nنشرینه قارشی تضییقلر\n[دَییشدیر]\n\"حیات\"آ قارشی تضییق و تهدیدلر، سانسورون آغیر شرطلری قزئتین نشری‌نین ایلک آیلاریندا اؤزونو آچیق بوروزه وئریردی. ایلک سایی‌نین چیخماسیندان آی یاریم سونرا ائرمنی سانسورچولارین تحریکی ایله سانسور کومیته‌سی‌نین صدری قاللئل \"حیات\"-ین چاپی‌نین دایاندیریلماسی اۆچون قافقاز جانیشینلیگینه موراجیعت ائتدی. سانسور کومیته‌سی قزئتی و اونون رئداکتورو احمد بیگ آغااوغلونو \"پان‌ایسلامیست ایدئیالارین آلوولو پرستیشکاری\" ،\"بوتون موسلمانلارین خلیفه‌سی ساییلان تورک سولطا‌نی‌نین نوفوذ و قودرتی‌نین آرتماسی طرفداری\" کیمی قلمه وئردیلر. دیگر طرفدن \"حیات\"-ین یارادیجی هئیتی \"قاتی ایسلام طرفدارلاری\" کیمی گوناهلاندیریلیر و آنتی-ائرمنی تبلیغاتی نتیجه‌سینده قافقازدا موسلمان فاناتیزمی‌نین آلوولاناجاغی ایدیعا ائدیلیردی.\nسانسور کومیته‌سی‌نین قافقاز جانیشینلیگینه موراجیعتینده علی بیگ حسین‌زاده‌نین و احمد بیگ آغااوغلونون \"ایسلامین تمیزلیگی و ایلکینلیگینی قوروماق اۆچون\" چاریزمه و روسلارا قارشی باریشماز مؤوقئعده دایانماسی دا قئید اولونوردو. ائرمنیلر علی بیگ حسین‌زاده‌نین و احمد بیگ آغااوغلونون رئال بیر قووّه کیمی فورمالاشماسیندان قورخوردولار.\nایلک سایی و یاییلماسی\n[دَییشدیر]\n\"حیات\"-ین ایلک ساییندا درج اولونان \"قزئتیمیزین مسلکی \" سرلؤوحه‌لی مقاله‌ده مطبوعاتین خالقین حیاتیندا، جمعیتین اینکیشافیندا اؤنمی قئید اولونوردو: \"باش مقاله‌ده گؤستریلیردی کی، غرب اؤلکه‌لرینده، حتّی اهالیسی 4-5 میلیون نفر اولان اؤلکه‌لرده 300-400 قزئت بوراخیلیر. مدنی میلّتلر قزئتی \"بشری ائحتیاجلارین ان ضروریلریندن\" ساییرلار. همین اؤلکه‌لرده اینسانلار قزئت اوخوماغی اؤیره‌نیبلر، چایسیز-چؤرکسیز دولانا بیلمه‌دیکلری کیمی، قزئتسیز ده کئچینه بیلمیرلر. مطبوعاتین جمعیتین اینکیشافیندا، خالقین معاریفلنمه‌سی و ترقّیسینده‌کی رولو باره‌ده بئله قییمتلندیریلیردی:\n\"اینسان اۆچون مونیس بیر یولداش، خئییرخاه بیر موعلّیم، نافیذ بیر مکتبدیر، هم ده ذیلّتده قالانلارا دوغرو یولو، هیدایت یولونو گؤستریر\".\n\"حیات\" قزئتی تکجه قافقازدا دئییل، ائلجه ده، وولقابویوندا، ایراندا و تورکیه‌ده ده یاییلیردی. علی بیگ حسین‌زاده \"حیات\" قزئتی و \"فیوضات\" درگیسی ایله آذربایجاندا میلّی مفکوره‌‌نین، تورکچولوک حرکاتی‌نین گئنیشلنمه‌سینده بؤیوک رول اوینامیشدیر. \"حیات\" قزئتی‌نین اساس مقصدی آذربایجانا، آذربایجان خالقینا و تورکچولوگه خیدمت ائتمک ایدی.\nعلی بیگ حسین زاده\nعلی بیگ حسین‌زاده‌نین عوموم‌تورک ادبی دیلی کونسئپسیاسی\n[دَییشدیر]\nنشری‌نین ایلک ساییندان سونرا \"حیات\" دیلی موذاکیره اوبیئکتینه چئوریلدی. قزئتینده دیل مسله‌لرینده علی بیگ حسین‌زاده‌نین سئچیمی فرقلی ایدی و بو یاناشما سیستئمی عوموم‌تورک ادبی دیل کونسئپسیاسینا اساسلانیردی. آذربایجاندا عوموم‌تورک ادبی دیل کونسئپسیاسینی اورتایا قویان، بو ایدئیانی پراکتیکی باخیمدان اؤز اثرلرینده ایشله‌دن و مودافیعه ائدن علی بیگ حسین‌زاده ایدی. تورک خالقلاری‌نین میلّی-معنوی بیرلیگینه نایل اولماق اۆچون علی بیگ حسین‌زاده عوموم‌تورک ادبی دیلی‌نین قایدالاری‌نین ایشله‌نیب حاضیرلانماسی و اورتا مکتبلرده، مطبوعاتدا ایشلنمه‌سینی واجیب حئساب ائدیردی. اورتاق تورک دیلی ایدئیاسی ایله باغلی پولئمیکا ییرمینجی عصرین اوّللرینده داها دا گوجلنمیشدی. علی بیگ حسین‌زاده‌یه گؤره، ادبی دیل میلّتین مؤوجود اولماسی و یاشاماسی اۆچون واجیب شرطلردن بیری ایدی. او، فیکرینی اساسلاندیراراق یازیردی:\n\" ادبی دیله مالیک اولمایان قؤوم موستقیل قؤوم صورتینده چوخ یازماز. ادبی دیلی اولمایان قؤوم یاشاماق و دونیا معیشتینی کئچمک اۆچون اؤزوندن مدنیتلی، ادبی دیلی اولان بیر قؤومون دیلینی ایتخاذ ائتمگه مجبوردور. \"\nاحمد بیگ آغا اوغلو\n\"حیات\"-ین یارادیجی هئیتی\n[دَییشدیر]\n\"حیات\" نشر اولوندوغو قیسا مودّتده آذربایجان ضیالیلارینی و ادبی-ایجتیماعی و سیاسی فیکیر تاریخینده اؤزونه‌مخصوص یئر توتان شخصیتلرینی اؤز اطرافیندا توپلادی. قزئتین 36 نفر دایمی یازار-مؤلیفی وار ایدی. علی بیگ حسین‌زاده، احمد بیگ آغا اوغلو، حسن بیگ زردابی، عباس صحت، محمد هادی، ه.س.آیازوو، اوزئییر حاجی‌بیگوو، عبدالرحیم بیگ حاقوئردی‌یئو ، میرزه علی اکبر صابیر، نریمان نریمانوو، م.حاجینسکی، م.ه.شیخ‌زاده، سلطان مجید غنی‌زاده، آخوند ابوتراب اوغلو قزئتین دایمی یازارلاریندان ایدی.\nم.ع.صابیرین مشهور \"موسلمان و ائرمنی وطنداشلاریمیزا\" شئعیری و \"بیر مجلیسده اون ایکی کیشی‌نین صؤحبتی\" ساتیراسی و باشقا اثرلری \"حیات\" قزئتینده چاپ اولونموشدور. صابیرین رئداکسیایا گؤندردیگی مکتوبوندا دئییلیردی کی، شاعیر بو شئعیری محمد حسن طاهرووون قزئتده چیخان مقاله‌سینده‌کی\"هر بیریمیز بو قزئته‌نی اوخویوب، ایستیقبالیمیز اۆچون ایش گؤرمه‌لی‌ییک\" شوعاریندان روحلاناراق یازمیشدیر. آذربایجان رومانتیک ادبیاتی‌نین بانیلریندن اولان محمد هادی ایلک مطبوع اثرلرینی \"حیات\"دا درج ائتدیرمیشدی. شاعیرین \"بیانی-حقیقت\" آدلی مقاله‌سی قزئتین 1905-جی ایل 24 اییول تاریخلی ساییندا چاپ اولونموشدو. 1906-جی ایلده کوردمیرده و سونرا هشترخاندا ایکن هادی بیر-بیری‌نین آردینجا \"حیات\"آ مقاله و شئعیرلر گؤندرمیشدی. بو یازیلاریندا شاعیر معاریف و مدنیتی تبلیغ ائدیر، \"علمی-ابدا\"‌نین اینکیشافیندان دانیشیر، آذربایجان ماحاللاری‌نین، اهالی‌نین مدنی ایقتیصادی وضعیتینی تصویر ائتمگه چالیشیردی. \"حیات\"دا چاپ اولونموش \"طلبه‌لیک خاطیراتیمدان\" (1906-جی ایل آپرئل) شاعیرین ترجومئیی-حالینی، خوصوصیله اوشاقلیق و گنجلیک ایللرینی اؤیرنمک مومکوندور. 1906- جی ایلدن اعتیباراً ایسه هادی \"فیوضات\" درگیسینده چالیشماغا باشلامیشدی. آذربایجان خالقی‌نین گؤرکملی ادیبی عبدالرحیم بیگ حاقوئردی‌یئو حئکایه‌لرینی \"حیات\"دا درج ائتدیرمیشدی. \"آیین شاهیدلیگی\" ،\"آتا و اوغول\" حئکایه‌لری موختلیف واختلاردا بو قزئتین صحیفه‌لرینده اوخوجولارا ارمغان ائدیلمیشدی.\nییرمینجی عصرین اوّللرینده آذربایجا‌نین مدنی حیاتیندا، ایجتیماعی-سیاسی، بدیعی-ائستئتیک فیکرین اینکیشافیندا شرفلی یئر توتموش اوزئییر حاجی‌بیگلی ده اؤز پوبلیسیستیک یازیلاری ایله \"حیات\"دا اوخوجولارلا تماس قوروب. 1905-جی ایلده باکی‌یا کؤچن اوزئییر بیگ حاجی‌بیگلی \"حیات\"-ین 17 سئنتیابر 1905-جی ایل تاریخلی ساییندا \"بیر خانیم افندی‌نین بیزلره حوسنی-توجهی\" باشلیقلی مقاله‌سی نشر اولونموشدور. بو مقاله اول پئتئربورقدا چیخان \" Novoya vremya \" ،سونرا ایسه باکیداکی روسجا نشر اولونان \"باکو\" قزئتینده ماقدا نئیمان آدلی ژورنالیستین ائرمنی-موسلمان دعواسینا حصر ائتدیگی یازییا جاواب ایدی. م.نئیمان یازیسیندا آذربایجانلیلار باره‌سینده بؤهتان یازمیشدی. مثلا، او گؤسترمیشدی کی، تئیمورلنگ اوردوسو نسلینی (یعنی آذربایجانلیلاری) شیمالی آمئریکا‌نین \"قیرمیزی دری\" وحشیلرینی مدنیلشدیرمک نامومکوندور... بو ییرتیجیلارین طبیعتی-جینسیتینه مدنیتین بیر تاثیری اولارمی؟\" حئیران‌ ائدیجی جهت بودور کی، اوزئییر بیگ هله 20 یاشی تامام اولمامیش م.نئیمان کیمی \"ژورنالیستلره\" کسکین و توتارلی جاواب وئرمیش، آذربایجان تورکلرینه آتیلان بو بؤهتانی بعضی میلّتلرین \"تورک-ایسلام\" بیرلیگیندن قورخاراق اورتایا آتدیقلارینی یازمیشدی.\nقئید ائدک کی، او.حاجی بیگلی \"حیات\" قزئتینده 3 آی ترجومه‌چی کیمی ایشله‌میش، سونرا فعالیتینی \"ایرشاد\" قزئتینده داوام ائتدیرمیشدی. ادبیات تاریخی‌نین تدقیقاتچیلاری طرفیندن \"آذربایجانا ان چوخ خیدمت ائدن پئدوقوق\" کیمی خاطیرلانان سلطان مجید غنی‌زاده ده واخت‌آشیری پوبلیسیست یازیلاری ایله \"حیات\"دا چیخیش ائدیردی. \"لوغتی-روسی تورکی\" ،\"روس دیلی‌نین دیلمانجی\" ،\"روس دیلی‌نین موعلّیمی\" ،\"الیفبایی-موتحریکی\" ،\"کیلیدی-ادبیات\" ،\"لوغتی-تورکی و روسی\" کیتابلاری‌نین مؤلیفی اولان غنی‌زاده اؤلکه‌‌نین معاریفچی زومره‌سی‌نین تا‌نینمیش سیماسی ایدی. ییرمینجی عصرین اوّللرینده س.م. غنی‌زاده‌نین درسلیک و لوغتینه طلبات او قدر قووّتلندی کی، گنج دیلشوناس عالیم بو کیتابلاری تکمیللشدیریب، یئنیدن چاپ ائتدیردی. \"حیات\" قزئتینده دیل موباحیثه‌لرینه قاتیلان س.م.غنی‌زاده بو مؤوضودا بیر نئچه مقاله یازمیشدی.\n\"حیات\"-ین 10 نویابر 1905-جی ایل تاریخلی ساییندا \"هانسی دیل ایله یازمالی\" مقاله‌سینده علی بیگ جسین‌زاده‌نین عوموم‌تورک دیل کونسئپسیاسینا قارشی چیخیر، فیکیرلرینی چوخ اینجه شکیلده اساسلاندیریردی و شیرواندا \"حیات\"ای اوخویوب باشا دوشمه‌ین شیکایتچی‌نین دیلی ایله یازیردی:\n\" آ کیشی، ائله دیل ایله یازیرلار کی، اوخویاندا آدامین دیشلری تؤکولور. آخی موحریرلر قانمالیدیر کی، بونو اؤز دیلیمیزله یازسینلار کی، خالق اوخویوب آنلاسین. \"\nس.م.غنی‌زاده اوخوجونون رأیی ایله صؤحبته موداخیله ائده‌رک مقاله‌نی اؤز دوشونجه‌لری اساسیندا تاماملاییر:\n\" آخیر اؤزونوز اینصاف و موروّت ائدینیز: کاسیبین بیریسی هزار زحمت ایله پارا قازانیب اؤزونون و عاییله‌سی‌نین بوغازیندان ایلده 6 روبل کس��ر کی، قزئته اوخویوب دونیا حادیثاتیندان معلومات جمع ائتسین. دؤرد صحیفه‌لیک سوفره‌نی آچیب قاباغینا قویور. یئمک چوخ، لاکین هئچ بیرینی هضم ائده بیلمیر. \"\n\"حیات\"-ین اساس یارادیجی سیمالاریندان بیری ده بؤیوک موتفکّیر، میلّی تئاتر و مطبوعاتیمیزین یارادیجیسی حسن بیگ زردابی ایدی. اونون بو قزئتده چوخسایلی یازیلاری درج اولونموشدو. مدنیت، معاریف، جمعیتین موختلیف ساحه‌لرین، طبیعت، طیببه و حئیوانلار عالمی باره‌سینده زردابی خئیلی سایدا پوبلیسیستیک مقاله نشر ائتدیرمیشدی. \"حیات\"-ین 8 دئکابر 1905-جی ایل تاریخلی نؤمره‌سینده درج اولونان \"جمعیتی خئیریه بیناسی\" مقاله‌سینده ح.زردابی خئیریه جمعیتینی تأسیس ائتمکله خالقین ریفاهینی یوکسلتمگی، اونون ایقتیصادی-مدنی حیاتینی یاخشیلاشدیرماغی و بو یوللا مکتبلرین سایی‌نین آرتیریلماسی‌نین مومکونلوگونو دوشونوردو. بؤیوک پوبلیسیست مقاله‌سینده وضعیتین موقاییسه‌لی تحلیلینی وئره‌رک یازیردی:\n\" بیزیم باکی شهرینده هر ایلده مرثیه خانالار اۆچون نئچه مین مانات پول ییغیلیر و یا فاغیر فوقرا آدینا اوندان دا آرتیق خرج اولور. آما اونلاردان میلّته هئچ بیر خئییر یوخدور. حتّی ضرری ده وار. چونکی بو سببله ایل‌به‌ایل مرثیه خانالارین و غئیری-دیلنچیلرین قدری ده آرتیر. \"\nمؤلیف گؤستریردی کی، مرثیه خانالارا ییغیلان همین وسایته مکتبلر آچیلسا، پئشه-صنعت اوجاقلاری یارادیلسا، خئیریه جمعیتلری دوزلدیلسه، خالقا چوخ خئییری ده‌یه بیلر. سؤزوگئدن مقاله‌ده ح.زردابی \"زامانی کئچمیش، دؤورله اویغونلاشمایان قدیم عادتلری دییشدیریب، زمانه‌یه مووافیق ایش گؤرمک\" طلبینی ایره‌لی سوروردو. \"حالوا دئمکله آغیز شیرین اولماز\" آتالار میثالینی چکیب ضیالیلاری حرکته کئچمگه، خالقی معاریفلندیرمگه سسله‌ییردی. ح.زردابی مدنی ترقّی یولوندا بوتون واسیطه‌لردن سؤز آچاراق میلّی تئاترین خالقا وئره‌جگی ایمکانلاردان بحث ائدن \"باکیدا موسلمان تئاتری‌نین بیناسی\" مقاله‌سینی \"حیات\"-ین 13 دئکابر 1905-جی ایل ساییندا درج ائتمیشدی. 1873-جو ایلده ح.زردابی باکی رئال گیمنازییاسی‌نین شاگیردلریندن ن.وزیرووون، ع.آدی‌گؤزلووون و دیگر طلبه‌لرین یاخیندان ایشتیراکی ایله آذربایجان میلّی تئاتری‌نین اساسینی قویموش، خالقی مدنیت، معاریفه جلب ائتمگه سعی ائتمیشدی. مؤلیف اؤز مقاله‌سینده او دؤوردن خئیلی واخت کئچمه‌سینه باخمایاراق، خالقین بو مدنیت اوجاغینا اعتیناسیز یاناشماسینی اورک آغریسی ایله قارشیلایاراق یازیردی:\n\" نئچه ایل بئله تئاتر چیخاردیق ایسه ده باکی موسلمانلارینا تئاترا گئتمگی اؤیره‌ده بیلمه‌دیک. چونکی او واختدا اونلار گون باتاندان سونرا ائودن چؤله چیخماغی گوناه ساییرلار.\"\n\"اکینچی\" قزئتی‌نین یارانماسینا دیقّت چکن ح.زردابی \"حیات\"-ین 28 دئکابر 1905-جی ایل و 3 یانوار 1906-جی ایل تاریخلی ساییندا، \"روسیهده اوّلینجی تورک قزئته‌سی\" مقاله‌سینی درج ائتدیرمیشدی. مطبوع سؤزون ایمکانلارینی خالقین معاریفلنمه‌سینده، دیرچه‌لیشینده اساس فاکتورلاردان بیری حساب ائدن بؤیوک موتفکّیر یازیردی:\n\" بیر بولاغین سویونون آلتینا نه قدر بؤیوک داش قویسان، بیر نئچه ایلدن سونرا او سو تؤکولمکدن او داش مورور ایله اریییب دئشیلیر، هابئله سؤز ده بئیینلره اثر ائدر، \"سونرا دوشمنین دوشمنلیگی، دوستون دوستلوغو و دوست گؤسترن یولون دوغرو اولماسی آشکار اولار. \"\n\"حیات\"داکی کسکین یازیلاریندا ح.زردابی دؤولت قوللوقچولاری‌نین روشوت آلماسینا، پول گوجونه اونلارین حاقی‌نین تاپدانماسینا، عدالتلی دئییل، عدالتسیزلیگی مودافیعه ائتمه‌لرینه اعتیراض ائدیر، خالقی بو عئیبجر اوصوللارا قارشی موقاویمته سسله‌ییردی. \"کند میرزه‌لریندن خیلاص اولمالی‌ییق\" مقاله‌سینده مؤلیف ایالتلرده اؤزباشینالیقدان، قانونسوز عمللردن یازیردی: \"بیزیم کند اهلی هئچ آغ گون گؤرمه‌ییب. اونو همیشه سؤیوب-دؤیوبلر، اوندان روشوت آلیبلار. بئله پروریش تاپان آدامی هئچ ایناندیرماق اولماز کی، دونیادا تمیز آدام اولا\". روشوت وئرمگه اونلار عادت ائدیرلر و روشوت آلانی دا چوخ یاخشی آدام حساب ائدیرلر. مقاله‌‌نین چاپیندان بیر عصردن چوخ کئچمه‌سینه باخمایاراق سانکی بو سیتات موعاصیر آذربایجان ژورنالیستیکاسی‌نین هانسیسا بیر نومونه‌سیندن گؤتورولوب و بو پروبلئم ایندی جمعیتی ان چوخ دوشوندورن مسله‌دیر. \"حیات\" قزئتی‌نین 4 و 11 یانوار 1906-جی ایل تاریخلی سایلاریندا درج اولونان \"زیندگانلیق دعواسی و یاخود دیریلیک موباریزه‌سی\" و \"ایتّیحادی-لیسان\" سرلؤوحه‌لی مقاله‌لرینده معاریفچی دئموکرات جبهه‌سی‌نین کوماندانی اولان حسن بیگ حقیقی وطنپرورلیگی، اصیل اینسانیتی خالقی غفلت یوخوسوندان اویاتماقدا گؤرور و خالقا اوز توتوب دئییردی: \"اوخویون، عئلم تحصیل ائدین\". او، \" ایتّیحادی-لیسان\" مقاله‌سینده عئلمسیز جمعیتی قارانلیق اوتاغا بنزه‌دیردی:\n\" عئلم تحصیل ائتمگه باشلایان طایفا قارانلیق اوتاغین قاپیسینی آچیب چؤله چیخان کیمیدیر کی، بو زامان گونون ایشیغی اونون گؤزلرینی نورلاندیرماقدان باشقا، اوتاغین دا ایچینه داخیل اولوب، اورادا اولان شئیلری آرتیق ایشیقلاندیریب بیر غئیری-صورته سالیر. \"\nطیب، طبیعت، صحیّه قایدا-قانونلاردان بحث ائدن پوبلیسیستیک یازیلاردا حسن بیگ زردابی اینسانلارا خاریجی عالم باره‌سینده تصوورلر فورمالاشدیرماغا، حادیثه و پروسئسلرین سببینی دوغرو آنلاماغا کؤمک ائدن معاریفچی مؤوقئع نوماییش ائتدیریردی. گؤرکملی ایجتیماعی-سیاسی خادیم، یازیچی-دراماتورق، پوبلیسیست نریمان نریمانوو دا \"حیات\"-ین مطبوع ایمکانلاریندان یارارلانمیش، موختلیف سپکیلی یازیلارینی درج ائتدیرمیشدی. ن.نریمانوو دؤورون طلبلرینه اویغون اولاراق فئلیئتون ژانریندا قلمه آلدیغی 50-دن چوخ یازینی \"حیات\"-ین صحیفه‌لرینده چاپ ائتدیره‌رک اوخوجولارا چاتدیرمیشدی. ن.نریمانووون \"حیات\"داکی پوبلیسیست یازیلاریندا اساساً 1905-جی ایل اینقیلابی، اونون آذربایجانا تاثیری، خالقین میلّی اویانیشی پروسئسلری اؤز عکسینی تاپمیشدیر. پوبلیسیستیکاسیندا اؤز فیکیر و دوشونجه‌لرینی داها آسان یوللا خالقا چاتدیرماق اۆچون ن.نریمانوو موختلیف ادبی-بدیعی واسیطه‌لردن اوستالیقلا ایستیفاده ائدیردی. شیفاهی خالق ادبیاتیندان، کلاسیک آذربایجان یازیچیلاری‌نین و غرب موتفکّیرلری‌نین اثرلریندن نومونه‌لر گتیره‌رک فئلیئتونلارینی، مقاله‌لرینی ماراقلی و اوخوناقلی شکله سالیردی. آنا دیلی مسله‌سینه اؤنم وئرن پوبلیسیست بو مؤوضویا \"حیات\"دا درج ائتدیردیگی یازیلاردا دوغما دیلین اینجه‌لیکلرینه توخونور، همچینن آذربایجانی آزاد و فیراوان گؤرمک ایسته‌ییردی. وطن، آنا دیلی، اینسان آنلاییشلارینا سوسیال مضموندان فرقلی بدیعی یا��اشما طرزی اورتایا قویان نریمانوو \"حیات\"-ین 30 اییول 1906-جی ایل تاریخلی ساییندا یازیردی:\n\" وطن اینسا‌نین ائویدیر. نئجه کی، ائوینده هر بیر شئیه ایختیارین وار، نئجه کی، ائوین بدبختلیگی سنی غم دونیاسینا موبتلا ائدیر، خوشبختلیگی شاد ائدیر، ائله ده اؤزون اۆچون وطن بیلدیگین مملکتده ایختیارین گرکدیر اولا، اونون بدبختلیگی گرک اورگینی داغلایا، خوشبختلیگی سنی شاد-خورّم ائده. \"\nن.نریمانوولا یاناشی، \"حیات\"دا \"درویش\" ایمضاسی ایله فئلیئتونلار چاپ ائتدیرن نجف بیگ وزیروو دا چالیشیردی. او، قزئتده \"بالاجا موتفرّیقه\" باشلیغی آلتیندا \"درویش\" ایمضاسی ایله 50-دن چوخ فئلیئتون چاپ ائتدیرمیشدی. ن.وزیروو چاپ ائتدیردیگی ادبی-بدیعی اثرلرده جهالتین و ایسلام فاناتیزمی‌نین، مؤوهوماتین تؤرتدیگی نتیجه‌لری تنقید ائدیردی. \"حیات\"-ین 21 اییون 1905-جی ایل تاریخلی ساییندا درج ائتدیردیگی فئلیئتوندا مؤلیف یازیردی:\n\" عؤمرومده هر نه شیکایتیم وارسا، هامیسی او منی تنگه‌نفس ائدن جهالتدیر. خودایا، نه واخت او ظولمتدن خیلاص اولاجاغیق؟ \"\nقایناق\n[دَییشدیر]\nقولی‌یئو عاکف عبدالعظیم اوغلو. آذربایجان مطبوعات تاریخی (1875-1920). باکی، \"عئلم و تحصیل\" ، 2009 — 296 ص\nب\nدان\nدییش\nآذربایجان مطبوعاتی\nتزار دؤنمینده\nملانصرالدین • آذربایجان • بهلول • آری • بابای امیر • دیریلیک • طوطی • کل نیت • زنبور • لک‌لک • مزه‌لی • میرات • دبستان • شرق روس • Bakinskiy Raboçiy • اکینچی • فیوضات • حیات • ایقبال • یئنی ایقبال • ایرشاد • کاسپی • کشکول • معلومات • مکتب • موسولمانسکی ایزوستیا • مشعل • ناش قولوس • Neftyanoye delo • رهبر • تیفلیس اخباری • تزه حیات • شلاله • یئنی فیوضات • ضیا • ترقی • ایشیق • هومّت • یولداش •\nآذربایجان خالق جومهوریتی دؤنمینده\nآل بایراق • آذربایجان • گنجلر یوردو • Xalq qəzeti • ایستیقلال توپلوسو • Molot • اوراق نفیسه • شئیپور • تارتان-پارتان •\nشوروی دؤنمینده\nآزادلیق • Azərbaycan dili və ədəbiyyatı tədrisi • Azərbaycan qadını • Azərbaycan məktəbi • Bauer und Arbeiter • Damğa • Ədəbiyyat cəbhəsində • عقرب • Xəzər • İpəkçi • İqtisadi xəbərlər • İqtisadiyyat və həyat • İstiqlal • کیرپی • Gənclik • Göyərçin • Lenins Weg • Məktəbəqədər və ibtidai təhsil • Molodyoj Azerbaydjana • Qanunçuluq • Qızıl Gəncə • Qızıl Şəfəq • Qızıl tələbə • Qobustan • Şəki • Şərq qapısı • Ulduz • Vışka • یئنی فیکیر • Yeni kənd • Yeni məktəb • Yeni Müsavat یئنی یول\nکؤچمه دؤنمینده\nآذری تورک • قافقاز •\nقورتولوش • موجاهید • اودلو یورد • یئنی قافقازیا\nایستیقلالدان سونرا\n525-ci qəzet • Abituryent • Ailə və sağlamlıq • Alatoran • Alma • Aşpaz • ATV maqazin • Avropa • Avtoritet • Aydınlıq (qəzet) • Ayna • Aysel • Azerbaijan International • AzerNews • Azərbaycan Arxeologiyası • Azərbaycanın vergi jurnalı • Bakı təhsili • Bakı Xəbər • Baku • Birlik • Bizim Əsr • Bizim Xəbər • Bizim Yol • Bu gün • Çağ • Çeşmə • Dədə Qorqud • Doqquz İqlim • Dövlət və Din • Dövran • Dünya Ədəbiyyatı • Düşünən İnsan • El • Elman • Ekspress • Exo • Ədalət • Ədalət və Həqiqət • Ədəbiyyat qəzeti • Film Fiction • Futbol+ • Göyqurşağı • Göyərçin • Gün Səhər • Günay • Gündəlik Azərbaycan • Hesabat • Hürriyyət • Xalq Cəbhəsi • Xəzan • İki sahil • İncəsənət və mədəniyyət problemləri • İnformasiya Cəmiyyəti Problemləri • İnterpark • İstiot • Komanda • Laçın yurdu • Literaturnıy Azerbaydjan • Meydan+ • Mərkəz • Məzəli • Milli Zəka • Monitor • Müxalifət • Müsavat • Mütərcim • Nargis • National Geographic Azerbaijan • Nedelya • Olaylar • Ozan dünyası • Palitra • Panorama • Qərbin qərbi • Qoroskop • Region Plus • Respublika • Reytinq �� Rəsmi Bakı • Səhər • Səs • Soy • Şəkinin səsi • Şərq • Şərq fəlsəfəsi problemləri • Teleskop • Təzadlar • Tumurcuq • Ulduz • Ulus • Urbanizm • Üç nöqtə • Visions of Azerbaijan • Yada düşdü • Yazı • Yeni Azərbaycan • Yeni yüzil • Yol • Yuva • Zaman Azərbaycan • Zerkalo • Zəka\n«https:\/\/azb.wikipedia.org\/w\/index.php?title=حیات_(قزئت)&oldid=1563386»-دن آلینمیش‌دیر\nبؤلمه‌لر:\nدرگیلر\nدرگی\nقزئتلر\nبۇ صفحه‌‌ سوْن دفعه ‏۲۸ آقوست ۲۰۲۴، ‏۱۶:۴۹ تاریخینده دَییشدیریلمیشدیر.\nیازی Creative Commons Attribution-ShareAlike License 4.0 آلتیندا مووجوددور؛ آرتیق شرطلر آرتیریلا بیلر. بو سایتی ایشلتمکله سیز ایشلتمه شرطلری و گیزلیلیک سیاستی ایله راضیلشیرسینیز. ویکی‌پدیا® منفعت‌سیز تشکیلاتی اولان ویکی‌مدیا فوندونون قئید آلینمیش تیجارت علامتیدیر.","num_words":4720,"character_repetition_ratio":0.046,"word_repetition_ratio":0.001,"special_characters_ratio":0.217,"stopwords_ratio":0.003,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":104898.1,"cluster_detection":-1}
+{"text":"تنگری‌چیلیک و يا گؤی تانری دینی — تۆرک و مغوللارین ایندیکی اینانج سیستمیندن اؤنجه‌کی دینیدیر. تانریيا عبادت ائتمکله ياناشی آنیمیزم، شامانیزم و توْتئمیزم بۇ اینانجین اساس خطتینی تشکیل ائدیر. تئنقری سؤزو تانری سؤزونون قدیم تۆرک دیلینده‌کی دئيیلیش شکلیدیر. اوْرخوْن عابده‌لرینده ایلک اوْخونان سؤزدور و يازیلیشی \"\" \"\" شکلینده‌دیر.\nبۇ اینانجا گؤره گؤيون اۇلو رۇحو تانریدیر. اینسانلار اؤزلرینی گؤی آتا تانری، توْرپاق آنا اؤتوکئن و اینسانلاری قوْرويان آتالاری‌نین رۇحلاری آراسیندا گۆونده حیس ائدیب، اوْنلارا و دیگر طبیعت رۇحلارینا دۇعا ائدردیلر. بؤيوک داغلارین، آغاجلارین و بعضی گؤللرین گۆجلو رۇحلاری اؤزونده ساخلادیغینا اینانیلاراق دۇعالار بضا بۇ جیسملره ائدیلسه‌ده، اوْنلار تانری اوْلاراق قبول ائدیلمیردی. ساده‌جه اوْنون يئرده‌کی وارلیغی‌نین گؤستریجیسی ایدی. گؤيون و يئرآلتی‌نین يئددی قاتی اوْلدوغونا و هر قاتدا موختلیف رۇحلارین مؤوجود اوْلدوغونا اینانیلیردی. اینسانلار طبیعته، رۇحلارا و دیگر اینسانلارا حؤرمت بسله‌يیب معين قانونلارا رعايت ائده‌رک دۆنيالارینی طرازلیقدا ساخلامالاری ایله فردی گۆجلری‌نین اؤزونون زیروه‌سینه چاتیب خاریجه عکس اوْلوندوغونا اینانیردیلار. اگر بۇ طرازلیق پیس رۇحلارین هۆجومو و يا بیر فلاکت سببیندن پوْزولاردیسا بیر شامانین کؤمگی يا دا تانریيا وئریلن قۇربان ایله يئنیدن نیظاملانیردی.\nبۇ اینانجین قالیقلارینا مغوللاردا و هله‌ده طبیعته باغلی، کؤچری حیات طرزی ياشايان بعضی تۆرک خالقلاریندا راست گلمک مۆمکوندور. تئنقریچیلیکدن باشقا دینلره کئچمیش اوْلان خالقلاردا بۇ اینانج ایسلام، خریستیانلیق، یهودیت و تائوئیسمله بیرلیکده عمومی مدنیتین ترکیب حیصه‌‌سی کیمی وارلیغینی هله‌ده داوام ائتدیرمکده، خالق اینانجیندا قوْرونوب ساخلانماقدادیر. دیلک تۇتوب آغاجا پارچا باغلاماق، يوْلا چێخانین آرخاسیندان سۇ آتماق کیمی عادتلر، \"اۇتاندیغیمدان يئرین يئددی قات دیبینه گیردیم\" کیمی ایفاده‌لر بۇنا مثال اوْلاراق گؤستریله بیلر. اؤلن بیری‌نین خاطیره‌سینه کئچیریلن ياس مراسیملری (هفته، قێرخی، اللی ایکیسی، ایلی) شامانیزم دؤوروندن تئنقریچیلیيه، اوْرادان دا چاغداش حیاتیمیزا قدر داوام ائدن بیر عادتدیر. عمومی ياناشدیقدا يئنی دینلری‌نین هانسی اوْلماسیندان آسیلی اوْلماياراق بۆتون تۆرک و مغول خالقلاریندا تئنقریچیلیگین ایز��رینه راست گلمک مۆمکوندور.\nایچینده‌کیلر\n۱ اسکی تۆرک اینانجی‌نین آدی شامانیزم دئییل، تئنگری‌چیلیک‌دیر.\n۲ تاریخی\n۲.۱ گؤی تۆرکلر\n۲.۲ مغوللار\n۲.۲.۱ آرقون خانین فرانسه کرالینا مکتوبوندا تئنقریچیلیک (1289)\n۲.۲.۲ آرقون خانین روْم پاپاسی دؤرد نیکوْلاسا مکتوبوندا تئنقریچیلیک (1290)\n۲.۳ اۇروپادا تئنقریچیلیک\n۲.۴ آیری تۆرک خالقلاریندا\n۳ گؤيده‌کی مقدس جیسملر\n۴ اۆچ - دۆنيا کوْسموْلوْژياسی\n۴.۱ يئرآلتی عالمی (يئرلیک)\n۴.۲ گؤی عالمی\n۴.۳ تئنقریچی‌نین دۆنيايا ياناشماسی\n۵ اینسانلارین اۆچ رۇحو\n۵.۱ رۇح نوْعلاری\n۵.۲ رۇح آدلاری\n۵.۳ قۇت، تانریقوت و ایدوک\n۶ تانری‌نین يانینداکی دیگر مقدس وارلیقلار\n۶.۱ ان مشهور مقدس وارلیقلار\n۶.۲ سیبیر تۆرکلرینده\n۶.۳ طبیعت رۇحلاری\n۶.۴ آلتايلارین بعضی گۆجلو طبیعت رۇحلاری\n۷ مقدس داغلار، گؤللر و آغاجلار\n۷.۱ بعضی مقدس داغلار و گؤللر\n۸ عهد و قۇربان عادتلری\n۹ قدیم تۆرکلرده جنازه مراسیملری\n۱۰ تئنقریچیلیکده دین خادیملری: شامان و باخشی\n۱۰.۱ شامانلارین اوْدلا تمیزلنمه‌سی\n۱۰.۲ شامانلارین طبیعته وئردیکلری اؤنم\n۱۰.۳ شامانلارین مئتوْدلاری\n۱۱ کۆلک تايی و بۇيانهیشیق\n۱۲ علم\n۱۲.۱ تک تئنقری آنلايیشی\n۱۳ چاغداش دؤورده تئنقریچیلیک\n۱۴ تئنقریچیلیک سؤزونون موختلیف فوْرمالاری\n۱۵ چاغداش دؤورده مؤوجود اوْلان تنگری‌چیلیک عادتلری\n۱۶ کیتابلار\n۱۷ قایناقلار\n۱۸ خاریجی کئچیدلر\n۱۹ گؤرونتولر\nاسکی تۆرک اینانجی‌نین آدی شامانیزم دئییل، تئنگری‌چیلیک‌دیر.\nدَییشدیر\nاسکی تۆرکلرین و مغوللارین بۇگون تئنگری‌چی‌لیک آدی ایله بیلینن اینانجی، قیسا زامان اؤنجه‌سینه قدر تۆرک شامانیزمی دئیه آدلاندیریلیردی. آمّا شامانیزم تئرمینی آرتیق تکجه سیبری‌ده‌کی اینانج سیستئمی اۆچون دئییل، بۆتون دۆنیاداکی ابتدایی اینانجلار اۆچون ایستیفاده ائدیل‌دیگینه گؤره 1990 ایللریندن بری تۆرکلرین و مغوللارین عنعنوی اینانجی اۆچون غرب آراشدیرماچیلاری آراسیندا تئنگریزم آدی گئتدیکجه یایقینلاشماقدادیر.\nجولی استوارت \"مغول شامانیزمی\" آدلی مقاله‌سینده بۇنلاری آچیقلامیشدیر:\nغربلی علم آداملاری بو اینانج اۆچون گئتدیکجه چوْخ سیخ اوْلاراق تئنگریزم آدینی ایستیفاده ائدیرلر. بو آد بۇ اینانج اۆچون چوْخ داها اۇیغوندور، چۆنکو بۇ اینانج تماماً تئنگرینین اطرافینا اینشا ائدیلمیشدیر و اینسانلارین گۆنلوک عیبادتلری اۆچون بیر شامان(قام)ا احتیاجلاری یوْخدور.\nتاریخی\nدَییشدیر\nتانری کۇلتونون ان قدیم تاپینتیلارینا 3000 ایللیک چین منبع‌لرینده هیونگ-نۇ و تۇئکوئلر حاقیندا يازیلمیش يازیلاردا راست گلمک مۆمکوندور.\nهۇن حؤکمدارلاری‌نین سوْيلاری‌نین تانری طرفیندن مقدسلشدیریلدیگینه اینانیلیردی. داستانلاردا تانری‌نین يوْللادیغی بیر دیشی يا دا ائرکک قۇردون تانریسال قانی‌نین جۆتلشمه يوْلو ایله حؤکمدارلارین سوْيونا قاریشمیش اوْلدوغونا اوْلان اینانج موختلیف يوْللارلا بیلدیریلیر. بۇ افسانه‌لردن ان قدیمی و گئنیش يايیلانی مقدس دیشی قۇرد آشینا حاقینداکی افسانه‌لرین فرقلی فوْرمالاریدیر. بیر چوْخ قدیم تۆرک توْپلوموندا، گؤی تورکلرده و اوْرتا عصرلره قدر مؤوجود اوْلموش تۆرک دؤولتلرینده اؤز سوْيلاری‌نین مقدس آشینا سوْيونا قدر گئدیب چێخدیغینی وۇرغولايان و بۇ سببدن خالقی طرفیندن ياشايان بیر ياری تانری اوْلاراق قبول اوْلونان تۆرک حؤکمدارلارینا راست گلمک مۆمکوندور. بۇ حؤکمدارلار تانرینی يئر اۆزونده تمثیل ائدن اؤولادلاری اوْلاراق قبول اوْلونوردو. تانری‌نین بۇ حؤکمدارلارا وئرمیش اوْلدوغونا اینانیلان قۆدرتلی حؤکمدار رۇحلاری سببیندن آدلارینا تانریقوت و يا قۇتلوق کیمی علاوه‌‌لر ائدیلمیشدیر.\nگؤی تۆرکلر\nدَییشدیر\nاوْرتا آسیادا تاپیلان قدیم تۆرک يازیلی عابده‌لریندن بیری\nگؤی تۆرکلر تۆرک توْپلوملاری آراسیندا اینانجلاری، مدنیتلری و سیاستلری حاقیندا ديَرلی بیلگیلرین مؤوجود اوْلدوغو گئنیش میقياسلی يازیلی عابده‌لر يارادان ایلک تۆرک خالقئیدیر. اوْرخوْن عابده‌لرینده بیلگه خاقان قدیم تۆرک اینانجینی آشاغیداکی جمله‌‌ ایله ایفاده ائتمیشدیر:\nاۆزه گؤک تنری آسرا یاغیز یئر قیلینتیقدا، ائکین آرا کیشی اوْغلی قیلینمیش.\nاۆستده ماوی گؤی، آشاغیدا ياغیز يئر ياراناندا، ایکیسی‌نین آراسیندا اینسان اؤولادی يارانمیشدیر.\nاوْرخوْن عابده‌لرینده گؤی تۆرک حؤکمدارلاری‌نین تیتوللاری ایله تانری‌نین باغلیلیغینا دقت چکیلیر:\nتانری تاگ تانری ياراتمیش تۆرک بیلگه کاغان.\nگؤی تۆرک خاقانلیغیندا تئنقریچیلیک موْنوْتئیست بیر دین کیمی مؤوجود اوْلموشدور و باشقا اینانجلاری‌دا اؤزونده عکس ائتدیرن بۇ مدنیتده ان اؤنملی روْلو اوْينامیش، حتی بۇ دؤورده ان پارلاق دؤورلریندن بیرینی ياشامیشدیر. گؤی تورک حؤکمدارلاری خالقی طرفیندن تانری‌نین سئچدیگی ائلچی اوْلاراق قبول اوْلونوردو. دؤرد ائله بؤلونموش دؤولتین بۇ ائللری‌نین ایداره‌سینی حیاتا کئچیرن ائل‌خانلاردا خالق طرفیندن مقدسلشدیریلیردی. اؤلن بیر خان و يا خاقانین اؤز مقدس وارلیغینی داوام ائتدیردیگینه اینانیلمیش و خالقینا دستک اوْلماسینا داوام ائتمه‌سی اۆچون هر ایل اؤلوم گۆنونده اوْنون شرفینه قۇربان کسیلمیشدیر.\nبۇندان باشقا گؤی تۆرکلرده شرقی هۇنلاردان میراث قالمیش چین تأثیرلرینه‌ده راست گلمک مۆمکوندور. شرقی هۇن ایمپئرياسی داغیلدیقدان سوْنرا سوْن حؤکمدارلارین بیر-بیرینه دۆشمن اوْلماسینا شرایط يارادیلمیش، جنوبدا قالان هۇنلار هان چینلیلری‌نین مدنیتیندن تأثیرلنمیشدیلر. احتیمال اوْلونور کی، بۇ دؤورده و داها سوْنرالار تابغاجلار کیمی بیر سێرا تۆرک توْپلوملاری چینلیلرین آراسیندا آسسیمیلياسیيا اوْلموشدور. بیلگه خاقان آتالاری‌نین ائتدیگی بۇ سهولردن يازیلی عابده‌لرده بحث ائتمیش، خالقینی چینلیلردن گله بیله‌جک تهلوکه‌‌لره قارشی خبردار ائتمیشدیر. بۇنا باخماياراق 12 حئیوانلی چین تقویمی و گؤيون ایستیقامتلرینی حئیوان آدلاری ایله آدلاندیرماق کیمی تأثیرلر قالمیشدیر. گؤی تۆرک خاقانلیغی‌نین بؤلوندويو دؤرد ائل گؤيون حئیوان آدلاری ایله آدلاندیریلماسی سببیندن قارتال ائلی، دوْنوز ائلی، پلنگ ائلی و ایت ائلی اوْلاراق آدلاندیریلمیشدیر.\nيازیلی عابده‌لرده اوْلان بیر جۆمله‌‌نین تئنقریچیلیک اینانجیندا قيامت گۆنونه ایشاره ائتدیگی قبول اوْلونموشدور:\nاۆزئ تئنگری باسماسار، آسرا يیر تئلینمئسئر، تۆرک بۇدون ایلینگین تؤرونگون کیم آرتاتی اۇداچی ائرتی؟\nاۆستدن گؤی چؤکمَسه، آلتدان يئر دلینمسه، تۆرک خالقی، سنین ائلینی، تؤره‌نی کیم پوْزا بیلر؟\nبئله‌لیکله گؤی تۆرکلرده دۆنيانین سوْنو کیمی گؤيون چؤکمه‌سی‌نین، يئرین دلینمه‌سی‌نین باش وئره‌جه‌يینه اینانجین اوْلدوغونو دئمک مۆم��وندور.\nعابده‌لردن بیرینده بۇدیزمین تۆرکلرین آراسیندا يايیلماماسی اۆچون خبردارئدیجی بیر متن مؤوجوددور. متنده بؤيوک خاقانین قارداشی بۇدیزمین تۆرکلری تنبل، وئجسیز، پاسسیو ائتدیگی و بۇنون قارشیسی‌نین آلینمالی اوْلدوغونو بیلدیرمیشدیر.\nتئنقریچیلیگین دیگر اینانجلارا قارشی آنلايیشلی و توْلئرانت اوْلدوغونون ثبوتلارینی تاپماق مۆمکوندور. بۇنا مثال اوْلاراق قارا دنیزین شیمالیندا آپاریلان قازینتیلاردا تانریچی اوْلدوقلاری معلوم اوْلان بۇلقارلارین آراسیندا یهودیت، خریستیانلیق و بۇدیزمه ده اینانانلارین اوْلدوغونا دایر دلیللر تاپیلمیشدیر.\nمغوللار\nدَییشدیر\nمغوللار و بیر سێرا تۆرک بوْيلاری‌نین اؤندری اوْلان چنگیز خانین دا دیگر اینانجلارا قارشی دۆشمن مۆناسیبتی يوْخدو. مۇحاریبه‌‌ اوْلمايان واختلاردا، حتی بضا مۇحاریبه‌‌دن سوْنرا بۇدیست موْناسترلاریندا دینجه‌لیر، مئدیتاسيا و اوْروج تۇتماقلا رۇحونو تمیزله‌يیردی. تانریچی توْپلوملاری بیرلشدیریب تاریخین بیتیشیک توْرپاقلاردا يئرلشن ان بؤيوک دؤولتینی قۇرموش چنگیز خان چێخیشلارینا \"سوْنسوز گؤي تانری‌نین دیلَيی ایله ...\" سؤزلریندن ایستیفاده ائده‌رک باشلايیردی. چنگیز خانین دؤورونده تئنقریچیلیک هۇنلار و گؤی تۆرکلردن سوْنرا تکرار و سوْن دفعه‌‌ بؤيوک بیر مشهورلوق قازانمیشدیر.\nقۇبلای خان چینی فتح ائتدیکدن سوْنرا اوْراداکی گئنیش يايیلمیش دینلرله ده ماراقلانماغا باشلامیشدیر. بۇنا مثال اوْلاراق تئنقریچیلیکله تانیشلیغی اوْلان چینلیلره عاید \"تک بیر گؤی\" فلسفه‌سی تیئن مینی تقلید ائتمیشدیر. خۆصوصیله بۇددیست اوْلان اۇيغور راهیبلری‌نین بیلگیلرینه و تدریس اۆصوللارینا حئیران قالمیش و اوْنلاردان بیر هئيتی بۇددانین فلسفه‌سینی مغوللارین آراسیندا دا يايماق و يئنی بیر بۇددیست معبدی اینشا ائتمک وظیفه‌‌سی ایله قاراقوْروما گؤندرمیشدیر. بۇ راهیبلر تکجه بۇگونه قدر مغولیستاندا مؤوجود اوْلان لامایزمی يوْخ، هم ده اۇيغورلارین اؤز دیللرینه اۇيغونلاشدیردیقلاری الیفبانی دا اؤزلری ایله آپارمیشدیلار.\nبۇددیزمه باخماياراق تئنقریچیلیک مغولیستانداکی گۆجونو داوام ائتدیرمیش، بۇددیزم تئنقریچیلیکله قاریشمیشدیر. بۇگونکو مغوللارین بۇددیزم اینانجی کیچیک بیر بۇدا هئیکلینی، بوْيلاری‌نین اوْنقوْنو و اۇلو آتالاری چنگیز خانین رسمی ایله بیرلیکده چادیرین مقدس شیمال کۆنجونده يئرلشدیرمکدن عبارتدیر.\nآرقون خانین فرانسه کرالینا مکتوبوندا تئنقریچیلیک (1289)\nدَییشدیر\nآرقون خانین فرانسه کرالینا مکتوبو.\nآرقون خان تانری‌نین ایمپئریيانین لئگیتیملیگی و حربی اۇغورلارلا باغلیلیغینی دیله گتیردی. حاکمیت (سۇو) تانری طرفیندن سئچیلمیش اینسانا وئریلمیش الهی لطف و سرانجامدیر کی، تانری بۇ شخصین واسطه‌‌سی ایله دۆنيادا قايدا-قانونا نظارت ائدیر، باشقا سؤزله، بۇ بؤيوک خانین شخصینده تانری‌نین تجسم‌ودور. قئيد اوْلونمالیدیر کی، مقدس آد اوْلان “تئنقری” و يا “مؤنکئ تئنقری” (ابدی گؤی) همیشه جمله‌‌نین اولینده ایشله‌نیر، حتی اؤنجه‌کی جۆمله‌‌ ناتامام گؤرونسه بئله، جۆمله‌‌ده‌کی مقدس آد يئنی جۆمله‌‌نین اولینه کئچیریلیر. گئنیشله‌دیلمیش بؤلمه‌نین اوْرتاسیندا مقدس “تئنقریگین کۆچین” دیگر جۆمله‌‌لردن آرالی قالماقلا “خاقانو سۇو” (اعلیحضرت خان) ایفاده��سیندن اؤنجه مقدس پاوزا يارادیر:\nابدی تانری‌نین گۆجوندن آلتدا. اعلیحضرت خاندان (قۇبیلای خان) آلتدا. آرقون، سؤزوموز. ایرئد فارانسا (فرانسه کرالینا). کئچن ایل نۇماينده‌‌ هئيتینیزین باشچیسی مار بار ساوما بیزه بیلدیردی کی، “اگر ائلخانین عسگرلری مصره يۆروش ائتسه‌لر بیزده اوْنلارا قوْشولاجاغیق”، بیز بۇ تکلیفی قبول ائدیب “تانریا دۇعا ائده‌رک پلنگ ایلینده قێشین سوْن آيیندا يۆروش ائده‌جه‌يیک و يازین ایلک آيینین 15-ده دمشقه ائنه‌جه‌يیک”. ایندی، سؤزونوزه صادق قالیرسینیزسا، عسگرلرینیزی تعیین اوْلونموش واختا گؤندرین، بیز تانریا عبادت ائده‌رک، اوْ توْرپاقلاری (دمشقله بیرلیکده) فتح ائدیریک، قدسو ایسه سیزه وئره‌جه‌يیک. عسگرلرینیزی تعیین اوْلونموش واختدان گئج توْپلاماغینیز نه قدر مۆناسیب اوْلا بیلر؟ سوْنراکی پئشمانچیلیق نه اوْلار؟ همچینین، آرتیق سؤزونوز وارسا، نۇماينده‌‌لرینیز جه-جلال، قێزیلقوش، فرانک توْرپاغیندا باهالی نه اشيا و حئیوان وارسا، گؤتورسونلر و اۇچا-اۇچا گلسینلر، يالنیز تئنقریگین کۆچین و خاقانو سۇو سیزینله نئجه الطفات‌لا داوراناجاغیمیزی بیلیر. بۇ سؤزله بیز مۇسکئریل (بۇسکارئللوْ) خوْرچینی يوْللادیق. يازیمیز اینک ایلینین بیرینجی آيیندا، آلتینجی خۇوچیدده (کؤهنه آيین آلتینجی گۆنو) بیز خوْندلوْندا اوْلاندا يازیلیب.\nآرقون خانین روْم پاپاسی دؤرد نیکوْلاسا مکتوبوندا تئنقریچیلیک (1290)\nدَییشدیر\nآرقون خانین پاپا دؤرد نیکوْلاسا مکتوبو.\nآرقون خان تئنقریچیلیگین غئيری-دوْقماتیک طرفینی گؤستریب (قئيد اوْلونمالیدیر کی، مغول تانریچی يازی قايداسینا گؤره مقدس آد اوْلان “مؤنکئ تئنقری” همیشه جۆمله‌‌نین باشیندا اوْلور):\n...سیزین “قوْی (ائلخان) وفتیزی (خاچ سۇيونا چکیلميی) قبول ائتسین” دئمه‌يینیز قانونا اۇيغوندور. بیز دئيیریک: “بیز چنگیز خانین تؤره‌مه‌لری‌ییک، اؤز مغول کیملیگیمیزی قوْرويوروق، کیمین خاچ سۇيونو قبول ائدیب-ائتمه‌مه‌سی يالنیز ابدی تانری‌نین قرار وئره‌جه‌يی بیر شئيدیر”. سیزین کیمی وفتیزی قبول ائتمیش و تمیز اۆرگه صاحب اینسانلار دینه، ابدی تانریا و مسیحه قارشی حرکت ائتمیر. ابدی تانرینی اۇنوتموش و اوْنا اطاعت ائتمه‌ين دیگر خالقلارا قالدیقدا ایسه، اوْنلار يالان دانیشیر و اوْغورلوق ائدیر، ائله‌لری چوْخ دئيیلمی؟ ایندی سیز دئيیرسینیز کی، وفتیزی قبول ائتمه‌دیگیمیزه گؤره اینجیه‌جکسینیز و ناراحاتلیق حیسسینی کئچیریرسینیز. (لاکین) بیری ابدی تانریا عبادت ائدیرسه و دوْغرو دۆشونجه ایله ياشايیرسا، بۇ وفتیز اوْلماق کیمی بیر شئيدیر. بۇ مکتوبو اۇرومیده اوْلاندا، پلنگ ایلینین بیرینجی ياي آيیندا، يئنی آيین بئشینده يازدیق. (14 مای، 1290)\nاۇروپادا تئنقریچیلیک\nدَییشدیر\nتئنقریچیلیک هۇنلار، آوارلار، بۇلقارلار، کۇمانلار و قدیم دؤورون دیگر دؤيوشچو تۆرک و مغول توْپلوملاری، داها سوْنرا ایسه آلتین اوْردوسو طرفیندن اۇروپايا يايیلمیشدیر.\nبۇ اینانج کؤچری حیاتینا اوْ قدر باغلیدیر کی، تانریچی توْپلوملارین کؤچری حیاتدان اوْتوراق حیاتا کئچمه‌لری دینلرینی‌ده ایتیرمه‌لرینه و دیگر دینلره کئچمه‌لرینه سبب اوْلموشدور. کؤچریلیگی ترگیتمه‌ين بوْيلار دینلرینی‌ده قوْروموشدور. شرقی و اوْرتا اۇروپادا اوْرتا عصرلرین سوْنلارینا قدر تانریا دۇعا ائدن بعضی کیچیک کؤچری توْپلوم��ارا راست گلمک مۆمکون اوْلموشدور.\nتۇدوْمانی سؤزو قدیم ماجار دیلینده سئهر يا دا اسرارنگیز بیلگی معناسیندا ایشله‌نیردی. تالتوْس آدلانان ماجار شامانلاری گۆنلرله داوام ائده بیلن هۇشونو ایتیرمه‌دن سوْنرا تۇدوْمانينی الده ائتمیش اوْلوردو. تالتوْس سؤزو قدیم تۆرک دیلینده تال و يا تالت سؤزوندن گلیر و هۇشونو ایتیرمک معناسیندا ایشله‌نیر. شامان اوْلما مرحله‌‌سی شامان اوْلاجاق شخصین هۇشونو ایتیرمیش شکیلده گؤيه قدر اۇزانان آغاجا چێخماسی ایله گئرچکلشیردی. بۇ دۆنيالار آغاجی خالقین اینانجی‌نین بیر پارچاسیدیر.\nبۇلقارلار گؤی تانریسی تئنقریه تانقرا دئيیردی. تئنقریچیلیک اۆچون تیپیک خۆصوصيت اوْلان داغلارین مقدسلیگینه اینانما اینانجی ایله باغلی اوْلاراق بالکان ياریم‌آداسی‌نین ان يۆکسک زیروه‌سینه تانقرا دئيیردیلر. بۇ داغین آدی عثمانلیلار طرفیندن اوْن بئش عصرده ماشاللاها چئوریلنه قدر ديَیشمه‌دن قالمیشدی. حال حاضیردا بوْلقارلار داغ اۆچون ماشاللاه سؤزوندن تؤره‌میش اوْلان مۇسالا آدینی ایستیفاده ائدیرلر.\nبۇلقارلارلا باغلی ایندیيه قدر تاپیلمیش رۇنیک الیفبا ایله يازیلمیش تقریباً 80 عابده‌ده تانقرا سؤزو ایشلنمیشدیر. بۇلقارلاردان اول تراکيالیلار و يۇنانلار طرفیندن ده مقدس حساب اوْلونان و اتکلرینده يۇنان معبدلری يئرلشن پئرپئنیکوْن داغی‌نین ان يۆکسک زیروه‌سینده‌کی داشا اۇمايین رسمی هک اوْلونموشدور.\nبۇلقارلارین تئنقریچیلیگی بیر بوْریسین 864-جۆ ایلده خریستیانلیغی قبول ائتمه‌سی ایله باشا چاتمیشدیر.\nاۇروپایا کؤچ ائتمیش کؤچری تانریچی توْپلوملار بیر مدت سوْنرا قدیم اینانجلارینی اۇنوتموش، يئرلی سلاويان، روْمان و گئرمان خالقلارلا قاریشمیشلار.\nآیری تۆرک خالقلاریندا\nدَییشدیر\nآلتای بؤلگه‌سینده قادین شامان.\nاوْنونجو عصردن اول عرب و فارسلارلا تماسدا اوْلوب ایسلامی قبول ائتمیش تۆرک بوْيلاری واردیر. ایسلامی ایلک دفعه‌‌ توْپلو شکیلده قبول ائتمیش تۆرک توْپلومو ساتیق بۇغرا خانین رهبرلیک ائتدیگی قاراخانلیلار اوْلموشدور. بۇندان سوْنرا ایسلام مرکزی آسیانین جنوب-غربینده‌کی تۆرک توْپلوملاری آراسیندا سۆرعتله يايیلماغا باشلامیشدیر.\nبعضی تۆرک توْپلوملاری‌نین ایسلامی قبول ائتمزدن اول نئسطوری دینین قبول ائتدیگینه دایر دلیللر تاپیلمیشدیر. 581-جی ایله عاید فارسجا يازیدا بیر دؤيوشدن سوْنرا اسیر دۆشن تۆرک عسکرلری‌نین اۆزلرینده خاچ دؤيمه‌لری‌نین اوْلدوغوندن بحث اوْلونور.\n762-جی ایلده ایدیگن خاقان اۇيغور خاقانلیغیندا مانوی دینی دؤلتین رسمی دینی اعلان ائتمیشدیر. بۇنا باخماياراق فارسلاردان کئچمیش بۇ دین تۆرکلرین تئنقریچیلیک پرینسیپلری ایله اۇزلاشمادیغیندان بۆتون اۇيغورلارین بۇ دینی قبول ائتدیگینه اینانماق دۆزگون دئيیل.\nبۇندان سوْنرا تقریباً 100 ایل اۇيغورلارین اکثریتی بۇدیزمی قبول ائده‌رک بۇ اینانجا اساسلانیب ایلک اوْتوراق تۆرک مدنیتینی فوْرمالاشدیرمیشدیلار. اۇيغورلار بۇددیزمه اؤنجوللوک ائدیب دینین يايیلماسیندا دا ایشتیراک ائتمیشدیلر. اوْنلار مینلرله چین و سانسکریتجه يازیلمیش دینی متنلری اؤز دیللرینه ترجومه ائتمیشدیلر. اۇيغورلار بۇدیزمی اؤز مدنیتلرینه اۇيغونلاشدیراراق بیر سێرا يئنیلیکلره ایمضا آتمیش، حتی ایلک دفعه‌‌ قادینلار اۆچون بیر موْناستر اینشا ائده‌رک بۇددیست ��اهیبه‌لر عنعنه‌سی‌نین اساسینی قوْيموشدولار. اۇيغورلار قێرغیزلارین هۆجوموندان سوْنرا بیر مدت کؤچری حیات طرزی سۆرمه‌يه يئنیدن قايیتمیشدیلار. حال حاضیردا اۇيغورلارین اکثریتی مۆسلماندیر. اۇيغورلارین بعضی عنعنه‌‌لری بۇددیزمدن ایسلاما کئچمیشدیر. اؤزلرینی معنوی حیاتا حصر ائتمیش، مادی وارلیغا صاحب اوْلمايان کؤچری راهیب عنعنه‌‌لری ایسلاما کئچدیکدن سوْنرا دا داوام ائتمیشدیر. قاپی-قاپی دوْلاشاراق خئيیر دۇعالار ایله ياشايیشلارینی تامین ائدن، بعضیلری اؤوليا مرتبه‌سینه يۆکسلمیش درویشلر بۇنا اؤرنک اوْلا بیلر.\nاوْن آلتی عصردن سوْنرا سیبیرده ياشايان تۆرک توْپلوملاری رۇسلارین تأثیرینه معروض قالاراق گئتدیکجه خریستیانلیغا مئیللنمیشلر. بۇنا باخماياراق بۇ توْپلوملاردا هله‌ده تئنقریچیلیک اینانجی‌نین قالینتیلارینا راست گلمک مۆمکوندور. شامان عنعنه‌سی‌نین هله‌ده داوام ائتمه‌سی، شامانلارا اوْلان اینامین کئشیشلر و يا حکیملرله مقایسه‌ده داها اۆستون اوْلماسی بۇنا اؤرنک اوْلا بیلر. حال حاضیردا تئنقریچیلیک اینانجی مغولیستاندا لامازیمله قاریشمیش شکیلده و کؤچری حیاتی داوام ائتدیرن سیبیرده ياشايان تۆرک توْپلوملاریندا مۆشاهیده اوْلونماقدادیر. تئنقریچیلیک اینانجینی قوْرويوب ساخلامیش توْپلوملار دایم کؤچری حیات طرزی ایله سئچیلسه‌ده، کؤچریلیگی داوام ائتدیرن و ایسلامی قبول ائتمیش بعضی تۆرکمن و قێرغیز بوْيلارینا دا راست گلمک مۆمکوندور.\nسوْن عصرلرده تئنقریچیلیک اینانجینی چاغداشلاشدیرماق و جانلاندیرماق ایستیقامتینده جهدلر ائدیلمیشدیر. آلتای بؤلگه‌سینده مئيدانا گلمیش و غرب عالیملری‌نین بۇرخانیزم اوْلاراق آدلاندیردیغی آغ يانق بۇ جهدلره اؤرنک اوْلا بیلر. 1902-جی ایلدن 1930-جۇ ایله قدر داوام ائتمیش آغ يانقین ان اؤنملی خۆصوصيتی شامانلار و رۇسلارا قارشی اوْلار دۆشمنچیلیگیدیر. اوْنلار بئله حساب ائدیردی کی، شامانلار عصرلر بوْيونجا دیگر دینلرین ریتواللارینی تقلید ائتمیش، بوْش-بوْش ایشلر ائتمه‌يه باشلامیشدیلار. آغ يانق شامانلارین تانری‌نین يوْخ، پیسلیگین نۇماينده‌‌لری اوْلدوغونو وۇرغولامیش و شامانلاری محو ائتمه‌يه چاغیریش ائتمیشدیر. آغ يانقلا باغلی چێخیشلارین ائدیل‌دیگی يێغینجاقلاردا شامان پالتارلاری، قاواللاری و رۇسلارین شیطانلیغی حساب اوْلونان رۇس اسکیناسلاری ياندیریلیردی. بۇ آيینلره 1930-جۇ ایلده بوْلشئویکلر طرفیندن قانلی بیر شکیلده سوْن قوْيولموشدور.\nگؤيده‌کی مقدس جیسملر\nدَییشدیر\nگۆنش، آی، آلوْو و سۇ تانری‌نین قۆدرتی‌نین گؤستریجیلری حساب اوْلونوردو. اینسانلارین گؤيه دوْغرو دۇعا ائده‌رک الده ائتدیکلرینه ایناندیقلاری بۇيان آدلی انرژی‌نین منبعی گۆنشین گؤيده‌کی مؤوقئينه اۇيغون اوْلاراق ديَیشیردی. اینانجلارا گؤره بۇيان انرژیسی‌نین ان چوْخ اوْلدوغو واختلار تزه آی و بدیرلنمیش آی‌ین اوْلدوغو دؤورلره تصادوف ائدیردی. ایلین ان اۇزون گۆنو و گئجه ایله گۆندوزون برابرلشدیگی گۆنلر ان اؤنملی بايراملاردان حساب اوْلونوردو.\nيئنی ایل 21 دئکابردان سوْنرا گلن ایلک تزه آيین گؤروندويو گۆنده، قێزیل گۆنش بايرامی ایسه 21 ایيوندان سوْنرا گلن ایلک بدیرلنمیش آيین گؤروندويو گۆنده قئيد اوْلونوردو.\nزهره پلانئتینی تۆرکلر ارکلیغ، مغوللار ایسه چۇلپان آدلاندیریردی. آلوْولو اوْخ ��ئيیلن مئتئوْر آخینلاری و يئره دۆشن مئتئوْرلاری ارکلیغ خانین گؤندردیگینه اینانیردیلار. موْنقوْللار بؤيوک آيی بۆرجونه دوْوْلوْن اوْبدوْق، یعنی يئددی ياش دامجیلی آدام دئيیردیلر. گؤيون اۆلکر اۇلدوز توْپلوسونا باغلی اوْلدوغونا و بۇ توْپلونون اطرافیندا دؤندويونه اینانیلیردی.\nآغ آی بايرامیندا 14 عدد تۆستو چێخاریجی ياندیریلیردی. بۇنلارین ایلک يئددیسی يئددی ياش دامجیلی آدام، دیگرلری ایسه اۆلکر اۇلدوز توْپلوسونا حصر اوْلونوردو.\nاۆچ - دۆنيا کوْسموْلوْژياسی\nدَییشدیر\nچۇواشیستان بايراغی اۆزرینده تصویر اوْلونان حيات آغاجی.\nبیر سێرا قدیم اینانجلار کیمی تئنقریچیلیکده‌ده رئال عالمله ياناشی گؤی عالمی و يئرآلتی عالمین وار اوْلدوغونا اینانیلیردی. بۇ عالملر آراسینداکی تک علاقه‌‌ دۆنيانین مرکزینده دۇران حیات آغاجی حساب اوْلونوردو.\nگؤي عالمی و يئرآلتی عالمین هر بیری‌نین يئددی قاتی‌نین اوْلدوغونا اینانیلیردی. شامانلار بۇ عالملره سياحت ائتمک اۆچون بیر سێرا گیریشلر تانیيیردی. بۇ عالملرین قاتلاریندا يئرده‌کی کیمی حیاتین مؤوجود اوْلدوغونا و بۇرادا مۆختلیف وارلیقلارین اوْلدوغونا اینانیلیردی. اینانجا گؤره اوْنلارین دا حؤرمت بسله‌دیکلری شامانلاری و رۇحلاری واردی. بعضا بۇ وارلیقلار يئر عالمینی زیارت ائتسه‌ده، اینسانلار طرفیندن گؤرولموردو. اوْنلارین وارلیغی تکجه آلوْوون غریبه جێزیلتیسی و يا تۆلکونون چێخاردیغی سسلرله بللی اوْلوردو و شامانلارا گؤرونوردولر.\nيئرآلتی عالمی (يئرلیک)\nدَییشدیر\nيئرآلتی عالمین يئر عالمی ایله بنزرلیکلری‌نین اوْلدوغونا اینانیلسادا، بۇرادا ياشايان وارلیقلاردا اینسانلاردان فرقلی اوْلاراق اۆچ يوْخ، ایکی رۇحون اوْلدوغونا اینانیلیردی. يئرالتی عالمده ياشايان وارلیقلاردا بدن ایستیلیگینی و نفس آلینماسینی تامین ائدن آمی رۇحو يوْخدور. بۇ سببدن‌ده اوْنلارین دریلری چوْخ آغ، قانلاری ایسه چوْخ تۆندرنگلیدیر. يئرآلتی عالمین گۆنشی و آيی چوْخ آز ایشیق ساچیر. اینانجا گؤره بۇرادادا مئشه‌لر، بۇلاقلار و ياشايیش مسکنلری مؤوجوددور.\nيئرآلتی عالمین حاکمی ائرلیک خاندیر. ائرلیک خان تانری‌نین اوْغلو حساب اوْلونور. يئرآلتی عالمده يئنیدن دوْغولماغی گؤزله‌ين رۇحلاری‌دا ائرلیک خان ایداره ائدیر. خسته بیر اینسانین سۆنئ رۇحو اؤلمزدن اؤنجه يئرآلتی عالمه گئدردیسه، شامان ائرلیک خانلا تماس قۇراراق اوْنو يئنیدن گئری قايتارا بیلردی. اگر شامان بۇنو حیاتا کئچیره بیلمسه خسته اؤلوردو.\nگؤی عالمی\nدَییشدیر\nگؤی عالمی‌نین‌ده يئر عالمینه بنزرلیکلری اوْلسادا، بۇ عالمده ياشايان وارلیقلارین رۇحلاری اوْلمور. بۇ عالم يئردن داها آيدینلیقدیر. بعضی روايتلره گؤره بۇ عالمین يئددی گۆنشی واردیر. يئرده‌کی شامانلار بۇ عالمه سياحت ائده بیلیردی. بۇ عالمده ساغلام و طبیعیلیگینی قوْرويوب ساخلامیش طبیعت واردیر. بۇرادا ياشايان وارلیقلار اجدادلاری‌نین عادتلریندن هئچ واخت يايینمامیشلار. بۇ عالم تانری‌نین باشقا بیر اوْغلو حساب اوْلونان اۆلگه‌نین حمایه‌‌سینده‌دیر.\nبعضی گۆنلرده گؤی عالمی‌نین قاپیلاری آچیلیر و ایشیغی بۇلودلارین آراسیندان پاریلدايیر. اینانجا گؤره بۇ آنلار شامان دۇعالاری‌نین ان تأثیرلی اوْلدوغو آنلار حساب اوْلونور. شامان گؤی عالمینه اوْلان خيالی سياحتینی بیر قۇشون، مارالین�� آتین بئلینده يا دا بۇ حئیوانلارین جیلدینه گیره‌رک حیاتا کئچیریر.\nتئنقریچی‌نین دۆنيايا ياناشماسی\nدَییشدیر\nتئنقریچیلره گؤره دۆنيا ساده‌جه اۆچ اؤلچولو بیر يئر دئيیل، عئینی زاماندا دايانمادان دؤنن بیر چئوره‌دیر. هر شئی بۇ چئوره‌نین ایچینه باغلیدیر. بۇ چئوره دايانمادان کؤهنه‌لیر و يئنیله‌نیر. دۆنيانین اۆچ اؤلچوسو گۆنشین حرکتی، دايانمادان حرکت ائدن فصیللر و بۆتون وارلیقلارین اؤلوموندن سوْنرا يئنیدن دوْغولان رۇحلاردان عبارتدیر.\nاینسانلارین اۆچ رۇحو\nدَییشدیر\nتئنقریچیلیکده اینسانلار و حئیوانلارین بیردن چوْخ رۇحا صاحب اوْلدوغونا اینانیلیر. عمومیلیکده اینسانین اۆچ رۇحا صاحب اوْلدوغو قبول اوْلونور، آمّا رۇحلارین آدلاری، خۆصوصيتلری و سايلاری فرقلی توْپلوملاردا مۆختلیفلیک گؤستره بیلیر. بۇنا اؤرنک اوْلاراق سیبیرین شیمالیندا ياشايان مغول خالقلاریندان بیری اوْلان ساموْدیلرین قادینلارین دؤرد، کیشیلرین ایسه بئش رۇحا صاحب اوْلدوغونا ایناندیغینی گؤسترمک اوْلار.\nرۇح نوْعلاری\nدَییشدیر\nشیمالی آمریکادا، مرکزی و شیمالی آسیادا تدقیقاتلار آپارمیش پوْلسئن و هۇلتکراتز بۇ رۇح اینانجی‌نین بۆتون خالقلاردا عئینی اوْلان ایکی رۇحو حاقیندا بئله بؤلگو آپارمیشلار:\nنفس، حیات يا دا بدن رۇحو\nکؤلگه رۇحو، سربست رۇح\nبۇنلاردان باشقا پوْلسئن و هۇلتکراتز توْپلومدان توْپلوما ديَیشن قیسمت رۇحو، قوْرويوجو رۇح و اۇشاق رۇحو اینانجی حاقیندادا ایضاح وئرمیشدیلر. اینانجا گؤره يئنی آنادان اوْلان اۇشاغین آمی رۇحو اوْلور و اۇشاق بیر ياشینا کئچدیکدن سوْنرا بۇ رۇح ارگن رۇحونا چئوریلیر. عئینی زاماندا بیر توْپلوما عاید اوْلان اینسانلارین کوْللئکتیو رۇحا صاحب اوْلدوقلارینا اینانیلیر. کوْللئکتیو رۇح اینانجی عئینی نؤعه عاید اوْلان حئیوانلارا دا عاید اوْلونور. یعنی عئینی نؤعه عاید اوْلان حئیوانلارین بؤيوک بیر عمومی رۇحا باغلی اوْلدوقلارینا اینانیلیر.\nرۇح آدلاری\nدَییشدیر\nتۆرک و مغوللاردا اینسان رۇحلاری اۆچون بیر چوْخ فرقلی آدلار ایشله‌نیر. بۇنا باخماياراق بۇنلارین خۆصوصيتلری و معنالاری هله‌ده تام آراشدیریلمايیب. تۆرکلرده اؤزوت، سۆنئ، قۇت، سۆر، سالکین، تین، کؤرمؤس، يۇلا، موْنقوْللاردا ایسه سۆنئسون، آمین، قۇت و سۆلده کیمی رۇح آدلاری واردیر.\nژان-پوْل رۇ بۇ رۇحلاردان باشقا اۇيغورلارین بۇددیست اوْلدوقلاری دؤورلریندن قالمیش يازیلاردا آدی کئچن اؤزقوْناق رۇحونا دقتی چکیر.\nآراشدیرمالار آپارماق اۆچون مغولیستانا گئدن و سوْنراکی حیاتینی تئنقریچیلیيه حصر ائتمیش جۇلیا ستیوارد تئنقریچیلیک حاقیندا يازدیغی مقاله‌لریندن بیرینده رۇح اینانجینی بئله ایضاح ائتمیشدیر:\nآمین رۇحو: نفس آلماغی و بدنین ایستی اوْلماسینی تامین ائدیر. آمین رۇحو يئنیدن جانلاندیریر.\nسۆنئسون رۇحو: بدنین خاریجینده سۇيا گئدیر. سۇيون ایچینده حرکت ائدیر. طبیعتده‌کی سۇ چئوره‌سی کیمی مؤوجود اوْلور. اینسان اؤلدوکدن سوْنرا يئرآلتی عالمه گئدیر. يئنیدن دۆنيايا گلدیکده ایسه بیر بۇلاقدان چێخار و کؤرپه‌نین ایچینه گیرر. سۆلده رۇحو: بیر اینسانا شخصیتینی وئرن منلیک رۇحودور. دیگر رۇحلار بدنی ترک ائتسه هۇشسوزلوغا، شخصیتینی ایتیرمه‌يه يا دا کوْمايا دۆشمه‌يه سبب اوْلارلار، آمّا بۇ رۇح بدنی ترک ائتسه اینسان اؤلر. اینسان اؤلدوکدن سوْنرا بۇ رۇ�� طبیعتده‌کی بیر جیسیمه گیریر و يئر-سۇ رۇحو اوْلور. بۇ رۇح دۆنيايا يئنیدن گلمیر.\nحئیوانلارین ایکی رۇحو واردیر. حئیوان اؤلدوکدن سوْنرا بۇ رۇحلاردان بیری يئنیدن دۆنيايا قايیدیر، دیگری ایسه طبیعته قاریشیر. اینانجا گؤره حئیوانلار دا يئنیدن دیریله بیلن بیر رۇحا صاحب اوْلدوقلاری اۆچون اوْنلارا قارشی ياخشی داورانماق، اذیت وئرمه‌مک لازیمدیر.\nقۇت، تانریقوت و ایدوک\nدَییشدیر\nقۇت تانری‌نین تکجه حؤکمدارلارا وئردیگی گۆجلو رۇحدور. تانری بۇ رۇحو بیر خاقانا لايیق بیلدیکده وئریر و يئنه گئری آلا بیلیر. بۇ رۇحا صاحب اوْلان خاقانلار تانریقوت تیتولونو داشیيیر.\nایدوک اۇمايین، يئر-سۇلارین و بعضی دیگر دیشی جینسلی مقدس وارلیقلارین آدلارینا ائدیلن بیر علاوه‌‌دیر و هله‌ده يئترلی قدر آراشدیریلمامیشدیر. ژان-پوْل رۇ بئله حساب ائدیر کی، ایدوک قۇت آنلايیشی‌نین دیشی جینسلی وارلیقلارا تطبیق اوْلونان بیر واریانتیدیر.\nتانری‌نین يانینداکی دیگر مقدس وارلیقلار\nدَییشدیر\nتئنقریچیلیکده اجدادلارین مقدس سايیلماسی، حتی بعضی بؤيوک حؤکمدارلارین اؤلوملریندن سوْنرا تانری اوْلاراق قبول ائدیلمه‌سی سببی ایله قبیله‌دن قبیله‌يه فرقلیلیکلر واردیر. بۇ سببدن‌ده تئنقریچیلیکدن دانیشدیقدا بیر عمومیلشدیرمه آپارماق مۆمکون دئيیلدیر. مثلا آلتای بؤلگه‌سینده چوْخ اؤنملی بیر تانری حساب اوْلونان قاراخان اوْغوز خانین آتاسی حساب اوْلونور. ماجار تدقیقاتچیلار بئله حساب ائدیر کی، ماجارلاردا تانری معناسینا گلن ایستن سؤزو ایستمی خاقانین اؤلوموندن سوْنرا تانریلاشدیریلماسی سببیندن ایشله‌دیلمیشدیر.\nتئنقریچیلیگین موْنوْتئیست بیر دین اوْلوب-اوْلماماسی حاقیندا فرقلی ياناشمالار اوْلدوغو اۆچون بۇ مقدس وارلیقلارین تانری يوْخسا گۆجلو رۇحلار اوْلاراق قبول ائدیلمه‌سی حاقیندا يئکون بیر دۆشونجه يوْخدور.\nان مشهور مقدس وارلیقلار\nدَییشدیر\nتئنقریچیلیيه اینانیلان بؤلگه‌لرده تانریدان سوْنرا مۆقدس حساب اوْلونان ان مشهور وارلیقلار بۇنلاردیر:\nاۇمای — قدیم تۆرک میفوْلوْژياسیندا (اسطوره شناسلیق) ائو، حئیواندارلیق و برکت تانریچاسی حساب اوْلونور. تانری‌نین قێزی اوْلدوغو قبول اوْلونور.\nاۆلگن — قدیم تۆرک میفوْلوْژياسیندا گؤی عالمی‌نین حؤکمداری حساب اوْلونور. تانری‌نین اوْغلو اوْلدوغو قبول اوْلونور.\nائرلیک — قدیم تۆرک میفوْلوْژياسیندا يئرآلتی عالمین حؤکمداری حساب اوْلونور. تانری‌نین اوْغلو اوْلدوغو قبول اوْلونور.\nسیبیر تۆرکلرینده\nدَییشدیر\nحال حاضیردا ياکوتلار و آلتايلیلار ان مشهور مقدس وارلیقلاردان باشقا آشاغیداکی مقدس وارلیقلارا دا اینانیرلار:\nکايرا خان — آلتايلیلاردا يۆکسک درجه‌‌لی بیر تانری. اینانجا گؤره گؤيون ان يۆکسک قاتیندا، قێزیل بیر سارايدا، قێزیل تاختیندا اوْتورور. آلتايلیلارین يارادیلیش افسانه‌سینده اینسانلارین يارادیجیسی اوْلاراق قبول اوْلونور.\nآيزیت — عشق، گؤزللیک و آي تانریچاسی حساب اوْلونور. اینانجا گؤره گؤيون اۆچونجو قاتیندا اوْتورور. قاملار آلقیشلاریندا اینانیلماز گؤزللیگینی مدح ائدیر.\nگۆن آنا — گۆنش تانریچاسی حساب اوْلونور. اینانجا گؤره گۆنش ایله بیرلیکده گؤيون يئددینجی، یعنی ان يۆکسک قاتیندا اوْتورور.\nآی آتا — آي تانریسی حساب اوْلونور. اینانجا گؤره آی ایله بیرلیکده گؤيون آلتینجی ��اتیندا اوْتورور.\nآلاز خان — ائوده‌کی اوْجاغی و ائو حئیوانلارینی قوْرويور.\nآنجاسین — ایلدیریملارین حؤکمداری حساب اوْلونور.\nسۇ ایيئسی — سۇدا ياشايان گؤزل پری قێزلاریدیر. ایلان يا دا قۇشلارین جیلدینه گیره بیلمه قابیلیتلری واردیر.\nداش قاشیت — قیسمت تانریسی حساب اوْلونور.\nآندار خان — آلوْوون حؤکمداری حساب اوْلونور. قدیم قێرغیزلاردا بیتکی تانریچاسی ایله عئینی آدی داشیيیر.\nساتیلای — پیسلیک تانریچاسی حساب اوْلونور. اینسانلارین طرازلیغینی پوْزور، يوْلدان چێخاردیر و رۇحی خسته‌لیکلره سبب اوْلور. چاره‌سیز اینسانلاری اؤزونه قصد ائتمه‌يه راضی سالیر.\nقێش خان — قێشین حؤکمداری حساب اوْلونور.\nآراه، توْيئر، تاریلا، سابیرای — يئرآلتی عالمده اینسانلارین رۇحو حاقیندا قرارلار وئرن حاکم رۇحلار اوْلدوغو حساب اوْلونور.\nقوْپلوْن آتا — قوْيونلارین قوْرويوجوسو حساب اوْلونور.\nاردنَی — قدیم تۆرک میفوْلوْيياسیندا خبر تانریسی حساب اوْلونور.\nکامبار — آتلارین قوْرويوجوسو حساب اوْلونور.\nاوْد آنا — قدیم تۆرک میفوْلوْژياسیندا آلوْوون تانریچاسی.\nطبیعت رۇحلاری\nدَییشدیر\nشامان پالتاری.\nتئنقریچیلیک اینانجینا گؤره طبیعت رۇحلارلا دوْلودور. بۇ رۇحلار مؤوجود اوْلدوقلاری يئره و خۆصوصيتلرینه گؤره قروپلارا آيریلیرلار. اوْنلارین آدلاری تئنقریچیلیيه اینانان توْپلوملارین فرقلی لهجه و دیللرینه گؤره مۆختلیفلیک گؤستره بیلیر. عمومیلیکده گؤتوردوکده طبیعت رۇحلارینی ایکی بؤيوک قروپا آيیرماق اوْلار:\nگؤيله باغلیلیغی اوْلان رۇحلار — بۇ رۇحلارین آدینا اساساً گؤی و يا تئنقری سؤزلری علاوه‌‌ اوْلونور.\nيئرله باغلیلیغی اوْلان رۇحلار — بۇ رۇحلار عۆمومی شکیلده تۆرکلرده يئر-سۇ، مغوللاردا ایسه قازریین ائزئن اوْلاراق آدلاندیریلیر.\nرافائل بئزئرتینوْو يازدیغی تئنقریزم: تۆرکلرین و موْنقوْللارین دینی کیتابیندا تۆرکلرین ایناندیغی 17 مقدس وارلیغین و مغوللارین ایناندیغی 99 گؤی رۇحو و 77 يئر رۇحونون بیر-بیرینه عکس موْقعیتده دۇردوقلارینی بیلدیریر. بۇندان باشقا رافائل بئزئرتینوْو تانری ایله علاقه‌‌لی اوْلاراق ایشله‌دیلن گؤی سؤزونون گؤی رۇحونا صاحب اوْلدوغونا اینانیلان وارلیقلارا علاوه‌‌ اوْلوندوغونا دقتی چکیر. گؤی سؤزو آت، قوْچ، بۇغا، مارال، ایت و قۇرد کیمی بعضی جانلیلارین آدلارینا دا علاوه‌‌ اوْلونور. بۇ حئیوانین رنگینه گؤره يوْخ، اوْنون گؤيه عاید اوْلماسینی بیلدیرمک اۆچون ائدیلیر.\nمغوللاردا تانری‌نین يانیندا ان گۆجلو مقدس وارلیقلار گؤيون آيری موْقعلرینده اوْلدوغونا اینانیلان دؤرد قۆدرتلی گؤي رۇحودور. مغوللار بۇنلارین آدلارینا تئنقئر، یعنی گؤی سؤزونو علاوه‌‌ ائدیر:\nائرلئق خان — يئرآلتی‌نین حؤکمداری حساب اوْلونور. شرق تئنقئریدیر.\nاۇسان خان — سۇ رۇحلاری‌نین حؤکمداریدیر. جنوب تئنقئریدیر.\nتاتای تئنقئر — فێرتینالارین، قاسیرغالارین و ایلدیریملارین حؤکمداریدیر. شیمال تئنقئریدیر.\nمغوللارین اینانجینا گؤره بۇ گؤی رۇحلاری چوْخ گۆجلودور و هئچ نه‌دن تأثیرلنمیرلر. شامانلار تکجه اوْنلاردان آيینلرده کؤمکچی اوْلمالارینی خواهیش ائده بیلرلر. بۇ رۇحلاردان باشقا چوْر، اوْزوْر، اوْنقوْن، کؤرمؤز و بۇرخان رۇحلاری‌دا واردیر.\nيئر-سۇ — يئرله باغلیلیغی اوْلان طبیعت رۇحلاریدیر. بیر داغین، گؤلون، بۇلاغین، قايانین، آغاجین، کندین، بینانین، حتی بۆتؤو بیر اؤلکه‌نین‌ده رۇحو اوْلا بیلر.\nچوْر — طرازلیغی پوْزان، بدن و رۇحی خسته‌لیکلره سبب اوْلان پیس رۇحلاردیر. بعضی چوْرلار اؤلموش اینسانلارین يئرآلتی عالمه گئدن يوْلو تاپا بیلمه‌ين سۆنئ رۇحلاریدیر. بئله اوْلدوغو حالدا بیر شامانین بۇ رۇحو يئنیدن يوْلونا دؤندرمه‌سی لازیمدیر. دیگر پیس رۇحلار ایسه يئنیدن جانلانما چئوره‌سی‌نین خاریجینده قالیر و ابدی اوْلاراق طبیعتده دوْلاشیر. شامانلار بۇ رۇحلارا تأثیر گؤستریب اوْنلاری خئيیر وئرن رۇحلارا چئویره بیلیرلر.\nاوْزوْر رۇحلاری، اوْنقوْن رۇحلاری و بۇرخان رۇحلاری — اساساً ياخشی رۇحلاردیر، آمّا هردن مۆشکول يارادا بیلیرلر. اوْزوْر و اوْنقوْن رۇحلاری بعضی اجدادلارین بیر مدت طبیعتده دوْلاشان سۆلده رۇحلاریدیر. بۇ رۇحلار شامانلارین مراسیملرده‌کی ان اؤنملی کؤمکچیلریدیر.\nکؤرمؤز — اؤلموش شامانلارین رۇحلاریدیر. بۇ رۇحلار دایم جانلی شامانلارین يانیندا اوْلور، اوْنلارا کؤمک ائدیرلر. کؤرمؤزلر شامان نسیللری‌نین تجروبه‌سینه صاحب اوْلورلار. ياخشی و پیس کؤرمؤزلر واردیر. بۇندان باشقا کؤرمؤزلر يئنی اؤلن اینسانلارین رۇحلارینا يوْل گؤستریرلر.\nبۇرخان — بۇ رۇحلار چوْخ گۆجلودور و شامانلار اوْنلارا تأثیر گؤستره بیلمز. اگر بۇ رۇحلار بیر نفری خسته ائدرسه، شامانلار ساده‌جه اوْنلاردان خسته‌دن ال چکمه‌لرینی خواهیش ائده بیلرلر. تکجه چوْخ گۆجلو بیر کؤمکچی رۇحا صاحب اوْلان شامان بیر بۇرخان رۇحونا تأثیر گؤستره بیلر. بۇ باش وئررسه بۇرخان رۇحو بیر اوْنقوْنون ایچینده تۇتولان بیر اوْنقوْن رۇحونا چئوریلیر.\nآلتايلارین بعضی گۆجلو طبیعت رۇحلاری\nدَییشدیر\nآلتای خان — آلتای داغلاری‌نین حؤکمداریدیر. آلتای داغلاری‌نین زیروه‌سینده اوْتوردوغونا اینانیلان گۆجلو رۇحدور.\nبۇنچاق خان، بۇسول خان — بۇ ایکی رۇح گؤی عالمی‌نین ان يۆکسک قاتیندا قارا خانین سارايینا گئدن يوْلدا کئشیکچیلیک ائدیر.\nتمیر خان — گۆجلو داغ رۇحودور.\nتالای — گۆجلو داغ رۇحودور.\nاوْکتوْ خان — يئر-سۇ قروپونا داخیل اوْلان گۆجلو بیر داغ رۇحودور.\nمقدس داغلار، گؤللر و آغاجلار\nدَییشدیر\nتئنقریچیلیيه اینانانلارین طبیعته قارشی بؤيوک بیر حؤرمتی واردیر. چۆنکی طبیعت رۇحلارلا دوْلودور. بؤيوک بیر داغین، گؤرکملی بیر ياشلی آغاجین، بیر گؤلون يا دا وحشی حئیوانین رۇحو، دوْلايی يوْللادا شخصیتی واردیر. اینسان طبیعتدن ساده‌جه اؤزونه و عائله‌‌سینه بس ائدن قدرینی آلا بیلر. ایسرافچیلیق ائتمک تانرینی و يئر-سۇلاری غضبلندیریر. اگر بیر اینسان طبیعتدن نَيیسه الده ائده بیلیرسه، بۇ طبیعت رۇحلاری‌نین راضیلیغی ایله مۆمکون اوْلور. بۇ سببدن ده اینسانلار اوْنلارا قارشی میننتدار اوْلور.\nچینین تانق دؤوروندن قالدیغی حساب اوْلونان کؤچ داستانیندا تۆرکلر قێرخ نسیلدن بری مقدس حساب اوْلونان و اوْندان گۆج آلدیقلاری قۇتلو قايانی چینلیلره وئریرلر. داستانا گؤره بۇندان سوْنرا گؤی آنیدن ساری رنگه بۆرونور، قۇشلارین و طبیعتده‌کی دیگر جانلیلارین سسلری کسیلیر. بوْزقیرلار سارالیب سوْلماغا باشلايیر. تۆرکلرین و سۆرولری‌نین آراسیندا يوْلوخوجو خسته‌لیکلر يايیلماغا باشلايیر و يئر-سۇلارین \"کؤچ\" سسی هر يئرده عکس اوْلونور. يئر-سۇلار بۇ شکیلده اوْنلارا خيانت ائدن تۆرکلری اؤلکه‌لریندن ��وْواراق جزالاندیرارلار.\nداغ رۇحلاری‌نین چوْخ گۆجلو اوْلدوقلارینا اینانیرلار و برکت اۆچون اوْنلارا دۇعا ائدیرلر. هر تانریچی خالق ياشادیغی بؤلگه‌نین ان يۆکسک داغینا خطاب ائدیر. بئله‌لیکله اۇراسیادا يئرلشن بعضی يۆکسک داغ آدلاری بۇ اینانجی اؤزونده مۆحافیظه‌‌ ائده بیلمیشدیر. بیر داغ رۇحونا ائدیلن دۇعا، اوْبايا ایستیقامتلندیریلیر. بۇ اوْبا داغین ياخینلاریندا يئرلشن و اوْ داغی تمثیل ائدن 2-3 متر يۆکسکلیگینده بۇداقلاردان عبارت اوْلان بیر يێغیناقدیر. اوْنون يانیندان کئچن بیر شخص اطرافیندا اۆچ دفعه‌‌ دوْلانیر و سوْندا اوْبانین تپه‌سینه بیر داش قوْيور. اینانجا گؤره بئله ائدیل‌دیکده يوْلونون داوامی اۆچون اۇغور و اؤزو اۆچون گۆج وئریلیر.\nبعضی مقدس داغلار و گؤللر\nدَییشدیر\nخان تئنقری زیروه‌سی؛ قازاغیستان\nآلتای داغلاری — زیروه‌سینده آلتاي خانین اوْتوردوغونا اینانیلیر.\nایسسیک-کۇل؛ قێرغیزیستان — قێرغیزلارین میفوْلوْژياسینا گؤره بۇ گؤل گۆجلو رۇحا صاحبدیر.\nمۇسالا؛ بوْلغاریستان — بۇ داغ بالکان ياریم‌آداسی‌نین ان يۆکسک زیروه‌سیدیر. اوْن بئش عصره قدر بۇ داغین آدی بۇلقارلار طرفیندن وئریلمیش تانقرا اوْلموشدور. سوْنرالار بۇ داغا عثمانلیلار ماشاللاه آدینی وئردیلر. حال حاضیردا داغ اۆچون ایشلنن مۇسالا آدی بوْلقارلار طرفیندن ماشاللاه آدینین منیمسه‌نیلمیش شکلیدیر.\nتانری داغلاری — تيان-شان داغلاری کیمی ده تانینیر.\nعهد و قۇربان عادتلری\nدَییشدیر\nتئنقریچیلیکده ایکی نوْع قۇربان واردیر؛ قانلی قۇربان و قانسیز قۇربان:\nقانلی قۇربانلار — ان چوْخ قبول اوْلدوغونا اینانیلان قۇربان آغ آتدیر. آتدان باشقا قوْيون، کئچی و مال دا قۇربان ائدیلیر. تئنقریچیلیکده بیر حئیوانی قۇربان ائدرکن رعايت اوْلونماسی واجب بیر سێرا قايدالار واردیر. بیر حئیوانین يئنیدن دۆنيايا گله‌جک رۇحو اوْلدوغونا اینانیلدیغی اۆچون اوْنا حؤرمت بسله‌نیلر و يئرسیز يئره اذیت وئریلمز. قۇربان ائدیله‌جک حئیوانین باشی کسیلمیر. اینانجا گؤره حئیوانین رۇحو باشیندا، بوْينوندا و نفس يوْلوندا اوْلدوغو اۆچون حئیوان بؤلونه‌رک قۇربان وئریلیر. بۇندان باشقا قانین آخماماسی، حئیوانین سۆموکلری‌نین قێریلماماسی و حئیوانین کۆرکونون قارین حیصه‌‌سینده اوْلان دلیکدن باشقا اوْنون بۆتؤو بیر حالدا قالماسی واجیبدیر. حئیوانین قارین حیصه‌‌سیندن بیر حیصه‌‌ کسیله‌رک بۇرادان حئیوانین ایچینه ال سوْخولور و اوْنون اساس داماری بؤلونور. موْنقوْلوستاندا بۇ عنعنه‌‌ هله ده داوام ائتمکده‌دیر. داها سوْنرا حئیوان ایکی حیصه‌‌يه بؤلونور و ایکی آيری آلوْوون اۆستونده آسیلیر. هانسی حیصه‌سی‌نین آلوْوو دیک شکیلده گؤيه يۆکسه‌لرسه، همین حیصه‌‌ کۆل اوْلانا قدر اوْجاغین اۆستونده ساخلانیر. اینانجا گؤره اوْ حیصه‌‌نین قوْخوسو تانریيا خوْش گلیر. حال حاضیردا مۆسلمان قێرغیزلار قۇربان بايرامیندا آت دا قۇربان ائدیرلر.\nقانسیز قۇربانلار — بۇ قۇربان اۆچون خۆصوصی اوْلاراق سئچیلمیش موختلیف قئیدا مادده‌لری، ایچکی، تۆتون، ائو اشيالاری و آت ياریشلاری ایله گۆلش کیمی اۆصوللاردان ایستیفاده اوْلونور. مثلا گؤی گۆرولده‌يَنده بیر قاب قێمیز، قاتیق يا دا آيرانلا اۆچ دفعه‌‌ چادیرین اطرافیندا دوْلانیرلار. ایلدیریمین دۆشدويو يئرده گنجلر، تانری‌نین راضیلیغینی يئنیدن قازانماق اۆچون گۆلش ياریشلاری کئچیررلر. هر گۆن ائدیلن و تئز-تئز راستلانان قۇربان ایسه بیر قاب قێمیزین بیر حیصه‌‌سینی دؤرد بیر يانا چیله‌يه‌رک اوْنو تانریا، اؤتوکئنه حصر ائدیب، قالانین ایچمکدن عبارتدیر. بۇ عادت حال حاضیردا دا سیبیرده و خۆصوصن ده مغولیستاندا گئنیش يايیلمیشدیر. بۇنو بضا آراقلا دا حیاتا کئچیریرلر.\nقدیم تۆرکلرده جنازه مراسیملری\nدَییشدیر\nتئنقریچیلیکده اینسانلارین بیردن چوْخ رۇحا صاحب اوْلدوغونا اینانیلماسی و بۇ رۇحلارین فرقلی خۆصوصيتلری اوْلدوغونا اینانیلماسی سببیندن دؤور و بؤلگه‌لردن آسیلی اوْلاراق فرقلی جنازه مراسیملری مؤوجود اوْلموشدور.\nژان-پوْل رۇ بئله حساب ائدیر کی، قدیم چین منبع‌لرینده اۇسانلارین اوّللر جنازه‌لرینی ياندیرماقلاری، سوْنراکی دؤورلرده ایسه دفن ائتدیکلری ایله باغلی دلیللر واردیر. بعضی باشقا منبع‌لره گؤره دفن اوْلوناجاق جنازه‌لر اۆچون يئرین سئچیلمه‌سینده آخار سۇيون اوْلماسینا اؤنم وئریلیر. بئله اوْلماسیندا بدنین خاریجینده آخار سۇ ایله حرکت ائده بیلن سۆنئ رۇحونون نظره آلینا بیله‌جه‌يینه دقت يئتیرمک مۆمکوندور. دیگر منبع‌لرده ایسه مزارلارین يئری سئچیلرکن يۆکسک تپه‌لرین سئچیلمه‌سینه اؤنم وئریلمه‌سیندن بحث اوْلونور کی، بۇ دا گؤيه داها ياخین اوْلدوغو اۆچون نفس رۇحونون نظره آلینا بیله‌جه‌يینه دقته چکیر.\nمحمود کاشغرلی دا قدیم تۆرکلرین دفن عادتلری ایله باغلی چوْخ فايدالی بیلگیلر وئرمیشدیر. اوْ، سادالانان عادتلرله ياناشی آغاجلارین اۆستونده سرگیلنن جنازه‌لرین اوْلدوغونو و اؤله‌نین ياخینلاری‌نین دێرناقلاری و بێچاقلارلا اؤزلرینه ضرر وئرمه‌سیندن بحث ائدیر. جنازه مراسیملرینده خۆصوصیله اۆزلرینی يارالايیب قان گلمه‌سینی تامین ائتمه‌يه اؤنم وئریلمیشدیر. چۆنکی گؤز ياشلاری‌نین قانلا قاریشاراق آخماسی‌نین درین معناسی واردیر. جنازه چێخان ائودن قێرخ گۆن مدتینده هئچ نه آلینمیر و اوْرا هئچ نه وئریلمیر. حتی بعضی توْپلوملاردا قێرخ گۆن بوْيونجا اؤله‌نین آدی چکیلمیر. عکس حالدا اؤله‌نین رۇحونون ائوی ترک ائتمه‌يه‌جه‌يینه و گئتمه‌لی اوْلدوغو يوْلو تاپا بیلمه‌يه‌جه‌يینه اینانیلیر.\nژان-پوْل رۇ تۆرکلرین و موْنقوْللارین قدیم دینی کیتابیندا يازیردی:\nاؤلومدن سوْنراکی دؤورده بعضا بیردن بیره مئيدانا چێخان، بعضاده اوّلجه‌دن تشکیل اوْلونان آغلايیب سێزلاماقلارلا جنازه مراسیملرینده‌کی اؤزونو دؤيمه ریتواللارینی بیر-بیرینه قاریشدیرماماق لازیمدیر. چینلیلر بۇ بؤلگونو چوْخ ياخشی حیاتا کئچیریب. موْضوع ایله باغلی تصویرلر کلاسیک کاراکتئر داشیيیر: \"اوْنلار جنازه‌نین ایچینده اوْلدوغو چادیرین قارشیسینا گلر گلمز قانلاری‌نین گؤز ياشی ایله بیرگه آخدیغینی گؤسترمک اۆچون بێچاقلا اۆزلرینی کسیرلر\". جوْردانئس بۇنون هۇنلار طرفیندن‌ده حیاتا کئچیریلدیگینی بیلدیرمیشدیر. دیگر مۆشاهیده‌چیلردن بیری اوْلان ابن فدلان قوْرخونج و وحشی شکیلده قێشقیریب آغلايان کیشیلرین اوْلدوغونو قئيد ائتمیشدیر. عئینی زاماندا آت ياریشلاری تشکیل اوْلونور، یعنی اؤلونون چادیری‌نین اطرافیندا نیظامسیز شکیلده دؤنورلر. بۇندان باشقا قوْيونلار و آتلار قۇربان ائدیله‌رک چادیرین اؤنونه سریلیر. اؤلو اوْنا باخیلماسی اۆچون يئددی گۆن آچیقدا ساخلانیر. يئددی رقمی ایله باغلی يئددی يارا، يئددی دفعه‌‌ اطرافیندا دؤنمک کیمی فعالیتلرده حیاتا کئچیریلیر. ...\nدفن زامانی گلنده جسد هئرئدوْتون يازدیغی، پازیریق کۇرقانینداکی تصویرلردن، همچینین اسکیت و مغول عنعنه‌‌لریندن ده بیلیندیگی کیمی آرابانین اۆزرینه قوْيولاراق آپاریلیر. گؤی تورکلرده، آغ هۇنلاردا، آوار تۆرکلرینده و دیگر تۆرک توْپلوملاریندا آرابادا آپاریلان جسدی آلای مشایعت ائدیر. جنازه مراسیملری بیر آرايا توْپلانماق اۆچون مهم سبب اوْلدوغوندان قدیمده اوْلدوغو کیمی حال حاضیردادا خالق توْپلانیر و بۇنون اۆچون اۇزاق يئرلردن گلینیر، ياد هئيتلر دعوت اوْلونور.\nهله ده اؤلن بیری‌نین اؤلومه اۇچان رۇحونون سۇنقور شکلینده اوْلوب اوْلمادیغینی معین ائده بیلمه‌میشیک، آمّا \"اؤلدو\" سؤزو يئرینه \"سۇنقور بوْلدی\"، یعنی سۇنقور فوْرماسینا دۆشدو دئيیمی‌نین ایسلامی قبول ائتمیش غرب تۆرکلرینده‌ده قالدیغینی گؤرمک مۆمکوندور.\nائمئل ائسین تۆرکلرده مادی مدنیتین مئيدانا گلمه‌سی کیتابیندا يازیردی:\nگؤی تورکلر حاقیندا چین روايتلریندن باشا دۆشمک اوْلور کی، جسد قۆببه‌لی و دایروی فوْرمادا اوْلان تۆرک چادیریندا ساخلانیر. تقویمده اۇيغون بیر گۆن سئچه‌رک يۇغ مراسیمی‌نین ایکی مرحله‌‌سی يئرینه يئتیریلیردی. گؤی تورک بَيلری‌نین مزار داشلاریندا يۇغ تاریخلری يازیلدیغینا گؤره گۆنو معين‌لشدیررکن بعضی آستروْنوْمیک دۆشونجه‌لرین‌ده موْجود اوْلدوغونو دئمک مۆمکوندور. اساساً گؤروندويو کیمی مزار داشلاریندا گؤی جیسیملری‌نین تصویرلری‌ده واردیر. مراسیم اۆچون سئچیلن گۆنده جسد آت اۆستونه میندیریلیب بعضا چادیر شکلینده ائوده سلاحلاری و آينا کیمی قیمتلی اشيالاری ایله ياندیریلیر. باشقا بیر مؤسومده کۆللری باسدیریلیر. تۆرک خاقانلاری‌نین مزار عابده‌لری داغ فوْرماسیندادیر. داها سوْنرالار گؤی تورکلرده و اوْغوزلاردا جسد ياندیریلمادان گئيیم و زِرِه‌لی شکیلده، قێلینجی ایله بیرگه، الینده بیر قَدح ایچکی و آتی ایله بیرگه باسدیریلیردی. مزار عابده‌سی کیمی اؤله‌نین بیر پوْرترئتی و حیاتی بوْيونجا گیردیگی دؤيوشلردن صحنه‌‌لر تصویر اوْلونوردو.\nاؤله‌نین ياشادیغی مدت عرضینده اؤلدوردويو دۆشمن عسکرلرینی تمثیل ائدن داشلارا يا دا هئیکللره بالباللار دئيیلیردی و بۇنلار مزارین اطرافینا دۆزولوردو. بالباللار و قۇربان ائدیلن حئیوانلارین اوْ بیری دۆنيادا اؤله‌نین خیدمتینده اوْلاجاغینا اینانیلیردی. ژ.ر.هئمیلتوْن و ائ.تریژارسکی طرفیندن يئنی اوْخونان مارالین تصویر اوْلوندوغو بیر مزار داشی يازیسیندان دا باشا دۆشولدويو کیمی قۇربان ائدیلن حئیوانلارین دا تصویری وئریلیردی.\nژان-پوْل رۇ آلتای تۆرکلرینده اؤلوم آدلی تدقیقاتیندا يازیردی:\nعکسینی گؤسترن بیر دلیل تاپیلمادیغی مدتجه تاریخی دؤورده‌کی آلتاي توْپلوملاری‌نین جنازه مراسیمی عادتلری‌نین اوْرتا آسیانین قدیم تاریخینه عاید عنعنه‌لری‌نین داوامی اوْلدوغونو دئيه بیلریک.\nنتیجه‌ده آلتايلیلارین جنازه مراسیملری اۆچون ایستیفاده ائتدیکلری ديَیشیک مئتوْدلاری آشاغیداکی کیمی گؤسترمک مۆمکوندور:\nآغاجلارین اۆزرینده سرگیلنن جسدلر\nحئیوانلارین يئمه‌سی اۆچون قوْيولان جسدلر\nياندیریلان جسدلر\nمۇميالانان جسدلر\nباسدیریلان جسدلر\nحئیوانلارین يئمه‌سی اۆچون نظرده تۇتولان جسدلر و ياندیریل��ن جسدلردن باشقا دیگر مرحله‌‌لردن سوْنرا دا باسدیریلما حیاتا کئچیریلیر.\nياندیرما پروْسئسینی باشا دۆشمک اۆچون آلوْو کۇلتو آنلايیشینی باشا دۆشمه‌يیمیز لازیمدیر. آلوْو کۇلتو آلوْوا ستایش ائتمک دئيیل، آلوْوو تانریا چاتماق اۆچون بیر واسطه‌‌ اوْلاراق ایستیفاده ائتمکدیر. بۇ سببدن تئنقریچیلیک مراسیملرینی تدقیق ائتدیگیمیز زامان جسدین بدنی‌نین ياندیریلیب رۇحونون اۇچاراق تانريا چاتدیغی نتیجه‌سینه گلمک مۆمکوندور. مۇميایی ائتمک پروْسئسی خاقان اۆچون ائدیله‌جک ياس آيینینه اۇزاق اؤلکه‌لردن نۇماينده‌‌لرین دعوت ائدیلمه‌سی، دعوته جاواب وئریلمه‌سی و بۇ اؤلکه‌لرین نۇماينده‌لری‌نین گله بیلمه‌سی اۆچون جسدین بیر نئچه ایل گؤزله‌دیلمه‌سی مجبوریتیندن يارانمیشدیر. مۇميالاماق اۆچون لازیملی وسایللر اۇجسوز-بۇجاقسیز مئشه‌لردن تامین اوْلونور.\nچوْخلو متنلردن اؤلونون چادیرا قوْيولدوغونو اؤيرنمیشیک. شۆبهه‌سیز کی، بۇ چادیر اؤله‌نین ساغ اوْلدوغو مدت عرضینده ایستیفاده ائتدیگی چادیر دئيیل. بۇ چادیر جنازه مراسیملری اۆچون خۆصوصیله ایستیفاده اوْلونان بیر جنازه يئردیر.\nتۆرکلرین قدیم دؤورلردن بری کفن‌دن ایستیفاده ائتدیکلری ثبوت اوْلونموشدور.\nعومومیتله اؤلونون اَت و ایچکیلرله بیرلیکده دفن اوْلوندوغونو گؤسترن يئترلی دلیللریمیز واردیر.\nقێساسی اوْ بیری دۆنيادا احتیاجی اوْلا بیله‌جک هر جۆر اشيانی باسدیریرلار.\nتئنقریچیلیکده دین خادیملری: شامان و باخشی\nدَییشدیر\nتئنقریچیلیک اینانجیندا شامان مقدس بیری حساب اوْلونمور. رۇحلارلا باغلیلیق قۇرا بیلدیگی اۆچون اوْنا حؤرمت بسله‌يیرلر. بۇ سببدن ده دیگر دینلرده‌کی کیمی دین خادیملری‌نین فۇنکسیالاری ایله قارشیلاشدیریلماسی دوْغرو دئيیل. شامانین ان اؤنملی وظیفه‌‌سی پوْزولان طرازلیغی يئنیدن برپا ائتمک و خسته‌لری ساغالتماقدیر. اینسانلارین گۆنده‌لیک عبادتلری اۆچون بیر شامانا احتیاج يوْخدور.\nبعضی شامانلار داها گۆجلو رۇحلارلا علاقه‌‌ قۇرا بیلیر و دیگر شامانلاردان گۆجلو اوْلور. آغ و قارا شامانلار واردیر. بۇنلارین وظیفه‌‌لری و باجاریقلاری فرقلیدیر. آغ شامانلار گؤيه باغلی رۇحلارلا، قارا شامانلار ایسه يئر و يئرآلتی عالمه باغلی رۇحلارلا علاقه‌‌ قۇرا بیلیرلر. شامانلارین پالتارینا مانياک دئيیلیر. شامانلارین مانياغیندان آسیلمیش اوْنا گۆج وئرن و پیس رۇحلاردان قوْرويان چوْخلو اشيالار واردیر.\nشامانلارین اوْدلا تمیزلنمه‌سی\nدَییشدیر\nتۇوالی قادین شامان آلوْو آيینینده. تۇوالیلاردا بۇ عنعنه‌‌ هله‌ده وارلیغینی قوْرويور. ژان-پوْل رۇ تۆرکلرین و مغوللارین قدیم دینی کیتابیندا يازیردی:\nهر شئيین اوْدلا تمیزلندیگینه اینانیرلار. ائلچیلر، شاهزاده‌لر و يا هانسیسا ياد بیری گلدیگی حالدا بۇ شخصلرین و گتیردیکلری هدیه‌‌لرین تهلوکه‌‌لی اوْلا بیلمه‌سی، جادو ائتمه‌لری، زهر گتیرمه‌لری يا دا هانسیسا پیسلیک ائتمه‌لری احتیمالی نظره آلیناراق تمیزلنمه‌لری اۆچون اوْدون آراسیندان کئچمه‌لیدیرلر.\nشامانلارین طبیعته وئردیکلری اؤنم\nدَییشدیر\nژان-پوْل رۇ تۆرکلرین و مغوللارین قدیم دینی کیتابیندا يازیردی:\nاولجه ده قئيد ائتدیگیمیز کیمی حئیوان نؤولری‌نین يوْخ اوْلماسی ناراحاتچیلیغی، یعنی طبیعته حؤرمت، اطرافی قوْروما، احتیاجدان داها آرتیغینی ایستیفاده ائتمه‌مک يا دا شامان دینینده حاکم-صاحبلری اینجیتمه‌مک ناراحاتچیلیغی، اوْلدوقجا ياخشی بیلینن تؤره و عادتلرین اساسینی تشکیل ائدیر. ان ياخشی فوْرمادا موْنقوْل دؤورونده اؤزونو گؤسترن بۇ عادتلر هر حالدا اوْ دؤوردن چوْخ اوللر مئيدانا گلمیش، آمّا چینگیز خان دؤورونده ياسالار شکلینه گتیریلمیشدیر.\nشامانلارین مئتوْدلاری\nدَییشدیر\nچین منبع‌لرینه گؤره مرکزی آسيادا شامانیزمین بۆنؤوره‌سی گؤي تانری، گۆنش، يئر-سۇ، اجدادلار و اوْجاق کۇلتلاریدیر. بۇ کوْنتئکستده مرکزی آسيادا شامانیزم اینانجی‌نین اساسینی اینسان و طبیعتین بیرلیک، برابرلیک و اۇيغونلاشما دۆشونجه‌سی تشکیل ائدیر.\nژان-پوْل رۇ تۆرکلرین و مغوللارین قدیم دینی کیتابیندا يازیردی:\nابن سینا بئله گؤرونور کی، تۆرکمنلرین، یعنی کؤچری تۆرکلرین بیر قبیله‌سینده باش وئرن شامان سئانسیندا ایشتیراک ائتمیشدی. ابن سینا گؤردوکلرینی بئله تصویر ائدیردی:\"اؤنجه‌دن گؤرمه اۆچون کاهینه مراجعت ائدیل‌دیکده کاهین بۆتون ایستیقامتلره دوْغرو قاچماغا باشلايیر و اۆرگی گئدنه قدر تنگی‌نفس اوْلور. بۇ وضعیتده اوْلارکن خيالیندا جانلانانلاری دئيیر و اوْرادا حاضیر شکیلده گؤزله‌ينلر، لازیمی اوْلانی ائتمک اۆچون اوْنون سؤزلرینی دقتله دینله‌يیرلر\". يئنه اوْن بیر عصرده محمود کاشغرلی قام سؤزوندن دؤرد دفعه‌‌ ایستیفاده ائدیب. بۇ سؤزو کاهین کیمی ایضاح ائدیر و خۆصوصيتلرینی اۆچ اؤرنکله آچیقلايیر: \"شامانلار باشا دۆشولمه‌ين چوْخلو سؤز دئدیلر\"، \"شامان جادو ائتدی\"، \"شامان اؤنجه‌دن گؤرمه ائتدی\".\nبلکه ده بیر مقدس قبول ائتمه پروْسئسی يا دا بۇ مرحله‌‌يه چاتماغی قئيد ائدن هر هانسی بیر مراسیم نتیجه‌سینده لازیمی سویه‌ده حاضیرلانان و گرکلی آلتلرینی گؤتورن شامان مۇسیقی‌نین مشایعت‌ینده اؤز اطرافیندا دؤنه‌رک چێخاردیغی حئیوان سسلری، اۇچماق تقلیدلری، حئیوان کیمی تۇللانماق و سۆرونمه‌لر نتیجه‌سینده اؤز وارلیغینی درک ائده بیلمه‌يه‌جک قدر سرخوْش اوْلا بیله‌جک شعور سویه‌سینه گله بیلیر. بۇ وضعیتده تجروبه‌سینی، اوْ بیری دۆنيايا سياحتینی، چتین يۆکسه‌لیشینی يادا تهلوکه‌‌لی دۆشمه‌يینی، حئیوان فوْرمالی رۇحلارلا دؤيوشونو الدن دۆشنه قدر میمیکاسیندا جانلاندیراجاقدیر. ... بۇرادا اساس مقصد رۇحلاری بیلدیکلری سیرلر حاقیندا سوْرغويا چکمک، یعنی گله‌جک حاقیندا معلومات الده ائتمک، حتی شخصلرین رۇحونو، گؤرونمز يا دا مسکین وارلیقلار طرفیندن اوْغورلانان و اوْنلار طرفیندن قاچیریلماقلا تهدید اوْلونان رۇحلاری آختارماق، یعنی جادو واسطه‌‌سی ایله ساغالتماقدیر.\nکۆلک تايی و بۇيانهیشیق\nدَییشدیر\nتئنقریچیلیک عنعنه‌لری‌نین جانلی قالدیغی مغولیستاندا اینسانلارین شخصی گۆجو کۆلک تايی اوْلاراق آدلاندیریلیر. کۆلک تايی‌نین گۆجو اینسانین دۆنياسینی طرازلیقدا تۇتماسی ایله باغلیدیر. چوْخ گۆجلو کۆلک تايی اینسانین تۇتارلی منطیقه صاحب اوْلماسینی، داخیلی گۆجون خاریجه عکس اوْلونماسینی و هر زامان دۆزگون قرارلار وئرمه‌سینی تامین ائدیر. اگر اینسان گۆجوندن پیس نيتلر اۆچون ایستیفاده ائدیب طرازلیغی پوْزسا اوْنون کۆلک تايی ضعیفله‌ير. بئله‌لیکله کارما فلسفه‌سینده اوْلدوغو کیمی پیسلیک ائدن اینسانلارین اؤزلرینه ده ضرر وئردیگینه اینانیرلار.\nاینانجا گؤره کۆلک تايی هر گۆن ائدیله ��یلن کیچیک تطبیق ائتمه‌لرله گۆجلندیریله بیلر. ديَرلی ایچکیدن گؤيون دؤرد بیر يانینا چیله‌مک، تانريا، يئره و اجدادلارا قۇربان وئرمک و دۇعا ائتمک بۇنا اؤرنک اوْلا بیلر.\nبۇيانهیشیق يا دا قێساجا بۇيان آنلايیشی دا کۆلک تايینا بنزر آنلايیشدیر. بۇيانهیشیق اینسانین داورانیشلاری ایله گۆجله‌نیر يا دا ضعیفله‌يیر. قاداغالارا دقت يئتیرمه‌دیکده، اجدادلارا حؤرمتسیزلیک ائدیل‌دیکده و لازیم اوْلمادیغی حالدا حئیوانلاری اؤلدوروب طبیعته ضرر وۇردوقدا طبیعتده‌کی رۇحلار غضبله‌نیر و اینسانین بۇيانی ضعیفله‌يیر. کۆلک تايیندان فرقلی اوْلاراق بۇيان داها چوْخ اجتماعی انرژی منبعی اوْلاراق قبول اوْلونور. بیر توْپلوما عاید اوْلان شخصین ائتدیگی سهوله همین توْپلومون بۇيانی دا ضعیفله‌يیر. بۇ سببدن اینسانلار بیر-بیرلرینه قارشی سهو ائتمه‌مه‌يه دقت ائدیرلر. توْپلومون بۇيانینی گۆجلندیرمک اۆچون شامان طرفیندن حیاتا کئچیریلن مراسیملر تشکیل اوْلونور.\nکۆلک تايی و بۇيان اینانجلاری اینسانلارین بعضی قايدالارا رعايت ائده‌رک بیر-بیرلری و اطرافی ایله ياخشی ياشامالارینی تامین ائدیر.\nعلم\nدَییشدیر\nاوْرتا عصرلرین تۆرک تدقیقاتچیسی محمود کاشغرلی اوْن بیر عصرده تاماملادیغی دیوان لغات الترک اثرینده تئنقریچیلیگی آراشدیرماق اۆچون قيمتلی منبع‌دیر. اؤزو مۆسلمان اوْلان محمود کاشغرلی کافیرلر دئيه آدلاندیردیغی تئنقریچیلیک اینانجی ایله ياشايان تۆرکلرین ائتدیکلرینی بَينمه‌دیگینی هر فرصتده بیلدیرمیشدیر. بۇنا باخماياراق يازمیش اوْلدوغو اثر ایسلامدان اؤنجه‌کی تۆرکلرین ياشايیشینی آراشدیران بۆتون عالیملر طرفیندن ان اعتیبارلی منبع‌ اوْلاراق قبول ائدیلیر.\nتک تئنقری آنلايیشی\nدَییشدیر\nقدیم تۆرک اینانجی‌نین موْنوْتئیست، يوْخسا پوْلیتئیست بیر دین اوْلماسی ایله باغلی فرقلی دۆشونجه‌لر واردیر. بۇرادا ان اساس مۆباحیثه مسئله‌‌سی تئنقری سؤزونون نه واخت گؤی، نه واخت تانری معناسیندا ایشلنمیش اوْلماغیندادیر. هر ایکی معنادا ایشلننده ده منطیقلی قبول اوْلونماسی مۆمکوندور.\nويانا بیلیم یوردونون بیر مقاله‌سینده قدیم تۆرک اینانجی حاقیندا ایکی دۆشونجه‌نین اوْلدوغو بئله ایفاده اوْلونموشدور:\nتۆرکلرده نه شامانیزم، نه‌ده توْتئمیزم يوْخدور. تۆرک دینی موْنوْتئیست بیر دیندیر. بۇ آنلايیش اساساً ده تۆرک عالیملری طرفیندن قبول اوْلونموشدور.\nتۆرکلرده هم شامانیزم، همده توْتئمیزم واردیر. قدیم يازیلی عابده‌لرده شامانلاردان بحث اوْلونماسادا، سوْنراکی دؤورلرده مؤوجود اوْلدوقلاری ثبوتا يئتیریلمیشدیر. بیر چوْخ شیمالدا ياشايان تۆرکلرین دیلینده قام سؤزو هله‌ده اؤز وارلیغینی قوْروماقدادیر. تۆرکلرین شامانیست اینانجلاری ایله باغلی چین يازیلاریندا اؤرنکلر واردیر. تۆرکلرین توْتئمیزم اینانجلاری حاقیندا يئترلی معلومات اوْلماسادا، بعضی معلوماتلار بۇنا ایشاره ائدیر. سکارلیپ بئله حساب ائدیر کی، ان مهم دلیل تۆرکلرین تؤرگیش داستانیدیر. بۇ افسانه‌ده تۆرکلرین قۇرددان تؤره‌دیگینه اینانیلیر. بۇندان باشقا تۆرک اوْردولاری قۇرد باشی تصویر اوْلونموش بايراقلارلا دؤيوشه گئتمیش، حتی اوْردونون يۆکسک رۆتبه‌لی حربچیلیلرینه بؤری (قۇرد) آدینی وئرمیشدیر.\nژان-پوْل رۇ بۇ مسئله‌‌يه‌ده دیگرلریندن داها چوْخ آيدینلیق گتیرمیشدیر:\nموْنوْتئ��ست دین اوْلان تئنقریچیلیگین پوْلیتئیست طرفلری‌ده واردیر. تۆرکلر گۆجلو بیر حؤکمدارین رهبرلیگی اطرافیندا بؤيوک توْپلولوقلار يارادیب بؤيوک ایمپئریيالار قۇردوقلاری زامانلاردا موْنوْتئیزم اؤن پلانا چێخمیشدیر. پوْلیتئیزم داها چوْخ خالق کۆتله‌لری آراسیندا و ایمپئریيالار داغیلیب آنارشیت وضعیتی مئيدانا چێخدیقدا مئيدانا چێخمیشدیر. گؤی تانریسی تئنقری‌نین يئرده‌کی اوْغلو اوْلان حؤکمدارلا ياخین بیر باغلیلیغی واردی. حؤکمدار تانری‌نین يئرده‌کی نۇماينده‌‌سی ایدی. تانری تۆرکچو بیر تانری اوْلسادا، عئینی زاماندا میلّی و حؤکمدار خۆصوصيتلرینه صاحب ایدی. نئجه کی هامی يئرده خاقانا قۇللوق ائدیرسه، گؤيه، یعنی بۆتون کایناتین تانریسینا دا خیدمت ائتمه‌لیدیر. بۇنا باخماياراق حتی گؤی تورک خاقانلیغی دؤوروندن قالما تاپینتیلاردا بئله تانریدان باشقا دیگر مقدس وارلیقلارا دا راست گلمک مۆمکوندور. بۇ وارلیقلار بعضا تانری اۆچون ایشلنن تئنقری سؤزو ایله بعضاده ایدوک سؤزو ایله مقدسلشدیریلمیشدیر. ایدوک داها چوْخ خاقانین حیات يوْلداشی اوْلان خاتونلا باغلیدیر.\nچاغداش دؤورده تئنقریچیلیک\nدَییشدیر\nشوری داغیلدیقدان سوْنرا رژیمین تضییقیندن قۇرتولموش تۆرک خالقلاری يئنیدن اؤز میلّی کؤکلرینی آختارماغا باشلادیلار. بۇ ایلک اوْلاراق 1990-جێ ایللرده تاتاریستاندا، سوْنرادان رۇسیانین دیگر بؤلگه‌لرینده و قێرغیزیستاندا مۆشاهیده اوْلونموشدور. تاتاریستاندا بۇ حرکاتین آدی اولجه بیزیم يوْل (بیزنئنگ يۇل) اوْلاراق آدلاندیریلسادا، سوْنرادان تئنقریچیلیک آدی داها سێخ-سێخ ایشلنمه‌يه باشلامیشدیر. بیر مدت سوْنرا تئنقریچیلیک خالقین هوسی اوْلماق سرحدلرینی آشمیش، دوْلت طرفیندن‌ده آراشدیریلماغا و اینستیتوتلاری قۇرولماغا باشلانمیشدیر. 1997-جی ایلده قێرغیزیستاندا تانریچی بیر بیرلیک قۇرولموش و گؤسترجیلیلره گؤره 500000 رسمی عضوه صاحبدیر.[20] تئنقریچیلیگین قێرغیزیستانداکی باشقا اؤنملی قۇرومو دا تئنقیر اوْردوْدور. بۇ قۇروم قێرغیز میلّت وکیلی داستان ساریگولوْو طرفیندن قۇرولموش و اؤزو طرفیندن رهبرلیگی حیاتا کئچیریلمیشدیر. بۇ قۇروم همده تئنقریچیلیک اینانجینی آراشدیرما مرکزیدیر. تئنقیر اوْردوْ ایستانبول بیلیم یۇردونون تۆرک دۆنياسی آراشدیرما مرکزی ایله امکداشلیق ائدیر. بۇ قۇرومون تدقیقاتلارینا دیگر تۆرک خالقلاری‌نین دا ماراغی آرتمیش و مرکزی آسیادا تئز-تئز مطبوعاتدا عکسینی تاپمیشدیر.\nقازاخیستانین پرئزیدئنتی نۇرسولتان نازاربايئو و قێرغیزیستانین پرئزیدئنتی عسگر آکايئو ائتدیکلری چێخیشلاریندا تئنقریچیلیک اینانجی‌نین تۆرک خالقلاری‌نین اوْرتاق میلّی و عنعنه‌‌وی اینانجی اوْلدوغونو وۇرغولامیشدیر.\nتئنقریچیلیگین مغولیستانداکی تشکیلاتی قوْلوْمت شامانیست ایشلر مرکزیدیر. بۇ قۇروم تئنقریچیلیکله باغلی تدقیقاتلار آپارماقلا ياناشی، اینانجی غرب اؤلکه‌لرینده يايماق مقصدی ایله اینگیلیس دیلینده سايت ياراتمیشدیر.\nتئنقریچیلیک سؤزونون موختلیف فوْرمالاری\nدَییشدیر\nتئنقریچیلیک سؤزو هله‌ده يايیلماق مرحله‌‌سینده اوْلدوغوندان موختلیف فوْرمالارینا راست گلمک مۆمکوندور:\nتئنقریزم، تانرییزم، تئنگریانیتی.\nتئنقئریزم (مغولللاردا).\nتانقرییزم يا دا تانقریزم (قدیم بۇلقارلاردا تئنقری سؤزو تانقرا اوْلاراق ایشله‌نیردی).\nت��نقریانیزم (رافائل بئزئرتینوْوون کیتابیندا).\nتئنقریچیلیک، گؤی تانری دینی، گؤی تئنقری دینی (تۆرکيه‌ده).\nچاغداش دؤورده مؤوجود اوْلان تنگری‌چیلیک عادتلری\nدَییشدیر\nگئدنین آرخاسیندان سۇ تؤکمک\nتاختايا اۆچ دفعه‌‌ وۇرماق\nقۇرغوشون تؤکمک\nگؤز مۇنجوغو\nمزار و تۆربه حاضیرلاماق\nتۆربه‌ده شام ياندیرماق\nمزارلارین آياق طرفینه سۇ قوْيماق\nدوْغومدان سوْنرا ۴۲ گۆن داوام ائدن و لوْغوسا آدلاندیریلان مرحله‌‌ده اوْلان قادینلارین باشینا قێرمیزی باند باغلاماق\nتوْيدا گلینین باشی‌نین اۆزریندن چرزلر و دۆيو کیمی یئیه‌جکلری آتماق\nاللری گؤيه آچیب دۇعا ائتمک\nدوْغولان کؤرپه، اؤلن و يئنی ائولننلر اۆچون قێرخ عادتی (۴۰ گۆن)\nسما رقصی\nکیتابلار\nدَییشدیر\nتۆرکلرین و مغوللارین قدیم دینی. ژان-پوْل رۇ. ISBN 975-8240-70-6\nآلتای تۆرکلرینده اؤلوم. ژان-پوْل رۇ. ISBN 975-997-091-0\nتئنقریزم: تۆرکلرین و مغوللارین دینی. رافائل بئزئرتینوْو.\nتۆرکلرده مادی مدنیتین مئيدانا گلمه‌سی. ائمئل ائسین. ISBN 975-997-029-5\nتۆرک میفوْلوْژياسی. مۇراد اۇراز. ISBN 9759792359.\nخوْجا احمد يسوی و خالق صۇفیزمی‌نین بعضی پروْبلئملری. فۆضولی بايات. 1997. باکی.\nتۆرک شامان متنلری، افسانه‌لر و مئموْراتلار. فۆضولی بايات. 2004. آنکارا. ISBN 975-8854-37-2.\nآنادوْلو خالق صۇفیزمی‌نین مئيدانا گلمه‌سینده شامانلیغین روْلو. فۆضولی بايات. بئين الخالق آنادوْلو اینانجلاری کوْنقرئسی بیلدیریشلری. 23-28 اوْکتيابر 2000. اۆرگوپ، نئوشهر؛ 2001. آنکارا.\nتاریخده و بۇگون شامانیزم. عبدل قدیر اینان. تۆرک تاریخ قۇرومو. 2000.\nقدیم تۆرک اینانجلاری و شامانیزم تئرمینلری لۆغتی. اسد قوْرخماز. 2003. ایستانبول.\nمۆسلمانلیقدان اوّل تۆرک دینلری. شامانیزم. يۇسیف ضیا يؤروکان. 2005. آنکارا.\nآنا خطلری ایله تۆرک شامانلیغی. فۆضولی بايات. 2006. ایستانبول.\nقایناقلار\nدَییشدیر\nآذربایجان جۆمهۇریتی تۆرکجه‌سی ویکی‌پدیاسی‌نین ایشلدنلری طرفیندن یارانمیش«Tenqriçilik»، مقاله‌سیندن گؤتورولوبدور. (۲۱ اوْکتوبر ۲۰۱۷ میلادی تاریخینده یوْخلانیلیبدیر).\nخاریجی کئچیدلر\nدَییشدیر\nYeni Tengricilik Archived 2006-06-05 at the Wayback Machine.\nTengricilik\/ Dr. Yaşar Kalafat\nBatı ve Doğu Türk halk inançlarında Dua\/ Dr. Yaşar Kalafat Archived 2007-01-17 at the Wayback Machine.","num_words":12143,"character_repetition_ratio":0.05,"word_repetition_ratio":0.004,"special_characters_ratio":0.183,"stopwords_ratio":0.008,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":128404.5,"cluster_detection":-1}
+{"text":"(مقاله)دانیشیقایشلدنایشلدن دانیشیغیویکی‌پدیاویکی‌پدیا دانیشیغیفایلفایل دانیشیغیمدیاویکیمدیاویکی دانیشیغیشابلونشابلون دانیشیغیکؤمککؤمک دانیشیغیبؤلمهبؤلمه دانیشیغیپوْرتالپوْرتال دانیشیغیTimedTextTimedText talkماژولماژول دانیشیغی","num_words":79,"character_repetition_ratio":0.023,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.066,"stopwords_ratio":0.038,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.996,"perplexity_score":13396.3,"cluster_detection":-1}
+{"text":"سیز بورداسینیزائو»ادبیات»اوستاد محمدعلی فرزانه نین مالمو اونیورسیته سی سمیناریندا دیلیمیز حاققیندا معروضه سی\nاوستاد محمدعلی فرزانه نین مالمو اونیورسیته سی سمیناریندا دیلیمیز حاققیندا معروضه سی\n0\nBy varliginsesi on دسامبر 6, 2009 ادبیات\nپایلاش\nFacebook Twitter LinkedIn Pinterest Email Tumblr Reddit VKontakte Telegram WhatsApp Copy Link\nمحمدعلی فرزانه\nحؤرمتلی ائشیدنلر:\nائشیتدیگینیز کیمی آپریل آیینین 15- ده، ایسوچین مالمو شهرینده، مالمو اونیورسیته سنین امکداشلیغی ایله بیر گؤنلوک بیر سمینارین اساس موضوع�� آ ذربایجان دیلی نین تاریخی- اتنیک منشائی ، اونون تاریخی گلیشمه سی وبوگونکو دورومو ایدی.\nبو اجلاسه اونیوسیته نین علمی کادرلاریندان ومالمودا اولان آذربایجان درنکلری عضولری نین اشتراکیندان علاوه ایراندان چاغیریلمیش دؤرد نفر تانینمیش دیلچی باشدا دوکتور جواد هئیت وارلیق درگیسی نین تحریریه هئتیندن مهندس ابراهیم رف-رف، مهندس علیرضا صرافی وآغشین آغ کمرلی وپاریسدن سمیناا قاتیلان دوکتور ضیا صدر اولموشدور سمینار خانیم جهانی نین چیخیشی ایله باشلادی، خانیم جهانی اوپسالا دانشگاهیندا شرق دیللری شعبه سی دکانیدیر. خانیم جهانی بلوچ دیلی باره ده بیر سیرا ملاحظه لر ومقایسه لر اورتایا چکدی و بو رابطه ده وئریلن سئواللاری آچیخلاماغا چالیشدی.\nسمینارین ایکینجی دانیشانی اوستاد م.ع. فرزانه ایدی. اوستاد بوسمینارین تشکیلینده امکداشلیق وهمت گؤسترن اونیورسیته کادرلاریندان وها بئله یئرلی آذربایجان بیلگین لریندن ومسئله یه علاقه بسله ینلریندن تشکور ائتمکله سؤزلرینه دوام ائتدیلر:\nاجازه وئرین ایندی اصل مطلبه یؤنلمه دن نئچه بیت ششعر اوستاد شهریاردان اوخویوم\nتورکون دیلی تک سئوگیلی، ایستکلی دیل اولماز\nاؤزگه دیله قاتسان بو اصیل دیل، اصیل اولماز\nاؤز شعرینی فارسا- عربه قاتماسا شاعر\nشعری اوخویانلار، ائشیدنلر کسیل اولماز\nتورکون مثلی، فولکلورو دونیادا تکدیر\nخان یورقانی کند ایچره مثل دیر، میتیل اولماز\nبو محبتلی سؤزلری سؤز اوستادی شهریارین دیلیندن ائشیدندن سونرا بو کنایه یه کینه لی سؤزلری «آذربایجان دیلی» حققینده بیر تورک سویلو« دانشمندین» دیلیندن دینله یین « تورک دیلینده فارسی کیمی اینجه لیک وقایدالارا باغلی قالماق ونه ده ساده لیک، ییغجاملیق وگؤزه للیک واردیر ونه ده عربی قدر اعلال یا چتین و بوروشوق صرف ونحو. تورک دیلی نین ادبیاتی سینانمیش نحو قایدالاری یوخ ایدی ویابانجی سؤزلری قبول ائتمکده هئچ بیر دیل تورکو قدر سینه سی و اوزدن گئشمه دگیلدی. چونکی اگر بیر سیرا لغتلری دریدن، آذریدن، عربیدن وآیریلاریندان بیر- بیرینین بؤیرونه دوزوب و جمله نین سونونا بیر وار یا یوخ سؤزو قویسالار هئچ جور ایراد و انتقادا سبب اولمایاجاق، کلمه لرین دئییشینه گلینجه بو دیلده هر جور گؤز اؤرتمک وباغیشلاماق وار و دئییلدیگی کیمی تورکو هرجور آغیزا گتیریلسه گنه اؤزو قدر خوشا گلیم دیر»\nبو توکنمز بیر کینه وآتماجا شکیلینده اؤزوده بیر تورک سویلو ومهندسی عنوانی داشییان کیمسه طرفیندن دئیلن سؤزلر وآذربایجان دیلینی توهین وآلچاتماغا جان آتان تشبثلر، ایراندا بیر عصره یاخیندیر اؤزونو آشیری ناسیونالیزم، شوونیزم وآسیمیلاسیون سیاستنده یئرلشدیریلن فاشیزم، تصادفی وگلیشی گؤزل یوخ، بلکه گونو بوگونه قدر ده بیرچوخ یازیلاردا و دانیشیقلاردا دوام ائدیر. بوکیمی ضدانسانی و ضدمدنی نظریه لر گویا ایراندا وحدت میللینی قورماق اوچون تبلیغ وتشویق ائدیلیر، حالبوکی عملده وحدت میللی یاراتما یئرینه کدورت وکینه یارادیر. ایراندا یاشایان خلقلر اؤز طبیعی ، قومی ودموکراتیک طلبلرینه ال تاپانا قدر بو تشبثلری افشا ائدیب واونلارین ایچ اوزونو آچیب گؤسترمکدن ال گؤتورمیه جکلر.\nبوگون آذربایجان آدیله تانینان اؤلکه ده باشدان- باشا وتوپلوم صورتده وایرانین آیری- آیری بؤلگه- لرینده ترکیه وعراق سرحدلریندن توتموش تا خراسانین داغ باسارلاری وخزر دریاسی نین ساحللریندن ��وتموش تا شیراز، کازرون وچاه باهارا قدر ایرانین داغینیق شهرلر وآوادانلیقلاریندا تورک سویلو خلقلرین دیلینه تورکو، تورک دیلی، آذربایجان دیلی، آذری تورکجه سی دئییلن دیل عصرلربویو بوخلقلرین دانیشیق ویازی دیلی یا داها دؤزگون معناسیندا اونلارین احساس، دوشونجه وخیاللارینی قاورایان دیله دئییلمکده دیر.\nتورک سویلو خلقلرین طبیعی، ائتنیک و دوغما دیلی ساییلان بو دیله، فارس دیلینده قونوشانلار عموما تورک سویلولارین دیلینه اونلارین باغلی اولدوقلاری شهر وآوادانلیقلارین آدینی ایلگیله یئرلره مثلا تورک تبریز، تورک زنگان، تورک همدان ، توک ساوه ، تورک شیراز، تورک خراسان والی آخر…\nهئچ مباحثه سیز بوگرچکلیگی قبول ائتمه لییک کی، بوگون بویوک تهران آدلانان شهر وجمعیتین آشاغی- یوخاری یاریسینی تورک سویلولار تشکیل ائدیر. بوچوخلوق وقاتقینلیق اورا جاندیرکی ، بیر تورک سویلو هئچ فارس دیلی بیلمه سه ده ، تکجه اؤز گونده لیک یاشام مسئله لرینی یوخ، حتی اؤزونون مدنی ایستکلرینی ده اؤزآنا دیلینده یئربه یئر ائدیر.\nبئله بیر گئنیش ساحه ده یاییلمیش آذربایجان تورکجه سی، ائتنیک باخیمدان آلتائیک دیللریندن ساییلیر. بو دیللرین اساس دوغوم یئری تاریخدن اؤنجه دؤورانلاردا اورتا آسیا دوزلوکلری ویئنی سو ساحللری اولموش و قرنلر بویو تورک سویلو اویماقلارین کؤچوب- قونما پروسسینده تکجه اورتا شرق اؤلکه لری نین یوخ بلکه حتی اوروپا سکنه لری نین میللی- مدنی دیلی اولموشدور\nبوگونکو آذری تورکجه سی تاریخی تشکل وگلیشمه سینده تورک قبیله لری نین اوغوز و قیبچاق دیللریندن نشائت تاپیب وطبیعی اولاراق تورک سویلولارین اسلام دینینی قبول ائتدیکلریندن سونرا عرب دیلی نین فارس دیلینده یئر آچدیغی کیمی، آذربایجان دیلینده ده عرب فارس بوگون آذربایجان آدیله تانینان اؤلکه ده باشدان باشا و توپلوم صورتده و ایرانین آیری- آیری بؤلگه لرینده ترکیه وعراق سرحدلریندن گون باتاردان توتموش تا خراسانین داغ باسارلاری وخز دریاسی نین ساحللریندن توتموش تاشیراز، کازرون وچاه باهارا قدر ایرانین داغینیق ششهرلر وآوادانلیقلاریندا تورک سویلو خلقلرین دیلینه تورکو، تورک دیلی آذربایجان دیلی، آذری تورکجه سی دئییلن دیل اوزون عصرلر بویو بوخلقلرین دانیشیق ویازی دیلی اولموش وبو گئنیش بؤلگه لرده یاشایان انسانلار اؤز احساس و دوشونجه لرینی بودیلین سؤزلری قالیبلاریندا یئرلشدیرمیشلر.\nتورک سویلو خلقلرین طبیعی، دوغما و اتنیک دیلی ساییلان بو دیله فارس دیلینده قونوشان جماعت عموما تورک سویلولارین یاشادیغی ودوغولدوغو شهر وآوادانلیقدا ایلگیلی دئییلیر: مثلا تورک تبریز، تورک زنگان، تورک همدان، تورک ساوه، تورک شیراز، تورک خراسان والی آخر…\nهئچ شبهه ائتمه دن بو حقیقتی قبول ائتمه لییک کی، بوگون تهراندا یاشایان جمعیتین ان آزی یاریسیتی تورک سویلولار تشکیل ائدیرلر. بوچوخلوق وقاتینلیق اوراقدردیرکی، اگر بیرتورک سویلو هئچ فارسی بیلمه سه ده تکجه اؤز یاشام مسئله لرین یوخ حتی اؤزونون مدنی ایستکلرینی ده اؤز آنا دیلینده یئربه یئر ائدیرلر بئله بیر گنیش ساحه ده یاییلمیش آذربایجان تورکجه سی، اتنیک باخیمدان آلتاییک دیللری گروپلاریندان ساییلیر. بو دیلین اصلی دوغوم یئری تاریخدن اؤنجه دؤورانلاردا اورتا آسیا دؤزلوکلری ویئنی سو ساحلری اولموش وقرنلر اوزونو تورک سویلو قبیله لرین کؤچوب- قونما�� پروسسینده تکجه اورتا شرقین خلقلری نین یوخ بلکه چوخ بؤیوک ساحه ده یاشایان میللت لرین میللی- مدنی دیلی اولموشدور.\nبوگونکو آذری دیلی تاریخی تشکولونده بوتون تورک قبیله دیللریندن و اوغوز و قیبچاق دیللریندن نشات تاپیب وطبیعی اولاراق تورک سویلولارین اسلام دینینی منیمسه ییب قبول ائتدیکدن سونرا عرب وفارس دیللری ایله قونشو اولموش وبو قونشولوق و دینی ایلگیلر خصوصی ایله عرب دیلی نین فرس دیلینده اؤزونه یئر آچدیغی کیمی آذربایجان دیلینده بیر سیرا عرب فارس سؤزلرینین اؤزلرینه یئر آچماسینا سب اولموشدور. بونونلا بئله آذربایجان دیلی اؤز شاخصلرینی او کلمه لره تحمیل ائتمیشدیر. بو شاخصلر نه کیمی دیر:\n1- سسلرین هارمونیسی وآهنگ اویغونلوغو سؤزلرین قورولوشوندا\n2- صائت سسلرین قیسالیغی وباشقا سؤزله دئییلسه هجالارین وبیرچیرپیدا دئییلمه سی\n3- دیلین سؤز قورولوشو جهتدن التصاقی دیللردن اولماسی\n4- سؤز ریشه لری نین سونونا آرتیریلان پیوندلرین قانونونا اویغون سیرا ایله اولماسی\n5- فعل ساحه سی نین اولدوقجا گئنیش اولماسی وبوگئنیشلیکله بئله دیلده بوتون فعللر قاعده وضابطه لی اولدوقلاری…\nآذربایچان دیلی، بو بؤلگه ده عمومی دیل مرحله سینه چاتارکن، آیری- آیری یاخین یا اوزاق بؤلگه لرده اؤز یازی و ادبی دیلینده یئیه لنمیشدی. بو دیل، نئچه- نئچه قرنلردن گئچیب بوگونه گلیب چاتماسیله آذربایجان ادبی دیلی نین تاریخی آراشدیریلماسی نین توکنمز منبعی ساییلیر واؤزلوگونده ایکی قولا آیریلیرکی اونلاردان بیری شفاهی وایکینجی سی کتبی اولموشدور. شفاهی ادبی دیلین تاریخ بویو یارادانی وقورویانی بیرطرفدن خلق اوزانلاری وعاشقلاری ویا داها آیدین بیر سؤزله دئییلسه، سؤزو ساز شاعرلری اولوب وآذربایجان میللی داستانلارینی ادبیات وهنر خزینه میزه آرتیرمیشلارسا، اوبیری طرفدن کند وشهرلرده عؤمور سؤرن انسانلار اولموشلارکی سوادسیز اولدوقلاری حالدا مینلر واون مینلرله حکمتلی سؤزلر، ترانه لر وبیرسؤزله خلق شفاهی ادبیاتی میراثینی دالیدان گلن نسیللره یادگار بوراخمیشلار وآمما یازیلی ادبی دیله گلینجه شاعرلرین وسسؤز اوستادلاری نین دیلیمیزده یازیب یارادیقلاری اثرلردیر.\nبو تاریخی وتصویری دیل ذخیره لری نین آراشدیرلماسی بیزی آذربایجان دیلی نین تاریخی و تصویری ویا لکتولوژی ائتنوگرافیسی ایله یاخیندان وعلمی- تطبیقی شیوه لرایله تانیش ائده جک.\nبونلاردان علاوه، تورک دیللری نین تاریخی ائتنوگرافیسنی آراشدیرما ایشینده نئچه- نئچه اولدوقجا قیمتلی اثرلر واردیرکی اونلارین آراسیندا دوققوز یوز ایل بوندان اول « دیوان لغات الترک» آدیله بؤیوک عالم محمودکاشغری نین اؤلمز اثری و ایکینجی سی « کتاب دده قورقود» ساییلیر. بو ایکی تاریخی و ائتنوگرافیک اثر بوتونلوکده بوگونکو آذربایجان دیالکتولوژی سنین تاریخی – قومی هویتینی آراشدیرماقدا اساس منبع لردن اولا بیلسینلر. بوتون بو منبعلر وسندلرله اوسته لیک بوگونکو ایران تورکلری نین دیل و دیالکتلرینی آراشدیرماقدا بوگون خلقین قونوشدوغو جانلی دیل بو هویتی آراییب آراشدیرماقدا علمه یاردیمجی اولاجاق.\nShare. Facebook Twitter Pinterest LinkedIn Tumblr Email Reddit VKontakte Telegram WhatsApp Copy Link\nPrevious Article« موسیقیله شعرین علاقه سی»\nNext Article شاعیرلریمیز بیزی و دیلیمیزی نئجه آدلاندیریرلار؟\nیازی ایله باغلی\nشيخ محمد خياباني‌نين نهضتینده هنرین اینکیشافی\nنوامبر 16, 2013\nاورمودا اورمولوقلار… اسماعیل اولکر\nنوامبر 16, 2013\nگونئی آذربایجان ادبیاتیندان خاطره لر” – عؤمور یولوندان صحیفه لر”(۳)\nجولای 13, 2013\nFacebook X (Twitter) Instagram YouTube RSS\nوارلیغین سسی ۱۹۹۹-۲۰۲۴موعلف حقوقلاری گورونور. معلوماتدان ایستفاده ادرکن لینکدن ایستیناد اولونمالیدیر. © 2024","num_words":2090,"character_repetition_ratio":0.044,"word_repetition_ratio":0.031,"special_characters_ratio":0.205,"stopwords_ratio":0.007,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":237472.3,"cluster_detection":-1}
+{"text":"(مقاله)دانیشیقایشلدنایشلدن دانیشیغیویکی‌پدیاویکی‌پدیا دانیشیغیفایلفایل دانیشیغیمدیاویکیمدیاویکی دانیشیغیشابلونشابلون دانیشیغیکؤمککؤمک دانیشیغیبؤلمهبؤلمه دانیشیغیپوْرتالپوْرتال دانیشیغیTimedTextTimedText talkماژولماژول دانیشیغی","num_words":79,"character_repetition_ratio":0.023,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.066,"stopwords_ratio":0.038,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.996,"perplexity_score":13396.3,"cluster_detection":-1}
+{"text":"سیز بورداسینیزائو»ادبیات»دیل دوشونمک ایله بیرلیکده دوشونجه نی و بئیینده اولوشان شکیل و تصویرلری معینلشدیرر\nدیل دوشونمک ایله بیرلیکده دوشونجه نی و بئیینده اولوشان شکیل و تصویرلری معینلشدیرر\n0\nBy varliginsesi on جولای 2, 2012 ادبیات\nپایلاش\nFacebook Twitter LinkedIn Pinterest Email Tumblr Reddit VKontakte Telegram WhatsApp Copy Link\nایشیق سؤنمز\nدیللرینده بللی دئییم و ایفاده لر ایشلنمه گن خالقلار درک ائتمک پوزوقلوندان اذیت چکرلر. اونلار آنلام و معناسی نی بیلمه دیکلری قاورام و ایصلاحلاری درک ائتمز و باشا دوشمزلر. Lera Boroditsky –نین آراشدیرماسینا گؤره هر بیر انسانین نئجه گئرچک و واقعیتلری درک ائتمه سینی اونون آنا دیلی معینلشدیرر[i].\nPeter Gordon -آ گؤره آمازون بؤلگه سینده کی “پیراها” قبیله لرینه باغلی اولان انسانلارین دیللرینده بیر، ایکیدن آرتیق سای ایشلنمه دیگی اوچون اونلار اوچدن آرتیق سایلاری دقیقلشدیره بیلمزلر[ii]. آمازونداکی قبیله لره باغلی اولان، توپلومدان آیری دوشموش قبیله عضولری اوچون سای اولاراق “بیر” دئدیگیمیز، بیر دئییل، “تقریبن بیر” یوخسا “آز” ساییلار. دیلده کی بو دقیقسیزلیک پیراها قبیله عضولری نین دوشونمک و درک ائتمک قابیلیتلرینی اؤز اتکی و تأثیری آلتینا آلار.\n1930 اونجو ایللردن باشلایاراق دیل و طبیعت انسانلارین دوشونجه سی نین ایچریک و محتواسینی معینلشدیرر دئیه دیلچیلر آراسیندا بیر تئوری دولاشماقدادیر. بو تئوری یه اساسن دیلده ایفاده اولونمایانی، انسان بیر وارلیق اولاراق بئینینده کی دوشونمه سیستیمینه سیغدیرا بیلمز. بئلنچی بیر تئوری دوزدورسه، هر هانکی بیر کولتور و مدنیتده کی بعضی دوشونمه سایاغی (طرزی)، آنلاملار و معنالار باشقا مدنیتده بونلارا داییر کلمه اولمادیغی اوچون او مدنیت عضولری آدی چکیلن دوشونمه سایاغینی، ائله جه ده اونون آنلام و مفهومونو گرک آنلایابیلمه سینلر.\nآمریکالی آراشدیرماجی Peter Gordon-ون آمازونداکی پیراها قبیله سی اوزره آراشدیرماسیندان گلدیگی قناعته اساسن کلمه سیز هر هانسی بیر دوشونجه و تصور یوخ. Peter Gordon بو نظریه نی گونئی آمریکانین Regenwald بؤلگه سینده بیر داها سیناقدان کئچیرمگه چالیشمیش. “Science” (بیلیم ) مجله سی نین یایینلادیغی بیلگییه گؤره نیویورکون کولومبیا اونیوئرسیته سی نین امکداشی و داورانیش تانیما عالیملریندن بیری یئرلی انسانلارین اؤنونه مختلیف سایدا اولان بالیق شکیللرینی قویاراق اونلاردان بو شکیللری بیربیرلریندن آییرد ائتمکلرینی ایسته میش. بالیقلارین سایی ایکی یوخسا اوچ اولدوقدا قبیله عضولری نین عاقلی یئتکینلری، هوشلو و فراساتلی انسانلاری مختلیف شکیللرده کی بالیقلاری آییرد ائده بیلمیشلر.\nبالیقلارین سایی سککیز ایله اون اولدوقدا اونلار بو سایلارا آد و کلمه تانیمادیقلاری اوچون شکیللری آییرد ائتمکدن و تشخیص وئرمکدن عاجیز قالمیشلار. شکیلده بالیقلارین سایی اونو کئچدیکده اونلار داها هانکی شکیلده کی بالیق ایله هانکی شکیلده کی بالیق، هامان بالیقدیر دئیه بیلمه میشلر. بالیقلارین سایی آزا دوشورولدوکده، بالیقلار مختلیف حاللاردا گؤرونمه لرینه باخمایاراق اونلار بالیقلاری بیربیری ایله قارشیلادیرمیش و بیربیریندن آییرد ائده بیلمیشلر.\nPeter Gordon -ه گؤره پیراها توپلوموندا سایین (عدد) آز چوخلوغو اؤنم داشیماز. اونلار هر شئیدن بیر دانا اولدوقدا، اونا آز، بیردن آرتیق اولدوقدا اونو چوخ دئیه قلمه آلارلار. چوخ سای دئدیکده ایکیدن آرتیق منظور ائتدیکلرینه باخمایاراق پیراها توپلومو و خالقی یوخاری سایلار اوچون هر هانکی کلمه آدی وئرمه میش. Peter Gordon -ه گؤره انسانلارین ایکی مختلیف شئیی بیربیریندن آییرد ائتمه لری، اونلارا آد وئره بیلمه لری و اونلاری درک ائتمه لریندن آسیلیدیر. انسان هر هانکی شئیی درک ائتمه دیکده اونا کلمه اولاراق آد دا وئره بیلمز.\nآمریکا دیلچیلری (Edward Sapir (1884–1939 و Benjamin Lee Whorf (1897–1941) قوزئی آمریکاداکی قیزیل دریلیلرین دیل و مدنیتلری اوزره ائتدیکلری آراشدیرمالاریندان گلدیکلری قناعتلرینه اساسن انسانلار آیری دیللرده دانیشدیقدا اونلارین دوشونجه لری ده توپلومدان توپلوما بیربیرلریندن دگیشیک و فرقلی اولار. Edward Sapir –ین بو وارساییمی و هپوتئزی 1970 اینجی ایللرده دیل و دوشونمه انسانلیغا عاییددیر دئیه گؤز آردی ائدیلمه سینه باخمایاراق سونونجو ایللر دیل دوشونمه نی بیچیملشدیرر و شکیللندیرر دئیه بیر داها آغیرلیق قازانماغا باشلامیش.\nکلمه لرین اتکی و تأثیرلری\nیئر اوزرینده کی خالقلارین دیللری بیربیرلری ایله فرقلی اولدوغو اوچون اونلار مختلیف بیچیملرده و شکیللرده دانیشارلار. دونیا دیللری نین سایینی نظره آلارساق، 7000 دیل دونیا انسانلاریندان اؤزلرینی ایفاده ائتمکلری اوچون اونلاری دوشونمگه و اؤزلرینی ایفاده ائتمگه زورلایار. بئله لیکله انسانلارین اؤزلرینی ایفاده ائتمکلری اوچون مختلیف بئیینلرده، مختلیف دوشونمه سیستیملری و دوشونمه سایاغی ایشه دوشر. دئیُک، بیر تورک، بیر فارس، بیر اینگلیس و بیر روس، هر بیریسی اؤزونون دوکتور اولماسینی بیلدیرمک ایستر.\nتورک\nفارس\nانگلیس\nروس\nدوکتورام.\nمن دوکتور هستم.\nI am a doctor.\nYa vraç.\nمن دوکتورام.\nمن دوکتورام.\nمن بیر دوکتورام.\nمن دوکتور.\nاوسته کی دؤرت دیلی گرامئر باخیمیندان اینجه له دیکده دیل اولاراق بئیی نین دوشونمک بؤلومونده جومله قورولوشو و بیچیمی باخیمیندان آشاغیداکی توخوشلارا تانیق و شاهید اولاریق:\nتورکچه ده کؤمکچی “ایمک” فعلی نین اکی (پسوند)، فارسچا کؤمکچی “هستن، بودن” و انگلیسچه کؤمکچی be فعلین یانی سیرا بلیرسیز آد بیلدیرن a حرفی ایله منظور ایفاده اولونارکن روس دیلینده هر هانکی بیر فعل و حرفه احتیاج دویولمایاراق شخص هانکی ایش ایله اوغراشدیغی نی، او ایشین آدینی چکیلمه سی ایله آچیقلیغا قاویشدیرار. شخص دوکتور ایسه، “ya vraç من دکتر” دئیه اؤزونو هر هانکی بیر فعله گرک دویمادان ایفاده ائدر. اوسته کی ایفاده لر اوزره دوراقلادیقدا تورکچه، فارسچا و انگلیسچه –ده ایندیکی زامان منظور اولونماسینا باخمایاراق روسچادا زامانین دا ایفاده اولماسینا گرک (احتیاج) دویولماز. بو ایفاده لری یالنیز بیر کیچیک جمله قورولوشو دئیه قبول ائدر و مرکب جمله قورولوشلارینی نظره آلارساق، دیللرین نئجه بیربیرلریندن فرقلی اولدوقلارینی و بئیینلرده نئجه بیربیرلریندن فرقلی دوشونمه سورجی گئرچکلیشدیگینی داها دا راحات آنلامیش اولاریق. باشقا بیر مسئله بیر چوخ دیللرده قوهوملوق آچیسیندان ایستر قان باغلیغی، نسبی، ایسترسه ده ندنلی، سببی باخیمدان فامیللیک آدلارینی تورک، آلمان و فرانسیز دیللرینده قارشیلاشدیراراق قوهوملوق آچیسیندان دیلین دوشونجه ده اؤنم و اهمیتینی گؤسترمک پیس اولماز دئیه دوشونورم.\nتورکچه\nقارداش اوغلو\nباجی اوغلو\nخالا\nبیبی\nخالا اوغلو\nبیبی اوغلو\nعمی\nدایی\nعمی اوغلو\nدایی اوغلو\nآلمانچا\nNeffe\nNeffe\nTante\nTante\nVetter\nVetter\nOnkel\nOnkel\nVetter\nVetter\nفرانسیزجا\nneveu\nneveu\ntante\ntante\ncousin\ncousin\nOncle\nOncle\ncousin\ncousin\nتورک دیللی انسان آدی چکیلن فامیللیکلره بیربیرلریندن آیری و بللی آدلار وئررکن آلمانلار و فرانسیزلار بو مسئله نین اوزرینده داها آرتیق یوغونلاشماق ایستمزلر. دئمک، بیر تورک انسانی Neffe (neveu) کلمه سینی ائشیدرکن قارداش اوغلو یوخسا باجی اوغلو، Vetter (cousin) کلمه سینی ائشیدرکن خالا اوغلو، بیبی اوغلو، عمی اوغلو یوخسا دایی اوغلو، ائله جه ده Onkel (oncle) کلمه سینی ائشیدرکن دایی یوخسا عمی، ها بئله Tante (tante) کلمه سینی ائشیدرکن بیبی یوخسا خالانین منظور اولوب اولمادیغی نین قئیدینه قالارکن، آلمان و فرانسه دیللیلر اوچون بو مسئله آرتیق اؤنم و اهمیت داشیماز. لازیم گلرسه، آتا طرفی، یوخسا آنا طرفی دئیه مسئله یه آچیقلیق گتیررلر. گؤروندوگو کیمی دیل دوشونجه-دن آیریلماز بیر بوتونلوک اولاراق دوشونجه یه ائشلیک (همراهلیق) ائدر. ائله اوندان یانا دا آلمان دوشونورو (متفکر) ویتقئنشیتاین دئمیش:\n” سؤزجوکسوز (کلمه سیز) دوشونه رم دئیه بیلسه ایدیک، دوشونجه نی سؤزجوکلرده ایفاده ائتمه لی اولاردیق. آنجاق، یالنیز سوروشولدوقدا: ایفاده ائتمه دن اؤنجه دوشونجن وار ایدی؟ – هانکی جاوابی وئرمک اولار؟ نئجه دوغرو سؤزجوگو (کلمه نی) تاپاریق؟ سؤزجوکلر ایچیندن نئجه سئچه ریک دوغرو سؤزجوگو؟ هر زامان حؤکم ائتمه لی و ایضاحات وئرمه لی دئییل، چوخ ساده تاپاریق: – بعضاٌ بو دوغرو دئییل، بو دوغرو دئیه بیله ریک: – نیه؟ چوخ ساده “بودور”. هامیسی بو قدر”[iii].\nبیلیم و صنعت بؤلوملری منظور اولدوقدا آلمان و فرانسیز دیللری شرق دیللریندن؛ او جومله دن تورک، فارس و عرب دیللریندن قات قات زنگین ساییلارلار. دئمک، بو دا دیلین دوشونجه و بیلیمی ائشلیک و همراهلیق ائتمه سی نین گؤرستگه سی ساییلار.\nبیر چوخ دیللرین ترسینه اولاراق [iv]Pormpuraaw-دا [v]Kuuk Thaayorre دیلینده دانیشان توپلوم ساغ و سول دئیه بیر ذهنیته صاحیب دئییل، اونلار اوچون یالنیز آنایؤنلر (جهات اصلی) قوزئی، گونئی، گونچیخان، گونباتان و باشقا یؤنلر بلیرله ییجی ساییلار. بیر یئمک اؤرتوگونون اوزرینده قویولموش قاشیق، پیچاق، بارداق، چؤرگین هارادا اولدوغونو ایفاده ائتمک اوچون یئرینه گؤره اؤرنک اولاراق دئییله بیلر: – قاشیق بوشقابین گونچیخانیندادیر. پیچاق بوشقابین گونباتانیندادیر. بارداق بوشقابین گونئیینده-دیر. اؤرتوک چئورسینده اوتورانلاردان سؤز گئدرسه، اؤرنک اولاراق دئییلر: “آیدین یاشارین گونئیینده-دیر”. انسان بو دیلده اؤزونو آنلاشیلار بیچیمده ایفاده ائده بیلمه سی اوچون، گرک گؤی یؤن و جهتلرینی اؤز ذهنیتده سورکلی (مدام) گزدیره. یالنیز بئله لیکله دانیشیق باشقا بیریسی طرفیندن آنلاشیلابیلر.\nمکان و زامانی آییرد ائتمک\nهولاندین Nimwegen – شهرینده کی ماکس پلانک قورومونون و San Diego-داکی کالیفورنیا بیلیک یوردونون (اونیوئرسیته سی) پوسیکودیل بیلیم بؤلوملری نین گلدیگی قناعته اساسن دیلی اصلی یؤن و جهتلر (قوزئی، گونئی، گونچیخان و گونباتان) ایله ایشلدن توپلومون انسانلاری، هر هانکی تانیمادیقلاری بؤلگه و تیکینتیلرده بیله هارادا اولدوقلارینی باشقالاریندان داها دا راحات آییرد ائده بیلرلر. بو دیللرین دورومو انسانلاری زورلایاراق اونلارا مکان و زامانی آییرد ائتمک باخیمیندان اونلاری داها دا آرتیق یئتنکلی و باشاریقلی ائدر. دیلچیلرین گلدیگی قناعته اساسن مکان اوزرینده فرقلی بیچیمده دوشوننلر زامان باخیمیندان دا فرقلی ذهنتیه یییه اولابیلرلر.\nLera Boroditsky و Alice Gaby[vi]دیلچیلیک اوزره ده بیلگییه یییه اولاراق Kuuk Thaayorre دیلینده دانیشان یئرلی انسانلارین اؤنونه شکیللر قویاراق اونلارین شکیللردن درک ائتدیکلرینی و نئجه دوشوندوکلرینی باشا دوشمگه چالیشمیشلار، سونوچ بئله اولموش:\nاوشاق ایله بؤیوک انسانین شکیللرینی قارشیلاشدیردیقدا دئمیشلر: انسان یاشلانیر.\nتیمساح بالاسی ایله بؤیوک تیمساحی قارشیلادیردیقدا دئمیشلر: تیمساح بؤیویور.\nکال موز ایله یئتیشمیش موزو قارشیلاشدسردیقدا دئمیشلر: موز یئییلیر.\nآدی چکیلن بیلیم آداملاری سونرا شکیللری قاریشدیراراق اونلاری زامان باخیمیندان Kuuk Thaayorre دیللی انسانلارا تاریخینه گؤره سیرالاتماق ایسته میشلر. بو سیناق (امتحان) ایکی دؤنه (دفعه) آلینمیش. هر بیر سیناق حیاتا کئچرکن سیناق اولونان باشقا بیر یؤنه (جهت) باخیرمیش. بیلیم آداملاری نین گلدیگی قناعته اساسن انگلیس و آلمان دیللی بیر انسانین شکیللری زامان آچیسیندان سولدان ساغا و عرب دیللی انسان ساغدان سولا دوزمه سینی، یازمایؤنو (جهت نوشتن) اؤز اتکی و تأثیری آلتینا آلیندیغی اوچون زامان دا او دوغرولتودا بیچیمله نر. Kuuk Thaayorre دیللی انسان شکیللری ساغدان سولا یوخسا سولدان ساغا دئییل، سورکلی گونچیخاندان گونباتانا دوغرو سیرالامیش. سیناق اولونان شخص اوزو گونئییه دوغرو اوتوردوقدا شکیللری سولدان ساغا دوزموش. سیناق اولونان شخص اوزو قوزیییه دوغرو اوتوردوقدا شکیللری ساغدان سولا دوزموش. سیناق اولونان شخص اوزو گونچیخانا دوغرو اوتوردوقدا شکیللری اؤز بدنی دوغرولتوسوندا دوزموش.\nاوسته کی قارشیلاشدیرمادان بیلیم آداملاری نین گلدیگی قناعته اساسن مدنیتلر اساسیندا چاغ و زامان مختلف بیچیمده گؤرسدیلر:\nاؤرنک اولاراق بیر چوخ مدنیتلرده گلجک اؤنده و کئچجک گئریده نظره آلینار. 2010-اونجو ایل Lynden Miles آبئردین بیلیک یوردونون (ایسکاتلنده) اوزمانی نین تانیقلیق ائتدیگینه گؤره اینگلیس دیللیلر گلجگه دوشونرکن اؤزلری بیلمه دن گؤوده و بدنلرینی اؤنه قایدیرار و کئچجگه دوشونرکن گؤوده و بدنلرینی گئرییه قایدیرارلار. Anden-ده کی Aymara دیلینده کئچجک اؤنده و گلجک گئریده نظره آلینار. Raphael Núñez، ساندیاگودا کالیفورنیا بیلیک یوردو اوزمانی و Eve Sweeter بئرئکلیده کالیفورنیا بیلیک یوردو اوزمانلاری نین 2006 اینجی ایل ائتدیکلری تثبیتلرینه اساسن Aymara دیللیلر انگلیس دیللیلرین ترسینه و اؤز دیل منطیق لرینه اساسن گلجگه دوشونرکن گؤوده و بدنلرینی گئرییه و کئچجگه دوشونرکن گؤوده لرینی اؤنه قایدیرارلار.\nدیل و دوشونمک\nدیل و زامان\nسولدان ساغا دوغرو یازماغا آلیشانلار اوچون “اؤنجه” “سونرا”نین سولوندا یئر آلار. ساغدان سولا یازانلار اوچون “اؤنجه” “سونرا”نین ساغیندا یئر آلار. آوسترالیانین یئرلی (Aboriges) توپلومو اوچون “اؤنجه” گونچیخاندا یئر آلار.\nآنیمساماق (خاطیرلاماق) یؤنو\nدیل انسانلارین نئجه بیر اولای و حادیثه نی ایضاح ائتمه لرینه، نئجه آنیمسادیقلارینا (خاطیرلادیقلارینا)، کیمین نه ائتدیگینه داییر وئردیکلری بیلگه یه ده اؤز اتکی و تأثیرینی قویار. سورج و پروسئس قیسا اولدوقدا بیز اونو یئنیدن قورماق و یوروملاغا چالیشدیغیمیز اوچون اونو سرگیلمک ده چوخ چتین بیر ایش اولار. بو دئدیگیمیزی راحات باشا دوشمه میز اوچون 2006 اینجی ایل باش وئرمیش بیر اولایی ائشیدک:\n“سفارت جمهوری اسلامی ایران در باکو، در واکنش به اعتراض جمهوری آذربایجان به آنچه “نقض حریم هوایی خود به وسیله بالگردهایی که رئیس جمهوری ایران را همراهی می کردند”، خواند، تاکیدکرد: ورود این بالگردها از روی عمد نبوده است. به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از خبرگزاری فرانسه،الچین قلیف رئیس سرویس گارد مرزی جمهوری آذربایجان گفت : باکو ، مقامهای ایرانی را در جریان نقض حریم هوایی آذربایجان توسط بالگردهای این کشور قرارداد و یک هشدار رسمی برای آنان ارسال کرد(خبر گزاری مهر، تهران:۱۲:۵۱ , ۱۳۸۵\/۱۲\/۰۸)” .[vii]\nاوسته گؤروندوگو کیمی بیر اولایین هر هانکی ندن یانا باش وئرمه سینه باخمایاراق اونون اوزرینده ایکی بیر بیرلرینه ترس دوشونجه ایرلی سورولموش. آذربایجان طرفی نین ایددعاسی اولایین باش وئرمه سینه و آذربایجان توپراق بوتونلوگونون توخونولماسینا اساسلانارکن تهران طرفی اوچاقدان آلمیش چلیشگه لی (بیر بیرینه ضد) بیلگیلر اساسیندا مسئله نی یوزماغا و اؤنمسیزلشدیرمگه چالیشار. بیر آز زامان کئچمه دن تهران طرفی فرانسه خبرچیلیگینه مسئله نی توجیه ائدرکن دئمیش:\n“… در آن زمان، رئیس جمهوری ایران به شهر آستارا واقع در شمال غربی ایران سفر کرده بود و ورود این بالگرد تعمدی نبوده است”[viii].\nاوسته گؤروندوگو کیمی مسئله نین ماهیتینی سیلمک اوچون جمله ده باکیداکی تهران ائلچیلیگی ناغیل ائدیجی بیچیمده چیخیش ائده ر و جمله سونا چاتمادان “تجاوز” یئرینه “گیریش (ورود)” ایفاده سینی ایشلتمکله بیر تانیق (شاهید) دونونا بورونر. بئلنچی ایفاده لر سیاستچیلر طرفیندن دورمادان ایفاده اولونار.\nمسئله نین دوزگون آنلاشیلماسی اوچون کئچمیشده کی بیر اولایی کئچمیش زاماندا ایشلتمک لازیم. اوسته کی ایفاده نی کئچمیش زاماندا ایفاده ائدرسک، اوخویاریق: “در آن زمان، رئیس جمهوری ایران به شهر آستارا واقع در شمال غربی ایران سفر کرد و ورود این بالگرد تعمدی نبود”.\nاوسته گؤروندوگو کیمی آستارا شهرینه گئتمک مسئله سی قاباردیلمیش اولار. بئله لیکله ده باش وئرمیش اولایین توجیه ائدیلمه سی ده یئترسیز ساییلار.\nقایناقلار و اتک یازیلار\n• Lera Boroditsky; Wie die Sprache das Denken formt: http:\/\/www.spektrum.de\/alias\/linguistik\/wie-die-sprache-das-denken-formt\/1145804\n[i]Lera Boroditsky Standford bilikyurdunun (Kaliforniyada) Professoru, “Frontiers in Cultural Psychology“ dərgisinin başbazarı.\n[ii]Pirahã Berzilin Amazon bölgəsində danışılan dilin və bir qəbilənin adıdır. Pirahã dili Mura dil qurupuna bağlıdır. Bu dil qurupundan yalnız Pirahã dili günümüzə dək öz hayatını sürdürə bilmış.\n[iii]Ludwig Wittgenstein: Philosophische Bemerkungen, Wien 1995, S. 335\n[iv]Pormpuraaw Australya qıtasının Quzey-Günçıxanında yer alar.\n[v]Kuuk Thaayorre, Paman dil qurupuna ayıddır. Kuuk Thaayorre dili Australiyanın Qreenlad əyalətinin Cape York yarım adasının Porpuraa yaşayış bölgəsində Thaayorre toplumu arasında danışılar.\n[vi]Alice Gaby Berkeley‘də, Kaliforniya bilikyurdunun əməkdaşı.\n[vii]خبرگزاری مهر، سفارت ایران در باکو ورود بالگردهای ایرانی به حریم هوایی آذربایجان را تعمدی ندانست:\nhttp:\/\/www.ghatreh.com\/news\/nn537370\/\n[viii]خبرگزاری مهر، مجید فیض الهی سخنگوی سفارت ایران در جمهوری آذربایجان در گفتگو با خبرگزاری فرانسه، باخ اورادا.\nایشیق سؤنمز، 16.05.2012\nShare. Facebook Twitter Pinterest LinkedIn Tumblr Email Reddit VKontakte Telegram WhatsApp Copy Link\nPrevious Articleدوکتور ميرهدايت حصاری نين ياس مجلسينده: وارليق و هويت نيسگيليميز\nNext Article ترسی بدتر از مرگ\nیازی ایله باغلی\nشيخ محمد خياباني‌نين نهضتینده هنرین اینکیشافی\nنوامبر 16, 2013\nاورمودا اورمولوقلار… اسماعیل اولکر\nنوامبر 16, 2013\nگونئی آذربایجان ادبیاتیندان خاطره لر” – عؤمور یولوندان صحیفه لر”(۳)\nجولای 13, 2013\nFacebook X (Twitter) Instagram YouTube RSS\nوارلیغین سسی ۱۹۹۹-۲۰۲۴موعلف حقوقلاری گورونور. معلوماتدان ایستفاده ادرکن لینکدن ایستیناد اولونمالیدیر. © 2024","num_words":3593,"character_repetition_ratio":0.036,"word_repetition_ratio":0.012,"special_characters_ratio":0.219,"stopwords_ratio":0.004,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.999,"perplexity_score":154116.7,"cluster_detection":-1}
+{"text":"هیندیستان شاناگولله‌سی (Nelumbo nucifera) – بو، بوزومتول-یاشیل، ایسلانمایان یارپاق‌لاری و چهرایی چیچک‌لری ایله فوسونکار، میستیک سو بیتکی‌سی‌دیر. بوددیست‌لر اوندان دینی مراسیم‌لر اوچون ایستیفاده ائدیرلر. بیتکی‌نین بوتون حیسه‌سی یئمه‌لی‌دیر (قیدادا اساساً توخوملاریندان‌ و یئرفیندیغین‌دان ایستیفاده ائدیلیر)، بوتون جنوب-شرقی آسیا اؤلکه‌لرینده موختلیف خؤرک‌لرین هازیرلانماسیندا ایستیفاده اولونور. بو باتاق‌لیق بیتکی‌سینی آغ سوزانباغی کیمی ده بئجرمک اولار. بیزده شاناگوللنی بئجرمک چتین دئییل، آنجاق بونو نئجه ائتمیی بیلمک لازیم‌دیر.\nتوخومو اکمزدن اول اونو سومباتا‌دان تمیزلمک لازیم‌دیر، اونلارین ستهینه خصوصی مادده هوپدورولور کی، سویونو تامامیله بوراخماسین. توخوم‌لار یاخشی ایسلانمادیغینا گؤره جوجرمه‌یه ده بیلر. توخوم سومباتا‌دان تمیزلنیلمه‌دن اؤز جوجرمه قابیلیتینی مین ایل ده ساخلایا بیلر، سیز اونو سومباتا‌دان تمیزلمه‌دن سویا قویسانیز، بیر نئچه ایل اونلارین جوجرمه‌سینی گؤزلمه‌لی اولاجاقسینیز.\nداها چوخ اوخویون\nآراگون 28.12.2023 18:01 | چاپ ائدین | بیتکی‌لرین بئجریلمه‌سینه گؤستریش\nچؤرکاغاجی (Artocarpus odoratissimus)\nچؤرکاغاجی (Artocarpus) توت فسیله‌سین‌دن 60 نؤوو اولان همیشیاشیل تروپیک آغاج‌دیر، جنوب-شرقی آسیادا و ساکیت اوکئان آدا‌لاریندا بئجریلیر. او، انجیر آغاجی ایله عینی منشأ‌لی‌دیر (Ficus). داها چوخ یاییلمیش و بئجریلن طبیعی چؤرکاغاجی‌دیر (Artocarpus altilis). بو فسیله‌یه مئیوه آغاجی و کول شکلینده اولان دیگر نؤو‌لر ده عاید ائدیلیر، مسئلن، آدی آرتوکارپوس (Artocarpus communis)، جئمپئداک (Artocarpus integer)، Artocarpus heterophyllus (ژاجکفرویت، نانگکا) و مارانگ و یا تاراپ (Artocarpus odoratissimus).\nداها چوخ اوخویون\nآراگون 28.12.2023 17:56 | چاپ ائدین | ائکزوتیک بیتکی‌لر\nهشراتیئین بیتکی‌لرین توخوم‌لاری‌نین سپیلمه‌سی قایداسی\nبالکان یاغلیجاوتو (Pinguicula balcanica)\nهشراتیئین بیتکی‌لرین توخوم‌لاری اؤز جوجرمه قابیلیت‌لرینی قیسا مدت عرضینده ساخلاییرلار. بیر ایلدن سونرا بیر چوخ نؤو‌لرین توخوم‌لاری‌نین جوجرمه قابیلیتی آزالیر. بونا گؤره ده بو بیتکی‌لرین توخوم‌لارینی الده ائدن کیمی سپمک لازیم‌دیر.\nداها چوخ اوخویون\nآراگون 28.12.2023 17:53 | چاپ ائدین | ائکزوتیک بیتکی‌لر, بیتکی‌لرین بئجریلمه‌سینه گؤستریش\nهیندیستان فیستیغی Pongamia pinnata\nPongamia pinnata\nPongamia pinnata (هیندیستان فیستیغی, Honge Tree, Pongam Tree, Panigrahi) پاخلا‌لی‌لار فسیله‌سین‌دن یارپاغی تؤکولن آغاج‌دیر (Fabaceae)، وطنی هیندیستان حساب اولونور، جنوب-شرقی آسیادا بئجریلیر.\nهون‌دورلوگو 15–25 مئتر اولور و بؤیوک چتیر عمله گتیریر. کیچیک، آغ، چهرایی، بنؤوشیی رنگ‌لی، اتیرلی چیچک‌لر آچیر.\nداها چوخ اوخویون\nآراگون 28.12.2023 17:50 | چاپ ائدین | ائکزوتیک بیتکی‌لر\nشاختایا داوام‌لی پالما، اوخلو کیرپی (Rhapidophyllum hystrix)\nRhapidophyllum hystrix پالما\nرهاپیدوپهیللوم هیستریخ دونیادا شاختایا داوام‌لی نؤو‌لردن بیری حساب اولونور و بونونلا یاناشی رهاپیدوپهیللوم مونوتیپ فسیله‌سین‌دن یئگانه نؤو‌دور. طبیعتده او، آبش-نین جنوب-شرقینده باتاق‌لیق یئرلرده بیتیر. – 20 °C شاختایا و سویوغا داوام‌لی‌لیغینا گؤره، بو نؤوو آچیق هاوادا و بیزیم شرایطده بئجرمک الوئریش‌لی‌دیر. اونو موسبت خاراکتئریستیکاسینا بؤیوک اولمایان هون‌دورلوگونو (ماکسیموم 1–3 مئتر) و تیکان‌لارلا سیخ اؤرتولموش گؤزل گؤوده‌سینی علاوه ائتمک اولار.\nداها چوخ اوخویون\nآراگون 28.12.2023 17:48 | چاپ ائدین | پالما‌لار\nبیز بیتکیئین بؤجک‌لره قارشی موباریزه آپاریریق\nتسووور ائدین کی، بیتکی یئین بؤجک‌لر هامی طرفین‌دن آرزو اولونمازدیر. بو کیچیک بؤجک‌لره (3–4 مم)، دئمک اولار کی، هر یئرده متبخ‌دن توتموش پاخلا‌لی‌لارین توخوم‌لارینا قدر راست اولونور.\nداها چوخ اوخویون\nآراگون 28.12.2023 17:41 | چاپ ائدین | زیانوئریجی‌لر\nبیز آووکادو بئجریریک\nآووکادو (آللیقاتور آرمود فورما‌لی – Persea americana) 6–20 م هون‌دورلوگو اولان تروپیک بیتکی‌دیر. اساساً مئکسیکا و برازیلیا اراضی‌سینده یاییلمیش‌دیر. حال-حاضردا ایسه تروپیک و سوبتروپیک اؤلکه‌لرده یئتیشدیریلیر.\nائللیپتیک، سیوری اوجلو، قالین دری‌لی، جیلا‌لی، پارلاق و یا توند یاشیل یارپاق‌لاری وار. یارپاغین عکس اوزو بوز رنگده‌دیر، پورتاغال یارپاغینی خاتیرلا‌دیر.\nداها چوخ اوخویون\nدۇزگونو 27.12.2023 23:33 | چاپ ائدین | ائکزوتیک بیتکی‌لر\nبیچیلمیش اوت ایله نه ائتمه‌لی؟\nبیچیلمیش اوت ایله نه ائتمه‌لی؟ اگر سیز گؤزل، قیسا قازوندا ضعیف‌لیک هیسس ائدرسینیزسه، اونو تئز-تئز بیچین. آنجاق تئز-تئز بیچیلمه نتیجه‌سینده چوخ‌لو میقداردا بیچیلمیش اوت ییغیلیر، هانسی کی، (اگر سیز هئچنه الده ائتمیرسینیزسه) سیزه مانع اولا‌جاق. اودور کی، تانیش باغبان‌لارین چوخو اونو توللاییرلار. آنجاق من تعجب‌لنیرم کی، نه اوچون اونلار ان اوجوز باشا گلن گوبره‌یه قناعت ائتمیرلر.\nداها چوخ اوخویون\nدۇزگونو 27.12.2023 23:09 | چاپ ائدین | قازون\nقازونون دوزگون بیچیلمه قایداسی نئجه‌دیر؟\nسیخ قازون الده ائتمک اوچون، اونو دوزگون بیچمک لازیم‌دیر. اونا گؤره ده ایستنیلن جاوان آغ شام و یا شام آغاجی مهو اولموش قازوندا یاخشی گؤرونمز.\nداها چوخ اوخویون\nدۇزگونو 27.12.2023 22:30 | چاپ ائدین | قازون\nبیز یئنی قازون سالیریق\nیئنی قازونون و علاوه اوتون ان موناسیب اکیلمه واختی مای و یا یون آیلاری‌دیر، ایل یاغمورلو کئچرسه، یول آیی دا اکین اوچون الوئریش‌لی واخت حساب اولونور.\nداها چوخ اوخویون\nدۇزگونو 27.12.2023 22:07 | چاپ ائدین | قازون\nمانقونون توخوم واسطه‌سیله یئتیشدیریلمه‌سی\nیوکسک جوجرمه قابیلیتی اولان توخوم‌لاری الده ائتمک اوچون یالنیز توپلانمیش توخومو اکمک لازیم‌دیر. توخوم 20–25°C تئمپئراتوردا 2–6 ساعت عرضینده سودا ایسلادیلیر.\nداها چوخ اوخویون\nدۇزگونو 27.12.2023 21:07 | چاپ ائدین | ائکزوتیک بیتکی‌لر\nایندونئزیادا مانقونون نؤو‌لری\nاتیرلی مانقو (Mangifera odorata)\nایندونئزیادا بورنئو آداسیندا مانقونون 34 نؤوو مؤوجوددور (Mangifera)، طبیعتده بیتیر. بو نؤو‌لرین اکثریتینی مئشه‌لرین قیریلماسینا گؤره مهو اولماق تهلوکه‌سی گؤزلییر. مانقونون بیر نئچه نؤوونون، مسئلن، کالیمانتان مانقوسونون (Mangifera casturi) طبیعتده نس‌لی کسیلیب.\nبورنئو آداسیندا مانقو آغاجی‌نین بیر نئچه پئرسپئکتیو نؤوونو گؤسترمک اولار، مسئلن، Mangifera griffithi (مویین یئر آدلاری: asem raba و romian)، Mangifera pajang (asem payang)، Mangifera quadrifida (asem kipang) و Mangifera torquenda (asem putaran).\nداها چوخ اوخویون\nدۇزگونو 27.12.2023 20:03 | چاپ ائدین | ائکزوتیک بیتکی‌لر\nبیز پئپینو بئجریریک\nپئپینونون وطنی (بوتانیکی آدی Solanum muricatum) پئرو و یا کولومبیا اولماسی گومان ائدیلیر. حتی اونون سرهددینه باخمایا‌راق او، اورا‌دان بوتون لاتین آمئرکاسینا یاییلیب. حال حاضردا او داها چوخ بولیویادا، ائکوادوردا و یئنی زئلاندیادا بئجریلیر.\nداها چوخ اوخویون\nدۇزگونو 27.12.2023 19:53 | چاپ ائدین | ائکزوتیک بیتکی‌لر\nکیوانو Cucumis metuliferus\nکیوانو اوزون‌لوغو 10–15 سم اولان نارینجی بورانییا بنزییر، اونون „تیکان‌لاری“ اولور و اورتا عصرلره عاید سلاحی خاتیرلا‌دیر. مئیوه‌نین لتی یاشیل رنگده اولور و 5–10 مم اوزونلوقدا اولان چوخ‌لو سایدا آغ توخوم‌دان عبارت‌دیر. اگر او، کال‌دیرسا، تیکان‌لارا یاخین یاشیل زولاق‌لار اولور.\nداها چوخ اوخویون\nدۇزگونو 27.12.2023 19:29 | چاپ ائدین | ائکزوتیک بیتکی‌لر\nContinue: 1-14 یوخارداکی آرخیوه\nکپر کلوب حاقیندا\nKPR − بیتکیچی‌لیک کلوبو بئینلخالق باغچی‌لیق تشکیلاتی‌دیر. داها چوخ اوخویون\nتجروبه‌نیزه اساساً بیتکی‌لرین بئجریلمه و یئتیشدیریلمه اصولونو بیزیمله بؤلوشون. بو ماقاله حاقیندا یازین و بوتانیخ ژورنالیندا آنا دیلینیزده درج ائدین! دیگر معلومات‌لار اوچون بیزیمله علاقه ساخلایین.","num_words":1689,"character_repetition_ratio":0.099,"word_repetition_ratio":0.068,"special_characters_ratio":0.231,"stopwords_ratio":0.003,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":131425.2,"cluster_detection":-1}
+{"text":"Ondokuzuncu -19-Esr, Ermeni Nesrinde Azerbaycan Folkloru - Yusif -Yusuf - Ramazanov - Baki - 1985 kiril -112\nPitiklər\nMəqalə Toplusu\nبیزه گؤره\nایلتیشیم\nفارسی\nAzerbaijani\nEnglish\nتورکجه\nTurkish\nتوروز - تورکجه دیل و ائتیمولوژی کیتابخاناسی\nکیتابلار\nتورکولوژی\nOndokuzuncu -19-Esr, Ermeni Nesrinde Azerbaycan Folkloru - Yusif -Yusuf - Ramazanov - Baki - 1985 kiril -112\n7456\n0\n2016\/4\/15\nسس لرین سایی 1\nسس وئرمه نین سونوجو 5\n0\nتام آد :*\nایمیل :*\nیوروم :*\ncaptcha:\nاستاد شهریار\nسؤزلوک\nتورکولوژی\nدیل و دیلچیلیک\nمیفولوژی\nFelsefe\nده ده قورقود\nشعر\nفولکلور\nأل یازمالار\nآتالار سوزو\nبایاتی\nتاپماجا\nاوشاق\nگولمه جه\nنوحه\nموسیقیمیز\nهر قونودان\nEl Bilimi Dergisi\nŞəkil\nآنلاین: 3458 ایشلدیجی\nیازیلمیش: 39114 ایشلدیجی\nتوروز\nسایین اوخوجولار!\nتوروز سیته سی بیر کولتورل اوجاق اولا‌راق دیلچی‌لیکل�� باغلی قونولاردان دانیشیر. بو سیته دیلچی‌لیکله باغلی دیرلی بیلگی‌لر وئرمکده‌دیر. دیلیمیزین تاریخی و ائتیمولوژی‌سی ساحه‌سینده چالیشان بو سیته، سؤزلرین کؤکو و ائتیمولوژی‌سی حاقیندا، باشقا سیته‌لردن دییشیک اولا‌راق، ائیلمله(فعل) باغلی آنلام‌لارین آچیقلاییر.\nسیته‌میزده دیلچی‌لیکله باغلی بیر چوخ کیتاب، سؤزلوک، یازی‌لار الده ائدیب اوخویابیلرسینیز. اوموروق کی بو سیته، سیز دیرلی، سایین اوخوجولار یاردیمییلا، دیلچی‌لیک قول‌لاری‌نین گلیشمه‌سی، یوکسلیشی یولوندا بیر آددیم گؤتوربیلسین.","num_words":336,"character_repetition_ratio":0.065,"word_repetition_ratio":0.208,"special_characters_ratio":0.239,"stopwords_ratio":0.0,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":58796.3,"cluster_detection":-1}
+{"text":"آنا دیلی ایلکجه قازانیلار سونرا اؤیره‌نیلر. اونا گؤره ده، ساوادلانمادا قازانماـ‌اؤیرنمه قاتمارلیغی اورتایا چیخیر.\nساوادلانما پروسئسی‌‌نین بیر باشی قازانیش (acquisition) اوبیری باشی ایسه اؤیره‌نیش (learning) دیر. هر بیر یازماق و ساوادلانما ایسته‌گینده، اینسان اؤز ایلگی‌سینی دیلین قازانیلما فورماسیندان قیرمامالی دیر. دیلین قازانماسی قیراغا آتیلارسا، هارانین‌سا گؤیوندن توتولان اؤیرنمه پروسئسینده، دیلین سزیرگیسی محض قراردادلاناجاقدیر، ائله‌جه ده، ساوادلانمیش بیریسی‌نین بئیین‌ـ‌زئیینی قراردادلاردان آسیلی قالاجاقدیر.\nحال‌بوکی، دیل سزیرگیسی (شم زبانی) کورلانمامالی دیر.\nاساس آددیم اولاراق، اؤز اؤیره‌نیشیمیزی دیلین سزیرگیسی و قازانیش‌لا ایلگیلی ایره‌لی آپارمالییق. بو اوزدن، اؤیرنجی بیریسی، ایلک آددیمدا، دیلین گرچک دورومونو اؤز زئینینه ائندیرمه‌لی و اونونلا أرک‌لی اولاراق ایلگی قورمالی دیر؛ سونرا ایسه، دیلین قراردادلارینا یؤنلمه‌لی دیر.\nهله‌لیک، هر بیر ماراقلی اولوب اؤیرنمک ایسته‌یه‌نه اؤز نظریمیزی یازیشما واسیطه‌سی’له یئتیره بیله‌ریک.\nدیلده دئیـَر‌لیکدن ائدر‌لیگه (۵)\nدیلده دئیـَر‌لیکدن ائدر‌لیگه (۵) (بیرینجی پیلله!) اوغلان نه دئییر؟ ۱. اوغلان قیزا دئییر:«سوپورگه؟ بل…\nدیلده دئیـَر‌لیکدن ائدر‌لیگه (۴)\nدیلده دئیـَر‌لیکدن ائدر‌لیگه (۴) (بیرینجی پیلله!) قیز نه دئییر؟ ۱. قیز اوغلانا دئییر: …\nدیلـده دئیـَر‌لیکـدن ائدر‌لیگه (3)\nدیلـده دئیـَر‌لیکـدن ائدر‌لیگه (3) (بیرینجی پیلله!) اوغلان نه دئییر؟ ۱. اوغلان قیزا دئییر: «خ…\nدیلده دئیـَر‌لیکدن ائدر‌لیگه (۲)\nدیلده دئیـَر‌لیکدن ائدر‌لیگه (۲) إتگین‌لیک: functionality دیلین گلیشمه‌سینده، إتگین‌لیک (ائتگ…\nدیلده دئیـَر‌لیکدن ائدر‌لیگه (۱)\nدیلده دئیـَر‌لیکدن ائدر‌لیگه (۱) إتگین‌لیک: functionality دیلین گلیشمه‌سینده، إتگین‌لیک (ائتگ…\nدیلده دئیـَر‌لیکدن ائدر‌لیگه (۵)\nayhan 2017-03-18 دیلـده دئیـَر‌لیکدن ائدر‌لیگه, دیلین قازانیش‌ـ‌اؤیره‌نیشی 0 2,137\nدیلده دئیـَر‌لیکدن ائدر‌لیگه (۵) (بیرینجی پیلله!) اوغلان نه دئییر؟ ۱. اوغلان قیزا دئییر:«سوپورگه؟ بلی کی، سوپورگه‌میز وار. تام، سوپورگه‌میز هاردا؟» ۲. اوغلان:«سوپورگه؟» سؤزونو تکرار دئیه‌ن کیمی سوروشدوقدا «بلی کی سوپورگه‌میز وار،» دئییر. سونرا دوستونا اؤز توتاراق:«تام، سوپورگه‌میز هاردا؟»سوروشور. (ایکینجی پیلله!) اوغلان نه ائدیر؟ ۱. اوغلان «سوپورگه؟» دئمک‌له قیزین ایسته‌دیگی‌نین …\nیازینین آردی \/ YAZININ ARDI\nپایلاش \/ PAYLAŞ\nFacebook\nTwitter\nGoogle +\nStumbleupon\nLinkedIn\nPinterest\nدیلده دئیـَر‌لیکدن ائدر‌لیگه (۴)\nayhan 2017-03-02 دیلـده دئیـَر‌لیکدن ائدر‌لیگه, دیلین قازانیش‌ـ‌اؤیره‌نیشی 0 1,901\nدیلده دئیـَر‌لیکدن ائدر‌لیگه (۴) (بیرینجی پیلله!) قیز نه دئییر؟ ۱. قیز اوغلانا دئییر: «اوز سالماقدان آجیغیم گلر، آنجاق سیزین سوپورگه‌ز وار می؟» ۲. « اوز سالماقدان آجیغیم گلر،» دئییر قیز. « آنجاق سیزین سوپورگه‌ز وار می؟» (ایکینجی پیلله!) قیز نه ائدیر؟ ۱. قیز، بیریسینه اوز سالماقدان آجیغی …\nیازینین آردی \/ YAZININ ARDI\nپایلاش \/ PAYLAŞ\nFacebook\nTwitter\nGoogle +\nStumbleupon\nLinkedIn\nPinterest\nدیلـده دئیـَر‌لیکـدن ائدر‌لیگه (3)\nayhan 2017-02-23 دیلـده دئیـَر‌لیکدن ائدر‌لیگه, دیلین قازانیش‌ـ‌اؤیره‌نیشی 0 2,158\nدیلـده دئیـَر‌لیکـدن ائدر‌لیگه (3) (بیرینجی پیلله!) اوغلان نه دئییر؟ ۱. اوغلان قیزا دئییر: «خوش گلمیسیز!» ۲. اوغلان: «خوش گلمیسیز!» دئییر قیزا. (ایکینجی پیلله!) اوغلان نه ائدیر؟ ۱. اوغلان قیزی\/قیزلاری خوش‌گلدینله‌ییر [خوش‌گلدین‌لیـییر.] (اوچونجو پیلله!) (بو تاپشیریغین جومله‌سینـده یوروملاما اوچون بیرزاد یوخ دیر! اونا گؤره، اوچونجو پیلله ایشلنمه‌لی دئییل!) …\nیازینین آردی \/ YAZININ ARDI\nپایلاش \/ PAYLAŞ\nFacebook\nTwitter\nGoogle +\nStumbleupon\nLinkedIn\nPinterest\nدیلده دئیـَر‌لیکدن ائدر‌لیگه (۲)\nayhan 2017-01-30 دیلـده دئیـَر‌لیکدن ائدر‌لیگه, دیلین قازانیش‌ـ‌اؤیره‌نیشی 0 2,110\nدیلده دئیـَر‌لیکدن ائدر‌لیگه (۲) إتگین‌لیک: functionality دیلین گلیشمه‌سینده، إتگین‌لیک (ائتگین‌لیک) چوخ اؤزل بیر پروسئس ساییلا بیلر. دئمک، بو پروسئسده، دیل،«نه دئمک» پیلله‌سیندن «نه إتمک» پیلله‌سینه قالخیر! بئله‌لیک‌له ده، اؤز إتگین‌لیگیندن یئتگین‌لنیر! بیرینجی درس‌لیگین تاپشیریغی‌نین جواب‌لارینی آشاغیداکی کیمی اوخویوروق: قیز: من‘نن دوستوم تزه‌لیکده بو دامداشا گلمیشیک. آپارتمان 3Fـ‌ده‌ییک. (بیرینجی …\nیازینین آردی \/ YAZININ ARDI\nپایلاش \/ PAYLAŞ\nFacebook\nTwitter\nGoogle +\nStumbleupon\nLinkedIn\nPinterest\nدیلده دئیـَر‌لیکدن ائدر‌لیگه (۱)\nayhan 2017-01-14 دیلـده دئیـَر‌لیکدن ائدر‌لیگه, دیلین قازانیش‌ـ‌اؤیره‌نیشی 0 1,677\nدیلده دئیـَر‌لیکدن ائدر‌لیگه (۱) إتگین‌لیک: functionality دیلین گلیشمه‌سینده، إتگین‌لیک (ائتگین‌لیک) چوخ اؤزل بیر پروسئس ساییلا بیلر. دئمک، بو پروسئسده، دیل «نه دئمک» پیلله‌سیندن «نه إتمک» پیلله‌سینه قالخیر! بئله‌لیک‌له ده، اؤز إتگین‌لیگیندن یئتگین‌لنیر! بیز، بورادا، بو پیلله یوکسه‌لیشینی أن ساده بیر یول‌لا آچیقلایاجاغیق! اؤرنک: (بیر فیلمین باشلانان صحنه‌سی)بیر دامداشدا …\nیازینین آردی \/ YAZININ ARDI\nپایلاش \/ PAYLAŞ\nFacebook\nTwitter\nGoogle +\nStumbleupon\nLinkedIn\nPinterest\nنسیلدن نسیله کورلانان دیل سزیرگیسی! \/ ناصر منظوری\nayhan 2016-11-05 دیلین قازانیش‌ـ‌اؤیره‌نیشی 0 1,086\nنسیلدن نسیله کورلانان دیل سزیرگیسی! \/ ناصر منظوری عزیزیمیز آلاندا الینه قلمی دونیانین بولودلاری، داغ‌ـ‌دره‌لری، آغاجی، گؤی‌ـ‌گؤیرتیسی، سئوگیسی . . . ائله لاپ گؤز.گؤره‌سی بیرجه بیرجه چئوریلیر مربع اولور، مستطیل اولور، مکعب مستطیل اولور، قائم‌الزاویه بیر مثلث اولو . . . آی بالام، بئله نییه؟ * * * یوز ایل …","num_words":1295,"character_repetition_ratio":0.141,"word_repetition_ratio":0.467,"special_characters_ratio":0.243,"stopwords_ratio":0.004,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":87066.9,"cluster_detection":-1}
+{"text":"تۆرکجه‌ یا دا آذربایجان تۆرکجه‌سی[۲] — آذربایجان تۆرکلری‌نین آنا دیلی، ائله‌جه‌ده بۆتون آ��ربایجان‌لی‌لارین اۆنسیّت دیلی‌دیر. تورک دیللری'نین گونئی باتی قوروپونا داخیل‌دیر. آذربایجان جومهوریتی‌نین و روسیه‌نین داغیستان جومهوریتینده[۳] رسمی دؤولت دیلی‌دیر.\nتۆرکجه‌\nآذربایجان تۆرکجه‌سی\nتۆرکۆ\nتۆرک دیلی\nAZƏRBAYCAN TÜRKCƏSİ\nAzərbaycan dili\nآذربایجان دیلی\nАзәрбајҹан дили\nتلفوظ\n[ɑzærbɑjˈd͡ʒɑn diˈli]\nدوْغما دانیشانلار\nآذربایجان جومهوریتی\nایران\nروسیه\nتورکیه\nعراق\nگورجیستان\nمنطقه\nآذربایجان (قدیم آذربایجان)، قافقاز\nائتنیک\nآذربایجان تورکلری\nدوْغما دانیشانلار\n[۱]\nدیل عائیله‌سی\nتورک دیللری\nعمومی تورک\nاوغوز دیللری\nغربی اوغوز\nتۆرکجه‌\nآذربایجان تۆرکجه‌سی\nتۆرکۆ\nتۆرک دیلی\nیازی سیستمی\nآذربایجاندا: لاتین خطی\n(آذربایجان لاتین الیفباسی)\nروسیه‌ده: کیریل الیفباسی\nایراندا: عرب خطی\n(تورک الیفباسی)\nگورجیستاندا: گورجو الیفباسی\n(چوخ آز، تئکجه سایات‌نووا بیر ائرمنی شاعیرین تورکجه شعرلرینده)\nرسمی وضعیت\nرسمی دیلی\nآذربایجان جومهوریتی\nروسیه\nداغیستان\nتنظیمله‌ین\nمیلی علملر آکادمیاسی\nدیل کوْدلاری\nISO 639-1\naz\nISO 639-2\naze\nISO 639-3\naze – inclusive code\nIndividual codes:\nazj – شومالی آذربایجان\nazb – جنوبی آذربایجان\nslq – سلجوق دیلی\nqxq – قاشقای تورکجه‌سی\nGlottolog\nazer1255 شومالی آذری–سلجوق\nsout2696 جنوبی آذری–قاشقایی\nLinguasphere\nاوغوز دیللری'نین بیر قیسمتی\nتورکجه دانیشیلان بؤلگه‌لر\nتورکجه‌نین اکثریتده اولدوغو بؤلگه‌لر\nتورکجه‌نین بؤیۆک و اهمیتلی اقلیته مالیک اولدوغو بؤلگه‌لر\nبو یازیدا IPA فونتیک نیشانلاری وار. دۆزگون رندر دستکلری اولماسا، مۆمکوندور یونیکود یئرینه سوال علامتی و یا آیری علامتلر گؤره‌سیز.\nاوغوز دیللری‌نین دیل یاریم‌عائیله‌سی، یاشیل رنگده اوْلان یئرلرده، آذربایجان تۆرکجه‌سی‌نین دانیشانلاری اکثریت‌ده دیرلار.\nاورال-آلتای بؤیوک دیل عائیله‌سی، بو نقشه‌ده آذربایجان تورکجه‌سی‌نین یاییلدیغی اراضیلرده گؤرونور.\nآذربایجان تۆرکجه‌سی آذربایجان، ایران، عراق، گورجوستان، روسیه، تورکیه، اوکراین و سوریه اراضی‌سینده گئنیش ایشلنیب.\nآذربایجان جومهوریتینده بۇ دیلین جۆزئی فرقلنن ۴ دیالکتی واردیر:\nدوْغو دیالکتی — قوبا، شاماخی، باکی، موغان و لنکران دیالکت‌لری\nباتی دیالکتی — قازاخ، قاراباغ، گنجه دیالکت‌لری\nقوزئی دیالکتی — شکی و زاقاتالا-قاخ دیالکت‌لری\nگۆنئی دیالکتی — ناخچیوان، اوردوباد، ایروان دیالکت‌لری[۴]\nآذربایجان تۆرکجه‌سی گنئالوژی بؤلگویه اساساً تورک دیللرینه منسوبدور. باشقا دیل قروپ‌لارین‌دا اوْلدوغو کیمی، بۇ قروپا داخیل ائدیلن دیللر ده بیر-بیرینه لکسیک، مورفولوژی و سینتاکتیک جهت‌دن چوْخ یاخیندیر. دیالکتلر بیر-بیریندن فونِتیک خوصوصیتلرینه گؤره فرقلنیرلر. آذربایجان تۆرکجه‌سی تۆرک، تۆرکمن و قاقاووز دیللری ایله یاناشی تورک دیللری قروپونون اوْغوز دیللری یاریم‌قروپونا داخیلدیر.\nایچینده‌کیلر\n۱ قیسا تاریخی\n۱.۱ آذربایجان تۆرکجه‌سی‌نین ایکی دؤورۆ حاقیندا\n۲ فونِتیک خوصوصیتلری\n۳ سینتاکتیک خوصوصیتلری\n۴ الیفباسی\n۴.۱ تورکجه‌ده الیفبا دییشیک‌لری و قارشیلیق‌لاری\n۵ عرب کؤکلۆ تۆرک الیفباسی\n۶ لاتین کؤکلۆ تۆرک الیفباسی\n۷ ادبیات\n۸ بیرده باخ\n۹ ائشیک باغلانتیلار\n۱۰ قایناقلار\nقیسا تاریخی\nآذربایجان تۆرکجه‌سی‌نین و آذربایجان خالقی‌نین تشکّۆلو ۳–۷-جی عصرلرده باش وئرمیش، ۷–۸-��ی عصرلرده باشا چاتمیشدیر. بۇ زامان آذربایجاندا گئدن دینی مۆباریزه آرتیق سوْنا یئتمیشدیر.[۵] XI عصرده آذربایجان دیلی قافقازدا و قوْنشو اؤلکه‌لرده گئنیش توسعه تاپیر. آذربایجان تۆرکجه‌سی تۆرک دیللری‌نین اوْغوز قروپونا داخیلدیر. یئرلی اهالی‌نین اساس دیلی اوْلان آذربایجان تۆرکجه‌سی ۱۱-جی عصرین اوْرتالاریندا اوْغوز طایفالاری دیلی‌نین گۆجلۆ تأثیری آلتیندا تام شکیلده فوْرمالاشمیشدیر. ۱۲-جی عصرده ادبی آذربایجان دیلی تشکّۆل تاپدی. شاعیرلر فارس و عرب دیللری ایله یاناشی بۇ دیلده ده اثرلر یازیردیلار.[۶]\nن. جعفروف \"آذربایجان تورکجه‌سی‌نین میلی‌لشمه‌سی تاریخی\" اثرین‌ده \"XI-XII عصرلردن باشلایاراق آذربایجاندا مئیدانا چیخان مؤحتشم تۆرک دؤولتلرینده رسمی دیل کیمی عرب، فارس دیللری ایله یاناشی تۆرکجه‌دن‌ده ایستیفاده اوْلوندوغونو\" گؤستریر.[۷]\nصفویلر دؤولتینده آذربایجان تۆرکجه‌سی سارایدا و اوْردودا حاکیم دیل اوْلماقلا ایمپریانین ایلک رسمی دؤولت دیلی ایدی.[۸][۹] روس عالیمی V.V.Bartold ۱۹۱۲-جی ایلده یازیردی: «... خاندانین تشکول ائتدیگی یئرده آذربایجان اهالیسی تۆرکجه دانیشیردی و نتیجه‌ده تۆرکجه صفویلر دؤولتینده سارای و اوْردو دیلی اوْلاراق قالدی.»[۱۰]\nعصرلر بوْیو ایشغاللار نتیجه‌سینده آذربایجان تۆرکجه‌سی‌نین آدی دییشدیریلمیشدیر. آذربایجان تۆرکجه‌سی اۇزون مۆدّت «تۆرکی»، «تۆرک دیلی»، «آذربایجان تۆرکجه‌سی»، بعضاً ایسه «تاتار دیلی»، «قافقاز تاتارلارینین دیلی» (خصوصاً روس دیلینده یازیلمیش اثرلرده) آدلاندیریلمیش‌دیر.[۱۱]\n۱۹۱۸-جی ایلده آذربایجان دموکراتیک جومهوریتی یاراناندان آز سوْنرا آذربایجاندا کارگوزارلیغین تورک دیلینده آپاریلماسی ایله باغلی قرار قبول ائدیلیر. ۱۹۲۱-جی ایلده نریمان نریمانوو داداش بونیادزاده ایله بیرگه آذربایجان سسر-ده دؤولت دیلی‌نین تۆرک دیلی اوْلماسی ایله باغلی دِکرِت ایمضالاییرلار. ۱۹۲۱-جی ایلده آذربایجان شوروی سوسیالیست جومهوریتی‌نین ایلک کونستیتوسیاسی قبول اوْلونور و اوْرایا دؤولت دیلی حاقیندا ماده سالینمیر. ۱۹۲۴-جۆ ایلده مرکزی ایجراییه کوْمیته‌سی‌نین آذربایجاندا دؤولت دیلی‌نین تۆرک دیلی اوْلماسی ایله باغلی قراری قبول اوْلونور.\n۱۹۳۶-جی ایلده آذربایجانین یئنی کونستیتوسیا لاییحه‌سی حاضیرلانارکن اوْرادا آذربایجانین دؤولت دیلی تۆرک دیلی کیمی قئید ائدیلیر. آنجاق ۱۹۳۷-جی ایلین آوریل آییندا قبول اوْلونان اساس قانوندا دؤولت دیلی حاقیندا هئچ بیر قایدا اؤز عکسینی تاپمیر. آنجاق کونستیتوسیادا خوصوصی ماده اولماسادا، ۱۹۳۶-جی ایلدن سوْنرا بۆتون نوْرماتیو سندلرده دؤولت دیلی آذربایجان دیلی قئید ائدیلیر.\n۱۹۵۶-جی ایلده آذربایجانین ۱۹۳۷-جی ایلده قبول اوْلونموش کونستیتوسیاسینا آشاغیداکی مضموندا ماده علاوه ائدیلیر: «آذربایجانین دؤولت دیلی آذربایجان دیلی‌دیر…»[۱۲]\nدؤولت دیلینه حصر ائدیلمیش بۆتۆن ایجلاس‌لاردا دموکراتیک شرایط یارادیلدیغین‌دان موختلیف فیکیرلر اؤزۆنو گؤستریر:\nآذربایجان دیلیدیر؛\nتۆرک دیلیدیر؛\nآذربایجان تۆرک دیلیدیر؛\nآذری تۆرکجه‌سیدیر؛\nآذربایجان تۆرکجه‌سیدیر؛\nتورک دیللری عائله‌سینه داخیل اوْلان آذربایجان دیلیدیر.\nپرزیدنت حیدر علی‌یئوین چیخیشیندان: «گلین تۆرک‌دیللی خالقلارا باخاق. بلی، بیز تۆرک‌دیللی خالقلاردان بیری‌ییک و ��ۆرک منشألی خالقیق. کؤکۆمۆز بیردیر. اؤزبک دیلی وار، قازاق دیلی وار، قیرغیز دیلی وار، تاتار دیلی وار، باشقیرد دیلی وار، تۆرکمن دیلی وار، قوموق دیلی وار. دئمک، بۇ تۆرک‌دیللی خالقلارین دا هر بیری‌نین دیلی‌نین اؤز آدی وار. تۆرک‌دیللی خالقلاردا تاتار دیلی ده وار، او بیری قروپ دیللر وار، اونلارین دا هر بیری بۇ قروپا داخیلدیر، آما هر بیری‌نین اؤز آدی وار… آخی نه تَهَر آذربایجان تۆرکجه‌سی؟ میللتیمیز ندیر؟ آذربایجان تۆرکۆ. نه تهر بۇ میللتین ایکی آدی اوْلسون؟ بس نیه اؤزبک اؤزونه دئمیر کی، اؤزبکیستان تۆرکۆ، تاتار نیه دئمیر کی، تاتاریستان تۆرکۆیَم»[۱۳]\nیئنه همین ایجلاسدا دؤولت باشچی‌سی قئید ائدیر: \"… طالعیمیز بئله گتیریب کی، مثلاً بیزه تاتار دئییبلر. اما بیز تاتار دئییلیک آخی. نئچه ایللر بیزه تاتار دئییبلر. ائله حسن بَی زردابی ده اؤزونه تاتار دئییبدیر، او بیریسیلر ده اؤزلرینه تاتار دئییبلر. بۇ باکیدا، آذربایجاندا بیر بئله آذربایجانلی ضیالی اوْلدوغو حالدا مکتبلر آچیلمیشدی – \"روسسکو-تاتارسکایا ایشکولا\"… من بونونلا ساده‌جه دئمک ایسته‌ییرم کی، بیزیم طالعیمیز بئله اوْلوبدور. روسیه‌ده بیزه تاتار دئییبلر. روسیه‌نین بۇرادا قوبِرناتورلاری بیزه تاتار دئییبلر. اوْندان سوْنرا ۱۹۱۸-جی ایلدن ۱۹۳۶-جی ایله قدر تۆرک دئییلیب. ۶۰ ایلدیر بیز \"آذربایجان دیلی\"، \"آذربایجانلی\" دئییریک. ایندی بس نه ائدک؟ بونلارا جاواب اوْلمالیدیر کی، بیر قرار قبول ائدک\".\nمسئله‌نین جیدیلیگینی نظره آلان دؤولت رهبری موتخصیصلرین ایشتیراکی ایله گئنیش مۆذاکیره‌لر کئچیردی و همین مۆذاکیره‌لر مؤوجود پروبلملرین حلی اۆچون کیفایت قدر محصولدار اوْلدو. همین مۆذاکیره‌لر گؤستردی کی، یالنیز میلی ایجتماعی تفکۆر دئییل، بیلاواسیطه موتخصیصلر ده آنا دیلینین قئید-شرطسیز «تۆرک دیلی» آدلاندیریلماسینین علئیهینه‌دیرلر. بونا سبب ایسه:\nایکی مۆستقیل تۆرک منشألی دیلین هر ایکیسی‌نین عئینی بیر آدلا آدلاندیریلماسی اؤزۆنۆ دوْغرولتمور و تجرۆبه‌ده اوْنلاری آیری-آیری آدلارلا (آذربایجان تۆرکجه‌سی – تۆرکیه تۆرکجه‌سی) آدلاندیرماق لازیم گلیر؛\nآذربایجان اراضی‌سینده یاشایان غئیری-تۆرک منشألی مۆختلیف خالقلار، ائتنوسلار (تالیشلار، تاتلار، کۆردلر، لزگی‌لر و س.) «آذربایجان دیلی»نین «تۆرک دیلی» آدلاندیریلماسیندان هر هانسی حالدا ناراحات اوْلورلار، بیر سیرا قووّه‌لر ایسه بوندان ایستیفاده ائده‌رک «خیردا میلتچیلیک» حیسلرینی قیزیشدیریرلار؛\n«آذربایجان دیلی» آدی آرتیق نئچه اوْن ایللردیر کی، اوغورلا ایشله‌نیر، کیفایت قدر بؤیۆک ایشلنمه تجرۆبه‌سینه مالیکدیر.[۱۴]\nآذربایجان تۆرکجه‌سی‌نین ایکی دؤورۆ حاقیندا\nآذربایجان تۆرکجه‌سی‌نین ادبی دیلی اؤز ۸۰۰ ایله یاخین اینکیشافی مۆدتینده ایکی بؤیۆک دؤورۆ ایحاطه ائدیر. اسکی دؤور آدلاندیریلان بیرینجی دؤور ۱۳-جو عصردن ۱۸-جی عصره قدر اوْلان دؤورۆ، یئنی آدلاندیریلا بیلن ایکینجی دؤور ایسه ۱۸-جی عصردن یاشادیغیمیز گۆنلره قدر اوْلان بیر دؤورۆ ایحاطه ائدیر.\nاسکی آذربایجان دیلینده سؤز بیرلشمه‌لری‌نین قورولوشو داها چوْخ عرب و فارس دیللرینین سینتاکتیک مودِلینده اوْلموشدور: فصلی-گۆل (گۆل فصلی)، تَرکی-طریقی-عشق (عشق طریقینین (یولونون) تَرکی)، داخیلی-اهلی-کمال (کمال اهلینه داخیل)… یعنی تعیین ائدن سؤز ��عیین اوْلونان سؤزدن سوْنرا ایشلنمیشدیر. ایکینجی دؤور آذربایجان دیلینده تامامیله عکسینه‌دیر: تعیین ائدن سؤز تعیین اوْلونان سؤزدن مۆطلق و همیشه اول ایشلنیر.\nآذربایجان دموکراتیک جومهوریتینین ایستیقلال بیان‌نامه‌سی (اسکی الیفبا ایله)\nدیگر سینتاکتیک فرق کیمی، بیرینجی دؤورده بوداق جۆمله‌نین باش جۆمله‌نین ایچری‌سینده یئرلشدیگی تابعلی مۆرکب جۆمله‌لر داها چوْخ ایشلندیگی حالدا (کیمی کیم، بی‌وفا دۆنیادا گؤردوم، بی‌وفا گؤردوم)، یئنی دؤورده بۇ تیپدن اوْلانلارین عوضینه داها چوْخ فعلی صیفت ترکیبلری‌نین ایشلندیگینی گؤرۆرۆک.[۱۵]\nهر ایکی دؤورۆن ادبی دیلی اؤز نؤوبه‌سینده مۆختلیف مرحله‌لری ایحاطه ائدیر.\nبیرینجی دؤور آذربایجان تۆرکجه‌سی اؤز اینکیشافیندا ایکی مرحله‌دن کئچمیشدیر:\nادبی دیلین تشکۆل مرحله‌سی (۱۳–۱۴-جۆ عصرلر)،\nکلاسیک شعر دیلی مرحله‌سی (۱۵–۱۷-جی عصرلر).\nایکینجی دؤور آذربایجان تۆرکجه‌سی ایسه اۆچ مرحله‌نی ایحاطه ائدیر:\nادبی دیلین خلقیلشمه‌سی مرحله‌سی (۱۸-جی عصر)،\nمیلی دیلین یارانماسی و اینکیشافی مرحله‌سی (۱۹–۲۰-جی عصرین اولی)،\nمۆعاصیر مرحله (۲۰-جی عصرین ۱-جی رۆبعۆندن سوْنرا).\nفونِتیک خوصوصیتلری\nفونتیک خوصوصیتینه گؤره «اَ-ه (ə)» فونِمینین بۆتۆن یئرلرده ایشلنمه تئزلیگی ایله فرقلنیر.\nتۆرک دیللریندن بیری کیمی مۆعاصیر آذربایجان دیلی اؤزۆملۆ خوصوصیتلری ایله فرقلنن فونتیک و قراماتیک قورولوشو اوْلان بیر دیل‌دیر. اؤز فونتیک قانونااویغونلوقلارینا گؤره، بۇ دیل‌ده عمله‌گلمه یئرینه گؤره فرقلنن صائیتلر، یعنی اؤن سیرا (ای(i)، اۆ(ü)، ائ(e)، ا(ə)، اؤ(ö)) و آرخا سیرا (ای(ı)، اۇ(u)، آ(a)، اوْ(o)) صائیت‌لر عئینی بیر سؤز و یا سؤزفوْرما داخیلین‌ده ایشلنه بیلمز (\"ایشیق\"، \"ایلدیریم\" کیمی \"ای\" صائیتی ایله باشلایان بیر نئچه سؤز استثنادیر): عئینی زامان‌دا بۇ دیل‌ده دیل‌اوْرتاسی صامیت‌لرین (گ، ک) آرخاسیرا، دیل‌آرخاسی صائیتلرین (ک، ق، غ، خ) اؤن‌سیرا صائیتلرله بیر هجادا ایشلنمه‌سی ده ایمکان‌سیزدیر.\nآذربایجان دیلینین فونِم ترکیبین‌ده ۱۵ صائیت و ۲۵ صامیت واردیر. بۇ ۴۰ فونم آذربایجان الیفباسین‌دا ۳۲ حرفله ایشاره ائدیلیر.\nآذربایجان دیلینین فونم ترکیبین‌ده ۹ قیسا (ای، اۆ، ائ، اؤ، اَ، آ، اۇ، اوْ، ای)، ۶ اۇزون (ی:، ائ:، اؤ:، اَ:، آ:، اۇ:) صائیت وار. اۇزون صائیت‌لر بۇ دیل اۆچۆن سجیوی دئییل، اونلار دئمک اولار کی، یالنیز آلینما سؤزلرده چوْخ آز حال‌لاردا ایشلنیر.\nفونتیک وۇرغو، بیر قایدا اوْلاراق، سوْنونجو هجایا دۆشۆر. فونماتیک وۇرغونون یئری سؤزون معناسین‌دان آسیلی اوْلاراق دییشمیر: آلما' – 'آلما.\nآذربایجان دیلینده سؤز اولین‌ده ایشلنمه‌ین ۲ فونم وار: ای(ı) صائیتی و غ صامیتی.\nسینتاکتیک خوصوصیتلری\nآنا دیلی عابیده‌سی (ناخچیوان)\nآذربایجان دیلینین موْرفولوژی قورولوشونا اساس (ایسم، صیفت، سای، اوزللیک، ظرف، فعل) و کؤمک‌چی (قوْشما، باغلاییجی، ادات، مودال سؤزلر، نیدا) نیطق حیسه‌لری داخیل‌دیر.\nایسیم‌لرین کمیت، منسوبیت، حال، خبرلیک کاتِقوریالاری وار. بۇ کاتقورییالار ایسیملشن دیگر نیطق حیسه‌لرینه ده عاییددیر.\nآذربایجان دیلینده ایسمین ۶ حالی (آدلیق، ییه‌لیک، یؤنلوک، تأثیرلیک، یئرلیک، چیخیش‌لیق)، فعلین ۵ (شوهودی کئچمیش، نقلی کئچمیش، ایندیکی، قطعی گله‌جک، غئیری-قطعی گله‌جک) زامانی وار. فعلین شکیل کاتقورییاسی ۶ فوْرمانی (امر، آرزو، شرط، واجیب، لازیم، خبر) ایحاطه ائدیر.\nفعللر مفعول، فاعیل، حرکتین مۆناسیبتینه گؤره مۆختلیف ۵ قراماتیک نؤوعده (معلوم، مجهول، قاییدیش، قارشیلیق‌لی-مۆشترک، ایجبار) ایشلنه بیلیر.\nآذربایجان دیلینین سینتاکتیک قانونونا گؤره، بیر قایدا اوْلاراق، مۆبتدا جۆمله‌نین اوّلین‌ده، خبر جۆمله عۆضوۆ سوْندا، تعیین ائتدیگی سؤزدن قاباق‌دا گلیر.\nآذربایجان دیلینده سؤزیارادیجیلیغین‌دا اساساً موْرفولوژی (دمیرچی، اۆزوم‌چۆ، تبلیغات‌چی؛ دمیرچی‌لیک، اۆزۆمچۆلۆک، تبلیغات‌چی‌لیق؛ دوْلچا، قازانچا، اوْتلوق، مئشه‌لیک؛ قالدیریجی، ائندیریجی؛ سئوینج، گۆلۆنج؛ یاواشجا، ایندیجه و س.) و سینتاکتیک (اوْت‌بیچن، واختاموزد، بوْیون‌باغی، گۆن‌دوْغان، ساری‌کؤینک، الی‌دوْلو، آدلی-سانلی، قیرخ‌آیاق، بئشاچیلان و س) اصول‌لاردان ایستیفاده ائدیلیر.\nالیفباسی\nآذربایجان تورکجه‌سی – عرب الیفباسی ایله یازیلمیش شعر کیتابی (میرزه محمد تاغی قومری ۱۸۱۹-۱۸۹۱)\nتۆرک یازی تاریخی اویغورلارین الیفباسییلا باشلاسا دا، تۆرکجه‌نین یازیلماسینا عرب الیفباسینین بیر واریانتی ایله باشلانیب. سلجوق و عوثمانلی تورکلری ۱۰-جو عصردن باشلایاراق عرب قرافیکالی الیفبانی اساس توتموش و بۇ الیفبا ایله چوْخلو دیرلی اثرلر یاراتمیش‌لار. عرب الیفباسی تورک دیللری اۆچۆن مۆکمل الیفبا اوْلماسا دا، تخمیناً ۲۰-جی عصرین اوّللرینه قدر بۇ الیفبادان آذربایجان‌دا گئنیش ایستیفاده اوْلونوب و بۇ الیفبایلا آذربایجان تاریخینین، ادبیاتینین قیمتلی اثرلری قلمه آلینیب.\nآذربایجان خالق جومهوریتی اعلان اوْلوندوقدان سوْنرا ۱۹۱۹-جو ایلده خوداداد بی ملیک‌آسلانوفون رهبرلیگی ایله لاتین الیفباسینا کئچمک اۆچۆن کومیسیا یارائدیلیر. کومیسیانین حاضیرلادیغی تدبیرلر پلانینی مجلیس تصدیق ائدیر. آذربایجان خالق جومهوریتی سوقوط ائتدیگیندن بۇ مسئله‌نی حیاتا کئچیرمک مۆمکون اوْلمور.\n۱۹۲۹-جو ایله کیمی عرب قرافیکالی الیفبادان ایستیفاده اوْلونسا دا آذربایجان جومهوریتی اراضی‌سین‌ده ۱۹۲۹-۱۹۳۹-جو ایللرده لاتین قرافیکالی الیفبادان، ۱۹۳۹-۱۹۹۱-جی ایللرده ایسه کیریل الیفباسین‌دان ایستیفاده اوْلونوب. ۱۹۹۱-جی ایلدن باشلایاراق تدریجاً یئنی‌دن لاتین الیفباسینا کئچیلیب. ایرانین آذربایجانندا یاشایان آذربایجان تۆرکلری ایسه عرب الیفباسین‌دان ایستیفاده ائدیرلر.\nآذربایجان جومهوریتینین دؤولت دیلی اوْلان تۆرکجه‌نین الیفباسی لاتین قرافیکالی آذربایجان الیفباسیدیر.[۱۶]\nتورکجه‌ده الیفبا دییشیک‌لری و قارشیلیق‌لاری\nعرب-فارس\nگونئی آذربایجان‌دا (۱۹۲۹-جو ایله قدر هم ده قوزئی آذربایجان‌دا)\nلاتین\n(۱۹۲۹–۱۹۳۹)\nقوزئی آذربایجان‌دا\nکیریل\n(۱۹۳۹–۱۹۹۱)\nقوزئی آذربایجان‌دا\nلاتین\n(۱۹۹۲-ه. ه)\nقوزئی آذربایجان‌دا\nآ ا A a А а A a\nبـ ـبـ ـب ب B b Б б B b\nجـ ـجـ ـج ج C c Ҹ ҹ C c\nچـ ـچـ ـچ چ Ç ç Ч ч Ç ç\nـد د D d Д д D d\nائ ـئـ ـئ ئ\nاِ ِ (کسره)\nE e Е е E e\nعـ ‍ـع‍ـ ‍ـع ع\nاَ َ (فتحه)\nـه ه\nƏ ə Ә ә Ə ə\nفـ ـفـ ـف ف F f Ф ф F f\nگـ ـگـ ـگ گ G g Ҝ ҝ G g\nغـ ـغـ ـغ غ Ƣ ƣ Ғ ғ Ğ ğ\nحـ ـحـ ـح ح\nهـ ـهـ ـه ه\nH h Һ һ H h\nخـ ـخـ ـخ خ X x Х х X x\nایـٛ یٛـ یٛ Ь ь Ы ы I ı\nای ـی‍ـ ‍ـی I i И и İ i\nـژ ژ Ƶ ƶ Ж ж J j\nکـ ـکـ ـک ک K k К к K k\nقـ ـقـ ـق ق Q q Г г Q q\nلـ ـلـ ـل ل L l Л л L l\nمـ ـمـ ـم م M m М м M m\nنـ ـنـ ـن ن N n Н н N n\nاوْ ـوْ ��ْ O o О о O o\nاؤ ـؤ ؤ Ɵ ɵ Ө ө Ö ö\nپـ ـپـ ـپ پ P p П п P p\nـر ر R r Р р R r\nثـ ـثـ ـث ث\nسـ ـسـ ـس س\nصـ ـصـ ـص ص\nS s С с S s\nشـ ـشـ ـش ش Ş ş Ш ш Ş ş\nتـ ـتـ ـت ت\nطـ ـط ـط ط\nT t Т т T t\nاۇ ـۇ ۇ U u У у U u\nاۆ ـۆ ۆ Y y Ү ү Ü ü\nـو و V v В в V v\nیـ ـیـ ـی ی J j Ј ј Y y\nـذ ذ\nـز ز\nضـ ـضـ ـض ض\nظـ ـظـ ـظ ظ\nZ z З з Z z\nعرب کؤکلۆ تۆرک الیفباسی\nایرانین آذربایجانیندا ایشلنن عرب الیفباسی فارس دیلین‌دن و عوثمانلی تورکجه‌سیندن تأثیرلنیب. بۇ الیفبا عرب دیلینه اویغون اوْلسادا، تۆرک دیل عاییله‌سینه منسوب اوْلان آذربایجان دیلینه سسلرین چوْخ‌لوغونا گؤره اساس فوْرمادا ال‌وئریش‌لی دئییل. عرب خطیندن آلینان بۇگۆنکۆ ایشلنیلن تورک الیفباسی، عثمانلی الیفباسی‌ندان دا چوخلو تأثیرلر آلیب‌دیر. بۇ الیفبانین برپاسی اوغرون‌دا مۆعاصیر عصریمیزده بیر نئچه آددیم آتیلسادا بۇ چالیشمالار خالق ایچین‌ده یاییلماییب‌دیر. ایرانین آذربایجانندا اهالی فارس دیلینده تحصیل آلماغا مجبور اوْلدوقلاری اۆچوۆن عرب و فارس سؤزلریله اوریژینال دیکته ایله تانیشدیرلار.\nحاضیردا ایران‌دا تۆرکجه اۆچۆن ایشلدیلن عرب الیفباسی ایله باغلی وضعیت چوْخ قاریشیق‌دیر. گونئی آذربایجان ضیالی‌لارینین لاتین الیفباسینین داها مۆناسیب اوْلدوغونو قبول ائتمه‌لرینه باخمایاراق بۇ الیفبانین تطبیقینه دؤولت طرفیندن قاداغا و محدودیتلر قوْیولوب. ایران‌دا آذربایجان تۆرکجه‌سینده کیتاب و قزِت‌لر یالنیز عرب الیفباسی ایله ایشیق اۆزۆ گؤرۆر.\nعرب الیفباسی‌نی برپا ائتمه تشبّۆس‌لرینین بیری تۆرک دیل اوْرتوقرافیا سمیناری طرفیندن حیاتا کئچیریلیب. بۇ سمینار دوْکتور جاواد هئیت‌ین باشچیلیغییلا ۲۰۰۱-جی ایلین اوْکتوبرون‌دا تهراندا کئچیریلمیش‌دیر. عرب الیفباسین‌دا یازیلان آذربایجان تۆرکجه‌سینین ایملاسین‌دا (یازیلماسین‌دا) بیرلیک یاراتماق سمینارین باش هدفی سئچیلمیش‌دیر. تۆرک دیلی یازی قوراللاری آدلی قرارلار سمینارین سوْنون‌دا قبول اوْلونموش‌دور.\nعرب الیفباسین‌دا بعضی حرفلرین فوْرماسی کلمه آراسیندا هارادا گلمه‌سین‌دن آسیلی‌دیر. بۇ حرف‌لر کلمه باشین‌دا، سوْنون‌دا و اوْرتاسین‌دا دییشیر.\nآشاغی‌داکی جدول، عرب الیفباسی ترتیبی ایله دۆزۆلۆب و لاتین الیفباسین‌دا یاخین اوْلان قارشی‌لیق‌لاری گؤستریر.\nآذربایجان دیلینده عرب و لاتین الیفبا قارشیلیق‌لاری\nتکجه\nباش‌دا\nاوْرتادا\nسوْن‌دا\nآدی\nلاتین\nمیثال (لاتین)\nمیثال (عرب)\nمیثال (فارسجا)\nا آ \/ ا ا ا الیف a \/ ə \/ o \/ ’ aç آچ\nب ب بـ ـب بِ b baba بابا\nپ پ پـ ـپ پِ p papaq پاپاق\nت ت تـ ـت تِ t Tat تات\nث ث ثـ ـث ثِ s saniyə ثانیه\nج ج جـ ـج جیم j cib جیب\nچ چـ ـچـ ـچ چِ ch çap چاپ\nح ح حـ ـح حِ h hal حال\nخ خ خـ ـخ خِ x xal خال\nد — ـد دال d dil دیل\nذ — ـذ ذال z Azərbaycan آذربایجان \/ آذربایجان\nر — ـر رِ r rəng رنگ\nز — ـز زِ z zor زور\nژ — ـژ ژِ zh Jalə ژاله\nس س سـ ـس سین s sal سال\nش ش شـ ـش شین ş şirin شیرین\nص ص صـ ـص صاد s Səməd صمد\nض ض ضـ ـض ضاد z zərər ضرر\nط ط طـ ـط طا t təbil طبیل\nظ ظ ظـ ـظ ظا z zahir ظاهیر\/ ظاهر\nع ع عـ ـع عین ə \/ ‘ əməl عمل\nغ غ غـ ـغ غین ğ bağ باغ\nف ف فـ ـف فِ f fil فیل\nق ق قـ ـق قاف q qələm قلم\nک ک کـ ـک کاف k kitab کیتاب \/ کتاب\nگ گ گـ ـگ گاف g gül گل\/گول\nل ل لـ ـل لام l lalə لاله\nم م مـ ـم میم m mən من\nن ن نـ ـن نون n naz ناز\nو — ـو واو v \/ o vilayət ولایت \/ ویلایت\nه ‌هـ ـهـ ـه هِ h , ə hava , dədə هاوا، دده\nی یـ ـیـ ـی یِ y , i yaz یاز\nئ ئـ ـئـ ـئ همزه ı , e beş بئش\nبو حرف‌لر اؤزلرین‌دن سوْنرا هئچ بیر حرفه وصل اولمازلار:\nآ، ا، د، ذ، ر، ز، ژ\nلاتین کؤکلۆ تۆرک الیفباسی\nآذربایجان دیلینده لاتین و عرب الیفبا قارشی‌لیق‌لاری\nلاتین\nعرب تکجه\nعرب باش‌دا\nعرب اورتادا\nعرب سون‌دا\nمیثال (لاتین)\nمیثال (عرب)\nمیثال (فارسجا)\nAa آ \/ ا آ \/ ا ا ا al آل آزاد\nBb ب ب بـ ب baş باش بنده\nCc ج ج جـ ج can جان\nÇç چ چـ ـچـ ـچ çal چال چونکه\nDd د د د د diş دیش دوست\nEe ائ ائـ ئـ ئ sel\nel\nev سئل\nائل\nائو\nƏə ع \/ ا عـ\/ ـَ ـه \/ ه əl\nsələ\nəmi اَل\nسَله\nعمی\nFf ف فـ ـفـ ف fil فیل\nGg گ گـ گـ گ göz گوز گل\nĞğ غ غـ غـ غ Ağır آغئر زغال، غوک\nHh ه \/ ح هـ \/ حـ هـ \/ حـ ـه \/ ح\/ ه hərbə حربه هزار\nIı ای \/اؽ ای \/اؽ ئـ\/ؽ ی\/ؽ mıx میخ \/ مؽخ\nİi ای ایـ یـ ی diz دیز\nJj ژ ژ ژ ژ Jalə ژاله\nKk ک کـ کـ ک Kitab کیتاب\nLl ل لـ لـ لـ lülə لوله\nMm م مـ مـ م muqam موقام\nNn ن نـ نـ نـ Nina نینا\nOo اوْ\/او اوْ\/او وْ\/ و و\/وْ Dolu دولو \/ دوْلو\nÖö او \/ اؤ او \/ اؤ و\/ؤ و\/ؤ söz , özüm سوز \/ سؤز، اوزوم \/ اؤزوم\nPp پ پـ پـ پ pul پول\nQq ق قـ قـ ق qaşıq قاشیق\nRr ر ر ر ر radar رادار\nSs ث\/س\/ص ثـ\/سـ\/صـ ثـ\/سـ\/صـ ث\/س\/ص müsəlləs\nsəggiz\nsəhifə صحیفه\nسگگیز\nمثلّث \/ موثللث\nTt ت\/ط تـ\/ط تـ\/ط ت\/ط tut\ntəbil توت\nطبیل\nUu او\/اۇ او\/اۇ و\/ۇ و\/ۇ uzun\nquzu اوزون \/ اۇزون\nقوزو \/ قۇزۇ\nÜü او\/اۆ او\/اۆ و\/ۆ و\/ۆ üzüm\ndüz اوزوم \/ اۆزۆم\nدوز \/ دۆز\nVv و و و و vahid واحید\nXx خ خـ خـ خ xahiş خاهیش\nYy ی یـ یـ ی yay یای\nZz ز\/ض\/ظ ز\/ذ\/ضـ\/ظ ز\/ذ\/ضـ\/ظ ز\/ذ\/ض\/ظ zor\nnəzir\nzamin\nmünəzzəm\nنذیر\nضامین\nمنظّم \/ مونظظم زور\nیوخاری‌داکی جدول‌ده سس‌لی حرف‌لرین حقیقی قارشی‌لیق‌لاری عرب الیفباسین‌دا اولماماغی آیدین‌لیقلا گؤستریلیر.\nادبیات\nمحمد رضا هئیت. «شاعرلریمیز بیزی و دیلیمیزی نئجه آدلاندیریرلار» \/\/ «وارلیق» مجموعه‌سی، تهران، ۱۳۷۶.\nمحمدتقی زهتابی. «ایران تورکلرینین اسکی تاریخی» – تبریز، ۱۳۷۸.\nخاقان بابایئو. آذربایجان دیلینین دؤولت دیلی کیمی تشکول تاریخین‌دن (۱۶–۲۰-جی عصرلر). «علم و حیات» نشریاتی. باکی. ۲۰۰۲\nبیرده باخ\nلاتین الیفباسی\nعرب الیفباسی\nایران کاریکاتورا قالماقالی\nقزوین تورکجه لهجه‌سی\nتبریز تورکجه لهجه‌سی\nهمدان تورکجه لهجه‌سی\nزنجان تورکجه لهجه‌سی\nائشیک باغلانتیلار\nآذربایجان تورکلری یئنه ده آنا دیلینده تحصیل آلا بیلمه‌یه‌جک[دائمی اولو باغلانتیلی]\nآذربایجان دیلی Archived 2007-09-27 at the Wayback Machine.\nنسیمی آدینا دیلچی‌لیک اینستیتوتو Archived 2007-09-27 at the Wayback Machine.\nآذربایجان دیلی حاقیندا Archived 2012-10-18 at the Wayback Machine.\nآذربایجان دیلینین عرب آلیفباسیلا یازی قایدالاری (۱-جی و ۲-جی تورک دیلی اورتوقرافیا سئمینارینین قبول ائتدیگی قایدالار)[دائمی اولو باغلانتیلی]\nپرزیدنت حیدر علیئوین یئنی کونستیتوسیا لاییحه‌سی‌نی حاضرلایان کومیسیانین ایجلاسین‌دا گیریش و یئکون سؤزو Archived 2012-02-02 at the Wayback Machine.\nلاتین و عرب قرافیکالی آذربایجان الیفباسی Archived 2012-02-09 at the Wayback Machine.\nقایناقلار\n^ تۆرکجه‌\nآذربایجان تۆرکجه‌سی\nتۆرکۆ\nتۆرک دیلی at Ethnologue (18th ed., 2015)\nشومالی آذربایجان at Ethnologue (18th ed., 2015)\nجنوبی آذربایجان at Ethnologue (18th ed., 2015)\nسلجوق دیلی at Ethnologue (18th ed., 2015)\nقاشقای تورکجه‌سی at Ethnologue (18th ed., 2015)\n^ آذربایجان رئسپوبلیکاسیندا دؤولت دیلی حاقیندا آذربایجان جومهوریتی‌نین قانونو. نورماتیو حوقوقی آکت‌لارین واحید اینترنت الکترون بازاسی. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2012-02-03. یوْخلانیلیب2012-09-18.\n^ د��غیستان جومهوریتی‌نین کونستیتوسییاسینا گؤره روس دیلی و داغیستان خالق‌لاری‌نین هر بیری‌نین دیلی، رئسپوبلیکانین دؤولت دیلی‌دیر، یازی‌سی اوْلان ۱۴ دیل، او جمله‌دن آذربایجان دیلی، دؤولت دیلی کیمی داغیستاندا ایستیفاده اوْلونور.\n^ آذربایجان دیلی تاریخی. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2012-10-18. یوْخلانیلیب2012-09-18.\n^ \"آذربایجان تاریخی\"، ۱۹۹۴. ز.م. بونیادوو و Y.B.Yusifovun رئداکته‌سی ایله، س. ۲۳۵\n^ شیروانشاهلار دؤولتی، سارا آشوربَی‌لی[دائمی اولو باغلانتیلی]\n^ جعفروف ن.ق. آذربایجان تورکجه‌سینین میلّیلشمه‌سی تاریخی. В. ، ۱۹۹۵. سه. ۱۸۱\n^ او. افندیئو – صفوی‌لر دؤولتی، باکی، ۲۰۰۷\n^ آذربایجان تاریخی (یئددی جیلدده)، باکی، ۲۰۰۷، III جیلد\n^ مممدوو ا. شاه طهماسیبین آذربایجان تورکجه‌سینده بیر مکتوبو. آدو-نون \"علمی خبرلر\"ی (دیل و ادبیات سئرییاسی). ۱۹۶۴، ن۶. سه. ۷۳\n^ \"آذربایجان دیلی میلّی وارلیغیمیزین آیناسی‌دیر\". \"۲۱ فئوریه – آنا دیلی گونو\" نه حصر اولنموش مئتودیک وسایت. باکی – ۲۰۱۰\n^ \"آذربایجان\" قزئتی، ۷ نووامبر، ۱۹۹۵\n^ \"آذربایجان\" قزئتی، ۹ نووامبر، ۱۹۹۵\n^ نظامی جعفروف. حیدر علیئو و آذربایجان دیلی. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2015-12-05. یوْخلانیلیب2012-09-18.\n^ آذربایجان جومهوریتی پرزیدنتینین ایشلر ایداره‌سینین پرزیدنت کیتابخاناسی. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2010-02-02. یوْخلانیلیب2012-09-18.\n^ آذربایجان رئسپوبلیکاسین‌دا دؤولت دیلی حاقین‌دا آذربایجان جومهوریتی‌نین قانونو دؤولت دیلینین الیفباسی. ماده ۱۴[دائمی اولو باغلانتیلی]","num_words":5233,"character_repetition_ratio":0.069,"word_repetition_ratio":0.004,"special_characters_ratio":0.232,"stopwords_ratio":0.002,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":150788.8,"cluster_detection":-1}
+{"text":"«https:\/\/azb.wikipedia.org\/w\/index.php?title=ویکی‌پدیا:تاریخ‌ده_بوگون\/سپتامبر_۲&oldid=36576»-دن آلینمیش‌دیر\nبؤلمه:\nویکی‌پدیا:تاریخ‌ده بوگون\/سپتامبر\nبۇ صفحه‌‌ سوْن دفعه ‏۸ آقوست ۲۰۱۵، ‏۰۷:۲۵ تاریخینده دَییشدیریلمیشدیر.\nیازی Creative Commons Attribution-ShareAlike License 4.0 آلتیندا مووجوددور؛ آرتیق شرطلر آرتیریلا بیلر. بو سایتی ایشلتمکله سیز ایشلتمه شرطلری و گیزلیلیک سیاستی ایله راضیلشیرسینیز. ویکی‌پدیا® منفعت‌سیز تشکیلاتی اولان ویکی‌مدیا فوندونون قئید آلینمیش تیجارت علامتیدیر.","num_words":101,"character_repetition_ratio":0.055,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.195,"stopwords_ratio":0.04,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.995,"perplexity_score":22010.6,"cluster_detection":-1}
+{"text":"«https:\/\/azb.wikipedia.org\/w\/index.php?title=ویکی‌پدیا:تاریخ‌ده_بوگون\/سپتامبر_۱&oldid=36573»-دن آلینمیش‌دیر\nبؤلمه:\nویکی‌پدیا:تاریخ‌ده بوگون\/سپتامبر\nبۇ صفحه‌‌ سوْن دفعه ‏۸ آقوست ۲۰۱۵، ‏۰۷:۲۵ تاریخینده دَییشدیریلمیشدیر.\nیازی Creative Commons Attribution-ShareAlike License 4.0 آلتیندا مووجوددور؛ آرتیق شرطلر آرتیریلا بیلر. بو سایتی ایشلتمکله سیز ایشلتمه شرطلری و گیزلیلیک سیاستی ایله راضیلشیرسینیز. ویکی‌پدیا® منفعت‌سیز تشکیلاتی اولان ویکی‌مدیا فوندونون قئید آلینمیش تیجارت علامتیدیر.","num_words":101,"character_repetition_ratio":0.055,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.195,"stopwords_ratio":0.04,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.995,"perplexity_score":22010.6,"cluster_detection":-1}
+{"text":"… آذر آیینین اون آلتیسیندا وطن یولوندا قزئتیندن مکتوب آلدیم. اونلار منى ایشه دعوت ائدیردیلر. من او گوندن تبریزه قایتماق فیکرینه دوشدوم. لازم اولان تدارکلرى گؤروردوم. آذر آیینین اییرمی بیرینده تبریزده قیام گونو باشلانمیشدى. تبریز پادگانى تسلیم اولوب سیلاحلارى یئره قویموشدولار. ملى مجلس تشکیل تاپمیشدى. بو مجلسده فرقه رهبرى آغاى پیشه‏ورى ملى دؤلتین باش وزیرلیگینه سئچیلدى. اوردا دؤلت عضولرینى مجلسه تقدیم ائتدى.\nآذر آینین اییرمی ایکیسینده تهراندا ایکى نفر آذربایجانلى جاوان ایله اوز به اوز اولدوم. اونلار تبریزدن یئنى یئتیشمیشدیلر. پالتار آلماق ایسته‏ییردیلر. من اونلاردان تبریزده‏کى وضعیّتى خبر آلدیم. بیرى:\n– تبریزدن دئمه، تبریز اود توتوب یانیر. فدائیلر هر بیر ایشى اؤز اللرینه آلیبلار. بیز قویوب قاچمیشیق.\nمن:\n– نه اوچون قاچیبسیز؟\n– بیز آرتشده گروهبان ایدیک. تبریز پادگانى تسلیم اولدو. بیز ده تهرانا گلدیک. ایندى یئتیشمیشیک.\n– نه اوچون قاچیبسینیز؟ سیز کى، سر لشکر دئییلدیز. اوردا قالیب ملى دؤلت ایله همکارلیق ائتسه‏یدیز کیم سیزه بیر سؤز دئیه بیلردى.\nاونلار منه أیرى-أیرى باخیب بیرى خبر آلدى:\n– سن ده اونلاردانسان؟\n– من ده آذربایجانلییام. هر کیم بو خالقین حقوقونو مدافعه ائتسه اونون طرفدارییام.\nاونلار منیم بو سؤزلریمدن دیسکیندیلر. بیر سؤز دئمه‏ییب گئتدیلر……….\n……من آذر آینین اییرمیسینده تبریزه گئتملى ایدیم. وضعیّتى بو جور گؤروب آیین اییرمی اوچونده تهراندان چیخدیم. اییرمی بیر آذر قیامیندان سونرا تبریزى گؤرمک اوچون تله‏سیردیم. ایندى اوردا وجودا گلن بو دگیشیکلیکلرى اؤز گؤزومله گؤروب، اؤلچوب بیچمک ایسته‌‏ییردیم. مرکزى دؤلت آذربایجاندا جریاندا اولان بو احوالاتلاردان چوخ ناراحات ایدى. بونا گؤره ده آذربایجانا گلیب گئدن مسافرلرى قزوین شهرینده کنترل ائدیب شکلى اولدوقلارى آداملارى جلب ائدیردیلر. من تبریزه اؤزومله آپاردیغیم شعرلریمدن نگران ایدیم. بو شعرلرى الیمدن آلماسینلار دئیه اونلارى پالتومون آستاریندا گیزلتمیشدیم. بئله‏لیکله قزوینده مسافرلرین شئیلرینى آختارماغا باشلادیلار. خوشبختلیکدن شعرلریمى تاپا بیلمه‏دیلر. بیز قزویندن کئچیب بیر ساعاتدان سونرا دوغما آذربایجاندا حرکت ائدیردیک. پاییزین سون چاغلارى اولدوغونا گؤره هاوا سویوق ایدى. من اطرافا دقتله باخیردیم. تاکیستاندا آرا بیر سیلاحلى آداملارا راست گلیردیم. آمما بونلارین کیم اولدوقلارینى تعیین ائده بیلمیردیم. خرمدره‏یه چاتاندا هر شئى منه معلوم اولدو. ماشینیمیز قهوه‏‌خانا قاباغیندا دایانان کیمى سیلاحلى جاوان بیر فدائى اتوبوسون داخیلینه وارد اولدو. او دقتله مسافرلرى سوزمه‌‏یه باشلادى. ماشینین آرخا طرفینده اوتوران بیر نفره گؤز دیکیب دئدى:\n– سیز گلین آشاغى.\nبو آدام دؤلتین پاسبانلاریندان ایدى. او اؤزونو بیلمه‌‏مزلیگه ووروب یئریندن ترپنمدى. فدائینین سسى یئنه اوجالدى:\n– سنى دئییرم، او کى پاپاغینا آت نالى یاپیشدیریب.\nبئله‏‌لیکله پاسبانى ماشیندان دوشوردوب آپاردیلار. سونرا هامییا ماشیندان دوشمه‏‌یه اجازه وئردیلر. قهوه‏‌خانانین قاباغى سیلاحلى فدائیلرله دولو ایدى. سئوینجیمى ابراز ائتمگى باجارمیردیم. ائله احساس ائدیردیم کى، دونیانین تمام آزادلیقلارینى منه بخش ائدیبلر. قهوه‏‌خانا پالچیقدان تیکیلمیش اولسا دا بؤیوک ایدى. قاپینى آچیب ایچه‏‌رى وارد اولاندا جمعیّتین چوخلوغوندان حیرت ائتدیم. بیر یئر تاپیب اوتوردوم. اگنیمده‌کى پالتونو چیخاردیب آستارینا تیکدیگیم شعرلرى تاپماق اوچون بعضى تیکیشلرى سؤکملى ��یدیم. هامى منه باخسا دا نه ائتمک ایسته‏‌دیگیمى بیلمیردیلر. بیر آزدان آستارین آلتیندان چیخارتدیغیم کاغیذلارى گؤرنده هامى تعجب ائتدى. باشیمین اوستونده دایانیب منه گؤز دیکن بیر فدائى سوروشدو:\n– او کاغیذلار ندیر؟\n– بونلارین هامیسى شعردیر. ایندى سیزه اوخویاجاغام.\n– اجازه وئر باخیم.\nمن اوخوماق ایسته‌‏دیگیم شعرى اونا تقدیم ائتدیم. فدائى بیر مدت شعره باخدى و اوزونو قهوه‏‌خاناداکى جماعتا توتوب دئدى:\n– ساکت اولون دوستوموز بیزه شعر اوخویاجاقدیر.\nمن شعرى اوندان آلیب تاختین اوستونه چیخدیم. “منیمدیر” آدلى شعریمى اوخوماغا باشلادیم:\nآذربایجان… سنین دوغما ائلینده،\nبیتن لاله، آچان گوللر منیمدیر.\nبو شؤکتلى، عظمتلى تورپاغین،\nقوینونداکى ایگید ائللر منیمدیر.\nشعرین بیرینجى بندى قورتاران کیمى هورا سسلرى قهوه‏‌خانانى بورودو. فدائیلر توفنگلرینى گؤیه قالدیریب جماعتى هیجانا گتیریردیلر. قهوه‏‌خانادان اوجالان سسلره ائشیکده‏‌کى آداملار دا ایچه‏‌رى وارد اولدولار. بیر آزدان سونرا قهوه‏‌خانادا اینه سالماغا یئر یوخ ایدى. من ایندیه قدر اؤزومو بو قدر آزاد و خوشبخت حسّ ائتمه‏‌میشدیم. منفور شووینیست محمدرضانین سیاستى ایرانین بیر پارچاسى اولان وطنیمیز آذربایجانا دار گؤزله باخیب، اونون بارلى تورپاغیندان اؤزونه سارایلار تیکدیریب، گؤیلرینده‏‌کى اولدوزلاردان بو سارایلارا زینت وئریب وطنیمیزى آج یالاواج قویموشدو. خالقیمیز مشروطه زامانى کیمى یئنه آیاغا قالخمیش اؤز اجدادلارى ستارخان و باغیرخان کیمى حق و حقیقت بایراقلارینى گؤیه قالدیرمیشدیلار. قهوه‌‏خاناداکى بو سسلر ده مشروطه شهیدلرینین بوغازلاریندا یاریمچیلیق قالان سسلرین آردى ایدى. هامى شعریمین آردینى اوخوماغیمى ایسته‏‌ییردى. من هیجانلى ایدیم. بورداکى آداملارین هئچ بیرى منى تانیمیردى. من ده اونلارى تانیمیردیم. آمما اورکدن اوره‏گه یول اولان کیمى من اؤز شعریمله بو آداملارین اوره‏گینه یول تاپمیشدیم. هامى ساکت اولموشدو هامى. گؤزلرینى منه دیکمیشدى. من شعرین ایکینجى بندینى اوخوماغا باشلادیم:\nااصلان کیمى خالقیمداکى چوخ هنر،\nتاریخ بیلیر وقارلیدیر داغ قدر،\nبولبول کیمى نغمه دئین هر سحر،\nسازیمداکى سسلى تئللر منیمدیر.\nیئنه ده هورا سسلرى اوجالدى. توفنگلر گؤیده اویناییردى. سورکلى آلقیشلار آمان وئرمیردى. من ایسه بو آلقیشلارین آلتیندا ایتیب باتمیشدیم…\n(۲)….\n… ۱۳۲۴-نجو ایل آذر آیینین اییرمی دؤردونده تبریزه وارد اولموشدوم. گؤى مسجددن بیر آز آشاغى کهنه بازارین اوّلینده‏‌کى غفارى مسافرخاناسیندا یئرلشدیم. شهرى دویونجا گؤرمک ایسته‏‌ییردیم. تلسدیگیمه گؤره صبحانه یئییب شهره چیخدیم. “وطن یولوندا” قزئتینه باش وورمالى ایدیم. منیم بو قزئتدن آلدیغیم مکتوبدان بیر هفته‏‌دن چوخ کئچیردى. مسافرخانادان چیخیب کهنه بازارا آددیم قویدوم. بازار همیشه‏‌کى کیمى آچیق ایدى. دوکاندارلار اؤز ایشلرینه مشغول ایدیلر. کهنه خیابانین او تاییندا ایکى نفر جاوان آدام، چیینینده توفنگ جیگر کبابى ساتانین قاباغیندا دایانمیشدیلار. یاخیندان اونلارى گؤرندن سونرا یقین ائتدیم کى اونلار اییرمی بیر آذرین یئتیردیگى فدائیلردندیر. یولوما داوام ائدیب ساعات قاباغینا گئتدیکجه تبریزى نئچه آى قاباق گؤردویوم تبریزه اوخشادا بیلمدیم. ساعات قاباغینداکى میداندا جماعت چوخ اید��. او زامان فرقه‏‌نین بیر چوخ ییغینجاقلارى بو بنادا تشکیل اولوردو. فدائیلر ایندى بو بنانین قاباغیندا کئشیک وئریب نظم انتظاما مشغول ایدیلر. گله‏‌جکده ستارخان آدینى قازانان خیابانلا اوزو آشاغا گئتدیکجه معلوم اولدو کى، کئچمیش پاسبانلارین یئرینه فدائیلر انجام وظیفه ائدیرلر. نه ایسه فدائیلر شهرین زینتى اولموشدولار. هر یانا باخیردین چیینلرى توفنگلى فدائیلر گؤزه چارپیردى. اییرمی بیر آذر قیامیندان سونرا ظاهرده تبریزده اولان دگیشیکلیک هر یئرده فدائیلرین اولماسى ایدى. آمما فرقه رهبرلرینین نظرینجه قیام هله دوام ائدیردى. چونکى آذربایجانین بعضى شهر و کندلرینده اربابلار و خانلار هله تسلیم اولمامیشدیلار. اونلار اؤز دار و دسته‏لرى ایله داغلارا چکیلیب اؤز مبارزه‏‌لرینه داوام ائدیردیلر. “تورپاق کندلیلریندیر”، شعارى فرقه‏نین گونده‌‏لیگینده ایدى و اربابلار آسانلیقلا بو تورپاقلاردان ال چکمک ایسته‏‌میردیلر. بونون اوچون فرقه‏‌نین فعاللارى شهر و کندلرده فدائیلر دسته‏‌سینى تشکیل وئریب خانلارلا مبارزه‌‏یه یوللاییردیلار. تبریزده و آذربایجانین بؤیوک شهرلرینده اولان اوباشلار، لوطولار، خالقین حسابینا دولانان بوینو یوغونلارلا مبارزه فدائیلرین اوزه‏‌رینده ایدى.\n(۳)….\n… من تبریزه گلندن بیر هفته سونرا فرقه‏‌یه عضو اولدوم. بوندان اؤترو تبریزین بئش حومه‏‌سینه مراجعه ائتدیم. هفته‏‌ده بیر گون حوزه‏‌لرین بیرینده حاضر اولوردوم. بو اجلاسدا اشتراک ائدنلرین سیاسى معلوماتینى یوخارى آپارماقدان اؤترو بحثلر اوزانیردى. اونا گؤره ده ایراندا و عینى حالدا جهاندا جریاندا اولان سیاسى مسئله‌‏لر باره‏‌سینده صحبت‏لر گئدیر و فرقه‌‏نین بو سیاسى جریانلارین قارشیسیندا آپاردیغى مناسبتلردن دانیشیقلار اولوردو…\nتبریزده اولان حومه‏‌لرین سایى گوندن گونه آرتیردى. فرقه‏‌یه عضو اولانلار حوزه‌‏لرده یئرلشیردیلر. تبریز ایرانین ان سیاسى نقطه‏‌سینه چئویریلمیشدى. فدائیلرین سایى او قدر چوخالمیشدى کى، بالاجا مکتب اوشاقلارى دا فدائیلرى تقلید ائدیردیلر. اونلار تاختادان اؤزلرینه توفنگ دوزلدیب چیگینلریندن آسیب کوچه‏‌لرده سرود اوخویا- اوخویا مشق ائدیردیلر. بیر نفر ده اوشاقلاردان اونلارا فرمانده‏‌لیک ائدیر ، الینده‏‌کى سوتو چالا- چالا فرمان وئریردى: – بیر-ایکى، بیر-ایکى، ساغا دؤن!\n۲۱ آذرده اؤز وارلیغینى اعلان ائدن ملى دؤلیتین قارشیسیندا بؤیوک وظیفه‏‌لر دوروردو. بونلارین ان اساسلیسى آنا دیلینده مکتبلرین آچیلماسى ایدى. بونا گؤره ده ایندیدن درس کتابلارینین یازیلیب انتشارینا باشلانماسى لازیم ایدى. آز مدتده بو ایش حیاتا کئچیب ایلک دفعه اولاراق آذرى بالالارى اؤز آنا دیللرینده درس اوخوماغا باشلادیلار. بو مسئله آذربایجان تاریخینده بؤیوک اهمیته مالک اولا بیلردى. خالقین اؤز آنا دیلینه اولان علاقه‏‌سى قاینار بولاق کیمى اؤز شفافلیغین گؤستریردى. فرقه حوزه‏‌لرینده تشکیل اولان درس صینیفلرى آنا دیلینده حیاتا کئچیردى. سونرا ساوادسیزلیغى لغو ائتمک عنوانى ایله باشلانان مبارزه خصوصى اولاراق مکتبلرده آنا دیلینده فعالیّته باشلادى. دئمک اولار کى، آذربایجان مدنیت اوجاغینا چئوریلمیشدى.\nایکینجى دونیا محاربه‏‌سى قورتارماق اؤزره ایدى. فاشیزیم اؤز اللریله اؤزلرینه قازیدیقلارى مزاردا دفن اولماق ایدى. شوروى‏نین قوشونلارى برلینین دروازالارینى دؤیمکده ایدیلر. میلیونلارلا قوربان وئرن بو محاربه آوروپانى باشدان- باشا خرابه‏‌زارا دؤندرمیشدى. مینلرله کارخانالار دونیادا اود یاغدیران بومباردیمان نتیجه‏‌سنیده داغیلیب یئرله یکسان اولموشدو. محاربه گئدن اؤلکه‏‌لرده ساغ قالانلار آت و ایت اتینى یئمکدن بئله چکینمیردیلر.\nدونیانین هر یئرینده باهالیق حکمرانلیق ائدیردى. ایندى محاربه قورتارماق اؤزره ایدى. هامینین گله‏‌جه‏‌یه امیدى آرتمیشدى. تبریزده و ایرانین هر یئرینده جماعتین اوزونده سئوینج علامتى گؤرونوردو. خصوصى اولاراق “وطن یولوندا” قزئتینین امکداشلارى ایچینده شادلیق گؤرونوردو. بئله بیر زاماندا آذربایجانین مشهور آهنگسازى جهانگیر جهانگیروو تبریزده ایدى. او تبریز فیلارمونیاسینى حاضرلاماق اوچون فعالیت ائدیردى. نئچه گوندن سونرا فیلارمونیانین آچیلیشى اعلان اولدو. او زامان تبریزده چیخان قزئتلر بو خبرى درج ائتدیلر. فیلارمونیانین هر طرفى بزنمیشدى. آفیشالاردا او آخشامین برنامه‏‌سى قید اولموشدو. تبریزده میثلى گؤرونمه‏‌میش بو حادثه هامییا تعجبلو گلیردى. بیلیط آلماق ایسته‏‌ینلر تله‌‏سیردیلر. ایلک برنامه تبریزین مشهور مغنیسى اصغر رضوانین سسى ایله باشلاناجاقدى. اونون گؤزل ملاحتلى سسینى هامى سئویردى. او، آذربایجانین مشهور کلاسیک شاعرلرى نظامینین سنسیز غزلینى اوخویاجاقدى. بو ایلک آچیلیشدا فرقه و حکومت باشچیلارى دا اشتراک ائده‏‌جکدى. هله تهراندا وجودا گلمه‏میش فیلارمونیا تبریز صنعتکارلارینین فعال اشتراکیله سهندین، عینالینین قوینوندا سسلنیردى. من ایلک آخشام واجب ایشیم اولدوغونا تاماشایا گئده بیلمه‏دیم. سونکى آخشاملارین بیرینده فیلارمونیا تاماشاسینا گئتدیم. یاددا قالمالى بیر آخشام ایدى. وئریلن نمایشلر چوخ گؤزل ایفا اولونوردو. خصوصاً اون یا اون ایکی یاشلى بیر اوغلان ایله بیر قیزین چیخیشلارى هامینى حیران ائتمیشدى. اونلارین اولدوقجا گؤزل ملاحتلى سسلرى اولماقلا برابر ایفاء ائتدیکلرى برنامه ده گؤزل ایدى. او زاماندان أللی ایلدن آرتیق اؤتمه‏‌سینه باخمایاراق حتّى کیچیک نقطه‏‌لرى ده یادیمدان چیخماییب….\n(۴)….\n… آذربایجانین بوتون کند، شهرلرینده ییغینجاقلار تشکیل اولونوردو. بو ییغینجاقلاردا آغاى پیشه‏‌ورینین هله اییرمی بیر آذردن قاباق آبان آیینین اییرمی دوققوزوندا بؤیوک قورولتایدا سؤیله‏‌دیگى مشهور نطقینده دئدیگى کیمى: “بیز آرتیق اؤزوموزو اداره ائتمک ایسته‌‏ییریک. بیز آذربایجانى ایراندان آییرماق ایسته‏‌میریک. بیز آذربایجانین داخلى مختاریتینى ایسته‏‌ییریک” سؤزلرینى شعار ائدیب قطعنامه‏‌لرله اؤز آرزولارینى بیلدیریردیلر.\nفرقه‏‌نین اورقانى اولان آذربایجان قزئتى هرگون بئله قطعنامه‏‌لرله دولو اولوردو. بئله‏‌لیکله آغاى پیشه‏‌ورى غرب ایله محکم رابطه‏‌ده اولان شاه اصول اداره‏‌سینین قارشیسیندا دایانمیشدى. آذربایجاندا وجودا گلن بو حرکتلر. تهراندا مرکزى دؤلتین پایه‌‏لرینى سارسیدیریدى. بونا گؤره ده او بو حرکتى آرادان آپارماق اوچون الیندن گلنى اسیرگه‏‌میردى. بئله‏‌لیکله آذربایجانى اقتصادى محاصریه سالمیشدى. هم مادّى هم معنوى جهتدن اونو سیخینتیا سالیب تهراندان آذربایجانا گلن اقتصادى، پولى منبع‏لرین قاباغینى کسمیشدى. آمما آذربایجان اؤز یولونا د��ام ائدیردى. پول آزلیغینین قاباغینى آلماق اوچون حکومت پول چاپ ائله‏‌دى. یادیمدا قالان دوز اولسا بو پوللار بئش و اون قیرانلیق پوللار ایدى. بو پوللارین قیمتى آشاغا گلمه‏‌مک اوچون مخصوص ماغازالار آچیلدى. اون قیرانلیق پولو اون بیر قیرانا قبول ائدیردى. بو دا سبب اولموشدو هامى حکومتین یئنى چاپدان چیخمیش پولونو دؤلت پولوندان اوستون توتسون. بئله‌‏لیکله ایشلر اؤز یولوندا گئدیردى. هله مرکزى دؤلت زامانى حکم ائدن اؤزباشینالیق بوتونلوکله آرادان گئتمه‏‌میشدى. اوباشلارین، لوطولارین بوینویوغونلارین سسلرى کسیلمیشدى. بیر زامان تبریز محلله‏‌لرینده جماعتا میدان اوخویان قولچوماقلارین هارادا گیزلندیکلرى معلوم دئییلدى. تبریزین کلانتریلرى یئنیدن اساسلى شکیلده قورولموشدو…\nمرکزى دؤلت او زامانا قدر آذربایجانین شهر و کندلرینه اهمیت وئرمه‏‌میشدى. تبریز، اورمیا، اردبیل و باشقا شهرلر اؤز باشینا بوراخیلمیشدى. کوچه، خیابانلاردا توز تورپاق الیندن نفس چکمک اولموردو. شهرلرین آبادانلیق خرجلرى فقط تهرانا خرج اولوردو. پایتخت گوندن گونه گؤزللشیردى. خیابانلار، کوچه‌‏لر آسفالت اولوردو. اوجا مرتبه‏‌لى ائولر تیکیلیردى. آمما ایرانین باشقا شهرلرى او جمله‏‌دن آذربایجان شهرلرینه اهمیت وئریلمیردى. ملى حکومت بو باره‌‏ده ایشلر گؤرملى ایدى. تبریزین پهلوى آدلانان باش خیابانینین آدینى عوض ائدیب خالق قهرمانى سردار ملى‏نین آدینى وئردیلر. ستارخان آدینى آلان بو خیابان اونون صاحبینین آدینا لایق اولمالى ایدى. تبریز اهالیسى بیر گون سحر تئزدن یوخودان گؤزلرینى آچیب بو خیابانین آسفالت اولماسینین شاهدى اولدو. بو هامییا تعجبلو ایدى. آخى تبریزلیلر او زامانا قدر خیابانلارین نئجه آسفالت اولدوغونو گؤرمه‏‌میشدیلر. ساعات میدانیندان گولوستان باغینا قدر مسافه جمعى ایکی یا اوچ گونون عرضینده آسفالت اولدو. او گونلر یاخشى یادیمدادیر. ماشینلار آسفالتى خیابانا تؤکنده تبریزلیلر خیابان بویو صف چکیب فهله‌‏لرین ایشله‏‌مه‏‌سینه تاماشا ائدیردیلر. بو تبریزین گؤزل بیر شهره چئوریلمه‏‌سینده ایلک آددیم ایدى. ستارخان خیابانى آینا کیمى شفاف اولموشدو.\nتبریزین گؤزل گولوستان باغیندا بؤیوک شنلیک وار ایدى. حکومت باشچیلاریندان دا بو شنلیکده اشتراک ائدیردیلر. تبریز اهالیسى گولوستان باغینا طرف حرکتده ایدیلر. بو شنلیکده ستارخانین هیکلى بو باغین مرکزینده رسمى شکیلده نصب اولاجاقدى. هیکلین آلت ستونو قاباقجادان آماده اولموشدو. موسیقى سسله‌نیردى. لازیمى دانیشیقلاردان سونرا ستارخانین هیکلى ستونون اوستونه نصب ائدیلمه‌‏لى ایدى. ایکى نفر آدام اونو یئریندن ترپه‏ده بیلمیردى. کمال آدلى تبریز ورزشکارلاریندان بیر جاوان اوغلان ستارخانین هیکلینى چیگنینه آلیب نردبان‏لا یوخارى چیخاردیب ستونون اوستونه قویدو. بو زامان سورکلى آلقیشلار باشلاندى. بئله‏‌لیکله آذربایجان خالقى اؤز ملى قهرمانینا اولان وظیفه‏‌سینى ادا ائتدى. او گوندن سونرا گولوستان باغینا گزمه‏‌یه گئدن تبریزلیلر بو هیکلین قارشیسیندا دایانیب بو ملى قهرمانین مشروطه زامانیندا گؤستردیگى رشادتلرى و رهبرلیگى دوشونوردو.\nتبریز هر گون سحر یئنى غلبه ایله گؤزلرینى آچیردى. اونون آلنینداکى غم قیریشیقلارى پارلاق گونشین شعالارى آلتیندا اریمکده ایدى. آذربایجانین چیرپینام قلبى اولان تبریزین یارالارى چوخ آغیر ایدى. بو یارالار آذربایجانین هر نقطه‏‌سیندن باشلاییب بو قوجامان شهرین اؤره‌‏یینده بیرلشیردیلر. تبریز آذربایجان ایدى، آذربایجان دا تبریز. بو یارالارین درمانى هارادان باشلانسا فرقى یوخ ایدى. آذربایجانین اکثر اهالیسینى کندلیلر تشکیل ائدیردى. مرکزى دؤلت تورپاقدان لعل چیخاردان کندلیلرین دردینى درک ائتمیردى.\nهله شهریورین اون ایکیسینده فرقه‌‏نین وئردیگى بیانیه‏‌ده کندلیلر باره‌‏سینده اؤز فیکرینى سؤیله‏‌میشدى. “خالصه یئرلر کندلیلر آراسیندا بولونمه‏‌لیدیر”. ایندیه قدر کندلیلر تورپاق صاحبلرى طرفیندن استثمار اولونوب “الیم خمیر قارنیم آج” شکلینده یاشامیشدیلار. اونلار تورپاقدان گؤتوردوکلرى محصولو دوققوز قسمته بؤلوب ایکى قسمتینى مالکه وئریردیلر. قالان قسمتلریندن ده اربابا بایراملیق، تویوق، قوزو و اربابلارا کسیلن قوربانلیق. مباشر و اونون نؤکرلرینین اوچ آیلیق خرجى و باشقا وئرگیلر کندلیلرى آیاقدان سالمیشدى. ملى حکومت دوققوزدان ایکى عوضینه دوققوزدان بیر وئریلن بهره‌‏نى تصویب ائله‏‌دى. بو، ایراندا و آذربایجاندا بهره مالکانه باره‌‏سینده ایلک قانون اولدو. باشقا وئرگیلرده لغو اولوندو. کندلیلر راحات نفس آلماغا باشلادیلار. داها اونلار مالکلر طرفیندن تهدید اولموردولار…\n(۵)….\n… ۱۳۲۵-نجى ایلدن مکتبلرین ابتدائى صینیفلرینده آنا دیلینده تدریس اولونمالى ایدى. بونا گؤره ده درس کتابلارى حاضرلاماق اوچون آذربایجانین دیلچى عالملریندن خصوصى کومیسسیا یارانمیش فعال ایش نتیجه‏‌سینده بو کتابلار چاپدان چیخمیش و مکتبلرده تدریس باشلانمیشدى. آذربایجانین آنا دیلینده ساوادلى جاوانلارا احتیاجى وار ایدى. آمما بو جاوانلار او زامان بیرینجى کلاسدان فارس دیلینده اوخویوب یازدیقلارینا گؤره اؤز آنا دیللرینده اوخویوب یازماقدان عاجز ایدیلر. آمما دانشگاهین یئرى بوش گؤرونوردو. آنا دیلینده درس وئرن معلملرین یئرى بوش اولدوغونا گؤره دانشگاه اوجاغینین یارادیلماسى لازیم گلیردى. بو ایشى یوباندیرماق اولمازدى. ملى حکومت دانشگاهین تشکیلى باره‏سینده حکم وئردى. آز مدتین ایچینده لیاقتلى لازمى آداملار بو ایشه جلب اولدو. ایلک دفعه اولاراق آذربایجاندا ملى دانشگاه اؤز مؤجودیّتینى تاپدى. او گونلر تبریزین بوتون مطبوعاتى بو دانشگاهین پارلاق شعالاریندان یازیردیلار. اؤز آنا دیلینى سئون جاوانلار رغبت‏له بو علم اوجاغینین محصلى اولدولار. او زامانلار بونا اینانمایانلار دا تاپیلیردى. “آخى نئجه اولا بیلر تشکیلى بیر ایله چاتمایان حکومت دانشگاه یارادا بیلسین؟”، دئینلر اؤز گؤزلریله گؤرندن سونرا ایناندیلار و بیلدیلر کى، خالقین اؤز ایچیندن چیخان رهبرلرین الینده ان چتین ایشلر آسان اولور. او زامان آذربایجانین گؤرکملى یازیچیسى گنجعلى صباحى ده بو دانشگاه‏دا آنا دیلینده ادبیّاتدان تدریس ائتمگه دعوت اولموشدو….\n…. بئله‏‌لیکله تبریز دانشگاهینین شعالارى فاسد شاهین و اونون دؤلت باشچیسى قوامین گؤزلرینه اوخ کیمى سانجیلیردى. اونلار آذربایجاندا اولان حرکتین بوتون ایرانا سرایت ائتمه‏‌سیندن قورخاراق بو قیامى تئزلیک‏له بوغماغا جان آتیردیلار. اونلار ملى حکومت باشچیلارینى و بو ایشده فعالیت ائدنلرى متجاسر آدلاندیریب آذربایجانى ایراندان آییرماق ایسته‏‌ینلر کیمى قلمه وئریردیلر. ایکینج�� طرفدن آذربایجان دمکرات فرقه‏‌سى دفعه‏‌لرله اعلان ائتمیشدى:\n“بیز آذربایجاندا ایالت و ولایت انجمنلرینین قورولماسینى طلب ائدیریک. مرکزى دؤلت بیزیم طلبیمیزى قبول ائتمه‏سه مجبوروق بیز آذربایجانى حکومت شکلینده اؤزوموز اداره ائدک”.\nبئله‏‌لیکله مرکزى دؤلت آذربایجاندا وجودا گلن یئنیلیکلره دؤزه بیلمیردى. تبریزده ایکى گؤن کارخاناسى و ایکى کبریت کارخاناسى وار ایدى (یادیمدا قالان). آذربایجان کیمى مهم بؤیوک بیر اوستاندا بو کارخانالار اصلاً نظره چارپمیردى. جاوانلار بئکارچیلیق الیندن انگلیسلرین دستورى ایله تهران- جنوب دمیر یولوندا گونده بئش قیرانا ایشله‏‌مگه چوخ قاباقدان یولا دؤشموشدولر. آمما ملى حکومت آز مدتین ایچینده “ظفر” آدلى توخوجولوق کارخاناسینى ایشه سالدى. بئکارچیلیق‏دان تنگه گلمیش فهله‏‌لرین بیر قسمتى ایش قازاندیلار. یوزلرله عایله‏‌لرین حیاتى نسبتاً یاخیشلاشدى. ایندى ملى حکومتین دوشمنلرى ده بو قوروجولوغا مات قالمیشدیلار.\nتبریز فیلارمونیاسى اؤز ایشینه دوام ائدیردى. فیلارمونیانان اؤزونه مخصوص اورکئسترى وار ایدى. تبریزین گؤرکملى مغنى و چالیغچیلارى بو اورکئسترده فعالیّت ائدیردیلر. گونلر اؤتدوکجه فیلارمونیانین برنامه‏‌لریده تکمیللشیردى. اورکئستره رهبرلیک ائدن آذربایجانین گؤرکملى بسته‏کارى جهانگیر جهانگیروو ایدى. اونون آذربایجان موسیقیسینده بؤیوک رولو اولماقلا برابر جنوبى آذربایجاندا اؤزوندن موسیقى میراثلارى قویوب گئتمیشدیر. وطنیمیز آذربایجانین مشهور تارزن‌لریندن على سلیمى او زامانلار فیلارمونیانین جاوان عضولریندن بیرى اولموشدو. بئله‏لیکله ایلک دفعه آذربایجاندا موسیقیمیزین دیرچلمه‏سى اوچون یئنى آددیملار گؤتورولدو. دوغرودان دا آذربایجاندا بو مکتبین یئرى بوش ایدى. بو مکتب نئچه ایللر بوندان قاباق تشکیل اولمالى ایدى. آمما ایرانین شووینیست ایدئیالارینى داشییان مرکزى دؤلت آذربایجان خالقینین غدار دوشمنى کیمى رفتار ائدیردى. تهراندان آذربایجانا گوندریلن والى‏لر بو خالقین مدنیّتى ایله دوشمن اولان آداملارین ایچیندن سئچیلیردى. اونلار آذربایجانا گلندن سونرا موسیقیمیزین، دیلیمیزین، ادبیّاتیمیزین بوتونلوکله مدنیّتیمیزین آرادان گئتمه‏‌سینه چالیشیردیلار.\nآذربایجان رادیوسو ایشه باشلامیشدى. بو ایراندا ایلک دفعه اولاراق تهراندان سونرا ایران مقیاسیندا تشکیل اولان رادیو تشکیلاتى ایدى. بو رادیونون سسى اوزاقلارا یاییلاراق آذربایجان خالقینین آرزو ایستکلرینى دونیایا یاییردى. ملى حکومتین آذربایجاندا مثلى گؤرونمه‏‌میش گؤردویو ایشلرى، هر گون وجودا گلن یئنیلیکلرى بو رادیونون وسیله‏‌سیله اعلان ائدیردى. بو رادیونون موسیقى اورکئسترى اؤز خواننده‌‏لرینین ملاحتلى سسینى دالغالارا یایاراق عصرلر بویو آذربایجانین بوغولموش سسینى ساوالانین، سهندین قارلى زیروه‌‏لریندن آشیریب اوزاق نقطه‏لره آپاریردى. تبریز و باشقا شهرلرین شاعرلرى گون-گوندن چیچکلنن شعر صنعتینین عطرینى خالقیمیزا تقدیم ائدیردى. شاعرلر هفته‌‏ده بیر گون گونده‌‏لیک مؤضوعولارا عایدیازدیقلارى شعرلرى رادیودا اوخویوردولار. بئله بیر ادبى شعر گئجه‌‏لرینین مسئولو شاعر بالاش آذر اوغلو ایدى.\nآذربایجان تئاترینین مؤجودیّتى ملى حکومتدن چوخ قاباق باشلانسا دا بو صنعتین کیفیّتى ایله مرکزى دؤلت ه��چ بیر زامان ماراقلانمامیشدیر. تبریزده استعدادلى آکتیورلاریمیز وار ایدى. اونلار تئاتر صنعتینه واقف اولدوقلارى اوچون اونو هر یول ایله اولسون یاشاتماق ایسته‏‌ییردیلر. امکانین و مادى وضعیّتین آغیر اولماسینا باخمایاراق تئاتریمیزین گله‏‌جه‏‌یى اوچون وار قوه‌‏لرى ایله چالیشیردیلار. صمد صباحى، عرب‏زاده، حاجى‏زاده، شفیعى، مزدورى، ولى‏زاده، محمدى، ساراخانم، لیلا محسن‏پور و ب. بو یولون یولچولارى ایدیلر. اونلار مادى باخیمدان آغیر شرایطده اولسالار دا تئاتر صنعتینى جانلى حالدا ساخلاماق ایسته‏‌ییردیلر. اونلار تبریزین تئاتر صحنه‏‌سینده بیر چوخ پیئسلرى صحنه‏یه قویوب بؤیوک موفقیّتلر الده ائتمیشدیلر. او جمله‏دن “آرشین مال آلان، مشهدى عباد، آنامین کتابى و بیر چوخ درام، کمئدیالى اثرلرى صحنه‏‌یه قویموشدولار. ایندى بو پریشان حالدا فعالیت ائدن تئاتر صحنه‏‌سینى نظاما سالماق واختى چاتمیشدى. اونا گؤره ده ملى دؤلت تئاترى یارادیلدى و معین برنامه‏‌لرله ایشه باشلادى. آذربایجانین استعدادلى آکتیورلارى بو صحنه‏یه جلب اولوب اؤز هنرلرینى خالقین اختیاریندا قویدولار. آذربایجاندا دمکراتیک حرکت غلبه چالمیشدى. ملى حکومتین نائلیّتلرى خالقین نائلیّتى اولدوغونا گؤره اقتصادى جهتدن گئریده قالمیش، صاحبسیز و یئتیم اوشاقلارین تعلیم تربیه‏سى اوچون قرار قبول ائدیلدى. بو قرارین قبولو بو دئمک ایدى کى، داها یئتیم اوشاقلار کوچه‏‌لرده آوارا سرگردان اولوب دیلنچیلیک‏له مشغول اولماسینلار.\nاو زامانلار آذربایجاندا تعلیم-تربیه اوجاقلارى و مکتبلر حدیندن آرتیق آز ایدى. بو دا مرکزى دؤلتین آذربایجانا اؤگئیلیک گؤزو ایله باخماسیندان ایره‏‌لى گلیردى. کندلرده وضعیته سون قویماق اوچون قیسا مدتده اوچ یوز اییرمی بئش ابتدائى و سکسن ایکی اورتا مکتب آچیلدى. ساوادسیزلیغى لغو ائتمک اوچون اکابرلر تاسیس اولدو. شرقین اوفوقلریندن باش قوزایان گونش آسمانا قالخدیغى هر گون یئنى مترقى قانونلارین حیاتی کئچمه‌‏سى دمکراتیک حرکتلرین میدانا چیخماسى انسان قلبینى نوازش ائدیردى.\nتبریزده وطن یولوندا قزئتینین نزدینده‌‏کى شاعرلر مجلسى اؤز ایشینه داوام ائدیردى. “شاعرلر مجلسى” کتابى چاپدان چیخمیشدى. بو کتاب نفیس ادبى کتاب اولماقلا آذربایجانین حیاتدا اولان شاعرلرینین شکیللرى، قیسا حالدا ترجمه حاللارى چاپ اولموشدو. شاعرلر مجلسینه هله ده یئنى عضولر جلب اولماقدا ایدى. محمدعلى فرزانه بو مجلسین قدیم اشتراکچیسى اولماقلا فعالیت ائدیردى. او، شاعر اولماسا دا ادبى مقاله‏‌لرله چیخیش ائدیردى. وطن یولوندا قزئتى قاباقکی‌لار کیمى چاپ اولوردو. بو قزئت دئمک اولار کى، او زامانین منظم و اطرافلى منتشر اولان قاباقجیل قزئتلریندن بیرى ایدى. اونون صحیفه‏‌لرینده دونیادا داوام ائدن محاربه‏‌دن و اونون سیاسى وضعیّتیندن گون آشیرى خبرلردن درج اولوردو. سیاسى تفسیرلر خبرلر “نظرلى” آدلى بیر نفر سیاسى یازیچینین طرفیندن انجام تاپیردى. او درین سیاسى معلوماتا مالیک ایدى.ستارخان خیابانیندا شوروینین بؤیوک بیر دفترى وار ایدى. بو دفترده بؤیوک نقشه‏‌لر اؤزه‏‌رینده محاربه‏‌نین فعالیّتى نشان وئریلیردى. هر هفته جمعه گونلرى سیاسى مفسر نظرلی‌نین معروضه‏‌سى اولاردى. بئله زاماندا دفترین ایچى و خیاباندا ازدحام اولاردى. نظرلى آذربایجان دیلینده شیرین و گؤزل بیانا مالیک ایدى. خیاباندان کئچنلرى اؤزونه جلب ائدیردى.\nآذربایجاندا هر گون یئنى خارقه‏‌لر یارانیردى. اقتصادى جهتدن هئچ بیر نگرانچیلیق یوخ ایدى. امنیت ساریدان ایندیه قدر آذربایجاندا بئله بیر امن آمانلیق اولمامیشدى. قولدورلارین بعضلرى تهرانا قاچمیش، قاچمایانلار ایسه تبریزین هانسى گوشه‌‏سینده ایسه گیزلنمیشدیلر. رییس کلانتریلر ملى حکومت طرفیندن تعیین اولموشدولار. کئچمیش رییس کلانتریلرین بعضلرى تهرانا قاچیمشدیلار. قاچمایانلار ایسه ملى حکومت ایله همکارلیق ائدیردیلر. اونلار یئنى تعیین اولموش کلانترى رییسلرینین معاونى کیمى خدمت ائدیب چالیشیردیلار. بیر زامان تریاک یا شیره چکنلرین مسکنى اولان تبریزین قهوه‌‏خانالارى اونلارین وجودوندان پاک اولموشدو. نظمییه‏‌ده یا کلانتریلرده خدمت ائدن آژانلارین دا بیر چوخلارى ملى حکومته خدمت ائدیردیلر. کلانترى اداره‌‏لرى کئچمیش حالتیندن آیریلمیش خالق ایله یاخیندان رابطه ساخلایان اداره‏‌لره دؤنموشدولر. ملى حکومتدن قاباقکى رییس کلانتریلرى ملاقات ائتمک، اونلارلا گؤروشمک، اؤز دردینى اونلارا چاتدیرماق چوخ چتین اولسا دا، ایندى کلانترى رییس‏لرى خالقین گؤروشونه گئدیردیلر. اونلار محله‏‌لرى، کوچه‏‌لرى دولانیب اهالى ایله یاخیندان رابطه ساخلاییر و اونلارلا مصلحت‏لشیردیلر. اهالى ده اونلارى سئویردى.\n(۶)….\n… ۱۹۴۵-نجى ایلین ماى آیینین دوققوزوندا دونیا محاربه‏‌سى قورتاردى. فاشیزم دونیا خالقلارینین قدرتى قارشیسیندا دیز چؤکدو. بوتون دونیا خالقلارى بو گونو بایرام گونوکیمى قبول ائتدیلر. دونیانى قان دریاسیندا غرق ائدنلر محکوم اولوب رسوا اولدولار. ایندى دونیا گله‏‌جگه بویلانیب اؤز طالعى باره‏‌سینده دوشونوردو. خرابه‏‌زارا دونموش شهرلر، کندلر و مدنیت اوجاقلارى یئنیدن آباد اولمالى ایدى. او زامان منیم وطن یولوندا قزئتینده چاپ اولان شعریم بئله باشلانیردى:\nآخان چایلار، گور بولاقلار تملیندن دورولدو\nغالبیت بایرامیندا ظفر طبلى وورولدو\nتسلیم اولدو قارى دوشمن ابدیلیک اؤلومه،\nگله‏‌جه‌‏یین دینج حیاتى بخش ائدیلدى عالمه.\nبو قانلى محاربه‏‌دن زیان گؤرموش آذربایجان خالقى دا تبریزده و باشقا شهرلرده بو غالبیت گونونو بایرام کیمى قارشیلادیلار. بو بایرام خصوصى اولاراق وطن یولوندا قزئتینده اؤز عکسینى تاپیردى. بو قزئت او گون خصوصى شماره‏‌ده قزئتین بیرینجى صحیفه‏‌سینده استالینین رنگلى پورتیرئتینى چاپ ائله‏‌میشدى. محاربه‏‌نین قورتارماسى ایله بازاردا گون-گوندن باهالانان ماللارین قیمتلرى آشاغى ائنمگه باشلادى. محتکرلر آنبارلاردا اولان ماللارینى آشکارا چیخارتماغا مجبور اولدولار. بئله‏‌لیکله محاربه نتیجه‏‌سینده وجودا گلن باهالیق فلاکتى یاواش-یاواش آرادان گئتمه‌‏یه باشلادى. محاربه قورتارماقلا ایراندا اولان آمریکا و انگلیس قوشونلارى ایرانى ترک ائتدیلر. آمما شوروى قوشونلارى هله ایراندا ایدیلر. آمریکا و انگلیس دؤلتلرى آذربایجاندا یارانان ملى حکومتین قانلى دوشمنلریندن ایدیلر. اونلار تهراندا مرکزى دؤلتین باش وزیرى قوام‏‌السلطنه‌‏نى آذربایجانین ملى حکومتینین علیهینه تحریک ائدیردیلر. قوام اؤز آغالارینین فرمانینى اجرا ائتمک اوچون قوجا تولکولر کیمى هر گون یئنى حیله‏‌لره ال آتیردى. آمما آذربایجاندا ملى حکومت طرفیندن گؤرول�� ایشلر خالقین بو حکومتدن طرفدارلیغى مرکزى دؤلتى وادار ائتمیشدى آدربایجان خالقینین آرزو-ایستکلرینى رسمیتله تانیسین و اونون دمکراتیک حرکتلرینى تصدیق ائتسین. بونونلا بئله مرکزى دؤلتله ملى حکومت آراسیندا دانیشیقلار گئدیردى…\nایکینجى دنیا محاربه‌‏سینین قورتارماسیله دونیا خالقلارى ویران اولموش اؤلکه‏‌لرده یئنیدن آبادانلاقا باشلامیشدیلار. فاشیزم تمامیله تارومار اولموشدو. حربى توققوشمالار آزالسا دا سیاسى توققوشمالار گونو-گوندن آرتماقدا ایدى. آمریکا قرارداد اوزره شوروینین ایرانى تخلیه ائتمه‏سینى طلب ائدیردى. بئله بیر زاماندا آمریکا تسلیم اولماق ایسته‏‌مه‏‌ین ژاپون دؤلتینین هیروشیما و ناکازاکى شهرلرینى آتوم بومباسى ایله بومباردیمان ائتدى. آمریکا دؤلتى بو آزغین عملى ایله اؤز قدرتینى دونیا خالقلارینا گؤسترمکله گله‏‌جکده اؤز امپریالیستى سیاستینى حیاتا کئچیرمک اوچون زمین یارادیردى. بو مانورون باشلیجا طرفى شوروى دؤلتى ایدى. ایندى شوروى اؤز قوشونلارینى ایراندان آپارماغا حاضرلاشیردى. وطن یولوندا قزئتى آخیرینجى شماره‌‏سینده اؤز اوخوجولارى ایله الوداع ائدیب حیاتینا سون وئردى. اوزون ایللر بویو دونیا محاربه‏‌سى باشلاناندان قورتارانا کیمى اؤز منظم، مرتب و دولغون انتشارى ایله آذربایجاندا سیاسى، اجتماعى، هنرى، ادبى تاثیر قویان بو قزئت ایندى تبریزى ترک ائدیردى. وطن یولوندا قزئتینین اداره‏‌سنیده حاضرلیق ایشلرى گئدیردى. آمما بو آخشام خداخافظلیک عنوانى ایله بو قزئتین مسئوللارى طرفیندن ضیافت وئریله‏‌جکدى. بو ضیافتده آدلى سانلى شاعرلر، ملى حکومتین معارف مسئوللارى، صنعتکارلار و وطن یولوندا قزئتینى اداره ائدن یازیچى و شاعرلر اشتراک ائدیردیلر. بو اونودولماز بیر گئجه ایدى. جعفر خندان رضا قولویئو باشقالارى صحبت ائتدیلر. شاعرلردن شعر اوخودولار. آمما مجلسى قیزدیران عاشیق حسین جاوان ایدى. عاشیق حسین جاوان سانکى اؤز هنرینین محصولدار چاغینى بو آخشاما ساخلامیشدى. اونون ملاحتلى سسى خصوصى اولاراق بو مجلسده اشتراک ائدن آذربایجانلى عالى رتبه‏لى افسرلرى داها دا آرتیق روحلاندیریردى. شاعرلردن على فطرت، اعتماد، صحاف، آذر اوغلو، على توده، کامیل، من و باشقالارى اشتراک ائدیردى. مشهور کرد شاعرى هیژار‌دا بو مجلسده ایدى. بئله‏‌لیکله بو اونودولماز گئجه وطن یولوندا قزئتینین امکداشلاریله سون گؤروش اولدو…\n(۷)….\n… ۱۳۲۵-نجى ایلین خرداد آیینین آخیرلارى ایدى. تبریزین هاواسى عادت اوزره معتدیل اولماسینا باخمایاراق گونو-گوندن قیزماغا گئدیردى. آذربایجانین او جمله‏‌دن تبریزین اقتصادى جهتدن هئچ نگرانلیغى یوخ ایدى. تهران ایله آذربایجانین اقتصادى یوللارى باغلى اولسا دا چاتیشمامازلیق یوخ ایدى. اییرمی بیر آذر قیامیندان و اوندان قاباق ایشدن دوشموش کارگاه و کارخانالار یئنیدن ایشه دوشموشدولر. تبریز بازارى اؤز عادى حالیندا اولماقلا برابر دوکانلار آغزینا قدر مال ایله دولو ایدى. احتکارلیق ایله آمانسیز مبارزه گئدیردى.\nتزه آسفالت اولموش ستارخان خیابانیندان دسته- دسته اؤتن فدائیلر آذربایجان سرودونو اوخویاندا سسلرى ارک قالاسینین باشیندان آشیب سهند و عینالى‏نین یاماجلاریندا عکس اولونوردو. اونلارین دالینجا یئنى تشکیل اولموش ستارخان آتلیلارى حرکت ائدیردى. اون بئش نفره یاخین بو آتلیلار ایینلرین��ه آغ کؤینه‏یین اوستوندن باغلادیقلارى کمربندلرى، باشلارینداکى قارا پاپاقلارى، قارا شالوارین اوستونه چکیلن قارا اوزون چکمه‏لرى. دوداقلارینین اوستونده قارا توپا بوغلارى اونلارا حدیندن آرتیق احتشام باغیشلاییردى. بونلارا ستارخان آتلیلارى آدى وئریلمیشدى. بو آتلیلار دسته‌‏سینین سرکرده‏‌سى على قهرمانى ایدى. او همیشه آتلیلارین قاباغیندا حرکت ائدیردى. باشقا آتلیلاردان قاسیم قازاق اونون آردینجا حرکت ائدیردیلر.\nبونلار خیابانا چیخاندا جماعت ساغ و سول طرفدن اؤز یئرلرینده دایانیب تاماشایا دوروردولار. فدائیلرین اوخودوغو آذربایجان سرودو، آتلارین دیرناقلاریندان قوپان سسه قوشولوب اوزاقلارا یاییلیردى:\nاى توپراقى لعل مرجان آذربایجان، آذربایجان\nمن وئره‏‌رم اوغروندا جان آذربایجان،آذربایجان\nاى وطنیم دوشمن عجب، باغرینى آل قان ائله‌‏دى\nسویدو رذالتله سنى، ظلمیله تالان ائله‌‏دى\nباغلارینى ووردو خزان، گؤر نئجه ویران ائله‏‌دى\nظلمت کئچیب دؤندو زامان آذربایجان، آذربایجان\nاى تورپاقى لعل مرجان آذربایجان، آذربایجان\n(۸)….\n… وطن یولوندا قزئتى‏نین آذربایجاندان گئتمه‏‌سى ایله شاعرلر مجلسى ده تعطیل اولموشدو. بو مجلسین یئرى بوش اولا بیلمزدى. ایندیه قدر ملى حکومتین دؤورونده هله آذربایجانین یازیچیلار تشکیلاتى تشکیل اولمامیشدى. آذربایجانین یازیچیلار جمعیتینین تشکیلى باره‌‏سینده فرمان صادر اولدو. تبریزین و باشقا شهرلرین شاعر یازیچیلارى بو جمعیتى تشکیل وئرمکدن اؤترو دعوت اولدولار. بؤیوک بیر ییغینجاقدا شاعرلر آغاى کامیلى یازیچیلار جمعیتینه صدر سئچدیلر و آغاى فخرالدین محزون کاتب اولدو. بئله‏لیکه بو جمعییت اؤز ایشینه باشلادى. بو، آذربایجاندا ایلک یازیچیلار جمعیتى ایدى. بوتون شاعر و یازیچیلارى اؤز اطرافینا آلمیشدى. بو جمعیتین اؤزونون قزئت اورقانى اولمالى ایدى. بو ایشه هله تئز اولدوغونا گؤره هله‌‏لیک فرقه‏‌نین اورقانى اولان آذربایجان قزئتى ایله علاقه‏ده اولماغى مصلحت گؤروندو. او گوندن سونرا شاعرلرین شعرلرى آذربایجان قزئتینین بزگى اولدو. بو قزئتین مسئولو یایچیلاردان آغاى خشکنابى ایدى. او قدرتلى یازیچیلاردان حساب اولوردو. خشکنابى‏نین “پولادلار نئجه سوواریلدى” رومانى سریال شکلینده آذربایجان قزئتینده چاپ اولوردو. آذربایجان یازیچیلار جمعیتینین یئنى بناسى تربیت خیابانیندا یئرلشیردى. شاعرلرین هفته‏‌لیک اجلاسى بو بنادا تشکیل اولوردو.\nبونودا قید ائتملى‏یم کى، من هله تهراندان تبریزه گلمه‏‌میشدن قاباق وطن یولوندا قزئتینین اداره‏‌سى طرفیندن اوچ مهم مسئله انجام تاپمیشدى. بونلارین بیرى سردار ملى ستارخانا یازیلاجاق شعر باره‏‌سینده مسابقه ایدى. بو مسابقه‏‌یه جایزه ده تعیین اولموشدو. شاعرلرین چوخو بو مسابقه‏‌ده اشتراک ائدیب یازدیقلارى شعرلرى وطن یولوندا قزئتینه تقدیم ائتمیشدیلر. بو شعرلره قیمت وئرمک اوچون هئیت تشکیل اولموشدو. بو هیئتین نظرى ایله جایزه‌نى شاعرلردن على فطرت بیرینجى، بالاش آذراوغلو ایکینجى یئرى توتموشدولار. شاعرلر مجلسى طرفیندن ادبى ساتیریک جهتدن مهم ساییلان میرزه على معجزون ادبى یارادیجیلیغى باره‌‏سینده گؤرولن ایشلر ایدى. میرزه‌‏على معجز جنوبى آذربایجانین صابرى حساب اولوردو. اونون اؤزونه مخصوص طنز شعرلرى خالق آراسیندا مهم یئر توتموشدو. سئویله- ��ئویله اوخونان بو شعرلر شاعرین خالق آراسیندا اولان عیبه‏‌جرلیکلرى دریندن درک ائتمه‏سیندن قاباغا گلیردى. گؤزلرى اوزاق گؤرن بو شاعرین اجتماعادا حکم ائدن خرافاتین چیرکین قیافه‏‌سینى قامچیلاییر و اونلارى افشا ائدیردى. معجز خالقى اؤزونه جذب ائده بیلدیگى کیمى شاعرلر مجلسینده اولان شاعرلرى ده جذب ائتمیشدى. بونا گؤره ده بو شاعرى دریندن اؤیرنمک و اونون یارادیجیلیغى باره‏‌ده تدقیقات آپارماق اوچون آلینان قرارا گؤره شاعرلر مجلسینین عضولرى بیرلیکده معجزین یاشاییب یاراتدیغى شبستر شهرینه گئدیرلر. بو تدقیقات سفرینده وطن یولوندا قزئتینین مسئوللاریندان جعفرخندان، غلام محمدلى، قیلمان موسائیو و باشقالارى اشتراک ائتمیشدیلر. معجزون یاشادیغى ائوین حیطینده دسته‏‌جمعى حالیندا تاریخى شکیل ده چکدیرمیشدیلر. اوردا ادیبلر و شاعرلردن معجزون حیاتى و یارادیجیلیغى باره‌‏سینده معروضه ائتمیشدیلر.\n۱۹۴۵-نجى ایلین آپرئل آیینین اییرمی سککیزینده شیمالى آذربایجانین اییرمی بئش ایللیگى مناسبتیله ایراندان دا بؤیوک بیر هیئت دعوت اولموشدو. بو هیئت ایرانین مشهور شاعرلریندن ملک‌‏الشعرا بهارین باشچیلیغى ایله باکى شهرینه گئتمیشدیلر. آذربایجانداندا شاعرلر مجلسینین عضولریندن على‏ فطرت، میرمهدى اعتماد، بالاش آذراوغلو، مهدى چاووشى و باشقالارى دعوت اولموشدولار. او زامان دونیا محاربه‌‏سینین یئنى قورتارماسینا باخمایاراق بو بایرام گونو چوخ شانلى کئچمیش و ایران و آذربایجاندان گئدن نماینده‌‏لر بؤیوک روح یوکسکلیگى ایله گئرى قاییتمیشدیلار. اونلار باکى‏دا گؤردوکلرى باره‏‌ده مقاله‏‌لرله چیخیش ائتمیشدیلر. تبریزدن گئدن نماینده‌‏لر ده وطنه قاییداندان سونرا بایرام گونونه شعرلر یازمیشدیلار. بالاش آذراوغلو “باکى سفرى” آدلى مشهور شعرینى یازیب تبریزده چاپ ائتدیرمیشدى.\n(۹)….\n… مرکزى دؤلت ایله آذربایجانین ملى حکومتى آراسیندا چکیشمه‏‌لر داوام ائدیردى. آذربایجاندان تهرانا گئدن نماینده‌‏لر هئچ بیر راضیلیق الده ائتمه‏‌دن تبریزه قایتمیشدیلار. مرکزى دؤلت آذربایجانین الده ائتدیگى موفقیتلرى قبول ائتمک ایسته‏‌میردى. نخست وزیر قوام‏‌السلطنه بو مسئله‏‌نى اون بئشینجى مجلسین سرانجامینا وئرمیشدى. خرداد آییندا ایکینجى نماینده هیئتى آذربایجانین ملى حکومتى طرفیندن تهرانا گئتملى اولدو. بو هیئتین رهبرلیگى آغاى پیشه‏‌ورینین عهدسینده ایدى. هله نئچه گون قاباقدان آذربایجانین هر نقطه‌‏سیندن تبریزه نامه‌‏لر، تئلقراملار گؤندریلمکده ایدى. بونلارین هامیسى آذربایجان قزئتینده چاپ اولوردو. بو نامه و تئلقراملار بوتون آذربایجان خالقینین ملى دؤلتین آرخاسیندا دایاندیقلاریندان خبر وئریردى. اونلار یازیردیلار کى، بیز قانیمیز باهاسینا الده ائتدیگیمیز موفقیّتلرى حفظ ائدیب ایران‏داخلینده یاشاماقلا اؤز داخلى ایشلریمیزى اؤزوموز حیاتا کئچیرملى‏ییک. آغاى پیشه‏ ورینى و اونون رهبرلیگیى آلتیندا تهرانا گئدن هیئتى یولا سالماق اوچون تبریزلیلر طیّاره میدانینا طرف آخیشماقدا ایدى. میداندا بؤیوک ازدحام وار ایدى. اونلار اؤز صداقتلرینى اؤز نماینده‏‌لرینه بیلدیرمک اوچون بورا گلمیشدیلر. بو تاریخى بیر گون ایدى. من اؤزوم ده اوردا ایدیم. عینالى داغینین اته‏‌گینده، آجى چایین کناریندا یئرله‌‏شن بو طیاره میدانیندا حاضر اول��نلار اؤز طالعلرینین حلى اوچون تهرانا گؤندردیکلرى نماینده‌‏لرى یولا سالیردیلار. آغاى پیشه‏‌ورى قیسا بیاناتدان سونرا طیاره ایله تهرانا اوچدو. تهراندا گئدن بیر چوخ دانیشیقلاردان سونرا مرکزى دؤلت ایله آذربایجان ملى حکومتى آراسیندا مقاوله باغلاندى. بو مقاوله‏‌نین اساسیندا آذربایجان ملى حکومتینین آدى آذربایجان ایالت و ولایت انجمنینه چئوریلدى. مرکزى دؤلت آذربایجاندا ایندیه قدر حیاتا کئچمیش دمکراتیک اصلاحاتلارین هامیسینى رسمیتله تانیدى. ایراندا مجلس شورانین تئزلیک‏له باشلانماسى قرارا آلیندى. مجلس شورادا آذربایجان نماینده‌‏لرینین آز اولدوغونا گؤره اونلارین تعدادلارینین آرتماسى نظره آلیندى. آذربایجانین داخلى وزارتى اوستاندار آدى ایله عوض اولدو. فدائیلرین آذربایجانین نظامى قوه‌‏لرى ترکیبینده فعالیت گؤسترمه‌‏سى تصدیق اولدو. بونونلا برابر ایالت و ولایت انجمنلرینین سئچگیلرى اوچون تهراندان آذربایجانا تامینیه قوه‌‏لرى آدى ایله حربى قوه‌‏لرین گلمه‌‏سى باره‏‌ده قرار قبول ائدیلدى. بونونلا بئله ملى حکومتین آرزولارى تامین اولوندو. آذربایجان دمکرات فرقه‏‌سینین یارادیلماسى دا بو آرزولارین اساسیندا قورولموشدو.\n(۱۰)….\nآذربایجان دمکرات فرقه‌‏سى گونو-گوندن اؤز سیرالارینى گئنیشلندیریر و محکملندیریردى. حومه‏‌لرین سایى آرتماقلا، حوزه‏‌لرین عضولرى ده آرتیردى. تبریزین منجم خیابانیندا یئنى بیر حومه ده تاسیس اولدو. بو حومه آخیرینجى حومه ایدى. تبریزین جنوبوندا لاله آدلى بیر کند وار ایدى. بو کندین حوزه‌‏سى ده آلتینجى حومه‏‌یه قوشولدو. مرکزى دؤلتله آذربایجان آراسیندا باغلانان قرارداددان سونرا فرقه‏‌نین سیرالارینا یئنى عضولر جلب اولماقدا ایدى. مرکزى دؤلت و بعضى بدخواه آداملار بئله شایعه یایمیشدیلار کى، گویا آذربایجانین ملى رهبرلرى آذربایجانى ایراندان آییرماق ایسته‏‌ییرلر. آمما آغاى پیشه‏‌ورینین بیر هیئت‏له تهرانا گئتمه‌‏سى و مرکزى دؤلت ایله باغلادیغى مقاویله شایعه‌‏لرین اؤز قیمتینى ایتیرمه‏‌سینه سبب اولدو. ایندى مسئله آیدین اولموشدو. تردید و گماندا اولانلار فرقه‏‌یه طرف گلمکده ایدیلر. تبریزین دمیر یولو واغزالیندا اولان گمرک اداره‌‏سینده ایکى حوزه تشکیل وئرملى ایدیک. بو حوزه‏‌لرین تشکیلینده من و تشکیلات مسئولو انور مسگرزاده اشتراک ائتملى ایدیک. دوغروسو من بو اشتراکیمدان چکینیردیم. ائشیتدیگیمه گؤره گمرک ایشچیلرى عالى ساوادلى آداملار ایدیلر. “بو عالى رتبه‏‌لى ایشچیلرین بیزه وئردیگى سواللارین عهده‏‌سیندن گله بیله‏‌جه‏‌ییمى؟”، دئیه اؤز-اؤزومه فیکیرله‏‌شیردیم. بو فیکیرلرله گمرکده‏‌کى ایکى حوزه‏‌نى تشکیل وئردیک. هر حوزه‏‌یه بیر صدر و مالى بیر مسئول سئچیلدى. بو حوزه‌‏لرى حومه ایله علاقه‌‏لندیرمک اوچون باش مسئول دا سئچیلدى. باش مسئول دئییلدیگینه گؤره مشروطه‌‏ده اشتراک ائدن‏لردن ایدى. یاشى یئتمیش یاخین اولاردى. بو آدام قاباقجادان حومه‌‏نین عضوى ایدى. ایندى حومه‏‌دن واغزال حوزه‏‌لرینه منتقل اولموشدو. حومه‏‌ده بؤیوک احترامى وار ایدى. معلوم اولدوغو کیمى بو حوزه‏‌لرده سوال جاوابلار اولدو. آمما من بو سواللارین عهده‌‏سیندن لایقینجه چیخدیم. اصلینده بو ایشچیلر عالى ساوادلى اولسالار دا هله سیاسى، اجتماعى معلومات باره‏‌سینده گئر��ده ایدیلر.\nآلتینجى حومه‏‌نین یئرلشدیگى بنا ملى حکومتدن قاباق کلانترى ایدى. بو حومه‏‌نین یئرى کیچیک اولدوغونا گؤره مجبور ایدیک عمومى بؤیوک موسسه‏‌لرده حوزه‌‏لرى اؤز اولدوقلارى مکاندا تشکیل وئرک. بئله موسسه‏‌لردن بیرى ملى حکومتین نقلیّات گاراژى، بیرى ده ایران گؤن کارخانه‌‏سى. نقلیّات گاراژى بؤیوک بیر گاراژ ایدى. ملى حکومتین آذربایجان مقیاسیندا بوتون یوک داشییان ماشینلارى بوردا یئرلشیردى. بورانین اکثر آداملارینى سوروجولر تشکیل وئریردى. بو گاراژین بؤیوک بیر سالونو وار ایدى. نیمکت دوزولموش بو سالون ایکى حوزه‌‏نى اؤزونده یئر وئره بیلیردى. بو گاراژین مدیرى ستارخان آتلیلارینین باشچیسى على قهرمانى ایدى. او فرقه‌‏نین آدلى سانلى آداملاریندان ساییلیردى. بئله‏‌لیکله بو موسسه‏‌لرین حوزه‏‌لرى اؤزونده تشکیل اولوردو. بئله حوزه‏‌لرین اجلاسلاریندا اؤزوم ده اشتراک ائدیردیم.\n(۱۱)….\n…دونیا فهله سندیکالارینین رهبرى لوىسایان و معاونى مصطفى الریش تهرانا گلمیشدیلر. اونلار ایران فهله‏‌لرینین تشکیلاتیندان، سندیکالارین وضعیتى باره‏‌سینده اولان معلوماتلارى تکمیل ائتمکدن اؤترو ایرانا گلمیشدیلر. اونلارین بو گلیشى آذربایجاندا قورولان یئنى حیاتین مبارزه‏‌سینه تصادف ائتمیشدى. لوى سایان آذربایجان فهله‏‌لرى و اونلارین تشکیلاتلارى ایله یاخیندان تانیش اولماق اوچون تبریزه گلمیشدى. قزئتلرین یازدیغینا گؤره تبریزده بؤیوک میتینگ اولاجاقدى. بو میتینگ گولوستان باغینین شیمالیندا، آچیق میداندا یئرلشه‏‌جکدى. بو میتینگده لوى سایان و معاونى مصطفى الریش آتشین نطقلر سؤیله‏‌دیلر. اونلار یئنى قورولان گنجلر تشکیلاتینین عضولرینى گؤرنده بیر آزدا هیجانا گلیب اونلارى آلقیشلادیلار. لوى سایان اؤز نطقینده دونیا فهله‏‌لرینین آذربایجانین مبارز فهله‌‏لرینین آرخاسیندا اولوب، اونلارا اؤز وطنینده یئنى حیات قورماقدا و اؤز صنفى حقوقلارینى قوروماقدا یاردیم ائده‏‌جکلرینه سؤز وئردى. سونرا آذربایجان فهله‏‌لر اتحادیه‏‌سینین صدرى و فهله‏‌لردن بیر نئچه‌‏سى دانیشدیلار. دونیا فهله اتحادیه‏‌لرینین رهبرلرى آذربایجان فهله‏‌لر اتحادیه‏‌سینین قوناقلارى ایدیلر. بونا گؤره ده بو میتینگین آذربایجانا بؤیوک اهمیتى وار ایدى. اونلار آذربایجان خالقینین اؤز حقوقلارى باره‏‌سینده آپاردیقلارى مبارزه‌‏نى تصدیق ائدیردیلر…\nآذربایجانلیلار حیله‏‌گر قوامین و متفقلر ایراندان گئدندن سونرا اؤز یئرینى محکملندیرن خایین محمدرضانین و آذربایجان نماینده‏‌لرینین آراسیندا باغلانان قراردادا اینانیردیلار. بونا گؤره ده فرقه آرخایین اولاراق اؤز داخلى ایشلرینه مشغول ایدى.\n(۱۲)….\n… تبریز شهر کمیته‏‌سینده آذرباىجان دیلینین تدریسى اوچون کلاس آچیلمیشدى. بو کلاسدا فرقه مسئوللارى اشتراک ائده بیلردى. حومه مسئولاریندان توتموش شهر کمیته‏‌سى مسئولارینا قدر آذربایجان دیلینده یاخشى اوخویوب یازا بیلمه‏‌ینلر بو کلاسدا آد یازدیرمیشدیلار. شاهین شووینیزم سیاستى دؤرونده بوتون درسلر فارس دیلینده اولدوغونا گؤره آذربایجانلى ضیالیلارین چوخو اؤز آنا دیلینده اوخویوب یازا بیلمیردیلر. بو دوغرودان دا اورک سیخیجى بیر حال ایدى. هر حالدا ملى حکومت زامانیندا بو آغیر درده سون قویولمالى ایدى. بونو نظره آلاراق هله‏‌لیک ده اولسا آنا دیلینه واقف اولوب اونو اؤیرنمک لازیم ایدى. من ده بو کلاسدا اشتراک ائدیردیم. تدریس ائدن آغاى گنجعلى صیاحى ایدى. من اونو بیرینجى دفعه ایدى گؤروردوم. آغاى صباحى اوشاقلیق زامانیندا اؤز عمیسى ایله باکى‏یا گئتمیشدى. اوردا مکتبه گئدیر. درسه کتابا علاقه‏‌سى آرتیق اولان صباحى اؤز جاوانلیق دؤورونو آرخادا قویوب مکتب یوللارینى آخیرا کیمى اؤتوب معلم اولور و سونرالار “گنجه” شهرینده ادبیّاتدان درس وئرمگه باشلاییر. صباحى ایرانلى اولدوغونا گؤره ۱۹۳۸-نجى ایلده اونو عائله‏‌سى ایله قازاخیستانا سورگون ائدیرلر.\nگنجعلى صباحى او زامانلار آذربایجاندا ادبى دیلیمیزى منیمسه‏‌میش اولان یگانه معلملردن ایدى. او وطنیمیزده یئنى تاسیس اولموش دانشگاهدا استاد عنوانى ایله ادبیّاتدان درس وئرمه‏‌یه جلب اولونموشدو. تبریز رادیوسو ایشه باشلایاندان سونرا رادیونون ادبى شعبه‌‏سینده فعالیته باشلامیشدى. تبریزده تشکیل اولان یازیچیلار و شاعرلر جمعیتینده بیز اونونلا یاخیندان تانیش اولدوق. صباحى عؤمرو بویو اؤز ادبى فعالیتیندن گئرى قالمادى! و بیر چوخ ادبى اثرلر یاراتدى. اونون یازدیغى حکایه‏‌لر قزئتلرده و سونرا کتاب شکلینده چاپ اولدو. صباحى حقیقى انسان ایدى.\n(۱۳)….\n… آذربایجاندا امن آممانلیق و فراوانلیق حکم سوروردو. ملى حکومتین بختیندن اکینچیلرین زحمتى هدره گئتمه‏‌میشدى. ایلین خوش، یاغیشین بول اولماسیندان کندلیلر گؤتوردوکلرى محصولو یئربه‏یئر ائده بیلمیردیلر. اونلار اؤز روزیلریندن آرتیغینى دؤلته ساتیردیلار. ملى حکومت کندلیلردن آلینان تاخیلدان اؤترو فرقه‏‌چیلرى سفر بر ائدیب اطراف ماحاللارا یوللاییردى. بو مهم مسئله اولدوغونا گؤره ملى حکومتین برنامه‏‌سینده قرار توتموشدو. چونکى شهرلرده چؤرکچیلره لازیم اولان تاخیلى تأمین ائتمک لازیم ایدى. عصرلر بویو آذربایجانین تاخیل و تام کند محصولاتى تهرادا حمل اولونوردو. ایلک دفعه اولاراق آذربایجانین کند محصولاتى اؤز ائوینده قالیردى. بو دا تمام اهالینین سئوینجینه باعث اولموشدو. سهند داغینین قوزئیینده یئرله‏‌شن “قیرخ بولاقلارین” سولارى آرتمیشدى. سارابى، اردبیلى، مشکین شهرى، اهرى، آلان‏بیراغوش ماحالینى اؤز بالالارى کیمى اطرافینا آلان آنامیز ساوالان داغى باشینین اوستونده‏‌کى آغلى، قارالى بولودلاردان امدیگى سودو، اؤز بالالارینا سخاوتله تقدیم ائدیردى. ساوالان دئدیم، داغلاریمیزین داغى اولان بو داغ اورمیا گؤلونده‏‌کى یئنیلیکلرى مشتولوق پیغامى کیمى خزره یئتیرنده او دا باشینین اوستونده‏‌کى بولودلارین گؤز یاشلارینى اؤز اطرافینا نثار ائدیردى. آستارادان سالماسا، ماکودان زنگانا اوزانان یوللار آذربایجانین قلبى اولان تبریزده بیرله‌‏شیب، اوردان کیچیک قان دامارلارى وسیله‏‌سیله وطنیمیزین هر طرفینه یاییلماقدا ایدى. ایرانین قانون اساسیندا قید اولان، هئچ بیر زامان حیات اوزو گؤرمه‏‌ین “انجمنهاى آیالتى و ولایتى” ایندى ایلک دفعه اولاراق آذربایجاندا حقیقت اوزو گؤرموشدو. آذربایجانین گئجه‏‌لرى آیلى، اولدوزلو، گوندوزلرى ایسه شفاف بولاق کیمى قایناییردى. تهراندا سلطنتین قان چاناغینا تکیه وئرن، چیگینلرینده “ماردوش” ضحّاکین پاقونلارینى داشییان شاه و اونون دؤلت باشچیسى حیله‏‌گر قوام ایلان کیمى قیوریلماقدا ایدیلر. آذربایجانین گؤیلرینده پاریلدایان آل شفقلر بیچاق کیمى اونلارین گؤزلرینه سانجیلیرى. هله گله‏‌جکده نه‏‌لر باش وئره‏‌جه‏‌گینى هئچ کیم بیلمیردى. فعلاً آذربایجان بؤیوک آددیملارلا ایره‏‌لى گئدیردى.\nاییرمی بیر آذر قیامیندا اؤزوندن فداکارلیق گؤسترمه‏‌سینه و ملى حکومتین قورولماسیندا ائتدیگى خدمتلرینه گؤره ملى تئاتر صحنه‏‌سینده بؤیوک ییغینجاق وار ایدى. بو ییغینجاقدا اونلارا اییرمی بیر آذر مئدالى وئریله‏‌جکدى. آغاى پیشه‏‌ورى باشدا اولماقلا بوتون دؤلت و فرقه مسئوللارى گلمیشدیلر. ییغینجاق آغاى پیشه‌‏ورینین نطقى ایله باشلاندى. اونون صحبتینین اساسینى آذربایجان ایله تهران آراسیندا گئدن دانیشیقلار تشکیل ائدیردى. او دئییردى:\n“تهران دؤلتینین بیزه قارشى آپاردیغى سیاسته باخمایاراق، توتدوغوموز یول ایله گئده‌‏جه‌‏ییک. چونکى توتدوغوموز یول قانونى و مقدسدیر.”\nاییرمی بیر آذر مئدالى وئریلن گون تشکیل اولان بو ییغینجاق اؤز تاریخى اعتبارینا گؤره بؤیوک اهمییته مالیک ایدى. خصوصاً آغاى پیشه‏‌ورینین و فرقه مسئوللارینین اشتراکى بونو ثابت ائدیردى. بو ییغینجاقدا یوزلرله اییرمی بیر آذر مئدالى ایله تلطیف ائدیلدى. بو مئدال بیر ایللیک دؤرده بیرینجى و آخرینجى مدال ایدى. من ایندى ده جسارتله دئیه بیله‏‌رم کى، بو مئدال ایله تلطیف اولانلار ایندى ده او مئدالى اؤزلرى ایله ساخلاییرلار. او گوندن سونرا تبریز خیابانلاریندا سینه‏‌سى مئداللى آداملارا چوخ راست گلمک اولوردو. اونلار سینه‏‌لرینى قاباغا وئره‏رک فخر ایله آددیملاییردیلار. اییرمی بیر آذر مئدالى فقط تبریزه عاید دئییل، بوتون آذربایجاندا ملى حکومتین قورولماسیندا فعال اشتراک ائدنلره حصر اولونموشدو. فدائى دسته‏‌لرینده خدمت ائدنلر و اونلارین باشچیلارى اییرمی بیر آذر مئدالى تلطیفینده هامیدان ایره‏‌لیده گئدیردیلر. چونکى ملى حکومت فدائیلرین قدرتیندن وجودا گلمیشدى.\n(۱۴)….\n… تبریزین سرو آغاجلارى هله یام- یاشیل ایدى. سهندین قارلى باشیندان اسن کولکلر آدامین روحونو اوخشاییردى. شهرین اطرافینداکى ایده‌‏لیکلرین عطرى هر طرفى بوروموشدو. هر چنار باشیندا یووا سالان یئرلى قوشلارین نواسى اوغورلو بشریت سیمفونیاسینى ترنم ائتمکده ایدى. تبریزین باشى اوستوندن اؤتن دورنالار آزادلیق نامینه اؤز لله‌کلرینى بو قوجامان شهره نثار ائدیردیلر. عینالى داغى بیر مورخ کیمى اؤز بالاسى اولان بو قهرمان شهرین دفعه‏‌لرله پروازلاندیغین و قانسیز اووچولارین آمانسیز اوخو ایله یارالاندیغین تاریخ دفترینه یازماقدا ایدى:\nیئنه تازه‏‌لندى کهنه دردلریم،\nشاعرین دوشوبدور یادینا تبریز.\nهر سؤز باغچاسیندان بیر چیچک دریب،\nبو شعرى باغلادیم آدینا تبریز.\nایندى ستارخانلارین، باغیرخانلارین، حیدر عم‏اوغلولارین، على مسیولارین، حسین باغبانلارین، شیخ خیابانیلرین یاریمچیق قالان قیاملارینین سکانى‏نى ائل اوغلو پیشه‏‌ورى اؤز الینه آلمیشدى. تبریزین قلبى دؤیونوردو. دونیا خالقلارى گؤزلرینى بو شهره دیکمیشدى. اونلار بیلیردیلر کى، تبریزین کؤهلن آتى شاهه قالخاندا هئچ بیر قدرت اونون قاباغینى آلا بیلمز. او دؤرد نالا چاپیردى.\n(۱۵)….\n… ۱۳۲۵-نجى ایلین آخیرلاریندا آذربایجان اؤز شیرین رؤیالاریندا غرق اولموشدو. مرکزى دؤلت ایله آذربایجان آراسیندا باغلانان قراردادا باخمایاراق حیات اؤز منوالیله حرکتینه داوام ائدیردى. هئچ بیر نگرانچیلیق نظره گلمیردى. عینالى داغینین و سهندین باشیندان اسیب گلن کولک ارک قالاسینین کلله‏‌سینده بیرلشیب اؤز عطرینى تبریزه یایماقلا اونون جمالینى اوخشاییردى. آمما تهراندا حیله‏گر قوام‏‌ا‌لسلطنه‏‌نین دؤرد دیوارلار آراسیندا گیزلى خیانت پلانلارینین چکیلمه‏‌سیندن هئچ کیمین خبرى یوخ ایدى. نهایت مرکزى دؤلت بئله بیر زاماندا اؤز قارا قوشونلارینى زنگانا یئریتمکله ایرانین خصوصى اولاراق آذربایجانین حیرتینه سبب اولدو. اول بئله گمان اولوردو کى، گویا آذربایجاندا انتخابات اولماق اوچون قرارداد اؤزره نظرده توتولان تأمینیه قوه‏‌لرى زنگانا گلمیشدیر. آمما تئزلیکله زنگاندا گئدن جریانلاردان معلوم اولدو کى، مرکزى دؤلتین بو حربى عملیاتدان باشقا مقصدى واردیر. زنگانین باشینین اوستونو قارا بولودلار آلمیشدى. بو قارا بولودلار اؤز اتکلرینى نارین- نارین آذربایجانین هر طرفینه یایماقدا ایدى. تبریز غضبلى ایدى. اونون گؤزلریندن اود یاغیردى. اونا آرخادان آتیلان اوخون آغریسیندان قیوریلیردى. اونون بوغازیندان چیخان نعره‏‌لرین سسیندن نه اینکى ساوالان، سهند حتى دماوند ده تیتره‌‏میه باشلامیشدى. تبریزین کؤکسونده‏‌کى آغریلارى اونون کوچه خیابانلارداکى آداملاریندا دا گؤرمک اولوردو. اؤزلرینى آشکارا وئرمه‏‌ین، دالدالاردا دولانان مخالفلرین تبسملرینى ده سئزمک اولوردو.\nآذربایجانین باشقا شهر و کندلرینده اولان هیجانلار داها آرتیق ایدى. مرکزى دؤلتین زنگانا اولان هجوموندان بیر گون سونرا اونلار اؤز تلقراملارى ایله تبریز قزئتلرینین صحیفه‏‌لرینى دولدورموشدولار. تبریز رادیوسونون برنامه‏‌لرى ده بئله تلگراملارلا دولو ایدى. تبریز گئتدیکجه اؤزونه حربى گؤرکم آلیردى. ایندیه قدر یارادیجیلیق ایشلرینه باخان فرقه‏‌نین گؤزلرى تهرانا زیللنمیشدى. تهران خیانت دامغاسى ایله دامغالانیردى. آذربایجان دمکرات فرقه‏‌سینین عضولرى روشنفیکرلردن، کندلیلردن، فهله‏‌لردن و خالقین آشاغى طبقه‏‌سیندن عبارت اولدوغو اوچون تهران شوینیستلرینه دئییردیلر:\n– سیز اؤز آرزولارینیزا چاتماق اوچون بیزیم نعشیمیزین اوستوندن کئچمه‏‌لى اولاجاقسینیز.\nتبریزین خیابانلاریندا فدائیلر دسته‏‌سینین آددیملارى گئتدیکجه آرتیق سسله‏‌نیردى. نظام-انتظاما اهمیت وئریلیردى. ستارخان آتلیلارى خیاباندا رئژه گئدیردیلر. فرقه‏‌نین امرى ایله حربى وضعیت یارانمیشدى. تبریز حومه‏‌لرینین عهده‌‏سینه دوشن وظیفه داها دا آغیر ایدى. توتولان تصمیمه گؤره تمام عضولر سیلاحلانمالى ایدیلر. بونا گؤره ده اوّلجه سیلاحین قورولوشونا و اوندان استفاده ائتمک اصولونا وارد اولماق اوچون حاضرلیق لازیم ایدى. ایکى گوندن سونرا حیدر تکیه‏‌سى اولان بیر محله‏ده بؤیوک بنا نظرده توتولدو. بو بنا تبریزین قدیم بنالاریندان ایدى. اورانین بؤیوک هیئتى، چوخلو اوتاقلارى وار ایدى. هر گون تبریزده اولان حومه‏لردن هره‏‌سیندن یوز نفر بوردا تعلیمات گؤرمه‏‌یه باشلامیشدیلار. آلتینجى حومه‏‌ده معین تاپشیریق ایله هر آخشام یوز نفر حاضر اولوردولار. اونلارى حومه قاباغیندا سیرایا دوزوب حومه مسئوللارینین بیرینین رهبرلیگى آلتیندا ستارخان خیابانى ایله حیدر تکیه‏‌سینه طرف حرکت ائدیردیلر. اوردا اولان کارشناسلارین وسیله‏‌سیله عضولره سیلاحین نئجه آچیلیب-باغلانماسى، نئجه تمیزلنمه‏‌سى و هدفى نشان آلماق اصوللارینى اؤیردیردیلر. بو عمل هر آخشام انجام تاپیردى. اوردا تعلیم گؤرن عضولر ائرته‏‌سى گون کامیون ایله تبریزین اطرافینداکى چؤللره گئدیب، اوردا نشانه‏‌گیرلیک ائدیب حقیقى گولله‏‌لرله هدفه آتیردیلار. بو دسته‏‌لره رهبرلیک ائدن تعلیماتى تهران افسرلریندن سلیمى آدلى بیر سرگرد ایدى. او تهراندان قاچیب ملى حکومته پناه گتیرمیش، سفربر افسرلردن ساییلیردى. سلیمى فارس اولسا دا آذربایجانین ملى قوشونو ایله یاخیندان و جدیّتله امکداشلیق ائدیردى. بئله تعلیماتى ایشلر تکجه آلتینجى حومه‏‌نى یوخ، تمام تبریز حومه‏‌لرینى احاطه ائدیردى. سیلاحا یییه‏‌لنمک، اونو اطرافلى شکیلده اؤیره‏نیب دؤیوشه حاضر اولماق مسئله‏‌سى فرقه‏‌چیلرى روحلاندیریردى. اونلار بؤیوک روح یوکسکلیگى ایله بئله تعلیماتچیلیق عملیّاتینى قارشیلاییردیلار. حتى نشانه‏‌یه گولله آتیب هدفى وورماقدا قادینلار دا اشتراک ائدیردیلر. قادینلارین بعضیلرى گولله آتماقدا کیشیلردن دالى قالمیردى. اونلار زینب پاشا، قاچاق‏نبى‏نین هجرى کیمى اؤز هنرلرینى گؤستریردیلر.\n(۱۶)….\nزنگاندان هر گون تبریزه دهشتلى خبرلر یئتیشیردى. مرکزى دؤلتین قوشونلارى زنگانا تأمینیه قوه‌لری آدى ایله یوخ، زنگان اهالیسیندن انتقام آلماق اوچون او دیارا سوخولموشدى. اونلارین گلیشى ایله کهنه‌کار ظالم فئودال باشچیلارى ذوالفقاریلر ده زنگاندا و اونون اطراف کندلرینده وئره‏‌‌‌‏چیلره فدائیلره دیوان توتماغا باشلامیشدیلار. ذوالفقاریلر ملى حکومتین دوشمنى اولوب اونونلا مبارزه‏‌لرى خاطرینه اونلارین حدیندن آرتیق کندلرینى، باغلارینى غصب ائدیب کندلیلر آراسیندا تقسیم ائتمیشدى. ذوالفقاریلر بیر ایلدن چوخ ایدى قاچاق اولوب اؤز املاکلاریندان آیرى دوشموشدولر. ایندى قودوز حیوانلار کیمى کندلیلرین جانینا دوشوب انتقام حسّى ایله اونلارى سویوب، جانلارینى دا بئله‌ اللریندن آلیردیلار. دؤلت قوشونلارى اوباشلارین میدانینى آچیق قویوب مرتکیب اولدوقلارى قتل و جنایته گؤز یوموردولار. زنگان قانلى بیر میدانا دؤنموشدو. وئره‏‌‌‌ عضولرینه، فدائیلره، مهاجرلره رحم ائتمک یوخ ایدى. اونلارى داملارین اوستوندن یئره آتیردیلار. زور ایله ائولرینى اودلایب ماللارینى غارت ائدیردیلر. ذوالفقاریلرین آداملارى هر کس ایله کهنه خیردا حسابى وار ایدیسه اونلارى دا فدائى آدیله دامغالاییب محو ائدیردیلر. زنگاندا بیر ایلین مدتینده وجودا گلن آزادلیغین شیرینلیکلرینى اللریندن آلیب عوضینده اونلارا زهر ایچیردیردیلر. حتى زنگاندا بیر نفر عالم روحانى وئره‏‌‌‌‏چیلرله برابر ظلم و ستم علیهینه مبارزه آپاریردى. اونو دا متجاسر آدیله آرادان آپاردیلار. بو مهلکه‌‏دن جان قورتاریب تبریزه گلنلر مرکزى دؤلتین، ذوالفقارى و باشقا فئودال عنصرلرین زنگاندا و اونون اطراف کندلرینده تؤرتدیکلرى جنایتلردن دانیشاندا قولاق آسانلارین توکلرى بیز- بیز اولوردو. جان قورتاریب گلنلرین بیرى ده آغاى قنبرى ایدى. او بیر آى قاباق تبریزدن زنگانا مأموریته گئتمیشدى. او حیات یولداشى شاعره حؤکومه بللورى ایله بو معرکه‏‌دن جان قورتارا بیلمیشدى. اونلار تبریزه گلن گونون ائرته‌‏سى تبریزده ساعات قاباغى میدانیندا تشکیل اولان بؤیوک میتینگده نطق ائله‏دیلر. اونلار زنگاندا دؤلت و اونلارین اوباشلارى طرفیندن عمله گلن جنایتلردن و تؤکدوکلرى قانلاردان دانیشدیقجا میتینگده اشتراک ائدن اهالى هیجانا گلیردى.\nزنگاندان گلن قارا خبرلر نه اینکى تبریزى، بوتون آذربایجانى هیجانا گتیرمیشدى. شهر و کندلردن گلن تلگرام و خبرلر آذربایجان قزئتینده درج اولور و تبریز رادیوسوندان سسلنیردى. اونلارین آرزو و ایستکلرى بو ایدى: “ملى حکومت بیزه اجازه وئرسین بیز زنگانلى قارداشلاریمیزین کمگینه گئدک”. مرکزى دؤلت ایسه بو فاجعه‌‏لردن آد آپارماییب دئیردى: “بیز زنگانى متجاسرلرین الیندن آلدیق”. خائن شاه و حیله‌‏گر قوام‌السلطنه‌ شادلیقلاریندان سئوینیب اؤزلرینه گووه‏نیردیلر. مرکزى دؤلتین طرفدارلارى اولان قزئتلر اؤز یالان خبرلرى ایله ایران و دونیا خالقلارینى گمراه ائدیب یازیردیلار: شاهنشاهین غیور قوشونلارى زنگانى، آذربایجانى ایراندان آییرانلارلاردان خلاص ائتدى. اونلار بو آغ یالانلارى ایله ایران خالقینى آلداتماق ایسته‏ییردیلر. آمما حقیقتى آختارسان آذربایجان دمکرات وئره‏‌‌‌‏سى‏نین مرامى دفعه‏لر دئدیگى کیمى ایرانین قانون اساسیسى موجبینجه ایالتى و ولایتى انجمنلرینین یارادیلماسى ایدى. مرکزى دؤلت ملى حکومت‏له باغلادیغى قراردادین مرکبى قورومامیش زنگانا قوشون پیاده ائدیب بو منطقه‏نى قانا چکیردى. آذربایجانین قاشلارى چاتیلمیش و غضبلى آسلانا بنزه‏‌ییردى. اونون قلبى دؤیوندوکجه عصبلرى دارتیر، کؤکره‏میش کؤهلنلر کیمى شاهه قالخیردى. اؤزونو مهارلانمیش گؤرنده چاره‏سیز قالیب گؤزلرى زنگانا دیکیلى قالیردى. گونلر آغیر-آغیر کئچیردى. وئره‏‌‌‌‏چیلر تبریزده “حیدر تکیه‌‏سنیده” سیلاحى اؤیرنمک، اونون دوزگون استفاده ائتمک یولونو بیلمک تعلیمینى هر گون داوام ائدیردیلر. یئنه ده هر گون تبریز چؤللرینده تیراندازلیق اصولونا ییه‌لنمک اوچون اللرینده توفنگ آتش میدانلاریندا تعلیم گؤروردولر. هامى دؤلت قوشونلارینین زنگاندان میانایا، اوردان آذربایجانین بوتون نقطه‏لرینه هجوم ائتمکلرینى گمان ائدیردى. بونا گؤره بو هجومون قارشیسینى آلماق اوچون فدائى قوشونلارى میانادا قافلانتى داغلارینین شرق اتکلرینده “قیز کورپوسو” کنارلاریندا استحکاماتا مشغول ایدیلر. قدیم قیز کؤرپوسو قیزیل اؤزه‏ن چایینین اوستونده قرار توتموشدو. فدائى قوشونلارینین فرمانده‌لیگى قولامیحیى دانشیانین عهده‌‏سینه قویولموشدو. اونون اختیاریندا اولان فدائى قوشونلارینین سایى آز اولسا دا تبریزدن کمک قوه‏‌لرینین گؤندریلمه‌‏سى وعده‌‏سى وئریلمیشدى. فدائیلر دوشمن قاباغینى کسمک اوچون اؤزلرینه سنگر قازیب قافلانتى داغلارینى باسیلماز بیر قالایا دؤندرمیشدیلر. بورا مقاومت گؤسترمک اوچون الوئریشلى بیر مکان اولماقلا استراتژیک نقطه ساییلیردى. آذربایجانین هر گؤشه‏سیندن میانایا گلن فدائیلرین مقصدلرى بو استراتژیک نقطه‌‏نى مدافعه ائتمک ایدى. میانا فدائیلر شهرى اولسا دا اونلارین سایى‏نین آز اولماغى قولام‏یحیى دانشیانى ناراحات ائدیردى. اونون هر گون یولونو گؤزله‌دیگى یئنى فدائى قوه‌لری یوبانیردى.\n(۱۷)….\n… آذر آیینین اون دوققوزو ایدى. حومه‌‌‏ده ایشلر اؤز قایداسیندا گئدیردى. من ناهارى حومه‌‌‏ده قالدیم. ساعات دؤردده ایران گؤن کارخاناسینا گئتملى ایدیم. بو کارخانادا بیزیم ایکى حوزه‌‏میز واردى. بیر گون قاباقدان آلینمیش قرارا گؤره بو حوزه‏‌لرین ایکیسى بیر یئرده اجلاس کئچیرمه‏‌لى و من ده اوردا اشتراک ائتملى ایدیم. ساعات اوچ یاریمدا حومه‌‌‏دن حرکت ائتدیم. ساعات دؤردده کارگرلر ایشدن چیخمیش، بؤیوک بیر سالوندا جمع اولموشدولار. حوزه صدرلرینین بیرى صحبته مشغول ایدى. بیر آزدان سونرا صحبت منیم ایدى. دانیشیقلارین هامیسى دؤلت قوشونلارینین زنگانا هجوموندان، تؤرتدیکلرى جنایتلردن و آذربایجان خالقینین اؤز آرزولارینین اوستونده محکم دایانماسیندان گئدیردى. بئله‌ بیر آندا بیر نفر منه یاخینلاشیب دئدى:\n– سیزى تلفوندا ایسته‏‌ییرلر.\nمن “چوخ گؤزل، ایندى گلیرم”، دئییب صحبته مشغول اولدوم. یئنه همین آدام گلیب یئنه همین سؤزلرى تکرار ائتدى. من سؤزلریمى یاریمچیق قویوب دفتره گئدیب تلفونلا دانیشماغا باشلادیم. خطین او طر‏فینده حومه‌‌‏نین تشکیلات مسئولو انور مسگرى ایدى. او دئییردى:\n– تئز اول قاییت حومه‌‌‏یه!\n– نه اولوب؟\n– تلفوندا دئیه بیلمیرم، تئز اول گل حومه‌‌‏یه.\nاو تلفونو کسدى. من ناچار قالیب حومه‌‌‏یه قاییتمالى اولدوم. یولدا درین فیکره گئتمیشدیم. حومه‌‌‏ده نه خبر واردیر کى، بئله‌ تأکید ائدیرلر. خیالیمدان چوخ فیکیرلر اؤتدو. آممابو خیاللارین هامیسى یئسیز ایدى. حومه‌‌‏یه وارد اولاندا اول میرحسین منى قارشیلادى. او یاواشجادان دئدى:\n– خبرین وار؟\n– هانسى خبردن؟\n– رهبرلر تبریزى ترک ائدیبلر.\n– نه‏ دانیشیرسان!؟\n– بلى، آغاى پیشه‌‏ورى و باشقالارى.\nمن یئریمده قورویوب قالمیشدیم. یئنه خبر آلدیم:\n– هارا دوغرو ترک ائدیبلر؟\n– بیلمیرم، دئییب سونرا علاوه ائتدى: یقین کى، او تایا.\nمنیم داها اونا دئملى سؤزوم یوخ ایدى. حومه‌‌‏نین دفترینه گیردیم. انور مسگرى منه یاخینلاشیب دئدى:\n– ائشیتدین نه خبر اولوب؟\nحومه‌‌‏ده سکوت حکم سوروردو. هامینین باشى آشاغى أییلیب فیکره گئتمیشدیلر. عضولر حومه‌‌‏نین کتابخاناسینا ییغیشسالار دا نه کتاب اوخویان وار ایدى، ن ده بیر تفریح ائدن. هامى وئره‏‌‌‌‏نین و اؤزونون گله‏جگینى دوشونوردو. حومه‌‌ ائله بیل دوننکى حومه‌‌ دئییلدى. سونرا معلوم اولدو کى، وئره‏‌‌‌ و حکومت رهبرلرى مرکزى دؤلت قوشونلارینین زنگاندان میانایا و بوتون آذربایجانا هجوم ائتمک ایسته‏‌دیگینى بیلیب. اونا گؤره ده همین گون سحر تصمیم توتماق اوچون اجلاس تشکیل وئریرلر. بو اجلاسدا آغاى پیشه‌‏ورى مرکزى دؤلتین قوشونلارینین قارشیسیندا دایانماق، آذربایجان خالقینا وئریلن وعده‌‏نى یئرینه یئتیرمک، بیر ایلین مدتینده گؤرولن اصلاحاتى داوام ائتدیرمک، خالقیمیزین، وئره‏‌‌‌‏میزین قدرتینى مرکزى دؤلته گؤسترمک و عهده‌‏میزه گؤتوردویوموز وظیفه‏لرى لایقینجه یئرینه یئتیرمک مسئله‏‌سینى ایره‏لى سورور. بو اجلاسدا معلوم اولور کى، وئره‏‌‌‌ و حکومت باشچیلارى تام بیر فیکرین صاحبى دئییللر. آغاى پیشه‌‏ورینین ایره‏لى سوردویو فیکیرلرین قارشیسیندا دایانانلار دا واردیر. مخالفلر دئییرلر: بیز مرکزى دؤلتین قوشونلارینین قارشیسیندا دایانا بیلمه‏ریک. اونلارین حربى قدرتى بیزدن چوخ چوخ آرتیقدیر. بو دا قارداش قانى‏نین تؤکولمه‏‌سینه سبب اولاجاق. نه ایسه چوخ دانیشیقدان سونرا قرار بو اولور، مرکزى دؤلت قوشونلارینین قارشیسیندا دایانیب مقاومت گؤستریلسین، یا یوخ، باره‏‌سینده رأى آلینسین. رأى آلیناندان سونرا معلوم اولور کى، آغاى پیشه‌‏ورینین ای��ه‏لى سوردویو تدبیرلر اقلیتده‌‏دیر. البته آغاى پیشه‌‏ورى تک قالمامیشدى. من بیلدیگیمه گؤره اونون اؤزوندن سونرا بئش نفر طرفدارى وار ایدى. اونلار دا مرکزى دؤلتین قوشونلارینین قارشیسیندا مقاومت فیکرینده ایدیلر. آمما عدم مقاومت طرفدارلارینین تعدادى آرتیق ایدى. وضعییتى بئله‌ گؤرن آغاى پیشه‌‏ورى دئییر:\n– منیم فیکریم تصدیق اولماسا استعفا وئریرم.\nآغاى پیشه‌‌ورى بو تاریخى اجلاسدا استعفا وئریر. اونون طرفدارلارى دا استعفا وئریب پیشه‌‏ورینین کناریندا دورورلار و معارف وزیرى آغاى‏ محمد بى‏ریانى وئره‏‌‌‌‏نین رهبرى سئچیرلر. همین گون، گون اورتادان سونرا اونلار تبریزى ترک ائدیرلر. بو خبر بوتون آذربایجانى او جمله‌‏دن تبریزى سارسیتدى. اوگونه قدر وئره‏‌‌‌‏نین وئدیگى،”اؤلدو واردیر دؤندو یوخ” شعارین اؤزو آرتیق سؤالا دؤنموشدو.\n(۱۸)….\nتبریزین گؤیلرینى قارا دومانلار بوروموشدو. ارک قالاسى، عینالى داغى کدرلى گؤرونوردو. آسماندا هر گئجه تبریزه گؤز ووران اولدوزلار چیسگین دومانلارین آراسیندا گؤزدن ایتمیشدیلر. میشو و دند داغلاریندان اسن کولکلر اؤز طراوتینى الدن وئرمیشدى. پاییزین سون چاغلارى اولدوغونا باخمایاراق شهرین کناریندان آخان آجى چاى اؤز کؤپوکلو سولارینى ساحللره چیرپاراق صاباحین بیلینمه‏‌ین آجى روزگاریندان نه‏لر باش وئره‏‌جه‏‌گینى دوشونوردو. ستارخان خیابانیندا نئچه گون قاباقکى اؤتن آداملارین گؤزلرینده فرحلى گولوشلردن اثر یوخ ایدى. آمما هله تبریزده ساکت‏لیک حس اولونوردو. پوزغونلوق نشانه‏سى گؤرونموردو.\nمن ستارخان خیابانى ایله اوزو یوخارى اؤز منزیلیمه طرف حرکت ائدیردیم. مرکزى کمیته‌‏نین بناسى قاباغیندا بیر آز دایانیب تاماشا ائتمگه باشلادیم. مرکزى کمیته‌‏نین بناسى قارشیسیندا بیر خبر یوخ ایدى. هر گون گلیشلى -گئدیشلى اولان بو بنا ایندى سؤنوک گؤرونوردو. یولوما داوام ائدیب منزیلیمه گلدیم. داغینیق فیکیرلر منى اؤز قوینونا آلمیشدى. بو فیکیرلرى باشیمدان آتماق اوچون هر بیر ایشه ال آتدیم، ینئه خیاللاردان یاخا قورتارا بیلمه‏‌دیم. ساعات اون ایکی اولاردى کى، قاپى دؤیولدو. قاپینى آچاندا قونشومو گؤردوم. بو جاوان افسر سارابین قیزیل کئچى آدلى کندیندن ایدى. او منى شهرده‌‏کى وضعیتدن آگاه ائتدى. او دئیردى:\n– من ایندیه قدر نظمییه‌‏ده کشیگیم ایدى. بوتون پاسبانلار، عسگرلر انتظامات مأمورلارى سیلاحلارینى نظمیّه‏‌یه تحویل وئریب گئدیردیلر. نظمیّه سیلاح ایله دولودور. من مسئول افسرلرین ده غیب اولدوقلارینى گؤروب اؤز پستومو ترک ائدیب ائوه گلدیم.\nاو سؤزلرینى قورتارمامیشدى کى، مسلسلدن رگبار آچیلدى. او یئنه دئدى:\n– گؤردونمو!؟\nبو گولله سسلرى بیرینجى گولله سسى ایدى تبریزده ائشیدیلیردى. افسر تأکیدله دئدى: – من ایسته‏‌ییرم تبریزى ترک ائدم، منیمله گلیر سنمى؟\nمن اونون گؤزلرینه باخیب دئدیم:\n– یوخ دوستوم من تبریزى ترک ائده بیلمرم. چونکى بو باره‌‏ده منه هئچ بیر امر یوخدور.\nاو منه باخا-باخا دئدى:\n– اؤزون بیلرسن، آمما من گئدیرم.\nاو بو سؤزلرى دئییب اؤز اوتاغینا گئتدى. یاریم ساعاتدان سونرا قاپینى دؤیوب ساغوللاشدى و گؤزدن ایتدى. من یئنه پوزغون خیاللاریملا تک قالدیم. یوخوم گلمیردى.\nمن عمومیّتله نیکبین اولدوغوما گؤره صاباحکى وضعیتى چوخ آغیر گؤرموردوم. فیکر ائدیردیم، مرکزى کمیته‌ اؤز یئرینده‌‏دیر. نهایت تأمینیه قوه‌لری گلینجه نظم برقرار اولار. بو فیکیرلرین قوینوندا اولارکن سحره یاخین منى یوخو آپاریب آزار ائدیجى خیاللاردان آزاد ائتدى. ساعات سککیزده یوخودان اویاندیم. صبحانه اوچون پئندیر آلمالى ایدیم. پالتار گئیینیب بازارا چیخدیم. باققال دوکانینین قاباغیندا ایکى نفر صحبت ائدیردى. اونلارین بیرى دئییردى:\n– من بیر ساعات بوندان قاباق قونقا باشیندان گلیردیم. ایکى نفر سیلاحلى فدائى یول ایله گئدیردیلر. بیر آزدان سونرا اون یا اون بئش نفرین فدائیلرى تعقیب ائتدیگینى گؤردوم. اونلارین بعضیلرینین الینده سیلاح وار ایدى. خیاللارى فدائیلرى ترک سیلاح ائتمک ایدى. فدائیلر بونو دوشونوب سیلاحا ال آتدیلار، آتیشما باشلاندى. فدائیلر هر یئرى مناسب گؤرنده اورانى اؤزلرینه سنگر ائدیردیلر. نهایت بو آتیشمالار ستارخان خیابانینن اولینده اولان فردوسى مدرسه‏سینین قاباغینا قدر داوام ائتدى.\nمن بو صحبتلرى ائشیدن کیمى خوشبینلیک عالمیندن آیریلدیم. ایندى بدبینلیک عالمینده ایدیم. بوندان سونرا نه‏لر باش وئره‏‌جگینى بیلیردیم. ایندى بیلیردیم کى، آذربایجانین باشینین اوستونو آلان قارا بولودلاردان رحمت یوخ دؤلت اوباشلارینین اللرى ایله قیزیل قانلار یاغاجاق. من باققال دوکانینین قاباغیندان بیر شئى آلمامیش ائوه قاییتدیم. جیبیمده اولان شناسنامه و باشقا مدرکلرى ائوده قویوب خیابانا چیخدیم. ساعات میدانیندان کئچیب تربیت خیابانى ایله فردوسى خیابانینین آراسیندا اولان قهوه‌‏خانایا گیردیم. بو قهوه‌‏خانا اؤزکندلى‏میزین ایدى. بوش واختلاریم بوردا کئچیردى. بورا وئره‏‌‌‌ چیلرین، فدائیلرین مرکزى اولسا دا ایندى اونلاردان اثر یوخ ایدى. من صبحانه یئمه‌‏یه مشغول ایدیم. خیاباندا سس-کوى اوجالدى. ائشیگه چیخدیم. بیر آز آشاغیدا ایکى ماشین دایانمیش و اطرافینى ازدحام آلمیشدى. من اورا یاخینلاشاندا آغ سوارى ماشیندان بى‏ریا ایله میررحیم ولاینین چیخدیغینى گؤردوم. او بیرى ماشین ایسه حربى جیب ماشینى ایدى. اوندان دا استاندار دوکتور جاوید پیاده اولدو. اونلارى گؤرن کیمى بیر آز اوره‌گیم توختادى. اؤز اؤزومه دئدیم:\n– دئیه‏‌سن ایشلر اؤز قایداسیندادیر.\nبو زامان میررحیم ولایى‏نین گؤزلرى منه ساتاشدى. ولایى، ناخوش سویوق وورموش آداملارا اوخشاییردى. اونون دوداقلارى اوچوقلامیش و یارالى ایدى. منى گؤرن کیمى دئدى:\n– بوردا نه اوچون دایانیبسان؟ گئت حومه‌‌‏یه عضولرى سیرایا دؤزوب مرکزى کمیته‌‏نین قاباغینا گتیرین، اوردا کئشیک چکسینلر.\nمیررحیم ولایى‏نین میر فاضل آدلى کیچیک قارداشى وار ایدى. او بیر اولدوزلو افسر ایدى. بوینوندان بیر آفتومات آسمیشدى. او بیردن-بیره اورا ییغیلان آداملارین بیرینه آفتاماتلا هجوم ائتدى. او آدام جاوان ایدى. پنجه‌‏گینین آلتیندا ایکى قاتار گولله گؤرونوردو. میرفاضل اونون پئنجه‏‌یین کنارا چکیب سوروشدو:\n– بونلارى هارادان اله گتیریبسن؟\nجاوان آدامین رنگى آغارمیشدى. دیلى توتار-توتماز دئدى:\n– من مارالاندان گلیردیم. سربازخانانین قاباغیندان کئچنده گؤردوم اورانى غارت ائدیرلر. منیم ده الیمه بونلار کئچدى.\nمیرفاضل او جاوانین سؤزلرینه اینانماییر هده‏‌له‏‌دى. دوکتور جاوید بو زامان دئدى: – سیلاح‏لا یوخ، سیللى ایله وور، قاتارلارى اوندان آلین.\nبئله‌‏لیکله قاتارلارى اوندان آلیب اؤزونو بوراخدیلار. مسئله قورتاراندان سونرا بى‏ریا، ولایى، میرفاضل سوارى ماشینا مینیب اوزو آشاغى گولوستان باغینا طرف حرکت ائتدیلر. استاندار دوکتور جاوید ایسه ساعات میدانى طرفینه گئتدى. من ولایى‏نین ماشینین آردینجا یولا دؤشدوم. ستارخان خیابانى ساکت‏لیک ایدى. بى نظملیک گؤزه گؤرنموردو. ماغازالارین بعضیلرى باغلى ایدى. آذر آیینین اییرمیسى اولدوغونا باخمایاراق گونش اؤز ملاییم شعالارینى تبریزدن اسیرگه‏میردى. فردوسى خیابانینى رد اولاندان سونرا آشاغیدا بیر عدّه آداملارین ازدحامینى گؤردوم. بیر آزدان سونرا اورا یاخینلاشدیم. هله نه اتّفاق دوشدویونو بیلمیردیم. بو زامان آداملارین آراسیندا آغ سوارى ماشین گؤروندو. بیر عده اوباش ماشینین اوتاغینین اوستونه چیخیب اونو آیاقلاییردیلار. ماشینین اوتاغى ایچه‏‌رى باتمیشدى. بیر نفردن خبر آلدیم: – بوردا نه اولوب؟\nاو جاواب وئردى:\n– بى‏ریا ایله میررحیم ولایى بوردان اؤتنده اونلارین ماشینینا گولله آتدیلار. گولله بى‏ریانین آیاغینى یارالادى. اونلار اؤزلرینى گوجله شورویلرین مریضیخاناسینا یئتیردیلر. داها بو آجیناجاقلى منظره‏یه دؤزه بیلمه‏ییب حومه‌‌‏یه طرف یولا دوشدوم. احتیاطى نظره آلیب گولوستان باغینین شیمالیندان گئتملى اولدوم. ایندى حومه‌‌‏نى گؤروردوم. اونون قاپیسى باغلى ایدى. بو ایلک دفعه ایدى کى، حومه‌‌‏نى باغلى گؤروردوم. واغزالا گئدن خیابانا طرف باخاندا بیر دسته اوباشین حومه‌‌‏یه طرف گلدیگینى گؤردوم. اونلار اون بئش نفره یاخین اولاردى. قاباقداکى سیرادا اولانلارین اللرینده توفنگ وار ایدى. اونلار بؤیوک آددیملارلا حومه‌‌‏یه طرف گلیردیلر. قاپییا چاتان کیمى اونو توفنگ قونداغى ایله وورماغا باشلادیلار. بیر دقیقه‏دن سونرا قاپى آچیله‏ى. اوباشلار ایچه‏رى وارد اولان کیمى ایکى گولله سسى ائشیتدیم. بو زامان حومه‌‌‏نین سرایدارى قولو قاوالچى یادیما دوشدو. گولله‏لرین اونا ده‏یدیگینى گمان ائتدیم. گومانیم دوغرو ایدى. سونرالار تحقیق نتیجه‏سینده اؤیره‏ندیم کى، قولو قاوالچینى اوباشلار ایکى گولله ایله اؤلدورموشدولر. داها اوردا دایانا بیلمه‏ییب گئرى قاییتدیم. ستارخان خیابانى ایله ساعات میدانى‏نا طرف یئرییردیم. خیابانلاردا بیر نفر ده اولسون فدائى، وئره‏‌‌‌‏چى یا خود مهاجر گؤزه گؤرونموردو. اونلارین بعضیلرى تبریزى ترک ائتمیش، بعضیلرى ایسه هاردا اولسالار دا گؤزه گؤرونموردولر. میدان بیر ایل تمام ملى حکومت زامانیندا نفس چکه بیلمه‏ین اوباشلارین الینه کئچمیشدى. اونلار وئره‏‌‌‌‏چیلرى، فدائیلرى و اونلارین طرفدارلارینى آختارماق اوچون هر ائوه اجازه‏‌سیز سوخولوب خالقین ناموسونا توخونوب امواللارینى غارت ائدیردیلر. من ساعات قاباغیندان کئچیب او زامانلار کهنه خیابان آدلانان ملى حکومت زامانیندا بو آد عوض اولوب فدائى آدلانان خیابانا گیردیم.‏گؤى مسجیدین قاباغیندان باشلانان بازار بوردا قورتاریردى. بو خیاباندا بیر قهوه‌‏خانا وار ایدى. بو قهوه‌‏خانادان منى آدیملا سسله‏دیلر. سس صاحبلرى بیزیم اؤز کندلریمیزدن ایدى. اونلار اون گون قاباق وئره‏‌‌‌‏نین چاغیریشى ایله سفربر اولاراق تبریزده فدائى دسته‏لرینه قوشولموشدولار. ایندى آوارا سرگردان بو قهوه‌‏خانادا اوتورموشدولار. گون اورتایا آز قالیردى. من اؤز کندلیلریمیزله قهوه‌‏خانادا صحبت ائدیردیم. بو آندا ��یاباندا سس-کوى قوپدو. بیر نفرى آلتی نفر آیاقلارینین آلتینا سالیب ته‏پیک، یومروق ایله دؤیوردولر. بو بیر فدائى اولسا دا سیلاحسیز ایدى. اوزو اوسته یئره اوزانمیشدى. اوباشلار آمانسیز شکیلده اونون باشینى آیاقلارى ایله ازیشدیریردیلر. فدائى قان ایچینده بوغولوردو. آمما اونلار ال چکمک ایسته‏‌میردیلر. اوباشلار گؤزله‏‌ییردیلر هر کس فدائى‏یه طرفدار چیخسا، اونو دا فدائى آدیله اؤله‏نه قدر وورسونلار. بیر آزدان سونرا فدائى حرکتدن دوشموشدو. من بو عیبه‏جر حالا دؤزه بیلمه‏ییب اؤز کندلیلریمیزله بیزیم منزیله گلدیک. ناهاردان سونرا استراحت ائدیردیک. ساعات بئش اولاردى. کندلیلریمیز کنده قایتماغا حاضرلاشیردیلار. اونلار مصلحت گؤروردولر، من ده اونلارلا کنده قاییدیم. آمما من تبریزده قالیب بو آجى وضعیتى آخیرا قدر ایزله‏‌مک ایسته‏‌ییردیم.\n(۱۹)….\n… تبریز عادى حالدا دئییلدى. اکثر آداملار ائولرینده قالیب قاپینى دالدان باغلامیشدیلار. فقط دربارین قیرینتى هدیّه‏‌سى ایله دولانان اوباشلار اللرینده توفنگ کوچه خیابانلاردا ملى حکومت ایله همکارلیق ائدنلرى اولاییب یوخ ائدیردیلر.\nکریم‏خان میدانیندا هامى بلندگودان اخبارا قولاق آسیردى. بو آز آداملارین ایچینده ابراهیم خلیلى ایتیرمیشدیم. من اونو آختاران زامان مهربان کندینین قدیم کندخداسینى گؤردوم. او سیلاحلى ایدى. ابراهیم خلیلین یاخاسیندان توتوب سیلکه‏‌له‏‌ییب دئییردى:\n– سیزین کیمى وئره‏‌‌‌‏چیلر بیر ایل تمام منى کنددن قاچاق سالیبلار. ایندى یاخشى منیم الیمه دوشوبسن. مهربانین کندخداسینین آدى محسن‏آغا ایدى. او منى یاخشى تانییردى. منه راست گلسیدى، ایشیم یاش اولاجاقدى. بونا گؤره ده ساعات میدانینا طرف یولا دوشدوم. هله اورا چاتمامیش سول طرفده یئنى ساختمان عملیّاتى گئدن خرابه بیر یئرده نئچه نفرین صحبتینى ائشیتدیم. اونلارین بیرى دئییردى:\n– بوستان‏آبادین صدرى على‏‌اکبر فردى‏نى ووروبلار هله اؤلمه‏‌ییب جان وئریر. من على‏‌اکبر فردى‏نین آدین ائشیدن کیمى قورویوب قالدیم. اونو یاخشى تانییردیم. مهربان حومه‌‌‏سى او زامانلار بوستان‏آبادا باغلى اولدوغو اوچون اونو مهرباندا چوخ گؤرموشدوم. ایندى اونو بوردا اوباشلار تانییب اؤلدورموشدولر. آرتیق یوخارى چیخیب اونون قانلى جنازه‏سینى گؤرمک ایسته‏‌مه‏‌دیم. چونکى هیجان منى بوروموشدو. اورادان قاییدیب گؤى مسجیدین کوچه‏‌سیندن کهنه بازارا گیردیم. یاشادیغیم مسافرخانا بو بازارین اوّلینده ایدى. مسافرخانادا نه‏‌لر باش وئردیگینى بیلمک ایسته‏‌ییردیم. بازارین دوکانلارى باغلى ایدى. فقط چؤرک ساتان و باققاللار آچیق گؤرونوردو. مسافرخانانین قاباغیندان اؤتنده سیلاحلى اوباشلارین هله ده اورادا اولدوغونو حسّ ائتدیم. اؤزومو لاقید گؤستریب بازارى اوزو آشاغى یئریدیم. بورانین آخیرى کهنه خیابانا چیخیردى. بازار آغزیندا آدام‏لار چوخ ایدى. من اونلارا یئتیشنده سیلاحلى اولدوقلارینى گؤردوم. اونا گؤره ده بورا گلدیگیمه پشیمان اولدوم. نهایت ایش ایشدن کئچمیشدى. من بورادان آیریلمالى ایدیم. هله اونلار منى گؤرمه‏‌میشدیلر. آمما کهنه خیابان خلوت ایدى. بیر نفر ده اولسا خیاباندا گؤرونموردو. اونلارین ائتدیگى صحبتلره گؤره بازارلا روبرو ائوین دامیندا ایکى مهاجر آتا، اوغول سنگر توتموشدولار. سیلاحلى اوباشلار جسارت ائدیب خیابانا باش اوزادا بیلمیردیلر. بئله‌ دئییردیلر کى، مهاجر فدائیلرین دامین اوستونده مسلسل قویوب اؤزلرینى مدافعه ائدیردیلر.\n(۲۰)….\nبازار باغلى اولدوغونا گؤره خلوت ایدى. مال ساتاندان مال آلاندان خبر یوخ ایدى. من وضعیّتى بئله‌ گؤروب گئرى قاییتماق قرارینا گلدیم. ائله‏جه ده گلدیگیم یول‏لا گئرى‏یه دوغرو یئریدیم. هله اونلاردان اوتوز آددیم آرالانمامیشدیم کى، ایست سسى بازارین دیوارلارینى سارسیتدى. من دایانیب اونلارا باخدیم. بازار آغزیندا جمع اولان اوباشلارین هامیسى منه طرف قاچیردیلار. اونلارین آتدیقلارى هاوایى گولله‏‌لر بازارین سقفلرینه توخونوب توزاناق سالمیشدى. بیر آزدان سونرا اونلار منى احاطه ائتمیشدیلر. قاپیسى باغلى بیر دوکانا دایانمیشدیم. اونلار منه امر ائدیردیلر:\n– اللرینى یوخارى قالدیر!\nاونلاردان سوروشوردوم:\n– مندن نه ایسته‏‌ییرسینیز؟\nبیرى، “سن فدائى‏سن”، او بیرى “سن وئره‏‌‌‌‏چى‏سن”، بیر باشقاسى ایسه “سن مهاجرسن”، دئییردى.\nمن اونلارا دئییردیم:\n– سیز دئیینلرین هئچ بیریسى دئییلم. کنددن گلمیشم، تبریزده ایشیم وار ایدى.\nمنى احاطه ائدنلرین بیرى یانینداکى بیر نفره دئدى:\n– احمدآغا سن اونون بدنینى، جیبلرینى آختار!\nاحمدآغا دا باشقاسینا امر ائتدى. بئله‌‏لیکله اونلارین بیرى سیلاحینى باشقاسینا وئریب منیم بدنیمى، جیبلریمى آختارماغا باشلادى. شالوار جیبیمده اییرمی اوچ تومن پول وار ایدى. منى آختاران آدام پوللارى اؤز جیبینه قویاندا او بیرى اوباشلارین حسدى توتدو. آخى اییرمی اوچ تومن پولو اؤز آرالاریندا تقسیم ائتسه‏یدیلر هره‏‌سینه بیر تومن ده یئتیشمزدى. اونا گؤره ده پولو جیبیمه قویدولار. آختاریش قورتاراندان سونرا دئدیلر:\n– دوش قاباغا!\nبو زامان بیرینجى توفنگ قونداغى کوره‌‏گیمه ده‏‌یدى. باشقالارى دا تپیک و توفنگ قونداغى ایله وورماغا باشلادیلار. من یئره یخیلاندا اونلار تپیک ایله ووروب منى آیاق اوسته قالدیریب ایره‏لیه طرف ایته‏‌له‏‌ییردیلر. بازار خلوت ایدى. گل-گئت چوخ آز ایدى. فقط اوباشلارین سسى بازارى بوروموشدو. اونلار منه ووردوقلارى توفنگ قونداغیندان لذت آپاریردیلار. شاققلتى گولوش سسلرى خلوت بازارى باشینا گؤتورموشدو. من ایسه اؤزومو ضربه‏‌لردن قوروماق اوچون هر تشبّوثه ال آتیردیم. اونلار منیم اعتراض سسلریمى ائشیتمک ایسته‏‌میردیلر. اونلار منیم کیملیگیمى، هانسى یووانین قوشو و هارالى اولدوغومو بیلمیردیلر. یوخسا اؤزلرینه زحمت وئرمزدیلر. آمما اللرینده مدرک اولمادیغى اوچون ایندى قاباقلارینا قاتیلمیش بیر اسیر ایدیم. توفنگ، ته‏پیک ضربه‏لرینین آلتیندا فیرفیرا کیمى ساغا-سولا فیرلانیردیم. اوباشلار منى اولدوغوم مسافرخانایا طرف آپاریردیلار. بو آرالاردا منى تانییان فقط بیر نفر اولا بیلردى، او دا مسافرخانا صاحبى ایدى. اونون ملى حکومته میلى وار ایدى و منه احترام بسله‏‌ییردى. منیم راحاتلیغیم اوچون الیندن گلنى اسیرگه‏‌مزدى. قارشیدا سنگکچى وار ایدى. اونون قاپیسیندا پئندیر، کره، قایماق و بعضى گؤیرتیلر ساتان جاوان بیر اوغلان تاباق اوستونده آل-وئر ائدیردى. منى اوزاقدان-اوزاغا تانیسا دا کیم و نه کاره اولدوغومو بیلمیردى. آرامیز ساز ایدى. اونون ساتدیغى شئیلردن آلاردیم. ایندى اوباشلار منى چؤرکچى دوکانینا طرف آپاریردیلار. امیدیم همین جاوان اوغلانا گلیردى. اؤز-اؤزومه دوشونورد��م کى، بلکه ده تانیش اولدوغوم جاوان اوغلان منى بو ظالملارین الیندن قورتارا بیلدى. او منى اوباشلارین الینده اسیر گؤرنده نه اینکى کمک‌لیک ائتمه‌دى، اوسته‏‌لیک اؤزو اولارا قوشولوب کؤتک وورماغا باشلادى. ضربه‏‌لر او قدر شدّتلى ایدى کى، اؤزومو ایتیریب جاوان اوغلانین چهارپایى اوستونده قویدوغو تاباغین اوستونه ییخیلدیم. تاباق یئره آشدى. ساتیشا قویدوغو کره، پئندیر، قایماق و باشقا ساتدیغى شئیلر آیاق آلتیندا قالدى. چؤرکچیده اولان مشتریلرین هامیسى تاماشا ائدیردیلر. اونلارین منیم ظالملارین الینده اسیر اولماغیما اورکلرى یانیردى. من بونو اونلارین گؤزلریندن اوخویوردوم. آمما هئچ کیم بو اوباشلارا اعتراض ائده بیلمیردى. اونلار اللرینده‏‌کى سیلاحا گووه‏‌نیب هر بیر شقاوته ال آتیردیلار. گؤزلرى قیزاریب حدقه‏‌سنیدن چیخمیشدى. بیر ایل ملى حکومتین زامانیندا عربده چکیب باج آلماقدان محروم قالانلار ایندى انتقام آلماغا جان آتیردیلار. هله منى هارا آپارماقلارینى بیلمیردیم. چؤرکچینین قاباغیندان کئچیب یاشادیغیم مسافرخانایا طرف گئدیردیک. اونلار آرخادان توفنگ قونداغى ایله ووروب ایره‏لیه دوغرو ایته‏‌ل‏ییردیلر. مسافرخانایا آز قالیردیق. هر گون اونونلا سالاملاشیب و خرید ائله‌‏دیگیم قوجا باققال کیشى دوکانین آغزیندا گؤروندو. بیر ایل تمام ایدى سحر چاغلارى اونونلا اوز به اوز اولوردوم. یوخاریدا یازدیغیم کیمى بیر دفعه بیر کندلیدن کره آلاندا کندلینین اونا ائتدیگى اعتراض منى وادار ائتمیشدى قوجا باققالا “بوندان سونرا سنین رسمى چکى داشلارین اولمالیدیر. بو دؤلتین قانونودور. یوخسا منیمله طرفسن”، دئییم. ایندى اونون دوکانینین قاباغیندان منى دؤیه-دویه، سؤیه-سؤیه، اوستو باشى قانلى معلوم اولمایان بیر نقطه‏‌یه دوغرو آپاریردیلار. اونون بیر نئچه کلمه سؤزو حیاتیمدا دگیشیکلیکلر عمله گتیره بیلردى. قوجا باققال منى گؤرن کیمى تانیدى. آمما اؤزونو گؤرمه‏‌مزلیگه ووروب دوکانا قاییتدى. من اونو چؤرکچى قاباغیندا پئندیر کره ساتان جاوان اوغلان ایله اؤز فیکریمده مقایسه ائدیردیم. ایندى مسافرخانانین قاباغیندان اؤتوردوق. گؤز آلتى اورا باخا-باخا مسافرخانانى آرخادا قویدوق. من یاشادیغیم یئرین دالانداریندان احتیاط ائدیردیم. بئله‌‏لیکله بورانى خطرسیز آرخادا قویدوق. گؤى مسجیدین قارشیسیندان اؤتنده ایکى نفر اؤز کندلیلریمیزله اوز به اوز اولدوق. اونلارین تبریزده اولماقلارینى سونرادان بیلدیم. اونلار تهران قوشونلارى ایله مبارزه ائتمک اوچون وئره‏‌‌‌‏نین چاغیریشى ایله کؤنوللو فدائى دسته‏لرینه قوشولموشدولار. ایندى ایسه آوارا، سرگردان تبریز کوچه‌‏لرینده دولانیردیلار. من اونلارى گؤرن کیمى آز اولسا دا یئریمده دایاندیم. بوینومون آردیندان ده‏ین توفنگ قونداغیندان یئره سریلدیم. اونلار کنده قاییداندان سونرا منیمله نه شکیلده رفتار اولوب و منى اوباشلار نئجه آپاردیقلارینى دانیشمیشدیلار. عائله‏‌میز و کندلیلریمیز مندن داها ال اؤزموشدولر. بیزیم حرکت ائتدیگیمیز خیابان او زامانلار دمیرچى و نعلبندلرین مکانى ایدى. باشقا گونلر بوردا چکیج، سندان سسیندن قولاق باتاردى. ایندى بوتون دوکانلار باغلى اولدوغونا گؤره ساکت‏لیک ایدى. خیابانین آخیرى کریم‏خان میدانینا چیخیردى. اوباش دسته‏‌سى منى قاباقلارینا سالیب بو میدانا طرف سوروکله���‌ییردیلر.\n(۲۱)….\nتبریزین هر طرفیندن گولله سسى ائشیدیلیردى. آرا-سیرا مسلسللردن آچیلان رگبار شهرى تیتره‏‌دیردى. بو گون آذر آیینین اییرمی بیر ایدى. قلبینده یاشادیغیم تبریز اؤز آغیر گونلرینى کئچیریردى. بیز کریم‏خان میدانینا آز قالمیشدیق. اگنیمده‏‌کى پالتارلاریم پالچیقلى، توزلو-تورپاقلى ایدى. پیس وضعیتده کریم‏خان میدانینا یئتیشدیک. میداندا ازدحام وار ایدى. هامى بیر یئره توپلاشمیشدى. اونلار منى گتیرن اوباشلارى گؤرن کیمى هورا چکدیلر. بو آندا جمعیت آرالاندى. اورتادا بیر جنازه گؤروندو. اونو تازه شکار ائدیب اؤلدورموشدولر. جنازه قان ایچینده ایدى. یانینا دوشموش کئپى‏سیندن مهاجره اوخشاییردى. منى جنازه‏نین یانینا ایته‏‌له‏‌دیلر. جنازه آدلاندیردیغیم آدام هله اؤلمه‏‌میشدى. من اونون قیرمیزى قانلار آراسیندا بدنى‏نین تیتره‏‌مه‏‌سینى گؤروردوم. اطرافینا جمع اولموش اوباشلار ایسه اؤز داش قلبى و قان چاناغینا دؤنموش گؤزلرى ایله بو مدحش جان وئرمک منظره‏سینه اشتیاق ایله تاماشا ائدیردیلر. دؤره‏یه ییغیلمیش آداملارین اکثریّتى سیلاحلى ایدى. من جنازه‏‌نین یانیندا آیاق اوسته دایانمیشدیم. ایندى عؤمرومده ایللر، آیلار، گونلر، دقیقه‏لر، یوخ، ثانیه‏لر حساب اولونمالى ایدى. قلبیم نفرتله دولو ایدى. مشروطه زامانى شجاع الدوله‏‌نین قوشونلارى، شیخ محمدخیابانى دؤره‏سینده رضاخانین و روس قازاقلارینین قوشونلارى، ایندى ایسه منفور محمدرضانین اوباشلارى آزادلیق سئون آذربایجان خالقینا دیوان توتاراق، اونلارى بیگانه کیمى یئرله یکسان ائدیردیلر. دؤوره‏مى آلمیش اوباشلار اللرینده‏‌کى توفنگین گلن گئده‏نینى چکیب لوله‏‌سینى منه طرف توشلامیشدیلار. من داها اؤلومومو گؤزومون قاباغیندا گؤروردوم. بو آندا اؤز-اؤزومه فیکیرلشدیم: “من اؤله‏جه‏یم. هئچ اولمازسا اؤز نفرتیمى بونلارا بیلدیرمک اوچون قلبیمده‏کى سؤزلرى بو اوباشلارا دئمه‏‌لى‏یم”. بو فیکرین ایچینده ایدیم، دؤوره‏‌مده‌‏کى آداملاردان بیر سس گلدى:\n– آند اولسون حضرت ابوالفضلین دوشن قوللارینا هر کس اونو وورسا من ده اونو ووراجاغام دئییب، الینده‏‌کى توفنگین چاخماغینى چکدى. سس گلن طرفه باخدیم. او اورتا یاشلى بیر کیشى ایدى. اگنینده قیریشیقلى قدیمکى پاسبانلارین پالتارلارى وار ایدى. بو ملى حکومتدن قاباق خدمت ائدن پاسبانلارا اوخشاییردى. پالتارلارین قیریشیقلى اولماغى دا بونو ثابت ائدیردى. او منه طرف گلیب بیر قولونو بوینوما سالدى. او بیرى ایله توفنگى اوباشلارین اوستونه توتوب” هئچ کسین بونو (منى) وورماغا حاققى یوخدور، بو آدام گناهکاردیرسا اونو کلانتریه تحویل وئرملى‏ییک، بیز بونو قانونا تاپشیرمالى‏ییق”، دئدى. پاسبان منى قوجاقلامیشدى. او منه باخیب دئییردى:\n– قورخما، سنى گولله ایله وورسالار گرک منى ده وورسونلار.\nاو منى اوباشلارین ایچیندن چیخاریب کلانتریه آپارماق ایسته‏‌ییردى. آمما پاسبانین قاباغین کسمیشدیلر. من اونو تانیمیردیم. او دا منى تانیمیردى. قانون پرستلیک هاردان اونون قلبینه قونموشدوسا بیلمیردیم. بو، اوباشلارین ایچینده نادر بیر آداما اوخشاییردى. منى آرادان چیخارتماق ایسته‏‌ییردى. باشقالارى ایسه بیر الیمدن توتوب پاسبانین الیندن آلماق ایسته‏‌ییردیلر. بو آندا او عصبانى اولوب منیم الیمدن توتوب گئرییه چکنلرین اوستونه قیشقیردى:\n– من گرک بو آدامى کلانتریه تحویل وئریم، دئییب توفنگینى اونلارا طرف توتدو.\nنه ایسه منیم خلاصکاریم غالب چیخدى. کلانترى ایله یوز آددیم فاصله‏‌میز وار ایدى. منى کلانتریه آپاریردى. میدانداکى آداملارین یاریسى دالیمیزجا گلیردى. بورا تبریزین بیرینجى کلانتریسى ایدى. اورانین قاپیسیندا آدام چوخ ایدى. پاسبان دئدیگیم بو آدام منى کلانترى مسئوللارینا تاپشیردى. بئله‌‏لیکله او دهشتلى منظره‌‏دن، او دونیانین سون پیلله‏‌سیندن گئرى قاییتدیم. کلانتریده منى بوش قورو کیچیک بیر اوتاغا سالیب قاپیسینى باغلادیلار. ایندیه قدر توفنگ، تپیک، یومروق ضربه‏‌لرینین آغریسینى حسّ ائتمه‏‌ین جانیمین ایندى هر طرفى آغریماغا باشلامیشدى. بوینومون آردینا وورولان توفنگ قونداغینین آغریسى منى الدن سالمیشدى. بوینوم هر طرفه دؤنوردوسه سانجیسى آمانیمى قیریردى. یاواش-یاواش بو سلولون دیوارینا سؤیکنیب قورو یئرده اوزاندیم. فیکر ائدیردیم. واختیندا اؤز جانیمى بو معرکه‏‌دن قورتارمادیغیم اوچون پئشمان دئییلدیم. او زامان منیم اییرمی اوچ یاشیم اولسا دا مبارزه یوللارینى یاخشى تانییردیم. اؤزومو بئله‌ گونلره حاضرلامیشدیم. بو منیم بیرینجى امتحانیم ایدى….","num_words":18442,"character_repetition_ratio":0.042,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.194,"stopwords_ratio":0.001,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":136909.7,"cluster_detection":-1}
+{"text":"دونیا شهرتلی آذربایجانلی داغچی “عظیم قیچی‌ساز” “تبت”‌ین ۸۲۰۱ مترلیک “جوایو” ذیروه‌سینی فتح ائتمک‌له، دونیانین ۸۰۰۰ متردن اوجا ۱۴ ذیروه‌سیندن اون‌ایکینجی ذیروه‌سینه‌ده غالب گلدی. ایران مقیاسیندا بو باخیمدان رکورد صاحیبی اولان “عظیم قیچی‌ساز” بوندان اؤنجه دونیانین ۸۰۰۰ متردن اوجا ۱۱ ذیروه‌سینی‌ده فتح ائتمیشدیر. او ۱۳۸۴ینجی ایل ۲۴ یاشیندا ایکن ۸۸۴۸ مترلیک “اورست” ذیروه‌سینه اوکسیژ‌ندن استفاده ائتمه‌یه‌رک غلبه ائتمیشدیر.\nبیز بو یئنی نائلیتی و شرفی سارسیلماز وطنداشیمیز “عظیم قیچی‌ساز” جنابلارینا، اونون محترم عائله‌سینه، سئون‌لرینه، ایران و آذربایجان ملتینه صمیمیت‌له تبریک دئییر، آذربایجانین غیرتلی اوغلونا داهادا اوغورلار آرزولاییریق.","num_words":154,"character_repetition_ratio":0.096,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.2,"stopwords_ratio":0.032,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":221874.7,"cluster_detection":-1}
+{"text":"من همین خسته‌خانادا ایکی گئجه قالماغا مجبور اولموشدوم. قالدیغیم اوتاغین پنجره‌لری دلی‌خانانین حیطینه باخیردی. همین ایکی گئجه دلی‌لرین سسین‌دن سحره کیمی قورخودان یاتمامیشدیم. آنجاق زامان کئچدی و من دلی‌لرله یاخین‌دان گؤروشمک قرارینا گلدیم. اونا گؤره هفته‌نین سون ایکی گونونو اورادا، دلی‌لرین یانیندا کئچیریردیم. دلی‌خانا خستخانا کیمی بیر مرتبه‌لی یوخ، ایکی مرتبه‌لی ایدی. من هئچ واخت ایکینجی مرتبه‌یه چیخمامیشدیم. دئییردی‌لر، ایجازه یوخ‌دور. آنجاق بیرینجی مرتبه‌نین بوتون دلیک-دئشیک‌لرینی تانیییردیم. او قدر دلی‌لرله قایناییب-قاریشمیشدیم، بعضن گلن‌لر منی ده دلی‌لرله سهو سالیردی‌لار.\nگون‌لرین بیر گونو دلی‌خانانین باش حکیمی‌نین اوتاغیندا حکیمی گؤزلییردیم. خیال‌لاریما جوموب-باتارکن، قاپی آچیلیب کیمسه چوخ جدی شکیلده ایچرییه گیردی. من‌دن سوروشدو:\n– سلام، حکیم یوخدو؟\n– یوخ، بیر آزدان گلر.\n– اه‌یلشه بیلرم؟\n– البته، بویورون، بویورون!\nظاهرینه باخاندا طبیعی گؤرونوردو. اوتوردو قارشیم‌داکی دیوانین اوستونده و گؤزلرینی دیکدی منه. من باشیمی آشاغی سالدیم. باخیش‌لاری‌نین آغیرلیغینا دؤزه بیلمدیم. باشیمی قالدیریب اوزونه باخدیم. گؤردوم گؤزلری آز قالا دئشیگین‌دن ائشییه چیخیب و گؤزونو منه زیلله‌ییب. بیردن-بیره دئدی:\n– سیزدن بیر خاهیش ائلییه بیلرم آغا؟\n– بویورون، ائشیدیرم.\n– من یازیب اوخوماق بیلمیرم. اولار منه بیر مکتوب یازا‌سیز؟\n– اولار، اولار. نیه اولمور؟\nگولـله کیمی آیاغا دوروب ماسانین اوستون‌دن بیر کاغیذ لا بیر قلم گؤتوروب منه طرف اوزاتدی. آلیب قارشیم‌داکی ماسانین اوستونه قویدوم. قلمی الیمه آلیب سوروشدوم:\n– کیمه یازاجام، نه یازاجام؟\n– لئیلایا!\n– هه، اولدو. دئ یازیم!\nآغزین‌داکی توپورجیی اودوب، درین بیر نفس آلیب دئدی:\n– بسم‌الله‌الرحمن‌الرهیم! سلام لئیلا، من سنی چوخ سئویرم. سنی گؤردویوم گون‌دن دلی اولموشام. هامی ائله بیلیر من دلی‌یم. هئچ کیم بیلمیر سنین دردین منی بو حالا سالیب. لئیلا، هئچ کیم منی درک ائلمیر. تئز-تئز گتیریب آغزیما درمان‌لار سوخورلار. من اؤزومو ائله گؤستریرم، گویا درمان‌لاری اودورام، اما اودمورام. حکیم‌لر گئدن‌دن سونرا توپورورم باغچایا. سن اولمایینجا منیم وضعیتیم بئله اولا‌جاق. نیه منی ترک ائلیییب گئتدین؟ هارا گئتدین؟ بس سن بیلمیردین دلی‌لرین اورتاسیندا یاشاماق چتیندی، آدامی دلی ائلیر؟ هه، لئیلا؟ ایندی من ده دلی اولسام، جاوابینی کیم وئره‌جک؟ لئیلا، ایستییرم آنامی سنه ائلچی گؤندرم. ایستییرم آروادیم اولاسان. گئدیب-گلیب اؤپم سنی! ایستییرم عاغیل‌لی بیر اوشاغیمیز اولسون. یوخ، ایکی اوشاغیمیز اولسون. بیری اوغلان، بیری قیز. تک بؤیومه‌سین‌لر. تنها‌لیق دا چوخ چتیندی، لئیلا. بورادا اولان‌لارین هامی‌سی تنهادی. هامی‌سی ائله بیلیر عاغیل‌لیدی. اما من بیلیرم، دلیدی‌لر. لئیلا، تک آدام‌لارین هامی‌سی دلی اولور. منی تک قویما، گل. آتام منی سئومیر…”.\nبون‌لارین هامی‌سینی بیرنفسه دئدی، دایاندی. باشیمی قالدیریب باخدیم گؤردوم گؤزلری دولوب. دئدیم:\n– سؤزلرین قورتاردی؟\n– یوخ آغا، یاز، یاز! چوخ‌داندی لئیلایا مکتوب یوللایا بیلمیرم. حکیم ائله بیلیر من دلی‌یم. اونا گؤره ده قویمور…\n– عیبی یوخ. ناراحات اولما. نه قدر اوریین ایسته‌ییر دئ یازارام.\nسئوینه-سئوینه دئدی:\n– چوخ ساغ اول، آغا، چوخ ساغ اول! یاز. “لئیلا، منه بوزباش بیشیررسن. بورانین یئمک‌لری اییی وئریر. بیلمیرم نه پوخ قاتیرلار ایچینه. منه یارپاق دولماسی بیشیررسن. من ده گئدیب ایستی تندیر چؤریی آلیب گلرم. بالا-بولا‌لاریمیزی سوفره‌نین باشینا ییغیب یئییب کئیف ائلییه‌ریک. قوی بو سفئح حکیم ائله بو دلی‌لرین یئمه‌یین‌دن یئییب اؤزونو عاغیل‌لی سایسین. گل چیخیب گئدک، لئیلا. دونن آخشام حیطین دیوارین‌دان آشیب قاچماق ایسته‌دیم. بیر-ایکی نفر “دلی قاچیر”-دئیه آرخامجا قاچیب منی توتدولار. بونلار ائله بیلیر عاغیل‌لی قالار، دلی قاچار. لئیلا، دوغوردان دا چوخ دلی‌دیلر بونلار. من بو آخماق‌لارین ایچینده یاشاماق ایسته‌میرم. منی توتان‌دان سونرا بیر یئکه اینه ووردولار یانیما. یئری ایندی ده آغریییر. اینه وورولدوق‌دان سونرا یاتدیم. بیر-ایکی ساعات اولار اویانمیشام. گؤرورسن، لئیلا، دلی‌لرین ایچینده یاشاماغین بویو دا وار. نه قدر باجاریرسان گرک اوزاغا قاچاسان. لاپ داغدا یاشایاسان. هله لئیلا، سنه بیر سؤز دئییم. آنامی نه واخت یوللاییم ائوینیزه؟ بیر قوتو کانفئت، بیر دسته ده گول! یاخشیدی هه؟ سنه چوخلو قیزیل آلاجام. آنامین بیر دنه گؤزل بویونباغی‌سی وار، اونو دا وئره‌جم سنه. سن نه دئسن آلاجام سنه. بیز خوشبخت اولاجاغیق، لئیلا”!\n– قورتاردی؟\n– بلی آغا. ایندی قلمی وئر ایمضالیییم.\nقلمی من‌دن آلیب، کاغیذی اؤز طرفینه چکیب، یازی‌نین آلتیندا ایکی بیرلشمیش اوریین شکیلینی چکدی. بیر دنه ده اوخ او ایکی اوره‌یی دئشدی. آلتین‌دان دا ایکی قطره قان تؤکولوردو. چوخ ماراق‌لی دلی ایدی. سونرا دا شکلین آلتیندا نسه قارالادی و قلمی منه طرف اوزاتدی:\n– ایمضالادیم!\n– هه، بیلدیم. گؤزل ایمضادی.\n– چوخ ساغ اول، آغا. ایندی اولار بیزیم ائویمیزین نؤمره‌سینی ده یازاسان؟ بیردن لئیلا زنگ ائلییه‌ر. آدیمی دا یاز.\n– اولار، دئ.\n– ۴۵۶۸۵… آدیم دا احمد-دی.\n– بس لئیلانین آدرئسی؟\n– تبریز، کوچه‌باغ محله‌سی. ائولری‌نین نؤمره‌سی ده ۲۵-دی. حکیم گلمه‌میش من چیخیم گئدیم.\n– یاخشی ناراحات اولما. آپاریب وئررم.\nاحمد دوروب اییله-اییله قاپینی آچیب گئتدی. اولان‌لار منی برک تعجب‌لندیرمیشدی. بیر دلی‌نین بیزلره و باشقا دلی‌لره اولان موناسیبتی منیم اوچون چوخ ماراقلی ایدی. فیکیرلشدیم موطلق آپاریب مکتوبو لئیلایا چاتدیراجام. دوغروسو اؤزوم اوچون ده لئیلانین کیم اولدوغو چوخ ماراقلی گلیردی. حکیمی گؤزلمه‌دن آیاغا دوروب آدرئسه طرف یولا دوشدوم.\nکوچه‌باغ محله‌سینه چاتمیشدیم. بو محله تبریزین ان قدیم محله‌لرین‌دن ساییلیردی. دار کوچه‌لر و کلاسیک اینسان‌لارین بیرلشمه‌سین‌دن یارانان بو محله‌ده، عینی زاماندا، چوخ قیسقانج و قلبی‌قارا‌لیق دا وار ایدی. کوچه‌یه بیر قریب گیرن کیمی هامی اونو نظارته گؤتورور، هارا و نییه گلدییینی اؤیرنمه‌یه چالیشیر. وای او گونه، کوچه‌باغ محله‌سینده بیر قیزا وورولاسان. قیزی گؤرمک اوچون گرک تپیک و یومروق‌لارلا دوستلوق اعلان ائده‌سن.\nسوروشا-سوروشا احمدین دئدییی آدرئسه چاتدیم. دار بیر دالانین ان آخیرینجی قاپی‌سی ایدی. رنگی تؤکولموش و ازیک-اوزوک بیر قاپی. بیلمیردیم قاپینی نه آدلا دؤیوم. نه دئیردیم؟ دئیردیم قیزینیزا بیر نامحرم اوغلان‌دان مکتوب گتیرمیشم؟ ایت کیمی دؤیردی‌لر منی. بیر فیکیر آغلیما گلدی. کوچه‌نین باشیندا ایکی اوغلان اوشاغی وئلوسیپئد[چرخ] سوروردولر. اونلارا یاخینلاشیب سوروشدوم:\n– اوشاق‌لار سیز لئیلانی تانیییرسیز؟\nاوشاق‌لار دئدی‌لر:\n– هانسی لئیلانی؟ عزیزین باجی‌سینی؟\n– قارداشینی تانیمیرام. تخمینن ۲۵ یاشی اولا گرک.\n– یوخ، عزیزین باجی‌سی‌نین ۱۰ یاشی وار.\n– بس بو دیب‌دکی قاپی کیمین ائویدی؟\n– اورا لاله خالاگیلین ائویدی. تک آرواد ایدی. اوچ-دؤرد ایل اولار رحمته گئدیب. قیزی یوخدو. بیر اوغلو وار، او دا دئییل‌لر دلی‌خانادادی.\n– هه، بیلدیم. چوخ ساغ اولون.\nچوخ ماراقلی ایدی. دئمه‌لی احمد منی اؤز ائولرینه یوللامیشدی. لئیلا بو ائوده یاشامیردی. اورییمده دئدیم “بلکه هئچ لئیلا دئییلن بیر وارلیق یوخدو و احمد دوغوردان دا دلی ایدی. لئیلا ایسه اونون خیال‌لاری‌نین سئوگی‌لی‌سیدی! “بو فیکیرلرله ائوه قاییتدیم. سحره کیمی دئمک اولار یاتمادیم. آغلیما مین جور فیکیرلر گلیردی. بو اولان‌لار منه یوخو کیمی گلیردی. سحرین تئز آچیلماسینی گؤزلییردیم، د��ی‌خانایا گئدیب احمدله گؤروشوم.\nسحر یوخودان دوروب بیر تیکه چؤرک آغزیما قویوب یولا دوشدوم. آوتوبوسلا اوزون بیر مسافه قطع ائلمه‌لی، داها سونرا ایسه بیر نئچه دقیقه آیاقلا گئتمه‌لی ایدی .آوتوبوس دؤرد یولدا بیر آز تیخاجا ایلیشدی. هر طرف‌دن سیقنال سسی گلیردی. آوتوبوس سوروجوسو باشینی پنجره‌دن چیخاریب باغیریردی:\n– آی دلی، نییه سیقنال چالیرسان؟\nسول طرف‌دکی ماشین سوروجوسو ایسه باغیرا‌راق جواب وئردی:\n– دلی سنین نسلیندی! بو نه جور ماشین سورمکدی. سنین کیمی‌لری گرک دلی‌خانایا آپارا‌لار!\nآوتوبوسون سوروجوسو ایسه باشینی ایچری سالیب دیلی‌نین آلتیندا سؤیمه‌یه دوام ائله‌دی:\n– دلی کؤپک‌اوغلو دلی. سیقنال چالان بو، دلی کیمی سورن بو، هله منه دلی دئییر. واللاه بو میللت قودوروب. باشی خاراب اولوب. آخشاما کیمی رول آرخاسیندا ایت کیمی یورولورام، آخیردا دا ایتین قاباغینا آتیلان پولو من قورومساغا وئریرلر. بو سس-کوی‌لر، پولسوزلوق آدامی دلی ائلییر. بیر دنه ده بئلنچی دلی آدامین قاباغینا چیخاندا دای آدام بیلمیر هارانین داشینی باشینا سالسین. لاپ دلی اولورام. شهر دئییل، دلی‌خانادی بورا. یاری‌سی دلی‌دی، یاری‌سی دا دلی‌باز. سحری بودو، گؤر آخشامی نه‌دی. هله منه دلی دئییر ائششه‌یین بالاسی. اه!\nشهره باخیشیم دییشیلمه‌یه باشلامیشدی. سانکی گؤزلریم هله ایندی گؤرمه‌یه باشلاییر. دوغرودان دا گؤرمک، باخماق و موشاهیده ائتمه‌یین آراسیندا فرق چوخ ایمیش.\nدلی‌خانایا چاتدیم. دلی‌خانانین قاپی‌سین‌دان دلی‌لرین ییغیشدیغی سالونا چاتانا کیمی اورییم پارتدادی. نفسیم دئمک اولار دالیم‌دان چیخیردی. سالوندا احمد-ی آختارماغا باشلادیم. طیب‌باجی‌لاری منی تانیییردی‌لار. بیری قاباغا گلیب “حکیمی آختاریرسان” – دئیه سوروشدو. دئدیم احمد آدیندا بیر نفری آختاریرام. دئدی:\n– احمده دونن گئجه دلی‌لیک ائلدییینه گؤره درمان وئریلیب. اونا گؤره ده یاتیب. بیر آزدان آییلا‌جاق.\nگئدیب حیطده اوتوراجاغین اوستونده اوتوروب گؤزلدیم. بعضی دلی‌لر حیطده دلیجه‌سینه گزیردی‌لر. بعضی‌لری‌نین اللری باغلی ایدی. بعضی‌لری‌نین یانیندا ایسه محافظچی‌لر گزیردی‌لر. بیر-ایکی دلی قادین دا اوزاقدا گؤزه دییردی. آرتیق هامینی دلی کیمی گؤروردوم. آدام هردن ائله بیلیر دونیا دلی‌لرین سورگون اولدوغو، نظارت آلتیندا اولدوغو و موکافاتی و جزاسی بول اولان بیر یئردیر. لاپ بو دلی‌خانا کیمی.\n– سلام!\nدیکسینیب آرخایا دؤندوم. احمد باشیمین اوستونده دایانمیشدی. آیاغا دوروب احمده طرف دؤنوب دئدیم:\n– سلام احمد. نئجه‌سن؟\n– چوخ ساغ اول، آغا. مکتوبو لئیلایا وئردین؟\n– لئیلانی تاپا بیلمدیم. آدرئسی سهو وئرمیشدین. منی آنانین یانینا یوللامیشدین!\n– ایندی ائله بیلیرسن من دلی‌یم؟\n– یوخ، یوخ! ساده‌جه، دئدیم بلکه یانلیش‌لیق اولوب. لئیلانین دوزگون آدرئسینی وئرسن، آپاریب مکتوبو چاتدیرارام.\n– لئیلانین دوزگون آدرئسی اولسایدی اؤزوم آپاریب وئرردیم دا، آغا! سنه نیه دئییردیم؟\nلاپ دلی اولوردوم.\n– نئجه؟ لئیلانین آدرئسی یوخدو؟\n– هئچ نه آغا. بیر آدرئس وار…گل اونو سنه وئریم آپار مکتوبو وئر اورا. یاخشی، آغا؟\n– یاخشی.\n– کاغیذی چیخاریب ایسکامئیکانین[اوتوراجاق] اوستونه قویدوم. قلمی کؤینییمین جیبین‌دن چیخاریب دئدیم:\n– دئ یازیم!\n– یاز، آغا. قاراباغلی‌لار محله‌سی. حسن کوچه‌سی. نؤمره ۵۳.\n– باخ ها. بو دفعه آدرئس دوز اولماسا، دای آپارمایاجام.\n– دوزدو، آغا.\n– یاخشی، من گئتدیم!\nیولا دوشدوم. بو مسئله‌نین آخیرینی گؤرمک ایسته‌ییردیم. اوره‌ییمده دئدیم، “هارا کیمی گئتسه گئده‌جم”!\nقاراباغلی‌لار محله‌سیندیدیم. بورانین دا اؤزونه ‌مخصوص لهجه و حیات طرزی وار ایدی. عمومیتله، تبریزی ییغما بیر شهر ده آدلان‌دیرماق اولار. هر محله‌نین اؤزونه‌ مخصوص لهجه و مدنیتی وار. بو محله ده چوخ قلبی‌قارا و دیندار بیر یئر ایدی. احتیاط‌لا آدرئسی آختارماغا باشلادیم. ۵۰..۵۱…۵۲…و ۵۳. تاپدیم. کؤهنه بیر تاختا قاپی ایدی. آنجاق دالانین دیبینده دئییل، دوز یولون قیراغیندایدی. ائو دیواری‌نین همن یاپیشیغیندا بیر مارکئت ماغازاسی وار ایدی. ایچری گیریب سوروشدوم:\n– باغیشلایین، من لئیلا خانیم گیلین قوهوملاریندانام. اوزاقدان گلمیشم. بیلمیرسیز هانسی قاپیدی؟\n– هانسی لئیلا؟\n– لئیلا دا. فاطما خانیمدی آناسی!\nفاطمانی اؤزوم‌دن چیخارتدیم.\n– یوخ تانیمیرام. ائله بیر آدام بورادا یاشامیر.\n– بس بو یانینیزداکی قاپی کیمین ائویدی؟\n– منیم ائویمدی؟ نئجه؟؟؟\nکیشی قئیرته گلمیشدی. گؤزلرین‌دن عصبی اوخودوم.\n– هئچ، ائله بئله سوروشدوم. عذر ایسته‌ییرم، ساغ اولون!\nماغازا‌دان چیخیب سرعتله اوزاقلاشدیم. حس ائدیردیم بو آدرئس ده دوز چیخمایا‌جاق. بئش-اون مئتر اوزاقدا ایکی اوشاق دایانمیشدی، صحبت ائدیردی‌لر. یاخینلاشیب سوروشدوم:\n– اوشاق‌لار، او ائو وار ها، مارکئتین یانیندا. اورا کیمین ائویدی؟\nاوشاق‌لار چپ-چپ منه باخدی‌لار:\n– سنه نه کی، کیمیندی؟\n– هئچ، من لئیلانی آختاریرام. احمددن مکتوب گتیرمیشم.\nاوشاق‌لارین بیری منه باخیب دئدی:\n– لئیلا کیمدی، او ائوده لئیلا یاشامیر. اورا بیزیم ائویمیزدی. ایندی قارداشیمی چاغیریم سنه دئسین لئیلا کیمدی!\n– لازیم دئییل چاغیراسان. هله بیر دایان گؤروم! سن احمد آدیندا آدامی تانیییرسان؟\n– نه احمد؟ تانیمیرام. قارداشیم حسن‌دی. اؤزو ده ایدمانچیدی. سنی آلیب باشینا یئره وورار.\n– یاخشی ائلییه‌ر، قوی وورسون. سیزین قوهوم‌لاردان دا احمد یوخدو؟\n– بیبیمین اوغلو وار آدی احمددی. چوخداندی گؤرممیشم. دلی اولوب دئییل‌لر.\n– سنین باجین وار؟\n– سنه نه، ائششک! حسنننن!\n– یاخشی، یاخشی، چاغیرما. ائله-بئله سوروشدوم ساغ اول!\nو دوشوب قایدیردیم کی، اوغلانین دوستو اوزاق‌دان چیغیردی:\n– اونون بیر باجی‌سی وار ایدی. اونو دا ایکی-اوچ ایل اولار ماشین ووروب اؤلدوروب!\n– چوخ ساغ اول، جاوان اوغلان!\nاوغلان گولومسه‌دی من ده اورا‌دان اوزاقلاشماغا باشلادیم. دهشت ایدی. احمد منی سانکی کئچمیشده سئودیگی اینسان‌لارین قاپی‌سینا گؤندریردی. آرتیق کیمین دلی، کیمین عاغیل‌لی اولدوغونو آیرید ائلییه بیلمیردیم. واخت ایتیرمه‌دن دلی‌خانایا قاییتدیم. گونو ایتیرمه‌دن بو مسئله‌نین آخیرینا چیخماق ایسته‌ییردیم. صاباحا قالسایدی احمدله گؤروشمک اوچون بئش گون گؤزلمه‌لی اولاجاقدیم. اونا گؤره ده بو دفعه تاکسی ساخلادیم. سوروجو سوروشدو:\n– هارادی اینشاللاه؟\n– دلی‌خانایا!\n– نئجه؟\n– بئله، باغیشلایین. مرکزی آسایئشگاها!\n– هههه. ائله اولده دوز دئدین. اورا دلی‌خانادی دا!\nسونرا گولمه‌یه باشلادی.\n– اورا نییه، قوهوم‌لارداندی؟\n– یوخ، اؤزومون باشقا ایشیم وار!\n– ههه، آللاه شفا وئرسین!\n– قارداش، من خسته دئییلم، اؤزوم حکیمم. نه آللاه شفا وئرسین؟\n– نه بیلیم، دئدیم ده! آللاه شفا وئرمه‌سین، ایندی یاخشی اولدو؟ هامی دلی اولوب ائ!\n– قارداشیم، اینجیمه، فیکریم قاریشیقدی. من هئچ دلی‌یه اوخشاییرام، دئییرسن آللاه شفا وئرسین.\n– واللاه نه دئییم. دلی‌نین به‌یم بوینوزو اولور؟ مسئلن، جانیم سنه دئسین، ایندی او قدر اخلاق پوزغون‌لوغو، فاحیشه-زاد چوخالیب، آدام آز قالا آناسین‌دان دا شوبهه‌لنیر. (گولور) دئییرم بلکه او دا جاوان‌لیقدا قهبه‌لیک ائلیییب! (گولور)\nمن ده گولومسه‌یه‌رک جاواب وئردیم:\n– ائئئهه، کئفین سازدی سنین. گئت آنان‌دان سوروش دا.\nگوزگودن منه ایشاره ائلیییب گولومسه‌یه‌رک دئدی:\n– دلی اؤزونه دلی دئییر کی، قهبه ده اؤزونه قهبه دئسین؟!\nنه بیلیم، بلکه ده حاققی وار ایدی. بلکه ده هامیمیز بیر آز دلی، بیراز دا فاحیشه‌ییک!\nخسته‌خانایا چاتمیشدیم. ساغوللاشیب ماشین‌دان دوشنده سوروجو دئدی:\n– بوینووا آل!\nسادلؤوح کیمی دئدیم:\n– نه‌یی؟\n– دلی‌لییی.\nاوغراشین بالاسی منی اله سالمیشدی. قاپینی مؤحکم چیرپیب خسته‌خانایا طرف یولا دوشدوم. سوروجو قاپینی ائله برک چیرپماغیم‌دان ناراحات اولوب، باشینی پنجره‌دن چیخاریب باغیردی:\n– گؤردون، دئدیم دلی‌سن!\n– هه، دلی‌یم. بئله من دلی‌یم! سنه نه گیریب-چیخانی وار آخی، اه\nلاپ عصبی‌لشدیرمیشدی منی. دلی ایله عصبی اینسانین آراسینداکی فرق بیر توک قدردی. ناراحات-ناراحات احمد-ی آختارماغا باشلادیم. حیطده تاپمادیم دئیه حکیمین اوتاغینا طرف یولا دوشدوم. طیب باجی‌سین‌دان حکیمی سوروشدوم. دئدی، اوتاغیندادی. اوتاغی‌نین قاپی‌سینی تیققیلدادیب ایچری کئچدیم. حکیم میزی‌نین آرخاسیندا اوتورموشدو. یاخشی باخدیقدا او دا بیر نؤوع آغ پالتار گئین دلی‌یه اوخشاییردی. دئدی:\n– بویورون.\n– سلام، دوکتور!\n– سلام، سلام. هه، سیزسیز. دونن هارا گئتدیز بس؟ گلدیم کی، گئدیب‌سیز.\n– واللاه گؤردوم گئجیکیرسیز، دئدیم واختینیزی آلماییم. گئتدیم بیر آز گزیشدیم بورا‌لاردا.\n– دلی‌لرله اونسیت نئجه کئچیر؟\n– عاغیل‌لی‌لاردان داها ماراقلی‌دی، دوکتور!\n– ماراق آختارانا ماراقلی‌دی، پول آختارانا یوخ! هم ده اینسان دلی‌لییه عادت ائلیین‌دن سونرا اونو خسته‌لیک سایمیر. ائله بیلیر، ائله بئله اولار! عاغیل‌لی دلی‌لر او قدردی کی…\n– دلی عاغیل‌لی‌لاردان دا چوخدو یامان!\n– ههه (گولور). ایندی نئینیک؟ عاغیل‌لی دلی اولاق، یوخسا دلی عاغیل‌لی!\n– هئچ بیری، دوکتور. عاغیل‌لی اولوب دلی کیمی گؤرونمک‌دن و دلی اولوب عاغیل‌لی کیمی یاشاماق‌دانسا زیر دلی اولماق داها مصلحت‌لی‌دیر.\n– یاواش-یاواش فیلوسوف اولورسان هاا. بئله گئتسه سن ده قوناغیم اولا‌جاقسان!\n– بس نه ائدیم، دوکتور؟\n– چالیش نه چوخ عاغیل‌لی اول، نه ده چوخ دلی. ایکی‌سی‌نین ده سونو بورادی! درمان‌لاری دا عینیدی. کیمسه ده ماراقلانمایا‌جاق، سن عاغیل‌دان دلی اولوبسان، یوخسا ائله کؤکون‌دن دلی‌ ایدین! (گولور)\n– باش اوسته، دوکتور… نه دئییرم کی…\n– نه اولوب، بیر آز گرگین گؤرونورسن؟\n– واللاه دوغروسو… دوکتور، سیز بو احمد-ی تانیییرسیز؟\n– هانسی؟ ههه… او دلی‌نی دئییرسن… تانیییراام. نئجه؟\n– او منه بیر مکتوب یازدیریب کی، لئیلایا آپاریب وئرم. ایکی دفعه گؤندریدیگی آدرئس‌لره گئتدیم، آما ایکی‌سینده ده لئیلا یوخ، بلکه آناسی و دایی‌سی‌قیزی چیخدی. لاپ دلی اولموشام. بیلمیرم نه ائلیییم!\nحکیم آیاغا دوروب منه طرف گلدی. گولومسه‌یه‌رک قارشیم‌داکی اوتورا‌جاقدا، یعنی احمدین اوتوردوغو اوتورا‌جاقدا اوتوروب دئدی:\n– لئیلا… هه؟\n– بلی، دوکتور!\n– بیلیرسن لئیلا کیمدی؟\n– خئییر، دوکتور. اما بیلمک اوچون تلسیرم!\n– هممم… بیراز صبرلی اول… دئییم سنه!\n– سیز اونو تانیییرسیز؟\n– اونو تانیمایان وار کی؟ تانییان‌لار اوچون ماراقسیزدیر. تانیمایان‌لار اونو گؤرمه‌یه تلسیرلر. بیلیرسن نه‌دی؟ نییسه تانیدین ها، باخ اوندا اهمیتینی ایتیریر… لاپ بو لئیلا کیمی!\n– لئیلایا نه اولوب کی؟\n– ایکینجی مرتبه‌ده‌دی. ایکینجی قاتدا…\n– نئجه؟\n– اونو گؤرمک اوچون ایکینجی مرتبه‌یه قالخما‌لیسان. او دا دلی‌دی. قادین‌لار بؤلمه‌سینده قالیر..\nائله بیل باشیما قاینار سو تؤکدولر. من ایکی گوندو سفئح کیمی شهره دوشوب لئیلا آختاریرام. قاپی-قاپی دلی کیمی گزیرم. او ایسه بوردایمیش. ایکینجی قاتدا…\n– دوکتور، لئیلانی گؤرمک اولار؟\n– او، آغیر خسته‌دی. دمیرلرین آرخاسین‌دان گؤستررم سنه. دور، دور آیاغا گئدک!\n– هارا؟\n– نئجه هارا، ایکینجی قاتا دا!\nآیاغا دوروب ایکینجی قاتا یولا دوشدوک. اولان‌لار منی تامامیله اؤزونه قرق ائتمیشدی. هئچ نه دوشونه بیلمیردیم. عاغیل‌لی‌لار دونیاسیندا دا ایکی دلی کیمی سئون اینسانا دلی و یا مجنون دئییرلر. اما بو تام فرق‌لی شئی ایدی. ایکی دلی‌نین عاغیل‌لی سئوگی‌سی عاغیلا گلمه‌ین بیر حادثه ایدی. عاغیل‌لی اولوب دلی کیمی سئومک یاخشیدی، یوخسا دلی اولوب آغیل‌لی کیمی سئومک؟ بونو دوکتوردان دا سوروشدوم. او دئدی:\n– اونسوز دا هر ایکی‌سینده ده سنه دلی دئیه‌جک‌لر. سئوگی بئله‌دی ده. او باشی دا ایتیرمکدی، بو باشی دا.\nسونرا گؤزونون قیراغی ایله منه باخیب دوام ائله‌دی:\n– چوخ فیکیرلشمه، دلی اولارسان!\n– بس نئینه‌سم عاغیل‌لی اولارام؟\n– گرک آرسیز اولاسان.\n– آرسیز اولا بیلمیرم، دوکتور.\n– اوندا لاپ چوخ عاغیل‌لی اول! هئچ اولماسا دلی‌لیک تیتولونا[عنوانینا] لاییق اول.\nدوکتور گوله-گوله پیلله‌لری قالخیردی، من ده آرخاسینجا گئدیردیم. دئمک اولار کی، دمیر قاپی‌نین یانینا چاتمیشدیق. قاپی‌نین ساغ طرفینده بیر طیب باجی‌سی اوتورموشدو. دوکتور اوندان سوروشدو:\n– لئیلانین درمان‌لاری وئریلیب؟\n– بلی، دوکتور!\n– لئیلانی گتیر بورا.\n– بلی، دوکتور!\nطیب باجی‌سی دوروب قاپی‌نین زنجیرینی آچیب ایچرییه کئچدی. بیر آزدان سونرا الی و آیاغی خصوصی پالتارلا باغلی اولان بیر چیرکین قیزی یانیندا گتیردی. قیزین گؤزلرین‌دن اونون دلی اولماغینی چوخ راحات بیلمک اولاردی. باخیش‌لاری‌نین درینلینده سیرلی بیر شئی وار ایدی. حس ائدیردیم اطرافینا “نییه” دولو باخیش‌لارلا باخیر. قیز یانیما چاتاندا سوروشدوم:\n– لئیلا سنسن؟\n– هه!\n– سنه احمددن بیر مکتوب وار. ایستییرسن؟\nدلی قادین‌لارا عایید خصوصی ناز ایله دئدی:\n– نه احمد؟ نه مکتوب؟\nسسیمی بیر آز دا یومشالدیب دئدیم:\n– سئوگی مکتوبو!\n– ائئئئئئ، بئینیمی خاراب ائله‌دی بو دلی. دلی‌خانادا سئوگی اولار؟ نه ایسته‌ییر ائئئئ من‌دن؟ وئر گؤروم اونو!\nدوکتور طیب باجی‌سینا گؤزو ایله ایشاره ائله‌دی کی، اللرینی خصوصی پالتاردان چیخارماغا کؤمک ائله‌سین. مکتوبو لئیلانین الینه وئردیم. لئیلا مکتوبو آچیب گویا اوخویورموش کیمی باخدی. سونرا چوخ راحات شکیلده جیریب هاوایا سوووردو. مکتوب ��ؤیده اوچا-اوچا لئیلا دا دلی کیمی اوجا‌دان گولمه‌یه باشلادی. گولمه‌یین اورتاسیندا باغیریردی:\n– هاردا بیر دلی وار گلیب منی تاپیر ائ، آللاه حاققی!\nدوکتور منه باخیردی. من ایسه دونوب قالمیشدیم. طیب باجی‌سی لئیلانی دمیر قاپی‌نین ایچینه قایتاردی. دوکتور دئدی:\n– ناراحات اولما. بوردا هله ائله دلی‌لر وار کی، آللهین اولوب-اولمادیغینی ریاضی فورمول‌لار ایله ثبوت ائدیرلر…","num_words":4243,"character_repetition_ratio":0.03,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.231,"stopwords_ratio":0.002,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":143518.8,"cluster_detection":-1}
+{"text":"اوغلانجیق گوزگو قاباغیندا دایاندی. ایکی الی‎ ایله کاپشئ‌نین دؤشونو تومارلاییب، قولتوغونو یئللندیردی. سونرا آرخاسیندا دایانمیش آناسینی گوزگوده سوزوب، گولومسه‎دی. بیر داها ای‌نینده‌کی کاپشئنه باخدی. گولوش دوداق‌لاریندان چاغلاییب اوز- گؤزونه یاییلدی. شیلتاق چپیش کیمی ایکی ایاغی اوسته گؤیه قالخدی؛ سیچیراییب، ماغازادان ائشییه قاچدی.\nآرواد «و آ آ… امی‎ی‌ر… اوغلان بیر دایان گؤروم نه‎جوردی آخی…»- دئیه‎، قاپی‎یا چیخدی.\nائشیکده، ماغازایا ساری گلن بیر کیشی اویناق آددیم‌لاری‌یلا قاچان اوغلانی سوزرکن، دوداق‌لارینی گولونج بیر شکیل‎ده بوزموشدو. بایرام قاباغی ایدی. بازار چوخ تونلوک ایدی. بیر آندا اوشاق گؤزدن ایتدی، آمما آرواد، اوشاغین آردینجا یولا دوشدوکده، ماغازاچی اوغلان قاپی‎‌نین آغزندان سسلدی:\n– آی خانیم! کاپشئ‌نین پولون وئرمه‎دین آخی… آی خانیم…!\nاوشاغین قاچماسینی تعجب‎له ایزله‎ین کیشی بیردن- بیره اؤزونه گلدی:«هه؟! کاپشئن. نه کاپشئنی؟!» اوغلان، «عنابی نخودی کاپشئنی آلیب پولونو وئرمه‎میش گئدیر»- دئیه، اشاره ایله آروادی گؤستردی. کیشی درحال گؤتورولوب، آروادی حاقلادی:\n– آی باجی… آی باجی هارا گئدیرسن بس؟ آلدیغین جینس‌ین پولونو وئر آخی، پئی‎ی‎ی!!\n– نه‎ خبرین‌دی قارداش، قاشمیرام کی، قوی گؤروم اوشاق نئجه اولدو- دئیه، آرواد یئنی‎دن یولا دوشدو.\nکیشی‎‌نین سسی اوجالدی:\n– دایان بیر گؤروم آ اَ… اوشاق! اوشاغا نه اولاجاق، پولو وئر هر یئره گئدیرسن گئت‎دآ، سنین قاباغیوی کسن وار؟\nآرواد تله‎سیک کیفین آچیب الی اسه- اسه پولو ساناییب، کیشی‎یه ساری اوزالتدی: «گل آل! بودا سنین پولون.»\nکیشی پولو سانادی. «یاخشی… بس هانی قالمیشی؟-دئیه، الینی آروادا ساری اوزاتدی. آرواد تعجب‎له سوروشدو:\n– اون بئش مین تومن دئییل مه‎یه؟\n– هه اون بئش مین‎دی.\n– بس‎دای نه ایستیرسن؟ ایکی مین‎‌نین ده اوغلان اؤزو چیخیب.\nکیشی‎‌نین گؤزلری قییلدی:\n– بورا باخ گؤروم، منی ساریمیسان، یوخسا عاغلین آزیبدی؟ اونو گؤر هئچ اون بئش مینه تیکرلر؟ هله پیس- پیس دئییرسن قاشمیرام کی!\nآروادین دوداغی اسدی: «من قاچان آدام دئییلم، گؤزلریوی سیل، آداموو تانی! دئییرم اوغلان اون‌یئددی‎مین دئییب، ایکی می‌نین‎ده چیخیب، دئییرسن یوخ ، او او، بو دا من- »دئیه، آرواد قاییدیب، یئیین آدیم‎‌لارلا ماغازایا ساری گئتدی.\nکیشی اونون دالینجا ماغازایا گیردی: «سن هانسی کاپشئنی وئریبسن بونا؟ – دئیه، اوغلاندان سوروشدو.\n– او عنابی نخودی کاپشئنی.\n– نئچه دئییبسن؟\n– اون یئددی مین دئدیم، ایکی می‌نین‎ده اونا چیخدیم.\nکیشی توپ کیمی آچیلدی:\n– آی سنین او بوینون سینسین. اولیندن ده بللی‎‌ایدی سندن آلیش وئریشچی چیخمایاجاق. گئده به ‎سن کورسان؟ آخی او شوقریبی اوخو دآ آ… دئیه‎. آروادا ساری یؤنلدی:\n– منی باغیشلا باجیم، سن دئین اولسون، ایکی مینی‎ده تخفیف، چیخارت اون مین‎ده وئر قورتار!\nبو آندا اوغلان دیللندی:\n_ آغا والله قیمتینی اون یئددی مین تومن یازمیشدین.\nکیشی لاپ عصبلشدی:\n– سن دای دانیشما، دانیشما دئدیم. اون یئددی مین تون یازمیشدین! هله پیس- پیس‎ده دیپلوم آلیر. هه! آی سنه او درس وئره‎‌نین آتاسینا لعنت گلسین…\nآرواد توموب قالمیشدی. نهایت «یوخ، قارداش منیم او قده‌ر پولوم یوخدو. کاپشئنیوی گتیررم»- دئیه، ماغازادان چیخدی. کیشی ده آروادین دالیسینجا ائشییه چیخاراق:\n– بس یاخشی، اون مین‎ وئر کاپشئنی قایتار، پولوو آل!\nآرواد بیر قده‌ر دوروخسوندو. سونرا دئدی:\n– دئدیم کی، منیم او قده‌ر پولوم یوخدو آغا.\nبو آن‌دا اوغلان یوگوروب، کیفی آروادین الیندن قاپاراق:\n– بس بو کیف قالسین گئت کاپشئنی گتیر!\nکیشی غیظ‌ ‌‌‌ایله اوغلانا باخدی: «-لا الاهه الا الله ! گئده به سن نییه بئله گیژسن؟ آخی او کیف نه‌یه ده‌یر؟‎ او اؤزو دئییر پولوم یوخدو، سن کیفی گیروو ساخلاییرسان؟!»- دئیه، غضب‌له کیفی اوغلا‌نین الیندن چکیب، آلدی.\nآروادین دوداق‌لاری اسدی، آمما آغزینداکی سؤزونو یئدی. تکجه بیر باخیش‌لا کیشی‎‌نین آغزینی باغلادی. یولا دوشدو. کیشی‎ایسه کیف الینده، اونون دالیسینجا یوللاندی.\nآرواد بازارین ایچینده، بو تیمچه‎دن او تیمچه‎یه، او د‌ؤنومدن بو دؤنومه هئی گیریر- چیخیر… آمما اوشاقدان ایز- نیشان یوخدور؛ سانکی بیر دامجی سو اولوب، یئره باتمیشدی. گئتدیکجه آروادین نگرانلیغی، هیجانی آرتیر، سرعتی چوخالیر، یئریشی قاچیشا چئوریلیردی. ماغازاچی‌ کیشی‎ده نفسی چیینلریندن چیخا- چیخا، آروادین دالیسینجا لهله‎ییردی. ماغازاچی‎‌لارین چوخو، ‎بازاردان کئچن‎لرده، آغیز‌لاری آچیلی دایانیب، تعجب‎له اون‌لاری سوزوردولر.\nهاچاندان-هاچانا اوشاق «آینا-شام‎دان» ماغازاسی‌‌نین گوزگولرینده اؤزونه باخا- باخا تاپیلدی. او، بؤیوک گوزگولرده، ای‌نینه گئیدییی یاراشیقلی کاپشئ‌نینین تاماشاسیندان فرحلنیردی. اوغلانجیق قاباق- قاباغا قویولموش گوزگولرده، اؤزونو نه بیر، نه ایکی، بلکه اون‌لارجا گؤردوکدن داها آرتیق ماراقلانیب، هیجانلانیردی.\nآرواد اوشاغی گؤرجک جییر دولوسو بیر نفس آلیر، دیزه چؤکوب، «- امیر… بالا بویووا قوربان اولوم! به سن بورادا نه گزیرسن؟» -دئیه، اونو باغرینا باسدی. کیشی ایسه تؤوشه‎یه‎رک اون‌لارین باشی‎‌نین اوستونده دایانیب، کاپشئنی آلماغا تله‎سیردی.\nآرواد اوشاغی ماغازادان چیخارتدی؛ سایخاش بیر یئره آپاریب قولاغینا نه‎سه پیچیلدادی. سونرا الینی کا‎پشئ‌نین دویمه‌سینه اوزالتدی. اوشاق دوداق‌لارین ییغیب، قیسدی. توواراق اؤزونو دالی‌یا چکدی. ایکی الی ایله کاپشئ‌نین یاخاسیندان یاپیشیب، قولاقلادی. آرواد بیر داها اوشاغین بویون اوخشادی و «امیر، بالا، بویوا قوربان بو کاپشئن ‎ اینووه خیردادی. بونو وئر، گئده‎ک آیریسین آلاق! ها، آ بالام‎سان»- دئیه‎، آستا- آستا کاپشئ‌نین دویمه‎لرینی آچیب، زیپینی آشاغا چکن کیمی اوشاق آغلاماغا باشلادی. آرواد، کاپشئنی اوشاغین ای‌نیندن چیخارتماغا چالیشدیقدا، اوشاق ‎دا عناد‎کارلیق‎لا، اؤزونو آناسی‎‌نین الیندن قورتارماغا جان آتیردی. ‎کیشی آنجاق حوصله‌دن چیخدی: «دی بابام قورتار گؤرک دآآآ …! »-دئیه، ال آتیب کا��شئ‌نین اته‌ییندن یاپیشیب چئویردی؛ کؤبودلوقلا سیییریب اونو اوشاغین باشیندان چیخارماغا چالیشدی، آمما کاپشئ‌نین اوزو آستار اولدوسا دا، قول دویمه‎لری باغلی‎ اولدوغونا گؤره اوغلا‌نین ای‌نیندن چیخمادی. کیشی آنجاق اوغلانجیغی بیر آز اؤز دالیسیجا سوروندورندن سونرا، کاپشئنی اونون ای‌نیندن چیخاریب، یولا دوشدو. آرواد «پولو وئرمه‌دین»- دئیه سسلندی. کیشی گئده – گئتده پول بوکومونو جیبیندن چیخاریب آروادا ساری تولادی. پول یئره سپه‎لندی. آروادین دیش‌لری قیجیردی: – «تووو سنین او نجابتیوه… آی‎ی‎ی ناکیشی»- دئیه، قه‎هر بوغازینی بیچه- بیچه، اییلیب یئردن پول‎‌لاری دوشورمه‎یه باشلادی.\nآرواد اوغلانجیغین بیله‌ییندن یاپیشیب بازار اوزونو سورویوردو. اوغلانجیق ‎دا آیاق‎‌لارینی یئره دؤیه- دؤیه قیشقیر- باغیر سا‌لاراق دیره‌نیردی. آروادین صبری توکندی:-«یئتیم قالاسان، دئییرم اینووه کیچیکدی. ننه‎سیز قالاسان، دئییرم اینووه کیچیکدی»-دئیه – دئیه، دلیجه‎سینه اوشاغی شاپالاغین آغزینا وئردی. بیر نئچه نفر قاچیب اوشاغی آروادین الیندن آلدی‌لار. یاشلی بیر قادین آروادین قولوندان توتوب، اونو آغیزی بازارا آچیلان مچیدین حیطینه چکیر، بیر سکی‎‌نین اوستونده اوتوردارکن:\n– قیزیم! آدام آجییاندا اؤزونو ساخ‌لار. نه‎خبریندی؟ او طیفیل اوشاغی نییه اؤلدوروسن آخی؟!\nباشقا بیر قادین‎دا، اوشاغی آناسی‎‌نین یا‌نینا گتیردی. آروادا بیر آز سو ایچیردیب، اوشاغین دا اوز- گؤزونو یویوب اوووتدو‌لار.\nقیشین سون گون‌لری‎‌نین ایلیق گونشی اینجارسیزجا توتغون بولود‎‌لاری سویونوب، اوزه چیخیردی. آرواد ائله‌جه اوتوردوغو سکی‎ده توموب قالمیشدی. اونون گؤزلری مچیدین حیطینده‎کی حوضون اورتاسینداکی سو لوله‌سیندن داشلانان سویا دیکیلمیشدی. اوشاق قوزو تکین آناسی‎‌نین یا‌نیندا دایانمیشدی. پؤرتوب، قیزارمیش گؤزلرینی آناسینا زیلله‎میشدی. آرواد گؤزونون اوجو‎ ایله اوشاغین یازیق گؤرکمینی سوزدو. بیر آنداجا بوتون وارلیغی قه‌هره چئوریلیب بوغازینا ییغیلدی. بیردن ال آتیب، اوشاغی اؤزونه ساری چکدی؛ بوتون وارلیغی ایله باغرینا باسدی. بوغازینا ییغیلان قه‌هر گؤزلریندن آخماغا باشلادی.","num_words":1650,"character_repetition_ratio":0.033,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.222,"stopwords_ratio":0.002,"flagged_words_ratio":0.001,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":155980.2,"cluster_detection":-1}
+{"text":"بیر اولکه ده دیکتاتورلوق حاکیم اولدوقدا ، مسالمت آمیز ( مدنی ـ باریشجیل ) یوللارلا موجود دورومون ده ییشمه سی مومکون اولمادیقدا ، دیکتاتور حاکمییت هئچ بیر آددیم گئر آتمادیقدا ، رئژیمه قارشی ساواشیم« موباریزه» ایسته ر ـ ایسته مز رادیکال بیر شکیل آلما مجبورییتینده قالیر. سیلاحلی قارشی دورما قاچینیلماز حاله گه لیر. بو مستمره ده یاشاماق مجبورییتینده اولان میللتلر اوچونده کئچه رلیدیر. بونا گوره کی ، مستعمره چیلر عمومییتله اوز مستعمره لرینده ،اولکه لری قولایجاسینا آزاد لیغا بوراخیب، اونلارا ایستیقلال باغیشلامازلار.بونا گوره ده بئله اسیر میللتلر اوچون تک چاره یولو سیلاحلی شکیلده مستملکه چی یه قارشی دورماقدیر.","num_words":142,"character_repetition_ratio":0.05,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.234,"stopwords_ratio":0.014,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.995,"perplexity_score":271344.0,"cluster_detection":-1}
+{"text":"شاهین‌دژ یا دا سایین‌قالا افشار — باتی آذربایجان اوستانی‌نین جنوبی شهرلریندن بیری‌دیر. بۇ شهر اوستانین گونئی‌دوغوسوندا یئرلشیبدیر و شاهین‌دژ بؤلگه‌سی‌نین مرکزی‌دیر. شاهین‌دژ شهری شرق طرفیندن تکاب شهری‌ایله ۸۵ کیلومتر، شومال‌غرب طرفیندن قوشاچای شهری‌ایله ۵۵ کیلومتر و غرب طرفیندن بوکان شهری‌ایله ۴۵ کیلومتر اوزاقلیغی واردیر. شاهیندژ دنیزلرین سطحیندن ۱۴۰۶ متر یوکسلیکده ۳۶ درجه ایله ۴۰ دقیقه شومال عرضی‌ایله ۴۶ درجه ۳۴ دقیقه شرق اوزونلوغو آراسیندا یئرلشیر. بو شهرین اهالیسی ۱۳۸۹ هیجری شمسی ایلین آمارلاری اساسیندا ۳۸٬۸۲۰ نفره و ۹٬۹۱۶ عائیله‌یه برابریمیش.[۲]\nShahin Dezh\nشاهين‌دژ\nCity\nلقب(لر):\nسایین‌قالا، سایین‌قالا افشار\nShahin Dezh\nموختصاتلار: 36°40′45″N 46°34′01″E \/ 36.67917°N 46.56694°E \/ 36.67917; 46.56694موختصات: 36°40′45″N 46°34′01″E \/ 36.67917°N 46.56694°E \/ 36.67917; 46.56694\nاؤلکه\nایران\nاوستان\nغربی آذربایجان اوستانی\nبؤلگه\nشاهین‌دژ بؤلگه‌سی\nبؤلوم\nمرکزی\nجمعیت\n(2016 Census)\n• جمع\n۴۳٬۱۳۱ [۱]\nساعات قورشاغی\nیوتی‌سی +3:30 (ایرانین رسمی ساعاتی)\n• یای (DST)\nیوتی‌سی +4:30 (ایرانین رسمی ساعاتی)\nایچینده‌کیلر\n۱ آد\n۲ تاریخ\n۲.۱ صفویه\n۲.۲ زندیه\n۲.۳ نادرشاه افشار چاغی\n۲.۴ قاجار چاغی\n۲.۵ پهلوی‌نین اوللری\n۳ خالق\n۳.۱ دیل و اتنیک\n۳.۲ مذهب\n۳.۳ جمعیت\n۴ طبیعی دوُروم\n۴.۱ جوغرافیا\n۴.۲ جوغرافیایی یئری\n۴.۳ چایلار\n۴.۴ هاوا دوُرومو\n۴.۵ دپریم\n۵ فرهنگ\n۵.۱ سینما\n۵.۲ کیتاب ائولری\n۶ سیاست\n۶.۱ بلدیه\n۶.۲ مجلیس وکیل‌لیگی\n۶.۳ شهر ایسلامی شوراسی\n۷ مکتب‌لر\n۷.۱ گئنئل اوخول‌لار\n۷.۲ بیلیم یوُردولار\n۷.۳ دینی مکتب‌لر\n۸ شهر سورونلاری\n۹ یوللار[۳۲]\n۱۰ ایدمان\n۱۱ ساغلاملیق\n۱۲ مدیا و درگی‌لر\n۱۲.۱ رادیو و tv\n۱۲.۲ درگی‌لر\n۱۳ گؤرمه‌لی و تاریخی یئرلر\n۱۳.۱ سوقت و ال ایشلری\n۱۳.۲ هوتِل‌لر\n۱۳.۳ عنعنوی یئمکلر\n۱۴ آدلیملار\n۱۵ شهرین گؤرونوشو\n۱۶ مَحله‌لر\n۱۷ قایناقلار\nآد\nدَییشدیر\nسایین‌قالا: بوُ شهر یئرلی دیلده سایین‌قالا، شاهن‌دژ یوخسا شاهان‌دژ آدلانیر. پهلوی‌لر دؤنمینده شهرین آدی «صایین‌قالا» دان «صایین‌دژ» اولاراق چئویریلیب، جومهوری ایسلامی ایران زامانی «شاهین‌دژ» اولاراق دییشیلدی.[۳]\nافشار: افشار منطقه‌سی ایکی اؤنملی موشخص سانکی فرقلی هاوایلا بیرلشیب. بۇ منطقه باتی آذربایجان اوستانی‌نین گونئی دوغوسوندا بیجار، گروس، خمسه زنجان و سراسکند آراسیندا یئرلشیب. افشار منطقه‌نین (یوخاری ماحالین باشکندی) تیکان‌تپه دیر و اوبیری منطقه‌نین سایین‌قالا مرکزیتی‌ایله (آشاغی ماحال) آدلانیب.[۴]\nتاریخ\nدَییشدیر\nصفویه\nدَییشدیر\nشاه‌عباس صفوی اترکین گونئینده اوْلان افشار اویماقلاریندان آذربایجانا کؤچدوروب، بیجار، ساققیز و زنجان آراسیندا یئرلشدیردی. افشار بؤیوکلری صفویهنین سون‌لاریندا داها چوخ گوجلندی‌لر. بوُ بؤلگه‌نین افشارلاری اؤزلری‌نی قاسیم‌لی افشارلاریندان بیلیرلر.[۳]\nزندیه\nدَییشدیر\nزندیه چاغیندا سایین‌قالا داها چوخ آبادلانیر. بازارچالار و کَروانخانالار شهرده تیکیلیب، اطراف بؤلگه‌لرین خالقی عراق و شامداکی مذهبی یئرلره گئتمک اۆچون بوُ شهردن کئچیب مووقّتاً شهرده قالیردی‌لار. بوُنا گؤره شهرین نوُفوسو آرتیریلمیش ایدی.[۳]\nنادرشاه افشار چاغی\nدَییشدیر\nقمری هیجری ۱۱۴۲-جی ایلدن، عثمانلی دؤلتی آذربایجانی توُتموشدو. تیمورپاشا، آذربایجانین عثمانلی باشچی‌سی، تبریزده قالیردی. نادرشاه همدانی توُتاندان سوْنرا، سنندج یولوندان قاییداندا، تیمورپاشا تبریزین عثمانلی حاکیمی، علیرضاپاشا موکری حاکیمی ایله ال‌بیرلری‌نین آذربایجانین بیر بؤلومونو توُتوب اعتیبارلی شهرلرینده یئرلشیب او بؤلگه‌لرده حمله ائتمکده اولماقلاری‌نی ائشیتدی. بوُنا گؤره کیرمانشاها گئتمک‌دن واز کئچیب، ق.هـ. ۱۱۴۳ده کوردوستان یولوندان صفاخانا آدلانان سایین‌قالانین کندلری‌نین بیرینه گیریب سوْنرا شهره گیردی. شهرده بیر مودّت قالاراق دوشمَنین موقعیتین بیلندن سوْنرا، عثمانلی‌لارین قوشاچایدا (میاندوآب‌دا) اوْلان قوشون باشچیلیقینا حمله ائتدی. عثمانلی قوشونو آز مودّت دایانیب، نادرین گوجونو دوشونندن سوْنرا قاچدی. نادرشاه عثمانلی قوشونونو اوشنویهیه‌جه ایزله‌ایب چوخونو اؤلدوردو. بئله‌جه آذربایجانین چوخلو بؤلومو عثمانلی دؤلتی‌نین الیندن چیخیب، قوشاچای، ماراغا، سویوق‌بولاق (مهاباد) و توُفارقان (آذرشهر) بؤلگه‌لری قایتاریلدی. نادرشاه افشار قمری ۱۱۵۸-جی ایلده، موصول دؤیوشوندن قاییداندان سوْنرا، عثمانلی دؤلتی ایله صولح ائتدی. بوُ چاغدا افشار ائلی‌نین اورگین اله گتیرمک اۆچون، یئنی‌دن سایین‌قالایا گلیب، افشار بؤیوکلری‌نی او جومله‌دن محمدکریم‌خان اورمونون حاکیمی و محمدمومن‌خان سایین‌قالانین حاکیمی‌نی حئسابا چکدی. اونلارین خیلاف ائتمکلری‌نین بیلینمگینه گؤره، نادر اونلاری کور ائتدی. نادرشاه نئچه گون سایین‌قالادا قالیب، قوشاچایدان ساری اورمیه یه گئتدی. عثمانلی قوشونونو قیراندان سوْنرا، اورمو، ماراغا و سایین‌قالاداکی افشار ائلیندن ۱۲مین خانواده‌نین خوراسانین ابیورد شهری‌نه کؤچمه‌لرینه امر ائتدی. بعضی قایناقلاردا سایین‌قالاداکی افشار ائلیندن ۳مین خانواده‌نین خوراسانا کؤچوروله‌رک، بلباس کوردلری‌نین اورمونون لایجان بؤلگه‌سینده عوصیان ائدیب اورمو، ماراغا و قوشاچایا چوخلو خسارت ووُردوقلاری‌نین خبری یئتیشدی. نادر توواراق قوشون گؤندریب، سویوق‌بوُلاق و قوشاچای یاخین‌لیغیندا بلباسلار قیریلدی‌لار.[۳]\nنادرشاهین سایین‌قالایا گلیب عثمانلیلارین ساواشینا گئتمگی، نادرشاه ایله افشار بؤیوکلری‌نین آراسین ساز ائتدی. اوندان سوْنرا سایین‌قالا، افشار ائلی‌نین حؤکومت مرکزی، چوخلو اعتبار قازاندی.[۳]\nقاجار چاغی\nدَییشدیر\nنادرشاه اؤلندن سوْنرا قمری ۱۱۶۰دا یئنه بلباسلار عوصیان ائدیب بؤلگه‌نی تالاییب اؤلدورمگه مشغول اولدولار. بوُ آرادا عباس میرزا بیر عیدّه‌نی بلباسلارین ساواشینا گؤندریردی؛ آذربایجانین آغ‌ساققاللاریندان احمدخان موقدم، اونلارین بیری ایدی. بلباسلار سولدوز و سایین‌قالادا خالقی اینجیدیردی‌لر؛ احمدخان موقدم بلباسلاری ائله یئرلری‌نه اؤتوتدو کی ایللر بویوجا داها عوصیان ائده بیلمه‌دیلر. شیخ عبیدالله شمذینی عوصیانیندا، اینتیقام اۆچون موکری‌لر و سویوق‌بولاق خانلاری ایله، سویوق‌بولاق و ماراغانی توُتاندان سوْنرا قوشاچایا حمله گتیردی‌لر، آنجاق سلیم‌خان چاردولی آداملاری‌نین دایانماسی ایله یئنه قیریلدیلار.[۳]\nقمری هیجری ۱۳۰۰-جو ایللرده، حیدرخان افشار میرپنج‌لیک (سرهنگ‌لیک) منصبی ایله سایین‌قالانین حاکیمی ایدی. اوغوللاری مرکزی حؤکومت ایله یاخشی آرالاری وار ایدی؛ بوُنا گؤره حیدرخان بؤلگه‌نین گئچَرلی بؤیوک‌باشلاریندان ساییلیردی. حیدرخان اؤلندن سوْنرا اوغلو مَحمدخان س��یین‌قالانین حؤکومتی‌نه قویولدو. سوْنرا مظفرالدین‌شاه چاغیندا حسین‌علی‌خان، بؤلگه‌نین گوجلو خانلاریندان و سایین‌قالانین حاکیمی، ق.هـ. ۱۳۱۶دا یمین لشکری عونوانی و اوندان سوْنرا داها آرتیق چیخارلی اولماسی‌نا گؤره ساعدالسلطان عونوانی‌نا چاتدی.[۳]\nقاجار چاغی شهرده قولوکندی آدلانان بیر بازار و ناوچالی بوُلاغی‌نین یاخین‌لیغیندا بیر مسجید تیکیلدی. ناصرالدین‌شاه چاغیندا امیرکبیرین امری ایله بیر حامام و بهمن آدلانان بیر بازار تیکیلیب، هشتلر بازاری و بیر باشقا حامامین تیکیلمه‌سینه قرار اوْلدو. گئتدیک‌جه شهر یئکه‌لیب قولو کندی، هشتلر و اوستادلار محله‌لری یاراندی.[۳]\nپهلوی‌نین اوللری\nدَییشدیر\nشرف‌الدین میرزا قهرمانی‌نین یازدیغینا گؤره سایین قالا بیر کیچیک شهر ایدی. بازارلاری تهرانین بازارلاریندان انلی و ایکی قات دا عیمارتی وار ایدی. هابئله اونون بؤیوک‌لوگو بیجاردان آرتیق ایدی. اونون بئش یوز آتدیمیندا بیر بؤیوک جیغاتی آدیندا چای گئچیردی. سایین قالانی سمیتقو امری ایله اودلامیشدی‌لار و شهرین گؤرونتوسو گؤرنی ناراحات ائدیردی. تامام دوکانلار، ائولر و بازاری اودلاییب آپارا بیلن شئی‌لری آپاریب آپارا بیلمه‌ینی داغیدمیشدی‌لار. .[۵]\nخالق\nدَییشدیر\nدیل و اتنیک\nدَییشدیر\n۱۳۳۱-جی هیجری شمسی ایل‌لرده «حسیعنلی رزم آرا» نین یازدیغینا گؤره، سایین‌قالانین ۳٬۱۷۰ نفر نۆفوسو اولاراق دیللری بۆتونلوکده تورکجه و دین و مذهبلری موسلمان شیعه دیر.[۶] شاهین‌دژ اهالیسی‌نین اکثریتی تورک دورلر و تورکجه دانیشیرلار.[۷][۳] تورکلرین یانیندا کوردلر ده بو شهرده یاشاییرلار و شهرین ایکینجی بؤیوک اتنیک قوروپو ساییلیرلار. کوردلر سوران دیلی، کورمانج دیلی، لک دیلی و چاردولی دیلینه دانیشیرلار.[۸][۹][۱۰] شاهین‌دژ اهالیسی‌نین اکثریتی موسلمان دیرلر.[۱۱][۱۲][۱۳] چاردولی‌لر آراسینداکی بعضی محله‌لرده آذربایجان تورکجه‌سی بیرینجی دیله چئوریلمیش، چاردولی‌لرین دیگر محله‌لرینده ایسه آذربایجان تورکجه‌سی ایکینجی دیل کیمی دانیشیلیر. دیالکتلردن زاخورانی، چاردولی، موصولانی، شاهسئونی و باشقالارین آد آپارماق اولار.[۱۴][۱۲][۱۵]\nمذهب\nدَییشدیر\nسایین‌قالا اهالی‌سی‌نین مذهبی شیعه‌لیک و سونّولوک دور.[۳]\nجمعیت\nدَییشدیر\nسایین قالا شهری‌نین نوُفوسو ۱۳۸۵-جی ایلده ۳۴٬۲۰۴ باش ایدی. ۱۳۹۰-جی ایلده بوُ شهرین نوُفوسو ۳۸٬۸۲۰ نفره چوخالیب.[۲][۱۶]\nایل\nجمعیت[۱۷]\n۱۹۵۲ ۳٬۱۷۰\n۱۹۸۶ ۱۹٬۵۱۲\n۱۹۹۱ ۲۳٬۵۱۳\n۱۹۹۶ ۲۹٬۰۲۰\n۲۰۰۶ ۳۴٬۲۰۴\n۲۰۱۱ ۳۸٬۸۲۰\nطبیعی دوُروم\nدَییشدیر\nجوغرافیا\nدَییشدیر\nسایین قالا شهری سایین قالا بولگه سینین اورتا بولومونده یئرلشیب بۇ شهر تیکان تپه نین ۸۶ کیلومتیر قوزئی باتیسیندا هابئله قوشاچایین ۶۰ کیلومتیر گونئی دوغوسوندا یئرلشیب دیر و دنیز سولاریندان ۱۳۶۰ متیر بویو واردیر.[۱۸]\nجوغرافیایی یئری\nدَییشدیر\nسایین‌قالا شهری باتی آذربایجان اوستانینین گونئی‌ینده یئرلشیب‌دیر. جوغرافیایی یئری ۴۶ درجه ۳۳ دقیقه ۴۵ ثانیه گیرینویچدن جوغرافیایی دوغو اوُزوناسیندا و ۴۶ درجه ۴۰ دقیقه ۳۰ ثانیه ایستیوادان دوغو انینده یئرلشیب‌دیر.[۳]\nجغرافیایی دوروم و قونشو شهرلر\nقوزئی: سراسکند شهری، مراغا شهری، قوشاچای\nدوغو: تیکان تپه شهری\nباتی: بی کند شهری\nگونئی: سققیز شهری\nچایلار\nدَییشدیر\nسایین‌قالا بؤلگه‌سی جیغاتی (زرینه رود) چایی‌نین دوغو قیراغیندا یئرلشیب‌دیر.[۳]\nهاوا دوُرومو\nدَییشدیر\nاورمو گؤلونون گونئی طرفی‌نین یاغینتی‌سی ایلده ۶۰۰ میلی‌مِتیردن آرتیق دیر.[۱۹]\nدپریم\nدَییشدیر\nفرهنگ\nدَییشدیر\nسینما\nدَییشدیر\nسایین‌قالادا بیر سینما وار دیر.[۳] بوُ سینما نئچه ایل دیر باغلی دیر.[۲۰]\nکیتاب ائولری\nدَییشدیر\nسایین‌قالا بؤلگه‌سینده ۴ گئنئل کیتاب ائوی واردیر.[۳]\nسیاست\nدَییشدیر\nبلدیه\nدَییشدیر\nسایین‌قالانین بلدیّه باشچی‌سی «علی مؤمنی» دیر.[۲۱]\nمجلیس وکیل‌لیگی\nدَییشدیر\nتیکان‌تپه، قوشاچای و سایین‌قالا بیرلیکده بیر اینتیخابیه حؤزه‌سی ساییلاراق ایکی مجلیس وکیللری وار دیر.[۲۲] بوُ اینتیخابیه حؤزه‌نین بؤلونمه احتمالی وار دیر.[۲۳]\nشهر ایسلامی شوراسی\nدَییشدیر\nسایین‌قالانین ایسلامی شوراسی‌نین عوضولری رأی ترتیب ایله بوُنلار دیر: مرتضی فرامرزی، علی ایمانی، آرزو همت‌زاده، سهراب محمدزاده، رضا بشارتی، حسین علیزاده، نوبخت دوستی.[۲۴]\nمکتب‌لر\nدَییشدیر\nگئنئل اوخول‌لار\nدَییشدیر\n۹۰ جی ایل لرین آمارلاری اساساً سایین‌قالا بولگه سینده ۱۱۴ ایلک اوخول، ۳۴ اورتا اوخول ، عمومی متوسطه مکتبی، بیلیم یوردان اؤنجه ۱۵ واحید دیر هابئله ۳۸۵ ایلک کلاسی، ۱۶۷ اورتا و ۱۲۳ عومومی متوسطه کلاسی واردیر. ائله کی بۇ بولگه‌نین پایی اوستانین بوتون کلاس‌لاریندان یوزده ۹۵\/۲ اولماقلا، هابئله اؤیرنجی‌لرین سیخینلیغی کلاسلاردا بوتون بؤلمه‌لرده ۲۷ نفردیر و بئلجه اوستانین اۆچونجو قاتیندا یئرلشیر. بولگه نین هنری مکتبی یوخدور و ۹۰–۱۳۸۹ تحصیلی ایلده، ۱۸۲۹۹ اؤیرنجی بوتون مقطع لرده تحصیل آپاریب لار ائله کی بونلاردان یوزده ۹۱\/۴۲ قیز اؤیرنجی‌لری و یوزده ۰۹\/۵۷ اوغلان اؤیرنجی‌لریمیش بۇ بؤلگه‌نین بوتونلوکده اؤیرنجی‌لری یوزده ۷۲\/۴۳ کندلردن و یوزده ۲۸\/۵۶ شهرلردنیمیش. هابئله بولگه نین بوتونلوکده اؤیرنجی‌لری قیز و اوغلان اوستان دا یوزده (۸۱\/۲، ۸۷\/۲، ۷۴\/۲) پایلارین آلیب‌لار. بولگه ده ۲ استثنایی اوشاقلاری اۆچون اوخون اولاراق ۹ کلاس و ۱۳ اؤیرتیم ایشچی‌سی وار.[۳]\nبیلیم یوُردولار\nدَییشدیر\nسایین‌قالانین ایکی «پیام نور بیلیم یوردو» مرکزی وار دیر.[۳] پیام نور بیلیم یوُردو ۱۳۶۷ده، ۵ ریشته ایله ایشه باشلادی.[۲۵]\nآزاد اسلامی بیلیم یوردو دا بوُ شهرده وار دیر.[۲۶]\nدینی مکتب‌لر\nدَییشدیر\nسایین‌قالانین ایکی عِلمیه حؤزه‌سی، بیری کیشی‌لره و بیری قادینلارا، واری دیر.[۳] «امام محمد باقر» علمیه حؤزه‌سی ۱۳۸۹-جو ایلده مووقّت جواز آلیب ۲۰ طلبه ایله ایشه باشلادی. ۱۳۹۰دا، قوم علمیه حؤزه‌سیندن سطح۱ رسمی جوازی آلیب شهریور آییندا حؤزه تیکینتی‌سی قوُرولدو. بلدیّه و خیّیرلر حؤزه تیکینتی‌سینه گؤره، شهرین ان یاخشی یئرینده ۸۰۰۰ موربّع متیر یئر وئریب ۹ دئی ۱۳۹۰دا حؤزه تیکینتی‌سی آچیلدی.[۲۷] سایین‌قالانین قادینلار علمیه حؤزه‌سی «الزهراء» آدلانیر.[۲۸]\nشهر سورونلاری\nدَییشدیر\nایجازه سیز ائو تیکینتی لری،زیبیل لرین کوچه و خیابان لارا بوراخیلماسی سایین قالانین اَن اؤنَملی سورون لاریندان دیر کی بۇ گوزل شهر اونونلا قارشیلاشیب.[۲۹] هابئله سایین قالا شهرینده آچیق ایتلرین کوچه باجا و خیابان لاردا گزمک لری سایین قالا شهرینده بیر سیرا موشکول لر تؤرَدیب. هامی دان چوخ ایسه جانبازان شهرجیکینده،کوشتارگاه منطقه سینده،خورمده و قولوکندی ده بۇ سورون واردیر و ��وزباشلارینا دولانماق لاری تحلوکَلی بیر دوروم یارالدیب هابئله اونلارین سایلاری دا آرتماق دا دیر.[۳۰] سایین قالانین آیری بیر سورون و پئرابلئم لری بونلاردان عیبارت دیر:سایین‌قالادا ریفاهی ایمکاناتین آز اولماسینا گؤره، حکیم آزدیر.[۳۱] ائلجه ده سایین‌قالادا فاضیلاب سیستِمی یوخ دور.[۳]\nیوللار[۳۲]\nدَییشدیر\nسایین‌قالا\nسایین‌قالا\nسایین‌قالا\nاورمیه - ۲۰۲ کیلومتر تهران - ۵۷۹ کیلومتر همدان - ۳۲۷ کیلومتر\nسنندج - ۲۷۲ کیلومتر تبریز - ۲۲۰ کیلومتر اردبیل - ۴۳۰ کیلومتر\nایصفهان - ۸۲۳ کیلومتر کرج - ۵۴۵ کیلومتر ایلام - ۵۷۰ کیلومتر\nبوشهر - ۱۳۱۳ کیلومتر شهرکورد - ۹۲۲ کیلومتر بیرجند - ۱۷۳۷ کیلومتر\nمشهد - ۱۴۷۴ کیلومتر بجنورد - ۱۲۸۹ کیلومتر اهواز - ۸۸۲ کیلومتر\nزنگان - ۲۴۸ کیلومتر سیمنان - ۷۹۹ کیلومتر زاهیدان - ۲۰۴۷ کیلومتر\nشیراز - ۱۳۰۷ کیلومتر قزوین - ۴۲۱ کیلومتر قوم - ۷۱۴ کیلومتر\nکیرمان - ۱۵۵۲ کیلومتر کیرمانشاه - ۴۰۴ کیلومتر یاسوج - ۱۱۵۵ کیلومتر\nگورگان - ۹۸۳ کیلومتر رشت - ۴۴۵ کیلومتر خرم‌آباد - ۵۷۰ کیلومتر\nساری - ۸۴۹ کیلومتر اراک - ۵۲۳ کیلومتر بندرعباس - ۱۸۴۵ کیلومتر\nیزد - ۱۲۰۳ کیلومتر\nایدمان\nدَییشدیر\nسایین‌قالانین ایدمانسال یئرلری بوُنلاردیر: شهید بهشتی مجموعه‌سی، کشاورز، محمودآباد (خانیملار)، هاچاسو (تمرینی تورپاق مئیدان، هاچاسو کندی)، هولاسو (تمرینی تورپاق مئیدان، هولاسو کندی)، سوربن کشاورز کندی (ایدمان سالونو)، صفاخانا کندی (ایدمان سالونو)، هولاسو کندی (ایدمان سالونو)، شهید شهرتی۲، شهید شهرتی۱، جهاد کشاورزی ایدمان سالونو.[۳۳]\nساغلاملیق\nدَییشدیر\nسایین‌قالانین تکجه خسته خاناسی «شهید راثی» خسته خاناسی دیر. بو خسته خانا ۱۳۷۴جی ایلده ۹۶ یاتاق توتومویلا قوُرولاراق، ایندیلیکده ۵۰ یاتاقلا اؤز ایشینی داوام ائتدیریر. خسته خانادا اوْلان تخصّوصلار بوُنلار دیر: داخیلی، جرّاحلیق، قادینلار، اوُشاقلار.[۳۴]\nمدیا و درگی‌لر\nدَییشدیر\nرادیو و tv\nدَییشدیر\nدیجیتال رادیو و tvدن بهره‌لنمک، سایین قالا بؤلگه‌سینین خالقی‌نین اؤنملی ایستک‌لریندن دیر. ائله کی بوُ کولتورل ایش سونو باتی آذربایجان اوستانینین صیدا سیما مرکزی طریقی ایله یولا سالیندی. ایندیلیکده سایین‌قالا اهالی‌سی ۲۰ tv کانالی و ۱۵ رادیو کانالیینی ان گؤزل کئیفیت ایله توُتا بیلیرلر.[۳۵][۳۶]\nدرگی‌لر\nدَییشدیر\nایندیلیکده سایین قالا شهرینده بیر نئچه درگی و خبریاییجی سی یاییلماق‌دادیر.\nگؤرمه‌لی و تاریخی یئرلر\nدَییشدیر\nجیغاتی‌چایین قیراغی سایین‌قالادا\nقاپان حامامی\nقاپان تپه سی\nآوشار سارای تیکینتی سی\nسایین‌قالانین طبیعی گؤرمه‌لی یئرلری بونلاردیر: جیغاتی چایی (زرینه رود)، هولاسو دره‌سی، قیز کؤرپو دره‌سی، قاراقایا دره‌سی، قالای کئچن داغی، قاراداش داغی، آغاجاری دره‌سی، زینالی دره‌سی، پیرمَحمد دره‌سی، گراو دره‌سی، سایین‌قالا دوزو، سلیم‌خان یایلاغی، هوار همزه یایلاغی، آغداش یایلاغی و …[۳]\nسوقت و ال ایشلری\nدَییشدیر\nسایین‌قالا و اطراف کندلرینده مینه یاخین عائیله ال ایشینه باخاراق نئچه خالچا تیکمک مکتبی ده بو بؤلگه ده چالیشیر. کئچمیشلرده ساخسی‌چی‌لیک ایشینه ده باخیلیردی آنجاق ایندیلیکده داها بو ایش گؤرونمور.[۳]\nهوتِل‌لر\nدَییشدیر\nسایین‌قالانین هوتِلی یوخ دور. بیر ۱۳ اوتاقلی، ۳۵ یاتاقلی بیرینجی درجه ده اولان قوناق ائوی واردیر.[۳]\nعنعنوی یئمکلر\nدَییشدیر\nتیکان‌تپه و افشار منطقه‌سی‌نین محلی یئمگی ماوکا دیر. «شوْر» تکجه ایرانین بوُ بؤلگه‌سینده تاپیلاراق، افشارلارین یئمکلریندن دیر.[۳۷]\nآدلیملار\nدَییشدیر\nیدالله مفتون امینی:\nسیامک حسینعلی زاده (ارگین افشار):\nملاعبدالغفار:\nشهرین گؤرونوشو\nدَییشدیر\nسایین قالا داغلارباغی پارکیندان\nمَحله‌لر\nدَییشدیر\nشاهین دژ محله لری\nخورمده | قیزیل ناو | کوشتارگاه | آزادگان شهرکی | جانبازان شهرکی | فرهنگیان شهرکی | قولو کندی | قاپان تپه سی | هاچاسو | فاطمیه | شهید رجایی شهرکی | مسکن مهر | جهاد محله سی\nقایناقلار\nدَییشدیر\n^ Statistical Center of Iran > Home.\n^ ۲٫۰ ۲٫۱ نسخه آرشیو شده. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن ۲۰ ژوئیه ۲۰۱۸ ده.\n^ ۳٫۰۰ ۳٫۰۱ ۳٫۰۲ ۳٫۰۳ ۳٫۰۴ ۳٫۰۵ ۳٫۰۶ ۳٫۰۷ ۳٫۰۸ ۳٫۰۹ ۳٫۱۰ ۳٫۱۱ ۳٫۱۲ ۳٫۱۳ ۳٫۱۴ ۳٫۱۵ ۳٫۱۶ ۳٫۱۷ ۳٫۱۸ ۳٫۱۹ ۳٫۲۰ معرفی شهرستان[دائمی اولو باغلانتیلی], فرمانداری شاهین دژ\n^ محمدی، علی، تاریخ تکاب افشار، فصل هجدهم - وجه تسمیه تکاب وافشار صفحه ۹۳–۹۸\n^ ختم غائله سیمیتقو - شرف الدین میرزا قهرمانی - میرهاشم محدث - تاریخ مۆعاصیر ایران - پردیس دانش - 1392 - صفحه:52\n^ فرهنگ جغرافیایی ایران جلد 4 - حسینعلی رزم آرا انتشارات ستاد ارتش - 1331 - صفحه :295\n^ archive copy. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2019-07-21. یوْخلانیلیب2022-05-04.\n^ http:\/\/sahebkhabar.ir\/news\/12005882\/نسخ-خطی-و-اسناد-شاهین-دژ-از-دوران-قاجار-و-پهلوی\n^ https:\/\/gashtool.com\/wiki\/city?sid=2031[دائمی اولو باغلانتیلی]\n^ معرفی شاهین‌دژ. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2022-08-17. یوْخلانیلیب2023-06-24.\n^ حمدالله زاده، منصور. تهران: نشر بهجت، 1389.\n^ ۱۲٫۰ ۱۲٫۱ Error on call to شابلون:وب قایناقلاماسی: Parameters باغلانتی and باشلیق must be specified .\n^ نسخه آرشیو شده.\n^ حمدالله زاده، منصور. تهران: نشر بهجت، 1389.\n^ Error on call to شابلون:وب قایناقلاماسی: Parameters باغلانتی and باشلیق must be specified .\n^ شهر شما چقدر جمعیت دارد؟. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2014-04-23. یوْخلانیلیب2014-04-23.\n^ предполагаемое\n^ مرجع شهرهای ایران. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2014-10-07. یوْخلانیلیب2014-09-08.\n^ اقلیم استان آذربایجان غربی Archived 2014-07-22 at the Wayback Machine., سازمان هواشناسی\n^ سینمای شاهین دژ به انباری تار عنکبوت بدل گشته است!! [دائمی اولو باغلانتیلی], پایگاه خبری تحلیلی شاهین پیام\n^ درباره شهردار Archived 2014-09-30 at the Wayback Machine., شهرداری شاهین دژ\n^ تفکیک حوزه انتخابیه ؛ آرزوی دیرینه مردم تکاب , عصر ایران\n^ احتمال جدایی حوزه نمایندگی میاندوآب، شاهیندژ، تکاب Archived 2015-05-22 at the Wayback Machine., فاش\n^ منتخبان شورای شهر شاهین دژ معرفی شد, مهر نیوز\n^ مختصری در مورد دانشگاه پیام نور Archived 2014-09-15 at the Wayback Machine., دانشگاه پیام نور مرکز شاهیندژ\n^ دانشگاه آزاد اسلامی واحد شاهین‌دژ. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2014-09-21. یوْخلانیلیب2014-09-05.\n^ امام محمد باقر شاهیندژ Archived 2014-08-11 at the Wayback Machine., مرکز مدیریت حوزه علمیه استان آذربایجان غربی\n^ سرکشی از حوزه‌های علمیه امام باقر (ع) و الزهرا شاهین دژ و مدرسه علوم دینی مهاباد Archived 2016-03-04 at the Wayback Machine., مرکز خدمات حوزه‌های علمیه\n^ شاهین پیام. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2016-03-05. یوْخلانیلیب2014-09-08.\n^ شاهین پیام[دائمی اولو باغلانتیلی]\n^ کمبود پزشک از مشکلات حوزه سلامت در شاهین‌دژ است , قطره\n^ فاصله و مسیر جاده شاهین دژ به مراکز استانها، بهراه\n^ اماکن ورزشی شهرشاهیندژ-استان آذربایجان غربی, مدرسه‌نیوز\n^ مشخصات بیمارستانهای استان آذربایجان غربی. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2017-04-30. یوْخلانیلیب2014-09-05.","num_words":3596,"character_repetition_ratio":0.059,"word_repetition_ratio":0.026,"special_characters_ratio":0.237,"stopwords_ratio":0.002,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":191789.7,"cluster_detection":-1}
+{"text":"بنگلادشده‌ باش ناظیر شیخ حسینه‌نین استعفاسینی ایسته‌یه‌ن مینلرجه اینسان کوچه‌لره آخین ائتدی، حکومت علیه‌ینه شعار وئرن اعتراضچیلار ایله پلیس قارشی قارشییا گلدی\n05.08.2024 ~ 06.08.2024\n2171261\nبنگلادشده، باش ناظیر شیخ حسینه‌نین استعفاسینی ایسته‌یه‌ن مینلرجه وطنداشین گئرچکلشدیردیگی اعتراضلاردا پلیس ایله نوماییشچیلر آراسیندا چیخان چاتیشمالاردا ۹۳ نفر حیاتینی ایتیردی.\nاؤیرنجی لیدئرلرینین حکومته قارشی سیویل اطاعتسیزلیک اعلان ائتمه‌سینین آردیندان باش ناظیر شیخ حسینه‌نین استعفاسینی ایسته‌یه‌ن مینلرجه اینسان کوچه‌لره آخین ائتدی. حکومت علیه‌ینه شعار وئرن اعتراضچیلار ایله پلیس قارشی قارشییا گلدی. حکومت قارشیدی گؤستریلر قیسا مدتده شدت حادثه‌لرینه چئوریلرکه‌ن، حادثه‌لرده ۹۳ نومایشچی حیاتینی ایتیردی. پلیسین، نومایشچیلری داغیتماق اوچون گؤز یاشارتیجی گاز و پلاستیک مرمیدن ایستیفاده ائتمه‌سی نتیجه‌سینده تخمیناً ۲۰۰ نفر ده یارالاندی.\nشیخ حسینه‌، ایسه اعتراض آدی آلتیندا خشونت گؤسترنلری \"تروریست\" اولاراق تانیملادی حکومتین \"سوچلولارا\" قارشی سرت تدبیرلر آلاجاغی اویاریسینی وئردی.\nاؤته یاندان، بیرلشمیش میللتلر اینسان حاقلاری یوکسک کمیسری وولکر تورک، بنگلادشده حکومت قارشیدی نومایشلرده یاشانان \"شوک ائدیجی شدتین\" دورماسی چاغریسی ائتدی.\n\"سیاسی لیدئرلیگه و تهلوکه‌سیزلیک گوجلرینه حیات حاقی، باریشچیل توپلانما و ایفاده آزادلیغینی قوروما تعهدلارینا اویما‌لاری اوچون عاجیل چاغری ائدیرم\" دگرله‌ندیرمه‌سینی وئرن تورک، \"بنگلادش حکومتی، اعتراض حرکتینه باریشچیل بیر شکیلده قاتیلانلاری هدف آلماغا سون وئرمه‌لی، کیفی نظارته آلینانلاری سربست بوراخمالی، تام اینترنته داخیل اولما تامین ائتمه‌لی و معنالی دیالوگ اوچون شرطلر یارادیلمالیدیر\" دئدی.\nبنگلادشده ۱۹۷۱ده‌کی مستقیللیک ساواشینا قاتیلانلارین عائله‌لرینه دؤولت ایشلرینده سهمیه آیریلماسینا ایستیقامتلی اعتراضلاردا جان ایتکیسی ۷۴ نفره یوکسلمیشدی. حکومتین آلدیغی قرارلا سهمیه‌نین بؤیوک بیر قیسمی گئری چکیلسه ده اؤیرنجیلر اعتراضلارینا داوام ائتمیشدی.اؤیرنجیلر، استعفاسینی ایسته‌دیکلری حسینه‌نین شرط‌سیز دیالوگ تکلیفینی ده رد ائتمیشدی.\nاتیکتلر: #چاتیشما , #پلیس , #استعفا , #اعتراض , #شیخ حسینه‌ , #بنگلادش\nایلگیلی‌لی خبرلر\nآمریکا: لبنان‌داکی سالدیریلارلا هئچ بیر علاقه‌میز یوخ‌دور\n19.09.2024\nآمریکا لبنان‌دا حزب الله عضولرینین خبرلشمه جیهازلارینین پارتلادیلدیغی و لبنان مقاملارینین ایسرائیلی مسئولیت داشیدیغی سالدیریلارلا هئچ بیر علاقه‌سی اولمادیغینی و کیمین مسئول اولدوغو باره‌ده آچیقلاما وئرمه‌یه‌جکلرینی آچیقلاییب.\nچین اوزایا ایکی اویدو گؤندریب\n19.09.2024\nچین اوزایا بئیدوو اویدو یئرلشدیرمه سیستئمی‌نین بیر حیصّه‌سینی تشکیل ائده‌جک، ایکی اویدو گؤندریب\nتایلندده پیتون ایلانینین ساردیغی قادین قورتولدو\n19.09.2024\nتایلندده بیر قادین، اونو احاطه ائدن ۴ مئترلیک پیتون ایلانیندان تخمینا ۲ ساعات سونرا قورتاریلیدی\nبیرلشمیش میلتلر تشکیلاتی‌نین تهلوکه‌سیزلیک شوراسی، لبنان‌ اوچون ایجلاس گئچیره‌جک\n19.09.2024\nبیرلشمیش میلتلر تشکیلاتی‌نین تهلوکه‌سیزلیک شوراسی‌نین باشقانی اسلونی، الجزایرین تعجیلی ایجلاس طلبینی قبول ائتدیکلرینی آچیقلاییب\n2171261\nبنگلادشده‌کی اعتراضلاردا اؤلو ساییسی آرتیر\n\/\/cdn.trt.net.tr\/images\/xlarge\/rectangle\/c790\/c262\/68e6\/66b0749c236df.jpg?time=1726733751\n\/turki\/dwny\/2024\/08\/05\/bngldshdhkhy-trdlrd-w-lw-syysy-artyr-2171261\nمولتی مئدیا\nویدئو\nفوتو قالری\nپادکست\nکاتقوریلر\nتورکیه\nتورک دونیاسی\nبؤلگه\nدونیا\nاقتصاد\nایدمان\nبیلیم و تکنولوژی\nکولتور و صنعت\nساغلیق و چئوره\nت.ر.ت\nت‌رت تاریخی\nت‌رت رادیو\nت‌رت تی‌وی\nت‌رت و.اوف.ت وورلد\nفرکانس لار\nخبرلشمک اوچون\nتورکیه رادیو تلویزیون قورومو رسمی وب سایتی. بو سرویس، آنادولو آژانسی (AA)، فرانس پرس آژانسی (AFP)،رویترز، دویچ پرس آژانس (DPA)،آتسه (ATSH)، آفه (AFE )، منا (MENA) ، ایتارتاس(ITAR TASS)، شینهوا(XINHUA) آژانسلاریندان تألیف حاقینا تابع اولان ماتریاللار ایچرمکده‌دیر. ماتریاللار و خبرلر ایذینسیز ایشله‌دیله‌بیلمز، کوپیالانابیلمز. ت.ر.ت دیش باغلانتیلارداکی سیته‌لرین ایچریگیندن سورومولو توتولابیلمز","num_words":824,"character_repetition_ratio":0.052,"word_repetition_ratio":0.075,"special_characters_ratio":0.22,"stopwords_ratio":0.001,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":89416.1,"cluster_detection":-1}
+{"text":"ایندیکی شوماوا تویوق جینسی اورتا بویدا‌دیر. بو تویوق جینسی 20-جی عصرین ایکینجی یاری‌سیندا چئخیا دا قالان اصل شوماوا تویوقلاریندان‌ یئتیشدیریلمیش‌دیر. او چوخ تئمپئرامئنت‌لی، قورخاق،احتیاط‌لی، یئملمه و یئتیشدیریلمه‌یه طلب‌سیزدیر، دؤزوم‌لو و قیدا آختارماقدا چوخ آکتیو بیر جینس‌دیر. جوجه‌لرین بدن چکی‌لری و للک‌لری سرعتله آرتیر. چوخ‌لو یومورتا و ات وئریر. چهرایی داراغی اونون شاختایا داوام‌لیغینی گؤستریر. بو جینسی سرت ائکولوژی شرایطه اویغون ائدیر. شوماوا تویوق‌لاری یاری اسیر همچی‌نین بؤیوک اوتارما‌لاردا سربست یئتیش‌دیریله بیلرلر.\nخوروزون چکی‌سی – 2،9–3،6 کگ.، تویوغون – 2،4–3،1 کگ. ایلده 180-دان چوخ یومورتا وئریر، بیری‌نین چکی‌سی 5 8گ. یومورتانین رنگی قهویی. تویوغون اتی یوکسک کئیفیت‌لی، دادلی و یومشاق‌دیر. تویوق‌لار نادیر حال‌لاردا کورت یاتیرلار.\nهالقانین اؤلچوسو\nخوروز 20 mm\nتویوق 18 mm\nبالاجابوی شوماوا تویوق‌لاری\nجیرت‌دان شوماوا تویوق جینسی 20-جی عصرین یاری‌سیندا یئتیشدیریلیب. خوروزون چکی‌سی – 1،1–1،4 کگ.، تویوغون – 0،9–1،2 کگ. ایلده تویوق 120 اده‌ده کیمی یومورتا وئریر، هر یومورتانین چکی‌سی 40 گ. جیرت‌دان شوماوا جینسین‌دن آنجاق قیزیل رنگ‌لی قارا سپپه‌لی و قارا قویروق‌لو تویوق‌لار ساخلانیلیب‌لار.","num_words":262,"character_repetition_ratio":0.076,"word_repetition_ratio":0.04,"special_characters_ratio":0.23,"stopwords_ratio":0.004,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":214764.0,"cluster_detection":-1}
+{"text":"بو گون دونیامیزین ان اؤزگون قوشوق‌لاری‌نین چوخو دیل قوشوغودور. دئمک قوشوق بیر چئشید دیل بیلگی‌سی‌دیر. منجه بو گونون قوشوق‌لاری “یئنی قوشوق” دئییل، “داها یئنی قوشوق” اولما‌لی‌دیر. دیل آرتیق اؤز ایچینده یئنی سس‌لری کشف ائده بیله‌جه‌یی قدر اؤزونو یایقین‌لاشدیرا بیلیر. “داها یئنی قوشوقدا” تک سیاسال یوخسا وارلیغی تانیما تخییولونون رولو یوخدور. بونلاردان اؤنملی نسنه‌لرین ده رولو وار. هامی‌سیندان اؤنملی “دیلبیلیمچی‌لیک” دیر. زامان دییشیلدیکجه اؤزونده بؤیوک دییشیک‌لیک‌لر گؤروب، زامانیندان قاباغا آتیلان قوشوقچولار وار. دیل ده قوشوقچوسویلا بیرگه اؤزونده دییشیلیب، اؤز چرچیوه‌لریندن ائشییه چیخیب، گله‌جک زاماندا نئجه گلیشیب نئجه قوللانیلا بیله‌جه‌یینی سئزه‌رک او تور ده قوشوغا جالانیر. دیل بوردا اؤز یارادیجی‌لیق گوجونو چوخالدیب ایره‌لییه دوغرو یورویور. داها یئنی قوشوق‌لاردا آنلاتی ایشلوی‌نین قاورامی یئنی کاراکتئر و یئنی تابلو فیقورلارینی یاراتماقلا “زاماندان” یئنی بیر قورولوش دوزنلمه‌سینی اوخوجویا آشیلاما‌لی‌دیر. بو “زامان” تقویم، ساعات یوخسا ماتئماتیک بیلیمینه دایا‌لی بیر زامان دئییل. بورادا “داها یئنی قوشوق یازماق عملی‌نین نئجه‌لییی” گله‌جک زاماندا دیلین توپلوم‌لار آرا قوللانیلا بیله‌جک نئجه‌لییی‌یله سیخ باغلی‌دیر. داها دوغروسو، “داها یئنی قوشوقدا”، “زامان” یوخدور. باشقا بیر دئییشله، داها یئنی قوشوق اؤز دوغال‌لیغی اولا‌راق “گئنل زامان”ا وارا بیلسین دئیه “کیشیسل زامان” ی اؤزوندن سیلیر. چون، قوشوق زامانسال اولارسا، دئمه‌لی یالنیز بللی بیر زامان سورجینده کئچرلی اولار.\n“داها یئنی قوشوقدا” نئجه آنلاتیچی‌لیق “یئنی قوشوقدا” اولان آرتیق شابلونلاشمیش فورم و قورولوش‌لاری، نئجه دوزنه سالماق و نئجه داغیتماق آنلامینا دا گله بیلر. گله‌جک زاماندا قوللانیلا بیله‌جک بیر دیلله گله‌جک اینسان‌لارین گله‌جک زامانینی آنلادا بیلمه‌نین “داها یئنی” یول‌لاری‌نین آختاریشیندا اولماق، “داها یئنی” آنلام‌لاری اوردیب یاراتماق گوجونه یییه‌لنمک دئمک‌دیر. بو ایسه بؤیوک باشاری ایستر. “داها یئنی قوشوقدا” اینسان وارلیغی آنلامی‌نین، آنلاتی‌یلا باغلی بیر نه‌سه اولدوغونو، آنلاتیچیلیغین دیل اویونو یئر- یئر بیزه گؤستریر. بیلیندییی کیمی هر آنلاتی‌نین، باشدان کئچمیش‌لری، باشقا سؤزله، تاریخی آنلاتدیغیندا اؤزل آنلامی وار. آنجاق بو تیپ آنلاتی‌لار “داها یئنی قوشوقدا” فرقلی‌دیر. داها یئنی قوشوقداکی تاریخ آرتیق عؤمرونو ساواش- دؤیوشده کئچیریب آد- سان قازانان شاه‌لار و قهرمان‌لارین باشدان کئچمیش‌لری دئییل، اینسان توپلولوغونون آشاغی قاتدا یاشایان چاغداش یئنیلمیش اینسان‌لارین باشدان کئچمیش‌لری‌دیر. داها یئنی قوشوقلا اوغراشان قوشوقچو اینسان توپلوم‌لاری آرا هانکیسا بیر حاق، بیر ائشیت‌لیک، بیر اؤزگورلویو سس‌سیزجه باغیران، اونو دا یاشام باغیرتیسی‌یلا یوخ، اؤلوم باغیرتیسی‌یلا باغیران ان یئنیلمیش بیر اینسان‌دیر. او، بو یئنیلمیش‌لییی آنلاتماقدان اوتانمیر و چکینمیر.\n“داها یئنی قوشوقچو” اوچون اینسان وارلیغی‌نین آنلامی آرتیق دونیانی دییشمک یوخسا بیر چئشید دونیایا ائگئمن‌لیک ائتمک دئییل. اونون اوچون وارلیق آنلامی قولایجا بیر نه‌سه‌لری آنیمساییب آنماق، و آنلاتیسال بیر سؤزده، آنلاتیسال بیر قوشوقدا اؤزونو اولدوغو کیمی اوخوجولارین بئیین- بلله‌یینه اؤزگورجه‌سینه بوراخماق‌دیر. “داها یئنی قوشوقدا” قوشوقچو، نه‌یین دئییله‌جه‌یی‌نین گرکلی اولدوغونو، اونو نئجه دئییب نئجه آنلاداجاغینی “بیلیر.” بو “بیلگیده” قوشوقچونون اؤزل بیر آلقیلاییشی و بو آلقیلاییشدا اؤز کئچمیشیندن – بوتونلوکله کئچمیش سیاسال‌لیغی‌نین یئنی اوخونوشوندان – اؤز اؤزل کیملیییندن اولوشان بؤیوک بیر کولتور وار: قوشوقچونون آلقیلاییش کولتورو! سانکی داها یئنی قوشوق یانلیسی بیر قوشوقچو بوتونلوکله بیر رومان یازاری کیمی داورانیر. دئمک رومان یازارلاری اؤز یازا‌جاق‌لاری رومان، پووئست یوخسا اؤیکونو آنلاتیسال بیر دوزنه سالسین‌لار دئیه اؤنجه‌دن اؤزل بیر تاساریمی سئچدیک‌لری کیمی، داها یئنی قوشوقچونون دا قوشوق‌لاریندا آنلاتیسال بیر دوزن وار. بونلا بئله “داها یئنی قوشوقدا” رومان یوخسا اؤیکو دوزنلییی‌یله زامان دوزنسیزلییی بیر یئرده گؤرونور کیمی‌دیر. سؤزسوز بو “بیر یئرده گؤرمه”نین اؤزونده “دوزن”ین اولدوغو بللی‌دیر، آنجاق بو دوزن، تاریخ یازان‌لارین آنلاتیسال دوزن‌لری کیمی دئییل. چون، اونسوز دا قوشوقلا تاریخسل بیر هؤروتون (متنین) آنلاتیسال قورولوش‌لاری‌نین ماهیتی فرقلی‌دیر. اونا گؤره بو چئشید ساحه‌لرده آنلاتیچی‌لیق‌لار دا فرقلی‌دیر. اؤرنک اوچون قوشوقچونون آنلاتی‌سی تاریخچی‌نین آنلاتی‌سی کیمی شاه‌لیق، ساواش- دؤیوش و هانکیسا بیر ایمپیراتورلوغون چیخیش یوخسا دوشوشلویونون آنلاتی‌سی دئییل. داها یئنی قوشوقدا گوجون، فتحین و فخرین یئری یوخدور. بونلارین یئرینه محض چاغداش اینسان‌لارین چئشید قونودا چکدیک‌لری آجی- آغری‌لاری آنلادیلیر. بو آنلاتیدا هر شئیدن اؤنجه “دیل”، دیلده “آنلام”، آنلامدا آنلامی “یارا‌دان” وار: دیلده آنلام یارانیشی!\n“دیلده آنلام یارانیشی” اینسانسال اؤزل اورتیمدن، اینسان بیرئیسللییی‌یله بیرگه اینسان توپلومونو آنلاتمانین یئنی یول‌لارینی اورتمک‌دن و دیلین ایچ‌اؤزونده ساخلی اولان گیز- گیزملی ایمگه- سیمگه‌لردن الده ائدیلیر. بو گونون داها یئنی قوشوقچوسو دیل قرامئری‌نین اؤزونه “اؤزل” قورالی‌یلا چوخراق یئنی و فرقلی قوشوق‌لار یازیر. بو، داها یئنی قوشوقدا اؤزل یارادیجی‌لیق‌دیر. یارادیجی‌لیق دیلبیلیمچیلییین گیز- گیزم اوتوریته‌سی‌نین آلتیندا اولوب و داها یئنی بیر شئی‌لر اورتایا قویسون دئیه اونلاردان (دیلده ساخلی گیز- گیزم‌لردن) سون سینیرینا دک قوللانیب. منجه بؤیله بیر یارادیجی‌لیق یالنیز هانکیسا فلسفه‌سل بیر آختاریشدان تؤرنیب اؤزونو دونیایا آنلاتماق و زامان- زامان آندیرماق ایسته‌ییر. یارادیجیلیغین توپلومسال و کولتورل بیر داورانیش اولدوغو هامیمیزا آیدین‌دیر. یارادیجی‌لیق بیرئیله سینیرلانماز. آنجاق “داها یئنی قوشوقدا” بیرئیین (اوخو قوشوقچونون) باغیمسیز بیر حضورو وار. چون، توپلوما داها یئنی بیر دیلله داها یئنی بیر شئی‌لر باغیشلاسین دئیه فلسفه‌سل آختاریش‌لار بیرئیدن (بورادا قوشوقچودان) باشلانیر. سونرا بو فلسفه‌سل آختاریش‌لار بیرئیدن قیراقدا اؤزونو باغیمسیزجا توپلوما سیریماق و داها یئنی بیر کولتور یاراتماق ایسته‌ییر.\n“داها یئنی قوشوق” دا دیلله اولوشان بیر هؤروتدورسه، اونون دا بیر سینیری وار. بو سینیر یانیت‌لاردان چوخ سورولار سینیری‌دیر. بو سورولارین ایلک باشیندا “قوشوق نه‌دیر؟ دیل نه‌دیر؟ هؤروت نه‌دیر؟” کیمی سورولار دایانیر. بوگونکو فلسفه دوشونورلری‌نین بئله چوخونو بوتون سورولاردان چوخ و اؤنملی، “دیل نه‌دیر؟” سوروسو دوشوندورور. آنجاق “قوشوق دیلی” نه اولور اولسون، چوخ دا دیلچی‌لرین تانیملادیغی آنلام‌لاری ایچرمیر. قوشوق دیلی اؤزگورجه اؤز فونداسیونونا، اؤز قورولوشونا سؤیکنیب یارا��ان بیر فئنومئن‌دیر. بو دیل بیر باشا “سؤز” دور و “سؤز” توپلومدا آخان گونده‌لیک دیلدن آیری بیر آنلام داشیییر. قوشوق دیلی‌یله یارانان سؤز، قوشقوسوز بؤیوک و هامی اوچون تانینماز اولان بیر دونیانی آچیب- آچیقلاماق آراجی‌دیر. “آراجمی؟!” منجه اولا بیلسین “آراج” یئرینه “آراچی” سؤزجویونو ایشلتسک، داها دا بؤیوک اولوملو دارتیشما‌لارا ندن اولا‌جاق بیر قونویا دؤنر. سؤز، باشقاسی‌یلا (بورادا اوخوجویلا) دانیشما و تانیشما یولویلا گئرچک‌لیک‌لرین گؤزل‌لییینی، چیرکین‌لییینی، گیز- گیزمینی و آیری- آیری ایچریک‌لرینی اوزه چیخارتماق، آچماق و آچیقلاماق اوچون ان بؤیوک “آراچی”دیر. دونیادا یاشانان بوتون کیچیک- بؤیوک پروبلئم‌لر یالنیز و یالنیزجا یالنیز “دیل و سؤز آراچی‌لیغی”یلا چؤزوله بیلر. قوشوقچو دا بیر دیلله دانیشیب یازیر و باشقاسی اونو ائشیدیب اوخویور. بیر باشقاسی دا اولا بیلسین اونا یانیت وئریر. دئمک دیلده اولان آراچی‌لیق، بیرلیک دئییل، ایکی‌لیک دئییل، اوچلوک یارا‌دیر و دونیا بؤیله‌جه آچیلیب آچیق‌لانیر. دونیانین اؤزونو ده بونلارین اوستونه گلسک، یازین ایشینده اؤز- اؤزلویونده بیرلییه دؤنموش بیر دؤردلوکله اوز- اوزه دایاناجاغیق. بو آنلامدا بوتون وارلیق بؤیوک بیر بیرلیک دئمک‌دیر.\nدیل آراجا دؤنرسه، داها اؤزونو گلیشدیریب یایقینلاشدیرماغا دوغرو یؤنلمه‌یه‌جک. دیلین آراجا دؤنمه‌سی بیر کولتورون ایره‌لیلمه‌سی اوچون ان قورخونج دئنه‌مه‌دیر. دیلی اوزئیسللشدیرمکله آشاغی سویه‌یه ائندیرمک بیر کولتورون اوزون سوره‌لر بویو اؤز چرچیوه‌سینده آددیملاماغا ان قورخونج نه‌سه اولا بیلر. بو ندندن اوزره “داها یئنی قوشوق” دیلین گلیشمه‌سینه سایغی بسله‌ییر. چون، دیل فلسفه‌سی‌نین سوروملولوقلاریندان‌ بیری ده دیلین قوللانیم تورونو قوروماق‌دیر. بیلدیییمیز کیمی بیر- بیریندن آیریجا‌لیق داشییان چئشید دیل‌لر وار: گونده‌لیک دیل، بیلیم دیلی، قوشوق دیلی، سیاست پراتیک دیلی و ب. آنجاق گونده‌لیک دیلی قوشوق دیلی‌یله بیلیم دیلی‌نین اورتاسیندا، اؤزونه اؤزل بیر قونومدا دایانیر. بو دیلی آنجاق گلیشدیریب بؤیودن بیر یاندان بیلیم دیلی‌دیر، بیر یاندان دا قوشوق دیلی. سؤزسوز، بو دیل‌لردن باشقا دوغال دیل‌لر ده وار. بو دیل‌لرین قارشی‌سیندا قوندارما- ساختا دیل‌لر دورور. آنجاق بورادا سؤز قونوموز یالنیز “داها یئنی قوشوق”داکی دیل‌دیر. دئدیییم کیمی “داها یئنی قوشوق” اؤزوندن چوخ، دیلین بؤیویوب یایقینلاشماسینی سئویر. بونا گؤره ده “داها یئنی قوشوقچو” اولماق، دیلی اوزئیسللشدیرمه‌یه قارشی بؤیوک بیر باشقالدیری‌دیر. سؤزسوز اؤز قوللاندیغی دیلین اینجه‌لیک‌لرینی و نئجه قوللانیمینی گرکینجه بیلمه‌ییب تانیمایان قوشوقچولار بو بؤیوک باشقالدیری‌نین آنلامینی دوشونمور- قانمیرلار. دونیانین بیر سیرا ائگئمن‌لری، بیر سیرا آشاغی قاتدا یاشایان قارا کوتله‌لر بئله، قوشوقدان یالنیز بو باشقالدیریسی اوچون قورخور- قاچیرلار. بئله‌لیکله “اوخوجو کوتله‌سی داها یئنی قوشوقدان نییه قاچیر؟” یوخسا دا “تانری‌لار داها یئنی قوشوقدان نییه قورخور؟” سورولارینا یالنیز بیر تومجه‌یله یانیت وئرمک اولار: داها یئنی قوشوغون دیلی اوزئیسللشمه‌یه قارشی باشقالدیری‌دیر. داها یئنی قوشوغون اینسان توپلولوق‌لارینا وئره‌جه‌یی ی��رارلاری تانیماق گرکیر. داها یئنی قوشوق بوتون نسنه‌دن اؤنجه دیلین قوللوغوندا دایانان دیل‌دیر. بو آنلامدا داها یئنی قوشوق بیر تور فلسفی آنلاییش‌دیر دئمک ده اولار. [چون]، داها یئنی قوشوقدا دیل بوتون اینجلیکلری‌یله قوللانیلیب قورونور. [چون]، داها یئنی قوشوقدا اینسان دونیایلا، اینسان اؤزویله، اینسان باشقاسی‌یلا و اینسان چئوره‌سینده‌کی بوتون دوشوندوروجو نسنه‌لرله دانیشما، تانیشما و دارتیشمادا‌دیر. گونده‌لیک دیلده یوخسا بیلیم دیلینده بو دانیشیب- تانیشیب- دارتیشما اوچون سؤزجوک و سؤز آزلیغی وار. داها یئنی قوشوقچو بو آز گلن سؤزجوک‌لری اوست- اوسته و یان- یانا توپلایا‌راق، اونلارین آنلام‌لارینی بئله بؤیودوب- یایقینلاشدیریب قوللانیر. بئله‌لیکله داها یئنی قوشوقدا دیل داها دا گوجلو اولور. دونیانین بیر چوخ فیلوسوف‌لاری بئله دیلین آنلامسال گوجونو چوخالدیب آرتیرماق اوچون قوشوغون گوجلولویونه سؤیکنیرلر. اولا بیلسین فیرانسا و آلمان فیلوسوف‌لاری‌نین قوشوقلا اوغراشدیق‌لاری دا بو ندندن اوزره‌دیر. اؤرنک اوچون فرانسانین آدلیم فیلوسوفو پول ریکور، آلمانلی و آمئریکا‌لی اولان قوشوقچولاردان ماریا ریلکه، هولدئرلین، پول سئلان، والاس ائستیوئنس و ائمیلی دیکئنسونو تاپینیر کیمی سئویر و اونلارین قوشوق‌لاریندا، بیر چوخ اینجه دویغو- دوشونجه‌لرین دئییلمه‌سینده سؤزجوک‌لرین آز گلدییینه اینانیر. پول ریکورجا بو تیپ قوشوقچولار، اؤزل‌لیکله والاس ائستیوئنس بیر یاندان دیله ان درین، ان انگین دئنه‌مه‌لری باغیشلاییر، بیر یاندان دا دیلین اؤزویله بیر نه‌سه‌لر دئنه‌ییب الده ائدیرلر. چون اونلارین قوشوق‌لاری یالنیز قوشوقلا باغلی‌دیر: قوشوق اوچون قوشوق!\nداها یئنی قوشوقلا اوغراشان‌لار، هر زامان، ایلک اؤنجه دیل گوجونون آختاریشیندا‌دیرلار و بو آراجلا نه‌سه‌لری سؤیلمک اوچون بیر یول آراییرلار. سونرا گئرچک نسنه‌لر قوشوغا جالانیر. بو سایاق قوشوق‌لاردا دیل اوچون دیله قوللوق وار. بو دورومدا سانکی دیل اؤز- اؤزوندن اسره‌ییر و بو، داها یئنی قوشوغون گئرچک جانلی‌لیغی دئمک‌دیر. هر زامان گئرچک نسنه‌لرده چاتیشماز یؤن‌لر وار، آنجاق دیل بوتون بیر وارلیق‌دیر. دیل اؤز- اؤزونده اؤزونو قورور، اولوشدورور و قورویور. دیل، گئرچک نسنه‌لردن گوجلودور و بو گوجون آراچیلیغی‌یلا، داها یئنی قوشوقدا قورولماق، اولوشماق و قورونماق ایسته‌ین گئرچک نسنه‌لرله بولوشور. باشقا بیر دئییشله، قورولوب قورونماق دوروموندا اولان دیل، قورولوب قورونماق ایسته‌ین گئرچک نسنه‌لری سئوگی- سایقی‌یلا بؤیودور. بؤیله بیر دیل، بؤیله بیر قوشوق دیلی گونده‌لیک دیلده سؤیله‌نه بیلمه‌ین سؤزلری سؤیله‌ییر. بونا گؤره ده داها یئنی قوشوقدا دیلین درین اینجه‌لیک‌لری ایلک اؤنجه آنلاشیلمیر و تئز باشا دوشولمور. چون، بو دیل گونده‌لیک دیلده اولان قورال‌لاری دییشیر و کیمی زامان‌لار اونو ایرادی اولا‌راق چئینه‌ییب توپورور. دئمک گونده‌لیک دیلده اولان قایدا- قورال‌لاری سارسیدیب پوزمایینجا، داها یئنی قوشوقدا دویغونون، دوشونجه‌نین، گؤزل‌لیک و سئوگی‌نین اؤزگورجه یئریییب یورومه‌سینه، اؤزگورجه اؤزونو آنلاتماسینا یول آچیلمایا‌جاق. بو دورومدا دیلین اؤز- اؤزوندن اسرک‌لییی ده باشیندان اوچا‌جاق.\nداها یئنی قوشوقدا اولان فلسفه‌سل آختاریش‌لا�� اینسانسال دیلین نئجه اؤز سینیریندان و اونو اوتوریته‌سی آلتینا آلان گیز- گیزمدن قیراقدا “یارادیجی” بیر دیل اولدوغونو بیزه گؤستریر. تئکنیک و سیاستله باغلی قازانج‌لار دیلین نئجه چئشیدلی و نئچه تورلو اولدوغونون چالارینی ضعیفلدیب- اؤلدوروب- آرا‌دان گؤتورمه‌یه چالیشسا دا، “داها یئنی قوشوق” دیلین – داها جانلی اولسون دئیه – بو اؤزل‌لیک‌لرینی زامان- زامان بیزه آشیلاییر. بو آنلامدا، اینسانسال دیل اینسانسال زامانین دا آنلاتی‌سی‌دیر. پول ریکور اینسانسال زامانی ایکی یئره بؤلور: کیشیسل زامان و گئنل زامان. کیشیسل زامان اؤترگی و آرا‌دان گئدن بیر زامان‌دیر. بو زامان اؤلومه دوغرو گئدیر و سونو موطلق اؤلوم‌دور. قوشوقچو اؤز کیشیسل وارلیغینی سونو موطلق اؤلومله بیته‌جک بیر زامان کیمی تانیدیغیندا، آنلاتیچی‌لیغی دا کیشیسللشیر. داها یئنی قوشوقچونون آنلاتیچی‌لیغی بیر چوخ قوشوقدا کیشیسل آنلاتیچی‌لیق اولسا دا، منجه بونون باشقا یؤن‌لرینه ده زیللنملیییک. داها یئنی قوشوقچو اؤز باشیندان کئچمیش‌لری پوئتیک بیر دیلله بیزلره آنلا‌دیر. آنجاق او بو ایشی‌یله سانکی اؤز وارلیغی‌نین سینیرلی اولدوغونا قارشی دورور. بو ایسه بیر چئشید زامانی الده ائدیب اؤزونونکو ائتمک اوچون بیر باشقالدیری‌دیر. سینیرلی بیر زامانی سینیرسیز بیر زامانا چئویرمک اوچون بیر قوشوقچو باشقالدیریدان باشقا نئیلمه‌لی‌دیر؟ گؤرونور گونوموزون داها یئنی قوشوقچولاری کیشیسل زاماندان گئنل زامانا نئجه وارا بیلمک اولاناق‌لارینا دا بیر تور دوشونجه‌لرینده یئر وئرمه‌لی‌دیرلر. بیلدیییمیز کیمی گئنل زامانی قولایجا تقویم یوخسا ساعات کیمی دوغال و فیزیکسل فئنومئن‌لرله اؤلچمک اولماز. بو زامان، یالنیز دیل زامانی‌دیر. یالنیز دیل و دیلین آراجی‌یلا (اوخو آراچیلیغی‌یلا) اؤزل بیچیمده آنلادیلان چئشید قونولو سؤزلر، بیر قوشوقچونو – اؤلندن سونرا بئله – گئنل زامانا گؤتوره بیله‌جه‌یینه بیر تور اولا بیلسین اینانماق دا اولار. داها یئنی قوشوقچو سانکی کیشیسل زامانلا گئنل زامانین آراسیندا یاشایان بیر قوشوقچودور. او اینسانسال زامانی گرکینجه دویوب- دوشونموش بیر قوشوقچو اولدوغوندان دولایی اؤز قوشوق‌لاریندا دیل باخیمیندان اؤزل بیر بیچیم یاراتماق ایسته‌ییر. بؤیله بیر یارادیجی‌لیق یولو اوزون یول‌دور. اومورام بیز آذربایجانلی‌لارین دا داها یئنی قوشوقلا اوغراشان قوشوقچولاری بو اوزون یولو یورولما‌دان گئتمکدن چکینمه‌سین‌لر. چون سانیلیر: بؤیله بیر یولون سونوندا اؤلمز بیر زامان وار: گئنل زامان!…","num_words":3042,"character_repetition_ratio":0.068,"word_repetition_ratio":0.001,"special_characters_ratio":0.196,"stopwords_ratio":0.002,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":298605.4,"cluster_detection":-1}
+{"text":"اوستاد محمدعلی فرزانه‌نین «آچیق سؤز» سایتیندا چوخ کؤوره‌ک و اینجه دویغولو یازیلمیش بیر مقاله‌سینی اوخودوم. اوزون ایل‌لرین آجیناجاقلی حسرت بویاسی، اوسته گل او ایل‌لرین هیجران یوکو ائله بیل سوواریلمیشدی بو یازی‌نین سطیر‌لرینه. ائله بیل او حسرتلی هیجرانی باشقاسی یاشامامیشدی. سانکی او آغری، او نیسگیل بیرینجی کره اولاراق ائله بو میصراعلاردان گؤیرمیشدی.\nدی گل کی، مونیس، دوغما، صمیمی و کؤوره‌ک قانادلی یازیلان بو سطیرلر تاریخی بیر دؤنم یاشامیش دؤولت خادیمی، آدلیم ناطیق، تریبونال شاعر محمد بی‌ریایا حصر اولونموشدو.\nاوستاد فرزانه‌نین بوتون یازیلارینا همیشه هوسله یاناشماغیم اؤزو بیر یانا، محمد بی‌ریا آدی منی یازینی اوخوماغا داها چوخ جلب ائتدی. آخی بیلیردیم کی، اوستاد فرزانه بی‌ریا حاقیندا ائله بئله نه سه یازان دئییلدیر.\nمحمد بی‌ریا حقیقتن عؤمور بویو ویصال حسرتلی شاعر عؤمرو یاشادی. عؤمور بویو دئدیکده بلکه ده بو بیر آز غریبه گؤرونسون. اونا گؤره کی، بیر چوخلاری دئیه بیلر او تبریزه گئتمک ایسته‌ییردی کی، نهایت انقلاب ایل‌لرینده اونا موفق اولدو. بس اونا عؤمور بویو ویصال حسرتلی شاعر دئمک اولماز.\nمحمد بی‌ریا اوچون بو ویصالدان بؤیوک هئچ نه اولماسادا منجه او، یئنه همن ویصاللی عؤمرونو ده حسرتلی یاشادی. ائله بیل حسرت اونون بویونا بیچیلمیشدی. من اونون همیشه اؤز سسی ایله لئنته یازیلمیش شعرینی دینله‌ینده تکجه بی‌ریا طالعی دئییل، بلکه ده اونونلا برابر فاجیعه‌میزین بؤیوکلویونو دویموشام و دئیه بیلرم کی، اونو سانکی جانیمدا، جییه‌ریمده، اوره‌ییمده، گؤزومده بیتن ساغالماق بیلمه‌ین یارا کیمی حیس ائتمیشم.\nیادیمدادیر کی، دونیاسینی ده‌ییشمیش تانینمیش ‌معاصر آذربایجان شاعری «ممد آراز» حاقیندا هاچانسا آذربایجان یازیچیلار بیرلیگی‌نین کاتیبی شاعر «فیکرت قوجا» چوخ توتارلی و چوخ معنا دولو بیر فیکیر ایرلی سورموشدو. او، ممد آراز حاقیندا بئله دئمیشدی: «ممد آراز باشقاسی‌نین آغریسینی اؤزونونکو ائتمگی باجاران شاعردیر.»\nفیکرت قوجا دئین یؤندن مساله‌یه یاناشیلارسا حیاتینی وطنین آزادلیغی یولوندا صرف ائده‌ن بی‌ریا فاجیعه‌سینی ایندی گؤره‌ک کیم اؤز فاجیعه‌سی کیمی یاشامایاجاق! ایندی گؤره‌ک او یانغینی کیم اؤز یانغیسی کیمی حیس ائتمه‌یه‌جکدیر!…\nمحمد بی‌ریا عؤمرونون ان فاجیعه‌لی بیر حیصه‌سی ۱۳۲۵- جی ایلدن سونرا چوخلاری‌نین آرخا ساندیغی سووئتلر بیرلیگی آدلانان اؤلکه‌ده کئچمیشدی. او، یوخسوللارین، کیمسه‌سیز‌لرین، یاردیما احتیاجی اولانلارین کؤمکچیسی ساییلان بو اؤلکه‌ده هانسی‌سا طنطنه‌لی بیر بایرام مراسیمینده بو شعرینی اوخوموشدو:\nمن عاشیق بلاکئش یارم، قویون گئدیم.\nموشتاق بزم خلوت یارم، قویون گئدیم.\nدردیم عیاندی، سؤیله‌مگه احتیاج یوخ،\nپیر جفای عشقه دوچارم، قویون گئدیم.\nمودتدی سئوگیلیم چکیری اینتیظاریمی\nجانان یولوندا دوغروسو خارم، قویون گئدیم.\nعشقیم سعادت ایله توتوب الده جامینی\nصنعان کیمی اسیر خومارم، قویون گئدیم.\nمن، سیزدن اؤز طاماح دیشیمی چکمیشم، بیلین!\nتذویر- حیله‌دن ده کنارم، قویون گئدیم.\nیئرسیز نصیحتین ثمری یوخدو، چونکی من\nسرگشته‌ی جنون دیارم، قویون گئدیم.\nمن گئتمه‌سم فراق وطن اؤلدورر منی،\nگئتمکدن اؤزگه یوخ داها چارم، قویون گئدیم.\nبو منیم فیکریمی همیشه مشغول ائده‌ن، یادداشیمدا حسرت بویالی دولاشان همن شعردیر کی، محمد بی‌ریانین قلمیندن سوزوب گلن سایسیز- حسابسیز شعرلردن ساده‌جه بیری‌دیر. ایندی گؤره‌ک اوستاد فرزانه اؤنه چکن آنتی فاشیست سیمالی بی‌ریا حاقیندا اینفورماسییا کاراکتری داشییان هانسی فاکتلارا اساسلانماق اولار.\nشوبهه سیز کی، واختی ایله ایران آذربایجانیندا اجتماعی- انتقادی شعرلری ال به ال گزه‌ن محمد بی‌ریانین او زامان مطبوعات اورقانلاریمیزدا چاپ اولان شعر‌لرینه داها چوخ راستلاشماق اولار. من، اونون بیر ایل میللی حؤکومتین یارانماسیندان اؤنجه، تکجه «وطن ی��لوندا» روزنامه‌سینده درج اولان شعر‌لرینه دقتینیزی جلب ائتمک ایستردیم.\n۱۹۴۴- جی ایلده «وطن یولوندا» روزنامه‌‌سی‌نین بیرینجی نومره سی ۱۰ آپرئلده ایشیق اوزو گؤرموشدو. تبریزده نشر اولان بو روزنامه‌نین ایکنجی سایی ۱۲ آپرئلده چاپ اولموشدو . گون آشیری نشر اولان بو روزنامه‌نین ۲- جی ساییندا محمد بی‌ریانین «خانه‌سینی خراب ائدیب چرخ زمانه هیت‌لرین» – آدلی شعری درج اولوب اوخوجولارین موذاکیره‌سینه بوراخیلمیشدی.\nآذربایجان شعرینده چوخ اؤنملی و اؤز‌لرینه مخصوص یئرلری اولان ایکی بؤیوک آذربایجان شاعری‌نین- میرزه علی اکبر صابیرین و معجزین داوامچیسی کیمی چیخیش ائده‌ن محمد بی‌ریا آنتی فاشیست شعرلری ایله آذربایجان شعرینده اؤز لاییقلی یئرینی آلان شاعردیر.\nاونون اولدوغو قده‌ر تانینماماسی شوبهه‌سیز کی، آنجاق و آنجاق اؤلکه‌یه حاکیم کسیلمیش یاد ائللی سیاستدن دوغموشدو.\nبو هامییا آیدین‌دیرکی، شعر- عمومیتله ادبیات، ایکی مجرادا اینکیشاف یولو کئچمیشدیر. بیرینجیسی حاکیم میللت‌لره منسوب حاکیم ادبیات. ایکینجیسی ایسه محکوم میللت‌لره خاص اولان محکوم ادبیات. شوبهه‌سیز کی، بئله اولان تقدیرده محکوم میللتین ائولادلاری زامان کئچدیکجه حاکیم میللتین ادبیات نوماینده‌‌لرینی اؤز یارادیجیلاریندان داها چوخ اؤیرنمک مجبوریتینده قالیرلار. اگر نومونه گؤتورسک آذربایجان تورک‌لرینی، نه اینکی اؤلکه‌یه حاکیم کسیلمیش تکجه فارس ادبیات نوماینده‌لری، حتا بیر چوخ باشقا میللت‌لرین ادبیات نوماینده‌لری ده چوخ مقاملاردا اؤز یارادیجیلاریمیزدان اؤنه کئچمیشدیر. نومونه اوچون بیز بیر چوخوموز مثلا روس یازیچیسی ماکسیم گورگینی اؤز عصرینده شرق عالمینده تایی- برابری اولمایان تجدود مفکوره‌لی شئیخ محمد خیابانی‌دن داها چوخ تانی‌ییریق. البته بو سیاهینی ایسته‌نیلن قده‌ر اوزاتماق اولار. شوبهه‌سیز کی،گؤرکملی آنتی فاشیست شعرلر موللیفی، تریبونال شاعر محمد بی‌ریا دا بوندان استثنا اولانمازدی. او نه قده‌ر تریبونال شاعر اولموشسا دا اونودولماغا محکوم ایدی.\nکوتله‌نین قاباقجیل شخصیت‌لرینین حیاتی، یارادیجیلیغی، میللت نامینه گؤردویو ثمره‌لی ایشلری اگر یئنی نسیل‌لره تحصیل آلدیغی دؤورلرده اؤیره‌دیلمیرسه دئمک او میللتین کیملیگینی، میللی وارلیغینی محوه دوغرو آپارماقدیر. بیر- بیری‌نین آردینجا حیاتا آیاق باسان نسیللری میللی کیملیکدن قیدالانان درسلیکلرله حاضیرلاماساق، تاریخی یادداشی فورمالاشدیرماق اولماز. تاریخی یادداشی آنجاق و آنجاق مکتبلرده تکرار تربیه اوصولی ایله یاشاتماق لازیمدیر. اونا گؤره‌دیرکی، اؤز دوغما آنا دیلینده کؤرپه‌‌لرینی تحصیله جلب ائتمه‌ین میللته یادداشسیز میللت دئییرلر. البته بو محکوم میللت‌لرین هامیسینا عائیددیر. تحصیل سیستمینه یییه‌لنمکله خالق اؤز نوماینده‌‌لرینی، صنعتکارلارینی، انقلاب باهادورلارینی تانى‌ییر، تکرارلایا- تکرارلایا اونلاری اؤیره‌نیر، عزیزله‌ییر و اؤنه چکیر.\nهر هانسی سیاسی دوشونجه‌دن آسیلی اولمایاراق وطنین هاواسینی، سویونو، نعمتینی دادان بوتون وطن ائولادلاری بو پروبلئمی دوشونمه‌لی، اونو اتی، قانی، جانی ایله درک ائتمه‌لی‌دیر…\n۱۹۴۴- جی ایلده نشر اولان «وطن یولوندا» روزنامه‌سی‌نین ۲- جی ساییندا چاپ اولان محمد بی‌ریانین شعریندن گلین بیر پارچا ایله تا��یش اولاق:\nبایراغی گون به‌گون یاتیر، اوردوسو پایمال اولور،\nچکدیگی نقشه‌لر دؤنوب یکسره خام خیال اولور،\nشرقه باخیب هورن کؤپک گئت- گئده سانکی لال اولور،\nلشکری باشلاییب گئنه آه و فغانه هیتلرین،\nخانه‌سینی خراب ائدیب چرخ زمانه هیتلرین.\nدیلین ساده‌لیگی، آخیجیلیغی، فیکرین اویناقلیغی، باشقا مدنیتدن گلن شعر صنعتی نوعی‌نین ایشله‌دیلمه‌سینده دیل اوسلوبونون پوزولماماسی محمد بی‌ریا صنعتی‌نین گؤستریجیسی‌دیر. اونا گؤره‌دیر کی،«وطن یولوندا» روزنامه‌سی‌نین ۱۴ آپرئلده چاپ اولان ۳- جی ساییندا «استعدادلی شاعر بی‌‌ریا» آدلی مقاله‌ده «قیلمان ایلکین» کیمی تانیدیغیمیز «م. غلمان» یازیر کی، «م.بی‌ریا تزه تبریز ادبیاتیندا میللی غورور حیس‌لرینین ایلک ترنومچیسی‌دیر. حیاتین معنا و نعمتینی صنعتین فسونکار عالمینده تاپمیش بو شاعر ایلک یارادیجیلیق ایل‌لریندن اعتبارن خالقا صداقتلی اولدوغونو اثبات ائتمیشدیر. اونون شعر‌لرینده آذربایجان خالقی‌نین میللی حیثیت دویغولاری صاف گؤی‌ده قورشاق چکمیش قوس- قزح قده‌ر پارلاق و آیدین‌دیر… اونون هر بیر ترانه‌سینده ایفاده ائدیلن دویغولارین پاک و صمیمی‌لیگی ده بورادان نشات ائدیر.»\nغلمان ایلکین علاوه ائدیرکی، «خالقی‌نین میللی موقدراتینی یالنیز خالقینی سئون، وطنی‌نین آزادلیق و ایستیقلالیتینی اؤزونه آمال ائتمیش آداملار کیمی، اؤز خالقی‌نین میللی ایستک، وطنپرورلیک دویغولارینی ترنوم ائتمگى بی‌‌‌‌‌ریا اؤزو اوچون موقدس بورج بیلیر.»\nاوستاد فرزانه‌نین موذاکیره‌یه چیخاردیغی آنتی فاشیست شاعر حاقیندا نهایت گؤره‌‌ک تانینمیش قوجامان مطبوعاتچی غلمان ایلکین هانسی قرارا گلیر. او، یازیر کی، «بی‌ریا اؤز مضحکه‌لری ایله ده خالقین غدار دوشمنی اولان فاشیزمی ایفشا ائده‌ن گؤرکملی شاعردیر. اونون فاشیزم علئیهینه یازدیغی شعرلرده فاشیزمین بشریته گتیردیگی رذالت، اؤلوم بوتون چیلپاقلیغی ایله گؤستریلیر.»\n«وطن یولوندا» بو ساییندا بی‌ریا حاقیندا غلمان ایلکینین یازیسینی چاپ ائتسه ده تکجه اونونلا کفایتلنمیر، یئنه بی‌ریانین شعر‌لریندن بیرینه اؤز صحیفه‌‌لرینده یئر آییریر. بی‌ریا همن شعرین سونونو بئله بیتیریر:\nیاغی‌لاریم حاضر اولسون حسابا\nتاریخ بونو چوخدان یازیب کیتابا\nغالبیت بؤیوک هونردن گلیر!\nبؤیوک هونر صاحیبی اولان بی‌ریا حاقیندا روزنامه‌نین رئداکسیا هئیاتی آدیندان همن نومره‌ده بئله بیر قئید ده یازیلمیشدی: «موللیفین بو شعری آپرئلین ۱۰- دا «وطن یولوندا» غزئته‌سی‌نین بیرینجی نومره‌سی‌نین چیخماسی موناسیبتی ایله شمس چاپخاناسی طرفیندن نشر ائدیلن خصوصی ورقه‌دن گؤتورولموشدور.»\nقئید ائتدیگیمیز کیمی گون آشیری نشر اولان «وطن یولوندا» روزنامه‌سی ۷- جی ساییندا یئنه بی‌ریا شعر‌لریندن بیر نومونه چاپ ائتمیشدیر. بی‌ریا بو شعرده اسارتله آزادلیغین دیالوگونو نظمه چکمیشدی. شعرین باشلانیشی اسارتین سؤزلری ایله بئله آچیلیر:\nگلدیم ائله‌یم ارضده اینسانلیغی پامال\nدونیا قورولاندان یاشاییر منده بو آمال.\nشعر، آزادلیغین سون سؤزو ایله بئله بیتیر:\nگولدوکجه اؤزوم خلق جهان شاد اولاجاقدیر\nزنجیری سیتمدن بشر آزاد اولاجاقدیر.\nشوبهه‌سیز کی، اوستاد فرزانه‌نین، یازیچی غلمان ایلکینین و استناد اولونان شعرلرده گئده‌ن موضوعلارین احاطه دایره‌سی محمد بی‌ریانین هانسی دوشونجه سیستمینه یییه‌لنمه‌سینی آیدینجاسینا گؤسترمکده‌دیر. او، حقیقتن اینسان شانینه، اینسان لیاقتینه یاراشمایان گؤستریجی‌‌لرین علئیهینه‌دیر. اونون آنتی فاشیست اولماسی دا محض بو دوشونجه‌دن ایرلی گلیر.\n«وطن یولوندا» غرئتی‌نین بئله بیر شاعرین شعر‌لرینه دؤنه- دؤنه موراجیعت ائتمه‌سی ده بو مفکوره‌دن دوغوردو. اونا گؤره‌دیر کی، ۱۸- جی نومره‌سینده اونون یئنه بیر شعرینه یئر آییرمیشدی.\n«وطن یولوندا» بو سایا قده‌ر اؤز صحیفه‌‌لرینده باشقا شاعر‌لرین شعر‌لریندن ده نومونه‌لر چاپ ائتمیشدی. میثال اوچون: تانینمیش آذربایجان شاعری محمد راحیم، ادبیاتشوناس عالیم جعفر خندان، سلیمان روستم، علی فطرت و گنج شاعر مهتاب.\nقئید ائتمک یئرینه دوشر کی، «وطن یولوندا» روزنامه‌سی‌نین بو نومره‌سینه کیمی او تایلی- بو تایلی شاعر‌لرین ان اؤنده گئده‌نی محمد بی‌ریا اولموشدو. «وطن یولوندا» روزنامه‌سی‌نین ۳۲- جی ساییندا چاپ اولان بی‌ریا شعریندن آشاغیدا کی مصراعلاری دقتینیز اوچون تقدیم ائدیرم:\nگویا ازلیندن بئله‌دیر رسمی جهانین،\nهر ظالیمه بئش گون وئریلیر دهرده فورصت.\nسونرا اونو محکوم ائله‌ییر حؤکمو زمانین\nحسرت قویور آمالینه دونیاده طبیعت.\n۱۹۴۴- جی ایلده «وطن یولوندا» ۴۰- جی ساییندا محمد بی‌ریانین «اوره‌ک سوزلری» آدلی شعرلر توپلوسی کیتابی‌نین نشریندن خبر وئریر. روزنامه‌نین رئداکسیاسی طرفیندن یازیلمیش بو خبرده اوخویوروق: «آذربایجان دؤولت نشریاتی جنوبی آذربایجانین گؤرکملی ضید فاشیست یازیچیسی م.بی‌ریانین «اوره‌ک سوزلری» آدلی شعرلر کیتابچاسینی نشر ائتمیشدیر. سووئت آذربایجانی‌نین قوجامان یازیچیسی م.س.اوردوبادی کیتابچایا بیر مقدمه یازمیشدیر. آشاغیدا مقدمه‌دن بیر پارچا درج ائدیریک. ایجازه‌نیزله بیز ایسه همن او پارچادان قیسا بیر چیخاریشا قناعت ائدیریک. محمدسعید اوردوبادی یازیرکی، «محمد بی‌ریا فاشیزم و اونون بوتون تؤر- تؤکونتو‌لرینی آتشه دوتوردو. بی‌ریا اساسن ساتیریک بیر شاعردیر. بونا گؤره ده او، فاشیزمی اؤز اساس سیلاحی، یعنی کسکین ساتیراسی ایله قیرماجلاییر…»\nهله کی، صؤحبت آنجاق بی‌ریانین آنتی فاشیست یؤنلو شعر‌لریندن‌دیر. بیر یئرده کی، بی‌ریا سئوگی شعر‌لرینده اینجه دویغولو شاعردیر. او، وطن حاقیندا یازدیغی شعر‌لرینده، یورد یئرینده باشی آسمانا ‌دیره‌نن ذیروه‌سی قارلی داغلارین دؤشوندن آخان بولاقلارین زولال، تمیز، دورو سویوندان قیدالانمیشدی. شعر‌لرینین دورولوغو، ساده‌لیگى و کؤنول اوخشارلیغی دا وطنه قیریلماز تئللرله باغلی‌لیغیندان ایره‌لی گلمیشدی. وطن عاشیقی اولان شاعر عائیله موناسیبتینده، دوستا صداقتده بلکه ده ساتیراسیندان دا یوکسکده دایانیردی.\n«وطن یولوندا» روزنامه‌سی ۵۸- جی ساییندا بی‌ریانین استالینه یازدیغی شعرینی ده چاپ ائتمیشدی. او گونلرده «غلبه» نیشانی ایله تلطیف ائدیلن استالینه بوتون آنتی فاشیست جبهه‌سی‌نین نوماینده‌لری طرفیندن تبریک مکتوبلاری یازیلمیشدی. استثناسیز اولاراق خصوصن بوتون یارادیجی صنعتکارلار بو مساله‌یه موناسیبت بیلدیرمیشلر.\nادبیاتشوناس عالیم جعفر خندان روزنامه‌نین بو ساییندا «جنوبی آذربایجانین ‌معاصر وطنپرور شاعرلری حاقیندا» – باشلیقلی مقاله چاپ ائتدیرمیشدی. جعفر خندان همن مقاله‌سینده یازیردی: «جنوبی آذربایجانین مشهور شاعرلری سیراسیندا علی فطرت، محمد بی‌ریا، میرمهدی اعتماد، میرمهدی چاوشی، آذراوغلی و باشقالارینی گؤسترمک اولار… بو شاعر‌لرین یئنی موضوعلاری کؤهنه شکیله- غزل، قصیده، مناجات شکیلینه سیغماییر. اودور کی، قانونی اولاراق یئرلی شاعرلر هجا وزنینه موراجیعت ائدیر. اونون یئنی شکیل‌لرینده شعرلر یازیرلار. جنوبی آذربایجانین ان قاباقجیل میللی و ضد فاشیست شاعری محمد بی‌ریانین «بویوک رهبر مارشال استالینه» شعری هجا وزنینده یازیلمیشدیر. بورادا دیل ساده‌لیگی، فیکیر آیدینلیغی، خالقین روحی داها آیدین نظره چارپیر.\nبی ریایم، مؤحتشم تبریز دیاریمدیر منیم.\nدوست یولوندا چیخسا جانیم افتخاریمدیر منیم.\nدورموشام عزمیمده مؤحکم، بو شعاریمدیر منیم:\nنئیلیرم بیر جیسمی کی، جانانه قوربان گئتمه‌سین!\n(وطن یولوندا ۱۹۴۴- جی ایل، ۶ سنتیابر،نومره-۶۵ ).\nائله تصور ائدیرم بی‌ریانین «گئتمه‌سین» شعریندن تقدیم اولان بو میصراعلار گؤرکملی ادبیاتشوناس عالیم جعفر خندانین رایی‌نین بیر نؤوع تصدیقی‌دیر دئسک یانیلماریق. بورادا دیلین ساده‌لیگى، فیکرین آیدینلیغی، اوسته گل باشقا مدنیتدن گلن عروض دا بئله اویناقلیق آنجاق و آنجاق بی‌ریا صنعتینه مخصوصدور.\n«وطن یولوندا» ۹۳- جی ساییندا بی‌ریانین یئنه بیر شعرینی و دئکابرین ۵- ده، یعنی ۱۰۴- جی ساییندا چوخ اؤنملی اولان تاریخی بیر حادیثه‌دن خبر وئریر.\n«تبریزده ۵۰ مین نفرلیک میتینگ» باشلیقلی بو راپورتدان بئله اوخویوروق: «جمعه گونو دئکابرین بیری تبریز اوچون میثلی گؤرونمه‌میش بیر گون اولموشدور. بو گون آزادیخواهلار، زحمتکئشلر، ضیالیلار آذربایجان آزادلیق جبهه‌سی‌نین رهبرلیگی آلتیندا طنطنه‌لی نومایش و میتینگ تشکیل ائده‌رک اؤز احساسات، انتظام و قدرت‌لرینی خالقا نیشان وئرمیشلر.»\n«وطن یولوندا» علاوه ائدیرکی، «میتینگ باشلامامیشدان اول آزادلیق جبهه‌سی‌نین نشر ائتدیگی مراجعتنامه‌لر، شعارلار خالق آراسیندا یاییلمیشدیر. میتینگده ناطیق‌لرین سس‌لرینین ائشیدیلمه‌سی اوچون میکروفون قویولموشدور. آقای آقازاده آزادلیق جبهه‌سی آدیندان میتینگی آچمیش، آقای «کاتبی»، «اردشیر»، «جودت»، «بی‌ریا» و ماحاللاردان گلمیش نوماینده‌لر چیخیش ائتمیشلر.»\n«وطن یولوندا» میتینگین قطعنامه‌سینی ده چاپ ائتمیشدیر. میتینگده ایشتیراک ائده‌ن‌لرین تاپیشیرغی اوزره قبول ائدیلن قطعنامه‌نی حیاتا کئچیره‌جک کمیسیون ‌عضولری آشاغیدا قئید اولونان شخصلردن ‌عبارت سئچیلمیشدیر: «آقازاده»، «کاتبی»، «ترابی»، «شبستری»، «آذربادگان»، «بی‌ریا»، «هلال ناصری»، «علی ماشینچی»، «دکتر یوسف‌زاده»، «جودت» و «الهامی».\nبو میتینگین ان آپاریجی ‌عضو‌لریندن اولان تریبونال شاعر محمد بی‌ریانین بو دؤنمده اؤزونه مخصوص چوخ موهوم یئری اولموشدو.\nشعر صنعتیمیزده صنعتکارلیق باخیمیندان میللی کیملیک موجادیله‌سینده سفربر اولان آلوولی ناطیق، تریبونال شاعر محمد بی‌ریا ۵۰ مین نفرلیک میتینگین اؤنونده گئدنلری سیراسیندا ۱۹۴۵- جی ایله دوغرو ‌استقامت گؤتورموشدو. اومید کی، نؤوبتی بیر یازیدا آدی همیشه ادبیاتیمیزدا قالاجاق اونودولماز شاعریمیز محمد بی‌ریانین ۱۹۴۵- جی ایلده اجتماعی- سیاسی گؤروشلری، ‌معاصر شعریمیزده مؤوقعی، شعر خزینه‌میزه تؤحفه ائتدیگی ادبی ایرثی حاقیندا کؤلگه‌ده قالان اولایلاری دا موذاکیره‌یه جلب ائت��گه موفق اولاق. او گون‌لرین آرزوسو و اومیدی ایله!","num_words":3194,"character_repetition_ratio":0.053,"word_repetition_ratio":0.003,"special_characters_ratio":0.206,"stopwords_ratio":0.011,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":216246.3,"cluster_detection":-1}
+{"text":"فارس مئدیاسی قاسیم سلیمانی‌نی قورخماز و ایگید بیر سردار کیمی گؤسترمه‌یه جهد ائدیر. بو موحاریبه حالیندا یاشایان بیر اؤلکه‌یه چوخ دا لازیمدیر. چونکی خالقا قورخمازلیق روحو وئریب و اونلاری موحاریبه مئیدانلارینا آخیتماق سیمگه‌سیز و قهرمانسیز مومکون دئییلدیر.\nائله بو رئکلاملار نتیجه‌سینده ایران گئنل‌لیگی، اؤزل‌لیکله لومپن پرولتاریا صینفی، اونو قورخماز و باراک اوباما و دونالد ترامپ‌ین اوریینه قورخو سالان بیر قهرمان کیمی قبول ائدیرلر. تعجوبلو مقام بودورکی، قاسیم سلیمانی فاناتلاری آراسیندا، دوشونجه باخیمیندان ایران رئژیمینه قارشی اولان کوروشچو قوروپلارا عایید آداملار دا آز دئییلدیر. بیزجه بو مسئله‌ده، بو کوتله‌لرین سوسیوپیسخولوژیک بوشلوقلاری اساس رول اویناماقدادیر.\nفارس خالقی بؤلگه‌میزین عاریف، شاعیر و سیاستچی یئتیشدیرن خالقلاریندان اولموشدور. آما اونلار هئچ زامان قهرمان و ایگید یئتیشدیرن خالق اولمامیشلار. اونا گؤره بو بوشلوق اونلارین تاریخ آنلاییشلارینا و چاغداش تاریخده داورانیشلارینا کؤلگه سالیبدیر.\nبؤلگه‌میزین باشقا خالقلاری کیمی فارسلارین دا تاریخی یادداشی، ایسلام و شیعه‌دن آلینمیش کولتورله فورمالاشمیشدیر. بو کولتورده پیغمبرین عمیسی حمزه، نخعی مالک‌اشتر و علی‌اوغلو ابوالفضل شجاعت و ایگیدلیک سیمگه‌لری کیمی تانینیرلار. ایرانچی بیریسی بو عربلری اؤزونه سیمگه کیمی قبول ائده‌بیلمز. هابئله ایران تاریخینده (ان‌آزی سون بئش‌یوز ایلده) قهرمانلیق صفتلریله تانینمیش صفوی شاه‌عباس، افشاری نادرشاه و قاجاری عباس‌میرزا کیمی‌لری ده تورکدورلر. بئله لیکله ایرانچی دوشونجه‌سینه قارا قوشون اولان فارس لومپن پرولتاریاسی ایگید و قهرمان بوشلوغونو حیس ائدرک کوروش هخامنشی و قاسیم سلیمانی کیمی‌لرینی اؤزلرینه قهرمان سئچیب اونلارلا اؤیونورلر. هله بو ایکی سرداری بیر-بیرینه بنزدن باشقا عامیلده واردیر. قاسیم سلیمانی و کوروش هخامنشی‌نین آت اویناتدیقلاری تورپاقلاردا قدیم بابیل و فینیقی و بوگونکو عراق و سوریه عینیدیر.\nبو یازاردان باشقا بیر یازینی دا اوخو: قیرمیزی یوخ، ساری آلما\nبیلدیگیم قدر فارس خالقی بؤلگه‌میزین عاریف، شاعیر و سیاستچی یئتیشدیرن خالقلاریندان اولموشدور. آما اونلار هئچ زامان قهرمان و ایگید یئتیشدیرن خالق اولمامیشلار. اونا گؤره بو بوشلوق اونلارین تاریخ آنلاییشلارینا و چاغداش تاریخده داورانیشلارینا کؤلگه سالیبدیر. اونلار کئچن مین‌بئش‌یوز ایلده هئچ بیر ساواشین غالیبی اولمامیشلار. اونلار آردی-آردیجا بنی‌امیه و بنی‌عباس عربلرینه، غزنه‌لی و سلجوقلو تورکلرینه، موغوللاردان سونرا بیرداها تیموری، صفوی، افشار و قاجار تورکلرینه مغلوب اولموشلار. محض بو تاریخی یادداشا گؤره، تهران علامه طباطبایی یونیورسیته‌سی‌نین سوسیوپیسخولوژی اوستادی؛ دوکتور یوسف کریمی بو حاقدا بئله یازیر: «موغوللار و باشقا فاتیحلرین قارشیسیندا راحاتجاسینا مغلوب اولان ایرانلی کوتله‌سی، بوگون اؤزونو قورخاق و گوجسوز حیس ائدیر. بونلار بو گرچه‌یه عکس‌العمل اولارق اؤزلرینی ایگید و قورخماز گؤسترمک مجبوریت‌ینده‌دیرلر*».\nدوکتور کریمی‌نین سؤزلرینی نظرده آلاراق ، پهلوی حؤکومتی‌نین سوپر گوجلره یاخینلاشیب، اؤلکه‌نین چوخ میقدار پاراسینی سیلاح آلماغا خرجله‌ییب بؤلگه‌نین بیرینجی گوجو و کؤرفزین ژاندارماسی اولماغا جان آتماسی یئنی آنلام تاپیر. اونلار گوجله‌نن همن کؤرفزین گونئینده یئرلشن عمان و ایمارات اؤلکه‌لرینه عسگر یورودوب مین ایل اؤنجه کی یئنیلگی‌لرین اینتقامینی عربلردن آلماق ایسته‌دیلر. ایسلامی حؤکومت داها بؤیوک داش گؤتورب شرقه، غربه اؤلوم مئساژی وئریب، «سووئتلره اؤلوم، آمریکایا اؤلوم» باغیرتیلاری ایله دونیایا مئیدان اوخودولار. بو حربه-زوربا تاریخی یئنیلگی‌لره عکس‌العمل اولاراق اؤزلرینی قورخاق حیس ائدن اینسانلارین بوشلوغونو دویوروب حؤکومته اعتیبار قازانیر.\nقاسیم سلیمانی و کوروش هخامنشی کیمی‌لرینه سیغینماق بونلارین ایچ دونیاسیندا یئرلشن قورخاقلیق حیسسینه توختاقلیق وئریر.\nی.س:\nتیتر محمد قائدین قاسم و آلبرت مقاله‌سیندن اقتباسدیر.\n*علامه یونیورسیته‌سی، پیسخولوژی فاکولته‌سی، بیرلیک درگیسی، اوچونجو سایی\nابراهیم ساوالان قاسم سلیمانی کوروش محمد قائد\nPaylaş. Twitter Facebook Google+ Pinterest LinkedIn Tumblr Email\nƏvvəlki məqaləويلفرئدو پارئتونون «ائلیتلرين دؤورييه‌سی» نظريه‌سی ندن بحث ائدير؟\nسونراکي مقاله کسیشن کیملیکلر\nMüəllif haqqında\nابراهیم ساوالان\nRelated Posts\nساپقینلیق و سوچ سوسیولوژی‌سی: کولتور نورملاری نه‌دیر و اونلار پوزولارسا نه باش وئرر؟\nاشلی کراسمن\nهانا آرنتین آدولف آیشمن-ه میدان اوخوماسی\nجودیت باتلر\nیوخسوللوق و اونون موختلیف نؤع‌لری\nاشلی کراسمن\nŞərhlər bağlıdır.\nان چوخ باخيلانلار\nساپقینلیق و سوچ سوسیولوژی‌سی: کولتور نورملاری نه‌دیر و اونلار پوزولارسا نه باش وئرر؟\nاشلی کراسمن\nنه ائده بیله‌ریک؟ پروبلئم حللی‌نین بیر پارچاسی اولماق\nآللان جی جانسون\nقیرمیزی یوخ، ساری آلما\nابراهیم ساوالان\nفمینیست پولیتیکا: دیره‌نیش نؤقطه‌میز\nبئل هوکس\nمنه قارشی یارادیلمیش من\nرامین جبارلی\nسون يازيلار\nساپقینلیق و سوچ سوسیولوژی‌سی: کولتور نورملاری نه‌دیر و اونلار پوزولارسا نه باش وئرر؟\nبیزنس اوچون آزادلیغی فدا ائدن سنگاپورون اقتیصادی گلیشمه تاریخی\nهانا آرنتین آدولف آیشمن-ه میدان اوخوماسی\nیوخسوللوق و اونون موختلیف نؤع‌لری\nکلاسیک لیبرالیزم ندیر؟ تعریفی و نومونه‌لری\nحاقيميزدا\nاتک‌يازي دوشونجه وئب‌ سايتيدير. بو سايتدا سوسيال علم‌لره عايد يازيلار نشر ائديلير. بو ایمئيل آدرئسي واسيطه‌سي ايله بيزيمله","num_words":1033,"character_repetition_ratio":0.044,"word_repetition_ratio":0.112,"special_characters_ratio":0.188,"stopwords_ratio":0.004,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":218245.4,"cluster_detection":-1}
+{"text":"اوتای و بو تای آدی ایله پارچالانما سوسیال وسیاسی، ادبی و مدنی علاقه‌لرین ضعیفله‌مه‌سینی سیاسی ایدئولوژیلرین یئرینه یئتیردیی بیر مرام اولاراق قارشییا قویماسینا باخمایاراق، خالقین ائتنیک یادداشی اؤزو ایله بیرگه مؤوجود رژیملره قارشی دایانیقلیق گؤستره‌جک گوجون ده اویانیشی (حرکت‌لیلیگی) اوچون اساس اولدو. آذربایجان خالقینین میللی دؤولت‌چیلیک شعورو، بوتؤولوک ایده‌آلی ائتنوسون مؤوجودلوغونون و ائتنیک کیملیینین گؤستریجیسی اولاراق زامانیندان، جوغرافی مکانیندان آسیلی اولمایاراق همیشه آنا آخاری معینلشدیرمیش‌دیر.\nائتنیک تاریخین فورمالاشماسی و اونون اورتایا قویدوغو تصور قارشیدورمالاری، مورککب سیتواسییالارین یاشانماسینی قاچیلماز ائتمیش‌دیر. خالقین فورمالاشماسی تاریخینه قدرکی یولدا ائتنیک تاریخ آیریجا بیر مرحله کیمی داها قدیملری و پروسئسین داها درینلیکلرده گئتمه منظره‌سینی دقت اؤنونه گتیریر. جوغرافییانین اورتایا قویدوغو تصور، سوسیال-سیاسی پروسئسلرین مورککب‌لیگی، آخینلارین (کؤچلرین) یوردسالما موجادیله‌سینین سرگیلدیی منظره اورتا عصرلره نیسبته‌ن داها قدیملر دایانیر و قدیملره دایاندیقجا دا موختلیف سپکیلی موباحثه‌لره، فیکیر آیریلیقلارینا یول آچیر.\nیاخین دؤورون حادثه‌لری تیمثالیندا قوزئی و گونئی آدی ایله باش وئره‌ن آسیملاسیا سیاستی اوست قاتدا زده‌له‌نمه‌لره، ایمپئرییا ایدئولوگییاسیندان گلن تأثیرلره، یئنی نیظاما حساب‌لانان سیستئمه باغلانیردیسا، آلت قاتدا تاریخی یادداشین، ائتنیک شعورون اویانیشی و اؤزونودرکی اساس اولاراق گؤتورولوردو. «گونئین ایران، قوزئیینین دا روسییا ترکیبینده اولدوغو دؤورده آذربایجاندا میللی دؤولت‌چیلیک تفککورو، آذربایجان خالقینین بوتؤولویو ایده‌آلی سؤنمه‌دی، لاکین اؤلکه‌نین قوزئیی ایله گونئی آراسیندا سوسیال-سیاسی، مدنی علاقه‌لرینین ضعیفله‌مه‌سینین اساسی قویولدو. بو او زامان باش وئردی کی، عموممیللی ایده‌آللارین فورمالاشماسینا تکان وئره‌ن دونیا میقیاسلی پروسئسلر اینتئنسیولشمک‌ده ایدی. و آذربایجان شرقله قربین تاریخی ضدیتلرینی اؤزونده بوتون کسکینلیگی ایله احتیوا ائد‌ن بیر اؤلکه‌یه چئوریلیردی» .گوجلو میللی دؤولت‌چیلیک ایدئیالاری گونئی و قوزئی بویو بوتون تضییق و سیخینتیلارا باخمایاراق، ائتنوسون دوشونجه‌سینین آلت قاتیندا همیشه اولوم\/\/قالیم سوییه‌سینده حرکتده اولموش‌دور. ۲۰-جی عصرین اوللرینین قاینارلیغی، پروسئسین اوست قاتا چیخماسی و موجادیله سوییه‌سینده اؤزونو گؤسترمه‌سی بونون پارلاق اؤرنییدیر. روس ایمپئرییا تفککورو، ائل‌جه ده شووینیزمینین معینلشدیردیی پرینسیپلر اوست قاتدا بیر-بیریندن نه قدر فرق‌لیلیکله گؤرونسه ده، آنجاق آپاریجی موسطویده عینی نیت و مراما کؤکلنمیش‌دی.\nآذربایجانین قوزئی و گونئی قاریشیق بوتؤولویونو معینلش‌دیرهن و بشر سیویلیزاسییاسینا اوزسیز تؤهفه‌لر وئره‌ن مدنیت شئدئورلری بیر ایستیقامتده اونون سیاسی قانادینی دا اؤزونده احتیوا ائتمکله و اونو یؤنله‌ندیرمه‌لرله تاریخ یولونا داوام ائتمیش‌دیر. اورتا عصرلرین درینلیکلریندن گلن کیم‌لیک موجادیله‌سی اونون هم ده خرونوتوپلارینی (زامان و مکان کونسئپتینی) بیر بوتؤو اولاراق دقت اؤنونه گتیریر و آرخایک وطن مودئلینین سونراکی زامان چرچیوه‌سینده سرگیلدیی تصوره دایانیر. ۱۹-جو عصرین اوللرینده گولوستان موقاویله‌سی (۱۲ اوکتیابر ۱۸۱۳-جو ایل)،تورکمنچای موقاویله‌سی (۱۰ فئورال ۱۸۲۸-جی ایل) ایشغال‌چیلیق حؤکم-فرمانینین بوتون آسپئکتلری ایله فورمولاسینی اورتایا قویدو. لاکین ائتنوسون دؤولت‌چیلیک شعورو، بؤیوک مدنیت یاراتماق موجادیله‌سی نه قدر سیخینتیلارا، گئریچکیلمه‌لره مجبور ائدیل‌سه ده آلت قاتدا اونا قارشی دایانما دوشونجه‌سینی باریشمازلیق آنلامیندا فورمالاشدیردی. آذربایجان دئموکراتیک جومهوریتینین یارانماسی و ائل‌جه ده گونئیده مشروطه اینقیلابی (۱۹۰۵-۱۹۱۱-جی ایللر) و سونراکی ��ؤنه‌ملرین تاریخی پروسئسی تورک ائپوس میفیزمیندن، صفویلرین وطن قورماق موجادیله‌سیندن (و س.) داشینیب گلنلرین گؤرکو و داوام‌لیلیغی ایدی.\nتورک ائتنیک مئتامد‌لی بیر کونسورسیوم اولاراق تورک قبیله بیرلیکلری سوییه‌سینده معینلشمیش تؤره موناسیبتلرینی، پرینسیپ کوتسال‌لیغینی، ساکرال تصورلره باغلانان آرخئتیپلری باشلیجا اولان کیمی اساس گؤتورمکله هم ده بوتون زامانلار اوچون مئنتال یاشام و اؤزونوتسدیق اولاراق معینلشدیرمیش‌دی. تنبه‌نی عصیانی (۱۸۹۱)، تبریز عصیانی (۱۹۰۶-۱۹۰۹)، جنگه‌لیلر حرکاتی (۱۹۱۷-۱۹۲۱) و س. شاه رژیمینه و اینگیلیس میسسئونئرلرینین داغیدیجی آوانتوراسینا اعتراض دالغاسی اولاراق تاریخه آغیر مؤهورونو وورماق‌دا ایدی. میللی دؤولت ایدئیاسی و میللی دؤولت‌چیلییه کؤک‌لنن ائتنیک شعور بوتون پروبلئملرین کؤکونو ایمپئرییا موستبیدلیینده، اونون آزلیقلارا قارشی یؤنلدیلمیش تاریخی ایداره‌چیلیک فلسفه‌سینده گؤروردو. بوتون بونلارین کؤکلو شکیلده حلی ایسه دایم (و واختاشیری) پوزولموش نیظامین برپاسینا، شووینیست تصورلرین کؤکوندن حلی آمالینا کؤکله‌نیردی. آذربایجان سووئت سوسیالیست رئسپوبلیکاسی مودئ‌لی سووئتلر ایمپئرییاسینین معینلشدیردیی دؤولت‌چیلیک ایئرارخییاسیندا بیلرک‌دن (بلکه ده بیلمه‌یرک‌دن) سؤوق-طبیعی ائتنیک ایده‌آلین مؤوجودلوغونا، «قارداش رئسپوبلیکالار» تیمثالیندا اویانیشینا زمین یاراتمیشدی. ایمپئرییانین داغیلماسی (سووئتلرین چؤکوشو) زامانیندان باخدیق‌دا بونلار میللی دؤولت تفککورونون حرکت‌لیلیگی اوچون طبیعی فونکسییا داشیماسی ایله شرط‌لنیر.\nمیللی حرکاتین دؤورون عمومی خرونیکال منظره‌سی، اجتماعی-سیاسی پروسئسلرین گئنئولوژی فاکتوراسی، تیپولوژی پارالئلیزمی و موحیط‌ده بدیعی ائستئتیک درکی مسئله‌سی باخیمیندان بیر سیرا آسپئکتده پروبلئمه دقت یئتیرمیی گرک‌لی ائدیر:\nآ) ائتنیک منسوبلوغون یاشام فلسفه‌سینین بیر پرینسیپ اولاراق معینلیگی و اونون اینواریانت مودئلینین کوتسال‌لیغینا موناسیبت؛\nب) سیاسی موحیطین ایدئولوژیسینین خالق و توپلوملارا یاناشماسینداکی باخیش فرق‌لیلیکلری؛\nج) میللی دؤولت تصورونون بوتون پارامئترلرده محوینه یؤنلندیریلمیش ایمپئرییا مفکوره‌سینین ایداره‌چیلیک مئخانیزملری؛\nچ) سیاسی آپاراتورانین اورتایا قویدوغو ایداره‌چیلیک و یاشام فلسفه‌سینین تاریخی یادداشین داغیدیجیلیغینا کؤکله‌نمه‌سی؛\nد) معینلشمیش سیاسی پرینسیپلرین رئژیم طرفیندن اساس گؤتورمه‌سینین بیر مقصد اولاراق دیکته و تلقینی؛\nائ) فارسلاش‌دیرما تئندئنسییاسینین یوخاریدان آشاغییا حیاتین موختلیف طرفلرینده باش‌لیجا معیار کیمی گؤتورولمه‌سی؛\nا) میللی دؤولت‌چیلیک مودئلینین عمومتورک سوییه‌ده (هون-قیپچاق دؤولت‌چیلیگی و اوغوز-سلجوق دؤولت‌چیلیگی) ائتنیک شعوردا درکی و اویانیشی؛\nف) دؤورون و موحیطین رئال‌لیقلاری موستویسینده باش وئره‌نلرین گرگینلیکلره، قارشیدورمالارا گتیریب چیخارماسی و س.\nبوتون بونلار گونئی آذربایجاندا میللی حرکاتین ماهیتینده اولانلاری بیر بوتؤو کیمی دقت اؤنونه گتیریر. چونکی بؤیوک مدنیتین یارادیجیلاری اولان خالقلار تاریخین هانسیسا مرحله‌لرینده قارشیلاشدیقلاری پروبلئملری حل ائتمک اوچون همیشه تاریخه و تاریخی تجروبه‌یه ایستیناد ائتمکله موشکوللری آرادان قالدیرماق یولونو توتموشلار. تبریز، زنجان اورمییا، اردبیل، قزوین، همدان و س. کیمی بؤیوک مدنیت اوجاقلاریندا زنگینلشمیش و موختلیف زامان کسیکلرینده تاریخه تؤهفه‌لر وئرمیش گونئی یئرلی شووینیزمینین ایداره‌چیلیک ایستئروتیپلرینده معینلشمیش پرینسیپلری قبول ائتمک زوروندا قالسا دا، شعورون آلت قاتیندا واختاشیری اونا اولان مؤقعینی ده اورتایا قویوردو. م.ع.معجز، ج.مممدقولوزاده، م.ع.صابیر، ا.قمگسار، ب .عباسزاده، علی فیکرت، میر مهدی اعتماد، میر مهدی چاووشی، هیلال ناصری و باشقالارینین یارادیجیلیغیندا دؤورون اجتماعی، سیاسی و سوسیال منظره‌سی بوتون تفصیلاتی ایله ماهیتی اورتایا قویور. «ایران اینقیلابی و ستار خان حرکاتی، شاه دئسپوتیزمی و شرق مطلقیتی» مسئله‌سی تفصیلاتی ایله ادبی-مدنی موحیطین دوشونجه‌سینده بیر خط اولاراق عکسینی تاپیر. «موللا نصرالدین» ژورنالینداکی «یاشا» آدلی مینیاتور (۱۹۰۸) خالقین دؤیوش عزمینی، موجادیله مرامینی دقت اؤنونه گتیریر. ج.مممدقولوزادنین «ایران فهله‌لرینین پولو هارا گئدیر»، «ایرانلیلارا»، «همهشری»، «نئجه قان آغلاماسین داش بو گون»، م.ع. صابیرین «ظل سلطانا، آماندیر، وئرمیین ایرانا یول»، «من شاه قوی شوکتم، ایران اؤزوموندور»، «بورا سای»، «میللت شرقیسی»، «رد اول قاپیدان، آغلاما زار-زار دیله‌ن‌چی»، «اهلی ایراندا، پاه اوغلان، یئنه همت گؤرونور»،»شورا گلیب شاد اولون، ایرانلیلار»، «مورتجعلر، سئوینین، کشور ایرانه یئنه»، ا.قمگسارین «دولاشما»، «آخوند»، «ائیله‌مه قم»، «کئچر»، «اولسون»، «ایرانلیلار»، «سینه ز‌ن»، «بایرام‌لیق»، «ای محمدع‌لی، بو نؤع کی، ایراندان اکیلدین»، م.ع.معجوزون «ضیافت و فلاکت»، «میللت»، «یوخ‌دور الاج سؤیله‌دی دردی-جهالته»، «اولار، اولماز»، «اینقیلاب اولاجاق»، «اولسون گرک»، «ای مسلمانلار»، «ایران سربازلاری» و س. دؤورون سیاسی منظره‌سینی و بدیعی تفککور اینتئللئک‌سییاسینین باش وئره‌نلره موناسیبتینی آیدینلاش‌دیرماق اوچون باشلیجا اولاندی. عمومیتله، اجتماعی-سیاسی پروسئسین آذربایجان موسطویسینده قوزئی و گونئی سوییه‌سینده درکی و اونا موناسیبت بیر پروبلئم اولاراق تاریخی یادداشین معینلشدیردیی اینسانلیق کونسئپتینه باغلانیر. ا.قمگوسارین «هئچ روادیرمی اکین‌چی، جیفت‌چی یئکسر کام آلا، نازپرور شاهزادا کوچه‌لرده آج قالا» سوالیندان م.ع.صابیرین «ظل سلطان، بورا سای دؤیدوروب آلدیقلارینی، سؤیوب آلدیقلارینی، سؤیدوروب آلدیقلارینی» سؤیلدیکلرینه قدر نه وارسا بوتون اولانلار پوزولموش نیامین، مملکتین آجیناجاقلی منظره‌سینین رئاللیقلاریندان دوغموش‌دور.\n۱۹-جو عصرین سونو و ۲۰-جی عصرین اوللری سیتواسییالارین مورککب‌لیگی و دؤورون اجتماعی-سیاسی پروسئسلرینین آغیرلیغی، ایستیبدادین، میللت، خالق حالینین اوجسوزلوغو ایله سجییه‌لنیر. ۲۰-جی عصر بویو داوام ائد‌ن چالخالانمالار قوزئی‌لی و گونئیلی هر ایکی طرف‌ده زیقزاق‌لی گئدیشلرله، موجادیله‌نین موختلیف فورمالاری ایله پروبلئمین حلینه کؤکلنمیش‌دی. ایمپئرییا مفکوره‌سی و شووینیست ایداره‌چیلیک ایئرارخییاسی ائتنوسون آرخایک تفککورونده اوتوروشموش وطن قورماق موجادیله‌سینی و مقدس نیظام ایستیینی هضم ائده بیلمیردی. داها دوغروسو، یوخاریلارین ایداره‌چیلیک پرینسیپلری و خالقی چاپیب-تالاماق مفکوره‌سی، میللتین ایسه باش وئره‌نلره مؤقع گؤسترمک عزمی قارشیدورمالارا، اعتراضا، سون اولاراق اینقیلابلارا گتیریب چیخاریردی. گونئی آذربایجاندا ۱۹۰۶-۱۹۱۱-جی ایللرده، ائلجه ده ۱۹۴۱-۱۹۴۶-جی ایللرده باش وئره‌نلر و سونراکی دؤنه‌ملرین حادثه‌لری پوزولموش نیظامین برپاسی اؤرنیی، میللی موجادیله‌نین دؤنمزلیینین گؤستریجیسیدیر. ادبی و مدنی موحیطین پروسئس‌ده آوانقارد اولاراق اؤنجوللدیی و فورمالاشدیرماغا چالیشدیغی تصور خالقین میفیک یادداش‌داکی ائتنوکوسموس مفکوره‌سینه، مقدس نظامین قورونوشونا حسابلانمیشدی. میف‌دن ائپوسا، ائپوس‌دان داستانا گلن وطن قورما موجادیله‌سی و اونون ائزوتئریک قاتی (داخیلی) رئال‌لیق‌دا اولانلارین بوتون موسطویلرده ایرتیجایا کؤکلندیینی اورتایا قویوردو و بو سبب‌دن ده ائتنیک خاوسون آرادان قالدیریلماسی اوچون موجادیله‌نین اینقیلابلارلا یئکونلاشماسینی قاچیلماز ائدیردی.\nقدیم تورک دؤولت‌چیلیک مدنیتی، ائل‌جه ده سونراکی دؤورلرین تاریخی پروسسی، صفویلرین خالق، میللت هامیسی اولما مفکوره‌سی، شاه اسماعیل ختاینین میللی دؤولت قوروجولوغوندا معینلشدیردیی یول و اونون سونراکی دؤورده‌کی داوامی (موختلیف سپکیلی زده‌له‌نمه‌لره باخمایاراق)، خانلیقلار زامانینداکی سارسینما و پوزولموش نظامین برپاسی اوغروندا موباریزه اؤز تاریخی آخاری ایله اون دوققوزونجو یوزایللییه گئریله‌مه‌لرله، چاخناشمالارلا داخیل اولدو. بو ایسه سون اولاراق معلوم فاجعه‌لرین، سارسینتیلارین، داها دهشت‌لی سوییه‌یه یوکسلمه‌سی، ایشغاللارین باش وئرمه‌سی ایله یئکونلاش‌دی. ادبیات بوتون زامانلاردا میللی مفکوره‌نین قورونوشونا، ائتنیک یادداشین بیر دیر، موجادیله فورمولو اولاراق قورونوشونا کؤکلنمیش‌دیر. داها دوغروسو، خالقا صاحب دورماق، هامیلیک فونک‌سییاسینا یوکلنمیش‌دی. آرخایک یادداش اوغوز ائلینین یارانماسی و تورکمان ائللرینین توپلوم تصورو حاقیندا سونراکی دؤنه‌ملره داشیییب گتیردیکلری تلتلشوورون فؤوقلزامانلیق و فؤوق المکانلیق مودئلینی معینلشدیریر. «اوغوزنامه‌لر» تیمثالیندا بدیعی دوشونجه‌نین اورتایا قویدوغو منظره اوفیقی و شاقولی یاناشمالاردا مؤهتشه‌م بیر موکممل‌لیگی دقت اؤنونه گتیریر. «اوغوز جمعیتینین بوتون اؤزل‌لیکلرینین پارچالانماسی اوغوزنامه‌لرده آتالارین و اوغوللارین قارشیدورماسی شکلینده عکس اولونور. بیرینجیلری عنعنه‌نین قورویوجولاری کیمی موحافظه کارلارین، ایکینجیلری ایسه پاسسیونئر قوه‌لرین عکسی سایساق، اوغوزنامه‌لرین تاریخی گئرچک‌لیگی دوزگون عکس ائتدیردیینی سؤیله‌مک اولار. بونونلا برابر، داستانداکی «قاراخان ائلی» تاریخی باخیمدان اوغوز ائلیدیر». «بیر تانری اینانجی» اساسیندا یارانان تورکمانلار عینی پرینسیپه باغلانماسی ایله تاریخی گلنیین آخارینی معینلشدیریر. اورتا عصرلرین تاریخی آخاریندا شاه اسماعیل ختایدن شاه عباسا گلنلرین منظره‌سی و سونراکی دؤنه‌ملرده باش وئره‌ن آشینمالار (مثلاً، شاه عباسین فارسلاش‌دیرما سیاستی) میللی دؤولت‌چیلیک عنعنه‌لرینه، منسوب اولدوغو خالقا موناسیبت فرق‌لیلیگی ایدی. داها دوغروسو، دؤولت‌چیلیک تصورونون زده‌له‌نمه‌سی کیمی درک اولونماقلا هم ده سونراکی پروسئسلرین گئدیشینین هانسی ایستیقامته یؤنلنمشدیر. بوتون بونل��ر آذربایجانین قوزئی و گونئی آدی ایله بؤلونمه‌سینه گئدن یولون رئال‌لیقلاری فونک‌سییاسینی یئرینه یئتیریر. مقدس وطنین یادلارین الینه کئچمه‌سی عکس جبهه‌ده میللی دوشونجه‌نین اویانیشی اوچون اساس اولدو.\nتبریز، ماراغا، خوی، قاراداغ، زنجان، قزوین، همدان مدنیت اوجاقلاری اولماقلا هانسی فونکسییانی یئرینه یئتیرمیش‌سه، باکی، شیروان، گؤیچه، دربند، بورچالی، گنجه، ناخچیوان، ایروان قوزئیده عینی دوشونجه‌نین کیم‌لیک کودو اولماقلا منسوبلوغون قورویوجولوق میسسییاسینا کؤکلنمیش‌دی. «بیزیم قاباغیمیزدا داغ کیمی دوران ایستیبداد شرق ایستیبدادی، شرق قارانلیغی ایدی، شاه و سلطان ایستیبدادی ایدی و اینانج ظولمتی ایدی، وطنیمیزین ایران طرفینده سلطانلارین، شاهلارین «کئیفه-مایشا»سی ایدی، یالانچی موجتهید و شیخ السلاملارین جؤولانی ایدی و خلوت دره‌ده نؤو-نؤو تولکولرین بیلیگی ایدی». بوتون بونلار و بو کیمی مسئله‌لر قارشیدورمالارا، مؤوجود پروبلئملرین داها دا چوخالماسینا، اعتراض و ناراضیلیقلارا گتیریب چیخاردیردی. بدیعی دوشونجه باش وئر‌نلری موختلیف فورمالاردا، زنگین اوسلوب رنگارنگلری ایله چاتدیرماق یولونو توتور، پروبلئمین حلی موجادیله‌سینده آپاریجی رولو اؤز اوزرینه گؤتوروردو. محمدعلی صفوت، علی اکبر دهخدا، ابراهیم ذاکیر، جعفر کاشیف، فخرالدین محضون، میر مهدی اعتماد، حبیب ساهیر، حداد، هیلال ناصری، حسین صحاف، محمد حسین شهریار، میر مهدی چاووشی، جوشقون، میر تاغی میلانی، قولو خان بورچالو، حسین جاوان، محمدباغیر نیکنام، بالاش آذراوغلو، هاشیم ترلان، مفتون، مظفر دیرفشی، یحیی شیدا، علی توده، اسماعیل جعفرپور، ابوالفضل حسینی، سلیمان جاهانی، حکومه بیللوری، مدینه گولگون، سهراب طاهیر، سهند، حصاری، میرزه حسین کریمی، کمالی، موسی طاهیری، هوشیار و س. کیمی اونلارلا صنتکارلارین حیاتی و یارادیجیلیغی بو موجادیله‌نین اؤرنییدیر. موختلیف بیچیملرده دئییلمیش رنگارنگ فیکیر و مولاحظه‌لر بوتونلوک‌ده تاریخی آخاری، دؤورون اجتماعی-سیاسی، ادبی-مدنی منظره‌سینی عکس ائتدیرمک و گله‌جه‌یه داشیماق باخیمیندان فوندامئنتال قایناق‌دیر.\nاجداد، کاغان، خیلاصکار، آنا وطن هامیسی، میللتین سیموولو کیمی چئشیدلی آد و تصورلری سرگیله‌ین اسکی گلنیین اورتایا قویدوغو منظره کوتسال‌لیق و اونیکال‌لیق آنلامیندا موکممل بیر تصورو پرویئکسیالاشدیرماقلا، هم ده تاریخین آغیر دؤنه‌ملرینده تکرارالاناراق اویانیشی سرگیلییر. تورک فوتوحاتینین شرق‌دن قربه دوغرو حرکت‌لیلیگی جاهانشومول دؤولت ایدئیاسینا کؤکله‌نمکله گونشین حرکت ایستیقامتینی اساس گؤتورمه آمالینی دقت اؤنونه گتیریر و تانری بویروغو کیمی قبول اولونوردو. مراسیم فولکلورو، ائتنوقرافیک یادداش، تاریخی گلنک، داستان عنعنه‌سی، افسانه روایت، ناغیل نومونه‌لرینده نظره چارپان نظام مودئلی ساغ‌دان سولا حرکت‌لیلیگی اساس گؤتورمکله رئاللاشمیشدی. زنگین مدنیت قاتلاری بیر گلنک اولاراق کوسموسون قورولوشونا و موختلیف فورمالاردا پارادیقماتیک سوییه‌نین فاکتورال کاراکتئرینه یوکلنیر. سیمووللاشمانین عمومی آخاری، آیری-آیری مراسیم اؤرنکلرینین وئردیی اینفورماسییا، ریتوال قات تورک فوتوحاتیندا بونون بیر قانونا اویغونلوغا باغلاندیغینی معینلشدیریر. تورک حرب دوهاسینین گئرچکلشدیردیی منظره بوزقورد و دیگر آد و تصورلر سوییه‌سینده سینتاقماتیک یوکله‌نمنی، ائتنوسون مودریک‌لییه و ایراده‌سینه یوکله‌نمه‌سینی بیر بوتؤو اولاراق دقت اؤنونه گتیریر. «اوغوزنامه‌لر»ده بوز قوردون حرکتی، یؤن آلماسی تیمثالیندا تاریخی یادداشی، فوتوحاتچیلیغین دؤنمزلیگی مسئله‌سینی آیدینلاشدیریر. بوتون بونلار اورتا عصره گلن یولون عمومی منظره‌سی آنلامیندا ائتنوسون دونیا نظامی تصورونه باغ‌لانیر. بایاتی، نغمه، آتالار سؤزو، مثل، میف، افسانه، روایت ائپوس، داستان نومونه‌لری بو تصورون قایناغی اولماقلا گئدیله‌ن (و گئدیله‌جک) یولون عمومی منظره‌سینی بیر کود اولاراق ایشارلییر.\nآذربایجانین ۱۹-جو عصرین اوللرینده تاریخی تجاووزه یوکله‌نمه‌سی و ایکییه پارچالانماسی اؤزلویونده هر ایکی طرف‌ده سیاسی موسطویده «ناراحات رئگیون» تصورونو اساس ائدیردی. چونکی سیاسی ایدئولوگییا اؤزو ایله بیرگه تعقیبلری، سیخینتیلاری، مؤوجود معینلشمیش ایستروکتورون زده‌له‌نمه‌سینی، بوتون کونتئکستلرده آشینمالاری اساس ائدیردی. سیاسی ایدئولوگییانین چوخشاخه‌لیلیگی، پولیفونیک منظره‌سی هم ده اونا قارشی دایانا بیله‌جک قوه‌نین یارانماسینی (فورمالاشماسینی) قاچیلماز ائدیردی. پروتورک (اؤن تورک) دوشونجه‌سینده معینلشمیش وطن قورماق مودئلی، فوتوحات‌چیلیق فلسفه‌سی مؤوجود حادثه‌لر تیمثالیندا (اولاجاقلاردا) داغیلیب بیرلشمه‌نی و یئنی دوشونجه ایله میداندا مؤوجودلوغونو اورتایا قویمانی ضروریلش‌دیریردی. ۱۹-جو عصرین ایگیرمینجی ایللریندن باشلایان قاچاق‌چیلیق حرکاتی، موختلیف شهرلری بورویه‌ن اعتراض دالغالاری، قوزئیده و گونئیده اولان پروبلئملرین چؤزومو ایستیقامتینده میللی اویانیشین سرعت‌لنن تونو بونون گؤستریجیسیدیر. «قاچاق نبی»، «قاندال ناغی»، «قارا تانریوئردی»، «موللا نور، «ستار خان»، «قاچاق کرم»، «صمد بی»، «قاچاق عیسی خان» و س. کیمی داستان نومونه‌لری تاریخی گلنک تیمثالیندا پوزولموش نظامین برپاسینا یؤنلمیش‌دی. متن\/\/متن، متن\/\/موحیط، متن\/\/سوبیئکت کونتئکستینده آیری-آیری شئدئورلرین وئردیی اینفورماسییا میللی موجادیله‌نین قوزئی و گونئی تیمثالیندا خاوسونو سرگیلییر. هونلار، گؤیتورکلر، اویغورلار، سلجوقلار، آفشین و بابک تیمثالیندا اولانلار، آلتوکان ساواشی، عثمانلیلار، امیر تئیمور، اؤزبکلر (شیبانی خان)، تئیموراوغلوللاری (مثلاً بابور خان)، قیزیلباشلار و س. تیمثالیندا تاریخین آیری-آیری دؤنه‌ملرینده باش وئره‌نلر بیر یادداش حادثه‌سی اولاراق تورک فوتوحاتینین جاهانشومول منظره‌سینی، جوغرافی آرئالیندا اولانلارین مقدس نظام قورما موجادیله‌سینی آشکارلاییر. «بوتون بونلار هر هانسی تاریخچینین اعتراف ائدیب-ائتمه‌مه‌سیندن آسیلی اولمایاراق هامینین بیلدیی عادی بیر حقیقتدیر». آذربایجانین ایکییه پارچالانماسیندان سونرانین حادثه‌لری، تاریخی پروسسین سیاسی و مدنی قاتدا درکی و معینلشدیردیی کونسئپسییا ائتنوسون اؤزونو تشکیل مودئلینه حساب‌لانیر.\nگونئیی آذربایجان جوغرافی مکان اولاراق تاریخی-مدنی دیسکورسو، ائتنوکولتورولوژی سیستئمین پارادیقماتیک منظره‌سی ایله همیشه موختلیف سپکیلی آراش‌دیرمالارین پروبلئمی اولاراق کونسئپتوال یاناشمالارا یول آچمیش‌دیر. تاریخی عدالتین پوزولماسی، بیر خالقین ایکی بؤلونه‌رک آ��ریلیق، محرومیتلر یاشاماسی اینسان اوغلونون درک ائده بیلمیجیی و دوشونوب چاتدیرماسی مومکونسوز مسئله‌دیر. قوزئی سوییه‌سینده ده بو عینی تصوره باغلانیر، داها دوغروسو، گونئین مؤوجود رئاللیغی درکی و سرگیلدیی مضمون بوتون پارامئترلرده گئوسییاسی، گئویقتیسادی، گئوجورافی و گئوکولتورولوژی کونسئپتده جدی بیر منظره‌نی ایشارلییر. اونا گؤره ده تاریخی-مدنی و اجتماعی-سیاسی شرایطین دیفئرئنساسییاسیندا بو بؤلونمه‌نین درکی و تقدیمی موختلیف ایستیقامتلردن یاناشمانی ضروریلشدیریر.\nآ) قوزئیی ده ایشغالین و پارچالانمانین درکی، ادبی-مدنی موحیطین باش وئره‌نلره موناسیبتی؛\nب) گونئی مؤوجود وضعیتین تاریخی-سیاسی (هم ده ایدئولوژی) و بدیعی-ائستئتیک سوییه‌ده اورتایا قویدوغو منظره.\nعمومیتله، خالقین، هانسیسا ائتنوسون ایکییه پارچالانماسی، جوغرافی و ائتنیک باخیمیندان آمانسیز آیریلمالارا معروض قالماسی تاریخین آجی درسلریدیر. آذربایجان سوییه‌سینده بو اولاجاغین اؤزونو گؤسترمه‌سی ائتنوسون یادداشیندا، تاریخی رئاللیغی درکینده علاوه پروبلئملره، اؤزونوتصدیق اینستیکتینه یوکله‌نمه‌یه اساس اولور. معیشتینده، مراسیم فولکلوروندا، موجادیله فلسفه‌سینده، یاشام طرزینده، پوزولموش نظامین برپاسیندا و س. مسئله‌لرده آشاغیدان یوخارییا بوتونلوک‌ده ائتنوسون مسئله‌یه موناسیبتی ایکییه پارچالانما و بونون حلی مسئله‌سی بیرمعنالی اولاراق گؤرونور. آرتیق ادبی-مدنی موحیط‌ده، ائل‌جه ده بوتونلوک‌ده ائتنیک آرئنادا آیریلیق، حسرت، مقدس وطنین ایکییه پارچالانماسی بیر مؤوضوع اولاراق موختلیف سوییه‌لرده اؤزونون ایفاده‌سینی تاپیر. بایاتی، نغمه، آتالار سؤزو، مثل، روایت، افسانه، ناغیل، داستان، مراسیم فولکلورو و س. تیمثالیندا خالق یادداشیندا داشلاشیر. آراز مؤوضوسونون بوتونلوک‌ده شیفاهی و یازیلی ادبیات تیمثالیندا گؤرونوشو بونون اؤرنییدیر. ۱۹-جو عصرین سونو ۲۰-جی عصرین اوللرینده آراز بویو اراضیلرده خالق‌دان توپلانان بایاتیلاردا بو آپاریجی مؤوضو اولاراق اؤزونو گؤستریر. «آرازی آییردیلار» مئتادیلینین سرگیلدیی تصور سئمیوتیک قاتیندا موختلیفیؤنلو دوشونجه‌لره، فیکیر و قناعتلرین یارانماسینا اساس اولور. مثلاً، «آرازا گمی گلدی، من دئدیم هامی گلدی، سن آغلا، آی گؤزلریم، آیریلیق دمی گلدی» پوئتیک اؤرنیینین سرگیلدیی مضمون آیریلیق سوییه‌سینده باش وئره‌ن پروسئسلری بوتون آسپئکتلری ایله چاتدیرماق مرامینا کؤکلنیر. تبریز، باکی، دربند، بورچالی، گؤیچه، ایروان، خوی، مرند، سلماس و س. قدیم تورک ائللری آیریلیق، بؤلونموش وطن تیمثالیندا بیر باشقا ایستیقامتده ادبی-بدیعی دوشونجه‌نین مؤوضوع-پروبلئماتیکاسینا چئوریلیر. «تبریزده قارداشیم، سیبیرده بالام، ائله بیر درد وارمی کی، چکممیش اولام» تصورو و میصراعنین فیکیر یوکو بونون پارلاق نومونه‌لریندندیر.\n۲۰-جی عصرین آذربایجان تیمثالیندا سرگیلدیی تاریخی تصور اجتماعی-سیاسی تبددولاتلاری، بدیعی-ائستئتیک موحیطین باش وئره‌نلری درک و منیم‌سمه فورموللاری آرخئتیپلرین اؤن جرگه‌یه چیخماسی و اونو خاطرلاتمالارلا گؤرونمه‌سی ایله شرط‌لنیر. شاه عباسین حاکمیتی دؤنمی، پایتاختین قزویندن اصفهانا کؤچورولمه‌سی (۱۶۹۸)، «قاریشیق» اراضی، ناراحات اراضی و س. تصوردن خلاص اولما کیمی پروبلئمین آرادان گؤت��رولمه‌سینه حسابلانمیش آددیم ایدی. پایتاختین ایرانین ایچلرینه، درینلیکلرینه کؤچورولمه‌سی بیرمعنالی قارشیلانمادی. میللی دوشونجه‌نین اویانیشی و ناراضیلیقلارین یارانماسی اوچون بیر واسطه‌یه چئوریلدی. ادبی-مدنی دوشونجه‌ده ۱۷-جی-۱۸-جی عصرلرین اینتیباه دؤنمی کیمی وورغولانماسی صرف رئاللیقلارا، باش وئر‌ن حادثه‌لرین عمومی مضمونونا باغلانیر. آذربایجانین تاریخی تورپاقلاریندا معینلشمیش دؤولتلرین هئچ بیرینین خالقین (آذربایجانلیلارین) میللی ایده‌آللارینا کؤکله‌نمه‌مه‌سی ائتنیک یادداش‌دا اولان دؤولت‌چیلیک تصورونون زده‌له‌نمه‌سی کیمی قبول اولونوردو. سیاسی موحیط‌ده باش وئره‌ن پارادوکسال منظره (شاه عباسین فارسلاش‌دیرما سیاستی)، معینلشمیش ایستراتئژی ایداره‌چیلیک مودئ‌لی دؤورون ائلیتار فوندو و ادبی-مدنی موحیطی اوچون علاوه پروبلئملرین یارانماسی اوچون قاچیلمازلیق تصورو فورمالاش‌دیریردی. «کوراوغلو»، «اصلی و کر‌م»، «آشیق قریب»، «عباس و گولگز»، «طاهیر وزهره»، «شاه‌زاده ابوالفض»، «قوربانی»، «یاخشی و یامان»، «آرزو و قنبر» و س. کیمی شئدئورلرله خالق باش وئرمیش بوشلوغو دولدوردو و ائپیک تفککور منلیک موجادیله‌سینده سیاسی موسطویده گئدنلری میللی آسپئکتده اوزله‌یه بیلدی. بوتون بونلار اولانلار و اولاجاقلار تیمثالیندا پروسئسین عمومی آخارینی، ائپیک عنعنه‌ده داشینیش و معیار فونکسییاسینین قورونوشونو و سیاسی موسطویده ایتیریله‌نلرین یئنی مکان تیمثالیندا اؤزونو تظاهر ائتدیرمه‌سینی آشکارلاییر. شاه عباسین مرکزین ایرانین ایچریلرینه داشینماسی سیاستی یارادیجی موحیطین بؤیوک بیر حیصه‌سینین (شاعر، رسام، عالیم، هئیکلتراش و س.) اورادا یئرلشدیریلمه‌سی دیگر موسطویده یئنی بیر خططه اینکیشافا یول آچما ایله تظاهر اولوندو. ادبی-مدنی موحیط‌ده معینلشمیش کلیشه لر، کلاسسیک اوسلوب و دوشونجه طرزینین یئنی کونتئکستده خالق ایفاده طرزینه باغلانماسی و بو یؤنده دینامیکانین مؤوجودلوغو ائپوس (داستان)، روایت، احوالات سوییه‌سینده مهتشم‌لیگی دقت اؤنونه گتیردی. داها دوغروسو، ۱۶-جی عصرین میللی مفکوره کونسئپ‌سییاسی ۱۷-جی عصرده سیاسی موحیط سوییه‌سیندن نه قدر اوزاقلاشدیسا، خالقین ائتنیک کولتورولوژی تفککورو کونسئپتینده بیر او قدر اوجالیغا یول آچدی.\nآذربایجان خالقینین اجتماعی-سیاسی، ادبی-مدنی مفکوره‌سینده صفویلر و صفویلردن سونراکی دؤنم ۱۶-جی-۱۷-جی عصرین عمومی آخاری ۱-جی شاه عباسین کؤچورمه سیاستینده ماهیت مسئله‌سی اولاراق تاریخی یادداش‌دا معینلشمیش اؤزگورلوک تصورلرینین آشینماسی ایدی. «پایتاخت اصفهانا کؤچورولدوک‌دن سونرا آذربایجانین موختلیف شهرلریندن، خصوصاً تبریز تاجیرلری، علم و صنعت آداملارینی یئنی پایتاختا کؤچورور. اصفهان شهرینی تبریز حسابینا آبادلاشدیرماغا چالیشیردی.","num_words":4964,"character_repetition_ratio":0.044,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.189,"stopwords_ratio":0.003,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":134301.5,"cluster_detection":-1}
+{"text":"آنادیلیمیز:”من نه قدر تیکرار ائله ییم هئچ زاد بیلمیرم! نچه دونه تیکرار ائله ییم هئچ کیم هئچ زاد بیلمیر، چون بیر کس بیر زاد بیلسیدی بوراکیمی بوتون بیلمه لی لری هامییا دئیردیلر، هامی اینسانلاردا سیررلریندن آگاه اولاردیلار. بیز یارانیشدان، دونیانین سیرلریندن فیکریمیزه گلنلری بیلیریک.” موریس مترلینگ\nدونیانین سونون بو دونیانین سونوندا گورن‌لر یاشاماق سوره‌جینده چتینلی‌یه دوشورلر. هر یانا دونوب اوزلرینی تک گورورلر. دونیانین سونونا اینانمایان‌لار، بو دونیادان اوته بیر دونیا، دوشونوب یاشاییرلار. اونلار یاشاییش‌لاریندا گله‌جه‌یی فرقلی چیزیرلر. ایلاهی دین‌لر گله‌جک ساوچی‌سی اولوب، اومودلاندیریرلار. هئچ اولماسا اوزومه تای چوخلارینی بئله تانی‌ییرام.اوته‌کی دونیانین اومودولا یاشایان‌لار، اوزلرینی دوشونورکن، هر ایشی اوزلرینین بیرئیسل چیخارلارینی دوشونورلر. هر بیر یاخشی‌لیغی ده‌یه‌رینی باشقا دونیادا آلدیق‌لارینی دوشوندوک‌ده گله‌جک‌ قازانیرلار. توپلوملارین ایچینده باشقالارینا یاشایان کیمسه‌لر ده اولور. باشقالارینا یاشایان کیمسه‌لر، (توپلوما یاشایان‌لار) توپلوم‌لاری یونلدیب، تاریخه دامغالارینی وورورلار. توپلوم گوج قایناغی اولماغیندان اوترو، اوزلرینه دوشونن کیمسه‌لر، چوخ گوج قازانسین‌لار دئیه، توپلومون ایش‌لرینه قاریشیرلار. بئله آدام‌لار، هئچ زامان یاخشی بیر آد قازانا بیلمیرلر. گوجده اولدوق‌لاری زامان آدلاری هر یئرده دئییلیر، گوجدن دوشدوک‌لری آن هر کسین طرفیندن دیش‌لانیرلار. اوزلرینی اونلارا یاپیش‌دیران‌لار تئز قوپوب ال‌لریندن گلدی‌یی قدر سوز دال‌لاریجا دئییرلر.\nباشقا جور گله‌جه‌یه یاشاماق، بیر نسیلدن باشقا نسیله دورومو یاخشی‌لاندیریب، اونلارا یاخشی دوروم ساغلاماق‌لار اولور. بو یاشاماغا یاخشی گورمک گره‌کیر. ال‌لریمیزده اولان‌لاری ساخلاییب، اونلارا آرتیریب اوشاق‌لاریمیزا پای وئرمک اولور. بو جور گله‌جه‌یی دوشونن‌لر میللت‌لرینین آغالیق‌لارینی ساغلایا بیلرلر.\nایندیلیک‌ده بئله بیر یاشاماق دب اولوب. داها دوغروسو شرقی اولکه‌لرده دب اولوب. دئمه‌یی، دب اولوب دئسم دوز اولار. بیزه گلیب چاتان‌لاری قورویوب ساخلایا بیلمه‌ییمیز، البت ایسته‌دیگیمیز کیمی، چوخ دا راحات اولمور. وارلیق‌لاریمیزین بیر چوخونو الدن وئرمه‌یه او قدر ده آجیشمیریق، آمما هردن الدن گئدن نسنه، وارلیغیمیز قدر اونملی اولور. الدن وئرمه‌یی، اولمه‌ییمیز اولور. اورمو گولو؛ یوخلوغو، یوخلوغوموز اولوب بیزه چاتان وارلیق‌لاردان بیری دیر. اونون اونه‌می تکجه گول اولدوغوندا دا یئترلی ایدی. آمما گولون دوزلو گول اولدوغو، دوزون باشیمیزا ساوورولدوغو، هاوانین قیزماغی، یئرلرین بوشالدیلماغین، وئریملی اکین یئرلرینین بوزقیرا چئوریلمه‌یی‌نی نظره آلدیق‌دا، گولو قوروماقدان قورتارا بیلمه‌سک، گله‌جه‌یه یاشامامیشیق.بو گله‌جک تکجه بیزیم اوچون یوخ بلکه بولگه اوچون دیر، یاخشی باخا بیلسک دونیا اوچون دیر.قالماق؛ خوشوموز گلن یئر، واقت، دورومدا اولور. ایستیریک اولدوغوموز یئرده قالاق. اوزوموزه خوش کئچیردیریک. زامانی دایاندیرا بیلسک، قالا بیله‌ریک. قالماغیمیز، بیر یئره کیمی اوز الیمیزده اولور. اوندان اویانا، بیزلیک‌دن چیخیر. قالماغیمیز اوچون بیرلرینی قاندیرمالی‌ییق. ائله یئرلر ده وار، قاندیرماق یئترلی اولمور. تکجه یول گئتمک‌دیر. گئتمک؛ قالمادیغیمیزدا اولور. قالماقدان یورولدوغوموزدا اولور. بیر یئرده دایانماقدان یورولوروق، باش گوتوروروک گئدک، هارا بیلمیریک. تکجه بیلدیـییمیز گئتمه‌ییمیز دیر. قالماقدان یورولدوغوموزدا گئتدی‌ییمیز یئری بیلمه‌دیـییم��زه باخمایاراق، گئتمه‌یی سئویریک. گئتمک‌دن سوز سالیریق، بلکه بیری دئیه گئتمه. بیری دئمیر، هامی بیلیر گئتمه‌لی‌ییک. قالماغیمیزا سوز آلانمیریق.هئچ کیم، اوز گویلونا حایاتا آیاق قویمویوب. هرکس باشقالارینین ایسته‌ایله دوغولوب. حایاتدا اولان‌لار ایسه، اوز ایسته‌دیک‌لری‌ایله حایاتدان آیریلماق ایسته‌میرلر. بو آیریلیق ایسته‌مه‌دن اولور. اینسان‌لارین هاردا دوغولدوق‌لاریندان آسیلی اولاراق، یاشام طرزلری اولور. توپلوم، قات، یئر، آغ-قارالیق، جینسل‌لیک، بویون اوجالیغی، پای وئریلیر. اینسانا قالان، نئجه یاشماق دیر. نئجه یاشاماق ایسه، دوروموندان آسیلی اولور. هر نه دورومدا اولور اولسون، یئنه، بیر بالاجا نئجه یاشاماق سئچیمی اونا قالیر. یاشاماغی سئچدی‌یی سورج عومروندن سوووشور. عومرونون بیر قیسمی‌نی، حالسیز‌لیق‌لا اوغراشان‌لارا، یاشام طرزی سئچیمی قالمیر. ایسته‌مه‌دیی واقت، یاشام طرزینین سئچیمی سونوج‌لانمادان حایات بیتیر. گئری‌یه قالان سئچیمی اولمایان بیرلری‌نین خاطیره‌لری قالیر دئمک ایستیردیم کی قالمیر. تکجه سئچیم‌لری‌نی بللندیرن‌لرین خاطیره‌لری قالیر. دوغولماق‌لاری‌لا اؤلمک‌لرینی بللندیرن‌مه‌سه‌لر ده، نئجه یاشادیق‌لارینی بللندیریرلر، نئچه ایل یاشادیق‌لارینا باخمایاراق!\nاوشاقلیقدان یادیمدان قالان، اولوم، نازلار عمی قیزی چاغیردیغیم، عمیمین خانیمینین اولومودو. اونون یاس مجلیسینه گئتمه میشدیم، آما یاس حاضیرلیقلاری بیزیم ائوده گئتمیشدی. جووانازن ایدی دئدیکلره گوره! من ده گورموشدوم. او زامان هئچ بیر باخیشیم یوخودو اولومه. اویون کیمی بیر زاد گلیردی نظریمه(قوناق-باجی اوینونونا قبیر اوستونه گئتمک آرتیریلیردی. ایلک یاخیندان گوردویوم اولو، آتامین آتاسینین اولوسودو. بیز شهردن، کنده یئتیرَنه، بابامین اولوسونو اوزالتمیشدیلار، تاختانین اوستونه یویوردولار. بیز یئتیشن کیمی، بویوک آنام آتاما اوز توتاراق باشلامیشدی، اوخشاییب، ساچلارین یولوب، آغلاماغا (گئچن ایل اونون اولومون ده یاخین گورنمه دیم!) بابا دئیردیک، بیز نوه لر اونا، آتام گیل عموغلانلارینین دیلیله عمی، دئیردیلر, باباما. بابامی، چوخ-چوخ ایستردیم، کنده گئتدیکده یانیندان آیریلمازدیم(ناماز باشیندا دا یانیندا فیرلاناردیم، تکجه کوشنه گئتدیکده، یانیندا اولمازدیم. سویوق گونلرین، گون چیخان گونلرینده، کورَیینی گونه وئردیگی آنلار، من ده اونلا یان-یانا اوتوروب گونه وئرردیم آغلیمجا کورَییمی.. یادیمدا قالان اوچونجو اؤلو، آنامین آناسینین اولومودو. اونا آبا ننه دئیردیم. آباننه دئدیگیم، شهردکی قونشو اوشاقلارینا آنایین گلیب، آغیزلارینین ازبرینه چئوریلردی. قوجالیب، بئلی قاتلانمیشدی. الینی بئلینه ووروب گلردی بیزه. اولمَمیشدن اوچ گون قاباق، اونا قارداشیمین اولدوغونون موشتولوغونو آپارمیشدیم. اونون یانینا یئتیشنده، داییم گیلین دال اوتاقلاریندا بیر دوشک اوستونده اوزانمیشدی. خالالاریمدان دا بیر-ایکی سی یانیندایدیلار.اوخولا گئتدیییمیزده اولونو کیتابلاردا اوخوماغا باشلامیشدیم. اینسان بیر گون گلیب، بیر گون گئده جک. دینی کیتابلار، اولومدن یوخودان یازیردیلار. اوشاقلیق، گنجلیک تَکَرینه دوشدویوموزدن، هر نه یی تئز-تئز ائشیدیب، یاددان چیخاریردیق. اونوموزده اوزون بیر یول واریدی. یولون نه اولدوغونو، بیلمیردیک. دونیا گوروشوموز، یوخودو. جنگ اولدوغوندان دولایی، گون یوخودو شهید خبری گلمییه. گنج اوغلانلارین اولومه قوجاق آچمالاری، قوجا یاشلیلارلا، اورتا یاشلیلاری اوتاندیریردی. شهیدلر اولومدن قورخمویوب، اولومه جان دئییردیلر. آنجاق شهیدلری قویلادیقدا هر کس آغلاییردی، قره پالتار گئییب، ساققال ساخلاییردیلار! باشا دویوب، آغلاماق، عاشورا ایله تاسوعادا دا جانلانیردی.اولوم، چئورَمیزده دولانماغینا باخمایارق، هله گورنمیردیم. اولوم دئیه سن تاس آتیردی. هر آن بیرینی توتوردو. اوخول ایللرینی بیتیرمه ده، جان یولداشیم اولان خالا اوغلومون اولوم خبری، منی آغلادا بیلمیشدی. نئچه گونلر اوزومه گَلَنمیردیم. ایلک گونلر، اولمادیغینا اینانانمیردیم، سونرالار خاطیرَلر گزیردی منله. خالا اوغلونو اولومو، اولومونون نه اولدوغونو بیر آز آچمیشدی منیم اوچون. او ایل، اوخول بیریم، احد سرخابی، آدیندا یاراشیقلی یولداشیمیز، اوزونو اولدورموشدو، بیزیم اوخولدا او، هر کسدن فرقلی بیریدی.بیلیم یوردونا گئدیب، ائویمیزدن اوزاقلاشیب، باشقا یئرلرده اولدوغوم، یاتاقلاردا گئدن دوشونجه دارتیشمالاری، فیکیرلشدیرمه یه یونلندیریردی اینسانی. اولوم آنلامینی، گئت-گئده بویویوردو. بعضی گونلر، بوتون آنلاملارین یئرین توتوردو. دینلرله، اوسطوره لر، بیر-بیر اوخونوردو، بو آنلامی چؤزمک اوچون. هئچ بیری چوزنمیردی، منیم اوچون اولوم آنلامینی. اولومون آنلامی چوزولمک یئرینه، ایچریدن داغیدیردی منی. گئجه-گوندوزومون قاریشمیشدی. هئچ زامان تک قالانمیردیم. بیلیم یوردون سون ایللرینده چوزولمه یه باشلامیشدی. هر نه دوزَنه گیریردی. اولوم حاق ایدی. چوخلاری اونجه دن دئییردیلر، اینانمیردیم. آما ایندی اینانمیشدیم، اولومون حاق اولدوغونا. اونون یانیندا یاشادیغیمیز سورَجده یاشاماغیمیزین دا حاق اولدوغونا اینانمیشدیم. اونون اوچون ده، اولومله یاشاییشی، بیر شئیین ایکی اوزو اولدوغونو، دوشونوردوم. اولومو، اولوم تکین، یاشاییشی دا یاشاییش تکین گورمه لیدیم. یاشاماق اوچون زامانیمیزین، نه قدر اولدوغونو بیلمیرم، بیلدیگیم، بیر گون سونا چاتماغی دیر. اونون اوچون، زامانی یاخشی دَیرلندیرمک گرکیر. یوخسا اولوم، وار. تکجه قالیب، نه زامان قاپیمیزی چالا. دونیادا سئودییمیز، هر کیمی الیمیزدن آلا بیلمک سهل دیر، دونیانین اوزون ده الیمیزدن آلان دیر. اولوم دونیانی الیمیزدن آلدیغی آن، حئییفسنمه دن قویوب گئتمَلیییک. اونون اوچون آرزیلاریمیز گلدیکده، دوغرولتماغینا، چوخ تئز آددیم آتمالییق.\nنوشته شده توسط admin در چهارشنبه, ۰۳ آذر ۱۳۹۵ ساعت ۵:۵۸ ق.ظ\n۰ نظر\n751 بازدید\nتویت\nچاپ\nمطالب مرتبط با : آنادیلیمیز\nحاق عاشیغی، آشیق غریب\nایسترسن دئیریک ایستمزسن دئمریک\nیوخسول لوق و جورم\nمن ده قاییداجاغام\nسلجوقلار ایران و اسلامین پارلاق دؤوره سی\nسلجوقلار ایران و اسلامین پارلاق دؤوره سی\nگوره سن نئچه دیر بو بایرامین یاشی\nدیدگاه\nنام (الزامی)\nایمیل (پست الکترونیک شما منتشر نخواهد شد ) (الزامی)\nصفحه اینترنتی شما\nبرای صرف نظر کردن از پاسخگویی اینجا را کلیک کنید\n× 3 = سه\nآخرین ها از آراز\nاجلاسیه ۷۷۷ شهید دانش‌آموز آذربایجان‌غربی برگزار می‌شود\n۲۶۰ میلیارد تومان اموال تملیکی آذربایجان‌ غربی تعیین تکلیف شد\nآذربایجان غربی نا امیدترین استان نسبت به بهبود وضعیت فعلی ایران\nبحران در سفرهای شهریور یا فرصت���سوزی گردشگری\nدست هنرمند در ساخت مجسمه باز است\nنویسنده‌ای که با شیطان چت می‌کند\nربیع‌الاول شامل چه مناسبت‌های مهمی است\nبوراسی شهرین آشاغاسینین قیراغیدیر\nتامین اجتماعی در دل یک بحران است دارایی‌های کارگران اختلاس نشود\nمجلس در کنار دولت برای مقابله با تورم است\nموضوعات خبری\nیادداشت\nگوناگون\nکونگ فو\nکاراته\nچایپاره\nچالدران\nپیرانشهر\nپلدشت\nپرونده\nویدئو\nورزشی\nوالیبال\nنقده\nمیاندواب\nمهاباد\nمنشور اخلاقی روزنامه آراز آذربایجان\nماکو\nلیگ برتر\nفوتبال\nفرهنگ و هنر\nصدای شهروند\nشوط\nشهرستان ها\nشاهین دژ\nسیاسی\nسلماس\nسردشت\nدوچرخه سواری\nدو و میدانی\nدریاچه ارومیه\nخوی\nجودو\nتکاب\nبوکان\nبه قلم سردبیر\nبسکتبال\nاقتصادی\nاشنویه\nارومیه\nاخبار ویژه\nاجتماعی\nآنادیلیمیز\n© کپی برداری از مطالب سایت فقط با ذکر منبع بلامانع میباشد – کلیه حقوق سایت متعلق است به آراز آذربایجان - روزنامه خبری آذربایجان غربی – طراحی شده توسط پارسه وب\n'); $(\"#menu ul > li:has(ul)\").append(''); $(\"#linklist > li:has(ul)\").append(''); $(\"#menu > li:has(ul)\").hover(function(){ $(this).find('ul:first').css({visibility: \"visible\",display: \"none\"}).fadeIn(400); $(this).addClass('active-tab'); $(this).append(''); },function(){ $(this).find('ul:first').css({visibility: \"hidden\"}); $(this).removeClass('active-tab'); $(\".arrow\").remove(); }); $(\"#menu ul > li:has(ul)\").hover(function(){ $(this).find('ul:first').css({visibility: \"visible\",display: \"none\"}).fadeIn(400); $(this).addClass('active-tab-child'); },function(){ $(this).find('ul:first').css({visibility: \"hidden\"}); $(this).removeClass('active-tab-child'); }); $(\"#linklist > li:has(ul)\").hover(function(){ $(this).find('ul:first').css({visibility: \"visible\",display: \"none\"}).fadeIn(400); },function(){ $(this).find('ul:first').css({visibility: \"hidden\"}); }); \/\/ clear forms on focus $('.clearfield').each(function() { var default_value = this.value; $(this).css('color', '#555'); \/\/ this could be in the style sheet instead $(this).focus(function() { if(this.value == default_value) { this.value = ''; } }); $(this).blur(function() { if(this.value == '') { this.value = default_value; } }); }); \/\/ same height calculations $(\".slidingposts li div.title\").equalHeights(); $(\".slidingposts li div.excerpt\").equalHeights(); $(\".wea-column\").equalHeights(); $(\".story p\").equalHeights(); $(\".story .thumbntitle\").equalHeights(); $(\".bottom-cat .equal\").equalHeights(); $(\".bottom-cat p\").equalHeights(); \/\/ rounded corners calculations $(\".toptabs a\").corner(\"top 3px\"); $(\".tabbox ol\").corner(\"bottom 5px\"); $(\".morevideo a, .sliding, .next, .prev, .all, .widget_tag_cloud a, .sidebar li:parent, .rounded-regular, .rounded-orange, .rounded-black, #footer\").corner(\"5px\"); $(\"#reset\").corner(\"10px\"); $(\".post .taglist li a\").corner(\"10px\"); \/\/ force css modifications and fixes $(\".tabbox ol li:last-child\").css({'border-bottom':'0'}); $(\".removeRightBorder\").css({'border-right':'0'}); $(\".widget_tag_cloud a, .next, .prev, .all, .morevideo a, .rounded-regular\").hover( function(){ $(this).fadeTo(1, 0).css({\"background\": \"slateGray\", \"color\": \"#fff\", \"text-decoration\": \"none\"}).fadeTo(300, 1); },function(){ $(this).css({\"background\": \"#fff\", \"color\":\"#15527e\"}); } ); \/\/ plus\/minus on main page $('div.lisummary').css({'display':'none'}); $('.item-more').toggle( function() { $(this).css({'background-position' : 'bottom'}); $(this).parent().children('div').show(); }, function() { $(this).css({'background-position' : 'top'}); $(this).parent().children('div').hide(); } ); \/\/ hot news slideshow $(\"#hotnewshide\").tabs(\"#hotnews ul li\", { effect: \"slide\", fadeInSpeed: 1000, fadeOutSpeed: 200, rotate: true }).slideshow({autoplay: true, interval: 5000, clickable: false}); \/\/ main slideshow $(\".slideposts\").tabs(\".item\", { event: \"click\", effect: \"fade\", fadeInSpeed: 1000, fadeOutSpeed: 200, rotate: true }).slideshow({autoplay: true, interval: 5000, clickable: false}); \/\/ sidebar gallery $(\".gallery-items\").tabs(\".gallery a\", { effect: \"slide\", rotate: true }).slideshow({autoplay: false, clickable: false, next: '.nextgal', prev: '.prevgal'}); \/\/ main tabs $(\".toptabs ul\").tabs(\".tabbox\", { event: \"click\", effect: \"default\", rotate: true }).slideshow({autoplay: false, clickable: false}); \/\/ scrollable tabs $(\"ul.slidingtabs\").tabs(\"div.slidingcontent\", { event: \"click\", effect: \"default\", rotate: true }).slideshow({autoplay: false, clickable: false}); \/\/ initialize scrollables $(\".scrollable\").scrollable({ speed: 800 }); \/\/ zooming and images $(\"a.zoom\").fancybox({ centerOnScroll: true, hideOnContentClick: true }); $(\"a.zoomgallery\").fancybox({ centerOnScroll: true, hideOnContentClick: false, titlePosition: 'over', cyclic: true }); \/\/ control threaded replies $(\"ol.commentlist li ol.children\").css({'display':'none'}); $(\"ol.commentlist li ol.children\").each(function(){ var parentCommentID = $(this).parent().attr('id'); var num = $(this).children('li').length; if (num > 0) { $(this).parent().children('div').children('div.reply').append('| نمایش پاسخ ها (' + num + ')'); if ($.cookie(parentCommentID) == 'showthread') { $(this).toggle(); } } }); \/\/ replies - threads $(\".viewreplies\").live('click', function(){ $(this).parent().parent().parent().parent().children('ol.children').toggle(); var childs = $(this).parent().parent().parent().parent().children('ol.children'); var parentCommentID = $(this).parent().parent().parent().parent().attr('id'); if (childs.is(':visible')) { \/\/ register visible cookie $.cookie(parentCommentID, 'showthread', { path: '\/', expires: 100 }); } else { $.cookie(parentCommentID, 'hidethread', { path: '\/', expires: 100 }); } }); }) (jQuery);","num_words":3442,"character_repetition_ratio":0.053,"word_repetition_ratio":0.082,"special_characters_ratio":0.259,"stopwords_ratio":0.002,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.997,"perplexity_score":42712.0,"cluster_detection":-1}
+{"text":"ماهنی‌نین سسینی اوجالتمادان اؤنجه، قرامافوندا فیرلانان ۳۳ دؤور دیسکین اوستوندن اینه دسته‌یینی گؤتوروب، دیسکین بیرینجی دایره‌سی‌نین اوستونه قویدو. دیلکش باشدان باشلادی: «من… موج دربدرم… از… دنیا بی‌خبرم… بحر خروشان منزل من… سیلی طوفان حاصل من…»\nگؤستردی‌یی صندلده اوتوروب- اوتورمامیش، من‌سه یئتیک خانیملار کیمی اونون اوتاغینی یوخلاماغا باشلادیم. آیریلاری‌نین ائوینه گئدنده بور- بوجاغا باش اوزالتماغی هئچ سئومه‌رم. آمما اونون اوتاغی آیریلاری‌نین اوتاغینا بنزه‌مز. آپاراجاغیم دانیشیقدا اونون اوتاغی‌نین نئجه‌لی‌یی یقین کی، موصاحیبه‌نین بیر نئچه سطیرینی دولدوراجاغینی دوشونموشدوم. اوسته‌لیک، ۴۵ ایلدی اونون آدی، ایستر- ایسته‌مز، اؤلکه‌نین اَنتئللوکتوآل تاریخینه قاریشیبدی.\nنه‌سه اؤز کتابیندا یازدیغی سؤزلر عاغلیمدان کئچیر. اونون ضیالی، یازیچی و معلیم یولداشی، “سلیمان”، آرازدا بوغولان گوندن بَری، و همن گوندن، آدی اسطوره آدلارینین سیراسیندا یئر توتدوغو گوندن “نریمان”‌سا تهمت‌لر آلتیندا بیر تراژیک یاشام سوروب. او گوندن “سلیمان”ین آدی اونون یاشامینی، آدینی بئله کؤلگه‌له‌ییب. بیر چوخ انسان بو نسلین یاشام ماجرالارین اوخویوب، ائتگی‌لنسه ده، آنجاق هر انسانین فردیّتی، بیر ژورنالیست اولاراق، منیم دقتیمی چکیر. “سلیمان”ین اؤلومو و آدی ائله کؤک سالیب کی، بلکه “نریمان”ین نوه- نتیجه‌سینی، نبیره‌سینی بئله کؤلگه‌له‌یه‌جک.\nایندیسه، امکداشلیق ائتدی‌ییم ژورنالین موصاحیبه بؤلومونه مطلب حاضیرلاماق اوچون اونون برلین شهرینده یاشادیغی ائودن باش چیخارتمیشام. ژورنالین دفترین ترک ائتدیکده باش‌رداکتور بیرداها وورغولامیشدی:\n– «گؤروم آصلان دؤنه‌جک‌سن یوخسا تولکو؟»\nمن‌سه گوله-‌گوله:\n– «ژورنالیست‌لر تولکو سویونداندیلار یوخسا آصلان؟»،- دئمیشدیم… و باش‌رداکتور دوداغینی قاچیرتمامیشدی بئله\n– «هر نئجه اولور اولسون، دئمه‌دیکلرینی دیلی‌نین آلتیندان چک. … رستوران ماجراسی‌دا یادیندان چیخماسین!»\nاوز یانیمدا تولکو کیمی “نریمان”ی سوآللاریملا غافیلگیر ائتدی‌ییمی دوشونوردوم. بیر ایکی آددیم باش‌رداکتورون اوتاغیندان اوزاقلاشمامیشدیم کی بیر داها اونون بم سسینی آرخادان ائشیتدیم:\n– «آی قیز، یادیندان چیخماسین، حتماً سوروش گؤر “سا��ی”‌نین آخیری نئجه اولدو؟»\nقفیلدن دؤنوب باخدیقدا باش‌رداکتورو، ایکی آی بوندان اوّل ۱۰۰۰ یورویا آلدیغی قورد سویوندان اولان «آلاش» آدلی ایتینه بَنزه‌دی‌یینی دویوب، اؤزومدن تعجّوبلندیم. نه‌دن بو گونه‌جن «آلاش»لا باش‌رداکتورون بو قدر بیر- بیرلرینه بنزه‌دیکلرینی هئچ دویمامیشدیم. نه‌سه آغزیمی دولدوروب، ایسته‌دیم:\n– «مهَ‌یر ساری ایکی ایل قاباق ماشین آلتدا قالمادی؟»،- دئییم، بیردن “نریمان”ین کتابیندا اوخودوغوم «ساری» آدلی ایت یادیما دوشدو.\nباش‌رداکتورون دا قورد سویوندان اولان «ساری» آدلی بیر ایتی وارییدی. ایکی ایل قاباق باش‌رداکتورون شوخلوغو توتوب، «ساری»یا ایچگی ایچیرتمیشدی. «ساری» ایسه عاغلی قاریشیب، نه زامان خیابانا قاچمیش؛ قارانلیقدا اؤزونو بیر ماشینا چیرپارکن، ایچ- آلاتی ائشییه تؤکولموشدو. ساری اؤلندن بری باش‌رداکتور بیر ایل سوره‌سینده دئپرسیونا گیریب، اؤزوایله آند ایچمیشدی کی، داها ایچگی‌ دیلینه دَیمه‌سین. او گوندن بئله، یازیلمامیش بیر یاسایا گؤره «ساری»دان دانیشماق ژورنالین دفترینده قاداغان اولموشدو.\nنه یاخشی کی، بارا قویمادیم. یوخسا دئپرسیونا سوردوره بیلردیم «آلاش» ایته بنزه‌دییی باش‌رداکتورومو.\nنوت دفتریمی چیخاردیب، دیواری دفتره دایاق ائله‌ییب، نؤوبتی سوآللاریمین آخیرینا آرتیرمیشدیم:\nدیقت! دیقت! «ساری» یاددان چیخماسین. اؤزللیکله باش‌رداکتورا گؤره.\nیازیمین آلتیندا باش‌رداکتورون قاپی آغزیندا دورموش رسمینی جیزماقارالایاندان سونرا، «آلاش»ین شکلینی چکمه‌سه‌یدیم، گئده بیلمزدیم. تر- تله‌سیک “آلاش”ین شکلینی جیزماقارالایاندا، گئنه‌ده باش‌رداکتورون سسی گلدی:\n-«آی قیز، ساعاتیوا بیر باخ! یوباندین هاااا. ال چک بو رسّاملیق خسته‌لی‌ییندن!»\nاو دئمیشکن ائله بیل بو جیزماقارالاما منده درمانسیز بیر خسته‌لی‌یه دؤنوبموش. قلمیمین جؤوهری یازاناجان، ال چکه بیلمه‌دیم «آلاش»ین شکلینی رسم ائتمکدن. بون‌نان بئله، گئنه ده آلاشین شکلی‌نین جیزماقارالاماسی یاریمچیلیق قالدی…\nهله اوزبه‌اوز اوتورمامیشیق. او، اؤز میزی‌نین باشیندا یاناکی اَیله‌شیب، اسپیکره باغلانمیش سیم‌لری قوردالاییر. یاشلانسا دا، گؤوده‌سی ماهیر ایدمانچیلار کیمی گوجلو و یئرلی یئرینده گؤرونور. تاقچا کیمی چیین‌لری هئچ ده اَییلمه‌ییب. نهایت، منه ساری دؤنور. باخیشی قورشون کیمی آغیردی. چیین‌لریم اؤز- اؤزونه آشاغی دوشور. بلکه ده ائوینه آیاق قویوب و حیاتینا باش اوزالتدیغیمدان خوشلانمیر. گلیب، قارشیمدا ایله‌شیر. تبسّومله اوزومه گولدوکده، ائله بیل باخیشی‌نین آغیرلیغی چیینلریمدن گؤتورورلور. اؤزومو اله آلیب، بئلیمی دیکلد‌یرم. ساختا بیر تبسّوم قونور دوداغیما. نوت دفتریمی، مدادیمی، وویس رئکوردریمی چانتامدان چیخارا- چیخارا، گئنه ده گؤزوم اوتاغی‌نین بور- بوجاغینی گزمکده‌دیر. ۴۵ ایل سوره‌سینده چکدی‌یی آغری- آجیلارین، استرس‌لرین ایزینی آختاریرام. ائوینه گلمه‌میش نه سوروشاجاغیمی، نه‌لره دیقّت ائده‌جه‌ییمی، بیربه‌بیر نوت دفتریمده یازمیشام. اوتاقدا، بیلگی‌سایار میزیندن باشقا، آیری بیر میز یوخدور. صندلیمی بیلگی‌سایار میزینه یاخینلاشدیریرام. رئکوردرین ایشله‌مه دویمه‌سینی باسیب، میز اوسته قویدوقدا، بیلگی‌سایارین بؤیرونه دوزولموش کیتابلارین آدینی گؤزاوجو اوخویورام: حافظ، شبیسترلی معجز، ما نیز در این خانه حقی داریم، گذر از خیال و…\nنوت دفتریمی دیزیم اوسته آچیب، موصاحیبه‌نی باشلاماق اوچون یازدغیم سؤزلره گؤز گزدیریرم.\n«دیقّت! دیقّت!\n“نریمان”ین ائوینین دیب- بوجاغین گؤزدن کئچیرمک یاددان چیخماسین. نیشانه‌لر… عکس‌لر… یازی‌لار…»\nگئنه ده گؤزمو ناشی‌یانا اوتاغین بور- بوجاغیندا، تاغ- تاوانیندا دولاندیراراق، اؤلکه‌مین، شهریمین اؤزله‌می اینه تک اوره‌ییمین باشینا سانجیلیر. ائویمیزی، کوچه‌میزی، قونشولاریمیزی بیربه‌بیر اؤزله‌ییرم. قونشوموز خجّه خانیم یادیما دوشور. هفته یئددی او سگگیز گون قونشولارین ائوینه وار- گل ائدیب، ائولرده اوز وئره‌ن اوچ اؤونه‌نین اولایلارینی سینه‌سینه دریب، قاپی- قاپی پایلاشان خجّه خانیم؛ ائله اونا گؤره ده، پالتارلاری‌لا اوست- اوسته ۴۰ کیلو آغیرلیغی اولمایان همین خجّه خانیمین تاخما آدینی «بی‌بی‌سی» قویموشدوق.\nاؤزلم‌لریمی بوراخیرام اوره‌ییمین باشیندا قالسین. آنجاق «بی‌بی‌سی خجّه»نین یئرینی توتموش، اسپیکر باندلاری‌نین اوستونده‌کی داشدان یونولموش بیر جوت ویولون هئیکلینه، هئیکللردن اوتاغین بوجاغینداکی پالتارلارلا قالانمیش آسلامایا باخیرام. باشیمی قووزاییب، “نریمان”ا گؤزوم ساتاشدیقدا، هله ته‌زه باشا دوشورم کی، انسانلارین آغری- آجیلارینی، استرس‌لرینی در- دیواردا، اوتاغین دیب- بوجاغیندا دئییل، اونلارین باخیشلاریندا، سؤز- صؤحبت‌لرینده آختارمالی‌یام. “نریمان” قاشی‌یلا، اوست- اوسته قالانمیش پالتارلارا اشاره ائله‌‌ییب:\n– «قیزیم، من هئش ده مرتّب آدام دئییلم. اوتاغیم همیشه بو جور تور- تؤکونتودور».\nاونون منه «قیزیم» خطاب ائتدی‌ییندن خوشلانسام دا، اوتاندیغیمدان پول کیمی پؤرتوب، قیپ‌قیرمیزی قیزاریرام. اوسته‌لیک، اؤز الیمدن جینیم توتور. آمما اوزومه گلمه‌دن، “نریمان”ین اوزونه باخیب، دوداغیمی قاچیردیرام. اوره‌ییمده اؤز- اؤزومه:\n– «بویور! پاییوی آلدین؟»،- دئییرم.\nچانتامدان بیر قیرمیزی جوهر قلم چیخاردیب، اؤنجه یازدیغیمی قارالاییرام.\nباشیمی قووزایاندا، “نریمان”ین الیمه زیلله‌ندیغینی گؤرورم. قارالادیغیم یازی‌نین آلتیندا بیر ائو شکیلی رسم ائله‌ییب، ائله کی “نریمان” دا اوخویا بیلسین، یازیرام:\n“نریمان” تعجوبله منه باخیر. من‌سه باخیشیمی یاییندییریب، کیتاب رفینه دوغرو دؤنورم. «ائوی بوش وئر» یازسام دا، هله بور- بوجاغی یوخلاماق عاغلیمدان چیخمیر.\nکیتاب رفی اؤنجه‌دن دوشوندویوم کیمی دئییل. اونون اوتاغینا آیاق باسمامیش، رف‌لرده قیم-قیراق، اوست- اوسته قالانمیش کیتابلار عاغلیمدایدی. آمما ایندیسه بیر- بیریندن آرالی سلیقه‌یله دوزولموش کیتابلار خیالیمداکی گؤرونتونو پوزور. ایسته‌ییرم یئریمدن قالخیب، کیتابلارا بیر گؤز گزدیرمیش اولوم. آمما یاواشجا بودومو چیمدیکله‌ییب اؤز- اؤزومه: «دیش دور، یئتیشمه‌میش قوردون قئینمه‌سین!»،- دئییرم. دیواردا، هئچ اولمازسا، کیتاب رفینده کیچیک بیر چرچیوه ایچینده، گؤزوم آرازدا بوغولموش “سلیمان”ین شکیلینی آختاریر. آمما اونون یئرینه، کیتاب رفی‌نین یوخاری قاتیندا، چرچیوه ایچینده، “نریمان” ‌ایله بیر جاوان قیز، باشلاریندا کاسکت، بیر- بیرینی قوجاقلامیش، منیم اوزومه گولورلر. قیزین باشینداکی کاسکت تر یارپاقلارین رنگینده‌دیر. بونو گؤردوکده باشقا بیر رسیم جیزماقارالاییرام.\nدفتریمده یازدیغیم سوآللارا باخمادان سوروشورام:\n– «خانیمیز ائوده؟»\n– «آرواد گئدیب پیاده روی‌یه» دئییر. «آرواد» سؤزو قولاغیما دَیدیکده قلمیم قرارسیز بیر حالدا دفترینین اوستونده اویناماغا باشلاییر.\n“نریمان”‌سا گؤزلرینی منیم قلم- کاغیذیمدان یاییندیریب، چرچیوه‌ده‌کی قیزی گؤستریر:\n– «قیزیمدی»\nبیر شکیله، بیرده “نریمان”ا باخیرام. سویوق‌قانلی گؤرونسه ده، نوقطه‌نی یازمادان، اوخویانلارا بنزه‌ییر. ایللردن بری برلین‌ده یاشاسا دا، هله «امیره‌قیز»ین «داشقاچیلار» دربندی‌نین‌ دئییمینده دانیشیر: «آرواد!» نه ائش، نه حایات یولداشی، نه ده خانیم!!! منه تئز- تئز « قیزیم» دئیَن بو جناب، دئمک منی گؤز آلتیندا ساخلایاراق، سانجان ایلانا بنزه‌ییر. اؤز- اؤزومه دئییرم: «خانیم قیز! گؤز- قولاخ اول… ایلان آدامین توپوغونو گودر، آدام ایلانین باشینی…»\nدیواردان آسیلمیش بیر جوت ویولون، بیری زیل قارا و او بیریسی آچیق قهوه‌ای رنگینده‌ گؤرونور. ویولونلارا باخدیغیمی گؤرونجه: «اون دانا ویولونوم وار» دئییر. «هر هارا گئتسم خوشوم گله‌نی آلارام»\n– «دئمه‌لی ویولون کوللئکسیونئریسیز؟»\n– «یوووو… کوللئکسیونئر دئماغ اولماز… پار- پالتاریمدان گؤرورسوز دا، هر هارا گلدی آتارام آمما هئش زادی ایتیرمه‌رم. ویولونلاریمین دا هره‌سی بیر دره‌ده»\nدیقّتله گؤزلرینه باخیرام، بلکه، فیکرینده کئچنلری‌نین ایزینی گؤزلرینده، باخیشلاریندا تاپا بیلم.\nدفتریمده یازدیغیم بیرینجی سوآلی اونا اوخویورام:\n– نه زامان “سلیمان”لا تانیش اولدوز؟ یولداشلیغیز نئچه ایل داوام ائتدی؟\nسوآلیمی ائشیتجک قفیلدن سیر- صیفتی دَییشیلیر. سویوق‌قانلیلیغی هیجان دالغاسینا دؤنور. دانیشماغا باشلاییر: – «من موسیقی باره‌سینده اوشاقلیق حیسّلریمه وفادار قالمیشام»\nاونون هیجانلی گؤرکمینی گؤروب، دانیشیقلارینی دینله‌دیکجه، انسانین نئچه یؤنلولویو عاغلیما گلیر.\n– «همیشه سینمالارین قاباغیندا دایانیب، مرضیه‌نین، دیلکشین سسینه قولاق آساندا هپروتا گئدردیم. دونیانین کلاسیک موسیقی‌لرینی ائشیدندن سورا بیلدیم کی من وورولدوغوم موسیقی‌له، کلاسیک موسیقی‌ آراسیندا چؤتگه‌ایله کامپیوتر قدر فرق وار. آمما من گئنه ده چؤتگه‌ زمانیندا دایانیب، قالدیم. ایندی ده یاشیمین بو واختیندا، گئنه ده بئلنچی موسیقی‌لری ائشیدنده، دئییرم بَه چارراره شهنازدا ایران سینماسی‌نین قاباغیندا دایانیب، هپروتا گئتمیشم».\nدؤنوب دیوارداکی قهوه‌ای ویولونو بارماغی‌یله گؤستریر:\n«من تبریزده تربیت آغزیندا بهروزون آتاسی، جعورآغانین ویولون کیلاسینا گئده‌ردیم. بهروز چوخ بَتر کیشی‌یدی. اونون تایی چتین تاپیلار. چوخ یاخچی ‌انسان‌یدی. بولوسن دا بهروز اؤلنده اونون بیر اوغلو واریدی. ائله او ایندی منیم ده اوغلومدی…»\nباخیشیندا معناسینی اؤززومه ترجمه ائده بیلمه‌دی‌ییم بیر غم- کدر وار. آمما قلمیم اؤزومدن اختیارسیز جیزماقارالاماقدادی.\nباشیم آشاغیدا باخیشینی حیسّ ائدیرم؛ جیزماقارالادیغیم ویولون شکلینی سوزور. گؤرونور اوشاق کیمی هیجانلانیبدی. اوره‌یی‌نین چیرپینتیسی، سسینی تیتره‌دیر. اؤز دئدی‌یی کیمی هله ده سئودی‌یی موسیقی‌دن دانیشاندا، اوره‌یی آز قالیر کؤکسوندن ائشییه آتیلسین؛ هله قالسین کی، ائشیدنده نه حالا دوشور!\nآرخامداکی پنجره‌دن ائله دیقّت‌له دنیزه باخیر کی، دئییرم بس ۴۵ ایل بوندان اوّل بیرینجی دفعه گئتدی‌یی موسیقی کیلاسینی ایندیجه «تیگلر» دنیزین اوستونده قورولموش حالدا گؤرور. اونون اؤزل دونیاسینا باش اوزالتماغا جان آتیرام. بونونلا بئله اؤزومو گوج- بلایلا ساخلاییرام کی، بلکه پنجره‌یه ساری دؤنوب، اونون باخیشلاری‌نین ردّینی ایزله‌مه‌ییم. یقین کی، اونون اوچون بو پنجره چوخ اوزاقلارا آچیلیر…\nبو قدر صاف- ساده موسیقی نوستالژیاسیندان دانیشان انسانین اؤنونده، “سلیمان”ین اؤلومونه گؤره تنظیمله‌دی‌ییم سوآللاری نئجه سوروشوم، دئیه- چاش‌باش قالیرام. اونون ویولون وورغونو اولدوغونو اؤنجه‌دن بیلیردیم، آمما نه بو سویّه‌ده. تمبر، اسکناس، قوروموش کپنک، اوولانمیش حئیوانلار، پیپ، کیبریت، موشلوک، سیگار، عقیق اوزوک و… نه بیلیم بئله- بئله کوللئکسیونلاری گؤرموشدوم، امما ویولون کوللئکسیونی هئچ عاغلیما سیغمامیشدی.\nبیرینجی سوآلیمی سوروشمادان، جاوابینی آلمادان واز کئچیرم. اونسوز دا سوروشدوغوم سوآلین جاوابینی کتابیندا اوخوموشام. دفتریمده‌کی بیرینجی سوآلین اوستونه خط چکیرم.\n– “سلیمان”ی، آرازدا بوغولدوقدان سورا گؤرجک نه احوال- روحیه‌نیز واریدی؟\nایکینجی سوآلی اوخودوغومدا یقینیم واردی کی، او گئنه ده الیمه باخیر، آمما باشیمی قالدیریب،سوآلیمی سورشماق ایسته‌دیییمده، اونو هله ده ۴۵ ایل بوندان اوّللره دالمیش گؤروروم. باخیشیندان نیسگیل جالانیر اوتاغین هاواسینا. ندنسه قلمیم کاغیذ اوستونده اوینایاراق، آیری بیر سوآل دیلیمه گلیر:\n– «عؤمروزده عاشیق اولوبسوز، هئچ؟»\nگؤزو قلم- کاغیذیمدا قالیب، دئییر:\n– «سنین او بیری خبرنیگارلارینان فرقین وار. نم نییه ایندی‌یه‌جان هئچ کیمه دئمه‌دیخلاریمی سنه دئماغیم گلیر»\nاؤز- اؤزمه « قورخما خانیم قیز»،- دئیرم. «دئیه‌سن، سانجان ایلانا بنزه‌میر. چوخ حمیل‌دی»\n“نریمان”ین خبری یوخدور کی، من ده بورا گلمه‌میش آیری ژورنالیست‌لر کیمی، بئش- اون کلیشه سوالی دفتریمده دوزمه دوزموشدوم. آمما ندنسه اونون اوتاغینا آیاق قویوب- قویمامیش، یانیق قوخوسونو حیس ائله‌دیم. اونا دئمه‌دیم، اوسته‌لیک دئمک قصدیم ده یوخدورکی «یانیق» منیم اوچون کاغیذ اوستونده یازیلمیش بیر سؤز دئییل. اونونلا دانیشدیغیم آنیلارین هر دقیقه‌سی اؤتوب کئچدیکجه، یانیق قوخوسونو داها آرتیق حیس ائدیرم. کیتابیندا یازدیغی سؤزلر عاغلیمدان کئچیر: «یانیق حیسینی آیریلارینا حیس ائتدیرمه‌مک نه ده بؤیوک بیر نعمت‌ایمیش، یوخسا دونیا قابار چالاردی» “نریمان”ا باخدیقجا اونون گؤزه گؤرونمز قابار چالمیش یارالارینی دویورام. اونونلا برابر منیم ده دَریم، اتیم، قانیم بئله یانیق قوخویور. اونا دئمیرم. امما کلیشه سوآللاریملا، ایسته‌میرم یارالارینا دوز سپیم.\n“نریمان” یئریندن قالخیب، میزین چکمه‌جه‌سیندن ایکی پاکات چیخاردیر، بیری بالاجا، او بیریسی بیر آز اوندان بؤیوک. کیچیک پاکاتی آچیب، اونون ایچیندن بیر یارپاق آغ کاغیذ گؤتورنده من‌سه دفتریمده یازیرام:\n“نریمان” بؤیوک پاکاتی گؤتوروب، پنجره‌یه ساری گئدیر. چرچیویه دایاناراق، ساغ اَلی‌نن کاغیذین ایچینه بیر آز توتون تؤکوب، پاکاتی هئره‌نین اوستونه بوراخیب، سیگار کاغیذین اؤزل بیر سلیقه‌یله بوکور. سونرا دیلینی کاغیذین بوکوک یئرینه چکیب، اونو ایسلادیر. گؤردویوم بو منظره او قدر منه دوغمادیر کی، دئیی��م بس، آتام ائله ایندیجه چرچیوه‌یه دایانیب- دوروبدو. اوشاقلیق چاغلاریمدان، یادداشیمدا قالان تصویرلردن بیریسی ده آتامین پنجره‌ هئره‌سی اوسته اوتوروب، سلیقه‌یله سیگار بوکوب، اونلاری حؤوصله‌ ایله بیربه‌بیر گوموشو سیگار قوطوسونا دوزمه‌سی‌دیر.\nبون‌نان بئله، “نریمان”ین سیگار بوکدویونو بیلسم‌ ده، ندنسه اؤزومو بیلمه‌مزلی‌یه ووروب، سوروشورام:\n– «گراس‌دی؟»\nبیردن پیققیلداییب، پنجره‌دن گؤرونن دالغالی تگلر-ز دن اوز دؤنده‌ریب، یوخ دئیه، باشینی ترپه‌دیر. سیگارا قولاب وورا- وورا اؤسگوره‌رک چؤنوب، تبسّومله منه باخیب «آتووا لعنت توتون ساتان»،- دئییر.\n– «کئیفیّت‌سیزدی؟»\n-«یوخ قیزیم! قدیم زمان قوجالار چوبوخ چکنده، اؤسگورردیلر، آنجاق قوجالیقلارینا فیکیر وئرمه‌ییب، دئیردیلر بس توتون ساتان باشلارینا بؤح قویوب، کئیفیت‌سیز توتون بَتدی‌ییب اولارا»\nایکیمیزده گولوشوروک. اوتوردوغوم یئردن بویلانیب پنجره‌دن ائشییه باخیرام. ائوینه گلنده، قاپیسیندا دایانیب، بیر نئچه دقیقه دنیزه، اورمانا باخمیشدیم. ایندیسه یوخاریدان باشقا بیر گؤرونتویه شاهیدم. ساغ طرفده بیر ایکی بینا گؤیه دوغرو چکیلیبدی. سول طرفده دنیز، و دنیزدن بیر آز آرالی اورمانین یام‌یاشیل آغاجلاری گؤرونور. سیچان یوواسینا بنز‌ر، وار- یوخ بیر تک پنجره‌سی اولان و قارشیداکی قونشو آپارتمانین پنجره‌سینه آچیلان آپارتمانیم یادیما دوشور. “نریمان”ا، هر گون بئله بیر گؤرونتویه گؤز آچدیغی اوچون قیسقانیرام.\n– «اوچ دفعه عاشیق اولموشام»،- دئییر. «بیرینجیسی باجیمین مدرسه یولداشی‌یدی. دئییردی بس من دارقاشاییردان زاددانام. یازیخ حاخلی‌یدی ده. آخی، نه دوزعمللی اَیین- باشیمیز واریدی، نه ده دوچرخه‌دن زاددان…».\nتبسّومله منه باخیب آرتیریر:\n– «گؤرردیم ها گلیرلر، کیتاب- دفتریمی دیشیمده توتوب، اللریم اوسته یئری‌یَردیم. قیزلارین هاممیسی گولوشردیلر… آمما بیر دفعه ‌ده اولموش اولسا، گؤرمه‌دیم عاشیق اولدوغوم او قیز منه گولسون. آجیغیمنان بیر- ایکی دفه خیاواندا سؤز آتمیشدیم بیله‌سینه».\nاونو اللری اوسته یئرین کیمی تصوّور ائدیب قلمیم گئنه ده کاغیذین اوزرینده بیر زادلار جیزیر.\nقلمی چانتامین ایچینه قویوب، زیپینی چکیرم. یوخسا جیزماقارالاما خسته‌لی‌یی منی موصاحیبه‌دن قویا بیلر.\n– «ایکیمینجی عاشیق اولدوغوم قیز، دانیشکده‌کی همکیلاسیم ‌ایدی. بیر گون اونا دئدیم: “من سنه عاشیق اولسام باشیما نه کول اَله‌ییم؟” چوخ دا گؤزل ایدی. آغزیم آخمیشدی ایندی او دولما دوداقلاریندان نه جواب چیخاجاخ. نه آلدی، نه ساتدی، بیردن- بیره دئدی: اؤز باشیما اله‌دیغیم کولدن بیر تَلیس ده سنه یوللارام»\nاوجادان گولورم.\n– «گولرسن قیزیم، گولرسن. گول قیزیم، من قوجایا بیر ده گول»\nدفتریمی بوکورم.\n«اوچونجوسونون ماجراسینی کیتابدا یازمیشام»\nاونون، یالنیز باشی‌نین دؤوره‌سینده قالمیش سئیرک گوموشو توکلرینه، گؤزلویو آلتدا اضطرابینی گیزلی ساخلاماغا چالیشان گؤزلرینه، گیرده اوزونون ائنینده یاپیق، یئکه بورونونا باخیرام. منه ائله گلیر کی، “نریمان” او یئکه، یاپیق بورونویلا مندن داها راحات نفس چکیب و بو دونیانین آجی- آغریلارینا گوله ده بیلر. ایندی‌یه‌جن اونونلا سایسیز- حسابسیز موصاحیبه آپاران ژورنالیست‌لر، اونون اؤزونه گؤره دئییل، دئمک “سلیمان”ین آدی‌نین کؤلگه‌سینده‌ یاشاییب و یاشاماقلا برابر آغیر تؤهمت‌لره قاتلاشان “نریمان”لا موصاحیبه آپارمیشلار. اگر باشقا ژورنالیست‌لر کیمی من ده کلیشه سوآللار سوروشسام‌، یقین کی، اونلارا تای کلیشه جاواب آلدیغیمدا شوبهه‌لنمه‌یم گرک. آمما من‌سه بیر ژورنالیست کیمی انسانلارین فردیّت‌لرین تانی‌ییب و اونلاری قلمه آلدیغیما ماراقلی اولسام دا، همیشه کلیشه‌لردن یان دورموشام.\nنوت دفتریمی میزین اوستونه بوراخیب، دئییرم:\n– «ایندیسه منه ویولون چالارمیسیز؟»\nگویا کی، ائشیتدی‌یینه اینانماییب، تعجوبله منی سوزور:\n– «قیزیم بَه سن مجلّه‌نین موصاحیبه صَفه‌لرینی نه‌یی‌نن دولدوراجاقسان؟»،- دئییر.\n– «موسیقی سسی‌له»،- دئییرم.\nثانیه آخیمی قدر دوردوغو یئرده دونوخور. سونرا پنجره‌دن اوزاقلاشیب میزه دوغرو گلیر. من‌سه یئرسیز بیر سؤز دانیشمیش آداملار کیمی، آز قالا پئشمان اولوب، سؤزومو قایتارماق ایسته‌دی‌ییمده، او ایسه «موسیقی‌له؟» سوروشاراق، اوجا سس‌له قهقهه چکیب، گولور.\nائله دوز بو آن، دیشلری دیقّتیمی چکیر. تاخما، یوخسا دوغما اولدوغونو سئچه بیلمیرم. چکینمه‌دن، بیرباش اونا گؤز- گؤزه باخدیغیمی گؤرن کیمی، بیر داها گولمه‌یه باشلاییر:\n– «موسیقی‌له… هه… بس موسیقی‌له…»\nبو دفعه من ده اونا قاتیلیب گولورم. گولوشه‌رک گؤزومو اوندان یایندیریرام. ایسته‌میرم دیشلری‌نین تاخما، یوخسا دوغما اولدوغونا فیکیر وئرم. اؤزومو یاخشی تانی‌ییرام. عنایین‌لیغیم توتسا اگر، گؤزله‌مه‌دییم بیر آندا، هئچ دخلی اولوب- اولمایان سؤزلر، فیکیرلر گلیب گیره‌وه‌لی‌یه‌جک منی. دئیه‌سن گئنه عنایین‌لیغیم باشلاماقدادی. اونون گؤزوندن گیزلی، یاواشجا بودومو چیمدیکله‌ییب، اوره‌ییمده اؤز- اؤزومه دئییرم: «سنه نه تاخمادی یوخسا دوغما، سن دیش حکیمیسن یوخسا ژورنالیست؟ بو قدر یول گلیبسن کی اونون دیشلریندن یازاسان، یوخسا ایشلریندن؟! آدام اول بیر آز..! عاغلیوی ییغ باشیوا، گیجَه‌لو خانیم!»\n“نریمان”‌سا اَل آتیب میزی‌نین بؤیروندن بیر ویولون گؤتوروب، سول الینده ساخلایاراق چَنه‌سینی اونون قارا چَنه‌دانیندا میزانلاییر. دئمک، ویولونو چالماق اوچون اونو ال ائوینه قویموشوموش. آرشه‌سی ده میزین اوستونده‌ بیلگی سایارین یانیندایمیش…\nاوتوردوغوم یئردن قالخیب “نریمان”دان اذن آلمادان بیر یارپاق آغ کاغیذ میزین اوستونده‌کی پاکاتدان چیخاردیب، پنجره‌یه یاخینلاشیرام. ناشی‌یانا توتون پاکاتیندان بیر چیمدیک توتون گؤتورب، کاغیذ اوسته تؤکوب، اونو یارپاق دولماسی کیمی بورگه‌له‌یندن سورا، دیلیمه چکیرم. کاغیذین ایکی باشی بیر بیرینه یاپیشیر. پنجره‎نین هئره‌سینده‌کی کول قابی‌نین بؤیروندن فندکی گؤتوروب، سیگاریمی آلیشدیریرام. توستونو دریندن کؤکسومه چکیرم. سیگار آتامین اؤپوشلری‌نین طامینی وئریر. “نریمان”‌سا دوداغیندا تبسّوم، ویولوندا دیلکشین «موج» ماهنی‌سی‌نین موسیقیسینی سیزلاماقدادی. من‌سه «تیگلر» دنیزینه دالیرام. دالغالار قرارسیزجاسینا اؤزلرینی ساحیلین قومسالینا چیرپیرلار. دالغالارین ایزینی یاخیندان گؤرمه‌ییم گلیر…\nموصاحیبه واختیم باشا چاتسا دا، شوبهه‌لی بیر سوآل باشیمدا جولان وئریر. گؤره‌سن سوروشوم یوخسا اوندان واز کئچیب، اؤزومو باش‌رداکتورون سورغو- سوآللارینا حاضیرلاماق اوچون بهانه دالیسینجا گزیم؟ بیردن عاغلیما گلیر کی، اون دوققوز ایل بوندان اوّل، ژورنالا ته‌زه گلیب ایشه باشلایاندا، ژورنالین مسئول مدیرینه دئمیشدیم کی، من کولتورال بیر قلم‌وورانام، سیاسی مسئله‌لری اؤز اهلینه وئرین، منه یوخ. بو منطیقی بیر بهانه اولا بیلر.\n«رستوران» اولایینا گؤره سوروشماقدان واز کئچیرم.\nآمما نه‌سه، سوروشمادیغیم کلیشه سوآللاریم آز دئییل. هامیسینی سوروشماق اولماسا دا، نوت دفتریمه گؤز گزدیره‌رک قفیلدن گؤزوم «دقت… دقت…ساری یاددان چیخماسین. اؤزللیکله باش‌رداکتورا گؤره» بیر نوتا ساتاشیر.\n– «ساری‌نین آخیری نئجه اولدو؟»، سوروشورام.\nبیر نئچه ثانیه آخیمی دئیه‌سن اونو ایلدیریم وورور. سونرا گؤزلری دولوخور:\n– «قیزیم، سارینی دئمه! منه اود ویردی ساری! اونون اؤلومو منی اوددادی…»\nالیم دیش دوراسی دئییل. چانتامدان قلمی چیخاردیب، جیزماقارلامایا باشلاییرام.\n“نریمان” الیمده قلمی گؤرونجه آجی بیر گولوش دوداقلاریندا اوتورور:\n«ساری دئمه، اود قیرناسی‌یدی. مَه‌یه قویاردی بیر ایکی خط بیر شئ یازام… کیتابی، خودکاری الیمنن چکردی، کؤپی‌‌اوغلو بیر قانجیغ‌نان یولداش اولموشدی. ائو قاپیسی آچیخ اولماخدا جوموردی ائشیه. آخیر بیر گون قالدی تریلی آتدا، اؤلومویله منی اوددادی ساری…»\nباش رداکتورون «ساری»سین یاخیندان گؤرموشدوم. آمما، “نریمان”ین «ساری»سینی اؤز کیتابیندا یازدیقلاریندان تانیمیشدیم. ۴۵ ایل سوره‌سینده هله ده «ساری»‌نین محبتی اوره‌ییندن چیخماییب. اونون کدرلنمیش سیر- صفتینی گؤردوکده اؤز- اؤزومه: «بیر ایت‌ین اؤلوموندن کؤوره‌لیب، کدرله‌نن انسان، بونجا ایل سوره‌سینده، “سلیمان”ین اؤلوم تؤهمتی‌نین کؤلگه‌سی آلتیندا نئجه دؤزه بیلیب»، دئیه، دوشونورم. دفتریمی اونا ساری اوزالدیب، جیزماقارالادیغیم ساری‌نین شکیلینی گؤستریرم. منت‌دارلیقلا بیر «ساری»یا، بیر ده منه باخیب دئییر:\n– «قاپییدان گیرنده حیس ائله‌دیم سن او بیری خبرنیگارلارا تای دَییسن». شیرین بیر تبسّوم دوداقلارینی بورویور. گئنه ده دیشلری تاخمادیر یوخسا دوغما، دئیه فیکریمی آزدیریر.\nاؤزومو یاخشی تانیرام. دوروب بو اوتاغی ترک ائتمه‌سم عنایین‌لیغیم الیمه ایش وئره‌جک. یئریمدن قالخییب، رکوردریمی، نوت دفتریمی چانتاما قایتاردیقدا بیردن باش‌رداکتور گؤزومون اؤنونده جانلانیر. اونون تأکیدله وورغولادیغی قونویا یاناشماماق، بیلمیرم منی اونون یانیندا آصلان گؤستره‌جک یوخسا تولکو؟..\n۹۳.۱.۱۷\nدانلود\nنسخه اصلی این مطلب\nتاختالی کؤیدن‌ مکتوب‌لار \/ اون‌یئددینجی مکتوب\nعزیز نسین اسماعیل شیخلی\nمدخلی بر آداب و رسوم روستای«زنگاوا»: (قاپان- قاپان۱)\nابوالفضل جمالی\nو سئل‌لرین گونجل آخاری …\nمسعود اسلامی\n«میانالی علیرضا»نین یئنی شعر مجموعه‌سی یاییلدی\nایشیق\nچاپ\n4 پاسخ\nبیتا گفت:\nدوشنبه ۲۲ اردیبهشت ۱۳۹۳ در ۱۱:۲۷\nاللره ساغلیخ . چوخ گوزل یازیبسان. هر چند کی گنه اوخوماغی چتین ائیدی . امما چالیشدیم اوخودوم . ایفتخاریمیزسان . کبیری قادین .\nیعقوب نامی گفت:\nیکشنبه ۲۱ اردیبهشت ۱۳۹۳ در ۲۲:۱۶\nمین یاشایین حورمتلی خانم کبیری….\nبو سؤزسوز یازینیزلا منی بیر داها ایللر سونرا او گؤزل ، آخارلی و دوغما نثرلی کتابا ساری چکدینیز….\nاو کتاب و اونون ایچینده کیلر اونودولماز دیرلر……ساغ اولون.\nفریبا مرتضایی گفت:\nیکشنبه ۳۱ فروردین ۱۳۹۳ در ۰۰:۲۹\nچوخ ساغ اولون عزیز خانیم کبیری چوخ گؤزل\nمجتبی نهانی گفت:\nجمعه ۲۹ فروردین ۱۳۹۳ در ۱۸:۳۱\nبو آخارلی حکایه نی اوخودوقجا، سؤزجوک سؤزجوک، جومله جومله آنلاملی و درین سؤزلرده شکیل لنن معنالار، ذهنلریمزده یئر آچیلار. زامان زامان دوشوندوروجو و او قدَر ده تبّسومی دوداقلاریمیزا قوناق ائدن بو حکایه نین باشاریلی و حؤرمتلی یازاری خانیم کبیریَ اوغورلار اولسون.و سایغیلاریم سونسوزدور دیرلی ایشیق سایتین امکداشلارینا.","num_words":5296,"character_repetition_ratio":0.029,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.218,"stopwords_ratio":0.002,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":107268.6,"cluster_detection":-1}
+{"text":"سرقویتی بیقی (اینگیلیسی‌جه: Sorghaghtani Beki) بیر شاهزاده ایدی. ۱۲۰۴–۱۲۵۲ ایل‌لر آراسیندا حؤکومت ائدیب. مسیحیت دینینه اعتیقاد ائتمیشدی. بورته اؤلوموندن سوْنرا حؤکومتی اله کئچدیب.\nSorghaghtani\nEmpress (Khatun)\nThe Christian queen Sorghaghtani with her husband, تولی خان. رشیدالدین فضل الله همدانلی, early 14th century.","num_words":69,"character_repetition_ratio":0.042,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.204,"stopwords_ratio":0.0,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.977,"perplexity_score":68364.1,"cluster_detection":-1}
+{"text":"آزربایجان: سعید مینایی فعال تورک آزربایجانی از احضار خود به شعبه ۱۵ دادگاه انقلاب تهران خبر داد \/ 7 سپتامبر 2024\nآزربایجان: کریم اسماعیل زاده از زندان تبریز آزاد شد \/ 6 سپتامبر 2024\nآزربایجان: اظهارنظر عجیب مدیرکل ثبت احوال استان اردبیل درباره انتخاب نام‌های تورکی برای کودکان \/ 5 سپتامبر 2024\nایران: سخنگوی آتش‌نشانی تهران: برخی خودروهای داخلی در تصادفات به سرعت آتش می‌گیرند \/ 4 سپتامبر 2024\nتیتر یک: حذف هویت ترکی تهران \/ 4 سپتامبر 2024\nآزربایجان: حضور شرکت کننده تبریزی با پیراهن تراختور در برنامه «مسترشف ترکیه» \/ 4 سپتامبر 2024\nشما اینجا هستید: \/ تورکجه \/ آتوم آنلاشماسی سونراسی ایران و گونئی آذربایجان\nآتوم آنلاشماسی سونراسی ایران و گونئی آذربایجان\nتورکجه\n13 آوریل 2022 - 15:26\nکد خبر: ۶۱۳۱۵\nتحریریه آرازنیوز\nمسأله:\nماهیتجه داخیلی ایستعماراقارشی اولان گونئی آذربایجان ناسیونالیزمی ایللر اؤنجه‌دن ایران داخیلی سیاستینده گووه‌نلیک مسأله‌لری ایچین‌ده یئرلشیب. اوسته‌لیک سون ایللرده گونئی آذربایجان میللی حرکتی تکجه آذربایجان دئییل، ایرانین بوتونلویونده گئدن حادثه‌لرده بئله، بیر اویونجو اولماق پوتانسیئلینه یییه لنمیش‌دیر. بوتون سیاسی-اجتماعی حرکتلرده اولدوغو کیمی، بو پوزیسیونا چاتماق ، حرکتین گوجون گؤستریر و نتیجه آلاجاغیندا تأثیرلی‌دیر. آذربایجانین قوزئی بؤلومو یعنی قوزئی آذربایجان اؤز ایستیقلالینی آلدیقدان سونرا، بو حرکتین اؤزللیکله ائلچی بی ین تأثیری نتیجه‌سینده، گونئی آذربایجان‌دا دا میللی مسأله گووه‌ن‌لیک مسأله‌سینه چئوریلمیش‌دیر. کؤکونه باخیلدیقدا، گونئی آذربایجان‌دا میللی مسأله، پهلوی دؤنه‌مینین ایستعمارچی و شووونیستی سیاستلرینه قارشی یارانمیش و ایلک دؤنه ۱۳۲۴-جی ایل آذربایجان میللی حکومتی ایله نتیجه‎لنمیش‌دیر. بو حکومت داغیدیلدیقدان سونرا، ۱۳۵۷-جی ایل اینقیلابین‌دا قیسسا زامان‌لیق کؤزره‌ن بو مسأله، ۱۳۷۰-جی ایللره قدر ادبیات‌چیلار، شاعرلر و یازی‌چیلار آراسیندا کولتورل دون ایله سورموش و قوزئی آذربایجانین ایستیقلالین‌دان سونرا آذربایجان بؤلگه‌سین‌ده اجتماعی-امنیتی مسأله حالینا گلمیشدیر. اؤیرنجی حرکتی، قاراباغین ایشغالینا قارشی تربیز و تئهران بیلیوردلارین‌دا ا��تراض،بابک قالاسی توپلانتیلاری، موختلیف سئچکیلر اؤزل‌لیکله ۱۳۷۴-جی ایل تربیزده‌کی مجلیس نماینده‌لیگی سئچکی‌سی بو مسأله نین وار اولدوغونون گؤستریجیسی ایدی. آنجاق گونئی آذربایجان میللی حرکتینین ۱۳۵۷-جی ایل اینقیلابین‌دان سونرا اؤلکه سوییه‌سین‌ده بیر مسأله اولاراق اورتایا چیخماسی، بلکه ایلک دؤنه ۱۳۸۴-جو ایل پرئزیدئنت‌لیک سئچکیلرین‌ده گؤروندو. عمومی حال‌دا پرئزیدئنت کاندیدالاری نین اورتایا قویدوغو مسأله‌لر خالقین سه‎سینی قازانماق اوچون اولورسا دا، باشقا باخیشلا همین مسأله نین وار اولدوغونو و یایقین اولدوغونو دا اورتایا قویور. اگر بیر ایستک خالق طرفین‌دن گئنیش سوییه‌ده ایسته‎نیلیرسه و آدایلار او ایسته‎یی دیله گتیرمکله سس قازانماق ایسته‎ییرسه، همین ایستکله نئجه یاناشماق سؤز قونوسو اولور و اونا چؤزوم آختاریلیر ، بئله‌لیکله ده همین ایستک حاکمیت اوچون مسأله‌یه چئوریلیر. بللی‌دیر کی، بیر ایستک چؤزولمه‌سی گرکن مسأله‌یه چئوریلمه‎یینجه، اونا یول تاپیلماسی دا ایمکان‌سیزدیر. آنجاق بو او دئمک دئییل کی همین ایستک حاکمیت طرفین‌دن ایسته‌نیلن کیمی وئریله‌جک. بیر چوخ عامیللرین یانین‌دا، همین ایسته‎یی اورتایا قویان اجتماعی حرکتین گوجو ده بللی ائدیجی‌دیر. حرکتین گوجو آرتدیقجا، اورتایا قویدوغو مسأله‎نین نئجه چؤزولمه‌سین‌ده رولو دا چوخالیر. حرکت اؤزو مسأله اوزره اویونجو حالا گلیر و اونون هر هانسی آددیمی و موناسیبتی داها آرتیق اهمیت داشیییر. دئمک اولار ۱۳۸۴-جو ایل‎د‌ن بویانا پرئزیدئنت سئچیملرینین هامی‌سین‌دا میللی مسأله ایره‎‌لی سورولوب. آنجاق اؤزل‌لیکله ۱۳۸۸-جی ایل یاشیل حرکتی زامانی، میللی حرکت اؤلکه سوییه‌سین‌ده بیر غیری-فعال یا اوینامایان اویون‌چو کیمی اؤزونو گؤستردی. میللی حرکت همین زامان‌دان بو یانا اؤزل‌لیکله تهران مرکزلی حرکتلره قاتیلمامیش و ساکیت قالمیش‌دیر. بو ایسه بوتونلوک‌ده گونئی آذربایجانین ساکیت قالماسینا گتیریب چیخارمیش‌دی. یاشیل حرکتین اوغورسوز قالماسینین اؤنملی سبب‎لری‎نین بیری غیری فارس میللتلرین اؤزل‌لیکله گونئی آذربایجان تورک میللتینین بو دئوینیمه قاتیلماماسی اولموش‌دور. بو اولقو بیر یان‌دان آذربایجان‌دا میللی حرکتین اوستون جریان و حرکت اولدوغونو گؤسترسه ده، آنجاق آچیقجا دئسک میللی حرکتین بو توتومو بیر آز قرارسیزلیق بویاسی دا آلمیش‌دیر. بو قرارسیزلیق و اوینامامازلیق سونوجون‌دا، میللی حرکت بیر اویونجو اولاراق اولایلاری ائتکیله‌سه ده، سونراکی ایللرده همین توتومون تکرار اولماسی آرا-سیرا سیاسی مئیدانی باشقالارینا بوشالتمیش و آذربایجان بیر چوخ حادیثه‎لرده تاماشاچی قونومونا گلمیش‌دیر. دئمه‌لی غیری فعال اویونجولوغون سورمه‌سی، میللی حرکتی اؤلکه سوییه‌سین‌ده گئدن اولایلاردا بیر فعال تاماشاچییا چئویرمیش اولوب. سون ایللرده اقتصاد کؤکن‌لی اجتماعی اعتراضلارین چوخالماسی و بو حرکتلرین چوخ قیسسا زامان‌دا سیاسی ماهیت قازانماسی، میللی حرکتین ایسه ساکیت و یا قرارسیز قالماسی ، بو قونومو داها دا برکیدیب. بو توتوم میللی حرکتی بیر چوخلاری‎نین باخیشین‌دا اؤزل‌لیکله کوتله باخیشین‌دا سیاسی‌لیک‌دن چیخاریب ساده‌جه آذربایجانا مخصوص اولان اجتماعی بیر حرکته چئویریب. بو یازی‌دا، بو دورومو یارادان ندن‎لر، اونون سونوجلاری و یئنی دؤنه‌م‌ده – آتوم آنلاشماسی سونراسین‌دا – میللی حرکتین توتابیله‎جه‎یی یول حاق‌دا اؤز دوشوندوکلریمی پایلاشاجام.\nآتوم آنلاشماسینین ایران اوچون باشلیجا سونوجو\nایران حاکمیتینین اوزون ایللر بویو داورانیشلاری ثبوت ائدیب کی، بو رئژیمین خاریجی سیاست‌ده واز کئچیلمز پرینسیپی رئژیمین قورونماسی‌دیر و «حفظ نظام اوجب واجبات است- رئژیمین قورونماسی واجیبلرین واجیبی‌دیر» تاپشیریغی بو پرینسیپین اساس تظاهرودور. نه آنا یاسادا یازیلمیش “موسلمانلاردان و مظلوم‎لاردان حیمایت” مادده‌سی نه‎ده حاکمیتین هر هانسی بیر مقامی‎نین سؤزلری بو پرینسیپی پوزابیلمز. اوصولگرا یا کانسئرواتیو جریانین زامان زامان خاریجی سیاست‌ده رئفورمیستلره قارشی قوللاندیقلاری « نووه ائنئرژی‌سی بیزیم کسین حاقیمیزدیر» شعاری دا یانلیز داخیلی ریقابت اویونلارین‌دا آنلاشابیلر. یوخسا اساس مسأله سیز آنلاشمایین بیز آنلاشاق مسأله‌سی‌دیر. اگر خاتمی دؤورون‌ده نووه آنلاشماسینین سببی دونیا ایله موثبت ایلیشکی یاراتماق و احمدی‌نژاد زامانین‌دان باشلاییب روحانی زامانین‌دا نتیجه‌له‎نن آنلاشمانین سببی خاریجی حربی تهاجومو اؤنله‌مک اولموش‌دوسا، رئیسی دؤنم‎ینین باشلیجا مسأله‌سی اقتصادی بؤحران و اونون دؤزولمز سونوجو اولان اقتصادی عوصیان‎لاردیر. هر حال‌دا اساس پرینسیپ بیردیر و رئژیمی قوروماق اوچون ، سؤزده سازیش و آنلاشمایا قارشی اولان اوصولگرالار دا سازیشه گئتدیلر.\nسون پرئزیدئنت سئچکیلرین‌ده اؤنجه‌دن هامی یا بللی اولدوغو کیمی ، حاکمیتین بو دؤنه اساس مسأله‌سی اقتصادی چؤکوشون قاباغین آلماغی‌دی. تحریملر داها اوستو یازی‌لی کاغاز پارچاسی دئییل‌دی. ۱۳۹۶، ۱۳۹۷ و ۱۳۹۸ جی ایللری گئنیش اعتراضلار گؤستردی کی آیاغا قالخمیش ناراضی خالق، هر آن حاکمیتین قالاسین ییخابیلر و نه نظامی قوه‌لر نه آتوم قورولوشلاری بو سئلین اؤنون آلانماز. حاکمیتین اوزه چیخمیش آراشتیرمالارینا گؤره، اؤلکه‌ده ناراضی‌لیغی تؤره‌دن اساس اورتاق عامل اقتصادی ناراضی‌لیق‌دیر. یوخسوللوق خطی‌نین آلتینا دوشه‌ن آیله‌لر اؤلکه اهالی‌سینین ان آزی اوچده بیرینی آشیب. ات مصرفی یوزده قیرخ دوشوب، لبنیات و مئیوه مصرفی ده هابئله. اساس لازیم اولان قیرخ محصولون قیمتی یوزده یوز آرتیب. بو وئریلر هله رسمی مئدییایا آچیقجا وئریلن بیلگیلردیر. حاکمیت دایره‌لری یاخشی بیلیر کی اقتصادی بؤحرانی آشابیلمه‌سه‌لر، رئژیمین قالماسینا هئچ اومود قالمایاجاق. بو بؤحرانی آشماق دا تحریملر وارکن ایمکان‌سیزدیر. ایران حاکمیتی ائله بو هدفله موذاکیره‌لره گئتدی و توپوردوکلرین یالاماقلا دا اولورسا بو موذاکیره‌لردن سونوج آلمالییدی. باخمایاراق کی اقتصادی و ایداری فساد-یولسوزلوق او قدر درینله‎شیب کی تحریملرین گؤتورولمه‌سی، یالنیز قیسسا بیر سوره رئژیم اوچون نفس یولو اولابیلر. اؤزتجه‌سی، نووه آنلاشماسینین ان باشلیجا قازانجی ایران رئژیمی اوچون اقتصادی چؤکوشو بیر سوره‌لیک یوباتماق و اونون هزینه‌سی ده هم ایران ایچین‌ده هم‌ده بؤلگه‌ده رئژیمین اقتدارینین آشاغی دوشمه‌سی اولاجاق. خالق آچی‌سین‌دان باخدیق‌دا، اقتصادی ناراضی‌لیق آزاجیق‌دا اولسا بیر سوره یاتیشابیلر، آنجاق حاکمیتین اؤزون‌دن یاراتدیغی گوجلولوک،قورخونجلوق ، دؤنمزلیک و ایقتیدار آرتیق قاباقکی کیمی اولمایاجاق.\nگونئی آذربایجان میللی حرکتینین سیاسی اولاراق تانینماماسینی یارادان ندن‎لر\nوورقولاندیغی کیمی گونئی آذربایجان میللی حرکتی ماهیتجه داخیلی سؤمورگه‌چی‌لییه قارشی اولان بیر حرکت‌دیر. بونو ایران-فارس حاکمیتی ده یاخشی بیلیر و بیزیم بوتون موحافیظه‎کارلیغیمیز دا بونا تأثیر ائده‎بیلمیر. ایستعمار یا سؤمورگه‌چی‌لیک بیر میللتین باشقا میللته حاکمیتی دئمک‌دیر. اوستون میللتین حاکمیتی اؤزونو دیل، دین، کولتور،سوی-نیژاد و ائکونومیک آیری‎سئچکی‌لیک‌ده گؤسترسه ده، اونون اساس اؤزه‎یی سیاسی اوستونلوک‌دور. میللی ظولم-ستم، ایرق‌چی‌لیق-نئژادپرستی و ائتنیک آیریچکی‌لیک اولاراق میللی مسأله‎نی اورتایا قویماق، اصلین‌ده اساس عامیل دئییل گؤرونتولری و معلول‎لاری سورون اولاراق گؤسترمک‌دیر. بو یاناشیم ایسه، سونوج‌دا اساس مسأله‎نی یئرین‌ده ساخلاییر. ایستعمار اصلین‌ده سیاسی مسأله‌دیر و بیر میللتین باشقا میللته سیاسی اوستونلویودور. اونا گؤره ده،ایستعمارا قارشی اولان حرکت ده اؤزلویون‌ده سیاسی بیر حرکت‌دیر. البته بیر میللتین سیاسی حاکمیتی، او میللت‌دن اولان اینسانلارین حاکمیت دایره‌لرین‌ده اولماسی معناسین‌دا دئییل. اصلین‌ده محکوم میللته منسوب اولان اینسانلاری حاکمیت پوستلارینا قویماق، یئنی ایستعمارین ایستیفاده ائتدیی مئتوددور. بو یاناشما ایله، حاکمیت‌ده نئچه وزیرین تورک اولماسی و یا پرئزیدئنتین و باشقا مقاملارین تورک اولوب اولماماسی میللی حرکتین مسأله‌سی دئییل. میللی حرکتین ماهیتینه اویقون اولاراق، اونون اساس ایسته‎یی میللت اولاراق سیاسی ایستاتوس قازانماق و یا میللی حاکمیت‌دیر. میللی حرکتین چوخون‌لوغو و اؤزل‌لیکله اونون سئچکین و آپاریجی قوووه‌لری و تشکیلاتلاری بو مسأله‎نین بیلینجین‌ده‌دیلر و «آزادلیق، عدالت ، میللی حکومت» شعاری هابئله بیر بایراق اوزره بیر آرایا گلمک بونون اساس گؤستریجی‌سی‌دیر. میللی حرکتین تکجه ایندیکی اورتاق سیاسی شعاری دئییل، اونون حتی کئچمیش‌ده اولان ایختیلافلاری دا میللی حرکتین ماهیتینی گؤستریردی. ایستیقلال‌چی و فئدئرال‌چی اولاراق سوره‌ن نئچه ایللیک ایختیلافین اولماسی، گؤستریر کی ، هر حال‌دا میللت‌چیلرین ایسته‎یی میللی حاکمیت‌دیر و بو ایستک البته سیاسی بیر ایستک‌دیر. بوتون بو اورتاق آلقیلامالارا قارشین، میللی حرکتین غیری سیاسی بیر حرکت کیمی تصویر اولونماسینین ندن‎لرین، بئله سیرالاماق اولار:\n۱- ناسیونالیزمین عمومی حال‌دا بیر یانی‎نین غیری سیاسی اولماسی و بو یؤنون گونئی آذربایجان‌دا گئنیش یاییلماسی:\nمیللی کیم‌لیگی و اونون عونصورلارینی سئویب قوروماق، ناسیونالیزمین بیر یانی‌دیر. ۹۰ ایلده‌ن چوخ آسیمیلاسیون سیاستلرینه معروض قالمیش، ازیلمیش و اؤزون‌دن اؤزگلشمیش بیر میللتین آراسین‌دا یارانمیش گونئی آذربایجان میللت‌چی‌لیگی، ائله بو نقطه‌دن باشلانیب. بیز هله بیمیردیک بیزیم دیلیمیزی ده یازماق اولار، بیزیم ده موسیقیمیز وار، بیزیم ده چوخ بؤیوک تاریخیمیز وار، شخصیتلریمیز و درین کولتوروموز وار،…بیز حاکم میللتین وئردیکلری هر نه‎یی قبول ائتمیشدیک، اونلارا اوخشاماغا چالیشیردیق، بیز بیلمیردیک تورک اولدوغوموزو و یا آذربایجان‌لی اولدوغوموزو، بیز اوشاقلاریمیزی حاکم میللتین تحمیل ائتدییی دیل ایله دانی��دیریردیق، بیز کوروش‎ا، داریوش‎ا و ایرانئ باستانا فخر ائدیردیک….\nاؤزونو هله ایتیرمه‎میش،غریزی اولاراق فارسچیلیغین قاباغیندا دیره‌نه‌ن اینسانلار، بو قونولار حاق‌دا بیلگی الده ائتدیک‌ده، یانقی اورکلرینه سو تاپار کیمی، اؤز یانقی‎لارینی سؤندورور باشقالارینا دا سونوردولار. آنجاق بو ایبتیدایی مسأله‌لر چئوره‌ده‌کی اینسانلار اوچون غیری عادی گؤرونور و بو فیکیرلره قارشی موقاویمت گؤستریردیلر. بئله‎جه، میللت‌چی‌لییه باشلامیش هر کس اؤز اطراف موحیطین)قاندیرماق اوچون موجادیله آپاریردی، اوسته‌لیک حاکمیت ده بو ایلکین ایستکلره قارشی گلیردی. حاکمیت آنا دیل‌ده آد قویماغا، تورکجه توی و یا یاس کارتی یازماغا، میللی شخصیتلریمیزی آغیرلاماغا و… آغیر تپکی گؤستریردی. بیری‌سی اؤزونون حاقین قبول ائتمه‎دیی حال‌دا، اوندان او حاق اوچون موباریزه ائتمه‌سینی ایسته‌مک ده یئرسیزدیر. بئله‌لیکله میللی اویانیش آدلاندیردیغیمیز بیر پروسه باشلادی و حاکمیتین ایلک سنگری بوراخمادیغی اوچون، موجادیله ائله ایبتیدایی حاقلاردا قالدی. اوزون ایللر اویانیش حرکتی سوردویو اوچون، سایجا تورکچولویو منیم‌سه‌ین‎لر چوخالدی، آنجاق میللی حرکتین ماهیتی، یالنیز میللی کیم‌لیک مسأله‌سی اولاراق تانیملاندی. میللت‌چیلر تورک اولدوقلارینا فخر ائد‌ن، فارس دانیشمایان، تیراختور هوسکارلاری و تورک تاریخین بیله‌ن… اینسانلار کیمی تصویر اولوندولار. بو تصویر ایسه خالق اوچون غیری سیاسی بیر جریان معناسیندایی‌دی.\n۲-موحافیظه‎کارلیق و اؤزونو سانسور ائتمه\nآتا-آنا سؤزلریمیزین دئدیی کیمی، ایلان ووران آلا چاتی‌دان قورخار. بیزیم میللتیمیزین ایگیدلری دؤنه دؤنه سانجیلیبلار. عموم خالق تاریخی اولایلاری اونوتسا دا، همین حادیثه‎لرین آچدیغی ایز و تأثیر اوزون ایللر بویو قالیر. مثل‎لره کئچیر، سؤیلم‎لرده یئر آلیر. بیرده کی، اودوزان طرف نه قدر قهر‌مان‌لیق گؤسترسه ده، عموم باخیش‌دا اؤنملی اولان، نتیجه‎دیر. عموم میللته اولان ظولمه قارشی عصیان ائد‌ن ایگیدلریمیز، دؤنه‌لرله توتوقلانیب، ایشکه‌نجه اولوب، آسیلیب، گولللنیب، سورگون اولوب، قاچقین دوشوب و …. اونلار بللی نتیجه آلانمادیقلاری اوچون، قهر‌مان کیمی ده‎یرلنمه‌ییبلر، آرخالارین‌دا دایانان اولماییب، آیله‌لری چتین‌لییه دوشوب و نهایت‌ده اؤزلرینین یاپدیغی ایش دویغوسال‌لیق، تجروبه‌سیزلیک و حتی مسولیت‌سیزلیک کیمی ایره‎‌لی سورولوب. اونلار بدبخت اینسانلار کیمی اونودولوب و یا اونوتدورولوب. بوگون آذربایجان میللی حکومتینین یولونو داوام ائد‌ن، شاه رئژیمینه قارشی ایلک چیریک ساواشی آپاران و ۱۳۳۹-جی ایلده گولل‎ه‌له‎نه‌ن اییوب کلانتری قوروپونون و اونلارین اؤرگوتونه منسوب اولوب آغیر زیندانلارا محکوم اولان ایگیدلریمیزی اؤز یئرلرین‌ده بئله تانییان آزدیر. ۳۲ ایل شاه رئژیمینین زیندانلارین‌دا دیره‌نه‌ن میللی حکومتیمیزین عسگرلرین‌دن اولان سفرخان قهر‌مانییانی عجبشئرده بئله گنج نسل آراسین‌دا تانییان آزدیر. اونلار اونودولوب، آنجاق حاکمیتین اونلارین سیماسین‌دا وئردیی درس آلینیب، دیلیمیزه سؤیله‌میمیزه کئچیب و بیز عاغیل‌لی اولماغی ایگید اولماق‌دان اوستون بیلمیشیک، عاغیل‌لی اولماغی دا موحافیظه‎کارلیق‌دا، اؤزوموزو سانسوردا، سیاسته قاریشماماق‌دا و اؤز منفعتیمیزی هر شئیه اوستون توتماق‌دا گؤرموشوک. بو بیزیم یاشادیغیمیز سیستئم‌دیر و بو سیستئم بیزیم هر نه‎ییمیزی تأثیرلندیریب. بیز میللت‌چی اولموشوق، سیاسی ایده‌آللاریمیز اولوب، آنجاق موحافیظه‎کارلیق‌دان واز کئچنمه‎میشیک. بیز اؤزوموزو سانسور ائدیب، هدفلریمیزی غیری سیاسی گؤسترمه‌یه چالیشمیشیق. ساده منطیق وار بورادا، بیز اؤزوموزو غیری سیاسی تانیتدیردیغیمیز حال‌دا، چئوره‌نین بیزی سیاسی جریان اولاراق تانیماسی ایمکانسیزدیر.\n۳-مرکزچی حرکتلرین شووونیستی سیاستلرینین تأثیری\nایران-فارس ناسیونالیسمی پهلوی دؤنه‌مین‌دن بری بوتون ایمکانلارینی ایستیفاده ائده‎رک اؤلکه‌ده کؤک سالیب. بو اؤلکه‌ده ساغ‌چی، سول‌چو، ایسلام‌چی، اصلاحات‌چی، اوصولگرا، دئموکرات، لیبئرال اوسته‌لیک بشر حاقلاری اوچون چالیشان اینسانلاردا بئله، فارس‌چی‌لیق-ایرانچیلیق فیشقیریر. اونلار ایرانی بؤلگه‌ده‌کی بوتون اؤلکه‌لردن و فارسی، اؤلکه و بؤلگه‌ده‌کی بوتون میللتلردن اوستون بیلیرلر. اونلار قدیم ایران حاق‌دا وئریلن یالان‌چی بیلگیلری منیم‌سه‌ییب، ایرانی بؤلگه‌ده‌کی بوتون میللتلرین حاکمی بیلیر، قونشو اؤلکه‌لرین چوخونو الده‌ن گئتمیش تورپاقلار حساب ائدیرلر، قدیم ایرانین بؤیوکلویونه باییلیب و کوروشون داریوشون قانلی اللرین‌ده بشر حاقلاری آختاریرلار. اونلار ایرانی از‌لی و ابدی بیر اؤلکه کیمی گؤرور و فارس دیلینی بو مملکتین فخری و کیم‌لیگی کیمی دیرله‌ن‌دیریرلر. اونا گؤره ده هر هانسی بیر میللی ایسته‎یین وئریلمه‌سینی، فارس دیلینی ضعیفلتمه‌سی و بو اؤلکه‌نین پارچالانماسی کیمی گؤرور و اونا قارشی چیخیرلار. اونلار غیری فارس میللتلرین اؤز‌لیکله تورکلرین موستقیل میللی حرکتلرینی گؤرمزدن گلیرلر، اونلارین باشلادیغی حرکتلره تورکلرین قوشولمالارینی دا اؤز حرکتلری کیمی منیمسه‌ییرلر. اصلین‌ده ایرانین عمومیتینه عایید اولان هر هانسی حرکت، فارس میللتینین قازانجینا اولان بیر اؤرتوک‌دور. سول، ساغ ، ایسلام‌چی، فئمینیست، صینفی اعتراضلار و بشر حاقلاری کیمی حرکتلر هامی‌سی بیزی آسیمیله ائتمه‌یه و فارسلارین قول‌لوغونا آپارماغا یارایان بیر چتیردیلر. تورکلر بو حرکتلرین ایچین‌ده یا اؤز میللی حاقلاریمیزا گؤز یوموب و فارسلاردان داها چوخ ایران‌چی-فارس‌چی اولورلار یادا میللی حاقلاریمیزی مدافعه ائدیب پانتورکیست اولاراق طرد اولورلار. بوتون بو کیمی تجروبه‌لر، میللی حرکتی فارسلارین و مرکزچی جریانلارین باشین‌دا اولدوغو یا باشلاتدیغی حرکتلره و چاغریشلارا قارشی احتیاط‌لی ائدیب. گونئی آذربایجان میللی حرکتینین تأثیرلی اینسانیلار و تشکیلاتلاری بو حرکتلره قوشولماق‌دا، هر حال‌دا آذربایجانی اودوزموش گؤرورلر. بیر یان‌دان‌دا بو حرکتلره اؤزل‌لیکله اقتصادی کؤکو اولان اعتراضلارا قارشی گلمه‎یی ده دوزگون آددیم بیلمیرلر و بئله‌جه سون ایللرین سیاسی اولایلارین‌دا تاماشاچی موقعییتین‎ده اولوبلار.\n۴- ایستعمار پسیکولوژییاسی\nگونئی آذربایجانین بیر سیاسی اویونجو اولاراق تانینماماسینین ندنلرین‌دن بیری ده سومورگه‎لشمک‎دیر. ایستعمارچی‎لارین ان بیر میللته حاکیم اولماق اوچون ان ایلکین و اؤنملی سلاحی، او میللتی تحقیر ائدیب و اؤزگوونجین الین‌دن آلماق‌دیر. اؤزونه و اؤز وارلیقلارینا گوونجین ایتیره‌ن میللت، حاکم میللتی حکومته لاییق بیلیر، حاکم میللتین دیلین رسمی اولماغا لاییق بیلیر و اؤزونه مخصوص میللی دؤولتین اولماسین هئچ حال‌دا آغلینا سیغیشدیرابیلمیر، آغلینا سیغیشدیرابیلمه دیی بیر فیکری حتی ائشیتمیر ده، ائشیت‌سه ده جیددی توتمور، تئز اونودور. اؤزونه اؤز میللتینه گووه‌نمه‌یه‌ن بیری‌سینی قانع ائتمک اوچون وئریلن آچیقلامالار و منطیقلر ده ایشه یارامیر، موقتی قانع اولسا دا آیلار سونرا همین سوال لارین یئنه تکرار ائدیر. بو اینسانلار اؤزلرینه اینام‌سیزلیغی تأیید ائد‌ن هر هانسی سؤزو منطیقین‌دن آسیلی اولمایاراق قبول ائدیر و بئله‌جه میللی حرکتین سیاسی هدفلرینی ائشیتمه‌یه‌ن بیری‌سی، آذربایجانی گله‌جک سیاسی موعادیله‌لرده یئرلشتیرنمیر، اونو سیاسی حرکت کیمی گؤرمور. آنجاق بیر مسأله‌ده وار، ازیلمیش میللت‌ده هر هانسی عامیل ایله اؤزونه گووه‌ن یارانارسا، داها هئچ منطیق اونو اؤز حاقین‌دان گئری اوتوردانماز.\n۵- باغلی و قاپالی سیاسی مئیدان و باستیرمالار(سرکوب-رئپرئ‌سییالار)\nایرانین عمومی سیاسی شرایطی و (قورولوشونو نظرده آلارساق، میللی حرکتین چیخیش یولو یالنیز مد‌نی موباریزه‌دیر. آنجاق خالقین بیر قیسمی، اؤز تیملرینی رسمی مئیدان‌دان سئچیرلر. رسمی مئیدان‌دا اولمایانلار، اونلار اوچون یوخ ساییلیرلار. ایران‌دا بو رسمی سیاسی یاریش مئیدانی ایسه هر کس و هر قوروپ اوچون آچیق دئییل. بو مئیدان‌دا کیمین و هانسی سوییه‌ده اویناماسی کونترول آلتیندادیر. حکومتین بیر پارچاسی اولان اصلاحات‌چیلار بئله، بو مئیدانا بیرینجی سئچنکلری ایله گیره‌نمیرلر. آذربایجان میللی حرکتی اوچون بوگونه قدر هئچ بیر پارتییانین یارانماسینا ایزین وئریلمه‌ییب، سئچکیلرده آذربایجانین میللی سیاسی ایستکلرینی تمثیل ائد‌ن هئچ بیر آدای اولماییب. بو مئیدان‌دا بیزیم ‎تیم‎یمیز یوخ‌دور کی، طرفدارلاری‎دا اولسون. البته گئت گئده بو مئیدانین تأثیری آزالیر و بو اویونلارین تاماشاسینا گئدنلر ده آزالیر. سیاسی مئیدانین غیری رسمی مئیدانا چکیلمه‌سین سون ایللرده داها آچیق گؤرمک اولور و ائله بو فورصتی ایرانین مرکزچی اوپوزیسیونو قوللانماق‌دادیر. رسمی مئیدانی آذربایجان میللی حرکتینین سیاسی نوماینده‎لیینه باغلایان حاکمیت، غیری رسمی مئیدان‌دا بو حرکتله داهادا سرت یاناشیر. بونون اساس نه‎ده‎نی بودور کی، اؤزل‌لیکله میللی ظولم اولان اؤلکه‌ده، ناسیونالیزم ان چکیجی ایدئولوژیلردن‌دیر و بو جاذیبه‌نی حاکمیت یاخشی باشا دوشوب، دؤنه‌لرله اونون وارلیغین دویوب. ایران حاکمیتی گونئی آذربایجانین پوتانسیئل جاذیبه‌سین‌دن قورخدوغونا گؤره، اونو بوتون ویترین‎لردن سیلمک ایسته‌ییب و بو سیاستین سورمک‌ده‌دیر. حاکمیت گونئی آذربایجانین میللی سیاسی ایستکلرینین خالق آراسین‌دا تانینماسینین قارشی‌سین آلماق یولون‌دا، خاریج‌دن یاییلان مئدییالارا بئله هوجوم ائتمیش و ایلک ایللرده تورک‎سات دان یاییلان گونازتی‎وی تئلئویزییا کانالین بو ساتالایت‌دان گؤتورتدورموش‌دو، سون ایللرده یایین‌لانان آن‎ت تئلئویزییا کانالینا دا بو ایمکانی وئرمه‎میش‌دی.۱۳۹۸-جی ایل اعتراضلارین‌دا، گونئی آذربایجان‌دا عمومی اعتراض اولماسا دا، مئیدانا گیرمک ایسته‌ین میللت‌چیلرین قاباقجادان توتوقلانماسی یالنیز بو باخیشلا یوروملانابیلر.\n۶-ائتنیک ��ورون (قومی مسأله) و گرگین‎لییین تأثیرلری\nداخیلی ایستعمارین اؤزونو گؤستردیی ان اؤنملی یئرلردن بیری اقتصادی آیری‎سئچکی‌لیک‌دیر. پهلوی دؤنه‌مین‌دن بو یانا حاکمیتلرین غیری فارس و غیری شیعه یئرلشیم‌لی بؤلگه‌لره قارشی اقتصادی آیری‎سئچکی‌لیک و گووه‌ن‌لیک سیاستلری نتیجه‌سین‌ده، بیر سیرا شهرلرین جمعیت ترکیبی دییشیب. غربی آذربایجان شهرلرین‌ده بو جمعیت ترکیبینین دییشمه‌سی، سونرادان کؤچموش کوردلرین بو شهرلرده چوخالماسی ایله مالیکیت ادعالاری و حتی قوندارما تاریخ اولوشتورمالاری، سون ایللرده گرگین‌لیک تؤرتمک‌ده‌دیر. بیر یان‌دان کوردلرین بو شهرلرده هله آزین‌لیق اولمالارینا باخمایاراق ایران‌دا یاشایان تورکلردن داها چوخ اؤز کیم‌لیکلرین قورویوب میللت‌چی اولمالاری و مجازی دونیادا بو باخیشلارینی یایمالاری، سلاح‌لی تشکیلاتلارا مالیک اولمالاری و باشقا یان‌دان ایسه سون یوز ایلده یاشانان جیلولوق و سیمیتقو حادثه‌لری تورکلرده نیگران‌لیق و قایغی تؤرتمک‌ده‌دیر. بو حاق‌لی قایغی‌دان یولا چیخان میللت‌چیلر، مسأله‎نی نئچه ایلدیر موختلیف سئچکیلرده ده ایر‌لی سورورلر. سئچکیلر اوپوزیسیون طرفین‌دن هابئله میللی تشکیلاتلار طرفیند‌ن بایکوت اولوندوغو زامان بئله، غربی آذربایجان دا کوردلر سس قازانماسین دئیه، بیر سیرا میللت‌چیلر سئچکییه قاتیلدی و حاکمیتین آداملارینا سس وئردی. نتیجه اولاراق، حاکمیت هم کوردلردن هم ده تورکلردن داها چوخ سس گتیریر.\nحتی بو یول‌دا حاکمیتین ادبیاتین قول‌لانانلار دا وار. حاکمیت ایسه، نه آذربایجان تورکلرینین نه ده کوردلرین بو حاق‌دا قارشی‌سین آلمیر و کوردلره قارشی اولماق ان آزی بو بؤلگه‌لرده میللی حرکتین اساس ماهیتی کیمی تانینیر.\nمیللی حرکتین غیری سیاسی تانینماسینین نتیجه‌لری\nگونئی آذربایجان میللی حرکتینین غیری سیاسی حرکت اولاراق تانینماسی نورمال حاللاردا اونون داها چوخ یاییلماسینا سبب اولوب. بو اؤلکه‌ده اینسانلار سیاسی حرکتلری و سیاسی اولماغی چوخ هزینه‌لی بیلیرلر. اوزون ایللرین تجروبه‌سی بو دوشونجه‎نی اونلاردا یارادیب. “سیاسته قاریشما، آدامی گئجه یینن یوخ ائدرلر” سؤیله‌می سیاست حاق‌دا هر ندن داها چوخ یایقین‌دیر. اونا گؤره‌ده آذربایجان میللی حرکتی سیاسی حرکت کیمی تانینسایدی، اونا قوشولان، اونو تبلیغ ائد‌ن و اونون یولون‌دا آچیقجا چالیشان آز اولاجاق‌دی. میللی حرکتین بیر سیرا ایستکلرینی او جمله‌دن آنا دیل‌ده یازیب اوخوماغی، اوشاقلارا آنا دیل‌ده آد قویماغی، قوزئی آذربایجانی مدافعه ائتمه‎یی و اقتصادی عدالت ایسته‎ مه‎یی رئژیمین اؤز قانونلارینا دایاناراق و حاکمیتین سؤیله‌می ایله ایسته‌مک، بیر چوخلارینا جسارت وئریردی. ائله اونا گؤره‌دیر کی، شرقی آذربایجان نوفوس ایداره‌سینین رئیسی احد جوادی-نین دئدیینه گؤره، شرقی آذربایجان‌دا کؤرپه‌لر اوچون تورکجه آد ایسته‌یه‌نلر یوزده قیرخ‌دان چوخ‌دور. تیراختور فوتبول تیمی آذربایجان‌دا ان چوخ تاماشاچی‌سی اولان تاکیم‌دیر. ۱۳۸۴-جی ایل پرئزیدئنت سئچکیلرین‌ده ۶ کاندیدانین ایچین‌ده ان آز تانینمیش آدای اولان محسن مهرعلیزاده شرقی آذربایجان، غربی آذربایجان و اردبیل اوستانلارین‌دا بیرینجی سس قازانماسی، میللی ایستکلرین نه‎قدر یاییلدیغینی گؤستردی. مهرعلیزاده آدایلار ایچین‌ده ��ن آز تانینمیش آدای اولسادا و حکومت ایچین‌ده هئچ بیر سیاسی-حربی تشکیلاتین دسته‎یینی قازانمامیش کاندیدا اولسادا، میللی ایستکلردن ۱۸ مادده‌لی بیر لیسته‌یه قول چکیب تبلیغ ائتدیی اوچون بو سسی قازان‌دی. بیر حالداکی بو آدای ایران سوییه‌سین‌ده بوتون آدایلاردان آز سس گتیردی. اینسانلار هئچ بیر تهلوکه دویمادان بو ایستکلری یازیر، اونلار حاق‌دا ایمضا توپلاییر و کاندیدانین تبلیغات اوفیسلرین‌ده اولوردولار. اونا سس وئره‌نلر ده هئچ بیر شوبهه یاشامادان، گئدیب سس وئردیلر. رأی وئرمک اؤزو سیاسی عمل اولسادا، حاکمیتین سرت تپکی‌سی اولمادیغی اوچون اونلار بو حادثه‌نی سیاسی حرکت کیمی دیرلندیرمیردیلر، اونو ساده‌جه قانونی بیر ایش کیمی گؤروردولر. بو نورمال حال‌دا میللی حرکتین غیری سیاسی تانینماسینین موثبت یانی‌دیر. البته حاکمیتین بو حرکته ایذین وئرمه‌سینین نه‎ده‎نی حاق‌دا یازماق، اؤزو بیر آیری یازی‎نین قونوسودور.\nنورمال حاللاردا میللی حرکتین غیری سیاسی تانینماسی، اونون خالق آراسین‌دا گئنیش یاییلماسینا و طرف‌دار قازانماسینا سبب اولسادا، اؤلکه‌ده سیاسی تندیرین قیزیشدیغی زامان، اهالی‎نین گئنیش سوییه‌ده حاکمیت‌دن ناراضی اولدوغون‌دا و عمومی سیاسی ائکونومیک اعتراضلارین باشلادیغی آن، بو تأثیر تام ترسینه‌دیر. اینسانلار نه‎قدر اؤزلرین غیری سیاسی تانیتسالار و تانیسالار دا اصلین‌ده گئنیش باخان‌دا هر کسین سیاسی موضعی وار. اینسانلار یا ایندیکی وضعیت‌دن راضی‌دیرلار و اونون قالماسینی ایسته‎ییرلر یا ایندیکی دوروم‌دان ناراضی‌دیرلار و اونون دییشمه‌سین ایسته‎ییرلر و بو حاق‌دا بیر ایشلر گؤرورلر یا دا ایندیکی دوروم‌دان ناراضی اولسالار دا اونو دییشتیرمه‌یه بیر ایش گؤرمورلر. نورمال حاللاردا وضعیتی دییشتیرمه‌یه چالیشانلارین سایی چوخ آز اولسا دا، حاکمیتین مشروعیتی سوال آلتینا گئتدیی و عمومی اعتراضلارین باشلادیغی آن، اینسانلار مئیدانا گیرمه‌سه‌لرده، مئیدان‌داکی‎لارین آراسین‌دا اؤزلرینه تیم سئچیرلر، سیاسی اولورلار و گئت گئده مئیدانا گیره‌نلرین سایی چوخالیر و بیر آن بؤیوک بیر سئل یارانیر. بئله دوروم‌دا، غیری سیاسی اولاراق تانینان جریانلار البته کی سئچیلمه‌یه‌جکلر. بو گئرچک تکجه قاباقجا میللی حرکتی تانیمایانلار اوچون دئییل، اوسته‌لیک نورمال حال‌دا میللی حرکته طرفدار اولان اینسانلار اوچون ده کئچرلی‌دیر. اونلار اوشاقلارینین آدین تورکجه قویسالار دا، تیراختورون آزارکئشی اولسالار دا، سیاسی مئیدان‌دا سیاسی تیملرین بیرین سئچه‌جکلر. اؤزلرینین محله‌ده یا کندلرین‌ده سئودیکلری تیم اولسا دا، لیگا اویونلارین‌دا لیسته‌ده اولانلارین بیرین سئچیرلر. ایران فوتبال تیمی نئچه ایلدیر دونیا چئمپیونلوغون‌دا اولماسا دا، چوخلاری بو اویونلاری ایزله‎ییر و چوخلارینین سئویب سئچدیکلری تاکیملاری اولور. هانسی تیم یاخشی اویناسا، یا یاخشی بیر قول ووران اویون‌چوسو اولسا، یا او اؤلکه‌دن یاخشی تصویر اولورسا او تیمین طرفداری چوخ اولور. آجی گئرچک بودور کی سیاسی اویون دا بونا بنزه‎ییر.\nبو بؤلوم‌ده سون اولاراق بونو دا وورقولاماق لازیم‌دیر:\nبیرینجی، بیر حرکتین جاذیبه‌لی اولماسی اوچون او حرکتین سیاسی اولماسی گرک‌لی دئییل، یالنیز عموم خالقین ناراضی‌لیغی و دییشیم ایسته‎دیی زامان، سیاسی هدفلرین جاذیبه‌سی چوخ اولور.\nایکینجی‌سی بیر سیرا غیری سیاسی و حقوقی یا اجتماعی ایستکلر بئله، اؤزل زامانلاردا خالق طرفین‌دن سیاسی آلقیلانابیلر. آنجاق بونون گله‌جک‌ده ده تیکرار اولاجاغینا اومود بسله‌مک اولماز. اؤرنک اوچون، ایران آنا قانونونداکی ۱۵-جی مادده ۱۳۷۴-جو ایل مجلیس سئچکیلرین‌ده چئهرقانی بی طرفین‌دن ایره‎‌لی سورولدویو زامان چکیجی بیر سیاسی ایستک ساییلیردی، همین مادده ۱۳۸۴-جو ایل مهرعلیزاده طرفین‌دن ایسته‌نیلن‌ده، نورمال حاق و قانونی ایستک کیمی دیرلندی و ۱۴۰۰-جو ایلده آرتیق بو ایسته‎یین جاذیبه‌سی قالمامیش‌دی.\nاوچونجوسو، سیاسی بیر هدف گرک‌لی اولاراق ایندیکی رئژیمین دییشمه‌سی معناسیندا دئییل. آنجاق رئژیمین مشروعیتینی ایتیردییی و خالقین گئنیش ناراضی اولدوغو زامان، رئژیمی ساخلاماق ایسته‌ین هئچ بیر حرکت خالق طرفین‌دن سیاسی حرکت کیمی ده‎یرلنمز.۱۳۷۶-جی ایلده رئژیم ایچره اصلاحات آپارماق ایسته‌ین محمد خاتمی‎نین باشچیلیغین‌دا یارانان اصلاحات حرکتی، سیاسی حرکت ساییلیردی. البته کی یوخاری‌دا وورقولانان کیمی ۱۳۹۸-جی ایلده آرتیق نه اصلاحات نه اوصولگرا خالقین آختاردیغی دئییل‌دی، اونلار مئیدانا گیرسه ده، عموم خالق اونلاری اویونجو سایماز.\nدؤردونجوسو، گونئی آذربایجان میللی حرکتی ماهیتجه داخیلی ایستعمارا قارشی اولدوغو اوچون، اؤزلویون‌ده سیاسی حرکت‌دیر و سیرالادیغیمیز نه‎دنلره گؤره بو حرکت آرا-سیرا غیری سیاسی حرکت کیمی تانینیر. بو ایسه آذربایجان‌لیلار طرفین‌دن آپاریلان میللی-مد‌نی چالیشمالاری آشاغیلاماق و ده‎یردن سالماق آنلامین‌دا دئییل. حتی حاکمیتین آذربایجان میللی-سیاسی آکتیویستلرینی توتوقلاییب، مد‌نی چالیشانلارا آز دا اولسا گؤز یومماسی، بو کیمی چالیشمالاری به‎ینمه‌سی آنلامینا گلمز. ساده‌جه مسأله ترجیح مسأله‌سی‌دیر. حاکمیت آذربایجان میللتچیلیی‎نین وار اولماسین اصلا ایسته‎میر، ساده‌جه بو حرکتین غیری سیاسی یؤنونو سیاسی یؤنونه ترجیح ائدیر.\nآتوم آنلاشماسی سونراسی گونئی آذربایجان میللی حرکتی‎نین توتابیله‎جه‎یی یول ‎\nنووه آنلاشماسی سونراسی اقتصادی تحریملر گؤتوروله‎جه‎یینه گؤره، بوگونکو اقتصادی بؤحران بیر سوره یاتیشاجاغی گؤزله‎نیلیر. بو بؤحرانین کئچیجی ده اولسا یاتیشماسی، بوغولماق‌دا اولان حاکمیت اوچون بیر نفس یولو ساییلیر. ترسینه، قارشی طرف‌ده اولان اوپوزیسیونون مانئورا مئیدانی دارالابیلر. دئمه‌لی ایران ایسلام رئژیمی و اوپوزیسیونون آراسینداکی اویون-ساواش بیر سوره‌لیک اؤز تاماشاچی‌سین و قاتیلیم‌چی‌سین ایتیره‌جک. بو یئنی اورتام(فضا) و بیر باخیشلا بو فورصت، گونئی آذربایجان میللی حرکتی اوچون اؤنملی اولاجاق. البته وورقولاماق لازیم‌دیر کی، بو وضعیت ساده‌جه مووقتی اولابیلر. اقتصادی و ایداری فساد بوتون مملکتی قاپساییب. بو فساد و اخلاق‌سیزلیق اوزون سوره‌لی بیر توسعه‎یه یول وئرمز.\nاقتصادی بؤحران و ناراضی‌لیغی قول‌لاناراق، ایران اهالی‌سین حاکمیته قارشی سفربر ائتمه‌یه چالیشان اوپوزیسیون و اؤزل‌لیکله سلطنت‌چیلر، آذربایجانی مئیدانا چکه بیلمه‌سه ده، اؤزلرینی گله‌جک اوچون بیر آلتئرناتیو کیمی تانیتماغی باجاردیلار. پهلوی دؤنه‌مینی نوستالوژیک دویغولارلا خاطیرلایان اینسانلارین سایی آذربایجان‌لیلار ایچین‌ده آز اولسا دا، هر حال‌دا وار. بیرده‌کی ایستر آذربایجان‌لیلار سلطنت‌چیلری به ینسینلر، ایستر به ینمه‌سینلر، بوگون رضا پهلوی گله‌جک ایران اوچون اؤزل‌لیکله کوتله آراسین‌دا بیر آلتئرناتیو ساییلیر. بو دوروم و باخیشی یارادان اوچ عامیل وار. بیرینجی‌سی ایندیکی حاکمیت‌دن گئنیش ناراضی‌لیق و اونون سونوجون‌دا حاکمیتین مشروعیتینین ایتمه‌سی، ایکینجی‌سی ایران اوپوزیسیونونو اؤزل‌لیکله سلطنت‌چیلرین بو دورومو قوللانیب، اؤز گئنیش مئدییا ایمکانلارینا دایاناراق اؤزلرین بیر آلتئرناتیو کیمی ایره‎‌لی سورمه‌لری، اوچونجوسو، میللی حرکتین بیر سیاسی اویونجو کیمی خالقا تانینماماسی.\nبو وضعیت گونئی آذربایجان اوچون ایسته‌نیله‌ن بیر دوروم دئییل. گونئی آذربایجان میللی حرکتی بیر سیاسی اویونجو پوتانسیئلین‌ده اولدوغو و اؤزل‌لیکله آذربایجان‌دا بیرینجی اویونجو اولدوغو حال‌دا، بو نتیجه بو حرکته قبول اولونمازدیر. اؤزل‌لیکله قاراباغ قونوسون‌دا بیر گوجلو اجتماعی-سیاسی اویونجو اولاراق حاکمیتی گئری اوتوردان و حاکمیتین قاراباغ حاق‌دا اؤز سیاستلرینی دییشمه‌یه مجبور ائد‌ن میللی حرکت، اؤز لاییق‌لی یئرین آلمالی و ایندیکی یا گله‌جک هر هانسی دوروم‌دا سؤز صاحبی اولمالی‌دیر. بونون اوچون ده، ایندیکی فضانی و گیره‎وه‌نی قولاناراق، اؤزونو اولدوغو کیمی ایره‎‌لی سوروب، اولدوغو کیمی خالقا تانیتمالی‌دیر. میللی حرکت اؤز سیاسی ایسته‎یی یعنی میللی حکومت قورماق ایسته‎یی اوزرینه تمرکوز ائدیب و بوتون گوجون بو ایسته‌یه یؤنلدرسه، هم گونئی آذربایجان میللتینی بو هدف اوغرون‌دا سفربر ائده‎ بیلر، هم ده ایندیکی و یا گله‌جک هر هانسی بیر دوروم‌دا تعیین‌ائدیجی بیر قووه اولابیلر. بونون اوچون:\n۱- داغینیق، چوخسایلی و غیری سیاسی هدفلر یئرینه ، بیر سیاسی هدف اوزرینه تمرکوز ائتمک گرک‌لی‌دیر. میللی آکتیویستلر طرفین‌دن او قدر ایستکلر اورتایا قویولور کی، بعضی حال‌لاردا میللت‌چیلر اؤزلری بئله نه ایستدیکلرینی کامیل آچیقلایانمیرلار. اورمو گؤلونون قوروماسینین قاباغین آلماق، آنا دیل‌ده اؤیره‌نیم، آذربایجان اقتصادیاتی و ائکونومیک آیری‌سئچکیلیین قالدیریلماسی، اورمو و غربی آذربایجان‌دا کورد مسأله‌سی و بونونلا باغلی سئچکی هدفلری، آذربایجان مئشه‌لرینین قورونماسی، دؤولت وزیرلرینین نئچه‌سینین آذربایجان‌لی اولماسی، ایران دؤولت تئلئویزییا و باشقا مئدییالاردا تورکلره قارشی تحقیر و توهینلرین قالدیریلماسی، تورک دیل قورومونون یارانماسی، تورک دیلینین رسمی اولماسی… کیمی میللی ایستکلر ایران ایچین‌ده آچیق و رسمی مئیدان‌دا اورتایا قویولان ایستکلردیر.( البته میللی دویغولاردان ایر‌لی گلن، ناسیونالیستی بویاسی و ماهیتی اولان آنجاق بیرباشا-موستقیم بیر ایستک داشیمایان شعارلار دا آذربایجان‌لی‎لارین توپلانتیلارین‌دا سس‌له‎نیر او جمله‌دن آذربایجان وار اولسون ایسته‌مه‌یه‌ن کور اولسون، آذربایجان اویاق‌دیر اؤز دیلینه دایاق‌دیر، هارای هارای من تورکم، آذربایجان قیزلاری گؤیلرین اولدوزلاری، آذربایجان یوردوموز تیراختور بوزقوردوموز، تربیز باکی آنکارا بیز هارا فارسلار هارا، یاشاسین آذربایجان، اؤلوم اولسون شووونیسته، روس فارس ائرمه‌نی بوتون تورکون دوشمه‌نی،…) حاکمیت ده زامانین‌دا بو ایستکلرله میلل�� حرکت طرفدارلارین آلدادابیلیر. روحانینین اورمو گؤلونو دیریلتمک و دیل فرهنگیستانی قورماق وعده‌سی ایله بیر سیرالارینی آلداتماسی، بونون آچیق اؤرنه‎یی‌دیر. ۱۳۵۷-جی ایل اینقیلابین‌دان سونرا، کوردلر بیر سیاسی ایسته‎یی اؤز هدفلری کیمی ایر‌لی سوردولر و بیر قیسسا شعار ایله اونو خالق آراسین‌دا یایدیلار. بو هدف یعنی « ایران اوچون دئموکراسی و کوردوستانا موختاریت» کورد میللتچیلیینین اساس خطینی تعیین ائتدی و کوردلرین چوخو بو هدفی کورد میللتینین اساس هدفی کیمی قبول ائتدیلر. هله‌ده ۴۰ ایل سونراسی ، اونلار او هدف و شعاری اونوتماییبلار. قوزئی آذربایجان‌دا سرحد حرکاتی و بوتوولوک حرکاتی زامانی، آذربایجانین موستقیل‌لیگی و بوتؤولویو او حرکاتین اساس هدفی‎ایدی. «آذربایجان بیر اولسون مرکزی تبریز اولسون» ایسه بو حرکتین خالق آراسین‌دا یاییلمیش شعاری ایدی. اوزون ایللر سونرا، میللی سیاسی ایسته‎ییمیزی اؤزون‌ده داشییان «آزادلیق، عدالت، میللی حکومت» شعاری آرتیق چوخ سایلی میللی فعال‎لار ومیللی تشکیلاتلار طرفین‌دن منیمسه‎نیب. بو ایستک، هدف و شعار اورتاق هدف‌دیرسه، گئنیش سوییه‌ده یاییلمالی‌دیر و بوتون توپلانتیلاردا، قورولتایلاردا، سیاسی بیلدیریشلرده و شخصی اینتئرنئت صفحه‎لرین‌ده بو هدفه اوداقلانماق ان اؤنملی تاکتیک اولابیلر. بو هدف بوتون یان و بالاجا هدفلردن اوستون توتولمالی و یاییلمالی‌دیر. “میللی حرکت و یا آذربایجان‌لیلار نه ایسته‎ییر؟” سوروسونون جاوابی ایسه هر ندن اؤنجه بو ایستک اولمالی‌دیر.\n۲- آچیق و آشکار شکیل‌ده بو هدفی ایره‎‌لی سورمک گرک‌لی‌دیر. گیزلین حرکتلر عقیم و دوغماز قالیر، بو هدف عموم میللتین آچیق هدفینه چئویرمک ایسته‎نیلیرسه، گرک میللتین ایچین‌ده چکینمه‌دن آچیق ایره‎‌لی سوروله، یوخسا بو هدف بالاجا قوروپلار آراسین‌دا سیخیلیب قالار. اگر بیر هدفی داشییانلار اونو آچیقجا مدافعه ائتمیرلرسه، یا میللتی آلدادیرلار یا اؤزلرین، حاکمیتین بوگونه قدر تپکیلری گؤستریر کی، حاکمیت آلدانماییب.\n۳- اگر میللت‌چیلر “میللی حکومتی اولمایان بیر میللتین هئچ نیی یوخ‌دور”، دئییرلرسه و “بیر میللتین میللی حکومتی یوخ‌دورسا، میللی دیل و میللی تورپاقلارینین قورونماسینا قارانتی یوخ‌دور” سؤزونه اینانیرلارسا، او زامان میللی حکومت ایسته‎یی بوتون آنلاشمالار، موذاکیره‌لر و بیرلیکلرین سببی و قونوسو اولمالی‌دیر. میللی حکومت ایسته‎یی “اؤز میللی موقددراتینی تعیین ائتمه” حاقیینا دایانان بیر ایستک‌دیر و ساده‌جه موستقیل دؤولت معناسین‌دا دئییل، فئدئرال سیستئمینه ی ده شامیل اولور. بوگون دونیادا بیر چوخ اؤلکه‌لر بو سیستئم ایله ایداره اولونور. ایستر ایران حاکمیتی ایسترسه‌ده فارس اوپوزیسیونو، بو ایسته‎یی قبول ائتمه‌لی‌دیر. اونلارین تجزیه‎طلب‌لیک اتهاملارین‌دان چکینمه‌مک گرک‌لی‌دیر. اونلار بیلمه‌لی‌دیر کی، ایستعمار و نیژادپرستلیین داوام ائتمه‌سی‌دیر کی، بیر میللتین آیریلیب موستقیل اولماسینا شرایط یارادار و اونا حاق قازاندیرار.\n۴- باخمایاراق کی ناسیونالیزم، سوسیالیزم و لیبئرالیسم کیمی بیر جامع ایدئولوژی دئییل، آنجاق ناسیولالیزم زامان زامان موختلیف یئرلرده آیری آیری ایدئولوژیلرله ایدغام اولوب و چئشیت‌لی فورمالار آلیب. اونلارین اقتصادی باخیشلاری فرق‌لی ا��لسا دا میللی مسأله‎نی آرادان قالدیرماغا یوللار ایره‎‌لی سورور و بونو اؤز ایدئلوژیلری ایله یوروملاییرلار. فارسلارین-ایران‌چیلارین ایچین‌ده سول ناسیونالیسم، لیبئرال ناسیونالیسم و مذهبی-دینی ناسیونالیسم بولوندوغو کیمی، بوگون آذربایجان‌دا دا میللت‌چی اولاراق لیبئرال دئموکراسی و سوسیال دئموکراسی ایدئولوژیلرین ده داشییان تشکیلاتلار وار. اؤلکه‌نین بوگونکو اقتصادی دورومون‌دا، بو تشکیلاتلارین و اونلارین تئوریسین‎لرینین وارلیغی میللی سفربرلیک‌ده اؤنملی رول اوینایابیلر. هابئله، بو ایدئولوژیلرین هئچ بیرینی منیم‌سه‌مه‌ین و یا بوگون یالنیز میللی مسأله‎نین واجیبلیینی دوشونه‌ن یولداشلار ایسه، گرک میللی حرکتین اساس ایسته‎یی اولان میللی حکومتین یوخلوغو ایله، بوگونکو اقتصادی فلاکت آراسین‌داکی ایلیشکینی میللته چاتدیرالار. بوگونه قدر آذربایجانا قارشی یاپیلان اقتصادی آیری‎سئچکی‌لیک حاق‌دا چوخ سایلی یازیلار یازیلیب، ساده‌جه گون مسأله‌لری یعنی، باهالیق، ایشسیزلیک، اجتماعی فساد و… کیمی مسأله‌لرین آرادان قالدیریلماسی اوچون اورتایا قویولان یول و ایستک اؤنملی‌دیر. بیر سؤزله، میللی حرکت بوتون اجتماعی، صینفی و اقتصادی اعتراضلاری دستکله‌مه‌لی، اونلارین یانین‌دا اولمالی و بو حرکتلری میللی‎لشتیرمه‌لی‌دیر. معلیم‎ لر، ایشچیلر، قادینلار و امکلی‎لر فارس کیمی یوخ تورک کیمی دانیشمالی‌دیلار. اونلارین فارس معللیم، ایشچی و قادینلارلا موشترک دردلری اولسادا، اوخشار دردلری یوخ‌دور. اونلارین ایسته‎دیکلری درمان دا فرق‌لی اولمالی‌دیر. لازیم دئییل آذربایجان معللیمی، یالنیز فارس معللیمینین دئدیی دردین دئسین، او، معللیم اولاراق اؤز دردین ده دئمه‌لی‌دیر، آذربایجان معللیم‎لرینین بیر معللیم کیمی فارسلاردان فرق‌لی دردلری ده وار، بو دردلر هم ده معللیم‌لیک ایله ایلگی‌لی‌دیر ده. ایر فارس معلیلملری پول‌سوز اؤیرتیم دئییرلرسه، آذربایجان‌لی اؤیرتمه‌نلر، بو ایستکله یاناشی آنا دیل‌ده اؤیرتیم ده دئمله‎لیدیرلر.\n۵- مد‌نی حرکتلر و موباریزه‌لرده هزینه اؤنملی‌دیر. حاکمیت ایسه چالیشیر بو هزینه‌نی آرتیرماقلا خالقی بو حرکته قوشولماق‌دان چکین‌دیره. آنجاق بو حرکتلره قوشولانلارین سایی چوخالدیقجا، بو هزینه آزالاجاق. ۱۹۹۰-جی ایل ۲۰ یانوار گئجه‌سی روس-سوویئتلر بیرلیگی اوردوسو باکییا گیریب خالقی گولله‌یه باسدی. یوزلرله اینسان او گئجه یارالانیب یا حیاتلارینی ایتیردیلر، ائرته‌سی گون میلیون‌دان آرتیق آذربایجان‌لی او گئجه شهید اولانلارین جنازه‌سین چییینلرین‌ده گؤتوروب، اونلارلا ویداع‎لاش‌دیلار. بیر روس پولیتولوقونون دئدیینه گؤره، ساویئتلر بیرلیگی ۱۹۹۱-جی ایل یوخ، ائله ۱۹۹۰-جی ایل ۲۲ یانواردا باکی‌دا داغیلدی.\nبو یوک اونا ده‎یر وئر‌نلرین هامی‌سینین یوکودور. ایگیتلریمیزی بو یوک آلتین‌دا تک قویماساق، کسین قازاناجاییق.","num_words":7272,"character_repetition_ratio":0.049,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.189,"stopwords_ratio":0.003,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":375655.7,"cluster_detection":-1}
+{"text":"آزربایجان: سعید مینایی فعال تورک آزربایجانی از احضار خود به شعبه ۱۵ دادگاه انقلاب تهران خبر داد \/ 7 سپتامبر 2024\nآزربایجان: کریم اسماعیل زاده از زندان تبریز آزاد شد \/ 6 سپتامبر 2024\nآزربایجان: اظهارنظر عجیب مدیرکل ثبت احوال استان اردبیل درباره انتخاب نام‌های تورکی برای کودکان \/ 5 سپتامبر 2024\nایران: سخنگوی آتش‌نشانی تهران: برخی خودروهای داخلی در تصادفات به سرعت آتش می‌گیرند \/ 4 سپتامبر 2024\nتیتر یک: حذف هویت ترکی تهران \/ 4 سپتامبر 2024\nآزربایجان: حضور شرکت کننده تبریزی با پیراهن تراختور در برنامه «مسترشف ترکیه» \/ 4 سپتامبر 2024\nشما اینجا هستید: \/ خبر \/ آزربایجان \/ آزربایجانلی شاعر شهریارین وفات گونو فارسجا شعر و ادبیات گونو آدی ایله قوتلانیر!\nتورکجه خبر:\nآزربایجانلی شاعر شهریارین وفات گونو فارسجا شعر و ادبیات گونو آدی ایله قوتلانیر!\nسه شنبه شهریور آیی نین 27 آزربایجان شاعری محمدحسین شهریارین وفاتین‌دان ۲۹ ایل اؤتور. ۱۹۰۶-جی ایلده تبریزده آنادان اولان شاعرین اصل آدی سید محمدحسین بهجت تبریزی دیر.\nآزربایجان\n20 سپتامبر 2018 - 18:20\nکد خبر: ۴۶۸۲۵\nتحریریه آرازنیوز\nسه شنبه شهریور آیی نین ۲۷ آزربایجان شاعری محمدحسین شهریارین وفاتین‌دان ۲۹ ایل اؤتور. ۱۹۰۶-جی ایلده تبریزده آنادان اولان شاعرین اصل آدی سید محمدحسین بهجت تبریزی دیر. آتاسی تبریزین مشهور وکیللریندن حاجی میر آغا خوشگنابی، آناسی ایسه کؤکب خانیمدیر. شهریارین اوشاقلیق ایللری تبریزده‌کی مشروطه حرکاتی دؤورونه تصادف ائدیب. ائله بو قاریشیق‌لیقلار سببیله آتاسی عائله‌نی آتا-بابا یوردلاری اولان حیدربابا داغینین اتیینده‌کی خوشگناب کندینه آپاریر.\nشهریارین اوشاقلیغی دا بو کندده کئچیر. ایلک تحصیلینی خوشگناب کندینده «حیدربابایا سلام» پوئماسیندا دا آدینی چکدیی موللا ایبراهیمدن آلیر. اورتا مکتبی تبریزده اوخویور. آنا دیلیله یاناشی عرب، فارس، فرانسیز دیللرینی ده بیلیر. چوخ گؤزل تار چالیر. ۱۹۲۲-جی ایلده طب فاکولته‌سینه داخیل اولور. لاکین فاکولته‌نی بیتیرمه‌دن آیریلماق مجبوریتینده قالیر.\nطلبه اولدوغو ایللرده بیر قیزا عاشیق اولور. شهریار آدینی و وظیفه‌سینی دئمک ایستمدیی گوجلو بیر شخصله اوز-اوزه گلدیینی گؤرور. او، گنج طلبه‌نی توتدوراراق زیندانا آتدیریر، تهران‌دان چیخیب گئدرسه، اونون گوناهیندان کئچجیینی بیلدیریر. بئله‌لیکله، شهریار نیشابورا سورگون اولونور.\nشهریار ۱۳۶۷-جی ایل شهریورین ۲۷-ده تبریز واختی ایله سحر ساعت ۶:۴۵-ده مهر خسته خاناسیندا اورک چاتیشمازلیغین‌دان وفات ائدیر. ۲۹ شهریورده ارک قالاسیندا قیلینان جنازه نامازیندان سونرا وصیتینه اساساً تبریزین سرخاب محله‌سین‌ده‌کی مقبرت الشعرادا (شاعرلر قبیرستان‌لیغی) دفن اولونور. شهریارین خاطره‌سینه او گون تبریزده هئچ بیر ماغازا آچیلمیر و بوتون خالق قارا گئیینیر.\nتهران دولتی ۱۳۸۱-جی ایل ده محمدحسین شهریارین وفات ائتدیی گونو گونئی آزربایجانلی بیر ملت وکیلی نین اؤنریسی ایله «ایران شعر و ادب گون» آدلاندیریر. آنجاق دارباخیشلی سویچو پان فارسلارین اعتراضیندان دولایی ۱۳۸۲جی ایلدن بو آد «فارسجا شعر و ادب گونو»نه دگیشیلدی. اونلار، ایران کلمه‌سی آلتیندا فارس اولمایان دیللرده بو گونو قوتلایا بیلمسینلر دئیه بو آدی دگیشدیلر.","num_words":608,"character_repetition_ratio":0.067,"word_repetition_ratio":0.104,"special_characters_ratio":0.235,"stopwords_ratio":0.002,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":217831.8,"cluster_detection":-1}
+{"text":"من بو وب دن گوروش ائدیب ودئیرلی اینسان لارین ویازیلارین تانی ییب و اوخوماغا چالیشیرام من آذربایجانیمیزین سئویب و یاشادان لاریننام منیم … لینک اوچون سیزین آدرسینیزی ایستردیم وار اولون","num_words":41,"character_repetition_ratio":0.0,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.165,"stopwords_ratio":0.0,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":696663.5,"cluster_detection":-1}
+{"text":"بو مقاله، ۲۰۲۰-جی ایلین ایون آیی‌نین ۲۹-ده رابرت لانگلی طرفیندن «ThoughtCo» سایتیندا درج ائدیلمیشدیر و متن اتک‌یازی ترجومه قروپو طرفیندن آذربایجان تورکجه‌سینه ترجومه ائدیلمیشدیر.\nکلاسیک لیبرالیزم، وطنداش آزادلیق‌لارینین قورونماسی و مرکزی حکومتین صلاحیت‌لرینی محدودلاشدیرماقلا «لِسه فِر» ایقتیصادی آزادلیغی‌نین تامین ائدیلمه‌سینی مدافعه ائد‌ن سیاسی و ایقتیصادی بیر ایدئولوگییادیر. ۱۹-جو عصرین اوّل‌لرینده اینکیشاف ائد‌ن بو تئرمین، تئز-تئز معاصر سوسیال لیبرالیزمین فلسفه‌سی ایله موقاییسه‌ده ایستیفاده اولونور.\nکلاسیک لیبرالیزمین تعریفی و خصوصیت‌لری\nفردی ایقتیصادی آزادلیغا و قانون چرچیوه‌سینده سیویل آزادلیق‌لارینین قورونماسینی وورغولایان کلاسیک لیبرالیزم، ۱۸-جی عصرین سونو و ۱۹-جو عصرین اوّل‌لرینده آوروپا و آمئریکا بیرلشمیش دؤولت‌لرینده‌کی صنایع اینقیلابی و شهرلشمه‌نین گتیردیگی سوسیال، ایقتیصادی و سیاسی دییشیکلیک‌لره جاواب اولاراق اینکیشاف ائتمیشدیر.\nسوسیال ترققی‌نین ان یاخشی شکیلده «طبیعی حقوق» و فردیتچی‌لییه رعایت ائتمکله الده ائدیله بیله‌جه‌یینه اینانان کلاسیک لیبرال‌لار، آدام اسمیت-ین ۱۷۷۶-جی ایلده یازدیغی «میللت‌لرین ثروتی» کیتابینداکی ایقتیصادی ایدئیالارا اساسلانمیشدیر. کلاسیک لیبرال‌لار همچینین توماس هابزین حکومت‌لرین اینسان‌لارین موناقیشه‌لرینی مینیموما ائندیرمک مقصدی ایله یارادیلدیغینا و مالییه تشویقی‌نین ایشچی‌لری موتیواسییا ائتمک اوچون ان یاخشی یول اولدوغو اینامینی قبول ائدیردیلر. اونلار سوسیال دؤولتی آزاد بازار ایقتیصادیاتی اوچون تهلوکه حساب ائدیردیلر.\nاساساً کلاسیک لیبرالیزم ایقتیصادی آزادلیغی، محدود حکومتی و آمئریکا بیرلشمیش دؤولت‌لری آنایاساسی‌نین حقوق‌لار حاقیندا منشوروندا گؤستریلن‌لر کیمی اساس اینسان حقوق‌لارینین قورونماسینی دستکله‌ییر. کلاسیک لیبرالیزمین بو اساس پرینسیپ‌لری ایقتیصادیات، حکومت، سیاست و سوسیولوگییا ساحه‌لرینده گؤروله بیلر.\nایقتیصادیات\nکلاسیک لیبرال‌لار سوسیال و سیاسی آزادلیق‌لارلا برابر سوییه‌ده، فردلرین یئنی محصول‌لار و پروسئس‌لر ایجاد ائتمه‌سینه، ثروت یاراتماسینا و ساخلاماسینا و باشقالاری ایله سربست تیجارت ائتمه‌سینه ایمکان وئرن ایقتیصادی آزادلیغی مدافعه ائدیرلر. کلاسیک لیبرال‌لار اوچون حکومتین اساس مقصدی، هر کسین حیات مقصدلرینه چاتماق اوچون ان بؤیوک شانسا صاحب اولدوغو بیر ایقتیصادیاتی تامین ائتمکدیر. حقیقتا ده، کلاسیک لیبرال‌لار ایقتیصادی آزادلیغی اینکیشاف ائد‌ن و فیراوان(مرفه) بیر جمعیتین تامین ائدیلمه‌سی اوچون ان یاخشی، حتی یگانه یول اولاراق گؤرورلر.\nتنقیدچی‌لر کلاسیک لیبرالیزمین ایقتیصادی مدلی‌نین اصلینده ضررلی اولدوغونو، نظارتسیز کاپیتالیزم و ساده تاماهکارلیق واسیطه‌سیله پول منفعتینی حددن آرتیق وورغولادیغینی ادعا ائدیرلر. آنجاق کلاسیک لیبرالیزمین اساس اینانج‌لاریندان بیری، ساغلام بیر ایقتیصادیاتین مقصدلرینین، فعالیت‌لرینین و داورانیش‌لارینین ائتیک جهتدن تعریفه لاییق اولدوغودو��. کلاسیک لیبرال‌لار اینانیرلار کی، ساغلام ایقتیصادیات فردلر آراسیندا مال‌لارین و خیدمت‌لرین ماکسیموم سربست موبادیله‌سینه ایمکان وئرندیر. اونلار بئله موبادیله‌لرده هر ایکی طرفین داها یاخشی وضعیتده اولدوغونو ادعا ائدیرلر کی، بو دا آچیق شکیلده ضررلی دئییل، عکسینه فضیلتلی بیر نتیجه‌دیر.\nکلاسیک لیبرالیزمین سون ایقتیصادی پرینسیپی اودور کی، فردلر حکومت و یا سیاسی موداخیله‌دن آزاد اولاراق اؤز سعی‌لری ایله الده ائتدیکلری منفعتی نئجه ایستیفاده ائده‌‌جکلرینه قرار وئرمکده سربست اولمالیدیرلار.\nحکومت\nآدام اسمیت-ین ایدئیالارینا اساسلاناراق، کلاسیک لیبرال‌لار اینانیرلار کی، فردلر مرکزی حکومتین حدسیز موداخیله‌سیندن آزاد اولاراق اؤز ایقتیصادی ماراق‌لارینی ایزله‌مک و قوروماق آزادلیغینا مالیک اولمالیدیرلار. کلاسیک لیبرال‌لار بو مقصده نایل اولماق اوچون، حکومتین آشاغیداکی آلتی ایشله‌وی(کارکردی) یئرینه یئتیرن مینیمال بیر قوروم اولماسینی مدافعه ائدیرلر:\n۱. فردی حقوق‌لاری قوروماق و آزاد بازاردا تامین ائدیلمه‌ین خیدمت‌لری گؤسترمک.\n۲. میللتی خاریجی ایشغالدان مدافعه ائتمک.\n۳. وطنداش‌لارین بیر-بیرینه قارشی تؤرتدیگی ضررلردن، او جمله‌دن خصوصی مولکیتین قورونماسی و موقاویله‌لرین ایجراسی دا داخیل اولماقلا، قورونماسی اوچون قانون‌لار قبول ائتمک.\n۴. حکومت قوروم‌لاری کیمی ایجتیماعی تاسیسات‌لاری یاراتماق و ساخلاماق.\n۵. ثابت والیوتا (راییج پول) و ایستاندارد اؤلچو و چکی سیستئمینی تامین ائتمک.\n۶. ایجتیماعی یول‌لار، کانال‌لار، لیمان‌لار، دمیر یول‌لاری، علاقه سیستئم‌لری و پست خیدمت‌لری تیکمک و ساخلاماق.\nکلاسیک لیبرالیزم ادعا ائدیر کی، حکومت‌لر خالقا تمل حقوق‌لارینی وئرمکدن داها چوخ، بو حقوق‌لاری قوروماق مقصدی ایله اینسان‌لار طرفیندن یارادیلیر. بو ادعانی ایرَلی سوررکن، اونلار آمئریکا بیرلشمیش دؤولت‌لرینین موستقیللیک بیاننامه‌سینه ایشاره ائدیرلر کی بورادا، اینسان‌لارین «یارادیجی‌لاری طرفیندن بخش ائدیلمیش بعضی آیریلماز حقوق‌لارا صاحب اولدوقلاری…» و «بو حقوق‌لاری تامین ائتمک اوچون حکومت‌لرین اینسان‌لار آراسیندا قورولدوقلاری، ایداره ائد‌نلرین صلاحیت‌لرینین راضیلیقدان و عدالتدن آلدیقلاری…» بیلدیریلیر.\nسیاست\nآدام اسمیت و جان لاک کیمی ۱۸-جی عصر دوشونورلری طرفیندن اورتایا چیخاریلان کلاسیک لیبرالیزمین سیاستی، اینسان‌لارین اوزَرینده ایداره‌ائتمه‌نی کیلسه‌لره، مونارخ‌لارا و یا توتالیتار حکومت‌لره وئرن کؤهنه سیاسی سیستئم‌لردن کسکین شکیلده فرقله‌نیردی. بو شکیلده، کلاسیک لیبرالیزمین سیاستی فردلرین آزادلیغینی مرکزی حکومت رسمی‌لرینین آزادلیغیندان اوستون توتور.\nکلاسیک لیبرال‌لار بیرباشا دموکراسی ایدئیاسینی – حکومتین یالنیز وطنداش‌لارین چوخلوق سسی ایله فورمالاشدیریلماسینی – رد ائتدیلر، چونکی چوخلوق‌لار شخصی مولکیت حقوق‌لارینا و ایقتیصادی آزادلیغا همیشه حؤرمت ائتمه‌یه بیلردیلر. جیمز مدیسون-ون «فئدئرالیست ۲۱»-ده ایفاده ائتدیگی کیمی، کلاسیک لیبرالیزم آنایاسالی رئسپوبلیکانی اوستون توتوردو، بئله کی، صاف بیر دموکراسی-ده «عمومی بیر احتیراص و یا ماراق دئمک اولار کی، هر وضعیتده بوتون چوخلوق طرفیندن حیس اولوناجاق […] و ضعیف طرفی قوربان وئرمک مئیل‌لرینه قارشی هئچ بیر شئی یوخ ایدی.»\nسوسیولوگییا\nکلاسیک لیبرالیزم، حادیثه‌لرین گئدیشاتی‌نین موختار، آریستوکراتیک نظارتده اولان بیر حکومت قورولوشو ایله دئییل، فردلرین قرارلاری ایله تعیین اولوندوغو بیر جمعیت مدلینی قبول ائدیر.\nکلاسیک لیبرالین سوسیولوگییایا یاناشماسی‌نین آچاری ایسپونتان(خودجوش) نیظام پرینسیدیر- سوسیال نیظامین ثابت شکیلده اینکیشاف ائتمه‌سی و قورونماسی، اینسان‌لارین تاساریمی و یا حکومت گوجو طرفیندن دئییل، اینسان‌لارین نظارتیندن و باشا دوشمه‌سیندن کناردا گؤرونن تصادفی حادثه‌لر و پروسئس‌لر طرفیندن باش وئردیگینی ایر‌َلیله‌دن بیر نظریه‌دیر. آدام اسمیت، «میللت‌لرین ثروتی» اثرینده بو قاورامی «گؤرونمز ال»-ین گوجو کیمی قئید ائتمیشدیر.\nمثلاً، کلاسیک لیبرالیزم، بازار اساسلی ایقتیصادیات‌لارین اوزون‌موددتلی تئندئنسییالارینین، بازار دالغالانمالارینی دوغرو شکیلده پروقنوزلاشدیرماق(اؤن‌گؤرمک) و اونلارا رئاکسییا وئرمک اوچون طلب اولونان معلوماتین حجمی و مرکبلیگینه گؤره ایسپونتانین “گؤرونمز ال”-ینین نتیجه‌سی اولدوغونو مدافعه ائدیر.\nکلاسیک لیبرال‌لار، جمعیتین احتیاج‌لارینی تانیماق و تامین ائتمک اوچون حکومت‌لردن چوخ، صاحیبکارلارین سربست فعالیت گؤسترمه‌سینه ایجازه وئریلدیکده، ایسپونتان نیظامین میدانا گلدیگینی دوشونورلر.\nکلاسیک لیبرالیزم و معاصر سوسیال لیبرالیزم\nمعاصر سوسیال لیبرالیزم تخمیناً ۱۹۰۰-جو ایل‌لرده کلاسیک لیبرالیزمین اینکیشافیندان یارانمیشدیر. سوسیال لیبرالیزم، ایکی اساس ساحه‌ده کلاسیک لیبرالیزمدن فرقله‌نیر: فردی آزادلیق و حکومتین جمعیتده‌کی رولو.\nفردی آزادلیق\nبریتانییالی سوسیال و سیاسی نظریه‌چی آیزایا برلین، ۱۹۶۹-جو ایلده یازدیغی «آزادلیغین ایکی کونسئپسییاسی(دو مفهوم آزادی)» آدلی مقاله‌سینده آزادلیغین هم منفی، هم ده مثبت کاراکتئرده اولا بیله‌جه‌یینی ادعا ائدیر. مثبت آزادلیق، ساده‌جه اولاراق، نسه ائتمک آزادلیغیدیر. منفی آزادلیق ایسه فردی آزادلیق‌لاری محدودلاشدیران مانع‌لرین و یا محدودیت‌لرین اولماماسیدیر.\nکلاسیک لیبرال‌لار منفی حقوق‌لاری اوستون توتورلار و بئله حساب ائدیرلر کی، حکومت و دیگر اینسان‌لار سربست بازارا و طبیعی فردی آزادلیق‌لارا موداخیله ائتمه‌مه‌لیدیرلر. معاصر سوسیال لیبرال‌لار ایسه، عکسینه، فردلرین سس‌وئرمه حقوقو، مینیموم یاشاییش معاشی و سون زامان‌لاردا ساغلاملیق حقوقو کیمی مثبت حقوق‌لارا مالیک اولدوغونا اینانیرلار. مثبت حقوق‌لاری تامین ائتمک اوچون حکومتین موداخیله‌سی، قورویوجو قانون‌وئریجیلیک و یوکسک وئرگی‌لر کیمی منفی حقوق‌لاری تامین ائتمک اوچون طلب اولونانلاردان داها واجیبدیر.\nحکومتین رولو\nکلاسیک لیبرال‌لار منفی آزادلیغی و مرکزی حکومتین گوجوندن چوخ، فردی آزادلیغی و اساساً نظارتسیز سربست بازاری اوستون توتورلار، سوسیال لیبرال‌لار ایسه حکومتین فردی آزادلیق‌لاری قوروماسینی، بازاری تنظیمله‌مه‌سینی و سوسیال برابرسیزلیک‌لری آرادان قالدیرماسینی طلب ائدیرلر. سوسیال لیبرالیزمه گؤره، یوخسوللوق، صحییه و گلیر برابرسیزلیگی کیمی مسئله‌لره جمعیتین اؤزو دئییل، حکومت داخیل اولمالیدیر و عینی زاماندا فردلرین حقوق‌لارینا حؤرمت ائدیلمه‌لیدیر.\nسربست بازار کاپیتالیزمی��نین پرینسیپ‌لریندن گؤرونن فرق‌لرینه باخمایاراق، سوسیال لیبرال سیاست‌لر اکثر کاپیتالیست اؤلکه‌لر طرفیندن قبول ائدیلمیشدیر. آمئریکا بیرلشمیش دؤولت‌لرینده، سوسیال لیبرالیزم تئرمینی محافظه‌کارلیغا قارشی اولاراق ایلرله‌مه‌چیلیگی(progressivism، ترقی خواهی) تصویر ائتمک اوچون ایستیفاده اولونور. خصوصیله مالییه سیاستی ساحه‌سینده، سوسیال لیبرال‌لار موحافیظه‌کارلار و یا داها ملاییم کلاسیک لیبرال‌لارلا موقاییسه‌ده یوکسک حکومت خرج‌لری و وئرگی‌لری مدافعه ائتمه‌یه مئییللی‌دیرلر.\nPaylaş. Twitter Facebook Google+ Pinterest LinkedIn Tumblr Email\nƏvvəlki məqaləآذربایجان و ۱۴۰۳ ایران رئیس جمهور سئچکیلری\nسونراکي مقاله یوخسوللوق و اونون موختلیف نؤع‌لری\nMüəllif haqqında\nرابرت لانگلی\nRelated Posts\nهانا آرنتین آدولف آیشمن-ه میدان اوخوماسی\nجودیت باتلر\nیوخسوللوق و اونون موختلیف نؤع‌لری\nاشلی کراسمن\nنئولیبرالیزم ندیر؟ تعریف و نومونه‌لر\nرابرت لانگلی\nŞərhlər bağlıdır.\nان چوخ باخيلانلار\nساپقینلیق و سوچ سوسیولوژی‌سی: کولتور نورملاری نه‌دیر و اونلار پوزولارسا نه باش وئرر؟\nاشلی کراسمن\nنه ائده بیله‌ریک؟ پروبلئم حللی‌نین بیر پارچاسی اولماق\nآللان جی جانسون\nقیرمیزی یوخ، ساری آلما\nابراهیم ساوالان\nفمینیست پولیتیکا: دیره‌نیش نؤقطه‌میز\nبئل هوکس\nمنه قارشی یارادیلمیش من\nرامین جبارلی\nسون يازيلار\nساپقینلیق و سوچ سوسیولوژی‌سی: کولتور نورملاری نه‌دیر و اونلار پوزولارسا نه باش وئرر؟\nبیزنس اوچون آزادلیغی فدا ائدن سنگاپورون اقتیصادی گلیشمه تاریخی\nهانا آرنتین آدولف آیشمن-ه میدان اوخوماسی\nیوخسوللوق و اونون موختلیف نؤع‌لری\nکلاسیک لیبرالیزم ندیر؟ تعریفی و نومونه‌لری\nحاقيميزدا\nاتک‌يازي دوشونجه وئب‌ سايتيدير. بو سايتدا سوسيال علم‌لره عايد يازيلار نشر ائديلير. بو ایمئيل آدرئسي واسيطه‌سي ايله بيزيمله","num_words":1970,"character_repetition_ratio":0.08,"word_repetition_ratio":0.014,"special_characters_ratio":0.175,"stopwords_ratio":0.003,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":245122.0,"cluster_detection":-1}
+{"text":"«https:\/\/azb.wikipedia.org\/w\/index.php?title=ویکی‌پدیا:تاریخ‌ده_بوگون\/سپتامبر_۶&oldid=36590»-دن آلینمیش‌دیر\nبؤلمه:\nویکی‌پدیا:تاریخ‌ده بوگون\/سپتامبر\nبۇ صفحه‌‌ سوْن دفعه ‏۸ آقوست ۲۰۱۵، ‏۰۷:۳۵ تاریخینده دَییشدیریلمیشدیر.\nیازی Creative Commons Attribution-ShareAlike License 4.0 آلتیندا مووجوددور؛ آرتیق شرطلر آرتیریلا بیلر. بو سایتی ایشلتمکله سیز ایشلتمه شرطلری و گیزلیلیک سیاستی ایله راضیلشیرسینیز. ویکی‌پدیا® منفعت‌سیز تشکیلاتی اولان ویکی‌مدیا فوندونون قئید آلینمیش تیجارت علامتیدیر.","num_words":101,"character_repetition_ratio":0.055,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.195,"stopwords_ratio":0.04,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.995,"perplexity_score":22010.6,"cluster_detection":-1}
+{"text":"اردیبهشت آیی‌نین ۲۳نجی گونو گؤرکملی آذربایجان شاعری و اجتماعی شخصیتی اوستاد «حبیب فرشباف»ین ۸۰ یاشی تمام اولدو. (۲۳ اردیبهشت ۱۳۲۳- تبریز) بو موناسیبتله، تهرانین ایران صنعتکارلار ائوینین(خانه هنرمندان ایران) شهنازی زالیندا اوستادین۴۰نجی ایللرده آذربایجانین اوجقار کندلریندن چکدیگی «آرازین ساحیللریندن» عنوانلی فوتوشکیل‌لر مجموعه‌سیله باغلی طنطنه‌لی تدبیر کئچیریلدی و اوستاد، سئونلری طرفیندن تبریک اولوندو.\nبیز، «ایشیق» سایتی امکداشلاری، آذربایجان خالقی‌نین سئویملی اوغلو، ایشیقلیغا، نورا بند اولان اوستا��یمیزی ۸۰ یاشی موناسیبتیله تبریک ائدیر، شرفی و شخصیتی قارشیسیندا باش اییر، هامیمیزین سئویملیسی «حبیب عمی»‌یه جان ساغلیغی، اوزون عؤمور و داهادا یارادیجیلیق اوغورلاری آرزولاییریق. یوز یاشاسینلار!.","num_words":147,"character_repetition_ratio":0.01,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.19,"stopwords_ratio":0.0,"flagged_words_ratio":0.007,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":147814.1,"cluster_detection":-1}
+{"text":"دۆنیا یئر سیاره‌سی دئمک دیر اونون اۆزرینده اولان بوتون حیاتلارلا بیرلکده. اینسان مدنیتی ده بونا داخیلدیر.[۱]\nThe Blue Marble, a photograph of the planet Earth made on 7 December 1972 by the crew of the Apollo 17 spacecraft.","num_words":52,"character_repetition_ratio":0.0,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.242,"stopwords_ratio":0.0,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.964,"perplexity_score":504314.0,"cluster_detection":-1}
+{"text":"(مقاله)دانیشیقایشلدنایشلدن دانیشیغیویکی‌پدیاویکی‌پدیا دانیشیغیفایلفایل دانیشیغیمدیاویکیمدیاویکی دانیشیغیشابلونشابلون دانیشیغیکؤمککؤمک دانیشیغیبؤلمهبؤلمه دانیشیغیپوْرتالپوْرتال دانیشیغیTimedTextTimedText talkماژولماژول دانیشیغی","num_words":79,"character_repetition_ratio":0.023,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.066,"stopwords_ratio":0.038,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.996,"perplexity_score":13396.3,"cluster_detection":-1}
+{"text":"Iranlı Seyyahların Eserlerinde Istanbul Ve Xan Meliki Sasaninin -Istanbul Sefareti Xatiralari-Adli Eseri\nPitiklər\nMəqalə Toplusu\nبیزه گؤره\nایلتیشیم\nفارسی\nAzerbaijani\nEnglish\nتورکجه\nTurkish\nتوروز - تورکجه دیل و ائتیمولوژی کیتابخاناسی\nکیتابلار\nتورکولوژی\nIranlı Seyyahların Eserlerinde Istanbul Ve Xan Meliki Sasaninin -Istanbul Sefareti Xatiralari-Adli Eseri\n4109\n0\n2011\/11\/25\nسس لرین سایی 1\nسس وئرمه نین سونوجو 5\n0\nتام آد :*\nایمیل :*\nیوروم :*\ncaptcha:\nاستاد شهریار\nسؤزلوک\nتورکولوژی\nدیل و دیلچیلیک\nمیفولوژی\nFelsefe\nده ده قورقود\nشعر\nفولکلور\nأل یازمالار\nآتالار سوزو\nبایاتی\nتاپماجا\nاوشاق\nگولمه جه\nنوحه\nموسیقیمیز\nهر قونودان\nEl Bilimi Dergisi\nŞəkil\nآنلاین: 2354 ایشلدیجی\nیازیلمیش: 39115 ایشلدیجی\nتوروز\nسایین اوخوجولار!\nتوروز سیته سی بیر کولتورل اوجاق اولا‌راق دیلچی‌لیکله باغلی قونولاردان دانیشیر. بو سیته دیلچی‌لیکله باغلی دیرلی بیلگی‌لر وئرمکده‌دیر. دیلیمیزین تاریخی و ائتیمولوژی‌سی ساحه‌سینده چالیشان بو سیته، سؤزلرین کؤکو و ائتیمولوژی‌سی حاقیندا، باشقا سیته‌لردن دییشیک اولا‌راق، ائیلمله(فعل) باغلی آنلام‌لارین آچیقلاییر.\nسیته‌میزده دیلچی‌لیکله باغلی بیر چوخ کیتاب، سؤزلوک، یازی‌لار الده ائدیب اوخویابیلرسینیز. اوموروق کی بو سیته، سیز دیرلی، سایین اوخوجولار یاردیمییلا، دیلچی‌لیک قول‌لاری‌نین گلیشمه‌سی، یوکسلیشی یولوندا بیر آددیم گؤتوربیلسین.","num_words":328,"character_repetition_ratio":0.066,"word_repetition_ratio":0.182,"special_characters_ratio":0.21,"stopwords_ratio":0.0,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.998,"perplexity_score":51522.8,"cluster_detection":-1}
+{"text":"یاتاغیمدا اوزانیب، خیاللاریملا اوغراشیردیم. گاهدان کئچمیشی، گاهدانسا دا هله گلیب چاتمامیش گونلری دوشونوردوم. خوشلامیردیم گؤزومو آچیم. آمما داداشین سسی خیاللاریمی داغیتدی. دیرسکله‌نیب، قاپینی آستاجا آچدیم. ماما موبایلیندا اونا نسه گؤستریردی. داداش، اؤزو خبری اولمادان مامان ایسه فخر ائله‌دییی بیر مسئله‌یه، اونون دا سولاخایلیق اؤزللیینه، بارماق قویموشدو:\n«بولوسن دونیا جمعیتی‌نین یوزه اونو سول‌أققه‌دی؟»، ماما دئدی.- لحنیندن غرور یاغیردی.\n«نه اولسون، چؤره‌یی ساغ ألیوینن یئمه، سول ألیوینن یئه. فرق ائلر؟! یاشی دا، قوروسو دا، ایکیسی بیر قاپییه چیخار. آنجاق أل گرح آدامین عملینی آشیرسین.»، داداش دئدی.\nماما اونون سؤزونو ائشیتمه‌میش کیمی آرتیردی: «دونیانین هوشلو- باشلی‌لارینین چوخو سول‌أققه‌دی. بولوسن اوباما دا سول‌أققه‌دی؟»\n«کیم؟»\nدئیه‌سن داداش مامانین سؤزونو یاخچی باشا دوشمه‌دی. ماما موبایلینی قوردالاییر. من تانیدیغیم ماما اوبامانی داداشا تانیتدیرمایاناجان اونو راحات بوراخماز.\n«باخ، بونو دئییرم با…»\n«هه، أمیرکانین رَس جومهورو»\nماما دئدی: «آرخایینسان کی سن ده سول‌أققه‌سن؟»\nداداش باشینین اشاره‌سی ایله هه دئدی. ماما معلیم سایاغی موبایلینی داداشین گؤزلرینه یاخینلاشدیریب، دئدی: «باخ گؤر بوردا أمیرکا یازیلیب یا آمریکا؟ بَه سیز کیشی‌لر نییه سؤزلری دوز تلفظ ائلییه بولموسوز؟»\nیئنه مامانین عالیم و فاضیل یؤنو اؤزونو گؤسترمه‌یه باشلاییب. ماراقلییام گؤروم داداش اونون فضل‌نین اؤنونده نه جواب وئره‌جک. او ایسه سول ألی ایله موبایلی آستاجا مامایا ساری ایته‌له‌ییب دئدی:\n«أمیریکا دا ائله همان آمریکادی دا.»\nماما بو ده‌فه موبایلی ائله داداشین گؤزلرینه ساری اوزالتدی کی، دئدیم ایندیجه سوخار کیشی‌نین گؤزونه.\n«جهل ائله‌مه کی، اوخو گؤر کلمه‌نین دوز تلفوظو نه‌دی با!… دونن سن گلندن دانیشیخلاریوا فیکیر وئرمیشم، هله 24 ساعات باشا چاتمامیش، اون ده‌فه‌دن آرتیق تبریزه تربیز دئییبسن. حئیف دئییل سؤزلری خارابلییاق؟»\nمامانین دیل‌چی یؤنونو گؤرمه‌میشدیم. آمما یاخچی بیلیرم اونا گؤره کلمه‌لری دوز تلفوظ ائله‌مک تشخوص و گؤرکملیک نیشانه‌سی‌دیر. اونلارین دانیشیقلاری منی هیجانلاندیریب. قالخیب یاتاقدا أیلشدیم. دئیه‌سن تنه‌بی سیناما پرده‌سی‌، اونلار ایسه آدینی بیلمه‌دیییم بو فیلمین آکتورلاری‌دیلار.\nداداش دئدی: «اوخویا بولمورم!»\nاؤز- اؤزومه دئدیم: «یانی نئجه اوخویا بولمورم؟ یانی أریم ایندییه‌جن آتاسینین ساوداسیزلیغینی مندن گیزلتمیشدی؟ ماما بیلسه‌یدی قیزی ساوادسیز بیر کیشی‌نین گلینی اولاجاق، عؤمور بویو قویمازدی بیزیم ائولی‌لییمیز باش توتسون.\nماما تعجوبله دئدی:\n«اوخویا بولموسن؟!»\n«یوخ!» دئدی داداش.\nماما اوندان اوزاقلاشیب، منیم اوتاغیما ساری گلنده، تل- تله‌سیک یاتاقدا اوزانیب اؤزومو یوخویا ویردیم. هئچ خوشلامیرام بو آدسیز فیلمین اورتاسیندا گلیب منی دانلاسین. بونونلا بئله، نه قدر گؤزله‌دیمسه اوندان هئچ بیر خبر اولمادی. یئنه آستاجا یئریمده دیرسکله‌نیب، تنه‌بینی گودورم. ماما تنه‌بی ده وار- گل ائدیر. دیل- دوداغی آلتدا اؤزویله نسه دانیشیر. عادتینی بیلیرم. بیر مسئله ذهنینی مشغول ائله‌سه، فیکرینی دیل- دوداق آلتدا میزیلدانار. یئنه مامانین سسی اوجالدی.\n«دئدین اوخویا بولموسن؟!»\nداداش یئنه آغیر- آغیر دئدی: «هه!…»\nاؤز یانیمدا دئدیم: «آلـلاه خئیر ائله‌سین.»\nداداش سئویملی، سس‌سیز، ‌آزار- اذیت‌سیز یئتمیش‌بئش یاشلی بیر قوجادیر. دیندیرسن دانیشار، دیندیرمه‌سن سس‌سیز- سمیرسیز اوتوروب باخار. هئچ خوشلانمیرام ماما اونو ساوادسیزلیغینا گؤره قیناسین.\nماما موبایلینی قوردالاییب، یئنه داداشا ساری توتوب دئدی: «باخ گؤر بئله ایری خط‌نن یازاندا دا اوخویا بولموسن؟ دییسن گئدیم عینه‌ییمی گتیریم.»\nداداش مظلوم‌یانا دئدی: «کورا گئجه- گوندوز بیردی.»\n«یانی نمنه؟»\n«یانی اوخویا بیلمه‌ین آدام کور کیمیدی.»\nداداشین مظلوم‌یانا جاواب وئرمه‌یینه اوره‌ییم کؤورلدی. ماما اونون ساوادسیزلیغینی ته‌زه باشا دوشموشدو. ألینده موبایل فیکره دالمیش کیمی اوتاقدا وار- گل ائتمه‌یه دوام ائتدی. اؤز یانیمدا دئدیم: «دئیه‌سن أل چکدی.»\nاوتاقدا سس- صدا کسیلمکده من ده یئنی‌دن اوزانیب، اؤزومو بوراخدیم ذهنیمدن کئچن خیاللاریما. آمما ائله بیل مامانین أل چکن گونو یوخ ایدی. اونون سسی بیر داها خیالیمی پوزدو. آلـلاه گؤسترمه‌سین او گونو کی، بیر شئی مامانین ذهنینه تاخیلسین!\n«دئدین هئچ هئش زاد اوخویا بولموسن؟!»\n«هئچ هئش زاد.»\n«هئش بولموردوم! قیز دا منه دئمه‌ییب. نییه اوخومامیسان؟»\n«کیشی‌نین قیزی، من اوخوسایدیم، اوندا کیم باغ- باغات، أکین- بیچین ایشینده آتامین ألیندن توتاجاق ایدی؟ آنام اوغلان دوغموشدو کی آتامین ساغ ألی اولسون…»\n«توتالیم سن اوشاغ ایدین و درس اوخوماق بیلیمردین، بیری یوخ ایدی سنین آتاوا دئسین کی بیلیک عاغلین آیناسیدی؟»، ماما دئدی.\n«نه بولوم! بلکه ائله یان- یؤره‌ده‌‌کیلریمین ده عاغیل‌لارینی پاس باسمیشدی!»\n«بس بو یاشا گلیب چاتینجا عملیوی نه جور آشیریبسان؟»\n«ده‌وه خندکدن آتیلان کیمی!»، دئدی داداش.\nده‌وه‌نین اوزون بوینو، لنگر سالمیش قارنی و اؤنونده بیر خندک، گلیب تیکیلدی ذهنیمین گؤزونه. یقین کی ده‌وه بئله واختلار چاره‌سیزلیکدن کؤششه‌یینده‌ توپلادیغی یاغ- سویو أریده‌نه‌جن دایانیب، دومبا گؤزلرینی خنده‌یه تیکیر. یئنه آت اولسایدی!… بیر آن منه ائله گلدی کی، داداش او أییلمیش طاقچا کوره‌یی ایله، اوزون ال- قولویلا قوجا بیر ده‌وه‌دیر، ماما ایسه قوجالمیش آت؛ اؤزو ده کیشنه‌یه- کیشنه‌یه‌ خندک‌ اوستوندن آتیلا بیلن قوجا بیر آت.\nآز قالیر یئریمدن قالخیب، گئدیم قئین‌آتامی مامانین ألیندن قورتاریم. آمما یئریمدن ترپنمیرم. هر نه اولسا داداش دونیا گؤرموش بیر کیشی‌دیر. یقین کی بو قوجالمیش آتین عهده‌سیندن گله بیلر.\nماما طعنه‌لی بیر لحن ایله دئدی: «باری سایماق باشاریسان یا یوخ؟ عددلری نئجه؟ اوخویا بیلیسن؟»\nبو ده‌فه ماما دیلچی‌لیک قیلیعیندان چیخیب، موفتّیش‌لیک قیلیغینا گیریر. قصدی وار دانلاماق عوضینه داداشی سورغو- سوالا چکسین. من ایسه صبریمین کاساسی لب‌پَر ویریر. بیر- ایکی دقیقه داداشدان جاواب چیخمادی. قاپینین آچیق قالمیش بؤیروندن باخیرام. ماما سویوق‌قانلی بیر موفتّیش کیمی پئشخانا دیرسه‌کله‌نیب، اونون جاوابینی گؤزله‌ییر. داداش آستا- آستا دئدی: «سن بولوسن بیر خاروار بوغدا نئچه چاناغ اولار؟»\nماما بیر آز توموب، دئدی: «من سوروشدوم سایماق باشاریسان یا یوخ، سن منه چاناخدان دانیشیسان؟»\nداداش سویوق‌قانلی‌لیقلا دئدی: «دییرم یانی عئیب ائله‌مه عیبه‌جرین عیبینه!»\nماما نه ایندی، نه دیندی، هویوخوب، قالدی باخا- باخا. اوره‌ییمده دئدیم: بویور! بونا دییرلر ساوادسیز سولاخایین ده‌وه‌دیزی ویرماغی!\nیئریمدن قالخیرام. گؤردویوم فیلمین باشا چاتدیغیندا سون سؤزو گؤرمه‌یی گؤزله‌ییرم.\n1- سوْل‌أققه: خوی دئییمینده سوْلاخای، [فارسجا: چپ‌دست]\nرقیه کبیری\n27\/6\/96\nنوشته های مشابه\nآذربایجان و زنان ترک, اخبار, حقوق بشر, زنان\n۶ زن برنده جایزه صلح نوبل خواستار آزادی فوری نرگس محمدی شدند\nآذربایجان و زنان ترک, اخبار, حقوق بشر, زنان\nدومین سالگرد قتل مهسا؛ تشدید فضای امنیتی و اعتصاب کسبه\nآذربایجان و زنان ترک, اخبار, بیانیه ها, ز��ان\nبیانیه مرکز زنان تورک ایران به مناسبت دومین سالگرد جنبش “زن زندگی آزادی”\nآذربایجان و زنان ترک, زنان, فرهنگ و ادبیات\nاوشاق ادبیاتی کیتاب تانتیمی\nآذربایجان و زنان ترک, اخبار, حقوق بشر, زنان\nقادين جينايتي؛ اراک‌دا بیر قادین مهریه ایسته‌مک ندنی‌ایله حیات یولداشی طرفیندن اؤلدورولوب\nآذربایجان و زنان ترک, دیدگاه ها, زنان, مقالات\nیوز قادین؛ مشروطه اینقیلابیندان سونرا قادین نشرلرینین یوکسلیشی\nBack To Top\nAll rights reserved for www.turkqadini.com\nآحرین مطالب\n۶ زن برنده جایزه صلح نوبل خواستار آزادی فوری نرگس محمدی شدند دومین سالگرد قتل مهسا؛ تشدید فضای امنیتی و اعتصاب کسبه بیانیه مرکز زنان تورک ایران به مناسبت دومین سالگرد جنبش \"زن زن... اوشاق ادبیاتی کیتاب تانتیمی دومین سالگرد مهسا؛ هشدار کمیته حقیقت‌یاب درباره سرکوب زنان هم‌بندیان سارا دلدار شهادت می‌دهند قادين جينايتي؛ اراک‌دا بیر قادین مهریه ایسته‌مک ندنی‌ایله حیات... طراح لایحه عفاف و حجاب، عضو علمی دانشگاه الزهرا شد ۱۰ زن بهائی به دادسرای اصفهان احضار شدند یوز قادین؛ مشروطه اینقیلابیندان سونرا قادین نشرلرینین یوکسلیشی","num_words":1827,"character_repetition_ratio":0.042,"word_repetition_ratio":0.035,"special_characters_ratio":0.229,"stopwords_ratio":0.002,"flagged_words_ratio":0.001,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":121207.4,"cluster_detection":-1}
+{"text":"اؤتن عصرین اوّللرینده آذربایجان شعرینده اساسی دؤنوش یارادیب ، شعریمیزی اجتماعی سیاسی بعد لرده گئنیشلندیرن صابر حقینده هر نه دئسک اوستاد شهریارین صابر اوچون یازدیغی بو جّدی شعرینی ایضاح و تحلیل ائله‌میش کیمی اولاجاقدیر.\nاوستاد شهریار اونو سئویر و اونو آلقیشلاییر. آذربایجان شعرینده اؤزونه داهی لیک قازانان بؤیوک شاعرلرین بیری ده میرزاعلی اکبر طاهرزاده(صابر )دیر. او اؤز عصری‌نین یئتیردیگی اؤلمز شاعردیر. صابر ایگیرمینجی یوزایللیگین ایلک گونلرینده یارانان رئالیست شعریمیزین حقیقی نماینده‌سی، بانیسی و بایراقداریدیر. او ایگیرمینجی عصرین اوّللرینده یارانان انقلابی – دئموکراتیک شرایطده، جریاندا اولان شعر و صنعت مئیدانیندا اؤز عصرینین کوراوغلوسو اولدو. واخت اولورکی ، قلم قیلینجدان کسرلی اولور، صابر بئله بیر واختین شاعری اولدو. عدالت نامینا، حقیقت عشقینه و اینسانلیق حؤرمتینه الینه قلم آلدی. دونیاسین دییشه‌نه‌دک، آزادلیق نامینا مبارزه آپاردی، میلیونلارجا اینسانی غفلت یوخو سوندان آییلدیب، فیکرینه ذکاء وئردی، دوشونجه‌سینه ایشیق چیله‌دی.\nواعظ ، قلم اهلین نییه تحقیر ائله ییرسن ؟\nای ابرسیه ، نوری نه تستیر ائله ییرسین ؟\nترک ائیله ریانی کی ، ریا شرک خفی دیر\nایش بو سؤزو کندین بئله تقریر ائله ییرسن !\nاوخودوغوموز مصراعلاردا اونون ریاکارلار و جاهل‌لره قارشی کسگین مؤقعینی باشا دوشوروک. صابر ، ادبیات تاریخیمیزین قیزیل واراقلارینا هوپ – هوپ نامه ضخامتینده بیر بدیعی دفتر ده آرتیرا بیلدی .\nگر بو ایل خلقی تباه ائتدی گرانلیق بیزه نه !؟\nتاپما ییر آج یالاواجلار گوذرانلیق بیزه نه !؟\nمطلعی شعری ایله عصرینین حاکیم طبقه سینی تنقید ائدیر . الیمیزده اولان «هوپ – هوپ نامه» نی اوخویاندا گؤروروک کی ، صابرین شعرلری جانلی ، دَیَرلی و سنینله او قدر یاخیندیرکی ، اوخویاندا ائله بیلیرسن کی ، هارداسا اؤزون ده بئله دوشونموسن. هارداسا، اوخودوقلارینی بیر صحنه اثری کیمی گؤرموشسن. بو اونون شعر دونیاسینین رمزلریندندیر. او مصراعلارا چئویردیگی هیچقیریقلارینی گوله – گوله آغلاییر. صابر شعریّتین بوتون عنصرلرینی اثرلرینده جمعلشدیردیگینه گؤره، اؤز بدیعی اثرلری ایله خالقینین عصرلر بویو بوندان سونرادا یاشایاجاغی عؤمرونو یاشاماغی یازمیشدیر.\nضّل الّسلطان :\nتؤبه ، ات توبه خطا راهینه گئتدیکلریمه\nبیلیب ائتدیکلریمه ،بیلمه ییب ائتدیکلریمه\nجماعات :\nاهل ایرانی اوشاقدیردئیه سالدیز بئشیگه\nکی ، مبادا آییلیب آغلایا ، دوردوز کئشیگه\nتاکی آچدی گؤزون ایرانلی ، سوخولدوز دئشیگه\nبوش دانیشما ،بورا سای آسدیریب آلدیقلارینی\nباسیب آلدیقلارینی ، باسدیریب آلدیقلارینی\nصابرین شعرلرینی او خویاندا، ائله بیلیرسن کی، شاعر اؤز مصراعلارینی چئوره‌سینده یاشایان انسانلارین سؤزلو دوداقلاریندان دریلن گول بوتالاری کیمی بیر- بیر درمیش، اوندان ساتیرا چلنگی باغلامیش و خلقه تقدیم ائتمیشدیر، گؤرونور کی ،اونون قلمه آلدیغی کاراکترلر مصراعلاردا جانلی دیالوق آپاریرلار. صابر شعرینده مضمونچولوق همیشه اوستون رول اوینامیشدیر.\nشاه بیلر اؤلکه ده هر نه گؤتورر ، هرنه قؤیار\nگاه جیبین گاه دریسین هرکیمین ایسترسه سؤیار\nباش کسر، ائو داغیدار ، جان چیخارار ، گؤز ده اؤیار\nمین ده چیخسا گؤیه افغانلاری ایرانلیلارین\nصابر همین بو شعرینده ده باشقا شعرلری کیمی، اؤز دؤرونون مستبد حاکم لرینی اولدوغو کیمی قلمه آلمیشدیر، اؤز مناسیبتلرینی بیلدیرمیشدیر. صابرین بیر غزللرینده ده ذوقوموزو اؤخشایان داها پوئتیک خصوصیتلر واردیر. اؤلدوقجا شاعرانه و جاذبه‌لیدیر :\nخمس شرابی سیده ساقی وئریب دئدی\nصابر فقیر دیر، یئتر آنجاق زکات اونا\nیا\nگر ایسته سن کی فتنه عالم اؤیانماسین\nدؤور قمرده عقرب زولفون دؤلانماسین\nصابر صنعتینین گوجلو لیریزمینی اوخودوغوموز اؤرنکلر ده گؤردوگؤموز کیمی، فضولی شعرینین ، صنعتینین ایزینی ده گؤرور و او صنعتین چاغداش لیریکاسینی ائشیدیریک . بو کیمی اؤرنکلرده غزل ژانریمیزین گئچیردیگی اوزون پراسسینی ده اؤیره‌نیریک.\nمشهدی زین العابدین اوغلو میرزا علی اکبر طاهرزاده (صابر)۱۸۶۲- جی ایل شاماخی شهرینده دیندار بیر عائله ده آنادان اولموش. آز مدّت موللا مکتبینده تحصیل آلیر . درس اوخویوب سونرا ، اوستادی سیدعظیم شیروانی نین آچدیغی «اصول جدید » مکتبینده تحصیل آلیر. گنجلیک ایللرینده شعرلر یازیرسا آتاسی اونون بو صنعته یؤنلمگینه قارشی دورور، حتا شعرلرینی تاپیب جیریر. صابر ائودن قاچییب مشهد شهرینه گئدن کاروانلا سفره چیخیر. آتاسی خبر بیلیب اونو گئری قایتاریر. او سونرالار سیاحت عزمینده اولور . نهایت ۱۸۸۴-جی ایلده تجربه لر کسب ائتمگه سفره چیخیر؛ سمرقند، بخارا، خراسان، سبزوار، نیشابور، همدان و س … شهرلری دولانیب گزدیکده اؤز مخارجینی تأمین ائمک اؤ چون آل – وئر ده ائدیرمیش .\nصابر شیدا کی ترک شهر شیروان ائیله دی\nبولبوله بنزه ردی کیم مئیل گولوستان ائیله دی\nمین اوچ یوز بیرده هجرتدن سورا میمون ایلی\nآخرشوال دا عزم خراسان ائیله دی\nصابر سفردن قاییداندن سؤنرا شاماخیدا یاشاییر ، زنگین دونیا گوروشو اولان شاعر شرق دونیا سینین قاباقجیل یازیچی و ژونالیستی میرزا جلیل محمد قولوزاده ایله تانیش اولور. شعری «ملانصرالدین » روزنامه سینین اوخوجو گروپونون دایره سینی آذربایجاندان اوزاقلارا چاتدیریر .بئله لیکله کلاسیک ادبیاتیمیزین اینجه لیکلرینی منیمسه ین و چاغداش ادبیاتیمیزین اؤن سیراسیندا آیدین دوشونجه لزیله ایره لیله ین صابر ،محتشم ژورنالیست جلیل محمدقولوزاده ایله تانیش اولاندان سونرا اؤز اینکشاف دؤورونو مترقی مطبوعاتلا یاشاییر.","num_words":1101,"character_repetition_ratio":0.031,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.219,"stopwords_ratio":0.007,"flagged_words_ratio":0.001,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":236744.0,"cluster_detection":-1}
+{"text":"ایختیلاف اوچون جماعتین احساساتین تحریک ائله‌ماق, خیانت ساییلیر - سازمان تبلیغات اسلامی آذربایجان شرقی - ترکی\nترکی | فارسی | العربیة | English | اردو | Türkçe | Français | Deutsch\nدوشنبه 19 شهريور 1403 - 05 ربيع الأول 1446\nآنا صفحه\nعكس لر\nلینکهای بالای آگهی متحرک سمت راست\nلینکهای پایین آگهی متحرک سمت راست\nچوخ راخ...\nسایت های مرتبط\nتبيان\nالشيعه\nنهج البلاغه\nقران کریم\nخبر گزاري قرآني\nخبر گزاري سازمان تبليغات اسلامي\nامروز : 0\nديروز : 41\nماه : 1974\n'); $('a.print-preview').printPreview(); $('#txtShortLink').focus(function () { $(this).select(); }); });\nتاریخ : پنجشنبه 11 آبان 1391 | کد : 552\nلینک کوتاه\nایختیلاف اوچون جماعتین احساساتین تحریک ائله‌ماق, خیانت ساییلیر\nاینقیلابین موعظم رهبری تأکید ائله‌دیلر: بو گوندن اینتیخابات گونونه‌جن هر کس جماعتین احساساتینی ایختیلاف جهتینده ایشله‌ده قطعاً اؤلکه‌یه خیانت ائدیب.\nاینقیلابین موعظم رهبری تأکید ائله‌دیلر: بو گوندن اینتیخابات گونونه‌جن هر کس جماعتین احساساتینی ایختیلاف جهتینده ایشله‌ده قطعاً اؤلکه‌یه خیانت ائدیب.\nمهرین وئردیغی خبره گؤره, حضرت آیت الله خامنه ای ایسلامی اینقیلابین موعظم رهبری, چهارشنبه گونو مینلر دانیشجو و موحصیلین گؤروشونده, موهوم سؤزلر ضیمنینده ایران جماعتی‌نین موستکبیر آمریکا دؤلتی قاباغینداکی 60 ایللیق کلان موباریزه‌سی‌نین موختلیف مرحله‌لرین تبیین ائله‌ماغینان, بو موباریزه‌نین فایدالارینی مسئوللار آراسیندا وحدت و دایانمادان چالیشمالاری و آللاها توکّول ائله‌ماقلاری بیلدی و تأکید بویوردولار: مسئوللار مخصوصاً اوچ قوّه‌نین باشلاری گرک اؤز وظیفه‌لرین تانیماقلا و ایندیکی حساس شراییطی درک ائله‌ماقلا, ایختیلافلاری جماعت ایچینه چکماقدان چکینه‌لر و بیله‌لر کی بو گوندن اینتیخابات گونونه‌جن هر کس جماعتین احساساتینی ایختیلاف جهتینده ایشله‌ده قطعاً اؤلکه‌یه خیانت ائدیب.\nحضرت آیت الله خامنه ای بیرلیق و ایتحادی چوخ موهوم ساییب و تأکید ائله‌دیلر: ضررلی موریدلرین بیری, مسئوللار آراسینداکی ایختیلافدیر و اوندان داها پیس بو ایختیلافی جماعت ایچینه چکماقدیر.\nاونلار بویوردولار: من مسئوللار و قوّه‌لرین رئیسلرینه هوشدار وئریرم کی موغابات اولسونلار و ایختیلافلاری جماعت ایچینه چکمه‌سینلر.\nحضرت آیت الله خامنه ای بونا تأکید ائله‌ماغینان کی رهبرلیق مقامی قوّه‌لری رئیسلریندن حیمایت ائدیب و ائده‌جاق, دئدیلر: سون گونلرده نامه‌ یازماقلار و اونلارین موضوعسی اصلاً اهمیتلی موضوع دئییل, آما بو ایختیلافلار جماعت ایچینه چکیلمه‌مه‌لیدیر و بیگانه‌ رسانه‌لر و دوشمنلر اوچون های‌کوی سالماغا ال یئری اولمامالیدیر.","num_words":547,"character_repetition_ratio":0.069,"word_repetition_ratio":0.125,"special_characters_ratio":0.237,"stopwords_ratio":0.007,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.999,"perplexity_score":218616.9,"cluster_detection":-1}
+{"text":"تۆرکیه قۇرتولوش ساواشی٬ ایستیقلال حربی یوْخسا میلّی مۆجادیله اوْلاراق آدلاندیریلان٬ بیرینجی دۆنیا ساواشیندان مغلوب چیخان عثمانلی ایمپیراتوْرلوغونون مۆتّفیق دؤولتلرینجه ایشغالی سوْنوجوندا میثاق-میلّی سینیرلاری ایچینده اؤلکه بۆتونلوگونو قوْروماق اۆچون گیریشیلن چوْخ جبهه‌لی سیاسی و عسگری مۆجادیله. ۱۹۱۹-۱۹۲۲ ایللری آراسیندا گئرچک‌لنمیش و ۱۱ اوکتوبر ۱۹۲۲ده ایمضالانان مۇدانیا صۆلحو ایله عملده٬ ۲۴ جولای ۱۹۲۳ده ایمضالانان لوْزان عهدی ایله رسماً سوْنا چاتمیش‌دیر.\nتۆرک قۇرتولوش ساواشی\nساعات یؤنونده: میلّی مۆجادیله‌نین آماج‌لارینی تعیین ائتمک اۆچون سیواس کونقره‌سینده توْپلانان هئیأت-تمثیلیه؛ ساواش‌دا جبهه‌یه گۆلـله داشی‌یان تۆرک خالقی؛ آنکارا اۇلوس مئیدانیندا ساواشا قاتیلاجاق سوْن بیرلیک‌لرین جبهه‌یه اۇغرانیشی؛ قۇوای-میلّی‌یه باغلی پیاده‌لر؛ تۆرک اوْردوسونون ایزمیره گیریشی؛ دۆشمان پئشینده‌کی تۆرک آتلی‌لاری\nتاریخ\n۱۹ مئی ۱۹۱۹ - ۱۱ اوْکتوبر ۱۹۲۲\nبؤلگه\nآنادوْلو٬ تراکیا\nسبب\nتۆرک توْرپاقلاری‌نین ایشغالی\nنتیجه\nکسین تۆرک ظفری\nعثمانلی سلطنتی سونا چاتدی.\nلوْزان صۆلحو ایمضالاندی.\nتۆرکیه جۆمهۇریتی قۇرولدو.\nطرفلر\nتورک میلی حرکاتی\nآنکارا حوکومتی\n۱۹۲۰ جی ایلدن سونرا\nقوای میلیه\n۱۹۲۰ جی ایله دک\nروسیه ش.ف.س.ج\nآذربایجان ش.س.ج\nیونان شاهلیغی\nفرانسه\nائرمنیستان جومهوریتی\nبریتانیا ایمپیراتورلوغو\nعثمانلی ایمپیراتورلوغو\nظفر خاطیره‌سی٬ آتاتۆرک و سیلاح آرخاداشلاری\nمغلوب اوْلوب چکیلرکن تۆرک قصبه و کندلرینی اوْدلایان یۇنان‌لارین آردیندان جبهه‌یه یئتیشن تۆرک سیلاحلی بیرلیکلری یارالی‌لاری حمل ائدیر.\nایچینده‌کیلر\n۱ بیرینجی دۆنیا ساواشی سوْنراسی٬ اوکتوبر ۱۹۱۸ - مئی ۱۹۱۹\n۱.۱ ایستانبولون ایشغالی٬ نووامبر ۱۹۱۸\n۱.۲ قووایی-میلّیّه\n۱.۳ ایزمیرین ایشغالی٬ مئی ۱۹۱۹\n۲ تشکیلات‌لانما دؤنمی٬ مئی ۱۹۱۹ - مارس ۱۹۲۰\n۲.۱ عثمانلی مجلیسی‌نین آچیلماسی و میثاق-میلّی٬ نووامبر ۱۹۱۹ - ژانویه ۱۹۲۰\n۲.۲ عثمانلی مجلیسی‌نین باغلانیلماسی٬ مارس ۱۹۲۰\n۳ حاکیمیّتین ساغلانماسی٬ مارس ۱۹۲۰ - مارس ۱۹۲۲\n۳.۱ بؤیوک میلّت مجلیسی آچیلماسی٬ ۲۳ آوریل ۱۹۲۰\n۳.۲ ایچ جبهه\n۳.۳ دوْغو جبهه‌سی\n۳.۴ الجزیره جبهه‌سی\n۳.۵ گۆنئی جبهه‌سی\n۳.۶ باتی جبهه‌سی\n۳.۷ لوْندرا صۆلح کونفرانسی٬ فوریه ۱۹۲۱ و مارس ۱۹۲۲\n۴ باریشین ساغلانماسی٬ مارس ۱۹۲۲ - نووامبر ۱۹۲۳\n۵ قایناقلار\n۶ گؤرونتولر\nبیرینجی دۆنیا ساواشی سوْنراسی٬ اوکتوبر ۱۹۱۸ - مئی ۱۹۱۹\nدَییشدیر\nآیریجا باخ: بیرینجی دونیا ساواشی\n۱-جی دۆنیا ساواشینا آلمان ایله بیرلیک‌ده گیرن عثمانلی دؤولتی٬ چاناق‌قالا ساواشینداکی باجاریلی دیفاع ائتمگه٬ عیراق‌دا کوت‌العمّاره‌ده بریتانیا اوْردوسونو مۆحاصیره ائدیب اسیر آلماسینا و ساواشین سوْن آی‌لاریندا قافقاز جبهه‌سینده‌کی باجاریلارا رغماً٬ ساواشین سوْن گۆنلرینده فیلیسطین جبهه‌سینده اِدموند آلنبی امرینده‌کی بیرلشیک قرال‌لیک اوْردولارینا قارشی نابلوس هزیمتینه اۇغرامیش‌دی. ایلدیریم اوْردولاری قروپونون ۱۸ سِپتامبر ۱۹۱۸ده‌کی بۇ ضاییعات‌دان سوْنرا لیمان وان ساندِرس باشچی‌لیغیندان ایستیعفا ائتمیش و یئرینه پادیشاه طرفیندن اؤزونه یاوری‌فخری حضرتی‌شهریاری عونوانی دا وئریلن موصطافا کمال پاشا تعیین ائدیلمیش‌دی. بۇنونلا یاناشی ۱ اوکتوبر ۱۹۱۸ده شام٬ ۱۶ اوکتوبر ۱۹۱۸ده حاما و حومس٬ ۲۵ اوکتوبر ۱۹۱۸ده ده حلب الدن گئتدی.\nسوریه جبهه‌سی‌نین داغیلماسی اۆز��ینه ایتّیحاد و ترقّی حۆکومتی ۸ اوکتوبر ۱۹۱۸ده ایستیعفا ائتدی. حۆکومت ایلری گلن‌لریندن طلعت٬ انور و جمال پاشالار خاریجه‌یه قاچدی‌لار. عۆمومی عفو اعلان ائدیله‌رک٬ سۆرگون و حبس‌ده‌کی مۆخالیف‌لرین ایستانبولا دؤنوشونه ایجازه وئریلدی. ۳۰ اوکتوبر ۱۹۱۸ده ایمضالانان موْندروس صۆلحو ایله عثمانلی حۆکومتی مغلوبیّتی قبول ائتدی.\nموْندروْس صۆلحو لازیمینجا مۆتّفیق دؤولت‌لرینه تهلۆکه‌سیزلیک‌لری گریی ایسته‌دیکلری یئرلری ایشغال ائتمه صلاحیّتی تانیندیردی. ۳۰ اوْکتوبر ۱۹۱۸-جی ایلده موْندروس صۆلحو ایمضالاندیغیندا موصول و اطرافی هله علی احسان سابیس پاشا امرینده‌کی تۆرک بیرلیکلری‌نین ایداره‌سینده ایدی. آتش‌کس‌دن سوْنرا بریتانیالی‌لار٬ موصول و زاهوداکی وطنداش مسیحی‌لرین توْپلوجا اؤلدورولدوگونو ایدّیعا ائده‌رک تۆرک بیرلیک‌لرینین موصولو ترک ائتمه‌سینی ایسته‌دیلر. علی احسان سابیس پاشا٬ بۇ استگی ردّ ائتدی آنجاق سوریه جبهه‌سینده موصطافا کمال پاشا (آتاتۆرک) امرینده‌کی ایلدیریم اوْردولاری قروپونون شام‌دان سوْنرا حلب‌ده ده بریتانیالارا مغلوب اوْلوب[قایناق گؤسترین] آدانایا قدر چکیلمه‌سی نتیجه‌سینده دمیریوْلو ایکمال خطلری‌نین کسیلمه‌سی اۆزَره و ایستانبول حۆکومتی‌نین ده بۇ یوْلدا امر وئرمه‌سیندن سوْنرا موصولو بۇراخیب نصیبینه قدر چکیلدی. بریتانیا عسگرلری هئچ‌بیر مۆقاویمته قارشیلاشمادان موصولا گیردی‌لر. ایستانبول‌دان بنزر بیر امر موصطافا کمال پاشایا دا چۇکوروْوا بؤلگه‌سینی ترک ائتمه‌سی اۆچون گلمیش‌سه ده موصطافا کمال پاشا آدانانی بوْشالتماییب نیظامی نظارت ایله ائتدیگی تلگراف‌لاشمالاردا امرین قانون‌سوز اوْلدوغونو سؤیله‌یه‌رک امره مۆقاویمت گؤسترمیش‌دی. نیظامی نظارتی٬ کمال پاشانی وظیفه‌دن آلیب قرارگاها چاغیردیغیندا٬ کمال پاشا (آتاتۆرک) اوْردونون بیر قیسیم سیلاح‌لارینی خلقه پایلایاراق دۆشمان الینه گئچمه‌سینه مانع اوْلموشدو. بعضی سیلاحلار ایسه٬ آنادوْلودا بیر دۆشمان مۆقاویمتینده ایستیفاده اۆزَره تشکیلاتی‌محسوسه ایشچی‌لری طرفیندن داها اهمیت‌لی اوْلان دوْغو جبهه‌سینه داشینمیش‌دی. موصطافا کمال پاشانین ایستانبولا دؤنمه‌سیندن سوْنرا علی فوواد پاشا٬ امرینده‌کی ۲۰. قوْل‌اوْردونو تجهیزات ایله بیرلیک‌ده اؤنجه قوْنیایا سوْنرا دا آنکارایا گتیره‌رک ایستیقلال ساواشی حاضیرلیق‌لارینا باشلادی. بۇ سیرادا کاظیم قارابکیر پاشا دا امرینده‌کی ۱۵. قوْل‌اوْردونو ترخیص ائتمه‌ییب ارض‌روم‌دا ساواشا حاضیر تۇتوردو.\nایستانبولون ایشغالی٬ نووامبر ۱۹۱۸\nدَییشدیر\nنوْوامبردا بوْغازلار سیلاح‌سیزلاندیریلدی. ۷ نوْوامبردا ایشغال گۆجلری چاناق‌قالادان گئچدی. ۱۳ نوْوامبر ۱۹۱۸ گۆنو٬ مۆتّفیق دؤولت‌لرین ۶۱ پارچا دؤیوش گمی‌سیندن عیبارت بیر دوْنانماسی٬ صۆلح شرطلری‌نین اؤزلرینه وئردیگی صلاحیّته دایاناراق٬ ایستانبول اؤنلرینه گلیب دمیر (لنگر) آتدیلار. بۇ دوْنانمادا ۱۵ دؤیوش گمی‌سی٬ ۱۱ کرِیسِر٬ ۲۹ موخریب و ۶ دنیزآلتی گمی‌سی وار ایدی. عئینی گۆن بوْغازدان ۱۱ دؤیوش گمی‌سی ایله یۇنانلی‌لارین بیر زیریهلی‌سی داها گیریب توْپلام گمی سایی‌سی ۷۳ه چیخمیش ایدی. ۱۳ نوْوامبردا مۆتّفیق فیلوْسوندان ۲٫۶۱۶ بیرلشیک قراللیق٬ ۵۴۰ فرانسه‌لی و ۴۷۰ مۆتّفیق عسگری اوْلماق اۆزره توْپلام ۳٫۶۲۶ عسگر ایستانبولا چیخاریلدی. ۲۳ نووامبر ۱۹۱۸ده احمد عیزّت پاشا یئنی حۆکومتی قۇردو. ۹ فِوریه‌ده حادیثات قرئتینده سۆلئیمان نظیف «قارا گۆن» باشلیق‌لی بیر یازی یازدی. تۆرک میلّتینین بئله بیر ایشغالی یاشامادیغینی و بۇنو قالدیرامایاجاغینی سؤیله‌دی. مۆتّفیق دؤولتلر تۆرک خلقی‌نین تپکی‌سینی چکمه‌ییب حاق‌لیغینی گؤسترمک اۆچون ایشغالین گئچی‌جی اوْلدوغونو آماجی‌نین پادیشاه‌لیغی٬ خلیفه‌لیگی٬ آزینلیق‌لاری قوْروماق اوْلدوغو٬ پادیشاه‌لیق مقامی‌نین قالدیریلمادیغینی و ایستانبولدان وئریله‌جک قرارلارین گئچَری‌لی اوْلدوغونو اعلان ائتدی.\nچوْخونلوغو بریتانیالی‌لاردان عیبارت بیر ظابیت قروپو و عسگر قروپو مجلسی باسیب باغلادی. بئله‌جه ت.ب.م.م. آچیلانا قدر خلقین سسی کسیلدی. میلّتچی و میلّی مۆجادیله‌نین داوامی‌نی ساغلاماق آماجی‌نی گۆدن میلّت‌وکیللرینی مالتایا سۆرگون گؤندردی‌لر. بۇ وکیللرین بیر قیسمی ۱۹۲۱ده بیر قیسمی ده ۱۹۲۲-۱۹۲۳ آراسیندا آنادوْلویا دؤندولر.\nقووایی-میلّیّه\nدَییشدیر\nایتّیحاد و ترقّی رهبرلیگی‌نین٬ گیزلی بیر تشکیلات اوْلان تشکیلاتی-محسوسه واسیطه‌سی ایله آنادوْلو و رۇم‌ائلی‌ده ساواش سوْنراسی بیر مۆقاویمت حرکتی تشکیلات‌لان‌دیردیغی آیدین اوْلدو. مۆقاویمتین آماجی٬ دوْغو اوستانلاری‌نین ائرمنی‌لره٬ ائگه بؤلگه‌سینده بعضی یئرلرین یۇنانلی‌لار و آدانا بؤلگه‌سی‌نین فرانسه الینده‌کی سوریه‌یه وئریلمه‌سی‌نی نظرده تۇتان دخالت‌لره قارشی مۆجادیله ائتمک ایدی. هابئله٬ ساواش ایللرینده موختلیف اۆصۇل‌لار ایله اؤنملی ثروت و یئرلی ایقتیدارا قوْووشان ایتّیحاد و ترقّی طرفداری زۆمره‌لرین مؤوقع‌لرینین قوْرونماسی٬ ساواش سیراسیندا سۆرولن غئیری-مۆسلمان عثمانلی وطنداشلاری‌نین گئری دؤنمه‌سی‌نین قارشی‌سینی آلماق٬ بۇندان اؤتَری چیخا بیله‌جک قاریشیق‌لیق‌لار سبب ایله مۆتّفیق دؤولت‌لرین اوْلا بیله‌جک مۆداخیله‌سینه قارشی قوْیولماسی آماج‌لانماق‌دا ایدی.\n۱۹۱۹ باشلاریندان عیبارتاً قووایی-میلّیّه (میلّی قووّت‌لر) آدی ایله سیلاح‌لانان بعضی قروپلار٬ ائگه و قارادنیز بؤلگه‌سینده رۇم‌لارا٬ گۆنئی‌دوْغودا ایسه ائرمنی‌لره قارشی چاتیشمالارا گیردی‌لر. بۇ قروپ‌لارین چوْخو ۵۰ ایله ۲۰۰ نفرلیک نیظام‌سیز قووّت‌لردن اوْلوشماقدا و تشکیلاتی-محسوسه عۆضوو اوْلدوغو بیلینن شخص‌لرجه ایداره اوْلونماق‌دا ایدی.\n۱۹۱۹ فِوریه آییندا مۆتّفیق قووّت‌لری یۆکسک باشچی‌سی اِدموند آلِنبی٬ آنادوْلودا امنیّتی ساغلاییب هله تسلیم اوْلمامیش اوْلان علی فوواد پاشا امرینده‌کی آنکاراداکی ۲۰. و کاظیم قارابکیر پاشانین امرینده‌کی ارض‌روم‌داکی ۱۵. قوْل‌اوْردولارین تسلیم اوْلمالارینا ریضایت وئرمه‌لری آماجی ایله٬ بیرلشمیش کرال‌لیق اوْردوسونون سوریه جبهه‌سینده‌کی تۆرک قۆوّت‌لرینی قیسا مۆدّت‌ده نئجه مغلوب اوْلدوغونو بیلن اۆست سویّه بیر تۆرک باشچی‌سی‌نین خۆصۇصی صلاحیّت‌لر ایله تجهیز ائدیله‌رک آنادوْلویا گؤندریلمه‌سینی تکلیف ائتدی. ۱۵ مئی ۱۹۱۹دا «آنافارتلار قهرمانی» و «یاوری-فخری حضرتی-شهریاری (پادشاهین فخری یاوری)» میرلیوا موصطافا کمال پاشا٬ ۹. اوْردو باشچی‌سی و آنادوْلو عۆمۇمی مۆتفّیشی صیفتی ایله٬ پادشاه (آنادولو تورکجه‌سی: VI. Mehmet Vahdettin) آنادوْلویا گؤندریلدی.\nایزمیرین ایشغالی٬ مئی ۱۹۱۹\nدَییشدیر\nایزمیرین ایشغالی دۆشونجه‌سی ۱۹۱۹-ون فِوریه اوْرتالاریندا یونان باشباخانی وِنیزِلوْسون اؤنری‌سی ایله٬ بیرلشمیش کراللیک باشباخانی لوْید جوْرج طرفیندن اوْرتایا آتیلدی. ایزمیرین ایشغالی٬ ۱-جی دۆنیا ساواشی سوْنراسیندا پاریس‌ده توْپلانان اۇلوسلار آراسی باریش کوْنفرانسی‌نین قراری ایله اوْرتایا چیخدی. آمریکا باشباخانی ویلسوْن بۇ اؤنریه اؤنجه کسینلیک‌له قارشی چیخدی٬ آنجاق ۲۵ مارس اوْلاییندا داها یۇموشاق بیر رفتاری منیمسه‌دی. ۷ مئی‌ده بیرلشمیش کراللیک٬ آمریکا و فرانسه٬ یونان دنیزسل اوْردوسونون ایزمیره گؤندریلمه‌سینده موتابیق قالدی‌لار.\nایزمیرین ایشغالی قانسیز باشلادی. حتّی ایزمیرین ایشغالی‌نی ۱ گون اؤنجه‌دن بیلدیگیندن ایزمیرده‌کی عثمانلی اوْردوسونا قارشی‌لیق وئرمه‌مه‌سینی امر ائتمیش‌دیر. بئله‌جه ایزمیرده‌کی عثمانلی اوْردوسو حرکت‌سیز قالیب یوْنان‌لارا تسلیم اوْلدو.\nایشغال گۆنو یونان اوْردوسونون ان یامان بیرلیک‌لری اوْلان اِوزوْن عسگرلری شهرده ظفر تۇرو آتدیلار. بۇ ظفر تۇرو سیراسیندا تۆرک افسرلری ساحیل خطّینده دۆزدولر. عزیز نسین بۇ اوْلایی داها سوْنرا آراشدیرمالارینا دایاناراق کیتابیندا بئله یازیب: بیر تۆرک افسری اِوزوْن عسگری‌نین زیتوْ وِنیزِلوْس (یاشاسین وِنیزِلوْس) دیه باغیرماسینی ایسته‌دیگی حالدا ائتمه‌دیگی اۆچون اؤلدورولدو. اِوزوْن عسگرلری شهری هر گزدیکلرینده و افسره گئری دؤندوکلرینده بیر دفعه سۆنگولنیردی. بۇ تۆرک افسری ۲۲ دفعه سۆنگولنیب اؤلدورولدو. یونانلار داها ایلک گۆن بیر چوْخ تۆرک عسگر و وطنداشی اؤلدوردو. بئله‌جه ایشغالین ایلک گۆنده ۴۰۰ نفر[قایناق گؤسترین] اؤلدورولدو.\nایزمیرین ایشغالی ایله تۆرک خلقینده وار اوْلان لاکین یئتَرسیز باشچی‌لار اۆزوندن ایستیفاده اوْلونمایان مۆجادیله قابیلیّتلری تکرار اوْیانیب ایزمیرده‌کی بیر قیسیم عسگر ایستیعفا ائده‌رک میلّی مۆجادیله‌یه قاتیلدی. عئینی زاماندا ایزمیرده قالان تۆرکلر ده ایشغالین گتیردیگی حوضورسوزلوغا دایانانماییب آنادوْلویا کؤچدو. قالماقاد ایصرار ائدن تۆرک عاییله‌لر ایسه یونان عسگرلرینین رفتارلارینا و ائتدیکلری اذیّت‌لره داها آرتیق دایانانماییب آنادوْلوداکی میلّی مۆجادیله‌یه دستک وئرمک آماجلی اوْلاراق کؤچدولر.\nایزمیرین ایشغالی ایله تۆرک خالقیندا وار اوْلان فقط یئترسیز باشچی‌لار اۆزوندن ایشلدیلمه‌ین مۆجادیله گۆجو تکرار اوْیانیب ایزمیرده‌کی بیر قیسیم عسگر ایستیعفا ائده‌رک میلّی مۆجادیله‌یه قاتیلدی. عئینی زاماندا ایزمیرده قالان تۆکلر ایله ایشغالین گتیردیگی امنیت‌سیزلیگه دایانانماییب آنادوْلویا کؤچدو. قالماقدا ایصرار ائدن تۆرک عاییله‌لر ایسه یۇنان عسگرلری‌نین رفتارلارینا و ائتدیکلری اذیت‌لره داها آرتیق دایانانماییب آنادوْلوداکی میلّی مۆجادیله‌یه دستک وئرمک آماجلی اوْلاراق کؤچدو.\nتۆرک عسگر و افسرلری دیب‌چیکلنه‌رک٬ سۆنگولنه‌رک اؤلدورولور٬ اۆزرلرینده‌کی دیرلی اشیالار زوْرلا آلینیردی. ایشغالا قارشی بوْیون اَیمیش تاپیلان علی نادر پاشا یئرده سۆروکلنه‌رک تپیکلنیردی. تۆرک افسرلری «زیتو وِنیزِلوْس» دیه باغیرمایا زوْرلانیر٬ آغیر حرکتلره اۇغراییرلادیلار. باغیرمانی رد ائدنلر ایسه سۆنگولنه‌رک تپیکلنیردی. رد ائدنلردن آلبای فتحی بی ده سۆنگولنه‌رک اؤلدورولدو. شهرین باشقا یئرلرینده ده اوْلایلار٬ تالان٬ اؤلدورمه و تجاووز اوْلایلاری باشلادی. تۆرکلره عایید ائولر و ایش‌یئرلری روملار طرفیندن تالینیر٬ جانی‌نی٬ مالی‌نی٬ ناموسونو قوْروماق ایسته‌ین تۆرکلر اؤلدورولوردو. بۆتون بۇ اوْلایلار مدنی اۇلوسلار تمثیل‌چی‌لری‌نین گؤزلری اؤنونده٬ مدنی دؤولتلرین ایزنی ایله ائدیلیردی. لوْرد کرزن ۱۸ آوریل ۱۹۱۹ تاریخی بیلدیری‌سینده «سِلانیک قاپی‌لاری‌نین ۵ میل ائشیکلیگینده راحاتچی‌لیغی ساغلایانمایان یۇنانین آیدین ویلایتینده (ایزمیز اوْ تاریخده آیدین ویلایتی ایچینده ایدی) باریش و گۆونلیک ساغلاماقلا گؤرَولندیریلمه‌سی‌نی اۇیغون گؤرمه‌دیگی‌نی آچیقلادیغی یۇنانلی‌لارین ایلک گۆن ۴۰۰ تۆرک اؤلدورولموشدولر. چئوره کند و قضالارداکی اوْلایلار بیر ایکی گۆن ایچینده ۵۰۰۰-ه قدر تۆرک اؤلدورولدو.»\nایزمیر شهری ایله بیرلیکده آیوالیق٬ ایکی شهر آراسینداکی ساحیل خطّی٬ چشمه یاریم‌آداسی و بئلکاهوهیه قدر ایزمیرین اطرافی دا ایشغال ائدیلمیشدیر. ۲۳ آوریل ۱۹۲۰-ده آنکارادا ت.ب.م.م. آچیلماسیندان سوْنرا یۇنان اوْردوسو ایزمیردن حرکته کئچه‌رک٬ سِور مۆعاهیده‌سی ایله ایتالیا بؤلگه‌سی اوْلاراق قبول ائدیلمیش مانیسا٬ اۇشاک٬ دنیزلی٬ بالیکئسیر٬ بۇرسا شهرلرینی ده ایشغال ائتمیشدیر. بۇ سببله یۇنان ایله آراسیندا ایختیلاف چیخان ایتالیا ایسه بۇ ایشغالدان سوْنرا قۇرتولوش ساواشی مۆدّتینجه آنکارا حؤکومتی‌نی دستکله‌دیگی کیمی عسگری یاردیم دا ائتمیشدیر.\nتشکیلات‌لانما دؤنمی٬ مئی ۱۹۱۹ - مارس ۱۹۲۰\nدَییشدیر\nپاریس‌ده توْپلانان اۇلوسلارآراسی باریش کوْنفرانسی٬ اوْ گۆنلرده آچیقلانماسی گؤزله‌نیلن تۆرک باریش مۆعاهیده‌سی٬ ۱۹۱۹ مئی باشلاریندا مۆبهم بیر گله‌جگه تأخیره سالیندی. ۱۵ مئی‌ده یۇنان قووّه‌لری٬ مۆتّفیق دؤولتلرین قراری ایله ایزمیری ایشغال ائتدی. میلّی بیر فلاکت اوْلاراق گؤرولن بۇ اوْلای٬ تۆرکیه‌ده بؤیوک شیدّتلی بیر میلّی تپکی‌یه یوْل آچدی. ۲۳ مئی‌ده فاتیح و سولطان احمدده تۆرک سیاسی تاریخی‌نین اوْ گۆنه قدرکی ان بؤیوک کۆتله گؤستریلری دۆزنلندی. مۆقاویمت فیکری٬ ایتّیحاد و ترقّی یانداشلاری‌نین گؤروشو اوْلماقدان چیخاراق بۆتون اؤلکه سطحینده یاییلدی.\n۲۱ ژوئن‌ده مصطفی کمال٬ آنادوْلوداکی ان اهمیت‌لی عسگری بیرلیکلرین باشچیلاری اوْلان کاظم کارابکیر٬ رفعت و علی فواد پاشالار و اژه بؤلگه‌سینده امنیّتی ساغلاماق‌لا وظیفه‌لندیریلن رئوف بی ایله آماسیادا گؤروشه‌رک آماسیا ایطیلاعیه‌سینی یاییملادی. ایطیلاعیه٬ میلّی باغمیسیزلیغین آنجاق میلّتین «عزم و ایراده‌سی» ایله ساغلاناجاغینا تأکید ائده‌رک٬ اؤلکه سویّه‌سینده بیر مۆقاویمت حرکتی‌نین ایشارتینی وئرمکده ایدی. کاظم کارابکیرین لیدِرلیگینده ارض‌روم‌دا توْپلانان شرق اوستانلری مۆدافیعه-حۆقۇق جمعیتی کونقره‌سی٬ عسگری وظیفه‌لریندن ایستعفا ائدن مصطفی کمالی کونقره باشقانی سئچدی. کونقره٬ شرق اوستانلری‌نین ائرمنیستانا وئریلمه‌سی احتیمالینا قارشی مۆقاویمت قراری آلارکن٬ تۆرکیه‌نین قاباقلاماسی اۆچون آمریکا مانداتی فیکرینه آچیق قاپی بۇراخماماقدا ایدی.\n۴ سپتامبر ۱۹۱۹-دا تۆرکیه‌نین هر یانیندان گلن نۆماینده‌لرین ایشتیراکی ایله سیواس‌دا توْپلانان کونقره‌ده٬ گئنل سئچ��ملر ائدیلیب یئنی مبعوثان مجلیسی قۇرولانا قدر ایستانبول حؤکومتی ایله بۆتون رسمی باغلارین کسیلمه‌سی قرارلاشدیریلدی. اؤلکه سویّه‌سینده یئنی بیر ایداری و سیاسی تشکیلات‌لانما قۇرماق هدفی ایله بیر هئیأت-تمثیلیه قۇرولدو.\nعثمانلی مجلیسی‌نین آچیلماسی و میثاق-میلّی٬ نووامبر ۱۹۱۹ - ژانویه ۱۹۲۰\nدَییشدیر\nدسامبر آییندا کئچیریلن گئنل سئچیملر سوْنوندا سوْن عثمانلی مجلیس-مبعوثانی (۱۹۲۰) قۇرولدو. مجلیسه آنادوْلودان ساده‌جه میلّی مۆجادیله طرفلی‌سی میلّت‌وکیلی کاندیدلری سئچیلدی. ایکی آیری ویلایت‌دن میلّت‌وکیلی سئچیلن مصطفی کمال پاشانین ایستانبولا گئتمه‌نی رد ائتمه‌سی اۆزَره٬ سیواس کونقره‌سی باشقان وکیلی اوْلان رئوف اوْربای مجلیس رییس‌لیگینه سئچیلدی. ۲۸ ژانویه ۱۹۲۰-ده مبعوثان مجلیسی داها سوْنرا میثاق-میلّی آدییلا خاطیرلانان «عهد-میلّی بیان‌نامه‌سی»نی قبول ائتدی. بیان‌نامه٬ موندروس مۆتاریکه‌سی سرحدلری ایچینده تام باغیمسیزلیق ساغلایینجایا کیمی مۆجادیله‌یه داوام ائتمه‌نی اؤن‌گؤرمکده ایدی.\nعثمانلی مجلیسی‌نین باغلانیلماسی٬ مارس ۱۹۲۰\nدَییشدیر\n۱۶ مارس ۱۹۲۰-ده مجلیس-مبعوثان دا داخیل اوْلدوغو حالدا باب-عالی و بۆتون حؤکومت داییره‌لرییله برابر ایستانبول٬ بریتانیالیلار طرفیندن ایشغال ائدیلمیشدیر. بیرلشمیش شاهلیق بیرلیک‌لری ایستانبولدا تاپیلان٬ باشدا رئوف بی اوْلماق اۆزَره اؤنده گلن میلّی مۆجادیه طرفداری میلّت‌وکیل‌لرینی تۇتوقلادیلار. هابئله تلقراف‌خانالار دا ایشغال آلتیندا آلینمیش و رسمی مقاملار آراسیندا علاقه قۇرماق ایمکانی قالمامیشدی. بۇ شرطلره گؤره٬ آنادوْلو٬ ایستانبول و رسمی مقاملارلا اوْرتاق حرکتدن محروم قالمیشدی.","num_words":3259,"character_repetition_ratio":0.042,"word_repetition_ratio":0.018,"special_characters_ratio":0.181,"stopwords_ratio":0.002,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":215813.2,"cluster_detection":-1}
+{"text":"اوت اینک. (اینگیلیسجه: Oath Inc.) یان قۇرولوش و یا تابعه شیرکت. بۇ شیرکت مدیا و اينترنت ساحه‌سینده فعالیّت گؤستریر. باش مرکزی نیویورک شهرینده یئرلشیر. چالیشان ایشچی‌لرینین سایی‌سی ۱۴٬۰۰۰ نفر اوْلوب.\nقایناق‌لار\n[دَییشدیر]\n^ Hackett, Robert (3 August 2016). Read What Yahoo Is Telling Employees About the Verizon Deal.\n^ Todd Spangler (June 19, 2017). Brent Corley Unveils Oath: AOL-Yahoo Combo Is as Big as Netflix and Looking to Expand. Variety.\n^ Lomas, Natasha. \"Latest round of Verizon layoffs at Oath affects <4% of staff globally\" (in en). TechCrunch. https:\/\/techcrunch.com\/2017\/11\/16\/latest-round-of-verizon-layoffs-at-oath-affects-4-of-staff-globally\/. اوت اینک.\nاینگیلیسجه ویکی‌پدیاسی‌نین ایشلدنلری طرفیندن یارانمیش«Oath Inc.»، مقاله‌سیندن گؤتورولوبدور.( ۲۰ دسامبر ۲۰۱۸ تاریخینده یوْخلانیلیبدیر).\nقارداش پروژه‌لرده اوت اینک. گؤره داها آرتیق بیلگی‌لر تاپابیلرسینیز.\nفایل‌لار ویکی‌آمباردا\nبو شیرکت‌لر ایله باغلی مقاله، بیر قارالاما مقاله دیر. بونو گئنیشلندیرمکله ویکی‌پدیایا کؤمک ائده بیلرسینیز.\nب\nدان\nدییش\n«https:\/\/azb.wikipedia.org\/w\/index.php?title=اوت_اینک.&oldid=765278»-دن آلینمیش‌دیر\nبؤلمه‌لر:\nشیرکتلر قارالامالاری\nشیرکت‌لر\nگیزلی بؤلمه‌لر:\nصفحه‌های دارای تابع تجزیه‌گر آرایش‌عدد با آرگومان غیرعددی\nبوتون قارالاما مقاله‌لری\nبۇ صفحه‌‌ سوْن دفعه ‏۲۴ دسامبر ۲۰۱۸، ‏۲۰:۵۳ تاریخینده دَییشدیریلمیشدیر.\nیازی Creative Commons Attribution-ShareAlike License 4.0 آلتیندا مووجوددور؛ آرتیق شرطلر آرتیریلا بیلر. بو سایتی ایشلتمکله سیز ایشلتمه شرطلری و گیزلیلیک سیاستی ایله راضیلشیرسینیز. ویکی‌پدیا® منفعت‌سیز تشکیلاتی اولان ویکی‌مدیا فوندونون قئید آلینمیش تیجارت علامتیدیر.","num_words":359,"character_repetition_ratio":0.026,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.225,"stopwords_ratio":0.006,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.99,"perplexity_score":65814.7,"cluster_detection":-1}
+{"text":"Sürgünde Güney Azərbaycan (İran) Qələm Əncüməni سورگونده گونئی آذربایجان (ایران) قلم انجومنی PEN South Azerbaijan (Iran) in Exile\nHome\nArticles\nPoems\nStories\nVideos\nAz. Turkic\nFarsi\nEnglish\nNews \/ Events\nMembership\nContact Us\nJan 10, 2016\nصداقت\nچارلز باکستئر- چئویرن: دوقتور فیروز رفاهی\nهرنقدر کی، اونو سئویرم، بیر او قدر ده آستیریدی دانلاییرام. آستیرید آروادیمین – کورینین بئینینه یئریتدی کی، شادلیغی ألده ائتمه‌یین یئگانه یولو منی ترک ائتمکدیر. چوخ ساده گؤرونوردو. “او آدامی بوراخ، او قاپیدان چیخ گئت، شادلیغی ألده ائدرسن، اوندا سربست اولارسان.” شادلیغی ألده ائت. ایندی، بو بیر سؤز بیرلشمه‌سیدیر. فورد ماشینی ایچینده آمئریکا یوللاریندا، آزادلیغا دوغرو، او زامانلاردا- بیر نسخه کیمی سؤنولوردو.\nمن ماشین یولوندا دایاندیم. او گون کی، او گئتدی قارلا یاقیش قاریشیق یاغیردی. من قبول ائتدیم کی، اونون دالینجا گئتمییم. گئتمیه او قدر هوسکار ایدی کی، بلوکون یاریسینا چاتاناجان اونوتموشدو اون جامین یاغیش سیلگیسینی خودلاسین. یولون تینیندن کئچدی، ماشینین قاباق حیصه سی بیردن سیلکه لندی، تکرلر سولاری أطرافا سپدی، سونرا گؤزدن ایتدی.\nاوغلومو مؤحکم قوجاغیمدا توتموشدوم، قاراژا گیردیم کی، بیر سیاهه حاضیرلاییم. جئرمی قوجاغیمدادیر. پاسلانمیش، کوهنه لمیش یوک ماشینیم. سینیخ دیرمیق، بوکولموش میشار، پرده لی آرخا پنجره نین آشاغی حره سینده پاسلانمیش تایمر چیراغی. مندن سوروشمایین نه اوچون بونلاری اورادا یازیرام. علاوه سیاهه: ائو اوچون سیاهه. یاشامیم اوچون. صحتیم اوچون. ایشیم اوچون. بیر صاندیق ماءالشعیرایچگیسی. آنام- دولورئس یوخاری قاتدا، اؤز اوتاغیندا. قوی بورا گلسینلر، هر نه اولورلار اولسونلار، بو منیم بیرینجی شوعاریمدیر، ایکینجیسی ده قوی قالسینلار.\nآستیرید دوشونوردو کی، شادلیق زواللی کورینین اووجونون ایچینده دیر، و هرگون بئله ده دئییردی. او، دئییردی، سنین اوچون شادلیق؛گونو وئسسیز گئچیرمک. سن دوغرو دئییرسن کی، وئس سنین باشینی شلوغا سالیر و سنی دولاشدیریر. او گون کی، سن او، آغزی پیس قوخویان آدامین نفسی اوزرینده اولمادان یوخودان اویاندین، او گون سنه خالیص قازانج اولار. آستیرید منیم باره مده چوخ رحمسیز ایدی. او کورینله بیر یئرده، ۳-ف آدلی طبی یاردیم مرکزینده چالیشیردی. خسته خانانین ساکیت گئجه لرینده بو توخوم سپیلمیشدی. “پرستارلار همیشه و هارادا ایستسلر ایش تاپارلار”. هئچ شؤبهه م یوخیدی کی، بونلار آستیریدین سؤزلریدیر.\nکورین مندن منه دئیینیردی ؛ او همیشه دئییردی کی، من عادی شئیلری بیلمیرم. هفته سونوندا چوخ ایچگی ایچیرم. ایتیم، ائسکوتر یاتاق اوتاغینی پوخا چئویریبدیر. ماغازادان گلنده أللریم همیشه باتیقدیر- و بونون کیمی جانا گتیرن دانلاقلار: گویا کی، من اونون ایستکلرینه، هرنه اولورسا، اولسون دیققتسیزم، سایمازام. کورین داها چوخ اؤزوندن، اؤزونون لاخلانمیش، بولانمیش حیاتیندان، قارماقاریشمیش دورومو، گؤرپه میزین حاققیندا قورخوسوندان، کیفایت قدر بیر موناسیب آنا اولاماماسیندان، کدرلریندن و بونا ا��خشار شئیلردن شیکایت ائدیردی.\nآنجاق من اونو سئویردیم. او منی ترک ائتدی، گئتدی. سونرا من آستیریده عاشیق اولدوم و اونونلا ائولندیم. ایندی من اونونلا ائولییم، و هله ده اونو سئویرم. اونون – بو سؤزو ایشلتمه یه مجبورام، مکری وار. کورین- بیرینجی آروادیمین مکری یوخ ایدی. دوشونه بیلرسیز کی، هامییا پرستار کیمی اولان بیر آدام نئجه اولار. اؤز کؤرپه سینه یاخشی باخا بیلمه یب، گیجه لنه. آمما او، بئله ایدی. قهوه ای سیچان رنگلی ساچلاری، بوتون دئدی- قودولارین مووضوعسو ایدی. قوناقلارین اؤنونه قویولاسی بیر دوز مه لی خؤره ک حاضیر ائده بیلمه یین، أن چوخ سئویلن و هئچ واخت تایی اولمایا بیریسی ایدی. من کونلومو اونون باجاریقسیزلیق واختینا دؤنه –دؤنه وئردیم. دئمیرم کی، بو تقدیره لایق بیر ایشدیر.\nائله اوندا کی، کورین چیخدی-گئتدی، آستیرید تاپیلدی. اوندان قاباق گؤزلریمیزده یاندیریجی، آجی باخیش آل-وئریندن آرتیق بیر شئی خاطیرلامیرام. او، منی اؤز ماهیر قوللارینا آلدی. اؤنجه سی بو تسکین ائدیجی و دردداشلیق ایدی، بلکه ده من بئله دوشونورم. من هیج واخت بیرزاد سوروشمادیم. فوتو ایستودیوسوندا بیر عکسین آرخاسیندا اولان مئشه نی بیر کرپیج دیوار ایله دییشمه سی واختی کیمی ، او، اوغلان دوستداشینی آتیب منه أتلی خوره کلر وئریب، سرین آرپاسویو بوطریلرینه قوناق ائدیردی. من، اونو و بونلاری غنیمت ساییردیم، آنجاق او منیم بئله دوشونمییمه اؤنم وئرمیردی. او، دئییردی،” وئس، سن من ایستییه سن. دوغروسو چاشیب، قالمیشام.” او، منیم بوتون چاتمامازلیقلاریمی گؤزدن ایراغا آتدی. بیرینجی آروادیم بیر جانلی شاهید کیمی ائعتیبارینی ایتیردی، اوزه ریمده سحر- ائدیجی بیر وارلیغی حیس ائتدیم. سونرادان یوموشالدیم. آستیریده اولان سئوگی بیر اوزوم مئینه سی کیمی اوره ییمدن اوجالدی. بیلمیرم بونو داها نئجه دیله گتیریم.\nاو چوخ أردملی ایدی، اوشاق تربیه سی اوچون گوونیلین و اوشاقلارین آجیغلاندیریجی دوروملاریندا چوخ ساکیت ایدی. تعطیل گونلرینده منیم یانیمدا اوتوروب، غزئتین سیاحت بؤلمه سینی اوخویوب، قلم ایله اوزاخ یئرلرین آدلارینی جیزیقلاییردی کی، بلکه گلجکده اورایا گئده سی اولدوق . قارما-قاریشیقلیق بو ائودن گؤچموشدو. ایندی بو ائوده بیر نئچه دایاق وار ایدی. اونلارین باشیندا آیدینلیق، پلان، سئوگی و لذت دوروردو. اؤز-اؤزومه دوشونوردوم، گؤر نئجه خوشبختلیک سنه اوز توتوب. گون گلیب گئدیردی، بیز بئله خوش یاشاییردیق. آستیرید هر شئییه پارلاقلیق گتیرمشیدی. آرتیق جرمی بوتون گونو زیریلدامیردی، گئت-گئده بویویوردو. دیش چیخمارق، آددیملاماق، دیل آچماق، دانیشماقدان باش-بئیین آپارماق.\nائوده یئنی اویونجاقلار تاپیلدی. بوشانما بوتون قایداسیندا گئتدی، کورین هیچ بیر شئی، حتی خرجلیک، طلب ائتمه دی. آستیرید ایله ائولندیم، چوخ چکمه دی کی، بیزیم باشقا ائولادیمیز اولدو، گوزل-گویچک بیز قیزاوشاغی. لوسی، حیاتیمیزدا یئنی بیر جیزگی اولدو.\nجرمی بؤیویوب دیل آچاندا، کورین هردن تلفون ائدردی، آنجاق اوغلونو گؤرمه یه ایمکان تاپمیردی. بونو اؤزو، باشی شولوغ اولدوغونا گؤره بیلدیریردی. او، چوخ حساس ایدی و دییردی کی، عادی معیشت و ایجتیماعی باقلارینا چوخ مؤحکم باغلانمیشدیر. گؤروشمک اونون وجودونون مدافعه سیستئمینه زیان گتیرر. هرحالدا، بو ایشی گؤره بیلمیردی، بونو اؤزو بئله دیله گتیریردی. جرمی، اونون یوخلوغوندان عذاب چکیردی، آنجاق آییریلیق اؤزون سورنده، او دا، آرتیق ساکیتلشمیشدی، چونکی آستیرید آناسینین یئرینی قایغی و سئوگی ایله دولدورموشدو. ائله بونا گؤره کورین گؤروشمک یئرینه تئلئفون ائدیردی، چوخ واختلاری دا مکتوب یازیردی.\nآللاه، او مکتوبلاری نه ایدی! آنالار هئچ واخت بئله مکتوبلار یازمامالیدیرلار. مکتوبدا قهوه دامجیلاری، پیس أل-جیزمالاری، معناسیز پاراگرافلار، فعلسیز و بوش جومله لر. کوریننین مکتوبلاریندان فرقلی اولاراق جرمینین مکتوبلاری اوشاقلیق خبرلری ایله دولو ایدی. بیر مدتدن سونرا، بو مکتوبلار ماراقسیز اولدولار، اونلار بئیسبال اویونلارینین نتیجه لری ایله دولوردو. جئرمینین مکتوبلاری گئت-گئده آزالدی.\nبیرواخت اولدو کی، کورین دئی-تام تئلئویزیون شووندا گؤروندو. بو وئریلیش قاچان آنالار حاققیندا ایدی. صحنه ده اوچ آیری قادین ایله اوتورموشدو. هئچ واخت آنلایامادیم کی، نه اوچون او، بو وئریلیشده ایشتیراک ائتدی. وئریلیشین ایلک اون دقیقه سینده، وئریلیشین باشی سویوق آپاریجیسی ایله سورو سوروشان تاماشاچیلار چوخ منطیقی گؤرونوردولر. آنجاق واختین آخیرلاریندا هامی سینیرلنمیشدی. سون سیرادا اوتورانلار بارماقلا قاچان آنالاری گؤستریب،های-گوی سالیب، باغیریردیلار. باشقالاری دا تؤهمتلر یاغیلاندان سونرا اونلاری دوغرولاییب، أل چالیردیلار. من بونلارین هامیسینی قونشو قادیندان ائشیتدیم. بوتون گونو تئلئویزیون سئیر ائدن قونشوموز دئییردی کی، کورینین ساچلاری توم قهوه ای گؤرونوردو و سئیرک آلا-بولا آغ تئلر ده گؤزه چارپیردی.\nکورینه، اونون میللی تئلئویزیوندا گؤرونمک اوچون بئله أردمسیز هوسی اوچون اوریم سیخیلدی. اونون ایستودیادا اوتوراراق آوارالار طرفیندن توپ آتشه توتولموش زهرلی صیفتینی گؤزومون قارشیسیندا تصوور ائدیرم.\nکورین گئدندن سونرا آنام – دولورئس، بیزمله یاشاماق اوچون یانیمیزا گلدی و اوست مرتبه ده اولان آرتیق اوتاقدا یئرلشدی. او،دئییردی کی، جئرمییه یاردیم ائتمک ایسته ییر، بیر آرا یاردیم ائدیردی. چوخ واخت یوخاریدا اوتوروب، بیر شئی توخویور، پنجردن ائشییه باخیب، قونشولاری، گلیب – گئدن غریبه لری، یا آرا ساتیجیلاری یوخلاییردی. جوماآخشاملاری بیریج اویونلارینا قاتیلیردی، جومانین آخشامیندا دا اینجیل اوخونوشونا گئدیردی. آنام آدینا باخمیاراق ( لاتین دیلینده دولورئس غملی دئمکدیر) چوخ شأن بیریسیدیر. حیاتدان لذت آپارین اونون همیشه سؤیله دییی سؤز ایدی. آستیرید ایله او تئز قوووشدولار. آستیرید، بونو بیر سیرر کیمی مندن گیزلتمک ایسته ییردی، آنجاق من آناما یاخشی بلد ایدیم و بیلیردیم کی، او سمادان کنار بیر آدامدیر ( باخمیاراق کی، آند ایچمیش بیر جومهوریچی ایدی) و برک اینانیردی کی، بیرگون عیسی پیغمبر گئری دؤنه جک. او، دئییردی کی، بیز آخیرزاماندا یاشاییریق، و گرک حیات چتیلیگلری اوچون عیسایا اؤز توتاق.\nآستیرید اونونا شوخلوق ائدیردی، دوغروسو منیم یانیمدا بئله سؤیلشمه لردن قاچینیردیلار.\nلوسی دونیایا گلندن سونرا آنامین یاردیمی داها لازیم گؤرونموردو. آخی، لوسی هئچ واخت بیزه باش آغریسی وئرمدی. آستیرید اونو تکباشینا بویوده بیلردی. لوسی اوشاقلیق یولوندان بیر مذمت ائدیجی باخیشلا بو دونیایا آیاق باسدی.\nجئرمینین اون یئدی یاشی دولوب، بیر ژاپون سؤزو اولان، تاتو علامتی سول بالدیریندا واریدی. هله ده بیلمیریم او سؤزون معناسی ندیر، او دا کی، بونو آچیقلاماق ایسته میر. اومباسیندا دا بیر نارین تاتو وار؛ گوله رک دیشلری گؤرونن خیالی بیر حئیوانین أللری اومباسیندادیر. اوشاقلار و یئنی یئتمه لر اوچون تاتو یازدیرماق قاداغاندیر، آنجاق گؤرونور بونو یالنیز اؤز تای-توشلاری بیلن گیزلی بیر یئرده سالدیریبدیر. اوگون ژاپون تاتوسو بالدیریندا ائوه گلنده من جئرمییه قایداسیزلیق قانونونو اوخودوم، آنجاق او منی ماراقلا دینلدی، و بیر اینجه لیکله ائله أله سالدی گویا کی، من تاریخین صونعی یارانمیش بیر محصولویام. بیرده باخین قیشین شاختا واختیندا او، بیر جین شالواری، سیویتر و بیر ده بارماغی دمپایی گئییردی. یای پالتاری قیش چاتداماسیندا- قایداسیزلیغین بیر علامتی کیمی. او ایسته ییر بیر گنج آللاه کیمی فصیللری موباریزیه چاغیرسین. مینئسوتا شهرینده بو بیر شوجاعت سیمبولو ساییلیر و گنجلرین چوخو بونو یانسیلاییرلار. ائله بونا گؤره اونو سئویب، بیننلرین سایی چوخ چوخدور. اونون نئچه یوز دوستو وار، و اونلارلا تئکستلشمیه مشغولدور. اؤزونده آناسینا، کورینه، مخصوص اولان بیر قشنگلیک وار. ائوده اولان اوچ قادین خایلاغی اونو برک سئویرلر. اونلار ساچلارینی داراییر، أیر ائعتیراض ائتمسه، بئله باشماقلارینین قایتانلارینی دا باغلاماغا حاضیردیرلر. اوندان بالاجا اولان باجیسی، قارداشی اوتورماق همین شکلینی چکیر. تصوور ائدیرسیز نتیجه نه اولور: سیرتیق بیر اوشاق. او، هئچ ده سیرتیق دئییل، بلکه آرتیق خوشلوقدان کئف ایچینده دیر. او، طبیعی اولاراق گولر اوزلودور، آخی هئچ زحمت چکمدن بوقدر سئوگینی ألده ائدیر. مندن یان گئچنده منه بیر أتک یازیسی کیمی باخیر.\n****\nتزه خبر بودور کی، کورین شهریمیزه قایدیبدیر و بیز بئله بیر دوروم ایله اؤزبه اؤز اولموشوق. او، منه بیر پوست کارتی گؤندریب، دئییر کی، اوتوبوس ایله شهره گلیر، بونا گؤره من نئچه ساعات ایشیمدن قارژدا أل چکیب، شهر مرکزینه اونو گؤتورمک اوچون گئتدیم. گلمه یینین ندنی؟ هئچ. بلکه بعضی گؤندلیک موضوعلار اوچون؟ هئچ ایپ اوجوم یوخدور. گلمه سینین، بوقدر واخت گئتمه سیندن سونرا، هئچ بیر معناسی یوخدور.\nباخمیاراق کی، طبیعتیمده سیر ساخلاماق بیر هویوم یوخدور، کورینین دؤنمه سینی ائوده هئچ کیمه بیلدیرمه دیم. هاتورن خیابانیندا اولان گئریهانت دایاناجاغینا گیرنده، دایاناجاقلارا مخصوص اولان، نملی تورپاق ایله نیترات قارشیغی، اییی بورنومو قاشیندیردی. دایاناجاغا گیرنده ائله بیر ایسته ییرسن اینسانییتی یئنیدن رئداکته ائدسن. آنجاق بو آلینمیر، چونکی کورین آرتیق اورادا اوتوروبدور، بیر اوتوراجاق اوستونده گؤزله ییر. یانیندا قهوه ای رنگده ایکی کارتوندان تیکیلمیش چانتاسی وار. توزتورپاغلی پالتارلار، ایستی کؤینکلر و باشقا شئیلر چانتادان ائشیگه چیخیر، دیواردا اولان ساعات یانیندا دایانیبدیر.\nبورادا گرگ گئچمیش آروادیمین حالینی سیزه ایضاح ائدیم.\nاورتا یاشلی گؤزل بیر قادینی تصوور ائدین کی، دئیه سن تزه کارواشدان چیخیبدیر. دوغروسو قورلانیبدیر، آنجاق کارواش اونون اوست باشینا قیریشلار سالیب، ساچلارینین هره سی بیر یانا سیچراییب، اؤزونده مات قالمیش بیر گؤرونوش وار، آلنیندا نئچه پارالئل زولاق گؤرونور و گؤزلرینین أطرافی قیریشیلارلا دولودور. حیات اونو دیدیب، داغدیبدیر. آنجاق أساس مسأله بو دئییلدیر. أساس بودور کی، او هله ده منه گؤزل گؤرونور، بو دا چوخ غریبه دیر. بو ساغلام فیکیره ضید گؤرونور.\nأینینده چؤهره یی رنگلده بیر سیویتر وار کی، اوستونده تئلئویزیون شوونون آدی یازیلیبدیر. بو همان وئریلیشین آدیدیر کی، اورادا اونو أله سالدیلار. وئریلیشین آدی آلچاق، دار دوشونجه لی، اینجه بوقلو میلیونئرین آدی ایله عینی دیر. ألینی توتاندا باش قالدیریب منه باخدی. دویان کیمی قالخدی. منیم یاناقلاریمدان اؤپدو. او آندا ایستی دوداقلاری منه تانیش گلدی. أسکی بیر قاشینما آغریسینی حیس ائدیرم.\n“وئس” او، دئییر، ” بیلیردیم سن منی قورتاراسان.”\n” هله کی قورتارمامیشام، کورین.” دئیب، چالیشیرام شوخلوغا سالیم. اوندان هامبئرگئر، قیزارمیش یئرآلما ایله کئچاپ سوسون قوخوسو گلیر. فست فود قوخوسو. یازیغین بیریسی. گؤره سن باشینا نه گلیبدیر؟ “نئجه سن؟”\n” نئجه یم؟ نئجه گؤرورسن، ائله.”\nاؤنون یازیق گؤرونوشو گؤروب ده بیر شئی دئمیرم.\n“یاخشی” او، دئییر، ” یوخلاماغین قورتاردیمی؟ بو چانتالاردان بیرینی آلا بیلرسنمی؟ من ده او بیرینی گؤتوررم.” چانتالاردان بیرینی گؤتوردو. آشاغییا باخاندا گؤدوم کی، باشماقلاریندان بیرینین اوجو دلیکدیر. سول باشماقیندان بارماقلاری گؤرونور.\nیانیمدا اولان بیرینجی آروادیم ائوسیز بیر قادینا دؤنموشدو.\n****\nائوه گئدنده یوک ماشینینم ایچینده منه دئییر. ” مالی شرایط اوچون ایدی. چوخ أذیتی واردیی. وئس، سن همیشه یاغلانمیش مئیمونا اوخشاییردین، و همیشه ده ماشینلاری قاییرماق ایله اؤزووه بیر ایش تاپا بیلیردین. بونا گؤره ده بیر شئی بیلمیردین. آما اونلار منه چوخ شخصی یاناشیرلار و دئییرلر کی، من چوخ شئیلری اونودورام. بلکه ده من بئله ایدیم، آنجاق یالنیز آشام چاغلاری، اوندا کی ایشدن سونرا اؤز اؤزونله باش باشا اولوردوم بئله اولوردو، و موتخصیصلر ده بونو اینکار ائتمیر، اونلار ألبته بونا چالیشدیلار. دئمک اولار کی، بین الخالق بانکلار بو بلانی باشیما گتیردیلر، چونکی من اؤز گلیریمله یاشایا بیلمیردیم، و یاواش-یاواش منی خسته خانادان آزاد ائتدیلر، باخمیاراق کی، غوصه هئچ ده یولخوچو بیر مرض ساییلمیر، آنجاق خسته لرین بیریندن منیم جانیما دوشدو. او بیر کیش ایدی و بوتون گونو زاریلداییردی. اونون اینیلتی سسی منیم بئینیمه دوشدو و ائله اوراداجا قالدی. من، ایندی ده، او سسی ائشیدیرم. سن ده اونو ائشیده بیلیرسن می؟ یوخ؟ نقدر خوشبختسن. وئس، منیم قاباغیما چیخدیغین اوچون آللـه سندن راضی اولسون. بیلیرم کی، سنه خبردارلیقدان علاوه بیر ایش گؤرمه لی ایدیم، آنجاق باجارا بیلمه دیم. آللـه، نقدر هاوا سویوخدور.” بوینونا بیر بویون دسمالی سریرییر. آما، هاوا سویوخ دئییل. سویوخ اونون بئینینده یئرلشیبدیر. اوکتبر آیینین ایلک نملی و ایستی گونلریندن بیر گوندور؛ هاوا ۷۰ درجه دیر. هیندو یایی. جانینی ایسیندیرمک و ایستی قالماق اوچون بیر ننه کیمی اؤزونو سارمیشدی.\n” یاخشیدیر، کورین،” اونا دئییرم. ” دوغرودان، هارادا ققالاجاقسان؟”\nمنه باخیر.\n“دئمک ایسته ییرم، نقدر بورادا قالاجاقسان؟ بورادا ؟ بیزیمله ؟”\nگوزونو ائیشییه تیکیبدیر.” آمئریکانین شهرلری نقدر کیرلیدیر.” او، قاپیسی تاختالانمیش بیر دراگ ائستورا ایشاره ائدیر. “بویانلاردا بیر درمانخانانی خاطیرلاییرام.” چوخ معناسیز دانیشیر، ائله بیل بیر یئردن اوخویور. دریندن کوکسونو بوراخیر و ایکی کره اوسکورور. ” قوی بیر حئکایه نی سنه دانیشیم. بیر قادین واریدی. اونون أحوالاتی أوولر یاخشی ایدی، أری ده چوخ یاخشی ایدی، هیچ کیمی قیناماق اولماز. بو، أحوالات کئچمیشده باش وئردی. اونلار بیربیری ایله راحانت و مئریبانجا یاشاییردیلار. آنجاق سونرا، نه ایسه باش وئردی. قوی بئله دئییم، بیر وولکان داغی پارتلادی. و قادین هئچ آنلامادی نه باش وئردی. دئمک ایسته ییرم، بیلمدی کیم وولکانی پارتلاتدی، آنجاق بیلیردی کی، بیر شئی باش وئریبدیر، چونکی یاواش یاواش حیس ائدیردی کی، آرتیق هئچ شئی قاباغکی کیمی یاخشی گئتمیر. توز-تورپاق اونو اوسکورمیه سالدی، سو دا زهرلی اولموشدو، هاوا دا پیس قوخویوردو، وولکاندان پوسکورن پالچیقلاردان، و سس کوی واریدی، و او بئله آنلاییردی کی، بیر اوشاق دوغدوغو اوچون بویوک بیر سهوه یول وئریبدیر. بو دونیایا، آی آللـه، نقدر دهشتلیدیر، و هئچ کیمین ده بیر شئی دئمیردی.”\n” دئمک بئله، کورین،” آنجاق بونو دئییه بیلدیم. باش آغریسی ائوده منی صبریسیزلیکله گؤزله ییر. چونکی من آروادیم آستیریده، یا آنام دولورئسه، اوغلوم جئرمییه، قیزیم لوسییه دئمه میشدیم کی، کورین شهریمیزه گلیر، باشیمیزا درد-بلا اولاجاق. نییه، هئچ کیمه دئیه بیلمدیم کی، اوتوبوس تئرمینالینا گئدیرم، اونو گوتورم؟ اؤزوم بیلیرم نیه. منه حاق وئرین. بوقدر ایلدن سونرا، اونو گؤرمک ایسته ییردیم، بونا گؤره ده اونو گؤرمه یه گئتدیم. من اونو باغیشلامیشدیم. ایندی ده اونو باغیشلاییرام. آنجاق، اونلار نئجه؟ مرج باقلاماغا دیمز. هله کی، من ائوین باشچیسییام.\nاو گونش قورویانی آشاغی ائندیریب، بیر آز سولا طرف ایت لییب، اونون گوزگوسوندن اؤزونه باخیر، ساچلارینی سهمانا سالیر. ” گؤر باشیما نه گتیریبلر. منی اؤزومه بوراخمیرلار.”\n“بیلیرم.”\n“وئس، ” اوُزونو منه دؤندریب، دئییر،” ألیمدن بیر ایش گلمیر. چوخ ائحتیاجیم وار بیر موُدت بیری منه باخسین.”\nاوُزوُنده اولان سویوقلوق محو اولموشدو. ایندی اورادا باشقا بیر ایفاده گؤرونوردو. کوچه بوجاغیندا قالان ائوسیز قهرمانلارین اوُزونده اولان یارلواریش گؤرونن ایفاده کیمی. یالواریش . گؤره سن عادی حیاتدا کیمسه بو سؤزو ایشله دیرمی؟ من کی بئله بئله دوشونمورم.\n” سندن خواهیش ائدیرم منه بیر ایش گؤره سن،” دئییر، آنجاق آرخاسینجا دئمیر مندن نه ایسته ییر. ” بورا سیزین محله دیر؟” سوروشور.\n“ایندی اورایا گیریریک،” من دئییرم.\nائولر بیربیر یان کئچیرلر، اؤنلرینده اوُزون ائیوان اولان، أسکی ائولر، و بو آندا اف-۱۵۰ –نین موتوروندان قیشغیریغا اوخشار بیر سس ائشیدیرم، گرگ قاییشی بوشالمیش اولسون.\n“وئس، ده گؤروم، من هئچ یادینا دوشوردوم می؟”\nبو سئوال چوخ گؤزلنیلمز ایدی. اونلار همیشه سئوگی و حیسلریندن چوخ آچیق سئوالار سورشورلار. آنجاق من ائحتیاط ائتمه لی ایدیم. منیم جاوابیم اؤزومه قاییدا بیلر. بیر آندا خیالا دالدیم.\n” هن، هردن بیر سنی خاطیرلادیردیم.”\n” حتا، آستیرید ایله ائولنندن سونرا؟”\n“هن.” بیرسورو بلوکلارا سورورم، سونرا دئییرم،” سنین اوچون چوخ نیگاران ایدیم.”\nبو، اونون ایسته دییی جاواب دئییلدی. آنجاق بیرآز راحاتلادی و آرخایا سؤیکندی. یوک ماشینین، یولجو طرفینده یئرده بیر بوش ماءالشعیر قوتوسو دوشموشدو، اونو آتماغی اونوتموشدوم. او ووقاری بیر حالدا ساغ آیاغینی اونون اوستونه دیرییب، قویمادی أطرافا اویناسین.\n” یقین ائدیردیم کی، سن منی خ��طیرلایارسان. هردن سنی یوخودا گؤروردوم. یوخودا سن گنج بیر اوغلان ایدین، منه قارشی دا چوخ مئهریبان ایدین. بیر کره منی آلوولار ایچینده اولان بیر آپارتماندان قورتاردین.یوخودا بونو پولسوز ائله دین.”\n****\nبورادا ماشین یولوموزا داخیل اولوروق. گاراژدا پارک اولونان ماوی سیویک هوندا ماشیندان بیلیرم کی، آستیرید آرتیق ائوده دیر. آنام اؤز اوتاقیندا- بوگون چرشنبه دیر- یوخاریدا یا بیر شال توخویور، یا اینترنئتده جینایت داستنلارینی آختاریر یا دا یوحنا موکاشیفه لری کیتابینا باخیر. جئرمی اؤز دلی دوستالاری ایله آخشام یئمیینه قدر شهرده پیشیکلر کیمی آوارالانیر، آنجاق لوسی ائوده اؤز اوتاغیندا آت حاققیندا اولان کیتابلاریندان بیرینی اوخویور.\nأصلینده من گرگ کورینی بیر مئهمانخانایا آپاراردیم، تا کی باخاردیم نه ائتمک اولار. عوضینده اونون ایکی موقاوادان اولان چانتاسینی گؤتورودوم. یان قاپیدان ایچرییه گیریریک، بیر دقیقه باشماقلیغدا دایانیریق، سونرا اوچ پیله کنی قالخیب، آشپازخایا گیریریک، بیر نئچه جوت باشماقلارین یانیدان اؤتوروک. من آرخاسینجا گئدیرم، بوزارمیش ساچلارینا آرخادان باخیرام، بیر ده اوندان یاییلان فست فوت قوخوسونا دیقت ائدیرم.\nمیطباخدا، آستیرید سالومون بالیغی اوستونه أدویه سپیر. او باشینی قالدریب، یوخاری باخاندا کورینی گؤرور. کورین میطباخدا اولان لامپین ایشیغینا گؤره، بیر نئچه دقیقه دن قاباق داها پیس گؤرونور. آستیرید اؤنجه کورینه باخیر. سونرا دؤنوب منه باخیر، سونرا تکرار کورینه باخیر. اؤزونده گؤرونن باخیشلار ائله سرعتله دئییشیر کی، بیرینی گؤرمه دن او بیری یئرینی آلیر. اولی، چوخ گیجلنیر: قاشلاری چاتلاییر. او کیمدیر؟ سونرا گویا اونو یاخشی تانییر: آغزی آچیق قالیر، آنجاق،اوردادان هئچ بیر سؤز چیخمیر. دیلی ایله اوست دوداغینی یاشاردیر. سونرا اوندا مرحمت و یازی گلمه حیسی دوغولور، گؤزلریندن یاش آخیر. آردیندان شوک اولان کیمی اولور و ألینده لیمو ایله أللرینی گؤزلرینه ساری یاخیر. بیردن “اوخ” دئییر، آنجاق باشقا بیر شئی اؤز وئرمیر. یاناغیندا بیر آز أدوییه یاپیشمیش قالیر. سونرا حیرصدن منه ائله باخیر کی، گویا من بوتون بونلارین گوناهکارییام. آنجاق حیرص اؤزونده اوزون دایانمیر. اونون یئرینی ائله بیر باخیش آلیر کی، اونا بیر سؤز تاپا بیلمیرم. بو حالتی او آداملاردا گؤرورسن کی، بیردن بیره گؤزلنیلمز بیر شئیله قارشیلاشیرلار، چالیشیرلار هر شئیی اؤز آخارینا سالسینلار، آنجاق بونو باجارمیرلار. اویونجو آرتیسلر بئله باخیشی یامسییا بیلمزلر. او، یالنیز حقیقی یاشاییشدا یارانیلیر.\nآروادیم، قاباقکی آروادیما ساری ائله داورانیر کی، اونو قوحاقلاماق ایسته ییر. من، اورادا دایانیب، باخیرام کی، گؤرسن اونلار قوجاقلاشاجاق. آنجاق، آستیرید یولون اورتاسیندا آیاق ساخلاییر.\nائله بو آندا لوسی قاجا-قاچا آشپازخانایا گلیر، بیر باشا بوز دولابینا ساری گئدیر کی، ایچمک اوچون بیر شئی گوتورسون. او دؤنوب، کورینه باخیر. ” سن داها کیمسن؟” تربیه سیزجه سینه سوروشور.\nهئچ کیمین یادینا دوشمور، اونا جاواب وئرسین. بیردن بیره خیاباندا بیر ماشینین آلارمی سسلنیر، غریبه بیر ای ای ای ای ای سسی گلیر.\nلوسی منه باخیر، سونرا آناسینا دؤنور، آخیردا کورینه باخیر. “بورادا نه باش وئریر؟”\n“بو،” من دیله گلیب دئییرم، ” جئرمینین آناسیدیر، کوریندیر. او بیزی گؤرمک اوچون گلیبدیر.”\n“سنی گورمکدن چوخ شادام.” کورین دئییر.”سن لوسی اولمالیسان. نقدر تمیز گؤرونورسن. هم ده کؤزلسن. آستیرید سن ده بئله سن.” گولومسه ییرک آروادیما دئییر.”ألبته، سن همیشه بئله اولموسان. خسته خانایا گؤره دیر. اورانی همیشه یاخشی تمیزله ییرلر.”\n“آللاهیم، کورین، سنین باشینا نه گلیبدیر؟” آستیرید گؤزونو یوماراق سوروشور.\n” من اؤلدوم،” کورین دئییر، ” سونرا بیر اوتوبوسا مینیب، برایا گلدیم.”\n****\nآستیرید منه دئییر کی، سنینله سؤزوم وار. بیز باشماغلیغا ائنیریک کی، مصلحتلشک. من پوست کارتیندان دانیشیرام، آستیرید ده آرادا باشینی ترپدیر. او، سینیرلیدیر کی، نییه من دئمیشم، او جئرمینین آناسیدیر. اونون بورادا اولماسیندا، هم ده اونا بو بارده خبرسیز اولدوغونا داها دا چوخ حیرصلیدیر، آمما حادثه لرین گئدیشینه گؤره منی موقتی ده اولسا باغیشلاییر. بئله قرارلاشیریق کی، کورین آشاغی مرتبه ده، زئرزمیده اولان بوگولن یاتاقدا یاتسین. اولا بیلسین کی، زئرزمینی نملی گؤروب، اوندا آلئرژی یارادا، آنجاق حیات بئله دیر. نمی آلان دستگاه نمی یاخشیلادار. سونرا آستیرید منه دئییر،” بیر ده بئله ایش گؤرمویه سن،” گویا کی، کورینین گلمه سی منیم ایدئیام ایدی.\n“بو دفعه ده من بیر ایش گورمه میشم،” من دئییرم.\nآشپازخانایا دؤننده، آنام اوتاغیندان آشاغی ائنیب، کورین ایله ائله دانیشیردی کی، دئیه سن کورین بیر نئچه گوندور کی، بیزدن آییریلیبدیر. آنام ایشلری هئچ ده تعجب یاراتمیر. ایکی نفرلیک باش-باشا وئریب، چوخ آیدین صوحبتلشیردیلر: هاوادان، پایلاشدیقلاری حکیم نسخه سیندن، و عادی سویوخلامانین (zinc lozenges) درمان یوللاریندان. آستیرید سالمون بالیغینا باش قویور. گؤره سن هامی اوچون کیفایت ائده جک؟ هن، اگر تیکه لری داها دا کیچیک ائله سه. لوسییه تاپیشیریرام کی، سوفره نی حاضیر ائتسین، چوخ سئوینیر کی، اونون دا باشی بیر ایش ایله قاتیشیر. اونا تاپیشیریرام کی، کورین اوچون ده بیر یئر آییرسین. کورینین ایکی کاغاز چانتاسینی گؤتوروب، پیلله لردن آشاغییا داشییرام. بوگولن یاتاغی آچیب، اورادا نم آلان دستگاهین یانیندا، کؤهنه ائشکافدا ساخلانیلان ملحفه ایله پتو گؤتوروب، اونا سریرم.\nفیکریم جئرمینین یانیندادیر، پیله لردن یوخاری قالخیرام، میطباقدان گئچیب، قوناق اوتاغینا گیریب، اوردان اؤن حیطه گئدیرم. موبایلیمی آچیب، اونا تئلئفون ائدیرم. جواب وئرن کیمی، دئییرم،” تئز ائوه گل.”\n” ائوین یاخینلیغیندایام. نه اولوبدور؟” او سوروشور.\n” بیر ایش وار، سنه مربوطدور.ائوه گلنده دئیرم.” آنجاق بونو دئییرم.\n****\nچوخلاری باشا دوشمور کی، ماشین تعمیرگاهیندا بد خبرین قارشیسیندا، آدامین داورانیشیندا جوربجور علامتلری گؤرمک اولار. بعضی آداملار رواقی فلسفه سینی مشق ائدیرلر. آنجاق چوخ واختلار، بیرینه دئینده کی، اونون ماشینین برق ناقیللری قاپانیبدیر، و مین دولارا یاخین پول لازیمدیر، او حیرصلنیب، اؤز ماشینینا هجوم ائدیر. یا قیسمته قارشی. یا آللاها قارشی کی، نیه اونون ناقیلینی خاراب ائدیبدیر. یا دا منه قارشی کی، اونا پیس خبری چاتدیرمیشام. غضبلنمک آخماقلیقدیر. حیاتدا خیرخواهلیق یوخدور. بیزیم نه واریمیزدیر اونونلا ایداره ائتمه لیییک. من شیکایت ائتمیرم. منیم یوگونه قدر یاخشی حیاتیم اولوبدور. دبیرستانین فوتبال دسته سینده هجوچو ایدیم، و قیزلارین آردینجا دوشوب، و همیشه ماشینی سئویردیم. کورین ایله ائولنمکدن قاباق بیر آز شیلتاقلیغیم واریدی؛ بیر آز أخلاقسیرلیق، بیز آز سرخوشلوق. اؤز حددیمده قورص دا مصرف ائله دیم، نه اولسون؟ باشقا جوانلار کیمی، من ده دلی سوو ایدیم. بونو باش اوجالیغلا ئییه بیلرم کی، باشیم قیزیشاندادا، هئچ واخت دوستاق اولمادیم. دستلاریم منی قورویوردولار، بونا گؤره ده یاخشی جوانلیق ائتدیم. بونون اوچون سلامتلیقیم و عائله م اوچون شوکر ائدیرم. فوق دیپلومومو دا آلا بیلدیم. دئمک ایسته ییرم کی، هئچ ندن شیکایتیم یوخدور.\nآمما، کورین منی آتیب گئدنده، اؤریمی سیندیردی، بونا گؤره ده حاضیر ایدیم کی، ایلر بویو اوندان کوسکون اولوم. گونو گوندن حیرص مندن دامجی دامجی آخیب گئتدی. ایندی أیر او بورادا قالماق ایسته سه، گرگ راضیلیق وئریم. او هرشئیی اودوزوبدور. بو قدر ساده دیر. بیز اینسانین چوکمه سینین قارشیسیندا بورجلویوق. اونون باشینا گلنلر منیم، یا هر کیمینین ده باشینا گله بیلر.\nجئرمی ده، آمما، نه بیزیم حکمتیمیز، نه ده کاهلیلیغیمیز وار، و اونون ائوه گلمه یینی گؤزله یرک، اوره یم قفسده اولان دلی دووشانین اوره یی کیمی چیرپینیر. نهایت اونو گؤرورم کی، ائسکئیت بوردو ایله بلوکون تینیندن گلیر و موبایل تئلئفونو ایله دانیشیر.\nمطبخه چاتاندا او فئرین یانیندا دایانمیشدی، قادینلارین هامیسی اونا باخیردی، آنجاق هئچ کیم دانیشمیردی. گینه، سکوت. اونلارا نه اولوبدور؟ اوندا دا کی، بیر شئی یوخدور قادینلار باش بئیین توکورلرآ آما جیدی بیر ایش باش وئرنده هامیسی دینمزسؤیلمز اولور.\n” نه اولوبدور؟” او سوروشور. او کورینه باخیب، اونا ساری باشینی سالایاراق، دئییر “بو دا، کیمدیر؟” کورین بوزدولابینا یانینی وئریب، اورادا دایانمیشدی.\nگینه سکوت هر یئری بورویور. هئچ کیم بوشقاب اوچون یئریندن ترپنمیر. بونا گؤره من دئییرم، ” بو کوریندیر. کورین بو دا جئرمیدیر.”\nاونلا او قدر بیربیرینه اوخشاییرلار کی، اونو آنا بالادان باشقا بیر شئییه بنزتمک اولماز. جئرمی، اونا باخاراق بیردن بیره اؤز اوخشاریقلارینی باشا دوشور و توکلری اورپنیر.\nاوتانجاق باخیشلا دئییر ” سالام.” اوآنلینین قیریشلارینی، صافالدیر و اونون اوزونه گولومسه ییر. کورین اونو قوجاقلایا بیلمیر. اونو اوپه بیلمیر. هله کی، یوخ. آنجاق یئرینده ساکیت دایانیر.\nجئرمی اونا باخیر، سونرا آستیریده، سونرا دولورئسه و نهایت لوسییه گؤز کزدیریر. بونا گؤره ده لوسی دیل آچیر. “او سنین آناندیر.” او بونو ائله دئییر کی، ریپلینین بودور کی وار! موزه سیدیر.\nجئرمی آستیریدی گؤستریر، ” او، منین آنامدیر.”\n“دوغردور، هره میز بیر تهر،” کورین دئییر. “سن بئله دوشونمورسن؟” او، مکتب ایللرینین دانس قوناقلیقلاریندا اوتانجاق دایانان بیر قیزا اوخشاییردی کی، گؤزله ییردی بیر یاراشیقلی آدام گلیب اونو اؤزنه قایتارسین.\nجئرمی دئییر، “جیدی دئمیرسن،”\n“کوریننین حالی یاخشی اولانا قدر بیر مودت بیزیمله یاشایاجاق.” من دئییرم.\nبو آندا جئرمی رنگی قیزارمیش کیمی، حیرصلی منه ساری دونوب دیله گلیر. “حالی یاخشی اولاناجان؟” او، ایسته ییر اوتاقدان چیخیب، گئتسین، بو آندا کورین اونون قولاغینا ایشاره ائدیر.\n” سنین سیرقان وار،” او سوروشور. جئرمی باش ترپدیر، گؤرونور أل آیاغینی ایتیریر. سونرا او علاوه ائدیر، “من کیشیلرین بو داورانیشینا عادت ائده بیلمیرم. حتی یاشلی کیشیلرده. بیلیرم کی، بئله اولمالییام، هرکس کیمی، آمما ندنسه آلینمیر. عادت ائده بیلمیرم.” او، بو سؤزلرله چالیشیر، سوکوتا سون وئرسین. “هئچ کیم منه دئمهدی کی، سن بئله بیر گؤزل اوغلان اولموسان. من بیر آز گئری قالمیش آدامام. سن او سیرغالارلا غریبه گؤرونورسن.”\n” کورین!” آنام، مطبخده دیوارا سویکنمیش حالدا اوجادان دئییر، “سن بو سؤزو دئمه، هئچ کیم بئله دئمیر.”\nاو، اوتاناجاق دئییر، “بئله دیر. ” هئچ کیم من دئیینلری دئمز. بو منیم سوقوطومو گؤستریر.”\n“بیر شئی دئییل.” جئرمی دئییر. “آخی من عجیب غریب بیر آدامام. من باشدان آیاغا بیر قوللوقچویام. ایندی ده بو غریبه آدام یوخارییا گئدیر. خداحافیظ.”\nاو، های کوی یولا سالاراق بیزدن اوزاقلاشدی. بیر آز واخت وئریرم اوتاغیندا اوتوروب اؤزونه گلسین، سونرا دانیشماق اونون یانینا قالخیرام.\n“هر حالدا،” لوسی دئییر، ” بئله لرینه گئی دئییرلر. عجیبه-غریبه بیریسی اولاندا ئوییه بیلرسن کی، عجیبسن.”\n” اونلارین هامیسینین معناسی بیردیر، بئله دئییل می؟ او سؤزلرین هامیسی؟” کورین سوروشو، و چالیشیر اؤزو کولومسه لی گؤرونسون. آرزو ائدیرم، او، آرتیق دانیشماقدان أل چکسین.\n” دئمک، ماراقلیسی بودور کی،” آستیرید بیردن بیره اؤزونو بیزه دؤندریب، دئییر،” نییه جئرمی گئی اولماغی بیلدیرمک ایسته ییر، حالبوکی هر شئی بونون ترسینی گؤستریر، کورین، بیلیرم کی، سن بونو بیلمزسن.”\n” یوخ، بیلمیرم،” کورین جاوابیندا دئییر.\n” آلیسا حاققیندا اونا دئه،” لوسی آناسینا دئییر. “بالا پرنسئس خانیمدان؟ جهرایی رنگلی جورابلاردان؟ مئدالیون؟ مرحمت کارخانه سی؟”\n” یوخ، ائله صؤحبتلره گیریشمک لازیم دئییل،” آستیرید دئییر.\n” یاخشی کی، قیزی بویلو ائله مهدی،” من علاوه ائدیرم، “یاردیم اوچون دئییرم. اونلار قوروجودان ایستیفاده ائتدیرلر.”\n“ بو ایشی گؤره بیلردی،” لوسی غرورلا دئییر، “چالیشسایدی، اولاردی.”\n” دخلی اولمایان صوحیتی باشلامیشیق،” آستیرید دئییر،”کورین، سن چوخ یورغون اولمالیسان. هامیمیز سنی گؤرمکدن تعجوبلنمیشیک، شک ائتمیرم کی، سن بونو بیلیرسن. بلکه سنه بیر ایستکان سو گتیریم. اومایا آج اولاسان؟ سوسوز، نئجه؟ سالمون بالیغیمیز، ایندی حاضیر اولار، اوندا هامیمیز أیلشیب اونو یئیه ریک. کاشکی بیزه بیر بالاجا سؤز گؤندرردین. بیز سنین خبرلرینه قولاق آساریق!” آستیرید چالیشیر گولومسه سین.\n“منده هئچ بیر خبر یوخدور،” کورین دئییر، ” یانی، دئمک ایسته ییرم کی، هر شئی خبردیر، منیم اوچون هرشئی خبردیر. نه خبر دئییل کی،؟ بو تمیز، پاریلدایان مطبخ خبردیر! و لوسی: سن منه أن تازه خبرسن.” او، هامیمیزا گؤز گزدیریر، بیر بیر. ” آه، منه اؤره ییز یانمالیدیر،” او، دئییر، و سونرا آغلاماغا باشلاییر، و اوندا قادینلارین هامیسی اونا یاخینلاشیرلار.\n****\nیوخاریا گئدیب، جئرمینین قاپیسینی دویورم. او، دئمیر “گیرین،” من هرحالدا ایچری گیریرم. اوتاغیندان سیزه دانیشماغی بوراخیرام. او، یاتاغیندا اوزانیب، گؤزلری ده باغلیدیر. باشماقلارینی چیخاردیب، و یئکه آیاقلارینی یاتاغینین آخیرینه دایاییب، آغ جورابلار گئییب، أللرینی اؤزونه قویوب، گؤزلرینی گیزله دیبدیر. من تعجبلی درجه ده اوغلوما فخر ائدیرم. اونو چوخ سئویرم، آمما بونو گیزلتمه لییم.\n“جئرمی،” دئییرم، “مومکونسه، آشاغییا ائنمه لیسن.”\n“باجارمیرام.”\n” نیه باجارم��سان؟”\n“آخی، بو دوز دئییل. او، دوز دئمیر. یانی، او دلیلره اخشاییر. و من … گرگ اونو سئویم، یا بونون کیمی بیر شوی؟ چونکی، واختی ایله او منیم آنام ایدی؟ لعنته گلسین.”\n“سنه بیر شئی دئمک ایسته ییرم،” من دئییرم، ” آما بیلمیرم، نه دئییم.”\n“آتا، خواهیش ائدیرم. او عاقیللی شئیلردن أل چک، اولار؟ من عاقیلدان ایرنیرم. من او لعنته گلمیشدن ایرنیرم.”\n“یاخشی،” دئییرم، ” سن خوشبختین بیریسن. منیم بئله بختیم اولماییبدیر.”\n” یاخشی کی، بئله دیر. اولار می آییری شئیدن دانیشاق؟ یوخ، بیلیرم: بلکه هئچ دانیشمایاق.”\nسونرا بیر-ایکی دقیقه دانیشمیریق. اوندا جئرمی دئییر، “بو چوخ دا پیس دئییل.”\n“نه؟”\n” آنانینگلمه سی و دلیلر کیمی داورانماسی. چوخ دا پیس اولمادی. دئمک ایسته ییرم کی، بیلیرسن نئجه من ایندی دونیا جغرافیاسی ایله ماراقلانیرام؟”\n” هـه – هــن .”\n” و، دونیا جغرافیاسیندا، مسئله بئله دئییل کی، اولگه لر هاردا یئرلشیرلر، بلکه آداملار اورالاردا نه ائدیرلر، سن کی بیلیرسن؟ دئمک، بیر اولگه نی، میثال اوچون پاراگوئه نی فرض ائدک. سن بیلیرسن پاراگوئه هارادا یئرلشیر، دوزنو سؤیله.”\nباشیمی ترپدیرم. أصلینده بیلمیرم او، هاردا یئرلشیر. بولیوینین یاخینلیغیندا؟\n“پس” – بورادا او آیاغا قالخیر، ” پس یاخشی. پاراگوئه، بو اولگه جنوبی آمئریکانین مرکزینده دیر، و اونلارین هامیسی دا ایسپان دیلینده دانیشمیر، بلکه سیوکس کیمی غریبه بیر هیندو دیلینده دانیشیرلار، جنوبی آمئریکادا بو ایستیثنادیر، آنجاق شرایطه گؤره اورانین وضعیتی ده همیشه خوش دئییل. بلکه، ایندی بیرآز خوش اولا. آمما بیزیم کیتابیمیز نه دئییر؟ دئییر کی، اورادا اونلار حئزبلری ایشکنجه آلتینا توتورلار. بیر دفعه. اورادا، ایشکنجه وئرنلر سرخوش اولاندا سایماغی اون بیره قدر آرتیریرلار. شیلیده ده بو ایشی گؤردولر. و آرژانتینده. آداملارین دیرناخلارینی چکیر، برقی شوک و بئله شئیلر. من بونلاری اوخوموشام. من بونلار حاققیندا بیلیرم . ایشکنجه. کوبا دا اولدوغو کیمی، اوروپانین اورتا چاغلاریندا؟ روسیه ده. اونلاری سنی مفتیلدن آسیب، سنی جیزلاییرلار. سنین ده بدنین الکتریک ماساسیندا رقص ائدیر. آجینین نهایتی. هن، بو ایشکنجه لر قارشیسیندا، بو کی، بیر شئی دئییل.” او، دوشیه سؤیگنیر. گؤزلرینی باغلاییر. ” منیم آنام بیردن تاپیلیر، او دا دلیسی؟ بو کی، بیر شئی دئییل. ایکشنجه تاختاسی دئییل .\nمنیم گؤزلریمه دیک باخیب، منه بئله کونفرانس وئریر.\nمن آشاغی ائنیب، بئش نفرلیک ناهاریمیزی یئییریک. جئرمی بیزه قاتیلمیر. آخشام یاتاقد اوزانیب، قارنلیغدا تاواندان ساللانان پنکه یه باخیرام کی، آستیرید ایله من راضیلاشیریق من کورینه بیر بابت ائو تاپیب، حالی اؤز یئرینه گلینجه اورادا توپلادیم.\n****\nجئرمی صاباح سحر ده قلیانالتی اوچون بیزه قاتیلمادی، پنجردن ائشییه باخاندا گؤردوم دوچرخه سی یئرینده دئییل. بو واخت منیم تعجب ائتدییم بیر حالدا کورین سحر ایشیغیندا تاپیلدی، و شکایت ائتمدن بیلدیردی کی، گئجه نی یاخشی یاتیبدیر. منیم أولکی آروادیم بوتون گونی نه ایش ایله مشغول اولاجاق؟ آنام دئییر کی؛ هله لیک او کورین گؤزموغایت اولاجاق. بلکه، یورومک اوچون گئتدیلر، و آنام مسیح حاققیندا دانیشاجاق کی، نئجه او گینه گلیب بیزی یولا گتیرجک. جئرمی ده کی، همیشه لیک بئله قالمایاجاق. لوسی منیم اوزومدن اؤپوب، مدرسه ماشینینا م��نیر. گؤرونور او، باش وئرن أحوالاتدان تأثیر گؤتورمه ییبدیر، آنجاق اونون اوچون کی، کورین اونون آناسی دئییل، و او گؤزله ییر کی، هر شئی اؤز أوولکی یئرینه دؤنسون.\nناهاردان سونرا، ساعات دؤرده یاخین گاراژدا بیر موتور ناسوسونا سیفاریش حاضیرلایاندا جئرمی دوچرخه سی ایله ایچری گیریر. او یان-یؤریه باخیر و راضی بیر حالدا بورنونو چکیر. پارچالار بؤلومونده تورموز یاغ قوطوسونو آختاریز. ایشچیلرین یانیندا ایسته میرم منه بیر سؤز دئسین، بونون اوچون اؤزونه باخیب، گولمورم، آنجاق اونو گؤرمکدن سئوینیرم.\n” سالام” دئییرم.\n“سالام،” او جاواب قایتاریر. باشیندان کاسکئتینی گؤتورور و ساچلارینی تومارلاییر. آدامی هیجانا گتیرندیر: بونا گؤره ده قیزلار اونا عاشیق اولورلار.\nألیمده کی قلمی کنارا قویورام. ایکیمیز موشتریلر بؤلمه سینه گئچیریک، کونجده اولان ایکی پلاستیک صندلیده أیله شیریک، یانیمیزدا بیز میزین اوستونده کاسموپولیتن و فیلد اند استیریم ژورنالاری نؤمره لری سپلنیبدیر. جئرمی بیر آن منه گؤز تیکیر، ائله بیل اون سکیز ایل بوندان قاباق کورینی گؤروب، اونونلا سئویشیب ده اونو دونیایا گتیردییمیز اوچون من خاطا ائتمیشم.\n“آتا، من گیج اولموشام،” او؛ دئییر،” اونون بورایا گلمه سی منی دوغرودان گیج ائدیبدیر.آنجاق بونو دئییه بیلیرم.”\n“بیلیرم،” من دئییرم. “بو، هامیمیز اوچون چتیندیر.”\n“او قدر کی، منه چتیندیر، سیزه بئله دئییل. من بوگون ائوه دؤنه بیلمییه جیم.”\n“هارایا گده بیلرسن.”\n“بیر یئر تاپارام،” او؛ دئییر. “دوستلاریمین یانینا.” دوغردور: اونون چوخ دوستلاری وار کی، اونلارین یانینا گئده بیلر. “دوغروسو، چوخ ایستردیم بورادان داشینام.” بیر آز گؤزله ییر. “آنجاق بو ایشی گؤرمه رم.”\n“نه ائتمک ایسته ییرسن؟” سوروشورام. اونا نه عاقیل وئره بیلیرم، نه اوکؤت. یالنیز ماراغیم آرتیبدیر.\n“بونون اوچون بوگون مدرسیه گئتدیم؟ آلیسانی تاپدیم. دئمک ایسته ییرم بیزیم کی، قورتاریبدیر، آنجاق هله ده، بیر تهر، دوستوق ائدیریک. بیلیرسن، آنام بیردن بیره تاپیلیر، او لعنته گلمیش، منه ده باخیب، دئییر من گئی ام، و آلیس ده دئییر، “واو،ائی آمما او سنین آناندیر و فیکیر ائدیر کی، سن چوخ یاراشیقلیسان و گئی دئییرسن”، و من گئدیرم، ” کیم آرانی پوخلاییر؟” و اودور، “سن گرگ،” من ده دئییرم،” آخی او، دلیدیر،” و بو واخت آلیسا لامپا گؤرونوشونو توتور و دئییر، “باخ، قوی هر شئیی سنین اوستونه ییخسنلار. بو، بئله سینه یاخشی اولار. “چونکی أیر سنین دوغما آنان بوقدر ماراق دوغان و عجیبدیر، هامی ایستر کی، اونو اوخوسون. مثلن: ” بئله فرض ائله، هامی دیققت، منیم آنام تاپیلیبدیر.”\nمنده بئله بیر حیس دوغولور کی، بو مسأله او و دوستلاری آراسینده بو نئچه ساعاتدا بویوک ایش اولوبدور و هامی اونون نه ائتمه یینه فیکیر اورتایا قویوبدور.\n” داها؟” من سوروشورام.\n” عجیبه اولماسی، بودور،” او، دئییر، ” منیم دوستلاریمین یاریسی سوروشولار کی، آنانین شخصی بلاگی وار یا یوخ. چونکی ایسته ییرلر اونا باش چکسینلر، لاپ ایندی.”\n“بلکه، بلاگ مسأله سینده سن اونا یاردیم ائده سن،” من دئییرم، چالیشیرام توختاقلیق تاپیم. “بلکه، اونا یاردیم ائده سن بیر بلاگ یولا سالا.”\n“هن، بو ایشی گؤره بیلرم. آمما،هله بیر نچه گون ده اونا قارشی نیفرت اتمه لییم.” او ساکیت اوتورور. “دوغرودان، هله بیر نچه گون ده اونا قارشی نیفرت اتمه لییم. باشا دوشورم کی، اونون باشینا هاوا گلیبدیر. بونو قاپدیم. آما اونا نیفرت ائتمه لییم کی، بیزه وفادار اولمادی.” او، بیزه سؤزونو ایشلتدی. نقدر ده من آستیریدی سئویرم، او دونن گئجه بو سؤزو ایشلتمه دی. هامیسی سن ایدی: سن بو ایشی گورمه لیسن، سن او ایشی گؤرمه لیسن.\n****\nنیفرت حیسی بیزیم گوُمانیمیزدان داها دا اوزون سوردو. بو مودتده بیز کورینی روحی خسته لیکلری حکیمینین یانینا آپاردیق کی، اونا لیتییوم تجویز ائله دی. اوللری بیر قدر گؤزه گؤرونن تأثیر گؤسترمدی.\nکورین چالیشیر او آشاغیدا و ناهار واختلاریندا گؤزدن ایتسین. من بو ایشینه گؤره اونا کئرئدیت وئریرم. بیلیرم اونا چتیندیر، آخی، بیردن گؤرورسن ناهار واختیندا باشلاییر وحشی حئیوانلاردان دانیشماغا، اونلارین بیر بعضیسی ده خیالیدیر، هئچ کیم بوگونه قدر اوندان بیر سؤز دئمه ییبدیر. اونون بئنینده دایم قوردلار و لئمور میمونلاری جانلانیر، بوتون بو مودتده ده جئرمی میزینین باشیندا اؤز یئرینده تلاطومده دیر. او مئیلسیز کورینه گؤز تیکیر و یوخاری مرتبیه قاچماقدان و قاپینی مؤحکم باقلاماقدان قاباق خورکلرینی خوپلاییر.\nاوچ هفته گئچیر، آرتیق ائوده آب-هاوا یاواش-یاواش دئییشیر، دئیه سن اوزون بیر قوراقلیغدان سونرا آز تضییقلی بیر هاوا سیستئمی گلیب چیخیبدیر. بیرگون آخشام اوستو پیله لردن یوخاری قالخاندا جئرمی و کورینی کؤرورم کی، طتیاره لرین ائنمه ییندن دانیشیرلار. ایکی گوندن سونرا اونو جئرمینین اوتاغیندا گؤرورم، اورادا کامپیوتئرین قاباغیندا اوتورموشدو و جئرمی ده آرخاسیندا دایانمیشدی، و ساکیتجه سینه اونا مصلحت وئریردی. سوروشمادان بیلیرم کی، نه باش وئریر، بونا گؤره ده لوسینین قاپیسینی تاقیلدادیب، اورایا گیریرم. لوسی ائوده نه باش وئرسه، هامیدان قاباق بیلیر. دوزدور کی، او دوعا ائتمه یی خوشلاییر، آنجاق اوندا سوییئت جاسوسلارینین أحوال روحیه سی وار.\n” سالام، پرنسیس،” دئییرم. او یاتاقیندا اوزانیب، هری پاتئری اوخویور.\n“سالام.” او، دئییر.\n“هر شئی اؤز یئرینده دیر؟” سوروشورام.\n“هن بئله.” او بیر قولونو چنه سینه دایاییب و باشینی یوخاری ساخلایبدیر. اوتاغینین دیوارلاریندا بیر نئچه اولدوزلارین شکیلی آسلانیبدیر و أطرافا دا چهرایی رنگده قیسا أتک گئیمیش خانیملار سپه لنیبدیر. اوتاغینین تاوانینا اولدوزلار یاپیشدیریلیبدیر، و اونون عومور بویو سئودییی اویونجاق- ائلنور، رفده پارلاق پلاستیک گؤزلری ایله اونا باخیر. لوسی منله دانیشا دانیشا اوخوماغینا داوام ائدیر.\n“کورین و جئرمی آراسیندا نه باش وئریر؟ سن بیلیرسن می؟”\n“گرگ اونلارین اؤزلریندن سوروشاسان.”\n” بو ایش گؤره بیلمه رم.” من دئییرم.\n“اوندا،” او، کیتابی کنارا آتیر و منه باخاراق دئییر، ” او کورینه قاچان آنالار ایله یاردیم ائدیر.” او، منیم داورانیشیمی گؤزلرییر، سونرا گؤرنده کی، مندن بیر حرکت یوخدور، او دئییر، “جئرمی، داها اوندان نیفرت ائتمیر. او بئله دوشونور کی، آناسی داها گئتمییه جک.”\n” قاچان آنالار أحوالاتی ندیر؟”\n” بو اونون بلاگیدیر،” لوسی دئییر، دیک اوتوروب آیاقلارینی اوزادیر. “جئرمی اونا یاردیم ائدیر. بو چوخ پاپولار اولاجاق. مدرسه لرینده هامی اونو اوخوماق ایسته ییرلر.”\n” نه ؟ نیه؟”\n” آتا، سن هئچ قاچماق فیکرینه دوشوبسن می؟”\n“یوخ،” دئییرم، “هئچ واخت بئله فیکیر باشی��دا اولماییبدیر.”\n” بو چوخ عجیبدیر.،” او، دئییر، “هامی بئله فیکره دوشوبدور.”\n****\nایندی کورین شهرده یاشاییر، بیر تک اوتاقلی آپارتماندا. آنام جومه گونلری اورایا گئدیر و اونو ائنجیل کیلاسلارینا آپاریر. دؤولت کورینه علیل لیک آیلیغی وئریر، بیزیم قورخوموز بودور کی، بوگون صاباح بو آیلیغی کسرلر. او، هفته ده بیر ایکی دفعه بیزه گلیر، بیزده ناهار ائدیر. هامی اونا و هاواسینا هوی سالیبدیر، آنجاق آستیرید آرتیق سیگارا آلیشقان اولوبدور(دوزدور من چگندن دئییل) ناهاردان سونرا اؤن چمنلرین اوستونده چکیر، اورتا یاشدا اولان بیر قادین اوجون چوخ جسارتلیدیر.\nبیر دؤنه من کورینین بلاگینا باش چکدیم. بیر ایکی گون بوندان قاباق قاچان آنالار صحیفه سینی آچیب، کورین یازانلارین هامیسینی اوخودوم.\nحیاتین نئچه فصیللری وار؟ اونون بیر چوخ فصیللری وار، و بونا سیز اوندا دیقت ائدرسیز کی، یولجو قاتاری یالنیش سمتده حرکت ائتسین، اوندا اوقدر سرعتله ایره لی گئدیرسیز کی، صدمه گورمه دن اوندان ائنمک مومکون دئییل. من اؤزومو بو خصوصی ترندن دیشاری آتدیم، و ایللر بویو چوخ جیدی خسارت گؤردوم. کاش بیلردیم، آللاه بیزدن نه ایسته ییر. منجه، او آرتیق مندن بیر شئی گؤزله میر، آمما واختی ایله گؤزله ییردی، بونو اؤزو منه چاتدیریبدیر. بعضی واختلار قاچیرسیز کی، بیر شئیی آرخادا بوراخاسینیز، بعضن ده قاچیرسیز کی، بیر یئره چاتاسینیز. من ایکیسینی ده گؤردوم. یاخشی کی، سونوندا اؤزومو اؤلدورمه دیم. نهایت هیچ کیمی اؤلدورمه دیم.\nبونلاری همان شئیلر ایدی کی، من اونون بلاگیندا اوخوماق ایسته ییردیم. ساکیتجه گاراژ یولا دوشدوم، بیر ماءالشعیر آچیب، بیر نئچه سیگار توستوله دیم. فیکیر منی بوروموشدو.\nسکیز یاشیم اولاندا سورتمه م ایله شهرین بیر پارکینا گئتدیم. بو همان گون ایدی کی، برک قار یاغمیشدی، بیر نئچه اینچ، آنجاق اورایا چاتاناجان سوروشمه تپه سی بوشالمیشدی، یالنیز بیر نئچه اوشاق سورتمه و سوروشمه تاختالاری ایله اورادا قالمیشدیلار، هامیسی دا سئویندن قیشغیریق سالمیشدیلار. من تپه دن یوخاری قالخیب، اورادان آشاغی سوروشدوم، اوتوز دقیقه دن سونرا، من ده سئوینجدن قیشغیریردیم. او قدر اورادا قالدیم کی، آیاق بارماقلاریم دوندوُ، ائوه دوننده آنام منی وانین ایچینه تپدی. من او قدر سئوینیردیم کی، بارماقلاریمین دونماسی هئچ وئجیمه دئییلدی، آغریسی دا یوخ ایدی. یالنیز آجیشیردی. من اوگونلری هئچ یادیمدا ساخلامامیشام- سیز ده حتمن بئله شاد گونلرینیز خاطیرلامیرسیز- آمما من خاطیرلادیرام. بو چوخ گولوندور، شادلیقیق یاشانان حیسی. من سیگارئتمی قورتاریب و سیگار کؤتویونو، بوش آبجوقوطولاری ایله زیبیل قابینا آتیرام.\nآستیریدین سسی قولاغیما چاتیر،. “وئس؟” او،دئییر. “وئس؟ هاراداسان؟”\n” بورادایام،” گاراژدان باغیریرام.\n“شکریم، بورا گلسن آ،” او، منه دئییر، “شان واختیدیر.”\nآیاغا قالخیب ائوه گئچیرم، اورادا هامی منی گؤزله ییر.\nسون\nایضاح:\nآلتمیش بئش یاشیندا، حاضیردا مینئسوتا دانیشگاهیندا تدریس ائدن، چارلز باکستر آمئریکانین أن تانینمیش یازیچیلاریندا بیریدیر. او، بیرینجی ایشیق (۱۹۸۷)، کؤلگه اویونو (۱۹۹۳)، سئوگینین بایرامی (۲۰۰۰)، سائول و پاتسی (۲۰۰۳)، روح اوغروسو (۲۰۰۸) رومانلاری و دونیانین هارمونیاسی (۱۹۸۴)، ساغلام شبکه یولو یاله (۱۹۸۵)، گریفون (۱۹۸۵)، غریبه بیر قوهوم (۱۹۹۰)، اینانانلار (۱۹۹۷)، سنه بیر شئی دئمک ایسته‌ییرم (۲۰۱۵) کیچیک حئکایه توپولو و اوچ شعیر کیتابی – خیالی رسم أثرلری (۱۹۸۹)، جنوبی داکوتانین بلدچی کیتابی (۱۹۷۴)، بالاجا سوسمار (۱۹۷۰) مولیفیدیر. او، هم ده آمئریکانین National Book Awards أن یاخشی “کیچیک حئکایه” یازاری، میشیگان موللیفلر جایزه‌سی و بیر نئچه جایزه‌یه لایق گؤرونوبدور. اونون اوسلوبو گوندلیک حیات و اینسان پرابلئملریدیر. اونو اوخویارکن، أدبیاتین اصیل معناسی و ده‌ییرینی باشا دوشمک اولار. سیزه ترجومه اولان یازی اونون سون کیتابیندان سئچیلیبدیر.\nThere`s something I want you to do (short stories)\nwww.charlesbaxter.com\nEmail ThisBlogThis!Share to TwitterShare to FacebookShare to Pinterest\nNo comments:\nPost a Comment\nNext Page Previous Page Home\nReceive by Email\nSubscribe to PEN S.Az. by Email\nAbout PEN South Azerbaijan in Exile\nOn September 1st and 2nd, 2011, a group of South Azerbaijani (Iran) poets, novelists, critics and journalists living in exile came together in Stockholm, Sweden and officially founded the South Azerbaijani chapter of PEN International, fully accepting the charter and rules of the International PEN, and founded on the United Nations Universal Declaration of Human rights. We would like to concentrate our efforts on the lines of the Charter of the International PEN to continue our efforts to promote South Azerbaijan’s culture and literature.\n* Articles reflect only the opinion of the authors.\n* Sürgündə Güney Azərbaycan (İran) Qələm Əncüməninin sitəsi yalnız Beynəlxalq Qələm Əncüməninin (PEN) mənşuru və İnsan Haqları Bəyannaməsinin çərçivəsində olan yazıları nəşr edir. Bu sitə önceden ayrı yerlərdə nəşr olunmuş yazıları təkcə Əncümənin Dəbirlər Heyəti lazım gördükdə yenidən nəşr edir.\n* وبگاه انجمن قلم آذربایجان جنوبی (ایران) در تبعید تنها نوشته‌هایی را که اصول منشور انجمن قلم جهانی و ‏اعلامیه جهانی حقوق بشر را رعایت می‌کنند منتشر می‌کند. این وبگاه از بازنشر مطالبی که پیشتر در ‏رسانه‌های دیگر منتشر شده‌اند، معذور است، مگر با صلاحدید هیأت دبیران انجمن.\nانجمن قلم چیست، و چه نیست؟\nپن همه‌ی انسان‌های خواستار آزادی بیان و اندیشه را به یاری می‌خواند. پن می‌گوید: خواهران، ‏برادران، بیایید و در این سنگر به ما بپیوندید تا با قلم‌هایمان‏ و صدایمان از آزادی بیان و از آزادی ‏انسانی‌هایی که آزادی بیان می‌خواهند، دفاع کنیم؛ آزادی بیان و اندیشه را در سراسر گیتی ‏بخواهیم.\nاین جا کلیک کنید و بخوانید\nBulletin no 1\nعکس: سئویل سلیمانی\nاورتوقرافی سئمیناری‌نین قرارلاری اوزره یازی قایدالاری\nBreaking News \/ Events\nمدرسه لرین آچیلیشی موناسیبتی ایله بیانیه\nبیلدیریش:‏ قلم انجومنی‌نین ایکینجی قورولتایی کئچیریلدی\nسورگونده گونئی آذربایجان (ایران) قلم انجومنی‌نین ایکینجی قورولتایی‌نین گوزاریشی‏\nانجومنین بیرینجی بولتنی \/ بولتن شماره یک انجمن\nاکرم آیلیسلی‌نین آزادلیغی‌نی قورویون!‏\nقلم انجومنی بولتن نشر ائده‌جک\nدونیا آنا دیلی گونو موناسیبتی ایله سمینار\nتکذیب\nSearch This Site\nTranslate\nSite Archive\n► 2024 (21)\n► September (3)\n► June (2)\n► May (2)\n► April (3)\n► March (4)\n► February (3)\n► January (4)\n► 2023 (50)\n► December (8)\n► November (1)\n► October (6)\n► September (2)\n► August (3)\n► July (2)\n► June (3)\n► May (3)\n► April (7)\n► March (4)\n► February (7)\n► January (4)\n► 2022 (64)\n► December (3)\n► November (7)\n► October (7)\n► September (4)\n► August (7)\n► July (7)\n► June (1)\n► May (4)\n► April (5)\n► March (10)\n► February (7)\n► January (2)\n► 2021 (65)\n► December (4)\n► November (8)\n► October (1)\n► September (1)\n► August (3)\n► July (9)\n► June (4)\n► May (3)\n► April (9)\n► March (9)\n► February (5)\n► January (9)\n► 2020 (89)\n► December (8)\n► November (11)\n► October (11)\n► September (1)\n► August (6)\n► July (5)\n► June (8)\n► May (9)\n► April (10)\n► March (4)\n► February (10)\n► January (6)\n► 2019 (88)\n► December (10)\n► November (12)\n► October (11)\n► September (4)\n► August (4)\n► July (4)\n► June (6)\n► May (6)\n► April (10)\n► March (9)\n► February (4)\n► January (8)\n► 2018 (110)\n► December (12)\n► November (8)\n► October (4)\n► September (6)\n► August (12)\n► July (9)\n► June (14)\n► May (5)\n► April (12)\n► March (8)\n► February (8)\n► January (12)\n► 2017 (136)\n► December (8)\n► November (9)\n► October (12)\n► September (13)\n► August (6)\n► July (11)\n► June (11)\n► May (13)\n► April (16)\n► March (16)\n► February (12)\n► January (9)\n▼ 2016 (155)\n► December (15)\n► November (24)\n► October (29)\n► September (3)\n► August (11)\n► July (16)\n► June (12)\n► May (3)\n► April (14)\n► March (8)\n► February (10)\n▼ January (10)\nنگاهی به نقاشی‌های محمد فاسونکی\nسنسیزلیک‌لر\nشعرلر\nبئش گنجین مانیفئستی - \"قارالاما مانیفئستی\"\n\"دهنامه\" شاه اسماعیل ختائی\nصداقت\nدیلده یئنیچی‌لیک\nتبریز\nکتاب «تاریخ موسیقی آذربایجان» منتشر شد\nنگاهی گذرا به جنبش 21 آذر ( بمناسبت هفتادمین سال، ...\n► 2015 (174)\n► December (23)\n► November (14)\n► October (12)\n► September (17)\n► August (14)\n► July (16)\n► June (11)\n► May (16)\n► April (6)\n► March (20)\n► February (13)\n► January (12)\n► 2014 (144)\n► December (7)\n► November (13)\n► October (8)\n► September (16)\n► August (24)\n► July (7)\n► June (6)\n► May (16)\n► April (8)\n► March (16)\n► February (10)\n► January (13)\n► 2013 (122)\n► December (10)\n► November (8)\n► October (2)\n► September (3)\n► August (12)\n► July (8)\n► June (9)\n► May (15)\n► April (12)\n► March (11)\n► February (17)\n► January (15)\n► 2012 (22)\n► December (12)\n► November (10)\nPopular Posts of All Time\nبدیعی اثرین دیلی - قیسادیلمیش\nگوندلیگیمده ن بیر صحیفه\nThe Case of Sakineh Ashtiani\nدانش – قدرت – خشونت: اندر حکایت پان‌فارس‌ها و پان‌ترک‌ها\nAnket Anketov\nنقدِ اندیشۀ آقای دکتر عباس جوادی - درموردِ \" نوشتار و الفباهای باستان \"\nYou, Me, Him and the Telephone\nاوختايين يالقيز قارا آغاج شعرينه باخيش‎\n\"حاج آقا گلابى\" و \"خودان شرابى\"\nحمله روسیه به اوکراین و نگرانی‌های امنیتی فقط برای بزرگ‌ترها؟\nPopular in Last 7 Days\n«قره»‌ سؤزو، قرآغاج محله‌سی و تبریزده محله‌لرین و کوچه‌لرین آدئنا گؤره\nگوندلیگیمده ن بیر صحیفه\nبدیعی اثرین دیلی - قیسادیلمیش\nآغاز به کاردولت کارگزار و خدمتگزار رهبری\nمرکز گرایی چگونه پیرامون را به فقر محکوم می کند\nنقدِ اندیشۀ آقای دکتر عباس جوادی - درموردِ \" نوشتار و الفباهای باستان \"\nگونوموزون راديکالى XXعصرين سونو، XXI­عصرين اوؔلى رادیکالی اوچون ائريک فروم ارثی\nبه یاد هدایت سلطانزاده\nمسعود پزشکیان هوشمندانه ترین دام نظام برای مردم ایران و مشخصاً برای آذربایجان\nدونیا آنا دیلی گونو\nقلم انجومنی نه دئمکدیر و نه دئمک دئییل؟\nپن بوتون سؤز و دوشونجه آزادلیغی‌نی ایسته‌ین انسانلاری کؤمگه چاغیریر. او دئیر: باجی‌لار، ‏قارداشلار، گلین بو سنگرده بیزه قوشولون تا قلمی‌میزله و سسی‌میزله سؤز آزادلیغی‌نی و سؤز ‏آزادلیغی‌نی ایسته‌ین انسان‌لاری قورویاق؛ سؤز و دوشونجه آزادلیغی‌نی بوتون یئر اوزونده ایسته‌یک. ‏\nبورانی تیققیلدادین و اوخویون. بورادان ائشیدین.\nQələm Əncüməni nə deməkdir və nə demək deyil?‎\nPEN bütün söz və düşüncə azadlğını istəyən insanları köməyə çağırır. O deyir: bacılar, ‎qardaşlar, gəlin bu səngərdə bizə qoşulun ta qələmimizlə və səsimizlə söz azadlığını və söz ‎azadlığını istəyən insanları qoruyaq; söz və düşüncə azadlığını bütün yer üzündə istəyək.\nBuranı tiqqildadın və oxuyun. Buradan eşidin.\nLinks\nKöhnə sitəmiz \/ Our old site\nTüzük \/ Bylaw\nPEN International\nPEN Charter\nPEN FAQs\n'PEN International' Magazine\nIPGA Campaign For Free Expression In Azerbaijan\nPEN International\nLoading...\nƏncümənin üzvləri \/ Our members\nDəbirlər \/ The Board\nReza Baraheni\nAli Gharajehlou\nAyda Amirhashemi\nAlireza Asgharzadeh\nSoudabeh Ardavan\nMohammad Azadgar\nLeyla Mojtahedi\nSamad Purmusavi\nAbolfazl Jorabchi\nDr. Mohammad Hossein Yahyai\nHadi Qaraçay\n...\n...\n28 Üzv \/ 28 Members\nMaliyyə \/ Financial Report\nSubscribe Now\nSubscribe in a reader\nYeni nəzərlər یئنی نظرلر\nLabels\n\"Dervish Oglu\" (32) 10 (1) 1Mai (1) 1may (1) 21Azer (20) 4.Gewalt (1) A.Memedov (1) A.Terbiat (2) AAgGueneili (1) Aban98 (2) AbasBabai (1) AbdulaGorKen (1) AbdulHosseinNahid (1) AbuzerJafari (1) Adabiiat (1) Adalati (8) AdelBaBayev (1) Adonis (1) AFarahmandi (2) Afganistan (1) AfganJungs (1) AfrasiabBedelBeyli (1) AgaMusaAxundov (2) Aghdashli (2) AHegcu (1) AhmadAsadollahi (1) AhmadAsgharpoor (1) AhmadRahimi (17) AhmadShaya (1) AhmedCemil (1) AhmedPoori (1) AhmedSadigi: EshrafNoranli (1) Aime Cesaire (1) AkhbarRooz (1) Alakbarli (1) AlbertMemi (1) AleksandrKlab (1) Aleman (1) AlexanderDugin (1) Alhavaz (1) AliAghaKorchaylu (1) AliAghaVahid (1) AliAghGuneili (1) AliAsharfDervishian (2) AliAshrafDervishian (1) AliceMonro (1) AliceShwartzer (1) AliDashgin (1) AliGubadiani (2) AliQaracalu (99) Amerika (3) Amerika-Chin (1) AminHajiloo (1) Amir Kianpoor (1) Amjedi (2) AmnestiInternational (1) AnaDili (7) ANagiOgli (1) ANahidiAzer (2) Analar (1) Anar Rizayev (4) ANChapar (2) Andelib (2) Anlama (2) Ansari (1) Antigone (2) APZafari (2) Aran (1) ArdAlirezaArdebilli (1) AreshTanhaii (1) Articels (18) Articles (740) AsadSeif (31) Asgar-Tajahmadi (1) AsgerFerhadi (1) AsgerTajAhmedi (1) Asgharzadeh (5) AshiqPari (1) AshrefDehghani (1) Ashwitz (1) Asim (1) AsliVeKeram (1) Atabay (1) AtbayMuganl (1) AtilaSerxosh (1) ATorabi (1) ATurabi (1) Avaye Tabiid (26) AWahedi (16) AWetenxah (1) AxevanSalis (1) AYalchin (1) Ayaz (1) Aygül Qurbanova (1) Ayvaz (1) Az.T (6) Azad (2) AzAdebi-Madeni-Dernek (1) Azerbaijan (14) AzerbaijanAdabiiat (2) Azeri (5) AzizNessin (4) AzT (508) BabekGalasi (1) Babk (1) BagerMortazavi (1) BaharGalir (1) BahramHosseini (1) BahramHusseini (1) Baku (1) Baraheni (22) Bayanname (1) BehramGefari (1) BehramHusseini (1) BehramMemedov (1) BehrangSamsami (2) BehroozDolatAbadi-ChaiOglu (2) BehroozH. (1) BehroozIsmaiilZadeh (1) BehroozSedig (1) BehzadBehzadi (3) BehzadKerimi (1) Beledci (1) BGhasimzadeh (1) bibici (1) Bildirish (1) Bluchistan (1) BulentEsinOglu (1) BuluQarachorlu (1) Buzzati (1) CanJoncel (1) Cavanshir Yusufli (1) Ceferov (1) CemilHesenli (3) Chagirish (1) ChangizMehdiPoor (1) Chaplin (1) CharlsBakster (1) Corona (5) D.S.Javid (1) Danishiq (3) DariushEgbali (1) DarvishOghlu (8) DavidPrecht (1) DavoodAhari (1) DDuvilpen (1) DedeGoorGood (2) Dergi (1) DieZeit (7) Dil (6) DimitriFormann (1) DinoButtsati (1) DIshchi (10) DoghuPerinjek (11) Dr.AlirezaAsgharzadeh (1) DW (1) Easys (1) Economy (1) Edamhaye67 (1) EdebiatSevenler (1) Eedam (1) EEyvazli (1) Ehmedoglu (1) EhmedRehimi (2) EldarMughanli (3) ElifShafak (2) ElirezaNabdel (3) ElmanMohammedov (1) ElmiraKerimi (1) ElmirNazirova (1) ElshanBojukog (1) ElshanBöyükvan (2) ElshenB (2) EltashSalehi (1) ElyadPolad (1) EmranSalahi (2) English (8) EnnieErnaux (1) Eremnistan (1) EricHapsbaum (1) ErichFromm (3) EricRunesson (1) Ermeni-Turk (5) Ermeni-Xocali (1) Ermenistan (5) EslahTelebi (1) EsmailXoii (1) Eterazat1396 (8) Etrazat (1) EzraPavend (1) FarahTaheri (1) FarhadGhabusi (2) FarhadJafari (1) Fars (2) Farsi (697) ّFarsi (7) Farsi. Mushibe (2) FatemeSadegi (1) FatimaKerimli (1) Faulkner (2) FazilSay (1) Federalism (1) FehimeFersaii (2) Ferhad (1) FerhadCeeferi (4) FerhadJafari (6) FeribaMortezaii (1) FeribaRezaii (1) FeribaVefi (2) FeridunEbrahimi (2) FermanFerziMolan (1) Fernood (1) Ferzane (8) FFarid (5) FFarzad (2) FikretAkirov (3) FikretAmirov (1) Firge (7) Firghe (14) firidun kocerli (1) FirusRefahi (3) FJafaroghlu (1) Forough_Asadpour (8) ForugFaroxzad (1) FRAlamdari (1) France (1) FridounIbrahimi (1) G-TabatabiMajd (1) Gadinlar (11) GahramanGenbari (13) GarciaMarkez (1) GencoErkal (1) GenjAliSebahi (1) GeroVonRandow (1) Ghadinlar (2) Gharacalu (2) Ghaza (1) Ghosi (2) GLevy (1) golamhosseinFarnood (3) GRTabatabaiMajd (1) Grub (1) GudretAbulhosseini (1) Gulgun (2) GültenAkin (1) Guzarish (1) H. Məcidzadə (Savalan) (1) Haaretz (1) HabibFarshbaf (4) HabibSahir (4) HabilAliev (2) HalukDoral (1) HamidAreshAzad (3) HamidBaxshmand (2) HanahArent (1) Handke (1) HaniehTabrizli-Ayman (1) HannaArendt (1) HannesGrasseger (1) HAnwar (20) HaraldWalzer (1) HArzu (1) HasanDemirchi (1) HasanPour (1) HashimKhosroshahi (3) HashimTarlan (2) HassanIldirim (3) HassanMoratzavi (1) HassanSafura (1) Hatamlui (49) HatifRhmani (1) HBilluri (3) HCabbarli (1) HebibFershbaf (1) Hegel (1) HeiderShadi (1) HeinrichBöll (1) Hemase (1) HematShahbazi (3) Hemingway (1) HermannHesse (1) HessenRushdieh (1) HFershbafAghaii (2) HGarachai (1) HicranHuseinova (1) Hikmet (1) HJorabchi (1) HMacidzade (1) HMuller (1) HMünkler (2) HNitqi (4) Hofstadter (1) Hokmavarli (1) Holderin (1) HormatRazawi (1) HosseinVahedi (1) HRiazi (5) HüseinJavid (1) HuseinVahidi (1) HushjarDehgani (1) HüsseinJavan (1) HusseinVahidi (1) HVahidi (1) Ibsen (1) IhsanYüce (1) ImanuelKant (1) IMuazzenzade (2) Ingelab (1) Ingilab (2) InterView (5) Intixabat (2) Iran (3) IranBenzinEtirazati (1) IranEngelabZanan (1) Iraq (2) IrinaBokova (1) IrisRadisch (1) Ishiq (37) IsmaiilValiev (1) IsmetÖzcilik (3) Israil (1) Itilaie (18) Itilaieh (45) J.Baxchaban (1) JabarBagcheban (1) JakobAugstein (3) Java (1) JemilHesenli (1) JeyhonMolazadeh (2) JHeyet (4) JMirdal (1) JohannesRau (1) JohnLennone (1) Jorabchi (4) Journal (3) JudithButler (1) Kacii Motociro (1) KanunNevisendegan (5) Kargeraler (2) KatiaNicodemus (1) Kawabata (1) KemalAbdulah (1) KendUsaghi (3) KendUshagi (1) Khabar (4) Kheber (2) KheirolahHagBegi (1) KhosrowBagerpoor (1) Khoy;YerTerpenmesi (1) KianXiav (1) KiaRostemi (1) Kitab (3) Kitablar (2) KoroluOperasi (1) Kundera (1) Kurd (7) Kürd (5) KurtTucholski (3) Kuzestan (1) Lalayan (1) Latif (2) Lavayi (1) Letters (1) LJavanshir (3) LMojtahedi (1) LuiAragon (1) M.A.Javad (3) M.Alar (1) M.Einali (15) M.H.T.P.Shehrek (2) M.Javanzade (2) M.Jevad (1) M.S.Garameleki (1) MAArjomendi (1) Maftun (13) MAhmediZadeh (1) MahmudJoshgun (5) MAJavad (6) MajidRezazad (1) MajidRezazadeh (1) MakhtumGholi (1) MAlardabili (1) Maliyye (1) Marefiname (1) Marx (1) MarzieAhmdeiUskui (4) MasudAzer (2) Matimeyxanasi (7) MatsMalm (1) MaximGoorki (3) MAZiaii (1) MAzizpoor (1) MBabaii (1) MBadriGültakin (7) MBadriGültekin (5) MBereguti (1) Mecelle (1) MecnunGöyceli (1) Meden (1) MedineGülgün (1) MehbubTishe (1) MehranBaharli (3) MehrdadFerehmand (1) MehrdadXoshkar (1) MehsaAmini (1) MemedAli (13) MemeGereKhani (1) MemiAlardebili (1) MEminMoayed (4) Mesih (1) MesumeGorbani (16) MeysamBadamchi (1) Mezah (1) MHuseyni (1) Miarli (3) MIbrahimov (1) Microfonnews (1) MikaelKrogerus (1) MiladBalsini (2) MilanKundera (1) MilliMesele (2) Mina Asadi (1) MirAliSelaet (1) MirAliSelaet;Ishiq (1) MirCelal (5) MirJalal (1) MirJalal Xelilov (2) Miyanali (4) MKaabi (1) MNehani (1) MNikfer (9) Moariffi (1) MocuzShabusteri (1) ModjatRezen (1) Moerifi (2) Mogedsi (1) MohamadBabaiBalanji (1) MohamadBabaii (1) MohamadGeraKhanlu (1) MohamadHosseinSadig (3) MohamadMaljoo (1) MohamadQazi (1) MohamadRezaShalguni (1) MohamdNoori (2) MohammadAli (2) MohammadAmin_ ResulZadeh (1) MohammadParincek (1) MohammedAli (1) MohammedAzadger (19) MohemedAli (1) MohemedAliHosseini (1) MohemedFanuseki (1) MohmadJavadTofig (2) MohsenRenani (1) Moradpoor (1) morefi (1) MortezaMelekMohamadi (1) Movies (1) MoYan (1) MPesianTabrizi (1) MRKerimi (1) MSchalev (1) MSebzi (1) MShams (1) MSTyrrell (3) MTajAhmedi (5) Muarifi (2) MuctebaNehani (1) Muerefi (4) Mugham (1) München (1) Musahibe (12) Musigi (6) MUskui (2) MuzaferDerafshi (1) MYahyai (159) MYelfani (2) NahidNazemi (1) NahidNosrat (2) NamiqHüsseinli (1) NaserDavaran (3) NaserMensuri (1) NazimHikmet (5) NegarNoruzi (2) NerimanAburrahmanlu (1) Neshrieh (2) Neshrieh. AvayeTabiid (3) News (10) NeyereTohidi (4) NigarRefibeyli (1) NikzadZengene (1) Nitq (1) NKhiavi (4) NNazim (2) Nobel (2) NoraChadovik (1) NRafibeyli (1) O-Rezaii (1) OHenri (1) Öjrenciler (1) oktavyu paz (1) OktayBeraheni (1) OliverStone (1) OmidRezaii (1) OMonatzeri (1) OmriBoehm (1) OnurSinanGözaltan (1) Opera (1) OrhanPamuk (1) PabloNeroda (1) ParyAnderson (1) PashaMuganli (1) PatrikChokbern (1) PeBuraPerincek (1) PenInternational (1) PenSouthazerbaijan (15) PenSweeden (1) PenWorld (1) PervizHabibpoor (1) PEtesami (2) Pezeshkian (2) Pfalsefe (1) Philosophy (1) Phnatism (1) PinarShakir (1) Pisheveri (1) PMemedli (1) Poems (181) PolElvar (1) Politzer (1) Pop (1) Psicho (1) Qadinlar (11) Qaflanti (1) Qarabag (11) Qarabg (1) Qehreman-Qenberi (1) QJafari (1) RabeMovehed (1) RadioFerda (1) Rahimi (2) RahimKakayi (1) RAliyev (1) RaminJabarli (1) RamizGuliev (1) RamizRoshan (2) RamizSavalan (1) Rase (1) Razmi (1) Rebiqa (1) RefetBalli (8) Refref (2) RehimReisNiia (3) ReinerMariaRilke (1) Report (2) Revolution (1) RezaAgnemi (1) RezaAmjedi (1) RezaHemraz (3) RezaMoridi (1) RezaNuri (1) RKabiri (24) RNouri (1) RogeyehAbdili (1) RohengizPoorNaseh (1) RoshanIshig (1) RoshanNoruzi (1) RSeyedHusseini (1) RubabeMuradova (1) RuhangizPurnaseh (1) Russieh (3) RVelizadeh (1) S.Seydavali (19) SadegSeba (1) Saedi (3) Safarkhan (1) SaidFuzat (2) SaidMetinpoor (1) SaidMuganli (1) SaidYusef (1) Salahi (7) SalmanRushdi (2) SarayMohamadRezaii (2) SavashChoban (1) SchahramKermin (1) Schostakovich (1) Sechgiler (2) Seher - HamideReiszade (1) SeherBarani (1) SeherXiavi (1) SeidehPaknejad (1) SemadChaili (1) SemedBehrengi (1) Sened (1) SettarXan (1) SevilS (10) Seyl (1) ShahabBorhan (1) ShahaneMushfig (1) ShahIsmaiilXataii (1) ShahlaShafiq (1) Shahriar (1) Shahrvand (1) ShainÖzlem (1) ShatirOglan (1) Shiva (36) Shostakovitsch (1) ShurAmirov (1) SiasiIslam (1) SimaRastin (1) Sipah (1) SMuganli (1) SohrabMobesheri (1) SohrabTahir (1) Soleimani (1) SolmazCemali (1) SolmazMohamadRezaii (1) Soltanzadeh (44) SomjeShadkam (1) Spiegel (5) Stories (124) Suaar (1) Sudabe (2) SudabeTagizadeh (1) SuleimanRustem (1) Surieh (2) SusanNavadeRazi (1) SusanNevadeRazi (1) SvetlanaAlexiech (1) SyedJalilHosseini (1) T.Valiev (1) Tabriz (2) TabrizliMR (1) TahirXelecani (1) Talk (3) TarigAli (1) Tarix (1) Teater (2) Tenz (2) Terane (1) Tercume (2) TErdBring (1) Terjume (3) Terror (1) Theater (3) Theory (1) ThomasAssheuer (1) Tnidirma (1) TofigHciev (1) ToniMorison (1) ToomajSalehi (1) Tribun (6) Trump (1) Turk-Ermain (1) Türki (3) Türkie (22) Turkieh (40) Türkieh100 (1) TurkmenGamichi (1) TürkükBiz (1) Ukarine (2) Ukrain (2) Ukraine (1) UkrainPlane (1) UmbertoEco (1) Unesco (2) UrumiaSee (5) Urumieh (1) UstadHersisi (1) V.Navariv (1) VAghaii (1) VahabHajiZadeh (1) Vakili (1) VanReybrouck (1) VefaNagi (1) Venezuella (2) Video (1) Wachningen (1) Warliq (1) WiliamDoglas (1) WiliamEngdal (1) Xadimler (1) Xalilov (1) Xatireler (2) Xatirlama (2) Xeber (2) Xiavi (2) XuramanHussenZadeh (1) YachinSahand (1) YadullahKanani-Naminli (2) YalcinArmegan (1) YanRaynis (1) YasharKemal (4) YasharShadpoor (1) YashinZunuzlu (1) Yazdani (2) YeniTebriz (1) YokoOno (1) YShamli (1) YusofAliari (1) YuvalNoahHarari (1) Zaban (1) ZakariaGaderi (2) ZakaVilayetOglu (1) Zamane (3) Zamaneh (2) ZBunyadov (1) ZebanMaderi (1) Zehtabi (1) Zelzele (1) ZengeZoor (1) ZenZendegiAzadi (1) Zerif (1) ZeynebPasha (1) Zia (1) ZiaSedgi (1) ZiaSedr-e-Eshrafi (2) Ziba Kerbasi (3) Zinadni (1) ZKhalil (1) Zöhrə Əsgərova (1) ZulfugarKemali (5) ZumrudYagmur (1)","num_words":15164,"character_repetition_ratio":0.026,"word_repetition_ratio":0.032,"special_characters_ratio":0.265,"stopwords_ratio":0.004,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.999,"perplexity_score":119229.3,"cluster_detection":-1}
+{"text":"آیدین ائیواندا، تزه‌جه قاییردیغی اوچورتماسینا, قویروق دوٍزلدیردی. شیریق- شیریق کسدییی کاغیذلاری حالقالایارکن زینجیر حالقالاری کیمی بیر- بیرینه کئچیردی. آیدین اوچورتماسی‌‌نین قویروغونو زینجیر‌لتمک ایسته‌ییردی. آیدین آناسی‌نین سسینی ائشیدرکن گئدیب قاپینی آچدی، هئچ ‌کیمی گؤرمه‌دی. تزه‌دن ائیوانا قاییتدی. اوتوروب- اوتورمامیش تزه‌دن قاپینی دؤیدوٍلر: تاق, تاق, تاق…\nعصبی‌لیکله یئنه ‌ده قاپی‌یا ساری گئتدی. بو دونه ‌ده کیمسه‌نی گؤرمه‌دی. اؤز- اؤزوٍنه بئله دوٍشوٍندوٍ کی، بلکه بیر دجل اوشاق اونو ساریییب اینجیتمک ایسته‌ییر. قاپینی آچیق قویدو، ایر اورا یاخینلاشان اولسا اونو گؤره بیلسین.\nتاق- تاق- تاق…\nبو دؤنه قاپیدان چوخ اوزاقلاشمامیشدی و بیر‎ده‌کی قاپئ آچیق‌ایدی، آنجاق یئنه کیمسه گؤروٍنمه‌دی.\nحئیرته دالاراق تعجّوٍبلوٍ- تعجّوٍبلوٍ حیطین اورتاسیندا دایانمیشدی.\nآناسی اوتاقدان چاغیردی:\n– قاپی دؤین کیمدیر؟\nآیدین باشینی قالدیردی, آناسینا جاواب وئرسین کی، بیردن گؤزلری حیطین قیراغینداکی یاشلی بؤیوٍک آغاجا دوٍشدوٍ. آغاجین گؤوده‌سینده اوتورموشدو و اوتوردوغو گؤوده‎یی سوٍرعتله دیمدیک‌له‌ییردی. تاق- تاق سسی چیخاریردی. آیدین ائهمالجا قوشو آناسینا گؤستره‌رک دئدی:\n– قاپینی دؤین باخ بو قوشدور.\nآنا پنجره‌دن ائشییه باخاراق گوٍله- گوٍله دئدی:\n– بو قوشون آدی آغاج دلن‌دیر، دوٍزدوٍر بو تاپدالایان آغاج دلینمیش.\n– آناجان نه اوٍچوٍن بو آغاج‌دلن بئله بیزیم آغاجیمیزی یارالاییر- دئیه آیدین آناسیندان سوروشدو؟ من ایندیجه گئدیب اونو داشلا وورارام بلکه، بیزیم آغاجیمیزی یارالاماسین.\n– یوخ آیدین ‌جان، بو ایشی گؤرمه, آغاج‌دلن‌لر هئچ واخت آغاج‌لارا زییان یئتیرمیرلر، بلکه اونلارین بو ایشی آغاج‌لار اوٍچوٍن چوخ دا فایداسی واردیر. آغاج‌دلن‌لر برک و اوزون دیمدیک‌لری‎ایله آغاج‌لارین قابیق‌لارینی دئشیب اونلارین آلتیندا گیزله‌نن زییانکار قورد- قوش‌لاری اوجوب یئیرلر. بئله‎لیکله اونلار آغاجلاری زییانکار قورد- قوشلارین زییانیندان قورتارارلار. من ایسه چوخ سئوینیرم ‌کی، بو آغاج‌دلن بیزیم ائوده‌کی آغاجی تاپیب و اونون ساغلاملیغینا یاردیم ائله‌ییر.","num_words":451,"character_repetition_ratio":0.047,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.2,"stopwords_ratio":0.004,"flagged_words_ratio":0.009,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":159716.1,"cluster_detection":-1}
+{"text":"تونیس آفریقادا بیر دؤولت . ساحه���سی 162.155 km² - دیر .[۱] تونیس 1956-جی ایلده فیرانسیزلاردان موستقیل‌لیگینی قازانیب. بو تورپاق‌لار بیر دؤورده دوز 400 ایل عثمانلی دؤولتینه باغلی قالمیشدی. تونیسین اهالی‌سی 2008-جی ایلین رسمی تخمین‌لرینه اساساً 10326،6 مین نفردیر .[۲] اؤلکه‌نین باشکندی اؤلکه آدی ایله عئینی آدی داشیییر.\nقایناق‌لار\nدَییشدیر\n^ INSTITUT NATIONAL DE LA STATISTIQUE - TUNISIE : Emplacement de la Tunisie. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2020-11-17. یوْخلانیلیب2015-02-15.\n^ INSTITUT NATIONAL DE LA STATISTIQUE - TUNISIE : LES INDICATEURS LES PLUS RECENTS. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2020-11-17. یوْخلانیلیب2015-02-15.","num_words":131,"character_repetition_ratio":0.072,"word_repetition_ratio":0.082,"special_characters_ratio":0.304,"stopwords_ratio":0.0,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.999,"perplexity_score":45705.2,"cluster_detection":-1}
+{"text":"عباسیلر بو چاغدا اوز خلافتلرین میصر ده ساخلادیلار و میصر شاهلاری عین جالوت ویریشماسیندا موغوللاری مغلوب ائتدیلر.","num_words":22,"character_repetition_ratio":0.0,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.17,"stopwords_ratio":0.0,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":518566.3,"cluster_detection":-1}
+{"text":"– … من بیلمیرم نییه هامی گلیر منیم اوستومه؟! نییه هامی منی قارالییب؟! فروغ گئدیر فخری گلیر، فخری گئدیر میرآغا گلیر، او گئدیر حاج مؤحسون گلیر؛ ایندی ده بو یازیغی یوز آغاج یولدان چکیب گتیریبلر کی نه‌دی نه‌دی خانیم انتر اوینادیر، بویور گل تاماشییا. بولار گؤردوکجه من آبیریما سیخیلمیشام داهی دا یئینلیرلر. دای دئمیرلر کی بابام، آدامین طاقتی‌‌نین بیر حددی وار. یبر بئله قیسنامییاق دووارا بونو. یازیقدی آخی‌ی! تکجه منی قارالییبلار، بیری‌نین آغیزیندان وار گلمیر دئیه اوتور یئرینده آرواد! فیرتانا ده‌بتمه بو ائوده! بسدی،… ال چک آخی‌ی! نه خئیر، ال چکن دئییل او. اونو تانیرام من. منیم آبیر – حیثیتیمی بو شه‌هرده آپارمیینجا بوشلییان دئییل او! او بیری‌لری ده اونون تاییدیلار، هاممیسی بیر بئزین قیراغی‌دیلار، هامیسی. برمالا ال بیر اولوبلار منی دیغلادالار. بیری تاپیلمیر دئیه بابام ائرمنی مسلمان ائلیرسیز؟! بوراخین بو یازیغی، بوراخین بئش گون عؤمورو قالیب قویون اؤز دردینه یانسین قورتولسون. بئله نه ایستیرسیز بونون جا‌نیندان، نه وئریب آلا بیلمیرسیز؟!\nقیز ایچین چکیر، یئنی‌دن آغلاماغا باشلاییر:\n– سیز الله عصبانی اولمایین آااجان! سیز کی آبا‌نین قیلیغین بیلیرسیز، اؤزوز بیر جور یولونا سالین. راضی اولمایین دوس – دوشمان ایچینده باش آشاغی اولاخ. بیزه رحم ائله‌یین آااجان، رحم ائله‌یین!\n– بالا سنین هئش بیر زاددان خبرین یوخدو آخی. نه‌یه آغلاییرسان؟ گؤزووون خیراسین آخیدینجا دور گئت بؤیوک باجی‌وین یا‌نینا، بیر سوروش گؤر جریان نه ته‌هرایمیش؟ یانی من قودورموشدوم عؤمورومون بو واختیتدا اویونا گیرم، خلقی اؤزومه گولدورم؟ عاغلیمی یئمیشدیم؟ بابام واللاه بیلاه اؤزو ائله‌دی. قیر- ساققیز کیمی یاپیشدی یاخامدان ال چکمه‌دی، یوخسا منیم نه وئجیمه‌ایدی اؤزومو سالام دردسره؟ اؤزو اؤلچوب، اؤزو بیچیب، ایش ایشدن سوووشاندان سورا باشلاییب اربعین شبئهینه.\nقیز لئچگی‌‌نین اوجویلا گؤزونون یاشین سیلیر. حاجی میر قافار تازاشدان دوو گؤتورور:\n– ثاواب دالینجا گزن کؤپک، دی اوتورسون چکسین دآآ! نه جور اولدو بس؟ مؤمون – مقدس خانیمین بیردن بیره اوزو دؤندو، قاراچی کیمین اؤزون باشا چالیر! اوشاق گؤزو قوخودور؟ او اونون خام خیالی‌دی، بیر د‌فه یئریمدن اوینادیم بسدی. ا�� پوخ یئدیگیمه دوشور دوشسون، آمما من توپوردویومو یالییان دئییلم. اؤزون آساجاق آسسین، بوغاجاق بوغسون، والسلام!\nقیز یئنی‌دن آغلاییر. دوزونه باخسان آغلاماقدان سووای آیری بیر ایش ده گلمیر اونون الیندن.\nایکی آی تمام‌دی ائوده سؤز- سوو گئدیر. دئییب دانیشمالار هئچ بیریئره چاتماییب، هامی یورولوب اوتوروب، آمما بو هله تازه‌ نفس‌دی. آدی بدرالسادات‌دی. ائوده بدری چاغیریلیر. ائوین سون بئشیگی‌دیر. هامیسی بیر ایلدی ار ائوینه گئدیب. باشقا بیر شه‌هرده یاشاییر. اورتانجیل باجیسی فخرالسادات تلفن واسیطه‌سیله اونون کورکونه ائله بیره سالیب کی بیرجه لحظه دایانمادان چادیرا – باشماق اولوب بیرینجی ماشینلا یولا دوشوب گلیبدیر. حاج اکرم خانیم دا بونا چوخ اومود باغلاییب، دئییر بلکه آتاسی قوربت یئرینه دوشموش سون بئشیک‌لری‌نین اوره‌یینی سیندیرمایاجاق؛ آمما نظره گلن بو دا بیر ایش گؤره بیلمه‌یه‌جک. چونکو حاج میر قافار قیزی‌نین ایلک باسقیسینی سوووب، اونون تووون آلیبدی. ایندی ایسه صؤحبتین بیر آن‌جا آرا وئرمه‌سین فرصت سانیب بورکون گؤتوروب یئریندن قالخیر. -«قیزیم، سن یولدان گلیبسن یورقونسان، بیر آز دینجل، من ده گئدیم دوکانا بیرباش چکیم گلیم!»- دئیه، اوتاقدان چیخیر.\nحاج اکرم خانیم اونون آیاق سسینی ائشیدیر، آیاغا دورور، پرده‌‌نین قیراغیندان حیطه باخیر؛ حسرتله آرخادان ارین ایزله‌یه‌رک کؤکس اؤتوروب، قاییدیر گلیر اوزانیر. بیر نئچه لحظه‌دن سونرا بدری اوتاغا گیریر؛ بیر بوجاغا سیغینیب اوتورور. گؤز آلتی‌لا آناسینا باخیر؛ اوزاندیغی یئرده باخیشی تاوانا دیره‌نیب قالمیشدی. باخار کورایدی سانکی. اوزون زامان هئچ بیری دانیشمیر. نهایت حاج اکرم خانیم اؤزیله دانیشان کیمی دیله گلیر:\n– گئتدی؟\nبدری اودقونوب دئییر:\n– گئتدی دوکانا بیر باش چکه گله.\nحاج اکرم خانیم آه چکیب دئییر:\n– همیشه‌کی ماهناسی‌دی. اکیلیر گئده اورا. بو آلتی آیدا هامیسی ییرمی گون دوکاندا اولماییب. شاییردلاریندان سوروشموشام. دئین یوخدو آخی ناانصاف قوربتدن گلن قیزیوین یا‌نیندا اقلیکم بیر ساعات اوتورایدین! دؤزممه‌دین، قورخدون دوداغی اوچوخلویا؟!\nبدری دئییر:\n– آبا، دئدی قاییدیرام.\nحاج اکرم خانیمین سسی سانکی قویودان چیخیر:\n– اینانما بالا، اینانما، یالان سؤزدو. قویروق اله وئرمیر او. دانیشیقدان قاچیر. گئدیب ایلیشسه اورا، اوش گونه قاییتماز. اونو من تانیرام. هامینی آتیب فقط اونو توتوب. من باشارمادیم دا آ، نئینیم. قوجا قودوردان معجونون دوزتمه‌سین من باشارمادیم. فخری‌یه دئدیم. دئدیم اونو ائو – ائشییندن ائله‌مه! چکیب گتیرمه اونو، باخمادی. سنی ده چکدی گتیردی، آمما فایدا ائله‌مز. دای نئینیم؟! آلله‌دان قورخماییدیم اؤزومو وصل ائلییدیم برقه، هامی‌‌نین جانی قوتارییدی. اوتوز سکگیز ایلدن سونرا من بو ائوده آرتیق تیکه اولدوم دآآ، آرتیق تیکه!…\nبدری ساخلاشا بیلمه‌ییب آغلاییر. حاج اکرم خانیمین لحنی اوخشامایا چئوریلیر:\n– آلله سن اؤزون منه بیر انجام چک آلللاه! سن اؤزون من‌نن قاسیم‌ین دیوا‌نین ائله آلللاه!! گؤر نئجه منیم ایستی آشیما سویوخ سو قاتدی. گؤر نئجه منی اؤز ائویمده ذلیل ائله‌دی. دای نئینیم قاسیم، آلله قاباغوندا بورج ائله‌سین! سن کی منی یاندیردین، جییاریوین باشی آلازلانسین به حق فاطیمه زهرا! آخی نئیله‌میشدیم، پیس قئیننه‌‌ایدیم سنه؟ اؤزومون، ��الالاریمین بوغازیندان کسیب سنی ائو ائله‌دیم، منیم قاباغیما بئله چیخاسان؟! دای نئینیم، آلله قاباغیوا چیخارتسین! سن کی منیم امه‌گیمی ایتیردین به حق غریب آغا امام رضا زحمتیوین بهرین گؤرمه‌یه‌سن، هئش قازاندیغیوی یئمییه‌سن!\nقاپی چالینیر. گلن فروغ‌السادات‌دیر. ایکی باجی قوجاقلاشیرلار. بدری باشین بؤیوک باجیسی‌نین چیینینه قویوب هؤنکورتویله آغلاییر. فروغ سوروشور:\n– بو سؤز- سووا گؤره آغلاییرسان، یوخسا آیری بیر شئی اولوب منیم خبریم یوخدو؟\nبدری دئییر:\n– دای نه اولاجاغ‌ا‌یدی؟ آخی بس نییه قویدوز بئله اولا؟! انصافیزا نه گلمیشدی؟ کئشگه یولدا ماشین آشایدی، من اؤلئیدیم، آبانی بو حالدا گؤرمه‌یئیدیم. سیز کی بوردایدیز بس نییه بیر ایش گؤرمه‌دیز؟\nفروغ در حال دویور کی آناسی بدرینی دولدوروب. گؤز اوجو آناسینی سوزه‌رک دئییر:\n– بالام مسئله صاحاب اؤزو ایسته‎‌یه – ایسته‌یه بیزیم الیمیزدن نه گله بیلردی. بودو باخ ایما‌نیندان دئسین، یوز دفه یالواریب دئمه‌دیم آبا سال الدن، بئله ایشلر بیزه یاراشماز؟ دئمه‌دیم آبا اونون بونون سؤزونه آللانما. یوز دفه دئدیم، دئدیم آبا شیخ مفید چیخیر منبره آغیزینا آغیلینا گلنی‌ دانیشیر؛ ایمانیم الله آماناتی بلکه ده اؤزونه یول آچیردی. نئجه ده کی آچدی. گئتدی بیرین آلدی گتیردی اوتورتدی یوخاری باشدا. هله بو ظاهیردی، الله بیلیر دالدا نه وار… ایشیم اوندا یوخ، بیزه نه؟ آمما یالواردیم دئدیم آبا آللاها خاطیر بیزی سؤز – سووا سالما، سؤزه باخ! باخمادی قیررا میر یاپیشدی کی حاجی بیرین آل! ثاواب‌دی. قوی ائو ایشیگه او یئتیشسین من ده مر – مچیدیمه یئتیشیم. بیلمیرم، حضرت فاطیمه خانیمی یوخودا گؤرموشم. او دونیادا نه جور اولار، نه ته‌هر اولار…، خلاصه بیز نه قده‌ر چوخ دئدیک بو آز ائشیتدی. ایندی باجیما قوربان ایش – ایشدن سوووشاندان سورا منیم الیمدن نه گلر؟ واللاه بیلاه هئش نه گلمیر. نه منیم نه اؤزگه‌سی‌نین الیندن بیر ایش گلمیر. بئله باجی دالدان آتیلان داش توپوغا ده‌یر.\nحاج اکرم خانیم گؤزون قییب آلتدان – آلتدان فروغا باخیر. فروغون سکوتون گؤروب دئییر:\n– خوب! داهی؟ قالمیشی؟!\nفروغ یئنی‌دن باشلاییر:\n– واللاه او دا کی قالیر حاج آغایا، آدام اؤله‌جکدی، راضی دئییلدی. یانی اوول کی شوخلوق بیلیردی، سورادا کی گؤردو جیددی‌دی؛ ایندی اللهی‌یعلم اورکدن دئییردی یا تره‌زی گؤتو یئره دؤیوردو، آنجاق دئییردی منه یاراشماز. منیم آبیر حیثیتیم وار، گلینیم، کوره‌که‌نیم وار. یاراشماز. جاماعات منه گولر، بوشلویون! آمما آبا گیردی قیلیغینا؛ ایندی الله بیلر نئجه قوش دیلی اوخودو، آنجاق راضی ائله‌دی. ایندی باجی، هامینی بوراخیب یاپیشیب من‌نن قاسیمین یاخاسیندان. من کی هئچ، اوول بیر گوندن من یازیغین دوواری آلچاق‌ایدی؛ آمما دئییرم آبا، قاسیم اؤزگه اوغلودو. بیر بئله قیسناما دووارا اونو! بیر بئله قارقیش ائله‌ییب نیفرین چکمه! اؤزو جهنم، ایندی اوتانمازلیقدی منیم اوغلوم جبهه‌ده‌دیر. ایندی بو ساعات او توپ توفک قاباغیندادی.آخی بس، انصاف…انصافیوا…\nقه‌هر فروغون بوغازین بیچیر، سؤزون یاریدا قویور. فخری ده فروغا قوشولوب ایکی باجی آغلاشیرلار. حاج اکرم خانیم سرت باخیشیلا صحنه‌نی سوزور. مظلومیت ایزی اوز- گؤزوندن چکیلیر. صیفتی آجی نیفرتله بویانیر. باجی‌لار خئیلک آغلاشیب سونرا اوونورلار. حاج اکرم خانیم اوزون زا��ان بئزگین گؤزلرین قییب فروغا باخیر. سانکی اونون سؤزونون قالمیشینی گؤزله‌ییر. دوداقلاری بیر- بیرینه سیخیلدیقدان رنگین ایتیریب عننابی‌یه چالیر. انگی تیتره‌ییر. فروغ دانیشمادان الینده کی توخومما میلی‌ایله خالچانی دئشه‌له‌ییر، گاهدان بیر ده ایچین چکیر. حاج اکرم خانیم سوکوتون اوزانماسیندان بئزیکیر، چتینلیکله اؤزون توپلاییب کسگین لحن‌ایله دئییر:\n– دئدیگین سؤزلرین هامیسین دوز دئدین، نه بیر کلمه اویان دئدین، نه بیر کلمه بویان؛ آمما اصلی مطلبه چاتاندا باشلادین قاراچیلیغا. بوراخ تولکولویو فروغ! دئمیشم من، منیم سن‌نن ایشیم یوخدو. سؤزوم سنین ارینده‌‌دی. دئ قوی سؤز ایچ اولسون! دئ قوی بو دا بیلسین منیم باشیما نه گلدی!\nفروغ یورغون لحن‌ایله سؤزه گلیر:\n– آلله آمان! یئنه دئدیگین دئییر هاا! بابام قران بیزه قنیم اولسون اگر بیز بو ایشی بیله – بیله گؤرمیش اولاق. قارا یولا من بؤیوک اولئیدیم. کئشکه منیم قیچیم سینئیدی گئتمه‌ییدیم بو ایشین دالیجا. آخی اؤزوز یوللادیز داا ناانصاف. مگر سن اؤزون اوتورمامیشدین حاج آغا دئدی فروغ قاسیمینان گئدین بیر موناسیبین تاپین قویون آبا‌نین سؤزو کسیلسین. آخی بس من نه دئیئیدیم؟ دئیئیدیم گئتمیرم!\nفروغ اوزون بدری‌یه چئویریب سؤزونون دالیسین توتور:\n– سوروشدوق دئدیلر بنیادین آلبومو وار، گئدیرلر اورا عکس‌لره باخیب سئچیرلر. گویا قاسیمین اوردا تانیشی واریمش، سوروشور، دئییر بئله بیر شئی یوخدو. اؤزوز گئدین ائشیکدن بیرین تاپین، بیه‌‌نین آلین. البته بنیادین اوشاقلاری دا ائلییه بیلرلر معرفی ائلییه‌لر. سورا قاسیم اویاننان بویاننان سوراخلاشمیشدی بونو دئمیشدیلر…\nسؤز بورا یئتیشنده حاج اکرم خانیم قندا‌نین گؤتون یئره دؤیه‌رک باغیریر:\n– هه!!…ائله سؤز بوردادی‌ هاا، اصل سؤز بوراسیندادی. دئییرم آخی دیلین آغیزیندا قاراقانچیل اولسون قاسیم، یانی اولمازدی اوننان واز کئچه‌سن، یانی اوننان سووایی یوخودو؟ یانی سن اونو تانیمیردین قاسیم؟ بیر بئله بئناوا بئچارا‌نین اری شهید اولوب هامیسین بوشلادین گئتدین یاپیشدین یوز گوماشتا یولا سالمیش او سلیطه‌دن؟ یانی سن بیلیمیردین او نه قیلیخدا بیر آدام‌دی؟ آخی من ثاواب دالیجا گزیردیم، یوخسا میتخانا آچیردیم؟ توو سنین او ذاتی سوتووه لعنت! نمک به حرام کؤپئی‌اوغلو. آخی انصافیلا دانیش فروغ آز مؤحنتین چکمیشدیم اونون؟ او کی ننه‌سی توممه‌تین‌ایدی، اون ایکی ایل تمام باشیمدا اکدی، بئینیمده سوووردو؛ سسیمی چیخارتمادیم، دئدیم اولسون، اونون ائوینده منیم کسیگیم وار؛ بو دا بالاسی‌دی! آخیردا سود چکدی آپاردی. آخیردا زهرین تؤکدو منه. گئتدی بیر قحبه‌سین تاپدی گتیردی سئید اوجاغین میندارا چکه!…\nبدری بارماغین دیشله‌یه‌رک دئییر:\n– وآآ، آبا؟!\nحاج اکرم خانیم قیزی‌نین سؤزون آلیر، آمما اؤزون اوندا قویماییب دئییر:\n– دور آیاغا، دور او سووو وئر منه!\nفروغ آناسی‌نین بیر لحظه سو ایچمه‌سین فرصت سانیب، سؤزو آلیر:\n– بدری اینان، قرانا آند اولسون بیر آی تمام گزدیک. دای آدام قالمادی کی سوروشمویاخ. چوخون دئدیلر، آمما هامیسی کر- کتلی‌دی. آخی نه جور اولاندان سورا او بو خانواده‌‌نین بیر عضوی اولاجاغیدی. دئدیک یانی بیرین تاپاخ کی آدام ایچینه چیخارتمالی اولسون، اوتوروب دوروشوغون بیلسین. بو دا افسر آرواد‌یدی. سونسوز‌ایدی. بورالی دئییلدی. هر شئیین حسابین گئت��یک واللاه. دئدیک بئله اولسون کی قوهوم – قونشو ایچینده سؤزه قویماسینلار؛ اؤزون کی بیلیرسن د‌لیک آختاریرلار بارماق ائلییه‌لر. هله هئش زاد اولمامیش صفیه‌خانیم دئمیشدی: «قیزا نه آرواد آخی، اکرم اؤزونه کیلفت آختاریر دآآ!»\nبو سؤزو ائشیدجک حاج اکرم خانیم قووورغا کیمی چیتلاییر:\n– خئیر، من بیلیم ایمانیم بو سؤز صفیه‌‌نین سؤزو دئییل، بو لاپ سنین اؤز سؤزوندو. بونو قاباق دا بیر ایکی یول دئییبسن، جوابووی دا آلیبسان. ایندی ده دئییرم باجی من کنیز آختارمیردیم. لاپ بئله طیب خاطیرینن دئمیشدیم گئتسین بیرین آلسین، آمما بئله باجیما قوربان دئمیشدیم آرواد آلسین، جیندا یوخ، قاندین؟\nبدری یئنه ده یالواریجی لحن‌ایله اعتراضا قالخیر:\n– آبااا، الله‌ها خاطیر آبا، بو سؤزلر سندن بعیددی. پیسدی آخی!\nحاج اکرم خانیم یالقوزاق کیمی بدری‌یه ساری چؤنوب چیمخیریر:\n– کس سسیوی سن! آبا، آبا، جیندا‌نین قویروغو اولار، جیندا دئییل بس نه‌دی؟ آیاغین بو ائوه قویوب قویمامیش یئددی ائولی قونشو هالا – هیرناسیننان دیله گلدیلر. لاققیلتی –شاققیلتیسیندان دام دوواری ییخیردی او. باخ بونا، بو دا منیم قارینیمنان چیخان اوشاق! باخ گؤروم! اولمویا اونا بیر سؤز دئینده سیزه توخونور؟ لابد تعصصبین چکیرسیز، هه؟؟ ”\nبدری بورنونون اوجوناجان سارالیر. دیلی توتار- توتماز دئییر:\n– وآآ، کول منیم باشیما! نه تعصصبی؟ دئییرم هر نه اولاننان سونرا او ایندی آا جا‌نین آروادیدی دآآ، یوخسا او کیم من کیم؟\nحاج اکرم خانیم قیزینین مظلوم گؤرکمین گؤروب بالاجا یوموشانیر:\n– قیز، بیلمیرسن کی بو ایکی آیدا کی بوردایدی نه اویونلار گتیردی منیم باشیما. خانیم ساعات سکگیزده یوخودان دوروردو، باش آچیق گؤت آچیق انیردی گلیردی آشاغی، ال اوزون یویوردو، قاییدیردی اوسته. باجی گؤزله گؤزون وار اولسون کی خانیم انیب گله‌جک قلیان‌آلتی‌یا؛ بیر ساعات تمام آینا‌نین قاباغیندایدی، یاخ ها یاخ. چای قالیردی قورودا دوشابا دؤنوردو. هاچاندان هاچانا خانیم گلیردی. اؤز اؤزومه دئییردیم قیزا بو تویا گئده‌جک گؤره‌سن؟! قیز آخی هر شئیین بیر حددی وار. سیزه شوغلوزوممه اولوم اگر من گلین گئد‌ه‌ن گئجه بیر بئله بزنمیشدیم. خیلاصه، گلیردی کئچیردی آشپازخانییا، سلقئیله صبحانه‌سین یئییردی قاییدیردی اوسته. بیر ایشین قولپوننان یاپیشا تووبا، الین آغدان قارایا ویرمیردی. سونرا حاجی‌یا دئدیم. دئدی قیزقئییته دئ قوی گلسین ائوین ایشین گؤرسون. اؤز اؤزومه دئدیم: وئی بالام نه جور اولدو؟! قیزقئییت هفته ‌ده بیر گون گلیردی منیم ایشیمه ال آتیردی جانون چیخیردی پولون وئره‌سن، ایندی دئییرسن هر گون گلسین. اوننان کئچنده قیزقئییت نه گونده پیشمیش پیشره‌جکدی بیزه؟! مخلص اؤزو ییخیلان آغلاماز. جانیم بوینومایدی گرگ کی چکئیدیم. صوبدن ناهارا پیشیریب دوشوروردیم، تووبا دئیه‌سن آیاغین آشاغی قویوردو، یوخ. دئیه‌سن هئش بو آددا آدام بو ائوده یوخوموش. ناهار چاغی حاجی قاپینی چیققیلاتجاغین گؤروردوم اؤزونو جانی بی نفس یئتیردی قاپی‍یا، آچدی. اینان آلله‌ها امان وئرمیردی بیر قورو سلام علیک‌ ده ائلییم کیشی‌نن. خیلاصه سیفرانی سالیردیم، آزدان – چوخدان دؤشویوردوم. قیزا گؤروردوم پیرنخاب‌لا گلدی اوتوردو سیفرا‌نین باشیندا! وی‌ی سنین قارینیوین ایچی یانسین آرواد! بس آدامدا بیر اوتاناجاق اوز اولماز؟ دای باجی سیفرا باشیندا نه اوی��نلاردان کی چیخمیردی. بیر قاش گؤز اویناتما کی دئمه‌یه گلمز. قویموردو او بیر تیکه زهرمار دا بوغازیمدان آشاغی گئده. ائله دؤنه دؤنه حاجی‌نین بوشقابین دولدوروردو. بیر گون دئدیم کی، بالام گؤرک بو اوشاغدی، یوخسا اؤزونون الی یوخدو؟! قیز جاواب عوضینه دوندو منه هیریلدادی! دئین اولمادی آخی قه…، لاالاهه الا الله! هه… نه دئییردیم؟ هه ناهاری یئین‌دن سونرا قابلارین ییغیب یوماسینا بیرآلای – قولای ال آتیب اکی وئریب چیخیردی اوسته. حاجی دا بئش اون دیقه یالاننان باشین گیلله‌ییردی، سورا سوزولوب گئدیردی اورا. سیزه شوغلوزوممه اولوم او ایکی آیدا بیرجه گون قویمادی کیشی ایکیندی چاغی گئده دوکانا. قاش قارالینجا اونو ساخلاییردی اوتاغدا. ائله اوزوم بال شربتیی‌‌دی کی داشیییردی اوسته. اؤزونون کی الله‌ها شوکور دینی ایمانی یوخودو، منی ده مچید منبریمنن قویموشدو. قیزا واللاه قوخوردوم! قورخوردوم ائویمنن چیخام، اریمی کی الیمنن چیخاتمیشدی، ائوه ده صاحاب چیخا، اینا‌نین! بیلمیرسیز نه عفریته‌دی او…\nگون ال – آیاغین ییغیشدیران زامان فخرالسادات گلیر. بیر بوکوم امتحان ورقه‌سی قولتوغوندا، اوغلونون الیندن یاپیشاراق ایچری گیریر. حاج اکرم خانیم اورتانجیل قیزین گؤرجک دئییر:\n– آی فخری سن الله دیل دوداغیم قورویوب او سماوارا بیر باخ! ناهاردا نئجه کی قویوب گئدیبسن ائله ائله‌ییک. بیر ایستیکان چایدا بدری‌‌نین قاباغینا قوییامامیشام. ائله سؤیله‌نیرم دا، فقط سؤیله‌نیرم. دای نئینیم دا، دردلی دئیینگن اولار.\nفخری سماوارا سو توکوب یاندیریر، بیر الینده مئیوه سله‌سی، بیر الینده پیش‌خوری بوشقابی گلیر. اوتورارکن بدری‌دن سوروشور:\n– آا جان‌لا دانیشدین؟\n– هه، دانیشدیم.\n– نتیجه‌سی نه اولدو؟\n– هئش زاد! – دئیه، بدری آه چکیب، دیزلرین قوجاقلادی.\n– معلوم‌ایدی نه دئیه‌جک! یوخ دای، فایدا ائله‌مز، والسلام فایدا ائله‌مز!\nحاج اکرم خانیم آجی- آجی گولومسه‌ییر:\n– یانی سن حاجی‌نین جاوابین قاباقدان بیلیردین؟\n– حدس ویریردیم نه دئیه‌جک.\n– وئی بالام! بس نه اوچون بدرینی ائو ائشییندن آوارا ائله‌دین؟\n– ایسته‌دیم او دا جریاندا اولا. بیر ده سنه ثابت اولا کی هئش کیمین الیندن بیر ایش گلمیر. هئی اوتوروب دئمییه‌سن منیمکی‌لر منه یانمیرلار.\nفخری اینجیک باخیشلا آناسین سوزور، سونرا دئییر:\n– آی آبا، آی آبا من سنه نه دئییم؟! واللاه بئجاها یئره اؤزووو یورورسان. او گون ده سنه دئدیم، دئدیم آبا آغیر اوتور باتمان گل. بوندان آرتیق اؤزووو یونگول ائله‌مه. او آرواد بوشانان دئییل. باخمادین. آخی سن هئش کسین سؤزونه باخمیسان کی. باخسایدین بو اویونلار بیزیم باشیمیزا گلمزدی. آخی گؤر سن الله هانسی دیوانه اؤزو اؤز آیاغیلا گئدر اؤزونه گونو آختارار؟! آمما سنین بئینیوی مچیدده ائله دولدوردولار کی اؤزون بو ایشه قول قویدون هئچ، اؤزگه‌لری ده چکدین آرایا. سن بو ایشله تک اؤزووو یوخ، آآجانی دا بدنام ائله‌دین. گؤر ایندی جماعت اونا نه گؤزده باخیر. من کی صؤحبتی دوشنده اوتاندیغیمدان اریییب یئره گیریرم واللاه. سن بیزیم باشیمیزی آشاغی ائله‌دین. ایندی کی ایشی یئتیریبسن بو یئره، اقلیکم قوی دایانیب بوردا قالسین. بوندان آرتیق آبیر تؤکدو ائله‌مه. کیشینی داها دا خاراب ائله‌مه! اوننان کئچنده او یازیق آروادین گوناهی نه‌دیر؟ بئله آبا، بیز اونون ائلچیلیگینه گئتمیشیک، او کی ��لیب بیزیم قاپینی دؤیمه‌ییب. آللاها خوش گئتمز آخی. نئجه‌کی بویون آل، صاباح بوشا! یانی خلقین زنده‌یانلیغی اویون اویونچاغدی؟! آداما نه دئیرلر، بو سؤز ائودن ایشیگه چیخسا دای اونو ییغیشدیرماق اولماز. دونن بیر، بویون ایکی، منیم اریمین فامیل‌لری منیم باشیما چالیرلار. هله من هئی اؤرتوب باسدیریرام کی بو قضییه‌نی دویمویالار؛ آمما آروادین بو ائودن کؤچمه‌سیندن شهله‌نیبلر، هئی قورددالیرلار گؤره‌لر نه خبر وار.\nفخری بیر لحظه دورومسونوب سونرا دئییر:\n– خیلاصه دئییم آبا، باخ، باشیوی قات اوروش نامازیوا؛ سسیوی چیخارتما، والسلام! یوخسا اگر بو فیکیرده اولاسان کی آروادی بوشاتدیراسان، باخ بو خام خیالدی، دای بو فیکری باشیندان چیخات!\nحاج اکرم خانیم یئلی آلینمیش پیره‌موس کیمی گورولتودن دوشور. هاچاندان هاچانا بوغوق سسی ائشیدیلیر:\n– یوخ باجی باشیوا دؤنوم من بو زیپپیلتییا دؤزه بیلمه‌رم. هئش دئمیرم ده اونو بوشاسین؛ آمما ایکی کل بیر چیمنده اوتداماز. ایندی کی خیرچا گلدی سیش خییارادی؛ ائله منی قورتارسین. کبینیم حلال جانیم آزاد، والسلام. منی قورتارسین.\nفخری سارسیلمیش حالدا دئییر:\n– آی آبا سن الله بیر شئی دئ قوی عاغیلا سیغان اولسون!\nفروغ استهزایلا قیمیشیر:\n– بئله سؤز دئییر کی پیشمیش تویوغون گولمه‌یی گلیر!\nحاج اکرم خانیم ایتی باخیشیلا اونون سؤزون کسیر:\n– پیشمیش تویوق پوخ یئیر سنین قیریلمیشیننان منه گولر. آلله ویرمیش آدامین نه‌یینه گولرلر؟! بئله چکممیرم باجی، چکممیرم. بئله خیففته دؤزممیرم، قانیرسان؟ دؤزممیرم. دو گئت ارین کوپویوغلویا دئ قوی بوشاتدیرسین منی. دئ آرخایین اول مطلبیوه چاتدین. دئ گئتسین ننه‌سی‌نین قبری اوستونه موشتولوق وئرسین، دئسین اکرمی ویردیم یئره!\nفروغ آناسی‌نین اؤزوندن چیخماسینی گؤرجک یئریندن قالخیر:\n– آی آبا یئی، آلله آتاوا رحمت ائله‌سین بیزی قارالاما! ائششگه گوجون چاتمیر پالانی نییه تاپداییرسان؟ او سن، او دا ارین. اؤزون بیلرسن. هر نه ائلیرسن ائله. آنجاق بونو بیلمیش بیل ‌کی هئش بیر ایش گؤرممیه‌جکسن. فقط او بئچارانی دیغلاداجاقسان، والسلام!\nحاج اکرم خانیم دئییر:\n– او دیغلییان دئییل. سن آرخایین اول. او تزه سنین اریوین اوجوباتینا گونه چیخیب. نییه دیغلیر. من ساده ایمیشم. ایندییه‌جن اونو تانیمامیشدیم. دئمه چادیراسیزلیقدان ائوده قالیب. نه جور اولدو بس؟ منه گلنده نیققیلتیسیندان باش قولاغیمی آپاریردی، آمما ایندی تکه کیمی داغا داشا دیرماشیر؟ آغا جاوانلاشیب. اوسته چیخاندا پیلله‌لرین اوچون بیر ائله‌ییر. او دیغلییا؟! او تزه گؤتوایله قویماغا دوشوب!\nفروغ قاپی آغیزیندا دایاندیقدا دیل اوجو دئییر:\n– اونون دیغلاماسینا دئییل کی، اگر من سنی تانییرام، سن دیغلادارسان آخیر.\nبو دؤنه حاج اکرم خانیم لاپ اود توتور:\n– دیغلار دا کی دیغلار. جهننمه دیغلار، گورا دیغلار. لاپ دیغلاداجام. جا‌نین دا آلاجام. هر نه اولاجاق قوی اولسون. او سققل کی مندن گئدیب هاندا وارا گئده ایتین گؤتونه یاپیشا! بورا باخ بورا! باخ منیم قارنیمنان چیخان بو عیفریتییه‌! گؤر نئجه منی ساشماغا فرصت تاپیب؟! ساغ الیم باشیوا اولسون فروغ. منه سؤز آتیرسان، هه؟ اوره‌ییمه داغ قویورسان؟ بودا منیم پیس گونومده داریما دورماغیندی سنین؟ آللااااه اؤلدور قوتار منی، آللااااه! قوتار منی بو ذیللتدن، قوتااار…\nبونلاری دئیرکن ال آتیر ساچلارینا. فروغ توواراخ قاپی‌دان چیخیب اکیلیر. بدری اؤزون یئتیریر آناسینا. اونون قولوندان آسلانیر. فخری یخچالا طرف قاچیب بیر لیوان سویلا ایکی دانا حب گتیریر. گوجی بیلاه‌ایلا حب‌لری آناسی‌نین بوغازینا سالیب سویو ایچیردیر. حاج اکرم خانیمی یئرینه سالیب اوستون چکیرلر. ایکی باجی اوزون زامان سس‌سیز اوتورورلار. حب‌لر تاثیرین باغیشلاییر. حاج اکرم خانیم زاریلتیدان دوشور. بدری دیزلرین قوجاقلاییر. فخری شاما بیر شئی حاضیرلاماق اوچون آیاغا قالخیر؛ تنه‌بینی ایکی یئره بؤلن قاپی‌نین تایلارین باغلاییر. حاج اکرم یاتان بؤلومون چیراغین سؤندورور. او بیری تایدا سیفرا سالیر. بدری دیزین قوجاقلاییب ایچین- ایچین آغلاییر. فخری اونو سیفرا باشینا چاغیریر. بدری لئچگی‌نین اوجویلا گؤزونون یاشین آلیر، سیفرا‌نین باشینا کئچیر. باجیسیندان سوروشور:\n– بس اکبر آغا فخری؟…\n– «او ماموریتده‌دی»- دئیه، اونون بوشقابینا خؤره‌ک چکیر. بدری ایکی اوچ تیکه یئییب یئمه‌میش کنارا چکیلیر. سوروجو گؤزلرین فخریه دیکیر:\n– فخری گؤره‌سن نه جور اولاجاق؟\nفخری «نه دئییم واللاه!» – دئیه، سیفرانی قاتلاییر. سونرا باجیسی‌نین سوروجو باخیشیندان قاچا بیلمه‌دن دیله گلیر:\n– سن ده اوولدن ایشین ایچینده اولسایدین بیر بئله گیجلمزدین. شیخ مفیدین تبلیغاتی، جیجی- باجی‌لارین ییغیشیب سفئهله‌مه‌لری آبانی بدبخت ائله‌دی. عمده باعث دا شیخ مفید اولدو…\nفخری باشلاییر ماجرا‌نین تفصیلینه…\nقاپی‌نین او اوزونده، حاج اکرم خانیم یاری اویغو یاری اویاق، بلکه ده هیککه‌سیندن بایغین بیر حالدا اوزانمیشدی. او فخری‌نین سؤزلرین ائشیدیر، آرا – بیر باشا دوشوردو:","num_words":5092,"character_repetition_ratio":0.028,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.224,"stopwords_ratio":0.001,"flagged_words_ratio":0.001,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":176645.3,"cluster_detection":-1}
+{"text":"«https:\/\/azb.wikipedia.org\/w\/index.php?title=ویکی‌پدیا:تاریخ‌ده_بوگون\/سپتامبر_۲۹&oldid=37150»-دن آلینمیش‌دیر\nبؤلمه:\nویکی‌پدیا:تاریخ‌ده بوگون\/سپتامبر\nبۇ صفحه‌‌ سوْن دفعه ‏۹ آقوست ۲۰۱۵، ‏۱۵:۲۰ تاریخینده دَییشدیریلمیشدیر.\nیازی Creative Commons Attribution-ShareAlike License 4.0 آلتیندا مووجوددور؛ آرتیق شرطلر آرتیریلا بیلر. بو سایتی ایشلتمکله سیز ایشلتمه شرطلری و گیزلیلیک سیاستی ایله راضیلشیرسینیز. ویکی‌پدیا® منفعت‌سیز تشکیلاتی اولان ویکی‌مدیا فوندونون قئید آلینمیش تیجارت علامتیدیر.","num_words":101,"character_repetition_ratio":0.055,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.195,"stopwords_ratio":0.04,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.995,"perplexity_score":22082.7,"cluster_detection":-1}
+{"text":"۱۹ شهریور، ایران تقویمینده ایلین ۱۷۴-جی گۆنی دیر و ایلین سونونا ۱۹۱ گۆن (نورمال ایل) یا ۱۹۲ گۆن (اۇزون ایل) قالیر.","num_words":24,"character_repetition_ratio":0.0,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.254,"stopwords_ratio":0.0,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.997,"perplexity_score":257957.2,"cluster_detection":-1}
+{"text":"دنیز ایشچی ایمضاسی ایله \"خوروزون قویروغونا ایناناخ، یا ملّانین آند ایچمه سینه\" آدلی یازیلمیش یازییا باخیش\nسیاسی و اجتماعی قونو و موضوعلار اوزره مقاله یازارکن اوخوجو کیتله سینی نظره آلاراق دوشونجه و فیکیر یئریتمه لی ییک. کئچمیش مقاله لرده ایشاره اولوندوغو کیمی ایران ممالیکی محروسه سینده کی فارس حاکیمیتلری و میللی مسئله آچیسیندان اونلارا پوزیسیون ساییلان فارس تشکیلاتلاری نین حاکیمیت اوغروندا چکیش برکیشلری و گلجکده هر هانکی فارس مئییللی شخص و تشکیلاتلارین ایش اوستونه گلجکلرینه باخمایاراق فارسلیق مفکوره سی و حاکیمیت سیستیمینی اساس گؤتورموش شخص و تشکیلاتلار آراسیندا فارس اولمایان ائتنیکلری اریتمک سیاستی آچیسیندان سوره و مدت نظره آلینمازسا، آق – قارا دئیه آیریم یاپماق اؤزو ده فارس مرکزیتچی سیستیمین نه اولدوغونو بیلمدیکدن ایلری گلن مسئله ساییلاجاق. بو باخیمدان \"دنیز ایشچی\" ایمضاسی ایله دوشونجه و فیکیر دئیه توپلوم و اجتماعیته سونولموش مقوله نین بعضی مقاملارینی گؤزدن کئچیرمگه چالیشاراق مسئله نین هانکی آشامادا اولدوغونو اورتایا قویماغا چالیشاق، اوخویوروق:\n\"بدون شّک سکوت مطلق (ج ف د آ) در مقابل وقایع مربوط به 13 آبان امسال، از مراحل تدارکاتی آن گرفته تا خود تظاهرات 13 آبان و ادامه دنباله های وقایع بعد از آن نشانه استمرار همان چرخش به راست استراتژیکی آن را تشکیل میدهد که می در نوشته هایم تاکید کرده ام. تصمیم داشتم نقدهای مربوط به نوشته های اخیر خود را بی جواب بگذارم، امّا این چرخش استراتژیک دیگر که دیگر به کش و قوسهای ماه به ماهی تبدیل میشود، مرا برآن داشت که به آنها پاسخی مختصر بنویسم. نقطه ای که منتقدین با اصرار تمام تلاش کرده اند از آن طفره بروند\"[1].\nدئمک، ایستر روح الله موسوی خمینی نین سورگون ائدیلمه سی گونو (13 آبان)، ایسترسه ده آمریکا بیرلشمیش شتانلاری نین ائلچیلیگی نین فارس ایسلام جمهوریتی حاکیمیتی طرفیندن باسیلماسی گونونو (13 آبان) بیر قوز دئیه اورتایا آتاراق فارس حاکیمیتی و فارس اولمایان میللیتلر مسئله سی آچیسیندان فارس پوزیسیون تشکیلاتلاری نین بیر بیرلرینه مئیدان اوخومالارینی ماهانا ائتمیش شخص و تشکیلاتلارین دوشونجه و فیکیرلرینه قاپیلاراق خالقی توتساغا و اؤلومه سوروکلمک و ایران ممالیکی محروسه سینده کی میللیتلر مسئله سی اوزره حاکیمیت ساواشی دئیه فارسلیق اساسیندا کؤلگه دوشورمک فارس راسیست، شوونیست، فاشیست شخص و تشکیلاتلارین کؤنلونجه اولان بیر گؤروش ساییلار. اوسته \"دنیز ایشچی\" ایمضاسی ایله اورتایا آتیلان دوشونجه و فیکیرلر ده بو دوغرولتودا دگرلندیریلمه لیدیر. دئمک، فارسچی مفکوره لره کؤمک وئرمه و بالتا ساپی اولما احتیمالی اوزره ایفاده لر اورتایا قویولدوقدا مسئله نین هانکی آشامالارا یول آچاجاغی و اولاشاجاغی نی نظره آلاراق دوشونجه و فیکیر یئریتمگه چالیشیلمیش دئیه دوشونمه لی ییک. بئله لیکله ده فارس حاکیمیتی و میللیتلر مسئله سی آچیسیندان حاکیمیته پوزیسیون ساییلان فارس تشکیلاتلاری نین قارشی دورمالارینی نظره آلاراق نه اوچون آذربایجان فئدرال دئموکرات حرکتی تشکیلاتی فارس پوزیسیون تشکیلاتلاری ایله ایش بیرلیک ائتمیر دئیه بو تشکیلات مسئوللارینی سوچلاماغا چالیشان، دوشونجه و فیکیرلرینی توپلوم و اجتماعیته دنیز ایشچی ایمضاسی ایله سونان ذات اوسته کی ایفاده لرده فارس اولمایان ائتنوسلار آچیسیندان دئییل، بیر فارس تشکیلاتچیسی کیمی اؤزونو ایفاده ائتمگه چالیشمیش گؤرونر. بوگون حزب مشروطه سلطنتی فارس، حزب پان ایرانیست، حزب جبهه میللی، حزب ملت فارس تشکیلاتلاری و اونلارا بنزر تشکیلاتلارین فارس ایستعمارچیلیغی و قاتیللیگینی بیر قورتولوشچو کیمی توتولدوغو مخمسه دن قورتارماغا چالیشماق اوزره بیر جبهه ده یئر آلماق و فارسلیق دیل و مدنیت قاتیللیگینه ساپ اولماق ساغ (باخ اوسته: چرخش به راست) ساییلار می، یوخسا احساسا قاپیلمادان مسئله نی گؤتور قوی ائده رک دوزگون میللی منلیک و کیملیک اساسیندا حرکت ائتمک می؟ گئنه ده اوخویوروق:\n\"سکوت مطلق (ج ف د آ) در تدارکات تظاهرات سرتا سری 13 آبان و ادامه آن حتماُ به این دلیل بو ده است که متضمن منافع مشترک نبوده است. آدم فقط حیران میماند که در روزهایی که تب و تاب سیاسی دست کم درتهران و بیست شهر دیگر بازتاب پیدا میکند، وب سایتهای (ج ف د آ) در سکوت مطلق، به پخش اخباری از قبیل (یک خواننده فرانسوی ترانه عاشقها را میخواند) و اخبار مشابه رتگین میشود\"[2].\nاوسته دنیز ایشچی ایمضاسی ایله تاپا تاپ سالماغا چالیشان ذات هانکی اورتاق چیخارلاردان \"منافع مشترک\" صبحت ائدیر مسئله سی اؤزو ده دوشوندوروجودور. بیلیندیگی کیمی فارس حاکیمیتی نین آغیرلادیغی گونلری، او جمله دن 13 آبان و باشقا گونلر دئیه اونلاری بیر یئلک (بادکنک) کیمی اورتایا آتاراق فارس پوزیسیون قووه لری بوگونلری آغیرلار و فارس حاکیمیتینی سوللاماغا چالیشار، اؤزلری نین دئدیکلرینه اساساً حاکیمیت یاراتدیغی فورصتدن اؤز چیخارلاری دوغرولتوسوندا فایدالانار و ایران ممالیکی محروسه سینده میللیتلر مسئله سینی گؤرمزدن گلرکن اونلارین بو داورانیش و حرکتلرینه اویونچاق اولمانین هانکی سونوجا واراجاغی و چاتاجاغی بری باشدان بللی بیر گؤرونوم ساییلمالیدیر. بئلنچی بیر دورومدا خالق کیتله سی حاضیر اولمادان یویولمامیش چیرکین بیر قاشیق کیمی خالق کیتله سینی مئیدانا سوروکلمگه چالیشماق هر هانکی بیر سیاسی تشکیلات اوچون ده سیاسی اؤلوم ساییلار. دنیز ایشچی ایمضاسی ایله یازیلمیش یازدا گئنه ده اوخویوروق:\n\".. بر اساس تحلیل شما عدم حمایت قاطع و مطلق (ج ف د آ) از خیزش مردمی مربوط به 13 آبان ( نه سازمانهای سیاسی دیگر) به مفهوم نبود منافع مشترک با این خیزش میباشد که طبق متدولوژی آنالیز شما چون خیزش اخیر بصورت خالص (ترک و عرب و کرد و بلوچ) نیست، فقط میتواند متعّلق به ملّت فارس باشد. برای یک سازمان سیاسی که در یک محیط جغرافیایی فعالّیت و مبارزه میکند سکوت مفهومی ندارد و در مضمون خودش یک موضعگیری میباتشد. سکوت سیاسی به مفهوم عدم حمایت از مبارزه جناح مظلوم و تایید سرکوب جناح حاکم میباشد. بلی راست شنیدید، سکوت یعنی قرار گرفتن در کنار جناح سرکوبگرها که اینجا \"کودتاچیهای احمدی نژاد خامنه ای \" میباشند\"[3].\nدنیز ایشچی اوسته کی گؤروشلری اورتایا آتماقدا یالنیز دئییل، \"آرش کمانگیر\"ین الینه اسفندیارین گؤزونو چیخارماغ اوچون اوخ (کمان) وئرمگه چالیشان مجاهدین خلق تشکیلاتی نین باشچیلاری دا بو تیپلی گؤروشلر اورتایا سورمکده چوخلو تجروبه لر الده ائتمیشلر. اونلار بیر زامانلار حاکیمیتی اله کئچیرمک اوچون عراق توپراقلاریندان \"مهران – تهران\" دئیه باغیریردیلارسا، صدام حسین نین یئنیلمه سی ایله آمریکا بیرلشمیش شتاتلاری گوجلری واسیطه سی ایله یاراقسیزلاشدیریلدیقدان (سلاحسیزلاشدیریلدیقدان) سونرا زامان گئدیشی ایله فارس حاکیمیتی نین ایصلاحاً ایصلاحاتچی قانادی واسیطه سی ایله حاکیمیتی دئور آلماق خیالینا قاپیلمیش گؤرونرلر. اوسته لیک مجاهدین خلق ایران دئیه، فارسچی مجاهیدلر تورک ائتنیگیندن دوشونجه و فیکیر توتساغی ائتمیشلره بیله اؤز دیللرینده دانیشما ایمکانی وئرمه دیکلری گلمیش خبرلر آراسیندا یئر آلماقدادیر[4]. بئله لیکله ده، دنیز ایشچی ذات عالی نین اورتاق چیخار \"منافع مشترک\" دئدیگی ایفاده فارسلی�� مفکوره سینه اساسلانمایش بیر ایستعمارچیلیق مقوله سی ساییلار. فارسلیق مفکوره سینه اساساً فرانسه ده 1789 اونجو ایلدن باشلایاراق باشقا دیل و مدنیتلری اریده رک یوخ ائتدیکلری[5] کیمی ایران ممالیکی محروسه سینده ده پان ایرانیست مکتبی نین تملینی قویان محمود افشار یزدی تئوریزه ائتدیگی بیر دیل و بیر مدنیت حاکیمیتی و سیاستی اولمالیدیر دئیه باشقا دیل و مدنیتلری فارسلیق دالانی نین کؤلگه سی آلتینا آلاراق اونوتقانلیغا تاپشیرماق[6] سیاستی اؤزلرینی \"سراسری، یوخسا فارس اثری\" دئیه فارسچی شخص و تشکیلاتلار واسیطه سی ایله داوام ائده جک سیاست ساییلار. دنیز ایشچی ایمضاسی ایله یازیلمیش یازیدا گئنه ده اوخویوروق:\n\"... خواهید گفت\" خیزش 13 آبان در تهران و انعکاس آن در بیست شهر دیگر جنگ بین خود فارسها است و به ماها مربوط نیست\". حتماُ در تلویزیون هم وقتی پسران و دختران جوان را مزدوران با باطوم میزدند، اوّل از انها میپرسیدند که \"فارس هستند یا ترک\" و بعداُ آنها را میزدند.تلویزیون را خاموش میکردند که \"به ما مربوط نیست. عمق فاجعه اینجاست که چنین موضعگیری انسان را به نقطه ای میکشاند که نسبت به سرکوب انسانهای دیگر بخاطر طلب حقوق طبیعیشان بیتفاوت میکند. انسان را از خصلتهای انسانی عاری میکند.تبدیل میکند به یک موجود خنثی که از خصلتهای انسانی عاری میشود\"[7].\nاوسته کی عیبارتلری بشر حاقلاری دئیه سرگیلمگه چالیشان ذاتلار، فارس حاکمیتی طرفیندن یاشیل آدی آلان باشچیلارین عبالاری نین آلتینا بارینمیش حزب پان ایرانیست، حزب ملت، نهضت آزادی و اونون قوماشلاری، حزب جبهه ملی راسیست، حزب مشروطه سلطنتی فارس و باشقا فارسچی تشکیلاتلاری ایران ممالیکی محروسه سینده کی میللیتلر مسئله سی آچیسیندان دمکرات قوروم و تشکیلات دئیه نظره آلمیش گؤرونرلر. میللیتلر مسئله سی آچیسیندان بو آدی چکیلن قوروم و تشکیلاتلارین فارس مئییللی، بعضی دوروملاردا راسیست اولدوقلارینی نظره آلارساق، اوسته کی عیبارتلری گؤز بویاماق اوچون آذربایجان اجتماعیتینه سرگیلمک هئچ ده یاخشی و خوشا گلیملی گؤرونمز. دئمک، اوغلان ائوینده بشر حاقلاری دئیه هئچ بیر سوراغ و خبر یوخ ایکن قیز ائوینده طوی توتماق، اله خینا یاخماق، گؤبک آتماق، یئنگه اولماق، باشلیق پولو آلماق، قاپی نین دالینا دوشمک، آتیلان آلمانی توتماق، گل ده گؤره سن داها نه لر و نه لر!!!. دئمک، مسئله یالنیز فارس وتورک مسئله سی ده دئییل، مسئله بشر حاقلاری و هر توپلوم و میللتین اؤز گلجه گینی اؤزو بلیرلمک حاقی نین تانینماسی مسئله سی دیر. دئمک، فارس تمامیتچیلیگینی اساس گؤتوره رک فارس حاکیمیت مهره لری نین یئرینی دگیشمک سؤز قونوسو دئییل، ییرمی بیرینجی عصیرده اسارتدن قورتارماق و انسان کیمی یاشاماق سؤز قونوسودور. فارسلیق مفکوره سینه توتساق اولانلار ایسه، بوگون ظاهیرده انسانلیق اوغروندا ساواش آپاریریق دئیه اؤزلرینی آلداتسالار دا، صاباح باشی کسیله جک بیر قوزو کیمی بع بع ائتمکدن باشقا اللریندن هئچ نه گلمه یه جک دئیه بو ائتدیکلری یانلیش عمللری نین جریمه سینی اؤده ملی اولاجاقلارینی بری باشدان دوشونمه لیدیرلر. دئمک، نه تؤکولسه آشا، او دا چیخار قاشیغا!! بوگون ایران ممالیکی محروسه سینی چوخ ائتنیکلی بیر ممالیکی محروسه دئیه قبول ائتمگن ذاتلارین الینه اختیار وئرمک، اونلاری حاکیمیته، ایش اوستونه گتیرمک اوچون سفربر اولان ذاتلار، صباح کرتنکله و \"سوسمار\" کیمی فیشفیراق صاباحی اولاجاقلاری دورومو قبول ائتمه لیدیرلر. دئمک، بوگون ظاهیرده انسانلیق گؤرونومونده اولان بعضی دورانیشلار، صاباح ایکینجی بیر حئیوانلیق معامیله سینه یول آچاجاق حرکتین سونوج و نتیجه سینی خاطیرلاتمیش اولاجاق. دنیز ایشچی هدایت سلطانزاده ذات عالی نین دانیشیغینی اساس آلاراق یازیر:\n\"بیایید سکوت مطلق فعلی رل با نوشتار یکی دو ماه گذشته جناب هدایت سلطانزاده مقایسه بکنید، تا عمق چرخش را ببینید. ایشان طی یکی از مصاحبه های مطبوعاتی خود با \"کانون دموکراسی آذربایجان\" در باره تظاهرات 22 خرداد 1388 تهران چنین میگویند.\"مگر ما بیرون از کشوری بنام ایران و دولت ایران زندگی میکنیم که حوادث تهران یعنی پایتخت دولتی که بر ما حکومت میکند به ما مربوط نباشد؟از این گذشته، مگر ما مدعّی نیستیم که بیشتر از جمعیّت چند شهر آذربایجان ترکهای آذربایجانی در تهران زندگی میکنند؟ چگونه است که حاضریم آنها را در زیر ضرب سرکوب تنها بگداریم. مگر آنها جزئی از ما نیستند؟ بلی آقای شاملی، این است برخوردی که من ازش صحبت وحمایت میکنم که زمین تا آسمان با صحبتهای غضب آلود شما نسبت به ملّت فارس و نمایندگان سیاسی آنها فاصله دارد. این برخورد کاملاُ نقطه مقابل برخورد اخیر (ج ف د آ) نسبت به مساله 13 آبان میباشد\"[8].\nآذربایجان فئدرال دئمکرات حرکتی تشکیلات نین اوچونچو قورولتاییندا یاشیللاری دگرلندیرمه لری و تله سیک آلدیقلاری قراری نظره آلاراق هدایت سلطانزاده ذات عالینی بئله محجوب دوروما دوشدوگونو نظره آلاراق او گؤروشلر اوزره الشدیری یاپماق و تنقید ائتمک داها دوزگون اولار دئیه دوشونمه لی ییک. زامانیندا بو قلم صاباحی بو دوغرولتودا اؤز نظرلرینی بیلدیرمیش[9]. آنجاق اوچورومدان گئری دؤنمک مسئله سینی بیر جنایی مسئله کیمی قابارتماغا چالیشماق دنیز ایشچی ذات عالی نین دوردوغو یئردن حئکایت ائدر. او دا فارسلیق مفکوره سینه قاپیلمیش بیر کؤله لیک ساییلار. دئمک، آذربایجان فئدرال دئمکرات حرکتی تشکیلاتی بوگونکو داورانیشلارینی گونون سیاستینه اویقونلاشدیرماغا چالیشارسا، یئری گلدیکده کئچمیش یالنیش آلدیغی قرارلاری تنقید ائتمه لی و بیرداها تله سیک قرار آلمامالیدیر دئیه دوشونمه لی و اونلارا بو دوغرولتودا دوشونمک اوچون شانس تانیمالی ییق. ترس دورومدا بیر بیرلرینی قارالاماق و مئیداندان چیخارماغا چالیشماقلا هئچ بیر دوغرو و دوزگون ایش گؤرمک اولماز دئیه دوشونمه لی ییک. دنیز ایشچی ایمضاسی ایله یازیلمیش یازیدا گئنه ده اوخویوروق:\n\"نقطه فرعی که من راجع به آن صحبت کردم مربوط میشود به سازمانهای سیاسی سرتاسری که من یکی دو جا از بعضی از آنها مثل جنبش فدائیان و مجاهدین فراملّیتی خوانده بودم. آقای شاملی تقریباُ تمام مقاله خود را وقف اثبات این مساله کرده اند که همه این سازمانها سازمانهای متعلّق به ملّت فارس هستند. ایشان پا را از این هم فراتر میگذارند و همه سازمانهای صنفی سر تا سری را هم متعّلق به \"ملّت\" فارس میدانند. ایشان معتقدند که \"ملیّتهای دیگر\" باید سازمانهای مشابه موازی اینها را تشکیل بدهند. اقای شاملی با این شرط و شروط سفت و سختی که برای برفرار کردن (بهتر است بگوئیم نکردن) ارتباطات با سازمانهای سیاسی سرتاسری که میتوانند متحّدین طبیعی ما باشند، در تغییر قدرت سیاسی در ایران (البّته با استراتژی جدید، اگر خواهان تغییر قدرت سیاسی باش��د) خود را در یک نقطه کوری گیر انداخته و در بهترین حالت به بی عملی و در واقع به دگماتیسم سیاسی دچار کرده اند و در بن بست سیاسی گیر انداخته اند\"[10].\nاوسته گؤروندوگو کیمی ایرانچیلیق (اوخو: فارسچیلیق) حئیرانی اولموش مؤللیف ایران ممالیکی محروسه سینده کی هر هانکی بیر قوروم و تشکیلاتین فارس دیل و مدنیتی اساسیندا رسمی اولماسینی دئییل، یالنیز اونلاری ایران قوروم و تشکیلاتلاری اولدوقلاری اوچون قبول ائدر و عوامفریبلیک ائتمگه چالیشار. بئله لیکله ده بوگون آذربایجانین اوجقار داغلاری نین باشیندا بیله اون و اون بئش ائولی کندلرده ده فارس ایداره اورگانلاری طرفیندن فارس ایستعمارچیلیق سیاستی اویقولاماقلا آذربایجان کندلیلری نی اؤز دیل و مدنیتلریندن اوزاقلاشدیرما و فارس راسیستلیق سیاستینه تابع توتماق کؤلگه آلتینا آلیناراق گیزلدیلمیش اولار. کئچمیش یازیدا ایشاره اولدوندوغو کیمی یئری گلرسه، فارس میللتینه منصوب اولان تشکیلاتلار ساییندا و حتی داها آرتیق فارس اولمایان میللیتلرین تشکیلاتلاری نین اولماسی اولدوقجا دوغال و طبیعیدیر[11]. دئمک، بو مسئله ده سایین یونس شاملو یانلیز دئییل، فارس ایستعمارچیلینی سئزمیش و لمس ائتمیش بوتون فارس اولمایان میللت اوولادلاری بو مسئله نین قاچینماز و حیاتی بیر مسئله اولدوغونو درک ائتمیش ساییلارلار. یانلیز فارسلیق مفکوره سی کؤله لیگینه توتولموش توتساقلار، مسئله نین هانکی آشامادا آخین ائتدیگینی درک ائتمدیکلری اوچون بو میللیتلر اوچون محللی تشکیلات دئیه اؤزلری اوچون ال آلتی و اویونجاق یونتاماغا چالیشارلار[12]. ائله اوندان یانا دا ایلک توتساقلار آزاد ائدیلمه لی، سونرا دئمکراسی مسئله سی هر توپلوم ایچره، او توپلومون دیل و مدنیتینی اساسیندا سؤز قونوسو اولمالیدیر. دئمک، ایستعمار آلتیندا اولان میللت اوولادلاری نین فارس ایستعمارچیلیق آغاجی نین زهرلی یوخلوغا آپاریجی بوتاقلاریندا دمکراسی آختاریشیندا اولدوقلاری سارساخلیق ساییلار. دنیز ایشچی ایمضاسی ایله یازیلمیش یازیدان اوخویوروق:\n\"... قبل از هر چیزی به این مساله کوچک اشاره بکنم که همانطور که در شکلگیری، تداوم مبارزاتی این سازمانها دفاع از حقوق خلقها بخش جدائی ناپذیر ماهیّت این سازمانها را تشکیل میداد. نه تنها بخش عمده تشکیل دهندگان آنها را رزمندگان ترک و کرد و عرب و غیره با همان ماهیّت ملّی خود بودند. در کوهنودیهای سر تاسری دانشجویان دانشگاهها که سمپاتهای این سازمانها بودند که تعداد آنها به هزاران میزد، اگر یک آهنگ فارسی خوانده میشد، در کنار آن همه با هم یک آهنگ ترکی و سپس لری و غیره میخواندند. صدای آهنگهای رزمی \"دکتور شوان\" از کتابفروشیهای جلو دانشگاه تهران قطع نمیشد. همه با حفظ هویّت ملّی خود در کنار هم مبارزه میکردند. آنموقع نه \"پان ایرانیسم\" به این حّد در حال رشد بود و نه مبارزات هویّت خواهانه ملّیتها\"[13].\nاوسته کی دوشونجه و فیکیرلری اورتایا قویماقدا دنیز ایشچی ذات عالی ناغیل دئمگه چالیشار می، یوخسا عوامفریبلیک ائدرمی؟ دئمک، کئچمیشده ایران ممالیکی محروسه سینده فارس ایستعمارچیلیق سیستیمی دئییل، \"دیکتاتور\" بیر حاکیمیت وار دئیه فارس ایستعمارچی قووه لری بیر چوخ فارس اولمایان ائتنیکلرین آزاد روحلو اوغول و قیزلارینی فارس تشکیلاتلاری سیرالارینا قوشماق ایله اونلاری اؤز میللی و انسانی ساواشلاریندان یاییندیراراق اونلا��ی بیر کؤله دورومونا دوشورمگه چالیشمیشلار. بئله لیکله ده فارس دیل و مدنیت کؤله لیگینه توتولموش کؤله لر، کؤله اولدوقلارینی و توتولدوقلاری دورومو باشا دوشمدیکلری اوچون جان و باشلا فارس دیل و مدنیتینه خیدمت ائتمگه باشلامیشلار. اونلار عضو و یانچی اولدوقلاری فارس ایدئولوژیک تشکیلاتلاردان راضی اولمادیقلاریندا بیله آدی چکیلن فارس تشکیلاتیندان آیریلاراق اؤز میللی کیملیکلری اساسیندا دئییل، باشقا یئنی و دینامیک بیر فارس تشکیلاتینی یاراتمانی اؤزلرینه بیر میللی (!!!) و انسانی بورج حئساب ائتمیشلر[14]. دئمک، اونلاری آلدانمیش کواکیبلر آدلاندیرماق داها دا دوزگون اولار دئیه دوشونمه لی ییک. بوگون سول و ساغچی دئیه فارس تشکیلاتلاریندا پادوچولوق ائدنلرین بیر چوخو دا ائله دنیز ایشچی ایشاره ائتدیگی تشکیلاتلارا آلداناراق قاتیلمیش کؤله لرین قالیقلاری ساییلار. کؤله اولموشلارین بیر چوخ عضولری اؤز ائولرینده بیله منصوب اولدوقلاری تشکیلاتا خاطیر اؤز اوشاقلاری ایله ده اؤز آنا دیللرینده دئییل، فارس دیلینده دانیشیق آپارمانی اؤزلری اوچون بیر میللی و مدنی اولما کیمی قلمه آلارلار. بو فاکتلاری نظره آلار و اونلارین گئرچک اولدوقلارینی قبول ائدرسک، فارسلیق اساسیندا فارس اولمایانلارین میللی کیملیگی قورونموش \"حفظ هویت ملی\" دئیه عوامفریبلیک ائتمک چابالاری تاریخین چؤپلوگونه آتیلمیش بیر مقوله ساییلار.\nپان ایرانیست مقوله سینه گلدیکده مؤللیف اوسته دولاییلی ایشاره ائتدیگی فارس تشکیلاتلاری (سازمان مجاهدین خلق و سازمان چریکهای فداییان خلق) قورولمادان داها دا اؤنجه محمود افشار یزدی پان ایرانیست ایدئولوژیسینی تئوریزه ائده رک بو ایدئولوژی اساسیندا یارانمیش فارس راسیست تشکیلاتلاری (سومکا، آریا و پان ایرانیست) حتی فارس مفکوره لی سولچو تشکیلات عضولرینه بیله دیوان توتماغا باشلامیشلار[15]. آذرخشین یازدیغینا گؤره بو اووباشلار او زامان “سومکا”،” آریا” و “پان ایرانیست” قوروپولارینا باغلی اولاراق ۱۳۳۱ ایلینده جاوید شاه دئیه دئیه هر گون آخشام تهرانین شاه آباد خیابانیندان نادری خیابانینا طرف گلرمیشلر. اونلارین آرخاسینجا دا بیر ماشین حاکیمیت پولیسی اونلاری مشایعت ائدرمیش. داریوش فروهر بیر قازئتچینی تهرانین هدایت مسجیدی نین قاباغیندا “جوانان دموکرات” درگیسی ساتدیغی اوچون دشنه ایله وورموش. اینقلابدان سونرا غ. آذرخش داریوش فروهره یاخینلاشاراق “آقای داریوش فروهر یادتان هست که در مقابل مسجد هدایت آن روزنامه فروش را با دشنه زدی؟ - داریوش فروهر : الان هم میزنم” دئیه جاواب وئرمیش[16]. دئمک، فارس راسیست و فاشیست تشکیلاتلاری نین کئچمیشده قاباریق بیچیمده ماهیتلری نین تانینمادیغی و آچیقلیغا قاویشمادیغی بو آدی کئچن تشکیلاتلارین اولمادیغی، یوخسا یوخلوغو و ظعیف اولمالاری دئییل، فارس اولمایان ائتنوسلاری یوخودا ساخلاتماق، یئری گلرکن ایران ممالیکی محروسه سینده کی تورک ائتنیکی نین اؤزللیکله گونئی آذربایجانلیلارین میللی منلیک و کیملیکلرینی باسدیرماق اوچون فارس راسیست و فاشیست تشکیلاری نین یئری و عوضینه \"پان ترکیست\" مقوله سینی قابارتماغا چالیشمیشلار. فارسلیق مقوله سینه قارشین تورکلوک مقوله سیندن منفی گؤرونوملر و منظره لر یاراتمالار فارس ایستعمارچی گوجلرینه اؤز یئمیش و میوه سینی وئرمیش ساییلار. تورکلوک علیهینه بیر چوخ زامانلار هیستریک یاناشمالارین اورتایا آتیلماسی بو دئدیکلریمیزی وورقولاماقدادیر.\nقایناقلار:\n[1] دنیز ایشچی، خوروزون قویروغونا ایناناخ، یا ملّانین آند ایچمه سینه، 7 نوامبر 2009:\nhttp:\/\/www.solgunaz.com\/Articles\/deniz_Ishchi_10.htm\n[2] باخ اورادا.\n[3] باخ اورادا.\n[4] میر باقر صداقی، شونیسم و نژاد پرستی ماهیت تفکیک ناشده و سازمان مجاهدین خلق ایران: http:\/\/diranish.org\/farsi\/index.php?option=com_content&task=view&id=418&Itemid=2\n[5] ایشیق سؤنمز، ایستعمار گؤروشونو یایماغا قاپیلماق می، یوخسا آزادلیق و برابرلیک اوزره دوشونجه یئریتمک می؟: http:\/\/www.azadtribun.net\/x19906.htm، و ایشیق سؤنمز، دنیز ایشچی ایمضاسی ایله \"ایسته دی قاش قویا، ووردو گؤزون چیخارتدی\" باشلیغی ایله یازیلمیش یازییا باخیش!: http:\/\/www.azadtribun.net\/x19918.htm\n[6] هوشنگ طالع، سرچشمه‌ي‌ انديشه‌ي‌ پان‌ ايرانيسم‌ (پان‌ ايرانيزم‌): http:\/\/paniranist.org\/maktab.htm\n[7] دنیز ایشچی، اورادا.\n[8] دنیز ایشچی، باخ اورادا.\n[9] ایشیق سؤنمز، آذربایجان فئدرال دئموکرات حرکتی تشکیلاتی نین آذربایجان میللی حرکتی اوزره دونیا اجتماعینه یایدیغی سندینه باخیش!: http:\/\/www.azadtribun.net\/x19847.htm، ایشیق سؤنمز، ایران ممالیکی محروسه سینده فئدرال بیر سیستیم کیم ایله، هانکی اساسدا؟: http:\/\/www.azadtribun.net\/x19866.htm\n[10] دنیز ایشچی، اورادا.\n[11] ایشیق سؤنمز، دنیز ایشچی ایمضاسی ایله \"ایسته دی قاش قویا، ووردو گؤزون چیخارتدی\" باشلیغی ایله یازیلمیش یازییا باخیش!: http:\/\/www.azadtribun.net\/x19918.htm\n[12] کنگره سازمان فداییان خلق ایران اکثریت، 2005، بند: 6-3) ما حق جريان های ملی در ايجاد تشکل های فرهنگی و سياسی محلی را محترم می داريم و همزمان هر انديشه و اقدامی که بخواهد سياست و برنامه در ايران را صرفاً با معيارهای ملی تعيين کند، به نقد می کشيم. باخ: ایشیق سؤنمز، فارس تشکیلاتی سازمان فداییان خلق ایران (اکثریت) و آذربایجان میللت مسئله سی!: http:\/\/www.azadtribun.net\/1095.htm\n[13] دنیز ایشچی، اورادا.\n[14] تورک ائتنیگیندن اولان حنیف نژاد و دوستلاری نهضت آزادی فارس تشکیلاتیندان آیریلاراق \"سازمان مجاهدین خلق\" و گئنه ده تورک ائتنیگیندن اولان بیژن جزنی (ایلک حزب توده فارس یانچیسی اولموش) یولداشلاری ایله \"سازمان چریکهای فدایی خلق\" تشکیلاتلاری نین قوروجوسو اولموش. اونلار فارسچی تشکیلاتلاردا فارسلیق ادبیاتی و تاریخی ایله یوغرولدوقلاری، فارسلیق دیل و مدنیتینی اساس گؤتوردوکلری اوچون اونلاردا تورک دیل و مدنیت آنلاییشی اولمامیش. حتی میللی روحیه ایله بؤیوموش و شاعیرلیک ائدن علیرضا نابدل آدی چکیلن فارس تشکیلاتینا قوشولماقلا میللی روحیه دن اوزاقلاشماغا چالیشمیش. سونوج اعتیباری ایله بوگون بو تیپلی شخص و تشکیلاتلارین هامیسی فارسلیق مفکوره سی نین خیدمتینده ساییلارلار.","num_words":4767,"character_repetition_ratio":0.058,"word_repetition_ratio":0.017,"special_characters_ratio":0.226,"stopwords_ratio":0.001,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.999,"perplexity_score":214539.2,"cluster_detection":-1}
+{"text":"یاریم‌آدا بیر طرفی قورولوغا یئتیشن اؤچ طرفی سو ایله دؤوره‌لنمیش قورولوق پارچاسینا دئیلر. یاریم آدا بورون شکلینده ده اولا بیلر کی بو معمولا قیسا و ائنسیز یاریم آدا یا دئیلر.","num_words":39,"character_repetition_ratio":0.025,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.203,"stopwords_ratio":0.0,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":661073.9,"cluster_detection":-1}
+{"text":"مهرین 12-ده ایران ایسلام شوراسی مجلیسی‌نین بیر قروپ عضوو صنایع، معدن و تجارت ناظرینه، میللی مس شیرکتینین تراختور کلوبونو دستکله‌مه‌سی اوچون شرایط یاراتماسی حاقدا بیر مکتوب ایمضالادیلار. تبریز نماینده‌سی احمد علیرضابیگی طرفیندن حاضرلانان و بعضی شهرلرین نماینده‌لری طرفیندن ایمضالانان بو مکتوبدا بئله یازیلیب:\n«قید ائتمک واجیب‌دیر کی، ایران میللی مس شیرکتی رفسنجان، کرمان و شهر بابک کیمی شهرلرده سوسیال مسولیت‌لرینی یئرینه یئتیرسه‌لر ده بو گونه قدر، آسییانین ان پوپولیار کومانداسی کیمی تانینان تراختور کومانداسینا هئچ بیر یاردیم ائتمه‌ییب. بیز آذربایجان نماینده‌لری، تراختور کلوبونون لیاقتینه اویغون اسپانسرلیک موقاویله‌سینه اوخشار مالییه دسته‌یی گؤزله‌ییریک.» بو مکتوبدان اون گون سونرا دا، کلیبرین پارلامئنتده‌کی نماینده‌سی حسین حاتمی اؤز چیخیشیندا قید ائتدی کی، «بو کوماندا آذربایجانلی‌لارین و ایران خالقینین اکثریتینین سوسیال سرمایه‌سی‌دیر و آذربایجان معدن‌لرینین زنگین منبع‌لریندن تراختورا دستک وئریلمه‌سه، ایدمان ناظری و صنایع، معدن و تجارت ناظری سورغویا معروض قالاجاق.»\nایران ایسلام شوراسی مجلیسی‌نین بیر قروپ عضوونون صنایع، معدن و تجارت ناظرینه، میللی مس شیرکتینین تراختور کلوبونو دستکله‌مه‌سی اوچون شرایط یاراتماسی حاقدا مکتوبو.\nایرانین میللی مس شیرکتی‌نین گلیرلرینین چوخو رفسنجان‌داکی سرچشمه مس معدنی و ورزقان‌داکی سونگون مس معدنیندن گلیر. کرمان ایالتی بو فورصتدن ایستیفاده ائده‌رک، اقتصادی وضعیتینین اینکیشافی و یاخشیلاشدیریلماسی اوچون یاخشی آددیم‌لار آتیب. سرچشمه مس شهرینین ایمکان‌لاری، کرمان ایالتینده تیکیلمیش چوخ‌سایلی مدنیت، اینجه‌صنعت اوبیئکت‌لری، ایدمان قورغولاری و او ایالتده یارادیلمیش اوچ مشهور فوتبال کومانداسی (کرمان، رفسنجان و سرچشمه) بیزیم بو سؤزوموزو تصدیقله‌ییر. بونون عکسینه، ورزقان شهرینده و شرقی آذربایجان ایالتینده مس شیرکتی‌نین سرمایه‌گذاری‌سی و تیکینتیسی یوخدور. گؤرولن بیر نئچه ایش ده کرمان ایله موقایسه اولونا بیلمز. عمومیتله سونگون مس کومپلئکسی، کاغیذ اوزه‌رینده آذربایجان مسی آدلاندیریلسا دا، ظاهری موستقیل‌لیگی اولسا دا، سونگون معدنی ایله باغلی اساس سیاست و قرارلار کرمانلی‌لار و تهران شیرکتی طرفیندن معین ائدیلیر.\nسونگون مس معدنینده استحصال اولونان مس کنسانتره‌سی اریدیلمک اوچون کرمان-ا گؤنده‌ریلیر. بیر حالداکی معدن آذربایجان‌دا یئرله‌شیر و سونگون معدنیندن باشقا دا بو اراضی‌لرده بؤیوک مس یاتاق‌لارینین اولماغی احتیمال ائدیلیر. بس اوندا نه‌یه گؤره بورادا مس‌اریتمه کارخاناسی تیکیلمه‌سین؟ ورزقان‌دا مس‌اریتمه کارخاناسینین تیکیلمه‌یی آذربایجان‌دا ایش یئرلرینین آچیلماسینا و سون محصولون دا بورادا استحصالینا سبب اولاجاق. لاکین بو مؤوضودان آنجاق باجاریقسیز ایالت مأمورلاری ایستیفاده ائدیرلر. اونلار هر دفعه بورادا کارخانانین تیکیله‌جه‌یینه سؤز وئرسه‌لر ده هله بونو باجارماییبلار. مسئله‌نین واجیبلیگینه باخمایاراق مس‌اریتمه کارخاناسی تئزلیکله تیکیله‌جه‌یی تبلیغ آلتی کیمی باجاریقسیز ایالت مأمورلارینین مانور قونوسو اولموشدور.\nتراختور کلوبونون مالی چتینلیک‌لری مجلس نماینده‌لرینین ده دقتینی سونگون مس معدنینه یؤنلتمه‌یینه سبب اولوب. ورزقان‌دا مس‌اریتمه کارخاناسینین تیکیلمه‌سینه جدی یاناشماق لازیم‌دیر. مس‌اریتمه کارخاناسینی هارادا یئرلشدیرمکله باغلی بعضی موباحیثه‌لر یارانیر. اگر اکولوژی‌نین بوندان منفی تأثیر آلاجاغینی دوشونوروکسه چوخ گوجلو فیلترلردن ایستیفاده ائتسک طبیعته زیان دیمز. ایشدیر تحریم‌لره گؤره او فیلترلری الده ائتمک مومکون اولماسا خوجا بؤلگه‌سینین شوران تورپاق‌لاریندا اکولوژیک پروبلئم یاراتمایاجاق بیر مس‌اریتمه کارخاناسی تیکمک مومکون‌دور.\nسونگون مس معدنی\nسونگون کلوبونا کرمان کوماندالارینا باخاندا داها آز مالییه آیریلاراق یارادیلماغینا باخمایاراق کرمانلی‌لار طرفیندن اعتراضلا قارشیلاندی. اونلار ایران مس شیرکتینین کرمان، رفسنجان و سرچشمه کوماندالارینی مالیلشدیردیگینی و باشقا کلوبون دا یارادیلماسینا احتیاج اولمادیغینی دئییردیلر. لاکین اونلارین هئچ بیری نییه ایران مس شیرکتینین آنجاق کرمان‌دان اولان ۳ کوماندایا مالییه دسته‌یی وئردیگینی گلیرده بؤیوک پایی اولان ورزقاندان ایسه بیر کوماندایا بئله دستک وئرمه‌مه‌لرینی آچیقلایا بیلمه‌دیلر. سونگون فوتبال کلوبو کرمان کوماندالارینا نظرن داها آز مالییه دسته‌یی ایله تامین ائدیلسه بئله بو کوماندا آسیادا بؤیوک اوغورلار قازاندی. ایندی ایسه تراختور کلوبونا دسته‌یین واجیب‌لیگی قاباردیلاندا ایران مس شیرکتی بونا منفی رئاکسییا وئریر. پارلامئنتین آذربایجانلی نماینده‌لری اؤز قوهوم و تانیش‌لارینی ایشه گؤتورمک، اونلاری هاراسا ایشه باشینا قویماق یئرینه بئله مؤوضولارلا مشغول اولسالار یاخشی اولار. اونلار ورزقان‌دا مس‌اریتمه کارخاناسینین تیکینتی‌سینی طلب ائتمه‌لی، بو یوللا دا هم آذربایجان‌داکی تالانین قارشیسینی آلمالی هم ده تراختورا دسته‌یی تامین ائده‌‌رک بیر اوخلا ایکی نیشانی وورمالیدیرلار.\nتراختور تراختور آذربایجان تراکتورسازی سونگون معدنی معدن مس سونگون\nPaylaş. Twitter Facebook Google+ Pinterest LinkedIn Tumblr Email\nƏvvəlki məqaləشهزاد قریشی «دری» فیلمی حاققیندا: بو یعنی بؤیوک بیر ظفر\nسونراکي مقاله ایران‌دا مستقل آذربایجان سینماسی\nMüəllif haqqında\nابراهیم ساوالان\nRelated Posts\nهانا آرنتین آدولف آیشمن-ه میدان اوخوماسی\nجودیت باتلر\nیوخسوللوق و اونون موختلیف نؤع‌لری\nاشلی کراسمن\nکلاسیک لیبرالیزم ندیر؟ تعریفی و نومونه‌لری\nرابرت لانگلی\nŞərhlər bağlıdır.\nان چوخ باخيلانلار\nساپقینلیق و سوچ سوسیولوژی‌سی: کولتور نورملاری نه‌دیر و اونلار پوزولارسا نه باش وئرر؟\nاشلی کراسمن\nنه ائده بیله‌ریک؟ پروبلئم حللی‌نین بیر پارچاسی اولماق\nآللان جی جانسون\nقیرمیزی یوخ، ساری آلما\nابراهیم ساوالان\nفمینیست پولیتیکا: دیره‌نیش نؤقطه‌میز\nبئل هوکس\nمنه قارشی یارادیلمیش من\nرامین جبارلی\nسون يازيلار\nساپقینلیق و سوچ سوسیولوژی‌سی: کولتور نورملاری نه‌دیر و اونلار پوزولارسا نه باش وئرر؟\nبیزنس اوچون آزادلیغی فدا ائدن سنگاپورون اقتیصادی گلیشمه تاریخی\nهانا آرنتین آدولف آیشمن-ه میدان اوخوماسی\nیوخسوللوق و اونون موختلیف نؤع‌لری\nکلاسیک لیبرالیزم ندیر؟ تعریفی و نومونه‌لری\nحاقيميزدا\nاتک‌يازي دوشونجه وئب‌ سايتيدير. بو سايتدا سوسيال علم‌لره عايد يازيلار نشر ائديلير. بو ایمئيل آدرئسي واسيطه‌سي ايله بيزيمله","num_words":1185,"character_repetition_ratio":0.055,"word_repetition_ratio":0.043,"special_characters_ratio":0.182,"stopwords_ratio":0.004,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":280387.7,"cluster_detection":-1}
+{"text":"متین اؤ��ونو بونجا یالقیز حیسس ائتمکده گره‌کدیییندن داها آرتیق ایره‌لی گئتدییینی اؤزو هامیدان یاخشیجا آنلاییر. اؤزونه قالسا، دونیا‌داکی بونجا جان‌لی- جانسیز یارادیق‌لارین ایچینده بونجا یالقیزلیقلا باغری باداش یاشاماغا جان آتماق چوخ دا یاخشی دئییل. آنجاق بئله دوشونور دئیین گئجه‌لر یاستیغی قوجاقلادیغینی، یوخسا گونون هانکیسا بیر ساعاتیندا لاپدان قاپی‌سی‌نین، یوخسا دا تئلئفونونون زیلی‌نین چالینماسینی گؤزله‌دییینی سانمایین! بونجا اؤزوندن دیدرگین، بونجا اؤزوندن سورگون کیمی‌لر کیمی یاشاییرسا دا ایندی بیر ساعاتا یاخین‌دیر قاباغینداکی بو بیر ییغین تیلیفینه دک بوشالمیش چای ایستیکان‌لارینا دالماقدان قاچینمیر. آرا- سیرا گلیب آیاق اوستو متینین اؤنونده دورا‌راق باشینی ایره‌لی آپاریب قولاغینا نه‌سه پیچیلدایان دونوز شابان بو دؤنه ده ساغ بؤیرونده اوتوروب الینی متینین چینینه قویا‌راق بئله بیر سؤز دئیه بیلیر اونا:\n-بو آجی چایین نه‌یی وار کی قاباغیوا قویولماق همان دمین ده نقده وئرمیرسن؟\nمتین اؤزونه زور وئریب باشینی ترپه‌ده‌رک گولومسونور:\n-نئینییه‌جک آغا شابان؟\n-آخی نئچه‌سین ده ایچسن ائله اوولکینه تایدی.\n-دوز دئییرسن. چای دا آدام دییل کی بیر- بیری‌یله فرق ائله‌سین!\n-هه قادان آلیم، پولونا دا رحمین گلسین!\nدونوز شابان بو جمله‌نی دئیه- دئیه گئدنده، متین اونون آرخاسینجا نه‌دنسه دوستجا باخیب اوره‌یینده سانکی اوزونو شابانا توتوب دئییر:\n-سنه آد قویان او نامرد کیمسه، جئیران آدی قویاجاقمیش! قانماییب.\nاصلینده جئیران شابانین دئدیک‌لرینی متین اؤزو ده بیلیر شوبهه‌سیز. بیلیر کی آرد- آردینا ایچیب بوشالتدیغی ایستیکان‌لار دا ائله اؤزو کیمی بیر ییغین همجینس‌لری‌نین ایچینده یالقیزجا یاشاماقدا‌دیرلار. بو ایستیکان‌لار دا بولود کیمی دولورلار، بوشالیرلار، آنجاق کیمسه اونلارین نه دوشوندوک‌لرینی، نه دویدوق‌لارینی بیلمیر. متین سانکی بو ایستیکان‌لاری دا دوشونور نه‌دنسه. بو آرادا قاتار اها‌لی‌سی‌نین سانکی بیلمه‌دییی باشقا بیر نه‌سه‌نین ده اورتادا اولدوغونو بیلیر کیمی‌دیر. اینسان‌لار یالقیزلیغی اؤزلری اوچون یاخشیجا تعریفله‌یه بیلسه‌یدی‌لر، اولا بیلسین چوخ‌لاری اؤزلرینی دونیانین ان یالقیزی سانا بیلردی‌لر. متین سانکی بو قونودا اؤز دوشوندویونو باشقا تور سانیر. یوموشاق‌دیر. اینجه- اوخشاردیر. آنجاق اونو هئچ بیر کسه، یاشارا بئله آچیقلاماق ایسته‌مه‌ییب بورا کیمی. گئنل‌لیکله کیمسه‌یه بیر چوخ نه‌سه‌نی آچیقلاماق ایسته‌میر متین. بلکه ائله بونا گؤره ایندی هره‌نین باشی بیر شئیه قال اولان یئرده یاواشجا آیاغا دوروب سس‌سیزجه قاتاردان چیخماق ایسته‌ییر. دوشونور کی هامی‌نین گؤزوندن ایراق بیر یئره، اولا بیلسین ایچه چکیلیب اؤزونو یالقیزلاتماغین دیبینده بیر نه‌سه وار. اونا دوغرو گئتمک اوچون بیر ییغینجاقدان آیریلماق، ائرته چاغی گؤی اوزوندن بیر اولدوزون سس‌سیزجه ایتیب تانینماز- بیلینمز بیر هارا‌سیزلیقدا یوخ اولماغی کیمی‌دیر. متین بئله‌سی اؤز- اؤزونده بیر آز سئوینه بیلیر. کسین‌لیکله قاتار یولداشلاری‌یلا اولاندا دا سئوینه بیلیر. سانیر کی اینسان‌لارین هره‌سی‌نین اؤزونه اؤزل سئوینج‌لی سس‌لری وار. آنجاق یئنه ده سانیر کی اونلارین سئوینج‌لی اینسان سس‌لری آراسیندا بئله یالقی��دیر. متین نه‌دنسه بونا هئچ بیر چیخیش یولو تاپا بیلمیر و گئت- گئده داها دا چوخ اوزولور. ایستیکان- نلبکی‌لرین آغینا- بوزونا باخمیر. قاباغینا گله‌نی بیچیندن یئنیجه گلمیش آدام کیمی ایستی- ایستی هؤرتولتویله باشینا چکیب اوستوندن ده بیر سیقارئت آلیشدیریر. سیقارئتین ده آغینا- بوزونا باخمیر. آدی نه اولور اولسون، هانکی اؤلکه‌نین مارکاسی اوستونده اولور اولسون، تکی توتون اولسون! تکی جانینا یئریین کافئیینله نئکوتین اولسون! تکی آجی بیر نه‌سه ایچینه یوروموش اولسون! چونکو بئله حیسس ائدیر کی آرتیق بیر داها مئهری خانیمی گؤرمه‌یه‌جکسه اؤلومدن باشقا نه‌سه ایسته‌میر. دؤرد بیر یانیندا اوتوران قاتار یولداش‌لاری‌نین هئچ بیری، ان یاخین یولداشی یاشار بئله بو قونودا اونا یاردیم ائده بیلمه‌یه‌جه‌یینی بیلیر. داها ایش ایشدن کئچیب‌دیر، داها چیخان قان داماردا دورماز، بیر ده دامارا قاییتماز، و آرتیق من بو یولداشچا‌لارا دا سیغینا بیلمه‌رم دئیه دوشونور. گئندن باخان‌لارا بئله دویولور کی متین اوچون گونباشی قاتارداکی‌لارلا بیرگه یاشاماق آرتیق اوره‌یی‌نین چیینینی یارالاییب یورموش آغیر یوک‌دور. متین بو یوکده یالنیز اؤز وارلیغی‌نین عذابینی چکیر. چئوره‌سینده‌کی اینسان‌لار اونو اولدوغو کیمی آلیب آلقیلاماسا‌لار دا، گیلئی دئیه اونلارا دئمه‌یه بیر سؤزجوک بئله سؤزو یوخ‌دور. اینسان‌لار کی هره‌سی سانکی باش توتمامیش بیر سئوگی ماجراسی‌نین قهرمانی‌دیر. بو تئز- تئز اوزلری ده‌ییشن اینسان‌لار نه‌دنسه بوتون سوچ‌لارینی زامانین، یوخسا باشقا اینسان‌لارین بوینونا ییخیب قولای- قولای توپلومسال سرت قورال‌لار و قوشول‌لارین قولو اولماغا هر گون جان آتماقدا‌دیرلار. متین بونلارین اؤنونده هر زامان سوسماقدا‌دیر. بو سوسقونلوق اوندا بؤیوک بیر موباریزه‌نین کیچیک مودئلینه بنزه‌ییر. بو مودئلده سانکی بیر حیات دیرامی آخیر دا بو شهرده اونو گؤرن اولمور. متین گئنل‌لیکله آز دانیشان، اؤزل‌لیکله قاتار قفه‌سینده هانکیسا بیر قونونون اوستونده گئدن قیزغین شیدیرقی دارتیشما‌لار ایچینده باشینی آشاغی سالیب سوسان بیر آدام‌دیر. او دؤنه‌لرجه گؤروب کی بو دارتیشما‌لارین سونو داوایا چکیب. او گون هئچ یادیندان چیخمیر. شممد دئدی:\n-آی میر خلیل، سن آخی هانکی دانیشگاهدا سیاست علمی اوخویوبسان؟ سندن سونرا بو قفه‌ده بیلن آدام یوخدو؟\nمیر خالیل ده نه سالدی، نه چیخدی، ائله اوتوردوغو یئردن چیمخیردی شممدین اوزونه:\n-آده، من سیاسته قوشولاندا، سن سیچیب پوخووو دووارا یاخیردین ائئئئ! یادیندان چیخیب؟\nاو گون قاتار ده‌یدی بیر- بیرینه. آنجاق او قدر های- هارایین ایچینده ده متین بیر کلمه بئله بیری‌یله کسمه‌دی. او گئنل‌لیکله چئوره‌سینده‌کی بئله اینسان‌لارین اؤنونده سوسور. آنجاق بیر اؤزو بیلیر کی اونلارین ایچدن اولان یؤن‌لرینی اورک‌دن سئوه‌رک سوسور. سانکی متینین بو سایاق سوسقون‌لوغو، کیمی توپلومسال قوشول‌لارلا جان سیخیجی موباریزه‌سینده اؤزنل پوتانسیئلی‌دیر. بلکه ائله بونا گؤره مئهری خانیمین دا خیانت‌لری اؤنونده سوسا بیلدی. او مئهری خانیمی او قدر سئویردی کی موطلق اونون ایچ اؤزگورلویو اوچون سوسدو. اونون ان دوغال حاق‌لاری و ایستک‌لری اوچون. متین بو پوتانسیئلی‌یله اؤز حیات یوکونو آغیرلاشدیردی، آنجاق مئهری خانیما بیر سؤزجوک بئله نه‌سه دئمه‌دی. مئهری خانیم اونو دالیندان ووروب قوپاردی دا دؤنوب اوزونه باخمادی. دؤنمه‌دی کی بیردن مئهری خانیم اونو گؤروب اوتانماسین. بونلا بئله مئهری خانیما گئدن یول‌لاری هر زامان آراشدیردی، آنجاق بیر یول تاپمادی. تاپدی دا آنجاق مئهری خانیم اونلاری اوزونه باغلادی. اونسوز دا متین بئله دوشونوردو کی مئهری خانیما گئدن یول‌لاردا سانکی قیرخ یول کسن حرامی آغا‌لیق ائدیردی‌لر. قیرخ فاشیست، قیرخ قارا گئییم‌لی آدام، قیرخ میکروب، قیرخ آفت، قیرخ ان جیلیز خسته بؤجک؛ هامی‌سی‌نین دا آدی شر، سوی آدی بشر. شر بشرین آلدادیجی تبسسومو، بشر شرین ان چیرکین و ان قاتی تجسسومو. بشره دیش قیجیردان شر، شره مئیدان وئرن بشر. شر بشرین گؤز ایشیغی، بشر شرین ال آلتی‌سی. شر قددار، شر اؤز باشینا، بشرسه آبیر- حیا‌سیز تجاووزلر اوستاسی. متین بیر بشر کیمی بو شرلرله باریشا بیلمه‌دی. چونکو اؤزونو هئچ بشر بیلمیردی. مئهری خانیما دئییردی، بو قدر اؤزووو اومانیست گؤرستمه، اومانیست‌لیک عملده اولار سؤزده یوخ، مئهری خانیم دا دئمه اوندان اینجیییردی. بونا گؤره ده متین چوخ‌لو واخت‌لار اونون دا قارشی‌سیندا سوسوردو. مئهری خانیم متینین سوسقون‌لوغونو هئچ زامان اولدوغو کیمی آنلامادی. متینین سوسقون‌لوغونو بیر آز اولدوغو کیمی گؤره و دویا بیلن یالنیز ائله ایندی قاپیدان گیررکن بیر باخیش قفه‌یه باخیب اوجا سسله ایکی دؤنه – سانکی بیرینجی دؤنه‌ده‌کینی ائشیدن اولماییب – “قاتارا سلام” دئییب قفه‌نین اورتاسیندان بیر صندل گؤتوروب بیر باشا گلیب متینین قاباغیندا متینله اوز- اوزه ایله‌شن یاشاردیر:\n-نئجه‌سن متین؟\n-یاشا یاشار، سن نئجه‌سن؟\n-من ده وارام. ایندی گئتمیشدیم شهرین کؤهنه قالاسینا. حالیم توتولدو.\n-نییه؟\n-ائله بئله، بیلمیرم نییه. تزه گؤروبسن اورانی؟\n-اوچ گون قاباق اوردایدیم.\nیاشار قاش‌لارینی قالدیریب گؤزلرینی یئکلده‌رک آنلام‌لی شکیلده متینه باخیر:\n-یئنه ده آرا گون؟ هه؟\n-بیلیرسن کی، هئچ هفته‌مین آرا گونو اؤزومون دییل.\nیاشار گولور:\n-دئمه‌لی چای قیراغیندان کؤهنه قالایا نقل- ی مکان ائله‌ییبسن؟\nمتین ده گولور:\n-یوخ، فقط ایکی- اوچ دؤنه.\n-هله نئجه‌یدی کؤهنه قالا؟\n-منیم ده حالیم توتولدو. ائله بیل اؤلو تورپاغی سپمیشدی‌لر اوستونه.\n-گؤروسن دااا کئچمیشیمیزی نه گونه سالیب‌لار؟\n-کئچمیش کئچمیشدی دااا یاشار! چوخ اؤزووی سیخما! ائله بیز ده بو شهر کیمی چوخ کئچمیش‌لر کئچمیشیک.\nیاشار گولومسه‌ییر:\n-هه، متین! ائله من بو گون گئتمیشدیم شان‌لی تاریخیمله بیر سلاملاشام.\nمتین بو دؤنه گولومسه‌سه ده جدی بیر لحن ایله دئییر:\n-من آنجاق بو شهرین شان‌لی تاریخی‌یله چوخدان ساغوللاشمیشام.\n-یانی سئومیرسن بو شهری؟\n-نییه؟ چوخ- چوخ سئویرم. آنجاق ساده‌جه سئویرم.\nیاشار یئنه قاش‌لارینی قالدیریب آنلام‌لی شکیلده متینه زیلله‌نیر:\n-و اینسان‌لارینی؟\nمتین بو دؤنه گؤزلری‌یله گولومسه‌یه‌رک:\n-بوتون اینسانلاری‌یلا بیر یئرده.\n-دوغوردان متین، بو شهری نه جور سئویرسن؟\nمتین یاریم دقیقه‌یه کیمی دال- دالا سیقارئتینی پوکلایا‌راق دالغین بیر حالدا قفه‌نین آچیق قاپی‌سیندان شهرین اوزاقدان گؤرونن سیرا داغ‌لارینا باخیر، سونرا ارادی اولا‌راق دالغینلیغیندان آیریلیب، باشینی آشاغی سالیب گولومسه‌یه‌رک:\n-اوزون- اوزادی خیابان‌لاریندا گئجه یاری‌لاری کئفلیلی��یم کیمی. اؤزوم کیمی.\n-به من؟\n-هه، سنین کیمی.\n-مومکونسه بیر آز چوخ دئنن. دوغوردان ایستیرم بیلیم.\n-یاشار، شهر چایی‌نین ایچیندن او دال حیط‌لری‌نین تور پرده‌لی پنجره‌لری چایا باخان ائولری گؤروبسن کی! او ائولرین بیرینده جوان‌لیق چاغ‌لاری چوخ سئودیییم و هئچ زامان اؤزونه دئیه بیلمه‌دیییم اسکی بیر سئوگیلیم وار. تام اونون کیمی سئویرم بو شهری. اللرینه باخیردین اؤلومو دوردوران بیر بارماق اوجو وار ایدی اونون. بیر معصوم باخیشی وار ایدی. بیر یئتگین، دولغون دوداغی. بوتون گؤزل‌لیک‌لری یئرلی یئرینده. منیم باخیشیمدا یانی موکممل گؤزل. تام اونون کیمی سئویرم بو شهری.\n-مئهری خانیم کیمی نئجه؟\n-یوخ، مئهری خانیم کیمی بو شهری یوخ. آیری- آیری شهرلر وار کی، اونلاری دا مئهری خانیم کیمی سئویرم.\nدوغروسو، متین بو شهری هر هفته‌نین آرا گونو مئهری خانیمین یادی‌یلا باشیندان آیاغینا اؤلچور. چوخراق شهر چاییندا آددیملایا‌راق، هردن ده کؤهنه قالانین اته‌یینده آخار- باخارلی بیر یئرده اوتوروب اؤز ایچینه چکیله‌رک مئهری خانیملا کئچیردییی آجی- شیرین گون‌لرینی ساعات- ساعات بیر کیتابی زامان- زامان واراق- واراق اوخویوب جمله‌لرینی بئیین- بلله‌یینه، یادداشینا تاپشیران آدام‌لار کیمی یادداشینا تاپشیریر. نئچه ایلدیر هر هفته‌نین آرا گونو شهر بویو متین سانکی اوپ- اوزون بیر یولچولوقدا اولور. بونو اؤزو آیاق‌لاری‌نین فیل آیاغینا دؤنوشدویوندن بیلیر. آرتیق یاشار دا اونون بو نئچه ایلده‌کی حالیندان بیر شئی‌لر آنلاییب کیمی‌دیر.\n-بو شهری نئجه سئودییین‌دن دئییردین متین. اولسا بیر آز دا چوخ دئنن. البته اینجیمه‌سن.\n-یوخ جانیم، نیه اینجیییم کی؟ قورخورام سنی اینجیتمیش اولام، یوخسا…\n-اوندا دئنن لطفاً. ایستیرم ائشیدم.\n-بو شهر، یاشار، حیاتلا اولدوغو قدر اؤلومله ده دولودور. آنجاق اونو سئودیکجه اؤلوم اؤز توووندان دوشور منیم باخیشیمدا. حیات چلیشکی‌لرینی بوراخیر.\n-چلیشکی نه‌دیر؟\n-همان تضادد.\n-هه، دئییردین!\n-بعضن بو شهرین اوجقار یئرلرینده ساعات‌لارلا گئجه یاری‌سینا کیمی آددیملاییرام. گؤزللیییندن ائوه قاییتماق اولمور. خصوصاً عسگرلی خیابانینداکی چیراق‌لارین زوم به زوم یارپاق‌لی سؤیودلرین آراسیندان یانیب گؤزل- گؤزل منظره‌لر پایلاشدیغینی گؤرنده هئچ ائوه گئتمه‌ییم گلمیر. بوننان بئله ائوه قاییتما‌لی اولورام. دیب اوتاغیما قاییتما‌لی اولورام. مارینایا قاییتما‌لی اولورام. بونلار ایکی‌سی ده منه بوتؤولوکله بیر یاشام‌دیر، حیات‌دیر. بیلیرم بو هئچ ده یاخشی دوشونجه دییل، اما بعضن دوشونورم کی مارینایلا دیب اوتاغیم بوتؤو بیر شهره، بوتؤو بیر شهرین آدام‌لارینا دیرلر.\n-هه، دیب اوتاق. دااا بیزی اورا آپارمیسان کی!\n-هر زامان اوزووه آچیقدی قاپی‌سی.\n-اوف، او گون اوردا قورولموشدوق هااا، اوندا بیر سؤز دئدین کی اؤلسم ده یادیمدان چیخماز.\n-نه دئدیم یاشار؟ اصلن یادیمدا دییل.\n-دئدین بو دیب اوتاق منیم یارا‌لاریمی تانیییر. بیر ده دئدین گئجه‌لرین ان گئجه چاغی بورا منیم سوسقونلوق‌لاریمی ائشیدیر، دویور، بیلیر. هئچ زامان یادیمدان چیخماز. بیر ده بیر سؤز دئدین اما باش آچمادیم اوندان.\n-یوخ اما هئچ بیری یادیمدا دییل.\n-گؤروسن دااا، اوچ ایلدی هله ده یادیمدان چیخماییب.\nمتین اوزاق بیر فیکره دالار کیمی، یاواشجا‌دان اؤز- اؤزونه سانکی:\n-دیب اوتاق، یارا���لار، سوسماق، سوسقونلوق!\n-اما متین، منیم بو سوسماقدان هئچ خوشوم گلمیر. اینسان‌لار گرک دانیشسین. سوسماغین هئچ فایداسی یوخ.\n-دوز دئییرسن یاشار! اما سوسماق اؤز یئرینده اینسان‌لارین ایچ اؤزونو تانیماق اوچون بؤیوک بیر اوستونلوک‌دور.\n-ایچ اؤز یانی نه؟\n-سن توت ماهیت.\n-اوستونلوک ده دئییردین فضیلتدی دااا، هه؟\n-هه.\n-بیر دفعه ده دئییردین –یادیمدا اولان – سوسقونلوق موباریزه‌دیر؟\n-هه، بعضی یئرده سوسقونلوق چئوره‌ده‌کی اینسان‌لارین اویدوردوق‌لاری ساختا داورانیش‌لارا قارشی موباریزه‌دیر دئییردیم… هله او باش آچمادیغین نه ایدی؟\n-دیب اوتاقدان دانیشیردیق. من باخدیم دووارلارداکی بیر- بیر آسلادیغین شکیل‌لره. دؤرد دوواریندا بئش شکیل. هئچ زامان اونوتمارام. ناظیم حیکمت، نیچه، فوروغ، احمد عریف، بیر ده کی مارینانین اورمو گؤلو قیراغینداکی شکیلی. گئجه‌یدی. قیش ایدی. هاوا سویوق ایدی. قاپی‌لاری باغلاییب قورولموشدوق. اؤز سسینله شاملودان بیر شئعیر اوخودون. سسین هر گون قولاغیمدادی دئسم اینان دوز دئییرم. دئدیم باخ بو کیچیک اوتاقدا نه بؤیوک روح وار. اوندا دا سن بیر سؤز دئدین کی …\n-او سؤز نه ایدی آخی باااخ؟ دئ گؤروم نه دئمیشم کی اؤزومون ده یادیمدا دییل؟\n-دئدین منیم دیب اوتاغیم بیر آز آز دیب اوتاق‌دیر، بیر آز دا چوخ دیب اوتاق. دوزو هله ده بو سؤزدن باش آچمامیشام.\nمتین بورادا یئنه ده باشینی آشاغی سالیب گولور:\n-وای جانیم، من نه دئمیشم؟ دوزونو ایسته‌سن هئچ اؤزوم ده باش آچمادیم نه دئمیشم.\n-دوغوردان؟\n-هه، اینان منه! لازیم دئییل کی هر سؤزون بیر آنلامی اولسون. بعضن بیر سؤز، ساده‌جه بیر سؤز اولور. موشخخص بیر آنلامی اولماسا دا. اما اینان یاشار، شهریمیز اوتوپیا اولمادیغی کیمی، منیم ده دیب اوتاغیم دونیامیزین کندینده بیر کومه، بیر کلک بئله دییل. عباس عمی‌نین باغینداکی چوووستانینی گؤروبسن دااا، اینان بو دونیادا منیم دیب اوتاغیم چؤر- چؤپله توخونموش بیر چوووستان بئله دییل.\n-دئمه‌لی مک لوهاندان دا تاثیرله‌نیبسن؟\n-یوخ یاشار، تاثیرلنمه‌میشم. دوزدو، مک لوهانین قورامی بیر دئوریم کیمی‌یدی. آنجاق اینان من اوندان تاثیرلنمه‌میش بیری‌سی‌یم. دیب اوتاغیما گلدیکده، او تام سئوگیلیم کیمی‌دیر. سئوگیلیم کیمی جان‌لی، دیپ- دیری بیر وارلیق‌دیر. و سئوگیلیم وطنیم‌دیر. هاردا گزسم گزه‌رم، آنجاق گئدیب گئنه اوندا، اوندا اؤلمک ایسته‌رم…\n**\nبوتون قاتار قفه‌سی‌نین آدام‌لاری واخت‌لارینی شاهمات اویناماقلا، تئلئویزیوندا فوتبولا باخماقلا، آرا- سیرا قفه‌یه گلیب گئدن یاد موشتری‌لری لاغا قویماقلا، سیاستین ان قاباریق چیرکین قباحت‌لی آلانیندان قارما- قاریشیق دانیشیب یئرلی- یئرسیز دارتیشماقلا، بیر- بیرینه بنزه‌ر دوشونجه‌ده اولماق‌لارینی آنلامازجاسینا اؤزلری بیلمه‌دن اؤزبه‌ینمیش‌لیک خسته‌لییینه قاپیلیب گوندن گونه داها چوخ ایلیشه‌رک کئچیریرلر. نئجه ده اؤزلرینی ان بیلگین آدام کیمی آپاریب موتلولوق دویورلار! اؤزل‌لیکله اؤلکه‌ده گئدن سیاسال گئدیش‌لرله باغلی چوخونلوقلا بیر- بیرینه بنزر دوشونوب اوست- اوسته اصلینده بیر سؤز دئییب بیر سونوجا وارماق‌لارینا نئجه اؤنم وئریرلر، هله قالسین! بو آرادا متین کیمی باخیشی ترس توپلومدا بئله ایچینه چکیلمیش اؤزویله بئله باریشمایان بیری‌سی اونلارلا یاخیندان قایناییب قاریشمایاندا، اوزلری تئز- تئز دییشمه‌یه باشلاییر.\nمتینین اون بئش- اون آلتی یاشی وارکن عسگرلی خیابانیندا فوتبول اوینادیغی چاغلار، کوچه‌لری‌نین باشیندا باشماق تیکن گیلتاش آدیندا اورتا یاش بیر آدام وار ایدی. ایشیندن یورولوب بئزینجه توکانین قاپی‌سینا چیخیر، گلیر خیابان اوزئییندن اوچ آدام‌لیق آشاغیدا یئرله‌شن بور- بوجاغیندا اوچوق قالا‌لار کیمی یئری قالمیش خارابا‌لیق‌لی دیل‌آرا باغینا چکیلن دمیر نرده‌یه سؤیکه‌نیب باغدا زوم به زوم بیتیب گؤیه‌رن آغاج‌لارا، گؤی- گؤیرتی‌لره، آللی- گول‌لو قانادلی قوش‌لارا، قلمه آغاج‌لاریندا یووا سالمیش سای‌سیز قارا قارقا‌لارا، گیلدیر و جیر آلچا آغاج‌لارینا، پاپاقلامیش قالقان‌لارا، سیخ- سیخ بیتمیش امن- کؤمنجی و جیگیتکان کول‌لارینا باخیردی. کیمسه‌یله دانیشمازدی. بیر سیقارئت آلیشدیریب بیر قیچی‌یلا بیر دیرسه‌یینی نرده‌یه دایاییب لام بیر یئلین آغزیندا بوتون گؤرونتولری‌یله گؤزو اوخشارجاسینا تیتره‌شن اوستدن لپه‌له‌نن دنیزه بنزه‌ین باغین اوستوندن گؤزلرینی دولاندیریب- دولاندیریب گؤی اوزونه دالاردی. متینین سونرا‌لار اؤیره‌ندییینه گؤره گنجلییینده کومونیست پارتیاسیندایمیش. بیر گون بیر گئجه یاری‌سی شهر بویونجا اعلامییه پایلادیغیندا توتوقلانیب اوچ ایل سککیز آی زینداندا ساخلانیلاندان سونرا آزادلیغا بوراخیلیب گلیب باشماق توکانی آچمیشدی. متین اونا یاخینلاشمازدی. آنجاق فوتبول اوینایا- اوینایا اونو دوشوندویونده توپو آیاغیندان آز وئرمه‌میشدی. کیمی آدام‌لار عسگرلی خیابانیندا اوندان یان گزمه‌یه چالیشسا‌لار دا، متین اوندان نه‌دنسه قورخموردو. اوسته‌لیک نه‌دنسه اوره‌یی‌نین بیر بوجاغیندا اونو سئومه‌یه بیلمیردی. اونون نئجه یالقیز اولدوغونو متین سئزه بیلمیشدی. بیر گون متین آیاغینا دوشن توپ‌لارین بیرینی دؤرد نفری دریبلله کئچیب قول ائتدیک‌دن سونرا گیلتاش خیابانین قیراغیندا سئوینجیندن اللرینی یوموروقلاییب بیر آشاغی بیر یوخاری تیتره‌ده‌رک متینه باخیب گولومسه‌دی. اونون باشیندان هانکی دوشونجه‌نین گلیب کئچدییینی متین دویا بیلمه‌دی. سونرا یئنه نرده‌یه ساری گئدیب دیل‌آرا باغینا دالدیغیندا اونون بیر آز اؤنجه‌کی گولومسه‌مه‌سی متینین ایچینه چوخ گؤزل بیر دویو سالدی. “گؤره‌سن من ده بونا تای بیر اینسان اولاجاغاممی بؤیوینده؟!” دئیه، بیر سورو متینین بئینیندن بیر آنلیق ایلدیریم کیمی چاخیب سوووشدو. ایندی‌یسه یالقیزلیق بیر توفان کیمی بوتون دامارلاریندا یووا سالیب. بوتون باشینا گلن‌لری، بیر چوخ ایشین ایشدن کئچمه‌سینی و ان آزیندان کئچن سون اوچ ایلینده کیمسه‌یه، ان یاخین آدام‌لارینا بئله آچیب آغاردا بیلمه‌دییی آجی- آغری‌لارینی سانکی بیری‌سینه آچماق ایسته‌دیگی آندا دریندن جییه‌رینی سؤکه‌جکجه‌سینه یانیق‌لی بیر آه چکیب دوداق‌لاری‌نین آلتیندا اؤز- اؤزونه هنیرتی کیمی اینله‌ییر:\n-آااه، مئهری خانیم بو آن یانیمدا اولسون ایستردیم! سونرا دا یوخ، ائله بو آن!…\nمتینله مئهری خانیمین باش‌لارینا، کئچن بو اوچ ایل ایچینده بیر چوخ گلن‌لر اولدو. اونلاردا بیر چوخ شئعیرلر، حکایه‌لر و آنلاتما‌لی اولای‌لار یاشاندی. بونلارین هامی‌سینی آنلاتماق اولارمی هئچ؟ اولماز. اولمازین ایشدیر بو! شئعیرلر، حکایه‌لر و آرتیق آنلاتماسی چتین اولان اولای‌لار، آ��لار، آنی‌لار! بو سؤزلر، بو سؤزجوک‌لرله باغلی هانکیسا بیر سوروم، بیر سورونوم یوخ ایمیش. متین بونو ایندی آنلاییر. بو اوچ ایلده بوتون کیمسه‌دن، نسنه‌دن داها چوخ باغلاندیغی بیر اینسان وار ایدی متینین. آدینا آرتیق سئوگی ده دئیه بیلمیر. اورتا‌لیقدا اولان گون ها گون آنلامی آشاغیلانانین آدی سئوگی یوخسا عشق اولا بیلرمی؟ بونا متین اؤز- اؤزونه بئله جواب وئره بیلمیر. مئهری خانیمین هانکیسا بیر تانری کیمی قوتسال‌لیغی دا یوخ ایدی. ایندی بئله دوشونور متین. اونلا هانکیسا بیر آد- سان قازانیب زنگیلشمه‌یه چابالاماق دا دئییلدی شوبهه‌سیز. به بو نه ایمیش؟ قولایجا بیر باغلانتی‌یمیش؛ ایندی سانیر. سانکی اونلار هئچ بیر اولاغان اوستو دوروم‌لار یاشامادی‌لار. هر شئی بیر ایل، ایل یاریمین ایچینده عادیجه باشلانیب، آدیجه بیتدی سانکی. اونلارین آراسیندا آزاجیق ایستک یارانسا دا، آزاجیق شاشقین‌لیقدان ایره‌لی گلدی. متین ایندی باشا دوشور کی اؤزو کیمی مئهری خانیمین دا حیاتی‌نین چوخ دا گؤزه گلیم بیر یانی یوخ ایمیش. آرا- سیرا اؤزل‌لیکله آرا گون‌لری کافیشاپلارا، تریا‌لارا، یئمک‌خانا‌لارا، باغچا‌لارا، کوچه- خیابان‌لارا، اوزاق شهرلره بیرلیکده گئتدی‌لرسه ده سئوگی ایچه‌رن بیر موزیک سسی‌یله بئله راستلاشمادی‌لار. یقین کی بو دوروم‌لاردا بیر یانیق‌لی تصنیفی بئله بیرلیکده دینله‌ییب ائشیتسه‌یدی‌لر، آزیندان بیر آز کئچیردیک‌لری گون‌لره ساری یؤنه‌لیب، بیر آز ایلک تانیش‌لیق‌لارینداکی گؤزل ده‌لی هیجان‌لی دویغولارا قاپیلاردیلار. اونلار بیر- بیری‌یله اوزاق بیر شهرین یونیوئرسیته اؤنو بولواریندا آجی- شیرین، گولوش‌لو- آغلاییش‌لی آنلار کئچیریب، بیر عؤمورلوک اونلاری یاشادا بیله‌جک ان گؤزل، ان ده‌یرلی خاطیره‌لر یاشادا بیلمیشدی‌لر. آنجاق اوچ ایلین عرضینده بوتون باشلاریندان‌ کئچن‌لر بیر ایل اؤنجه بیردن بیره اللریندن آلیندی کیمی اولدو. مئهری خانیمین گؤزله‌نیلمز، گؤرولسه ده اینانیلماز خیانتیندن سونرا، متین بیر ده باشینی قووزاییب گؤردو کی هئچ بیر نه‌دنی یوخکن اوچ ایلدیر اؤزونه یالان سؤیله‌ییب دوروب. گئرچک سئوگی‌لرین هامی‌سی دئمه یالنیز شئعیرلر، حکایه‌لر، رومانلاردایمیش‌لار؛ متین بونلاری سونرا آنلادی. کیتاب‌لاردا آنلادیلانلارین هامی‌سی بیر باشا حیاتا کئچیب گئرچکلشمیر. کیمی‌سی گئرچک‌لشسه ده کیتاب‌لاردا اولان بیچیمده اولمور. اویسا متین اوچون سانکی گئرچکلشمه بیچیمی‌نین نئجه اولماسی اؤنملی‌یدی. اؤنمی اولمامالی‌یمیش آنجاق؛ ایندی بئله سانیر. باشقا سؤزله متین باشلانغیج‌لارین گئرچک باشلانغیج‌لار اولماسینی گرک‌لی بیلیرمیش، اویسا بیلمه‌مه‌لی‌یمیش دئیه دوشونور اؤز- اؤزونه. ایندی کئچن اوچ ایل بویوندا مئهری خانیمین اوندان ایسته‌دیک‌لرینی، هم ده اؤزونون بئله ایستدیک‌لرینی گونباشی آنیر. و دوشونور کی مئهری خانیملا اونون آراسیندا کئچن‌لرین هامی‌سی یالان اولماسا دا یالانا بنزه‌ییرلر.\nبو اوچ ایلده سانکی بوتون دوروم‌لار یاخشیلاشدیلار. سؤزون اصل معناسیندا مئهری خانیملا متین بیرلیکده‌لیکله یاشامیش اولدولار بو اوچ ایلده. اوچ ایل بوتون سیخینتی‌لار، داریخما‌لار، اؤزلم‌لر کسیلیب بیر یانا آتیلدی. سانکی عؤمرون یانیق‌لی بیر موغام تصنیفی کیمی آخاریندا، بیردن بیر جاز، بیر روک هاواسی‌نی�� ایلک نوت‌لاری یازیلیب، بیر ساکسیفون، بیر ترومپئتین اولدوقجا جانا سینر سسی‌یله اورتایا چیخیب یاییلدی. سونرا بیردن بیره… بیردن بیره بیر قیزاران آیین آرا گونویدو!…\nآرتیق او قیزاران آیین اوچونجو آرا گونوندن اوچ ایل کئچیب. بو ایللر، بو آیلار، بو گون‌لر سانکی تونلارجا آغیر قورقوشوم یوکو کیمی متینین کؤکسونون اوستوندن کئچیب. و ایندی بورادا بو گون بوتون گلیب کئچیب متینین عؤمرونه دؤنموش او بیری آرا گون‌لره بنزه‌ییر…\n**\nمتین او گون آرا گون‌لرین بیرینده او گونون آرا گون اولدوغونو اونوتموشدو. لیی شالواری‌یلا بنؤوشه چالار کؤینه‌یینی گئییب، سیقارئتی‌یله فنده‌یینی ساری کاپشنی‌نین قولتوق جیبینه، کاپشنی ده قولونون اوستونه آتیب ائودن چیخدی ائشییه. هر گونکو کیمی یایانجا شهرین اورتا مئیدانینا ساری یئریمه‌یه باشلادی. او گونون آرا گون اولدوغونو اونوتسا دا، یئنه مئهری خانیمین خیالینی یانینا آلمیش اونونلا اؤز اوره‌یینده دانیشا‌راق گئدیردی. شهرین دوغو گیره‌جه‌یینده‌کی بولوارا آیاق قویدوغو کیمی ساندی بیر کؤلگه اونا ال ائدیر. بولوار پاییزین باشلاندیغیندا، دئمک ایلک گون‌لرینده اؤزوندن چیلپاق‌لاشا‌راق پوزقونلاشمیشدی:\n-پاییزین بو حالینی مئهری خانیما نه تهر آنلادا بیلسم، یاخشی اولار؟\nمتین اؤز ایچینده دوشوندو. بیلمیردی نئجه آنلاتسین. او گون سانکی هر گونکو کیمی دئییلدی. کؤلگه سانکی آغلامسینیردی اونا. بیر آن بولوارین اورتاسینداکی اؤردک‌لی- قازلی حووضون قیراغیندا بیر اوتورا‌جاق اوستونه دوشوب قالدی. سونرا بیردن گونون آرا گون اولدوغونو آنیب هویوخدو:\n-دئیه‌سن داها آلزایمئر ده توتورسان، موبا‌رک اولسون!\nیئنه اؤز- اؤزونه دئدی. کؤلگه هله ده اوردایدی. پوزقون چمن‌لرین قیراغیندا دوزولن صنده‌لی‌لرین اورتاسیندا بیر بلیرسیز آغلامسینما کیمی دوروب باخیردی. اونو دیله توتوب دانیشدیرماق، اونونلا سؤیلشمک مومکون دئییلدی. بوتون آرا گون‌لری کیمی مئهری خانیما داریخیردی. اونا بیر تهر “باخ، بوراسی بیزیم شهرین بولواری، فصیل پاییز فصیلی و بو بیر آرا گون ایکیندی‌سی‌دیر” دئمه‌یی گلیردی ساده‌جه ایچیندن. آیاغا دوروب بولوارین چیخاجاغینا ساری یؤنلدی. بولواردان چیخدی. ایکیندی چاغی بیر چوخ اینسان‌لارین آخیشیب بیر- بیر، ایکی- ایکی یورویوب دولاشدیغی شهرین مئشه پارکینا، چای قیراغینا یوللانا‌راق اؤزو بیلمه‌دن دریندن بیر آه چکیب، “آخ، بیر آرا گون ده کئچدی، سن یوخسان” دئدی…\nبو گون آرا گون! چای قیراغی بویونجا اوزانیب شهری ایکی یاندان چئوره‌له‌ین دوزده هر گونکو سیخ- سیخ ماشین‌لارین تیخاجیندان خبر یوخ. آرا- سیرا بعضی یئرلرده بومبوش ماشین‌لار یئریندن خیم یئمه‌دن دایانیب‌لار. بعضی ماشین‌لار دا آرا- سیرا آدام‌لار کیمی بیر- بیر، ایکی- ایکی سوووشورلار. یوخاریدا، مئشه پارکی‌نین شهرله آربا‌لاشان یئرینده دال حیط‌لریندن تور پرده‌لی پنجره‌لری چای ایچینه باخان بعضی ائولرده یئنه بیر- بیر، ایکی- ایکی ائرکک‌لر و قادین‌لار پنجره دالیندا دوروب بوتون چایدا اولان آخار- باخاری سوزوب آرادا بیر باش‌لارینی اؤنه دوغرو اییب آرتیق چوخدان‌دیر سویو آزالمیش چایین ایچینه باخیرلار. آرادا بیر آرخا‌لارینا دؤنوب قارشی‌لارینداکی آینایا باخیب سونرا یئنه پنجره‌دن پاییزین پلمه- پیرتلاشیق گؤی اوزونه زیلله‌نیب هاوانین سویوق اولوب- اولمایاجاغینی سئزه‌رک بیلمه‌یه چالیشیرلار.\nبوردا یئددی- سککیزعومومی یئر وار. اوتورا‌جاق‌لار، کومه‌لر، چوووستان‌لار، آلاچیق‌لار، قفه‌لر. قفه‌لر گونباشی گون- گئجه دئمه‌دن قاپی‌لارینی موشتری‌لرینه، اؤزل‌لیکله آیری شهردن گلن یولچولارلا نرد یوخسا شاهمات اوینایان گنج‌لره آچیرلار. چایین ایچینده یئرله‌شن “گون دوغان” قفه‌سینده بیر موغام اوخویان خالچا‌لی دؤشمه‌ده باغداشینی قورموش بیر سیرا گنج اوغلانین قارشی‌سیندا قاراباغ شیکسته‌سی اوخویور. قفه‌نین یوخاری‌سیندا چایا ائنن شهرین بیر چوخ کوچه‌لری‌نین بئتون دووارلاری زیندان دووارلارینا بنزه‌ر اوپ- اوزون چکیلمیش آغیر- آغیر چایین ایچینه ایره‌لیله‌ییرلر. گون دوغانین ایچیندن دووارلارین سانکی دونیا دورونجایا دک سارسیلماز یئنیلمه‌یه‌جک بینؤوره‌لرینی قارشیلاماق اوچون، چئشید- چئشید آغاج‌لار سیرا- سیرا دؤیوش قوشون‌لاری کیمی ساواش گون‌لری‌نین آخار- باخارینی آلمیش‌لار. گون دوغان قفه‌سی‌نین حیطی باغ‌دیر. آنجاق آرتیق بو گون، پاییز گون‌لری‌نین بیر آرا گونو، سارالماغا اوز قویموش یام- یاشیل بیر باغ. بیر هفته اؤنجه‌یه کیمی اوفوقونا بئله زیللنیلسه‌یدی، گؤم- گؤی بیر گؤی اوزوندن باشقا نه‌سه گؤرولمزدی. کپنک‌لر گؤز اؤنونه ائنمیش، ال آتیلسا توتولا بیله‌جکجه‌سینه یاخیندا اوچوردولار.\nهاوا گئت- گئده قاران‌لیق‌لاشیردی. بیر آزدان قارانلیق آرا- سیرا چای اوزونو دوزده وار- گل ائدن آدام‌لار و ماشین‌لاری سئیرک‌لشدیره‌جکدی. سونرا شهرین ایچینده خالق آراسی خان قودوغو آدلانان یاری بورژوا‌لارین اکیب تؤره‌تدییی بیج- توخوم گنج‌لر چئشید آتیلقان موتورلارینا مینیب، آرتیق گون بویو ایش یورقونلوغوندان سونرا دینجلمک ایسته‌ین یئرلی‌لرین قولاق‌لارینی سؤکن موتور سس‌لریندن باشقا موتورا باغلانان ائم- پی- تری دن یاییلان لوس آنجلئسده‌کی فارس دیسکو جیندا‌لاری‌نین سسی‌یله بیرگه، دان سؤکولونجه‌یه کیمی چایدان شهره، شهردن چایا لات‌لیق- لوتولوق مانوورلاریندا تاپیلا‌جاق‌لار. بوتون توکان‌لار و ائو قاپی‌لاری باغلانا‌جاق. داها سونرا بوتون قیفیللی توکان‌لار و باغلی قاپی‌لار آچیلدیقدا، آرا گون‌لرین ایچیندن باشقا بیر آرا گون ده یوخا چیخا‌جاق. آنجاق مئهری خانیم و اونون خیا‌لی یئنه ده متینله قالا‌جاق.\nهر آرا گونکو کیمی چایین ایچی چوخ‌لو گل- گئت گورولتوسوندن بوش‌دور. چایین ایچیندن گؤرونن ائولرین چوخو نه‌دنسه اوچ قاتلی‌دیر. چوخ‌لاری‌نین دا آغ تور پرده‌لری وار. چایدا ایللر بویودور سو آخمیر. قاباقلار داغلاردان قایناقلانیب گلن بول- بول سولارین قاباغینی نه‌دنسه چوخ‌دان کسیب‌لر. یوخاریداکی چایا باخان ائولرده آرا گونون گورولتوسونون یونگول اولدوغوندان دولایی بوتون قاپی- پنجره‌لر چایا ساری آچیق‌دیر. قاباق‌لار بورا مئشه چایی بئله دئییلمزدی. شهر چاییندان باشقا بیر آدی یوخ ایدی. متین اوشاق اولدوغو ایللر شاققیلتی‌لی سئل‌لر آخاردی بوردا. بوردا بالیق، کلجک، و باشقا دنیز یارادیق‌لاری وار بئله دئیردی‌لر. ایندیکیندن داها آخار- باخارلی، داها گؤزل قوخولو یئر ایدی. متینین یادینا گلن بونجا قارا- قورخولو یوخ، آپ- آیدین، آغ- آپباق آغاران کیچیک- کیچیک جیغیرلاری وار ایدی چایدان ائنیب قالخماغا. گؤز ایشله‌دیکجه آلما، گیلاس، توت آغاجلاری‌یلا دولویدو. سیخ- سیخ باغ‌لار اونو دوغرودان دا بیر مئشه‌یه بنزه‌دیردی. آنجاق بو سون اون بئش- اون آلتی ایلده، پارلمانداکی میللت وکیل‌لری بو مئشه‌نین آرتیق سئیره‌کلمه‌سینی، آغاج‌لاری دوغرانیب کیبریت فابریکا‌لارینا وئریلمه‌سینی، و هر یئریندن بیر ماشین یولو چکمه‌سینی بو شهرین یئرلی‌لرینه یارارلی اولاجاغینی بیلدیردیلر. آرتیق اونلارین بو چایلا باغلی گؤردوک‌لری دوش‌لر دوغرولدو. و اولدو او اولاجاغی گرک‌لی اولمایان ایشلر. گؤره‌سن بو سئچگین کیشی‌لرین اؤلکه‌یله باغلی انایین سیاسال سورون‌لارا قاتیلماق اوچون بو سیخ مئشه‌لی چایی آیاغیندان باشینا کیمی یاریم آرانا دؤندرمه‌لری دؤزوله‌جک بیر شئیمی یوخسا یوخ؟ میللت وکیل‌لری گؤره‌سن بو یئرلی‌لره اؤرنک اولا‌جاق بیر آداما بنزه‌ییرلرمی یوخسا یوخ؟ بو چایی دؤرد یاندان چئوره‌له‌ین باغلاردا گون- گئجه دئمه‌دن چالیشان باغ ایشچی‌لری اقتصادی باخیمدان چوخ پیس بیر دورومدا‌دیرلار. گؤره‌سن بوتون بو شهرین اودوملو باغ- بره‌لرینی یئرله یئکسان ائدیب اؤزو بویدا بیر آرانا دؤندرمه‌لری داها دا دوغرو بیر ایش اولمازدیمی؟! اولاردی. نییه اولمازدی بعضی‌لری‌نین باخیشیندا! نه‌یسه، داها چایین نه اوست، نه ده آلت کؤرپوسونده اسکی‌لر کیمی سو گورولتوسو ائشیدیلمیر. بو سس‌سیزلیک سانکی شهر اینسان‌لاری‌نین دا جانینا هوپوب قالیب. بیردن انایین بیر سس‌سیزلیک متینین ده سول یانینی بورویور. الینی سول دؤشونون آلتینا قویور. اوره‌یینده بیر دؤیونتو بئله دویمور. اؤز- اؤزونه سوردوغو بیر سورو دوداغی‌نین آلتیندان آخیر چایا:\n-هاچاندان‌دیر من بورادا اؤلو کیمی یئریییره‌م؟\nآرتیق گلیب چیخدی شهرین ایچینه. بو آدام‌لارین هامی‌سی اونا بنزه‌ییر سانکی. ائله بیل اوست- باش‌لارینا اؤلو تورپاغی سپیب‌لر. متینین اونلارا قاتیلماقدان باشقا هئچ بیر چیخیش یولو یوخ‌دور. یالقیزلیق اونسوز دا چاره‌سیزلیک‌دیر… (آردی وار …)","num_words":6111,"character_repetition_ratio":0.028,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.21,"stopwords_ratio":0.002,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":273727.0,"cluster_detection":-1}
+{"text":"سوسیال پسیخولوگییا ایضاح ائدیر کی، هر بیر اینسان‌دا ایکی واجیب ائموسیونال حس وار: میللی و دینی حس. بو اموسیونال حسلری ایداره ائتمکله نینکی اینسانلاری، بوتؤولوکده خالقی ایسته‌نیلن هدفه یؤنلندیرمک اولار.\nAxar.az خبر وئریر کی، بو سؤزلری میللت وکیلی حیکمت باباوغلو دئییب.\n«شوبهه‌سیز کی، اگر جمعیت‌ده میللی حس دومینات‌دیرسا، دیگر بوتون هیسسلر اونون آرخاسینجا گلیر و جمعیتین کوتلوی داورانیشینا او قدر تأثیر گؤستره بیلمیر. سئویندیریجی حال‌دیر کی، بو گون آذربایجان جمعیتین‌ده میللی تفکر دینی تفکردن اوستوندور. آنجاق چوخ مهم بیر پروبلم وار. وقاییسه‌لی تحلیل نتیجه‌سین‌ده اورتایا چیخیر کی، ۹۰-جی ایللرین اولین‌ده اگر میللی حس و میللی کیملیک داها چوخ دومینانت ایدی‌سه، بوتون بو ایللر عرضین‌ده جمعیتیمیزده دینی حسلر ده خیلی کوتلویلشمه‌یه و آراداکی فرق دینی اموسیونال حسلرین لئهینه دییشمه‌یه باشلاییب. اگر بورادا صحبت حقیقی دین‌دن و ایمان‌دان گئدیرسه، اونون هئچ بیر پروبلمی اولمور. چونکی اسلام دینینه گؤره وطنی سئومک ایمانداندیر. آنجاق مسئله اوندادیر کی، ایران و دیگر اؤلکه‌لر آذربایجانا دین آدی آلتین‌دا رادیکال ��ذهب اخراج ائدیرلر، وطنداشلارین میللی دولتیمیزله باغلیلیغینا ضربه ووران تبلیغات آپاریرلار. نتیجه‌ده وطنداش حساب ائدیر کی، او، مؤمن‌دیر. اما بو دیرناقاراسی مؤمینلیین ایسلاملا هئچ بیر علاقه‌سی یوخدور، بو، باشقا بیر اؤلکه‌نین یاد ایدئولوگییاسینا قوللوق ائتمکدن عبارت‌دیر. مثلاً، ایران مذهب آدی آلتین‌دا فارس شووینیزمینی اخراج ائدیر. ایش او یئره چاتیب کی، آذربایجان وطنداشلاری مالییه و فیزیکی واسطه‌لرله ده ایرانا باغلیدیر. سون دورلر بللی اولور کی، «خمس» آدی آلتین‌دا آذربایجان خالقینین بعضی نماینده‌لرینین دینی حسلری ایستیثمار اولوناراق ایرانا پول گؤندریلیر. بو، دولت ایچینده دولت قوروب، بیزیم وطنداشلاریمیزی باشقا دولته وئرگییه مجبور ائتمکدیر. بو، جینایتدیر. بو یاخینلاردا گمی کاپیتانلارینین ایران رادیکال دینی مرکزلریندن ایر‌لی گلن امرلری اجرا ائتمه‌سی بونون ثبوتودور. بو گون ۴۰-آ یاخین شخص آذربایجان حقوق-محافظه اورگانلاری طرفین‌دن آشکار ائدیله‌رک حبس ائدیلیبلر».\nباباوغلو ایران اراضی‌سین‌ده قالان تاریخ و جغرافییامیزین، خالقیمیز و اونون عادت-عنعنه‌سینین گنج نسله اؤیردیلمه‌سینین واجیبلیینی وورغولاییب:\n«۹۰-جی ایللرین اوللرین‌ده و بو گون ده میللی ایدئولوگییا اوزرین‌ده دین آدی آلتین‌دا مختلیف رادیکال تضییقلر، ائلجه ده خاریجدن گلن دموکراتییا آدی آلتین‌دا میللی دوشونجه و تفکر اوزرینده تضییقلر وار.\n۴۴ گونلوک محاربه‌ده هر نه قدر آذربایجان معاصر تکنولوگییالاردان، حربی واسطه‌لردن ایستیفاده ائتدیسه، بیر او قدر و بلکه اوندان داها چوخ غلبه‌میزده میللی تفکر و میللی اؤزونودرک حادثه‌سی رول اوینادی. دوشمنلری قورخودان دا محض بودور. حاضردا بیز ایشیمیزی ایکی ایستیقامتده قورمالیییق: عمومی کوتلوی واسطه‌لرله وطنپرورلیگی، میللی حسلری گوجلندیره‌ن تبلیغات واسطه‌لرینی حیاتا کئچیرملیگیک. ایکینجی‌سی، حقیقی دینی جمعیتده داها آیدین تبلیغ ائتمکله وطنداشلاریمیزین دینی حسلرینین ایستیثمارینا یول وئرمملیگیک. و میللی دویغولاری تمثیل ائد‌نلر اجتماعی و سیاسی پروسسلرده معنوی باخیم‌دان مکافاتلاندیریلمالیدیرلار. اونلار اؤنده اولاجاقلارسا، جمعیته نومونه اولاجاقلار. بئله‌لیکله، آذربایجان پرزیدنتینین دئدیی کیمی، هارادا یاشاماقلاریندان آسیلی اولمایاراق، آذربایجانلیلارین حقوق و آزادلیقلارینین و میللی ایدنتیفیکاسییاسینین تعمین اولونماسی اوچون مونبیت شرایط فورمالاشاجاق. بونا گؤره ده آذربایجان پرزیدنتینین بو تزیسی، بو چاغیریشی ۲۱-جی عصر هر بیر آذربایجان‌لی و آذربایجان وطنداشینین داخیلی کونستیتوسییاسینا، میللی مقصد پروگرامینا چئوریلمه‌لیدیر. بو گون ایران‌دا و دونیادا یاشایان هر بیر آذربایجانلی شهریارین آذربایجان شعرینی اؤزونون ۲۱-جی عصر فعالیتینین ایستیقامتی کیمی گؤرمه‌لیدیر. چونکی «کؤنلوم قوشو قاناد چالماز، سنسیز بیر آن، آذربایجان» نیداسی ایله باشلایان بو شعر ائله خصوصاً ایران‌دا یاشایان آذربایجانلیلارین دوننی، بو گونو و گلجیی ایله باغلی یول خریته‌سیدیر».\nتاریخ\n2023.02.01 \/ 20:58\nمولف\nAxar.az\nShare\nشرح لر\nدیگر خبرلر\nایرانین یوکسک رتبه‌لی ضابطلری آذربایجان سفیرلیینده\n\"قصاص\" عملیاتیندان گؤرونتولر یاییلدی - ویدئو\nاونون آذربایجانا قارشی آچیقلامالاری حرمتسیزلیکدیر!\nاسرائیل کیبرهجومو: کور اولان حزب‌الله-چیلارین سایی...\nسفیریمیزه هجوم ائدیلیب: قصاص آلینمالیدیر - ایران رسمی‌سی\nکوپ۲۹-دا ارمنستانین اشتراکی ایله باغلی یکون قرار... - پاشینیان\nناتو-توران دهلیزی: ایران حربی سنارییه \"ال آتاجاق\"؟\nبو گون آذربایجان‌دا ملی موسیقی گونودور\nشویگو زنگزور اوچون تعجیلی پزشکیانلا گؤروشدو\nشویگو ایرانا سفر ائتدی\nخبر خطّی\nباش ناظیر اسرائیلله محاربه‌یه حاضرلیق تاپشیریغی وئردی\n21:08\nایرانین یوکسک رتبه‌لی ضابطلری آذربایجان سفیرلیینده\n20:45\n\"قصاص\" عملیاتیندان گؤرونتولر یاییلدی - ویدئو\n20:22\nکیشیلر روس قادینلارینین بو سرینی آچا بیلمیر - پوتین\n19:59\nسر آچیلدی: لوکاشنکو بئله اؤلدورولجکمیش - شوک اعتراف\n19:36\nاونون آذربایجانا قارشی آچیقلامالاری حرمتسیزلیکدیر!\n19:13\nاسرائیل کیبرهجومو: کور اولان حزب‌الله-چیلارین سایی...\n18:50\nروسیانین ایروان‌داکی سفیری ایرانلا سرحدده - فوتو\n18:27\nسفیریمیزه هجوم ائدیلیب: قصاص آلینمالیدیر - ایران رسمی‌سی\n18:04\nایران‌دا موزه دن نادر رسم اثرلری اوغورلانیب\n17:20\n‌ایران پارلامنتینده افغانستان‌لیلارا قارشی ناسیست چاغیریش- قورولسونلار\n17:04\nابراهیم رئیسی ده پیجردن استفاده ائدیب\n16:57\nترکیه اوردوسو داها ۲ ترورچونو محو ائتدی\n16:34\nپزشکیانین وعدی اونودولدو- اورمییا گؤلو تمامیله قورودو\n16:10\nکوپ۲۹-دا ارمنستانین اشتراکی ایله باغلی یکون قرار... - پاشینیان\n15:47\nتبریزده رابطه ایشچیلری یئنیدن اعتراض آکسییاسی کئچیریبلر\n15:24\nگلستان باغینا گوره اطلاعات تبریز شهر شوراسی‌نین عضوونو تهدید ائتدی\n15:01\nروسییایا کوتلوی پوا هجومو ائدیلدی\n14:37\nپاشینیان آذربایجان‌دان گاز ادخالیندان دانیشدی\n14:14\nماکرون نیکولون گؤزونو یولدا قویدو: گلمیر...\n13:51\nآذربایجانلی حقوق مدافعه‌چی‌سینین حیاتی تهلوکه‌ده‌دیر\n13:28\nسپاه ژنرالی جنوبی قافقازی اشغالا چاغیردی\n13:05\nزنگزور دهلیزینه کیم نظارت ائتمه‌لی‌دیر؟ - باکینین شرطی\n12:42\nناتو-توران دهلیزی: ایران حربی سنارییه \"ال آتاجاق\"؟\n12:18\nکور اولان \"حیزبوللاه\"چیلارین سایی آچیقلاندی\n11:54\nسفیریمیزه هجوم ائدیلیب، قصاص آلینمالی‌دیر- ایران رسمیسی\n11:31\nروس عالیم دارماداغین ائتدی: بوتون داهی‌لریمیز تورکدور!\n11:08\nاردبیللی بلوگرلر حبس ائدیلدی\n10:45\nایرانلیلار آلمانییادان قووولور\n10:23\nخامنه‌ای‌نین نماینده‌سی ده زنگزورو \"قیرمیزی خط\" آدلاندیردی\n10:01\nایستفاده قایدالاری مؤلیف حقوقلاری قوُرونور. معلوماتدان ایستیفاده ائتدیکده ایستیناد مطلق دیر. معلومات اینترنئت صحیفه لرینده ایستیفاده ائدیلدیکده موافیق کئچیدین قویولماسی مطلق دیر.","num_words":1276,"character_repetition_ratio":0.042,"word_repetition_ratio":0.057,"special_characters_ratio":0.218,"stopwords_ratio":0.002,"flagged_words_ratio":0.002,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":168548.1,"cluster_detection":-1}
+{"text":"مَزدَیَسنا یوخسا زرتشتی دینی یا دا زردوشتلی‌لیک — اشوزرتشت‌ون یایدیغی دینه دئییلیر. اهورا مزدا چاغیرانلار.مزدیسنا ضیددی دیویسنا اولور. دؤو چاغیرانلار. آرامیلر مسلکینده بیر پئیغمبر زرتوشت آدیندا بو دینی یارادیب.\nفروهر نیشانی قوشما بیر ایش سون ایللر آرامیلر بو نیشانی قوشوب و هئچ ایراندا یوخودو.\nزرتشتی لر مراسیمی\nزرتۆشتی‌لیک دۆنیانین ان قدیم دینلریندن بیری‌دیر.\nایچینده‌کیلر\n۱ عمومی معلومات\n۲ یارانماسی\n۳ زرتۆشتی‌لیک اخلاقی\n۴ زرتۆشتون تعلیمی\n۵ همچینین باخ\n۶ ادبیات\n۷ خاریجی کئچیدلر\n۸ قایناقلار\n۸.۱ اتک‌یازی\nعمومی معلومات\nدَییشدیر\nدۆنیانین ان کؤهنه اعتیقادلارین‌دان بیری اوْلان زرتۆشتی‌لیک آذربایجان اراضی‌سین‌ده میدانا گلمیش‌دیر. زرتۆشت دینی اونون بانی‌سی زرتۆشتون آدی ایله باغلی‌دیر.\nبو یئنی دینی اعتیقاد یالنیز آذربایجان اراضی‌سین‌ده یاشایان طایفا لر طرفین‌دن قبول ائدیلمه‌دی. او، عئینی زامان‌دا ایران، اورتا آسیا، هیندوستان و دیگر اؤلکه‌لرده یاشایانلارین دا دینینه چئوریلدی. زرتۆشتون حیات و فعالیّتی حاقین‌دا ایندی ده آراشدیرماچیلار آراسین‌دا موباحیثه‌لر داوام ائدیر. اوزون ایللر عرضینده بۇ باره‌ده کول‌لی میقداردا آراشدیرمالار آپاریلماسینا باخمایاراق هله ده زرتۆشتون نه واخت و هارادا یاشاییب، یاراتماسییلا باغلی دقیق فیکیر یوخ‌دور.\nزرتۆشت دینی مزدیزم، ائله جه ده دیگر دینلرین تاریخین‌ده باش وئرمیش داخیلی تحووولاتا معروض قالمیش‌دیر. بۇ باخیم‌دان دا زرتۆشت پیغمبر طرفین‌دن یارائدیلمیش و ایلکین ماقلار طرفین‌دن قبول ائدیلمیش زرتۆشت دینی و اونون دۆنیا گؤروشونو ساسانیلر دؤورون‌ده‌کی مزدیزم – داها دقیقی آتشپرست‌لیک ایله عئینیلش‌دیرمک اولماز. بۇ ساحه‌ده نفوذلو آراشدیرماچی گیرشمانین گؤستردیی کیمی، مزدیزمین ایلکین دؤورون‌ده اساس فؤوق البشر قوه هؤرموزد مهر (میترا) و ناهید ایدی‌سه، سوْنرالار اونلاری عوض ائدن هؤرموزد و اونون باریشماز دوشمنی اوْلان اهریمن گؤروشو حقیقی دوالیزم‌دیر. اونا گؤره کی، اونلار ایکی – بیری دیگرینه ضد اوْلان قوه‌یه (خئییر-شره) و یاخود سوبستان‌سییایا اینانیر و بۇ موباریزه‌ده هؤرموزدون (خئییرین) غالیب گلمه‌سینه امین ایدیلر. مزدیزمه گؤره هؤرموزد ایله اهریمن نور ایله ظولمت، خئییر ایله شر و صۆلح ایله مۆحاریبه آراسین‌دا گئدن موباریزه کیمی ایکی اجتماعی و طبیعی کؤکه مالیک‌دیر.\nزرتۆشت دینینین اساس موددعاسی اوندان عبارت ایدی کی، دۆنیادا بیر-بیری ایله دایم ووروشان ایکی قوه واردیر. مسیحیّتده مسیح – آنتی‌مسیح، ایسلامدا ایسه داها صاف و ایلاهی فورمادا الله و ایبلیس فورماسین‌دا بۇ تظاهر ائدیر. خئییر و شر قوه‌لرین موباریزه‌سی هر اوچ دینی بیرلش‌دیره‌ن عامیلدیر. بونلاردان بیری خئییر – هؤرموزد (آهورامزدا)، دیگری ایسه شر – اهریمندیر (آنقرامانیو). زرتۆشتون دینی تعلیمین‌ده باش ایلاهی قوه هؤرموزددور کی، اونو اود تمثیل ائدیر. زرتۆشت دینینه اینانانلار آتشگاهلار تیکیر، اورادا اود یاندیریر و همین اودو قورویوب ساخلاییردیلار. زرتۆشت دینینه ایمان گتیره‌نلر اینانیردیلار کی، حیاتین اساسینی تشکیل ائدن اود، سو، توْرپاق و هاوادیر. اونلار بۇ دؤرد عونصورو مقدس حساب ائدیب، اونلارین دایما تمیز قالماسینا سعی گؤستریردیلر. زرتۆشت دینینه اینانانلار اودو، گؤستردییمیز دؤرد عونصور ایچریسینده ان مقدس، باش ایلاهی و اولو قوه حساب ائدیردیلر. اونلار اودون نورونا سیتاییش ائدیر، قارشی‌سین‌دا سجده قیلیب، دعا اوخویور و اونون شرفینه قوربانلار وئریردیلر. لاکین سوْنرادان بوتون بۇ اینانج دییشدیریلدی و اینسانلار صرف اودا سیتاییش ائتمه‌یه باشلادیلار و بئله‌لیکله تدریجا زرتۆشتی‌لیک عنعنه‌لری عومومدونیا صحیّه تشکیلاتینینن‌دا گؤرونوش و فورماجا عئینی، لاکین مضمونجا فرق‌لی یئنی بیر دین، آتشپرست‌لیک فورمالاش‌دی. ماقلار خالقین ��اشینا گلن بوتون موصیبت و فلاکتلری قددار روحون، اهریمنین عومومدونیا صحیّه تشکیلاتینینونه ییخیردیلار. اونلار مؤوجود قورولوشون ایلاهی، فؤوقلبشر بیر منشأیه مالیک اوْلدوغونو دا تبلیغ ائدیردیلر. قئید ائدک کی، بوتون بۇ گؤستریلن موددعالار صرف زرتۆشتی‌لییه عاییددیر و سوْنراکی دؤورده زرتۆشتی‌لیک آدی ایله اینسانلار طرفین‌دن منیم‌سه‌نیله‌ن آتشپرست‌لیکده اؤز عکسینی تاپمامیش و یا تحریف اوْلونموش‌دور.\n۳-جو عصر فیلوسوفو پارفیوسا گؤره \"ماق\" اللها سیتاییش ائدیب، اونون علمی سیررلرینه ییه‌لنه‌نلره دئییلیر. شابلون:دین زرتۆشت حاقین‌دا ایلکین معلومات وئره‌ن یونان تاریخچی‌سی خسانتی (ائ.ا. ۶۲۵-۴۶۵) اوْلموش‌دور. کیچیک آسیانین سارد شهرین‌ده یاشایان بۇ تاریخچی، هئرودوتدان دا اوّل اورمییا گؤلونه قدر اوْلان اراضییه بلد اوْلموش‌دور. ایلک اوّل هئرودوت، داها سوْنرا ایسه دمشق‌لی نیکولای اونون یازیلارین‌دان ایستیفاده ائدیب، مزدیزم حاقین‌دا معلومات وئرمیشلر.\nآممیان مارسئل‌لینین یازدیغینا گؤره زرتۆشتون دؤورون‌دن اعتباراً خصوصی عائله‌دن اوْلان ماقلار نسیل‌دن-نسله دین باش‌چی‌لیغینا تعیین ائدیلمیشلر. ماقلار عادت-عنعنه‌لرینه گؤره دیگر طبقه‌لردن فرقله‌نیردیلر. اونلار خصوصی حؤرمت و نفوذا مالیک ایدیلر. (آممیان مارسئل‌لی، خخییی، ۶)\nیارانماسی\nدَییشدیر\nاوچ مین ایل اوّل (قدیم سالنامه‌لره گؤره، زرتۆشت ماکئدونییالی ایسگندردن ۲۵۸ ایل اوّل یاشامیش‌دیر) آذربایجانین جنوبون‌دا یئرلشه‌ن اورمیه شهرین‌ده زبار داغینین اتیین‌ده‌کی درجه چایینین ساحلین‌ده تیکیلمیش سارای‌دا پوروشاسپا آدلی بیر کیشی یاشاییردی. اونون آروادینین آدی دوقدو ایدی. اونلارین زرتۆشت آدلی بیر اوغلانلاری واردی. اوْرتا عصرلرده یارانمیش \"زرتۆشتنامه\" آدلی کیتاب‌دا دئییلیر کی، اوشاق‌لیق‌دا زرتۆشت یاشیدلارین‌دان هئچ زامان آغلاماماسی و دایم اؤز گولوشو ایله ائولرینی ایلاهی نورا قرق ائتمه‌سی ایله سئچیلیرمیش. هله اوشاق‌لیق چاغین‌دا او، اؤز مودریک‌لیگی ایله سئچیلیر و شره قوللوق ائدن سئهربازلارین اونو آرادان گؤتورمک جهدلری همیشه اوغورسوزلوقلا نتیجه‌لنیر. ائرکه‌ن یاشلارین‌دان روحانیلردن درس آلان زرتۆشت اون بئش یاشین‌دان کامیل بیر دین خادیمی کیمی حقیقت آختاریشی ایله دۆنیانی دولاشماغا باشلاییر.\nاوتوز یاشین‌دا او آرتیق یئنی دینین یارادیجی‌سی کیمی پیغمبرلیک سوییه‌سینه یوکسلیر. اؤز وطنین‌ده همفیکیرلر تاپمایان زرتۆشت یئنی تعلیمینی یایماق‌دان اؤترو شرقه طرف اوز توتور. ۱۰` سحر مقدس چایی کئچرکه‌ن سماوی روحلاردان بهمه‌ن اونون قارشی‌سین‌دا نازیل اولور و زرتۆشتو تانرینین آهورا مزدانین یانینا قالدیریر. درگاه‌دا زرتۆشت ایلاهی‌دن وهی آلیر. بورادان جهنمه دوشه‌ن زرتۆشت اونو اؤز دینین‌دن دؤندرمک ایسته‌یه‌ن شر روحو آنقرامانیو (اهریمه‌ن) ایله گؤروشور. اهریمه‌ن ایستیینه چاتا بیلمیر و زرتۆشت کؤیلردن ائن‌رک اؤز تعلیمینی \"آوئستا\" آدلاندیردیغی مقدس کیتاب‌دا ایفاده ائدیر. شر روحلار اونو بورادا دا تعقیب ائدیرلر، لاکین هر دفعه زرتۆشت \"آوئستا\"دان دعالار اوخوماقلا اونلاری قووا بیلیر. ایلهامینی کؤیلردن آلان زرتۆشت آغ لیباسا بورونوب علینه مقدس اود و سرو آغاجین‌دان اسا آلاراق شاه ویشتاسپین سارایینا یول‌لانیر و اونو اؤز دینینه گتیریر. قونشو حاکملر ویشتاسپین آتا-بابا دینین‌دن دؤنمه‌سین‌دن ناراضی قالاراق، اونون اوزرینه هوجوما کئچیرلر. ویشتاسپ غلبه چالیر و زرتۆشتون تعلیمی اونون اؤلکه‌سین‌ده مؤحکم‌لنیر. ویشتاسپ باکترییادا آتشگه‌ده‌لر تیکدیریر. اؤز عؤمرونون سون ایللرینی بورادا یاشایان زرتۆشت یا شر سئهربازلارینین، یاخوددا دوشمه‌ن عسگرلرینین علی ایله اؤلدورولور.\nزرتۆشتی‌لیک اخلاقی\nدَییشدیر\nزرتۆشتی‌لیک اخلاقی خئییرخاه فیکری، خئییرخاه سؤزو، خئییرخاه عملی نظرده توتور، سخاوتی، دوغروجولوغو، آرزو و ایستکلرده مؤتدیل‌لیگی تبلیغ ائدیر، ظلم و قانونسوزلوق‌دان چکینمه‌یه چاغیریر. اینسان اودون، سویون و تورپاغین تمیزلیینی قورومالی‌دیر. یئنی دین- مازدیاسنا (زردوشتلوک) نینکی شرق‌ده غلبه چالیر، هم ده غرب‌ده یاییلیر. بو، دۆنیانین ان قدیم دینی ایدی. ایلک دؤولت دینی کیمی او، سوْنرالار یارانمیش دینلرین- ایودایزمین، مسیحیتین، موسلمانلیغین و بوددیزمین اینکیشافینا اهمیت‌لی تأثیر گؤستردی. سوْنرادان زورلا موسلمانلاش‌دیریلان زرتۆشتیلر آذربایجانی بۇ دینین و زرتۆشتون وطنی حساب ائدیردیلر.\nزرتۆشتون تعلیمی\nدَییشدیر\nزرتۆشتون تعلیمی اوتوراق هئیواندارلیغی و اکین‌چی‌لیگی مۆدافیعه ائدیردی. بۇ تعلیم تکاللاه‌لی‌لیغی ایرلی سورور و دۆنیادا ایکی اب‌دی باشلانغیجی – خئییرله شر آراسین‌دا دایمی موباریزه‌نین گئتدیینی تبلیق ائدیردی. بۇ تعلیمه گؤره اینسان عؤمرونون معناسی اهریمه‌نله موباریزه‌ده آهورا مازدایا کؤمک گؤسترمک‌دیر. سون نتیجه‌ده آهورا مازدا غلبه چالمالی و شرعی یئر اوزون‌دن بیریوللوق سیلمه‌لی‌دیر. زرتۆشتی‌لیک اخلاقی خئییرخاه فیکری، خئییرخاه سؤزو، خئییرخاه عملی نظرده توتور، سخانتی، دوغروجول‌لوغو، آرزو و ایستکلرده مؤتدیل‌لیگی تبلیق ائدیر، ظلم و قانونسوزلوق‌دان چکینمه‌یه چاغیریر. اینسان اودون، سویون و تورپاغین تمیزلیینی قورومالی‌دیر. اودو و تورپاغی مئییتلرله موردارلاماق اولماز. بونا گؤره ده جسدلری یوکسک‌لیکلرده‌کی داش‌لیق یئرلرده، یاخود بئله یئرلری خاتیرلادان داخما (سوکوت قولله‌سی) آدلی داش تیکی‌لیلرده قویماق لازیم‌دیر کی، قورد-قوشا یئم اولسون. سۆموکلر ده تورپاغی موردارلاماماق‌دان اؤترو خصوصی یئرلرده ساخ‌لانیر.\nزرتۆشتیلرین تعلیمی اونلارین مقدس کیتابلارین‌دا، داها دوغروسو، مقدس کیتابلار توپ‌لوسو \"آوستا\"-دا ایفاده اوْلونوب. زرتۆشتی کاهینلری بئله بیر فیکیر یاییردیلار کی، گویا هم \"قات\"لار (کیتابین داها قدیم قیس‌می)، هم ده او بیری حیصّه لر زرتۆشت طرفین‌دن آهورا مزدادان نازیل اولموش ایلاهی وهی کیمی یازیلمیش‌دیر. بو مقصدله چوخ واخت مقدس کیتابین متنلرینه \"آهورا مازدا زرتۆشته بئله بویوردو\" ایفاده‌سی ده آرتیریلیردی.","num_words":1965,"character_repetition_ratio":0.038,"word_repetition_ratio":0.027,"special_characters_ratio":0.196,"stopwords_ratio":0.002,"flagged_words_ratio":0.001,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":150250.3,"cluster_detection":-1}
+{"text":"ساموئل آدامز (اینگیلیسجه:Samuel Adams) آمریکالی سیاستچی ، سناتور و جومهوری حزبینین عوضوو ایدی. بوستون شهرینده دۆنیایا گؤز آچیب. کمبریج شهرینده دۆنیاسین دَییشیب. هاروارد کالجی دا درس اوْخویوب.\nSamuel Adams\nIn this ت 1772 portrait by John Singleton Copley, Adams points at the Massachusetts Charter, which he viewed as a constitution that protected the peoples' rights.[۱][۲][۳][۴]","num_words":71,"character_repetition_ratio":0.043,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.224,"stopwords_ratio":0.0,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.918,"perplexity_score":359782.8,"cluster_detection":-1}
+{"text":"ویکی‌ده یئنی ایشلدنسینیزسه خوش گلیدینیز! صفحه‌سینی اوخویون. دَییشدیرمه قایدالاری ایله تانیش اولون. چتینلیک وارسا کؤمک میزینده سواللارینیزی سوروشون.\nبۇرا فوروم دئییل، تکجه مقاله‌یه گؤره دانیشین.\nنزاکتلی اوْلون\nیاخشی وطنداش اوْلون\nشخصی حمله ائتمه‌یین\nیئنی ایشلدنلری اینجیتمه‌یین\nمقاله‌لر سیاست‌لری\nاوْرجینال آراشدیرما ممنوع!\nطرف‌سیز اوْلون.\nیازی‌لارینیز یوْخلانیلمالی اوْلمالی‌دیر.\nقمینا یانوویتس کوشچیلنه صفحه‌سینین تکمیللشدیریلمه‌سی حاقّیندا دانیشیق باشلایین\nدانیشیق صفحه‌لری اینسانلارین ویکی‌پدیا دا مضمونو مۆمکون قدر یاخشی حالا گتیرمک یوللارینی مۆذاکیره ائتدیکلری یئردیر. سیز «قمینا یانوویتس کوشچیلنه» صفحه‌سینی نئجه یاخشیلاشدیرماق باره‌ده باشقالاری ایله مۆذاکیره‌یه باشلاماق اۆچون بۇ صفحه‌دن ایستیفاده ائده بیلرسینیز.\nبیر دانیشیق باشلایین\n«https:\/\/azb.wikipedia.org\/w\/index.php?title=دانیشیق:قمینا_یانوویتس_کوشچیلنه&oldid=420929»-دن آلینمیش‌دیر\nبۇ صفحه‌‌ سوْن دفعه ‏۱۱ ژوئن ۲۰۱۸، ‏۰۰:۱۳ تاریخینده دَییشدیریلمیشدیر.\nیازی Creative Commons Attribution-ShareAlike License 4.0 آلتیندا مووجوددور؛ آرتیق شرطلر آرتیریلا بیلر. بو سایتی ایشلتمکله سیز ایشلتمه شرطلری و گیزلیلیک سیاستی ایله راضیلشیرسینیز. ویکی‌پدیا® منفعت‌سیز تشکیلاتی اولان ویکی‌مدیا فوندونون قئید آلینمیش تیجارت علامتیدیر.","num_words":237,"character_repetition_ratio":0.052,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.185,"stopwords_ratio":0.017,"flagged_words_ratio":0.004,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":88768.1,"cluster_detection":-1}
+{"text":"ایران توپلومو پروبلم‌لری و اونلارین حل یوللاری‌نین اساسلاری حاقدا آذربایجان دموکراسی طرفدارلارینین بیانیّه‌سی ‌","num_words":19,"character_repetition_ratio":0.0,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.126,"stopwords_ratio":0.0,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":981484.6,"cluster_detection":-1}
+{"text":"میصر رسمی آدی میصر عرب جومهوری‌سی — آفریقانین شیمال-شرقی‌نده و سینای یاریم آداسیندا یئرلشمیش اؤلکه. اؤلکنین اساس یاشاییش منطقه‌لری نیل چایی بویونجا یئرله‌شیب‌دیر.\nمیصر عرب جومهوری‌سی\nجومهوریة مصر العربیة\nArabic:\nJumhūrīyat Miṣr al-ʿArabīyah\nEgyptian:\nGomhoreyet Maṣr El ʿArabeya\nبایراق\nمیلی نیشان\nمیلی مارش: Bilady, Bilady, Bilady\nMy country, my country, my country\nپایتخت\nو بؤیوک شهری\nقاهیره\n30°2′N 31°13′E \/ 30.033°N 31.217°E \/ 30.033; 31.217\nرسمی دیللر\nArabic[a]\nNational language\nEgyptian Arabic\nدین\n90% Muslim\n9% Orthodox Christian\n1% Other Christian\nدمونیم(لر)\nEgyptian\nدؤولت\nUnitary semi-presidential\nجومهوریت\n• رئیس جومهور\nAbdel Fattah el-Sisi\n• باش وزیر\nSherif Ismail\nقانون اوقانی\nHouse of Representatives\nیارانماسی\n• Unification of Upper\nand Lower Egypt[۱][۲][b]\nc. 3150 bc\n• Muhammad Ali dynasty inaugurated\n9 July 1805[۳]\n• Independence from\nبویوک بریتانیا و ایرلند بیرلشیک کراللیغی\n۲۸ فوریه ۱۹۲۲\n• اینقیلاب گونو\n۲۳ ژوئیه ۱۹۵۲\n• Republic declared\n۱۸ ژوئن ۱۹۵۳\n• Current constitution\n۱۸ ژانویه ۲۰۱۴\nاراضی\n• جمعی\nلوآ خطاسیماژول:Convert-ین 1851-جی\/جو خطینده: attempt to index local 'en_value' (a nil value). (۲۹-جی)\n• سو (%)\n۰٫۶۳۲\nجمعیت\n• ۲۰۱۷ تخمینی\nعیبارت خطاسی: تانیمایان نوقطالنمیش یازی «۲»[۵] (۱۳-جی)\n• ۲۰۱۷ census\n94,798,827[۶]\n• سیخیلیق\nلوآ خطاسیماژول:Convert-ین 1851-جی\/جو خطینده: attempt to index local 'en_value' (a nil value). (۱۱۸-جی)\nجی‌دی‌پی (PPP)\n۲۰۱۷ تخمینی\n• جمعی\n$1.173 trillion[۷] (21st)\n• آدام‌باشی\n$12,560[۷] (100th)\nجی‌دی‌پی (نامینل)\n۲۰۱۵ تخمینی\n• جمعی\n$330.765 billion[۸] (۳۴-جی)\n• آدام‌باشی\n$3,740[۸] (۱۱۵-جی)\nجینی (۲۰۰۸)\n30.8[۹]\nاورتا\nاچ‌دی‌آی (۲۰۱۴)\n0.690[۱۰]\nاورتا · ۱۰۸-جی\nپول واحیدی\nEgyptian pound (E£) (EGP)\nچاغ بؤلگه‌سی\nUTC+2[c] (EET)\nسوروجولوک طرفی\nساغ\nتیلفون کودو\n+۲۰\nایزو ۳۱۶۶ کودو\nEG\nاینترنت ال‌تی‌دی\n.eg\nمصر.\n^ Literary Arabic is the sole official language. Egyptian Arabic is the national spoken language. Other dialects and minority languages are spoken regionally.\n\"Among the peoples of the ancient Near East, only the Egyptians have stayed where they were and remained what they were, although they have changed their language once and their religion twice. In a sense, they constitute the world's oldest nation\".[۱۱][۱۲] Arthur Goldschmidt Jr.\n^ See Daylight saving time in Egypt.\nایچینده‌کیلر\n۱ تاریخی\n۱.۱ موعاصیر تاریخی\n۲ جوغرافی موقعیتی\n۳ اهالیسی\n۴ دؤلت قورولموشو\n۵ پول\n۶ گؤرونتولر\n۷ قایناقلار\n۸ خاریجی لینکلر\nتاریخی\nدَییشدیر\nمیصرین اراضیسینده قدیم اینسانلار سووارما سیستم‌لرینی یاراتمیش، داش و میس‌دن دوزلدیلمیش امک آلت‌لرین‌دن ایستیفاده ائتمیشدیلر. امک فعالیتینین نتیجه‌سینده اورادا یوکسک مدنیتین یارانماسی ممکن اوْلموشدور. بوتون ایشلرین گؤرولمسینده کؤله امکیندن گئنیش ایفتیراده اوْلونوردو. قدیم میصیرلیلر سامی خالقلاری قوروپونا دخیل اوْلموشدورلار، لاکین اونلارین باشقا آفریقا، اوروپا و آسیا خالقلاری ایله قاریشماسی فاکتلاری دا تاریخده اوْلموشدور. E. ə. V-IV-جو مین ایللیک لرده، ابتدایی ایجماع قورولموشونون داغیلماسیندان سوْنرا، میصرده تدریجاً کیچیک دؤلت قوروملاری یارانماسیدیر. سومئرده اولدوغو کیمی، هر بیر ویلایت مۆستقیل اراضی اوْلموشدور. اونلارین باش شهرلری، ایداره ائتمه سیستملری، اوردولاری و تانریلاری اوْلموشدور. بۇ ویلایت لر بیر-بیرلری ایله اتفاق قوروردولار و یا ساواشیردیرلار. لاکین سوْنرا بیرلشمه مئیل‌لری آرتمیش و اؤلکه ایکییه - یوخاری (شیمال) و آشاغی (جنوب) حیصه‌یه بؤلونموشدور. بۇ حیصه‌لرین چارلاری ساواشلار آپارمیش و اؤلکه‌نین بیرلشدیرمه اۆچون جهدلر ائتمیشدیلر. بۇ دووره میصرین «سلسله‌لر اؤنجه دوورو» دئییلیر. E. ə. III-جو مینیللییه عایید اوْلان بیر داش لوحه‌سینده قدیم میصرین شیمال چارلارینین سییاهیسی وئریلمیشدیر. لاکین اولا بیلسین کی، اونلار چارلار دئییل، طایفه و یا شهر باشچیلاری اوْلموشدورلار. عومومیتله او دوورلر حاقیندا بیلگیلر چوْخ آزدیر و «سلسله‌لر اؤنجه دوورو» نه وقته قدر داوام ائدیب، دئمک چتیندیر. هر حالدا آرتیق e. ə. III مینیللیکده واحد دؤلت موجود اوْلموشدور و بورادا ۲ چار سلسله‌سی اوْلموشدور و بۇ تاریخدن میصر دؤلتینین تاریخی باشلانیر. میصر چارلارینی «فرعون» لار آدلاندیریرلار. حساب اوْلونور کی میصرین ۳۰-آ یاخین چار سلسله‌لری اوْلموشدور.[۱۳]\nموعاصیر تاریخی\nدَییشدیر\nبیرینجی دونیا ساواشیندان سوْنرا اینگیلتره (انگلیستان)نین پروتئکتوراتلیغی اولان میصرده میلّی-آزادلیق حرکتی یئنی مرحله‌یه قدم قویدو. ایستیقلالیییت اوغروندا مبارزه‌یه رهبرلیک ائتمک اۆچون بورژوا ایجتیماعی خادیم‌لریندن بیر قوروپو باشدا Səəd Zəqlul اولماقلا ۱۹۱۸-جی ایلین سونلاریندا میصر نماینده‌لری پارتییاسینی (Vəfdi Misri) یاراتدیلار. بۇ اؤز نتیجه‌سینی تئزلیکله گؤستردی. ۱۹۱۹-جو ایلین مارس-آوریل آیلاریندا و ۱۹۲۱-جی ایلین سونلاریندا میصرین مۆختلیف سوسیال طبقه‌لرینی و اراضیسینین بؤیوک بیر حیصه‌سینی ایحاطه ائدن گوجلو عصیانلار باش وئردی. بۇ عصیانلار آمان سیزلیقلا یاتیریلسا دا، مستملکچیلره اونلارا حاکمیتینین دایاقسیز و اعتیبارسیز اولدوغو نوماییش ائتدیریلدی. نتیجه‌ده بؤیوک بریتانیا ۱۹۲۲-جی ایل ۲۸ فئوریهدا اؤلکه‌ده اؤز قوشونلارینی و کومیسسارینی ساخلاماق شرطیله میصرین ایستیقلالیییتینی تانیماغا مجبور اولدو. ۱۹۲۳-جو ایلده میصر باشدا کیرال فؤاد اولماقلا مشروطیت سلطنت اعلان ائدیل‌دی. اؤلکه مجلیسینه سئچکیلر کئچیریلدی. کیرالین و مجلیسین قارشیسیندا مسئولیت داشییان ناظیرلر کابینه‌سی یارادیلدی. «وفد میصری» پارتییاسینین لیدئری Səəd Zəqlul باش ناظیر تعیین اولوندو. ناظیرلر کابینه‌سینین و گنج میصر بورژوازییاسینین باسکیی نتیجه‌سینده انگلیستان مهم ایقتیصادی گذشت‌لره گئتمیه، اؤلکه صنایع‌سینی و تجارتینی خاریجیی رقابتدن مودافیعه ائتمیه یؤنلدیلمیش یئنی گمرک تعریفی حیاتا کئچیرمیه مجبور اولدو. ۱۹۲۴-جو ایلده سودان کوندومیمو اوستان انگلیستان ایله میصر آراسیندا مناقشه باش وئردی. «وقف میصری» سوداندا مستملکه علئیه‌ینه حرکتی مودافیعه ائتدییی اۆچون اینگیلیسلر زوراکی واسیطه‌لرله وفدچی حؤکومتین ایستعفا گئتمسینه ناییل اولدولار. ۱۹۲۹-۱۹۳۳-جو ایللرین دونیا ایقتیصادی بحرانی میصر ایقتیصادیاتینا، ایلک نوبه‌ده پانبیقچیلیغا بؤیوک ضربه ووردو. آقرار بحرانین صنایع‌یه کئچمسی نتیجه‌سینده بیر چوْخ خیردا و اورتا موسسه‌لر ایشی دایاندیردیلار. ایشسیزلیک گئنیش میقیاس آلدی، فهله‌لرین رئآل امک حاقّی کسکین شکیلده آشاغی دوشدو. میصرده ایستیثمارین گوجلنمسی و حیات سویه سینین آشاغی دوشمسی ایله علاقه‌دار آزادلیق مبارزه‌سینین یئنی دالغاسی باشلاندی. آزادلیق مبارزه‌سینین زیروه سینی ۱۹۳۰-جو ایلین جولای حادیثه‌لری تشکیل ائتمیشدی. منصور، قاهیره، ایسکندریه و پورت-سعید شهرلرینده عینادلی دؤیوشلر باشلاندی. سووئز شهری ایسه عوصیانچیلار طرفیندن توتولدو. مستملکچیلر و دخیلی ایرتجاع سیلاحلی مبارزه‌نی یاتیرماغا ناییل اولدولار. لاکین شهرلرده تعطیل لر و کندلیلرین اوز اوزونه چیخیشلاری بوتون ۳۰-جو ایللر بویو داوام ائتمیشدی. نتیجه‌ده بؤیوک بریتانیا ۱۹۳۶-جی ایلین آوقوستوندا میصرله یئنی مقاوله ایمضالاماغا مجبور اولدو. بۇ مقاوله‌یه اساساً انگلیستان عالی کومیسساری سفیرله عوض اولوندو و فورمال اولاراق اینگیلیس ایشغالینا سون قویولدو. بۇ گذشتلر ظاهیری اؤزللیک داشیییردی. اصلینده بۇ مقاوله‌یه گؤره سووئز کانال بؤلگه‌سی، قاهیره و ایسکندریه شهرلری اینگیلتره (انگلیستان) قوشونلارینین یئرلشدییی اراضی کیمی تصدیق اوْلونور، بؤیوک بریتانییا حربی هوا قوه لرینین میصرین طیاره لیمانلاریندان ایستیفاده ائتمسی و اونون اراضیسی اوزریندن اوچماق حقوقو ساخلانیلیر و میصر اوردوسو اوزرینده اینگیلیس حربی نماینده‌لری‌نین نظارتی قویولوردو. مۆحاریبه باش وئرردیسه، یاخود مۆحاریبه تهلوکه‌سی یاراناردیسا، اینگیلیسلر میصردن بیر دؤیوش مئیدانی کیمی ایستیفاده ائده بیلردییلر. بئللیکله، ۱۹۳۶-جی ایل مقاوله‌سی ده‌ایش‌یلمیش شکیلده اولسا دا، اینگیلتره (انگلیستان)نین میصر اوزرینده آغالیغینی مؤحکملندیریردی.\nمیصر ایکینجی دونیا ساواشیندان سوْنراکی ایللرده ده رسماً مۆستقیل دؤلت حساب اولونسا دا، فاکتیکی اولاراق بؤیوک بریتانیادان آسیلی وضعیتده قالماقدا ایدی. او، بریتانییانین توخوجولوق صنایع‌سی اۆچون «پانبیق اکین بیچینلیق» رولونو اوْیناییردی. هم ده بریتانییا سوئز کانالیندان و اونون بؤلگه‌سینده یئرلشدیریلمیش حربی بازالاردان میصر و دیگر عرب اؤلکه‌لری اوزرینده آغالیق اۆچون ایستیفاده ائدیردی. میصر خالقی اینگیلیس مستملکه اسارتی ایله باریشماق ایستمیر، اینگیلیس قوشونلارینین سووئز کانالی بؤلگه‌سیندان چیخاریلماسی و اؤلکه‌نین حقیقی مۆستقیلیگین برپا ائدیلمسی اوغروندا قطعیت‌لی مبارزه آپاریردی. ۱۹۵۲-جی ایل جولایون ۲۲-دن ۲۳-نه کئچن گئجه قاهیره گؤزتپه (پادگان) حیصه‌لرینین عصیانلاری باشلاندی. عصیانا جامال عبدالناصیرین لیدئرلیک ائتدییی آزاد ضابیطلر تشکیلاتی رهبرلیک ائدیردی. عصیان نتیجه‌سینده کیرال فاروق حاکمیتدن ال چکمیه و اؤلکه‌نی ترک ائتمیه مجبور اولدو. ۱۹۵۳-جو ایلده میصر جومهوری اعلان ائدیل‌دی. جامال عبدالناصیر اونون ایلک جومهور باشقانی اولدو. او، قطعیت‌لی میللتچی ایدی و میصرین تام مۆستقیللیگینه چالیشیردی. جولای انقلابی میصرین طالعیینده مهم رول اوینادی. اؤلکنین سیاسی جهتدن آسیلیلیغینین لغوینه، سووئز کانالی بؤلگه‌سیندان اینگیلیس قوشونلارینین چیخاریلماسینا کؤمک ائتدی. میصر حؤکومتی ۱۹۵۶-جی ایلده سووئز کانالی شیرکتینی میلّیلشدیردی. بو، یاخین شرقده اوروپانین ایری دؤلتلرینین موقعیینه جیددی ضربه دئمک ایدی. میصرین بۇ قانونی حرکتینه جواب اولاراق ۱۹۵۶-جی ایل ۳۰ اوکتوبردا بؤیوک بریتانیا، فرانسه و اسراییل اونا قارشی مۆحاریبهیه باشلادیلار. لاکین اوچلرین تجاوز موفقیت‌سیزلیه اوغرادی. شوروی-نین باسکیی نتیجه‌سینده مداخیله جیلر میصر اراضیسینی ترک ائتمیه مجبور اولدولار. ۱۹۵۸-جی ایلین فئورالیندا میصر و سوریه بیرلشمیش عرب جومهوری‌سی آدلانان بیر دؤلتده بیرلشدیلر. لاکین بۇ بیرلشمه موقتی اولدو. ۱۹۶۱-جی ایلین سپتامبریندا سوریهده دؤلت چئوریلیشی باش وئردی. سوریه بیرلشمیش عرب جومهوری‌سیندان چیخدی. لاکین ۱۹۷۲-جی ایله قدر میصر بئله آدلانماغا داوام ائتدی. ۵۰–۶۰-جی ایللرده میصرده سوسیال-ایقتیصادی ده‌ایش‌یکلیکلر حیاتا کئچیریلدی: ایری صنایع، بانک لار، نقلیات میلّیلشدیریلدی، ایقتیصادیاتین دؤلت بؤلمسی یارادیلدی، تورپاق اوزرینده مولکدارلارین مولکییتینی محدودلاشدیران آقرار ایصلاحاتلار حیاتا کئچیریلدی. لاکین آقرار مثلین حلی باشا چاتدیریلمادی. آیری شهر بورژوازییاسینین بیر حیصه‌سی اؤز موقعیینی قورویوب ساخلادی. ۱۹۷۱-جی ایلده اؤلکه‌نین یئنی کونستیتوسییاسی قبول اولوندو. کونستیتوسییایا اویغون اولاراق ۱۹۷۲-جی ایلدن اعتیباراً اؤلکه میصر عرب جومهوری‌سی آدلانماغا باشلادی. ۶ گونلوک مۆحاریبه میصره بؤیوک زیان ووردو. اؤلکنین گلیرلرینین باشلیجا منبعی اوْلان سووئز کانالینین فعالیتی دایاندی. دؤلت بؤلمسی ایقتیصادیاتدا ثمره‌سیز رول اوْیناییردی. شیشمیش بوروکراتییا بودجه گلیرلرینین چوْخ حیصه‌سینی اودوردو. ناصیرین وفاتیندان سوْنرا (۱۹۷۰) پرزیدنت اولموش انور سادات یارانمیش وضعیتدن چیخیش یولو تاپماغا چالیشاراق لیبرال سیاست یوروتمیه باشلادی. بۇ سیاست خاریجیی اینحیصارلارین میصر ایقتیصادییاتینا گئنیش نفوذ ائتمسینه سبب اولدو. میصر یاخین شرقده سئپاراتچیلیق سیاستی یئریتمیه باشلادی. کئمپ-دئوید سازیش�� (۱۹۷۸) میصرین عرب دونیاسیندا تجرید اولونماسینا گتیریب چیخارتدی. نتیجه‌ده اونون عرب دؤلتلری جمعیتینه عوضو اولماسی دایاندیریلدی. میصر عرب دؤلتلرینین چوْخو طرفیندن سیاسی و ایقتیصادی بایکوتا معروض قالدی. اؤلکه دخیلیندا ساداتین سیاستیندن ناراضیلیق میصر پرزیدنتینه سوء قصد ائدیلمسی ایله نتیجه‌لندی. ۱۹۸۱-جی ایلین اوکتوبریندا حربی پاراد زامانی او اؤلومجول یارالاندی. او وقته قدر پرزیدنت موعاوینی وظیفه‌سینی توتان حوسنو موبارک اؤلکه‌نین پرزیدنتی اولدو. ح. موبارک حؤکومتی میلّی ایقتیصادیییاتین مؤحکملندیریلمسینه و دؤلت بؤلمسینین اینکیشاف‌ینا بؤیوک دیقت یئتیررک تارازلاشدیریلمیش سیاست آپارماغا باشلادی. اؤلکده خوصوصی بؤلمنی و خاریجیی اینوئستیسییا قویولوشونو ستیموللاشدیران بیر سیرا قانونلار قبول اولوندو. دخیلی تهلوکه‌سیزلییی و ثابیتلی تأمین ائتمک سیی موبارکین سیاستینده مهم یئر تۇتوردو. ائکسترئمیست مسلمان تشکیلاتلارین فعالیتی اوزئرینده نظارت قویولدو. دؤلتین دونیوی کاراکتئری گوجلندیریلدی. دئموکراتییانین اینکیشاف‌ینا کؤمک ائدن تدبیرلر حیاتا کئچیریلدی. لئقال مخالیفت پارتییالارینین سربست فعالیتینه ایمکان یارادیلدی. خاریجیی سیاست ساحه‌سینده میصر بیر سیرا عرب اؤلکه‌لری ایله دوستلوق علاقه‌لرینی برپا ائتدی. اسراییل صولح یولویلا سینای یاریم آداسینی میصره قایتاردی، لاکین بۇ اؤلکه ایله موناسیبت‌لرین نورماللاشدیریلماسی کئمپ-دئوید راضیلاشمالاریندان ایرلی گئتمدی. میصر عئینی زاماندا فلسطین عربلرینین ده قانونی حقوقلارینی مودافیعه ائدیر.\nجوغرافی موقعیتی\nدَییشدیر\nمیصر آفریقا قطاع‌سینین شیمال-شرقی حیصه‌سینده یئرله‌شیب‌دیر. اؤلکنین شیمالی آرالیق دنیزینین سولاری ایله ایحاطه اوْلونور. اورادا سینای یاریم آداسی واسیطه‌سی ایله اؤلکه‌نین یاخین شرقه چیخیشی واردیر. بورادا قدیم زامانلاردا یالنیز نیل چایی حوزه‌سینین اطرافی میصر اؤلکه‌سی ساییلیردی. بۇ چایین موجود اولماسینا گؤره اورادا ان قدیم زامانلاردا اکینچیلیک و حئیواندارلیق اۆچون الوئریشلی ایمکانلار یارانماسیدیر و بۇ بؤلگه، مئسوپوتامییا ایله بیرلیکته، بشریتین ان قدیم مدنیت اوجاقلاریندان بیری اوْلموشدور. نیل چایینین و اوراداکی اراضیلرین آرالیق دنیزینه یاخینلاشان حیصه‌سی اوچبوجاق شکیللی اولدوغونا و عئینی آدلی یونان حرفینه بنزدییینه گؤره اورایا «دئلتا» دئییلیر. «دئلتا» دا یئرلشمیش ویلایت لر بۇ چایدان، بیر چوْخ مجرالارلا آخدیغینا گؤره، هم ده خاریجیی باسقینلاردان قورونماق اۆچون ایستیفاده ائدیردیلر.[۱۳] میصر، اوچ قطاع‌نی – آسیا، آفریقا و اوروپانی بیرلشدیرن یوللارین کسیشدییی مرکز، ان قدیم دونیا تمدنی اؤلکه‌لریندن بیریدیر. اؤلکه آفریقانین شیمال-شرقیینده و آسیانین جنوب-غربینده یئرله‌شیب‌دیر. شرقدن ایسرائیل، جنوبدان سودان، غربدن لیبی دؤلتلری ایله هم سرحددیر. شیمالدان آرالیق دنیزی، شرقی‌دن – قیزیل دنیز ایحاطه ائدیر. اؤلکنین ساحه‌سی 1.001.450 km²-دیر[۱۴]\nاهالیسی\nدَییشدیر\n۲۰۱۱-جی ایلده میصر اهالیسی خاریجیده یاشایان ۷ میلیون نفرله بیرگه اهالیسینین سایینین ۸۸ میلیونا چاتیب. اؤلکده ایشلین اهالینین سایی ایسه ۲۹ میلیون نفردیر. میصر، یئنی آچیقلانان اهالی سایی ایله آلمانییانی گئریده قویاراق دونیانین ان چوْخ اهالیسی اوْلان ۱۴-جو اؤلکه‌سینه چئوریلیب. میصر یئنی اهالی سایی ایله اورتا شرقده ایران و تورکیه‌نی گئریده قویوب. ایشسیزلیک نسبتی اؤلکه‌ده سورعتله یوکسلرک ۱۱، ۹ فایزه چاتیب.[۱۵]\nدؤلت قورولموشو\nدَییشدیر\n۱۹۵۳-جو ایلدن یاریپرزیدنت جومهوری‌سیدیر. ۱۹۶۷-جی ایلدن فوق‌العاده وضعیت قانون ایله ایداره اوْلونور.[۱۶]\nپول\nدَییشدیر\nپول واحدی – میصر فونتودور. فونت ۱۰۰ پیاسترا بؤلونور. یئرلی پولون آشاغیداکی دیرلری وار: ۱۰۰، ۲۰، ۱۰، ۵، ۱ میصر فونتو بانکنوتلاری؛ ۵۰، ۲۵ پیاستر بانکنوتلاری؛ ۲۰، ۱۰، ۵ خیردا پوللاری. والیوتانین ده‌ایش‌دیریلمسی یئرلی بانکلارین واسیطه‌سیله حیاتا کئچیریلیر. کرئدیت کارتلاری ایری مئهمانخانالارین چوْخوندا قبول ائدیلیر. بیر آمریکا دوللاری تقریباً ۳٬۵ میصر فونتونا ده‌ایش‌یلیر.\nگؤرونتولر\nدَییشدیر\nقایناقلار\nدَییشدیر\n^ Goldschmidt, Arthur (1988). Modern Egypt: The Formation of a Nation-State. Boulder, CO: Westview Press. p. 5. ISBN 978-0-86531-182-4. Among the peoples of the ancient Near East, only the Egyptians have stayed where they were and remained what they were, although they have changed their language once and their religion twice. In a sense, they constitute the world's oldest nation. For most of their history, Egypt has been a state, but only in recent years has it been truly a nation-state, with a government claiming the allegiance of its subjects on the basis of a common identity.\n^ Background Note: Egypt. United States Department of State Bureau of Near Eastern Affairs (10 November 2010). یوْخلانیلیب5 March 2011.\n^ Pierre Crabitès (1935). Ibrahim of Egypt. Routledge. p. 1. ISBN 978-0-415-81121-7. 10 February 2013-ده یوخلانیب. ... on July 9, 1805, Constantinople conferred upon Muhammad Ali the pashalik of Cairo ...\n^ Total area km2, pg.15. Capmas.Gov – Arab Republic of Egypt. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2015-03-21. یوْخلانیلیب8 May 2015.\n^ Population Clock. Central Agency for Public Mobilization and Statistics (27 April 2013). یوْخلانیلیب27 April 2013.\n^ الجهاز المرکزی للتعبئة العامة والإحصاء. یوْخلانیلیب13 October 2017.\n^ ۷٫۰ ۷٫۱ Egypt. International Monetary Fund. یوْخلانیلیب26 April 2016.\n^ ۸٫۰ ۸٫۱ Egypt. International Monetary Fund. یوْخلانیلیب26 April 2015.\n^ GINI index. World Bank. یوْخلانیلیب8 February 2013.\n^ 2015 Human Development Report. United Nations Development Programme (2015). یوْخلانیلیب14 December 2015.\n^ name=\"USDept of State\/Egypt\"\n^ Modern Egypt. google.com.eg.\n^ ۱۳٫۰ ۱۳٫۱ آیدین علی‌زاده. مقاله‌لری قدیم میصرین قیسا تاریخی ایجمالی\n^ میصرین ساحه‌سی. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2009-03-08. یوْخلانیلیب2021-08-28.\n^ میصرین اهالیسی 88 میلیونا چاتدی. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2016-03-04. یوْخلانیلیب2015-08-03.\n^ موبارک استعفا وئردی. ایلکین واکنئشلار[دائمی اولو باغلانتیلی]\nخاریجی لینکلر\nدَییشدیر\nدؤولت\nEgypt Information Portal (Arabic, English)\nEgypt Information and Decision Support Center (Arabic, English)\nEgypt State Information Services (Arabic, English, French)\nEgyptian Tourist Authority Archived 2012-05-03 at the Wayback Machine.\nعومومی\nCountry Profile from the BBC News\nEgypt. عوموم دونیا فکتلر کیتابی. مرکزی کشفیات ایداره‌سی.\nEgypt profile from Africa.com\nمیصر کولورادو بولدر بیلیم‌یوردونداکی GovPubs طرفیندن وئریلن وئب قایناقلاری\nEgypt news Archived 2018-11-28 at the Wayback Machine.\nمیصر profiles of people and institutions provided by the Arab Decision project\nمیصر Curlie دا\nWikimedia Atlas of Egypt\nمیصر جوغرافیا داده‌لری اوپن‌استریت‌مپ ده\nEgypt Maps – Perry-Castañeda Library Map Collection, تکزاس بیلیم‌یوردو، آستین\nتیجارت\nWorld Bank Summary Trade Statistics Egypt\nباشقا\nHistory of Egypt, Chaldea, Syria, Babylonia, and Assyria in the Light of Recent Discovery by Leonard William King, at Project Gutenberg.\nEgyptian History (urdu) Archived 2018-05-23 at the Wayback Machine.\nBy Nile and Tigris – a narrative of journeys in Egypt and Mesopotamia on behalf of the British museum between 1886 and 1913, by Sir E. A. Wallis Budge, 1920 (DjVu and layered PDF formats)","num_words":3571,"character_repetition_ratio":0.032,"word_repetition_ratio":0.046,"special_characters_ratio":0.215,"stopwords_ratio":0.003,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.999,"perplexity_score":141992.7,"cluster_detection":-1}
+{"text":"یک لقیش سِنَه، ای رَبِبِم، مَنِیم اللهِم! یالوارام سئنه، مِنی و سِنین امرینه کومک ادئنلری باغیشلا. Həqiqətən، Sən hökmran Allahsan، Bağışlayan و Ən Səxavətlisən. ای منم اللهم! Bixəbər Qalmış Bəndələrini Öz Əmrinə daxil olmağa qabil eylə; چونکی اونلار سئنین حققیندا بیل کیمی، قیامت گؤنون دوغرولوغونا شهادت وئر و سئنین فئزلینین تئزاهورلری ایل موباهیس اتمهزله. اونلارا سئنین فئزلینین نیشانه لیرینی نازیل ایله و سئنین بینندهلرین آراسیندا ئن مومینلرین مون ئتدییندن اونلارا، هارادا یاشاسالار دا، بولیل پی. Sən، həqiqətən، Ali Hökmran، Ən Kəramətli و Ən Comərdsən.\n​\nای منم اللهم! قوی سئنین یانیندن نماتلرین و خیر-بئرکتین، سئنین مئرهمتینین بیر نیشانسی و اینایتینین بیر الامکتی کیمی، ساکینلری سری سئنین یمرینی ائشل. Həqiqətən، باغışlamaqda Səndən ucası yoxdur. سئنین مرهمین بیر کیمسدن کسیلسه، سئنین گؤنونده یا سئنین دینین اردیسیللاری آراسیندا نه سائیلا بیلیر؟\n​\nMənə، ای mənim Allahim به، təyin olunmuş Gündə Sənin əlamətlərinə ایمان gətirəcək kəslərə və ürəklərində mənim məhəbbətimi bəsləyənlərə xeyir-دعا نسخه - O məhəbbət کی، Sən onların ürəyinə salmısan. Həqiqətən، Sənsən adil Sultan və Ən Uca.","num_words":403,"character_repetition_ratio":0.043,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.209,"stopwords_ratio":0.0,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.802,"perplexity_score":38736.5,"cluster_detection":-1}
+{"text":"سککیزینجی توپوی (اینگیلیسی‌جه: Tupou VI) بیر شاهی ایدی. ۱۸ مارس ۲۰۱۲ –ایندیکی زامانا کیمی ایل‌لر آراسیندا حؤکومت ائدیب. آتاسی دؤردونجو توفا آهو توپو دیر. بئشینجی جورج توپو اؤلوموندن سوْنرا حؤکومتی اله کئچدیب.","num_words":40,"character_repetition_ratio":0.0,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.207,"stopwords_ratio":0.0,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":535527.6,"cluster_detection":-1}
+{"text":"بۇ صفحه‌ده تاپیلان بعضی یازیلار تۆرک دیلی یازی قۇراللارینا اۇیغون دئییلدیر. اوْنلاری دۆزلتمک‌له ویکی‌پدیایا کؤمک ائده بیلرسینیز.\nایکینجی شاه تهماسیب یا دا ایکینجی شاه طهماسب صفوی _ صفوی دؤولتی‌نین ۱۰-اونجو پادیشاهی‌ایمیش، شاه سولطان حسین صفوی'نین اوغلویوموش.\nایکینجی شاه طهماسب صفوی\nصفویلرین ۱۰-جو پادیشاهی\nشاه‌لیق\n1729–1732\nقاباقکی\nشاه سولطان حسین\nاشرف افغان\nسوْنراکی\nاۆچونجو شاه عباس\nدوغوم\n۳ دسامبر ۱۷۰۴ (میلادی)\nایصفاهان\nاولوم\n۱۱ فوریه ۱۷۴۰ (میلادی) (۳۶ یاش)\nسبزوار\nسولاله\nصفوی خاندانی\nآتا\nشاه سولطان حسین\nسۆلئیمان میرزا، مۇصطافا میرزا، ماحمۇد میرزا، ایمامقۇلۇ میرزا، علی میرزا، احمد میرزا؛ قیٛزلاریٛ: گؤوهر سۇلطان، پریخان سۇلطان، خدیجه سۇلطان، حۇریخان سۇلطان، مریم سۇلطان، فاتیمه سۇلطان، شهربانۇ سۇلطان، خانیٛش سۇلطان.\nایچینده‌کیلر\n۱ حیاتیٛ\n۲ حاکیمییتی\n۳ باشکندیٛن قزوینه کؤچۆرۆلمسی\n۴ آذربایجانیٛن و اؤزبکلرین وضیعتی\n۵ شاه و عوثمانلیٛ سۇلطانلاریٛ\n۶ القاس میرزانین قییامیٛ و عوثمانلیٛ هجوملاریٛ\n۷ آماسیا صولح\n۸ صفوی-موْغوْل علاقه لری\n۹ صفوی-گۆرجۆستان علاقه لری\n۱۰ ایدارچیلیک\n۱۱ دینی تشکیلاتچیٛلیٛق\n۱۲ دینی سیاست\n۱۳ ایستینادلار\n۱۴ ادبییات\n۱۵ همچینین باخ\n۱۶ منابع\nحیاتیٛ\nدَییشدیر\nحاکیمییتی\nدَییشدیر\nاگر شاه ایسماییٛلیٛن حاکیمییت دؤورۆنۆ صفوی دؤولتینی تأسیس اوْلۇندۇغۇ دؤور حساب ائدریکس، اوْندا گرک بیرینجی طهماسیب شاهیٛن اۇزۇن مۆددتلی حاکیمییت دؤورۆنۆ ده (۱۵۲۴–۱۵۷۶) بۇ دؤولتین مؤحکملنمه دؤورۆ حساب ائدک. طهماسیب اوْن یاشیٛندا ایکن صفوی دؤولتینین تاخت-تاجیٛنا ییلنیر. بۇ ایسه همن دؤورده صفوی دؤولتینین تاخت-تاجیٛ جیددی شکیلده قیٛزیٛلباشلار طرفیندن حیمایه اوْلۇنۇردۇ. بئله کی، اوْن یاشلیٛ بیر اۇشاغیٛن جانیشین تعیین اوْلۇنماسیٛ صفویلر اؤلکسی کیمی نهنگ بیر دؤولته هئچ بیر چتینلیک یاراتمیٛردیٛ.\nمعلوم مسله ایدی کی، اوْن یاشلیٛ طهماسیب دؤولتی ایداره ائده بیلمزدی؛ اصلینده دؤولتی شاهیٛن وکیلی آدیٛ آلتیٛندا دیو سۇلطان قۇملۇ ایداره ائدیردی. اوْنۇن بیر چوْخ رقیبی وار ایدی و اوْنلاریٛن باشیٛندا کؤپک سوْلتان اۇستاجلۇ دۇرۇردۇ. دیو سۇلطان ایشلری اوْنۇن اۆزرینه قوْیۇر، چوْخ کئچمدن شهرین دیگر امیرلرینی اوْنا قارشیٛ سفربر ائدیب تبریزه قوْشۇن یۆرۆدۆر. نتیجده دیو سۇلطان وضیعتی اؤز نظارتی آلتیٛنا آلیٛب مۆخالیفلرینی تبریزدن اۇزاقلاشدیٛرماغا نایل اوْلۇر. مغلۇبییته اۇغرادیٛقدان سوْنرا اۇستاجلۇ تایفاسیٛ ۱۵۲۶-جی ایلده ایکی دفه مۆباریزه مئیدانیٛنا آتیٛلیٛر و هر ایکیسینده ده دیو سۇلطان طرفیندن دف اوْلۇنۇب شرایت اؤز اوولکی وضیعتینه قایتاریٛلیٛر. اۇستاجلۇ کؤپک سۇلطان گیلانا قاچیٛر و اوْرادا بیر مۆدت قالدیٛقدان سوْنرا یئنیدن دیو سۇلطانلا مۆباریزه آپارماق قراریٛنا گلیر. بۇ سببدن ده قوْشۇن توْپلاییٛب اردبیله طرف حرکت ائدیر. اوْ، شهرین مۆدافیسینی یارا بیلیب اوْرانیٛ اله کئچیریر و بۇرادا اؤولییا شئیخ صفییددین ایسحاقیٛ زیارت ائدیر. اوْرادان تبریزه یوْلا دۆشۆر. تبریز بۇندان خبر تۇتۇب جیددی مۆباریزیه حازیٛرلاشیٛر و نهایت ایکی قوْشۇن آراسیٛندا شیددتلی دؤیۆش باش وئریر. «اۇستاجلۇ اؤز شۆجاتی ایله رۆستم و ایسفندییاریٛن داستانیٛنیٛ خاطیرلردن آپارماسیٛنا باخمایاراق، دؤیۆشده مغلۇب اوْلۇر و اۇستاجلۇ رهبرلرینین بیر چوْخۇ قتله یئتیریلیر».\nبۇ قیٛزیٛلباشلار آراسیٛندا باش وئرن و اوْنلاردان بیر چوْخۇنۇن سیاسی سحندن اۇزاقلاشماسیٛنا سبب اوْلان ایلک جیددی قارشیٛدۇرما ایدی.\nشاه طهماسیب اؤلۆمۆندن اۆچ ایل اوول، ینی حیجرتین ۹۸۱-جی ایلینده «الی دیوان» نازیرلیینی حسن فراهانی و خاجه جمالددین الی تبریزییه حواله ائدیر و میرزا شۆکرۇللاح ایصفاهانینی اوْرانیٛن باش ایجراچیٛسیٛ تعیین ائدیر. صفوی دؤولتینین زۆحۇر ائتدیی دؤورلردن فرقلی اوْلاراق، شاه طهماسیب داخیلی، خصوصیله ده سرحدیانیٛ اراضیلرده باش قالدیٛران عصیانلاریٛ یاتیٛرماغا چالیٛشیٛردیٛ. قئید ائتدییمیز کیمی، زۆحۇر ائتدیی ایلک ایللرده صفوی دؤولتیخوراسان و آنادوْلۇ ایله سرحدیانیٛ اراضیلرده باش قالدیٛران عصیانلاریٛ یاتیٛریٛر، شاه طهماسیب ایسه داخیلی ثابیتلیی برقرار ائتمیه و بۆتۆن سیلرینی آذربایجانیٛن بیرلیینین قوْرۇنۇب ساخلانیٛلماسیٛنا یؤنلدیردی. بۇ سببدن ده حاکیمییتینین ایکینجی اوْنیللیینده شیروان، آستارا و کۆردۆستان اراضیلرینه قوْشۇن یۆرۆدۆب یئنیدن ثابیتلیی برقرار ائدیر. بۇ کیمی چتینلیکلر صفوی دؤولتینه بیر اوْ قدر ده ائتینا ائتامین و دیگر منطقه لردن داها چوْخ مۆستقیللییه مالیک اوْلان گیلاندا دا مؤوجۇد ایدی. بئله کی، اۇزۇن مۆدت اوْرانیٛن حاکیمی اوْلمۇش احمد خان گیلانی شاه طهماسیبه قارشیٛ ائتیناسیٛزلیٛق ائتمیش و اوْنۇن حاکیمییتینه تابئ اوْلماقدان ایمتینا ائتمیشدیر. بۇ سببدن ده صفوی اوْردۇسۇ ۱۵۶۶-جیٛ ایلده مسۇم بی صفوینین رهبرلیی آلتیٛندا گیلانا بؤیۆک بیر قوْشۇن یۆرۆدۆر. احمد خان گیلانی اوول مۆقاویمت گؤسترمک ایستییر. لاکین صفویلر هجوما کئچدیکدن سوْنرا لاهیجانا قاچیٛر و بیر مۆدت اوْرادا قالدیٛقدان سوْنرا یاخالانیٛب شاه طهماسیبین یانیٛنا گتیریلیر. بئللیکل، اوْتۇز ایکی ایل گیلانا حؤکمرانلیٛق ائدن احمد خان شاه طهماسیب طرفیندن یاخالانیٛب خرسک قالاسیٛندا حبس اوْلۇنۇر. ایکینجی ایسماییٛل حاکیمییته گلدیکدن سوْنرا ایسه یئنیدن آزاد اوْلۇنۇب گیلانا قاییٛدیٛر. نهایت، داها سوْنرا شاه آبباسیٛن الیندن قاچیٛب عوثمانلیٛ دؤولتینه قوْشۇلۇر.\n۲٫۵۰۰٫۰۰۰صفوی دؤولتینین بیرینجی یۆزیللیینده اطراف اوستانلر منطقه ده تام ایختییارا مالیک اوْلان محللی امیرلر و یا مرکزدن گؤندریلمیش شخسلر طرفیندن ایداره اوْلۇنۇردۇ. اوْنلاردان بیر چوْخۇ اؤلکدکی سیاسی ثابیتلیین پوْزۇلماسیٛندان ایستیفاده ائدرک عصیان ائدیر و وضیعتی داها دا گرگینلشدیرمیه چالیٛشمیٛشلار. بۇ سببدن ده مرکزی دؤولت همن منطقه لره قوْشۇن یۆرۆتمک مجبۇرییتی قارشیٛسیٛندا اوْلدۇغۇ ایلک اوْنیللیکده اؤلکه اراضیسیندکی ایجتیمای-سیاسی وضیعته تام نظارت ائتمیه نایل اوْلان طهماسیب سلطنتینین سوْن ایللرینی تام امین-امانلیٛقدا باشا وۇرۇر و حاکیمییتینین سوْن اوْن دوْققۇز ایلینی قزوینده کئچیریب اوْرادان کنارا چیٛخمیٛر.\nباشکندیٛن قزوینه کؤچۆرۆلمسی\nدَییشدیر\nآذربایجانیکی عصر اؤز باشکندلیٛق مؤوقئیینی قوْرۇیۇب ساخلایا بیلیر. بئله کی، ائلخانیلر دؤورۆندن باشلایاراق و اوْنلاردان سوْنرا تۆرکمانلاریٛن (آذربایجان تۆرکلرینی) حاکیمییت دؤورۆنده تبریز باشکند کیمی آذربایجانیٛن بؤیۆک هیسسینه نظارت ائتمیشدیر. اردبیلدن باش قالدیٛران صفویلر ده حم بیر نئچه ایللیک تجرۆب، حم ده آنادوْلۇدان الده ائتدیی ایجتیمای گۆج باخیٛمیٛندان دفلرله ایصفاهانا گئدیش-گلیش ائدیب اوْرایا غئیری-رسمی باشکند آدیٛنیٛ وئرسلر د، تبریز هله ده باشکند اوْلاراق قالیٛردیٛ. طهماسیب شاه عوثمانلیٛ سۇلطانیٛ سۆلئیمانلا صۆلح سازیشی ایمزالادیٛقدان سوْنرا آنادوْلۇدا داها چوْخ نۆفۇزا مالیک اوْلاجاغیٛندان میۇس اوْلۇب صفویلرین مرکز و شرق ناحییلرینده دیققتی اؤزۆنه جلب ائتمک فیکرینه دۆشۆر. بۇ سببدن ده دیققتینی اطراف منطقه لرده گۆجلندیرمک مقصدیله باشکندیٛ قزوین شهرینه کؤچۆرۆر. شاه تبریزده اوْغلۇ میرزا ایسماییٛلیٛن توْی مراسیمیندن سوْنرا باشکندیٛ اوْرادان قزوینه کؤچۆرمک فیکرینه دۆشۆر. قاضی احمد قۇمی ح.ق. ۹۶۲-جی ایلین (م ۱۵۵۴\/۱۵۵۵)حادیثه لری حاققیٛندا یازیٛر:\n«مقامیٛ اۇجا اوْلان نایبلر عالملرین شاهزادسینین توْی مراسیمیندن سوْنرا آرتیٛق تبریزده قالماغا هئچ بیر سبب\nگؤرمدی. چۆنکی، دؤولت اراضیسینده صۆلح و امین-امانلیٛق حؤکم سۆرۆردۆ. بۇنۇن اۆچۆن ده شاه «دارۇل-سلطنتی» بیر قدر مرکز، ینی حم قیٛشلاق اۆچۆن مۆناسیب، حم ده دیگر شهرلره یاخیٛن اوْلان قزوین شهرینه کؤچۆرمک قراریٛنا گلیر. رییت حامیٛلیٛقلا همن دییاردا مسکۇنلاشیٛب اهالینین ریفاه و تهلوکه سیزلیینی تأمین ائتمیه باشلادیٛ».\nبئله نظره چارپیٛر کی، باشکندیٛن قزوینه کؤچۆرۆلمه مسلسی همن تاریخدن بیر قدر اوول نزرده تۇتۇلمۇش و بۇنۇن اۆچۆن ده شاه اوْرادا یئنی دؤولت بینالاریٛنیٛن تیکیلمسینه دایر سرنجام وئرمیشدیر. اووللر آذربایجان تۆرکلرینین دیلینجه دئسک، «دؤولتخانانیٛن» (ینی باشکندیٛن) تیکیلمسی جعفراباددا و یا طهماسیب شاه اوْرانیٛ جننتاباد آدلاندیٛردیٛغیٛ یئرده نزرده تۇتۇلمۇشدۇر. ائله بیر یئر کی، اوْرادا شاه و بعضی دؤولت آداملاریٛ اۆچۆن بیر نئچه باغلار سالیٛنمیٛش و ایمارتلر تیکیلمیشدی. همن باغلاریٛن ان مشهۇرۇ صفویلر دؤولتینین اراضیسینده فعالییت گؤسترن صفیرلرین شاهلا گؤرۆشدۆکلری سادتاباد باغیٛ ایدی. سادتاباد باغیٛ ۱۵۴۴-جۆ ایلده تیکیلمیش و ۱۵۹۰-جۇ ایلین صفوی تاریخچیسی قاضی احمد قۇمینین «خۆلاستۇت-تواریخ» آدلیٛ کیتابیٛندا یازدیٛغیٛ کیمی، باغ و اوْراداکیٛ ایمارتلر صفوی دؤورۆنۆن ان گؤزل تیکیلیلریندن بیری اوْلمۇشدۇر.\nقزوینین طهماسیب شاه طرفیندن باشکند سئچیلمسینین باشقا بیر سببی ده اوْلا بیلردی. بئله کی، دؤولتین مرکزینده یئرلشن بۇ شهرده هله چوْخسایلیٛ سۆننی مذهبلی اینسانلار یاشاییٛردیٛ و شاه بۇ ایستیقامتده لازیٛمی تدبیرلره ال آتمالیٛ ایدی. باشکندیٛن بۇ شهره کؤچۆرۆلمسی احلی سۆننتین آساییشینی تامعامیله پوْزۇر. قاضی محممد رازینین بۇ حاقدا یازدیٛغیٛ شئرین مزمۇنۇندا دئییلیر:\n«قزوین مذهبی پاک بیر مکان ایدی، امّا بۇنۇ رۇزیگاریٛن صحنسیندن سیلیب آتدیٛلار لقبی بابۇل-جننت (جننت قاپیٛسیٛ)، آدیٛ جعفراباد ایدی الله بندلرینی اوْندان دیدرگین سالدیٛلار. سۆننیلر آی ایشیٛغیٛندا چۆرۆین کتان پارچاسیٛ ایدی».\nباشکندیٛن قزوینه کؤچۆرۆلمسی ایله همن دؤورۆن بیر چوْخ آدلیٛ-سانلیٛ عالیم و سنتکارلاریٛ دا اوْرایا اۆز تۇتۇر و بئللیکل، قزوین ائلمی نؤقتئیی-نزردن رؤونق تاپماغا باشلاییٛر. گۆنلرین بیری شاه شئیخ بحاینین آتاسیٛ شئیخ حۆسئین ایبنی ابدۆسسمدین (۱۵۷۶) ایصفاهانا گلدیینی ائشیدیر و درحال اوْنۇ قزوینه دوت ائدیر. شئیخ حۆسئین ایبنی ابدۆسسمد قزوینه گلدیکدن سوْنرا شاه طرفیندن اوْرانیٛن شئیخۇل-ایسلامیٛ تعیین اوْلۇنۇر و یئددی ایل حمین وظیفنی ایجرا ائدیر. همن دؤورده شاه طهماسیب عوثمانلیٛ دؤولتیندن آرخاییٛن اوْلۇب هراتیٛن داها چوْخ احمییت کسب ائتدیینی نظره آلیٛر و اوْغلۇ میرزا ایسماییٛلیٛخوراسانا حاکیم تعیین ائدیر. سوْنرا ایسه اوْرانیٛ شاهیٛن بؤیۆک اوْغلۇ میرزا محممد ایداره ائدیر و اوْ دا سوْنرالار اوْرادان فارس اوستانینه گئدیر.\nآذربایجانیٛن و اؤزبکلرین وضیعتی\nدَییشدیر\nو تۇران آراسیٛندا گئدن مۆباریزلر هله ده داوام ائدیردی و همن منطقه آذربایجان اۆچۆن جیددی تهلوکه یارادیٛردیٛ. شاه ایسماییٛل حاکیمییت دؤورۆندن سؤحبت آچارکن اوْ مۆباریزلردن بعضیلرینه ایشاره ائتمیشدیک. شاه ایسماییٛلیٛن اؤلۆمۆندن سوْنرا اوْغلۇ طهماسیبین اوْنۇن جانیشینی تعیین اوْلۇنماسیٛ اؤزبکلری خوْراسانیٛ اله کئچیرمک فیکرینه سالیٛر. بئله کی، شاه ایسماییٛلیٛن وفاتیٛندان آز سوْنرا اؤزبک اۇبئید خان ۱۵۲۴-جۆ ایلده بۇخارادان هراتا بؤیۆک بیر قوْشۇن یۆرۆدۆر. قیٛزیٛلباش رهبرلری اؤزبکلره قارشیٛ جیددی مۆقاویمت گؤستریر و اؤزبکلر هئچ بیر نتیجه الده ائده بیلمییب گئری دؤنمیه مجبۇر اوْلۇرلار. یارانمیٛش ایختیلافلار ۱۵۲۵-جی ایلده اؤزبکلری بیر داها مۆباریزیه آتیٛلماغا تحریک ائدیر. اۇبئید خان بؤیۆک بیر قوْشۇنلا هراتا گلمدن تۇس شهرینه اۆز تۇتۇر و اوْرانیٛ محاصیره یه آلیٛر. تۇس اهالیسی بیر نئچه آی مۆقاویمت گؤسترسه د، کؤمک گلمدییندن تسلیم اوْلماغا مجبۇر اوْلۇر. شهری اله کئچیردیکدن سوْنرا اۇبئید خان استارابادا هجوم ائدیر و اوْنیٛ دا اله کئچیرمیه نایل اوْلۇر. اوْرایا حاکیم تعیین ائتدیکدن سوْنرا ح.ق. ۹۳۳-جۆ ایلده (م ۱۵۲۶\/۱۵۲۷)یئنیدن بلخه قاییٛدیٛر.\nتبریزدن یوْلا دۆشمۆش کؤمک قۆووسی اوول استارابادیٛ اله کئچیریر و بستام آدلیٛ منطقه ده اۇبئید خانلا قارشیٛ-قارشیٛیا گلیر. لاکین بؤیۆک فداکارلیٛق گؤسترسه د، دؤیۆشده اؤزبکلره مغلۇب اوْلۇر و استاراباد یئنیدن اۇبئید خانیٛن ایختییاریٛنا کئچیر. صفوی قوْشۇنۇنۇن قالان هیسسی فیرۇزکۇحا دوْغرۇ گئری چکیلیر. اؤزبکلر هر قالیبییتدن سوْنرا آدتی اۆزره تعصوبکئش عالیملرینین فتوالاریٛنا اساصلاناراق، شیعه لرین قتل‌عامیٛنا باشلاییٛرلار. هراتیٛن شیعه اهالیسینین اؤزبکلره قارشیٛ جیددی مۆقاویمت گؤسترملرینه سبب اوْلان دا محز اوْنلاریٛن مغلۇب اوْلاجاقلاریٛ تقدیرده اؤزبکلر طرفیندن قتل‌عام اوْلاجاقلاریٛنیٛ بیلملری اوْلمۇشدۇر.\nقالیبییتدن مست اوْلمۇش اۇبئید خان بیر داها هراتا هجوم ائدیر و اوْرانیٛ بیر داها محاصیره یه آلیٛر. شهر یئددی آی محاصیره ده قالدیٛقدان سوْنرا صفوی اوْردۇسۇنۇن دامغانا یئتیشدیینه دایر شاییلر یاییٛلماغا باشلانیٛر. اۇبئید خان بۇ خبری ائشیتجک درحال هراتیٛ ترک ائدیب بۇخارایا قاییٛدیٛر. اؤزبکلرین خوْراسانیٛ ایشغال ائتملری اهالینین بؤیۆک بیر هیسسینین اوْرانیٛ ترک ائدیب اطراف منطقه لره مۆحاجیرت ائتملرینه سبب اوْلۇر. اۇزۇن مۆدت قیٛزیٛلباشلاریٛن داخیلی ایختیلافلاریٛنا دۆچار اوْلان صفوی دؤولتی خوْراسان اۆچۆن هئچ بیر جیددی تدبیره ال آتا بیلمیردی. یارانمیٛش ایختیلافلار باشا چاتدیٛقدان سوْنرا صفویلر طهماسیب شاهیٛن سرکردلیی ایله ۱۵۲۹-جی ایلدهخوراسانا دوْغرۇ حرکت ائتمیه باشلاییٛر. اوْنلار خوْراسانا ایکی باخیٛمدان احمییت وئریردیلر. بیرینجی اوْنا گؤره کی، سککیزینیجی ایمامیٛن قبری اوْرادا یئرلشیر و جماعت شیعه مذهبلی شاهدان اوْرانیٛ اؤزبکلردن آزاد ائدجیینی گؤزلییردی. آئینی زاماندا منطقه یه لاییقلی شخسلر نظارت ائتملی ایدی. بئله ده اوْلۇر؛ حمین شخسلرین آدلاریٛ تاریخده زبت اوْلاراق ایندینین اؤزۆندک قالماقدادیٛر. بۆتۆن بۇنلارلا یاناشیٛ، خوراسان هله قدیم زامانلاردان بئله آذربایجانیٛن مۆهۆم اوستانلریندن بیری اوْلمۇشدۇر. آذربایجانیٛن مۆختلیف اوستانلری بیرلشدیریلدیی حالدا، خوْراسانیٛن دیققت مرکزیندن اۇزاق قالماسیٛ مقصده اۇیغۇن اوْلمازدیٛ. صفویلر هراتیٛ خوْراسانیٛن مرکزی حساب ائدیردیلر. بۇ سببدن ده حاکیمییتلرینین بۆتۆن دؤورلرینده اوْرایا آرخالانمیٛش و یاد قۆوولرین نظارت ائتمسینه یوْل وئرممیشلر. بۇ دا معلومدۇر کی، ناسیرددین شاهیٛن حاکیمییتینین یاریٛسیٛنادک هرات صفوی اراضیسینین بیر هیسسینی تشکیل ائتمیشدیر.\nایلکین قارشیٛدۇرمادا صفویلر اؤزبک حاکیمینی دامغاندا اله کئچیریب قتله یئتیریر و بۇنۇن آردیٛنجا اطراف منطقه لرده مسکۇنلاشمیٛش اؤزبکلری قتل‌عام ائدیر. سوْنرا مشهده امام رضانیٛن () زیارتینه گلیر و اوْرادان دا جاما یوْلا دۆشۆرلر. ائله اوْرادا دا قیٛزیٛلباشلار ایله اؤزبکلر آراسیٛندا شیددتلی دؤیۆشلر باش وئریر.\nوْ بیری طرفده اوْرتا آسییانیٛن بۆتۆن منطقه لریندن ایبارت اوْلان بؤیۆک بیر قوْشۇن دایانیٛردیٛ. رۇملۇ بۇ حاقدا یازیٛر:\n«چینگیز خانیٛن زامانیٛندان بۇ واختادک هله اوْرتا آسییادان بئله بیر بؤیۆک قوْشۇن گلممیشدی. بئله کی، بعضی تاریخچیلر اؤزبکلرین قیٛزیٛلباشلاردان اییرمی دفه چوْخ اوْلدۇقلاریٛنیٛ قئید ائتمیشلر. آغیٛر دؤیۆش باشلانیٛر و هر ایکی طرف بؤیۆک ایتکی وئریر. نتیجده اۇبئید خان نؤوبتی دفه مغلۇب اوْلۇب دؤیۆش مئیدانیٛنیٛ ترک ائدیر».\nرۇملۇ یازیٛر:\n«ماراقلیٛ حاللاردان بیری ده اۇبئید خانیٛن دؤیۆش مئیدانیٛنا دۇا ائتملری اۆچۆن قیٛرخ عالیم گتیرمسی اوْلمۇشدۇر. لاکین دؤیۆشده نینکی اۇبئید خان قالیب گلمیر، حتتا گتیردیی عالیملرین بؤیۆک بیر هیسسی ده حلاک اوْلۇر».\nبۇنۇنلا هر شئی بیتمیر؛ شاهخوراساندان قاییٛتدیٛقدان سوْنرا اۇبئید خان یئنیدن مشهدی ایشغال ائدیر و اوْرادان هراتا دوْغرۇ حرکت ائدیب اوْرانیٛ دا تۇتۇر. بۇ اۇبئید خانیٛن صفویلرین گئدیشیندن سوْنرا حیاتا کئچیردیی سیاست ایدی. اوْ، حسراتا هجوم ائدرک شیعه لرین بؤیۆک بیر هیسنی قتله یئتیریر. حتتا وار-دؤولتلرینی اله کئچیرمک اۆچۆن بعضی وارلیٛ سۆننیلر ده شیعه لیکده ایتهام اوْلۇناراق قتله یئتیریلیر. حیلالی شعرلرینین بیرینده همن احوالاتا ایشاره ائدرک دئییر:\n«غارت ائدیب مۆسلمانیٛن وار-دؤولتینی آپاریٛرسان کافیر اوْلۇم، اگر مۆسلمانسانسا».\nشاعیر چوْخ کئچمدن بۇ بئیتلرین اۆستۆنده تۇتۇلۇر و شهرین بازاریٛندا ائدام اوْلۇنۇر. باش وئرن بۆتۆن حادیثه لرده اوْرتا آسییا اهالیسینین اؤزبکلرله ح حمریلیک ائتملرینه سبب اوْلان یئگانه عامیل سۆننی مذهبینی مۆدافیه ائتمک اوْلمۇشدۇر. بئله کی، سۆننیلر بۇ منطقه ده درین کؤکلره مالیک اوْلمۇش و شیعه لر آذربایجاندا قالیب گلدیکدن سوْنرا اوْنلار کۆتلوی شکیلده قیٛزیٛلباشلارا قارشیٛ سفربر اوْلمۇشلار. بۆتۆن بۇنلارلا یاناشیٛ، قیٛزیٛلباشلاریٛن آچیٛق-اشکار خلیفلره لنت اوْخۇماسیٛ یئرلی اهالینی قیٛزیٛلباشلارا قارشیٛ داها کسکین مۆباریزیه تحریک ائدیردی. معلوم مسلدیر کی، اۇبئید خان دا اؤز نؤوبسینده بۆتۆن بۇنلاردان لازیٛمیٛنجا فایدالانیٛردیٛ. قیٛزیٛلباشلار بؤیۆک قۆدرته مالیک اوْلماقلا یاناشیٛ، اؤز عقیده لرینده ده دایم سادیق قالیٛردیٛلار. نه واختسا سایجا آزلیٛق تشکیل ائتمیش اوْلسایدیٛلار بئل، تعصوبکئش اؤزبک سۆننیلره تسلیم اوْلماق فیکرینده دئییلدیلر. اوْنلار اوْ قدر بؤیۆک قۆدرت و دؤیۆش ایرادسینه مالیک ایدیلر کی، اؤزبکلر اوْنلاریٛنخوراسانا یوْلا دۆشدۆکلرینی ائشیتجک درحال اوْرانیٛ ترک ائدیب قاچماق مجبۇرییتینده قالیٛردیٛلار.\nبیر قدر اوول قئید ائتدیک کی، اۇبئید خان صفویلرین ایصفاهاندانخوراسانا گلدیکلرینی ائشیتدیکدن سوْنرا هراتیٛ ترک ائدیب یئرلی جماعتیٛ سفربر ائتمک اۆچۆن مروه گلیر. لاکین اوْ، اؤز ایستعیینه نایل اوْلمۇر. بۇ سببدن ده هراتدان اۆز چئویریب یئنیدن بۇخارایا قاییٛدیٛر و بئللیکل، خوراسانیٛ قیٛزیٛلباشلارا حواله ائدیر. اوْ، ۱۵۳۲-جی ایلده یئنیدن هراتا قوْشۇن یۆرۆدۆر و بیر ایل یاریٛم اوْرانیٛ محاصیره ده ساخلاییٛر. طهماسیب شاه هراتیٛن محاصیره اوْلۇندۇغۇنۇ ائشیدیبخوراسانا دوْغرۇ حرکت ائدیر و اۇبئید خان همیشه اوْلدۇغۇ کیمی بۇ خبری ائشیتجک اوْرانیٛ ترک ائدیب بۇخارایا قاچیٛر. بیر ایل سوْنرا قیٛزیٛلباش اوْردۇسۇ قفلتن استرابادا هجوم ائدیر، اوْرادا یاشایان اؤزبکلری قتل‌عام ائدیر و بئللیکل، بیر داها شهری اله کئچیریرلر.\n۱۵۳۶-جی ایلده اؤزبکلرین پراکنده هجوملاریٛ داوام ائدیر. قیٛزیٛلباشلار ایسه اوْنلارا قارشیٛ جیددی مۆقاویمت گؤستریبخوراسانا دوْغرۇ ایرلیلمیه ایمکان وئرمیرلر. بۆتۆن بۇنلارا باخمیاراق، اۇبئید خان همن ایل بیر داها مشهده هجوم ائدیر. قیٛزیٛلباشلاریٛن هراتدان اوْنا دوْغرۇ حرکت ائتدیکلرینی ائشیتدیکدن سوْنرا اوْنلارلا مۆحاریبیه یوْلا دۆشۆر. بۇ دؤیۆشده قیٛزیٛلباشلار مغلۇب اوْلۇرلار و هرات یئنیدن اؤزبکلر طرفیندن ایشغال اوْلۇنۇر. حسن بی رۇملۇ یازیٛر:\n«اۇبئید خان بۇ قلبدن سوْنرا هر بیر قیٛزیٛلباشیٛ، شیعه مذهبینه منسۇب اوْلان هر بیر قاضی و آدی اینسانیٛ درحال قتله یئتیریردی».\n«هر گۆن خانیٛن گؤستریشی ایله بئش-التیٛ نفر شیعه لیکده ایتتیحام اوْلۇناراق ائدام اوْلۇنۇردۇ».\nوْ ایللرده اؤزبکلرله داخیلی امیرلیکلر، خصوصیله ده دشت قیٛپچاق آراسیٛندا بیر چوْخ ایختیلافلار مئیدانا گلیر و بۇ سببدن ده صفوی دؤولتینه گئنیش میقیاصلیٛ هجوم حازیٛرلایا بیلمیرلر.\nلاکین اؤزبکلر ۱۵۵۱-جی ایلده بیر داها هراتا یۆرۆش ائدیرلر، آمّا اوْرانیٛ بیر نئچه آی محاصیره ده ساخلامالاریٛنا باخمایاراق، هئچ بیر نتیجه الده ائده بیلمیرلر. اوْنلار اۇبئید خانیٛن اوْغلۇ ابدۆلزیز سۇلطانیٛن اؤلۆم خبرینی ائشیتجک درحال بۇخارایا قاییٛدیٛرلار. ۱۵۵۳-جی ایلده اؤزبکلر نیشابورۇ غارت ائتمک مقصدیله بیر داهاخوراسانا هجوم ائتمک فیکرینه دۆشۆرلر. لاکین بۇ دفه ده قیٛزیٛلباشلاریٛن گۆجلۆ مۆقاویمتی ایله قارشیٛلاشیٛب بؤیۆک ایتکی وئرملی اوْلۇرلار. بۇنۇن آردیٛنجا طهماسیب شاه دؤردۆنجۆ دفه خوْراسانا قوْشۇن یۆرۆدۆر و همیشه اوْلدۇغۇ کیمی بۇ دفه ده اۇبئید خان شاهلا قارشیٛ-قارشیٛیا گلمیه رازیٛ اوْلماییٛب بۇخارایا قاچیٛر. شاه هراتا گلیر و اوْرادان سمرقندی ایشغال ائتمک اۆچۆن قوْشۇن گؤندریر. همیشه اوْلدۇغۇ کیمی قیٛزیٛلباشلار شهری ایشغال ائتدیکدن سوْنرا اؤزبکلردن قتله یئتیردیکلری شیعه لرین اینتیقامیٛنیٛ آلیٛرلار. بۇ سفرده اؤزبکلرین ایشغالیٛ زامانیٛ شیعه مذهبینه اکس تبلیغات آپارمیٛش و شیعه لرین قتل‌عام اوْلۇنماسیٛندا فعال ایشتیراک ائدن خاجه کلان قۇریانی طهماسیب شاهیٛن گؤستریشینه اساساً ائدام اوْلۇنۇر. نئجه کی، شاه ماحمۇد کنجانی اؤزبکلرین هراتا حاکیم اوْلدۇقلاریٛ دؤورده عداوت و دۆشمنچیلیک کمرینی باغلایاراق شاهیٛن آداملاریٛنیٛن بیر چوْخۇنۇ آمانسیٛزجاسیٛنا قیٛلیٛنجدان کئچیرمیش و اوْنلاریٛ قتل‌عام ائتمیشدی. ایندیسه اوْ، قیٛزیٛلباشلاریٛن الینه دۆشمۆش و اینتیقام اۆچۆن الوئریشلی ایمکان یارانمیٛشدیٛ. اوْنلار بئله ده ائدیرلر. بدنینی تیک-تیکه ائدرک امیرلره درس اوْلسۇن دئی، هراتیٛن مۆختلیف یئرلرینه گؤندریرلر.\nاۇبئید خان اؤزۆنۆن سوْن حربی عملیاتلاریٛندا خارزمی ده ایشغال ائتمک فیکرینه دۆشۆر. لاکین باش وئرن حادیثه لردن آز سوْنرا ح.ق. ۹۴۶-جیٛ ایلده (م ۱۵۳۹\/۱۵۴۰)دۆنیاسیٛنیٛ دییشیر و اوْنۇن اؤلۆمۆخوراسان اۆچۆن بؤیۆک قۇرتۇلۇش اوْلۇر.\nواختاشیٛریٛخوراسان و استارابادا هجوم ائدن اؤزبکلر ۱۵۴۹-جی ایلده بیر داها اوْرایا، ینی استارابادا هجوم ائدیرلر. لاکین قیٛزیٛلباشلار بؤیۆک فداکارلیٛق گؤستررک اوْنلاریٛن هجومۇنۇن قارشیٛسیٛنیٛ آلا بیلیرلر\nشاه و عوثمانلیٛ سۇلطانلاریٛ\nدَییشدیر\nحاکیمییتینین ایلک ایللرینده طهماسیب شاهلا عوثمانلیٛ دؤولت آراسیٛندا هئچ بیر قارشیٛدۇرما باش وئرمیر. بۇنۇن ایسه ان باشلیٛجا سببی عوثمانلیٛ دؤولتینین آوروْپادا مۆحاریبلر آپارماسیٛ اوْلۇر. بئله کی، اوْنلار چالدیٛراندان سوْنرا صفوی دؤولتیندن هئچ بیر تهلوکه گؤرمۆر و اؤزلرینی تام آسۇده هیس ائتدیلر. البتت، بۇ ساکیتلیین صفویلر اۆچۆن چوْخ داوام گتیرمیجیی ده گؤز قاباغیٛندا ایدی. صفویلر ایکی تهلوکهلی دۆشمن اؤلکه ایله محاصیره اوْلۇنۇردۇ و اوْنلاریٛن هر ایکیسینین ان باشلیٛجا بهانه سی شیعه لیی آرادان آپارماق ایدی. بۇ سببدن ده بۇ ایکی دؤولت آراسیٛندا سیٛخ علاقه لر ساخلانیٛلیٛر و صمیمی مۆناسیبتلر یارادیٛلیٛردیٛ. ایلک قارشیٛدۇرما ۱۵۳۲-جی ایلده باش وئریر. اوْ واخت کی، آذربایجانحاکیمی سلطنتی اله کئچیرمک مقصدیله عوثمانلیٛ حاکیمی سۇلطان سۆلئیمانا پناح آپارمیٛش و اللی مینلیک قوْشۇنلا گئری قاییٛتمیٛشدیٛ. هرچند کی، بئله بیر بؤیۆک کؤمکدن ده هئچ بیر نتیجه الده ائده بیلمیر.\n۱۵۳۳-جۇ ایلده طهماسیب شاهخوراسانا یوْلا دۆشۆر و بۇندان ایستیفاده ائدن بعضی قیٛزیٛلباش عصیانچیٛلار ۱۵۳۴-جیٛ ایلده سۇلطان سۆلئیمانیٛ آذربایجانا قوْشۇن یۆرۆتمیه سؤوق ائدیرلر. بۇ سببدن ده طهماسیب شاه ایستیقامتینی دییشیب تبریزه دوْغرۇ حرکت ائتمیه باشلاییٛر. سنگیمک بیلمین قار سۇلطانیییه قدر ایرلیلمیش عوثمانلیٛ قوْشۇنۇ اۆچۆن بؤیۆک چتینلیک یارادیٛر. ک. ۆللی میقداردا جانلیٛ قۆووه و مینیک حئیوانلاریٛ ایتیرن عوثمانلیٛلار مجبۇرییت قارشیٛسیٛندا آذربایجانیٛن ایشغالیٛندان واز کئچیب باغدادا دوْغرۇ حرکت ائدیرلر. لتیفی بۇ حاقدا یازدیٛغیٛ شعرده دئییر:\nچمنین اوْ بیری طرفینه سۇلطانیییه ساریٛ گئتدیم\nوه اوْرادا مینلرله کفنسیز، قبیرسیز مئییت گؤردۆم\nدئدیم: بۇ قدر عوثمانلیٛنیٛ کیم اؤلدۆرمۆشدۆر؟\nسحر کۆلیی آرادان قالخیٛب «من» -دئدی».\nعوثمانلیٛ سۆلئیمان باغدادیٛ اله کئچیردیکدن سوْنرا ۱۵۳۵-جی ایلده بیر داها آذربایجانیٛ ایشغال ائتمک قراریٛنا گلیر. باش وئرمیش ایلک توْققۇشمادا آزسایلیٛ قیٛزیٛلباش اوْردۇسۇ عوثمانلیٛلارا گۆجلۆ ضربه ائندیریر و اوْنلاریٛن بؤیۆک بیر هیسسینی دارماداغیٛن ائدیر. بۇندان سوْنرا عوثمانلیٛ سۆلئیمان قیٛزیٛلباشلارلا دؤیۆشممک و گئری قاییٛتماق قراریٛنا گلیر. طهماسیب شاه وان قالاسیٛنا طرف حرکت ائدیب اوْرادا عوثمانلیٛ اوْردۇسۇنۇن بیر هیسسی ایله قارشیٛلاشیٛر و بیر داها اوْنلارا آغیٛر ضربه ائندیریر. سۆلئیمان کؤمک قۆووه گؤندرسه د، هئچ بیر نتیجه وئرمیر و بۇ دؤیۆشده مغلۇب اوْلۇرلار. بئللیکل، قیٛزیٛلباشلار آز دا اوْلسا، اؤز باتی سرحدلرینه نظارتی اله آلیٛرلار\nالقاس میرزانین قییامیٛ و عوثمانلیٛ هجوملاریٛ\nدَییشدیر\nطهماسیب شاهیٛن عوثمانلیٛ دؤولتی ایله باشقا بیر چتینلیی قارداشیٛ القاس میرزا طرفیندن یارانیٛر. بئله کی، طهماسیب شاه شیروانشاهلار سۆلالسینی سۆقۇتا اۇغراتدیٛقدان سوْنرا قارداشیٛنیٛ شیروانا حاکیم تعیین ائدیر. لاکین چوْخ کئچمدن اوْ، مۆستقیللیک فیکرینه دۆشۆر. طهماسیبین هجوم خبرینی ائشیتدیکدن سوْنرا آناسیٛنیٛ و اوْغلۇنۇ اوْنۇن یانیٛنا گؤندریب اۆزۆرخاحلیٛق ایستییر و شاه دا اوْنۇ باغیٛشلاییٛر. اوْنۇن طرفیندن مئیدانا گلمیش چتینلیکلر بۇنۇنلا بیتمیردی. ۱۵۴۸-جی ایلده عوثمانلیٛ سۆلئیمان بسرنی ایشغال ائدیر. ائله حمین ایل طهماسیب شاهیٛن قوْشۇنۇ ایله قارداشیٛ القاس آراسیٛندا آغ��ٛر قارشیٛدۇرما باش وئریر و بۇ قارشیٛدۇرمادا القاسیٛن اوْردۇسۇ مغلۇب اوْلۇب آداملاریٛنیٛن بؤیۆک بیر هیسسی طهماسیبه قوْشۇلۇر. هر شئیی الدن وئردیینی گؤرن القاس یئگانه چیٛخیٛش یوْلۇنۇ ایستانبۇلا قاچماقدا گؤرۆر. اوْ، بۇرایا گلیب باب آلیده سیٛغیٛناجاق تاپیٛر. طهماسیب شاهیٛن اوْغلۇ میرزا ایسماییٛل شیروانا حاکیم تعیین اوْلۇنۇر و آز سوْنرا صفویلرله عوثمانلیٛلار آراسیٛندا گئدن دؤیۆشده شیروان صفویلرین الیندن چیٛخیٛر و یئنیدن شیروانشاهلار سۆلالسینین ایختییاریٛنا کئچیر.\nایندی آرتیٛق عوثمانلیٛلاریٛن صفویلره دۆشمنچیلیک ائتمسینه کیفایت قدر شرایت یارانمیٛشدیٛ. چۆنکی، شاهزاده اوْنلاریٛن ایختییاریٛندا ایدی و اوْنلار طهماسیبه قالیب گلدیکدن سوْنرا اوْنۇ شاه تعیین ائده بیلردیلر و بئللیکل، میلّی و جوْغرافی حاکیمییت اؤز احمییتینی ایتیرمیش اوْلاردیٛ. القاس سۇلطان سۆلئیمانا سؤز وئریر کی، اگر صفویلر اۆزرینده قالیب گلرس، یئرلی اهالی اوْنۇ بؤیۆک سئوینج و حوسله قارشیٛلایاجاقدیٛر. سۇلطان سۆلئیمان القاسدان بئله بیر منوی دایاق آلدیٛقدان سوْنرا ۱۵۵۰-جیٛ ایلده تبریز قوْشۇن یۆرۆدۆر.\nطهماسیب شاه اوْردۇسۇنۇ سفربر ائدیب بۆتۆن یوْل و چئشملری تۇتان چوْخسایلیٛ عوثمانلیٛ قوْشۇنۇنا قارشیٛ حرکت ائدیر. اوْنلار بۆتۆن چئشملری تۇتدۇقلاریٛندان قیٛزیٛلباشلار ایچمیه بئله سۇ تاپماییٛرلاردیٛلار. باش وئرن ایلک قارشیٛدۇرمادا قیٛزیٛلباشلار سایجا قات-قات چوْخ اوْلان عوثمانلیٛ قوْشۇنۇنۇن قارشیٛسیٛندا تاب گتیره بیلمییب کؤمک گؤزلمک اۆمیدیله گئرییه احره دوْغرۇ گئری چکیلیر. بئللیکل، سۇلطان سۆلئیمان تبریزی اله کئچیریر و بیر مۆدت چرنداب آدلیٛ منطقه ده قالمالیٛ اوْلۇر.\nلاکین حاوا شرایتی عوثمانلیٛلار اۆچۆن بیر اوْ قدر ده مۆناسیب دئییلدی. بۆتۆن بۇنلارلا یاناشیٛ، قیٛزیٛلباشلار تئز-تئز اوْنلاریٛن دۆشرگلرینه هجوم ائدیر و اسگرلرینی قتله یئتیریردیلر. وضیعت گئت-گئده گرگینلشیر و قیٛزیٛلباشلاریٛن هجوم خبری داها گئنیش یاییٛلماغا باشلاییٛردیٛ. گؤزلنیلمدن عوثمانلیٛ اوْردۇسۇ گئری چکیلمک قراریٛنا گلیر. بۇ خبری ائشیدن تبریزین کیچیک مۆقاویمت دستلری گئری چکیلن عوثمانلیٛ اوْردۇسۇنا هجوم ائدیب اوْنلاریٛن بؤیۆک بیر هیسسینی قتله یئتیریرلر. سۇلطان سۆلئیمان اوْ قدر قوْرخۇ و تشویشه دۆشۆر کی، بیر گۆنده ۲۴–۲۵ کیلوْمئتر یوْل گئتمک مجبۇرییتینده قالیٛر.\nمیرزا ایسماییٛلیٛن رهبرلیک ائتدیی صفوی اوْردۇسۇ عوثمانلیٛلاریٛ تقیب ائدرک اؤلکنین باتی سرحدلرین، ینی ارزینجانادک ایرلیلییر. اوْنلار کئچدیکلری اراضیلرده عوثمانلیٛلارا ساتیٛلمیٛش شخسلری یا اؤلدۆرۆر، یا دا اؤلکه اراضیسیندن چیٛخاریٛردیٛلار. صفوی حؤکمدارلاریٛنیٛن اؤلکنین باتی سرحدلرینه خصوصی دیققت یئتیرمسی میرزا القاسیٛن بئشمینلیک قوْشۇنلا کۆردۆستاندان حمدانا و اوْرادان دا قۇمادک ایرلیلمسینه سبب اوْلۇر. بۇندان سوْنرا اوْ، کاشانا هجوم ائتمک فیکرینه دۆشۆر. ایلک باخیٛشدا بئله نظره چارپیٛردیٛ کی، اوْ، بئله بیر آددیٛمیٛ یئرلی اهالینین کؤمیی ایله آتیٛر. میرزا القاس، شاه طهماسیبین هجوم خبرینی ائشیتدیکدن سوْنرا ایصفاهانا یوْلا دۆشۆر. لاکین اوْرادا یئرلی اهالینین گۆجلۆ مۆقاویمتی ایله قارشیٛلاشیٛب طهماسیب شاهیٛن گلیشیله اوْرانیٛ ترک ائدیب فارس اوستانینه قاچیٛر. اوْرادان ایسه شۇشتر و دیزفۇلا گلیر. نهایت، گئتدیی یئرلرین هئچ بیرینده دستکلنمدیینی گؤرۆب مجبۇرییت قارشیٛسیٛندا باغدادا گئدیر.\nمیرزا القاسدان برک ناراحات اوْلان سۇلطان سۆلئیمان اوْنۇ بۇ یۆرۆشده مۆقسسیر حساب ائدیر و باغداددان ایستانبۇلا گئری چاغیٛریٛر. لاکین میرزا القاس ایستانبۇلا قاییٛتمیٛر. بئله اوْلدۇقدا سۇلطان سۆلئیمان اوْنۇن آردیٛنجا قوْشۇن گؤندریر و گئری دؤنمسینی تلب ائدیر. القاس بۇ خبری ائشیتدیکدن سوْنرا اوْرادان کۆردۆستانا قاچیٛر و اوْرادا شاه طهماسیب طرفیندن اوْرایا ائزام اوْلۇنمۇش قوْشۇن ایله قارشیٛلاشیٛر. چوْخ کئچمدن طهماسیب شاهیٛن گؤستریشیله آذربایجانیٛن شیمالیٛندا یئرلشن قحقحه قالاسیٛندا یاخالانیٛب یانیٛنا گتیریلیر. بئللیکل، میرزا القاس حبس اوْلۇنۇر و عصیانیٛن قارشیٛسیٛ آلیٛنیٛر. آدیٛ چکیلن قالا صفویلرین حاکیمییت دؤورۆنده سلطنتین خزینسینین ساخلاندیٛغیٛ و دؤولته قارشیٛ عصیان ائتمیش شاهزاده و امیرلرین حبس اوْلۇندۇقلاریٛ یئر اوْلمۇشدۇر. بئللیکل، ح.ق. ۹۵۷-جی ایلده (م ۱۵۵۰\/۱۵۵۱)لقاس ائله اوْراداجا وفات ائدیر\nآماسیا صولح\nدَییشدیر\nعوثمانلیٛلارلا صفویلر آراسیٛنداکیٛ دۆشمنچیلیکلر ایلک باخیٛشدا باشا چاتمیٛش گؤرۆنۆردۆ. لاکین عوثمانلیٛ امیری ایسکندر سرحدیانی شهرلره هجوم ائدیب قان تؤکۆر و درحال گئری قاییٛدیٛردیٛ. بۇ هجوملاریٛن قارشیٛسیٛنیٛ آلماق مقصدیله طهماسیب شاه ۱۵۵۲-جی ایلده همن منطقه لره قوْشۇن یۆرۆدۆر. اوْ، اؤز قوْشۇنۇنۇ کیچیک دستلره بؤلۆب عوثمانلیٛلاریٛن کیچیک شهر و منطقه لرینه گؤندریر و بۇ هجوملار نتیجسینده همن منطقه ده یئرلشن بیر چوْخ قالا و آبیدلره بؤیۆک زییان دییر. ائله همن واخت صفویلر میرزا ایسماییٛلیٛن رهبرلیی ایله قیٛزیٛلباشلارا هجوم ائتمیش و اوْنلاریٛن بیر هیسسینی قتله یئتیرمیش عوثمانلیٛ ایسکندر پاشانیٛن اوْردۇسۇنا هجوم ائدیر. شهر دیوارلاریٛندان کناردا باش وئرن بۇ شیددتلی دؤیۆشده رۇملۇنۇن یازدیٛغیٛنا گؤر، هر ایکی طرف ۲۵۷۶ نفر ایتکی وئریر و میرزا ایسماییٛل دؤیۆشده قالیب گلیر. سۇلطان سۆلئیمان ۱۵۵۴-جی ایلده دؤردۆنجۆ دفه اوْلاراق، سوْن درجه قۆدرتلی و تجحیز اوْلۇنمۇش اوْردۇ ایله آذربایجانا یۆرۆش ائدیر. گؤرۆندۆیۆ کیمی، بۆتۆن بۇ دؤیۆشلرین سببکاریٛ عوثمانلیٛلار اوْلمۇشدۇر. صفویلرین آپاردیٛقلاریٛ مۆباریزلر ایسه سیٛرف مۆدافیه خاراکتئری داشیٛمیٛشدیٛر. بۇنۇ دا نزردن قاچیٛرمامالیٛییٛق کی، عومومیتله صفویلر عوثمانلیٛ دؤولتی ایله گئنیش حربی عملیاتلار آپارماق اۆچۆن ائله بیر بؤیۆک حربی قۆوویه مالیک اوْلمامیٛشدیٛر. دیققت یئتیرمک لازیٛمدیٛر کی، عوثمانلیٛلار دینده رافیزیلیک (یوْلۇنۇ آزمیٛش) آدلاندیٛردیٛقلاریٛ شیعه مذهبینی آرادان قالدیٛرماغا چالیٛشیٛر و آذربایجانیٛ اؤز اراضیلرینه بیرلشدیرمک مقصدیله واختاشیٛریٛ بۇرایا قوْشۇن یۆرۆدۆردۆ. لاکین قیٛزیٛلباشلار عوثمانلیٛلار قارشیٛسیٛندا ائله بیر گۆجلۆ مۆقاویمت گؤستریرلر کی، اوْنلار نینکی بۇ اراضیلری ایشغال ائده بیلمیرلر، اکسینه صۆلح سازیشی ایله ده رازیٛلاشمالیٛ اوْلۇرلار. بۇغۇرت قالاسیٛ یاخیٛنلیٛغیٛنداکیٛ زفردن سوْنرا طهماسیب شاه عوثمانلیٛ سۆلئیمانا گؤندردیی مکتۇبدا یازیٛر: «وْنلارا قارشیٛ مۆحاریبه و تجاوۆز نییتینده اوْلمامیٛشلار. یارانمیٛش چتینلیکلر ایسه یالنیٛز بیر قرۇپ دلدۇز و فیت��-فساد تؤردن شخسلر طرفیندن اوْلمۇشدۇر». سۆلئیمان ایسه طهماسیب شاها گؤندردیی جاواب مکتۇبۇندا یازیٛردیٛ: «هجوملاردان ان باشلیٛجا مقصد شیعه لیک و رافیزیلیی آرادان قالدیٛرماق اوْلمۇشدۇر. طهماسیب شاه بۇ دفه اوْتۇز یئددی سحیفلیک بؤیۆک بیر جاواب مکتۇبۇ یازیٛر و اوْرادا صفویلرله عوثمانلیٛ دؤولتی آراسیٛندا گئدن دؤیۆشلرین دینی، داها دقیق دئسک، مذهبی خاراکتئر داشیٛدیٛغیٛنیٛ آچیٛقلاییٛر. اوْ، بۇرادا اؤز مذهبینی تام قتییتله مۆدافیه ائدیر و سۆننی مذهبینه قارشیٛ اوْلدۇقجا کسکین مؤوقئ تۇتۇر. شیعه لیی ایتتیحام ائدن سۇلطان سۆلئیمانا گؤندریلن بۇ ردد جاوابیٛنیٛ همن دؤورۆن شیعه لیینین باخیٛشیٛ کیمی ده قبۇل ائتمک اوْلار».\nهر حالدا عوثمانلیٛلاریٛن هجوملاریٛ نتیجسینده مۆختلیف منطقه لرده ایریلی-خیٛردالیٛ قارشیٛدۇرمالار باش وئریر و بۇ قارشیٛدۇرمالاریٛن بیرینده سۇلطان سۆلئیمانیٛن چوْخ سئودیی شخسلردن بیری اوْلان سنان بی اسیر دۆشۆر. صۆلح سازیشینه وده وئردیی اۆچۆن طهماسیب شاه اوْنۇ سۆلئیمانیٛن یانیٛنا گؤندریب بۇ سؤزلری اوْنا چاتدیٛرماسیٛنیٛ ایستییر. «قزب و دۆشمنچیلیک اؤلکنین ویران اوْلۇنماسیٛنا، صۆلح و امین-امانلیٛق ایسه رییتین ریفاه یٛنا سبب اوْلۇر». طهماسیب شاهیٛن بئله بیر آددیٛم آتماسیٛ سۇلطان سۆلئیمانیٛن صۆلحه مئیل ائتمسینه و طرفلر آراسیٛندا قارشیٛلیٛقلیٛ رازیٛلاشمایا سبب اوْلۇر. آپاریٛلان یازیٛشمالاردا هئچ بیر طرف اؤزۆنۆن صۆلح طرفداریٛ اوْلدۇغۇنۇ آچیٛق-اشکار ترزده بیلدیرمسه د، هر بیری بۇنۇن آرزۇسۇندا ایدی.\nنهایت، ۱۵۵۴-جی ایلدن ائتیبارن صفویلرله عوثمانلیٛ دؤولتی آراسیٛندا ثابیت صۆلحۆن بۆنؤورسی قوْیۇلماغا باشلانیٛر. طهماسیب شاه سۇلطان سۆلئیمانا گؤندردیی تریف مکتۇبۇندا بیر داها دؤولتلراراسیٛ صۆلحۆن برقرار اوْلۇنماسیٛنا ایسرار ائدیر. سوْنرا حجج زیارتینه توْخۇناراق آذربایجانلیٛلاریٛن حجج زیارتینی یئرینه یئتیرملرینی یازیٛلیٛ شکیلده عوثمانلیٛ دؤولتینین اۆزرینه قوْیۇر. مکتۇبۇن سوْنۇندا آذربایجانلیٛلاریٛن ایماملاریٛن قبیرلرینین زیارتیله علاقه لی اوْلدۇقلاریٛنا ایشاره ائدرک یازیٛر: «گر وزیرلرینیزدن بیری اوْو ایتلرینیزدن بیرینی ایجازسیز اوْوا آپارارسا، سؤزسۆز کی، اوْنۇن حارادا اوْلدۇغۇنۇ و اوْنۇ سیزین ساراییٛنیٛزدان کیم آپاردیٛغیٛنیٛ سوْرۇشاجاقسیٛنیٛز. دئیجکلر مسلن، فیلان وزیر. بۇ ایسه سیزین خوْشۇنۇزا گلمییب قزبینیزه سبب اوْلاجاقدیٛر. بیز ده اوْن دؤرد مسۇمۇن آیت و کؤللرییک و بۇ گۆنلر اوْنلاریٛن زیارتینه گئتمیی یئر اۆزریندکی حؤکمرانلیٛقدان شرفلی حساب ائدیریک. اوْنلاریٛن کؤلسی اوْلماق ابدی، وار-دؤولت، دۆنیا سلطنتی ایسه فانیدیر».\nشاه طهماسیب اؤز خاطیرلرینده صفویلرله عوثمانلیٛ دؤولتی آراسیٛندا گئدن دؤیۆشلری ایکی مۆسلمان و قارداش قرۇپ آراسیٛنداکیٛ قانلیٛ دؤیۆش آدلاندیٛرمیٛش و مۆسلمان اۆممتینه بۇنۇ روا گؤرممیشدیر. حتتا آتاسیٛنیٛن عوثمانلیٛلارلا آپاردیٛغیٛ مۆباریزلری اطرافیٛنداکیٛلاریٛن اوْنۇ بۇ ایشه سؤوق ائتملری ایله علاقه لندیرمیش و اوْنلاریٛ قتییتله محکۇم ائتمیشدیر.\nوْ، اؤز خاطیرلرینده یازیٛر:\n«من اوْنۇن (عوثمانلیٛ سۇلطانیٛنیٛ نزرده تۇتۇر) جاوابیٛندا یازدیٛم… آخیٛ ایکی مۆسلمان قوْشۇنۇنۇن بیری-بیرینین قانیٛنیٛ تؤکمیه و اوْنلاریٛ تهلوکه ایله قارشیٛ-قارشیٛیا قوْیماغا نئجه فیتوا وئره بیلرم؟ آتام آتانیٛزلا مۆحاریبه ائتدیی زامان اطرافیٛنداکیٛ بۆتۆن امیر و اسگرلر مست اوْلمۇشلار. اوْنلار آخشامدان سحردک شراب ایچمیش و مۆحاریبه احوال-رۇحییسینده اوْلمۇشلار…وْ گۆندن بری چالدیٛران دؤیۆشۆ بارده سؤز دۆشدۆکده آتامیٛ آلدادیٛب مۆحاریبیه تحریک ائتدیی اۆچۆن درمیش خانا لنت اوْخۇیۇرام».\nبئللیکل، عوثمانلیٛ سۇلطانیٛ صۆلح سازیشینه رازیٛ اوْلۇر و آماسییادا دۆشرگه قۇردۇغۇ زامان صفوی صفیری اوْنۇن یانیٛنا گلیب طهماسیب شاهیٛن مکتۇبۇنۇ تقدیم ائدیر. رۇملۇ یازیٛر:\n«مکتۇبدا الی () مدح اوْلۇنسا دا، احلی-سۆننه مذهبینه قارشیٛ قرزلی مؤوقئ تۇتماییٛب چالیٛشیٛر کی، اوْرادا سحابلر حاقدا دا خوْش سؤزلر یازسیٛن».\nعوثمانلیٛ سۇلطانیٛ گؤستریش وئریر کی، صفویلر صۆلح سازیشینی پوْزمایانا قدر سرحد قوْشۇنلاریٛ حربی عملیات کئچیرمسینلر. میرزا زکی اؤزۆنۆن «عوثمانلیٛ تاریخی» آدلیٛ کیتابیٛندا یازیٛردیٛ:\n«بۇ صفویلرله باب آلی (عوثمانلیٛ دؤولتی نزرده تۇتۇلۇر) آراسیٛندا یازیٛلان ایلک رسمی صۆلح سازیشی ایدی. چۆنکی، اللی ایلدن بۇ طرف، ینی شاه ایسماییٛلیٛن صفوی سۆلالسینی تأسیس ائتدیی زاماندان بۇ گۆندک هئچ بیر طرفین قیٛلیٛنجیٛ قیٛنیٛنا گیرممیشدی».\nبئللیکل، طهماسیب شاهلا سۇلطان سۆلئیمان آراسیٛنداکیٛ مۆناسیبتلر یاخشیٛلاشیٛب طرفلراراسیٛ یازیٛشمالار باشلانیٛر. مۆناسیبتلر اوْ قدر یاخشیٛلیٛغا دوْغرۇ گئدیر کی، ۱۵۵۶-جیٛ ایلده ایستانبۇلدا سۆلئیمانییه مسجیدی اینشا اوْلۇندۇقدان سوْنرا طهماسیب شاه سۇلطان سۆلئیمانا گؤندردیی مکتۇبدا مسجید اۆچۆن ایستنیلن قدر خالچا گؤندره بیلجیینی بیلدیریر. معلوم اوْلدۇغۇ کیمی، طهماسیب شاهیٛن اؤزۆ ده رسساملیٛقدا خصوصی باجاریٛغا مالیک اوْلمۇش و اوْ دؤورۆن بیر چوْخ مشهۇر رسساملاریٛندان درس آلمیٛشدیٛر. سوْنراکیٛ ایللر طهماسیب شاه طرفیندن ایستانبۇلا بیر نئچه حئیت گؤندریلیر و اوْنلار عوثمانلیٛ سۇلطانیٛن تاختا چیٛخماسیٛ مۆناسیبتیله باحالیٛ حدییلر تقدیم ائدیرلر.\n۱۵۵۵-جی ایلده یازیٛلان صۆلح سازیشیندن سوْنرا اوْرتایا چیٛخان جیددی چتینلیکلردن بیری ده سۇلطان سۆلئیمانیٛن اوْغلۇ بیازیدین آذربایجاندا سیٛغیٛناجاق تاپماسیٛ اوْلۇر. اوْ، آز بیر مۆدت عوثمانلیٛ دؤولتینه حؤکمرانلیٛق ائتمیش و اؤزۆ ایله قارداشیٛ سلیم آراسیٛندا قارشیٛدۇرما یاراندیٛقدان سوْنرا ۱۵۵۸-جی ایلده اوْرانیٛ ترک ائدیب صفوی اراضیسینده اؤزۆنه سیٛغیٛناجاق تاپیٛر. اوْ، ۱۵۶۰-جی ایلین ایلک گۆنلرینده اؤزۆنۆن بیر نئچه مینلیک طرفداریٛ ایله قزوینه داخیل اوْلۇر و اوْرادا طهماسیب شاه ترفیندن صمیمییتله قارشیٛلانیٛر. قئید ائتمک لازیٛمدیٛر کی، سۇلطان سۆلئیمان بۇندان قاباق باشقا بیر اوْغلۇ مۇصطافانیٛ دا دؤولته قارشیٛ چیٛخماقدا ایتتیحام ائدرک قتله یئتیرمیشدیر. بیازیدین ده گئری قایتاریٛلماسیٛ سۇلطان سۆلئیمان اۆچۆن بؤیۆک احمییت کسب ائدیردی. بۇنۇن اۆچۆن ده اوْ، بیر چوْخ تدبیرلره ال آتیٛر و همن دؤورده طهماسیب شاهلا اوْنۇن آراسیٛندا اۇزۇن سۆرن مکتۇب یازیٛشمالاریٛ آپاریٛلیٛر. بیازید آذربایجاندا دا ایستدیینه نایل اوْلا بیلمیر. بئله کی، اوْ، اؤزۆنۆن غئیری-خلاقی داورانیٛشیٛ ایله شاهیٛ زحرلمکده ایتتیحام اوْلۇنۇب، طرفدارلاریٛنیٛن بیر نئچسی ایله بیرلیکده ائله اوْراداجا حبس اوْلۇنۇر.\n۱۵۶۱-جی ایلده عوثمانلیٛ دؤولتینین یئددی یۆز نفرلیک نۆمایندسی بیازیدی گئری آپارماق مقصدیله قزوینه گلیر. هر ایکی طرف آراسیٛندا دانیٛشیٛقلار آپاریٛلیٛر و نهایت ۱۵۶۲-جی ایلده صفویلرله عوثمانلیٛ دؤولتی آراسیٛندا سوْن صۆلح سازیشی ایمزالانیٛر و بۇ سازیشه اساساً هر ایکی طرف سیاسی سیٛغیٛناجاق ایستین شخسلرین گئری قایتاریٛلماسیٛنا رازیٛلیٛق وئریر. بئللیکل، بیازید عوثمانلیٛ دؤولتینه تحویل وئریلیر و سۇلطانیٛن امری ایله ائدام اوْلۇنۇر. البتت، بیازید تحویل وئریلدیی زامان شاه عوثمانلیٛلاردان اوْنا توْخۇنمایاجاقلاریٛنا دایر سؤز آلیٛر، لاکین اوْنلار بۇنا محل قوْیماییٛب بیازیدی اؤلدۆرۆرلر. قئید ائتمک لازیٛمدیٛر کی، بیازید آذربایجاندا اوْلدۇغۇ مۆددتده دایم طهماسیب شاها قارشیٛ مکیرلی تدبیرلره ال آتمیٛش، بۆتۆن بۇنلارا باخمایاراق، شاه اوْنۇنلا سوْن درجه مۆلاییم داورانمیٛشدیٛر. بۇندان سوْنرا صفویلرله عوثمانلیٛ دؤولتی آراسیٛنداکیٛ علاقه لر داها دا گۆجلنیر. واختاشیٛریٛ بیر-بیرلرینین نۆمایندلرینی قبۇل ائدیر و قییمتلی حدییلر گؤندریردیلر. بئله کی، عوثمانلیٛ نۆمایندسی ایلیاس بی ح.ق. ۹۷۰-جی ایلده (م ۱۵۶۲\/۱۵۶۳) شاه طهماسیبین گؤرۆشۆنه گلدیی زامان اؤزۆ ایله بئش یۆز مین اشرفی پۇل و قیٛرخ عرب آتیٛ گتیریر.\n۱۵۶۶-جی ایلده سۇلطان سۆلئیمانیٛن وفاتیٛندان سوْنرا یی سلیم اوْنۇن جانیشینی تعیین اوْلۇنۇر و صۆلح سازیشی اوْلدۇغۇ کیمی قۆووده قالیٛر و بۇ وضیعت ۱۵۶۶-جی ایلدک، ینی قانونی سلیمانیٛن اؤمرۆنۆن سوْنۇنادک بئلجه داوام ائدیر.\nماراقلیٛ حاللاردان بیری ده بۇدۇر کی، سۇلطان سۆلئیمانیٛن وفاتیٛ مۆناسیبتی ایله گؤندریلن مکتۇبدا طهماسیب شاه فارس و تۆرک شعرلریندن ایستیفاده ائتمیش، اوْرادا سۇلطان سۆلئیمانیٛن آوروْپادا قازاندیٛغیٛ زفرلردن سؤز آچاراق، اؤز سئوینج هیسینی گیزلتممیشدیر. حمچینین مکتۇبدا ایکینجی سلیمین جانیشین تعیین اوْلۇنما مۆناسیبتیله صفوی باشکندیٛ قزوینین سادتاباد باغیٛندا بؤیۆک بایرام کئچیریلدیینه ده ایشاره ائدیر. مکتۇبۇن سوْنۇندا دئییلیردی: «طرفلراراسیٛ یارادیٛلان دوْستلۇق و قارداشلیٛق مۆناسیبتلری اؤزۆنۆن ان سوْن سوییسینده مۆشاهیده اوْلۇنماقدادیٛر».\nوْلدۇقجا بؤیۆک متنی اوْلان بۇ مکتۇب «خۇلستۇت-تواریخ» (۱۰۸۶–۱۱۵۰) آدلیٛ کیتابدا یئتمیش سحیفده درج اوْلۇنمۇشدۇر\nصفوی-موْغوْل علاقه لری\nدَییشدیر\nشاه طهماسیب و موغول ایمپراطوررو هومایون ایصفاهاندا.\nصفوی دؤولتی ایله هیندوستان آراسیٛندا یارادیٛلان ایلک علاقه لری توْپال تئیمۇرۇن نوسی و امیر شئیخ ایبنی ابۇ سیدین اوْغلۇ زۇحیرددین بابر قوْرقانی ایله علاقه دندیرمک اوْلار. اوْ، بیر واختلار اوْرتا آسییادا حؤکمرانلیٛق ائتمیش و اؤزبکلرین قۆدرت الده ائتمسی ایله دفلرله آمانسیٛز هجوملارا مرۇز قالمیٛشدیٛر. بئله کی، اؤزبکلر حمین دؤورلرده حمخوراسانا، حام ده بابیرین نظارتی آلتیٛندا اوْلان منطقه لره واختاشیٛریٛ هجوم ائدیردی. شاه ایسماییٛلا مغلۇب اوْلدۇقدان سوْنرا ایسه اوْنۇن صفوی دؤولتی ایله بیرلشمسینه مۆناسیب شرایت یارانیٛر. شاه ایسماییٛل اوْنا کؤمک ائتمیه حازیٛر اوْلدۇغۇنۇ بیلدیریر، بیر شرتله کی، شیعه مذهبینی قبۇل ائدیب اوْن ایکی ایمامیٛن آدیٛنا سیککه وۇردۇرمۇش اوْلسۇن. اوْرتا آسییادا بیر اوْ قدر ده اۇغۇر قازانا بیلمین بابیر قیٛزیٛلباشلاریٛن حیمایسی ایله کابۇلدا حاکیمییتی اله کئچیریر و سوْنرا قندحار اۇغرۇندا مۆباریزه آپاریٛب، اوْرانیٛ دا ایشغال ائتمیه نایل اوْلۇر. بابیر شاه ایسماییٛلیٛن حاکیمییتده اوْلدۇغۇ بۆتۆن دؤورلرده اوْنۇنلا علاقه لرینی کسمیر. تاریخی منبلره اساصلاناراق قتییتله دئیه بیلریک کی، بابیر شیعه مذهبینی قبۇل ائتمیش، حتتا قیٛزیٛلباشلاریٛن پالتاریٛنیٛ گئیرک سمرقندده اوْن ایکی ایمامیٛن آدیٛنا خۆتبه ده اوْخۇمۇشدۇر.\nبابیر شاه طهماسیب شاهیٛن حاکیمییتینین ایلک ایللرینده دئهلی و آکرا شهرلرینی اله کئچیریب اؤزۆنۆ هیندوستانیٛن ایمپئراتوْرۇ اعلان ائدیر. بۇندان سوْنرا دؤولتلراراسیٛ علاقه و نۆمایندلرین گئدیش-گلیشلری داها دا گۆجلنیر و طهماسیب شاه اؤزبکلره قارشیٛ مۆباریزنی گۆجلندیرمکدن سوْنرا علاقه لر داها دا یاخشیٛلیٛغا دوْغرۇ ایرلیلمیه باشلاییٛر. ۱۵۳۰-جۇ ایلده بابۇر وفات ائدیر و اوْغلۇ هۇمایۇن تاختا چیٛخیٛر. قارداشیٛ میرزا کامران ایسه کابۇلا حاکیم اوْلماقلا یاناشیٛ، هراتا قدر نظارت ائدیردی. طهماسیب اوْغلۇ میرزا آتاسیٛنیٛن ایجازسی اوْلمادان قندحارا هجوم ائدیر و اوْرادا مغلۇب اوْلۇب یئنیدن هراتا قاییٛدیٛر. بۇنۇن آردیٛنجا طهماسیب شاه قندحارا هجوم ائدیب اوْرانیٛ اله کئچیریر و آز سوْنرا میرزا کامرانیٛن قاییٛدیٛشیٛ ایله قندحار یئنیدن موْنقوْللاریٛن الینه کئچیر. قیٛزیٛلباش دؤولتینه و شیعه مذهبینه بؤیۆک حؤرمت و ائحتیرام بسلین هۇمایۇنۇن مۆداخیلسی نتیجسینده قندحار یئنیدن صفویلره قایتاریٛلیٛر.[۱][۲] سرشاه افقانییه مغلۇب اوْلدۇقدان سوْنرا ایسه هر شئیی الدن وئریر و سوْنرا دا دؤولتین ایکینجی درجلی شخسی اوْلان بیرامخان آدلیٛ شیعه دوْستلاریٛندان بیرینین تؤوسییسی ایله ۱۵۴۴ طهماسیب شاهیٛن ساراییٛنا گلیر. شاهیٛن گؤستریشله حۇماییٛن بؤیۆک تمتراقلا قارشیٛلانیٛر و بیر سیٛرا آبادلیٛق ایشلری آپاردیٛقدان سوْنرا باشکندا گتیریلیر. چۆنکی، بئله بیر شخسییتین سارایا گتیریلمسی تبلیغات نؤقتئیی-نزریندن اوْلدۇقجا بؤیۆک احمییت کسب ائدیردی. هۇمایۇن قزوینه گلمزدن اوول مشهده امام رضا ()-یٛن زیارتینه گئتمک اۆچۆن شاهدان ایجازه آلیٛر. زیارتینی باشا وۇردۇقدان سوْنرا ۱۵۴۵-جی ایلده قزوینه گلیر. ماراقلیٛ حاللاردان بیری ده ایندینین اؤزۆندک پاکیستانیٛن یۆکسک رۆتبلی دؤولت نۆمایندلرینین ایرانا گلدیکلری زامان مشهده امام رضا ()-یٛن زیارتینه گئتملریدیر.[۳] هۇمایۇن اووللر رسمی اوْلاراق شیعه مذهبینی قبۇل ائتمک فیکرینده دئییلدی. لاکین طهماسیب شاه بۇنا ایسرار ائتدیکدن سوْنرا شیعه مذهبینی قبۇل ائدیب ایتیردیی منطقه لری و ایختییاریٛندا اوْلان جانلیٛ قۆوونی گئری قایتارا بیلیر. وْن دؤرد مین قیٛزیٛلباش اسگری هۇمایۇنۇن تاخت-تاجا چیٛخماسیٛنیٛ مۆشاهیده ائدیر و همن قوْشۇنلا دا اوْ، قندحاریٛ فتح ائده بیلیر. اوولکی دانیٛشیٛقلارا اساساً الده ائتدیی دؤولت خزینسینی طهماسیب شاها گؤندریر و بۇنۇن آردیٛنجا کابۇل شهرینی ده اله کئچیریر. بئللیکل، هر ایکی طرفین صفیر و نۆمایندلری بیری-بیرلرینه گئدیش-گلیش ائدیر و علاقه لر داها دا گۆجلنیر. آذربایجان اوْردۇسۇنا وئریلملی اوْلان قندحار اۆزرینده یارانان ایختیلافلار ایسه هۇمایۇنۇن اؤمرۆنۆن سوْنۇنادک داوام ائدیر. حم بابیر شاه، حم ده اوْغلۇ هۇمایۇن شیعه مذهبینی قبۇل ائتسلر د، (هرچند هۇمایۇن دئهلییه دؤندۆکدن سوْنرا یئنیدن سۆننی مذهبینده اوْلمۇشدۇر) هئچ بیر مذهب تعصوبۆنه ییلنمیردیلر و طبیعی کی، ییلنه بیلمزدیلر. شیعه مذهبلی هۇمایۇنۇن مۆقابیلینده قارداشیٛ کامران قندحاریٛن تعصوبکئش سۆننیلرینین طرفینی تۇتۇر. بۇ سببدن ده طهماسیب شاه هۇمایۇنا گؤندردیی مکتۇبدا قارداشیٛ کامرانیٛ دانلاق آتشینه تۇتاراق یازیٛر:\n«دئییرلر کامران خاریجیدیر خاریجی کامران اوْلا بیلمز».\nبیر سؤزل، مذهب تعصوبکئشلیینین اوْلماماسیٛ بۆتۆن فیرقلرین دؤولت ترکیبینده فعالییت گؤسترمسینه سبب اوْلۇر. ۱۵۵۵-جی ایلده هۇمایۇن وفات ائدیر و اوْغلۇ اکبر شاه دئهلیده تاختا اوْتۇرۇر و اوْنۇن حاکیمییت دؤورۆنده مذهب تعصوبکئشلیی دیگر دؤورلرله مۆقاییسده اؤزۆنۆن ان یۆکسک زیروسینه چاتیٛر. اکبر شاهیٛن حاکیمییت دؤورۆنده صفوی دؤولتینین نۆمایندلری ایکی دفه دئهلییه گلیر و اوْنۇنلا بعضی مسللر اطرافیٛندا مۆزاکیرلر آپاریٛرلار.<رئف>رسۇل جعفری، صفویلر تاریخی (زۆحۇردان سۆقۇتادک)، ایکی جیلدد، «شهرییار»، ۲۰۰۷، سح. ۵۷–۵۹<\/رئف>\nصفوی-گۆرجۆستان علاقه لری\nدَییشدیر\nایسلام اؤلکلری ایله حمسرحد و اهالیسی مسیحی اوْلان گۆرجۆستان دایم جیحاد احوال-رۇحییلی مۆسلمانلاریٛن دیققت مرکزینده اوْلمۇشدۇر. بئله کی، تۆرکمانلارلا (آذربایجان تۆرکلری) عوثمانلیٛلار آراسیٛندا گئدن مۆحاریبلرده کافیرلره قارشیٛ جیحاد شۆاریٛ ایله دایم گۆرجۆلره قارشیٛ مۆباریزه آپاریٛلمیٛشدیٛر.\nطهماسیب شاه اؤلکنین باتی و شرق سرحدلرینده امین-امانلیٛغیٛن حؤکم سۆردۆیۆنۆ گؤرۆب گۆرجۆستانا طرف قوْشۇن یۆرۆدۆر. ۱۵۴۱-جی ایلده کافیرلرله جیحاد مقصدیله آتیٛلان بۇ آددیٛم دینی، سیاسی و ایقتیسادی باخیٛمدان صفویلر دؤولتی اۆچۆن بؤیۆک اۆستۆنلۆک اوْلا بیلردی. ۱۵۴۶-جیٛ ایلده گۆرجۆستانا ایکینجی دفه یۆرۆش اوْلۇنۇر و بۇ دا طهماسیب شاهیٛن آذربایجاندا مؤوقئیینین مؤحکملنمسینه سبب اوْلۇر. بئله کی، خزر دنیزینین شرقینده یئرلشن قیٛپچاق امیرلری بۇندان سوْنرا صفوی تۆرکمان (وْغۇز) دؤولتی ایله اؤز علاقه لرینی یئنیدن گۆجلندیرمیه نایل اوْلۇرلار.\n۱۵۵۱-جی ایلده طهماسیب شاه اۆچۆنجۆ دفه گۆرجۆستانا هجوم ائدیر. اوْرانیٛن ایشغال اوْلۇنماسیٛ صفوی دؤولتینین همن منطقه دکی بیر چوْخ چتینلیکلرینی حلل ائده بیلردی. قئید اوْلۇندۇغۇ کیمی، گۆرجۆستانا قوْشۇن یۆرۆتمکدن ان باشلیٛجا مقصد کافیرلره قارشیٛ جیحاد ایدی. بۇ ایسه آنادوْلۇدان ائرمنیستانا و بۇ طرفدن گۆرجۆستانادک احاته اوْلۇنان اراضیلرین آسانلیٛقلا تانیٛنماسیٛ و دؤولتین ایفتیخار و باشۇجالیٛغیٛ دئمک ایدی. یۆرۆش کۆللی میقداردا قنیمتین الده اوْلۇنماسیٛ و یۆزلرله گۆرجۆ قادیٛنلاریٛنیٛن اسیر آلیٛناراق آذربایجانا گتیریلمسی ایله نتیجلندی. رۇملۇ یازیٛر: «ؤز گؤزللیکلری ایله شؤحرت تاپمیٛش و پری سیمالیٛ گۆرجۆ قادیٛنلاریٛ باش وئرن حادیثه لرین قۇربانیٛنا چئوریلدیلر».\n۱۵۵۳-جۆ ایلده عوثمانلیٛلاریٛن هجومۇ نتیجسینده صۆلح اۆچۆن لازیٛمی شرایت یارادا بیلن طهماسیب شاه نؤوبتی دفه گۆرجۆستانا هجوم ائتمک اۆچۆن قوْشۇنۇ سفربر ائدیر. اوْ، بۇ دفه کۆللی میقداردا قنیمت الده ائدیب اوْتۇز مین اسیرله آذربایجانا قاییٛدیٛر. بۇ قالیبییتدن سوْنرا طهماسیب شاه اسیرلرین مۆسلمانلاشدیٛریٛلماسیٛنا دایر فرمان وئریر و اوْنلاریٛن بؤیۆک بیر هیسسی اؤز دینلریندن چیٛخیٛب ایسلا��یٛ قبۇل ائدیر.\nقئید ائتدیک کی، صفویلر دؤولتی گۆرجۆلرین مۆسلمانلاشدیٛریٛلماسیٛ اۆچۆن بیر چوْخ سیلر ائتمیش، بۇ ایشی گۆرجۆ شاهزادلردن باشلامیٛش و بۇ ساحده نظره چارپاجاق اۇغۇرلار دا الده ائتمیشدیر. هرچند کی، اوْنلاریٛن بیر قیسمی مۆسلمان اوْلدۇقدان سوْنرا دیندن چیٛخاراق مۆرتد اوْلمۇشلار. ۱۵۶۰-جیٛ ایلده ایسلامیٛ قبۇل ائتمیش، لاکین آز سوْنرا مۆرتد و بۇ سببدن المۇتدا حبس اوْلۇنان گۆرجۆستان حاکیمی ایسا خانیٛ بۇنا میسال چکمک اوْلار\nایدارچیلیک\nدَییشدیر\nشاهیٛن یئرینه دؤولت ایشلرینی ایداره ائدن وکیل ایله یاناشیٛ بۇ دؤورده آلی دیوانخانادا وزیر و نازیرلر ده فعالییت گؤسترمیه باشلاییٛر. قاضی جاحان قزوینی (۱۵۵۲) طهماسیب شاه طرفیندن «الی دیوانخانا» یا باش نظارتچی تعیین ائدیلیر و بۇندان سوْنرا اوْ، اۇزۇن مۆدت همن وظیفنی ایجرا ائدیر. رۇملۇ یازیٛر: «بۇ ازمتلی دؤولتده هله اوْنۇن کیمی ایستئدادلیٛ و باجاریٛقلیٛ وزیر اوْلمامیٛشدیٛ». باشکند وزیری ایله یاناشیٛ بؤیۆک شهرلرده ده دؤولت ایشلرینی ایداره ائدن دیگر وزیرلر فعالییت گؤستریردی. اوْردۇنۇ ایسه یالنیٛز قیٛزیٛلباش امیرلری ایداره ائدیر و ان یۆکسک رۆتبه «میرۇل-ۇمر» ایدی کی، بۇ دا آدتن ایکی نفره حواله اوْلۇنۇردۇ. بئله کی، ۱۵۳۰-جۇ ایلده بۇ وظیفیه شاهیٛن باجیٛسیٛ اوْغلانلاریٛ حۆسئین خان شاملیٛ و آبدۇللاح خان اۇستاجلۇ تعیین اوْلۇنۇرلار.\nمرکزی دؤولت تشکیلاتچیٛلیٛقلاریٛ ایله یاناشیٛ، شهرلرده ده حم دؤولت، حم ده آدت-ننلرله علاقه لی اوْلان دیگر وظیفلر فعالییت گؤستریردی. اوْنلاردان هر بیری جمییتین گۆندلیک مسللرینی حلل ائدن مسۇل شخسلر ایدیلر. اوْنلاردان بعضیلرینه نزر سعلاقه:\nبیلربیی - اوستان والیسی (ایندیکی ایجرا حاکیملری). خۆلفا – مۆرشید و صوفیلرین جانیشینلری سردار – حربی آلایلاریٛن مسۇل رهبرلری خانلار-بیر نؤو حؤکۇمت ممۇرۇ اوْلان قبیله و تایفا رهبرلری مۇستوْوفی- مالییه ایشلری اۆزره مسۇل ثابیتلر – مالییه ممۇرلاریٛ کۇتوال – یئمک، یاناجاق، سیلاح، حتتا مۆهۆم دۇستاقلاریٛن ساخلانیٛلدیٛقلاریٛ قالالاریٛن نظارتچیلری اغساققال و کندخۇدالار – قبیله و کند بؤیۆکلری کلنترلر – شهرلرین نیزام-ینتیزامیٛنا نظارت ائدن مسۇل ایشچیلر یوْلچۇلار –یوْل غارتچیلری ایله مۆباریزه آپاران دؤولت ممۇرلاریٛ\nزامان کئچدیکجه بۇ وظیفلرین ساییٛ آرتیٛر و یئنی-یئنی آدلارلا صفوی دؤولتینین دؤولتچیلیک قۇرۇلۇشۇ داها دا گئنیشلنیردی.<رئف>رسۇل جعفری، صفویلر تاریخی (زۆحۇردان سۆقۇتادک)، ایکی جیلدد، «شهرییار»، ۲۰۰۷، سح. ۶۰–۶۱<\/رئف>\nدینی تشکیلاتچیٛلیٛق\nدَییشدیر\nصفوی دؤولتینین دینی تشکیلاتچیٛلیٛغیٛ شئیخ صفی سۆلالسینده تجللی ائدیردی. اوْ، اؤز نۆفۇزۇنۇ قوْرۇیۇب ساخلاییٛر و اوْنۇن ایداره اوْلۇنماسیٛ اۆچۆن سابیق اۆسۇللاردان ایستیفاده ائدرک اساس مۆرشیدین، ینی شاهیٛن «خلیفتۇل-خۇلفا» آدلیٛ نۆمایندلر دؤولتین نظارتی آلتیٛندا اوْلان اطراف منطقه لره گؤندریلیر و دینی تبلیغاتلا مشغۇل اوْلۇردۇلار.\nنئجه اوْلۇرسا-وْلسۇن، دؤولتچیلیک نه قدر گۆجلنسه د، دینی مسللرین ایداره اوْلۇنماسیٛ صوفیلره دئییل، عالیم و فقیحلرین ایختییاریٛنا قوْیۇلمالیٛ ایدی.\nبۇنۇن اۆچۆن ده جمییتده بۇ کیمی ایشلری ایجرا ائتمک اۆچۆن مۆیین وظیفلر تعیین اوْلۇنمالیٛ ایدی. صفوی دؤولتی بۇ مسلنی آذربایجان اراضیسینده اووللر فعالییت گؤسترمیش دؤولتلرین تجرۆبلریندن ایستیفاده ائتمکله حلل ائدیر.\nدینی تشکیلاتچیٛلیٛقدا فعالییت گؤسترن ایکی مۆهۆم منسبدن بیرین، ینی سدیرلیک منسبینه طهماسیب شاه امیر قیوامۇددین حۆسئین ایصفاهانینی و امیر جلالددین محممد استرابادینی تعیین ائتمیشدی. سدر عمومیلیکده بیر چوْخ دینی-یداری مسللره نظارت و رهبرلیک ائدیردی. ۱۵۲۵-جی ایلده استرابادی وفات ائدیر. رۇملۇ اوْنۇن حاققیٛندا یازیٛر: «سترابادی حاقق درگاحیٛنا قوْوۇشدۇقدان سوْنرا خاجه نسیرددین محممد تۇسی حاقق اوْلان جعفری مذهبینه و اوْن ایکی ایمامچیٛ جماعتا رهبرلیک ائتمی، حابئله گۆناحکارلاریٛن جزالاندیٛریٛلماسیٛ، حؤکملرین ایجرا اوْلۇنماسیٛ، جۆمه نامازلاریٛنیٛن واختیٛنیٛن تعیین اوْلۇنماسیٛ، ناماز، اوْرۇج و سایر شری مسللره دایر فیتوا وئرمک اۆچۆن باشقا بیر شخسی بۇ منسبه تعیین ائده بیلمیردی».\nدئییلنلردن بئله معلوم اوْلۇر کی، یۇخاریٛدا آدلاریٛ چکیلن ایشلرین نظارت و ایدارچیلیی سدرین ایختییاریٛندا اوْلمۇشدۇر. استرابادی وفات ائتدیکدن سوْنرا امیر نئمتۇللا حیللی (۱۵۳۴) قیوامۇددین حۆسئین ایله بیرلیکده سدرلیک منسبینی ایداره ائتمیه باشلاییٛر. امیر قیوامی حۆسئین وفات ائتدیکدن سوْنرا ایسه میرغایتۇددین شیرازی (۱۵۴۲) بۇ وظیفنی حیللی ایله مۆشترک اوْلاراق ایجرا ائتمیه باشلاییٛر. حیللی وفات ائتدیکدن سوْنرا ایسه میرغایتۇددین مۆستقیل اوْلاراق سدرلیک وظیفسینی ایجرا ائتمیه باشلاییٛر. اوْندان سوْنرا، ینی ۱۵۳۲-جی ایلده مۆحققیق کرکینین شاگیردلریندن اوْلان امیر مازددین محممد ایصفاهانی (۱۵۴۶) سدر تعیین اوْلۇنۇر. اوْ، فیقح ائلمیند، خصوصیله ده ایبادی مسللرده بؤیۆک محارته ییلنمیش و بیر چوْخ فیقحی مسللری اوْ دؤورۆن ان محشۇر مۆجتحیدی اوْلان کرکیدن اؤیرنمیشدی.\nرۇملۇ اوْنۇن حاققیٛندا یازیٛر: «سککیز ایل سدرلیک ائتدی و دینین تبلیغ و یاییٛلماسیٛندا گؤرۆنمز سیلر گؤستردی و اوْنۇن کیمی هئچ بیر سدر قۇمارخانا، فاحیشخانا، شرابخانا و ائیش-یشرت مجلیسلرینین داغیٛدیٛلماسیٛندا بۇ قدر سی گؤسترمدی». مرکزده اوْلدۇغۇ کیمی، اطراف اوستانلرده ده وزیرلر فعالییت گؤستریردی. سدیرلییه گلدیکده ده هر بیر اوستان اۆچۆن بیر سدر سئچیلمیه باشلانیٛر. بئله کی، ۱۵۶۲-جی ایلده عیراق، فارس و خۇزیستان اوستانلرینه استراباد سئییدلریندن اوْلان امیر محممد یۇسیف سدر تعیین اوْلۇنۇر. نئجه کی، همن دؤورده شیروان، خوراسان و آذربایجانا اسدۇللاح مرشینین اوْغلۇ امیر زئین الی سدر تعیین اوْلۇنۇر.\nزامان کئچدیکجه سدرلرین اۆزرینه دۆشن وظیفلر آزالماغا و دینی مسللره نظارت ائتمک اۆچۆن داها یۆکسک وظیفیه ائحتییاج دۇیۇلماغا باشلانیٛر. بۇ سببدن ده طهماسیب شاهیٛن حاکیمییتینین ایلک اوْنیللیینده عوثمانلیٛ دؤولتینین دینی دؤولت قۇرۇلۇشۇندا اوْلدۇغۇ کیمی، شئیخۇل- ایسلام منسبی اوْرتایا چیٛخیٛر و شاه عالیملردن بیرینی شئیخۇل-ایسلام تعیین ائدیر. شئیخۇل-ایسلام بۆتۆن دینی مسللر اطرافیٛندا حؤکم چیٛخارماغا و فتوا وئرمک سلاحییتینه مالیک ایدی.\nشئیخۇل-ایسلام منسبینه تعیین اوْلۇنمۇش ایلک شخس عیراقدا تحصیل آلمیٛش و میلّییتجه عرب اوْلان تانیٛنمیٛش شیعه عالیمی مۆحققیق کرکی (۱۵۳۴) لقبی ایله محشۇر اوْلان شئیخ الی ایبنی ابدۆلالی اوْلمۇشدۇر. چوْخ احتیمالا گؤر، شاه ایسماییٛلیٛن حاکیمییتی دؤورۆنده اوْ، آذربایجانا دوت اوْلۇنمۇش و طهماسیب شاه آتاسیٛنیٛن جانیشینی تعیین اوْلۇندۇقدان سوْنرا اوْنۇن یاخیٛن آداملاریٛندان بیرینه چئوریلمیشدیر. مۆحققیق کرکی ۱۵۳۳-جۆ ایلده طهماسیب شاه طرفیندن مۆجتحید تعیین اوْلۇنۇر و ایرانیٛن شئیخۇل-ایسلام وظیفسینی ایجرا ائتمیه باشلاییٛر. ائله همن دؤوردن شئیخۇل-ایسلام منسبینه «مۆجتحیدۇز-زامان» آدیٛ دا وئریلیر. بۇ ایسه ایسلامدا دینی عالیمه یۆکسک مقام وئریلدییندن خبر وئریردی.\nطهماسیب شاه مۆحققیق حیللییه بؤیۆک ائتیماد بسلمیشدیر. میرزا آبدۇللاح ایصفاهانی اؤزۆنۆن تلیف ائتدیی «رییازۇل-ۇلم» آدلیٛ کیتابدا طهماسیب شاهیٛن اوْنۇن بارده وئردیی حؤکمۆ اوْلدۇغۇ کیمی تقدیم ائدیر. «باغیٛشلایان و مئحریبان اللهیٛن آدیٛ ایل. ایمام سادیق () بۇیۇرۇر: اؤز آرانیٛزدان اوْلان، حدیسلریمیزی نقل ائدن، حالال و حارام ائتدیکلریمیزه دیققت یئتیرن شخسه باخیٛن. من اوْنۇ سیزین آرانیٛزدا حاکیم قرار وئردییم کیمی، سیز ده اوْنۇ حاکیم قرار وئرین… پئیغمبرین شریتینی قوْرۇیان مۆجتحیدلرین حؤکمۆ ایله مۆخالیف اوْلانلار سؤزسۆز کی، مۆشریکلرله آئینی درجددیرلر. بیر سؤزل، مۆجتحیدلرین سوْنۇنجۇسۇنۇن، پئیغمبرلرین، ایماملاریٛن و اوْنلاریٛن نایبلرینین حؤکمۆنه قارشیٛ چیٛخان و اوْنلاریٛن فتوالاریٛنا تابئ اوْلمایان شخسلر دیندن چیٛخمیٛش ملۇنلاردیٛرلار».\nباشقا بیر مکتۇبدا شاه مۆحققیق کرکییه بیر چوْخ سلاحییتلر وئردیی و اؤلکه اراضیسینده بۆتۆن یۆکسک رۆتبلی دؤولت آداملاریٛنیٛ اوْنۇن وئردیی حؤکملره تابئ اوْلماغا چاغیٛردیٛغیٛ گؤستریلیر. بۆتۆن بۇنلارلا یاناشیٛ، دینی ساحلرده چالیٛشان بۆتۆن ممۇرلاریٛن تعیین و چیٛخاریٛلماسیٛنیٛ دا اوْنا حواله ائدیر. دینی ساحلره ایسه آدتن قاضیلیک، وقف، دینی ائلملرین تدریس اوْلۇنماسیٛ، مدرسلر، یاخشیٛ ایشلره دوت و پیس ایشلردن چکیندیرمک داخیل ایدی. شاه وئردیی بۇ حؤکمۆ ایمام زامان ()-یٛن زۆحۇر ائتمسی اۆچۆن مۆقددیمه حساب ائدرک یازیٛردیٛ:\n«پئیغمبرلر آغاسیٛنیٛن دینینی یاشاتماق، سهر تک آشکار اوْلان مسۇم ایماملاریٛن تریقتینی زاحیر ائتمک و مۆخالیفلرین قۇبار و زۆلمتینی آرادان قالدیٛرماق ادالت گۆنشینین زۆحۇر ائتمسی اۆچۆن بیر مۆقددیمدیر. دینین قوْرۇنماسیٛ و اوْنۇن اؤز نۇرۇنۇ هر یانا ساچماسیٛ دین عالیملرینین داوامچیٛلاریٛنیٛن وظیفسیدیر».\nقاضیلیک مۆهۆم دینی منبلردن اوْلمۇش و یالنیٛز دینی عالیملرین ایختییاریٛندا اوْلمۇشدۇر. شاهیٛن حاکیمییت دؤورۆنده بۇ منسبی تۇتان ایلک شخس مۆحققیق کرکینین قیٛز نوسی سئیید حۆسئین جبل عامیلی کرکی اوْلمۇشدۇر. شاهیٛن بؤیۆک ائتیمادیٛنیٛ قازانمیٛش بۇ شخس جبل-عامیلدنآذربایجانا گلمیش و اهالینین دینی-حۆقۇقی مسللرینی حلل ائتمیشدیر. اوْنلاردان «سگر قاضیسی» آدیٛنیٛ آلان شخسلر ایسه اوْردۇدا یارانمیٛش حۆقۇقی مسللرین حللینده چالیٛشمیٛشلار.\nهمن دؤورده آذربایجاندا مؤوجۇد اوْلان منسبلردن بیری ده سدر طرفیندن سلاحییتلی دین عالیمینه حواله اوْلۇنمۇش «خیتابت» منسبی اوْلمۇشدۇر. بۇ ایسه همن دؤوردن تبریز و اردبیلده جۆمه نامازلاریٛنیٛن قیٛلیٛنماسیٛندان خبر وئریر.\nآذربایجاندا مؤوجۇد اوْلان مۆهۆم دینی منسبلردن بیری ده صفوی سۇلطانلاریٛ اۆچۆن بؤیۆک احمییت کسب ائدن مشهد شهرینه والی تعیین ائتمک اوْلمۇشدۇر. بئله کی، بۇ منسب آدتن نۆفۇزلۇ سئییدلردن بیری و یا دین عالیمی تعیین اوْلۇنۇر. بۇ شهرده چوْخسایلیٛ عالیم و شئیخلرین یاشاییٛب فعالییت گؤسترمسینه باخمایاراق، خلیفه سئیید اسدۇللاح (۱۵۶۲) اؤزۆنمخسۇس مؤوقئیه مالیک اوْلمۇش و اوْ دؤورۆن مشهۇر عالیملری بیر چوْخ مسللرین حللینده محز اوْنا مۆراجیت ائتمیشلر. اوْنۇن یاخیٛن دوْستلاریٛندان اوْلان قاضی احمد قۇمی اؤزۆنۆن «خۇلاستۇت-تواریخ» آدلیٛ کیتابیٛندا حیات و زاحیدلیی حاققیٛندا اطرافلیٛ سؤحبت آچیٛر\nدینی سیاست\nدَییشدیر\nطهماسیب شاهیٛن حیاتیٛنا نزر سالدیٛقدا اوْنۇن دیگر صفوی شاهلارلا مۆقاییسده حم شخسی احوال-رۇحیی، حم ده ایجتیمای باخیٛمدان دینه داها چوْخ احمییت وئردیینین شاهیدی اوْلۇرۇق. بئله کی، اییرمی یاشیٛندا اوْلارکن تؤوبه ائدیر و اؤمرۆنۆن سوْنۇنادک تؤوبسینه امل ائدیر. تلیف ائتدیی «تزکیر» آدلیٛ کیتابیٛندا دا بۆتۆن گۆناحلاردان، خصوصیله ده شرابخوْرلۇقدان اۇزاقلاشدیٛغیٛنا دایر اطرافلیٛ ایزاحاتلار وئریر. اوْ، تؤوبه ائتمک قراریٛنا گلدیکده سارای آداملاریٛ ایله مشورت ائدیر. اوْنلاردان بعضیلری شاها بۆتۆن گۆناحلاردان اۇزاقلاشماغیٛ، بعضیلری ایسه شراب ایچمیین شاهلارا زرۇری اوْلدۇغۇنۇ بیلدیریب بۇ ایشدن باشقا بۆتۆن گۆناحلاردان چکینمسینی تؤوسییه ائدیر. لاکین طهماسیب اوْنلاریٛن تؤوسییلرینه قۇلاق آسماییٛب شراب ایچمیی ده قاداغان ائدیر.\nچوْخ احتیمال کی، طهماسیب شاه ۱۵۳۳-جۆ ایلده مۆحققیق کرکینین تسیری آلتیٛنا دۆشرک بۆتۆن گۆناحلاردان چکینرک بیردفلیک تؤوبه ائتمیشدیر. بۇنۇن آردیٛنجا تابئچیلیینده اوْلان بۆتۆن اؤلکه اراضیسینده یاخشیٛ ایشلره دوت و پیس ایشلردن چکینمیه دایر رسمی حؤکم وئرمک ایستییر. حتتا ایندینین اؤزۆنده ده ایرانیٛن بعضی مسجیدلرینین گیریش قاپیٛلاریٛندا طهماسیب شاهیٛن یاخشیٛ ایشلره دوت و پیس ایشلردن چکینمیه دایر وئردیی حؤکم کتیبه شکلینده ساخلانیٛلماقدادیٛر. رۇملۇ بۇ حاقدا یازیٛر:\n«بۇ ایلدن ائتیبارن دینه پناح گتیرمیش شاه بۆتۆن گۆناحلاردان تؤوبه ائدیر. اوْ، حامیٛنیٛن خئییرخاح ایشلر گؤرمیه قۇلاقلارا تیٛخانمیٛش قفلت پامبیٛقلاریٛنیٛ چیٛخاریٛب آتماغا و نهایت بۆتۆن گۆناحلاردان اۇزاق اوْلماغا سؤوق ائدیر. حؤکمه تابئ اوْلمایان شرابخوْر و نشخوْرلار شری قانۇنلارا اساساً جزالاندیٛریٛلاجاق. شری قانۇنلارا زیدد ماحنیٛ اوْخۇیانلاریٛن سسی کسیلجک و باشلاریٛ قیٛرخیٛلاجاق. شری قانۇنلارا زیدد اوْلان ماحنیٛ ایفا ائدن نئی چالانلاریٛن نفسی کسیلجک. شری قانۇنلارا زیدد تبیل وۇرانلاریٛن چۇبۇقلاریٛ توْپپۇز تک باشلاریٛنا وۇرۇلاجاق. مجلیسلرده بوْش، فایداسیٛز ایلنجلرله جماعتیٛن باشیٛنیٛ قاتان شخسلر اۇلاغیٛنا اوْتۇردۇلۇب شهردن چیٛخاریٛلاجاقلار. قۇمارخانا، شرابخانا و فاحیشخانالاردان الده اوْلۇنان گلیرلر بۆتۆنلۆکله «بئیتۇل-لۆتف» دفتریندن چیٛخاریٛلاجاقدیٛر».\nبۇنۇ دا احتیمال وئرمک اوْلار کی، ایکی-ۆچ اوْنیللیکدن سوْنرا اؤلکه اراضیسینده بلکه ده ساراییٛن اؤزۆنده یئنه ده فیتن-فساد و پوْزغۇنچۇلۇق باش آلیٛب گئتمیش و جمییتی جیددی تهلوکه ایله قارشیٛ-قارشیٛیا قوْیمۇشدۇر. بئله کی، ح.ق. ۹۶۳-جۆ ایلده طهماسیب شاه بیر داها ایانلاریٛنا تؤوبه ائتمک امرینی وئریر. اوْ، شرابخوْرلۇغۇن قارشیٛسیٛنیٛ آلماغا خصوصی دیققت یئتیریر و بۇ ایشه هر شئیدن داها چوْخ نیفرت بسلییردی. بئله کی، بیر وا��تلار اوْنا قارشیٛ عصیان ائتمیش و عوثمانلیٛ دؤولتینه پناح آپارمیٛش قارداشیٛ القاس یانیٛنا قاییٛتدیٛقدا اوْنا اوْلان مۆناسیبتینی بۇ سؤزلرله ایفاده ائدیر. «نه قدر کی، منیمله دوْست آیدین، نه شراب ایچیر، نه ده گۆناح ائدیردین؛ عصیانکار اوْلدۇقدان سوْنرا ایسه گۆناحا و فیتن-فسادا قرق اوْلدۇن!» یاخشیٛ ایشلره دوت و پیس ایشلردن چکیندیرمکله یاناشیٛ، طهماسیب شاهیٛن حیاتا کئچیردیی دینی سییاستدن بیری ده آذربایجان اراضیسینده شیعه لیی گۆجلندیرمک اوْلمۇشدۇر. آتاسیٛ شاه ایسماییٛل بۇ اؤلکده شیعه لیین بۆنؤورسینی قوْیسا دا، اوْنۇن مؤحکملندیریلمسی طهماسیب شاهیٛن اۆزرینه دۆشۆر. اوْ دا آسانلیٛقلا بۇنۇن اؤحدسیندن گلیر. طهماسیب شاه هر شئیدن اوول دؤولتین دینی مذهبی تشکیلاتلاریٛنیٛ عالیم و فقیحلرین ائلمی تجرۆبلریندن ایستیفاده ائتمکله گئنیشلندیرمک ایستییر. بۇ مقصدله ده لیواندان آذربایجانا نئچ-نئچه عالیم دوت ائدیر و اوْنلار آذربایجانا گلدیکدن سوْنرا شئیخۇل-ایسلام جماعت نامازلاریٛن، جۆمه نامازلاریٛن، جۆمه نامازلاریٛنیٛن ایمامیٛ و بۇ کیمی مسۇلییتلی وظیفلره تعیین اوْلۇنۇرلار. طهماسیب شاه عالیملری یۆکسک وظیفلره تعیین ائتمکله یاناشیٛ اوْنلارا بیر چوْخ ایختییارلار دا وئریر. بئله کی، مۆحققیق کرکینی ایمام زامانیٛن ()، اؤزۆنۆن ایسه اوْنۇن نایبی اوْلدۇغۇنۇ بیلدیریر. شاه طهماسیب شیعه مذهبینی گۆجلندیرمک مقصدیله فیقح عالیملرینه بیر چوْخ سلاحییتلر وئریر. حاققیٛندا خوْش سؤزلر دئییلرکن تابئچیلیینده اوْلان دؤولت خادیملرینه «مۆتححیرات» (پاکلار) لقبی وئریلیردی. رۇملۇ یازیٛر: «طهماسیب شاه فیتوا وئریلمدن هر حانسیٛ بیر ایشی باشلامازدیٛ». ۱۵۳۱-جی ایلده بۇ مزمۇندا تلیف اوْلمۇش ایلک کیتاب محممد حموی ابحرینین «مینحاجۇل-فازیلین فی مریفتی اۆممتیل کعامیلین» آدلیٛ اسری اوْلۇر. اوْ کیتابیٛن مۆقددیمسینده طهماسیب شاهیٛ بؤیۆک بیر قسیده ایله مدح ائدیر. همن شخس ۱۵۳۲-جی ایلده «نیسۇل-مۇمینین» آدلیٛ باشقا بیر کیتاب تلیف ائدیر. محممد حموی، مۆحققیق کرکینین شاگیردلریندن بیری اوْلمۇش و اؤز کیتابلاریٛندا اوْنۇن داستان نقل ائدن شخسلر بارده وئردیی فیتوالارا ایشاره ائتمیشدیر.\nبۇنۇ دا قئید ائدک کی، هئچ بیر تاریخی سند و منبلرده طهماسیب شاهیٛن سۆننی مذهبینه منسۇب اوْلان شخسلری زوْرلا شیعه لیی قبۇل ائتملرینه وادار ائتمسی گؤستریلمیر. قاضی احمد قۇمینین یازدیٛغیٛنا گؤره اوولکی دؤورلردن فرقلی اوْلاراق، باشکند قزوین شهرینه کؤچۆرۆلدۆکدن سوْنرا بئل، سۆننی مذهبینه منسۇب اوْلان اهالییه قارشیٛ هئچ بیر تزییق گؤستریلمیر.\nطهماسیب شاهیٛن اؤزۆنۆن حاکیمییت دؤورۆنده گؤردۆیۆ تدبیرلردن بیری ده بیر چوْخ ایمامزادلرین اۆزرینده گؤزل مقبرلر تیکمسی و بئللیکل، اهالی ایله زیارتگاحلار آراسیٛندا سیٛخ علاقه یاراتماسیٛ اوْلمۇشدۇر. بۇ واختادک سۆننی صوفی اوْلان فارس و تۆرکلرین بیر چوْخۇ یالنیٛز اؤز صوفی شئیخلرینین زیارتینه گئدیردی. لاکین بۇندان بئله ایمامزادلرین کۆتلوی زیارتی باشلانیٛر. ایندینین اؤزۆنده ده اگر ایران اراضیسیندکی ایمامزادلرین اۆزریندکی کتیبلره نزر سالاریٛقسا، اوْرادا طهماسیب شاهیٛن آدیٛنیٛ گؤره بیلریک. البتت، صوفی شئیخلرینین ده بعضیلرینین ائحتیرامیٛ گؤزلنیلیردی. بئله کی، داها چوْخ احمییت کسب ائدن شئیخ صفییددین اردبیلینین قبری صوفیلر طرفیندن زیارت اوْلۇنۇردۇ. بیز همن دؤورۆن تاریخی آبیدلرینه نزر سالدیٛقدا شئیخ صفییددین اردبیلینین قبری اۆزرینده ده گؤزل مقبرنین اۇجالدیٛغیٛنیٛن شاهیدی اوْلۇرۇق.\nایمامزادلرله یاناشیٛ، همن دؤورده اۆزرینده طهماسیب شاهیٛن آدیٛ حکک اوْلۇنمۇش بیر چوْخ گؤزل مسجیدلر ده تیکیلیر. شیعه لیی یایماق و گۆجلندیرمک مقصدیله طهماسیب شاهیٛن گؤردۆیۆ تدبیرلردن بیری ده شیعه لیی داها تئز قبۇل ائتمیش و شیعه لیین گۆجلنمسینده لاییق اوْلان شهرلردن مالییه آلیٛنماماسیٛ اوْلمۇشدۇر. بۇ بارده فرمانلار وئریلیب شهرین جامئ مسجیدلرینین قارشیٛسیٛنا وۇرۇلۇر و شهر والیلرینه اهالیدن مالییه گؤتۆرممک امری وئریلیر. طهماسیب شاه آلمادیٛغیٛ هر ایلین مالییسینی ایماملاردان بیرینین رۇحۇنا حدییه ائدیردی. تاریخچیلرین یازدیٛقلاریٛنا گؤر، طهماسیب شاه شری نؤقتئیی-نزردن آلیٛنماسیٛ قانۇنی اوْلمایان مالییلری شیعه لره باغیٛشلاییٛر و اوْنلاردان آلیٛنماماسیٛنیٛ امر ائدیر. ۱۵۶۴-جی ایلده گۆنلرین بیری یۇخۇدا ایمام زامانیٛن () بیدت حالیٛ آلمیٛش بعضی مسللری لغو ائتمسینی بۇیۇردۇغۇنۇ گؤرۆر. سحری گۆن یۇخۇنۇ «چئحئل سۆتۇن» (قیٛرخ سۆتۇن) ساراییٛنیٛن ائیوانیٛندا نقل ائدیر و سوْنرا یوْخسۇل منطقه لردن آلیٛنان اوْتۇز مینه یاخیٛن مالیینی اوْرانیٛن اهالیسینه باغیٛشلاماسیٛنیٛ امر ائدیر.\nطهماسیب شاهیٛن شیعه لییه اوْلان سیٛخ باغلیٛلیٛغیٛنیٛ اوْنۇن یازدیٛغیٛ مکتۇبلاردان دا بیلمک اوْلۇر. اوْنۇن عوثمانلیٛ سۇلطانیٛ سۆلئیمانا گؤندردیی مکتۇبدا احلی-بئیت و مسۇم ایماملارا بؤیۆک حؤرمت و ائحتیرام بسلمسی بۇنا باشقا بیر میسال اوْلا بیلر. طهماسیب شاه دینی ائحکاملارا بؤیۆک حؤرمت بسلدیی اۆچۆن حجج زیارتینه خصوصی دیققت یئتیرمیش و ایستر عوثمانلیٛلارلا باغلادیٛغیٛ سازیشد، ایسترسه ده سوْنراکیٛ یازیٛشمالاریٛندا اوْنلاردان یوْلۇ آچمالاریٛنیٛ و آذربایجانلا و اوْرتا آسییا زووارلاریٛن تهلوکهسیزلیینی تأمین ائتملرینی ایستییر. طرفلراراسیٛ صۆلح سازیشی ایمزالاندیٛقدان سوْنرا صفوی زووارلاریٛن مکه و مدیننی زیارت ائتملرینه شرایت یارانیٛر. زیارت مقصدیله اوْلۇنان سفرلرده صفوی دؤولتینین بعضی دؤولت ممۇرلاریٛ دا ایشتیراک ائدیر. ۱۵۶۹-جی ایلده صفوی مسۇم بیین حجج کاروانیٛنا قوْشۇلدۇغۇنۇ، لاکین عربلر طرفیندن قتله یئتیریلدیینی بۇنا میسال چکمک اوْلار. ایکینجی سۇلطان سلیم تؤردیلمیش سۇی-قسده گؤره اؤز صفیرینی طهماسیب شاهیٛن یانیٛنا گؤندریب اوْندان اۆزۆرخاحلیٛق ایستییر. اوْرتا آسییا زووارلاریٛ دا حجج زیارتینه گئتمک اۆچۆن صفوی اراضیسیندن اؤتۆب کئچملی ایدیلر. اوْنلار قزوینده شخسن طهماسیب شاه طرفیندن قارشیٛلانیٛر و سوْنرا حیجازا گؤندریلیردیلر.\nبۇنۇ دا اینکار ائده بیلمریک کی، طهماسیب شاهیٛن آذربایجانا حاکیم اوْلان دینی-مذهبی سییاستی بیر طرفدن شیعه لیین بۇرادا گۆجلنمسینه و بۇنۇن دا آذربایجانا اۆستۆنلۆک وئرمسین، دیگر طرفدن ایسه همن دینی-مذهبی سییاستین اؤلکیه اؤزۆنمخسۇس تسیر قوْیماسیٛنا سبب اوْلۇر. سیاسی باخیٛمدان عوثمانلیٛلاریٛن و اؤزبکلرین صفوی دؤولتی ایله دۆشمنچیلیک ائتمسی ان آزیٛ زاحیرده اؤزۆنۆ بئله گؤستریردی. مدنی باخیٛمدان دا مۆیین قدر اوْلسا تکلنیب و حم عرب، حم ده ایسلام مدلنییتی ایله علاقه سینی کسملی اوْلۇردۇ. شاعیر، طهماسیب شاهیٛن شیعه لیی یایماق اۆچۆن ائتدیی سیلر حاققیٛندا یازدیٛغیٛ شعرده دئییر: «وْن ایکی ایمامچیٛ مذهبینه اوْ قدر یئر وئردیم کی، فلکدن اؤتۆب کئچدی، دؤورۆمدن سیزلره چاتدیٛ».\nایلاحی ایصفاهانی اؤزۆنۆن «خۇلدبررین» آدلیٛ کیتابیٛندا طهماسیب شاهیٛن گؤردۆیۆ ایشلر حاققیٛندا عمومی معلومات وئررک یازیٛر: «هر جۆر تریفه لاییق اوْلان پادشاه قزوینده اوْلدۇغۇ مۆددتده (شاه اوْن دوْققۇز ایل قزوینده اوْلمۇش و بۇ مۆدت ارزینده اوْرانیٛ ترک ائتممیشدیر) دایم اهالینین نیزام-ینتیزامیٛنا، دینین اینکیشافیٛنا، حابئله پئیغمبر آغاسیٛ حزرتی محممد (س) و پاک آیلسینین سۆننتینین یاشادیٛلماسیٛنا خصوصی دیققت یئتیرمیشدیر. عالیم و سئییدلرین مقامیٛنیٛ اۇجا تۇتۇر و ائلمین ترققیسین، حابئله مشهد، تبریز، سبزیوار، قۇم و اردبیل سئییدلرینه آیریٛجا پای آییٛریٛردیٛ. بۆتۆن بۇنلارلا یاناشیٛ، آدلاریٛ چکیلن شهرلرده قیٛرخ اوْغلان و قیٛرخ یئتیم قیٛز اۇشاغیٛنیٛ یئمک و گئییمله هر طرفلی تأمین ائدیر و اوْنلاریٛن تلیم-تربییسی ایله مشغۇل اوْلماغا تربییچیلرین آیریٛلماسیٛنا دایر گؤستریش وئریر. بئله کی، اوْنلار حددی-بۆلۇغ یاشیٛنا چاتدیٛقدان سوْنرا آیله قۇرمالاریٛنا کؤمکلیک اوْلۇنمالیٛ و یئرلرینه نؤوبتی قیٛرخ اوْغلان و قیٛرخ یئتیم قیٛز اۇشاغیٛ تأمین اوْلۇنمالیٛ ایدی… اؤلکنین دیگر محرۇم منطقه لرینده د، خصوصیله شیعه لرین یاشادیٛقلاریٛ اراضیلرده مالییلرین آلیٛنماسیٛندا گۆزشت اوْلۇنۇر و اوْنلاریٛن مؤوجۇد شرایتی نظره آلیٛنیٛردیٛ». بۆتۆن بۇنلارلا یاناشیٛ، شاه شخسی ائحتییاجلاریٛنیٛ آرادان قالدیٛرماق اۆچۆن الده اوْلۇنان گلیرین حالاللیٛغیٛنا دا خصوصی دیققت یئتیریردی. بۇ مقصدله بۆتۆن شهرلره حالاللیٛق وکیللری تعیین ائدیردی. شیرازا تعیین اوْلۇنان سئیید مۇزففرددین الی انجوی شیرازینی و ایصفاهانا تعیین اوْلۇنان شئیخ بحاینین قاییٛناتاسیٛ شئیخ الی مینشاریٛ بۇنا میسال چکمک اوْلار. بۇ آدت-ننه سوْنراکیٛ صفوی حاکیملرین دؤورلرینده ده داوام ائتدیریلیر. بعضی منبلرده صفوی دؤولتینین ترکیبینده حالاللیٛق وکیللرینین فعالییت گؤسترملریندن ده خبر وئریلیر","num_words":15165,"character_repetition_ratio":0.055,"word_repetition_ratio":0.006,"special_characters_ratio":0.187,"stopwords_ratio":0.003,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":59836.7,"cluster_detection":-1}
+{"text":"میللی مسئله میللی آتریبوتلاری (اورتاق دیل، مدنیت، گله نک و گؤره نکلری) ایچردیگی اوچون میللی مسئله اوزره فیکیر و دوشونجه یورماغا چالیشان ذاتلار دئماقوژیک (عوامفریبلیک) بیچیمده ایران ممالیکی محروسه سینده کی میللیتلر مسئله سینه یاناشمالی دئییل، ایلک اولاراق مدنی دئییملر ایله تانیش اولمالیدیرلار. بو باخیمدان ایران ممالیک محروسه سینده تورک میللی کیملیک و منلیگی اوزره دوشوننلری \"ناسیونالیسم کور بدون هویت، پان ترکیسم و ساییره...\" دئیه فارس راسیستلیگی و پان ایرانیستلیک گؤروشلرینی سولچولوق آدینا ایجتماعیته بیر آیه کیمی تقدیم ائتمه گه چالیشانلارین داورانیشلاری اولدوقجا ایلگینج گؤرونور(1). بو ذاتلار مدنی داورانیشین الیفباسی ایله بیله تانیش دئییلر. بو ذاتلاردان بیری ده علی اکبر حق پژوه ایمضاسی ایله اؤز نئهیلیستی و فارس راسیستلیک گؤروشلرینی ایجتماعیته تقدیم ائتمگه چالیشان ذات عالیدیر (2، 2.1). کئچمیش یازیمیزدا دیلچیلیک باخیمیندان علی اکبر حق پژوه ایمضاسی ایله یا��ان ذاتِ عالی اؤزونو منوچهر مرتضوی ذات عالییه ایکیز تای کیمی گؤسترمگه چالیشیر دئیه بیر گؤروش اورتایا قویموشدوق (3). بو یازیدا علی اکبر حق پژوه ذات عالی نین گؤروشلرینی باشقا بیر یازیسیندان یولا چیخاراق اله آلماغا چالیشاجاییق. علی اکبر حق پژوه یازیر:\n\"گـــلی خوش بوی در حـــمام روزی رســـید از دست محبوبی به د سـتم\nنقد ُگلی را ماند و نهایت جفا نمودن برُگل نقد، آن است که آنرا باید فقط به وی ِگلی پَرپَرش نمود که در دل آن کمتر از دانه ی ُگلی نهفته نباشد. اما گاهی درلایه های زیرین سنگلاخی نه دانه ی ُگل،بلکه روح یک ُگلِ انارِ مقدس احساس می گردد و ناقد جبار(منتقد) ُگل نقد را بر روی سنگلاخ پَرپَر می سازد و در دفتر نسیه اش سیاهی یک نقد را ترسیم می کند.و بدینسان شیره ی جفاکار بودن را بر تن خود می مالد. آخر «انار خون است،خون مسیح متجلی . » ) ۱٣۷۹ \"(1)\nسولچولوق ایددعاسیندا اولان ذات اوسته نقد مقوله سینه دئگینمک ایسترکن مسیحیتچیلیک روحونو سرگیله مگه چالیشمیش گؤرونور. دئمک، علی اکبر حق پژوه مئتافئر آلمینه قاپیلاراق کئچمیش یازیلاریندا ایران ممالیکی محروسه سینده کی تورک میللی حرکتینی لکه لمک اوچون هیتلر کیمی بیولوژیک مئتافئرلریندن فایدالانماغا چالیشدیغی کیمی بو یول (دفعه) دا \"نقد اولونموش\" و منتقد آرالاریندا اولان موناسیبتی سرگیله مک اوچون بیتگی (\"گول\" و \"نار\") مئتافئرلریندن فایدالانماغا چالیشاراق مسیحیتچیلیک افکارینی سرگیله میش اولور. بونلار مسئله نین حللی اوچون دئییل، باساجاغی آیاقلاری اوچون خوش گلدین ایفاده سی داشیمالیدیر. بیلیندیگی کیمی نارین قیرمیزی اولماسینا باخمایاراق هر قیرمیزی قان دئییل و اینسانلارین بیر چوخو قان گؤردوکده یالنیز عیسی مسیحین مصلوب اولدوغونا دئییل، باشقا بیر نسنه لری و مادده لری تصوور ائده بیلرلر. بیر چوخلاری اوچون قان گؤردوکده عیسی مسیحین دارا چکیلمه تصوورو عاغیلا سیغماز گؤرونر. آنجاق aborigine و گئری قالمیش توپلوملاردا \"قان\" ایله \"روح\" آراسیندا ایلیشگی یاراتمالار هئچ ده آز دئییلدیر. عیسی مسیح یانچیلاری نین قان و روحو مقدس سایدیقلاری توتمچیلری خاطیرلاتمیش اولار. موألیف نقد اولونموش و منتقد آراسینداکی موناسیبتی قان ایله ایضاح ائتمگه چالیشدیغی اوچون \"قان و روح\" مقوله سینه \"توتئمیسم\" گؤروشوندن یولا چیخاراق دئیینمک عیسی مسیح یانچیلاری نین قان مقوله سی نین درینلیگی و کؤکلرینی اؤیرنمک اوچون پیس اولمازدی.\naborigine توپلوملار بیر اینسانین گوجلو و گوجسوز اولماسینی توتئم حئیوان یوخسا توتئم اوت ایله ایضاح ائتمگه چالیشارلار. اونلارین اینانجلارینا اساساً میقناتیس و میقناتیس داییره سینده اولان ایلیشگی کیمی روح دا قان ایله ایلیشگی ایچریسینده اولار. قان اؤزو ایله میقناتیسه بنزر بیر توتوم و داورانیش داشییار. بو یانقی (عکس العمل) اینسانلاری روحی قوهوملارینا و موختلیف توتئم کیملیکلرینه صاحیب ائدر. روح ساحه سیندن انریژی نین آخیش ائتمه سی نتیجه سینده اینسان توتئمی ایله ایلیشگی ایچریسینده اولار. توتئمچیلیک اینانجینا اساساً توتئملشمیش مووجودون اتینی یئمک و قانینی ایچمک حئیوانلا روح آراسیندا اولان ایلیشگی نین ضیددینه اولدوغو اوچون وحشیلیک ساییلار. بو اینانجلاشمیش گؤروشلر یالنیز aborigine توپلوملاردا دئییل، میفولوژلارین نظرینجه تانریلیقلار یوخسا ائنئریژئتیک (4) مووجودلار اؤز بلیرگین قیافت و شکیللرینی حئیوانلار بیچیمینده ایفاده ائدرلر. تانریلیقلارین وارلیغی مقدس ساییلان ایستر حئیوانلار و ایسترسه اوتلاردا تمثیل اولونار. بئله لیکله بعضی میفلره گؤره بیر زامان تانریلیقلار (Gottheiten) یاریم حئیوان و یاریم اینسان ایمیش دئیه آنلاتدیقلاری (نقل ائتدیکلری) آچیقلیغا قاویشدیریلمیش اولار. بو دئدیکلریمیز قدیم میصیر تانریلیقلاری اوچون عومومیتله کئچرلیدیر (میصیر تانریلیقلاری اوزره بو ایکیلیک (یاریم حئیوان و یاریم اینسان) مقوله سی کئچرلیدیر).\nعیسی مسیحین ات و قانی قارشیسیندا مسیحیلرین ائتدیکلری سایقی و حؤرمت اوزون کئچمیشده یونانلار طرفیندن تانریلاری Dionysos اوچون مراسیم کئچیردیکلری Dionysosfest مسئله سینه اساسلانیر.\nاوسته گؤروندوگو کیمی علی اکبر حق پژوه ذات عالی نین \" انار خون است، خون مسیح متجلی\" مقوله سی ده نقد ماهیتیلی بیر دئییم دئییل، ایلک اولاراق توتئمیست و سونرا عیسی مسیح اوچون دوشونولموش بیر ایفاده دیر. علی اکبر حق پژوه ذات عالیدن اوخویوروق:\n\"در طی این سالها هجوم نوشتارهایی را در وب گاهها و روزنامه ها و کتابها مشاهده کرده و می کنیم که به طور گسترده ای از طرف ناسیونالیست های کور بی هویت تاریخی تبلیغ می شوند، با اندکی ژرف بینی و دقت نظر در می یابیم که سیاهی های نوشته شده بر روی این کاغذها، بریده هایی ازپرده ی سیاهی هستند که برای کتمان حقیقتی بس روشن،بر سپپدی کاغذ کشیده شده باشند. این حقیقت روشن چیزی جز ناسیونالیسم کور(بی هویت تاریخی) نیست. \" (1)\nاوسته گؤروندوگو و کئچمیش یازیلاریندان دا آیدین اولدوغو کیمی علی اکبر حق پژوه ذات عالی ناسیونالیست دئیه کؤرلوک مقوله سینی قابارتماغا چالیشاراق ایران ممالیکی محروسه سینده میللیتلر مسئله سینی فارسلیق قازانیندا اریدیب یوخ ائتمگه چالیشیر. دئمک، میللت مقوله سی یاخشیدیرسا، بو مسئله نه اوچون فارس دئدیکده یاخشی، تورک، کورد، عرب، تورکمن و ساییره میللتلر دئدیکده پیس اولور؟ کیملیک (هویت) مسئله سینه گلدیکده هر میللتین کیملیگی نین تمل داشلاریندان بیری اونون دیلیدیر. دیلسیز هئچ بیر توپلوم اؤزونو دوغرو و دوزگون یاشادا بیلمدیگی کیمی میللی توپلوملار دا دیلسیز اؤزلرینی بیر میللت اولاراق یاشادابیلمزلر. دئمک، تاریخی هویت دئدیکده 1925 اینجی ایلدن ایران ممالیکی محروسه سینه تحمیل اولموش فارسچا سؤز قونوسودورسا، ایران ممالیکی محروسه سینده کی فارس اولمایان میللتلرین دیلی کئچمیش 80 ایلده فارس ایستعماری طرفیندن تضییقه معروض قالدیقلارینا باخمایاراق بوگون ده تورک و عرب دیللری فارسچادان قات قات زنگین ساییلارلار. دئمک، بو دیللر گؤبه لک کیمی فارس شوونیستلرینه یوخ ائدیلمک اوچون بوراخیلمامیشلار. بو دیللر ایران ممالیکی محروسه سی نین ایداره لرینده و بیلیم اوجاقلاریندا یاساق اولمالارینا باخمایاراق میللی کیملیک (هویت) ساییلدیقلاری اوچون خالق اوولادلاری طرفیندن گؤز ببگی کیمی قورونماقدادیرلار. قورونماجاق هر بیر شئیین یوخلوغا محکوم اولدوغونو نظره آلارساق، تاریخ بویو ایران ممالیکی محروسه سینده کی دیل و مدنیتلر بو میللتلرین اوولادلاری طرفییندن قورونوب گونوموزه چاتمیشدیر دئیه دوشونمه لی ییک. دئمک، بو خالقلارین کئچمیش تاریخلرینی فارس شوونیستلری و ایستعماری گوجلری کیمی سورقو سوآل آلتینا آلماق دوغرو و دوزگون اولماز دئیه دوشونمه لی ییک. علی اکبر حق پژوه ذات عالی گئنه ی��زیر:\n\" ولی شگفتا! کسانی آگاهانه یا ناآگاهانه مفاهیم و مقولات متفاوتی همانند ناسیونالیسم، ملی گرایی و میهن دوستی را با دو مسئله ی پان ترکیسم و ناسیونالیسم کور بی هویت تاریخی را که به دلیل ضرورت بقاء پان ترکیسم بوجود آورده شده است، به هم می آلایند و میان آنها هیچ تفاوتی نگذاشته در نوشتار های خود به کار می برند.\" (1)\nگؤروندوگو کیمی علی اکبر حق پژوه ذات عالی نین قارین آغریسی فارس شوونیزمی و ایستعماری نین ایران ممالیکی محروسه سینه حاکیم اولدوغو اوچون دئییل، اونون قارین آغریسی نی اینسانلارین دیل و مدنیت باخیمیندان بیر قول دئییل، آزاد یاشاماق ایستدیکلری اولوشدورور. دئمک، حزب نژادپرست جبهه ملی فارس تشکیلاتی نین ایران ممالیکی محروسه سینده کی فارس اولمایان ائتنیکلر علیهینیه \"اداره آموزش و پرورش\"ه یازدیغی مکتوب بیر اینسان اولاراق علی اکبر حق پژوه ذات عالیلری کدرلندیریر دئییل، اوسته لیک اونو داها دا خیالی \"ایران باستان\" تورپاقلارینی فارس ایستعماریندا ساخلایاجاقلار دئیه خوشبخت و مسعود ائدیر\" (5). علی اکبر حق پژوه ذات عالی \"ملی گرایی\" دئدیکده فارس دیل و مدنیتی ایران ممالیکی محروسه ده کی میللیتلره تحمیل ائده رک فارس دیل و مدنیتی نی اساس گؤتوره رک اونلاری \"ملت ایران\" دئیه نظرده توتور. بئله لیکله فارس دیل و مدنیتی اطرافیندا \"نژادپرستلیک و راسیستلیک\" ده \"ملی گرایی\" دئیه قلمه آلینار. فارس نژادپرستلیک و راسیستلیکلرینه باخمایاراق ایران ممالیکی محروسه سینده کی تورکلرین اؤز دیللرینده اوخویوب یازماق و اؤز مدنیتلری ایله بؤیویوب باشاچاتماق ایسته دیکلری \"پان ترکیسم\" دئیه قلمه آلینار. بو آرادا علی اکبر حق پژوه اؤز شوونیستلیک و فاشیستلیک گؤروشلرینه دون گئدیرمک اوچون آذرباجانلیلارین تاریخی کیملیکلری فارسدیر(!!) دئیه دونیا ایجتماعیتلری و بیلیم اوجاقلارینی اؤزونه گولدورموش اولار. علی اکبر حق پژوه ذات عالی گئنه ده یازیر:\n\"... و این حق کشی در مورد اقوام ایرانی (آذری ،کرد، عرب بلوچ و ..) به همراه زیر پا گذاشته شدن دیگر حقوق مسلم مردم ایران موجب شده است که با مرور زمان به دلیل نارضایتی مردم ازحکومت بنیادگرایان، طیفی از نیروهای انرژی دار جامعه به دلیل عدم حضور احزاب سیاسی غیر دولتی و اندیشمندان سیاسی، به شیوه ها ی اعتراض پارازیتی و لومپنیستی روی بیآورند. شکلی از این اعتراضات،ناسیونالیسم کور می باشد.\" (1)\nاوسته گؤروندوگو کیمی فارس شوونیستلری و اونلارین قویروقلاری \"ایرانیت\" مقوله سی نین دالیندا گیزلنمگه چالیشاراق ایران ممالیکی محروسه سینده کی میللیتلرین، میللی مسئله لرینی سیاسی ماهیتی نی فارسلیق چؤپلوگونه (اشغالخاناسینا) بوشاتماق ایسترلر. سیاسی بیریم (واحید) اولاراق میللی و مدنی ایستکلری ایفاده ائتمک ایسته گن فارس اولمایان تشکیلاتلار علیهینه فارس شوونیستلری و اونلارین قویروقلاری آدولف هیتلر جوهود ائتنیگی علیهینه ایشلتدیگی پارازیت و کارل مارکسین Lumpenproletariat دئیه قاچاقچی، اوغرو، فاحشه و ساییره لر علیهینه ایشلتدیگی ایفاده و دئییملری چئینر توپور ائتمگه چالیشمیش گؤرونرلر. 1848 اینجی ایل ناپلئوون بوناپارت جومهوریت علیهینه حاکیمیت چئوریلیشی ائتمک اوچون بیر سیرا صینیفلره سؤیکه نیردی. کارل مارکس بو صینیفلری Lumpenproletariat آدلاندیریردی. کارل مارکس یازیردی:\n\"دییوثلار ایله اصلیتی بللی اولمایانلار، فاحیشه لر و جانیلیگی تثبیت اولموش بورژوازیلرین یانی سیرا آوارا، خیدمتدن بوراخیلمیش عسگرلر، دوستاقدان بوراخیلمیش جانیلر، یوک آتدان قاچمیش کؤله لر، عوامفریبلر، شییادلار، اوغرولار، جیب کسنلر، شارلاطانلار، ناموسلارینی باشقالارینا ساتانلار، گئنل ائولرده (فاحشه خانالاردا) قاپیچیلیق ائتمک واسیطه سی ایله قارین دویورانلار، حماللار، پیس شئیلر ایله اوغراشانلار، قایچی ایتیلدنلر، قالایچیلار، گئدالار، نیظام و اینتیظاما اویمایان خالق کیتله سی، فرانسه لیلر طرفیندن \"la boh譥 \" آدلانانلار... بو مو صینیفلرین چاغریشی، سوپورونتو و تؤکونتوسو؟\" (6). کارل مارکس کاپیتال آدلی اثرینده گئدالاری، جانیلری، فاحیشه لری گئرچک آنلامدا Lumpenproletariat آدلاندیریر (7). کارل مارکس صینیف ساواشی مقوله سینده Lumpenproletariat اوزره یازیر: \"بؤیوک شهرلرده صنعتی ایشچیلردن فرقلی اولاراق Lumpenproletariat فرقلی کیتله لری اولوشدورار. بو کیتله موختلیف اوغرولار، جانیلردن اولوشار. بونلار توپلومون آشغالیندان تغذیه ائدرلر. بونلار بللی بیر ایش ساحه سینه مالیک اولمایان، آوارا، آیدین یاشاییشا مالیک اولمایان اینسانلاردیرلار. Lumpenproletariat لار باغلی اولدوقلاری میللتین مدنیتیندن آسیلی اولاراق موختلیفدیرلر و اونلارین اوغرولوق خاراکتئلری دانیلمازدیر\"(8)\nاؤزلرینی کارل مارکس موریدی بیلن علی اکبر حق پژوه ذات عالیلرین آذربایجان میللی فعاللاری، آیدینلاری و سیاسی تشکیلات منسوبلارینا \"لومپنیست\" ایفاده سینی نیسبت وئرمگه چالیشماسی مسئولیتسیزلیگین یانی سیرا سؤز آزادلیغی و قلم آزادلیغی باخیمیندان دا اخلاقسیزلیق ساییلابیلر دئیه دوشونمه لی ییک. علی اکبر حق پژوه ذات عالیدن اوخویوروق:\n\".. گسترش این پدیده به دلیل ویژه گی های آن جاذبه هایی دارا می باشد.که منجر به تحلیل رفتن انرژی هایی می شود که اصولا می باید و می تواند برای برداشته شدن گام های اساسی در افرازش و تسریع پروسه ی رَسش به محیطی عادل و دموکراتیک بکار برده شود.\" (1)\nگؤروندوگو کیمی علی اکبر حق پژوه فارس سولچومئابلیغینا قاپیلاراق کارل مارکسین ایشچی صینیفی دئیه بیر سیرا صینیفلره \"لومپن\/ Lumpenproletariat \" دئیه ایشلتدیگی ایفاده یه فارس ایستعمارچیلیق دونو گئیدیرمگه چالیشاراق اونو ایران ممالیکی محروسه سینده کی میللیتلر مسئله سینه نیسبت وئرمگه چالیشمیشدیر. بو مسئله اوزره آرتیق دوراقلادیقدا کئچمیش یازیمیزدا ایشاره ائتدیگیمیز کیمی فارس ایستعمارچی تشکیلاتلاری نین داغیلما قورخوسو بو ایستعمار عامیللری نی چابالاماغا زورلامیش گؤرونور (9). بونلار واقعیتلرین قارشیسیندا دیزه چؤکمک یئرینه عوامفریبلیک ائتمگی داها اوستون حئساب ائدیرلر. بیلیندیگی کیمی دئموکراتیک و عدالتلی موحیط فارس دیل و مدنیتی نین باشقا دیل و مدنیتلره اوستون ساییلماسی ایله دئییل، حوقوق برابرلیگی ایله حیاتا کئچه بیلر دئیه دوشونورسک، ایران ممالیکی محروسه سینده کی میللیتلر هر بیری اؤز میللی کیملیکلری و تشکیلاتلاری ایله اؤزلرینی گئرچک آنلامدا ایفاده ائده بیلرلر. فارس ایستعمار تشکیلاتلارینا \"سراسری\" آدی قویماقلا ایران ممالیکی محروسه سینده دئموکراتیک و عدالتلی موحیطلر یاراتماق آرزوسو \"کویر لوت و کویر نمک\" چؤللرینده \"سو\" دئیه \"سراب\" دالینجا قاچماقدان آرتیق بیر شئی ایفاده ائده بیلمز دئیه دوشونمه لی ییک. علی اکبر حق پژوه ذات عالی آذربایجان میللی حرکتینی خاریجی عامیللر�� نیسبت وئرمگه چالیشاراق یاریز:\n\".. ولی نکته اساسی که از اهمیت ویژه ای برخوردار می باشد؛ این است که چرا این معضل در آذربایجان با دیگر نقاط ایران متفاوت است؟ ... الف ) نیم گذری به چشم انداز ژئو پلتیکی ناسیونالیسم کور :1): حکومت جمهوری آذربایجان : دولت باکو به دلیل احساس عدم امنیت سیاسی که از عوامل زیر ریشه گرفته است:۱ـ عدم توانایی در باز پس گیری منطقه ی قره باغ کوهستانی، که حدوداً بیست و پنج درصد از اراضی این جمهوری را شامل می شود.۲ـ وابستگی های تاریخی و فرهنگی با کشور ایران.٣ـ رویا رویی با بحران هویت تاریخی ،...از طرفی دیگر دولت باکو به دلیل چند پاره گی جغرافیایی با مشکلات طبیعی همانند: عدم وجود مرز مشترک جغرافیایی میان نخجوان و باکو و هم چنین با خاک ترکیه روبرو می باشد. ترکیه که اینک در عدم حضور دولت بنیادگرای ایرانی به کشوری که با دولت باکو روابط و مناسبات دیپلماتیک و اقتصادی و فرهنگی نزدیکی دارد، تبدیل شده است. ... بدین جهت دولت باکو، رها شدن از این گرفتاری ها را در چنگ انداختن به خاک ایران می بیند\"(1).\nگؤروندوگو کیمی علی اکبر حق پژوه ذات عالی آذربایجان میللی حرکتینی فارس ایستعمارچیلیغی و شوونیستلیگی اوچون بیر آچیلماز دویون (معضل) حئساب ائتمه سینه باخمایاراق بو مسئله یه حلل یولو گؤسترمک یئرینه بو مسئله نی قوزئی آذربایجان جومهوریتی و تورکیه دؤلتلرینه نیسبت وئرمگه چالیشیر. دئمک، دونیا دوزنی نین دگیشمه سینه و سویوق ساواشین سونا ارمه سینه باخمایاراق فارس شوونیستلری و عامیللری پهلوی شاهلاری زامانی چالدیقلاری هاوالارین کؤهنلمه سی نین فرقیندا دئییللر. بیلیندیگی کیمی بیرلشمیش دؤولتلر تشکیلاتی نین ایران ممالیکی محروسه سی اوزره وئردیگی ائتنیک معلوماتینا اساساً آذربایجان تورکلری سای باخیمیندان ایران ممالیکی محروسه سینده کی باشقا ائتنیکلردن او جومله دن فارسلاردان داها چوخ اولدوقلارینا باخمایاراق (10) میللی، مدنی، ایقتیصادی و سیاسی باخیمدان فارس ایستعماری نین سؤمورگه سی آلتیندا یاشایاراق اؤلوم قالیم مسئله سی ایله اوز اوزه دیرلر. دئمک، سای باخیمیندان فارس توپلوموندان آرتیق اولان گونئی آذربایجان توپلومو کئچمیش 100 ایلده ایران ممالیکی محروسه سینده ثبوتا یئتیردیگی کیمی بو ممالیکی محروسه ده تعیین ائدیجی گوجه مالیکدیر. آذربایجان میللتی نین تعیین ائدیجی گوج ایله مدنی بیچیمده حئسابلاشمادان فارس توپلومو ایستعمارچی سیاستی دئییل، اؤز وارلیغینی دا یاشاتما قابیلیتینده اولمایاجاقدیر. باشقا بیر یاندان علی اکبر حق پژوه ذات عالی ایددعا ائتدیگی \" وابستگی های تاریخی و فرهنگی با کشور ایران\" سؤز قونوسودورسا، نه اوچون فارس شوونیستلری و اونلارین قویروقلاری آذربایجان جومهوریتینی \"ایران ممالیکی محروسه سینه\" مئییللی گؤسترمک یئرینه بو جومهوریتی ایران ممالیکی محروسه سی اوچون بیر دوشمن کیمی تقدیم ائتمگه چالیشارلار؟ دئمک، کئچمیش 1000 ایلده تورکلر و آذربایجان تورکلری باشدا اولماقلا ایران ممالیکی محروسه سینه حاکیمیت ائتدیکلرینه و فارس دیلینی دیوان دیلی ائتدیکلرینه باخمایاراق بوگون دیل و مدنیت باخیمیندان فارس میللتینه باغلیلیقلاری دئییل، هئچ بیر اورتاق آنلاشاجاق ایپ اوجلاری دا یوخدور. یالنیز تورک سلاله لری تورک دیلینی قوشون، فارس دیلینی دیوان و عربچه نی دین دیلی ائتمکله بو ممالیکی محروسه سه ده سنتی فئدرال سیستیم اساسیندا راحاتلیقلا حاکیمیت ائده بیلمیشلر دئیه دوشونمه لی ییک. علی اکبر حق پژوه تهران حاکیمیتینه توتدوغو پوزیسیوندان یولا چیخاراق تورکیه و آذربایجان جومهوریتی ایلیشگیلرینی\" ترکیه که اینک در عدم حضور دولت بنیادگرای ایرانی به کشوری که با دولت باکو روابط و مناسبات دیپلماتیک و اقتصادی و فرهنگی نزدیکی دارد، تبدیل شده است\" دئیه قلمه آلمیشدیر. بو یاناشمانین گؤز بویامادان آرتیق سیاسی چکیسی یوخدور. بیلیندیگی کیمی آذربایجان جومهوریتینده فارس دیللی کیلاسلارین قورولماسی و فارسلیغین تبلیغ ائدیلمه سی ایسلام جومهوریسی اورقانلاری واسیطه سی ایله کئچمیش 15 ایلده حیاتا کئچمیش و بوگون ده حیاتا کئچمک اوزره دیر. دیپلوماتیک باخیمدان ایسلام جومهوریسی نماینده لیکلری آذربایجان موستقیل اولدوغو گوندن باکی و نخجوان شهرلرینده اولمالارینا باخمایاراق تبریزده آذربایجان قونسوللوغونون آچیلماسی کئچن ایل حیاتا کئچمیشدیر. دئمک، فارس پوزیسیون شخص و تشکیلاتلاری نین یالانچی ایددعالارینا باخمایاراق آذربایجان جومهوریتینده فارس منافعینی قوروماق اوچون داواملی ایران ایسلام جومهوریسی نین حوضورو اولموشدور. تورکیه و آذربایجان جومهورسی ایلیشگیلرینه گلدیکده دیل و مدنیت باخیمیندان بو دؤلتلر قارداش توپلوملاری ایچرمکده دیرلر. آذربایجان و تورکیه دیلی تورک دیللری نین اوغوز دیل قوروپونا عاییددیرلر. دیل و مدنیت باخیمیندان کئچمیشده اورتاق باغلارا یییه اولان توپلوملارین سیاسی و مدنی ایلیشگیلری نین یاخین اولماسی اولدوقچا طبیعی حالدیر. بو مسئله تهران فارس حاکیمیتی و تاجیکیستان جومهوریتی اوچون ده کئچرلیدیر. علی اکبر حق پژوه ذات عالیدن اوخویوروق:\n\"... دولت باکو، خلاء تاریخی و فرهنگی ای که از پروسه ی زدایش فرهنگ و تاریخ ایرانی بوجود آورده است با تزریق کردن تاریخ و فرهنگ جعلی و پر نمودن آن با دروغ و فریب بر مردم جمهوری خود، این خلاء تاریخی و فرهنگی را که یکی از مشکلات اش محسوب می شد رفع نموده است\"(1)\nاوسته گؤروندوگو کیمی علی اکبر حق پژوه سولچولوق ایددعاسیندا اولماسینا باخمایاراق پان ایرانیستلیک و عوامفریبلیک آچیسیندان محمد افشار یزدی، ایرج افشار سیستانی، محسن پژشکپور، هوشنگ طالع، منوچهر یزدیلرین قوللارینی دالدان باغلامیش مقامدا یئر آلیر. علی اکبر حق پژوه ذات عالی نین \"خلاء تاریخی و فرهنگی\" دئدیگی ایفاده ده فارس دیلی، مدنیتی و تاریخی نظرده توتولور دئیه دوشونمه لی ییک. بو مسئله اوزره یوروم و تفسیری اوخوجولارا بوراخماق ایستردیک. آنجاق علی اکبر حق پژوه ذات عالی نین اوسته ایددعا ائتدیگی\"دؤولت باکو .... با تزریق کردن تاریخ و فرهنگ جعلی و پر نمودن آن با دروغ و فریب بر مردم جمهوری خود، این خلاء تاریخی و فرهنگی را که یکی از مشکلات اش محسوب می شد رفع نموده است\" مسئله سینه گلدیکده بیلیندیگی کیمی قوزئی آذربایجان جومهوریتی 1918 اینجی ایل اؤز موستقیللیگینی اعلان ائتمیش، 1920 اینجی ایل بو جومهوریتی روسیه بولشویکلری قیزیل اوردو واسیطه سی ایله ایشغال ائده رک سونراکی ایللرده باشقا جومهوریتلر کیمی بو جومهوریته نیسبی دیل و مدنیت آزادلیغی وئرمک زوروندا قالمیشدیر. 1990 اینجی ایل آذربایجان جومهوریتی اؤز موستقیللیگینی یئنیدن الده ائتمیش و بوگون دونیا دؤولتلر تشکیلاتیندا آذربایجان جومهوریتی نین میللی بایراغی دالقالانماقدادیر. دئمک، علی اکبر حق پژوه ذات عالی نین یالاندان قوراشدیردیغی \"تزریق... تاریخ و فرهنگ جعلی\" مقوله سی اساسسیز گؤرونور. آنجاق \"دروغ و فریب\" مقوله سینه گلدیکده بو مسئله گونئی آذربایجانلیلارین میللی منلیک و کیملیکلری علیهینه \"بنیاد موقوفات محمود افشار یزدی\" و فارس راسیستلیگی و فاشیستلیگینی اساس گؤتورموش فارس تشکیلاتلاری و شخصلر طرفیندن اعمال اولموش و علی اکبر حق پژوه کیمی شوونیست قویروقلاریندان دا دستک گؤرموش دئسک، قلمه صاحیبی اولاراق اؤز ویجدانیمیزا بورجلو قالماریق. علی اکبر حق پژوه ذات عالی سیاست زمینه سینده الی آیاقدان داها آرتیق اوزاتدیقدان سونرا آذربایجان آدینی اویستا کیتابی ایله علاقه دار گؤسترمگه چالیشیر، اوخویوروق:\n\" آثروپاتگان از ریشه \/ araTa \/ آ ثر \/ athra اوستایی + \/پات\/ به معنی نگاهبان و پاینده )+ گان پسوند محل،ش ک ل گرفته است(که در زبان امروزی آذری به همان معنی \/ اُت\/ : آذر، آتش) است (قابل ذکر است که واژه ی \"اوت\" به معنی آتش در زبان آذری که در ترکی نیز رایج شده است به هیچ وجه ترکی نیست.\" (1).\nبیلیندیگی کیمی زردوشت اوچون نیسبت وئریلن اویستا\/اوستا دیل دئییل، کیتاب آدیدیر. بو کیتابین یازیلیشی 1300 میلاد ایللرینه عاییددیر(11). اوندان اؤنجه کی تاریخلره عایید اویستا دئیه زردوشت کیتابی بوگونه دک تاپیلمامیشدیر. دئمک، بیر کلمه نی دیلچیلیک باخیمیندان نیسبت وئررکن \"اوستایی\" دئمک دیلچیلیک مقوله سیندن اوزاق گؤرونور. بونلارا باخمایاراق \"آثروپاتگان\" کلمه سی نین arata \/آثر کلمه لریندن دوزلیشینی ایددعا ائدن ذات عالیلر مورفولوژیک باخیمدان arata \/ آثر کلمه لری نین آرالاریندا نئجه دگیشیم اولدوغونا داییر آچیقلیق گتیرمه لیدیرلر. معده گوجونه هر هانکی بیر کلمه نی اورتایا آتماقلا بیر مطلبی دئمگه چالیشماق بیلیم ساحه سیندن اوزاق گؤرونر. آنجاق \"اوت\"(آتش) کلمه سینه گلدیکده بو کلمه تورکچه دیر. بوگون آذربایجان ادبیات دیلینده \"اود\" کیمی قبول اولموش کلمه آذربایجان دیلی نین لهجه لرینده \"اوت و اود\" بیچیملرینده ایفاده اولونار. آنجاق بو کلمه موختلیف تورک دیللرینده هانکی آنلام داشییار و نئجه ایفاده اولونار و مسئله سینه گلدیکده تورک دیللری نین سؤزلوکلرینی واراقلامالی اولاریق.\nاوت: آذربایجان ادبیات دیلینده \"اود\"(آتش)، تورکمنجه \"اووت\"(آتش)، اؤزبکچه \"اوت\"(آتش)، قیرقیزچا \"اوت\"(شعله آتش)، تاتارچا \"اوت\"(آتش، نور، تیراندازی)، یاقوتچا \"اووت\"(آتش)، اسکی تورکچه \"اوت\"(آتش).(12)\nگؤروندوگو کیمی \"اوت و اود\" کلمه لری هر ایکیسی تورکچه دیر. یالنیز تاتارچادا \"اوت\" بیر نئچه آنلام و معنی داشیماقدادیر. دئمک، دیللر و مدنیتلر اوزره بیر مطلب ایفاده ائتمگه دوشونرکن علی اکبر حق پژوه و اونون ایکیزتایی منوچهر مرتضوی کیمی دئییل، بیلیم پیرینسیبلرینه اؤزن (دیققت) گؤسترمک یارارلی گؤرونر دئیه دوشونمه لی ییک. علی اکبر حق پژوه ماشالله رزمی بگین \"مسئله ملی آذربایجان\"(13) آدلی یازیسیندان حیددتله نه رک یازیر:\n\"هرچندکه به نظر نگارنده آقای رزمی به درستی بربعضی نکات انگشت گذاشته اند که درخور تامل و اندیشه هستند؛اما بی رو دربایستی عرض نمایم که از قلم این گونه نگاره گری ها بوی شدید برتری قومی احساس می شود. به یکی ازجمله های این نوشتار که در مقایسه با دیگر جملات بیان خیلی ملایم تری دارد دقت کنید : « زبان ترکی یکی ازکامل ترین زبانهای دنیا است وحکومت مرکزی حاضر نیست طبق قانون خو��ش عمل کند.!!» تنها دراین جمله دو سوء درک از مفاهیم واژه ها و برتری جویی قومی و تحقیر دیگر اقوام ایرانی و ملتهای جهان نهفته است\" (1).\nگؤروندوگو کیمی فارس شوونیستلری نین ترسینه ماشالله رزمی نین تورک دیلینی کامیل بیر دیل آدلاندیرماسی فارس شوونیستلری و اونلارین قویروقلارینی راحاتسیز ائده جک مقاما چاتیر. بو دوغرولتودا امیر حسین خنجی ده خضبلاتی نی اورتایا قویماغا چالیشمیشدیر (14). کئچمیش 80 ایلده آذربایجان دیلینی فارس دیلی نین بیر شیوه سی آدلاندیرماق، آذربایجانلیلار مدنی اولماق اوچون اؤز تورلوکلریندن واز کئچمه لیدیرلر، باشقا حالدا ائششک قالاجاقلار(!!)\" ایفاده لری علی اکبر حق پژوه ذات عالیلر اوچون لای لای حئساب ائدیلیرمیش. بللی اولدوغو کیمی ایران ممالیکی محروسه سی نین فارس ایجماعلاریندا تورک دیلی نین بیر دیل کیمی مطرح اولماسی فارس شوونیست قویروقلارینی ناراحات ائتمیش اولار و تورک دیلی نین یئتنک و قودرتیندن سؤز صؤحبت آچماق دولاییلی اولاراق نژادپرست قلمه آلینار. علی اکبر حق پژوه ماشالله رزمی بگه اینسانلیق درسی وئرمگه چالیشارکن یازیر:\n\".. تمامی زبانهای ایرانی جزو خانواده ی زبانی بزرگی که هند اروپایی خوانده شده اند از سوی زبان شناسان جهان تقسیم بندی گردیده اند. اصولا زبان ها را برای قراردادن آنها دریک گروه خانواده ی زبانی با متدهای تاریخی و تطبیقی یعنی مقایسه همانندی ها از نظر ساختاری و واژه های بنیادی آنها و زبان منبا ی آنها و آثار به جامانده ی از دیرینه گان آن و ذخیره ی اصلی واژه گان زبانها تقسیم بندی می کنند . نه برای خاطر همسایه بودن آن با کشوری یا داشتن دین و مذهب مشترک گویشوران دو زبان متفاوت\".(1)\nاوسته قالین بلیردیگیمیز عیبارتلر اوچون فیکیر اورتایا قویماق پیس اولماز دئیه دوشوندوک. فارس شوونیستلری نین \"هند ژرمن\" دیل قوروپونا \"هند اوروپایی\" آد وئرمه لری اونلارین \"فرنگ\" حئیرانی اولدوقلاریندان ایلری گلن مسئله دیر. بیلیندیگی کیمی آوروپادا موختلیف دیل قوروپلاری وار، اؤرنک اولاراق: ایسلاو، ژرمن، لاتین و ساییره. فارس دیلی نین اوزون کئچمیشده قرابتی لاتین و ایسلاو دیل قوروپلاری ایله دئییل، ژرمن دیل قوروپو ایله دیر.\nاوسته گؤروندوگو کیمی مسئله آذربایجان تورکچه سینه گلدیکده بو دیلین تورک دیل قوروپونا عایید اولماسی نین آیدینلاشماسی دا قونشو مملکتلره نیسبت وئریلزسه، بیر سایدا راسیستلرین نظرینجه میدان فارس شوونیستلری و اونلارین قویروقلارینا آذربایجان دیلینی فارس دیلی نین بیر شیوه سی کیمی گؤسترمک اوچون ایمکان یاراتماز. بو نیسبت وئرمه لر و عوامفریبلیکلر اؤز یئرینده دورسون آذربایجان دیلی نین التصاقی و فارس دیلی تحلیلی دیل قوروپلارینا عایید اولماسینا داییر بو راسیستلر هانکی جاوابی وئره بیلرلر؟\nفارس دیلینده \"نوشتن\" فعلی صرف اولارکن \"نویسم، نویسی، نویسد، نویسیم، نویسید، نویسند\" حالینی قبول ائتمک مجبوریتینده قالار. آذربایجان دیلینده ایسه \"یازماق\" صرف اولارکن \"یازام، یازاسان، یازا، یازاق، یازاسینیز، یازالار\" حالینی اوستلنمیش اولار. گؤروندوگو کیمی فارس دیلینده فعل مجبوریت قارشیسیندا بیچیمینی کامیلاً دگیشمک زوروندا قالار. تورک دیللرینده ایسه فعلرین کؤکو دگیشمز قالاراق شکیلچیلر آرتماقلا موختلیف زامانلار اوچون صرف اولونار. بو مسئله لری گؤزدن کئچیررکن، تورک دیللری اوزره نظر وئرمک نژادپرستلیک ایتتهامی دئییل، بیلگی و معلومات طلب ائدر. بو دا فارس راسیستلری و اونلارین قویروقلاری نین آرزو و ایستکلرینه جاواب وئرمز. علی اکبر حق پژوه گئنه یازیر:\n\"۲ـ آنچه و آنکه موجب جلو گیری از آموزش زبان آذری (نه ترکی) شده و می شود. اولا سیستم دیوانی است که از قبل وجود داشته و در برهه های مشخص زمانی از طرف تمامی اقوامی که به ایران حکومت کرده اند بوجود آمده که اکثرا هم بعد از فرو پاشی دولت ساسانیان، اعراب و ترک ـ مغول ها بوده اند و تنها گاهی ایرانیان بر مسند حکومت بوده اند. یعنی هیچ پارسی یا هیچ آذری و لر و کردی یا بلوچی به دلایل زیاد که یکی از آنها زرتشتی بودن و شیعه بودن ایرانیان بود و از نظر شرعی و سیاست جاری آن زمان فرصت و امکان بدست آوردن قدرت دولتی و یا حکومتی نداشتند ـ تا به غزنویان، سلاجقه، و مغول ها و تیموریان و قراقویونلوها ، و قاجارها دستور صادر کنند که شما باید به زبان پارسی سخن بگویید.\" (1).\nاوسته گؤروندوگو کیمی آچیقجا علی اکبر حق پژوه آذربایجان دیلینی تورک دیللری سیراسیندا قبول ائتمک ایسته مه یه رک \"ایرانیت\" آدی نین دالیندا گیزلنمگه چالیشاراق آذربایجانلیلاری جعلی اویدوردوقلاری \"پارسی\"(حاشیه\/ کنار) قلمه آلماغا چالیشار(15). بیلیندیگی کیمی بوگون فارسچا آدلانان دیل کئچمیشده \"دری\" آدلانیردی و بوگون ده افغانیستاندا \"دری\" آدلانار. علی اکبر حق پژوه ذات عالی نین عوامفریبلیگینه اساساً بو \"ایرانیان پارسی زبان\"(آذربایجان تورکلری، لور، کورد و بلوچ) حکومتی اله کئچیرمک و فارس شوونیستلری 20 اینجی عصیرده ائتدیکلری کیمی غزنه لیلری، سلجوقلولاری، مغوللاری، تئیمور اوغوللارینی، آق قویونلو و قارا قویونلو و قاجار حاکیمیتلرینی سیلاح گوجونه فارسلاشدیرما ایمکانینا مالیک اولمامیشلار. فارس دیلی نین غزنه لیلر و سلجوقلار واسیطه سی ایران ممالیکی محروسه سینه گتیریلدیگینی و دیوان دیلی ائدیلدیگینی نظره آلارساق، \"اؤلو دؤنموش دیرینی یویور\" ایفاده سی سرگیلنمیش اولار. زردوشتلوک و شیعه لیک مسئله سینه گلدیکده کئچمیش یازیلاردا ایشاره ائتدیگیمیز کیمی زردوشتون پیغمبر اولماسی دا شک و شوبهه آلتیندادیر. زردوشتلوک دئیه بیر دین ایران ممالیکی محروسه سینده رسمی بیر دین اولسایدی، زردوشته نیسبت وئریلمیش متینلر و آیینلر هندوستانا قاچمیش یالانچی زردوشتلر طرفیندن قورونوب ساخلانار و 1300 ایل میلاددان سونرا بیر سایدا کیملیکلری بللی اولمایان ذاتلار طرفیندن اوستا دئیه زردوشت آدینا کیتاب یازیلمازدی. شیعه لیک مسئله سینه گلدیکده ایلک اولاراق قاراقویونلولارین حاکیمیت دؤنملرینده شیعه لیک آذربایجاندا یاییلماغا باشلامیش و صفویلر زامانی باشدا شاه ایسماعیل اولماقلا شیعه ایران ممالیکی محروسه سینده حاکیمیت دینی اولموشدور. بوگون \"ایرانیت\" و \"شیعه لیک\" آدلاری نین دالیندا گیزله نه رک فارس شوونیستلیگی و فاشیستلیگینی تبلیغ ائتمک ایستر تاریخی باخیمدان، ایسترسه ده اینسانی و مدنی باخیمدان هئچ کیمسه یه باشی اوجالیق گتیره بیلمز دئیه دوشونمه لی ییک. علی اکبر حق پژوه ذات عالی گئنه ده یازیر:\n\" البته در رابطه با تحقیقات تورکولوژی و زبان شناسی که فرموده اند. درآنها زبان آذری به عنوان شاخه ای اززبان ترکی به اثبات رسیده مسئله ای است که نگارنده شخصا با دلایل علمی که نیاز افتد می توانم ارائه دهم ، این نظرات را قبول ندارم.\" (1)\nگؤروندوگو کیمی پان ایرانی��تلر او جومله دن علی اکبر حق پژوه لار عئلیم و بیلیم ایله ده موخالیفت ائتمک ایسته ییرلر. بئرتولت بئرئشت بو دوغرولتودا یاخشی دئمیش:\n\"گئرچکلیگی و حقیقتی بیلمه گه جاهیل، بو مسئله نی بیله رک اینکار ائدن ایسه فاسیقدیر\". گالیله کشفیاتی ایله موخالیفت ائدنلر کیمی عئلیم و بیلیمه قارشی چیخان ذات عالیلر دا زامانین چرخی آلتیندا بوغولاجاقلار. دئمک، علی اکبر حق پژوه ون آذربایجان دیلینی تورکچه تانیمادیغی آذربایجانلیلارین تورک اولدوقلاریندان هئچ نه اسکیک ائتمز. \"دگیرمن دارتدیغینی دارتار، چاق چاغا گورولتو قالار\". علی اکبر حق پژوه ماشالله رزمی بگه گئنه یازیر:\n\"... نوشته اید: دوران طلایی آذربایجان! شما کدام دوره ها را منظور نظر دارید مغول ها را ،قرا قویونلو ها را ، آق قویونلو ها را یا قاجار ها را که بیشتر از یک سوم خاک میهن مان را در نتیجه بی لیاقتی ها به روس ها واگذار کردند. حال اینها چگونه به مردم آذربایجان ارتباط خونی پیدا می کنند از چه زمانی اینها آذربایجانی بوده اند؟ غیر از دو سلسله زندیه و صفویان که بنیاد گزار آن شاه اسماعیل هم نیمه ایرانی نیمه ترکمن بود تاریخ درآن هفت صد هشت صد سال، ایرانی دیگری را که بر تخت سلطنت نشسته باشد بخود ندیده است.\" (1)\nگؤروندوگو کیمی علی اکبر حق پژوه ذات عالی یالنیز آذربایجان دئییل، ایران ممالیکی محروسه سینه حاکیم اولموش و بو ممالیکی محروسه نین تقدیرینی بلیرله میش سیلسیله لرین تاریخینی دانماغا چالیشیر. ایران ممالیکی محروسه سینده آذربایجان تجددودلوک حرکتینی، او زامان آذربایجاندا یئنیلنمگه دوغرو فیکیر یوکسه لیشینی نظره آلارساق و او زامانلا بوگونکو گونئی آذربایجانین دورومونو قارشیلاشدیرارساق، او زامان ایران ممالیکی محروسه سی نین باشقا یئرلری ایله موقایسه ده آذربایجانین دورومو قات قات ایلریده اولدوغو اورتایا چیخار. تبریز ایران ممالیکی محروسه سی نین پایتختی و ولیعهدنشین شهری اولارکن، آذربایجان ایران ممالیکی محروسه سی نین بوغداسینی تأمین ائدرکن، تبریزده چاپ دستگاه لاری و گئنیش یایین باسین اورگانلاری اولارکن آذربایجانین ایلریده اولدوغوندان سؤز آچماق او قدر ده یالنیش اولمازدی. آنجاق بو مسئله پان ایرانیستلرین نه اوچون زورلارینا گئدیر دئیه دوشوندوکده، آذربایجان ایجتماعیتینی فیکیر باخیمیندان کئچمیش 80 ایلده کی کیمی قیسیر ساخلاماغا چالیشماق پان ایرانیست، شوونیست و فارس ایستعماری گوجلری نین بیرینجی هدفلریندن حئساب ائدیلر. علی اکبر حق پژوه گئنه ده ماشالله رزمی بگه یازیر:\n\" نوشته اید ملت آذربایجان! بر تمام ایران حکومت می کرد! دوست عزیز ! واقعا متوجه می شوید که چه نوشته اید! یعنی می فرمایید که از چند صد سال پیش ، ملت ـ دولت در ایران ، به توسط چنگیزها و تیمورلنگ ها، اوزون حسن ها، آقا محمد خان ها و فتحلی شاه ها بوجود آمده بوده است.کدام یک از نهادها و عناصر سازنده ای که در ساختار ملت ـ دولت باید وجود ملموس داشته باشند، در آن زمان حتی وجود ذهنی وآبستراکت داشتند؟ دولت ـ ملتی که هنوز مقوله ای ذهنی است و شکل عینی کامل به خود نگرفته است. ما هنوز حکومت کردن نه از جنس طلایی هیچ ملتی را بلکه حتی نقره ای اش را هم در این جهان متمدن معاصر کاپیتالیسی نمی بینیم ، چه رسد به دوران فئودالیسم و خان خانی آن سده ها .\" (1)\nاوسته گؤروندوگو کیمی فارس شوونیستلری و اونلارین قویروقلاری خلع سیلاح ائدیلدیکده م��للت مقوله سی نین یئنی بیر مقوله اولدوغونو قبول ائتمیش اولارلار. عکس حالدا ایران میللتی دئیه بو ممالیکی محروسه نی کوروش و داریوشا باغلاماغا چالیشاراق بو ممالیکی محروسه سی نی ده ده لری نین شخصی مولکو، فارس اولمایان باشقا ائتنوسلاری ایسه سونرادان گلمه قلمه آلماغا چالیشارلار. آنجاق ایران ممالیکی محروسه سینی نئجه گونوموزه گتیرمک مسئله سی اوزرینده دایاندیقدا کئچمیشده خان خانلیق و سولطانلیق مسئله سی وار ایمیش دئیه 2500 ایل بوندان قاباق کوروش کبیر و داریوش بزرگ وار ایمیش دئیه توپوردوکلرینی بیر داها سو یئرینه ایچمگه چالیشارلار، بودور فارس عوامفریبلری و قویروقلاری نین منطیقلاری!! تاج الملوک فارس تشکیلاتلاری نین ایکی اوزلولوکلری اورزه یاخشی دئمیش:\n\"خدمت شما عرض كنم مردم ايران وايرانی جماعت گوسفند امام رضا را تا صبح نمی‌چرخاندند! اين حرف را من نمی زنم واين يك ضرب المثل قديمی است وبه قول معروف تا نباشد چيزكی مردم نگويند چيزها! وقتی خودشان اين ضرب المثل‌ها را درباره خودشان ساخته اند مسلم است كه خودشان را بهتر ازمن وشما می‌شناسند! نه می‌شود روی مخالفت اين مردم حساب كرد و نه روی حمايت آنها!!\"(16).\nمملکت فورماسی اولاراق بوگونکو ایران ممالیکی محروسه سی نین قوروجوسو شاه ایسماعیل صفوی اولدوغونو و شیعه مذهبی نی ایران ممالیکی محروسه سینده رسمی ائتدیگینی آرتیق هامی بیلیر. دئمک، آذربایجان توپلومو کئچمیشده ایران ممالیکی محروسه سینده تعیین ائدیجی رول اوینامیشدیر. بو مسئله نی دانماغا چالیشماق حیماقتدن آرتیق کیمسه یه نصیب ائتمز.\nقایناقلار و اتک یازیلار:\n1 مروری کوتاه بر ناسیونالیسم کور بدون هویت تاریخی - ۳\nhttp:\/\/www.akhbar-rooz.com\/article.jsp?essayId=2632\nhttp:\/\/www.kar-online.com\/melli\/melli-natiokur-a-haqpeZuh-070285.html\n2 علی اکبر حق پژوه: مرورى كوتاه بر ناسيوناليسم كور : پان تركيسم و پان عربیسم-1\nhttp:\/\/www.shamstabriz.com\/kar-nasionalism.htm\n2.1 علی اکبر حق پژوه: مروری کوتاه به ناسیونالیسم کور (۲) : ناسیونالیسم کور بدون هویت تاریخی. http:\/\/www.akhbar-rooz.com\/article.jsp?essayId=2468\n3 ایشیق سؤنمز: فارس سول تشکیلاتلاری نین ساققیزلاری نین چورومه مسئله سی:\nhttp:\/\/www.shamstabriz.com\/sonmaz-fars22.htm\n4 ائنئریژئتیک: بیر فلسفی گؤروش. بو گؤروشه اساساً ائنئریژی بوتون وارلیقلارین اساسی ساییلار.\n5 اعتراض جمعی از اعضای جبهه ملی ايران به يك تصميم وزارت آموزش و پرورش، پنجشنبه 23 بهمن 1382: http:\/\/news.iran-emrooz.de\/more.php?id=3041_0_7_0_M\n6 Karl Marx, 18. Brumaire, MEW 8, S. 160f\n7 Karl Marx, Kapital I, MEW 23, S. 673.\n8 Karl Marx, Klassenkämpfe 1848,1850, MEW 7, S. 26.\n9 ایشیق سؤنمز: فارس سول تشکیلاتلاری نین ساققیزلاری نین چورومه مسئله سی-2: http:\/\/www.shamstabriz.com\/sonmaz-fars22.htm\n10 Languages of Iran: http:\/\/www.ethnologue.com\/show_country.asp?name=Iran\n11 ایشیق سؤنمز: اویستانین یازیلیشی: پان ایرانیستلرین دیل و مدنیت تحریف ائتمه مسئله لری! http:\/\/www.shamstabriz.com\/sonmaz-paniranist.htm\n12 آذربایجان دیلی نین ایضاحلی لوغتی، جیلید 1- 4، باکی 1966. تورکمنچه- روسچا سؤزلوک، موسکوا، 1968. اؤزبک تیلینینگ ایضاحلی لوغتی، جیلید 1 – 2، موسکوا 1981. قیرقیزچا- اوروسچا سؤزدوک، موسکوا 1965. تاتارچا- آلمانچا سؤزلوک، ویسبادئن 1989(یازار: تاموربک داولئت چین). اوتتو بوتلینگک، یاقوت دیلی، هاگوء 1964. اورحون یازیتلاری (تالات تکین) ایستانبول 1995. اسکی تورک یازیتلاری (حسین نامیق اورکون) آنکارا 1987.\n13 ماشالله رزمی: مسئله ملی آذربایجان:\nhttp:\/\/politic.iran-emrooz.net\/index.php?\/politic\/more\/7612\n14 امیر حسین خنجی: پان‌توركيستها ‌و آرزوی پاره‌پاره شدن ايران:\nhttp:\/\/politic.iran-emrooz.net\/index.php?\/politic\/more\/7657\/\n15 ناصر پورپیرار، منشاء بيماری هموطن ستيزی و تجزيه طلبان فارس: http:\/\/www.shamstabriz.com\/porpirar-bimary.htm","num_words":7728,"character_repetition_ratio":0.076,"word_repetition_ratio":0.03,"special_characters_ratio":0.23,"stopwords_ratio":0.003,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.998,"perplexity_score":218579.5,"cluster_detection":-1}
+{"text":"شاختایا داوام‌لی پالما، اوخلو کیرپی (Rhapidophyllum hystrix) - Botanix – بیتکی‌لر و باغچی‌لیق حاقیندا ژورنال‌دیر\nBotanix – بیتکی‌لر و باغچی‌لیق حاقیندا ژورنال‌دیر\nآنا صفحه آرخیو آختاریش علاقه\nآذربایجانجا\nشاختایا داوام‌لی پالما، اوخلو کیرپی (Rhapidophyllum hystrix)\nRhapidophyllum hystrix پالما\nرهاپیدوپهیللوم هیستریخ دونیادا شاختایا داوام‌لی نؤو‌لردن بیری حساب اولونور و بونونلا یاناشی رهاپیدوپهیللوم مونوتیپ فسیله‌سین‌دن یئگانه نؤو‌دور. طبیعتده او، آبش-نین جنوب-شرقینده باتاق‌لیق یئرلرده بیتیر. – 20 °C شاختایا و سویوغا داوام‌لی‌لیغینا گؤره، بو نؤوو آچیق هاوادا و بیزیم شرایطده بئجرمک الوئریش‌لی‌دیر. اونو موسبت خاراکتئریستیکاسینا بؤیوک اولمایان هون‌دورلوگونو (ماکسیموم 1–3 مئتر) و تیکان‌لارلا سیخ اؤرتولموش گؤزل گؤوده‌سینی علاوه ائتمک اولار.\nآغاجین آذربایجان دیلینده آدی اوخلو کیرپی پالما لاتین دیلین‌دن ترجومه اولونوب – Rhapidophyllum = „ینیارپاق‌لی‌لار“, hystrix = „اوخلو کیرپی“.\nپالمانی بیزیم شرایطده بئجرمک چتین دئییل. توخوم‌لار بئجریلمه قایداسینا اویغون اولا‌راق اکیلیر، نظره آلماق لازیم‌دیر کی، تروپیک نؤو‌لر کیمی پالما یوکسک تئمپئراتورا تلبکار دئییل. تقریباً 20 °C تئمپئراتور کیفایت‌دیر. یالنیز یایدا پالمانی ایلک 3 ایل باییردا بئجرمک مصلحت گؤرولور، قیشدا ایسه اونو موسبت تئمپئراتورلو یئرده بئجرمک مقصده اویغون‌دور. 3 ایلدن سونرا پالما آرتیق بیزیم قیش مؤسومونده یاشاماق اوچون کیفایت قدر بؤیوموش اولور، بو سبب‌دن ده سیز اونو سیخ اوت بیتمیش یئرده اکه بیلرسینیز. بو و دیگر شاختایا داوام‌لی پالما‌لار کیمی اونا یاخشی هاوا و سو بوراخان سوبسترات لازیم‌دیر و ان یاخشی‌سی جنوبی داغ اتیی حساب اولونور. پالمانین ان قورخولو دوشمنی قیشدا شاختانین اولماماسی‌دیر، تورپاغین آرتیق نم اولماسی و بونونلا علاقه‌دار اولا‌راق کؤکون چورومه‌سی‌دیر. عمومیتله پالمانین پروبلئم‌سیز تئمپئراتورو مینوس 15–20 °C حساب اولونور. بو نؤوون ان آشاغی تئمپئراتورو –28 °C حساب اولونور.\nشاختایا داوام‌لی پالما‌لارین ساتیشی\n««« اوولکی مقاله: بیز بیتکیئین بؤجک‌لره قارشی موباریزه آپاریریق نؤوبتی مقاله: هیندیستان فیستیغی Pongamia pinnata »»»\nآراگون 28.12.2023 17:48 | چاپ ائدین | پالما‌لار\nکپر کلوب حاقیندا\nKPR − بیتکیچی‌لیک کلوبو بئینلخالق باغچی‌لیق تشکیلاتی‌دیر. داها چوخ اوخویون\nتجروبه‌نیزه اساساً بیتکی‌لرین بئجریلمه و یئتیشدیریلمه اصولونو بیزیمله بؤلوشون. بو ماقاله حاقیندا یازین و بوتانیخ ژورنالیندا آنا دیلینیزده درج ائدین! دیگر معلومات‌لار اوچون بیزیمله علاقه ساخلایین.","num_words":557,"character_repetition_ratio":0.075,"word_repetition_ratio":0.044,"special_characters_ratio":0.203,"stopwords_ratio":0.0,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":194049.3,"cluster_detection":-1}
+{"text":"(مقاله)دانیشیقایشلدنایشلدن دانیشیغیویکی‌پدیاویکی‌پدیا دانیشیغیفایلفایل دانیشیغیمدیاویکیمدیاویکی دانیشیغیشابلونشابلون دانیشیغیکؤمک��ؤمک دانیشیغیبؤلمهبؤلمه دانیشیغیپوْرتالپوْرتال دانیشیغیTimedTextTimedText talkماژولماژول دانیشیغی\nیول‌لاندیرمالاری گیزلت\nلیست‌ده، اؤن‌اَکی قوْپارت\nنمایش\n«https:\/\/azb.wikipedia.org\/wiki\/اؤزل:نمایه_پیشوندی\/شابلون:Template_doc_page_viewed_directly\/»-دن آلینمیش‌دیر","num_words":123,"character_repetition_ratio":0.013,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.115,"stopwords_ratio":0.033,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.996,"perplexity_score":6449.6,"cluster_detection":-1}
+{"text":"بیلیندیگی کیمی میللی مسئله اورتاق دیل، مدنیت، گله نک و گؤره نکلردن یولا چیخاراق اؤزونو ایفاده ائدر. بو اورتاقلیقلار سیاسی دؤولت قورولوشو یوخسا حاکیمیت ائتمک آلانلاریندا دئییل، خالق ایجتماعیتی و خالق کیتله سینه اساسلانار دئیه دوشونمه لی ییک. شهروندلیق مقوله سی ایسه حاکیم نیظام و اینتیظاما اؤزونو اویدورماق، تابع توتماق و اؤزونو باغلی بیلمک و بیر حاکیمیته اؤزونو تابع ائتمک دئمکدیر. بو باخیمدان \"آذربایجان دئموکرات فیرقه سی\" طرفیندن جلال زاهدی ایمضاسی ایله یازیلمیش مقاله نین بعضی پاساژلارینی بیرلیکده اوخوماق ایجتماعیتی بیلگیلندیرمک اوچون یئرلی حئساب اولاردی دئیه دوشوندوک. جلال زاهدی ایمضاسی ایله مؤألیف \"ایراندا ملی مسئله نین قویولوشو حاقیندا\" یازیر:\n\"قديم تاريخه مالک اولان ايراندا تاريخ بويو مختلف خالق و ملتلر اؤز ديللری و مدنيتی ايله و ديگر سوسيال خصوصيتلريله بيرگه ياشاميش و ياشاييرلار. اورادا اولان عمومی و مشترک جهتلر خالقلار آراسيندا اقتصادی، سياسی و معنوی بيرليک ياراتميشلار. لاکين بونونلا ياناشی همده اؤز تاريخی کؤکو و ارثيتی ايله باغلی اولان هر خالق و ملت اؤز ملی وارليغی و ملی کيمليی ايله فخر ائتميش و فخر ائديرلر.\"(1)\nاوسته گؤروندوگو کیمی مؤألیف بورادا فارس ادبیاتیندا یایقین اولموش ایرانلیلیق (اصلیتده فارسلیق) مقوله سینه آرخالاناراق فارس تشکیلاتلاری و تهران حاکیمیتی طرفیندن اورتایا آتیلمیش اراجیفه سؤیکنه رک -عمومی و مشتریک جهتلر خالقلار آراسیندا اقتصادی، سیاسی و معنوی بیرلیک یاراتمیشلار دئیه- میللی مسئله نی شهروندلیک مقامینا دوشورموش گؤرونور. یئری گلمیشکن مؤألیف ایددعا ائتدیگی عمومی و موشتریک جهتلر اوزره گؤز گزدیرک. ساواش و ایران ممالیکی محروسه سی نین سرحدلرینی قوروما زامانی بو ممالیکی محروسه ده یاشایان خالق و میللتلر هامیسی ایرانلی و تهران حاکیمیتی نین قانونلارینا تابع توتلمالارینا باخمایاراق باریش زامانی بو ایرانلی خالق و میللتلر هامیسی آریانژاد، اونلارین میللی دیل و مدنیتلری ایسه فارسچا قلمه آلینار دئسک، مؤألیفین سیاسی و معنوی بیرلیک – ایستر ساواش و ایسترسه ده باریش زامانی- دئدیگی ایفاده اؤزونو عکس ائتمیش اولار. بئله لیکله ده ایران ممالیکی محروسه سینده ایران دیل قوروپونا عایید اولمایان خالق و میللتلرین اوزاق کئچمیشلری دانیلمیش اولار. بونلارا باخمایاراق ایران دیل قوروپونا عایید اونلان خالقلارین دا دیل و مدنیتلری فارس اولمادیقلارینا باخمایاراق دانیلمیش اولار. ایقتیصاد مسئله سینه گلدیکده فارس دیل و مدنیتی اوزره قورولموش حاکیمیت ائتمه و ایداره سیستیمی فارس آغالیغی و میللیتچیلیگینی باشقا میللتلره یوکله مک اوچون بؤیوک صنعتی ایش یئرلرینی (دمیر و میس اریتمه فابریکالارینی) فارس ولایتلرینده یئرلشدیرمه نی بیر دیل، بیر مدنیت و بیر میللت (اوخو: فارس) مقوله سیندن یولا چیخاراق نظره آلمیشدیر دئیه دوشونمه لی ییک. دئمک، بیر چوخلاری ایران ممالیکی محروسه سینده اویدورما و ایستعماری اورتاقلیق آراماق یئرینه بو ممالیکی محروسه ده فارس ایستعمارینا اساسلان بیر سیستیمی آنالیز ائتمه لی و ایستعماری دؤولت و حاکیمیتلره دونیا چاپیندا ائدیلدیگی موعامیله نی فارس ایستعماری اوچون ده حیاتا کئچیرمه دوغرولتوسوندا دوشونمه لیدیرلر. مسئله میللی مسئله اولدوغو اوچون بو دئدیکلریمیزه گونئی آذربایجان ولایتلریندن فاکتلاری اوتایا قویاراق موألیف ایددعا ائتدیگی اورتاق ایقتصادین دا اولمادیغینی سرگیله مه گه چالیشاق. بیلیندیگی کیمی آذربایجان معدنلری قازیلیب چیخاریلاراق ناخالیص مادده لر بیرلیکده فارس ولایتلرینه داشینیر. اؤرنک اولاراق سونگون میس معدنی ناخالیص مادده لر ی بیرلیکده ماشینلارا یوکله نه رک کیرمانا و دمیر معدنلری ایسه ایصفهانین دمیر اریتمه کارخاناسینا داشینیرلار. بئله لیکله فارس حاکیمیتی بیر گول له ایله نئچه هدف وورموش اولور:1- فارس اولمایان خالق ائولادلاری باشدا آذربایجان تورکلری اولاراق اؤز آنا یورد و یووالارینی ایش ایشلمک اوچون ترک ائده رک کیرمان چؤللری و فارس ولایتلرینه آخین ائتمک و فارس ولایتلرینده فارسلاشماق مجبوریتینده قالیرلار. 2- فارس اولمایان میللتلرین اینسانی گوجلری و یئرآلتی قایناقلاری فارس ایستعماری نین خیدمتینه کئچمیش اولور. 3- فارس اولمایان میللتلرین کند و شهرلری بوشالاراق فارس دیل و بیر فارس مدنیتی دوغرولتوسوندا فارس ایستعمار سیستیمی نین پلانلارینی دوغروتموش اولورلار. بئله لیکله ایران ممالیکی محروسه سینده فارس اولمایان دیل و مدنیتلر یوخ اولماق مجبوریتینده قالیرلار. گئنه ده آذربایجان دئموکرات فیرقه سی آدلی تشکیلاتین جلال زاهدی مؤألیندن اوخویوروق:\n\"..۲- کانکرت ملی ليکله ياناشی همده ايراندا ياشايان خالق و ملتلر تاريخ بويو بيرگه عينی رسمی اراضيده ياشاميش، بير- بيريله قارشيليقلی علاقه ده اولماقلا قايناييب قاتيشميشلار. بودا اؤزونو عموم ملی خصوصيتلر فورماسيندا گؤسترميش و گؤسترمکده دير. ايران خالقلارينا خاص اولان ملی ليک و عموم ملی ليک خصوصيتلرينی شرح ائتمه دن، ايراندا ملی مسئله نين قويولوشو و حلی حاقيندا دوزگون دوشونوب، يول سئچمک ممکن دئييلدير. چونکی بو خصوصيتلر ملی مسئله نين حلی ايله بلاواسطه باغلی دير. بئله کی اگر ايراندا ملی مسئله نين قويولوشو و حلی ملی ليک و عموم ملی ليک خصوصيتلرينی نظره آليب، آراشديرماسينی طلب ائديرسه، بو خصوصيتلرده ملی مسئله نين حلينين استقامتلرينی و مضمونونو معين ائدير.\" (1).\nبورادا جلال زاهدی رسمی ایددعا ائتدیگی هانکی بشر حقوقلارینا اویقونلاشمیش، خالق سس وئرمه سینه و رئفراندوملارا اساسلانیر. بیلینگی کیمی ایران ممالیکی محروسه سی کئچمیشده قونشولوغوندا اولان عثمانلی ممالیکی محروسه سی کیمی بیر ایمپئریادیر. بو ایمپئریانین رسمی دیل و مدنیتی فارسچادیر. بالکانلار و یونانیستاندا میللی بیلینجین دیرچلیشی ایلک اولاراق عثمانلی ممالکی محروسه سیندن بالکان و یونانیستانین آیریلماسینا یول آچدی. بئله لیکله بو قورتولوش حرکتلرینی عرب دونیاسی ایزله مه گه چالیشاراق اؤز موستقیل دؤولتلرینی یاراتماغا چالیشدیلار. دئمک، بیر فارس یانچیسی کیمی دئییل، دئموکرات اینسان کیمی ایران ممالکی محروسه سی نین کئچمیشینی عثمانلی ممالیکی محروسه سی ایله قارشیلاشدیرار��اق، حاکیمیت چئویریلیشی ایله ایران ممالیکی محروسه سینه 1925 اینجی ایلدن حاکیم کسیلمیش فارس دیل و مدنیتی اوزرینده قورولموش حاکیمیتلرین نئجه رسمیتلری اولا بیلر دئیه دوشونمه لی ییک. بیلیندیگی کیمی دئموکراتیک پئرئنسیپلره اساساً بیر حاکیمیتین قانونی اولماسی و بیر ممالیک محروسه ده قورولماسی، حاکیمیت چئوریلیشی ایله دئییل، خالق سس وئرمه و رئفراندوم یولو ایله اؤزونو ایفاده ائده بیلر. بو مسئله یالنیز بیر دیل و مدنیته اساسلانمیش بیر میللت مسئله سیدیر. ایران ممالیکی محروسه سی کیمی چوخ میللتلی بیر ممالیکی محروسه یه حاکیمیت چئویریلیشی ایله بیر دیل و مدنیتین تحمیل ائدیلمه سی هئچ ده دئموکراتیک پئرئنسیپلره اساساً رسمی گؤرونمور. آنجاق آذربایجان دئموکرات فیرقه سی نین بو رسمیت ایفاده لری اونا قارداش تشکیلات کیمی تانینان فارس توده پارتیسی گؤروشلرینده اؤز عکسینی تاپمالیدیر. توده پارتیسی اؤزونو جهان وطن تقدیم ائتمه سینه باخمایاراق فارسچیلیق مقوله سینده تمامیت ارضی طرفداری ساییلیر. توده پارتیسی آتدیغی آددیملاری اونون خلفی ساییلان فدائیان خلق (اکثریت) تشکیلاتی ایزله مه گه داوام ائدیر. بیلیندیگی کیمی آذربایجان میللی حؤکومتی فارس قوشونون باسقیسینا 1946 اینجی ایل معروض قالارکن فارس توده پارتیسی تهراندا مجلیسه سوخولماق اوچون حزب ایران آدلی فارس تشکیلاتی ایله یاریشا گیرمیشدی. جلال زاهدی ایمضاسی ایله یازیلان و آذربایجان دئموکرات فیرقه سی طرفیندن اورتایا قویولموش یازیدا ایرانیت (اوخو: فارسلیق) مقوله سی \" عموم ملی لیک\" ایفاده سی ایله اورتایا آتیلمیش گؤرونور. آشاغیدا گؤره جه گیمیز دک بو ذات عالیلرین گؤروشونه اساساً دولاییلی اولاراق فارس دیل و مدنیتی ایران ممالیکی محروسه سینده کی فارس اولمایان میللتلر اوچون \"عموم ملی دیل\" حئساب ائدیلیر. بو مسئله ده \"آذربایجان دئموکرات فیرقه سی\" یالنیز دئییل، فارس تشکیلاتلاری او جومله دن حزب توده و سازمان فدائیان خلق (اکثریت) ده ایران ممالیکی محروسه سینده فارس اولمایان میللتلری محلی حئساب ائدیر و اونلارین دیل و مدنیتلری رسمی دئییل، اؤزلری اوچون محللی قلمه آلینیر. بو باخیمدان آذربایجان میللی حؤکومتی نین یئنیلمه سیندن سونرا اؤزلرینی توده پارتی سی نین آذربایجان قولو کیمی قلمه آلان تاواریشلار اصلینده \"آذربایجان دئموکرات فیرقه سی\" دئییل، توده تشکیلاتی نین آذربایجاندا نماینده لیگی کیمی قلمه آلینمالیدیر. گئنه ده جلال زاهدی ایمضاسی ایله آذربایجان دئموکرات فیرقه سی طرفیندن اورتایا آتیلمیش یازیدا اوخویوروق:\n\"... عموم ملی ليک اونونلا ايضاح اولونور کی: 1- او کانکرت خالق و ملتلرين ملی خصوصيتلرينين قارشيليقلی علاقه لرينين سنتزی دير. 2- عموم ملی ليک ده، ايران ملتی دئمک دئييل دير. او، ايراندا ساکن اولان خالق و ملتلرين قارشيليقلی فايدالانما و علاقه لردن ايره لی گلن عمومی جهت و خصوصيتلرين توپلوسو دور. بو عمومی جهت و خصوصيتلر توپلوسو کانکرت بير ملتی و يا ايران آدلانان ملتی يوخ، ايراندا ياشايان بوتون خالق و ملتلری احتوا ائدن ايرانليليق انلايشينده تاپميشدير. 3- اونلارين وارليغی، بير- بيرينه اولان مناسبتله باغلی دير. 4- اجتماعی و طبيعی فلاکتلر زامانيندا عموم ملی ليک، عموم احوال روحيه سينده، اراده بيرليينده، بيرگه عزم کارليق و عموم منافعلرده، سوسيال قايقیکشليکده و سايره ده تظاهر ا��دير. 5- عموم ملی ليک تاريخی ضرورتدن و هر بير خالق و ملتين خصوصياتينين عمومیلييندن عمله گلير. 6- چوخ ملتلی مملکتلرده هئچ بير ملت تجريد اولموش شکيلده اولمور. اونلار بير- بيريله قارشيليقلی تاثير حاليندا اولدوغو اوچون هم اؤز ملی ليی و همده عموم ملی ليک حاقيندا دوشونور. چونکی اونلارين طالعی عينی دير. 7- عموم ملی ليکده ايران کيمی مملکتده اسلام احکاملاری، آيين و مراسملرين اجراسيندا دينی عمومی ليی عمله گلير.\"(1).\nاوسته گؤروندوگو کیمی بو دئموکرات مئابلارین \"عموم ملی لیک\" مقوله لری کئچمیش سؤویئتلر بیرلیگینده کی قارداش رئسپوبلیکالار فیکیرلرینه اساسلانیر. کئچمیش سؤویئتلر بیرلیگینده روس دیل و مدنیتی حاکیم، روس اولمایان دیل و مدنیتلر بؤیوک اؤلچوده -روس دیلینه وئریلن اؤنملری نظره آلاراق- اریمه گه و آرادان گئتمه گه زامان گئدیشی ایله محکوم ساییلیردیلار. بو باخیمدان اؤزونو \"آذربایجان دئموکرات فیرقه سی\" آدلاندیران قوروم و تشکیلات آذربایجان تشکیلاتی دئییل، فارس توده پارتیسینه بیر ماشا رولونو اویناماغا چالیشان اصلیتلری آذربایجانلی اولان فارس توده چیلر تشکیلاتی ساییلمالیدیر. ایستعاری گوجلر محکوم میللتلر آراسیندا اؤز ایستعماری پلانلارینی حیاتا کئچیرمک اوچون هر میللتین ائولادلاری واسیطه سیله ایستر پوزیسیون، ایستر سه ده اوپوزیسیون تشکیلاتلار یارادار مقوله سینه دیققت یئتیردیکده \"آذربایجان دئموکرات فیرقه سی\" آذربایجانچیلیق باخیمیندان سید جعفر پیشه وری قوروجوسو اولان تشکیلات دئییل، فارس توده پارتیسی نین آذربایجان قولو ساییلمالیدیر. گئنه ده جلال زاهدی ایمضاسی ایله یازیلمیش و \"آذربایجان دئموکرات فیرقه سی\" طرفیندن آذربایجان ایجتماعیتینه تقدیم اولموش یازیدا اوخویوروق:\n\"... اما بورادا باشليجا جهت ملی ليکله، عموم ملی ليک آراسيندا اويغونلوغون ياراديلماسی و دوزگون تناسبلويون قورولماسی دير. محض بونلارين اساسيندا ايراندا مشترک تاريخ، اراضی و عموم ملی مدنيت وثيقه سی الده ائديلميشدير. بو وثيقه اساسيندا ياراديلان اجتماعی، سياسی، مدنی ده يرلر و عموم ملی منافعلر شرطلنميشدير. بو او دئمکدير کی: بيرينجی- عينی اراضينده ياشايان خالق و ملتلرين تاريخی عينی دير. ايکينجی- عمله گلن مدنی- معنوی ده يرلر همين خالقلارين مشترک فعاليتينين نتيجه سی دير. اوچونجو- هر هانسی خالق و ملتين حقوقو تاپدالانارسا بو هم کانکرت بير ملتين يا خود ملی ليين همده ايران اوزره عموم ملی ليک عنصرلرينه ورولان ضربه اولاجاقدير. دوزدور، حال حاضيردا ايراندا موجود قانون اساسی چرچيوه سينده هر ملتين اؤز آناديلينده مطبوعاتينين نشرينده، ملی ادبياتين ياييلماسی و انکشافيندا معين امکانلار ياراديلميشدير. بو آزاچيق اولسادا ملی شعورون اويانماسيندا، يئنی نسلين ملی کيمليینين عنصرلريندن اولان آناديلينده تحصيل الده ائتمک ايشينده لازمی زمين يارادير. اما اونون تام و رئاللاشماسی کؤتله لرين مبارزه سينده و ملی مسئله نين دوزگون حليندن آسيلی دير.\"(1).\nاوسته گؤروندوگو کیمی دولاییلی اولاراق ایران ممالیکی محروسه سی دئییل، 1925 اینجی ایلدن فارس شوونیستلری و تمامیتچی قووه لر طرفیندن اورتایا آتیلمیش \"ایران (اوخو: فارس)\" مملکتی، ایران دیل و مدنیتی (اوخو: فارس) قبوللوق گؤرور. بئله لیکله ایران ممالیکی محروسه سی دئییل، ایران اراضیسیندن (باخ اوسته: عئینی اراضیده یاشایان خالق و میللتلرین تاریخی عئینیدیر) سؤز صؤحبت ائدیلیر. اوسته لیک میللی مسئله اورتاق دیل و مدنیت، گله نک و گؤره نکلر اساسیندا دئییل، تاریخده کی حاکیملر اوزره یازیلمیش مداحلیق تاریخلری اونلارین میللی منسوبیتی و کیم اولدوقلاری اساسیندا دئییل، فارس دیل و مدنیتی اساسیندا دگرلندیریلمیش اولور. بو مسئله دوغرو اولارسا، بالکانلار، یونانیستان، و ساییره تورپاقلارداکی و 1500 اینجی ایللردن سلطان سلیم عثمانلی طرفیندن ایشغال اولموش عرب تورپاقلاری عثمانلی دیل و مدنیتی اساسیندا تورکیه نین عموم میللی تورپاقلاری ساییلابیلردی. بیلیندیگی کیمی عثمانلیلار اراضیلرینی گئنیشلندیرمه گه باشلادیقدان - بوگونکو دئییش ایله باشقا میللتلرین تاریخی اراضیلرینی ایشغال ائتدیکدن- سونرا عثمانلی حاکیمیتینده اولان تورپاقلار \"ممالیکی محروسه عثمانی\" دئیه تاریخده ثبت اولموشدور. عثمانلی ممالیکی محروسه سینه پارالئل اولاراق صفویلر دؤولتی، باشلاریندا شاه ایسماعیل اولماقلا آذربایجاندان اوزاق حاکیمیت آلتینا گتیردیکلری تورپاقلاری \"ممالکی محروسه ایران\" دئیه تاریخه ثبت ائتمیشلر. بالکانلار، یونانیستان، عرب ممکلتلرینده کی میللتلرین وارلیغینی نظره آلاراق تاریخی اراضی دئیه حاکیمیتلر مسئله سینی میللتلر ایله عئینیلشدیرمک دوزگون ساییلابیلمز دئیه دوشونمه لی ییک. آنا یاسا (قانون اساسی) مسئله سینه گلدیکده ایران ممالیکی محروسه سینه حاکیم کسیلمیش ایسلام جومهوریسی نین آنا یاساسینا اساساً فارس دیلی نین یانی سیرا فارس اولمایان دیل و مدنیتلر اوچون مکتب و مدرسه لرده حاق تانینماسینا باخمایاراق فارس دیلی نین رسمی تانینما مسئله سی اوزره فارس حاکیمیت اورگانلاری و حاکیمیت داییره لری آنایاسایا (قانون اساسی یه) ایشاره ائتمک لرینه باخمایاراق (2) فارس اولمایان دیل و مدنیتلرین اینکیشافی اوچون مؤألیف ایددعا ائتدیگی آنا یاسادان حرکت ائدیله رک هئچ بیر کؤمک و مساعیدت اولونمور. گئنه ده جلال زاهدی ایمضاسی ایله یازیلمیش و \"آذربایجان دئموکرات فیرقه سی\" طرفیندن آذربایجان ایجتماعیتینه تقدیم اولموش یازیدا اوخویوروق:\n\"... بئله کی، حاضير کی دؤورده زمانه ميزين سياسی استراتژی خطینی دموکراسی تشکيل ائتديی بير حالدا ملی مسئله دموکراتيا و انسان حاقلاری بير- بيريله قارشيليقلی علاقه ده و وحدت حاليندا دير. اما بورادا باشليجا جهت دموکراسی دير. چونکی يالنيز دموکراسی سيستمينين قرارلاشماسی ايله انسان حاقلاری و همده ملی حقوقلار تامين ائديلميش اولور. بو اونونلا ايضاح اولونور کی، ملی مسئله دموکراسينين ترکيب حصه سی دير. ملی ظلمه قارشی، انسان حاقلارينين الده ائديلمه سی اوغروندا کی، مبارزه نين محورينی همين مملکتده ياشايان بوتون خالق و ملتلرين دموکراسی اوغروندا مبارزه سی تشکيل ائدير. اونودا دئمک لازمدير کی، انسان حاقلاری و ملی مسئله آراسينداکی وحدتله ياناشی همده بير- بيريسندن فرقله نيرلر. اگر انسان حاقلاری وطنداشلارين اقتصادی، سياسی، معنوی حقوقلارينی عکس ائتديره رک، وطنداش حقوقونون دؤلت طرفيندن تضمين ائديلمه سينی نظرده توتورسا، ملی مسئله، همين حقوقلارين اوسته گل هر بير خالق و ملتين ملی حقوقلارينی، تعيين مقدرات حقوقونو، آناديلينده سربست حرکت ائتمه سی عکس ائتديرمکله مدافعه ائدير. اما بودا بير حقيقت دير کی، دموکراسی اولمادان نه انسان حاقلاريندان نه ده م��ی حقوقلاردان صحبت گئده بيلمز. يالنيز دموکراسی سيستمده انسانا خاص اولان بوتون اجتماعی حقوقلار، حقوقیدن رسميلشير و قانون اساسیده تثبيت اولونور. دئملی، دموکراتيا هم انسان حاقلاری و همده ملی مسئله نين حلينين اعتبارلی ضامنی دير.\"(1).\nایران ممالیکی محروسه سی اوچون اؤزلرینی سراسری (اوخو: فارس) آدلاندیران تشکیلاتلار میللتلر مسئله سی باخیمیندان حاکیمیته اوپوزیسیون دئییل، پوزیسیون تشکیلاتلار ساییلیرلار. بو تشکیلاتلارین عوضولرینین 3\/2 ایکیسی فارس اولمادیقلارینا باخمایاراق بو تشکیلاتلارین رسمی اورقانلاری فارسچادیر. بو تشکیلاتلاردا اصلیتی تورک اولان اینسانلار اؤز آرالاریندا تورکو دانیشدیقلاری زامان \"لطفاً وارد کانال 2 نشوید\" (شهروند درجه دو) دئیه او تشکیلاتلارداکی فارس عوضلری طرفیندن ایخطار وئریلر. بئله لیکله اؤزونو \"فیرقه دئموکرات آذربایجان\" دئیه تقدیم ائتمه گه چالیشان بو ذات عالیلرین بیر چوخلاری باکیدا یاشاماقلارینا باخمایاراق بو یازیلدیغی مقاله دن ده آیدین اولدوغو کیمی اؤز آنا دیللرینی ادبی فورمادا یازماغا باشارمازلار. دئمک، فارس تشکیلاتلاری دئموکراسی اوغروندا موباریزه ائتمه لرینه باخمایاراق میللی مسئله باخیمیندان اؤزلرینی تهران حاکیمیتینه پوزیسیون (سن یوخ من اولسام داها یاخشی اولار) کیمی قلمه آلیرلار. فارس تشکیلاتلاری نین بو داورانیشلارینی نظره آلاراق نه اوچون \"آذربایجان دئموکرات فیرقه سی\" آذربایجان ایجتماعیتینی آلداتماغا چالیشیر؟ دئیه دوشونمه لی ییک. دئمک، ایران ممالیکی محروسه سینده میللی مسئله حل اولمادان بو ممالیکی محروسه دئموکراتیکله شه جک گؤرونمور. میللی مسئله نی درک ائتمه قابیلیتینده اولمایانلار گؤرمز و کؤرلرین کند اوچون کدخدا اولما، شهر اوچون بلدیه رئیسی اولما و ولایت اوچون والی اولماغا چالیشما داورانیشلارینی خاطیرلاتمیش اولارلار. گئنه ده جلال زاهدی ایمضاسی ایله یازیلمیش و \"آذربایجان دئموکرات فیرقه سی\" طرفیندن آذربایجان ایجتماعیتینه تقدیم اولموش یازیدا اوخویوروق:\n\" ...بعضی سياسی قروپلار و شخصيتلر طرفيندن سوسيال حادثه لر و مناسبتلر حاقيندا تحريف اولموش شکيلده فيکيرلر ايره لی سورورلر. اونلاردان بعضیلری ايران ملتی آنلايشينی، بعضیلری فارس ديلينی ايراندا ملی وحدت و بيرليک کيمی، بعضيلری دينی، ملی وحدت کيمی گؤسترمه يه چاليشيرلار. بو ايده يالار ماهيتجه ايراندا ياشايان ملتلری واحد ملت، واحد ديل، واحد مدنيت ايچه ريسينده اريديب، آسيميلياسيا ائتمک دير. دوزدور، ايراندا مختلف ائتنيک قروپلار، خالقلار و حتی ملتلر واردير کی اونلارين بعضیلرینين ديلی او جمله دن گيلک، کورد، لور و بلوچ و سايره فارس ديللی سيستمه داخيل دير. اما ايراندا ۳۰ ميليون آذربايجانلی ياشايير، بونلارين ديلی تورک ديللی سيستمه داخيل اولان آذربايجان ديلی دير و اونون اؤزونه مخصوص ديل خصوصيتی، يازيلی و مادی و مدنی عابيده لری واردير و حتی فارس ديلينين زنگينلشمه سينده و مدنيتين انکشافيندا آز رول اويناماميشلار.\" (1).\nاوسته گؤروندوگو کیمی بورادا توده پارتی سی نین آذربایجان قولو ایران ممالیکی محروسه سینده اؤز میللی حاقلاری اوچون موباریزه ائتمک عزمینده اولان خالق و میللتلر آراسیندا فیکیر باخیمیندان داغیدیچی رول اویناماغا چالیشیرلار. دئمک، فارس، گیلک، لور، بلوچ و ساییره دیللرین بیربیرلرینه یاخینلیغ�� تورکجه نین فارسچایا اوزاقلیغی میللی مسئله نین ماهیتینده بیر شئی دگیشمز و بو میللتلره باغلیلیغی اولان اینسانلاردان میللی حاقلار اوغروندا ائتدیکلری موباریزه لرینه سون قویا بیلمز. آنجاق نه اوچون فارس توده پارتیسی یانچیلاری بو مسئله نی آذربایجانلیلار واسیطه سی ایله بو خالقلارا آشیلاماق ایسته ییرلر، بو مسئله اؤزو ده دوشوندوروجودور. بونون یانی سیرا آذربایجانلیلارین فارس دیلی اوچون وئردیکلری امگی گؤزه چکه رک یئری گلدیکده فارسجانی ایران ممالیکی محروسه سینده کی میللتلرین، او جومله دن آذربایجانلیلارین عموم میللی دیلی کیمی ده تقدیم ائده جک گؤرونورلر. گئنه ده جلال زاهدی ایمضاسی ایله یازیلمیش و \"آذربایجان دئموکرات فیرقه سی\" طرفیندن آذربایجان ایجتماعیتینه تقدیم اولموش یازیدا اوخویوروق:\n\"... بو اراضيده ياراديلان مادی و معنوی ثروتلر، معنوی زنگينليکلر، پيسخولوژی عمومی ليی، تاريخ، فولکور، ميفولوژی، دينی و فلسفی باخيشلار، معمارليق، هيکل تراشليق، موسيقی، يازيلی و شفاهی ادبيات، ايرانداکی خالق و ملتلرين بيرگه فعاليتینين نتيجه سی تجسمی دير. بير سؤزله اوراداکی طبيعی و اجتماعی ثروتلر بوتون وطنداشلارين ثروتی دير. اگر بورادا بير ملتی تجزيه طلبليک باخيميندان ديگر ملتلردن و بوتولوکده ايراندان آيريب، تجريد ائديلرسه، اوندا همين ملتی همين ثروتلردن محروم ائتمک دئمک دير.\"(1).\nاوسته قالین بلیرله دیگیمیز عیبارتده دولاییلی اولاراق کئچمیشده کی فارس ادبیاتی ایران ممالیکی محروسه سی نین بوتون میللتلرینه عایید ائدیلمیش گؤرونور. آنجاق مسئله اوزره آرتیق دوراقلادیقدا بو عیبارتده کی مطلبلر عوامفریبلیکدن باشقا بیر شئی ایفاده ائتمز گؤرونور. بیلیندیگی کیمی فارس شوونیستلری ده سؤزده ایرانی آذربایجانلیلارا عایید بیلیرلر، علمده ایسه اونلارا اؤز دیللرینده اوخویوب یازما حاققی تانیماق ایسته میرلر. اوسته لیک شییادلیق ائده رک \"آذربایجانیها ایرانیان اصیل (فارس) هستند\" دئمکدن دن چکینمیرلر. دئمک، مؤألیفین بو عیبارتلری ده میللی مسئله آچیسیندان دوغرو و دوزگون دئییلدیر. آذربایجان تورکلری نین بیر چوخو اؤزلرینی فارس دیل و ادبیاتینا تسلیم ائتمکلری فارسچا یازیلمیش اثرلرین آذربایجان میللتینه عایید اولدوغونو ایفاده ائده بیلمز. فارسچا یازیلمیش اثرلر فارس دیل و ادبیاتینا عاییددیرلر. آنجاق بو اثرلر تورکچه یه چئویریلریسه لر، بو اثرلر تورک ادبیاتینا قازانیلمیش اثرلر سیراسیندا یئر آلارلار. اینسان دوشوندوگو دیلده یازیب یاراتدیغی اوچون فیکیر باخیمیندان دا فارس دیلینده ایفاده اولموش دینی و فلسفی اثرلر فارس کولتورونه تقدیم اولموش اثرلردیر- ایستر بو فیکیر صاحابلاری آذربایجانلی، کورد، لور، بلوچ، ایسترسه ده بیر فارس اولسونلار. دئمک، فارس گئرامئری و اوسولوبو ایله دوشونن اینسانلار مفکوره باخیمیندان اؤزلرینی فارس دیل و ادبیاتینا تقدیم ائتمیش اینسانلار ساییلمالیدیرلار. آنجاق بو اثرلر باشقا دیللرین گئرامئری و اوسولوبو اساسیندا بو دیللره چئویریلیرسه لر، او زامان بو اثر و فیکیرلر بو دیل و ادبیاتلارا قازانیلمیش مقامدا یئر آلارلار. گئنه ده جلال زاهدی ایمضاسی ایله یازیلمیش و \"آذربایجان دئموکرات فیرقه سی\" طرفیندن آذربایجان ایجتماعیتینه تقدیم اولموش یازیدا اوخویوروق:\n\" ... البته، ايران ملتی آدلانان مفهومون انکاری هئچده ايرا��ليليق مفهومونون انکاری دئييل. عکسينه ايرانليليق، عموم ملی ليک باخيميندان ايران ملتی آدلانان مفهومدان داها گئنيش و اساسلی بير مفهوم دير. بئله کی، ايرانليليق اؤز تظاهرينی اوندا گؤسترير: ۱- وطن پرورليک حسلرينی جوشماسيندا۲- حياتی رئالليقلارين انعکاسيندا۳- باش وئرن عموم حادثه لرين شعور فاکتينا و دوشونجه فورماسينا چئوريلمه سينده٤- موجود تاريخی ضرورتين و شرايطين درک ائديلمه سينده ۵- عموم ايستک و اميدين حيات فورماسيندا ۶- وطنين مادی و معنوی ده يرلين و ملی افتخارين قورونماسيندا ۷- اقتصادی، سياسی استقلالين، اراضی بوتوولويون و منتاليته تين قورونماسيندا ۸- تاريخی ميراثلارين محافظه سينده ۹- دموکراتيا و انسان حقوقلارينين قورونماسيندا ۱۰- ايرانليليق حسلرينه حددن آرتيق حؤرمت و احترامدا. (1).\nاوسته گؤروندوگو کیمی مؤألیف وطنداشلیق مقوله سینی میللی مسئله ایله قاریشدیرمیش مقامدا یئر آلیر. بیلیندیگی کیمی ایرانلی اولماق ایران ممالیکی محروسه سی نین وطنداشی اولماق دئمکدیر. بو مسئله نی اویدورما \"عموم ملی لیک\" تئرملری ایله ایجتماعیته یئدیرمک اؤزو ده جهالت ساییلمالیدیر. دئمک، ایران ممالیکی محروسه سینی چوخ میللتلی تانیدیغیمیز تقدیرده ایران ممالیکی محروسه سینده میللتلر مسئله سی یئرینه \"عموم ملی لیک\" ایفاده سینی چئینر توپور ائتمه گه چالیشماق اؤزو ده نه دئمک ایسته دیگینی ایفاده ائده بیلمه مه نین گؤرونتوسو کیمی قلمه آلینمالیدیر. گئنه ده جلال زاهدی ایمضاسی ایله یازیلمیش و \"آذربایجان دئموکرات فیرقه سی\" طرفیندن آذربایجان ایجتماعیتینه تقدیم اولموش یازیدا اوخویوروق:\n\"..10- فارس ديلی ملی بيرليک و وحدتين اساسی اولابيلمز. او يالنيز ايرانليلارين عمومی ديلی، انسيت واسطه سی و بير- بيرينی باشادوشمه سی دير.\"(1)\nاوسته گؤروندوگو کیمی \"فارس دیلی ایرانلیلارین میللی و رسمی دیلی\" ایفاده سی یئرینه مؤألیف \"فارس دیلی ایرانلیلارین عمومی دیلی\" ( و باشقا دیللر محلی) بیچیمینده اورتایا قویموش. بیلیندیگی کیمی هر اینسانین بیر آنادیلی و هر میللتین بیر ایداره ائتمه دیلی اولابیلر. بو باخیمدان اؤزلرینی دئموکرات آدلاندیرماغا چالیشان دئموکرات مئاب ذات عالیلر اصلینده ایران ممالیکی محروسه سینده کی میللتلری اسارت زینجیرینده ساخلاماق ایسته گنلردن ساییلمالیدیرلار. آذربایجان میللتی نین اوزلشدیگی چتینلیکلرین بؤیوک حیصه سی اؤزلرینی دئموکرات و قاباقچیل بیلن اینسانلاردان ایلری گلن مسئله دیر. بونلار فارس شوونیستلرینی یانسیلاماقدا مئیموندان داها دا مئیمون اولماغا چالیشارلار.\nقایناق:\n1 جلال زاهدی :آذربايجان دموکرات فرقه سی : http:\/\/www.azadtribun.com\/x344.htm\n2 و با توجه به اينكه بنا بر اصل پانزدهم قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران، زبان مذكور، زبان رسمي و مشترك ملت ايران است، شوراي عالي انقلاب فرهنگي به منظور حفظ سلامت و تقويت و گسترش اين زبان و تجهيز آن براي برآوردن نيازهاي روزافزون فرهنگي و علمي و فني، و رفع تشتت و ايجاد هماهنگي در فعاليتهاي مراكز فرهنگي و پژوهشي در حوزۀ زبان و ادب فارسي و سازمان دادن به تبادل گسترده و پربار تجربه در زمينۀ تحقيقات و مطالعات در اين حوزه و صرفه‌جويي در نيرو و هزينه و استفادۀ صحيح از كارشناسان و پژوهشگران و ايجاد مرجعي معتبر و برخوردار از وجهه و حيثيت جهاني در ايران، اساسنامۀ فرهنگستان زبان و ادب فارسي را بدين شرح تهيه و تصويب كرد و تمهيد مقدمات تأسيس آن را به وزارت فرهنگ و آموزش عالي (وزارت علوم، تحقيقات و فناوري كنوني) محول نمود. http:\/\/persianacademy.ir\/asasname.htm","num_words":5035,"character_repetition_ratio":0.076,"word_repetition_ratio":0.026,"special_characters_ratio":0.209,"stopwords_ratio":0.002,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":234481.4,"cluster_detection":-1}
+{"text":"الی اسدی، یا فیکری داغـیلدی، نه اولدوسا، یئنه چایلا دولو فینجان آپاردیغـی یئرده آغزی اوسته دؤشه‌مه‌یه دوشوب، سیندی. فینجانلا بیر اوره‌یی دؤشه‌مه‌نین ایشیلتـی‌لی، برک اوزونه دییب چیلیک- چیلیک اولدو. داغـیلان یئنه شیرین‌چای ایدی…\n…دهلیزده آناسی‌نـین عصبی‌لیکدن اییلن اوزو گؤروندو. آناسی‌نـین اوزو عصبی‌لشنده ائله واهیمه‌لی اولوردو، آدامین آز قالیردی باغری یاریلا.\nآناسی بو واهیمه‌لی اوزویله گون‌آشیری یوخوسونا دا گیریردی. همین بو عجاییب اوزویله گؤزونو آغاردا- آغاردا دمیر آددیم‌لارلا توفان کیمی اوستونه یئریییردی… اوندا آناسی‌نـین نهنگ کؤلگه‌سیندن ائله بیل گئجه دوشوردو، هر یانا قاتـی ظولمت چؤکوردو. آناسی‌نـین بو واهیمه‌لی کؤلگه‌سی آلتـیندا، ظولمت قارانلیغـین ایچینده تم‌تک قالیردی، دهشت‌دن، قورخودان باغری یاریلا- یاریلا یـیغـیلیب- یـیغـیلیب بالاجا سو داملاسینا دؤنوردو… اوندا آناسی یئکه، آغـیر آیاق‌لارییلا اونون اوستوندن کئچیب گئدیردی. اونو تاپدایـیب، ازیب دؤشه‌مه‌یه یایـیب گئدیردی. او دا دؤشه‌مه‌یه یایـیلان مینلرله سولو نؤقطه‌سیندن هئیسیز سسییله کیمیسه کؤمه‌یه چاغـیریردی…\n… بدنی اورپه‌نه- اورپه‌نه اییلیب فینجانـین قیریق‌لارینـی یـیغدیقجا فیکیرلشدی کی، اوندا، یوخودا کیمی چاغـیریردی کؤمه‌یه؟!.. یادینا دوشدو کیمی، ننه‌سینی… هه، اؤزودو کی، وار. آناسی‌نـین آناسینـی. ننه‌سی کؤک بدنینی قاباغا وئریب، اونو آناسی‌نـین عصبی‌لیکدن تاریما چکیلن سوموکلو ال‌لریندن آلاردی. آلیب قارنـینا چیخاردی. او دا اوزو ‌ننه‌سی‌نین یومشاق ایستی قارنـیندا نفسینی ساخلایا- ساخلایا آغلایاردی…\n… بیردن ننه‌سی اوچون اوره‌یی گیزیلده‌دی، باشینـی، بوتون بدنینی اوووج کیمی یـیغـیب اونون قارنـینا گیریب گیزلنمک ایسته‌دی. فیکیرلشدی کی، اورا گیره بیلسه‌یدی، داها چیخمازدی. ائله اوراداجا اوتوروب قالاردی، اوردا درسینی اوخویاردی، یازاردی، یاتـیب- دوراردی…\nننه‌سی‌نین قارنـی اوکئآن کیمی نهنگ و درین ایدی. اوردا ایسته‌سه‌یدی لاپ بئلوسیپئد ده سور‌ردی…\n… آناسی هله ده دهلیزین او باشیندان باخیردی. باخدیقجا دئیه‌‌سن دیش‌لری بیر- بیرینه سیخیلیردی، یومروق‌لاری دویونله‌نیردی، باشی‌نـین توکو بیر بارماق قالخیردی…\nدئیه‌سن یئنه اونو دؤیمه‌یی گلیردی. ساچیندان توتوب جیریق- جیریق ائله‌مه‌یی، چیمدیکله‌ییب سوموک‌لرینی ازمه‌یی گلیردی.\nفیکیرلشدی کی، گؤره‌ن آناسی اونو دؤیمکدن یورولموردو؟!.. عکسینه دؤیدوکجه بیر آز دا ائله بیل گوج‌لنیردی، رنگی- روحو آچیلیردی؟!.. آناسی ائله بیل کیمینسه حئیفینی اوندان، اونون بالاجا آریق بدنیندن آلیردی. آناسی گؤره‌ن کیمین حئیفینی آلیردی اوندان؟!..\n«هه، فینجانـین قیریق‌لارینی یـیغدیقجا فیکیرلشدی- آناسی اونون بدنیندن حئییف آلیردی. نه‌یه حئییف‌سیله‌نیردی گؤره‌ن؟!..\nآناسی هردن‌بیر اونو دؤیمه‌یه گوجو چاتمایاندا ائوین ایچینده او یان- بو یانا یئریییب کیمه‌سه قارغـیش ائله‌ییردی، کیمیسه سؤیوردو.\nفیکیرلشدی کی، عمومیتله آناسی ائله بیل نه ایسه ایسته‌ییردی، آمما ایسته‌دییینی ائله‌یه بیلمه‌ییردی.\nنه ایسته‌ییردی گؤره‌ن آناسی؟!..\nفینجانـین قیریق‌لارینـی تلم- تله‌سیک یـیغدیقجا ایتی شوشه‌لر اتینه کئچیب ال‌لرینی قانادیردی.\nآناسی بیر مدت آغـیر- آغـیر نفس آلا- آلا اوزاقدان اونا باخدی. دئیه‌سن اونو دؤیمک هوسی یوخ ایدی. یا یورولموشدو، یا دا بلکه الی‌نین قانـی هیرسینی سویوتموشدو…\n– الین بیشیب؟..\nآناسی‌نـین سسی همیشه‌کی کیمی قورو و کوبود ایدی.\n… تیتره‌ییب آیاغا قالخدی، قیریق‌لار اته‌یینده مطبخه گئتدی، یئریدیکجه آرخادان آناسی‌نـین نیفرت دولو گؤزلریندن بدنینه بیر خئیلی زهرلی اوخ‌لار سانجیلدی.\nآناسی بو اوخ‌لاردان اونا او بیری اوتاقدا اولاندا دا آتـیردی. قارا یازی ماشینـینـی ایکی‌اللی عصبی- عصبی دؤیه- دؤیه دیوارین او ‌اوزوندن ائله بیل گوللـه‌له‌ییردی اونو.\nآناسی بیر ده یوخودا گوللـه‌له‌ییردی اونو. همین او قارا یازی ماشینـینا مینیب تانک کیمی گورولدایا- گورولدایا اوستونه یئریییردی. سونرا ماشینـی‌نـین دیل‌لرینی باسیب اونون بدنینی گوللـه‌یه دولدوروردو، آش‌سوزن کیمی دئشیب تؤکوردو. او دا یارالی بدنینه باخیب گؤروردو کی، اتینه دولان سن دئمه گوللـه دئییلمیش یازی ماشینـی‌نـین اؤزو کیمی قاپ- ‌قارا حرف‌لری ایمیش. بدنی، ال- آیاغـی باشدان- باشا قارا حرف ایچینده قاچیب هارداسا اوره‌یی اسه- اسه آناسی‌نـین الیندن گیزلنیردی. سونرا بیر ده باخیب گؤروردو‌ بایاقدان بری ایچینه گیریب گیزلندییی ایری بیر «و» حرفی‌دی…\n… اته‌یی شوشه قیریغـییلا دولو قالخیب قالخیب دیزلرینی بیر- بیرینه سورته- سورته مطبخه کئچدی، اوردا زیبیل‌قابی‌نـین دیلینی باسیب فینجانـین قیریق‌لارینـی اورا بوشالتدی، قولاغـی دهلیزده اته‌یینی دؤنه- دؤنه چیرپدی، تمیزله‌دی، شوشه‌نین نؤقطه بویدا قیریق‌لارینـی بیر- بیر حؤوصله ایله اته‌ییندن اووجونا یـیغدی.\n… آناسی هله ده دهلیزده‌یدی، عصبی‌لیکدن قیوریلان نفسی دهلیزه دولوب آغـیر دالغا کیمی مطبخه آخیردی، اونو دؤوره‌یه آلیردی…\n… آناسینـی بیر دفه لاپ دهشتلی گؤرموشدو یوخودا. یوخو اوندان باشلایـیردی کی، آناسی اوزو پنجره‌یه آرخاسی اونا اوتورموشدو، او دا بارماق‌لاری‌نـین اوجوندا آرخادان یاخین‌لاشیردی، آناسینـی چاغـیریردی، او، های وئرمیردی، ال‌لری دیزی اوسته، گؤزونو قیرپمادان پنجره‌دن هاراسا اوزاق‌لارا باخیردی… اوندا او، آناسی‌نـین چیینینه توخونوردو… آناسی ایچی بوش موقوّا کیمی لاخلایـیر، بؤیور اوسته دؤشه‌مه‌یه دوشوردو، اونون باش‌سیز قولچاغـی کیمی اوزون- اوزادی مله‌ییردی… قورخو ایچینده آغلایا- آغلایا آناسی‌نـین قالدیرماق ایسته‌ینده آناسی‌نـین قولو چیخیردی، باشی دوشوردو. بوتون بدنی اسه- اسه آناسی‌نـین قول- قیچینـی قوجاغـینا یـیغـیب اؤز اوتاغـینا آپاریردی، اوردا ال- آیاغـی کئیییه- کئیییه، تلم- تله‌سیک قول- قیچی یئره سریب تزه‌دن یـیغـیردی، آناسینـی تعمیر ائله‌ییردی و هئچ نه آلینمیردی…\n… آناسی‌نـین اوتاغـی‌نـین قاپی‌سی چیرپیلدی و چوخ کئچمه‌دی کی، یازی ماشینـی‌نـین عصبی جیققیلتـی‌سی ائشیدیلدی.\nایچینی چکیب راحات نفس آلدی.\nفیکیرلشدی کی، آناسی بو قده‌ر نه یازیر گؤره‌ن؟!..\nبیر دفه اوغورلانـیب آناسی���نـین اوتاغـینا گیرمیشدی، یازیب اوست- اوسته یـیغدیغـی یازی‌لارینـی اوخوموشدو و قطعیین هئچ نه باشا دوشمه‌میشدی. آناسی نه‌سه سئرچه‌لردن یازیردی…\nفیکیرلشدی کی، بلکه آناسی سئرچه‌لری سئویر؟!.. یا بلکه آناسی دا سئرچه‌دی، اونا گؤره اونو سئومیر؟!.. یا بلکه عکسینه، او، سئرچه اولمادیغـینا گؤره اونو سئومیر؟!..\nیا بلکه آناسی اونو سئویردی؟!. بو اساسن او خسته‌له‌ننده اولوردو. علی‌الخوصوص قیزدیرماسی یوکسک اولاندا… اوندا آناسی داها یازی ماشینـی‌نـی چاققیلداتمیردی، دئیینمیردی، اوزون- اوزادی فیکیرلی گؤزلرینی بیر نؤقطه‌یه زیلله‌ییب قالیردی، یورغون اوزویله چارپایـیسی‌نـین یانـیندا اوتوروب مهربان گؤزلرله اونا باخیردی، آرادا بیر سویوق دوداق‌لارینـی اونون آلنـینا توخوندوروب ایستی‌لییی‌نی یوخلایـیردی… و اوندا آناسی‌نـین دوداق‌لاریندان هئچ نه گلمیردی. آناسی همین بو سویوق دوداق‌لاری ایله عئینییله بئله‌جه دمیر اوتونون قیزماغـینـی یوخلایـیردی، زیوه‌دن یـیغدیغـی تمیز پال- پالتارین نملییینی یوخلایـیردی.\nفیکیرلشدی کی، یقین اؤلسه آناسی داها چوخ سئوه‌ر اونو… سونرا گؤزونون قاباغـینا گتیردی نئجه اؤلور، نئجه اونو تابوتا قویورلار، نئجه آناسی تابوتون اوستونه یـیخیلیب هؤنکور- هؤنکور آغلایـیر…\nآناسی بوتون بدنییله اونون اوستونه یـیخیلیردی. اوندا آناسی‌نـین بدنی‌نین چکی‌سینی، ایستی‌لییی‌نی، اییی‌نی حیس ائله‌ییردی و یوخوسو گلیردی…\nبونو سون واخت‌لار تئز- تئز گؤزونون قاباغـینا گتیریردی. یاخشی ایدی…\nاؤلومدن قورخماسایدی، بیر ده بیلسه‌یدی کی، دیریله‌جک، اؤلردی… هه، یقین کی، اؤلردی…\nبونو فیکیرلشیب ایچینی چکدی، بالاجا ال‌لرینی قولتوغونا سوخوب اوتوردو و اوزون مدت اؤلومون نه اولدوغو باره‌ده فیکیرلشدی. اؤلوم، چوخ قریبه‌دی کی، قارانلیق دئییلدی… دومانلی یاز سحری کیمی آغ- آپپاق و سویوق ایدی. اوردا- او قاتـی دومانـین ایچینده بو بالاجا جانـی‌یلا نئیله‌جکدی؟!.. اوتوراجاقدی، اوزاناجاقدی، یا قاناد آچیب سئرچه کیمی اوچاجاقدی؟؛.. بونو بیلمیردی. بیر ده بو آیدین اوتاقدان اورا – او دومانلی یئره‌جن نئجه گئده‌جکدی؟!.. هاراسی‌سا آغرییاجاقدی، یا نفسی دارالاجاقدی و یا ال- آیاغـی قاریشیق ات ماشینـی‌نـین ایچییله چکیله- چکییله قییمایا دؤنوب گئده‌جکدی؟!.. بوراسی قورخولو ایدی…\n… بئله فیکیرلشدیکجه ائله بیل آخشام دوشوردو، اوتاغـین ایشیغـی آزالیردی.\n… بارماق‌لاری‌نـین اوجوندا قالخیب ایشیغـی یاندیردی.\nآناسی اونون اوچون آغلایاجاقدی، هؤنکوروب لاپ دلی کیمی اولایاجاقدی.\nآناسی‌نـین بئله هؤنکورتو ایله آغلاماسینـی ننه‌سی اؤلنده گؤرموشدو. آناسی ال‌لرینی تابوتا سارییـیب باتمیش سسی‌یله «آنا… آ!»- دئییب قیشقیریردی.\n… سونرا آناسی‌نـین اؤلمه‌یینی گتیردی گؤزونون قاباغـینا. آناسی سولغون بنیزییله، سورمه‌لی گؤزلرییله، اوزونده‌کی همین او حؤوصله‌سیز ایفاده‌یله تابوتدا اوزاناجاقدی. اوندا او… تابوتون لاپ یانـیندا اوتوروب آناسی‌نـین سولغون یاناغـینـی ایسته‌دییی قده‌ر سیغال‌لایاجاقدی.\n… بورا چاتاندا اؤزویله باجارمیردی، گؤزلری دولوب- بوشالیردی…\n… آناسی سس‌سیز آددیم‌لارلا دهلیزدن کئچیب مطبخه گیردی. اوردا دئیه‌سن اؤزونه قهوه بیشیردی. سونرا الینده فینجان اوتاغا قایـیتدی و‌ داها ی��زی ماشینـی‌نـی سسی ائشیدیلمه‌دی.\nفیکیرلشدی کی، قریبه‌دی، آناسی ائله بیل تک دئییلدی. اوتاغـیندا ساعات‌لارلا اوتوراندا دا فیکیرلی- فیکیرلی دهلیزدن کئچنده ده، اونونلا اوزبه‌اوز دوراندا دا همیشه آناسی‌نـین بئینی ائله بیل کیمینله‌سه، نه ایله‌سه مشقول ایدی. ائله ایدی کی، نه اوزون- اوزادی اوزانان ساعات‌لاری، نه ائوین آدام‌اؤلدورن ساکیت‌لییی‌نی حیس ائله‌میردی.\n… دیوانین کونجونه قیسیلیب فیکیرلشدی کی، آناسی‌نـین بئینی نه ایله مشقول اولا بیلردی؟!.. او بیری اوتاق ساکیت ایدی. فیکیرلشدی کی، گؤره‌ن ایندی آناسی اورادا نئیله‌ییر؟..\nفیکیرلشدی کی، بلکه ده آناسی بئله‌جه ساعات‌لارلا اوردا – او قاپیسی باغلی اوتاقدا تک اوتورا- اوتورا هئچ نه ائله‌میر، اوتوروب ائله بئله دیوارا باخیر؟!\nآناسی اوتاغـینا گیریب اوردا ائله بیل کیمنن‌سه گیزلنیردی. اوندان گیزلنیردی، یا آتاسیندان، بوراسی دقیق دئییلدی. آمما بیر دفه آتاسییلا نه حاقداسا موباحیثه ائله‌ینده آناسی گؤزلری ایریله- ایریله وحشی بیر سسله:\n– ال چک یاخامدان! ایجازه وئر اؤلک!.. – دئمیشدی. اوندا او، اوزونو‌ بالیشا سوخوب آغلامیشدی.\nفیکیرلشدی کی، آناسی بلکه ائله دوز دئییردی، او‌ اوتاغا اؤلمک اوچون گیریردی و بلکه ائله اوردا اؤلوردو؟!..\nآمما آناسی اؤلمک ایسته‌ییردی. بوراسی یوز فاییز دقیق ایدی.\nسونرا دا فیکیرلشدی کی، آخی آناسی نییه اؤلمک ایسته‌ییردی؟!..\nبلکه آناسینـی اؤلدورن، گون- گوندن سارالدان، اونلارا آجیقلا باخدیران گئجه- گوندوز دلی کیمی یازدیغـی او یازی‌لارییدی؟!..\nآتاسی دا نیفرت ائله‌ییردی همین او منفور یازی‌لارا، بونو دا دقیق بیلیردی. چونکی آتاسی بیر دفه ائله بئله ده دئمیشدی. گئجه‌دن خئیلی کئچمیش یاتاغـیندان قالخیب آناسی‌نـین اوتاغـی‌نـین قاپی‌سینـی آچمیشدی، «نیفرت ائله‌ییرم- دئمیشدی- سنین بو یازی‌لارینا».\nفیکیرلشدی کی، قریبه‌دی آناسی! هئچ نه ائله‌مه‌یه- ائله‌مه‌یه، هم ده ائله بیل نه ایسه ائله‌ییردی آتاسینا. هه، قریبه‌دی…\nسونرا فیکیرلشدی کی، یقین آناسی آتاسینـی دا ائله اؤز اوتاغـیندان، دیوارین او اوزوندن یازی ماشینـییلا گوللـه‌له‌ییر.\nآتاسی سون واخت‌لار آناسینا کده‌رلی گؤزلرله ائله باخیردی، ائله بیل دیشی آغرییـیردی. سونرا آتاسی دا، علاجی کسیلیب قیزدیریردی، یورغان- دؤشه‌یه دوشوب زارییا- زارییا آناسی‌نـین اوزونه باخیردی، «منه یازیغـین گلیر»؟ – دئییردی.\nآناسی‌نـین‌سا اونا دا یازیغـی گلمیردی. خسته‌له‌ننده ده گلمیردی. و حتتا…\nبورا گلیب چاتاندا اتی اورپشدی.\nو حتتا آتاسی اؤلسه‌یدی بئله، آناسی‌نـین اونا یازیغـی گلمزدی. بیر دفه آتاسی عصب‌لشیب «اؤلسه‌یدیم، جانـیم قورتاراردی!..» – دئیه‌نده، آناسی‌ همیشه‌کی لاقئید اوزویله، سسینی قالدیرمادان «اؤلمورسن آخی؟!..» – دئمیشدی و اوندا آناسی‌نـین اوزوندن دقیق گؤرموشدو، آناسی نه ایسته‌ییر.\n… بئله فیکیرلشدیکجه دامارلاریندان سویوق گیزیلتی کئچدی.\nساکیت‌لیکدن آز قالا قولاق‌لاری باتدی.\nبیر دفه آناسی‌نـین اوتاغـینا بئله‌جه ساکیت‌لیک دوشنده، بارماق‌لاری‌نـین اوجوندا گلیب قاپینـی آزجا آرالامیشدی، گؤردویونه خئیلی تعجّوب‌لنمیشدی.\nآناسی اوستول‌اوستو گوزگونون قاباغـیندا اوتوروب دینمز- سؤیله‌مز اؤزونه باخیردی. آناسی ‌اوزون مدت بئله‌جه اؤزونه باخدی، سونرا باشینـی قولونا قویوب ساکیتجه آغلادی.\nاو گوندن بری ها فیکیرلشیردیسه ده، باشا دوشه بیلمیردی کی، آناسی اوندا نییه ائله آغلایـیردی؟!..\nفیکیرلشدی کی، بلکه آناسی ایندی یئنه آغلایـیر؟!.. سونرا ائله بیل قولاغـینا او بیری اوتاقدان هیچقیرتـی سس‌لری گلدی. اوره‌یی دؤیوندو…\nقالخیب بارماق‌لاری‌نـین اوجوندا آستا- آستا دهلیزه چیخدی، گلیب آناسی‌نـین اوتاغـی‌نـین قاپی‌سینـی آزجا آرالادی.\n… آناسی پنجره‌نین قاباغـیندا الی قولتوغوندا دایانـیب نه‌یه‌سه باخیردی. اونون گلدییینی حیس ائله‌ییب چؤندو:\n– نه‌دی؟..\n– هئچ… ائله بیلدیم آغلایـیرسان.\n– آغلامیرام، – آناسی ساکیت و سرت سسییله دئدی. – اؤزو ده بسدی گوددون منی.\nآناسی‌نـین بایاقدان بری قاباغـیندا دوردوغو پنجره‌نین آغزی سئرچه‌یله دولویدو آناسی دئمک بایاقدان سئرچه‌لره باخیردی…\nدهلیزه چیخیب قاپینـی اؤرتدو، اوزبه‌اوزده‌کی گوزگونون قاباغـیندا دایانـیب اوزون مدت دیققتله اوزونه، گؤزلرینه، آغزینا باخدی.\nقطعیین سئرچه‌یه اوخشامیردی.\nفیکیرلشدی کی، اصلینه قالسا، آناسی اونو، هئچ اولماسا گونده بیر دفه اؤپمه‌لی‌دی. یا دا هئچ اولماسا گون‌آشیری اؤپمه‌لی‌دی. نئجه کؤرپه‌لیکده اؤپوردو… یقین بئزیب اونو اؤپمکدن.\nیاخشی، اؤپمکدن بئزیب اوندا هئچ اولماسا اوزبه‌اوز اوتوروب دانـیشسین و صؤحبت‌لری تخمینن بئله اولوردو:\n– اوزون یئنه قاشیغا دؤنوب… – بونو آناسی دئییردی. او گولومسه‌ییب چییین‌لرینی چکیردی.\n– نییه امل‌لی یئمیرسن؟!..\n– ایشتاهیم یوخدو.\n– دونن قییمت آلمامیسان؟.\n– ادبییاتدان «بئش» آلمیشام.\nآناسی‌نـین اوزونون ایفاده‌سی بو جاوابدان قطعیین دییشمیردی:\n– آفرین.\nسونرا آناسی همین او ایفاده‌سیز اوزویله، فیکری یئنه او سئرچه‌لرین یانـیندا ایشه گئدیردی. یا بلکه سئرچه‌لرین یانـینا گئدیردی؟!..\nآخشام‌لار آناسی لاپ عصبی اولوردو. اوّل سویونوب بیر مدت یاتاق اوتاغـیندا گؤزو یومولو اوزانـیردی، سونرا آیاق‌اوستو نه ایسه یئییب تزه‌دن اوتاغـینا گیریردی و یئنه یقین سئرچه‌لردن یازیردی.\nفیکیرلشدی کی، ائله بیل اوزون مدتدن بری‌دی، آناسی نه ایسه ائله‌مک ایسته‌ییر. گؤره‌ن آناسی نه ائله‌مک ایسته‌ییر؟.. بلکه سئرچه‌لری چوخالتماق ایسته‌ییر؟!..\nسونرا فیکیرلشدی کی، بونون خئیری نه اولا بیلر گؤره‌ن؟..\nبالاجا اوره‌ییندن نه‌سه خوشاگلمز ایلیق سو کئچیب گئتدی. اوره‌یی سیخیلدی.\n… باشینـی تاختـی‌نـین سؤیکنه‌جه‌یینه سؤیکه‌ییب سس‌سیز- سس‌سیز آغلادی…\nچوخ کئچمه‌دی کی، یازی ماشینـی ایشه دوشدو. آناسی ایندی کیمیسه، آیری آدامی گوللـه‌له‌ییردی.\nآناسی یازی ماشینـیندا یازاندا ائله بیل بوتون دونیانـی اونودوردو. اوزو دییشیردی، ساچی پیرپیزلاشیردی، بارماق‌لاری اوجو ایتی قلمه دؤنوردو، اؤزو ده هانسی‌سا وحشی حئیوانا اوخشایـیردی…\nهه، تاپدی. شیره… آناسی یازاندا شیره اوخشایـیردی.\n… قالخیب پنجره‌یه یاخینلاشدی. آخشام دوشوردو. بیر آزدان آناسی قورو سسیله – «یاتماق واختـی‌دی»- دئیه‌جکدی و او بو هئیوره تاختدا، بو اوزون‌سوو اوتاقدا، قارانلیقدا اوزانـیب تاوانا باخا- باخا اوزون مدت یوخوسونون گلمه‌یینی گؤزله‌یه‌جکدی.\nیوخوسو دا آناسییلا گله‌جکدی…\nآناسی هردن مهربان اولوردو یوخودا. یازی ماشینـی‌نـین عوضینه پالتار تیکن ماشینـی چاققیلدادیب اون�� بیر اوجدان چهرایی، نارینجی پالتارلار تیکیردی. سونرا بو پالتارلاری اونا گئییندیریب قوجاغـیندا اوتوردوردو، ساچینـی تومارلایـیردی… و تومارلادیقجا ساچی تؤکولوردو. ساچی دیزلرینه، دؤشه‌مه‌یه تؤکولوردو، آناسی‌نـین ال‌لرینده قالیردی… قریبه‌یدی کی، ساچی تؤکولدوکجه هئچ بیر آغری حیس ائله‌میردی، عکسینه، یوخوسو گلیردی…\n… قاپی جیریلتـی‌یلا آچیلدی. دهلیزین ایشیغـیندان بیر پارچا ایچری دوشدو.\nگلن آناسییدی. اوّل باشینـی، سونرا بدنینی ایچری سالیب بارماق‌لاری‌نـین اوجوندا اوتاق‌بویو یئریدی. گلیب باشی‌نـین اوستونده دوردو. بیر مدت بئله‌جه دینمز- سؤیله‌مز دایانـیب دوردو. ائله بیل اونون یاتـیب- یاتمادیغـینـی بیلمک ایسته‌ییردی.\n… ایچی قورخو ایچینده چیرپیلدیسا دا گؤزونو آچماغا اوره‌ک ائله‌مه‌دی، آناسی بیر مدت بئله دوراندان سونرا اییلیب قولاغـینا پیچیلتـی‌یلا:\n– یئنه گودورسن منی؟… – دئدی.\n… قورخودان گؤزویومولو باشینـی ترپه‌دیب «یوخ» دئدی. اوندا آناسی‌نـین الی آغـیز- بورنونو ائله قاپادی کی، بوغولوب دیک آتـیلدی…\nکیتاب دیز‌ی‌نین اوستوندن سوروشوب دؤشه‌مه‌یه دوشدو.\nیوخویا گئتمیشدی نه‌دی؟!..\n… اوشویوب ال‌لرینی قولتوغونا سوخدو. سونرا بیردن آغلینا گلن فیکیردن ایچی آتـیلدی. تاختـیندان سیچرایـیب او بیری اوتاغا قاچدی. قاپینـی آرالایـیب باشینـی ایچری سالدی.\n… آناسی یئنه سئوگی دولو گؤزلریله نه‌سه یازیردی دئیه اونون گلدییینی ائشیتمه‌دی.\n… اوره‌ک‌لنیب ایچری گیردی، گلیب آناسی ایله اوزبه‌اوز دوردو. آناسی اونو گؤره‌ن کیمی گؤزونون سئوگیسی قاچدی.\n– نه‌دی؟..- دئییب عئینه‌یینی ساچینا کئچیردی، عصبی اوزله اونا باخدی.\n– خسته‌لنمیشم…\nآناسی کؤکس اؤتوروب سویوق الینی اونون آلنـینا قویدو.\n– قیزدیرمان یوخدو… – دئییب یئنه بایاقکی ایفاده‌یله اوزونه باخدی.\n– بلکه اؤلچوم؟..\n– لازیم دئییل.\nاوندا دئمک قالخاجاق… – دئییب آناسی‌نـین گؤزونون ایچینه باخدی.\nآناسی‌نـین اوزو دییشمه‌دیسه ده، رنگی توتولدو ائله بیل:\n– قالخار، باخاریق…\n… باشینـی آشاغـی سالیب چیخماق ایسته‌دی، سونرا نه فیکیرلشدیسه گئری چؤندو:\n– اؤزومو پیس حیس ائله‌ییرم… اوره‌ییم بولانـیر، اوشویورم- دئدی.\n– لیمون ییء، ایستی گئیین.\nآناسی آخیرینجی سؤزلری روبوت کیمی دئدی.\n… اوتاقدان چیخیب قاپینـی اؤرتدو. بالاجا یومروق‌لاری دویون‌لنیب سیخیلدی. اوتاغـینا قایـیدیب پنجره‌نین لایلارینـی آچدی. پنجره‌نین قاباغـی سئرچه ایله دولویدو دئیه «پیرر» ائله‌ییب هاوایا قالخدیلار. یاز گلسه ده هاوادا قیشین سویوقلوغو هله حیس اولونوردو.\n… بیر مدت بئله‌جه، اینینده‌کی نازیک پالتاردا، سویوقدان تیتره‌یه- تیتره‌یه، کولک ساچ‌لارینـی قاریشدیرا- قاریشدیرا دایانـیب فیکیرلشدی کی، قوی ائله خسته‌لنسین کی، قیزدیرما اؤلچه‌نین جیوه‌سینی شوشه‌سینی دئشیب چؤله چیخسین. یا دا بلکه اؤزونو آشاغـی آتسین؟!.. اوندا آناسی اونون یانـینا پیلله‌کنلری قیشقیریب آغلایا- آغلایا، آیاق‌لاری بیر- بیرینه دولاشا- دولاشا دوشه‌جکدی. یا دا بلکه هئچ دوشمه‌یه‌جکدی؟!.. آشاغـیداکی سس- کویه قالخیب پنجره‌دن باخاجاقدی، سونرا دونیادان بئزمیش اوزویله کؤکس اؤتوروب عئینه‌یینی گؤزونه کئچیره‌جکدی، اوتوروب یئنه دلی کیمی یازاجاقدی.\n… بارماق‌لاری‌نـین اوجونا ��الخیب آشاغـی بویلاندی. باشی ائله هرلندی، آیاغـی بودره‌دی، آز قالدی دؤشه‌مه‌دن قیریلیب اونو باشی اوسته نیزه کیمی آشاغـی آتـیب یئره سانجا. محجّردن توتوب اؤزونو‌ زورلا ساخلادی، پنجره‌نی اؤرتوب اوره‌یی یئریندن قوپا- قوپا یئنه تاختـیندا بوزوشدو.\n… پنجره‌نین قاباغـی یئنه سئرچه‌یله دولدو، آناسی‌نـین هر سحر محجّره تؤکدویو قورو چؤره‌یی دنله‌ییب باش‌لارینـی تئز- تئز اویان- بویانا بورا- بورا، بیر- بیری‌نین اوستوندن آتـیلا- آتـیلا ائله بیل انزلی اوینایـیردیلار، هردن بیر ده شوشه‌نین او اوزوندن دینمز- سؤیله‌مز، بالاجا اوزلرییله اونا باخیردیلار و ائله بیل گولومسه‌ییردیلر.\n… هر سحر آناسی یئریندن قالخیب یوخولو، کال اوزویله بیرباش مطبخه گئدیردی، اوردان چؤره‌ک قیریغـی گؤتوروب بیر- بیر اوتاق‌لاری گزیردی، پنجره‌لری آچیب چؤره‌یی اوووردو، سونرا باشینـی پنجره‌نین شوشه‌سینه سؤیکه‌ییب همین او یوخولو اوزویله سئرچه‌لرین یئمه‌یینه باخیردی…\n… سئرچه‌لرین سسی او بیری اوتاقدان گلن یازی ماشینـی‌نـین چاققیلتـی‌سینا قاریشیب عئیبه‌جر بیر موسیقی‌یه چئوریلیردی.\n… توکو اورپندی، آیاغا قالخیب اووا چیخان پیشیک کیمی آستا- آستا پنجره‌یه یاخینلاشدی، سویون آلتـینداکی ‌کیمی سس‌سیز حرکتله چفته‌نی بوروب پنجره‌نین لایـینـی آچدی. سئرچه‌لر لاپ یاخیندایدی. اونا محل قویمادان جوککولده‌یه- جوککولده‌یه آتـیلیب دوشوردولر.\n… الینی گؤز قیرپیمیندا محجّره آتدی.\n… سئرچه‌لر فوّاره ووروب هاوایا قالخدی.\n… اووجو بوش دئییلدی. سئرچه‌لردن بیری آخیر کی، کئچمیشدی الینه. سئرچه‌نین ایستی، یومشاق بدنی اووجوندا یوخاریدایدی، بالاجا، قارا گؤزلرینی اونون اوزونه زیلله‌ییب دینمز- سؤیله‌مز باخیردی و یئنه ائله بیل گولومسه‌ییردی.\n… بدنیندن قاپ- قارا، آجیقلی بیر زهر دولاشیب سئرچه‌نین توتان اووجونا یـیغـیلدی. اووجو نئجه سیخیلدیسا، سئرچه‌نین بالاجا باشی جان‌سیز حرکتله گئری قاتلاندی.\nاؤلو‌ سئرچه‌نی الی‌نین ایچینده او اوز – بو اوزه چئویریب باخدی. سئرچه‌نین بایاقکی تبسّومو هله ده اوزونده‌یدی… اودو کی، ایکی بارماغـییلا قوشون باشینـی آچاری بوران کیمی بوروب کؤکوندن قوپارتدی. آپاریب مطبخه زیبیل وئدره‌سینه آتدی. اوتاغـینا قایـیداندا حیس ائله‌دی کی، دیزلری اسیر. تاختـیندا اوتوروب ال‌لرینه باخدی. ال‌لری ده اسیردی.\n… چوخ کئچمه‌دی کی، آتاسی گلدی. آتاسی‌نـین قانـی یئنه قارا ایدی. اؤزو ده دئیه‌سن ایچمیشدی. توکلو اوزویله اونو اؤپوب آزجا لنگر ووردو، سونرا کئچیب همیشه‌کی کیمی تئلئویزورلا اوزبه‌اوز اوتوردو.\n… گلیب آتاسی‌نـین بؤیرونده اوتوردو، باشینـی اونون سینه‌سینه قویدو. آتاسی‌نـین کؤینه‌یی ائله بیل نم ایدی.\n– ائو یامان سویوقدو… – آتاسی دئدی، سونرا اونون باشیندان اؤپدو. آتاسیندان تر اییی گلیردی…\n٭٭٭\n… سحر یازی ماشینـی‌نـین چیققیلتـی‌سی کسمیشدی. تئلئویزورون دا سسی گلمیردی. ائله بیل ائوده هئچ کیم یوخ ایدی.\n… یئریندن قالخیب باشماق‌لارینـی گئیدی، گرنشه- گرنشه دهلیزه چیخدی.\n… آناسی‌نـین اوتاغـی‌نـین قاپیسی آچیق ایدی. گلیب ایچری بویلاندی.\n… اوتاق ائله بیل دییشمیشدی. یازی ماشینـی یوخا چیخمیشدی، یازی ماشینـی‌نـین میزی یئرینی دییشیب لازیم‌سیز اشیا کیمی کونجه دیرنمیشدی. آناسی‌نـین ساعات‌لارلا اؤزونه باخدیغـی گوزگوسو ده یوخ ایدی. و عومومییتله اوتاقدا آناسینا عایید ائله بیل هئچ نه یوخ ایدی. آناسی‌نـین کرئسلوسو اوتاغـین اورتاسیندایدی و اوردا ایندی آتاسی اوتورموشدو. توکلو اوزونو الی‌یله گیزله‌دیب سیغار چکیردی، اونون گلیشینی حیس ائله‌ییب دیکه‌لدی. اوندا گؤردو کی، آتاسی‌نـین گؤزلری قیپ-قیرمیزیدی.","num_words":4993,"character_repetition_ratio":0.051,"word_repetition_ratio":0.003,"special_characters_ratio":0.22,"stopwords_ratio":0.003,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":102986.2,"cluster_detection":-1}
+{"text":"تانیتمالار \/ بوتا \/ گول بوتا \/ بوتامیز بادام ایچی “بوتامیز بادام ایچی” وارلیغین یاخشی‌سینا ساریلیب یامانیندان قاچار اولان انسان یاخشیلیغی ایشیق‌لیقـدا، دوشمن‌سیزلیکـده، دینجلیکــده بیلرک او یاخشیلیغی یاشاییشینین هر بیر یانینا،هر بیر آچیسینا داشیماغی دوشونموش. دوشوندویو دوشونجه‌نیده ابدیلشدیریب نسیل‌دن-نسیله،سویدان-سویا داشیماق ایستمه‌سی اونو تورلو-تورلو ایشلره، اؤزللیک’له أل ایشلرینه ساری یؤنتمیش. …\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nقولچاق‌لار\/ چؤمچه گلین\nنفیس سینافر August 16, 2017 قولچاق‌لار 0 1,146\nقولچاق‌لار\/ چؤمچه گلین چؤمچه گلین أسکی تورک اینانج‌لاری‌ ایلا ایلگیلی بیر قولچاق دیر. بوتون تورک‌ یوردلارینـدا یاغینتی‌لارین آزالدیغی چاغ‌لاردا یا قیتلیق اوغرادیغیندا یاغیش دیلَمَک آماجی ایلا بیر تؤرن باشلاتیلار . بونلاردان بیری چؤمچه گلین تؤرنی دیر . بو أسکی تورک دبینـدن تورک‌لرین یاخینلیغینـدا یاشایان تورک اولمایان إل‌لرده إتگی آلیبلار و …\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nگئییم‌لر \/ باش گئییمی \/ آراشقین\nنفیس سینافر August 6, 2017 گئییم‌لر 0 1,295\nگئییم‌لر \/ باش گئییمی \/ آراشقین آراشقین \/ آراخچین : أسکیدن قادین‌لار چارقات‌لاری‌نین آلتینـدان ساچ‌لاری‌نین قاریشیب-داغیناقلیغی‌نین قارشی‌سینی آلماق اوچون بو بؤرکو باشا قویاردیلار .آراشقین ایکی بؤلومـدن اولوشان یاریم یووارلاق (یاریم گیرده) بیر بیچیمده بؤرکدور : -اورتا بؤلومو: بؤرکون تپه‌سی. بو بؤلومو دگیشیک تیکیشلر’له بزییه‌رلر. بو بؤلومو “قوببا” یا دا “تئل …\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nقوشقولار \/ اوشاق قوشماجاسی \/ کئچل\nنفیس سینافر June 30, 2017 قوشقولار 0 1,162\nقوشقولار \/ اوشاق قوشماجاسی \/ کئچل كئچل ،كئچل بامییه گئتدی مریض خانییه مریض خانا باغلی‌دی كئچلین باشی یاغلی‌دی كئچل دئیر وای باشیم قازانـدا قاینار آشیم آشیمی ایچن اولایدی باشیمی بیچن اولایدی كئچل ،كئچل ،داز كئچل هر یاندا پرواز كئچل قیش گلیب قورتارمیسان بودور گلیر یاز ،كئچل كئچل ،كئچل …\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nاوجاق‌لار \/ سؤهوممت \/ اوچ گونبز\nنفیس سینافر June 26, 2017 اوجاق‌لار_دامغالار 0 1,327\nاوجاق‌لار \/ سؤهوممت \/ اوچ گونبز سؤهوممت \/ اوچ گونبز : سؤهوممت گونبزی اورمیه‌نین جانبازان (اوستاد برزگر) خیاوانینـدا اولان أسکی دؤنمـدن قالان تیکینتی‌لردن دیر. قایناق‌لاردا بو تیکینتی‌نین سلجوقلو دؤنمینـدن قالدیغی یازیلیب‌دیر. باشقا آراشتیرمالاردا بو تیکینتی‌نین چوخ داها أسکی دؤنمـدن قالدیغی یازیلمیش‌دیر. بیر پارا کیمسه‌لر بو تیکینتی‌نین آدینا اوچ گونبز یا …\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nیئمک‌لر\/ ساری شیله\nنفیس سینافر June 25, 2017 یئمک‌لر 0 2,049\nیئمک‌لر\/ ساری شیله ساری شیله : گئنلـده ایچینده‌کی تاخیلی ازیلمیش و بیراز سولو و قاتی اولمایان یئمک‌لره شیله دئیرلر. ساری شیله دادلی یئمک‌لردن دیر اونون اوچون ده آنا یئمکـدن سونرا یئییلَن یئملی‌لردن ده ساییلیر. ایچینده‌کی‌لر: دویو دویونون ایکی قاتی شکر بادام خیلالی زعفران دارچین توزو قیزیل گول سویو بیشیرمه‌سی: دویونو …\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nیاراق‌لار \/ زینقیروو \/ جینقیراق\nنفیس سینافر June 22, 2017 یاراق‌لار 0 1,058\nیاراق‌لار \/ زینقیروو \/ جینقیراق زینقیروو \/ جینقیراق : زینقروو دمیردن دوزلن بیر سوسگه دیر. کیچیک زینقیروولاری آت و دوه‌نین چولونا سوس آماجی ایلا آسارلار. زینقیروو یا جینقیراغین سوسگه‌دن آییری بیر ایشلمی گئچی و قویون بویونونا ایتمه‌مه‌لری اوچون آسیلماسی‌دیر. اؤزللیک’له ائرکج‌لرین بویونونا بؤیوک زینقیروو آسارلار. بئله‌جه قورد سالدیریسیندا دا ائرکجین …\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nقوشقولار \/ قاشقایی قوشقولاری\nنفیس سینافر June 14, 2017 قوشقولار 0 1,315\nقوشقولار \/ قاشقایی قوشقولاری آذربایجان بؤلگه‌لرینین آدی ایچینده کئچن قاشقایی قوشقولاری ایلا آساناک‌لارینـدان نئچه اؤرنک: *بو یول گئدر تبریزه قناتی ریزه ریزه (قند آتین ریزه ریزه) خودام بیر یول وئر بیزه بیز گئدک اؤلکه‌میزه. *هئچ بیلمه‌دیم هارا گئدیب هاننا دیر ، هاننا دیر (هایاندا دیر) اورومـدا دیر، حلبـده دیر، …\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nگئییم‌لر\/ آیاق گئییم‌لری\nنفیس سینافر June 4, 2017 گئییم‌لر 0 1,251\nگئییم‌لر\/ آیاق گئییم‌لری آیاق گئییم‌لری (ایکینجی): جوراب : یون یا ایپلیکــدن توخونولان آیاق گئییمی. چاریق : جامیش گؤنونـدن تیکیلن باشماق .چاریغین اؤزللیگی بیچیم و تیکیشی‌نین باشماغین اوست بؤلومونـدن اولدوغودور. چاریغین اوستونده باغ‌لاری اولور و بو باغ‌لارلا آیاقدا برکیلیر. چاخجور(چاقجور ) :گؤنـدن تیکیلمیش وبیلکـدن اوستو قوماشدان اولان بیر چئشیت جوراب. بو …\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nگئییم‌لر\/ آیاق گئییم‌لری\nنفیس سینافر May 15, 2017 گئییم‌لر 0 891\nگئییم‌لر\/ آیاق گئییم‌لری آیاق گئییم‌لری (بیرینجی): آیاق قابی: هر چئشیت و نئجه‌لیکـده (کئیفییتـده) آیاغـا گئییـلن آیاق گئییمی‌نین آدی. اوروسی: آلتی گؤن، اوستو وئرنی یا مخمردن تیکیلن شَپیک‌لر (شَپیت‌لر). قادین و کیشی اوروسی‌سی‌نین آییریقسی‌لیغی بویاغ‌لاری اوزریـندن دیر. اَهَری: آلتی آغاج و اوزو گؤنـدن اولان دوز آیاق قابی، اهری‌نین اوجو یوخاری‌یا ساری …\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nPage 1 of 3123 »\nLanguages\nتۆرکجه\nTürkcə\nسون یازی‌لار \/ Son Yazılar\nTOP 10\nیوروم‌لار \/ Yorumlar\nتگ‌لر \/ Təqlər\nآتالار سؤزۆ_‌دئییم‌لر \/ قاشقایی دئییم‌لریندن\nApril 17, 2018\nاؤیکولر \/ متل‌لر \/ ایلان توفو\nApril 12, 2018\nبیتگی‌لر \/ پیشیک اوتو\nDecember 30, 2017\nیئمک‌لر\/ قاوورقا \/ قووورقا\nDecember 21, 2017\nتانیتمالار \/ بوتا \/ گول بوتا \/ بوتامیز بادام ایچی\nDecember 5, 2017\nخبرلر-یازی‌لار \/ رامین جبرائیلی \/ گووور قیزی\nNovember 18, 2017\nیاراق‌لار \/ ایپ أگیرمک یاراق‌لاری\nNovember 11, 2017\nگئییم‌لر\/ آیاق گئییم‌لری\nNovember 7, 2017\nیاراق‌لار \/ چؤرکچی‌لیک یاراق‌لاری\nOctober 31, 2017\nبیتگی‌لر \/ قوزو قولاغی\nOctober 31, 2017\nقوشقولار \/ هپسنه\nApril 2, 2017 6,014\nبیتگی‌لر \/ قوزو قولاغی\nOctober 31, 2017 4,544\nگئییم‌لر\/ سوسگه‌لر \/ ملهو \/ مهلو\nAugust 29, 2017 2,673\nدَب‌لریمیز \/ بایداق\nApril 29, 2017 2,633\nگئییم‌لر \/ سوسگه‌لر \/ میخک\nMay 12, 2017 2,477\nیاراق‌لار \/ ساج\nApril 5, 2017 2,447\nاینانج‌لار \/ آل‌ آروادی\nOctober 15, 2017 2,408\nتوخومالار \/ مرفج\nMarch 29, 2017 2,260\nأمچی‌لیک \/ کوپه سالماق\nApril 12, 2017 2,170\nتانیتمالار \/ موتال \/ تجن\nJune 19, 2017 2,112\nAraz Əhmədoğlu: Buna da Xoyda \"Yovşan\" deyirik....\nAraz Əhmədoğlu: Buna Xoyda \"QUŞ ƏBBƏYİ\" deyirik. Yemlik ailəsindəndir. Aşa salanda yemlik dadı v...\nمحمد: چوخ گوزل و آنلاملی...\nVhid: سلام‌لار چوخ اورگه یاتیم یازقی ایدی ساغولونوز...\nفولکلور ترکان فولکلور آذربایجان فولکلور آزربایجان گئییملری نام ترکی گیاهان لباس سنتی آذربایجان گئییم لری نفیس سینافر ائل بیلیمی تورکجه بیتگیلر آدی نفیس سینافر گئییملر نفیس سینافر آذربایجان گئییملری یئرلی گئییم نام گیاهان یئرل گئییم لباس سنتی آذربایجان لباس ترکان نام گیاهان دارویی به ترکی تورک گئییملری لباس محلی نفیس گئییملری تورکجه بیتگی آدی ائل بیلیمی نفیس سینافر تورک گئییمی تورک گئییم لری فولکلور قشقایی","num_words":1704,"character_repetition_ratio":0.088,"word_repetition_ratio":0.07,"special_characters_ratio":0.258,"stopwords_ratio":0.003,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":153346.9,"cluster_detection":-1}
+{"text":"اوسته کی مثل ایران ممالیکی محروسه سینده کی فارس ایستعمارچیلیغینی دانماغا چالیشانلارین حئکایه سی ساییلار. بونلار اؤزلری بیر عؤمور دوشونجه و ایدئولوژی باخیمیندان فارس ایستعمار یؤنلو تشکیلاتلاردا آیاقچیلیق ائتدیکلری و ایرانیتچیلیک (اوخو: فارسلیق) مفکوره سی ایله بسلندیکلری اوچون ایران ممالیکی محروسه سینده کی میللیتلر مسئله سینی گؤتور قوی ائتمگه چالیشارکن ایرانلیلیق آدینا فارسلیق باتلاغیندان اوزاقلاشابیلمزلر.[i]بئله لیکله ده ایستعمارچیلیق مقوله سی آچیسیندان ایستعمار دؤنمی (زامانی) کئمیش دئیه خالق اجتماعیتینده عوامفریبلیک ائتمگه چالیشارلار. بو ذالتلاردان بیری ده دنیز ایشچی ایمضاسی ایله قلم ووران ذات ساییلار. دنیز ایشچی نین دؤنه دؤنه اؤنه سوردوکلری گؤروشلر نقد اولدوغونا باخمایاراق نقدلره جاواب وئرمکدن یاییناراق گئنه ده کهنه ناغیللارینی یئنیلمگه (تیکرارلاماغا) چالیشار.[ii]یئری گلمیشکن بیر داها دنیز ایشچی ذات عالی نین کهنه ناغیللارینی ایردلمگه (تجزیه و تحلیل ائتمگه) چالیشاق، اوخویوروق:\n“بر اساس بینش این دوستان و یک چنین ارزیابی، “آذربایجان”، بعنوان یک هویت ارگانیسم مستقل ملی و کشوری که توسط دولت یک کشور دیگر اشغال شده و بصورت مستعمره آن تبدیل گردیده است تعریف می گردد. نه فقط آنچه در خارج از مرزهای آذربایجان اتفاق می افتد، به ما مربوط نیست و یک مساله خارجی می باشد، بلکه در ادامه چنین بینشی نیروهای ارتش رهائی بخش دوستان ما باید در داخل چهارچوبه جغرافیائی آذربایجان در مقابل نیروهای ارتشی، نظامی ، امنیتی و اقتصادی نیروی های اشغال گر صف آرائی بکنند، زیرا که آین دوستان ما میخواهند سلطه گران خارجی را از سرزمین خود بیرون بکنند. تصویری که در ذهن خیالی این دوستان ترسیم می شود، با واقعیتهای عینی دنیای امروز، زمین تا آسمان فاصله دارد.”[iii]\nاوسته کی گؤروشلر هر هانکی دوشونجه و فیکیر صاحابی نین یئرینه ولیلیک وظیفه سینی اوستلنمیش دنیز ایشچی نین ایفاده لری ساییلار. دئمک، دنیز ایشچی نین بو یاناشماسی نقد ائتمک مقوله سیندن اولدوقجا اوزاق گؤرونر. بو یاخلاشیم و یاناشما یالنیز دنیز ایشچیلر اوچون کئچرلی دئییل، فارس ایستعمارچیلیق مکتبینده نقد مقوله سی نین اولمادیغیندان قایناقلانان بیر داورانیش ساییلار. آذربایجان تورکلری مقوله سی آچیسیندان گونئی آذربایجانلیلار بوگون فارس ایستعمارچیلیغینا تابع توتولدوغو اوچون گونئی آذربایجانی مستقیل میللت و کشور دئیه قلمه آلماق دوزگون گؤرونمز. ائله اوندان یانا دا ایران ممالیکی محروسه سی اوزره فارس ایستعمارچیلیغی حاکیمدیر دئیه دوشونجه و فیکیر یئریدیلرکن گونئی آذربایجانلیلار اوزره ایچ ایستعمار و فارس ایستعمارچیلیغی مقوله سی موضوع اولونمالیدیر دئیه دوشونجه و فیکیر یئریدیلر. دئمک، حاکیم نیظام و اینتیظام ظاهیرده ائتنیک آذربایجان تورکلرینی وطنداش دئیه قلمه آلماسینا، بیر وطنداش کیمی آذربایجان تورکلریندن لازیملی وظیفه لری یئرینه یئتریمکلرینی ایستدیگینه باخمایاراق فارس حاکیمیتی آذربایجان میللی کیملیگی، دیل، مدنیتی، گلنک، گؤرنکلرینی یوخ سایاراق اونلاری فارسلاتماق سیاستینه تابع توتار. فارس حاکیمیتی آذربایجان تورکلری نین یئر آلتی و یئر اوستو قایناقلارینی فارس ایستعمارچیلیق مقوله سینه تابع توتاراق اونلارین ذهنی و فیزیکی گوجلرینی ده فارسلیق خیدمتینه آلاراق اونلاری بیر میللی وارلیق اولاراق فارسلیق ایچریسینده هضم، جزم ائتمگه و یوخ ائتمگه چالیشار. دنیز ایشچیدن گئنه ده اوخویوروق:\n“… این جنبش های ملی دموکراتیک بودند که بر علیه قدرتهای اقتصادی کمپرادوری استعماری مبارزه می کردند تا با کسب قدرت ملی دموکراتیک سیاسی ملتهای خود، بصورتی مستقل در معادلات سیاسی اقتصادی بین المللی وارد گردند. اگر یکی از دلایل برچیده شدن نظام سلطنتی پهلوی در ایران را قدرت گیری پتانسیل های ضد استعمار نوین در درون این نظام بدانیم، باز هم باید اقرار کرد که در کلیت خود و بصورت غالب، حکومت سیاسی پهلوی ها در ایران خصلتی وابسته به نو استعماری داشت و سرنخ رشته ها در لندن و واشینگتن و پاریس رقم زده میشد.”[iv]\nاوسته گؤروندوگو کیمی دنیز ایشچی ایمضاسی ایله دوشونجه و فیکیرلرینی توپلوما آشیلاماغا چالیشان ذات، ایستر کئچمیشده نقد اولموش گؤروشلرینی ساوینماق، ایسترسه ده یانلیش گؤروشلریندن واز گئچمک نیتینده اولمادیغی و بو گؤروشلری منسوب اولدوغو فارس تشکیلاتی نین گؤروشلرینه اویقون گؤرمدیگی اوچون گئنه ده کئچمیش کهنه گؤروشلرینی دورمادان یئنیلمگه (تیکرارلاماغا) چالیشار. دئمک، ایران ممالیکی محروسه سینده خاریجی گوجلر واسیطه سی ایله فارسلیق مفکوره سی نین گلیشمه سی ده فارس دیل و مدنیتینی اساس گؤتورموش ایران آدی آلتیندا فارس تشکیلاتلاری نین قورولماغینا یول آچمیش. فارس دیلینی بیلمگن حئیدرعمی اوغلولار بیله سوسیال دمکراسی آدی آلتیندا 1909. ایل مشهده گئده رک بیر فارس میللیتچیسی کیمی تانینان محمدتقی بهارا تشکیلاتین نه اولدوغونو اؤیرده رک ایران آدی آلیتندا فارس دئمکرات تشکیلاتی نین ذهنی باخیمدان یارانماسینا ایمکان یاراتمیش[v]. ائله او دؤنمدن باشلایاراق “ایران ممالیکی محروسه سی” دئییمی یئرینه “ایران” کلمه سی ایشلنمگه و یایقینلاشماغا باشلامیش. 1945- 1946 اینجی ایل آذربایجان و کوردیستان دئمکرات فرقه لری نین آذربایجان و کوردوستان اوزره فعالیت و خدمتلری گؤز آردی ائدیلرسه، ایران ممالیکی محروسه سی نین ده قورولموش بوتون تشکیلاتلار (ایستر قانونی، ایستر یاساق) فارس دیل و مدنیتی اساس گؤتوردوکلری اوچون فارس تشکیلاتلاری اولموشلار. دئمک، دنیز ایشچی ذات عالی نین میللی دمکراتیک ایفاده سی ده میللی مسئله آچیسیندان فارس حاکیمیتینه پوزیسیون ساییلان فارس تشکیلاتلارینی منظور ائدر دئیه دوشونمه لی ییک. دئمک، ایستر حزب توده، سازمان فدائییان خلق … ، ایسترسه ده سازمان مجاهدین خلق و و … تشکیلاتلار، مختلیف آدلار آلتیندا قورولموش بوتون تشکیلاتلار فارس دیل و مدنیتی اساس گؤتوردوکلری، یازی دیللری فارسچا اولدوقلاری اوچون فارس تشکیلاتی اولموشلار. بو تشکیلاتلارین عضولری نین سایی باخیمیندان، فارسلاردان سایلاری چوخ اولان تورکلرین دیلی (تورکچه) ایکینجی کانال دئیه سیرادان چیخاریلمیش. دئمک، میللی مفکوره آچیسیندان فارس تشکیلاتلاریندا آیاقچیلیق ائدن فارس اولمایان شخصلر بیله میللی دوشونجه باخیمیندان قیسیرلاندیقلاری و اؤز میللی منلیک و کیملیکلریندن اوزاق ائدیلدیکلری اوچون اونلارین دؤیوش و مباریزه لری بیله فارسلیق مفکوره سی خیدمتینه آلینمیش و فارسلیق موباریزه سی نین ترکیب حیصصه سی ساییلمیشلار. دنیز ایشچی گئنه ده یازمیش:\n“.. حمله جمهوری اسلامی ایران به کردستان را بیشتر می شود به حمله خلفای اسلام به سرزمین کفار، از خاور دور گرفته تا افریقا در جهت صدور اسلام توجیه کرد، تا حمله حکومت استعماری فارس به ملیتهای غیر فارس. خصوصا که خلفای جمهوری اسلامی با سوار شدن بر اسب شیعه گری، به جنگ کفار کرد و ترکمن و بلوچ می رفتند. گرچه حکومت جمهوری اسلامی ایران میراث خوار یک نظام نو استعماری بود و ارتش بازمانده از نظام قبلی بر اساس یک چنین سیاستهایی ساختار بندی شده بودند، ولی این در شرایطی بود که از طرف دیگر سیاستهای کشورهای استعمارگر کهنه در منطقه طرح های نوینی را تدارک می دیدند. بعد از برداشته شدن جنگ سرد، سیاستهای سرمایه داری کلان بین المللی در راستای ایجاد کردستان بزرگ، آذربایجان بزرگ، بلوچستان بزرگ، عربستان بزرگ و غیره هدف بندی گردیده است.”[vi]\nاوسته گؤروندوگو کیمی مؤللیف هاج واج قالماغا باشلامیش. او بیر طرفدن فارس دیل و مدنیتی اساس گؤتورموش جمهوری ایسلامی حاکیمیتینی خاریجی گوج (خلفای اسلام) دئیه گوناهلاندیرماغا، باشقا یاندان جمهوری ایسلامی حاکیمیتینی فارس ایستعمارچیلیق حاکیمیت سیستیمی نین قالیغی (میراث) اولماقلا سوجلارکن گئنه ده فارس ایستعمارچیلیق مفکوره سینی پالاز آلتیندا باسدیرماغا و باریندیرماغا چالیشار. دئمک، کوردوستانا، آذربایجانا، تورکمن صحرایا، عربستانا و باشقا ولایتلره هر هانکی اولموش بیر سالدیریق و هوجوملار فارس دیل و مدنیتینی اساس گؤتورموش گوجلر واسیطه سی ایله حیاتا کئچمیش. بو گوجلر، فارس حاکیمیتی نین ایجرایی و قهریه گوجو اولدوقلاری اوچون فارس دیل و مدنیت صاحابلاری و اونلاری تمثیل ائدن فارس حاکیمیتی نین بو باسقیلاردا الی یوخ دئیه فارس ایستعمارچیلیغینا براعت قازاندیرماق بیلینجلی اولماسا بیله، فارس ایستعمار عامیلی اولماقدان باشقا بیر ماهیت داشییابیلمز دئیه دوشونمه لی ییک. دنیز ایشچی ایمضاسی ایله یازیلمیش یازیدان اوخویوروق:\n“این دوستان اگر میخواهند ویژگیهای امروزین ستم ملی و تبعیض ملی در ایران را توصیف بکنند، بهتر است با واژه های نوین و امروزین به میدان بیایند. استفاده نادرست از واژه “استعمار” در این مورد، دقیقا در خدمت پیش برد سیاستهای “استعمارگران پیر” در منطقه می باشد. پاک کردن آثار ستم ملی در ایران و زدودن اندیشه های تبعیض گرانه علیه ملیتهای دیگر و افشا و نابود کردن تمامی آثار اندیشه های نژاد پرستانه با نیتهای تحقیر ملیتهای غیر خودی وظیفه تمامی انسانهای شرافتمند و آزاده از هر نژاد و ملیتی می باشد. باورمندی به آزادگی و شرافت انسانی مرزهای ملی ندارد. بخش قدرتمندی از رشته های تنیده شده و در هم بافته شده ای که سازمان های سیاسی سرتاسری ایران را که اعضا و فعالین آنها را فرزندان ترک، کرد، بلوچ، فارس و ترکمن و عرب تشکیل می دهند، باورمندی به ارزشهای آزادگی و شرافت انسانی می باشد.”\nاوسته گؤروندوگو کیمی مؤللیف ایران ممالیکی محروسه سینده ایستر میللی ظولمون و آیری سئچکیلیگین، ایسترسه ده فارس ایستعمار کولتورونون یوکسک توتولماسینی (تحقیر ملیتهای غیر خودی) درک ائتمیش بیر شخص ساییلار. بونلارا باخمایاراق اوینورام اوینامیرام دئیه آذربایجان میللی حرکتی فعاللاریندان یئنی ایضاحلار ایستمک ایله فارس ایستعمارچیلیغینی خالق اجتماعیتی نین دیققتیندن یاییندیرماغا چالیشار. بو دا مؤللیفین فارس ایستعمار تشکیلاتلارینا آیاقچیلیق ائتدیگیندن تؤرنمیش و بیر ایستعمار عامیلی کیمی داوراندیغیندان ایرلی گلن گؤرونوم و داورانیش ساییلار[vii]. یئری گلمیشکن بیر داها ایچ ایستعمار و فارس ایستعمارچیلیق حاکیمیتی نین نه اولدوغونو سرگیله یه رک یالانچینی ائوینه دک قاوماغا چالیشاق.\n“سؤمورگه چیلیک یوخسا ایستعمارچیلیق بیر تور (نوع) حاکیمیتچیلیک آدیدیر. بو حاکیمیتچیلیک سیستیمینده سؤمورگه آلتیندا قالمیشلار و مستعمره اولموشلار دیل و مدنیت باخیمیندن فرقلی ساییلان، مرکزی دؤلتین چیخار و منفعتلرینه خاطیر و یئرلیلرین مدنیتی نی گؤز آردی ائدن و اونلارین یاشاییشلارینا حاکیم کسیلن قووه لر طرفیندن یؤنلدیکلری اوچون حاکیم گوج سؤمورگه چی و ایستعمارچی ساییلار. یئنی زامانه ده سؤمورگه چی و ایستعمار گوجلری اؤزلری نین اوستون و حاقلی اولمالارینی ایدئولوژی تئوریلر ایله ده اساسلاندیرماغا چالیشارلار.”[viii]\nاوسته کی Jürgen Osterhammel این گؤروشلری فارس حاکیمیتی نین ایران ممالیکی محروسه سی نین فارس اولمایان ائتنوسلار یاشادیقلاری بؤلگه لرده یئریتدیگی سیاستی نین جانی اولاراق فارس ایستعمارچیلیغی دئیه کاغیذ اوزره آلابیله جگیمیز آکادئمیک داییره لرده ایشلنیلمیش علمی سندی ساییلار. بیلیندیگی کیمی فارس ایستعمارچیلاری فارس اولمایان ولایتلرده فارس دیل و مدنیتی اساسیندا قوردوقلاری فارس اداره لری وسیله سی ایله فارس مرکزیتچیلیگی نین چیخار و منفعتلرینی نظره آلاراق یئرلی خالقلارین دیل و مدنیتلرینی گؤز آردی ائتمک ایله بو دیل و مدنیتلره دیوان توتماغا چالیشار. اوسته لیک “نژاد آریا (نژاد پاک[ix]، زبان فارسی (زبان پاک)[x]، اینتئرنئت تمیز[xi]دئیه فارس دیل و مدنیتی نین اوستون ساییلماسینی ایران ممالیکی محروسه سینده کی توپلوملارا آشیلاماغا چالیشاراق دوشونجه و فیکیر باخیمیندان فارس اولمایان میللتلردن و فارس ایستعمارچیلیق کؤله لیگینی قبول ائتمیشلردن ده کؤمک آلماغا چالیشارلار[xii].\nآفریقا تاریخچی سی فیلیپ کورتین-ه ((Philip Curtin گؤره ده هر هانکی بیر مدنیت صاحیبلری نین فرقلی بیر مدنیتده اولان خالق یوخسا ملتین یاشاییشینا دیل و مدنیت باخیمیندان حاکیم کسیلمه سی ایستعمارچیلیق دئمکدیر[xiii]. فیلیپ کورتین نین گلدیگی بو عئلمی قناعته باخمایاراق بعضن اؤلکه لرده اؤزگه دیل و مدنیت حاکیملیگی هر هانکی بیر توپلومدا غیر قانونی ساییلمامیش. اؤرنک اولاراق 1571- 1798 اینجی ایللر مصر تورپاقلارینا عثمانلی تورکلری نین حاکیمیتچیلیگی بیر چوخ یئرلی عربلر طرفیند�� ایسلامیت آچیسیندان قانونی ساییلارمیش. عثمانلی حاکیمیتی مسلمان اولدوغو اوچون عثمانلی تورکلری و عثمانلی تورکچه سینی اؤزلرینه حاکیمیت دیلی ائتدیکلرینه باخمایاراق مصر تورپاقلارینا حاکیم کسیلمه لری مصرلی عربلری ناراحات ائتمیش دئییل، عثمانلی حاکیمیتی ایسلامیته سؤیکندیگی و ایسلام آدی آلتیندا حکومت ائتدیگی اوچون مصرین عرب خالقی امتچیلیگین تحمیغینه اوغرایاراق و امتچیلیک مقوله سیندن یولاچیخاراق عثمانلی حاکیمیتی نی مصر تورپاقلاریندا قانونی مصر حکومتی کیمی قبول ائتمیش ایمیش”.[xiv]\nتاریخده اوسته کی گؤرونومون بنزری ایران ممالیکی محروسه سینده تورک حاکیمتلری و تورک اولمایان باشقا ائتنوسلار، او جومله دن فارس، عرب، کورد، لور، بلوچ و باشقالاری اوچون ده کئچرلی ساییلارمیش. غزنه تورکلری باشلاریندا سلطان محمود حاکیمیتچیلیگی سامانیلردن اله کئچره رک فارسچانی دیوان دیلی ائتمیش، اوندان سونرا دا سلجوقلولار گئنه ده فارسچانی دیوان دیلی دئیه خوارزملره، اونلار موغوللار، آق قویونلو، قارا قویونلو، صفویلر، افشارلار و قاجارلارا الدن اله تسلیم ائده رک ایسلامیت آدینا حاکیمیت ائتمیشلر. او زامانلار آوروپاداکی سوسیال دئموکراسی اتکی و تأثیر داییره سینه دوشموش آذربایجان باشدا تبریز شهری اولاراق میللی مسئله و میللی کیملیک اوزره آغیرلیق قویماق و تورکچه نی رسمی ائتمک یئرینه بوگون ده بیر چوخ بصیرت باغلی آنجاق اؤزلرینی سولچو و دئموکرات آدلاندیران آذربایجانلی مایماقلار اولاراق فارس ایستعمارچیلیق و حاکیمیتچیلیک مسئله سی نی یالنیز دیکتاتورلوق و دئموکراتلیق اساسیندا یوروملادیقلاری کیمی او زامانلار دا آذربایجان مشروطیت حرکاتی نین یئنیلگه سی (شکست یئدیگی) نین سونوجو اولاراق ایران ممالیکی محروسه سی نین رسمی مذهبی شیعه دئیه بو کلمه نی “قانون اساسی ایران (فارس)” متممینه آرتیرماقلا آذربایجان تورک آیدینی تحمیغه اوغرایاراق ایران ممالیکی محروسه سینی فارسلیق حاکیمیتی نین شخصی مولکو کیمی قبول ائتمیش، اوخویوروق:\n“مذهب رسمی ممالکی محروسه ایران اسلام و طریقۀ حقّۀ جعفریۀ اثنی عشریه است. باید پادشاه ممالکی محروسه ایران دارا و مروّج این مذهب باشد”[xv].\nشیعه لیک اساسیندا قورولموش میللی دؤلتچیلیک مقوله سی او گونه دک اؤز دیلینده ساوادسیز یاشامیش اوزدن ایراق آذربایجان تورک آیدینی داها آرتیق اؤز کیملیگی و منلیگی اوزره دوشونمک فورصتی تاپمایاراق قافقاز واسیطه سی ایله روسیه سوسیال دئموکراسیسیندان و عثمانلی واسیطه سی ایله غرب دئموکراسی سیندن بیر شئیلر اؤیرندیگینی دئموکرات بیر توپلوم، نیظام و انتظام یاراتماق آدینا تشکیلات و حزب یاراتماق ایسترکن فارس دیلی اساسیندا گئرچک آنلامدا فارسلار اوچون تشکیلاتلار بیچیملندیرمگه و فورمالاشدیرماغا باشلامیش. فارس میللیتچیلری بو تشکیلاتلارا قانع اولمایاراق کئچمیش یازیلاردا ایشاره اولوندوغو کیمی، علی دشتی “ایران نو” و علی اکبر سیاسی “ایران جوان” و محمد تقی بهار دا “حزب دمکرات ایران” فارس تشکیلاتلارینی یاراتماغا باشلامیشلار. بئله لیکله کئچمیشدن او گونه دک دیوان دیلی دئیه تانینان فارسچا، تشکیلاتچیلیق باخیمیندان دا ایستر حاکیمیت داییره لرینده و ایسترسه ده ایران ممالیکی محروسه سی نین مخالفت تشکیلاتلاریندا رسمیلشمگه باشلایاراق آذربایجان تورکلری شیعه مذهب اولدوقلاری اوچون مشروطه آنایاساسی آرتیریمینا (متمم) شیعه لیک مقوله سی نین اکلنمه سی (آرتیریلماسی) ایله میللی بیلینج آچیسیندان آذربایجان تورکلرینی بؤیوک تحمیقه اوغراداراق الی یاراقلی و سیلاحلی آذربایجان مجاهیدلرینی داها دا زور دوروما دوشورموش. بیر چوخ اوزدن ایراق آذربایجان سیاستچیلری، او جومله دن آذربایجان مشروطه تاریخینی یازمیش احمد کسروی، آنایاسا آرتیریمینی (متمم قانون اساسی نی) یازماقدا اشتراک ائدن سیدحسن تقی زاده، “ایران جوان” محفلی نین خاریجده کی تمثیلجیسی حسین کاظمزاده تبریزی و بیر چوخلاری میللی مسئله آچیسیندان فارس نئهیلیستیگینه قاپیلاراق فارس میللتچیلری سیراسیندا یئر آلماقلا و آذربایجان تورکلوگونو فارس ایستعمارچیلیغی قارشیسیندا تک و باشسیز قویموشلار. بئله لیکله 1268 (1889) اینجی ایلدن میرزا حسن رشدیه تبریزلی باشچیلیغی ایله ایران ممالیکی محروسه سینه گتیریلمیش یئنی تحصیل سیستیمی آذربایجان تورکلری نین میللی چیخارلاری دئییل، فارس ایستعمارچیلیق مفکوره سینه یارامیش مقامدا یئر آلمیش[xvi].\nفارس ایستعمار حاکیمیتلری اؤز ایستعمارچی نیتلرینی حیاتا کئچیرمک اوچون فارس دیلینی فارس اولمایان ائتنیکلرین ایالت و ولایتلرینده ده اداره دیلی ائده رک اونلارا فارسلیغی، فارس دیل و مدنیتی نی آشیلاماق واسیطه سی ایله بو انسانلاری ذهنی باخیمدان ایرانلی (اوخو: فارس) ائتمگه، بئله لیکله ده چوخ راحاتلیقلا بو خالقلارین یئر آلتی و یئر اوستو قایناقلارینی سؤمورمگه باشلامیشلار. بوگونکو ایران ممالیکی محروسه سینده فارس ایستعمارچیلیغی فارس حاکیمیتی و فارس تشکیلاتلاری طرفیندن فارس اولمایان ائتنوسلار علیهینه حیاتا کئچمکده دیر.\nایچ ایستعمار (عربچه: الاستعمار الداخلی، آلمانچا: Innerer Kolonialismus، انگلیسچه internal colonialism)\nایچ ایستعمار دئییمی هر هانکی باسقی آلتنیدا اولموش ائتنیکلری اشغال آلتیندا توتان حاکیمیت سیستیمینه وئریلمیش آد ساییلار. ایچ ایستعمار حاکیم اولموش مملکتلرده کی یئرلی خالقلار یئنی ایستعمار (Neokolonialismus) سیستیمینده ایداره اولموش میللتلر دک آشاغیداکی قوشول و شرطلرده یاشامالی اولارلار:\n1 میللی حاکیمیت: حاکیمیت قورما اقتدارینی مرکز حاکیمیت اونلارین الیندن آلماسینا باخمایاراق اونلار اؤز بؤلگه لرینده یاشاما اولاناق و ایمکانینا مالیک اولارلار (ایران ممالیکی محروسه سینده بو وضعیت داها دا آجیناجاقلیدیر. اؤرنک اولاراق آذربایجان تورکو، ایستر فارسلیق خیدمتینه آلینمیش سرمایاسینی بؤیوتمک، ایسترسه ده اؤز یاشاییشینی سورمک اوچون آذربایجان تورپاقلارینی ترک ائتمک مجبوریتینده قالاراق ذهنی و فیکیزی گوجونو فارس حاکیمییتی نین اختیارینا قویمالی اولار).\n2 اؤز میللتلری نین چیخاری و منفعتی دوغرولتوسوندا تصمیم توتما: حاکیم میللتین سئچگینلری (Elite) ایله قارشیلاشدیردیقدا اونلار اؤز میللتلری نین چیخاری و منفعتلری دوغرولتوسوندا تصمیم توتماغا گوج اعمال ائده بیلمزلر.\n3 سیاسی و حقوقی باخیمدان: اونلاری ایداره ائتمک مرکز حاکیمیت و بو حاکیمیتین ایالت و ولایتلرده کی نماینده لیکلری نین الینه وئریلر.\n4 دیل و مدنیت اعمال ائتمک باخیمیندان: اونلار سیاسی و نیظامی ایداره لرده هئچ بیر اتکی و تأثیر صاحابی اولمازلار.\n5 یئرلی ساکینلرین حق و حقوقلاری: مرکز حاکیمیت طرفیندن بلله نر و معینله شر.\n6 میللی کیملیک آچیسیندان: اونلار حاکیم دیل و مدنیته عایید دئییل، باشقا ائتنیک (Rasse) قوروپلار اولوشدورلارلار (تشکیل ائدرلر)\n7 منسوبیت آچیسیندان: مرکز حاکیمیت طرفیندن میللی (nationale) ساییلان دیل و مدنیته عایید دئییل، اونلار چوخونلوق اولاراق باشقا دیل و مدنیته عایید ساییلارلار.\nاستثمارچیلیق و فارس استثمارچیلیغی\nاستثمار (انگلیسچه Exploitation، آلمانجا Ausbeutung) کیمسه نی قییمسیزجا (رحمسیزجه سینه) سؤمورمک و جانینی اوخوماق داورانیشلارینا ایشارتدیر. مارکسیست تئوریلرینه گؤره باشقا بیریسی نین طرفیندن ساغیلماق و قصب اولماق استثمار ساییلار. چون زامانلار قییمسیزجا بیری نین انسانی گوجونو ساغماق منظور اولونار. بعضن کیشیلرین قادینلاردان و صنعتی دؤلتلرین گلیشمکده اولان مملکتلردن یئرسیز و یانلیش فایدالانماسی یوخسا طبیعی قایناقلارینی تالاماق، بعضن ده اؤلچو و حددن آرتیق باهاچیللیق (احتکار و باها ساتماق) ائتمک و آرتیق پول آلماغا چالیشماق دا استثمار مقوله سینه اساسلانار. استثمارین کیلاسیک بیچیمی و شکیلی کؤله لیکدیر (قوللوقدور). چوخلاری چوخلارینی ایستر اقتصادی، اجتماعی و ایسترسه ده دویقو باخیمیندان (احساسی) سؤمورمک و استثمار ائتمک ایستر. دینی باخیمدان سؤمورمک و استثمار ائتمک ده تانینمیش استثمار ساییلار. مؤمینلر اینانجلاری آچیسیندان دئییل، هر هانکی بیر ماللا یوخسا شارلاتانین وعده سی اساسیندا بهشته گئده رم دئیه ذکات و خمس وئررسه، استثمار اولونموش ساییلار. اوندان یانا دا انسانلارین دین اینانجلاریندان یانلیش فایدالانانلار استثمارچی ساییلار ….\nکؤله چیلیکده (کؤله ساخلاماقدا) هر شئی آچیق و آشکار و دوزگونجه سینه (صادیقانه) اورتادا گؤرونمه سینه باخمایاراق آشاغیداکی اوزرینده دوراجاغیمیز سؤمورگچیلیک و استثمارچیلیق آل ائدیلمیش و آلداتیلمیش بویوتلاردا حیاتا کئچرلر:\nاقتصادی استثمار (َökonomische Ausbeutung):\nکئچمیشده عدالتسیز مزد دئییل، ایشلگه نین یاشاییشینی مالی باخیمدان تأمین ائتمک اوچون وئریلمه سی گره کن مزد سؤز قونوسو یئترلی و کافیدیر دئیه سؤز قونوسو اولماسینا باخمایاراق گونوموزده وئریلمیش مزد، گؤرولموش ایش ایله اؤتوشمزسه، اقتصادی استثمار حیاتا کئچمیش ساییلار. بیر ده، هفته ده 40 ساعاتدان آرتیق ایش گؤرولرسه، گؤرولن ایش اوچون ساعاتینا داها آرتیق مزد وئریلمه لیدیر. بو مسئله سونقولانماسا (رعیت ائدیلمزسه)، استثمار سؤز قونوسو اولار. ایداره لرده چالیشانلار نئچه ایللردن سونرا اؤدول و انعام آلمالی دئییل، زامانیندا وئردیکلری امک اوچون مزد آلمالیدیرلار. بیر چوخ ایشچیلر ایش یئریندن قاویلارلار دئیه مزد اوزره دیرنمک ایستمه یه رک دؤلت طرفیندن اقتصادی استثمار اولونارلار.\nاقتصادی استعمار و استثمار (ökonomische Kolonialisierung und Ausbeutung)\n1925 اینجی ایلدن فارس حاکیمیتلری ایران ممالیکی محروسه سی نین ائتنیک فارس اولمایان تورپاقلاریندا فارس ایداره چیلیک سیستیمی نی قوراراق و فارسلیق چیخار و منافعی اساسیندا فارس اولمایان بؤلگه لرده یاتیریم و سرمایا یاتیرماغین قاباغینی آلارکن، فارس مفکوره سی نی یایماقلا آذربایجان سرمایاداری اوچون فارس بؤلگه لرینده یاتیریم یاتیرماغا اویقون قوشول و شراییط یارادیلمیش دئیه آذربایجان یاتیریم و سرمایاسینی فارس توپلومونون خیدمتینه آلماغا چالیشماسی اقتصادی استعمار و استثمار ساییلار. بو دوروم آذربایجان تورپاقلاریندان فارس ولایتلرینه یاتیریم و سرمایانی�� آخیمینا یولو هامارلارکن ائتینک آذربایجان تورپاقلاریندا ایشسیزلیگه یول آچاراق خالق کیتله سی نین سفالت دوروما دوشمه سینه یول آچمیش و یول آچار. فارس اولمایان ائتنیکلرین اقتصادی وضعیتلری نین سفالت دورومونا دوشدوکلرینه باخمایاراق قان ایچن سولوک (زالو) دک فارس ایستعمارچیلیغی و استثمارچیلیغی ایستر میللتلر و ایسترسه ده شخصلر چاپیندا ایران ممالیکی محروسه سینده کی فارس اولمایان بؤلگه لری چاپیپ تالامانی اؤزو اوچون بیرینجی هدف دئیه سئچمیش ساییلار.\nظالیمجه سینه استثمار و ایستعمار (Ausbeutung aus Ungerechtigkeit):\nفارس اولمایان ائتنوسلارا منسوب اولان انسانلار اوسته کی چتینلیکلری گئدرمک و اؤزلری و عاییله لرینی عابیرلی آیاق اوسته توتماق و دیری ساخلاماق و مادی باخیمدان اؤلمه یاشا دئیه کئچینمک اوچون آتا و بابا تورپاقلارینی فارس حاکیمیتی نین ایش یئری دئیه شراییط یاراتدیغی تورپاقلارا دوغرو ترک ائده رک ائتنیک و میللی توخوشلارینی الدن وئره رک بیر میللی و مدنی توپلوم دئییل، تکجه بیر انسان، یوخسا آوارا دوروما دوشموش دوشمن کیمی فارسلیق سیستیمی نین خیدمتینده اریمگه محکوم اولارلار. دئمک، ایلک آشامادا فارس اولمایان ائتنوسلارین یاتیریم و سرمایالارینی فارس حاکیمیتی اویقون گؤردوگو ولایتلره آخیتماق، سونرا دا اونلاری بیر میللی وارلیق اولاراق اؤز ائتنیک باغلاریندان قوپارماغی فارس حاکیمیتلری اؤزلری اوچون بیر هدف دئیه نظره آلمیش ساییلارلار. مسئله بونلا دا سونا چاتاجاق دئییل، فارس اولمایان ائتنوسلارین فیزیکی گوجلری فارسلیق خیدمتینه آلیندیقدان سونرا فارس حاکیمیتی اونلارین یئر آلتی، یئر اوستو قایناقلارینی و خادم مادده لرینی ده ماشینلارلا فارس ولایتلرینه فارسلیق توپلومونو دیرچلتمک و گلیشدیرمک اوچون سفربر ائتمگه چالیشار.\nمیللی استثمار (nationale Ausbeutung):\nفارس ایستعمارچیلیغی و استثمارلیغیی فارس اولمایان ائتنوسلارین یاتیریم، سرمایا و یئر آلتی و یئر اوستو قایناقلارینا دا یئتینمه یه رک (قناعت ائتمه یه رک) فارس دیلی ارتباط دیلی و رسمی دیل دئیه اؤیرنیم و اؤیرتمه سیستیمی واسیطه سی ایله فارس دیل و مدنیتی نی فارس اولمایان ائتنوسلارین ایستر فارس ولایتلرینه آخین ائتمیش کسیمینده، ایسترسه ده اونلارین ائتنیک بؤلگه لرینده کی توپلوملار آراسی انسانلارا “ایرانیت” و “میللیت ایرانی آدی آلتیندا آشیلاماق (تزریق ائتمک) ایله بیر یاندان اونلاردا اولان میللی بیلینجی باسدیرار، باشقا یاندان اونلاری فارس ایداره اورقانلاری، سیاسی و اجتماعی تشکیلاتلارینا قوشاراق اونلاری اریتمکله فارسلیغین آیریلماز ترکیبب حیصصه سی ائده رک فارس سیستیمینی ائتینک باخیمدان گوونجه آلتینا آلمیش اولار[xvii].\nدیل و مدنیت استعمارلیغی و استثمارلیغی (sprachliche und kulturelle Ausbeutung)\nفارس حاکیمیت سیستیمی باشقا دیل و مدنیتلری اریتمه آشاماسینا چاتدیقدان سونرا قان سوران سولوک (زالوsülük ) دک فارس حاکیمیت دیلی بو ائتنیکلرین دیللرینی یوخ ائتمک ایله فارس حاکیمیت اورقانلاری یئرلی خالقلارین یئر آلتیندان چیخمیش و گلجکده تاریخلرینه آیدینلیق گتیره بیلچک و بو خالقلاری دونیا توپلوملارینا بیر مدنی خالق کیمی تقدیم ائده بیلجک تاریخی و مدنی عابیده لرینی (Artefakten) فارسلیق اساسیندا یوزدورمانین یانی سیرا بوگون فارسلیغین باشکندی ساییلان تهران موزه لرینه داشیماقدان بیله چکینمزلر. فارس حاکیمیتچیلیگی یئرلی خالقلارین گلنک و گؤره نک لری نین (عادت و عنعنه لری نین) بیر بؤلومونو فارس مدنیتی ایله عئینیلشدیره رک باشقا بؤلومونو ده فارسلیق اوچون قازاناراق فارسلیغین اؤزونونکو کیمی گؤسترمگه چالیشار. بوگون فارس دیل آغالیغی نین واسیطه سی ایله فارس اولمایان ائتنیکلر آراسیندا بیله فارسچا دوشونمه لره تانیق اولوروق. بو اولونتو و گؤرونوم (Phänomen) فارسچا اوخوموش کسیم آراسیندا داها دا قاباریق گؤرونمکده دیر. دیل باخیمیندان اؤرنکلر:\nساده جومله: گئدیم ائوه باش ووروم (آذرباجانلی ائوه گئدر، آنجاق ائوه باشینی وورماز) – بروم به خانه سری بزنم.\nاله سالماق (آذربایجان تورکچه سینده آدامی اله سالمازلار، آنجاق آدامی اوینادارلار. آدام ایله اوشاق ایله داوراندیقلاری کیمی داورانارلار)- کسی را دست انداختن.\nسؤزو یئره سالماق (ائشیتمه مک، سؤز ائشیتمه مک)- حرف کسی را به زمین انداختین.\nتئلفون وورماق (تئلفونلاشماق) – تلفن زدن.\nهاوا یئمک (هاوالانماق) – هوا خوردن.\nسویوق دگمک (اوشوتمک) – سرما خوردن\nکؤتک یئمک (دؤیولمک) – کتک خوردن\nیئره دگمک (ییخیلماق، دوشمک) – زمین خوردن\nبونلار فارسچادا “زدن، خوردن، انداختن” یاردیمجی فعللری ایله تورکچه اگلملرین (فعللرین) یئرینه اوتورموش و تورکچه کیمی ایفاده اولونان عیبارتلردیر. جومله قورولوشو دا فارس ایستثمار آفتیندن اماندا قالمامیش:\nگلدیم بورا سنی گؤرم (سنی گؤرمک اوچون بورایا گلدیم) – آمدم اینجا ترا ببینم.\nبعضی دوروم و حاللاردا بیلینج آلتی اولاراق شخص آنا دیلی نین اتکی و تأثیریندن اوزاقلانابیلمه یه رک “غلط” فارسچا دانیشماغا زورلارنار، اؤرنک اولاراق:\nبرای اینکه سنی گؤروم گلدیم بورا (سنی گؤرمک اوچون بورایا گلدیم)- آمدم اینجا که، ترا ببینم.\nدیل دوشونمه نین آیریلماز بیر بؤلومو اولدوغو اوچون ایستعمار دیلی ایله تربیتلنمک انسانلاری اؤز میللی کیملیک و منلیکلرینه اؤزگه یاشاداراق بیر چوخ زامان بعضیلرینی اؤز دیل و مدنیتلرینه و حتی اؤزلرینه دوشمن و غنیم ده ائده بیلر. بوگون پان ایرانیست و فارس مدنیت راسیستلری نین سیراسیندا بیر چوخ ائتنیک منسوبیتی تورک اولان شخصلره تانیق اولمامیز (اؤرنک اولاراق کئچمیشده آذربایجان دئمکورات فرقه سی حاکیمیتی نین معاریف وزیری اولموش نصرت الله جهانشاهلو، نادر پیمائی، محمد ارسی، سالار سیف الدینی، پیمان پاکمهر، بابک امیر خسروی، زینال لهراسبی و ….) بیزلری چاشدیرارکن فارس ایستعمارچیلیق جنایتی نین درینلیگینی داها دا یاخشی قاورامالی و درک ائتمه لی ییک. بونلارا گؤره انسانلیق فارسلیق ایله باشلامیش، فارس اولوب و فارس قالماقلا دا سونا چاتمالیدیر!!!. اوندان یانا دا ایرانلی ساییلماق فارس اولماق ایله ائشیت و برابر ساییلارمیش!!\nسیاسی استثمار (politische Ausbeutung):\nسیاسی استثمار ایستر کئچمیشده و ایسترسه ده گونوموزده آشاغیداکی آلانلاردا حیاتا کئچر:\n– ایستعمار ایله اوزلشمیش بؤلگه و مملکتلرده\n– گئری قالمیش مملکتلرده\n– گئری قالمیش مملکتلری ایداره ائتمک ایشلرینده\n– بیر سیاسی اختلافا قاتیلماغا زورلاماقدا (آمریکا بیرلشمیش شتاتلاری نین باشقا دؤلتلری عراق ساواشینا جلب ائتمه سی و …)\nفارس حاکیمیتی فارس اولمایان ائتنوسلارا سیاسی قوروم و جمعیت یاراتماغا اجازه وئرمه یه رک بو ائتنیکلری سیاست یئریتمک، اؤز میللی منلیک و کیملیکلرینی قوروماق آچیسیندان یوخ دورومونا دوش��رمک ایستر. بئله لیکله ده بو ائتنیکلره منسوب اولان و سیاست ایله ایلگیلنمک ایستگن شخصلر فارس حاکیمیت داییره لری، اجتماعی، سیاسی و مدنی اورقانلاریندا بیر آیاقچی خادیم کیمی ایشلمک زوروندا قالارلار. بوگون ایستر فارس حاکیمیتی نین حاکیمیتده اولان جمهوری ایسلامی، ایسترسه حاکیمیتچیلیک و ایران ممالیکی محروسه سینده کی فارس اولمایان میللیتلر آچیسیندان جمهوری ایسلامی حاکیمیتینه پوزیسیون ساییلان جبهه مشارکت، سازمان مجاهدین انقلاب، جبهه فاشیستی میللی فارس (حزب ملت، حزب پرگهر، حزب ملت، حزب پان ایرانیست و …)، فارس ملی مذهبیلری (نهضت آزادی، جنبش مسلمان مبارز، مستضعفین و ….)، مجاهدین خلق فارس، حزب توده فارس، زولیخا جیگری دک پارام پارچا اولان فارسلیغین فدایی قالیقلاری (فداییان خلق – اکثریت، اتحاد فداییان، چریکهای فداییان خلق، چریکهای فداییان خلق –اقلیت،…. و ایسترسه ده راه کارگر فارس سیرالاریندا دوشونجه و فیکیر دوستاغی ساییلان و فارس اولمایان ائتنوسلار منسوب اولان ذاتلار آدی چکیلن تشکیلاتلار طرفیندن بیر موزدور و اجیر کیمی فارس اولمایان میللیتلرین (اؤز میللتلری نین)، او جومله دن آذربایجان میللی حرکتی نین صفلرینه بئشینجی دیرک (Fünfte Kolonne) کیمی سوخولماغی، یئری گلرکن بو میللیتلرین میللی حرکتلرینی ایدئولوژی نیهیلیستلیگی و فارسلیق آدینا یئنیلگه یه اوغراتماغی اؤزلری اوچون میللی وظیفه و شرف بیلن ذاتلار فارس استثمار سیاستی نین کؤله و برده لری ساییلار.\nاجتماعی استثمار\nاجتماعی استثمار موختلیف بویوتلاردا و زمینه لرده اؤرنک اولاراق انسانلارین وظیفه لنمه لرینده یوخسا سئچگینلر (Elite) بؤلومونده یئر آللابیلمدیکلرینده و باشقا …. اؤزونو گؤسترر.:\n1- انسانلارین وظیفه لنمه سی: بیر انسان یالنیز وظیفه لنسه و وظیفه لی گؤرونسه، شخصیت اولاراق تانینمادیغی اوچون استثمار اولونار. بو مسئله ایش یئرلرینده ده حیاتا کئچر، اؤرنک اولاراق: بیر ایش انسانین ایلگی و علاقه سی و باشاریغی ایله اویوشمازسا، باشقا ایشی داها یاخشی گؤره بیلررسه، آنجاق چاره سیزلیک اوزوندن باشقا ایشی گؤرمک زوروندا قالارسا، استثمارا تابع توتولموش اولار. انسانی وظیفه لندیرمک انساندان سایقی و بؤیوکلوگو اسیرگمک (دریغ ائتمک) ساییلار. کانت بؤیوکلوگه (شرفه) اؤزنمگی (دقت یئتیرمگی) بئله ایفاده ائتمیش: “داورانیشیندا انسانلیغی ایستر اؤز شخصینده، ایسترسه ده هر هانکی باشقا بیر شخصده یالنیز بیر آراچ و وسیله دئییل، بیر هدف کیمی قوللانماغا (ایشه سالماغا) چالیش[xviii]. کانت-آ گؤره: “بیر نسنه (شئی ء) قیمتلی اولدوقدا باشقا بیر نسنه ایله دگیشیله بیلر. بیر نسنه بوتون قیمتلردن اوستون ساییلدیقدا باشقا بیر نسنه ایله دگیشیله جک دئییل، او بؤیوک و عظمتلی بیر مقاما یییه لنمیش اولار[xix]. انسان دگیشیله جک بیر جنس اولمادیغی اوچون اونا قیمت قویماق اولماز. انسانین وارلیغی اقتصاد بازاریندا چکی داشینا (وزن) گلمز. انسان بیر اؤزنه (فاعل) اولاراق بؤیوکلوگه یییه دیر. اوندان یانا فایدالی و گرکلی اولماق مقوله لریندن اوزاق ساییلار. باشقا سؤزله دئسک، انسانلارین بیربیرلری ایله برابر گؤرونمه لری اونلاری بیر بیرلری ایله قارشیلاشدیریلماماقدادیر (مقایسه ائتمه مکده دیر). بو نئجه لیک (کیفیت) بؤیوکلوک (عزت و شرف) ساییلار. آلمان آنایاساسیندا یازیلمیش: “انسانین بؤیوکلوگو (عزت، شرف) توخونولمازدیرDie Würde der Menschen ist untastbar! !”.\n2- انسانین سئچگینلر بؤلومده قبول اولونماماسی: بیر انسان اجتماعی بیر سیستیمده، یوخسا سئچگینلر بؤلومونده یئر آلماغا چالیشارسا، اونا بو دوغرولتودا بوش وعده لر وئریله رک اونون اومودو یئرینه یئتیشمزسه، او شحص اجتماعی استثمارا تابع توتولموش ساییلار. بو دئدیگیمی بیر اؤرنک ایله آچیقلاماغا چالیشاجاغام. تورکیه ده ماستئرلیگینی یازمیش و دوکتورا اؤیرنجیسی اولاراق ایستر تورکیه و ایسترسه ده آلمانیا مملکتی نین آکادئمیک سئچگینلر بؤلومونده یئر آلماغی اؤزونه بیر آماج ائدن اؤیرنجی دؤرد ایل آلمانیادا بیر پروفئسور ایله امکداشلیق ائتمیش دوکتورا کتابی اؤلچو و حددینه چاتمیش، آنجاق عئین زاماندا تورکیه ده اؤنجه کی پروفئسورونون یانیندا اؤنجه یاپدیغی دوکتورا چالیشماسینی ساویناراق دوکتورا عنوانینی قازانار و آلمانیادا دا دوکتورا عنوانینی آلماغا قالخارکن آلمانیاداکی پروفئسورو اونا اؤز توتوب؛ “افندیم، سن تورکیه دن دوکتورسون، داها بورادا دوکتورا آلماغا ائحتیاجین یوخ!” دئدیکده، اؤیرنجی سویو سوزولموش کئچمیش دؤرت ایل چکدیگی زحمتلرینی هئچه گئتمیش سایار. بو دا اؤزلوگونده اجتماعی استثمار ساییلار.\n3- یالاندان سوسیال دامغاسی وورماق: Friedrich August von Hayek –آ گؤره سوسیال سؤزجوگو دقیق اولمادیغی اوچون سوسیال دوزگونلوک دئیه بیر گئرچکلیک ده یوخدور. سوسیال اقتصادی بازار، اقتصادی بازار دئییل، دؤلت اتکی و تأثیر داییره سینه آلینمیش و پلانلانمیش اقتصاد ساییلار. سوسیال عدالتین عدالت ایله هرهانکی بیر ایلگی و ایلیشگی سی یوخدور. Laut Ulpain آ گؤره عدالت ثابت و دگیشیلمز بیر آنلاییش اولاراق هر کسین اؤز حقینا یئتیشمه سی بیر ایستک و آرزو ساییلار[xx]. بو حق اجتماعی عدالت ده اولاناقسیز اولدوغو اوچون اجتماعی عدالت دئییمی ده بیر دئییم اولاراق اؤز اؤنمینی ایتیرمیش اولار. اجتماعی عدالت دئییمی روسیه سؤیئتلیگینده اولدوغو کیمی دوگم اولاراق قلمه آلیندیقدا چوخلو انسانلاری ظلمه ایله اوزلشدیره بیلره رک اجتماعی ایستثمارا یول آچار.\nقایناقلار:\n[i]فارس تشکیلاتلارینا گؤره فارس دیل و مدنیتینی بیر میللی آتریبوت کیمی قبول ائتمگنلر ایرانلی ساییلابیلمزلر.\n[ii]ایشیق سؤنمز، “کور رنگی” در جنبش ملی آذربایجان” باشلیغی ایله یازیلمیش یازییا باخیش: http:\/\/www.isiqsonmaz.com\/Seite%20309.htm\n[iii]دنیز ایشچی، استعمار سیاست، یا سیاست استعمار در جنبش ملی آذربایجان، شنبه, مارس 9, 2013، ایرانگلوبال: http:\/\/iranglobal.info\/node\/16887 .\n[iv]دنیز ایشچی، باخ اورادا.\n[v]ایشیق سؤنمز، آذربایجان مشروطه حرکاتی نین یئنیلمه سی نین سونوچ و نتیجه سی اولاراق فارس ایستعمارچیلیغینا گئدن یول: http:\/\/www.isiqsonmaz.com\/Seite257.htm ، حزب دمکرات ایران.\n[vi]دنیز ایشچی، باخ اورادا.\n[vii]دوشونجه باخيميندان فارس ايستعمار عاميللري نين ايران مماليکي محروسه‌سينده‌کي اقوام حئکايه لري: http:\/\/www.isiqsonmaz.com\/Seite%20308-A.htm\n[viii]Jürgen Osterhammel, Kolonialismus: Geschichte, Formen und Folgen, München, 1995, S.21.\n[ix]انجمنهای گفتگو، فقط پان ایرانیست ها و نئونازی ها بخوانند: در ایران پان ایرانیسم بر مبنای اندیشه های نازیسم وجود ندارد: http:\/\/donbaleh.com\/viewtopic\/609\n[x]Əhməd Kəsrəvi, Zabān-i Pāk, Tehran, çap 1324 (1945).\n[xi]اینترنت تمیز و آبکشی می‌شود و به صورت اینترنت ملی «اینترانت»‌ وارد مدرسه می‌شود: http:\/\/www.tabnak.ir\/fa\/news\/193239\/\n[xii]Bax. Hizbe Pan Iranist; Frmane Ariya (Areya Najadi Bartar ast): http:\/\/farmane-ariya.blogspot.com\/; Payegahe Daryushe Bozurg: http:\/\/ahura2500.persianblog.ir\/ ; Areya Arman: http:\/\/www.ariarman.com\/ ; Hushang Taleª; Hezbe Pan Iranist; Azarabadegan: http:\/\/www.azarpadgan.com\/ Iran Sarzamine Parsiyan: http:\/\/azarpad.persianblog.ir\/\n[xiii]Philip D. Curtin: The Black Experience of Colonialism and Imperialism, in: Sidney W. Mintz: Slavery, Colonialism and Racism, W W Norton & Co Ltd., 1975.\n[xiv]Bax. Üstə Jürgen Osterhammel, S. 19.\n[xv]Supplementary Fundamental Laws of October 7, 1907, in Browne, The Persian Revolution, pp 372-84.\n[xvi]داها آرتیق بیلگی اوچون باخ. ایشیق سؤنمز، آذربایجان مشروطه حرکاتی نین یئنیلمه سی نین سونوچ و نتیجه سی اولاراق فارس ایستعمارچیلیغینا گئدن یول: http:\/\/durna.eu\/sonmez_mesh.htm\n[xvii]آوروپایا هر هانکی بیر مملکتدن گلن کوچموشلری اریتمه و آسیمیلاسیون دئییل، اینتیگریته ایفاده سی ایله یئرلی توپلوملا آیاقلاشدیرماغا چالیشارلار.\n[xviii]Immanuel Kant, Grundlegung zur Methapysik der Sitten, Stuttgart: Reclam 1961, S. 79.\n[xix]Adı keçən əsər, S. 87.\n[xx]Lay, Rupert: Die neue Redlichkeit, Frankfurt, 2006, S. 160- 161.\nایشیق سؤنمز، 09.03.2013\nShare. Facebook Twitter Pinterest LinkedIn Tumblr Email Reddit VKontakte Telegram WhatsApp Copy Link\nPrevious Articleاورمودا اورمولوقلار… اسماعیل اولکر\nNext Article شيخ محمد خياباني‌نين نهضتینده هنرین اینکیشافی\nیازی ایله باغلی\nدوقتور ضياء صدر الاشرافی نين طنطنه لی 77 ايلليک ياش يوبيلئيی مناسبتينه اؤن سؤز\nنوامبر 20, 2023\nدوقتور ضياء صدر الاشرافی نين اؤتوبیوقرافيياسی\nنوامبر 20, 2023\nدوقتور ضياء صدر الاشرافی نين چيخيشی\nنوامبر 20, 2023\nFacebook X (Twitter) Instagram YouTube RSS\nوارلیغین سسی ۱۹۹۹-۲۰۲۴موعلف حقوقلاری گورونور. معلوماتدان ایستفاده ادرکن لینکدن ایستیناد اولونمالیدیر. © 2024","num_words":7393,"character_repetition_ratio":0.062,"word_repetition_ratio":0.005,"special_characters_ratio":0.21,"stopwords_ratio":0.001,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.999,"perplexity_score":198716.9,"cluster_detection":-1}
+{"text":"تۆرکجه‌ یا دا آذربایجان تۆرکجه‌سی[۲] — آذربایجان تۆرکلری‌نین آنا دیلی، ائله‌جه‌ده بۆتون آذربایجان‌لی‌لارین اۆنسیّت دیلی‌دیر. تورک دیللری'نین گونئی باتی قوروپونا داخیل‌دیر. آذربایجان جومهوریتی‌نین و روسیه‌نین داغیستان جومهوریتینده[۳] رسمی دؤولت دیلی‌دیر.\nتۆرکجه‌\nآذربایجان تۆرکجه‌سی\nتۆرکۆ\nتۆرک دیلی\nAZƏRBAYCAN TÜRKCƏSİ\nAzərbaycan dili\nآذربایجان دیلی\nАзәрбајҹан дили\nتلفوظ\n[ɑzærbɑjˈd͡ʒɑn diˈli]\nدوْغما دانیشانلار\nآذربایجان جومهوریتی\nایران\nروسیه\nتورکیه\nعراق\nگورجیستان\nمنطقه\nآذربایجان (قدیم آذربایجان)، قافقاز\nائتنیک\nآذربایجان تورکلری\nدوْغما دانیشانلار\n[۱]\nدیل عائیله‌سی\nتورک دیللری\nعمومی تورک\nاوغوز دیللری\nغربی اوغوز\nتۆرکجه‌\nآذربایجان تۆرکجه‌سی\nتۆرکۆ\nتۆرک دیلی\nیازی سیستمی\nآذربایجاندا: لاتین خطی\n(آذربایجان لاتین الیفباسی)\nروسیه‌ده: کیریل الیفباسی\nایراندا: عرب خطی\n(تورک الیفباسی)\nگورجیستاندا: گورجو الیفباسی\n(چوخ آز، تئکجه سایات‌نووا بیر ائرمنی شاعیرین تورکجه شعرلرینده)\nرسمی وضعیت\nرسمی دیلی\nآذربایجان جومهوریتی\nروسیه\nداغیستان\nتنظیمله‌ین\nمیلی علملر آکادمیاسی\nدیل کوْدلاری\nISO 639-1\naz\nISO 639-2\naze\nISO 639-3\naze – inclusive code\nIndividual codes:\nazj – شومالی آذربایجان\nazb – جنوبی آذربایجان\nslq – سلجوق دیلی\nqxq – قاشقای تورکجه‌سی\nGlottolog\nazer1255 شومالی آذری–سلجوق\nsout2696 جنوبی آذری–قاشقایی\nLinguasphere\nاوغوز دیللری'نین بیر قیسمتی\nتورکجه دانیشیلان بؤلگه‌لر\nتورکجه‌نین اکثریتده اولدوغو بؤلگه‌لر\nتورکجه‌نین بؤیۆک و اهمیتلی اقلیته مالیک اولدوغو بؤلگه‌لر\nبو یازیدا IPA فونتیک نیشانلاری وار. دۆزگون رندر دستکلری اولماسا، مۆمکوندور یونیکود ��ئرینه سوال علامتی و یا آیری علامتلر گؤره‌سیز.\nاوغوز دیللری‌نین دیل یاریم‌عائیله‌سی، یاشیل رنگده اوْلان یئرلرده، آذربایجان تۆرکجه‌سی‌نین دانیشانلاری اکثریت‌ده دیرلار.\nاورال-آلتای بؤیوک دیل عائیله‌سی، بو نقشه‌ده آذربایجان تورکجه‌سی‌نین یاییلدیغی اراضیلرده گؤرونور.\nآذربایجان تۆرکجه‌سی آذربایجان، ایران، عراق، گورجوستان، روسیه، تورکیه، اوکراین و سوریه اراضی‌سینده گئنیش ایشلنیب.\nآذربایجان جومهوریتینده بۇ دیلین جۆزئی فرقلنن ۴ دیالکتی واردیر:\nدوْغو دیالکتی — قوبا، شاماخی، باکی، موغان و لنکران دیالکت‌لری\nباتی دیالکتی — قازاخ، قاراباغ، گنجه دیالکت‌لری\nقوزئی دیالکتی — شکی و زاقاتالا-قاخ دیالکت‌لری\nگۆنئی دیالکتی — ناخچیوان، اوردوباد، ایروان دیالکت‌لری[۴]\nآذربایجان تۆرکجه‌سی گنئالوژی بؤلگویه اساساً تورک دیللرینه منسوبدور. باشقا دیل قروپ‌لارین‌دا اوْلدوغو کیمی، بۇ قروپا داخیل ائدیلن دیللر ده بیر-بیرینه لکسیک، مورفولوژی و سینتاکتیک جهت‌دن چوْخ یاخیندیر. دیالکتلر بیر-بیریندن فونِتیک خوصوصیتلرینه گؤره فرقلنیرلر. آذربایجان تۆرکجه‌سی تۆرک، تۆرکمن و قاقاووز دیللری ایله یاناشی تورک دیللری قروپونون اوْغوز دیللری یاریم‌قروپونا داخیلدیر.\nایچینده‌کیلر\n۱ قیسا تاریخی\n۱.۱ آذربایجان تۆرکجه‌سی‌نین ایکی دؤورۆ حاقیندا\n۲ فونِتیک خوصوصیتلری\n۳ سینتاکتیک خوصوصیتلری\n۴ الیفباسی\n۴.۱ تورکجه‌ده الیفبا دییشیک‌لری و قارشیلیق‌لاری\n۵ عرب کؤکلۆ تۆرک الیفباسی\n۶ لاتین کؤکلۆ تۆرک الیفباسی\n۷ ادبیات\n۸ بیرده باخ\n۹ ائشیک باغلانتیلار\n۱۰ قایناقلار\nقیسا تاریخی\nآذربایجان تۆرکجه‌سی‌نین و آذربایجان خالقی‌نین تشکّۆلو ۳–۷-جی عصرلرده باش وئرمیش، ۷–۸-جی عصرلرده باشا چاتمیشدیر. بۇ زامان آذربایجاندا گئدن دینی مۆباریزه آرتیق سوْنا یئتمیشدیر.[۵] XI عصرده آذربایجان دیلی قافقازدا و قوْنشو اؤلکه‌لرده گئنیش توسعه تاپیر. آذربایجان تۆرکجه‌سی تۆرک دیللری‌نین اوْغوز قروپونا داخیلدیر. یئرلی اهالی‌نین اساس دیلی اوْلان آذربایجان تۆرکجه‌سی ۱۱-جی عصرین اوْرتالاریندا اوْغوز طایفالاری دیلی‌نین گۆجلۆ تأثیری آلتیندا تام شکیلده فوْرمالاشمیشدیر. ۱۲-جی عصرده ادبی آذربایجان دیلی تشکّۆل تاپدی. شاعیرلر فارس و عرب دیللری ایله یاناشی بۇ دیلده ده اثرلر یازیردیلار.[۶]\nن. جعفروف \"آذربایجان تورکجه‌سی‌نین میلی‌لشمه‌سی تاریخی\" اثرین‌ده \"XI-XII عصرلردن باشلایاراق آذربایجاندا مئیدانا چیخان مؤحتشم تۆرک دؤولتلرینده رسمی دیل کیمی عرب، فارس دیللری ایله یاناشی تۆرکجه‌دن‌ده ایستیفاده اوْلوندوغونو\" گؤستریر.[۷]\nصفویلر دؤولتینده آذربایجان تۆرکجه‌سی سارایدا و اوْردودا حاکیم دیل اوْلماقلا ایمپریانین ایلک رسمی دؤولت دیلی ایدی.[۸][۹] روس عالیمی V.V.Bartold ۱۹۱۲-جی ایلده یازیردی: «... خاندانین تشکول ائتدیگی یئرده آذربایجان اهالیسی تۆرکجه دانیشیردی و نتیجه‌ده تۆرکجه صفویلر دؤولتینده سارای و اوْردو دیلی اوْلاراق قالدی.»[۱۰]\nعصرلر بوْیو ایشغاللار نتیجه‌سینده آذربایجان تۆرکجه‌سی‌نین آدی دییشدیریلمیشدیر. آذربایجان تۆرکجه‌سی اۇزون مۆدّت «تۆرکی»، «تۆرک دیلی»، «آذربایجان تۆرکجه‌سی»، بعضاً ایسه «تاتار دیلی»، «قافقاز تاتارلارینین دیلی» (خصوصاً روس دیلینده یازیلمیش اثرلرده) آدلاندیریلمیش‌دیر.[۱۱]\n۱۹۱۸-جی ایلده آذربایجان دموکراتیک جومهوریتی یاراناندان آز سوْنرا آذربایجاندا کارگوزارلیغین تورک دیلینده آپاریلماسی ایله باغلی قرار قبول ائدیلیر. ۱۹۲۱-جی ایلده نریمان نریمانوو داداش بونیادزاده ایله بیرگه آذربایجان سسر-ده دؤولت دیلی‌نین تۆرک دیلی اوْلماسی ایله باغلی دِکرِت ایمضالاییرلار. ۱۹۲۱-جی ایلده آذربایجان شوروی سوسیالیست جومهوریتی‌نین ایلک کونستیتوسیاسی قبول اوْلونور و اوْرایا دؤولت دیلی حاقیندا ماده سالینمیر. ۱۹۲۴-جۆ ایلده مرکزی ایجراییه کوْمیته‌سی‌نین آذربایجاندا دؤولت دیلی‌نین تۆرک دیلی اوْلماسی ایله باغلی قراری قبول اوْلونور.\n۱۹۳۶-جی ایلده آذربایجانین یئنی کونستیتوسیا لاییحه‌سی حاضیرلانارکن اوْرادا آذربایجانین دؤولت دیلی تۆرک دیلی کیمی قئید ائدیلیر. آنجاق ۱۹۳۷-جی ایلین آوریل آییندا قبول اوْلونان اساس قانوندا دؤولت دیلی حاقیندا هئچ بیر قایدا اؤز عکسینی تاپمیر. آنجاق کونستیتوسیادا خوصوصی ماده اولماسادا، ۱۹۳۶-جی ایلدن سوْنرا بۆتون نوْرماتیو سندلرده دؤولت دیلی آذربایجان دیلی قئید ائدیلیر.\n۱۹۵۶-جی ایلده آذربایجانین ۱۹۳۷-جی ایلده قبول اوْلونموش کونستیتوسیاسینا آشاغیداکی مضموندا ماده علاوه ائدیلیر: «آذربایجانین دؤولت دیلی آذربایجان دیلی‌دیر…»[۱۲]\nدؤولت دیلینه حصر ائدیلمیش بۆتۆن ایجلاس‌لاردا دموکراتیک شرایط یارادیلدیغین‌دان موختلیف فیکیرلر اؤزۆنو گؤستریر:\nآذربایجان دیلیدیر؛\nتۆرک دیلیدیر؛\nآذربایجان تۆرک دیلیدیر؛\nآذری تۆرکجه‌سیدیر؛\nآذربایجان تۆرکجه‌سیدیر؛\nتورک دیللری عائله‌سینه داخیل اوْلان آذربایجان دیلیدیر.\nپرزیدنت حیدر علی‌یئوین چیخیشیندان: «گلین تۆرک‌دیللی خالقلارا باخاق. بلی، بیز تۆرک‌دیللی خالقلاردان بیری‌ییک و تۆرک منشألی خالقیق. کؤکۆمۆز بیردیر. اؤزبک دیلی وار، قازاق دیلی وار، قیرغیز دیلی وار، تاتار دیلی وار، باشقیرد دیلی وار، تۆرکمن دیلی وار، قوموق دیلی وار. دئمک، بۇ تۆرک‌دیللی خالقلارین دا هر بیری‌نین دیلی‌نین اؤز آدی وار. تۆرک‌دیللی خالقلاردا تاتار دیلی ده وار، او بیری قروپ دیللر وار، اونلارین دا هر بیری بۇ قروپا داخیلدیر، آما هر بیری‌نین اؤز آدی وار… آخی نه تَهَر آذربایجان تۆرکجه‌سی؟ میللتیمیز ندیر؟ آذربایجان تۆرکۆ. نه تهر بۇ میللتین ایکی آدی اوْلسون؟ بس نیه اؤزبک اؤزونه دئمیر کی، اؤزبکیستان تۆرکۆ، تاتار نیه دئمیر کی، تاتاریستان تۆرکۆیَم»[۱۳]\nیئنه همین ایجلاسدا دؤولت باشچی‌سی قئید ائدیر: \"… طالعیمیز بئله گتیریب کی، مثلاً بیزه تاتار دئییبلر. اما بیز تاتار دئییلیک آخی. نئچه ایللر بیزه تاتار دئییبلر. ائله حسن بَی زردابی ده اؤزونه تاتار دئییبدیر، او بیریسیلر ده اؤزلرینه تاتار دئییبلر. بۇ باکیدا، آذربایجاندا بیر بئله آذربایجانلی ضیالی اوْلدوغو حالدا مکتبلر آچیلمیشدی – \"روسسکو-تاتارسکایا ایشکولا\"… من بونونلا ساده‌جه دئمک ایسته‌ییرم کی، بیزیم طالعیمیز بئله اوْلوبدور. روسیه‌ده بیزه تاتار دئییبلر. روسیه‌نین بۇرادا قوبِرناتورلاری بیزه تاتار دئییبلر. اوْندان سوْنرا ۱۹۱۸-جی ایلدن ۱۹۳۶-جی ایله قدر تۆرک دئییلیب. ۶۰ ایلدیر بیز \"آذربایجان دیلی\"، \"آذربایجانلی\" دئییریک. ایندی بس نه ائدک؟ بونلارا جاواب اوْلمالیدیر کی، بیر قرار قبول ائدک\".\nمسئله‌نین جیدیلیگینی نظره آلان دؤولت رهبری موتخصیصلرین ایشتیراکی ایله گئنیش مۆذاکیره‌لر کئچیردی و همین مۆذاکیره‌لر مؤوجود پروبلملرین حلی اۆچون کیفایت قدر محصولدار اوْلدو. همین مۆذاکیره‌لر گؤستردی کی، یالنیز میلی ایجتماعی تفکۆر دئییل، بیلاواسیطه موتخصیصلر ده آنا دیلینین قئید-شرطسیز «تۆرک دیلی» آدلاندیریلماسینین علئیهینه‌دیرلر. بونا سبب ایسه:\nایکی مۆستقیل تۆرک منشألی دیلین هر ایکیسی‌نین عئینی بیر آدلا آدلاندیریلماسی اؤزۆنۆ دوْغرولتمور و تجرۆبه‌ده اوْنلاری آیری-آیری آدلارلا (آذربایجان تۆرکجه‌سی – تۆرکیه تۆرکجه‌سی) آدلاندیرماق لازیم گلیر؛\nآذربایجان اراضی‌سینده یاشایان غئیری-تۆرک منشألی مۆختلیف خالقلار، ائتنوسلار (تالیشلار، تاتلار، کۆردلر، لزگی‌لر و س.) «آذربایجان دیلی»نین «تۆرک دیلی» آدلاندیریلماسیندان هر هانسی حالدا ناراحات اوْلورلار، بیر سیرا قووّه‌لر ایسه بوندان ایستیفاده ائده‌رک «خیردا میلتچیلیک» حیسلرینی قیزیشدیریرلار؛\n«آذربایجان دیلی» آدی آرتیق نئچه اوْن ایللردیر کی، اوغورلا ایشله‌نیر، کیفایت قدر بؤیۆک ایشلنمه تجرۆبه‌سینه مالیکدیر.[۱۴]\nآذربایجان تۆرکجه‌سی‌نین ایکی دؤورۆ حاقیندا\nآذربایجان تۆرکجه‌سی‌نین ادبی دیلی اؤز ۸۰۰ ایله یاخین اینکیشافی مۆدتینده ایکی بؤیۆک دؤورۆ ایحاطه ائدیر. اسکی دؤور آدلاندیریلان بیرینجی دؤور ۱۳-جو عصردن ۱۸-جی عصره قدر اوْلان دؤورۆ، یئنی آدلاندیریلا بیلن ایکینجی دؤور ایسه ۱۸-جی عصردن یاشادیغیمیز گۆنلره قدر اوْلان بیر دؤورۆ ایحاطه ائدیر.\nاسکی آذربایجان دیلینده سؤز بیرلشمه‌لری‌نین قورولوشو داها چوْخ عرب و فارس دیللرینین سینتاکتیک مودِلینده اوْلموشدور: فصلی-گۆل (گۆل فصلی)، تَرکی-طریقی-عشق (عشق طریقینین (یولونون) تَرکی)، داخیلی-اهلی-کمال (کمال اهلینه داخیل)… یعنی تعیین ائدن سؤز تعیین اوْلونان سؤزدن سوْنرا ایشلنمیشدیر. ایکینجی دؤور آذربایجان دیلینده تامامیله عکسینه‌دیر: تعیین ائدن سؤز تعیین اوْلونان سؤزدن مۆطلق و همیشه اول ایشلنیر.\nآذربایجان دموکراتیک جومهوریتینین ایستیقلال بیان‌نامه‌سی (اسکی الیفبا ایله)\nدیگر سینتاکتیک فرق کیمی، بیرینجی دؤورده بوداق جۆمله‌نین باش جۆمله‌نین ایچری‌سینده یئرلشدیگی تابعلی مۆرکب جۆمله‌لر داها چوْخ ایشلندیگی حالدا (کیمی کیم، بی‌وفا دۆنیادا گؤردوم، بی‌وفا گؤردوم)، یئنی دؤورده بۇ تیپدن اوْلانلارین عوضینه داها چوْخ فعلی صیفت ترکیبلری‌نین ایشلندیگینی گؤرۆرۆک.[۱۵]\nهر ایکی دؤورۆن ادبی دیلی اؤز نؤوبه‌سینده مۆختلیف مرحله‌لری ایحاطه ائدیر.\nبیرینجی دؤور آذربایجان تۆرکجه‌سی اؤز اینکیشافیندا ایکی مرحله‌دن کئچمیشدیر:\nادبی دیلین تشکۆل مرحله‌سی (۱۳–۱۴-جۆ عصرلر)،\nکلاسیک شعر دیلی مرحله‌سی (۱۵–۱۷-جی عصرلر).\nایکینجی دؤور آذربایجان تۆرکجه‌سی ایسه اۆچ مرحله‌نی ایحاطه ائدیر:\nادبی دیلین خلقیلشمه‌سی مرحله‌سی (۱۸-جی عصر)،\nمیلی دیلین یارانماسی و اینکیشافی مرحله‌سی (۱۹–۲۰-جی عصرین اولی)،\nمۆعاصیر مرحله (۲۰-جی عصرین ۱-جی رۆبعۆندن سوْنرا).\nفونِتیک خوصوصیتلری\nفونتیک خوصوصیتینه گؤره «اَ-ه (ə)» فونِمینین بۆتۆن یئرلرده ایشلنمه تئزلیگی ایله فرقلنیر.\nتۆرک دیللریندن بیری کیمی مۆعاصیر آذربایجان دیلی اؤزۆملۆ خوصوصیتلری ایله فرقلنن فونتیک و قراماتیک قورولوشو اوْلان بیر دیل‌دیر. اؤز فونتیک قانونااویغونلوقلارینا گؤره، بۇ دیل‌ده عمله‌گلمه یئرینه گؤره فرقلنن صائیتلر، یعنی اؤن سیرا (ای(i)، اۆ(ü)، ائ(e)، ا(ə)، اؤ(ö)) و آرخا سیرا (ای(ı)، اۇ(u)، آ(a)، اوْ(o)) صائیت‌لر عئینی بیر سؤز و یا سؤزفوْرما داخیلین‌ده ایشلنه بیلمز (\"ایشیق\"، \"ایلدیریم\" کیمی \"ای\" صائیتی ایله باشلایان بیر نئچه سؤز استثنادیر): عئینی زامان‌دا بۇ دیل‌ده دیل‌اوْرتاسی صامیت‌لرین (گ، ک) آرخاسیرا، دیل‌آرخاسی صائیتلرین (ک، ق، غ، خ) اؤن‌سیرا صائیتلرله بیر هجادا ایشلنمه‌سی ده ایمکان‌سیزدیر.\nآذربایجان دیلینین فونِم ترکیبین‌ده ۱۵ صائیت و ۲۵ صامیت واردیر. بۇ ۴۰ فونم آذربایجان الیفباسین‌دا ۳۲ حرفله ایشاره ائدیلیر.\nآذربایجان دیلینین فونم ترکیبین‌ده ۹ قیسا (ای، اۆ، ائ، اؤ، اَ، آ، اۇ، اوْ، ای)، ۶ اۇزون (ی:، ائ:، اؤ:، اَ:، آ:، اۇ:) صائیت وار. اۇزون صائیت‌لر بۇ دیل اۆچۆن سجیوی دئییل، اونلار دئمک اولار کی، یالنیز آلینما سؤزلرده چوْخ آز حال‌لاردا ایشلنیر.\nفونتیک وۇرغو، بیر قایدا اوْلاراق، سوْنونجو هجایا دۆشۆر. فونماتیک وۇرغونون یئری سؤزون معناسین‌دان آسیلی اوْلاراق دییشمیر: آلما' – 'آلما.\nآذربایجان دیلینده سؤز اولین‌ده ایشلنمه‌ین ۲ فونم وار: ای(ı) صائیتی و غ صامیتی.\nسینتاکتیک خوصوصیتلری\nآنا دیلی عابیده‌سی (ناخچیوان)\nآذربایجان دیلینین موْرفولوژی قورولوشونا اساس (ایسم، صیفت، سای، اوزللیک، ظرف، فعل) و کؤمک‌چی (قوْشما، باغلاییجی، ادات، مودال سؤزلر، نیدا) نیطق حیسه‌لری داخیل‌دیر.\nایسیم‌لرین کمیت، منسوبیت، حال، خبرلیک کاتِقوریالاری وار. بۇ کاتقورییالار ایسیملشن دیگر نیطق حیسه‌لرینه ده عاییددیر.\nآذربایجان دیلینده ایسمین ۶ حالی (آدلیق، ییه‌لیک، یؤنلوک، تأثیرلیک، یئرلیک، چیخیش‌لیق)، فعلین ۵ (شوهودی کئچمیش، نقلی کئچمیش، ایندیکی، قطعی گله‌جک، غئیری-قطعی گله‌جک) زامانی وار. فعلین شکیل کاتقورییاسی ۶ فوْرمانی (امر، آرزو، شرط، واجیب، لازیم، خبر) ایحاطه ائدیر.\nفعللر مفعول، فاعیل، حرکتین مۆناسیبتینه گؤره مۆختلیف ۵ قراماتیک نؤوعده (معلوم، مجهول، قاییدیش، قارشیلیق‌لی-مۆشترک، ایجبار) ایشلنه بیلیر.\nآذربایجان دیلینین سینتاکتیک قانونونا گؤره، بیر قایدا اوْلاراق، مۆبتدا جۆمله‌نین اوّلین‌ده، خبر جۆمله عۆضوۆ سوْندا، تعیین ائتدیگی سؤزدن قاباق‌دا گلیر.\nآذربایجان دیلینده سؤزیارادیجیلیغین‌دا اساساً موْرفولوژی (دمیرچی، اۆزوم‌چۆ، تبلیغات‌چی؛ دمیرچی‌لیک، اۆزۆمچۆلۆک، تبلیغات‌چی‌لیق؛ دوْلچا، قازانچا، اوْتلوق، مئشه‌لیک؛ قالدیریجی، ائندیریجی؛ سئوینج، گۆلۆنج؛ یاواشجا، ایندیجه و س.) و سینتاکتیک (اوْت‌بیچن، واختاموزد، بوْیون‌باغی، گۆن‌دوْغان، ساری‌کؤینک، الی‌دوْلو، آدلی-سانلی، قیرخ‌آیاق، بئشاچیلان و س) اصول‌لاردان ایستیفاده ائدیلیر.\nالیفباسی\nآذربایجان تورکجه‌سی – عرب الیفباسی ایله یازیلمیش شعر کیتابی (میرزه محمد تاغی قومری ۱۸۱۹-۱۸۹۱)\nتۆرک یازی تاریخی اویغورلارین الیفباسییلا باشلاسا دا، تۆرکجه‌نین یازیلماسینا عرب الیفباسینین بیر واریانتی ایله باشلانیب. سلجوق و عوثمانلی تورکلری ۱۰-جو عصردن باشلایاراق عرب قرافیکالی الیفبانی اساس توتموش و بۇ الیفبا ایله چوْخلو دیرلی اثرلر یاراتمیش‌لار. عرب الیفباسی تورک دیللری اۆچۆن مۆکمل الیفبا اوْلماسا دا، تخمیناً ۲۰-جی عصرین اوّللرینه قدر بۇ الیفبادان آذربایجان‌دا گئنیش ایستیفاده اوْلونوب و بۇ الیفبایلا آذربایجان تاریخینین، ادبیاتینین قیمتلی اثرلری قلمه آلینیب.\nآذربایجان خالق جومهوریتی اعلان اوْلوندوقدان سوْنرا ۱۹۱۹-جو ایلده خوداداد بی ملیک‌آسلانوفون رهبرلیگی ایله لاتین الیفباسینا کئچمک اۆچۆن کومیسیا یارائدیلیر. کومیسیانین حاضیرلادیغی تدبیرلر پلانینی مجلیس تصدیق ائدیر. آذربایجان خالق جومهوریتی سوقوط ائتدیگیندن بۇ مسئله‌نی حیاتا کئچیرمک مۆمکون اوْلمور.\n۱۹۲۹-جو ایله کیمی عرب قرافیکالی الیفبادان ایستیفاده اوْلونسا دا آذربایجان جومهوریتی اراضی‌سین‌ده ۱۹۲۹-۱۹۳۹-جو ایللرده لاتین قرافیکالی الیفبادان، ۱۹۳۹-۱۹۹۱-جی ایللرده ایسه کیریل الیفباسین‌دان ایستیفاده اوْلونوب. ۱۹۹۱-جی ایلدن باشلایاراق تدریجاً یئنی‌دن لاتین الیفباسینا کئچیلیب. ایرانین آذربایجانندا یاشایان آذربایجان تۆرکلری ایسه عرب الیفباسین‌دان ایستیفاده ائدیرلر.\nآذربایجان جومهوریتینین دؤولت دیلی اوْلان تۆرکجه‌نین الیفباسی لاتین قرافیکالی آذربایجان الیفباسیدیر.[۱۶]\nتورکجه‌ده الیفبا دییشیک‌لری و قارشیلیق‌لاری\nعرب-فارس\nگونئی آذربایجان‌دا (۱۹۲۹-جو ایله قدر هم ده قوزئی آذربایجان‌دا)\nلاتین\n(۱۹۲۹–۱۹۳۹)\nقوزئی آذربایجان‌دا\nکیریل\n(۱۹۳۹–۱۹۹۱)\nقوزئی آذربایجان‌دا\nلاتین\n(۱۹۹۲-ه. ه)\nقوزئی آذربایجان‌دا\nآ ا A a А а A a\nبـ ـبـ ـب ب B b Б б B b\nجـ ـجـ ـج ج C c Ҹ ҹ C c\nچـ ـچـ ـچ چ Ç ç Ч ч Ç ç\nـد د D d Д д D d\nائ ـئـ ـئ ئ\nاِ ِ (کسره)\nE e Е е E e\nعـ ‍ـع‍ـ ‍ـع ع\nاَ َ (فتحه)\nـه ه\nƏ ə Ә ә Ə ə\nفـ ـفـ ـف ف F f Ф ф F f\nگـ ـگـ ـگ گ G g Ҝ ҝ G g\nغـ ـغـ ـغ غ Ƣ ƣ Ғ ғ Ğ ğ\nحـ ـحـ ـح ح\nهـ ـهـ ـه ه\nH h Һ һ H h\nخـ ـخـ ـخ خ X x Х х X x\nایـٛ یٛـ یٛ Ь ь Ы ы I ı\nای ـی‍ـ ‍ـی I i И и İ i\nـژ ژ Ƶ ƶ Ж ж J j\nکـ ـکـ ـک ک K k К к K k\nقـ ـقـ ـق ق Q q Г г Q q\nلـ ـلـ ـل ل L l Л л L l\nمـ ـمـ ـم م M m М м M m\nنـ ـنـ ـن ن N n Н н N n\nاوْ ـوْ وْ O o О о O o\nاؤ ـؤ ؤ Ɵ ɵ Ө ө Ö ö\nپـ ـپـ ـپ پ P p П п P p\nـر ر R r Р р R r\nثـ ـثـ ـث ث\nسـ ـسـ ـس س\nصـ ـصـ ـص ص\nS s С с S s\nشـ ـشـ ـش ش Ş ş Ш ш Ş ş\nتـ ـتـ ـت ت\nطـ ـط ـط ط\nT t Т т T t\nاۇ ـۇ ۇ U u У у U u\nاۆ ـۆ ۆ Y y Ү ү Ü ü\nـو و V v В в V v\nیـ ـیـ ـی ی J j Ј ј Y y\nـذ ذ\nـز ز\nضـ ـضـ ـض ض\nظـ ـظـ ـظ ظ\nZ z З з Z z\nعرب کؤکلۆ تۆرک الیفباسی\nایرانین آذربایجانیندا ایشلنن عرب الیفباسی فارس دیلین‌دن و عوثمانلی تورکجه‌سیندن تأثیرلنیب. بۇ الیفبا عرب دیلینه اویغون اوْلسادا، تۆرک دیل عاییله‌سینه منسوب اوْلان آذربایجان دیلینه سسلرین چوْخ‌لوغونا گؤره اساس فوْرمادا ال‌وئریش‌لی دئییل. عرب خطیندن آلینان بۇگۆنکۆ ایشلنیلن تورک الیفباسی، عثمانلی الیفباسی‌ندان دا چوخلو تأثیرلر آلیب‌دیر. بۇ الیفبانین برپاسی اوغرون‌دا مۆعاصیر عصریمیزده بیر نئچه آددیم آتیلسادا بۇ چالیشمالار خالق ایچین‌ده یاییلماییب‌دیر. ایرانین آذربایجانندا اهالی فارس دیلینده تحصیل آلماغا مجبور اوْلدوقلاری اۆچوۆن عرب و فارس سؤزلریله اوریژینال دیکته ایله تانیشدیرلار.\nحاضیردا ایران‌دا تۆرکجه اۆچۆن ایشلدیلن عرب الیفباسی ایله باغلی وضعیت چوْخ قاریشیق‌دیر. گونئی آذربایجان ضیالی‌لارینین لاتین الیفباسینین داها مۆناسیب اوْلدوغونو قبول ائتمه‌لرینه باخمایاراق بۇ الیفبانین تطبیقینه دؤولت طرفیندن قاداغا و محدودیتلر قوْیولوب. ایران‌دا آذربایجان تۆرکجه‌سینده کیتاب و قزِت‌لر یالنیز عرب الیفباسی ایله ایشیق اۆزۆ گؤرۆر.\nعرب الیفباسی‌نی برپا ائتمه تشبّۆس‌لرینین بیری تۆرک دیل اوْرتوقرافیا سمیناری طرفیندن حیاتا کئچیر��لیب. بۇ سمینار دوْکتور جاواد هئیت‌ین باشچیلیغییلا ۲۰۰۱-جی ایلین اوْکتوبرون‌دا تهراندا کئچیریلمیش‌دیر. عرب الیفباسین‌دا یازیلان آذربایجان تۆرکجه‌سینین ایملاسین‌دا (یازیلماسین‌دا) بیرلیک یاراتماق سمینارین باش هدفی سئچیلمیش‌دیر. تۆرک دیلی یازی قوراللاری آدلی قرارلار سمینارین سوْنون‌دا قبول اوْلونموش‌دور.\nعرب الیفباسین‌دا بعضی حرفلرین فوْرماسی کلمه آراسیندا هارادا گلمه‌سین‌دن آسیلی‌دیر. بۇ حرف‌لر کلمه باشین‌دا، سوْنون‌دا و اوْرتاسین‌دا دییشیر.\nآشاغی‌داکی جدول، عرب الیفباسی ترتیبی ایله دۆزۆلۆب و لاتین الیفباسین‌دا یاخین اوْلان قارشی‌لیق‌لاری گؤستریر.\nآذربایجان دیلینده عرب و لاتین الیفبا قارشیلیق‌لاری\nتکجه\nباش‌دا\nاوْرتادا\nسوْن‌دا\nآدی\nلاتین\nمیثال (لاتین)\nمیثال (عرب)\nمیثال (فارسجا)\nا آ \/ ا ا ا الیف a \/ ə \/ o \/ ’ aç آچ\nب ب بـ ـب بِ b baba بابا\nپ پ پـ ـپ پِ p papaq پاپاق\nت ت تـ ـت تِ t Tat تات\nث ث ثـ ـث ثِ s saniyə ثانیه\nج ج جـ ـج جیم j cib جیب\nچ چـ ـچـ ـچ چِ ch çap چاپ\nح ح حـ ـح حِ h hal حال\nخ خ خـ ـخ خِ x xal خال\nد — ـد دال d dil دیل\nذ — ـذ ذال z Azərbaycan آذربایجان \/ آذربایجان\nر — ـر رِ r rəng رنگ\nز — ـز زِ z zor زور\nژ — ـژ ژِ zh Jalə ژاله\nس س سـ ـس سین s sal سال\nش ش شـ ـش شین ş şirin شیرین\nص ص صـ ـص صاد s Səməd صمد\nض ض ضـ ـض ضاد z zərər ضرر\nط ط طـ ـط طا t təbil طبیل\nظ ظ ظـ ـظ ظا z zahir ظاهیر\/ ظاهر\nع ع عـ ـع عین ə \/ ‘ əməl عمل\nغ غ غـ ـغ غین ğ bağ باغ\nف ف فـ ـف فِ f fil فیل\nق ق قـ ـق قاف q qələm قلم\nک ک کـ ـک کاف k kitab کیتاب \/ کتاب\nگ گ گـ ـگ گاف g gül گل\/گول\nل ل لـ ـل لام l lalə لاله\nم م مـ ـم میم m mən من\nن ن نـ ـن نون n naz ناز\nو — ـو واو v \/ o vilayət ولایت \/ ویلایت\nه ‌هـ ـهـ ـه هِ h , ə hava , dədə هاوا، دده\nی یـ ـیـ ـی یِ y , i yaz یاز\nئ ئـ ـئـ ـئ همزه ı , e beş بئش\nبو حرف‌لر اؤزلرین‌دن سوْنرا هئچ بیر حرفه وصل اولمازلار:\nآ، ا، د، ذ، ر، ز، ژ\nلاتین کؤکلۆ تۆرک الیفباسی\nآذربایجان دیلینده لاتین و عرب الیفبا قارشی‌لیق‌لاری\nلاتین\nعرب تکجه\nعرب باش‌دا\nعرب اورتادا\nعرب سون‌دا\nمیثال (لاتین)\nمیثال (عرب)\nمیثال (فارسجا)\nAa آ \/ ا آ \/ ا ا ا al آل آزاد\nBb ب ب بـ ب baş باش بنده\nCc ج ج جـ ج can جان\nÇç چ چـ ـچـ ـچ çal چال چونکه\nDd د د د د diş دیش دوست\nEe ائ ائـ ئـ ئ sel\nel\nev سئل\nائل\nائو\nƏə ع \/ ا عـ\/ ـَ ـه \/ ه əl\nsələ\nəmi اَل\nسَله\nعمی\nFf ف فـ ـفـ ف fil فیل\nGg گ گـ گـ گ göz گوز گل\nĞğ غ غـ غـ غ Ağır آغئر زغال، غوک\nHh ه \/ ح هـ \/ حـ هـ \/ حـ ـه \/ ح\/ ه hərbə حربه هزار\nIı ای \/اؽ ای \/اؽ ئـ\/ؽ ی\/ؽ mıx میخ \/ مؽخ\nİi ای ایـ یـ ی diz دیز\nJj ژ ژ ژ ژ Jalə ژاله\nKk ک کـ کـ ک Kitab کیتاب\nLl ل لـ لـ لـ lülə لوله\nMm م مـ مـ م muqam موقام\nNn ن نـ نـ نـ Nina نینا\nOo اوْ\/او اوْ\/او وْ\/ و و\/وْ Dolu دولو \/ دوْلو\nÖö او \/ اؤ او \/ اؤ و\/ؤ و\/ؤ söz , özüm سوز \/ سؤز، اوزوم \/ اؤزوم\nPp پ پـ پـ پ pul پول\nQq ق قـ قـ ق qaşıq قاشیق\nRr ر ر ر ر radar رادار\nSs ث\/س\/ص ثـ\/سـ\/صـ ثـ\/سـ\/صـ ث\/س\/ص müsəlləs\nsəggiz\nsəhifə صحیفه\nسگگیز\nمثلّث \/ موثللث\nTt ت\/ط تـ\/ط تـ\/ط ت\/ط tut\ntəbil توت\nطبیل\nUu او\/اۇ او\/اۇ و\/ۇ و\/ۇ uzun\nquzu اوزون \/ اۇزون\nقوزو \/ قۇزۇ\nÜü او\/اۆ او\/اۆ و\/ۆ و\/ۆ üzüm\ndüz اوزوم \/ اۆزۆم\nدوز \/ دۆز\nVv و و و و vahid واحید\nXx خ خـ خـ خ xahiş خاهیش\nYy ی یـ یـ ی yay یای\nZz ز\/ض\/ظ ز\/ذ\/ضـ\/ظ ز\/ذ\/ضـ\/ظ ز\/ذ\/ض\/ظ zor\nnəzir\nzamin\nmünəzzəm\nنذیر\nضامین\nمنظّم \/ مونظظم زور\nیوخاری‌داکی جدول‌ده سس‌لی حرف‌لرین حقیقی قارشی‌لیق‌لاری عرب الیفباسین‌دا اولماماغی ��یدین‌لیقلا گؤستریلیر.\nادبیات\nمحمد رضا هئیت. «شاعرلریمیز بیزی و دیلیمیزی نئجه آدلاندیریرلار» \/\/ «وارلیق» مجموعه‌سی، تهران، ۱۳۷۶.\nمحمدتقی زهتابی. «ایران تورکلرینین اسکی تاریخی» – تبریز، ۱۳۷۸.\nخاقان بابایئو. آذربایجان دیلینین دؤولت دیلی کیمی تشکول تاریخین‌دن (۱۶–۲۰-جی عصرلر). «علم و حیات» نشریاتی. باکی. ۲۰۰۲\nبیرده باخ\nلاتین الیفباسی\nعرب الیفباسی\nایران کاریکاتورا قالماقالی\nقزوین تورکجه لهجه‌سی\nتبریز تورکجه لهجه‌سی\nهمدان تورکجه لهجه‌سی\nزنجان تورکجه لهجه‌سی\nائشیک باغلانتیلار\nآذربایجان تورکلری یئنه ده آنا دیلینده تحصیل آلا بیلمه‌یه‌جک[دائمی اولو باغلانتیلی]\nآذربایجان دیلی Archived 2007-09-27 at the Wayback Machine.\nنسیمی آدینا دیلچی‌لیک اینستیتوتو Archived 2007-09-27 at the Wayback Machine.\nآذربایجان دیلی حاقیندا Archived 2012-10-18 at the Wayback Machine.\nآذربایجان دیلینین عرب آلیفباسیلا یازی قایدالاری (۱-جی و ۲-جی تورک دیلی اورتوقرافیا سئمینارینین قبول ائتدیگی قایدالار)[دائمی اولو باغلانتیلی]\nپرزیدنت حیدر علیئوین یئنی کونستیتوسیا لاییحه‌سی‌نی حاضرلایان کومیسیانین ایجلاسین‌دا گیریش و یئکون سؤزو Archived 2012-02-02 at the Wayback Machine.\nلاتین و عرب قرافیکالی آذربایجان الیفباسی Archived 2012-02-09 at the Wayback Machine.\nقایناقلار\n^ تۆرکجه‌\nآذربایجان تۆرکجه‌سی\nتۆرکۆ\nتۆرک دیلی at Ethnologue (18th ed., 2015)\nشومالی آذربایجان at Ethnologue (18th ed., 2015)\nجنوبی آذربایجان at Ethnologue (18th ed., 2015)\nسلجوق دیلی at Ethnologue (18th ed., 2015)\nقاشقای تورکجه‌سی at Ethnologue (18th ed., 2015)\n^ آذربایجان رئسپوبلیکاسیندا دؤولت دیلی حاقیندا آذربایجان جومهوریتی‌نین قانونو. نورماتیو حوقوقی آکت‌لارین واحید اینترنت الکترون بازاسی. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2012-02-03. یوْخلانیلیب2012-09-18.\n^ داغیستان جومهوریتی‌نین کونستیتوسییاسینا گؤره روس دیلی و داغیستان خالق‌لاری‌نین هر بیری‌نین دیلی، رئسپوبلیکانین دؤولت دیلی‌دیر، یازی‌سی اوْلان ۱۴ دیل، او جمله‌دن آذربایجان دیلی، دؤولت دیلی کیمی داغیستاندا ایستیفاده اوْلونور.\n^ آذربایجان دیلی تاریخی. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2012-10-18. یوْخلانیلیب2012-09-18.\n^ \"آذربایجان تاریخی\"، ۱۹۹۴. ز.م. بونیادوو و Y.B.Yusifovun رئداکته‌سی ایله، س. ۲۳۵\n^ شیروانشاهلار دؤولتی، سارا آشوربَی‌لی[دائمی اولو باغلانتیلی]\n^ جعفروف ن.ق. آذربایجان تورکجه‌سینین میلّیلشمه‌سی تاریخی. В. ، ۱۹۹۵. سه. ۱۸۱\n^ او. افندیئو – صفوی‌لر دؤولتی، باکی، ۲۰۰۷\n^ آذربایجان تاریخی (یئددی جیلدده)، باکی، ۲۰۰۷، III جیلد\n^ مممدوو ا. شاه طهماسیبین آذربایجان تورکجه‌سینده بیر مکتوبو. آدو-نون \"علمی خبرلر\"ی (دیل و ادبیات سئرییاسی). ۱۹۶۴، ن۶. سه. ۷۳\n^ \"آذربایجان دیلی میلّی وارلیغیمیزین آیناسی‌دیر\". \"۲۱ فئوریه – آنا دیلی گونو\" نه حصر اولنموش مئتودیک وسایت. باکی – ۲۰۱۰\n^ \"آذربایجان\" قزئتی، ۷ نووامبر، ۱۹۹۵\n^ \"آذربایجان\" قزئتی، ۹ نووامبر، ۱۹۹۵\n^ نظامی جعفروف. حیدر علیئو و آذربایجان دیلی. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2015-12-05. یوْخلانیلیب2012-09-18.\n^ آذربایجان جومهوریتی پرزیدنتینین ایشلر ایداره‌سینین پرزیدنت کیتابخاناسی. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2010-02-02. یوْخلانیلیب2012-09-18.\n^ آذربایجان رئسپوبلیکاسین‌دا دؤولت دیلی حاقین‌دا آذربایجان جومهوریتی‌نین قانونو دؤولت دیلینین الیفباسی. ماده ۱۴[دائمی اولو باغلانتیلی]","num_words":5233,"character_repetition_ratio":0.069,"word_repetition_ratio":0.004,"special_characters_ratio":0.232,"stopwords_ratio":0.002,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":150788.8,"cluster_detection":-1}
+{"text":"عثمان قیلینجی و یا قیلینج آلایی (عثمانلیجا: تقلید سیف)، عثمانلی ایمپیراتورلوغونون سولطانلاری‌نین تاختا چیخما مراسیمی زامانی ایستیفاده ائدیلن اؤنملی دؤولت قیلینجی دیر. قیلینجا عثمانلی ایمپیراتورلوغونون قوروجوسو عثمان غازی‌‌نین آدی وئریلمیشدیر.[۱][۲][۳]\nتاریخی\n[دَییشدیر]\nتطبیقی ایلک اوْلاراق عثمان غازی‌نین قایین آتاسی شیخ ادبالی‌نین عثمان غازیه قیلینج باغیشلاماسی ایله باشلادی. بۇ قیلینجین ایستیفاده‌سی پادیشاهین تاختا چیخماسیندان ۲ هفته ایچریسینده ائدیلمه‌سی مجبوری ایدی. بونون اۆچون ایستانبولدا کؤرفز اۆزریندکی ایوب مزار بیناسیندا کئچیریلیردی. یئنی پادیشاه توپ‌قاپی سارایی‌ندان سلطنت قاییقینا مینرک کؤرفزدن ایوب مزار بیناسینا گلیردی. ایوب مزارلیغی، صحابه ابو ایوب الانصاری‌نین ۷-جی یوز ایلدکی ایستانبولون ایلک موسلمان مۆحاصیره‌سی زامانی شهید اوْلماسی سببی ایله فاتح سولطان محمد طرفیندن تیکیلمیشدیر.[۴][۵]\nبۇ تؤرن چوْخ سمبولیک ایدی؛ اؤنجه یئنی پادیشاهین قیلینجا ال آتاراق بیر دؤیوشچو اوْلدوغو گؤسترمه‌سی باخیمیندان اؤنملی ایدی. قونیه‌دن بیر مولوی درویش بۇ قیلینجین تاخیلما پروْسه‌سینده ایشتیراک ائدیردی.[۶]\n۱۹-جو یوز ایلین سوْنلارینا قدر موسلمان اوْلمایان تمثیلچی‌لرین ایوب مسجیدیندکی مراسیمی ایزلمه‌سی قاداغان ایدی. خاریجی تمثیلچی‌لر ایلک دفعه بئشینجی محمدین قیلینج گؤتورمه مراسیمی‌نی ایزلمیش دیر. ۱۰ مئی ۱۹۰۹-جو ایلده کئچیریلن مراسیمه ایمپیراتورلوغون ایچیندکی مؤوجود بۆتون دینی ایجمالارین اؤزللیکله روم پاتریکی، باش خاخام و ائرمنی کیلیساسی‌نین تمثیلچی‌لری قاتیلدیلار. غیری موسلمان‌لارین مراسیمی گؤرمه‌سینه ایجازه وئریلمه‌سی نیویورک تایمز قزئتینده اطرافلی یازیلار یازماسینا سبب اوْلدو.[۷] بئشینجی محمدین قارداشی و خلفی آلتینجی محمد، مراسیمین فیلمه چکیلمه‌سینه ایجازه وئررک، داها دا ایرلی گئتدی. آلتینجی محمد سوْن عثمانلی پادیشاهی اوْلماسی ایله سوْن قیلینج گؤتورمه مراسیمی اوْنون دؤنمینده کئچیریلدی.[۸]\nقایناقلار\n[دَییشدیر]\n^ M'Gregor, J. (July 1854). \"The Race, Religions, and Government of the Ottoman Empire\". The Eclectic Magazine of Foreign Literature, Science, and Art. New York: Leavitt, Trow, & Co. 32: 376. OCLC 6298914. 2009-04-25-ده یوخلانیب.\n^ Caruso, Lauren (2013). Bay'ah: Succession, Allegiance, and Rituals of Legitimization in the Islamic World (PDF) (MA). The University of Georgia. p. 37. 6 September 2021-ده یوخلانیب.\n^ Hasluck 2007, pp. 604–622\n^ Bagley 1969, p. 2\n^ Quataert 2005, p. 93\n^ \"Girding on the Sword of Osman\" (PDF). The New York Times: 2. 1876-09-18. ISSN 0362-4331. 2009-04-19-ده یوخلانیب.\n^ \"New Sultan Breaks Moslem Traditions\" (PDF). The New York Times: 4. 1909-05-11. ISSN 0362-4331. 2009-04-19-ده یوخلانیب.\n^ Abdullah Kirbaçoglu (cinematographer) (1918-07-04). Crowning of Mehmed VI as last Sultan of the Ottoman Empire in 1918 (Documentary). Amsterdam: MokumTV. https:\/\/www.youtube.com\/watch?v=WLKghFyL8tg. Retrieved 2009-04-19.\nBagley, Frank R. C. (1969). The Last Great Muslim Empires. Leiden: BRILL. ISBN 978-90-04-02104-4. OCLC 310742207. 2009-04-19-ده یوخلانیب.\nHasluck, Frederick William (2007) [First published 1929]. \"XLVI. The Girding of the Sultan\". In Hasluck, Margaret (ed.). Christianity and Islam Under the Sultans. Vol. II. READ BOOKS. pp. 604–622. ISBN 978-1-4067-5887-0. 2009-05-02-ده یوخلانیب.\nQuataert, Donald (2005). The Ottoman Empire, 1700–1922 (2nd ed.). Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-83910-5. OCLC 59280221. 2009-04-18-ده یوخلانیب.\n«https:\/\/azb.wikipedia.org\/w\/index.php?title=عثمان_قیلینجی&oldid=1562772»-دن آلینمیش‌دیر\nبؤلمه‌لر:\nCS1: Julian–Gregorian uncertainty\nPages containing cite templates with deprecated parameters\nبۇ صفحه‌‌ سوْن دفعه ‏۲۰ آقوست ۲۰۲۴، ‏۱۱:۴۰ تاریخینده دَییشدیریلمیشدیر.\nیازی Creative Commons Attribution-ShareAlike License 4.0 آلتیندا مووجوددور؛ آرتیق شرطلر آرتیریلا بیلر. بو سایتی ایشلتمکله سیز ایشلتمه شرطلری و گیزلیلیک سیاستی ایله راضیلشیرسینیز. ویکی‌پدیا® منفعت‌سیز تشکیلاتی اولان ویکی‌مدیا فوندونون قئید آلینمیش تیجارت علامتیدیر.","num_words":784,"character_repetition_ratio":0.05,"word_repetition_ratio":0.03,"special_characters_ratio":0.28,"stopwords_ratio":0.004,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.995,"perplexity_score":79218.6,"cluster_detection":-1}
+{"text":"ایکینجی ژان (فرانسه) (اینگیلیسی‌جه: John II of France) بیر شاهی ایدی. ۲۲ آقوست ۱۳۵۰ – ۸ آوریل ۱۳۶۴ ایل‌لر آراسیندا حؤکومت ائدیب. آتاسی سککیزینجی فیلیپ دیر.","num_words":33,"character_repetition_ratio":0.0,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.239,"stopwords_ratio":0.0,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":510622.7,"cluster_detection":-1}
+{"text":"51°32′25″N 2°24′40″W \/ 51.5402°N 2.410989°W \/ 51.5402; -2.410989موختصات: 51°32′25″N 2°24′40″W \/ 51.5402°N 2.410989°W \/ 51.5402; -2.410989\nیاته (اینگیلیسی‌جه: Yate) بریتانیادا بیر یاشاییش منطقه‌سی‌دیر سوْن نۆفوس تخمین‌لرینه گؤره 27603 نفر دیر. بۇ شهر اینگیلیس اؤلکه‌سینده یئرلشیب.\n«https:\/\/azb.wikipedia.org\/w\/index.php?title=یاته&oldid=685917»-دن آلینمیش‌دیر\nبؤلمه:\nArticles with OS grid coordinates\nگیزلی بؤلمه‌لر:\nقیسا توضیح ایله مقاله‌لری\nقیسا توضیح ویکی‌دیتا-دان فرقلیدیر\nموختصاتلار ویکی‌دئیتادا\nبۇ صفحه‌‌ سوْن دفعه ‏۵ دسامبر ۲۰۱۸، ‏۲۳:۵۶ تاریخینده دَییشدیریلمیشدیر.\nیازی Creative Commons Attribution-ShareAlike License 4.0 آلتیندا مووجوددور؛ آرتیق شرطلر آرتیریلا بیلر. بو سایتی ایشلتمکله سیز ایشلتمه شرطلری و گیزلیلیک سیاستی ایله راضیلشیرسینیز. ویکی‌پدیا® منفعت‌سیز تشکیلاتی اولان ویکی‌مدیا فوندونون قئید آلینمیش تیجارت علامتیدیر.","num_words":178,"character_repetition_ratio":0.065,"word_repetition_ratio":0.036,"special_characters_ratio":0.326,"stopwords_ratio":0.011,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.999,"perplexity_score":45677.1,"cluster_detection":-1}
+{"text":"پدرام روشن، بهایی فیزیکجی: ایراندا تحصیلینین قاداغان اولونماسیندان ساینس ژورنالی‌نین قاپاغینا قدر – Arash Azizi\nHome\nAcademic CV\nMy Books\nAbout Me \/ درباره من\nWritings in English\nIn The Press\nVideo\nOther Languages\nنوشته‌های فارسی\nترجمه‌ها\nکتاب‌های ترجمه\nArash Azizi\nWriter\nOther Languages\nپدرام روشن، بهایی فیزیکجی: ایراندا تحصیلینین قاداغان اولونماسیندان ساینس ژورنالی‌نین قاپاغینا قدر\nBy Arash on Sunday, August 30, 2020\nPublished by IranWire in Azeri\nآراشدیرمالاری نوفوذلو بیر علمی ژورنالین (ساینس) ایلک صحیفه‌‌‌لرینده یئر آلان گنج کوانتوم فیزیک عالیمی و گوگل آراشدیرماجی‌سی پدرام روشن، تخمیناً سون ۲۰ ایلده ایراندا یاشامامیش.\nایرانلا باغلی خاطیره‌لری‌نین گوندن-گونه گئتدیکجه آزالدیغینی سؤیله‌ییر، آما یئنه ده فیزیکله باغلی دوشوننده بو علمدن خاتیرلایاجاغی ان یاخشی تعریف ایراندان گلدی.\nبو ایللر عرضینده آمریکانین و دونیانین ان یاخشی بیلیم‌یوردلاری‌نین بعضی پروفسورلاری ایله درس کئچیریب و پرینستون بیلیم‌یوردوندا دکترلوق درجه‌‌‌سینی آلدی. آنجاق یئنه ده فیزیکدن خاتیرلادیغی ان یاخشی تعریف جناب دهقانی‌نیندیر؛ مازانداران ایالتی‌نین مرکزی ساری شهرینده‌کی ” ۲۹ آبان لیسه‌سی” فیزیک موعلیمی.\nپدرام روشن، کالیفرنیانین سانتا باربارا شهرینده‌کی ائویندن بیر تلفون دانیشیغیندا دئییر: «��و گونلرده ایراندا هامی فیزیکین چتین بیر مؤوضو اولدوغونو سؤیلردی، آما هئچ کیم بونون نه اولدوغونو ایضاح ائتمزدی. جناب دهقان بوتون حیاتیمین ان یاخشی تعریفینی وئردی. آتالاریمیز بیر مارال وورماق ایسته‌دیکده، بیرباشا اونا آتمادیقلارینی، بلکه بیراز داها ایره‌لی آتاردیلار کی حرکت ائدن مارالین اؤزو او آتیشا ديسین بو «نیسبی سرعت» آنلاییشیدیر!”\nگئنج پدرام فیزیک دونیاسینا او قدر قاریشدی کی، سونرا هامی‌نین چتین دئدیگی او درسه گئتدی. 1370-جی ایللر ایدی و اینتِرنِتدن خبر یوخ ایدی. فیزیک سئوگیسینی بورادا – اورادا کؤهنه کیتابلار تاپماقلا گلیشدیریردی. بو سئوگی سونوندا یئرینی تاپا بیلدی.\nدونن سحر (آلتی شهریور 1399)، مازاندارانلی پدرام روشن ایندییه‌دک کاریئرینین ان بؤیوک زیروه‌سینه چاتدی. پدرامین عضوو اولدوغو گوگلین یاپای زئکا کوانتوم قروپو دونن بو ساحه‌‌‌دکی ان پرئستیژلی آکادمیک ژورنال اولان ساینس اوچون ایلک و قاپاق فوتوشکیلی اولان بیر مقاله درج ائتدی.\nائکیپ اؤز مقاله‌لرینده بو گونه قدر کوانتوم بیلگی‌سایارلاریندا ان بؤیوک کیمیاسال سیمیلاسیونون نئجه حیاتا کئچیردیکلرینی ایضاح ائدیر.\nپدرام کئچن ایلده خبر باشلیقلاریندا یئر آلمیشدیر. گوگلین کوانتوم بیلگی‌سایاری قورماق اوچون بیر پروژه‌سینده ایشتیراک ائتمیشدی. آنجاق بؤیوین بو ساحه‌‌‌ده ایره‌لیلییش سرعتله باش وئریر و بو، باشقا بیر نومونه‌دیر.\nاو دئییر، کوانتوم حِسابلاماسی‌نین دقیقلیگی بو دفعه‌‌ ان یوکسک سويه‌‌ددیر.\nدکتر روشن، اثری‌نین قاریشیق دونیاسینی منیم کیمی عوام بیر ایزلییجییه ایضاح ائتمه‌یه چالیشیر. کوانتوم بیلگی‌سایارلاری‌نین کلاسسیک بیلگی‌سایارلاردان اساسلی شکیلده (بو یازینی یازماقدا ایستیفاده ائتدیگیم بیلگی‌سایار کیمی) فرقلی اولدوغونو ایضاح ائدیر.\n«کوانتوم پروسه‌لری هله جنینی مرحله‌‌‌سینده‌دیر» دئییر. «دوزو، ایندی اونلارلا ائتدیگیمیز شئی کلاسسیک بیلگی‌سایارلارلا دا ائدیله بیلر. آنجاق ایندی داها دا ایره‌لی‌له‌مک اوچون بؤیوک آددیملار آتدیق.»\nایراندا تحصیلدن محروم اولماق و آمریکادا پارلاماق\n42 یاشلی پدرام روشن، گله‌جیی اوچون چوخ خیاللار قورور. آنجاق بو فیزیکچی ایراندا قالسایدی، ساینس ژورنالی‌نین اوز قابیغینا چاتماق بیر یانا، هئچ بیر بیلیم‌یوردونا ​​گیرمزدی.\nتحصیلدن محروم ائدیلمه‌سی‌نین ساده بیر سببی وار. بهایی اولماق. ایرانداکی بهاییلرین ایسلام جمهوریییتی‌نین اعلان ائدیلمیش سیاستینه گؤره بیلیم‌یوردونا گیرمه‌سینه و یا عالی تحصیل آلمالارینا ایجازه وئریلمیر.\nپدرام مازانداران ایالتینده بؤیودو. آتاسی ایرانین قوزئیی‌نین تانینمیش بیر بهایی‌سی ایدی و بو دا عائله‌‌‌نین زوراکیلیق آلتیندا اولماسینا سبب اولدو. اوشاقلیغی موختلیف یئرلره کؤچمک ایله کئچیب. بونا گؤره بیر دؤنم ده «متل قو»دا اوخویوب.\nپدرامین و عائله‌‌‌سی‌نین حِکایه‌‌سی و یاشادیغی باسقی اؤنجه ایران‌وایر طرفیندن نشر ائدیلمیشدیر. پدرام رسمی بیلیم‌یوردلارینا گئتمه‌سینه قاداغا قویولدوقدان سونرا بهایی عالی تحصیل انستیتوسو (BIHE) داخیل اولدو. 1987-جی ایلده قورولان بو بیلیم‌یوردو، ایراندا تحصیلدن محروم اولان بهاییلر اوچون یئرآلتی بیر بیلیم‌یوردودور. بهایی یوکسک تحصیل انستیتوسو بو ایللر عرضینده دونیانین بیلینمیش بیلیم‌یوردلاری ایله ایشبیرلیگی ائتمیشدیر و ایندی چوخلاری طرفیندن رسمیته تانینیر.\nپدرام 2001-جی ایلده آمریکایا گئتدی. اؤنجه پیتزبورگ بیلیم‌یوردونا، سونرا پرینستون بیلیم‌یوردونا داخیل اولدو. بوردا دکترلوق درجه‌‌‌سینی آلدی. دکتراسیندان سونرا سانتا باربارا، کالیفرنیا بیلیم‌یوردوندا بیر لابوراتواردا ایشله‌مه‌یه باشلادی. گنج دکتر روشن، بو لابوراتواردا گؤرکملی بیر آمریکالی فیزیک پروفسورو اولان «جان مارتینز» نظارتی آلتیندا ایشه باشلادی.\nاونلارین آراشدیرما پروژه‌لری تخمیناً سککیز ایل اؤنجه باشلادی. تخمیناً ایکی ایل سونرا، 2014-جو ایلده، گوگل بوتون آراشدیرما قروپونو ایشه گؤتوردو. آلتی و یا یئددی آراشدیرماجیدان اولوشان قروپ ایندی 70-80 نفره چاتدی.\nدکتر روشن‌ین سؤزلرینه گؤره، قروپا ماکرو و پروگرام موهندیسلری و تجربی و نظری فیزیکچیلر ده داخیلدیر. قروپ عضولری‌نین چوخو سانتا باربارا، دیگرلری ایسه آمریکانین لس‌آنجلس، سیاتل و آلمانییانین مونیخ کیمی یئرلرینده یاشاییرلار.\nایراندان مجبوری کؤچو و تحصیلدن محروم اولماسینا باخمایاراق دوغولدوغو یئر حاقیندا دئییر: «ایرانین آدی گلنده موعلّیملریمی، دوستلاریمی و خوش خاطیره‌لریمی خاتیرلاییرام. البتده کی، بو دوستلار دونیانین هر یئرینه سپه‌لنمیشلر استرالیادان کانادایا.»\nاو آرتیریر «البتده کی، ایراندا بهاییلره قارشی سیستماتیک عدالتسیزلیک هئچ واخت آزالمادی.»\nپدرام روشن‌ین حِکایه‌‌سی، ایران‌وایرین اوزون مدتدیر باشلادیغی و «آیری‌سئچکیلیگین بدلی»، اولاراق آدلاندیردیغی پروژه‌نین بارز بیر نومونه‌سیدیر. بو پروژه بو مسئله‌‌یی اله آلیر کی پدرام کیمی ایستعدادلار دایاندیریلدیغی زامان بوتون توپلوم بونون مادی و معنوی بدلینی نئجه اؤده‌مه‌لی اولور. پدرام سون ایللرده اؤلکمیزی ترک ائتمیش یوز مینلرله ایستعدادلی ایرانلیدان بیریدیر.\nپدرام روشن ایضاح ائدیر کی، ایران فیزیکده جدی ایره‌لیلییش الده ائتمک ایسته‌ییرسه، هم بو محرومیتلره سون قویمالیدیر و همده بوتون سويه‌‌لرده آراشدیرما کولتورو فورمالاشمالیدیر.\nالبته‌‌‌، ایران علم آداملاری‌نین ایستعداد سويه‌‌سی‌نین و ایش کئیفيتی‌نین قونشو اؤلکلرله موقایسه‌‌ده اهميتلی و یوکسک اولدوغونو وورغولاییر.\nدکتر روشن بو یوکسک کئیفيتین علمه اولان هوس سويه‌‌سینی گؤستردیگینی سؤیله‌ییر.\nاو ساری‌ده‌کی فیزیک سئون بیر گنجین اونو آمریکا‌نین ساینس ژورنالی‌نین اوز قابیغینا چیخماسینا سبب اولان عینی جوشغودان دانیشیر.","num_words":1265,"character_repetition_ratio":0.049,"word_repetition_ratio":0.013,"special_characters_ratio":0.195,"stopwords_ratio":0.006,"flagged_words_ratio":0.002,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":263516.4,"cluster_detection":-1}
+{"text":"من تورکو یازماق باشارمئرام. آمما چوخلو دوستلارا، بو ایراد وارید دیر کی تورکو دیلینه محور، استانبول تورکجه سین سئچمیشلر. اونو، اساسا آلیب و یازیرلار. چوخ او دیلین گرامرین و کلمه لرین ایشلدیرلر. او حالدا کی فارس دیلیندن قاچئرلار، استانبول دیلینده، چوخلو بیگانه لغت لری وار. کافی دیر کی تورکیه ده کی سوزلوک یا لغت نامه لره گوز آتاق. هر نئچه کلیمدن بیری تورک دئییل. باشقا دیللرده دیر. فرانسیزجا، آلمانجا، اینگلیزجه، روسجا، فارسجا و عربجه دیلر. بو البته بیر دیلین ضعیفلیین گوسترمیر. اونون نه قدر یوموشاق اولماسین و دونیادا یاشاماقا و مدرن اولماغا طرف گئتمه سین گو��ته ردیر.\nدوستلارئن بیر چوخو، ترکو لغتین ایشلتمه سینین سببین، اوزون زامان تورکیه ده قالمالارئن اعلام ادیرلر. آمما بو هئش ده دلیل اولا بیلمز. چون اوندا گرک هر هانکی دیلده یا یئرده چوخ قالساق و چوخ اوخوساق، گرک کی تورکونو و تبریزین تورکوسون ده اورانئن دیلینده یازاخ. بو دوغرو دئییل.\nبو بیر حقیقت دیر کی ایران آذربایجان لئلارئنئن، اوزلرینین دولتی یوخدور. اونا گورادا، یوز ایلدن چوخدور کی بو دیل یا قاداغان اولوب یا دا چوخ آشاغی سویه ده ساخلانئلئب. نه بیر تحقیقی موسسیسه وار و نه دیل مرکزی. نه ده بیر علمی یئرده، اونا گورا بیر درس وار.\nبو او حالدادئر کی دیل صاحیب لری اونا علاقه لیدی لر. کونوللری چکیر کی ده ده بابادان قالان او ارثیه نی، ساخلاسینلار. نیه کی دیللری، تکجه بیر شئی دیر کی اونلاری دیگر میللتلردن فرقلندیریر. اونلارین فرقین گوسته ریر. اولاری باشقا اینسانلاردان، آذربایجانلی آدینن، آیئرئر. اولارا بیر حقیقی شخصیت وئریر. دیل، بو اینسان لار ایچون، بیر سمبل و پرچم دیر. بو بایراقین التئندا بیر یئره توپلانماق اولور. هر کیم بیلیر کی هانسی جبهه ده دیر. کیمین یانئندا دورمالئدئر. کیمین یانئندا دورمامالئدئر. کیمینن موشترک منافعی داها چوخدو. کیمینن موشترک منافعی آزدئر. کیمینن دیله عایید، موتتحید اولابیلر. کیمینن متتحید اولابیلمز.\nطبیعی کی دیل گوسترمیر کی کیم هارالیدر. آمما اوست اوسته، دئمک اولار کی دیل بیر قان باغئنا یاخین بیر شئی دیر.\nاونا گوردا، دیل، سیاسی اولمامالئدئر. آمما ایرانئن بوگونکو شرایطین ده، دیل، آذربایجان لئلارئن دیلی، تورک دیلی، فارس دیلینین سیاسی اولدوغونا گورا، سیاسی اولور. حتی سیاست دن ده بیر نئچه آتلیم قاباغا گئچیر و فرمانده رولون اوینور. “سمبل” اولور. ایتتیحاد سمبلو. ایستکلرین سمبلو. کیملیگین سمبلو.\n“کیملیک”، منه گورا، لاپ درین مسئله دیر. بیز کیمیک؟\nبو سووال، ساده بیر علامتلی سوز دئییل. بونون هر حرفینین دالئسئندا بیر دریا دایانئب. نیه کی هر آدامی بیر شئیلر، او بیری میلیاردلار آداملارئنان، آیئرئر. او آردئج یا آیئران شئیلر، نه لردیلر؟\nده ده، نه نه، عایله، عایله نین گئچه جاغی، هاردان گلمه سی، قانی، طایفاسی، تورپاغی (آنا بابادان هاردا اولمالاری و بو مدرن دونیادا،عایله، اوزلرین هارالئ بیلمه لری) دیلی و سون مرحله لرده، دین و دولتی. بو ایکی (دین و دولت) سنونجو موضولار، چوخدا اونم داشئمئرلار. تئز تئز عوض اولا بیلرلر. اونلارئن عوض اولمالاری، نه اولارا، نه ده ایجتیماعا ضرر وورماز. جامعه نین بیرلیگین داغئت ماز. البته کی بیر قئسسا زامان ایچینده، جامعیه شوک وارید ادر. اما او شوک بیر اوزون زامان قالماز.\nنیه کی دولتین و دینین گلمه سیده، بو راحاتلئقدادئر. بیردن بیره گلر. بیر اوتوز قئرخ ایلین ایچینده تاپئلار. بیر یوز- ایکی یوز ایلین ایچینده ده آرادان گئدر. آمما میللت قالار. نیه کی میللت بیر اوچ – دورت یوز ایلین ایچین، ده تاپئلماز. مین لر ایل آپارار تا بیر عیدده آدام، بیر بیرینه دایانئب و میللت اولوب و بو حیسسی داشییه لر.\nاینسان، دیلی عایله دن و طایفا دان و حتی قان دان آلیر. دیل، دین یا دولت کیمی دئییل کی بیر کودتا یا بیر شوریشینن تاپئلسین. بیر آیرئسیلن، آرادان گئتسین. دیلین تاپئلماسی، بشرین یئر کوره سنده کی حیات تاریخیلن برابر تاریخ داشئر. بیر عایله نین قارانلیق تاریخلردن بوگونه گلینجان بویدا، تاریخی وار. دیل مین لر اایلده تاپئلئب و مین لر ایل داوام تاپئب تا بوگونکو یئرینه چاتئب.\nدینین و دولتین تاپئلماسئندا، قدرت، ثروت، حکومت، ایستیراتژی و تاکتیکلرین نقشی وار. بیر عیده آداملار، اوتوروب، نقشه لر چکیبلر اونلاری یارادئب و میللتلره موسللط، ادیبلر. اما دیلده بیله بیر شئی لرین نقشی اولمایب دیر.\nبو سوزه دایاناق، “اسپرانتو” دیلین آد آپارماق اولار. بو دیلی، پول، قدرت، سیاست، استراتژی، تاکتیک لر، رقابت لر، مخالیفت لر، و … یاراتدی. چوخ علمی و ساده بیر دیلیدی. بئله اونون اورگنمه سی چوخ ساده ایدی. بیر دولت، سیاست و حتی بیر دین کیمی اونو اینسانلارا تحمیل اتمک استدیلر. آمما یاواش یاواش آرادان گئت دی. هئچ اولماسا، اوول کی سس دن دوشدو. نیه کی او دیل، سیاست دن، ثروت دن، دولت دن و … قالخان بیر دیلیدیر. اونون دالئسئندا بیر تاریخ دورمامئش دیر. کوک سوز بیر موجوددودو. یئل اونو نه جور گئتیرمیشدیر، اوجور ده آپاردی.\nایران دا و خصوصیلا آذربایجان دا، دیل بو تاریخی قاعیده لر اساسئندا تاریخدن آخئب و بیزه چاتئب. ایرانئن یاخئن مین ایللیک تاریخینده، بیز تورکلرین حکومت ده، بویوک رولوموز اولوب دور. همن مین ایلین چوخ اوزون پاین دا بیزیم ده ده لریمیز، حکومتین آتین چاپئبلار. اولارین دورونده، بو گون کو موسافیرت وسیله لری، مدیالاری و میللتین اولارا اوز گتیرمه لری یوخودو. ساواشلاردا و لشگر چکمه دورانلارئندا، بیر میللتین بیر کیچیک پارچاسی، اوز وطنیندن آواره اولاردی. باشقا زامانلاردا، تاجیرلردن سوای، آز آداملار اولاردی کی اوز آنا دوغما توپلارقئن ترک اتسین. حتی کوچری اینسانلاردا، بیر محدود جغرافیادا گئدیب، دونردیلر. یعنی اولارین آنا وطن لری، گئدیش – دونوش مسافته، محدود اولاردی.\nایران تاریخی بویوندا، او زامانا دک کی فارس ناسیونالیسم حیسسی ایرانا داخیل اولمامئشدی، هامی دیل لر و قانلار، توپراقلار، سیاست دن کاناردا، هر یئرده اوز حیاتینا داوام وئریردیر. ایراندا هر بیر حیسسه ده بیر دیل، قان، طایفا و اونون اوزونه عاید حکومت و حکمرانلئق واریدی. آمما اوچ دیل، اونون سیاسی و ادبیات، دین، قانون و علم، آرتش و جنگاورلرینین ارتیباط دیلیدیر.\nفارس دیلی سیاست دیلی و گاهن ده ادبیات دیلی اولوب. عرب دیلی، دین دیلی، دین دن تورنن قانون، علم و فلسفه دیلی اولوب. گاها شعر، و سیاست ده ده الی اولوب. تورک دیلی، موسللح قوولرین دیلی اولوب، آمما هئچ واخت، سیاست دن، ادبیاتدان، علم دیلیندن ده کاناردا قالمئیب. اولوب کی ضعیف لئیب، آمما اولمئیب.\nریضا شاه ایشه گلمک دورانی، دونیانین “ناسیونالیسم” حیسسی دورانی دئر. یئنی “میللت-دولت لر”ایاق توتان زامان دیر. ایراندا قاجار زامانئن دان، مدرنیته باشلانئب. قاباقجئل میللتلرین گئتدیگی یولا، هامی گئدیر. تقلید زامانی دیر. موقللیدلر فیکیر ادیرلر کی اگر بیر یئکه توپراق دا بیر میللییت حسسی اولسا، اوردا هر جوره ترقی تاپئلار.\nبو حیسسه دایاناراق، گوروروق کی مشروطه دورونون یا اوندان سونرا کی دورون آذربایجانلی و تورک ضیالئلاری دا بیر ناسیونالیست حیسسنه دوغرو گئدیرلر. او حیسس، سیاست، قدرت، دولت، پول و گوج سایسینده، فارس دیلی اولموشدو. ضیالئلار، ایرانی نئچه حیسیلی و او حیس لردن تورنن “میللت-دولت” ایسته میردیلر. ایستیردیلر، بیر بویوک توپراق و بیر ناسیونالیست حیسسیلی و مدرنلشمیش میللت آیاغا قووزاسئنل��ر.\nسونرا تجربه گوستردی کی ناسیونالیسم حیسسی ایرانا و ایراندا اولان میللت لره عاید دئییل. بو تقلیدی حیسس، اولاری، متمددین بیر میللته دئیشمه دی. همن دالئ قالمئش میللت دیلر کی واریدئلار. اگر قاجارین، امیر کبیرین، قایم مقام فراهانینین، عابباس میرزانین، و مشروطه اینقیلابچئلارینین یولون توتوب گئتسیدیلر، داها درین گئنیشمیش و توسعه تاپمیش بیر میللت اولارمئشلار.\nبو تجربه نین دالئنجان دیر کی یئنی نسلین ضیائ لئلاری ایرانین هر یئرینده، بیر جوره، رسمی و سیاست لنمیش ناسیونالیست حیسسینه، تمکین اتمیرلر. اونون قاباغئندا دورورلار و فیکیر ادیرلر کی، بو باشی باغلی دالی قالماق دربندیندن (کوچه سیندن) نه جور اشیگه چئخسئن لار؟ اولار فیکیر ادیر لر کی ایران بیر میللت، بیر جغرافیا، بیر قان، بیر دیل، بیر تاریخ، بیر دین و بیر دولت دئییلمیش. او گوندن کی بیر میللت ، بیر دیل، بیر تاریخ، بیر جغرافیا، بیر دولت و بیر سیاست، بیر کارخانه محصولو اولماغا طرف گئدیبلر، داها درین و چوخ، قاباخدا گئدن میللتلردن دالیه قالئبلار. نه جور، بو بورروغاندان (گرداب) چئخماق اولار؟ سوروسونا جاواب و یول آختارئرلار.\nبو نکته ده، عربلر، تورک لر، کردلر، شماللئ لار (مازندران و گیلانلئ لار)، لرلار، خراسانلی لار، بلوچ لار و … دفعه لر، اینقیلاب ادیبلر. چالئشئب لار، دوباره دن، اوزلرینه عاید حکومت قورالار. اوزلرینین ناسیونالیستی حیسسلرینه دونه لر. شاید اگر ایراندا ایجازه وئرسیدرلر تا هر بیر توپراق، اوز ناسیونالیستی حیسسینه مالیک اولا، “دولت-میللت” حیسسی هامی میللتلرده تاپئلاردئ.\nبیر فارس ناسیونالیست حیسسیندن باشقا حیسسی لرده میدان چئخاردئ. چیپک لنردیلر. شاید هامی میللت لر بیر بیرینین کانارئندا، ایرلی سوروردولر. آمما بیر سیاست، بیر دولت، پول و زور، اولاری دویدو. ازدی. آسدی. کسدی. اولارئن کیملیین، الریندن آلماغا چالیشدی. چالئشدی تا اولارا بیر تازا تاریخ، تازا کیملیک، تازا قان، تازا طایفا، تازا دیل و تازا یول وئرسین کی اولارئن هامئسی اونلان، ناتانئشیدیلر. اولارین اوزلرینده اولانلارا هوجوم اولدو. اوزگه نین کین ده تانئمیردئلار. بیر دن بیره، هامئسئ، بیر فلج اولموش آداما بنزه دیلر. بیر پارچا ات اولوب، بیر گوشیه دوشوب، قالدئلار.\nاو دوران، نه تکجه ایراندا، بلکه دونیادا گئچیب، گئتدی. دالی ساخلانمئش میللت لر بیلدیلر کی اصلن قاباغا گئت مایبلار. بیر عیدده لری موتوجه اولدولار کی بیر ناسیونالیست حیسسی سایه سینده، موستعمیریه دونوبلر. موستعمیره چی، اونلارین اللرینده اولان کیملیگی آلیب. اولارئن اللرینه، یالانچی بیر فیکیر وئریب. آمما او قدر کی موستعمیره چی همن مددت ده ایرلی سوروب، اولار قاباغا گئتمئیبلر.\nبو فیکیر تاپیلدیقدان سونرا، دونیانین بیرینجی و ایکینجی ساواشلاریندان سونرا، آیئلان میللت لر و موستعمیره لر، اوز کیملیک لرینه دوندولر. اوز مملکت لرین، دولت لرین، میللتلرین، دیللرین، توپراقلارئن و … دوباره دن آلدئلار و قوردولار.\nعین زاماندا، ایراندا دا، هر بیر توپراقدا، بیر اینقیلاب اولدو. درین اعتیراضلار اولدو. آمما تئوری ده و فیکیر ساحه سینده، عموم خالقی آگاه اتمه میشدیلر کی ایستعمار، موستعمیره و اونلارین رابیطه لری نه جوردو. اونا گورادا، گیلان و مازندران دا؛ میرزا کوچک خان جنگلی، آذربایجاندا؛ شیخ محمد خیابانی و دموکرات فیرقه سی، کوردوس��ان دا دا دموکرات فیرقه سی و ملا محمد قاضی، خوزیستاندا شیخ خزعل قیامی و … باشقا یئرلرده سئندئلار.\nاما نه او فیکیر و نه ده او حیسس، محو اولمور. آرادان دا گئتمیر. 1357 اینقلابین دالئسئجان، اوزون اساسی قانونا سوخور. اما هله ده کی وار، ایجرا اولمور.\nآذربایجان خالقئنین “کیملیگی”، ضعیف لیر. فارس ناسیونالیستی فیکیری، مدرسه لرده و دانیشگاه لاردا، بو میللتین بالالارئنئن بینینه دولدولورورور. آمما میللت، بو فارس ناسیونالیست فیکریندن بیر ترقی گورمور. ضیالئلار اوزلرین، دیگر میللت لریلن موقایسه ادیرلر. اوزلرین، دالئ قالمئش تاپئرلار. بو باتلاقدان چئخماغئن یولون، ایندیکی حالدا، “کیملیک” ده یا آذربایجانلیق ناسیونالیسمینده گورورلر.\nآذربایجانچی ضیالئلار 2 دستیه بولونورلر. بیر عیده سی آذربایجان جمهوریتینه قاچئبلار. اوردا درس آلئرلار. سیاست، تاریخ، دیل، دولت سیستیمین اویرنیرلر. بیر عیدده ده تورکیه یه ساری گئدیرلر. اوردا درس آلئرلار. سیاستی، دیلی، دولتی و دالئیه قالماخدان قورتارماغی، اوردا آختارئرلار.\nمن بیلمیرم کی اونلارین هر ایکیسی ده هانکی آمار و رقملره دایاناخ، ایران آذربایجانلئلارئنئن ساین 35 میلیون اعلام ادیرلر؟ آمما بو سوزو، دئسه لرده، اینان مئرلار. چون کو، همن 35 میلیونا، کیملیگی ایران آذربایجانئندا صاحیب اولانلارا یوخ، آذربایجان جمهوریتینده و یا تورکیه ده، آختارئرلار.\nتاسوف ایلن، فارس ناسیونالیستی حیسسی یئرینه، دیگر ناسیونالیستی حیسسیدن تقلید ادیرلر. یعنی گویا، ایران آذربایجانئندا کیملیگه دونمک ایچون، لازیم اولان قدر ناسیونالیست حیسسی و ماده سی یوخدو. یعنی او 35 میلیونون کیملیک داغارجئغی، بومبالام بوش دور.\nبونا گورادا هم سیاست ده، هم دولت ده، هم دیلده، هم ده بو موضوع لاردا اولان داوالاردا، او میللت لرین، باخئشینن، موضولارا یاناشئرلار.\nگونئی یا ایران آذربایجانئنئن مهم موضوعلاریئندان بیری بودور کی اونون دولتی اوزوندن دئییل. هله قودرتسیز و تشکیلات سیز بیر میللت دیر. ایران دولتیندن، اوز حاقلارئن آلماقدا، چتینلیک ده دیر. دیلی، رسمی دیل دئییل. مدرسه سی و دانیشگاهی یوخدو. ضیالئلاری و یازارلاری (منه تای) هر کیم بیر ایملا و اوزونه عاید بیر قاعیده ینن یازئر. دیلی، هم سلیقیه و هم ده لهجیه باغلیدئر.\nبیری چالئشئر تا باکی نین دیلین و کلمه لرین، رایج اتسین. او بیریسی چالئشئر ایستانبولون دیل و کلمه لرین یئرلشدیرسین. هر ایکیسیده تقلید ادیرلر. تکجه بیر موشترک باغ وار و او تورک اولماقدئر.\nبیری ایچری ده کورد، فارس، لرلار، شومال لئلارئنان تورک لر آراسئندا توپراق داواسئن، قوزور. او هالدا کی هئش بیر داویه گوجوموز یوخدو. آمما هامی گونشولاری ایندیدن اولکودور کی گلجک ده، قدرت تاپساق، سیزین باشئزی ازه ریک!\nکاش داوالارئمئز، بوردا قورتارئیدی! هله هئش زاد یوخ، بیری تورکیه پرچمین گوتورور. تورک دونیاسئندان و اونون دردلرینه، درمان اتمک دن دانئشئر. آمما اوزونه بیر دورمک توتماقدان، بیر خصوصی تورک دیلینده مدرسه آچماقدان، بیر تورک بانکی یاراتماقدان، بیر قودرتلی حیزب و جمعییت یاراتماقدان، بئله عاجیزدیر.\nاو بیریسی، آذربایجان جمهوریتینین بایراقئن گوتورور. اونا سینه وورور. ارمنیستانئنان شاواشئر. قاراباغی آلئر. او حالدا کی هئچ اونا بوشقاب قویان یوخدو. آذربایجان جمهوریتینین اوزونون دولتی وار. دونیا دا تانئنئر. دونیا سیاستینه آگاه دیر. بین الخالق تشکیلاتلاردا یئری وار. قودرتی وار. آرتشی وار. پولو وار. دونیا دولتلری آراسئندا، موتتحیدی وار. سفیری وار. پارلمانی وار. 8-9 میلیون نوفوسو وار. مدرسه سی وار. دیلی وار. دانیشگاهی وار. و … وار و… اوزونه بیر بویوک آذربایجانلی میللتی دیر. اما منیم، هئچ هئچ زادیم یوخدو. نه سیلاحئم وار. نه یوز نفریم وار کی اونو مسللح ادم. نه پولوم وار. نه ده تورک دولت لری منه یئر وئریرلر. منی قبول ادیرلر. تا این کی دورت نفری اونلارین توپراقلارئندا آموزش وئرم. آمما اوزومو بیر آیرئ جور گورورم و ایستیرم، اولاردان دیفاع ادم. نیه؟\nبو دوغرو بیر حیس دئییل. تقلیددن قالخان بیر حیس دیر. او باجی و قارداشلارئمئزین دردلرین حیس ادیروخ. دوغرودا حیس ادیروخ. آمما او اولارئن اوزلرینه عاید اولان درد دیر. نه بیزه.\nآذربایجانئن روشنفیکیرلری، دیققت اتمه لیدیلر کی کیم دیلر؟ هاردادئلار؟ هانکی واقعی و عملی قودرته مالیک دیلر؟ پوتانسیل لری نه قدردیر؟ اوز مسئله لری نه لر دیر؟ دیگر تورک قانلی باجی قارداشلارئنئن دردلری نه دیر؟ اونون اوزونه عاید بیر دیلی و لهجه سی وار یا یوخ؟ اگر یوخ، تقلید اتمه لیدیر یوخسا یاراتمالئدئر؟\n35 میلیون دان دانئشاندا، بیر 35 میلیون خالیص آذربایجانلئدان دانئشئریق کی آذربایجان جمهوریتی آذربایجان لئلارئندن نئچه قات چوخدور. تورکیه نین خالیص تورکلریندن ده یوخارئدئر. بو میللتین سایئ، تامام تورک دولت لرینین تک به تکین دن نوفوس سای، چوخدور. چوخلوغا یاراشماز کی اونون ضیالئلاری، آزلئقلاردان، تقلید اتسین لر.\nاو حالدا کی، او تورک میللتلرینین دیلینده خصوصن چوخ قاتئشئق وار. بیری حدن چوخ روسا قاتئشئب دئر. بیزیم دولت سیز، مدرسه سیز، دانیشگاه سیز میللتیمیز، اولار قدر کی روس دانئشئرلار، فارس دانئشمئرلار. بیز فارس کلمه لرین، او قدر کی اولار روس کلمه لرین، اوز جمله لرینده ایشله دیرلر، ایشلتمیریک. البته کی بیر دیلین او بیری دیللریلن کی خصوصن قونشودولار، آلئش وئریشینین هئش ده عیبی یوخدو.\nبیز همن جوره کی اوز آذربایجان کیملییمیزی استانبول دا یا باکئدا آختارمئریق، یوللارئمئزی دا اولاردا آختارمالی دئییلیک. اولارئن پرچملری البته کی بیزه عزیز و محترم دیر. آمما هر حالدا، اولارین بایراقی دئر. بیزیم بایراقمئز دئییل. هر واخت اولارئن پرچمین ایرانلی آذزبایجانلئ لار آراسئنا گتیرمیشیک، اولان توپلوموموزو و جمعییتی میزی داغئتمئشیق. داوا دارتئش دوشوب. آز جمعییتی میز، تیکه پارچا اولوب. گوجوموز بولونوب، گوجسوزلویه دونوب. پرچم لرین، مثبت تاثیری اولمئییب.\nبو داویه تایدیر، “آذربایجانلی” و “تورک” داواسی. هامی بیر بیریندن سوروشور کی “بیز تورکوخ یا آذری؟”البتته کی جاواب ایکی سیندن بیری دیر. هر حالدا ایختیلاف دوشور. بیربیریمیزی و او بیری دولتلری موتتهم ادیریک.\nمنیم فیکیرم جان، تورک و آذربایجانلی داواسی بیر سیاسی داوادیر کی بیزه چوخ دا ربطی اولان موضوع دئییل. آذربایجان دولتی ایکی یوز ایلدن چوخدور کی بیزدن آیری دئر. اوزونون دولتی و تحقیقات مرکزی وار. اونلار او قدر “آذربایجان لئلئقلارئنا” امین دیلر کی مملکتلرینین آدین و دیللرینین آدین، “آذربایجان” قویوبلار. نیه بیز چالئشئروخ، گوستراخ کی اولاری، روسلار و بیزی ده ریضا شاه تورک لوقدان چئخاردئب و آذربایجانلی ادیب؟ نه ایصرارئمئز وار؟ ها نسی موشکولوموزو حل ادیر��\nاو بیریسی طرف ده ده بیر آیری دولت وار کی اوزون و بیزی سیاسی باخئمدان، “تورک” گورور. بیله اوخور و اورگدیر. آیا اونو، بیز اینکار اده بیللیک؟ اینکارئمئز، اوز آرامئزدا، داوادان سونرا، بیر آیری درده یارار؟ اولا بیلر کی بونلار تاریخی، ادبی، دیل، ریشه و کوک کیمی علمی بحث لرده، اوزونه دانیشگاه لاردا یئر توت سون؟ بحث اولسون. نظرییه وئریلسین. آمما بیزیم بو گون کو مسایلیمیزین هانکئسین حل ادر؟\nاونلارئن توپلاراقلاری، اونلارئن توپراقلارئدئر. بیزه محترم دیر. آمما بیز اولارا دیخالت اده بیلمه ریک. اولار ایسترلر، صولح یولوینان یا داوا یولوینان، توپلاقلارئنا گورا، سیاسی موضع توتارلار. بئیله داوالاردا، بئله اوز خالقلارئ دا چوخ دیخالت اده بیلمزلر. اوردا قالا کی سوز بیزه چاتا.\nالبته کی اگر بیر گون توپراقلار اوستونده داوا قوپسا، اوندا اگر بیزلردن، کمک ایسته سلر، الیمیزدن گلنی ایسیرگمه لییک. آمما ایندی بیزیم موضوموز، او دئییل.\nایندی کی عصیر ده، اولارئن دیللری چوخ علمی و گون دیلی اولوب. آمما بیزه عاید دئییل. بیز، ایسترسک اگر، اولاری اویرنمه لییک، بیر باشقا دیل یا لهجه کیمی.\nمن جان، بو سهو دیر کی 35 میلیون آذربایجانلئ بیر قویودان چئخئب، آیری چالیه سالاخ. اگر آیلیماق نوبه سیدیر، ایستعمار و موستعمیره اولماغئمئزی بیلمک، صلاح دئر. اوز دردیمیزی اوتوروب، باشقالارئن دردین حیس اتمک، بیر موستعمیره چیلیک دن چئخئب، بیر آیرئسئنئن قوینونا گیرمک دیر. میللتی دوز یولدان کنارا چکمک دیر. اویانئش یولون، کسمه کی هئچ، ایری بویرو ادیب، اوزاتماخ دیر.\nShare. Facebook Twitter Pinterest LinkedIn Tumblr Email Reddit VKontakte Telegram WhatsApp Copy Link\nPrevious Articleبؤيوك انسان، قدرتلي رسام پروفئسوردوكتورعلي مينائي نين ابدي خاطره سه عشق اولسون\nNext Article گسست حركت ملي آذربايجان از جنبش سبز چرا و چگونه؟!\nیازی ایله باغلی\nدوقتور ضياء صدر الاشرافی نين طنطنه لی 77 ايلليک ياش يوبيلئيی مناسبتينه اؤن سؤز\nنوامبر 20, 2023\nدوقتور ضياء صدر الاشرافی نين اؤتوبیوقرافيياسی\nنوامبر 20, 2023\nدوقتور ضياء صدر الاشرافی نين چيخيشی\nنوامبر 20, 2023\nFacebook X (Twitter) Instagram YouTube RSS\nوارلیغین سسی ۱۹۹۹-۲۰۲۴موعلف حقوقلاری گورونور. معلوماتدان ایستفاده ادرکن لینکدن ایستیناد اولونمالیدیر. © 2024","num_words":3971,"character_repetition_ratio":0.033,"word_repetition_ratio":0.002,"special_characters_ratio":0.233,"stopwords_ratio":0.003,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":158865.7,"cluster_detection":-1}
+{"text":"«آذربایجان تاریخی» کیتابی باکی دولت دانشگاهیندا حاضرلانمیش ایلک «آذربایجان تاریخی» درس‌لیگی‌دیر. کیتابین عرب الیفباسینا کؤچورولمه‌سی ۸۶۰ صفحه‌دیر. کیتابی جناب «تاج‌احمدی» عرب الیفباسینا کؤچوروب و نشر اوچون حاضیرلامیشدیر. کیتابین سون بؤلومو(ایگیرمینجی بؤلومو) «ایشیق» سایتی طرفیندن ایلک دفعه اولاراق سلسله‌لی صورتده حؤرمتلی اوخوجولارا تقدیم ائدیلیر. کیتابین بوتون فهرستی بئله‌دیر:\nبیرینجی بؤلوم: اجماع یاشاییشی\nایکینجی بؤلوم: اوزاق کئچمیشده آذربایجان‌دا ائتنو ـ سیاسی توپلوم و بیرلیک‌لر\nاوچونجو بؤلوم: ماننادولتی\nدؤردونجو بؤلوم: آتروپاتئنو آلبان دولت‌لری\nبئشینجی بؤلوم: آذربایجانائرکن اورتا چاغدا\nآلتینجی بؤلوم: آذربایجان‌دا خلافتآغالیغی و اونا قارشی مبارزه\nیئددینجی بؤلوم: ائتنوژئنیسم\nسککیزینجی بؤلوم: آذربایجان۳ نجو یوز ایلین ایکینجی یاری‌سیندا ـ ۶ نجی یوز ایلین آخرلاریند��\nدوققوزونجو بؤلوم: مغولباسقین‌لاری چاغی، اقتصادی داغینتی‌لار\nاونونجو بؤلوم: قورتولوش حرکاتی. فئودال دولت‌لری. ۸ نجی یوزایلین ایکینجی یاری‌سیندا خلق اوتوپی‌لری و بدعتچی حرکات.\nاون بیرینجی بؤلوم: ۷ ـ ۹ نجو یوزایل‌لرین مدنیتی\nاون ایکینجی بؤلوم: صفویامپراتورلوغو (۱۰ ـ ۱۱ یوزایل‌لر)\nاون اوچونجو بؤلوم: ۱۰ – ۱۱ نجی یوزایل‌لرده آذربایجانمدنیتی\nاون دؤردونجو بؤلوم: آذربایجان‌ین بین‌الملل چکیشمه میدانینا چئوریلمه‌سی\nاون بئشینجی بؤلوم: آذربایجان‌ خانلیق‌لاری دولت مستقل‌لیگی اوغروندا مبارزه\nاون آلتینجی بؤلوم: روسیه‌نین شمالی خانلیق‌لاری اشغال ائتمه‌سی. خانلیق دورونون سونو\nاون یئددینجی بؤلوم: تزار روسیه‌سی‌نین تورپاق سیاستی. مستملکه ظلمونه قارشی عصیان‌لار\nاون سککیزینجی بؤلوم: جنوبی آذربایجانتورکمن‌چای باغلاشماسیندان سونرا\nاون دوققوزونجو بؤلوم: اقتصادی ایره‌لی‌له‌ییش. کاپیتالیست تولیدی‌نین یارانماسی و انکشافی\nایگیرمینجی بؤلوم: ۱۹نجو عصر آذربایجانمدنیتی\n«ایشیق» آذربایجان ادبیات و اینجه‌صنعت سایتی\n***\n«آذربایجان تاریخی»: ۱۹نجو عصر آذربایجان مدنیتی\n۱ ـ معارف\nمکتب و مدرسه‌لر\nعرب اشغالیندان و اسلامین قبولوندان سونرا آذربایجان‌دا یگانه تحصیل مؤسسه‌لری اولان مکتب و مدرسه‌لر ۱۹ (۱۳) نجو عصرده ده قورونوب ساخلانیردی. مکتب ماهیتجه آشاغی، مدرسه ایسه یوخاری درجه حساب ائدیلیردی. مکتب بیر نوع مدرسه‌یه حاضرلیق رولونو اویناییردی. آشاغی درجه‌لی مکتب‌لر دئمک اولار کی، آذربایجان‌ین بوتون بؤیوک و کیچیک کندلرینده موجود ایدی. باشقا سؤزله، ایندییه قدر عنعنه‌وی شکیلده قبول ائدیلدیگی کیمی، آذربایجانلی‌لار آراسیندا کوتله‌وی ساوادسیزلیغین حکم سورمه‌سیندن دانیشماغا اساس یوخدور. ساده‌جه اولاراق اون‌ایل‌لیک‌لر بویو «ساواد» آنلاییشی آلتیندا روس، یاخود اوروپا تحصیلی نظرده توتولوب. اونودولوب کی، شرقین، ائلجه ده آذربایجان‌ین اؤز تحصیل سیستمی اولوب. یئری گلمیشکن لئنین غازان تاتارلاری‌نین پراووسلاو روس‌لاردان قات ـ قات ساوادلی اولدوق‌لارینی اعتراف ائدنده ایلک نوبه‌ده اونلارین آراسیندا گئنیش یاییلمیش مکتب و مدرسه تحصیلینی اساس توتوردو. طبیعی، آذربایجان‌ین دئمک اولار کندینده بئله تحصیل اوجاق‌لاری‌نین اولدوغو بیر شرایطده خلقین کوتله‌وی ساوادسیزلیغیندان دانیشماق تامامیله یئرسیزدیر.\nمکتب‌لرده تعلیم حرف ـ هجا (هجی) اصولو ایله، اساساً فارس دیلینده آپاریلیردی. شاگردلر الفبانی اؤیرندیکدن سونرا قرآن‌ین مکانیکی صورتده اؤیره‌نیلمه‌سی باشلانیر، یالنیز بوندان سونرا آنا دیلینده اوخو و یازی تعلیمینه کئچیلیردی. مکتب‌لرده فارس دیلینه مکمّل یییه‌له‌نن شاگردلر نظامی، حافظ و سعدی کیمی شرق ادبیاتی قاباقجیل‌لاری‌نین اثرلری، هابئله ایران تاریخینه، شریعته دایر کتاب‌لارلا تانیش اولوردولار. اونلارا حساب باره‌سینده ده بیلیک وئریلیردی. یازی تعلیمینده حسن‌خطّه خصوصی دقّت یئتیریلیردی. «ملاّ»، «میرزا» یاخود دا «آخوند» آدلاندیریلان معلّم‌لرین اکثریتی دین خادم‌لری ایدی. مکتب‌لرده دینی و دنیوی کتاب‌لارین اؤیره‌نیلمه‌سی اساس یئر توتوردو. مکتب‌لرین واحد پروقرامی، نظامنامه‌سی، تحصیل مدتی یوخ ایدی. درس‌لر فردی قایدادا آپاریلیردی. درس ایلی‌نین باشلانماسی و قورتولماسی، هابئله تحصیل مدتی‌نین باشا چاتدیریلماسی غیرمعین ایدی. شاگردلر یاش‌لارینا گؤره صینیف، یاخود قروپ‌لارا بؤلونوردولر، تعلیم‌ده جزا اصولوندان استفاده ائدیلیردی.\nمکتب‌لرین چوخو آبادلیق، حفظ الصحّه باخیمیندان طلبه‌لره جواب وئرمیردی. لاکن بونونلا بیر سیرا آباد مکتب‌لر ده واریدی. نخجوان ولایتی‌نین ۱۸۳۳ (۱۲۱۲) نجو ایله دایر آماری تصویرینده بئله تدریس اوجاق‌لاریندان بیری حقّینده دئییلیر: «مکتب بناسی خصوصیله گؤزه‌ل‌دیر. بیشمیش کرپیجدن تیکیلیب. ایچری‌سینده دؤردکونج حیه‌طی، چارحوضو و سویون آخماسی اوچون داشدان دوزلدیلمیش آرخ واردیر».\nمکتب شاگردلری‌نین بیر قسمی تحصیل‌لرینی عالی مسلمان تحصیل مؤسسه‌سی ساییلان مدرسه‌ده دوام ائتدیریردی‌لر. مدرسه بنالاری داها بؤیوک و آباد ایدی. بورادا یاتاقخانا و پانسیون‌لار دا اولوردو. مکتب‌لرده کیچیجیک تحصیل حقّی تطبیق ائدیلدیگی حالدا مدرسه‌لر پول‌سوز ایدی. مدرسه‌یه ۱۶ یاشیندان یوخاری، تورک و فارس دیل‌لرینی بیلن، روحانی اولماغا حاضرلاشان گنج‌لر قبول ائدیلیردی‌لر. بورادا تدریس ائدیلن اساس فن‌لر عرب دیلی، الاهیات و مسلمان حقوق‌شناس‌لیغی (فقه) ایدی. بوندان علاوه مدرسه‌لرده تاریخ، روانشناسلیق (علم الارواح) منطق، جغرافیا، حساب، ریاضیات، هندسه‌یه دایر بیلیک وئریلیردی. مدرسه‌نی بیتیرن‌لر عرب دیلینه مکمّل یییه‌له‌نیردی‌لر.\nتام اولمایان معلوماتا گؤره ۱۸۴۲ (۱۲۲۱) نجی ایلده آذربایجان‌دا ۷۱۳ مکتب و مدرسه واریدی. ۷۳۰۶ شاگردین تحصیلی ایله مشغول اولوردو. ۱۸۵۸ (۱۲۳۷) نجی ایلده تکجه شاماخی ولایتینده ۴۷۰۰ شاگردین تحصیل آلدیغی ۲۹۹ مکتب و مدرسه فعالیت گؤستریردی. ۱۸۵۳ (۱۲۳۲) نجی ایلده نوخا منطقه‌سینده ۱۵۳، ۱۸۵۹ (۱۲۳۸) نجو ایلده ۱۶۸ مکتب و مدرسه‌نین اولماسی منبع‌لرده قیده آلینمیشدیر. شاگردلرین سایی ایسه ایل‌لر اوزره موافق صورتده ۱۳۸۹ و ۱۴۴۳ نفر اولموشدو. «کاوکاز» غزئتی بو بؤلگه‌ده‌کی معارف شبکه‌سی‌نین گئنیش‌لیگینی قید ائده‌رک یازیردی: «نوخادا قضا (دولتی) مکتبیندن باشقا هر بیر مسجد نزدینده مکتب واردی کی، بورادا ملاّلار اوغلان اوشاق‌لارینا تاتارجا ساواد اؤیره‌دیرلر… حتّا قادین‌لارین دا اؤز ائولرینده مکتب‌لری واردیر کی، بورادا نه‌اینکی قیزلاری، هم ده اوغلان‌لاری اوخودورلار». مسجد مکتب‌لری آذربایجان‌ین لنکران، قازاخ، گنجه، آبشئرون، نخجوان، اوردوباد بؤلگه‌لرینده ده گئنیش یاییلمیشدی. بو مکتب‌لر بیر قایدا اولاراق هومانیتار تحصیل وئریردی‌لر. «کوراوغلو» داستانی‌نین ایلک تدقیقاتچی‌سی ای. شوپئن نخجوان مکتب‌لری ایله تانیشلیقدان سونرا یازیردی: «گنج‌لر بدیعی ادبیات‌لا داها چوخ مشغول اولورلار. اونلاردان بیر چوخو رودکی، حافظ، فردوسی، انوری، جامی، سعدی و دیگر مشهور شاعرلرین اثرلرینی ازبردن بیلیرلر». ماراقلی‌دیر کی، یاریم‌کؤچری اهالی‌نین یاشادیغی بؤلگه‌لرده‌کی بعضی مکتب‌لرده آت چاپماق، توفنگ آتماق و سایر اوشاق‌لارین مکتب تربیه‌سینده مهم یئر توتوردو. بیر سؤزله، مکتب و مدرسه تحصیلی شرق و ملّی عادت ـ عنعنه‌لر چرچیوه‌سینده شاگردلره بیلیک و وردیش‌لر (تمرین‌لر) آشی‌لاییر، اونلارین شعور و ذوق‌لاری‌نین فورمالاشماسینا یاردیم ائدیردی.\nقضا مکتب‌لری\nآذربایجان‌ین اشغالیندان سونرا تزاریسم بورادا اؤز مستملکه‌چی‌��یک سیاستینی حیاتا کئچیرمک اوچون هم محلّی دیل‌لری، هم ده روس دیلینی بیلن متخصص‌لره بؤیوک احتیاج دویوردو. آذربایجان‌دا و بوتؤولوکده قافقازدا روسجا تحصیل وئرن قضا مکتب‌لری‌نین آچیلماسی همین احتیاجدان دوغموشدو. ۱۸۲۹ نجو ایلین اوتوندا (۱۲۰۸ نجی ایلین شهریورینده) «زاقافقازیا مکتب‌لری باره‌سینده نظامنامه» تصدیق ائدیلمیشدی. همین نظامنامه‌یه گؤره آذربایجان‌ین گنجه، شوشا، نوخا، شاماخی، قوبا، باکی، نخجوان، اوردوباد کیمی شهرلرینده تحصیلین روس دیلینده آپاریلدیغی قضا مکتب‌لری‌نین آچیلماسی نظرده توتولوردو. اوردوباد استثنا اولونماقلا قالان شهرلرده ۱۸۳۰ – ۱۸۳۷ (۱۲۰۹ – ۱۲۱۶) نجی ایل‌لرده قضا مکتب‌لری‌نین تشکیلی باشا چاتدیریلمیشدی. بو مکتب‌لر اوّلجه ایکی صینیفلی، ۱۸۳۵ (۱۲۱۴) نجی ایل نظامنامه‌سی قبول ائدیلندن سونرا ایسه اوچ‌صینیف‌لی ایدی. روس دیلینی، حسابی، تاریخ و جغرافیانی روس معلّم‌لر، آنا دیلی و شرعیاتی ایسه محلّی معلّم‌لر تدریس ائدیردی‌لر. خلق آراسیندا بو مکتب‌لره ماراق بؤیوک ایدی. آذربایجانلی اهالی‌نین همین مکتب‌لرین تشکیلی و تجهیزی اوچون یاردیم گؤسترمه‌سی باره‌سینده چوخلو فاکت‌لار موجوددور. ۱۸۳۷ (۱۲۱۶) نجی ایلده قضا مکتب‌لرینده تحصیل آلان ۳۴۲ شاگرددن ۱۳۲ سی آذربایجانلی‌لار ایدی. ۱۸۵۴ (۱۲۳۳) نجو ایلده قافقازدا ایلک دفعه اولاراق ولایت مرکزی شاماخی‌دا دؤرد صنفلی عالی ابتدایی مکتب آچیلمیشدی. تشکیل ائدیلدیگی ایله مکتبین ۱۱۸ شاگردیندن ۱۷ نفری، ۱۸۵۸ (۱۲۳۷) نجی ایلده ایسه ۱۴۴ نفردن ۳۲ نفری آذربایجانلی‌لار ایدی. ۱۸۵۹ (۱۲۳۸) نجی ایل زلزله‌سیندن سونرا مکتب یئنی ولایت مرکزی اولان باکی‌یا کؤچورولموشدو. شاماخی عالی ابتدایی مکتبی‌نین یئتیرمه‌لری ایچری‌سینده گله‌جگین گؤرکملی طبیعت‌شناس عالمی، ژورنالیست و اجتماعی خادم حسن‌بگ زردابی ده واریدی.\nمسلمان مکتب‌لری\n۱۹ نجو عصرین ۳۰ (۱۳ نجو عصرین ۱۰) نجو ایل‌لریندن ملّی دیلده دنیوی تحصیل وئرن مکتب‌لره احتیاج دورمادان آرتیردی. باکی‌دا آچیلماسی نظرده توتولان بئله بیر تدریس مؤسسه‌سی‌نین طرحینی ایلک دفعه ۱۸۳۲ (۱۲۱۱) نجی ایلده عباسقلی آغا باکیخانوف حاضرلامیشدی. لاکن همین طرح جواب‌سیز قالدی. آرادان ۱۵ ایل کئچندن سونرا ایلک بئله مکتب‌لر ۱۸۴۷ (۱۲۲۶) نجی ایلده تیفلیس‌ده آچیلدی. شیعه‌لرین و سنّی‌لرین آیریلیقدا تحصیل آلماسینی نظرده توتان بو معارف اوجاق‌لاری تئزلیک‌له «علی مکتبی» و «عمر مکتبی» آدلاری ایله تانیندی. مکتبین پروقرامینا تورک، فارس، عرب، روس دیل‌لری، حساب، تاریخ، جغرافیا، اسلام و روس قانون‌شناسلیغی و سایر داخل ایدی. شرق دیل‌لری و شرعیاتا دایر درس‌لری آذربایجانلی معلّم، قالان درس‌لری محلّی دیل‌لری بیلن روس‌لار و باشقالاری آپاریردی‌لار. مثلاً، تیفلیس شیعه مکتبی‌نین مسلمان کورسو اوزره معلّمی تانینمیش شاعر فاضل خان شیدا، روس کورسو اوزره معلّمی ایسه غازان دانشگاهی‌نین فارغ‌التحصیلی ای. قریقوریئف ایدی.\nتیفلیس‌ده‌کی مسلمان مکتب‌لری‌نین خلق آراسیندا رغبت‌له قارشی‌لانماسی بو تحصیل شبکه‌سی‌نین گئنیش یاییلماسینا امکان یاراتدی. ۱۸۴۹ نجی ایلین آوریلینده (۱۲۲۸ نجی ایلین اردیبهشتی) آذربایجان اراضی‌سینده ایلک دفعه گنجه‌ده بئله مکتب آچیلدی. اونون ۲۲ شاگردی واریدی. «کاوکاز» غزئتی‌نین یازدیغینا گؤره «بورادا گنج مسلمان‌لار قیسا مدّت عرضینده روس، فارس و تاتار دیل‌لری‌نین اؤیره‌نیلمه‌سینده تقدیره‌لایق موفقیت‌لر قازانمیشدی‌لار». گنجه‌نین آردینجا شوشادا، شاماخی‌دا (آیریجا اولاراق شیعه‌لر و سنّی‌لر اوچون)، باکی‌دا، دربندده، ۱۸۵۰ (۱۲۲۹) نجی ایلده ایسه لنکران و سلیان‌دا مسلمان مکتب‌لری آچیلدی. ۱۸۵۳ (۱۲۳۲) نجو ایلده ایسه بئله مکتب زاقاتالادا تشکیل ائدیلدی. معلّم چاتیشمازلیغی عجباتیندان مسلمان مکتب‌لری‌نین روس کورسونو اکثر حال‌لاردا قضا مکتب‌لری‌نین معلّم‌لری آپاریردی‌لار. بو تدریس مؤسسه لری اوچون درس‌لیک حاضرلانماسی دا تامامیله دقّتدن کناردا قالمیشدی. لاکن بونا باخمایاراق خلق اؤزونه داها یاخین و مناسب سایدیغی مسلمان مکتب‌لرینه ماراق گؤستریردی. ۱۸۵۰ (۱۲۲۹) نجی ایلده آذربایجان اراضی‌سینده‌کی ۱۲ قضا مکتبینده ۱۶۵ آذربایجانلی شاگرد اولدوغو حالدا، ۱۱ مسلمان مکتبینده (نوخا استثا اولونماقلا) ۵۸۶ شاگرد تحصیل آلیردی. لاکن تزار حکومتی‌نین اؤکئی مناسبتی، مادّی پایه نین ضعیف‌لیگی عجباتیندان ۵۰ (۳۰) نجی ایل‌لرین ایکینجی یاری‌سیندان اعتباراً آذربایجان‌داکی مسلمان مکتب‌لری بیر ـ بیری‌نین آردینجا باغلانماغا باشلادی‌لار. اونلارین فعالیتی و تجربه‌سی معین معنادا عصرین سون‌لاریندا یارادیلان «روس ـ تاتار» مکتب‌لری اوچون نمونه اولدو.\nقادین تحصیلی\n۱۹ یوزایل‌لیگین اوّل‌لرینده (۱۲ نجی یوزایل‌لیگین آخرلاریندا) آذربایجان‌دا قادین تحصیلی ساحه‌سینده ده ایلک آددیم‌لار آتیلمیشدی. لاکن خصوصی مکتب‌لر اولمادیغیندان قیزلار ائولرده آیری ـ آیری شخص‌لردن ساواد آلیردی‌لار. ۱۸۳۶ (۱۲۱۵) نجی ایلده چاپ اولونموش «قافقاز آرخاسینداکی روس ایالت‌لری‌نین اجمالی» کیتابیندا باکی‌دا، ایچری‌شهرده ایکی قادین معلّمه‌نین یانیندا ۲۵ نفر قیزین تحصیل آلدیغی گؤستریلیر. ن. س. استئپانووانین «ایکی ایل قافقازدا»خاطره‌لری «ائو مکتب‌لری» حقّینده تصوّر یارادیر. او یازیر: «باکی‌دا اولارکن خیرداخانم آدلی بیر قادینین اؤز ائوینده تشکیل ائتدیگی مکتبه گئتدیم. ۵ قیزا درس وئریر. دئدیگینه گؤره آنا دیلی، حساب، فارس دیلی، تاریخ، نغمه، رسم، قرآن و شرعیات درس‌لرینی کئچیر… سونرا قیزلارین چکدیک‌لری شکیل‌لره، حاضرلادیق‌لاری تیکمه‌لره باخدیم. آدام اینانا بیلمیر کی، بو قیزلاری اؤیردن معلّمه خانم آدینجا ائو قادینی‌دیر». شاماخی‌دا گول‌لو بگیم خانم‌ین ائو مکتبی ده ن. س. استئپانووانین دقّتینی جلب ائتمیشدی: «… مکتب ایکی کیچیک اوتاقدان عبارت ایدی. شاگردلر گؤزه‌ل خط‌له یازیر، روان اوخویوردولار. اونلارین چکدیگی شکیل‌لر، تیکدیگی تیکیم‌لر چوخ خوشوما گلدی». گنجه‌ده، شوشادا، نوخادا دا بو جور مکتب‌لر واریدی. ۱۸۶۰ (۱۲۳۹) نجی ایلده گنجه‌ده ۱۱ معلّمه‌نین یانیندا ۶۰ نفره یاخین آذربایجانلی قیز تحصیل آلیردی.\nآذربایجان‌دا ایلک روس قیز مکتبی ۱۸۴۸ نجی ایلین آوریلینده (۱۲۳۹ نجو ایلین اردیبهشتینده) «مقدّس نینا» خیریه جمعیتی طرفیندن ولایت مرکزی شاماخی‌دا تأسیس اولونموشدو. تحصیلین روس دیلینده آپاریلدیغی بو مکتب‌ده آذربایجان‌ین اصیل‌زاده عایله‌لری ده تمثیل ائدیلمیشدی. بورادا شرعیات، حساب، روس دیلی، جغرافیا، تاریخ، فرانسه‌دیلی، حسن‌خطّ، ال‌ایش‌لری و سایر تدریس اولونوردو. ۱۸۶۰ (۱۲۳۹) نجی ایلده «مقدّس ن��نا» قیز مکتبی باکی‌یا کؤچورولموشدو.\nاورتا مکتب‌لر\n۱۸۲۹ (۱۲۰۸) نجو ایل نظامنامه‌سی بوتون گونئی قافقازدا یالنیز بیر اورتا تحصیل مؤسسه‌سی‌نین ـ تیفلیس ژیمنازیاسی‌نین یارادیلماسینی نظرده توتوردو. ۴۰ (۲۰) نجی ایل‌لرده شاماخی‌دا ژیمنازیا آچماق تشبّثو اوغورلا نتیجه‌لنمه‌دی. تحکیم‌چی‌لیک (سئرواژ) حقوقونون لغویندن سونرا کئچیریلن مکتب اصلاحاتی نتیجه‌سینده یالنیز ۱۸۶۵ (۱۲۴۴) نجی ایلده باکی‌دا دؤرد صنفلی مکتب رئالینی ژیمنازیایا چئویردی و اونون تام تشکیلی ۱۸۶۹ (۱۲۴۸) نجی ایلده باشا چاتدی. ژیمنازیانین ایلک آلتی فارغ‌التحصیلی ۱۸۷۱ (۱۲۵۰) نجی ایلده روسیه‌نین عالی مکتب‌لرینه قبول ائدیلدی‌لر. ژیمنازیادا اورتا تحصیل پروقرامینا داخل اولان بوتون فن‌لر، هابئله تورک، فرانسه، انگلیس، آلمان دیل‌لری تدریس اولونوردو. بو دورده آذربایجان‌دا فعالیت گؤسترن باشقا بیر ناتامام اورتا تحصیل مؤسسه‌سی ۱۸۷۰ (۱۲۴۹) نجی ایلده تشکیل ائدیلن گنجه پروژیمنازیاسی ایدی. ۷۰ (۵۰) نجی ایل‌لرده شوشادا ژیمنازیا آچماق تشبّث‌لری ثمره‌سیز قالمیشدی. اوزون مدّت آذربایجان‌دا یگانه اورتا تحصیل موسسه‌سی اولان باکی ژیمنازیاسی‌نین معلّم و طلبه‌لری تکجه ملّی تحصیلین دگیل، ملّی تئاتر و مطبوعاتین، خیریه‌چی‌لیک حرکاتی‌نین انکشافیندا مهم رول اوینادی‌لار.\nدرس‌لیک‌لر\nملّی معارفین قارشی‌سیندا دایانان جدّی مسأله‌لردن بیری ده درس‌لیک‌لرله باغلی ایدی.۱۸۱۹ (۱۱۹۸) نجو ایلدن ماوراءقافقازین بوتون مکتب‌لرینده، ۱۸۳۵ (۱۲۱۴) نجی ایلدن ایسه شرق‌شناس‌لیق تحصیلی وئرن روسیه دانشگاه‌لاریندا تدریس اولونان آذربایجان تورکجه‌سیندن درس کیتاب‌لارینا بؤیوک احتیاج دویولوردو. آنا دیلیمزله باغلی درس‌لیک‌لرین و درس واسطه‌لری‌نین بؤیوک بیر قسمی آذربایجان حدودلاریندان کناردا ـ تیفلیس‌ده، غازان‌دا، نوووروسیسک‌ده، پتئربورق‌دا یارادیلمیش و چاپ ائدیلمیشدی. ماوراءقافقاز مکتب‌لری مدیری وظیفه‌سینی ایفا ائدن ن. دئمئنتیئف‌ین ۱۸۳۹ (۱۲۱۸) نجو ایلده نشر اولونان «یازی نمونه‌لری» («الفبا») و ایلک اوخو اوچون تمثیل‌لر و پووئست‌لر» کیتابی بو ساحه‌ده ایلک وسایط‌لر ساییلا بیلر. بو وسایط‌لر چوخ گومان کی، همین دورده تیفلیس قضا مکتبینده آذربایجان تورکجه‌سی و شرعیات معلّمی وظیفه‌سینده چالیشان م. ف. آخوندوف‌ون یاخیندان کومگی ایله حاضرلانمیشدی. تیفلیس ژیمنازیاسی‌نین آذربایجان دیلی معلّمی میرزا یوسف شاه‌نظروف‌ون «عرب، فارس، تورک و آذربایجان دیل‌لرینده دانیشیق قایدالاری»، «یازی قایدالاری»، «تاتار الفباسی»، «اوخو نمونه‌لری»، تیفلیس قضا مکتبی‌نین معلّم‌لری ای. قریقوریئف و میرزا شفیع واضح‌ین «منتخبات»، یئنه ای. قریقوریئف‌ین «مسلمان‌لار اوچون روس الفباسی»، «فارس ادبیاتی حقّینده ملاحظه‌لر»، قوری قضا مکتبی‌نین نظارتچی‌سی ای. میزانداروف‌ون «تاتار منتخباتی»، «تاتار الفباسی» و «منتخبات»، تیفلیس ژیمنازایاسی‌نین معلّم‌لریندن م. ماکاروف‌ون «قافقاز لهجه‌سینده تاتار قراماتیکاسی»، ل. بوداقوف‌ون «تورک ـ تاتار منتخباتی»، ع. باکیخانوف‌ون «قانون قدسی»، فارس دیلی‌نین مختصر قراماتیکاسی»، ماوراءقافقاز مکتب‌لری مدیری ا. قروبئرین ترتیب ائتدیگی ۱۲۰ درس‌دن عبارت تورکجه ـ روسجا دانیشیق کیتابچاسی و سایر وسایط‌لر ژیمنازیا و قضا مکتب‌لرینده مهم رول اویناییردی‌لار. گؤرکملی شرق‌شناس، غازان دانشگاهی‌نین پروفسورو میرزا کاظم‌بگ، ۱۸۳۹ (۱۲۱۸) نجو ایلده چاپ اولونان «تورک ـ تاتار دیلی‌نین عمومی قراماتیکاسی» (۱۸۴۶ (۱۲۲۵) نجی ایلده چیخان ایکینجی نشر «تورک ـ تاتار دیل‌لری‌نین عمومی قراماتیکاسی» آدلانیردی) و نوووروسیسک ژیمنازیاسی‌نین معلّمی م. ع. وزیروف‌ون «تاتار ـ آذربایجان دیلی درس‌لیگی. منتخبات‌لا بیرلیکده» (۱۸۶۱ = ۱۲۴۰) کیتاب‌لاری آذربایجان تورکجه‌سی‌نین، قسماً ده بو دیلده یارادیلمیش ادبیاتین علمی پرنسیپ‌لرله تدریسینه و اؤیره‌نیلمه‌سینه شرایط یاراتمیشدی. مکتب‌لرده آدی بللی اولمایان بیر مؤلفین حسن‌خطّ درس‌لیگیندن ده استفاده اولونوردو. ۴۰ (۲۰) نجی ایل‌لرده شرعیاتا دایر درس‌لیک حاضرلاماق تشبّثو گؤستریلمیشدی‌سه ده، بو تشبّث گئرچک اولمامیشدی. چوخو ۳۰ – ۶۰ (۱۰ – ۴۰) نجی ایل‌لرده حاضرلانمیش و پتئربورق علم‌لر آکادمی‌سی‌نین مذاکره‌سیندن کئچمیش دیل درس‌لیک‌لری ایسه کئچن عصرین ۸۰ (۶۰) نجی ایل‌لرینه کیمی آذربایجان مکتب‌لرینده گئنیش استفاده اولونموشدو. بو درس‌لیک و وسایط‌لر داها چوخ باشقا ملّت‌لردن اولان شاگردلرین تورکجه‌سینی اؤیرنمه‌لرینه خدمت ائتدیگیندن ملّی مکتبین طلب‌لرینه جواب وئرمیردی‌لر.\nآذربایجان تورکجه‌سی دولت‌لر و ملّت‌لرآراسی انسیت دیلی کیمی\nآرتیق روس‌لارین قافقازا ایلک چیخیش‌لاری بورادا مختلف کؤکدن اولان خلق‌لرین بیر عمومی آنلاشما دیلی ایشلتمکده اولدوغونو اوزه چیخاردی. بو، آذربایجان تورکجه‌سی ایدی. بونونلا باغلی اولاراق بیرینجی پئطر خزر دنیزینه اؤز یوروشونون سبب و مقصدینی آیریجا بیر «بیاننامه» ایله بو دیلده یازیب بیلدیرمیشدی. بوتون ۱۸ (۱۲) نجی یوزایل بویو شمالی قافقازدا، کوبان و تئرئک چای‌لاری یؤره‌سینده یاشایان خلق‌لر ایله روسیه امپراتورلوغو آراسیندا یازیشما باشلیجا اولاراق بو دیلده گئدیردی. ۱۷۸۶ (۱۱۶۵) نجی ایلده بورادان گؤندریلن بیر مکتوبون دیلی بونا اؤرنک ساییلا بیلر: «بیز آشاغیدا قول قویان کیمسنه‌لر شوکت‌لو، قدرتلو امپراتورجه عظما، بلاستقلال کلّ ممالک عالیه روسیه پادشاهیمیز تئکاترینه الئکسئیونا حضرتلری‌نین اعلا پایتخت ترابینه یوز سوروب و باش‌لاریمیزی اندیریب…» و سایر چوخ ماراقلی‌دیر کی، آذربایجان‌دا یاشامایان و تورکجه دانیشمایان خلق‌لرین آلیش ـ وئریش آدام‌لاری ۱۷۸۷ (۱۱۶۶) نجی ایلده گرجی تزاری‌نین روسیه باش فرماندهینه دیلکچه‌نی ده بیزیم تورکجه‌ده یازیردی‌لار: «سردار العظیم الشأن ژنرال پوروتچیک پاوئل سئرگئیویچ پوتیومکین جناب‌لارینا بنده‌لرین عرض حالیمیز بودور کی، موندان مقدّم بئشینجی سنه‌ده بیزلر آزناوور قاباغیندا دؤرت نفر آدام تجارلیق طریقی ایله تیفلیسه واردوغوموزده ایراکلی خان بیزلرین مال‌لاریمیزی بؤیوک قابارتی‌لار اوچون بیر امتعه ائدوبدور…»\nروسیه‌نین قدیم سندلر مرکزی دولت آرشیونده بئله قایناق‌لارین سایی بیر نئچه میندیر. یالنیز ۱۷۸۳ – ۱۷۸۷ (۱۱۶۲ – ۱۱۶۶) نجی ایل‌لرده، یعنی بئش ایلده پوتیومکین و باشقا تزار مأمورلاری عنوانینا گؤندریلن ۹۲۵ یازی‌دان ۸۱۶ سی و یا ۲\/۸۸ فایضی، دیلچی‌لرین یازدیغی کیمی، «آذربایجانجا ـ تورکجه» یازیلمیشدیر. اونلارین سیراسیندا آذربایجان‌ین بؤیوک دولت آدام‌لاری فتحعلی خان‌ین، ابراهیم خان‌��ن و حسین خان‌ین یازی‌لاری وار. آنجاق قوبا خانلیغی باشچی‌سی‌نین روسیه دولتی ایله یازیشماسی آنا تورکجه‌ده، قره‌باغ و شکی خان‌لاری‌نین یازیشماسی ایسه فارسجادیر.\nقافقازین تام چؤکدورولمه‌سینه کیمی بو دوروم دگیشمز قالیردی. یالنیز دولت مأمورلاری دگیل، روسیه‌نین گؤرکملی ضیالی‌لاری و بیلیک آدام‌لاری دا بونو حیرت‌له قید ائدیردی‌لر. بؤیوک شاعر م. ی. لئرمونتوف اؤیرنمگه باشلادیغی آذربایجان تورکجه‌سینی («تاتارجانی») «آسیا فرانسه‌جه‌سی» آدلاندیریر؛ آ. آ. بئستویئف ـ مارلینسکی ایسه بو دیل ایله «بوتون آسیانی باشدان باشا دولاشماق اولار» یازیردی. آذربایجان تورکجه‌سی‌نین ملّت‌لرآراسی انسیت دیلی کیمی چیخیش ائتمکده اولدوغونو خاچاتور آبوویان دا اعتراف ائتمیشدیر. «ارمنستان‌ین یارالاری» کیتابیندا او، ارمنی‌لرده «هر هانکی بیر طنطنه‌لی توپلانتی و یا توی [اولاردیسه] تورکجه اوخویاردی‌لار» یازیر.\nبو مؤلف، «تورکو لعنته گلسین، آمّا اونون دیلی [تانری] خیر ـ دعاسی گؤرموشدور» یازماقلا، عثمانلی‌لاردان دگیل، «ایروان تورک‌لریندن» صحبت گئتدیگینی بیلدیریر. آنجاق بیلدیرمه‌یه ده بیلردی. چونکی آذربایجان تورکجه‌سیندن آلینمیش اونلارجا آتا سؤزلریمیزی اولدوغو کیمی ایشلتمیشدیر: «کئف سانین، کند کؤوخانین»، «بیلانا بیر، بیلمیانا بین»، «یولدان چیخانین گؤزو چیخار»، «کشیش، بئله ایش!» و سایر.\nقافقازا گلمیش آلمان بیلیک آدامی آوقوست فون هاکشتاوزئن بو فئنومئنی آشاغیداکی سؤزلرله آچیقلاماق ایسته‌میشدیر: «ارمنی‌لر ارمنی دیلینده یوخ، تاتار (تورک) دانیشیق دیلینده ماهنی قوشارلار، چونکی بو دیل قافقاز گونئینده‌کی خلق‌لر آراسیندا انسیت، تجارت و قارشی‌لیقلی آنلاشما دیلی‌دیر. بو باخیمدان اونو اوروپادا فرانسه دیلی ایله مقایسه ائتمک اولار. بونونلا یاناشی او، اؤزه‌ل بیر شعر دیلی‌دیر، بو ایسه، چوخ گومان، ارمنی دیلینده شعرلرین آز یاییلماسی سبب‌لریندن بیری‌دیر: ان مشهور ارمنی شاعرلری اؤز اثرلرینی گئنیش یایماق اوچون همیشه تاتار دیلینده یازیردی‌لار».\nتزار حکومتی آذربایجان تورکجه‌سی‌نین روس خزانه (مالیه) مکتب‌لرینده اؤیره‌نیلمه‌سینه ده اجازه وئرمه‌لی اولموشدو. ماوراءقافقازدا حکومت ایشینه یارارلی اولا بیله‌جک کادرلاری حاضرلاماق اوچون ۱۸۰۲ (۱۱۸۱) نجی ایلده تیفلیسده آیریجا بیر مکتب آچیلدی (۱۸۲۹ = ۱۲۰۸ نجو ایلدن ژیمنازیا اولدو). بو مکتبده آرتیق ۱۸۱۹ (۱۱۹۸) نجو ایلدن، قافقازدا ان چوخ یاییلمیش بیر دیل اولدوغو اوچون آذربایجان تورکجه‌سی کئچیلمگه باشلاندی. بوندان ۳۰ ایل سونرا (۱۸۵۵ = ۱۲۳۴ نجی ایلده) قافقاز نایب‌السلطنه‌لیگیندن روسیه معارف وزیرلیگینه محلّی کادر حاضرلیغی ایله باغلی یازیلمیشدی: «گرجی دیلی تیفلیس و کوتائیس ولایت‌لری‌نین یالنیز معین یئرلرینده مأمورلار اوچون الوئریشلی اولا بیلر؛ تاتار دیلی ایسه قافقازین باشقا بؤلگه‌لرینده و بوتونلوک‌له قافقاز اؤلکه‌سینده یارارلی‌دیر».\nماوراءقافقاز اوغوروندا اؤز دعوا ـ ساواشینی تزار روسیه‌سی اقتصادی سیاست ایله باغلی بیر سیرا مهم سندلری یئنه آذربایجان تورکجه‌سینده یایماغا چالیشیردی. ۳۰ مه و ۲۵ ایول ۱۸۱۷ (۲۱ خرداد و ۱۵ مرداد ۱۱۹۶) نجی ایل تاریخلی امپراتور بویروق‌لاری بونا اؤرنک‌دیر. بو بویروق‌لار روسیه‌نین تابع ائتدیگی خلق‌لر ایچری‌سینده محض آذربایجان تورک‌لری‌نین دیلینه چئوریلمیش و «آسیا سوداسی اوچون باج‌خانا قانون‌لاری» آدی ایله ۱۸۳۰ (۱۲۰۹) نجو ایلده سنت‌پتئربورق‌دا چاپ ائدیلمیشدی.\n۵۰ (۳۰) نجی ایل‌لرین سونوندا قافقازین سیاسی فتح‌ینی باشا چاتدیران روسیه، بوتون ساحه‌لرده گئنیش و آردیجیل روس‌لاشدیرما سیاستینه کئچدی. بونونلا باغلی ملّت‌لرآراسی قارشی‌لیقلی آنلاشما و تجارت دیلی اولان آذربایجان تورکجه‌سی سیخیشدیریلماغا باشلاندی. دیلیمیز اوستونه سای‌سیز یاساق و قدغن‌لر قویولدو. رسمی یازیشما، دفترخانا و اداره‌چی‌لیک قاپی‌لاری اونون اوزونه بوتونلوک‌له قاپانمیش اولدو…. آردی وار","num_words":4386,"character_repetition_ratio":0.048,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.198,"stopwords_ratio":0.002,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":346138.0,"cluster_detection":-1}
+{"text":"اَلجَزاییر (عربجه: الجزائر) آفریقا قاره‌سینین شومالیندا بیر اؤلکه‌دیر. بۇ اؤلکه تونس و مراکشین آراسیندادیر و اوْنون پایتختی الجزیره شهریدیر. الجزاییرین خالقی عرب و بربردیرلر و اونلارین رسمی دینلری ایسلام و مذهبلری سونودور. بۇ اؤلکه‌نین مساحتی ۲\/۳۸۱\/۷۴۱ کیلومتر موربع و جمعیتی ۳۵٬۳۶۹٬۰۰۰ نفردیر. الجزاییرین رسمی دیلی عرب دیلیدیر؛ آما فرانسه و بربر دیللرینه‌ده دانیشیرلار.\nPeople's Democratic Republic of Algeria\nالجمهوریة الجزائریة الدیمقراطیة الشعبیة (عرب)\nTagduda Tadzayrit Tadimoqṛatit Taɣerfant (Berber languages)\nبایراق\nشوعار: بالشّعب وللشّعب\nBy the people and for the people[۱][۲]\nمیلی مارش: Kassaman\n(اینگیلیسجه: \"We Pledge\")\nالجزاییر یئری نقشه اوستونده (dark green)\nپایتخت\nو بؤیوک شهری\nالجزیره\nرسمی دیللر\nعرب دیلی[۳]\nبربر دیلی[۴]\nOther languages\nفرانسه دیلی (Business and education)[۵]\nاتنیک قروپلار\nsahib xn NN des as SS\nse zoom PSD sseanmoi\nse as ses NN km titeew\nدین\nسنی ایسلام\nدؤولت\nUnitary semi-presidential people's republic\n• President\nAbdelaziz Bouteflika\n• Prime Minister\nAbdelmalek Sellal\nقانون اوقانی\nParliament\n• یوخاری مجلیس\nCouncil of the Nation\n• آشاغی مجلیس\nPeople's National Assembly\nIndependence from فرانسه\n• Declared\n۳ ژوئیه ۱۹۶۲\n• Recognised\n۵ ژوئیه ۱۹۶۲\nاراضی\n• جمعی\nلوآ خطاسیماژول:Convert-ین 1851-جی\/جو خطینده: attempt to index local 'en_value' (a nil value). (10th)\n• سو (%)\nnegligible\nجمعیت\n• ۲۰۱۶ تخمینی\n40,400,000[۶] (33rd)\n• ۲۰۱۳ census\n37,900,000[۶]\n• سیخیلیق\nلوآ خطاسیماژول:Convert-ین 1851-جی\/جو خطینده: attempt to index local 'en_value' (a nil value). (208th)\nجی‌دی‌پی (PPP)\n۲۰۱۶ تخمینی\n• جمعی\n$599.83 billion[۷]\n• آدام‌باشی\n$14,610[۸]\nجی‌دی‌پی (نامینل)\n۲۰۱۶ تخمینی\n• جمعی\n$181.71 billion[۹]\n• آدام‌باشی\n$4,425[۱۰]\nجینی (۱۹۹۵)\n۳۵٫۳[۱۱]\nError: Invalid Gini value\nاچ‌دی‌آی (۲۰۱۵)\n۰٫۷۳۶[۱۲]\nError: Invalid HDI value · 83rd\nپول واحیدی\nDinar (DZD)\nچاغ بؤلگه‌سی\nUTC+۱ (CET)\nتاریخ فورمتی\ndd\/mm\/yyyy\nسوروجولوک طرفی\nright[۱۳]\nتیلفون کودو\n+213\nاینترنت ال‌تی‌دی\n.dz\nالجزائر.\n^ The CIA World Factbook states that about 15% of Algerians, a minority, identify as Berber even though many Algerians have Berber origins. The Factbook explains that of the approximately 15% who identify as Berber, most live in the Kabylie region, more closely identify with Berber heritage instead of Arab heritage, and are Muslim.\nالجزاییر بایراغی\nالجزاییر نقشه‌سی\n۱۹۶۲-نجی ایلین ژوئیه‌سینده ۱۳۲ ایلدن سوْنرا الجزاییر اؤز موستقیللیگینی اعلام ائتدی و فرانسه‌نین ایستعماریندان بوراخیلدی. بۇ موستقیللیگ ۸ ایل ساواش و یوزلر مین اینسانین اؤلوم نتیجه‌سیدی. بۇ گئچمیشین کؤلگه‌سی هله‌ده الجزاییریله فرانسه رابیطه‌لرینده آغیرلیق ائدیر.\nایچینده‌کیلر\n۱ جوغرافیاسی\n۲ تاریخی\n۲.۱ ا��جزاییر ۲۰-جی عصرده\n۳ اهالی\n۴ دیل\n۵ ایقتصادیاتی\n۶ تحصیل\n۷ ماراقلی حقایق\n۸ قالری\n۹ صحیّه و طیب\n۱۰ ایستینادلار\n۱۱ گؤرونتولر\n۱۲ بیرده باخ\n۱۳ منبعلر\nجوغرافیاسی\nدَییشدیر\nالجزاییر ۶ اؤلکه ایله همسرحددیر - تونیس، لیبی، نیجر، مالی، موریتانی، غربی صحرا و مراکش ایله.\nتاریخی\nدَییشدیر\nچاغداش الجزاییر دؤولتی‌نین اراضیسینده قدیم زامانلارده قدیم لیبی طایفه لاری یاشاییردیلار. ا.ا. ۹-جو-۲-جی عصرلرده الجزاییرین ساحیل بویو اراضیلرینده فینیکییا کولونییالاری یئرلشیردی. بۇ اراضی‌ده ا.ا. ۳-جو-۲-جی عصرلرده نومیبییا دؤولتی مؤوجود اوْلموش‌دو. ا.ا. ۱-جی عصرده الجزاییر اراضیسی روم ایمپیراتورلوغو طرفیندن ایشغال اوْلون‌دو و رومنین ایالتینه چئوریلدی.\n۴۳۸-جی ایلده چاغداش الجزاییر دؤولتی‌نین ده اراضیسی داخیل اوْلماقلا شیمالی آفریقانین ساحیل بویو اراضیلری وانداللار طرفیندن ایشغال اوْلون‌دو. ۵۳۴-جو ایلده واندال کرال‌لیغینا سوْن قوْیان بیزانس ایمپیراتورلوغو ایمپراتورو یوستینیان (۵۲۷-۵۶۵) بۇ اراضیلری اؤز دؤولتی‌نین اراضی‌سینه داخیل ائتدی. ۷-جی عصرده عربلر طرفیندن ایشغال اوْلونان الجزاییر عرب خیلافتی‌نین ترکیبینه داخیل ائدیلدی. اؤلکه‌ده اهالی آراسیندا ایسلام دینی هیزله یاییلماغا باشلادی.\n۱۵۱۸-جی ایلده الجزاییرین ساحیل بویو بیر سیرا شهرلرینی اله کئچیرن یئرلی حاکملر ایسپانیا موستملکه‌چیلری‌نین موداخیله‌سیندن قورخاراق کؤمک اۆچون تۆرکلره مۆراجیعت ائتدیلر. نتیجه‌ده الجزاییر اراضیسی عثمانلی ایمپیراتورلوغونین ترکیبینه داخیل ائدیلدی و اوْنون اراضیسی کونستانتینا، تیتتری (مدا) و ماسکارا (اوْران) بیلربی‌لیکلری آراسیندا بؤلوشدورولدو. الجزاییرین ساحیل بویو اراضیلرینده دنیز قولدورلوغو گئنیش میقیاس آلدی.\nالجزاییر ۲۰-جی عصرده\nدَییشدیر\nالجزاییر خالقینین XX عصرین ۵۰-جی ایللرین‌دن اعتباراً ایستیقلالیت اۇغروندا موباریزه‌سی باشلان‌دی. الجزاییر خالقی ۱۹۵۴-جو ایل نوْامبرین ۱-ده عۆصیانا قالخدی. بۇ عۆصیانا میلّی قورتولوش جبهه‌سی باشچی‌لیق ائدیردی. میلّی قورتولوش جبهه‌سی میلّی-آزادلیق موباریزه‌سینین مقصدلرینی بئله مویینلشدیرمیش‌دی: اؤلکه‌نین فرانسه موستملکه ظلمون‌دن آزاد ائدیلمه‌سی، الجزاییر جومهوریتی یارادیلماسی. ۱۹۶۲-جی ایلین مارسیندا فرانسه آتشین دایاندیریلماسی حاقیندا اویان سازیشینی ایمضالادی و الجزاییرین موستقیللیینی تانیمالی اوْلدو. ۱۹۶۲-جی ایلین سپتامبریندا الجزاییر خالق دموکراتیک جومهوریتی اعلان ائدیلدی. آنا یاسایا گؤره «میلّی دَیَرلر و ایسلام حدودلاریندا سوسیالیزم قورماق» خالقین آماچ اعلان اوْلون‌دو. مستملکه‌چیلرله البیر اوْلان ایری فوداللارین توْرپاقلاری، بانکلار، سیغورتا شیرکتلری، نقلیات واسطه‌لری، الکتریک مرکزلاری میللیلشدیریل‌دی. بۇنونلا یاناشی، تیجارت‌ده، ییینتی صنایعسینده، صنعتکارلیق و خیدمت ساحه‌سینده اؤزل کاپیتالین مؤقعلری ساخلان‌دی. ۱۹۷۱-جی ایلده کچیریلن آقرار اصلاحاتلار نتیجه سینده اؤز-اؤزونو ایداره ائدن فرمرلر، کندلی شیرکتلری یارادیلدی. ۸۰-جی ایللرده دۇروم پیسلش‌دی. ارزاقلا علاقه دار پروبلملر میدانا چیخدی. ۱۹۷۸-جی ایلده اؤلکه‌نین رهبرلیینده دییشیک‌لیک اوْلدو. بن بللا شدلی بنجدید عوض ائتدی. یگانه حیزب اوْلاراق اؤلکه‌نی ایداره ائدن میلّی قورتولوش جبهه‌سی همین آدلا ایجتیماعی تشکیلاتا چئوریلدی. ۱۹۸۹-جو ایلده قبول ائدیلمیش آنا یاسادا چوْخپارتیالیلیغا ایجازه وئریل‌دی. سوْل تمایول‌لو پارتییالارلا یاناشی، تمل‌چی تشکیلاتلار میدانا چیخدی. اوْنلاردان بیری ده ایسلام قورتولوش جبهه‌سی ایدی. اوْ، ۱۹۹۱-جی ایل مجلیس سئچکیلرینده غلبه قازاندی. لاکین بۇنا باخمایاراق باتی اؤلکه‌لری‌نین تضییقی ایله سئچکیلرین نتیجه‌سی لغو ائدیلدی. اوْردو رهبرلییی‌نین تضییقی نتیجه سینده شدلی بنجدید ایستفاء وئردی. اؤلکه‌نین ایداره ائدیلمه‌سی اۆچون محمد بودیافین رهبرلییی ایله عالی دؤولت کومیته‌سی تشکیل ائدیلدی. لاکین ۱۹۹۲-جی ایلده اوْ سوی-قصد نتیجه سینده اؤلدورول‌دو. ۱۹۹۵-جی ایلین نوْامبریندا کچیریلمیش سئچکیلرده ژنرال لامین زروال غلبه چالاراق اؤلکه باشکانی سئچیلدی. ۱۹۹۷-جی ایلین ۱۵ ژۇئن مجلیس سئچکیلرینده ده زروالین آرخالاندیغی میلّی دموکراتیک بیرلیگی غلبه قازاندی.\nاهالی\nدَییشدیر\n۲۰۱۴-جو ایله اوْلان تخمینلرینه اساساً الجزاییر اهالیسینین سایینا گؤره دۆنیادا ۲۴۰ اؤلکه آراسیندا ۳۴-جو یئرده دایانماق‌دادیر.\nدیل\nدَییشدیر\nDil\nمارس، ۱۹۸۷-جی ایل اهالی‌نین\nسیاهییاالینماسینا اساساً[۱۴]\nدانیشانلارین آنا دیلی\n%\nجمع ۲۲ ۶۰۰ ۹۵۷ ۱۰۰٫۰۰٪\nعرب دیلی و فرانسه دیلی ۸ ۰۹۰ ۵۹۷ ۳۵٫۸۰٪\nعرب دیلی ۲ ۸۰۵ ۵۷۲ ۱۲٫۴۱٪\nفرانسه دیلی ۲۶۵ ۰۶۳ ۱٫۱۷٪\nدیگر ۷ ۶۱۳ ۵۵۲ ۳۳٫۶۹٪\nتصنیف ائدیلممیش ۳ ۸۲۶ ۱۷۳ ۱۶٫۹۳٪\nایقتصادیاتی\nدَییشدیر\nالجزاییر، آفریقا قیطعه‌سینین ان زنگین اؤلکه‌لریندن بیریدیر. ایللیک ۱۱۳٬۶ میلیارد دوللارلیق عۆمومی میلّی محصول نتیجه‌سی ایله قیطه نین ان بؤیوک بشینجی ایقتصادیاتینا مالیک‌دیر. پول واحیدی الجزاییر دیناری‌دیر.\nالجزاییر، اهمیت‌لی بیر طبیعی قاز (اۆرتیم (تولید) دا دۆنیادا ۵-جی، ایخراجات‌دا ۴-جو) و نفت (اۆرتیم (تولید) دا ۱۳-جو، ایخراجات‌دا ۹-جو) اۆرتیم (تولید) چی‌سی و ایخراجات‌چی‌سی‌دیر. اؤلکه‌نین گونئی غربینده دمیر، گونئیوندا ایسه اورانوس و سینک یاتاقلاری وار. بیر دؤولت شیرکتی اوْلان سوناتراجه طرفیندن چیخاریلان نفت و طبیعی قاز، اؤلکه‌نین باش‌لیجا گلیر قایناغی‌دیر. الجزاییر، اکینچی‌لیک اصلاحاتی و آغیر صنایع‌نین مودرنیزاسیاسی یوْلو ایله] ایقتصادیاتینی جانلاندیرماغی یوخلامیش‌دیر، آنجاق نفت و طبیعی قاز منشألی محصوللار هله ایخراجاتین دمک اوْلار کی، هامیسینی میدانا گتیریر.\nدنیزه یاخین سقمنت‌ده اکین‌چی‌لییه الوریش‌لی ساحه‌لرده، باشدا زیتون شیمی آرالیق دنیزی ایقلیمی بیتکیلری یتیشیر. الجزاییر، پاخلا اکینچیلیینده دۆنیادا ۱-جی، انجیر اکینچیلیینده ۵-جی، خورما اکینچیلیینده ۶-جی، اریک اکینچیلیینده ۹-جو، بادام اکینچیلیینده ۱۰-جو یئرده گلیر، بۇنونلا بئله، کند چیفتلیک (مزرعه) محصوللارینین بؤیوک قیسمینی ایخراج ائده بیلمز.\nالجزاییرین خاریجی بورجلاری ۲۰۰۵-جی ایلده ۱۷٬۵ میلیارد دولار ایکن دسامبر ۲۰۰۶–۴٬۷ میلیارد دوللارا دوشموش‌دو. اؤلکه، خاریجی بورجلارینی یاواش یاواش باغلاماق‌دا، بون‌دا آرتان نفت قیمتلریندن فایدالانماق‌دادیر. بیر اوْپک اؤلکه‌سی اوْلان الجزاییر، مؤحکم بیر ایقتصادیاتا مالیک‌دیر. نفت و طبیعی قاز گلیرلری خاریجی بورجلاری آزالتماق‌دا ایستیفاده ادیلدیی کیمی اهمیت‌لی آلت یاپی (زیر ساخت) لاییحه‌لری‌نین رئاللاشماسینی ده تأمین ائتمک‌ده‌دیر.\nتحصیل\nدَییشدیر\nالجزاییرده ۲۶ بیلیم یوردو و ۶۷ عالی مکتب فعالیّت گؤستریر. چوْخ میلیون‌لو الجزیر اهالی‌سی و ۲۰۰۸-جی ایلده قئیده آلینان آماری جهتتن اساساً ۸۰٫۰۰۰ خاریجی طلبه اؤلکه‌ده تحصیل آلیر. بۇ عالی تحصیل اوْجاقلاریندا ان چوْخ حۆقوق و ایقتصادیات فاکولته‌لرینه، داها سوْنرا علم و طیب ساحه‌لرینه اؤنم وئریلیر. تحصیل عرب و تاریخی سببلره گؤره فرانسه وئریلیر.\nماراقلی حقایق\nدَییشدیر\n۱۸۲۷-جی ایلده فرانسه لی سفیر الجزاییر حؤکمدارین‌دان آلینان بورجلاری و بورج فایزینی اؤدمیی طلب ائتدی. بۇندان غضب‌له‌نن حؤکمدار ایسه اۇزون مۆباحیثه‌لر ائدیر، بۇنا اعتراضینی بیلدیریردی. سوْن‌دا حیصّه لرینی کیلوولایا بیلمه یَن الجزاییرلی مونارخ سفیرین آلنین‌دان یاواشجا شاپالاق وۇردو. تحقیر اوْلونان سفیر بۇنا باخمایاراق هئچ بیر تئپکی وئرمه‌دی. یالنیز ۳ ایل سوْنرا – ۱۸۳۰-جو ایلده الجزاییری ایشغال ائتمه یی پلانلاشدیران فرانسه بهانه کیمی ۳ ایل اوّلکی شاپالاغی بهانه گؤستردی.\nقالری\nدَییشدیر\nصحیّه و طیب\nدَییشدیر\nایستینادلار\nدَییشدیر\n^ Constitution of Algeria, Art. 11 (Arabic). El-mouradia.dz. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 18 July 2012. یوْخلانیلیب17 January 2013.\n^ Constitution of Algeria; Art. 11. Apn-dz.org (28 November 1996). آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 25 July 2013. یوْخلانیلیب17 January 2013.\n^ Constitution of Algeria; Art. 3. Apn-dz.org (28 November 1996). آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 25 July 2013. یوْخلانیلیب17 January 2013.\n^ APS. Algeria Press Service (6 January 2016). آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2016-11-30. یوْخلانیلیب6 January 2016.\n^ The World Factbook – Algeria. Central Intelligence Agency (4 December 2013). آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2012-10-13. یوْخلانیلیب24 December 2013.\n^ ۶٫۰ ۶٫۱ Démographie (ONS). ONS (19 January 2016). آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2012-03-06. یوْخلانیلیب19 January 2014.\n^ IMF World Economic Outlook (WEO), October 2015 http:\/\/knoema.com\/IMFWEO2015Oct\/imf-world-economic-outlook-weo-october-2015?tsId=1000880\n^ IMF World Economic Outlook (WEO), October 2015 http:\/\/knoema.com\/IMFWEO2015Oct\/imf-world-economic-outlook-weo-october-2015?tsId=1001240\n^ IMF World Economic Outlook (WEO), October 2015 http:\/\/knoema.com\/IMFWEO2015Oct\/imf-world-economic-outlook-weo-october-2015?tsId=1000500\n^ IMF World Economic Outlook (WEO), October 2015 http:\/\/knoema.com\/IMFWEO2015Oct\/imf-world-economic-outlook-weo-october-2015?tsId=1001260\n^ Staff. Distribution of Family Income – Gini Index. The World Factbook. Central Intelligence Agency. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2010-07-23. یوْخلانیلیب1 September 2009.\n^ 2015 Human Development Report 21–25. United Nations Development Programme (14 December 2015). یوْخلانیلیب14 December 2015.\n^ Geoghegan, Tom (7 September 2009). \"Could the UK drive on the right?\". BBC News. http:\/\/news.bbc.co.uk\/2\/hi\/8239048.stm. Retrieved 14 January 2013.\n^ Special Census Topic 2000 Round (1995 - 2004): Volume 2b - Ethnocultural characteristics. Table 5. Population by language, sex, urban\/rural residence: each census, 1985 - 2003 (released: ۲۶ ژوئن ۲۰۰۶)","num_words":2361,"character_repetition_ratio":0.049,"word_repetition_ratio":0.117,"special_characters_ratio":0.234,"stopwords_ratio":0.001,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.998,"perplexity_score":110906.2,"cluster_detection":-1}
+{"text":"\"پارلمان سئچکیلرینین، ایشغالدان قورتاریلان تورپاقلار داخیل، آذربایجانین بوتونونده گئرچکلشدیریلمیش اولماسی تاریخی بیر اهمیت داشیماقدادی\"\n02.09.2024 ~ 03.09.2024\n2182045\nتورکیه، آذربایجان‌دا دونن تشکیل ائدیله‌ن ۷.جی دؤور میللی مجلیس سئچکیلرینین، ایشغالدان قورتاریلان تورپاقلار داخیل اؤلکه‌نین هر یئرینده گئرچکلشدیریلمیش اولماسینین تاریخی بیر اهمیت داشیدیغینی بیلدیردی.\nخاریجی ایشلر ناظیرلیگیندن وئریله‌ن یازیلی شرحده، دونن ائدیله‌ن ۷.جی دؤور میللی مجلیس سئچکیلرینین \"قارداش\" آذربایجانا خیرلی اولماسی آرزوسو ائدیلدی.\nشرحده، \"سؤزو گئدن پارلمان سئچکیلرینین، ایشغالدان قورتاریلان تورپاقلار داخیل، آذربایجانین بوتونونده گئرچکلشدیریلمیش اولماسی تاریخی بیر اهمیت داشیماقدادیر. آذربایجان خالقینین ایراده‌سینی اورتایا قویدوغو سئچکیلرین، جنوبی قافقازدا قالیجی باریش و ثابیتلیگین تاسیسینه قاتقی تامین ائدجگینه اینانیریق\" ایفاده‌لرینه یئر وئریلدی.\nآذربایجان‌دا تشکیل ائدیله‌ن سئچکیلرده، رسمی اولمایان ایلک نتیجه‌لره گؤره اقتدارداکی یئنی آذربایجان پارتیسی، پارلماندا ان چوخ کورسویه صاحب پارتی اولموشدو.\nاتیکتلر: #میللی مجلیس سئچکیلری , #سئچکی , #آذربایجان , #تورکیه\nایلگیلی‌لی خبرلر\nمیت باشقانی ابراهیم کالین باکیدا تهلوکه‌سیزلیک کنفرانسینا قاتیلدی\n17.09.2024\nتهلوکه‌سیزلیک قایناقلاریندان الده ائدیله‌ن معلوماتا گؤره، میت باشقانی کالین، ۱۴-۱۵ سپتامبردا آذربایجاندا تشکیل ائدیله‌ن باکی تهلوکه‌سیزلیک کنفرانسینا قاتیلدی\nتورک دؤولتلری تشکیلاتی انرژی ناظیرلری شوراسینین ییغینجاغی ائدیلدی\n17.09.2024\nقیرقیزیستانین پایتاختی بیشکئکده تشکیل ائدین ییغینجاقدا انرژی ساحه‌سینده‌کی مختلیف مؤوضوع و تکلیفلر قیمتلندیریلدی\nعراقدا تورکمن‌لرین سیاسی وضعیتی مذاکیره ائدیلدی\n17.09.2024\nاربیل شهرینده، ۲۰ اکتبردا ائدیله‌جک عراق کورد بؤلگه‌سل رهبرلیگی میللت وکیلی سئچکیلری اولی، تورکمن‌لرین سیاسی وضعیتینی اله آلان ییغینجاق تشکیل ائدیلدی\nآذربایجان مجلیس سئچکیلرینین رسمی نتیجه پروتوکولو تصدیقله‌ندی\n16.09.2024\nآذربایجان مرکزی سئچکی قورولوندا، میللی مجلیس مرکزی سئچکی قورولو باشقانی مظاهیر پناهووون باشقانلیغینداکی ییغینجاقدا قورول عضولری، میللی مجلیس سئچکیلرینین رسمی نتیجه‌لرینین یئر آلدیغی پروتوکولو تصدیقله‌دی\n2182045\nتورکیه‌دن آذربایجانداکی سئچکیلرله باغلی آچیقلاما\n\/\/cdn.trt.net.tr\/images\/xlarge\/rectangle\/f95c\/10af\/20bd\/6680f6caec400.jpg?time=1726610678\n\/turki\/twrkh-dwnysy\/2024\/09\/02\/twrkhyhdn-adhrbyjndkhy-sy-chkhylrlh-bgly-achyqlm-2182045\nمولتی مئدیا\nویدئو\nفوتو قالری\nپادکست\nکاتقوریلر\nتورکیه\nتورک دونیاسی\nبؤلگه\nدونیا\nاقتصاد\nایدمان\nبیلیم و تکنولوژی\nکولتور و صنعت\nساغلیق و چئوره\nت.ر.ت\nت‌رت تاریخی\nت‌رت رادیو\nت‌رت تی‌وی\nت‌رت و.اوف.ت وورلد\nفرکانس لار\nخبرلشمک اوچون\nتورکیه رادیو تلویزیون قورومو رسمی وب سایتی. بو سرویس، آنادولو آژانسی (AA)، فرانس پرس آژانسی (AFP)،رویترز، دویچ پرس آژانس (DPA)،آتسه (ATSH)، آفه (AFE )، منا (MENA) ، ایتارتاس(ITAR TASS)، شینهوا(XINHUA) آژانسلاریندان تألیف حاقینا تابع اولان ماتریاللار ایچرمکده‌دیر. ماتریاللار و خبرلر ایذینسیز ایشله‌دیله‌بیلمز، کوپیالانابیلمز. ت.ر.ت دیش باغلانتیلارداکی سیته‌لرین ایچریگیندن سورومولو توتولابیلمز","num_words":614,"character_repetition_ratio":0.067,"word_repetition_ratio":0.04,"special_characters_ratio":0.218,"stopwords_ratio":0.0,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":64689.7,"cluster_detection":-1}
+{"text":"۱۹۳۵ - تۆرکیه بؤیوک میلّت مجلیسی ۵-جی دؤنم چالیشمالارینا باشلادی. آتاتۆرک٬ ۴-جۆ دفعه جومهورباشقانی سئچیلدی. تۆرکیه مجلیسینده ایلک دفعه ۱۸ قادین میلّت‌وکیلی یئر آلدی.\n۱۹۴۱ - آلمان قوْشونلاری بولغاریستانا گیردی.\n۱۹۴۷ - تۆرکیه‌ده «قادین» قزئتی یایینا باشلادی. قزئت٬ ۱۹۷۹ ایلینه‌جه٬ ۳۲ ایلده ۱۱۲۵ سایی اوْلاراق چیخدی.\n۱۹۶۶ - بعث حزبی سوریه���ده حاکیمیّتی اله کئچیردی.\n۱۹۷۵ - اوستورالیادا رنگلی تلویزیون یایینلارینا باشلادی.\n۱۹۹۵ - یاهو قۇرولدو.\n۱۹۹۷ - قبول اوْلونمایان شخصیت اعلان ائدیلن ایرانین ارزروم باش‌کوْنسولو سعید زارع ایرانا گئری دؤندو. ایران دا عوض آچاراق تۆرکیه‌نین تهران بؤیوک‌کوْنسولو عثمان کوْراتۆرک ایله اورمیه باش‌کوْنسولو افق اؤزسانجاک‌ی قبول اوْلونمایان شخصیت اعلان ائتدی.","num_words":121,"character_repetition_ratio":0.08,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.208,"stopwords_ratio":0.008,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":455067.8,"cluster_detection":-1}
+{"text":"ایران اینگیلتره، آلمانیا و فرانسانین \"ایرانین ایسراییله جاواب وئرمه‌مه‌سی طلبینی ایچرن بیرگه بیاناتینی \"گستاخ\" بیر گیریشیم اولاراق قیمتلندیریب.\n13.08.2024 ~ 20.08.2024\n2175050\nایران اینگیلتره، آلمانیا و فرانسانین \"ایرانین ایسراییله جاواب وئرمه‌مه‌سی طلبینی ایچرن بیرگه بیاناتینی \"گستاخ\" بیر گیریشیم اولاراق قیمتلندیریب.\nخاریجی ایشلر ناظیرلیگی‌نین سؤزچوسو ناصر کنعانی، 3 آوروپا اؤلکه‌سی‌نین یایدیغی بیرگه بیاناتا جاواب وئریب.\nایسراییلین غزه‌ده تؤرتدیگی بشریته قارشی جینایت‌لره دقت چکن کنعانی، \"ایران اؤز میللی تهلوکه‌سیزلیگینی مدافعه ائتمکده قرارلی‌دیر. آلمانیا، فرانسا و اینگیلتره باشدا اولماقلا، باتی اؤلکه‌لری ایسراییلین فیلسطین خالقینا تطبیق ائتدیگی محاربه جینایت‌لری و سوی قیریمینی دایاندیرماغا یونلیک تاثیرلی سعی گوسترمه‌سی لازم اولارکن، سیونیست رژیمی دستکلییرلر\" دئدی.\nسؤزوگئدن اوچ اؤلکه‌نین ایرانی تانینمیش حقوق‌لارینی حیاتا کئچیرمک‌دن واز کئچمه‌یه چاغیرماسی‌نین اولوسلار آراسی سیاسته و قانون‌لارا عمل ائتمه‌ین \"گستاخ\" بیر تشببوس اولدوغونو بیلدیرن کنعانی، بو جور یاناشما‌لارین بولگه ده عینی ایله ترور جینایتی تؤره دن ایسراییلی جسارتلندیرمکدن باشقا بیر مقصده خیدمت ائتمه‌یه‌جگینی ایفاده ائتدی.\nکعنانی، \"اگر آدلاری چکیلن اؤلکه‌لر (اینگیلتره، آلمانیا و فرانسا) حقیقتن بؤلگه‌ده باریش و ثابت‌لیک آختاریرلارسا، ایسراییلده‌کی عیرقچی رژیمین ساواش چیغیرتقانلیغی (جنگ طلبی) و ماجراجیلیغینا قارشی قطعیت ایله دایانما‌لی‌دیرلار. غزه‌یه قارشی ساواشی، ساوونماسیز فیلیسطین خالقینین، قادین و اوشاق لارین دهشتلی شکیلده اولدورمه‌سینی درحال دوردورمالیدیر.\" دئدی.\nاینگیلتره، فرانسا و آلمانیا دوننکی اورتاق یازیلی آچیقلامادا، ایسرایلین ایرانا قارشی مدافعه‌سینه هر جور دستکی وئرمه‌یه داوام ائده‌جک‌لرینی بیلدیره‌رک، \"ایرانی ایسراییله قارشی حربی هوجوم تهدیدلرینه سون قویماغا چاغیریریق\" ایفاده لریندن ایستیفاده ائدیب.\nبیاناتدا بئله بیر هوجومون بولگه‌سل تهلوکه‌سیزلیک اوچون جدی نتیجه‌لری‌نین اولاجاغی وورغولانیب.\nاتیکتلر: #ایسراییل , #ناصر کنعانی , #اینگیلتره، آلمانیا و فرانسا , #ایران\nایلگیلی‌لی خبرلر\nایسرائیل‌ده سایبرکشفیات بؤلومونون قوموتانی ایستعفا وئریب\n13.09.2024\nژنرال یوسی شاریئل، 7 اوکتیابر 2023-جو ایلده حماس طرفین‌دن حیاتا کئچیریلن سالدیریلارا قارشی \"اوغورسوزلوغونو\" اساس گتیره‌رک ایستعفا وئردی.\nآذربایجان سیلاحلی قووه‌لرینین ناخچیوان‌دا مانورو\n13.09.2024\nناخچیوان‌دا یئرلشن توپچو بؤلمه‌لری گرچک ساواش شرایطینه اویغون تعلیملر گئچیریب\nایسرائیل اوردوسو لبنانین جنوبونو ووردو\n13.09.2024\nلبنان رسمی آژانسی ان‌ان‌ای‌ین خبرینه گؤره، ایسرائیل اوردوسو، کفر جوز بؤلگه‌سینده نبطیه شهرینه گئدن یول اوزرینده ایکی موتورسیکلتی هدف آلدی\nافغانیستاندا هزاره‌لره سالدیریدا ۱۴ نفر حیاتینی ایتیردی\n13.09.2024\nهوجوما اوغرایانلارین، دایکندی ویلایتینین سنگ تخت ائلچه‌سی ساکینلری اولدوغو، کربلانی زیارت ائد‌ن یاخینلارینی قارشیلاماق اوچون کاریودال بؤلگه‌سینه گئتدیکلری بیلدیریلدی\n2175050\nایران 3 آوروپا اولکه‌سی‌نین بیاناتینی گستاخ اولاراق دگرلندیریب\n\/\/cdn.trt.net.tr\/images\/xlarge\/rectangle\/dc1f\/adad\/abbf\/641aa319a6f02.jpg?time=1726239183\n\/turki\/bw-lgh\/2024\/08\/13\/yrn-3-awrwp-wlkhhsynyn-byntyny-gstkh-wlrq-dgrlndyryb-2175050\nمولتی مئدیا\nویدئو\nفوتو قالری\nپادکست\nکاتقوریلر\nتورکیه\nتورک دونیاسی\nبؤلگه\nدونیا\nاقتصاد\nایدمان\nبیلیم و تکنولوژی\nکولتور و صنعت\nساغلیق و چئوره\nت.ر.ت\nت‌رت تاریخی\nت‌رت رادیو\nت‌رت تی‌وی\nت‌رت و.اوف.ت وورلد\nفرکانس لار\nخبرلشمک اوچون\nتورکیه رادیو تلویزیون قورومو رسمی وب سایتی. بو سرویس، آنادولو آژانسی (AA)، فرانس پرس آژانسی (AFP)،رویترز، دویچ پرس آژانس (DPA)،آتسه (ATSH)، آفه (AFE )، منا (MENA) ، ایتارتاس(ITAR TASS)، شینهوا(XINHUA) آژانسلاریندان تألیف حاقینا تابع اولان ماتریاللار ایچرمکده‌دیر. ماتریاللار و خبرلر ایذینسیز ایشله‌دیله‌بیلمز، کوپیالانابیلمز. ت.ر.ت دیش باغلانتیلارداکی سیته‌لرین ایچریگیندن سورومولو توتولابیلمز","num_words":828,"character_repetition_ratio":0.049,"word_repetition_ratio":0.059,"special_characters_ratio":0.223,"stopwords_ratio":0.0,"flagged_words_ratio":0.002,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":78128.3,"cluster_detection":-1}
+{"text":"تورکیه مجلیسینین آلمان فدرال مجلیسی‌نین 1915 حادثه‌لری قونوسوندا قرارلاییحه‌سی ایله باغلی بیلدیریسی | TRT Azerbaycan\nتورکی\nدیل سئچین\nAfghani اوزبیکچه\nAzerbaycan Azərbaycan\nBulgarian Български\nChinese 中文\nDari دری\nGeorgian ქართული\nGreek Ελληνικά\nHungarian Magyar\nItalian Italiano\nKazakh Қазақша\nKyrgyz Кыргызча\nPashto پښتو\nPersian فارسی\nPortuguese Português\nRomanian Romana\nTatar Tatarça\nTatar Тaтaрчa\nTurkmen Türkmençe\nTurkmen تـﯚرکمنچه\nUrdu اردو\nUyghurche Uyghurche\nUyghurche ئۇيغۇرچە\nUyghurche Уйғурчә\nUzbek O'zbekcha\nباشقا دیل‌لرده\nویدئو قالری\nفوتو قالری\nپادکست\nTV\nتورکیه\nتورک دونیاسی\nبؤلگه\nدونیا\nاقتصاد\nایدمان\nکولتور، بیلیم\nاینفوگرافیک\nسیاسی آنالیز\nآناصحیفه\nتورکیه\nتورکیه مجلیسینین آلم...\nتورکیه مجلیسینین آلمان فدرال مجلیسی‌نین 1915 حادثه‌لری قونوسوندا قرارلاییحه‌سی ایله باغلی بیلدیریسی\nعصرلر باریش ایچینده یاشامیش ایکی میللت و ایندی بیر-بیرینه قونشو ایکی دولتین دوستلوق و امکداش‌لیق ایچینده اورتاق بیر گله‌جگی پایلاشماسی، تاریخه عدالت‌لی حافیظه پرسپکتیوین‌دن باخیلماسییلا مومکون‌دور\n02.06.2016 ~ 10.08.2024\n502617\nتورکیه بؤیوک میللت مجلیسی خاریجی ایشلر کومیسیونو\nتورکیه بؤیوک میللت مجلیسی خاریجی ایشلر کومیسیونو‌نون عدالت و قالخینما پارتیسی، جمهوریت خالق پارتیسی و میللیتچی حرکت پارتیسین‌دن منسوب عضو‌لری طرفین‌دن آلمان فدرال مجلیسی‌نین 1915 حادثه‌لر موضوعسوندا گؤروشه‌جگی قرار لاییحه‌سی ایله باغلی یایین‌لانان بیرگه بیلدیری\nآلمان فدرال مجلیسی‌نین، اساس‌سیز ارمنی \"سویقیریم\" ادعا‌لارینی دستکله‌ین بیر قرار لاییحه‌سینی، 2 ژوئن 2016دا اویلایاجاغینی کدرله اؤیرنمکده‌ییک. 1915 حادثه‌لری حاقیندا تاریخی حقیقت‌لری تحریف ائدن و حقوقلا اویغون گلمه‌ین لاییحه‌نی شدتله قینایی�� و رد ائدیریک.\n101 ایل اوّل بیرینجی دونیا ساواشی‌نین چوخ خصوصی شرط‌لرینده یاشانان و تورک‌لر ایله ارمنی‌لرین قارشی‌لیق‌لی اولا‌راق بؤیوک آغری‌لار چکمه‌سینه سبب اولان حادثه‌لرین، طرف‌لی، تحریف ائدیلمیش و مختلیف سوبژکتیو سیاسی سبب‌لرله اله آلینا‌راق بیر 'سویقیریم اولا‌راق تقدیمی اصلا قبول ائدیله بیلمز. سؤزو قونوسو حادثه‌لرین ایندیکی واختدا نئجه سیاسی‌لشدیریلدیغی‌نین و ایستیثمار ائدیلدیگی‌نین ان پیس نومونه‌لرین‌دن بیری اولان بو لاییحه‌نین، آلمانین \"خصوصی تاریخی مسئولیتینی\" بوینونا گؤتورمه‌سی و \"کئچمیشین اوچوروم‌لارینی آشا‌راق باریشما و آنلاشما یول‌لاری آختارماق موضوعسوندا تورک‌لر و ارمنی‌لری دستکلمه\" کیمی گولونج سبب‌لرله ایضاح ائدیلمه‌سینه ایسه کیمسه اعتبار ائتمیر .\nسویقیریم سیاسی مقصدلرله ایستیثمار ائدیله بیله‌جک بیر آنلاییش دئییل، بین الخالق حقوقدا تعریفی آچیق و قطعی اولا‌راق ائدیلمیش بیر جینایت‌دیر. 1915 حادثه‌لری‌نین \"سویقیریم\" اولدوغونا دایر مسئول بیر محکمه قراری اولمادیغی کیمی، بو موضوعدا هر هانسی بیر اوزلاشی‌نین وارلیغین‌دان بحث ائتمه‌نین ده مومکون اولمادیغی، اوروپا اینسان حاق‌لاری محکمه‌سی‌نین 15 اوکتوبر 2015-جی ایل تاریخ‌لی پرینچک \/ سوئیس دعواسی قراری دا تصدیق ائدیلمیش‌دیر. اولوسلار آراسی حقوق و اوروپا حقوق اجتیهادی علیهینه، فدرال مجلیسین 1915 حادثه‌لرینه باغلی مذاکیره ائدیلمز بیر رسمی گؤروش و دوشونجه چیخارا‌راق بونو دایاتمایا چالیشدیغی‌نین، تمثیل ائتدیگی آلمان خالقی‌نین نظرینده ده ار و یا گئج سورغولاناجاغینا اینانیریق.\nفدرال مجلیسین، تمثیل ائتدیگی اینسان‌لار آراسیندا اولان یوز مین‌لرله تورک اصیل‌لی آلمان وطنداشی‌نین دوشونجه‌لرینی و حافیظه‌سینی یوخ سایا‌راق منیمسدیگی بو تحریف ائدیلمیش آچیقلامالار تحصیل سیستمی واسطه‌سیله گنج نسیل‌لره سؤیکمه چاغیریشی دا، دوشونجه و ایفاده آزادلیغینی هئچه سایماق‌دیر. تاساریداکی \"تورک کؤکنلی وطنداش‌لارین اویوم ساغلاماسینا قاتقی ائده‌جگی\" سببی ایله آلمان‌داکی 3 میلیونلوق تورک جمعیتی‌نین اؤز من‌لیگی‌نین بو شکیلده یارالامایا چالیشیلماسی ایضاح ائدیله بیلمز. عکسینه بو حاق‌سیز و حقوق‌سوز تلاش، تورک‌لرله آلمان‌لاری آیریشدیریجی بیر تأثیر یارادا‌جاق.\nعصرلر باریش ایچینده یاشامیش ایکی میللت و ایندی بیر-بیرینه قونشو ایکی دولتین دوستلوق و امکداش‌لیق ایچینده اورتاق بیر گله‌جگی پایلاشماسی، تاریخه عدالت‌لی حافیظه پرسپکتیوین‌دن باخیلماسییلا مومکون‌دور. تورکیه بؤیوک میللت مجلیسی 2005-جی ایلده یئکدیل‌لیکله قبول ائتدیگی دکلاراسیونلا بو یاناشماسی منیمسمیش و تاریخده یاشانان‌لارین اؤزگورجه آراشدیریلماسی و بیر قارشی‌لیق‌لی راضیلاشمایا چاتابیلمه‌سی اوچون هر کسه آچیق و علمی تملده چالیشا‌جاق بیر اورتاق تاریخ کومیسیونو باجاریغییلا بو اینسانی آغری‌لارین بوتون یؤنلرینین آیدینلادیلماسینی دستکلمیش‌دیر. آلمان فدرال مجلیسی تورکیه-ارمنیستان مناسیبت‌لری‌نین دوزلمه‌سینه خیدمت ائتمک موضوعسوندا صمیمی ایسه، بو تلاشا دستک وئرمه‌سی لازیم اولارکن، آدی چکیلن قرار لاییحه‌سی، گله‌جک نسیل‌لره غرضلی، دوشمنچی‌لیک و اینتیقام حیس‌لرینی میراث بوراخماق‌دان باشقا بیر مقصده خیدمت ائتمیر. فدرال مجلیسین \"تاریخی مسئولیتینی\"، تاریخی تحریف ائده‌رک، آیری-سئچکی‌لیک‌لر درینلشدیررک دئییل، تاریخی گئرچک‌لرین آیدینلیغا قوووشدورولماسینی دستکله‌یه‌رک بوینونا گؤتورمه‌سی گؤزلنیلیر.\nسون نقطه‌ده، تورکیه ایله آلمان‌ین دوستلوق و موتتفیق‌لیک علاقه‌لرینه ضرر وئره‌جگی ناراحات‌لیغی داشیدیغیمیز بئله‌سی بیر لاییحه‌نین فدرال مجلیس‌دن کئچممه‌سی، ساغلیقلی عاقلین دا غالیب گلدیگی‌نین ان اهمیت‌لی گؤستریجی‌سی اولا‌جاق.\nاتیکتلر: #عدالت و قالخینما پارتی، جمهوریت خالق پارتی و میللیتچی حرکت پارتی , #تورکیه بؤیوک میللت مجلیسی خاریجی ایشلر کومیسیونو‌نو , #آلمان فدرال مجلیسی‌ , #سویقیریم\nایلگیلی‌لی خبرلر\nعراق‌ین قوزئییندن قاچان ۲ تئرورچو تسلیم اولدو\n12.09.2024\nعراق‌ین قوزئییندکی سیغیناجاقلارین‌دان قاچان بؤلوجو تئرور تشکیلاتی پ‌کاکا-یا منسوب ۲ تئرورچو هابور سرحد قاپیسینداکی سرحد پاسگاهینا تسلیم اولوب\nتورکیه، آمریکا ایله گونئی قیبریس آراسینداکی آنلاشمانی قینادی\n12.09.2024\n\"آمریکا ایله گونئی قیبریس روم رهبرلیگی آراسیندا مدافعه ساحه‌سینده ایش‌بیرلیگینین اینکیشاف ائتدیریلمه‌سی ایستیقامتینده بیر یول خریطه‌سی ایمضالانماسینی قیناییریق\"\nتورکیه ویئتنام خالقینا باش‌ساغلیغی وئریب\n12.09.2024\nویئتنام‌ین قوزئیینه تأثیر ائدن یاقی قاسیرغاسی‌نین تؤرتدیگی فلاکتلر و قضالار نتیجه‌سینده ۱۴۳ نفر حیاتینی ایتیریب\nبیر تۆرک عسگری شهید اولدو\n12.09.2024\nمیللی مدافعه ناظیرلیگی، زیتون بوداغی بؤلگه‌سینده چاووش اونور چاپانین، سلاح قضاسی نتیجه‌سینده شهید اولدوغونو بیلدیردی\n502617\nتورکیه مجلیسینین آلمان فدرال مجلیسی‌نین 1915 حادثه‌لری قونوسوندا قرارلاییحه‌سی ایله باغلی بیلدیریسی\n\/\/cdn.trt.net.tr\/images\/xlarge\/rectangle\/5f08\/010d\/f002\/574ff2438ec93.jpg?time=1726129404\n\/turki\/twrkhyh\/2016\/06\/02\/twrkhyh-mjlysynyn-almn-fdrl-mjlysynyn-1915-hdthhlry-qwnwswnd-qrrlyyhhsy-ylh-bgly-byldyrysy-502617\nمولتی مئدیا\nویدئو\nفوتو قالری\nپادکست\nکاتقوریلر\nتورکیه\nتورک دونیاسی\nبؤلگه\nدونیا\nاقتصاد\nایدمان\nبیلیم و تکنولوژی\nکولتور و صنعت\nساغلیق و چئوره\nت.ر.ت\nت‌رت تاریخی\nت‌رت رادیو\nت‌رت تی‌وی\nت‌رت و.اوف.ت وورلد\nفرکانس لار\nخبرلشمک اوچون\nتورکیه رادیو تلویزیون قورومو رسمی وب سایتی. بو سرویس، آنادولو آژانسی (AA)، فرانس پرس آژانسی (AFP)،رویترز، دویچ پرس آژانس (DPA)،آتسه (ATSH)، آفه (AFE )، منا (MENA) ، ایتارتاس(ITAR TASS)، شینهوا(XINHUA) آژانسلاریندان تألیف حاقینا تابع اولان ماتریاللار ایچرمکده‌دیر. ماتریاللار و خبرلر ایذینسیز ایشله‌دیله‌بیلمز، کوپیالانابیلمز. ت.ر.ت دیش باغلانتیلارداکی سیته‌لرین ایچریگیندن سورومولو توتولابیلمز","num_words":1517,"character_repetition_ratio":0.056,"word_repetition_ratio":0.061,"special_characters_ratio":0.202,"stopwords_ratio":0.001,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":143761.0,"cluster_detection":-1}
+{"text":"هان سولا‌له‌سی (اینگیلیسجه: Han dynasty، فارسجا: دودمان هان، عربجه: مملكة هان، فرانسیزجا: Dynastie Han، آلمانجا: Han-Dynastie، ایتالیاجا: Dinastia Han، روسجا: Империя Хань) آسیادا بیر اسکی دؤولت. هان سولا‌له‌سی 206 میلاددان اؤنجه قۇرولدو و 220 میلاددان سوْنرا داغیلدی.","num_words":62,"character_repetition_ratio":0.054,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.257,"stopwords_ratio":0.0,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.996,"perplexity_score":92343.3,"cluster_detection":-1}
+{"text":"هردنسه چوخ داریخاندا نَمیش دوواردا بیر قوش شکیلی، بیر پنجره، آغیزی ب��غلی بیر باش، یوخسا قانلی بیر یوموروق تن اورتاسیندا یوکسلمیش، گونش چکیردی.\nقاپی‌نین آلتیندان ایچری هوپان بیر تالا ایشیقی بئله، غنیمت بیلیب یانغینجا ایچینه چکیردی. او هر گون آزادلیغا تله‌سیردی.\nهردن دوستاغین داریخدیریجی آنلاریندا یاشامینین لاپ کئچمیشلری، اوشاقلیق چاغلاری یادینا دوشوردو.\nابتدایی صینیفی‌نین اوچونجو، دؤردونجو کلاسلاریندان کیتاب قوردو اولموشدو. کیتاب الیندن دوشموردو. آتاسی وئردیگی جیب پولونو جمعله‌ییب اؤزونه کیتاب آلیردی. چوخلوق دا عمومی کیتابخانادان کیتاب امانت آلیب اوخویوردو.\nیئر به یئر دانیشدیغی آغیزیندان یئکه سؤزلر هامینی تعجوبلندیریردی.\nآتاسی شوخلوقجا”آخیردا بو اوشاق باشلی گورا گئتمز، دیلی باشینا بلا اولار” – دئییردی.\nآناسی کووره‌لیب:\n“آغزیندان قارا یئللر آپارسین کیشی، او نه سوزدور اوشاغا دئییرسن؟!” – آجیقلانیردی.\nیادینا گلدی بیر گون اوخولدا حاکمیت له باغلی بیر جشن واریدی.\nاداره دن نئچه نیظارتچی ده گلمیشدی. برنامه‌نین بیر قیسمتینده کوکلالار نماییشی واریدی.\nاوشاقلار حئیرتله آرخاسی قارانلیق، اؤنو ایشیق صحنه‌ده اویناشان، دانیشان قولچاقلاردا باخیردیلار.\nلاپدان قیشقیردی: او کوکلالار اؤز باشلارینا ترپنمیرلر. قارانلیقدا کی گؤرونمز اللر اونلاری ترپدیرلر، اونلارین یئرینه دانیشیرلار.\nاو گیزلی اللر قارانلیقدا گیزله‌نیب لر. باخین اونلاری ایپله اوینادیرلار. او کوکلالاری گیزلی اللر اوینادیرلار….\nمودور، ناظیم اونا گؤز آغاردیب سوکوتا دعوت ائتمیشدیلر، اداره نیظارتچی‌لری ده تعجوبلو اونا باخمیشدیلار.\nسونرالار گنج چاغلاریندان ژورنالیست اولوب گیزلی اللری و چوخ اللرده اوینایان کوکلالاری افشاء ائتمیشدی.\nپرده دالینداکی گیزلی‌لری آشکارا چیخارتماق ایشی اولموشدو. سونرالار دوشوندو بو یئرده اوغرولارین، اَیری لرین یوخ، اونلاری گورنلرین گوزلرینی چیخاردیرلار!!\nبو خارابا ماغارانین دار، دودوک پیلله‌لرینی ائویندن ده یاخشی تانیییردی. ساچی بوردا توکنمز سورغو- ساواللا آغارمیشدی. خفیه اورگانیندان چیخاندا، بیر نئچه آددیم اوزاقلاشدیقدا، بیلرکن یوخسا بیلمز‌دن، قاپیدا دوران کئشیک عسگر تتیکی چکدی، الینده کی سیلاحینی شاققیلداتدی، یازیچی دیکسینرکن دونوخوب یئرینده دوردو.\nآتیلمایان گولله‌نین یاندیریجی آغریسینی دوز کوره‌یینین اورتاسیندا، اوره‌یینین دالیندا حیس ائتدی. ایستی- ایستی بیر شئی اوره‌ییندن ایچینه تؤکولدو. گؤوده‌سینی سویوق تَر باسدی. ایندییه دک اؤلومو بو قَدَر یاخیندا حیس ائتمه‌میشدی.\nایندی ایسه هر بیر قلم الینه آلدیقدا دوز او نوقطادان کوره‌یینین اورتاسی سانجیر… اوره‌یی ایستی-ایستی ایچینه تؤکولور…\nنوشته های مشابه\nآذربایجان و زنان ترک, زنان, فرهنگ و ادبیات\nاوشاق ادبیاتی «زنجفیللی شیرنی اوغلان» حاضیرلایان:” ویدا حشمتی”\nآذربایجان و زنان ترک, زنان, فرهنگ و ادبیات\nاَرکن ائولیلیک – اؤزلم\nآذربایجان و زنان ترک, دیدگاه ها, زنان, فرهنگ و ادبیات, مقالات\nآیاق اوستو یازیلار- رقیه کبیری\nآذربایجان و زنان ترک, زنان, فرهنگ و ادبیات, فرهنگ و هنر\nیوخوسوزلوق-یازان: آدم ممداُو کؤچورن: سحرخیاوی حاضیرلایان:ادبیات سئونلر\nآذربایجان و زنان ترک, زنان, فرهنگ و ادبیات, فرهنگ و هنر\n‍تبسم_رضازاده«شدتی» شعر\nآذربایجان و زنان ترک, حقوق بشر, دیدگاه ها, زنان, فرهنگ �� ادبیات, فرهنگ و هنر, مقالات\nکتاب «حقوق زن در خانواده» به زبان ترکی منتشر شد.\nBack To Top\nAll rights reserved for www.turkqadini.com\nآحرین مطالب\nزبیده؛ زن بلوچی که از هیچ برای ۱۰۰ نفر کارآفرینی کرد گزارشی از وضعیت یک مادر و نوزاد ۸ ماهه اش در زندان اوین وضعیت وخیم فرزانه قره‌حسنلو در زندان بعد از فوت برادرش قوشاچای (میاندوآب) - خودکشی شیما رامشک ۱۴ ساله و قربانی کودک‌ه... وضعیت وخیم فرزانه قره‌حسنلو در زندان بعد از فوت برادرش حکم اعدام، ابزار تثبیت دیکتاتوری و بقای استبداد\/ آتنا دائمی فوت برادر فرزانه قره‌حسنلو در اثر فشارهای روحی؛ ناتالی امیری برنده جایزه دموکراسی والتر لوبکه در آلمان شد اوشاق ادبیاتی «زنجفیللی شیرنی اوغلان» حاضیرلایان:\" ویدا حشمتی... عکس 'شیر دادن' روی جلد مجله هندی جنجالی شد","num_words":852,"character_repetition_ratio":0.074,"word_repetition_ratio":0.031,"special_characters_ratio":0.212,"stopwords_ratio":0.002,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.999,"perplexity_score":113925.0,"cluster_detection":-1}
+{"text":"شانون چایی (اینگیلیسجه: River Shannon، فارسجا: شانون، آلمانجا: Shannon (Fluss)، ایتالیاجا: Shannon (fleuve)، عربجه: شانون، روسجا: Шаннон (река)) ایرلند اؤلکه‌سینده یئرلشن بیر چای. اۇزونلوغو۳۶۰٫۵ کیلومتر دیر. بۇ گۆن شانون چاییندان ثانییه‌ده ۲۰۸٫۱ متر مکعب سۇ آخیر.\nشانون چایی\nاؤلکه‌\nایرلند\nحوزه خصوصیاتلاری\nچای آغیزی\nLimerick\n52°39′25″N 8°39′36″W \/ 52.657°N 8.66°W \/ 52.657; -8.66موختصات: 52°39′25″N 8°39′36″W \/ 52.657°N 8.66°W \/ 52.657; -8.66\nفیزیکی خصوصیاتلاری\nاوزونلوقو\n360.5 units?\nبیرده باخ\nدَییشدیر\nچای\nدۆنیانین ان اۇزون چایلاری\nدۆنیانین ان بؤیوک حؤوضه‌لری\nائشیک باغلانتی‌لار\nدَییشدیر\nدۆنیانین اساس چایلاری\nقارداش پروژه‌لرده شانون چایی گؤره داها آرتیق بیلگی‌لر تاپابیلرسینیز.\nفایل‌لار ویکی‌آمباردا\nقایناق‌لار\nدَییشدیر\nاینگیلیسجه ویکی‌پدیاسی‌نین ایشلدنلری طرفیندن یارانمیش«River Shannon»، مقاله‌سیندن گؤتورولوبدور. (۲۲ جولای ۲۰۱۷ تاریخینده یوْخلانیلیبدیر).","num_words":186,"character_repetition_ratio":0.069,"word_repetition_ratio":0.023,"special_characters_ratio":0.294,"stopwords_ratio":0.005,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":69073.4,"cluster_detection":-1}
+{"text":"دلی‌قیز كندی دوغو آذربایجان اوستانی نين میانا بولگه‌سی نين کندوان بولومو نده اولان قوزئی گرمه قصبه سی نده يئرلشيب.[۱] 1385 اينجي ايلين نوفوس ساييسي اساسيندا بو كندين 286نفر اهاليسي وارايميش. <[۲]\nقایناق‌لار\n[دَییشدیر]\n^ امار واطلاعات ایران کندلری. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2011-08-24. یوْخلانیلیب2015-03-09.\n^ ایرانین آمار مرکزی، دوغو آزربايجان ايالتي نين آماری. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2011-07-11. یوْخلانیلیب2021-02-07.\n«https:\/\/azb.wikipedia.org\/w\/index.php?title=دلی‌قیز&oldid=1449862»-دن آلینمیش‌دیر\nبؤلمه‌لر:\nقوزئی گرمه قصبه سی\nمیانا بولگه‌سینین کندلری\nبۇ صفحه‌‌ سوْن دفعه ‏۷ فوریه ۲۰۲۱، ‏۲۳:۱۷ تاریخینده دَییشدیریلمیشدیر.\nیازی Creative Commons Attribution-ShareAlike License 4.0 آلتیندا مووجوددور؛ آرتیق شرطلر آرتیریلا بیلر. بو سایتی ایشلتمکله سیز ایشلتمه شرطلری و گیزلیلیک سیاستی ایله راضیلشیرسینیز. ویکی‌پدیا® منفعت‌سیز تشکیلاتی اولان ویکی‌مدیا فوندونون قئید آلینمیش تیجارت علامتیدیر.","num_words":171,"character_repetition_ratio":0.065,"word_repetition_ratio":0.025,"special_characters_ratio":0.255,"stopwords_ratio":0.012,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.999,"perplexity_score":68632.2,"cluster_detection":-1}
+{"text":"تورک دؤولتلر تشکیلاتی ساغلیق باخانلاری ۳.جو ییغینجاغی و ۲.جی تورک طب دونیاسی کنگره‌سی ۱۶ آگوست ۲۰۲۳ تاریخینده سمرقند شهرینده ائدیلدی\n28.08.2023 ~ 21.08.2024\n2030149\nگئچه‌ن هفته تورک جمهوریتلرینده اؤنملی گلیشمه‌لر میدانا گلدی. ایندی بونلارا سیراسی ایله باخاجاغیق.\n۱۴ آگوست ۲۰۲۳ تاریخینده قاقاووز یئری اؤزارک بؤلگه‌سی باشقانی یئوگنیا گوتسول، روسیا فدراسیونو باشکندی موسکوادا قاقاووز یئری اؤزارک بؤلگه‌سی نماینده‌لیگی آچماغی پلانلادیقلارینی بیلدیردی. بونون اوزرینه مولدووا خاریجی ایشلر و آوروپا قایناشما باخانلیغی آچیقلاما وئررک، نماینده‌لیک آچیلماسینین ایمکانسیز اولدوغونو ایفاده ائتدی. باشقان یئوگنیا گوتسول روسیا یانلی‌سی ایفاده‌لری ایله بیلینیر.\n۱۴-۱۵ آگوست ۲۰۲۳ تاریخلرینده روسیا فدراسیونونا باغلی باشقوردیستان جمهوریتینین باشباخانی آندرئی نظروو قازاقیستانا ایش سفری گئرچکلشدیردی. باشباخان نظروو قازاقیستان باشباخانی آلیخان اسماعیلوو ایله گؤروشدو. گؤروشمه‌ده ایکی اؤلکه ایلیشکیلرینه باغلی چئشیدلی مؤوضوعلار ماسایا یاتیردیلدی. باشقوردیستان جمهوریتینین باشباخانی سفر چرچیوه‌سینده قازاقیستان صنایعی و آلت یاپی باخانی مارات کارابایئو ایله ده گؤروشدو.\nاؤزبکیستان جمهوریتی باشباخانی عبدالله آریپوو ۱۵ آگوست ۲۰۲۳ تاریخینده قیرقیزیستانا رسمی سفر گئرچکلشدیردی. باشباخان آریپوو قیرقیزیستان باشباخانی آکیل‌بک جاپاروو ایله بیرلیک‌ده چولپون آتا شهرینده ۱۰.جو قیرقیزیستان-اؤزبکیستان حکومتلرآراسی اورتاق امکداشلیق شوراسی ییغینجاغینا باشقانلیق ائتدی. ییغینجاق‌دا ایکی اؤلکه ایلیشکیلرینی ایر‌لییه داشییاجاق قرارلار آلیندی. قیرقیزیستان جمهورباشقانی سادیر جاپاروو اؤزبکیستانباش باخانی آریپووو قبول ائتدی.\nتورک دؤولتلر تشکیلاتی ساغلیق باخانلاری ۳.جو ییغینجاغی و ۲.جی تورک طب دونیاسی کنگره‌سی ۱۶ آگوست ۲۰۲۳ تاریخینده سمرقند شهرینده ائدیلدی. ییغینجاغا تشکیلاتا عضو اؤلکه‌لرین ساغلیق باخانلاری قاتیلدی. ییغینجاق سونوندا اورتاق بیاننامه ایمضالاندی. ییغینجاق چرچیوه‌سینده ۱۶-۱۷ آگوست تاریخلرینده اؤزبکیستان - تورکیه ۲.جی ساغلیق ایش فورومو دا گئرچکلشدیریلدی.\n۱۷ آگوست ۲۰۲۳ تاریخینده قازاقیستان جمهور باشقانی قاسیم جؤمرت توکایئو سعودی عربیستان چئوره، سو و اکینچیلیک باخانی عبدالرحمان الفضلینی قبول ائتدی. گؤروشمه‌ده قازاقیستان و سعودی عربیستان آراسینداکی اکینچیلیک، تیجارت، غذا گوونلیگی کیمی مؤوضوعلاردا امکداشلیق اله آلیندی.\nاؤزبکیستان جمهور باشقانی شؤوکت میرضیایئو ۱۷ آگوست ۲۰۲۳ تاریخینده قازاقیستان خاریجی ایشلر باخانی مراد نورتلئونو قبول ائتدی. گؤروشمه‌ده ایکی اؤلکه ایلیشکیلرینین مؤوجود دورومو ماسایا یاتیردیلدی.\n۱۷-۲۱ آگوست ۲۰۲۳ تاریخلرینده سینجان اویغور اؤزارک بؤلگه‌سینین باشکندی اورومچی شهرینده ۴.جو چین-آوراسیا: محصوللار و تیجارت ۲۰۲۳ آدلی اکسپو گئرچکلشدیردی. اکسپو آچیلیشینا قیرقیزیستان باشباخانی آکیل‌بک جاپاروو، قازاقیستان باشباخان کؤمکچیسی سئریک جومانگارین قاتیلدی. باشباخان جاپارووون رسمی سفری چرچیوه‌سینده قیرقیزیستان و چین آراسیندا ۶ آنلاشما ایمضالاندی. اکسپویا ۴۰ اؤلکه‌دن ۱۳۰۰دن چوخ شیرکت قاتیلدی.\n***\n۱۹-۲۰ آگوست ۲۰۲۳ تاریخلرینده آذربایجان جمهورباشقانی ایلهام علییئو، قیرقیزیستان جمهورباشقانی سادیر جاپاروو، اؤزبکیستان جمهورباشقانی شؤوکت میرضیایئو، تورکیه جمهورباشقانی رجب طیب اردوغان و تورکمنیستان جمهورباشقانی سردار بردی‌محمدوو ماجاریستانا سفر گئرچکلشدیردیلر. ماجاریستان باشباخانی ویکتور اوربانین دعوتی اوزرینه بوداپسته گلن لیدئرلر، ماجاریستانین قورولوش گونو بایرامینا و دونیا آتلئتیزم شامپیوناسینین آچیلیشینا قاتیلدیلار.\nگلیشمه‌لردن گؤرولدوگو اوزره گئچه‌ن هفته تورک جمهوریتلرینده قارشیلیقلی اؤنملی سفرلر ائدیلدی.\nاتیکتلر: #قاقاووز یئری , #تورکمیستان , #اؤزبکیستان , #قیرقیزیستان , #قازاقیستان , #تورکیه , #آذربایجان , #تورک جمهوریتلری\nایلگیلی‌لی خبرلر\nآوراسیا جمهوریتلرینده گئچن هفته\n13.09.2024\n۱ سپتامبر ۲۰۲۴ تاریخینده گئرچکلشدیریلن آذربایجان پارلمانی سئچکیلرینین نتیجه‌لری آچیقلاندی. سئچکی نتیجه‌لرینه گؤره، یئنی آذربایجان پارتیسی ۶۸ کورسو قازاناراق بیرینجی پارتی اولدو\nقاقاووز تورکجه‌سی\n12.09.2024\nعالیملرین چوخو، او جومله‌دن باتی تورکولوقلارینین فیکرینجه‌، قاقاوز تورکجه‌سی تورکیه تورکجه‌سینین رومئلی دیالئکتلرین‌دن بیریدیر\n\"زیتون یاغلی بیبر دولماسی\" نئجه پیشیریلیر؟\n11.09.2024\nتورک مطبخینده \"زیتون یاغلی\" آدی ایله تصنیف ائدیلن یئمک‌لر سویوق یئییلن، اتسیز پیشیریلن و زیتون یاغی ایستیفاده ائدیله‌رک حاضرلانان یئمک‌لردیر\nگئچه‌ن هفته تورک جمهوریتلرینده بایراملار آرخا آرخایا قوتلاندی\n06.09.2024\n۳۰ آگوست ۲۰۲۴ تاریخینده تورکیه‌ده ظفر بایرامی، قازاقیستاندا آنایاسا گونو قوتلاندی. ۳۱ آگوست ۲۰۲۴ تاریخینده قیرقیزیستان، ۱ سپتامبر تاریخینده اؤزبکیستان مستقیللیک گونلرینی قوتلادیلار\n2030149\nتورک جمهوریتلرینین گوند‌مینده‌کی اولایلار\n\/\/cdn.trt.net.tr\/images\/xlarge\/rectangle\/611a\/469b\/4b8b\/611d6d9924915.jpg?time=1726289852\n\/turki\/prwqrmlr\/2023\/08\/28\/twrkh-jmhwrytlrynyn-gwndmyndhkhy-wlylr-2030149\nمولتی مئدیا\nویدئو\nفوتو قالری\nپادکست\nکاتقوریلر\nتورکیه\nتورک دونیاسی\nبؤلگه\nدونیا\nاقتصاد\nایدمان\nبیلیم و تکنولوژی\nکولتور و صنعت\nساغلیق و چئوره\nت.ر.ت\nت‌رت تاریخی\nت‌رت رادیو\nت‌رت تی‌وی\nت‌رت و.اوف.ت وورلد\nفرکانس لار\nخبرلشمک اوچون\nتورکیه رادیو تلویزیون قورومو رسمی وب سایتی. بو سرویس، آنادولو آژانسی (AA)، فرانس پرس آژانسی (AFP)،رویترز، دویچ پرس آژانس (DPA)،آتسه (ATSH)، آفه (AFE )، منا (MENA) ، ایتارتاس(ITAR TASS)، شینهوا(XINHUA) آژانسلاریندان تألیف حاقینا تابع اولان ماتریاللار ایچرمکده‌دیر. ماتریاللار و خبرلر ایذینسیز ایشله‌دیله‌بیلمز، کوپیالانابیلمز. ت.ر.ت دیش باغلانتیلارداکی سیته‌لرین ایچریگیندن سورومولو توتولابیلمز","num_words":1050,"character_repetition_ratio":0.08,"word_repetition_ratio":0.031,"special_characters_ratio":0.202,"stopwords_ratio":0.0,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":111562.2,"cluster_detection":-1}
+{"text":"(مقاله)دانیشیقایشلدنایشلدن دانیشیغیویکی‌پدیاویکی‌پدیا دانیشیغیفایلفایل دانیشیغیمدیاویکیمدیاویکی دانیشیغیشابلونشابلون دانیشیغیکؤمککؤمک دانیشیغیبؤلمهبؤلمه دانیشیغیپوْرتالپوْرتال دانیشیغیTimedTextTimedText talkماژولماژول دانیشیغی","num_words":79,"character_repetition_ratio":0.023,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.066,"stopwords_ratio":0.038,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.996,"perplexity_score":13396.3,"cluster_detection":-1}
+{"text":"سیغینماجیلار یاردیملاشما مرکزی- گونئی آذربایجان، سیغینماجی لار و کورونا ویروسو ایله علاقه دار بیلدیریسی\nمرکز حمایت از پناهندگان- آزربایجان جنوبی\nSığınmacılar Yardımlaşma Mərkəzi- Güney Azərbaycan\nصفحه اصلی - Ana səfhə\nدرباره ما - Bizim Haqda\nتماس با ما - Bizimlə Əlaqə\nکمک به انجمن - Dərnəyə Yardım\nلیست کمکها - Yardımlar Listəsi\nاطلاعات ضروری و لینکهای مفید - Önəmli Bilgilər və Linklər\nجمعه, 15 فروردين 1399 22:58\nچاپ\nایمیل\nسیغینماجیلار یاردیملاشما مرکزی- گونئی آذربایجان، سیغینماجی لار و کورونا ویروسو ایله علاقه دار بیلدیریسی\nسیغینماجیلار یاردیملاشما مرکزی- گونئی آذربایجان، سیغینماجی لار و کورونا ویروسو ایله علاقه دار بیلدیریسی\nسون زامان لاردا چین اؤلکه سینده ن دونیا گئنه لینه یاییلان کورونا ویروس خسته لیگی اینسان حیاتی نی بیر چوخ یئرلرده زور دورومدا بوراخمیش دوروموندادیر، او جومله ده ن ویروس ده ن قایناقلانان خسته لیکلر و اؤلوم فاجیعه لری و کورونا دان قایناقلانان اکونومیک زورلوقلار.\nترکیه جمهوریتینده مارت آیینین 11.جی گونونده ایلک کورونا ویروس خسته سی گؤرولدو و او تاریخده ن بو گونه ده ک هر گون یئنی خسته لر و نه یازیقکی 10 لارجا اینسان وفات ائتدی.\nتورکیه جمهوریتی دولتی بیر تاخیم یاساق لار گتیره رک ویروسون داها چوخ یایلماسینین اؤنون آلماسی اوچون اؤنله م لر آلدی و باشقا اؤلکه لری نظرده آلاراق باشاریلیدا اولدو، آمما تورک خالقی یانی سیرا بیر تاخیم سورونلار ایله قارشی-قارشی یا گلدی او جومله ده ن اکونومیک سیخینتی و ایشسیزلیکلر چوخالدی. بیر چوخ ایش یئری دؤولتین گتیردیغی یاساقلاردان دولایی ایش یئرلرین گئچیجی اولاراق قاپاتماق زوروندا قالدی ویا ایشچی چیخارماق مجبوریتینده قالدی.\nحال حاضیردا تورکیه ده یاشاماقدا اولان گونئی آذربایجانلی سویداشلاریمیز- فیکیرداشلاریمیز ایشسیزلیک و اکونومیک سورونلاری ایله قارشی قارشی یا گلمه ک دوروموندادیرلار ، و نه یازیق کی بو ویروس دان دولایی حتی بعضی تورکیه جمهوریتی وطن داشلاری بیله ایشسیز قالمیشلار .\nهر کس اوچون آیدین دیر کی تورکیه جمهوریتینده نقدر یابانجی سیغینماجی وار و هر تک تکی اوچون سوسیال یاردیم ائتمک گؤزه ل تورکیه میز اوچون زور اولا بیلر، اونا گؤره ده بعضاً گونئیلی سویداشلاریمیزا بو سوسیال یاردیم حاققی تانینمیر اودا سوریه لی گوچمن لرینین ساییلارینین چوخ اولماسیندان قایناقلانا بیلر.\nبو دورومدا داها اؤنجه تورکیه ده سیغینماجی اولوب و تورکیه اکونومیک دوروموندان خبردار اولان سویداشلاریمیز کی حال حاضیردا باشقا بیر اؤلکه یه گئدیبلر و ایقتیصادی دوروملاری یئرینده دیر چوخ آز بیر مقدار مالی یاردیم ائتمک له بو زور گونلری آتلاتماق اوچون هم تورکیه ده یاشایان سیغینماجی دوروموندا اولان سویداشلاریمیزا بیر اومود و هم قارداش تورکیه میزه یانلاریندا اولدوغوموزو بیلدیرمه ک ایچین.\nآز دا اولموش اولسا یاردیم گونده ره ره ک بو آجیلی گونلری بیرلیک ده آتلادا بیلریک.\nسیغینماجیلار یاردیملاشما مرکزی- گونئی آذربایجان 2017.جی ایلینده ن بری بیر چوخ گونئی آذربایجانلی سیغینماجی لارا هئچ بیر قارشیلیق گؤزله نتیسی اولمادان بللی بیر مقداردا یاردیملار ائتمیشیک و بوتون یاردیملاری بلگه لر و سند لر ایله سوسیال کاناللاریمیزدان یاردیم گؤندردیغیمیز شخصین کیملیگین گیزلی قالما شرطی ایله پایلاشمیشیق. بو گؤره وی لایقی ایله یئرینه گتیرمه ک اوچون سون درجه تیتیز چابالاییریق. اومود ائدیریک کی داها گوجلو اولاراق سویداشلاریمیزین یانیندا اولاق و خالقیمیزین قارشیسینا آلنی آچیق چیخا بی��ک.","num_words":706,"character_repetition_ratio":0.077,"word_repetition_ratio":0.052,"special_characters_ratio":0.213,"stopwords_ratio":0.001,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":266225.5,"cluster_detection":-1}
+{"text":"سون 42 ایلده ایرانین روحانی لیدرلری، مجبوری حجابین ارککلرین جینسی تجاووزونه قارشی قادینلار اوچون ان یاخشی مودافیه اولدوغونو ادعا ائده‌رک رژیمین سرت ایسلام گئییم کودونو مودافیه ائتدیلر. لاکین سون بیر نئچه هفته عرضینده ایرانلی قادینلار ایش‌ وئرنلرینین و ایش یولداشلارینی، حتی بیر سیرا یوکسک وظیفه‌‌‌لی مامورلاری جینسی جینایتلر و تجاووزلا ایفشا ائتمک و اتهام ائتمکله بو ادعانی رد ائتدیلر.\nتقصیرلندیریلن اینقیلاب کئشیکچیلری کوماندیرلریندن توتموش مشهور صنعتچیلره و عادی وطنداشلارا قدر اولان موتهیملر کاتولیک کیلسه‌سیندن فرقلی اولمایان بیر رژیمین درین و سیستماتیک بیر اخلاقی بؤحرانینی عکس ائتدیریر. اؤزونو دوزلویون و اوستون فضیلتین کئشیگینده گؤرن دؤولت، و کسکین تنقید ائتدیگی باتی توپلوملاریندان داها یاخشی اولمادیغینی بلکه داها دا پیس اولدوغونو گؤستردی.\nایرانلی قادینلارین سؤیله‌دیکلری «هاروی واینستین» و «بیل کازبی» قوربانلارینی خاتیرلادیر. ایران مئدیاسی‌نین کئچمیش موخبیری «سارا امت‌علی»، سون زامانلار گئنیش یاییلمیش توییتلری آچاراق 14 ایللیک بیر سسسیزلیگی پوزان سون ادعاچیلاردان بیریدیر کی باشقالارینا اونون نومونه اولاراق ایزله‌مه‌لری اوچون بیر قاپی آچدی.\nموصاحیبه آپاردیغی «آیدین آغداشلو» ایله گؤروشونو تصویر ائتدی و مشهور صنعتچی‌نین سرگیده گؤروشمک عوضینه اوفیسینده گؤروشمک اوچون ایصرار ائتدیگینی یازدی. سارا ایچری گیرنده او چیلپاقدی و یالنیز بیر اؤرتو گئیینمیشدی، سونرا سارانی زورلا قوجاقلاییر و اونو اؤپمه‌یه چالیشیر. سارا اونو اؤزوندن اوزاقلاشدیراراق حادثه‌‌‌ یئریندن قاچیر.\nسارا یازیر «ایللرله اؤزومو گوناهکار، اوتانج وئریجی و عذابلی حیس ائتدیم» . داها احتیاطلی اولمالییدیم و دقتسیز بیر قادین اولدوغومو دوشوندوم. اؤزومو گوناهلاندیریردیم! آنجاق «Me too» حرکاتی حاقیندا نه قدر چوخ اوخوسام، جینسی تجاووزدن خلاص اولانلار اوچون بو حیسلرین نورمال اولدوغونو باشا دوشدوم.»\nسارانین آچیقلامالاریندان اؤنجه نامعلوم قادینلار چوخ دهشتلی تجروبه‌لری حاقیندا یازمیشدیلار، آما امت‌علی‌نی قاباقا آتان شئی، اونون خالق قارشیسیندا چیخیش ائتمک ایستیی ایدی. گوجلو بیر تجاووزکارین و قادینلارین تئزتئز تجاووزه معروض قالدیقلاری بیر کولتور کی اوندا قادینلار اوز اوزه قالدیقلاری تجاووزدان اؤتورو گوناهکار تانینیردیلار کی اؤزلری اوندان اذيت چکمیشلر.\nایندی ایراندان کناردا یاشایان امت‌علی، سانسور سوز عومومی مئدیایا الی چاتیر. ایسلام جمهوریییتی‌نین چوخ سرت شرطلری ایله اوزلشمه‌سینه باخمایاراق، اوندان اؤنجه‌دن ایفشا ائدنلرین جسارتیندن ایستیفاده ائتدی. اؤلکه داخیلینده‌کی دیگر بیر چوخ ژورنالیست ده اوخشار سو ایستیفاده‌لر باره‌ده معلومات وئردی.\nدؤرد ایل اؤنجه، ایران ایسلام جمهوریییتی رادیو و تلویزیونونون خاریجی کانالی اولان پرس تی‌وی‌نین آپاریجیسی «شینا شیرانی»، مودورلریندن بیری‌نین اونو ایش اوتاغیندا حبس ائتدیگی بیر حادثه‌‌‌ باره‌ده خبر وئرمیشدی. لاکین شیرانی بو ایفشادا ائتدیگی سس-کویده تک قالدی.\nکئچن ایل باشقا بیر بدنام بیر ایشده، ا��نقیلاب کئشیکچیلری‌نین کئچمیش عضوو و ایسلام مشورت مجلیسی‌نین بئش دؤورونون عضوو سلمان خدادادی، ایش یئرینده ایش تاپماغا اومید ائدن سئچیجیلریندن اولان «زهرا نویدپور»، آدلی بیر قادین وطنداش طرفیندن محکمه‌‌یه وئریله‌رک تجاووز اتهامی ایله محکوم ائدیلدی. نویدپور اتهامین تفروعاتلارینی آچیقلادیقدا، خدادادی اونو و عائله‌‌‌سینی اؤلدورمکله تهدید ائتدی. گنج قادین تهدیدلره باخمایاراق دانیشماغا داوام ائتدی، آما نتیجه‌ده جسدی تاپیلدی. گؤرونن او کی اؤلومون سببی «اینتیهار» ایدی. تجاووزکار چوخ قیسا بیر مدتی حبس‌خانادا کئچیردی و تئز عفو ائدیلدی و سربست بوراخیلدی.\nبو و بونا بنزر حاللار هئچ بیر قورونما و باغیشلانما اولمایان قادین دوشمانلیغی‌نین درجه‌‌‌سینی اورتایا قویور.\nبو ایفشا ائتمه‌لرین اورتاسیندا عادی قادینلارین ایللردیر کوچه‌لرده آنونیم تجاووزکارلارلا کئچیردیکلری گونده‌لیک موباحیثه‌لر اهميتلیدیر. معلوم اولوب کی، جینسی تجاووزدن ان یاخشی قورونما موبایلدیر. پوپولر هشتگ اولان «دوربین من،‌ اسلحه من» (کامئرام، منیم سلاحیم)، بیر چوخ قادینا تجاووزکارلارا قارشی صحیفه‌‌‌ آچماق اوچون گوج قازاندیردی. چونکی چکیلدیکلرینی بیلنده حادثه‌‌‌ یئریندن قاچیرلار. بو قادینلار گوناهکارلاری ایفشا ائده‌رک رژیم علئیهینه دانیشیرلار. اونلارین ادعالاری، ارککلرین گوجسوز وارلیق اولدوقلارینی و قادینلار چادیر آلتیندا گیزلنمه‌دیکلری تقدیرده داورانیشلارینا گؤره مسوولیت داشیمادیقلارینی اینکار ائدیر.\nشوبهه‌سیز کی، باشلارینا گلنی ایفشا ائتمه‌یه جسارت تاپان بیر سیرا قادینلار باتی‌داکی «منده»، حرکاتی‌نین تأثیری آلتینا دوشدولر. لاکین بو حاللارین هر بیری‌نین جمعی قوه‌سی‌نین نتیجه‌سی فردی قوه‌لرین توپلامیندان چوخدور؛ بو قادینلارین ایلک نؤوبه‌‌ده اؤیرندیکلری بودور کی، حجاب اونلاری ظالیملارا قارشی مودافیه ائده بیلمه‌ین بیر بئز پارچاسیدیر. اونلاری جینسی تجاووزدن حقیقتاً قورویا بیله‌جک شئی قانونون اوستونلوگو و هئچ کیمین قانوندان اوستون اولمایان بیر توپلومدور.\nایرانداکی مؤوجود دالغا اوچون جندر برابرلیگینی قورماغی هدفله‌ین باتی اؤلکلرینده‌کی مؤوجود حرکتله موقایسه‌‌ده جندر برابرسیزلیگی اساس مسئله‌‌ دئییل، داها جدّی بیر فاجعه‌‌‌نین علامتلری‌نین بیر حیصّه‌‌‌سیدیر؛ رئژیمین اؤزو.\nنوشته های مشابه\nاخبار, حقوق بشر, زنان\nهم‌بندیان سارا دلدار شهادت می‌دهند\nآذربایجان و زنان ترک, اخبار, حقوق بشر, زنان\nقادين جينايتي؛ اراک‌دا بیر قادین مهریه ایسته‌مک ندنی‌ایله حیات یولداشی طرفیندن اؤلدورولوب\nاخبار, حقوق بشر, زنان\nطراح لایحه عفاف و حجاب، عضو علمی دانشگاه الزهرا شد\nاخبار, حقوق بشر, زنان\n۱۰ زن بهائی به دادسرای اصفهان احضار شدند\nآذربایجان و زنان ترک, دیدگاه ها, زنان, مقالات\nیوز قادین؛ مشروطه اینقیلابیندان سونرا قادین نشرلرینین یوکسلیشی\nاخبار, زنان\nزبیده؛ زن بلوچی که از هیچ برای ۱۰۰ نفر کارآفرینی کرد\nBack To Top\nAll rights reserved for www.turkqadini.com\nآحرین مطالب\nهم‌بندیان سارا دلدار شهادت می‌دهند قادين جينايتي؛ اراک‌دا بیر قادین مهریه ایسته‌مک ندنی‌ایله حیات... طراح لایحه عفاف و حجاب، عضو علمی دانشگاه الزهرا شد ۱۰ زن بهائی به دادسرای اصفهان احضار شدند یوز قادین؛ مشروطه اینقیلابیندان سونرا قادین نشرلرینین یوکسلیشی زبیده؛ زن بلوچی که از هیچ برای ۱۰۰ نفر کارآفرینی کرد گزارشی از وضعیت یک مادر و نوزاد ۸ ماهه اش در زندان اوین وضعیت وخیم فرزانه قره‌حسنلو در زندان بعد از فوت برادرش قوشاچای (میاندوآب) - خودکشی شیما رامشک ۱۴ ساله و قربانی کودک‌ه... وضعیت وخیم فرزانه قره‌حسنلو در زندان بعد از فوت برادرش","num_words":1289,"character_repetition_ratio":0.037,"word_repetition_ratio":0.042,"special_characters_ratio":0.196,"stopwords_ratio":0.006,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":240004.4,"cluster_detection":-1}
+{"text":"اردبیله تزه چاتمیشام؛ آتام ائوینده‌یم. خوش- بئش‌دن سونرا، بیر آز دینجه‌لیم دئیه، اوست قاتا چیخیرام. تزه هوشلانمیشام، قاپی‌نین مؤحکم چیرپینیش سسی‌ایله دیکسینیب، یوخودان آتیلیرام. قاپینی آچماق اوچون تله‌سیک آشاغی گلیرم. کیمسه یوخدو. هارداسا قونشو قاپیسی‌نین چالینماسینی آنلاییرام. کیمسه مؤحکم ضربه‌لر ویریر؛ قاپی سسی اینیلتی سسینه قاریشیبدیر. تعجب‌له آناما باخیرام. -«بالا، گئتمه! بو نازی خالا‌دی. گلینی قاپینی ائشیکدن باغلاییب گئدیب.»- دئییر. ندنینی سوروشدوقدا جواب وئریر:\n– بالا، نازی خالا هوشون ایتیریب. گئدیب چؤلده ایتیر، یا دا بیر به بیر قونشولارین قاپیسینی دؤیور؛ بیریندن چاینیک ایسته‌ییر، بیریندن قند، بیریندن چای؛ گویا کی بو گون رؤضه‌سی وار. یا دا دئییر: تئز وئرین گئدیم، تلسیرم. ایندی کیشی چؤلدن قاییدار قاپی‌دا قالار؛ گئدیم چای چؤرک قویوم. بونا گؤره، تک قالاندا ائوین قاپیسینی کلیدله‌ییب گئدیرلر. بیلیرسن ده، نازی خالانین اری اوتوز ایل‌دی اؤلوبدو!\nبیر آن دونوب قالیرام. بو نئجه اولا بیلر! نازی خالا ایله نئچه آی بوندان قاباقکی گؤروشوموز گؤز اؤنومده جانلانیر. گلدیگیمی ائشیدیب، ائویمیزه گلمیشدی. همیشه‌کی کیمی باغرینا باسیب گؤزلریمدن اؤپموشدو. ظارافتلا – «دای تهران قیزی اولوبسان ها! بیزلری یاددان چیخاردیبسان» – دئمیشدی. سونرادا ائو- ائشیگیمدن، دولانیشیغیمدان سوروشموشدو. من -«یاخشی‌دی خالا»- جواب وئردیکده، – «آللاها شوکور. ائله اولسون بالا. سن ده غریب یئرده‌سن. آللاه اوستونده پناه اولسون»- دئمیشدی. هر دؤنه ده تهرانا قاییتدیغیمدا مرجی‌دن، پئندیردن، نبات‌دان بیر پای کیمی یولوما قویاردی؛ -«منیم ده بونا گوجوم چاتیر بالا! آپار ائوینه!»- دئیردی. هئج بیلمیرم منی ندن سئویردی! ائله اوشاقلیغیمدان سئوردی. کوچه ده گؤرنده اؤز یانینا چاغیریب، گؤزلریمدن اؤپردی. من اونا هئچ بیر ایش ده گؤرمه‌میشدیم، آمما همیشه آنامدان احوالیمی و -«تهرانداکی قیز نه واخت گله‌جک؟» سوروشارمیش. ایندی بونلارین هامیسی‌نین اونودولماسی اوره‌ییمی سیخیردی.\nنازی خالانین اوجا بویو، آغ بنیزی، یاراشیق‌لی ال‌لری و اوزون بارماق‌لاری ذهنیمده جانلانیر. دفعه‌لرله ال‌لرینی الیمه آلاندا سانکی بیر گؤیرچینی الیمه آلمیشام کیمی هیجان کئچیرمیشدیم. اونو گؤرمک ایسته‌ییرم. قاپینی آچیب کوچه‌یه چیخیرام. آنام دئییر: «بالا، ایشین اولماسین! قاپینی آچمایاسان ها! چیخار، بیر شئی زاد اولار، ایشه قالاریق.» قولاق وئرمیرم؛ قاپیلارینا طرف قاچیرام. آنام دالدان چیغیریر: «بالا، کلید‌له‌ییب قاپینی. آچسان دا، قاپیدان او اوزو آچا بیلمییه‌جکسن.»\nنازی خالانین قاپیسینا آز قالیرام. قاپینی ائله دؤیور آز قالا یئریندن چیخسین. هر دؤیولدویونده قاپی اؤز هاواسینا کؤکوندن تیتره‌ییر. اوجا بیر قاپی‌دیر؛ جفته‌سینه الیم چاتمیر؛ یوخاری‌یادا چیخا بیلمیرم. نازی خالا کیمسه‌نین قاپی ‌دالیندا اولدوغونو دویوبدور. آردیجیل مؤحکم ضربه‌لر ائندیرمگه دوام ائدیر. ایندی من بو تایدان قاپی‌یا سؤیکنمیشم، نازی خالا ایسه قاپی‌نین آرخاسیندا تلاشدادیر. تیترک سسیم‌له – «نازی خالا! منم تارلا. ائشیدیرسن؟» دئییرم. نازی خالا آنلاشیلماز سؤزلرله بیر شئی‌لر دئییر، آنجاق امینم کی منی تانیماییب، هئچ یادینا دا دوشمه‌میشم.\nهیجان ایچینده نازی خالانین گؤیرچین ال‌لرینی، یاراشیق‌لی بارماقلارینی دوشونورم. او ال‌لر نه ده گؤزل‌ایدی. هر زمان او ال‌لری الیمه آلاندا -«کاش کی منیم ده قوجالاندا بئله ال‌لریم و بارماق‌لاریم اولایدی» آرزوسو اوره‌ییمدن کئچمیشدی. ایندی، او گؤیرچین ال‌لر نازی خالانین دوننده دونموش حیاتینی قانادلاندیرماغا چالیشیر. قاپی اؤز هاواسینا کؤکوندن تیتره‌ییر؛ من قفسده چیرپینان هراسان بیر گؤیرچینی دوشونورم…","num_words":760,"character_repetition_ratio":0.043,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.222,"stopwords_ratio":0.003,"flagged_words_ratio":0.004,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":157012.8,"cluster_detection":-1}
+{"text":"«https:\/\/azb.wikipedia.org\/w\/index.php?title=ویکی‌پدیا:تاریخ‌ده_بوگون\/سپتامبر_۴&oldid=1560891»-دن آلینمیش‌دیر\nبؤلمه:\nویکی‌پدیا:تاریخ‌ده بوگون\/سپتامبر\nبۇ صفحه‌‌ سوْن دفعه ‏۶ جولای ۲۰۲۴، ‏۱۳:۴۷ تاریخینده دَییشدیریلمیشدیر.\nیازی Creative Commons Attribution-ShareAlike License 4.0 آلتیندا مووجوددور؛ آرتیق شرطلر آرتیریلا بیلر. بو سایتی ایشلتمکله سیز ایشلتمه شرطلری و گیزلیلیک سیاستی ایله راضیلشیرسینیز. ویکی‌پدیا® منفعت‌سیز تشکیلاتی اولان ویکی‌مدیا فوندونون قئید آلینمیش تیجارت علامتیدیر.","num_words":101,"character_repetition_ratio":0.055,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.198,"stopwords_ratio":0.04,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.994,"perplexity_score":22153.9,"cluster_detection":-1}
+{"text":"اوغلان آچاری چیخاردیب، قاپی‌یا سالاندا، ائوده‌کی‌لر هامیسی دیک داشلاندیلار. آتاسی اوز دؤندریب، پنجره‌یه دوغرو باخدی. هئچ یئریندن ده ترپنمه‌دی. آداقلیسی سولغون حالدا اللرین ماسایا دایاق ائدرکن، دوداقلاری تپیدی. بیر سؤز دئمه‌یه دوداقلاری بیر یئره یوووشمادی. اوغلانین چاشکا- لوشکا یولداشی باشینی بولادی… تکجه آناسی دستمال الینده باغرین آچیب، ایکی آددیم قاباغا ایرلندی. دئدی، هاردایدین؟.. سؤزونون دالیسینی گتیرنمه‌دی. قوللارین یانا آچیب، کؤکسونو اؤتوردو. هاردایدین اوغلوم؟!\nاوغلان آرخا چانتاسی چیینینده شاشمیشدی. هویوق-هویوق ائوده‌کی‌لره باخیردی.\n×\n…، اوره‌یینی بوشالدیب، نفه‌سینی دردی. آرخا چانتاسینی باشینین آلتینا قویوب، آرخاسی اوسته اوزاندی. قول-قیچینی تیر اوزالتدی. گؤزلرینی دامچانین تاوانیندا کی تیرلره زیلله‌دی. چوخ چکمه‌دی کیرپیکلری یومولوب، درین بیر یوخویا بوروندو…\n×\n… ،اؤتن گئجه یاتمامیشدی. ایشدن قاییدیب گلنده بیر باش اوتاغینا گئدیب، آرخاسی اوسته یاتاغیندا اوزانمیشدی. گؤزلرینی تاوانینین دوم آغ بویاسینا زیلله‌میشدی. همیشه کی سایاق هئچ ائوده‌کی‌لری ده یوخلاییب، سالاملاشمامیشدی. آناسی اونو یورقون سانیب، دیندیرمه‌میشدی. تکجه شام چاغی اوتاغینین قاپیسینی دؤیوب، شاما سسله‌میشدی. اوغلان یاتمامیشدی. سسی ائشیتمیشدی. ندنسه دورماغا هئچ ماراغی اولمامیشدی. اوتاغین قاپیسی بیر داها دؤیولدو.” اوغول سنی گؤزله‌ییریک ها!..” آناسی دیللنمیشدی… داها دؤزمه‌میشدی. دیک دوروب، سیرفا باشیندا اؤتورموشدو. یئمک یئمه‌میشدی. آناسی اونا گؤز قویموشدو. یئمه‌یینن قوردالانمیشدی.” اوغول نییه قوردالانیسان؟ یئمه‌یینی یئ‌ده.” دیللنمیشدی. اوغلان ها جان آتمیشدی، گوجو بیللاه بیر- ایکی قاشیق یئمه‌کدن یئمیشدی. آناسی چوخ اوستون وورمامیشدی.” یقین یورقوندو.” دوشونرک، چوخ دا برکین ائلمه‌میشدی… سیرفا ییغیشمامیش دوروب، اؤز اوتاغینا کئچمیشدی… دوز ایشیقلانا‌دک اؤزو ایله وورنوخوب، دارتیشمیشدی. سیگاری سیگارین کؤتویونه آلیشدیرمیشدی. تئلویزیونو آچیب، اونا باخمادان اوتاقدا آددیملاییردی. اؤزو ایله دانیشارکن، آجی-آجی گولومسونوردو. شاققاناه چکیب، گولوشوردو. آغ دوواردا یارانان کؤلگه‌سینین دؤرره‌سینه جیزیق چکیب، ترپنمه‌دن اونو جیزیغین اورتاسیندا حبسه سالیردی. یاواش یاواش دووارا یاخینلاشیب، قوللارین آچیردی. کؤلگه‌سینی قوجاقلاییب، باغیرینا باسیردی. ال- قولونو دووارا سورتوشدوررکن کؤلگه‌سینه ترپنمه‌یه ایمکان وئرمیردی. دوداقلارینی دووارا یاپیشدیریب کؤلگه‌سینی سوروردو. سوروب سوموروب، ایچریسینه چکیردی. گئری چکیلیب، بیر داها گؤزلرینی دووارا زیلله‌ییردی. کؤلگه‌سی آرتیق جانلانیردی. چاره سیزلیکدن ال- قولونو یانا سالیب، اوتاقدا آدیملاییردی. قوللارین سینه سینه چارپازلاییب، اؤزونه سیغینیب قیسیلیردی… ائشییه باخماقدان اوشونوردو. اوشونوب چکینیردی. چکینسه‌ده دؤزه بیلمه‌دی. پنجره‌یه یاخینلاشیب، پرده‌نی یانا چکدی. اوردان خیاوانا دالدی. باییردا بیر ایت ده اولامیردی. سکوتدان دوداقلاری تپیدی. دیزلری تیتره‌دی. تکجه آرا- سیرا گاهدان گاها خیاواندان اؤتوب کئچن ماشینلارین سسی اونو اؤزوندن آلیب، اؤزونه قایتاریردیلار… باشینی دیکلدیب، بیر آز اوزاقلارا باخدی. عینالینین چیراقلاری ایشاریردی. خئیلی اونلارا گؤز تیکدی. اؤزونو ایشیقلاردان چوخ اوزاق دویدو. بیردن بیره اوشوندو. حیس ائله‌دی بوم- بوز بیر شئی بالدیرلاریندا دولاندی. جانینی گزیب، فیرلانا- فیرلانا یوخاری‌لارا لاپ بئله اوره‌یی‌نین باشینا قالخیب؛ اورداجا یاتاق سالدی. الین آتیب، اوره‌یی‌نین باشینی اووخالادی. قیوریلیب صندلین اوسته دیزلرینی قارنینا ییغدی. نه ایدی آخی. ایچین-ایچین ایچینی چکدی… بیلمیردی…\n… ، آرتیق ایشیقلانمیشدی. سحرین آلا-تورانلیقی اوتاغادا چؤکموشدو. گئیینیب کئچیندی. آسقی‌دان آسلانمیش آرخا چانتاسینی گؤتوروب ایشه دوزلدی. ائشییه چیخاندا آناسی صوبح نامازینا دوروب، یئنی جه نیت ائله‌مکده ایدی.” الله اکبر!..”\n×\n… ، افسر شکیلی گؤرن همین بیر آز دوروخدو. شوبهه‌لندی. آنجاق چوخ چکمه‌دی کی گؤرموشم دئدی، کئچن گئجه دوز قاپینیزین آغزیندا گؤردوم. البت کی افسر دوز دئییردی.گئجه، اوغلان هاوا آلماغا خیاوانا چیخاندا یولونو ساعات قاباغیندان سالمیشدی. سیگار آلیب، فیکرلی- فیکرلی ائوه ساری قاییداندایدی کی او کئفلی‌لرله راستلاشمیشدی. منصور چارراهین دؤنوب، مارالانا گلن خیاوانین دؤنگه‌سینده او دؤرد نفر زیر کئفلی‌یه توش گلیب،… بیله‌سینی قومارالامیشدیلار.\n، آ!.. تؤک ائشییه!..\nچوخ چکدی اوغلان اؤزونه گلیب، اؤزونو تاپسین. کئفلی‌لرین بیری بیر داها اونون سینه سینه چالدی. آ… تؤک ائشییه. جیبینده نه وار تؤک ائشییه.\n… ،\n، آ!..آ…\n، هئشزاد یوخومدو.\nکئفلی‌لر بونو ائشیدن همین شاققاناه چکیب گولوشدولر.\n، ��وهه!.. دئمه‌سن آلداتدیم. آ… تؤک ائشییه. خ خ خ خوش دیلینن دئییرم هه!..\nغریب ایلیشمیشدی. گؤردوکلرینه اینانمیردی. بیلمیردی خیالدی، گئرچکدی. کیرپیکلرینی دؤنه-دؤنه چالیب، گؤزلرینی یوموب آچدی. کار کسمه‌دی. بیردن سینه سینه دؤیولن یوموروق اونو اؤزونه گتیردی. نئچه یاندان ال-قولوندان بوروب دووارا دایادیلار. نه قده‌ر دارتینسا دا بیر ایش گؤره بیلمه‌دی.\n، گئده!.. سننن دئییلوخ به. یا آدام دیلی باشا دوشمورسن، سن.\n، سن کیمسن آخی. ال چک یاخامدان بیر گؤروم.\nدانیشان کئفلی او بیریسی‌لره، بوشلایین گؤراخ نه غلط دارتاجاخ. اوغلان پال- پالتارینی دوزلدیب، اونلاری سایمادان گئدیردی کی آرخادان کؤینه‌ییندن یاپیشدیلار.\n، باخ گئده!.. دا مزه‌لنمه. هئیکلیوه ایشه‌رم ها. خوشلوغونان نه‌یین وار وئر گلسین. وآللاه ایشه‌ییم گلیر. بایاخدان بیر یئر آختاریرام پئل-پئل پئللی‌یم. یولداشلارینا باخیب، گولوشدولر…\nغریبه ایلیشدیخ ها، اوغلانین آغزیندان چیخان همین بیله‌سینی یاخالاییب؛ قوللارینی بوردولار. اوزو قویلو یئره اوزالتدیلار. جیبلرینده نه وار ایدی چکیب، چیخارتدیلار.\n، آ… اوغراش!.. دئدیم کی هئیکلیوه پئل-پئل پئللی‌یه‌جم. شالوارین آشاغی سی‌ییریب اوغلانین باشینا پئلله-دی… شاققاناه ایچینده شالوارینی یوخاری چکیب، اوزاقلاشدیلار… شاققاناهلاری بوم-بوش خیاواندا سسله‌نیردی… ،\nدوز قاپی‌لارینین آغزینا چاتمیشدی کی دایاندی. قاباغا ایرلنمه‌یه یئر یوخودو. ماشین قاباغینی آلمیشدی.گئجه‌نین بو چاغی خئیر اولا. پلیس ماشینین ایچیندن دئدی، هه!.. خئیر اولا. اوغلان بیلمه‌دی نه دئسین. اوتقونوب افسره باخدی. افسر اونو اتک –باش سوزدو. هه!.. هاردان بئله، هارا بئله.” دئیه الینی ترپتدی. ائوه گئدیردیم دئیه، الینن ائولرینی گؤرستدی.” گئجه‌نین بو چاغی!.. افسر سؤزونون دالیسینی گتیرمه‌ییب، اوغلانین اوزونه باخدی. ” چیخمیشدیم بیر هاوام دییشیلسین.” ، ایشین کسبین نه‌دی؟..دئیه اوغلانی بیر داها دا سوزدو. ” گرافیستم!” ، … دئدین ائویز اورادی دا. یاخچی گئت ائویزه گؤروم!..\nاوغلان قاپینی آچیب، ایچری کئچه‌نه جک اوردا دایانیب، دالیسینجا باخدی…\n×\n… ، آخشام چاغی ایدی یوخودان اویاندی. اوزاندیغی یئرده گؤزلری آچیلدی. دؤنه-دؤنه کیرپیکلرینی چالدی. هنده‌ورینی اتک- باش سوزدو. اللری قورویوب، بارماقلاری بیر- بیرینه یاپیشمیشدی. اللری گؤینه‌ییردی. اللرینی قالدیریب، باخدی. خئیلی باخدی. باخا-باخا دوروب بارداش قوروب اوتوردو…\n… ، صوبح ائودن چیخاندا هارا گئده‌جه‌یینی اؤزو ده بیلمیردی. کئییمیش ایدی. بیلیب-بیلمه‌دن گلیب، عینالی‌دان باش چیخارمیشدی. چانتاسی چیینینده پیادا گلیب چیخیمیشدی داغا. داغ اته‌یینده آراییب، کسه یولونان چیخمیشدی… خیر داشلار آیاغینین آلتیندا زویوشوردولر. زویوشدوکجه اوغلان اوزو قویلو یئره گلیردی. سایمیردی. نه تهر داغا دیرماشیردی، بیلمیردی. قاباغا ایرلندیکجه آیاقلاری ایله داشلاری گئری تؤکوردو. داشلاری تپیکله‌ییب، دره‌یه هئلله‌دیردی. ” آمان آللاه!.. نه‌دی آخی. نه‌دی؟..” نه اولدوغونو بیلمه‌دن نفه‌سی تنگی‌ییب، گؤزلری داریلیردی. سارسینیب، وار گوجو ایله داغا دیرماشیردی… نفه‌سینی سینه سینه قاپساییب، بیر باشا قایالاری دولاشیردی. ایمکله‌یه-ایمکله‌یه. خیر- خومو اووجوندا سیخیردی. سیخیب داغ آشاغی هاوایا سپیردی. اللری یاییم-یاییم اولمو��دو. قان اللریندن سوزوردو. داشلاری گؤتوروب، اوزو آشاغی دره‌یه ساری هئلله‌دیردی. وار گوجو ایله گوجو چاتان داشلاری گؤتوروب دره‌یه هئلله‌دیردی. نفه‌سدن دوشموشدو. هوندور دیک داشلارین باشیندا اوتوروب، نفه‌سینی دردی. گؤزلری داریلدی. قهر بوغازینی کسدی. ” آمان آللاه!.. نه‌دی آخی؟.. نه‌دی…” اؤزو ده بیلمیردی نه ایدی. بیر جاوابا چاتمادان کووه‌ردی. آرخاسی اوسته اوزاندی. اللرین باشینین آلتیندا چارپازلادی. گؤم-گؤی گؤیو گؤزلری ایشله‌دیکجه سوزدو. توپپا-توپپا آغ بولودلارین شکیللرینه باخا-باخا کؤکسونو اؤتوردو… آیاغا دوراندا یومورو داشلاردان بیرینی وار گوجو ایله یئردن اوزوب، اوزو آشاغی دره‌یه دوغرو هئلله‌تدی… آرخاسینجا دا داشین دیغیرلانماغینا باخدی…\nکهلیک بولاغینداکی دامچایا چاتاندا، آرتیق گون اورتانین شاخلووو ایدی… اللری، دیزلری تپیییردی. چانتاسینی الینده ساخلاماغا اینجاری یوخودو. چانتا زویوشوب الیندن یئره دوشدو. اؤزو ده ائله اورداجا شئت دوشدو. باشینی چانتاسینین اوسته قویوب، درین یوخویا جومدو…\n×\n… ، تلفونون زنگی ائوی اؤزونه بورویوب، بوکدو. آرواد صوبح یئمه‌یی یئییردی کی تلفن زنگ چالدی. گئجه‌دن اوره‌یی دؤیونتوده ایدی. دسته‌یی گؤتوروب گؤتورمه‌یینده شوبهه‌لی ایدی. چوخ چکمه‌دی گؤتوردو. اوره‌یی‌نین دؤیونتوسو یئرسیز دئییلدی. زنگ آچان اوغلونون ایش ییه‌سی ایدی. اوغلان ایشه گلمه‌ییب. ایش ییه‌سی بیر آز دا های- بودوروق سالدی کی هر شئی دییب بیر-بیرینه. ناماهلاما قاباقدان دا دئمه‌ییب کی بیز ده چاره‌میزی بیله‌ک!..\nآرواد مین بیر فیکر خیال ایچینده، ایچی ایچین یئییردی. ناهارا چاغ هؤوشنه ایچینده بیلمیردی نئینه‌سین. قولاغی تلفوندا، گؤزو قاپیدایدی…. کیشی خسته ایدی. ایللر ایدی خسته ایدی. یاتاقدا ایدی. گاهدان دوروب گوجو بیللاه ائوده گزیردی. آرواد نه‌یین نه اولدوغونو اونا آغارتماسا دا، کیشی اونون صور- صوفتیندن، دویونلنمیش قاشلاریندان نسه بیر زاد اولدوغونو دویموشدو. آرواددان نسه سوروشدو. آرواد دینمه‌دی. کیشی اونون گؤزلرینه ائله باخدی کی آرواد اونون باخیشلارینا تابلاشانمادی. دیللندی. آچیب سؤزون آچیغینی دئدی.”…، اوغلان ایشه گئتمه‌ییب…” بیلیردی کیشی نه سوروشاجاق.”…، بللی دئییل هارا قویوب گئدیب…”\nکیشی سارسیندی. آیاق اوسته دایانماغا دایاناتی اولمادی. گئدیب یاتاغیندا اوزاندی. اوزانیب، باشینی چکدی… ائوین دولانیشیغی اوغلانین اوزه‌رینه ایدی. بونو یاخشی دویوردولار. ائو-ائشیکلرینین گؤزو اونون الینده ایدی. اوغلان عسگرلیکدن سویونوب گلندن چالیشیردی. بیر آن دایانمادان گئجه-گوندوز چالیشیردی. باجیلارینین جئهیزینی اؤزو قوشوب یولا سالمیشدی. بونا دا چوخلو گووه‌نیردی… آرواد بونلارا دوشوننده دولدو. نسه فیکریندن کئچدی. تلفن یئنه زنگ چالدی. حمید ایدی. اوغلانین ایش‌داشی. ارصلانی سوراقلاشیردی. دئدی، سؤز وئرمیشدی بویون منیم یئریمه ده ایشله‌سین. من بویون مرخصی ده ایدیم… مجبور اولدوم بیر ده قاییدام ایشه…\n، بالام نه دئییم آخی!..\n، هئچ سیزه بیر سؤز زاد دئییب، ائلمه‌دی.\n، یوخ بالام.\n، سیز نیگران قالمایین. اؤزوم سوراقلاشیب تاپارام بیله‌سین… بیر خبر اولسا دا سیزه دییه‌رم…\n، !!!\n، گؤره‌سن هارا گئدیب دا… داریخمایین آخشام ایشدن چیخاندا گلرم…\n، ساغ اول بالام… قادا بالاوی آلارام.\n، …\n، قادان اورییمه!..\n، …\n، …\nآرواد لاپ اوزولموشدو. صوبحدن‌نن نئچه دؤنه کئچیب اوغلانین اوتاغینی دولاشمیشدی. اوتاق قوپ- قوخو ایدی. سیگار قوخوسو باش چاتلادیردی… کول قابی دولو ایدی کؤتویونن. تئلویزیون آچیق قالمیشدی… دووار جیزیق-جیزیق اولموشدو… آرواد غیر عادی بیر اولایین باش وئردییینه دوشونوردو. آمما نه اولدوغونو هئچ ده آنلایانمیردی. نه ائده‌جه‌یینده سله‌ وئرن قالمیشدی…\nآخشاما یاخین ایدی. داها دؤزنمه‌دی. اوغلانین آداقلی‌سینا زنگ آچدی. قیز نه ایللاه ائلسه ده، آرواد هئچ نه آغارتمادی. تکجه، بیر باش گل بیزه!.. دئدی.\n… ، اوغلانین اوتاغیندایدیلار. قیز یازی ماسانین آرخاسیندا دایانمیشدی. دیل- دوداغی تپیییردی. قاین آناسی اونو اتک-باش سوزدو… قاپ-قارا ساچلاری اورتادان تن آیریلمیشدی. آغ-آپباق یایلیغی باشیندان زویوشوب، چیینینه دوشموشدو. آل دوداقلاری دری‌سینین آغلیغیندا پار- پار پاریلداییردی. قیز، چنه‌سینین آلتیندا گوجله سئچیله‌جک بوخاغینا سوواشان ترلی ساچلارینین اوجونو تئز-تئز بوینونون دالینا ییغیردی… آروادین اوره‌یینده نسه کئچدی. ایسته‌دی بیر سؤز دئسین. دئمه‌دی. اوتقوندو. اوتقونوب، سؤزونو بوغازیندا قوروتدو!.. قیز بونو دویدو. تابلاشانمادی. آنا واللاه منیم ده خبریم یوخدو. دئدی بو گئجه ده شامی بیزه گلجه‌یدی. آرواد یایلیغینین اوجونو الینده سیغاللادیقدا قیزین گؤزلرینه باخدی. هئچ بیر سؤز-سوووموز دا اولمامیشدی. دئیه قیز دیللندی. آرواد کؤکسونو آلیب، قیزیم من نه دئییرم کی آخی!.. آروادین سسی تیتره‌ییردی. سسی، قیزی سارسیتدی. ائله بیل سسی قویونون دیبیندن چیخیردی. بیر آنلیق اولسا دا باخیشلارین بیر-بیریندن قاچیرتدیلار. ایکیسی ده کووریب دولسالار دا، اؤزلرینی بیر یئره توپلاییب قوجاقلاشدیلار…\n… ، آرتیق قاش قارالیب، چیراقلار یانیردی کی پاسگاها گئتدیلر…\n×\n… ، قاش قارالمیشدی. دامچانین ایچی قاپ-قارانلیق ایدی. اوغلان باییرا چیخاندا هاوا دوپ-دورو ایدی. آی شیغیییب، یئر-گؤیو ایشیقلاندیرمیشدی. اولدوزلار گؤیده اله‌نیردی. اوغلان آشاغی یئنیب بولاق باشیندا اوتوردو. سو دوپ-دورو ایدی. سویا دوشن شکیلینه باخدی. خئیلی باخدی. اوندا نسه بیر یادلیق دویدو. غریبه بیر یادلیق. اوندان چوخ اوزاق ایدی. او قده‌ر کی هئچ بئینینده ده سیغیشمیردی. اللرین سویا باسدی. شکیلینی پوزدو. ندنسه شکیلیندن اوشونوب چکینیردی… ال-آیاغینی یویوب، آیاغا قالخدی. بولاق آشاغی اکیلن تومورجوقلارا دالدی. اسگی ده آیین-شایینلیق چاغلاری بورالارا چوخ گلردی. یولداشلاریلا بیرگه، هفته باشی جمعه گونلرینین چوخلوسو بوردا کئچردی. آمما ایندی نه ایدی. نه جمعه ایدی، نه ده یولداشلاردان خبر-اتر وار ایدی. نه ده دلخوشلوغا چیخمیشدی. پس نه ایدی. آلت-اوست اولموشدو. اؤزونه ده نه اولدوغو آیدین دئییلدی. دارتینیردی. دارتینیردی بلکه بیر جاوابا چاتسین. کلفجه‌نین اوجو الیندن چیخمیشدی. بوکولوب یوماغا دؤنموشدو. سارسیلدی. سورغونون باشینی بیر یئره باغلایانمادان دوروب هنده‌وری سوزدو. آرالیغا تؤکولن قابلاردان گؤتوروب، بولاقدان دولدوردو. تومورجوقلارین دیبلرینی سویونان دولدوروب، سوواردی. بیر به بیر. هئچ بیرینی آددا-بودداق سالمادان هامیسینین دیبلرینی دولدوردو… ایندیکی کیمی یادیندایدی. هئچ ده اونوتمامیشدی بو آغاجلارین بیرینی ده یولداشی حمید ایله بیرگه اکمیشدیلر. نه قدر ده گولوشموشدولر. بوش-بوشونا ائله دانیشا-دانیشا گولوشوب شاققیلدامیشدیلار. شاققاناهلاری قایالاری آغزینا آلمیشدی… ایندیکی کیمی یادیندایدی گولوشلری قولاقلاریندا دینگیلدنیردی… اکدیگی آغاجی لاپ یاخشی تانیییردی. بوداقلاری اینجه-اینجه یام-یاشیل یارپاقلارلا بورونموشدو. یارپاقلارین یاشیللیغینا گؤزلری ایشیقلاندی. یارپاقلاری سیغاللادی. سیغاللاییب، بارماقلارینی آغاجین بوداقلاریندا گزدیردی. دیز چؤکوب شئه تورپاغی قوخولادی. کؤکسونو آلیب، ائله اورداجا آغاجین بؤیرونده آرخاسی اوسته اوزاندی. اللرین باشینین آلتیندا چارپازلادی… اولدوزلار گؤیده زیف-زیف ایشاریردی. اولدوزلاری ساییب، سایینی ایتیریردی. یئنی دن باشلاییب، ساییردی. ساییردی. ساییردی… ساییب حئسابی الیندن چیخیردی. گؤزلری دولوردو. اوره‌یی سیخیلیردی. ” آمان آللاهیم!.. نه‌دی آخی!.. منه نه اولور. باشیما نه گلیر…” قهر بوغازینی کسیب، دیلی توتولوردو. ایچریسی آلوولانیب یانیردی. بیر جاوابا چاتمادان سوسوردو. سوسوب گؤیون درینلی‌یینده باخیشلارینی بوراخیردی. باخیشلارینی بوراخیب، اؤزوندن آیریلیردی…\n… ، اسیم اسیردی. سپ-سرین اسیم، اسیم-اسیم اسیردی. اسیب، یاناقلاریندان آخان داملالاری اوزونه یاییردی. سرینلییی، جیزگیسی روحونو اوخشاییردی. جانین بدنیندن آییریب، اوزاقلارا، لاپ بئله ال چاتماز یئرلره آپاریب، بوراخیردی…\n×\n… ، هاردایدین؟..\nبونو آناسی دئییب، ایکی آددیم اوغلونا دوغرو ایرلندی. دستمال الینده، گؤزلری قیپ-قیرمیزی قیزارمیشدی…\nاوغلان آچاری چیخاردیب، قاپی یا سالاندا، ائوده‌کی‌لر هامیسی دیک داشلاندیلار. آتاسی اوز دؤندریب، پنجره‌یه دوغرو باخدی. هئچ یئریندن ده ترپنمه‌دی. آداقلیسی سولغون حالدا اللرین ماسایا دایاق ائدرکن، دوداقلاری تپیدی. بیر سؤز دئمه یه دوداقلاری بیر یئره یوووشمادی. اوغلانین چاشکا-لوشکا یولداشی باشینی بولادی… تکجه آناسی دستمال الینده باغرین آچیب، ایکی آددیم قاباغا ایرلندی. دئدی، هاردایدین؟.. سؤزونون دالیسینی گتیرنمه دی. قوللارین یانا آچیب، کؤکسونو اؤتوردو. هاردایدین اوغلوم؟..\nاوغلان آرخا چانتاسی چیینینده شاشمیشدی. هویوق-هویوق ائوده کی لره باخیردی…. ،\nقیش۱۳۸۹\nدانلود\nنسخه اصلی این مطلب\nتاختالی کؤیدن‌ مکتوب‌لار \/ اون‌یئددینجی مکتوب\nعزیز نسین اسماعیل شیخلی\nمدخلی بر آداب و رسوم روستای«زنگاوا»: (قاپان- قاپان۱)\nابوالفضل جمالی\nو سئل‌لرین گونجل آخاری …\nمسعود اسلامی\n«میانالی علیرضا»نین یئنی شعر مجموعه‌سی یاییلدی\nایشیق\nچاپ\n2 پاسخ\nایرج محسنی گفت:\nشنبه ۱۱ شهریور ۱۳۹۱ در ۱۹:۴۱\nحیکایه نی اوخومامیش دئییرم کی چوخ گوزلدی،واله معلیم سنی ماراغادا گوزلییریک\nرقیه کبیری گفت:\nجمعه ۱۳ مرداد ۱۳۹۱ در ۲۰:۳۹\nواله شیری نین یازیلاری بو گونوموزون نثر ادبیاتیندا اوخوجونون دقتینی جلب ائدن یازیلارداندی . اونون اؤزونه عائید حیکایه فرماسی و دیلی وار. بو اؤزللیک بیر یازارین امضاسی کیمی ساییلا بیلر.","num_words":3494,"character_repetition_ratio":0.028,"word_repetition_ratio":0.063,"special_characters_ratio":0.225,"stopwords_ratio":0.003,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":99968.1,"cluster_detection":-1}
+{"text":"داستان یازیلارینین دؤرد تمل عضوو اوزه‌رینه قیساجا توخوندوق. ادبیات باشلی باشینا بیر آلان، و یازماق دا تک باشینا بیر صنعت‌دیر. بیر نئچه صحیفه‌لیک بیر مقاله‌نی اوخوماق البته بیر یازار یئتیشدیرمک اوچون کا��ی دئییل.\nیازیمیزین بوندان سونراکی قیسیمینده یازماق، یازارلیق، یارادیجی یازارلیق و داستان اوزه‌رینه بیر نئچه کیچیک، لاکین اهمیتلی نقطه‌دن بحث ائده‌جییک. بو نقطه‌لری داستان و رومانین ژانر اولاراق تمل آیریمی و یازارین دقت ائتمه‌سی لازیم اولان نقطه‌لر، داستان یازمانین ان اهمیتلی قیسمی و اوسلوب اوزه‌رینه بیر نئچه نوت اولاراق سیرالایا بیلریک.\nداستان قیسا اولماسی سببیله دینامیک بیر ژانردیر. سرعتلی باشلاییب سرعتلی بیتمه‌سی لازیم اولدوغو کیمی، یازارکن ده ایره‌لی‌له‌ییش سرعتی هئچ آزالمامالیدیر. داستان یازماغی بیر قاچیش اولاراق دا دوشونه بیلریک. رومان ایسه اوزون ،ساکیت و آستا بیر آخیش‌دیر. آستا یازیلمادیغی تقدیرده اوخوجونو یورار. لاکین بو دئمک دئییل کی رومانی تمامیله حالسیز بیر تمپو ایله داوام ائتدیرملیسینیز. عکسینه بعضا سرعتلنمه‌لی بعضا یاواشلامالیسینیز کی اوخوجو اؤزونو جانلی بیر دونیادا حیس ائتسین. ایستر رومان ایستر‌سه داستان یازیلارینیزدا گئرچک حیاتین موکمل بیر تقلیدینی میدانا گتیرمه‌یی هدفلمه‌لیسینیز.\nداستانین اوره‌یی گیریش جمله‌سیدیر. نه قده‌ر جان آلیجی و نه جور دینامیک بیر جومله ایله باشلارسینیز، سیز هم یازار اولاراق یازماقدان، همده اوخوجو اوخوماقدان ذوق آلار. ایمکان قده‌ر فرقلی، حیات دولو، ماراغلی بیر جمله ایله باشلامالیسینیز داستانینیزی. “او گون گونلردن بازار ایدی.” دئدیینیز آن، داستانینیزین اوخونورلوغونو آشاغا سالارسینیز. مدرن چاغدا یازیلان داستانلارین گیریشلری ده بیر گؤروش خصوصیتینده اولمالیدیر. اونوتمایین کی سیز بیر یازار اولاراق، هم صونعی بیر دونیانین یارادیجیسی، هم ده اوسلوب موهندیسی‌سینیز.\nگنج تجروبه‌سیز یازارلارین اَن چوخ دوشدویو سهولردن بیری ده اوزون جمله‌لر قورماقدیر. اوزون جمله‌لر قورماق روایت قاریشیقلیغینا دعوتنامه گوندرمکدیر. اوزون جمله قورماق اوستا یازار اولماق دئمک دئییل. بیر یازار قیسا جمله قورماقلا جوجوکسو بیر اوسلوب دا الده ائتمز. قیسا و آیدین جمله‌لردن قاچماماق لازیم‌دیر.\nتزه یازارلارین بیر باشقا یانیلماسی دا یازارین اجتماعی وظیفه‌سینی یئرینه یئتیرمیه چالیشارکن، اوخوجوسونو بحرانا سالماسیدیر. بیر یازار البته کی احتماعی پیام وئرملی و بیر احتماعی مسئله‌دن مدافعه ائتمه‌لیدیر. یازارین صنعت‌چی اولماسینداکی ان اهمیتلی عنصرلردن بیری ده اجتماعی موضولارا اییلمه‌سیدیر. اما اونوتمامالی کی بیر یازار کیمسیه اؤیود(مشورت) وئره‌جک قده‌ر ائقویست(خودخواه) اولا بیلمز. اوخوجویا پیام یئرینه اؤیود وئرمک، هوسکار(آماتور) اولماقدان آرتیق بیر شأن و شهرت قازانماقدیر.\nاوسلوبلا علاقدار البته دئییله‌جک داها چوخ شئی وار. اوسلوب یازاردان یازارا دییشر البته کی. بو سببله هر یازارا اوسلوب موضوعسوندا عینی توصیه‌نی وئرمک دوغرو اولماز. تزه یازار اولاراق اوستالیق یولوندا ایر‌لیلمَه کیمی بیر نییت‌ینیز وارسا و بو نییت، نییت اولماقدان چیخمیش، بیر قرارا چئوریلمیش‌سه، سیزه بیر یازار مربی‌سینی تاپماق توصیه ائده‌ریک. یاخشی بیر یازار مربی‌سی ایله اوزون مددتلر چالیشماق هم یازیچیلیغینیزی اینکیشاف ائتدیره‌جک، هم اؤز اوسلوبونوزو تاپمانیزا کؤمکچی اولاجاق و هم‌ده سیزی داها محصولدار ائد‌جک.\nیازماغا هارادان باشلامالامالیق؟\nیازماغا باشلاما��ان اول نه ائتدییمیزی و هدفیمیزین نه اولدوغونو بیلملییز. یازماق نه‌دیر؟ نه اوچون یازیریق (کی بو سون درجه فردی بیر سئوال‌دیر و جاوابی دا هر کسین اؤزونه مخصوص‌دور)؟ آنجاق بو سئواللارین جاوابی بیلینمدییی مددتجه “نئجه بیر یازارام”؟ سئوالینین جاوابی آختاریلمالیدیر.\nبو بللی بیر مسئله‌دیر کی یازماق اینسان طبیعتینه پارالئل بیر حرکت‌دیر. هر نه قده‌ر اینسان کایناتین یارادیجی‌سی اولماسا دا، داستان دونیاسینین یارادیجی‌سی اولاراق سون درجه غریزی بیر دویغونو بسله‌مک‌ده‌دیر. یازماق بیر معنادا یاراتماق و یارادانی تقلید ائتمک‌دیر و بو معنادا معنوی بیر حرکت‌دیر.\nزامانیمیزدا یازی بیر معالیجه مئتودو اولاراق دا استفاده اولونور. یازان شخصلرین پسیکولوژیک معنادا سون درجه راحاتلادیقلارینی گؤسترن آراشدیرمالار و علمی تاپینتیلار موجوددور. آیریجا یازی یازیلاراق دوشونمیی ده اؤزو ایله گتیردییندن، یازار اولمانین ذهن‌سل ظرفیت‌نین اینکیشافی باخیمیندان دا فایدالی اولدوغو داها اول بیر چوخ تحقیق ایله گؤستریلمیشدیر.\nبوندان باشقا بعضی کسلر ده گونده‌لیک حیاتلارینین قئیدلرینی توتماق اوچون یازار. مثلاً گؤردویو گؤزل بیر قادینی سؤزلرله یازان و یا باشیندان کئچن هیجانلی بیر حادیثه‌نی یازان اینسان‌لاردا موجوددور.\nنئجه یازمالی؟\nهمده یازارلیقی ذوقلو ائده‌ن عنصر، یازارین اوزون مددت اینسانلار، قاوراملار و حادثه‌ه‌لر اوزه‌رینه دوشونمه‌سیدیر. بیر داستان اثری چرچیوه‌سینده داها چتین اولان ایسه قاورام، کاراکتئر و حادثه‌ه‌لری بیر- بیرینه باغلاماق و اوزون نفسلی بیر سورج‌ده ایرلیلتمک و قاباغا گئدرکن ده اوخوجویا لذت، هیجان و معلومات وئرمک‌دیر. خولاصه اولاراق یاخشی یازمانین اوچ قیزیل قایداسیندان بحث ائده بیلریک:\n۱) حادثه‌ه، قاورام و کاراکتئرلری بیر- بیرینه باغلاماق\n۲) بونو ائده‌رکن اوخوجویا لذت هیجان وئرمک\n۳) بوتون بونلاری حقیقی بیر زمینه ده پیادا ائتمک\nاوچونجو مادده بیر معنادا ایکینجی ماددنین اؤن شرطیدیر. یعنی حقیقی تقلیدلری (یازماغا بیر معنادا گئرچک دونیانین تقلیدی ده دئیه بیلریک) اورتایا تقدیم ائتدیینیز مددتجه اوخوجویا لذت و هیجان وئره بیلیریسینیز.\nبیر باشقا گؤزله باخماق ایسته‌سنیز، بئله ده دوشونه بیلرسینیز: یازارلیق بیر پئرفورمانس(باشاریق) صنعتیدیر. اثرینیزه باشلادیغینیز دقیقه‌دن اعتباراً صحنه‌دَسینیز و صحنه‌‌ده قالدیغینیز مددتجه‌ده اوخوجونون ماراغینی دیری توتماق وضعیتیندسینیز. بو ایشین صحنه صنعتلریندن(تئاتردان) داها چتین بیر طرفی واردیر. چونکی یازارکن سس، ایشیق و حرکت استفاده ائتمسی مومکون دئییل. بورادا اوخوجویلا اونسیت قورا بیلجیینیز تک وسیله سؤزلردیر. بو سببله کلمه‌لرینیزی داستانینیزی ان یاخشی منتقیل ائدجک شکیل‌ده سئچملیسینیز. یئکونلاشدیرماق لازیم اولسا یازمانین ایکی تمل عنصرو واردیر:\n۱) روایت ائد‌جک بیر شئیه صاحب اولماق\n۲) صاحب اولدوغونوز روایت ملزمه‌سینی لذت وئره‌جک شکیل‌ده اوخوجویا یتیرمک.\nآدامی یازیچیلیغا آپاران یول چوخ مشققتلی اولسا دا، بو یولدا یازیچینی دستکلین بعضی کؤمک‌چیلر ده واردیر. مثلاً:\n– یازما قابیلیتی\n– یاخشی بیر یازار مشاویری\n– ایشده دقیق اولماق\n– درین بیر موشاهیده گوجو\n– آنالیز باجاریغی\nبو دستکلر بیر آدامین یازار اولماسی اوچون سون درجه ضروری دیرلر.\nیاخشی یازماغا هارادان باشلامالی؟\nبو موضودا گؤروشلر ایکییه آیریلیر. بیر قروپ، یازارین پلانسیز و قابلیتله اؤزباشینا میدانا گلدیگینی سؤیلیرکن یارادیجی یازی‌چیلیقلا علمی اولاراق ماراق‌لانان نظریه پردازلار، یازماق اوچون تحلیلی دوشونجنین، تحصیلین، پلانین و تلاشلی چالیشمانین شرط اولدوغونو سؤیلییرلر. بونا ایناناراق کی بو شرطلر صنعتین بوتون ساحه‌لرینده کچرلیدیر، بیز ده بو نقطه‌ده ایکینجی گؤروشون طرفیندییک.\nداستان یازماغا باشلامادان اول، یازارین بیر سیرا موشاهیده و روایت باجاریقلارینی الده ائتمسی لازیم‌دیر. بونون اوچون اَن آز اون دفعه آشاغیداکی مشقی ائتمیش اولماق فایدالی اولاجاق.\nائوینیزین یاخینیندا بیر اجتماعی ساحه سئچین. بو ساحه قهوه خانا، پارک، خسته‌خانا و یا بیر دولت ایداره‌سی اولا بیلر. گؤزونوزه چارپان ایلک آدامین حیاتینی تخمین ائتمیه چالیشین. اونون موریدینده بو سئواللارا جواب وئرمیه چالیشین: نئجه بیر ائوی واردیر؟ عائله‌سی نئجه‌دیر؟ اورایا نه اوچون گلیب؟ ایندی اونون عقلیندن نلر کئچیر؟\nیوخاریداکی مشق یاخشی بیر داستان اثره باشلاماق اوچون اولدوقجا کؤمکچی‌دیر. بو آدام حاقیندا بیر سیرا تخمینلر ائده‌رکن اؤزونوزو اونون دونیاسیندا تاپاجاقسینیز. اورادا نییه و نه سببدن تاپیلدیغی سئوالینا جاواب آرارکن داستان اثرینیزین ده ایسکئلئتینی میدانا گتیرمیش اولاجاقسینیز.\nیازماغا هارادان باشلامامالییق؟\nبو سئوال یازماغا هارادان باشلامالییق سئوالیندان بلکه ده چوخ داها اهمیتلیدیر. هوسکار(آماتور) یازارلارین چوخونون داستانین باشلانغیجیندا سهولری اولدوغو گؤرولور. بونلاری قیساجا بئله سیرالایا بیلریک:\n۱) کلیشه‌لر استفاده ائتمک: هم مضمون هم‌ده اسلوپ باخیمیندان کلیشه‌لر استفاده ائتمک، یازارلیق تجروبه‌میزه ضرر وئرر. کلیشه‌لر آدامین اؤز ذهنی محصولو اولماییب اجتماعی نورمالارین و داها اوللدن یازیلمیش و باشقا کسلرین محصولودور. بو سببله هدفی “یارادیجی یازارلیق ” اولان تزه یازارا ضرر وئرجک. کلیشه‌لره توخونماق هم یازارین ایچ موتیوینی قیرار هم ده اوخوجونو سیخار. اونوتماماق لازیم‌دیر کی اوولجه اؤزوموز اوچون یازیریق و یازماق بیر نوع تولید ائتمکدیر. اؤزونوز اورتمدیینیز فیکیرلری یازماغا جهد ائتدیینیزده، یازیچیلیغینیز دا اسکیک قالاجاق.\n۲) روایته تصویرله باشلاماق: اثره تصویروتوصیف‌له باشلاماق، مضمون باخیمیندان اولماسا دا اوسلوب باخیمیندان تحلیکه‌لی بیر وضعیت‌دیر. تولستوی، دستایوسکی وساییر بؤیوک اوستا و کلاسسیک یازارلار، اؤز اثرلرینه تصویرلرله باشلامیش و اوزون اوزون توصیف‌لر ائتمیش ده اولسالار، بو ایشه سیزین‌ده اَل آتمانیز لازیم اولدوغو معناسینی وئرمز. گونوموز داستان و رومان کلاسسیکلریندن چوخ فرق‌لی بیر عنعنه‌یه مالیک‌دیر و معاصیر اوخوجو گؤرسَل(بصری) وسایته چوخ داها آلیشکین اولدوغو اوچون تصویرلر اونا داریخدیریجی بیر اورتام یاراداجاق.\n۳) داریخدیریجی بیر باشلانقیج یازماق: تصویره علاوه اولاراق “او گون گونلردن شنبه ایدی.” کیمی زامان، مکان ایفاده ائده‌ن گیریشلر ائدمک ده سون درجه غیرحرفه‌ای‌دیر. بو اصلینده یازاجاق ملزمه‌نیز اولمادیغی و کاغیذ اوزه‌رینده اَیلندیینیز حیس‌سینی میدانا گتیرر، کی بئله اولمامالیدیر. اصلینده گرکن اویانه‌دیردیغینیز حیس، نَیی و نئجه ایضاح ائتدیینی بیلن بیر یازار اولدوغونوز و اوخوجونوزلا اولان گؤروشونوزده کنترلون سیزده اولدوغونو گوستریر. اونوتمایین کی اوخوجو بیر کیتابی اَلینه آلاندا، اؤزونو یازارینین داشییاجاغی دونیا و کولَیهَ بوراخمیش دئمک‌دیر. کنترولون سیزده اولدوغونو حیس ائتدیرمنیز لازیم‌دیر.\n۴) گرچک‌اوستو بیر کاینات داستانی ایله باشلاماق: یازارکن ایلک مقصدینیز اوخوجونو حقیقی بیر دونیایا چکمک اولمالی. حتی علمی – تخیلی یازان اولسانیز، یازدیغینیز عالَمین گئرچک‌ده وار اولدوغو حیس‌سینی اویانه‌دیرمالی بیر معنادا اوخوجونوزو راضی سالمالیسینیز. بو سببله اگر “چیخماز آیین سون جومعه آخشامیندا اویدورما کوچه‌ده یاشایان کاغیذدان بیر خالا وارمیش” دئیه‌رک داستانیزا باشلارسینیزسا، اوخوجونوزدا مصنوعی بیر حیس‌سی اویانه‌دیرارسینیز. اؤنریمیز گئرچک‌ده وار اولان مکان آدلاری استفاده ائتمک و او مکاندا یاشامیش اولان کاراکترلر حیس‌سینی یاراتمانیزدیر.\n۵) آز اوخویاراق داستان یازماغا چالیشماق: اوخوسانیز یازارسینیز، اوخوماسانیز حتی هارادان باشلایاجاغینیزی بیلمزسینیز. اوخودوغونوز اثرین کئیفیتی هئچ ده اهمیتلی دئییل. قایدا ساده: یازماق‌ ایستیرسینیز؟ او زامان الینیزه هر هانسی بیر کیتاب آلین و اوخوماغا باشلایین. ذئهنیزده‌کی داستان یارادیجیلیق کاناللارینین اؤز باشینا آچیلدیغینی گؤرجکسینیز.\nیوخاریدا بحث ائدیلن مشق‌لری اون فرق‌لی مکان و آداملا یازیلی شکیل‌ده سیناییب، باشلانغیجین بئش سهوینی ده ائتمدیینیز مددتجه یازا بیلمیر اولمانیزا ایمکان یوخ.\nاینسان نه اوچون یازار؟\nچوخ آدام یازاراق، اؤزونو ایفاده ائتمک‌دن خوشلانار. بو اینسان طبیعتینین بیر پارچاسیدیر. یازماق دا اینسان طبیعتینه اویغون بیر حرکت‌دیر. بو هر کسین یازار اولماق ایستَمه‌سی معناسینی وئرمز. بعضی اینسانلار یالنیز اؤزلری اوچون یازار و یازدیقلارینی پایلاشماقدان خوشلانمازلار. دیگر بیر طرفدن یازار اولوب و کوتله‌لره خیطاب ائتمک ایستَیَن یازارلار دا موجوددور. بو باخیمدان یازیچیلاری بیر نئچه فرقلی شکیل‌ده سئرالاماق مومکوندور:\nمخاطب‌لری باخیمیندان یازارلار:\n۱) اؤزو اوچون یازانلار\n۲) باشقالاری اوخوسون دئیه یازانلار\nو یا\nموتیواسییون(انگیزه) باخیمیندان یازارلار:\n۱) یازماقدان مادی اینتیظاری اولمایان یازارلار\n۲) یازاراق دولانیشیغینی کچیردن یازارلار\n(کی ایکینجی قروپا داخیل اولان اینسان سایی بارماقلا گؤستریله‌جک قده‌ر آزدیر)\nبیر باشقا صینیفلانه‌دیرما:\nیازما مئتودلارینا گؤره یازارلار:\n۱) ماسا باشیندا اوتوران و دوشونَرک یازانلار\n۲) حیاتین ایچینه قاریشان، گؤرن، ایزلَین و نوت آلان یازارلار\n۳) آراشدیران، اؤیرنن و اؤیرَ‌دَن یازارلار\nبو یازار قروپلاریندان هئچ بیری بیر باشقاسینا اوستون دئییل، لاکین هر یازار دا بیر دئییل. اهمیتلی اولان، آدام اؤز یازار پروفایلینی بیلمه‌سی و بو پروفایلا پارالئل بیر ایستراتژی اینکیشاف ائتدیرمه‌سیدیر. مثلاً، باشقالاری اوخوسون دئیه یازان یازارلار، یازدیقلاریندا بیر سیرا فیلتراسیونا گیرمَمَلرینده دیقتلی اولمالی‌دیرلار. خصوصیله اگر بو یازار، یازیچیلیق فعالییتین یِنی باشلایرسا، اؤزونو و یاخشی نیتینی اوخوجولارا ثبوت ائده‌نه قده‌ر چوخ چتین و جان آغریدیجی یازماقدان ایمتینا ائتمه‌لیدیر. عینی ��کیل‌ده یازاراق دولانان یازارلارین اؤزلرینه مادی گلیر تأمین ائد‌جک نوعده اثرلر وئرمه‌لری و بو معنادا باشقالارینین بینمه‌سینی و ساتین آلما داورانیشلارینی گؤز قارشی‌سیندا ساخلامالاری دا لازیم‌دیر.\nاستئتیک آلقی‌سی (درکی)\nاستئتیک هر نه قده‌ر اینسان حیاتی اوچون لازیملی گؤرونمسه ده اصلینده اِئله دئییل. گؤزل بیر منظره سئیر ائتمک، خوش بیر موسیقی دینلمک، گؤزل بیر داستان اوخوماق، اینساندا مثبت دویغولار اویانه‌دیرار. بو مثبت دویغولار آدامین گون بویو رئاللاشدیردیغی فعالیتلرین کئیفیتینده تأثیر قویار. عینی زاماندا اینسانین حیات دویومونو یوکسلدر. چوخ اینسانین مقصدی حیاتدا خوشبخت اولماقدیر. استئتیک‌ین اینسانین حیاتیندا وار اولماسی بو مقصده چاتماسینی تأمین ائده‌ر. خولاصه دئسک، اینسان حیاتیندا استئتیک ذوقلارا مالیک اولدوغوندا، خوشبخت اولار و حیاتی معنالی اولار.\nبو آچیدان باخدیغیمیزدا، بیر صنعت قولو اولان یازارلیق هر شئیدن اول آدامین حیات دویومونو آرتیران بیر مشغولیت دیر. یازان اینسانین استئتیک دویغوسو اینکیشاف ائده‌ر و حیات دویومو یوکسَلَر.\nتانرینی تقلید ائتمک و یاراتما موتیوی\nهئچ بیریمیز تانری دئییلیک و چوخوموز «تانری» اولا بیلمک ایستیریک. یازماق بو حیسسی وئرن نادیر مشغولیت لردن بیریدیر. آدامین «تانری» اولا بیلدییی تک یئر، بلکه ده داستانینین باشیندا اوتوردوغو ساعتلاردیر.\nاؤرَتمک و داها چوخ اؤرَتمک\nاؤرَتمک هر اینساندا اولان بیر غریزه‌دیر. بعضی اینسانلار بو غریزه‌سینه متوجه‌دیر، بعضیلری ایسه دئییل. اؤرَتمه ایستیینی دونیا اوزه‌رینده وار اولمانین بیر پارچاسی اولاراق گؤرن اینسانلار، اؤرَتمدن دایانا بیلمزلر. بو اؤرَتیم بیر یئمک، بیر اوتوموبیل، بیر شکیل اؤرَتیمی اولا بیلر. داستانی بیر اثر اؤرتمک ده بو محصوللار آراسیندا ساییلا بیلر. داستان یازمانین دیگر اؤرَتیملردن فرقی، تولید ائدیینیز محصولون بوتون کایناتین بیر یانسیماسی اولا بیلمه‌سیدیر.\nیازمانین هدفی و وظیفه‌لری\nمتفکیرلره گؤره آدام اوچ سببله یازار:\n– فردی حادثه‌ه‌لردن نوتلار توتماق اوچون\n– باشقالارییلا تجروبه‌لریمیزی، موشاهیده‌لریمیزی و دوشونجه‌لریمیزی پایلاشماق اوچون\n– اؤزوموزو ایفاده ائتمک اوچون\nبونلارین خاریجینده، یازماقدان بیر درمان اوچون استفاده ائدن یازانلار دا موجوددور. آدام هر نه سببله یازارسا یازسین، اصلینده یازماق پسیکوتراپی وظیفه‌سینی بوینونا گؤتوره‌جک.\nیازما تجروبه‌سی، اثر یازارلار، اثرلری اوخویانلار و یازار- اوخوجو آراسیندا بیر آلوئره یول آچار، لاکین بو آلیش-وئریش، تملینده هم اجتماعی هم ده آسوسیال(غیر اجتماعی) بیر کاراکتئره مالیک‌دیر. اجتماعیدیر، چونکی یازار یازدیقلارییلا اوخوجویلا رابطه ساغلار و اونو حیس ائده‌ر. یازار و اوخوجو آراسیندا بیر اونسیت میدانا گلر. دیگر بیر طرفدن بو رابیطه آسوسیال‌دیر، چونکی یازار اصلاً اوخوجوسونو تانیماز. حتی یازدیقلارینین اوخونوب اوخونمایاجاغینی‌دا بیلمز. بورادا یازار اوخوجونون گؤزلرینین ایچینه باخاراق داستانین ایضاح ائتمدییندن،اوخوجوسو ایله غیرمستقیم بیر اونسیت واردیر و اوخوجو ایستدیی هر آن یازیچیسی‌نی ترک ائده بیلر و یا اونا ساریلا بیلر.\nبیر باشقا طرفدن، یازماق اوخوجویا چاتما مقصدی گودمدن ده یازیلا بیلر. اینسان اؤزویله ده قالماق اوچون یازا بیلر و یا اؤزونو تانیماق اوچون ده یازا بیلر. بیر یازار، یازارکن و اؤز یازدیغینی اوخویارکن (یعنی اؤز اوخوجوسو اولونجا) ایکی فرقلی آدام‌دیر. او سببله اینسان اؤزونون نَلَر اؤرته بیلجیینی گؤرمک اوچون ده یازار.\nهئچ بیر یازارین بحث ائتمدییی و چوخ آدامین گؤز یومدوغو بیر علت داها وار، او دا بودور کی یازار قوسورلارینی اؤرتمک اوچون یازار. چونکی یازارکن آزادسینیز و قوردوغونوز دونیادا سونسوز سایی‌دا آغاج، چوخلو بولود، گؤمگؤی بیر سما و چوخ شنلی اوشاقلار اولا بیلر. همیشه یازارکن صاحب اولماق ایستدیینیز او چُهره‌ای پرده‌لی ائو سیزین اولا بیلر. یازماق سیزی پولونوزون چاتمادیغی بوتون سیاحتلره چیخاردا بیلر. یازدیقجا چوخالا بیلرسینیز و بیر دونیا قوروب اورادا بوتون خسته‌لیکلرینیزی معالیجه ائده بیلرسینیز و باجاریقلی اولسانیز، توپلومودا اؤزونوزله یولداش ائده بیلرسینیز. یازما سئانسلاری، اؤزونوزله ائدجیینیز ان قیمتلی گؤروشدور.","num_words":3263,"character_repetition_ratio":0.033,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.194,"stopwords_ratio":0.007,"flagged_words_ratio":0.001,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":227307.7,"cluster_detection":-1}
+{"text":"آنا دیلیمیزین آدی نین نه اولدوغو البته کی، خلقیمیزین اکثریتی اوچون خصوصا اویدورولموش تاریخ کتابلارینی اوخومایان، داها دوغروسو، اوخوماغینا قادر اولمایان خلق کوتله سی اوچون بللی دیر. خلقیمیز، عصرلردیرکی، اؤزونو تورک ودیلینی ده تورکی ( تورکجه ) آدلاندیریر وهر زامان وهر یئرده اونو جسارتله دیله گتیریر. آنجاق تاسفلر اولسون کی، بوگون، آنا دیلیمیز ایستر قوزئی آذربایجاندا، ایستر ده ایراندا مختلف آدلارلا ایفاده اولونور وهرکس اؤز سلیقه سینه گؤره اونا آد وئریر. بواویدورما جریان 1936- نچی ایلده استالین ین گؤستریشی ایله باشلاندی. استالین، مسلمان تورک خلقلرینی بیر- بیریندن آییرماق و اونلارین کئچمیشینه یاد اولان باغلارینی قیرماق نیتی ایله سوویت لر بیرلیگینده تورک آدی نین سیلینمه سینی امر ائتدی وهر زامان تورکی آدلانان دیلیمیز، او گوندن بری آذربایجان دیلی اولاراق قیده آلیندی، طبیعی دیرکی استالین ین یاراتدیغی او دهشتلی وضعیتده بونا آچیقجا اعتراض ائتمک امکانسیزایدی. او دورکی، خلق یاواش- یاواش بو اویدورمالارا ایناندی وتورک سؤزو یالنیز تورکیه لیلر حققینده ایشله ندی وزامان- زامان خلق اؤزو تورکلویونو واصلینده کیملیگینی اونوتدو. تورکلویه قارشی آپاریلان بو تبلیغات او قده ر گوجلو تاثیر بوراخدی کی، حتی قوزئی آذربایجان مستقیل اولدوقدان سونرا داهی بو مسئله چوخلو تارتیشمالارا سبب اولدو وچؤزولمه میش بیر پروبلئم کیمی قالدی. بو جریان آز بیرسوره ایچینده ایراندا دا اؤز تاثیرینی گؤستردی. کومونیزمه اویانلار واستالین ین آغزیندان چیخانی صیرف حقیقت کیمی قبول ائده نلر « آذربایجانجا» سؤزونو « تورکجه» یه ترجیح ائتدیلر ویازیلاریندا تورک سؤزونو ایشلتمکدن چکیندیلر. آنجاق بونلارا باخمایاراق « تورک» (تورکی) سؤزو خلقین دانیشیق دیلینده اؤز حیاتینا داوام ائتدی. طبیعی دیرکی، بو مسئله عیرقیچی پهلوی رژیمی نین خوشونا گلمیردی. اودورکی، سوویتلرده آپاریلان و اؤز فیکیرلرینجه اوغورلو ساییلان سیاست، ایراندا دا پهلویلر طرفیندن تطبیق ائدیلدی و « سیز تورک دئییلسینیز، سیزه بو دیلی موغوللار زوراکیلیقلا قبول ائتدیرمیشلر» – دئیه خلقیمیزی مانقورتلاشدیرماغا قالخدیلار. بو سیرادا کسروی نین اویدوردوغو قوندارما « آذری» سؤزو اونلارین ایشینی آسانلاشدیردی و بئله لیکله ایراندا بو جریان سرعتلندی وبیر سیرا غافیل انسان اونا قوشولدو. یوخاریدا قیساجا ایضاح ائتدیگیمیز بو« آد قویما» سؤز یوخ کی، علمی دئییل، سیاسی گؤروشلرین سونوجو اولموشدور. آنجاق شوکورلر اولسون کی ایراندا اسلامی انقلابین غلبه سی و او تایدا، قوزئی آذربایجانین کومونیزم وروس امپراتورلوغوندان قوپوب، مستقیل لیگه قووشماسی بو مسئله نین سیاستدن اوزاق، علمی شکیلده حل ائدیلمه سینه ال وئریشلی شرایط یاراتمیشدیر.\nشبهه سیز، دیلیمیزین آذربایجانجا، آذری، آذربایجان دیلی و… کیمی مختلف آدلارلا آدلانماسی دیلیمیزی سئونلری راحاتسیز ائتمکده دیر وبو مسئله نین تئزلیکله حل ائدیلمه سی ان واجب مسئله لردن ساییلیر. « وارلیق » درگیسینده باشقا ساحه لرده اولدوغو کیمی بو ساحه ده ده جدی آددیملار آتیلاراق دیلیمیزین آدی نین تثبیت ائدیلمه سی اوغروندا چالیشیلمیش ودرج ائدیلن علمی مقاله لرله بو مسئله دوزگون شکیلده آراشدیریلمیشدیر.(1) بیزبورادا، همین آراشدیرمالارین داوامی اولاراق مسئله نی باشقا یؤندن اله آلیب گنجه لی نظامی دن باشلایاراق شهریارا قده ر کی بیرچوخ بؤیوک شاعرلرین اثرلریندن اؤرنکلر وئرمکله دیلیمیزین آدی نین نه اولدوغونو اونلارین دیلی ایله آچیقلاماغا چالیشاجاغیق.\n1- گنجه لی نظامی :\nاثرلرینی فارسجا یازدیغینا باخمایاراق، گنجه لی نظامی، تورک سؤزونو ایستر حقیقی معناسیندا، ایسترسه ده مثبت مجازی معنالاردا ان چوخ ایشله دن شاعیرلردن دیر. او، بوتون اثرلرینده تورکلویونو آچیقجا سؤیله- میش واونلا هرزامان اؤیونموشدور. البته نظامی نین یاشادیغی دؤرو ومحیطی نظره آلساق بومسئله داها بؤیوک اهمیت کسب ائده ر. بیلیندیگی کیمی نظامی بیرطرفدن اؤزونو خلقه واونون دیلینه یاخینلاشدیرماق ایسته سه ده باشقا طرفدن یعنی حاکیم طبقه طرفیندن تورکجه یازماقدان چکیندیریلمیشدیر و بومسئله شاعیرین «لیلی ومجنون » اثرینده شیروانشاهین دیلیندن آشاغیداکی کیمی اؤز عکسینی تاپمیشدیر:\nدر زیور پارسی و تازی\nاین تازه عروس را طرازی\nترکی صفت وفای ما نیست\nترکانه سخن سزای مانیست\nعینی زاماندا، نظامی تورک دیلینه لاییقینجه ده یر وئرمه ین محیطیندن ده شکایت ائدیر.\nترکی ام را درین حبش نخرند\nلاجرم دوغبای خوش نخورند\n( تورکجه می بو حبش لیکده آلان یوخ\nدوغبانی بیر یئمک دئیه سایان یوخ) (2)\nنظامی، اثرلری نین مثبت قهرمانلاری نین تورک اولدوغونو چئشیدلی یوللارلا گؤسترمکده دیر. م . ا . رسولزاده یازیرکی: « حتا هفت پیکر منظومه سی نین فانتزی باخیمدان ان پارلاغی اولان قارا کؤشک پرنسی- نین حکایه سینده کی نارین وجودلو تورک کرالیچه سی نین آدی بئله « تورکناز» دیر:\nگفت من ترک نازنین اندام\nاز پدر ترکناز دارم نام (3)\n« مخزن الاسرار » اثرینده، شاعیر، تورکلویو گؤیلره قالدیراراق، تورکلری عدالتلی انسانلارکیمی تصویرائدیر:\nدولت ترکان چو بلندی گرفت\nمملکت از داد پسندی گرفت\nچونکه تو بیدادگری پروری\nترک نه ای هندوی غارتگری\n« اسکندرنامه» اثرینده ده تورکلرین آدی فخرله چکیلمکده دیر:\nزه کوه خزر تا به دریای چین\nهمه ترک بر ترک بینم زمین\nهمین اثرده، شاعیر، روسلارا اولان نفرتینی بیلدیرمکده، یئنه ده تورکلوک قوه سیندن فایدالانیر:\nز پیکان ترکان این مرحله\nتوان ریخت برپای روس آبله\nباشقا بیر یئرده گئنجه لی نظامی، تورک اولدوغونو آچیقجا بیان ائدیر:\nپدر برپدر م مرا ترک بود\nبه فرزانگی هریکی گرگ بود (4)\nگؤروندویو کیمی بؤیوک شاعیریمیز هئچ زامان اؤزونو آذری و دیلینی آذربایجان دیلی آدلاندیرمامیش، عکسینه فرصت تاپینجا تورکلویونو قابارتماغا چالیشمیشدیر. بونلاردان علاوه نظامی اؤز اثرلرینده تورکجه مفهوملار وآتا سؤزلریندن ده بول- بول فایدالانمیشدیر. (5)\nم. ا . رسولزاده نظامی یه خطابا یازدیغی قیسا بیرشعرینده اونون تورکلویونه اشاره ائدیر. بو شعر رسولزاده نین ده دیلیمیزین آدینا مناسبتینی گؤسترمک اوچون دقته لایق دیر.\nفارسچیلیغی یوخ اونون\nتورکلویه چوخ باغلی دیر\nقافقاز دئیه ذوق آلار\nروسدان جانی داغلی دیر\nگؤزل قادین تیپلری\nیا تورک یا قافقازلی دیر\nشبهه سی یوخدور کی او،\nبیر آذربایجانلی دیر.\n2- امیر علیشیر نوائی :\nیوخاریدا سریله دیگیمیز کیمی استالین ین فرمانی ایله « تورک دیلی» ایفاده سی لهجه آدلاریله عرض ائدیلدی و تورکجه یه آذربایجاندا « آذربایجانجا » دئییلدیگی کیمی اؤزبکستاندا دا « اؤزبکجه» آد وئریلدی. حالبوکی اوندان اؤنجه اؤزبک دیلی ویا اؤزبکجه ایفاده لری هئچ بیر یئرده ایشلنمه میشدی. اؤزبکلرین (جیغاتیلارین) ان بؤیوک شاعیری وعمومیتله تورکلرین ان گؤرکملی ادبی شخصیتی اولان امیرعلیشیر نوائی ده دیلیمیزین آدی باره سینده اؤز فیکیرلرینی بیلدیرمیشدیر. او، لیلی ومجنون اثری نین مقدمه سینده اونون یازیلما سببینی آچیقلارکن دئییر:\nچون فارسی اردی نکته شوقی\nآزراق ایدی آندا تورک ذوقی\nاول تیل بیله نظم بولدی ملفوظ\nکیم فارس آنقلار اولدی محفوظ\nمن تورکجه باشلایان روایت\nقیلدیم بو فسانه نی حکایت\nکیم شهرتی چون جهانا تولقای\nتورک ائلیگه داقی بهره بولقای\nنئچون کی بوگون جهاندا اتراک\nکؤپ دور خوش طبع وصافی ادراک (6)\nنوائی یازیر مشهور « سداسکندر» مثنویسینده ده بئله یازیر:\nسانا آ نچا حق لطفی واقع دورور\nکی تا تورک الفاظی شایع دورور\nبو تیل بیرله تانظم ارور خلق ایشی\nیقین قیلمامیش خلق سندیک (سنین تک) کیشی\nنوائی « محاکمه اللغتین» آدلی اثری نین مقدمه سینده شاعیرلرین تورکجه یازماقدان چکیندیکلری نین سببلرینی آختاراراق تورکجه نین سؤن درجه گوزل وزنگین بیر دیل اولدوغونوثبوت ائتمگله چالیشیر. آشاغیدا همین مقدمه دن نقل ائده جگیمیز سطیرلردن ده آیدین اولورکی نوائی هئچ زامان دیلینی جیغاتای ویا اؤزبک دیلی آدلاندیرمامیشدیر:\n« آنادیلیم اوزرینده دوشونمه یه باشلادیم، تورکجه نین درینلیکلرینه دالینجا گؤزلریمه اون سگگیز مین عالمدن داها یوکسک بیرعالم گؤروندو. بو عالمین ناخیشلار، زینتلر ایچریسینده گئنشله نن گؤیو، دوققوز گؤیدن داها یوکسک ایدی. اورادا نئچه فضیلتلر، نئچه اوجالیقلار خزینه سینه راست گلدیم. بو خزینه نین اینجیلری، اولدوزلارین لعل- جواهیرلریندن داها دا پارلاق ایدی. بو عالمین گول باخچالارینا گیردیم. گوللری فلکین گونشیندن داها پارلاق ایدی. هر طرفینده گؤ زله گؤرونمه ین، ال چاتمایان داها نه لر واردی، نه لر…\nآمما بو مخزنین ایلانی قان تؤکن دی و گوللری نین تیکانی سایسیز- حسابسیزدی. بیزیم تورک شاعرلریمیز بو قورخولو وتیکانلی یوللاردان چکیندیکلری اوچون تورکجه نی بوراخیب گئتمیشلر.\n… تورکجه نین فضاسیندا طبیعتیمین آتینی چاپدیردیم، خیالیمین قوشونو قانادلاندیردیم. وجوانیم بو خزینه دن سؤن درجه قیمتلی داشلار، ده یرلی اینج��لر آلدی. کؤنلوم بؤ گول باخچاسی نین دورلو چیچکلریندن، اوجسوز- بوجاقسیز، گؤزه ل قوخولاری اییله دی.\nظن ائدیلمه سین کی، منیم تورکجه نی اؤیمم تورک اولدوغومدان و طبیعتین سؤزلره تورکجه آلیشماسیندان وفارسجانی بیلمه دیگیمدن ایره لی گلیر. اصلینده فارس دیلینی اؤیرنمک اوچون هئچ کیمسه منیم قده ر غیرت گؤستر مه میش و بو دیلین دوغروسونو ویانلیشینی منیم قده ر یاخشی اؤیرنمه میشدیر… (7)\n3- محمد فضولی:\nآذربایجانین ان بؤیوک غزل شاعیری اولان فضولی اصلینده آذربایجان یئرلیسی دئیلیندر. بیلیندیگی کیمی او عراق تورکلریندن اولوب، بایات طایفا سینا منسوب دور. آنجاق هئچ بیر شاعیر اونون قده ر آذربایجانلیلار اوچون دوغما اولماییب. چونکی فضولی نین دیلی بیزیم دیلیمیز وسؤیو بیزیم سؤیوموز دور. او، بیزیم دیلیمیزین شاعیری دیر. او دورکی، فضولی نین دیلیمیزین آدینا مناسبتی خصوصی اهمیته مالیک دیر. گؤره سن فضولی اؤزونو ودیلینی نه آدلاندیریردی؟\nای فیض رسان عرب وتورک عجم\nقیلدین عربی افصح اهل عالم\nائتدین فصحای عجمی عیسی دم\nمن «تورک» زباندان التفات ائیله مه کم\nبو فضولی نین دوعاسی دیر ونئجه ده گؤزه ل دوعادیر!\nمحمد فضولی « لیلی ومجنون» اثری نین یازیلماسینی سؤیلرکن بئله دئییر:\nلیلی – مجنون عجمده چوخدور\nاتراک ده اول فسانه یوخدور.\nباشقا بیر یئرده:\nاول سببدن فارسی لفظیله چوخدور نظم کیم\nنظم نازک تورک لفظیله ایکن دوشوار اولور\nمنده توفیق اولسا بو دوشواری آسان ائله رم\nنو باهار اولجاق تیکاندان برگ گول اظهار اولور\n4- سیدابوالقاسم نباتی:\nنباتی نین آشاغیداکی شعرینه منجه هئچ بیر ایضاح لازیم دئییل.\nبچه تورکم، دیلیم تورکی، کلامیم هجو مجو\nخان چوبانی، جان آلان، جان جانی گؤزلر گؤزلریم\n5- سید عظیم شیروانی:\nسید عظیم، آذربایجانین گؤرکملی شاعیرلریندن وصابرین اوستادی اولموشدور. او، عبید ذاکانی نین مشهور «موش وگربه» ( سیچان و پیشیک) اثرینی فارسجادان ترجمه ائدیب اونا شعریله قیسا بیر مقدمه یازمیشدیر. همین مقدمه ده اثری آذربایجان و یاآذری دیلینه یوخ تورکجه یه چئویردیگینی بیان ائدیر:\nنقل ائله دیم گل سنه بیر داستان\nفارسی ایله نقل ائله ییب باستان\nتورکی ایله من اونوتحریر ائدیم\nکؤنلونو شاد ائت سنه تقریر ائدیم…\n6- میرزه علی اکبر صابر:\nصابر، ضیالیلیغی، دوشونجه سی، دونیا گؤروشو و ایجتماعی مسئله لره مناسبتی ایله شهرت قازانمیش وبؤیوک شاعیردیر. او، هربیر مسئله ده اولدوغو کیمی دیل مسئله سینده ده گئرچکچی اولموشدور. بونا مثال اولاراق، بیر نفرین یازدیغی « عثمانلیجادان تورکجه یه ترجمه» سؤزونه صابرین اعتراضینی گؤسترمک اولار:\nعثمانلیجادان ترجمه تورکه بونو بیلمم\nگئرچک یازییور گنجه لی یااینکی هنک دیر\nمومکون ایکی دیل بیر- بیرینه ترجمه آمما\nعثمانلیجادان ترجمه تورکه نه دئمکدیر؟\nشعردن گؤروندویو کیمی حتا آنادولو تورکلری نین دیلینه عثمانلی دیلی دئییلن زامان آذربایجانلیلارین دیلینه تورک دیلی دئییلیردی. اؤزو ده تورکیه لیلر طرفیندن دئییل، آذربایجانین خلق شاعری صابر طرفیندن.\nصابردن باشقا بیر میثال\nتصنیف اولونوب تازه کتب تورک دیلینده\nهرکس اوخویوب علمله بیدار اولاجاقدیر.\n7- میرزه علی معجز شبستری:\nدیلیم تورکی، سؤزوم ساده، اؤزوم صهبایه دلداده\nمنیم تک شاعیرین البت اولار کاساد بازاری\nدونن شعریله بیر نامه آپاردیم شاه ایرانه\nدئدی تورکی نمی دانم، مرا تو بچه پ��داری؟\nاؤزو تورک اوغلو تورک آمما دئییر تورکی جهالت دیر\nخدایا مضمحل قیل تختدن بو آل قاجاری.\n8- میرزه علی لعلی:\nحیرتده قویدو عالم اسلامی « شرق روس» (8)\nیوزدن نقابین آچدی بو « تورکی» زبان عروس\n9- آلماس ایلدیریم:\nمنیم ایمانیم بیر عشقیم، اؤزوم بیر\nبیر چشمه دن آخدیم قاینار گؤزوم بیر\nتورک اوغلو تورکم من مردم سؤزوم بیر\nیول وئر، یول وئر اؤز یوردوما گئدیم من\nفیرتینالی بورالیسان\nاسکی درددن یارالیسان\nسوران اولسا هارالیسان\nسؤیله تورکدور سویوم آراز\nسنه اولماز دویوم آراز\n10- احمد جواد:\nآذربایجان انگلیس لر طرفیندن اشغال اولوندوغو زامان احمد جاواد اعتراضینی آشاغیداکی بیتلرله بیلدیرمیش، عینی زاماندا اؤزونو ده ( آذربایجانلیلاری) تورک آدلاندیرمیشدیر:\nداماغیندا چاناققالا آغیسی\nسنمی سن تورک ائلی نین یاغیسی\nاسلام دونیاسینی اؤلوم چالغیسی\nاؤلوم نیتی ایله یاخان انگلیس\n……………………\nسن باغلا هر یولو، سونگوم تئز آچار\nاوچ آیدا گلنلر اوچ گونده قاچار\nظن ائتمه قورشونوم هاوالی اوچار\nتورک دور بو قورشونو آنان انگلیس\nباشقا بیر یئرده:\nاوخونور آلنیندا درین بیر تاسا ( کدر)\nقوجا تورک، سن نه دن باتدین بو یاسا\n11- صمد وورغون:\nیاندیریلان کتابلار:\n… سؤیله سنمی خور باخیرسان منیم شعر دیلیمه\nقوجا شرقین شهرتی دیر فضولی نین غزلی!\nسنمی « ترک…» دئییرسن اولوسوما، ائلیمه\nداهیلره سود وئرمیشدیر آذربایجان گؤزه لی\nقوجا شرقین شهرتی دیر فضولی نین غزلی!\n12- محمد حسین شهریار:\nآذربایجانلیلار آراسیندا شهریارین شعرلرینی اوخومایان تاپیلسا دا، ائشیتمه ین تاپیلماز. او، دیلیمیزین یاساق اولدوغو بیر دؤروده بو دیلین شاه اثرینی ( حیدربابایا سالام ) یاراتدی و تورکجه نین یئنی دن جانلانماسیندا بؤیوک رول اوینادی. اؤزو دئمیشکن:\nتورکونون ده جانین آلمیشدی حیاسیز طاغوت\nمن حیات آلدیم اونا حق اوچون احیا ائله دیم\nشهریار دا اؤزوندن اؤنجه کی شاعرلرکیمی آنادیلینی تورکجه آدلاندیریر وبیر دفعه ده اولسون بئله «آذربایجانجا» «آذری» و « آذربایجان دیلی» ایفاده لرینی ایشلتمیر:\nتورکون دیلی تک سئوگیلی، ایستکلی دیل اولماز\nاؤزگه دیله قاتسان بو اصیل دیل اصیل اولماز\nتورکون مثلی، فولکلورو دونیادا تک دی\nخان یورقانی کند ایچره مثل دیر میتیل اولماز\nتورکو واللاه آنالار اوخشاری، لایلای دیلی دیر\nدردیمی من بو دوا ایله مداوا ائله دیم\nبیزده اسلاما قاییتدیقدا گلین ال بیر اولاق\nتورکلرین هر ایکی دونیاسی قایتسین یئرینه\nمقاله میزین سونوندا بیر نئچه مسئله یه اشاره ائدیب، سون حؤکمو اوخوجولاریمیزا بوراخیریق.\n1-معلوم اولدوغو کیمی هربیر دیلین آدی مملکتین ویا معین بیر جوغرافی منطقه نین دئییل، او دیلده دانیشان خلقین آدیندان آلینیر. او دورکی، ایران دیلی، عربستان دیلی، سوریه دیلی، آمریکا دیلی، قطر دیلی… ایفاده لری نه قده ر گولونج گؤرونورسه، آذربایجان دیلی ایفاده سی ده بیر او قده ر گولونج دور. آذربایجانجا سؤزونه گلینجه دئمه لییک کی « آذربایجانجا» نین « آذربایجان دیلی» ایله فرقی « فارسجا» ایله « فارس دیلی» نین فرقی قده ردیر. دئمه لی بو دا ان آزی اونون قده ر مضحک دیر.\n2-آذری سؤزو تامامیله اویدورمادیر. چونکی بو نه مملکت ( اراضی) آدی دیر نه ده خلق آدی. کیمسه « آذر» ویا « آذری» آدینا بیر اؤلکه ویا بیر خلقی تانیمیر. آذری سؤزو آذربایجان سؤزونه بنزه دیگی اوچون بعضی لری نین یانیلماس��نا سبب اولموشدور.\n3-داها اؤنجه ده دئدیگیمیز کیمی خلقیمیزین تام اکثریتی عصرلر دیرکی اؤزونو تورک ودیلینی ده تورکی آدلاندیریر. بوتون شاعیرلریمیزده ( حتا فارسجا یازان شاعیرلریمیز) دیلیمیزین آدینی « تورک دیلی» دئیه ایشلتمیشلر. بیزده آتا- بابالاریمیزین بیزه یادگار قویدوقلاری بو دیلی اونلارین اؤزلری کیمی آدلاندیرمالی ییق. فقط ایکی ویا بیر نئچه تورک لهجه سینی مقایسه لی شکیلده آد چکدیگیمیز زامان دیلیمیزه « آذربایجان تورکجه سی» دئیه بیله ریک.\n1- اوجمله دن باخ: دوکتور جواد هیئت، درباره نام و موقعیت زبان ترکی آذربایجانی، وارلیق سایی 4 و 3 ، 1361- نچی ایل\n2- محمدامین رسولزاده، آذربایجان شاعیری نظامی، ملی اگیتیم باسیم ائوی، آنکارا 1951\n3- یئنه اورادا\n4- شفاهی خلق ادبیلتیمیزدا « قورد» سؤزو بیر چوخ حالاردا بیلیجی آنلامینی داشیمیش ونظامی ده « گرگ» سؤزونو تورکجه مجازی معنادا ایشله تمیشدیر.\n5- آرتیق معلومات اوچون باخین: دوکتور جواد هیئت، نظامی نین خمسه سینده تورکجه سؤزلر، مفهوملار وآتالار سؤزلری، وارلیق سایی 1- 80 ، 1370- نچی ایل\n6- علیشیر نوائی، لیلی ومجنون، حاضیرلایان: اولکوچلیک، تورک دیل قورومو یایینلاری، آنکارا1996\n7- مولود اولوغ تکین ییلماز، تورک خلقلری نین اورتاق آتا- بابالاری، آذربایجان تورکجه سینه کؤچورن: دوکتور فاضل قارااوغلو، گؤی تورک نشریاتی، باکی 1997\n8- 1905- 1903- نچی ایللرده تفلیسده محمدآغا شاهتاختلی طرفیندن یایینلانان تورکجه غزئته.\n*- وارلیق درگی سی 19-نچی سایی یای 1376 ص 53 ده ن 59 قده ر\nShare. Facebook Twitter Pinterest LinkedIn Tumblr Email Reddit VKontakte Telegram WhatsApp Copy Link\nPrevious Articleاوستاد محمدعلی فرزانه نین مالمو اونیورسیته سی سمیناریندا دیلیمیز حاققیندا معروضه سی\nNext Article اوغوزلولارين رسم لری و عادت لري\nیازی ایله باغلی\nشيخ محمد خياباني‌نين نهضتینده هنرین اینکیشافی\nنوامبر 16, 2013\nاورمودا اورمولوقلار… اسماعیل اولکر\nنوامبر 16, 2013\nگونئی آذربایجان ادبیاتیندان خاطره لر” – عؤمور یولوندان صحیفه لر”(۳)\nجولای 13, 2013\nFacebook X (Twitter) Instagram YouTube RSS\nوارلیغین سسی ۱۹۹۹-۲۰۲۴موعلف حقوقلاری گورونور. معلوماتدان ایستفاده ادرکن لینکدن ایستیناد اولونمالیدیر. © 2024","num_words":3411,"character_repetition_ratio":0.034,"word_repetition_ratio":0.001,"special_characters_ratio":0.231,"stopwords_ratio":0.004,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":212953.1,"cluster_detection":-1}
+{"text":"پخش آنلاین موزیک قاچ منن آی سئوگیلیم قیز بیر اوغلانیندی مرورگر شما از Player ساپورت نمی کند. دانلود آهنگ با کیفیت عالی 320\nکانال تلگرام آیتک موزیک | دانلود آهنگ ترکی اینستاگرام آیتک موزیک | دانلود آهنگ ترکی\nاشتراک گذاری در شبکه های اجتماعی\nتلگرام واتساپ لینکدین تویتر فیسوک\nلینک کوتاه مطلب\nhttps:\/\/aytakmusic.com\/?p=44906\/\nآهنگ ترکی\n3 نوامبر 2023\n0 نظر\nبرچسب ها : Ay Sevgilim ، Sevgi Mahnısi ، Sevgi Mahnısi - قاچ منن آی سئوگیلیم قیز بیر اوغلانیندی قاچ منن آی سئوگیلیم قیز بیر اوغلانیندی ، ایتک موزیک ، بیو گرافی قاچ منن آی سئوگیلیم قیز بیر اوغلانیندی ، دانلود آهنگ جدید ، دانلود آهنگ جدید قاچ منن آی سئوگیلیم قیز بیر اوغلانیندی به نام قاچ منن آی سئوگیلیم قیز بیر اوغلانیندی ، دانلود آهنگ قاچ منن آی سئوگیلیم قیز بیر اوغلانیندی با نام قاچ منن آی سئوگیلیم قیز بیر اوغلانیندی ، دانلود اهنگ قاچ منن آی سئوگیلیم قیز بیر اوغلانیندی ، دانلود تمامی آهنگ های قاچ منن آی سئوگیلیم قیز بیر اوغلانیندی ، دانلود ریمیکس قاچ منن آی سئوگیلیم قیز بیر اوغلانیندی به نام قاچ منن آی سئوگیلیم قیز بیر اوغلانیندی ، دانلود فول آلبومAy Sevgilim ، عکس خواننده قاچ منن آی سئوگیلیم قیز بیر اوغلانیندی ، قاچ منن آی سئوگیلیم قیز بیر اوغلانیندی ، کانال تلگرام قاچ منن آی سئوگیلیم قیز بیر اوغلانیندی ، کد پیشواز آهنگ قاچ منن آی سئوگیلیم قیز بیر اوغلانیندی ، متن آهنگ قاچ منن آی سئوگیلیم قیز بیر اوغلانیندی به نام قاچ منن آی سئوگیلیم قیز بیر اوغلانیندی","num_words":377,"character_repetition_ratio":0.33,"word_repetition_ratio":0.272,"special_characters_ratio":0.235,"stopwords_ratio":0.0,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.919,"perplexity_score":290210.7,"cluster_detection":-1}
+{"text":"یک لقیش سین، ای منیم اللهم! هقیقتن، سَنین بو بَندَن و بو کَنیزین سِنین مِرحِمتینین کُلگِسینِ داکسیل اولوب و سِنین لوتف و سِخاوتینل قوووشوبلار. یا رب! سئنین بو دونیاندا و میل کوتوندا اونلارا یاردیم ایل و اوز کرامات و فزللینل اونلارا هر چیر خئییر-برهکت قیسمت ایله. یا رب! Onları Sənə bəndəlikdə müvəffəq eylə و Sənə xidmətdə onlara yardım et. اونلارا ایزن ور کی، سئنین آدینین بو دونیادا نیشانهلی اولسونلار. بو دونیادا و آکسیراتد توکنمز بیکسیشلرینل اونلاری هیفز ایله. یا رب! اونلار سئنین مرهمت سئلتنتین یاالواریر و سئنین تکلیک هوکمرانلیغینی دیلیرلر. هقیقِتِن، اونلار سِنین هوکمون ایتا اِتِمِکلِ ایولِنیبلِر. Onları sonadək ahəng و birlik nişanələri eylə. هقیقتن، سِن قدیرسان، هر یِردَه وار اولان و قووووتلیسِن!","num_words":238,"character_repetition_ratio":0.037,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.212,"stopwords_ratio":0.004,"flagged_words_ratio":0.004,"lang_id_score":0.998,"perplexity_score":87029.3,"cluster_detection":-1}
+{"text":"شاه طهماسب ۲۲ فوریه ۱۵۱۴ تاریخینده ایصفاهاندا دوْغدو. شاه اسماعیلین اوْغلو اوْلان شاه طهماسب، چالدیران دؤیوشوندن سوْنرا خوراسانا گؤندریلدی. بیر سۆره سبزوار و هراتدا قالدی. شیعه‌لرین و صفوی‌لرین تانیلمیش بیلگین و شئیخ‌لریندن اؤزل اؤیرنیم گؤردو. ۱۵۲۱ده سولطانیه‌ده‌کی آتاسی‌نین یانینا دؤنن طهماسب، شاه اسماعیلین اؤلومو اۆزرینه ۱۵۲۴ده ۱۰ یاشیندا تخته چیخدی.\nبیرینجی شاه طهماسبین ایقتیداری دؤنمینده ۱۵۲۸ ایلینده اؤزبک‌لر خوراسانا سالدیردیلار. عئینی ایل شاه اوْردوسو ایله دوْغویا ساری یوْلا دۆشوب اؤزبکلری هرات یاخینیندا مغلوب ائتدی. شاهین دوْغویا گئتمه‌سیندن ایستیفاده ائدن لوریستان بَی‌لربَیی ذوالفقارخان عۆصیان ائدیب ۱۵۲۸ ایلینده بغدادی آلدی. بۇندان اؤتری شاه بغدادی مۆحاصیره‌یه آلیب عئینی ایل بغدادی عۆصیانچی‌لاردان آریتلاییب محمدخان تۆرکمانی بغداد بَی‌لربَیی تعیین ائتدی. ۱۵۳۱ ایلینده تبریز بی‌لربیی علماخان تکللی عسگرلری ایله بیرلیکده عثمانلی‌یا سیغیندی. داها سوْنرا علماخان سولطان سلیمانی ایرانا حمله ائتمه‌سی جهتینده تحریک ائتدی. ۱۵۳۴ ایلینده عثمانلی اوْردوسو آذربایجان سینیرلاری‌نی کئچدی. شاه طهماسب قزوینه چکیلیب سولطانلا باریش ایمضالاماق اۆچون ائلچی‌سینی گؤندردی، آنجاق علما مغلوب اوْلوب قاچدی و بئله‌جه وان و قارص صفوی طرفیندن اله کئچیریلدی. بۇنون جوابی اوْلاراق سولطان سلیمان ۱۵۳۵ ایلینده آذربایجانا گیریب تبریزی آلدی. شاه قارشی قوْیماغا قالخیشدی، آنجاق بۇ چابالاری نتیجه‌سیز قالدی.\nسۆلئیمان میرزا، مۇصطافا میرزا، ماحمۇد میرزا، ایمامقۇلۇ میرزا، علی میرزا، احمد میرزا؛ قیٛزلاریٛ: گؤوهر سۇلطان، پریخان سۇلطان، خدیجه سۇلطان، حۇریخان سۇلطان، مریم سۇلطان، فاتیمه سۇلطان، شهربانۇ سۇلطان، خانیٛش سۇلطان شاه طهماسیب و یا شاه ایطهماسیب (۳ مارس ۱۵۱۴ – ۱۵۷۶)، صفویلر دؤولتی نین ۲. شاهیٛ و شاه ایسماعیلیٛن اوْغلۇ.\nشاه طهماسیب.\nحیاتیٛ\nدَییشدیر\nشاه طهماسیب، ۳ مارس ۱۵۱۴-جۆ ایلده ایصفاهاندا دوْغۇلدۇ. شاه ایسماعیلیٛن اوْغلۇ اوْلان طهماسیب چالدیٛران دؤیۆشۆندن سوْنرا خوْراسانا گؤندریلدی. بیر مۆدت سبزیوار و هئراتدا قالدیٛ. شیعه لرین و صفویلرین تانیٛنمیٛش عالیم و شئیخلریندن خۆصۇصی تحصیل گؤردۆ.\nحاکیمییتی\nدَییشدیر\nگر شاه ایسماییٛلیٛن حاکیمییت دؤورۆنۆ صفوی دؤولتینی تأسیس اوْلۇندۇغۇ دؤور حساب ائدریکس، اوْندا گرک طهماسیب شاهیٛن اۇزۇن مۆددتلی حاکیمییت دؤورۆنۆ ده (۱۵۲۴–۱۵۷۶) بۇ دؤولتین مؤحکملنمه دؤورۆ حساب ائدک. طهماسیب اوْن یاشیٛندا ایکن صفوی دؤولتینین تاخت-تاجیٛنا ییلنیر. بۇ ایسه همن دؤورده صفوی دؤولتینین تاخت-تاجیٛ جیددی شکیلده قیٛزیٛلباشلار طرفیندن حیمایه اوْلۇنۇردۇ. بئله کی، اوْن یاشلیٛ بیر اۇشاغیٛن جانیشین تعیین اوْلۇنماسیٛ صفویلر اؤلکسی کیمی نهنگ بیر دؤولته هئچ بیر چتینلیک یاراتمیٛردیٛ.\nمعلوم مسله ایدی کی، اوْن یاشلیٛ طهماسیب دؤولتی ایداره ائده بیلمزدی؛ اصلینده دؤولتی شاهیٛن وکیلی آدیٛ آلتیٛندا دیو سۇلطان قۇملۇ ایداره ائدیردی. اوْنۇن بیر چوْخ رقیبی وار ایدی و اوْنلاریٛن باشیٛندا کؤپک سوْلتان اۇستاجلۇ دۇرۇردۇ. دیو سۇلطان ایشلری اوْنۇن اۆزرینه قوْیۇر، چوْخ کئچمدن شهرین دیگر امیرلرینی اوْنا قارشیٛ سفربر ائدیب تبریزه قوْشۇن یۆرۆدۆر. نتیجده دیو سۇلطان وضیعتی اؤز نظارتی آلتیٛنا آلیٛب مۆخالیفلرینی تبریزدن اۇزاقلاشدیٛرماغا نایل اوْلۇر. مغلۇبییته اۇغرادیٛقدان سوْنرا اۇستاجلۇ تایفاسیٛ ۱۵۲۶-جی ایلده ایکی دفه مۆباریزه مئیدانیٛنا آتیٛلیٛر و هر ایکیسینده ده دیو سۇلطان طرفیندن دف اوْلۇنۇب شرایت اؤز اوولکی وضیعتینه قایتاریٛلیٛر. اۇستاجلۇ کؤپک سۇلطان گیلانا قاچیٛر و اوْرادا بیر مۆدت قالدیٛقدان سوْنرا یئنیدن دیو سۇلطانلا مۆباریزه آپارماق قراریٛنا گلیر. بۇ سببدن ده قوْشۇن توْپلاییٛب اردبیله طرف حرکت ائدیر. اوْ، شهرین مۆدافیسینی یارا بیلیب اوْرانیٛ اله کئچیریر و بۇرادا اؤولییا شئیخ صفییددین ایسحاقیٛ زیارت ائدیر. اوْرادان تبریزه یوْلا دۆشۆر. تبریز بۇندان خبر تۇتۇب جیددی مۆباریزیه حازیٛرلاشیٛر و نهایت ایکی قوْشۇن آراسیٛندا شیددتلی دؤیۆش باش وئریر. «اۇستاجلۇ اؤز شۆجاتی ایله رۆستم و ایسفندییاریٛن داستانیٛنیٛ خاطیرلردن آپارماسیٛنا باخمایاراق، دؤیۆشده مغلۇب اوْلۇر و اۇستاجلۇ رهبرلرینین بیر چوْخۇ قتله یئتیریلیر».\nبۇ قیٛزیٛلباشلار آراسیٛندا باش وئرن و اوْنلاردان بیر چوْخۇنۇن سیاسی سحندن اۇزاقلاشماسیٛنا سبب اوْلان ایلک جیددی قارشیٛدۇرما ایدی.\nشاه طهماسیب اؤلۆمۆندن اۆچ ایل اوول، ینی حیجرتین ۹۸۱-جی ایلینده «الی دیوان» نازیرلیینی حسن فراهانی و خاجه جمالددین الی تبریزییه حواله ائدیر و میرزا شۆکرۇللاح ایصفاهانینی اوْرانیٛن باش ایجراچیٛسیٛ تعیین ائدیر. صفوی دؤولتینین زۆحۇر ائتدیی دؤورلردن فرقلی اوْلاراق، شاه طهماسیب داخیلی، خصوصیله ده سرحدیانیٛ اراضیلرده باش قالدیٛران عصیانلاریٛ یاتیٛرماغا چالیٛشیٛردیٛ. قئید ائتدییمیز کیمی، زۆحۇر ائتدیی ایلک ایللرده صفوی دؤولتیخوراسان و آنادوْلۇ ایله سرحدیانیٛ اراضیلرده باش قالدیٛران عصیانلاریٛ یاتیٛریٛر، شاه طهماسیب ایسه داخیلی ثابیتلیی برقرار ائتمیه و بۆتۆن سیلرینی آذربایجانیٛن بیرلیینین قوْرۇنۇب ساخلانیٛلماسیٛنا یؤنلدیردی. بۇ سببدن ده حاکیمییتینین ایکینجی اوْنیللیینده شیروان، آستارا و کۆردۆستان اراضیلرینه قوْشۇن یۆرۆدۆب یئنیدن ثابیتلیی برقرار ائدیر. بۇ کیمی چتینلیکلر صفوی دؤولتینه بیر اوْ قدر ده ائتینا ائتامین و دیگر منطقه لردن داها چوْخ مۆستقیللییه مالیک اوْلان گیلاندا دا مؤوجۇد ایدی. بئله کی، اۇزۇن مۆدت اوْرانیٛن حاکیمی اوْلمۇش احمد خان گیلانی شاه طهماسیبه قارشیٛ ائتیناسیٛزلیٛق ائتمیش و اوْنۇن حاکیمییتینه تابئ اوْلماقدان ایمتینا ائتمیشدیر. بۇ سببدن ده صفوی اوْردۇسۇ ۱۵۶۶-جیٛ ایلده مسۇم بی صفوینین رهبرلیی آلتیٛندا گیلانا بؤیۆک بیر قوْشۇن یۆرۆدۆر. احمد خان گیلانی اوول مۆقاویمت گؤسترمک ایستییر. لاکین صفویلر هجوما کئچدیکدن سوْنرا لاهیجانا قاچیٛر و بیر مۆدت اوْرادا قالدیٛقدان سوْنرا یاخالانیٛب شاه طهماسیبین یانیٛنا گتیریلیر. بئللیکل، اوْتۇز ایکی ایل گیلانا حؤکمرانلیٛق ائدن احمد خان شاه طهماسیب طرفیندن یاخالانیٛب خرسک قالاسیٛندا حبس اوْلۇنۇر. ایکینجی ایسماییٛل حاکیمییته گلدیکدن سوْنرا ایسه یئنیدن آزاد اوْلۇنۇب گیلانا قاییٛدیٛر. نهایت، داها سوْنرا شاه آبباسیٛن الیندن قاچیٛب عثمانلیٛ دؤولتینه قوْشۇلۇر.\n۲٫۵۰۰٫۰۰۰صفوی دؤولتینین بیرینجی یۆزیللیینده اطراف اوستانلر منطقه ده تام ایختییارا مالیک اوْلان محللی امیرلر و یا مرکزدن گؤندریلمیش شخسلر طرفیندن ایداره اوْلۇنۇردۇ. اوْنلاردان بیر چوْخۇ اؤلکدکی سیاسی ثابیتلیین پوْزۇلماسیٛندان ایستیفاده ائدرک عصیان ائدیر و وضیعتی داها دا گرگینلشدیرمیه چالیٛشمیٛشلار. بۇ سببدن ده مرکزی دؤولت همن منطقه لره قوْشۇن یۆرۆتمک مجبۇرییتی قارشیٛسیٛندا اوْلدۇغۇ ایلک اوْنیللیکده اؤلکه اراضیسیندکی ایجتیمای-سیاسی وضیعته تام نظارت ائتمیه نایل اوْلان طهماسیب سلطنتینین سوْن ایللرینی تام امین-امانلیٛقدا باشا وۇرۇر و حاکیمییتینین سوْن اوْن دوْققۇز ایلینی قزوینده کئچیریب اوْرادان کنارا چیٛخمیٛر.\nباشکندیٛن قزوینه کؤچۆرۆلمسی\nدَییشدیر\nآذربایجانیکی عصر اؤز باشکندلیٛق مؤوقئیینی قوْرۇیۇب ساخلایا بیلیر. بئله کی، ائلخانیلر دؤورۆندن باشلایاراق و اوْنلاردان سوْنرا تۆرکمانلاریٛن (آذربایجان تۆرکلرینی) حاکیمییت دؤورۆنده تبریز باشکند کیمی آذربایجانیٛن بؤیۆک هیسسینه نظارت ائتمیشدیر. اردبیلدن باش قالدیٛران صفویلر ده حم بیر نئچه ایللیک تجرۆب، حم ده آنادوْلۇدان الده ائتدیی ایجتیمای گۆج باخیٛمیٛندان دفلرله ایصفاهانا گئدیش-گلیش ائدیب اوْرایا غئیری-رسمی باشکند آدیٛنیٛ وئرسلر د، تبریز هله ده باشکند اوْلاراق قالیٛردیٛ. طهماسیب شاه عثمانلیٛ سۇلطانیٛ سۆلئیمانلا صۆلح سازیشی ایمزالادیٛقدان سوْنرا آنادوْلۇدا داها چوْخ نۆفۇزا مالیک اوْلاجاغیٛندان میۇس اوْلۇب صفویلرین مرکز و شرق ناحییلرینده دیققتی اؤزۆنه جلب ائتمک فیکرینه دۆشۆر. بۇ سببدن ده دیققتینی اطراف منطقه لرده گۆجلندیرمک مقصدیله باشکندیٛ قزوین شهرینه کؤچۆرۆر. شاه تبریزده اوْغلۇ میرزا ایسماییٛلیٛن توْی مراسیمیندن سوْنرا باشکندیٛ اوْرادان قزوینه کؤچۆرمک فیکرینه دۆشۆر. قاضی احمد قۇمی ح.ق. ۹۶۲-جی ایلین (م ۱۵۵۴\/۱۵۵۵)حادیثه لری حاققیٛندا یازیٛر:\n«��قامیٛ اۇجا اوْلان نایبلر عالملرین شاهزادسینین توْی مراسیمیندن سوْنرا آرتیٛق تبریزده قالماغا هئچ بیر سبب\nگؤرمدی. چۆنکی، دؤولت اراضیسینده صۆلح و امین-امانلیٛق حؤکم سۆرۆردۆ. بۇنۇن اۆچۆن ده شاه «دارۇل-سلطنتی» بیر قدر مرکز، ینی حم قیٛشلاق اۆچۆن مۆناسیب، حم ده دیگر شهرلره یاخیٛن اوْلان قزوین شهرینه کؤچۆرمک قراریٛنا گلیر. رییت حامیٛلیٛقلا همن دییاردا مسکۇنلاشیٛب اهالینین ریفاه و تهلوکه سیزلیینی تأمین ائتمیه باشلادیٛ».\nبئله نظره چارپیٛر کی، باشکندیٛن قزوینه کؤچۆرۆلمه مسلسی همن تاریخدن بیر قدر اوول نزرده تۇتۇلمۇش و بۇنۇن اۆچۆن ده شاه اوْرادا یئنی دؤولت بینالاریٛنیٛن تیکیلمسینه دایر سرنجام وئرمیشدیر. اووللر آذربایجان تۆرکلرینین دیلینجه دئسک، «دؤولتخانانیٛن» (ینی باشکندیٛن) تیکیلمسی جعفراباددا و یا طهماسیب شاه اوْرانیٛ جننتاباد آدلاندیٛردیٛغیٛ یئرده نزرده تۇتۇلمۇشدۇر. ائله بیر یئر کی، اوْرادا شاه و بعضی دؤولت آداملاریٛ اۆچۆن بیر نئچه باغلار سالیٛنمیٛش و ایمارتلر تیکیلمیشدی. همن باغلاریٛن ان مشهۇرۇ صفویلر دؤولتینین اراضیسینده فعالییت گؤسترن صفیرلرین شاهلا گؤرۆشدۆکلری سادتاباد باغیٛ ایدی. سادتاباد باغیٛ ۱۵۴۴-جۆ ایلده تیکیلمیش و ۱۵۹۰-جۇ ایلین صفوی تاریخچیسی قاضی احمد قۇمینین «خۆلاستۇت-تواریخ» آدلیٛ کیتابیٛندا یازدیٛغیٛ کیمی، باغ و اوْراداکیٛ ایمارتلر صفوی دؤورۆنۆن ان گؤزل تیکیلیلریندن بیری اوْلمۇشدۇر.\nقزوینین طهماسیب شاه طرفیندن باشکند سئچیلمسینین باشقا بیر سببی ده اوْلا بیلردی. بئله کی، دؤولتین مرکزینده یئرلشن بۇ شهرده هله چوْخسایلیٛ سۆننی مذهبلی اینسانلار یاشاییٛردیٛ و شاه بۇ ایستیقامتده لازیٛمی تدبیرلره ال آتمالیٛ ایدی. باشکندیٛن بۇ شهره کؤچۆرۆلمسی احلی سۆننتین آساییشینی تامعامیله پوْزۇر. قاضی محممد رازینین بۇ حاقدا یازدیٛغیٛ شئرین مزمۇنۇندا دئییلیر:\n«قزوین مذهبی پاک بیر مکان ایدی، امّا بۇنۇ رۇزیگاریٛن صحنسیندن سیلیب آتدیٛلار لقبی بابۇل-جننت (جننت قاپیٛسیٛ)، آدیٛ جعفراباد ایدی الله بندلرینی اوْندان دیدرگین سالدیٛلار. سۆننیلر آی ایشیٛغیٛندا چۆرۆین کتان پارچاسیٛ ایدی».\nباشکندیٛن قزوینه کؤچۆرۆلمسی ایله همن دؤورۆن بیر چوْخ آدلیٛ-سانلیٛ عالیم و سنتکارلاریٛ دا اوْرایا اۆز تۇتۇر و بئللیکل، قزوین ائلمی نؤقتئیی-نزردن رؤونق تاپماغا باشلاییٛر. گۆنلرین بیری شاه شئیخ بحاینین آتاسیٛ شئیخ حۆسئین ایبنی ابدۆسسمدین (۱۵۷۶) ایصفاهانا گلدیینی ائشیدیر و درحال اوْنۇ قزوینه دوت ائدیر. شئیخ حۆسئین ایبنی ابدۆسسمد قزوینه گلدیکدن سوْنرا شاه طرفیندن اوْرانیٛن شئیخۇل-ایسلامیٛ تعیین اوْلۇنۇر و یئددی ایل حمین وظیفنی ایجرا ائدیر. همن دؤورده شاه طهماسیب عثمانلیٛ دؤولتیندن آرخاییٛن اوْلۇب هراتیٛن داها چوْخ احمییت کسب ائتدیینی نظره آلیٛر و اوْغلۇ میرزا ایسماییٛلیٛخوراسانا حاکیم تعیین ائدیر. سوْنرا ایسه اوْرانیٛ شاهیٛن بؤیۆک اوْغلۇ میرزا محممد ایداره ائدیر و اوْ دا سوْنرالار اوْرادان فارس اوستانینه گئدیر.\nآذربایجانیٛن و اؤزبکلرین وضعیّتی\nدَییشدیر\nو تۇران آراسیٛندا گئدن مۆباریزلر هله ده داوام ائدیردی و همن منطقه آذربایجان اۆچۆن جیددی تهلوکه یارادیٛردیٛ. شاه ایسماییٛل حاکیمییت دؤورۆندن سؤحبت آچارکن اوْ مۆباریزلردن بعضیلرینه ایشاره ائتمیشدیک. شاه ایسماییٛلیٛن اؤلۆمۆندن سو��نرا اوْغلۇ طهماسیبین اوْنۇن جانیشینی تعیین اوْلۇنماسیٛ اؤزبکلری خوْراسانیٛ اله کئچیرمک فیکرینه سالیٛر. بئله کی، شاه ایسماییٛلیٛن وفاتیٛندان آز سوْنرا اؤزبک اۇبئید خان ۱۵۲۴-جۆ ایلده بۇخارادان هراتا بؤیۆک بیر قوْشۇن یۆرۆدۆر. قیٛزیٛلباش رهبرلری اؤزبکلره قارشیٛ جیددی مۆقاویمت گؤستریر و اؤزبکلر هئچ بیر نتیجه الده ائده بیلمییب گئری دؤنمیه مجبۇر اوْلۇرلار. یارانمیٛش ایختیلافلار ۱۵۲۵-جی ایلده اؤزبکلری بیر داها مۆباریزیه آتیٛلماغا تحریک ائدیر. اۇبئید خان بؤیۆک بیر قوْشۇنلا هراتا گلمدن تۇس شهرینه اۆز تۇتۇر و اوْرانیٛ محاصیره یه آلیٛر. تۇس اهالیسی بیر نئچه آی مۆقاویمت گؤسترسه د، کؤمک گلمدییندن تسلیم اوْلماغا مجبۇر اوْلۇر. شهری اله کئچیردیکدن سوْنرا اۇبئید خان استارابادا هجوم ائدیر و اوْنیٛ دا اله کئچیرمیه نایل اوْلۇر. اوْرایا حاکیم تعیین ائتدیکدن سوْنرا ح.ق. ۹۳۳-جۆ ایلده (م ۱۵۲۶\/۱۵۲۷)یئنیدن بلخه قاییٛدیٛر.\nتبریزدن یوْلا دۆشمۆش کؤمک قۆووسی اوول استارابادیٛ اله کئچیریر و بستام آدلیٛ منطقه ده اۇبئید خانلا قارشیٛ-قارشیٛیا گلیر. لاکین بؤیۆک فداکارلیٛق گؤسترسه د، دؤیۆشده اؤزبکلره مغلۇب اوْلۇر و استاراباد یئنیدن اۇبئید خانیٛن ایختییاریٛنا کئچیر. صفوی قوْشۇنۇنۇن قالان هیسسی فیرۇزکۇحا دوْغرۇ گئری چکیلیر. اؤزبکلر هر قالیبییتدن سوْنرا آدتی اۆزره تعصوبکئش عالیملرینین فتوالاریٛنا اساصلاناراق، شیعه لرین قتل‌عامیٛنا باشلاییٛرلار. هراتیٛن شیعه اهالیسینین اؤزبکلره قارشیٛ جیددی مۆقاویمت گؤسترملرینه سبب اوْلان دا محز اوْنلاریٛن مغلۇب اوْلاجاقلاریٛ تقدیرده اؤزبکلر طرفیندن قتل‌عام اوْلاجاقلاریٛنیٛ بیلملری اوْلمۇشدۇر.\nقالیبییتدن مست اوْلمۇش اۇبئید خان بیر داها هراتا هجوم ائدیر و اوْرانیٛ بیر داها محاصیره یه آلیٛر. شهر یئددی آی محاصیره ده قالدیٛقدان سوْنرا صفوی اوْردۇسۇنۇن دامغانا یئتیشدیینه دایر شاییلر یاییٛلماغا باشلانیٛر. اۇبئید خان بۇ خبری ائشیتجک درحال هراتیٛ ترک ائدیب بۇخارایا قاییٛدیٛر. اؤزبکلرین خوْراسانیٛ ایشغال ائتملری اهالینین بؤیۆک بیر هیسسینین اوْرانیٛ ترک ائدیب اطراف منطقه لره مۆحاجیرت ائتملرینه سبب اوْلۇر. اۇزۇن مۆدت قیٛزیٛلباشلاریٛن داخیلی ایختیلافلاریٛنا دۆچار اوْلان صفوی دؤولتی خوْراسان اۆچۆن هئچ بیر جیددی تدبیره ال آتا بیلمیردی. یارانمیٛش ایختیلافلار باشا چاتدیٛقدان سوْنرا صفویلر طهماسیب شاهیٛن سرکردلیی ایله ۱۵۲۹-جی ایلدهخوراسانا دوْغرۇ حرکت ائتمیه باشلاییٛر. اوْنلار خوْراسانا ایکی باخیٛمدان احمییت وئریردیلر. بیرینجی اوْنا گؤره کی، سککیزینیجی ایمامیٛن قبری اوْرادا یئرلشیر و جماعت شیعه مذهبلی شاهدان اوْرانیٛ اؤزبکلردن آزاد ائدجیینی گؤزلییردی. آئینی زاماندا منطقه یه لاییقلی شخسلر نظارت ائتملی ایدی. بئله ده اوْلۇر؛ حمین شخسلرین آدلاریٛ تاریخده زبت اوْلاراق ایندینین اؤزۆندک قالماقدادیٛر. بۆتۆن بۇنلارلا یاناشیٛ، خوراسان هله قدیم زامانلاردان بئله آذربایجانیٛن مۆهۆم اوستانلریندن بیری اوْلمۇشدۇر. آذربایجانیٛن مۆختلیف اوستانلری بیرلشدیریلدیی حالدا، خوْراسانیٛن دیققت مرکزیندن اۇزاق قالماسیٛ مقصده اۇیغۇن اوْلمازدیٛ. صفویلر هراتیٛ خوْراسانیٛن مرکزی حساب ائدیردیلر. بۇ سببدن ده حاکیمییتلرینین بۆتۆن دؤورلرینده اوْرایا آرخالانمیٛش و یاد قۆوولرین ��ظارت ائتمسینه یوْل وئرممیشلر. بۇ دا معلومدۇر کی، ناسیرددین شاهیٛن حاکیمییتینین یاریٛسیٛنادک هرات صفوی اراضیسینین بیر هیسسینی تشکیل ائتمیشدیر.\nایلکین قارشیٛدۇرمادا صفویلر اؤزبک حاکیمینی دامغاندا اله کئچیریب قتله یئتیریر و بۇنۇن آردیٛنجا اطراف منطقه لرده مسکۇنلاشمیٛش اؤزبکلری قتل‌عام ائدیر. سوْنرا مشهده امام رضانیٛن () زیارتینه گلیر و اوْرادان دا جاما یوْلا دۆشۆرلر. ائله اوْرادا دا قیٛزیٛلباشلار ایله اؤزبکلر آراسیٛندا شیددتلی دؤیۆشلر باش وئریر.\nوْ بیری طرفده اوْرتا آسییانیٛن بۆتۆن منطقه لریندن ایبارت اوْلان بؤیۆک بیر قوْشۇن دایانیٛردیٛ. رۇملۇ بۇ حاقدا یازیٛر:\n«چینگیز خانیٛن زامانیٛندان بۇ واختادک هله اوْرتا آسییادان بئله بیر بؤیۆک قوْشۇن گلممیشدی. بئله کی، بعضی تاریخچیلر اؤزبکلرین قیٛزیٛلباشلاردان اییرمی دفه چوْخ اوْلدۇقلاریٛنیٛ قئید ائتمیشلر. آغیٛر دؤیۆش باشلانیٛر و هر ایکی طرف بؤیۆک ایتکی وئریر. نتیجده اۇبئید خان نؤوبتی دفه مغلۇب اوْلۇب دؤیۆش مئیدانیٛنیٛ ترک ائدیر».\nرۇملۇ یازیٛر:\n«ماراقلیٛ حاللاردان بیری ده اۇبئید خانیٛن دؤیۆش مئیدانیٛنا دۇا ائتملری اۆچۆن قیٛرخ عالیم گتیرمسی اوْلمۇشدۇر. لاکین دؤیۆشده نینکی اۇبئید خان قالیب گلمیر، حتتا گتیردیی عالیملرین بؤیۆک بیر هیسسی ده حلاک اوْلۇر».\nبۇنۇنلا هر شئی بیتمیر؛ شاهخوراساندان قاییٛتدیٛقدان سوْنرا اۇبئید خان یئنیدن مشهدی ایشغال ائدیر و اوْرادان هراتا دوْغرۇ حرکت ائدیب اوْرانیٛ دا تۇتۇر. بۇ اۇبئید خانیٛن صفویلرین گئدیشیندن سوْنرا حیاتا کئچیردیی سیاست ایدی. اوْ، حسراتا هجوم ائدرک شیعه لرین بؤیۆک بیر هیسنی قتله یئتیریر. حتتا وار-دؤولتلرینی اله کئچیرمک اۆچۆن بعضی وارلیٛ سۆننیلر ده شیعه لیکده ایتهام اوْلۇناراق قتله یئتیریلیر. حیلالی شعرلرینین بیرینده همن احوالاتا ایشاره ائدرک دئییر:\n«غارت ائدیب مۆسلمانیٛن وار-دؤولتینی آپاریٛرسان کافیر اوْلۇم، اگر مۆسلمانسانسا».\nشاعیر چوْخ کئچمدن بۇ بئیتلرین اۆستۆنده تۇتۇلۇر و شهرین بازاریٛندا ائدام اوْلۇنۇر. باش وئرن بۆتۆن حادیثه لرده اوْرتا آسییا اهالیسینین اؤزبکلرله ح حمریلیک ائتملرینه سبب اوْلان یئگانه عامیل سۆننی مذهبینی مۆدافیه ائتمک اوْلمۇشدۇر. بئله کی، سۆننیلر بۇ منطقه ده درین کؤکلره مالیک اوْلمۇش و شیعه لر آذربایجاندا قالیب گلدیکدن سوْنرا اوْنلار کۆتلوی شکیلده قیٛزیٛلباشلارا قارشیٛ سفربر اوْلمۇشلار. بۆتۆن بۇنلارلا یاناشیٛ، قیٛزیٛلباشلاریٛن آچیٛق-اشکار خلیفلره لنت اوْخۇماسیٛ یئرلی اهالینی قیٛزیٛلباشلارا قارشیٛ داها کسکین مۆباریزیه تحریک ائدیردی. معلوم مسلدیر کی، اۇبئید خان دا اؤز نؤوبسینده بۆتۆن بۇنلاردان لازیٛمیٛنجا فایدالانیٛردیٛ. قیٛزیٛلباشلار بؤیۆک قۆدرته مالیک اوْلماقلا یاناشیٛ، اؤز عقیده لرینده ده دایم سادیق قالیٛردیٛلار. نه واختسا سایجا آزلیٛق تشکیل ائتمیش اوْلسایدیٛلار بئل، تعصوبکئش اؤزبک سۆننیلره تسلیم اوْلماق فیکرینده دئییلدیلر. اوْنلار اوْ قدر بؤیۆک قۆدرت و دؤیۆش ایرادسینه مالیک ایدیلر کی، اؤزبکلر اوْنلاریٛنخوراسانا یوْلا دۆشدۆکلرینی ائشیتجک درحال اوْرانیٛ ترک ائدیب قاچماق مجبۇرییتینده قالیٛردیٛلار.\nبیر قدر اوول قئید ائتدیک کی، اۇبئید خان صفویلرین ایصفاهاندانخوراسانا گلدیکلرینی ائشیتدیکدن سوْنرا هراتیٛ ترک ائدیب یئرلی جماعتیٛ سفربر ائتمک اۆچۆن مروه گلیر. لاکین اوْ، اؤز ایستعیینه نایل اوْلمۇر. بۇ سببدن ده هراتدان اۆز چئویریب یئنیدن بۇخارایا قاییٛدیٛر و بئللیکل، خوراسانیٛ قیٛزیٛلباشلارا حواله ائدیر. اوْ، ۱۵۳۲-جی ایلده یئنیدن هراتا قوْشۇن یۆرۆدۆر و بیر ایل یاریٛم اوْرانیٛ محاصیره ده ساخلاییٛر. طهماسیب شاه هراتیٛن محاصیره اوْلۇندۇغۇنۇ ائشیدیبخوراسانا دوْغرۇ حرکت ائدیر و اۇبئید خان همیشه اوْلدۇغۇ کیمی بۇ خبری ائشیتجک اوْرانیٛ ترک ائدیب بۇخارایا قاچیٛر. بیر ایل سوْنرا قیٛزیٛلباش اوْردۇسۇ قفلتن استرابادا هجوم ائدیر، اوْرادا یاشایان اؤزبکلری قتل‌عام ائدیر و بئللیکل، بیر داها شهری اله کئچیریرلر.\n۱۵۳۶-جی ایلده اؤزبکلرین پراکنده هجوملاریٛ داوام ائدیر. قیٛزیٛلباشلار ایسه اوْنلارا قارشیٛ جیددی مۆقاویمت گؤستریبخوراسانا دوْغرۇ ایرلیلمیه ایمکان وئرمیرلر. بۆتۆن بۇنلارا باخمیاراق، اۇبئید خان همن ایل بیر داها مشهده هجوم ائدیر. قیٛزیٛلباشلاریٛن هراتدان اوْنا دوْغرۇ حرکت ائتدیکلرینی ائشیتدیکدن سوْنرا اوْنلارلا مۆحاریبیه یوْلا دۆشۆر. بۇ دؤیۆشده قیٛزیٛلباشلار مغلۇب اوْلۇرلار و هرات یئنیدن اؤزبکلر طرفیندن ایشغال اوْلۇنۇر. حسن بی رۇملۇ یازیٛر:\n«اۇبئید خان بۇ قلبدن سوْنرا هر بیر قیٛزیٛلباشیٛ، شیعه مذهبینه منسۇب اوْلان هر بیر قاضی و آدی اینسانیٛ درحال قتله یئتیریردی».\n«هر گۆن خانیٛن گؤستریشی ایله بئش-التیٛ نفر شیعه لیکده ایتتیحام اوْلۇناراق ائدام اوْلۇنۇردۇ».\nوْ ایللرده اؤزبکلرله داخیلی امیرلیکلر، خصوصیله ده دشت قیٛپچاق آراسیٛندا بیر چوْخ ایختیلافلار مئیدانا گلیر و بۇ سببدن ده صفوی دؤولتینه گئنیش میقیاصلیٛ هجوم حازیٛرلایا بیلمیرلر.\nلاکین اؤزبکلر ۱۵۵۱-جی ایلده بیر داها هراتا یۆرۆش ائدیرلر، آمّا اوْرانیٛ بیر نئچه آی محاصیره ده ساخلامالاریٛنا باخمایاراق، هئچ بیر نتیجه الده ائده بیلمیرلر. اوْنلار اۇبئید خانیٛن اوْغلۇ ابدۆلزیز سۇلطانیٛن اؤلۆم خبرینی ائشیتجک درحال بۇخارایا قاییٛدیٛرلار. ۱۵۵۳-جی ایلده اؤزبکلر نیشابورۇ غارت ائتمک مقصدیله بیر داهاخوراسانا هجوم ائتمک فیکرینه دۆشۆرلر. لاکین بۇ دفه ده قیٛزیٛلباشلاریٛن گۆجلۆ مۆقاویمتی ایله قارشیٛلاشیٛب بؤیۆک ایتکی وئرملی اوْلۇرلار. بۇنۇن آردیٛنجا طهماسیب شاه دؤردۆنجۆ دفه خوْراسانا قوْشۇن یۆرۆدۆر و همیشه اوْلدۇغۇ کیمی بۇ دفه ده اۇبئید خان شاهلا قارشیٛ-قارشیٛیا گلمیه رازیٛ اوْلماییٛب بۇخارایا قاچیٛر. شاه هراتا گلیر و اوْرادان سمرقندی ایشغال ائتمک اۆچۆن قوْشۇن گؤندریر. همیشه اوْلدۇغۇ کیمی قیٛزیٛلباشلار شهری ایشغال ائتدیکدن سوْنرا اؤزبکلردن قتله یئتیردیکلری شیعه لرین اینتیقامیٛنیٛ آلیٛرلار. بۇ سفرده اؤزبکلرین ایشغالیٛ زامانیٛ شیعه مذهبینه اکس تبلیغات آپارمیٛش و شیعه لرین قتل‌عام اوْلۇنماسیٛندا فعال ایشتیراک ائدن خاجه کلان قۇریانی طهماسیب شاهیٛن گؤستریشینه اساساً ائدام اوْلۇنۇر. نئجه کی، شاه ماحمۇد کنجانی اؤزبکلرین هراتا حاکیم اوْلدۇقلاریٛ دؤورده عداوت و دۆشمنچیلیک کمرینی باغلایاراق شاهیٛن آداملاریٛنیٛن بیر چوْخۇنۇ آمانسیٛزجاسیٛنا قیٛلیٛنجدان کئچیرمیش و اوْنلاریٛ قتل‌عام ائتمیشدی. ایندیسه اوْ، قیٛزیٛلباشلاریٛن الینه دۆشمۆش و اینتیقام اۆچۆن الوئریشلی ایمکان یارانمیٛشدیٛ. اوْنلار بئله ده ائدیرلر. بدنینی تیک-تیکه ائدرک امیرلره درس اوْلسۇن دئی، هراتیٛن مۆختلیف یئرلرینه گؤندریرلر.\nاۇبئید خان اؤزۆنۆن سوْن حربی عملیاتلاریٛندا خارزمی ده ایشغال ائتمک فیکرینه دۆشۆر. لاکین باش وئرن حادیثه لردن آز سوْنرا ح.ق. ۹۴۶-جیٛ ایلده (م ۱۵۳۹\/۱۵۴۰)دۆنیاسیٛنیٛ دییشیر و اوْنۇن اؤلۆمۆخوراسان اۆچۆن بؤیۆک قۇرتۇلۇش اوْلۇر.\nواختاشیٛریٛخوراسان و استارابادا هجوم ائدن اؤزبکلر ۱۵۴۹-جی ایلده بیر داها اوْرایا، ینی استارابادا هجوم ائدیرلر. لاکین قیٛزیٛلباشلار بؤیۆک فداکارلیٛق گؤستررک اوْنلاریٛن هجومۇنۇن قارشیٛسیٛنیٛ آلا بیلیرلر\nشاه تهماسب و عثمانلیٛ سۇلطانلاریٛ\nدَییشدیر\nحاکیمییتینین ایلک ایللرینده طهماسیب شاهلا عثمانلیٛ دؤولت آراسیٛندا هئچ بیر قارشیٛدۇرما باش وئرمیر. بۇنۇن ایسه ان باشلیٛجا سببی عثمانلیٛ دؤولتینین آوروْپادا مۆحاریبلر آپارماسیٛ اوْلۇر. بئله کی، اوْنلار چالدیٛراندان سوْنرا صفوی دؤولتیندن هئچ بیر تهلوکه گؤرمۆر و اؤزلرینی تام آسۇده هیس ائتدیلر. البتت، بۇ ساکیتلیین صفویلر اۆچۆن چوْخ داوام گتیرمیجیی ده گؤز قاباغیٛندا ایدی. صفویلر ایکی تهلوکهلی دۆشمن اؤلکه ایله محاصیره اوْلۇنۇردۇ و اوْنلاریٛن هر ایکیسینین ان باشلیٛجا بهانه سی شیعه لیی آرادان آپارماق ایدی. بۇ سببدن ده بۇ ایکی دؤولت آراسیٛندا سیٛخ علاقه لر ساخلانیٛلیٛر و صمیمی مۆناسیبتلر یارادیٛلیٛردیٛ. ایلک قارشیٛدۇرما ۱۵۳۲-جی ایلده باش وئریر. اوْ واخت کی، آذربایجانحاکیمی سلطنتی اله کئچیرمک مقصدیله عثمانلیٛ حاکیمی سۇلطان سۆلئیمانا پناح آپارمیٛش و اللی مینلیک قوْشۇنلا گئری قاییٛتمیٛشدیٛ. هرچند کی، بئله بیر بؤیۆک کؤمکدن ده هئچ بیر نتیجه الده ائده بیلمیر.\n۱۵۳۳-جۇ ایلده طهماسیب شاهخوراسانا یوْلا دۆشۆر و بۇندان ایستیفاده ائدن بعضی قیٛزیٛلباش عصیانچیٛلار ۱۵۳۴-جیٛ ایلده سۇلطان سۆلئیمانیٛ آذربایجانا قوْشۇن یۆرۆتمیه سؤوق ائدیرلر. بۇ سببدن ده طهماسیب شاه ایستیقامتینی دییشیب تبریزه دوْغرۇ حرکت ائتمیه باشلاییٛر. سنگیمک بیلمین قار سۇلطانیییه قدر ایرلیلمیش عثمانلیٛ قوْشۇنۇ اۆچۆن بؤیۆک چتینلیک یارادیٛر. ک. ۆللی میقداردا جانلیٛ قۆووه و مینیک حئیوانلاریٛ ایتیرن عثمانلیٛلار مجبۇرییت قارشیٛسیٛندا آذربایجانیٛن ایشغالیٛندان واز کئچیب باغدادا دوْغرۇ حرکت ائدیرلر. لتیفی بۇ حاقدا یازدیٛغیٛ شعرده دئییر:\nچمنین اوْ بیری طرفینه سۇلطانیییه ساریٛ گئتدیم\nوه اوْرادا مینلرله کفنسیز، قبیرسیز مئییت گؤردۆم\nدئدیم: بۇ قدر عثمانلیٛنیٛ کیم اؤلدۆرمۆشدۆر؟\nسحر کۆلیی آرادان قالخیٛب «من» -دئدی».\nعثمانلیٛ سۆلئیمان باغدادیٛ اله کئچیردیکدن سوْنرا ۱۵۳۵-جی ایلده بیر داها آذربایجانیٛ ایشغال ائتمک قراریٛنا گلیر. باش وئرمیش ایلک توْققۇشمادا آزسایلیٛ قیٛزیٛلباش اوْردۇسۇ عثمانلیٛلارا گۆجلۆ ضربه ائندیریر و اوْنلاریٛن بؤیۆک بیر هیسسینی دارماداغیٛن ائدیر. بۇندان سوْنرا عثمانلیٛ سۆلئیمان قیٛزیٛلباشلارلا دؤیۆشممک و گئری قاییٛتماق قراریٛنا گلیر. طهماسیب شاه وان قالاسیٛنا طرف حرکت ائدیب اوْرادا عثمانلیٛ اوْردۇسۇنۇن بیر هیسسی ایله قارشیٛلاشیٛر و بیر داها اوْنلارا آغیٛر ضربه ائندیریر. سۆلئیمان کؤمک قۆووه گؤندرسه د، هئچ بیر نتیجه وئرمیر و بۇ دؤیۆشده مغلۇب اوْلۇرلار. بئللیکل، قیٛزیٛلباشلار آز دا اوْلسا، اؤز باتی سرحدلرینه نظارتی اله آلیٛرلار\nالقاس میرزانین قییامیٛ و عثمانلیٛ هجوملاریٛ\nدَییش��یر\nطهماسیب شاهیٛن عثمانلیٛ دؤولتی ایله باشقا بیر چتینلیی قارداشیٛ القاس میرزا طرفیندن یارانیٛر. بئله کی، طهماسیب شاه شیروانشاهلار سۆلالسینی سۆقۇتا اۇغراتدیٛقدان سوْنرا قارداشیٛنیٛ شیروانا حاکیم تعیین ائدیر. لاکین چوْخ کئچمدن اوْ، مۆستقیللیک فیکرینه دۆشۆر. طهماسیبین هجوم خبرینی ائشیتدیکدن سوْنرا آناسیٛنیٛ و اوْغلۇنۇ اوْنۇن یانیٛنا گؤندریب اۆزۆرخاحلیٛق ایستییر و شاه دا اوْنۇ باغیٛشلاییٛر. اوْنۇن طرفیندن مئیدانا گلمیش چتینلیکلر بۇنۇنلا بیتمیردی. ۱۵۴۸-جی ایلده عثمانلیٛ سۆلئیمان بسرنی ایشغال ائدیر. ائله حمین ایل طهماسیب شاهیٛن قوْشۇنۇ ایله قارداشیٛ القاس آراسیٛندا آغیٛر قارشیٛدۇرما باش وئریر و بۇ قارشیٛدۇرمادا القاسیٛن اوْردۇسۇ مغلۇب اوْلۇب آداملاریٛنیٛن بؤیۆک بیر هیسسی طهماسیبه قوْشۇلۇر. هر شئیی الدن وئردیینی گؤرن القاس یئگانه چیٛخیٛش یوْلۇنۇ ایستانبۇلا قاچماقدا گؤرۆر. اوْ، بۇرایا گلیب باب آلیده سیٛغیٛناجاق تاپیٛر. طهماسیب شاهیٛن اوْغلۇ میرزا ایسماییٛل شیروانا حاکیم تعیین اوْلۇنۇر و آز سوْنرا صفویلرله عثمانلیٛلار آراسیٛندا گئدن دؤیۆشده شیروان صفویلرین الیندن چیٛخیٛر و یئنیدن شیروانشاهلار سۆلالسینین ایختییاریٛنا کئچیر.\nایندی آرتیٛق عثمانلیٛلاریٛن صفویلره دۆشمنچیلیک ائتمسینه کیفایت قدر شرایت یارانمیٛشدیٛ. چۆنکی، شاهزاده اوْنلاریٛن ایختییاریٛندا ایدی و اوْنلار طهماسیبه قالیب گلدیکدن سوْنرا اوْنۇ شاه تعیین ائده بیلردیلر و بئللیکل، میلّی و جوْغرافی حاکیمییت اؤز احمییتینی ایتیرمیش اوْلاردیٛ. القاس سۇلطان سۆلئیمانا سؤز وئریر کی، اگر صفویلر اۆزرینده قالیب گلرس، یئرلی اهالی اوْنۇ بؤیۆک سئوینج و حوسله قارشیٛلایاجاقدیٛر. سۇلطان سۆلئیمان القاسدان بئله بیر منوی دایاق آلدیٛقدان سوْنرا ۱۵۵۰-جیٛ ایلده تبریز قوْشۇن یۆرۆدۆر.\nطهماسیب شاه اوْردۇسۇنۇ سفربر ائدیب بۆتۆن یوْل و چئشملری تۇتان چوْخسایلیٛ عثمانلیٛ قوْشۇنۇنا قارشیٛ حرکت ائدیر. اوْنلار بۆتۆن چئشملری تۇتدۇقلاریٛندان قیٛزیٛلباشلار ایچمیه بئله سۇ تاپماییٛرلاردیٛلار. باش وئرن ایلک قارشیٛدۇرمادا قیٛزیٛلباشلار سایجا قات-قات چوْخ اوْلان عثمانلیٛ قوْشۇنۇنۇن قارشیٛسیٛندا تاب گتیره بیلمییب کؤمک گؤزلمک اۆمیدیله گئرییه احره دوْغرۇ گئری چکیلیر. بئللیکل، سۇلطان سۆلئیمان تبریزی اله کئچیریر و بیر مۆدت چرنداب آدلیٛ منطقه ده قالمالیٛ اوْلۇر.\nلاکین حاوا شرایتی عثمانلیٛلار اۆچۆن بیر اوْ قدر ده مۆناسیب دئییلدی. بۆتۆن بۇنلارلا یاناشیٛ، قیٛزیٛلباشلار تئز-تئز اوْنلاریٛن دۆشرگلرینه هجوم ائدیر و اسگرلرینی قتله یئتیریردیلر. وضیعت گئت-گئده گرگینلشیر و قیٛزیٛلباشلاریٛن هجوم خبری داها گئنیش یاییٛلماغا باشلاییٛردیٛ. گؤزلنیلمدن عثمانلیٛ اوْردۇسۇ گئری چکیلمک قراریٛنا گلیر. بۇ خبری ائشیدن تبریزین کیچیک مۆقاویمت دستلری گئری چکیلن عثمانلیٛ اوْردۇسۇنا هجوم ائدیب اوْنلاریٛن بؤیۆک بیر هیسسینی قتله یئتیریرلر. سۇلطان سۆلئیمان اوْ قدر قوْرخۇ و تشویشه دۆشۆر کی، بیر گۆنده ۲۴–۲۵ کیلوْمتر یوْل گئتمک مجبۇرییتینده قالیٛر.\nمیرزا ایسماییٛلیٛن رهبرلیک ائتدیی صفوی اوْردۇسۇ عثمانلیٛلاریٛ تقیب ائدرک اؤلکنین باتی سرحدلرین، ینی ارزینجانادک ایرلیلییر. اوْنلار کئچدیکلری اراضیلرده عثمانلیٛلارا ساتیٛلمیٛش شخسلری یا اؤلدۆرۆر، یا دا اؤلکه اراضیسیندن چیٛخاریٛردیٛلار. صفوی حؤکمدارلاریٛنیٛن اؤلکنین باتی سرحدلرینه خصوصی دیققت یئتیرمسی میرزا القاسیٛن بئشمینلیک قوْشۇنلا کۆردۆستاندان حمدانا و اوْرادان دا قۇمادک ایرلیلمسینه سبب اوْلۇر. بۇندان سوْنرا اوْ، کاشانا هجوم ائتمک فیکرینه دۆشۆر. ایلک باخیٛشدا بئله نظره چارپیٛردیٛ کی، اوْ، بئله بیر آددیٛمیٛ یئرلی اهالینین کؤمیی ایله آتیٛر. میرزا القاس، شاه طهماسیبین هجوم خبرینی ائشیتدیکدن سوْنرا ایصفاهانا یوْلا دۆشۆر. لاکین اوْرادا یئرلی اهالینین گۆجلۆ مۆقاویمتی ایله قارشیٛلاشیٛب طهماسیب شاهیٛن گلیشیله اوْرانیٛ ترک ائدیب فارس اوستانینه قاچیٛر. اوْرادان ایسه شۇشتر و دیزفۇلا گلیر. نهایت، گئتدیی یئرلرین هئچ بیرینده دستکلنمدیینی گؤرۆب مجبۇرییت قارشیٛسیٛندا باغدادا گئدیر.\nمیرزا القاسدان برک ناراحات اوْلان سۇلطان سۆلئیمان اوْنۇ بۇ یۆرۆشده مۆقسسیر حساب ائدیر و باغداددان ایستانبۇلا گئری چاغیٛریٛر. لاکین میرزا القاس ایستانبۇلا قاییٛتمیٛر. بئله اوْلدۇقدا سۇلطان سۆلئیمان اوْنۇن آردیٛنجا قوْشۇن گؤندریر و گئری دؤنمسینی تلب ائدیر. القاس بۇ خبری ائشیتدیکدن سوْنرا اوْرادان کۆردۆستانا قاچیٛر و اوْرادا شاه طهماسیب طرفیندن اوْرایا ائزام اوْلۇنمۇش قوْشۇن ایله قارشیٛلاشیٛر. چوْخ کئچمدن طهماسیب شاهیٛن گؤستریشیله آذربایجانیٛن قوزئیٛندا یئرلشن قحقحه قالاسیٛندا یاخالانیٛب یانیٛنا گتیریلیر. بئللیکل، میرزا القاس حبس اوْلۇنۇر و عصیانیٛن قارشیٛسیٛ آلیٛنیٛر. آدیٛ چکیلن قالا صفویلرین حاکیمییت دؤورۆنده سلطنتین خزینسینین ساخلاندیٛغیٛ و دؤولته قارشیٛ عصیان ائتمیش شاهزاده و امیرلرین حبس اوْلۇندۇقلاریٛ یئر اوْلمۇشدۇر. بئللیکل، ح.ق. ۹۵۷-جی ایلده (م ۱۵۵۰\/۱۵۵۱)لقاس ائله اوْراداجا وفات ائدیر\nآماسیا صولح\nدَییشدیر\nعثمانلیٛلارلا صفویلر آراسیٛنداکیٛ دۆشمنچیلیکلر ایلک باخیٛشدا باشا چاتمیٛش گؤرۆنۆردۆ. لاکین عثمانلیٛ امیری ایسکندر سرحدیانی شهرلره هجوم ائدیب قان تؤکۆر و درحال گئری قاییٛدیٛردیٛ. بۇ هجوملاریٛن قارشیٛسیٛنیٛ آلماق مقصدیله طهماسیب شاه ۱۵۵۲-جی ایلده همن منطقه لره قوْشۇن یۆرۆدۆر. اوْ، اؤز قوْشۇنۇنۇ کیچیک دستلره بؤلۆب عثمانلیٛلاریٛن کیچیک شهر و منطقه لرینه گؤندریر و بۇ هجوملار نتیجسینده همن منطقه ده یئرلشن بیر چوْخ قالا و آبیدلره بؤیۆک زییان دییر. ائله همن واخت صفویلر میرزا ایسماییٛلیٛن رهبرلیی ایله قیٛزیٛلباشلارا هجوم ائتمیش و اوْنلاریٛن بیر هیسسینی قتله یئتیرمیش عثمانلیٛ ایسکندر پاشانیٛن اوْردۇسۇنا هجوم ائدیر. شهر دیوارلاریٛندان کناردا باش وئرن بۇ شیددتلی دؤیۆشده رۇملۇنۇن یازدیٛغیٛنا گؤر، هر ایکی طرف ۲۵۷۶ نفر ایتکی وئریر و میرزا ایسماییٛل دؤیۆشده قالیب گلیر. سۇلطان سۆلئیمان ۱۵۵۴-جی ایلده دؤردۆنجۆ دفه اوْلاراق، سوْن درجه قۆدرتلی و تجحیز اوْلۇنمۇش اوْردۇ ایله آذربایجانا یۆرۆش ائدیر. گؤرۆندۆیۆ کیمی، بۆتۆن بۇ دؤیۆشلرین سببکاریٛ عثمانلیٛلار اوْلمۇشدۇر. صفویلرین آپاردیٛقلاریٛ مۆباریزلر ایسه سیٛرف مۆدافیه خاراکتئری داشیٛمیٛشدیٛر. بۇنۇ دا نزردن قاچیٛرمامالیٛییٛق کی، عومومیتله صفویلر عثمانلیٛ دؤولتی ایله گئنیش حربی عملیاتلار آپارماق اۆچۆن ائله بیر بؤیۆک حربی قۆوویه مالیک اوْلمامیٛشدیٛر. دیققت یئتیرمک لازیٛمدیٛر کی، عثمانلیٛلار دینده رافیزیلیک (یوْلۇنۇ آزمیٛش) ��دلاندیٛردیٛقلاریٛ شیعه مذهبینی آرادان قالدیٛرماغا چالیٛشیٛر و آذربایجانیٛ اؤز اراضیلرینه بیرلشدیرمک مقصدیله واختاشیٛریٛ بۇرایا قوْشۇن یۆرۆدۆردۆ. لاکین قیٛزیٛلباشلار عثمانلیٛلار قارشیٛسیٛندا ائله بیر گۆجلۆ مۆقاویمت گؤستریرلر کی، اوْنلار نینکی بۇ اراضیلری ایشغال ائده بیلمیرلر، اکسینه صۆلح سازیشی ایله ده رازیٛلاشمالیٛ اوْلۇرلار. بۇغۇرت قالاسیٛ یاخیٛنلیٛغیٛنداکیٛ زفردن سوْنرا طهماسیب شاه عثمانلیٛ سۆلئیمانا گؤندردیی مکتۇبدا یازیٛر: «وْنلارا قارشیٛ مۆحاریبه و تجاوۆز نییتینده اوْلمامیٛشلار. یارانمیٛش چتینلیکلر ایسه یالنیٛز بیر قرۇپ دلدۇز و فیتن-فساد تؤردن شخسلر طرفیندن اوْلمۇشدۇر». سۆلئیمان ایسه طهماسیب شاها گؤندردیی جاواب مکتۇبۇندا یازیٛردیٛ: «هجوملاردان ان باشلیٛجا مقصد شیعه لیک و رافیزیلیی آرادان قالدیٛرماق اوْلمۇشدۇر. طهماسیب شاه بۇ دفه اوْتۇز یئددی سحیفلیک بؤیۆک بیر جاواب مکتۇبۇ یازیٛر و اوْرادا صفویلرله عثمانلیٛ دؤولتی آراسیٛندا گئدن دؤیۆشلرین دینی، داها دقیق دئسک، مذهبی خاراکتئر داشیٛدیٛغیٛنیٛ آچیٛقلاییٛر. اوْ، بۇرادا اؤز مذهبینی تام قتییتله مۆدافیه ائدیر و سۆننی مذهبینه قارشیٛ اوْلدۇقجا کسکین مؤوقئ تۇتۇر. شیعه لیی ایتتیحام ائدن سۇلطان سۆلئیمانا گؤندریلن بۇ ردد جاوابیٛنیٛ همن دؤورۆن شیعه لیینین باخیٛشیٛ کیمی ده قبۇل ائتمک اوْلار».\nهر حالدا عثمانلیٛلاریٛن هجوملاریٛ نتیجسینده مۆختلیف منطقه لرده ایریلی-خیٛردالیٛ قارشیٛدۇرمالار باش وئریر و بۇ قارشیٛدۇرمالاریٛن بیرینده سۇلطان سۆلئیمانیٛن چوْخ سئودیی شخسلردن بیری اوْلان سنان بی اسیر دۆشۆر. صۆلح سازیشینه وده وئردیی اۆچۆن طهماسیب شاه اوْنۇ سۆلئیمانیٛن یانیٛنا گؤندریب بۇ سؤزلری اوْنا چاتدیٛرماسیٛنیٛ ایستییر. «قزب و دۆشمنچیلیک اؤلکنین ویران اوْلۇنماسیٛنا، صۆلح و امین-امانلیٛق ایسه رییتین ریفاه یٛنا سبب اوْلۇر». طهماسیب شاهیٛن بئله بیر آددیٛم آتماسیٛ سۇلطان سۆلئیمانیٛن صۆلحه مئیل ائتمسینه و طرفلر آراسیٛندا قارشیٛلیٛقلیٛ رازیٛلاشمایا سبب اوْلۇر. آپاریٛلان یازیٛشمالاردا هئچ بیر طرف اؤزۆنۆن صۆلح طرفداریٛ اوْلدۇغۇنۇ آچیٛق-اشکار ترزده بیلدیرمسه د، هر بیری بۇنۇن آرزۇسۇندا ایدی.\nنهایت، ۱۵۵۴-جی ایلدن ائتیبارن صفویلرله عثمانلیٛ دؤولتی آراسیٛندا ثابیت صۆلحۆن بۆنؤورسی قوْیۇلماغا باشلانیٛر. طهماسیب شاه سۇلطان سۆلئیمانا گؤندردیی تریف مکتۇبۇندا بیر داها دؤولتلراراسیٛ صۆلحۆن برقرار اوْلۇنماسیٛنا ایسرار ائدیر. سوْنرا حجج زیارتینه توْخۇناراق آذربایجانلیٛلاریٛن حجج زیارتینی یئرینه یئتیرملرینی یازیٛلیٛ شکیلده عثمانلیٛ دؤولتینین اۆزرینه قوْیۇر. مکتۇبۇن سوْنۇندا آذربایجانلیٛلاریٛن ایماملاریٛن قبیرلرینین زیارتیله علاقه لی اوْلدۇقلاریٛنا ایشاره ائدرک یازیٛر: «گر وزیرلرینیزدن بیری اوْو ایتلرینیزدن بیرینی ایجازسیز اوْوا آپارارسا، سؤزسۆز کی، اوْنۇن حارادا اوْلدۇغۇنۇ و اوْنۇ سیزین ساراییٛنیٛزدان کیم آپاردیٛغیٛنیٛ سوْرۇشاجاقسیٛنیٛز. دئیجکلر مسلن، فیلان وزیر. بۇ ایسه سیزین خوْشۇنۇزا گلمییب قزبینیزه سبب اوْلاجاقدیٛر. بیز ده اوْن دؤرد مسۇمۇن آیت و کؤللرییک و بۇ گۆنلر اوْنلاریٛن زیارتینه گئتمیی یئر اۆزریندکی حؤکمرانلیٛقدان شرفلی حساب ائدیریک. اوْنلاریٛن کؤلسی اوْلماق ابدی، وار-دؤولت، دۆنیا سلطنتی ایسه فانیدیر».\nشاه طهماسیب اؤز خاطیرلرینده صفویلرله عثمانلیٛ دؤولتی آراسیٛندا گئدن دؤیۆشلری ایکی مۆسلمان و قارداش قرۇپ آراسیٛنداکیٛ قانلیٛ دؤیۆش آدلاندیٛرمیٛش و مۆسلمان اۆممتینه بۇنۇ روا گؤرممیشدیر. حتتا آتاسیٛنیٛن عثمانلیٛلارلا آپاردیٛغیٛ مۆباریزلری اطرافیٛنداکیٛلاریٛن اوْنۇ بۇ ایشه سؤوق ائتملری ایله علاقه لندیرمیش و اوْنلاریٛ قتییتله محکۇم ائتمیشدیر.\nوْ، اؤز خاطیرلرینده یازیٛر:\n«من اوْنۇن (عثمانلیٛ سۇلطانیٛنیٛ نزرده تۇتۇر) جاوابیٛندا یازدیٛم… آخیٛ ایکی مۆسلمان قوْشۇنۇنۇن بیری-بیرینین قانیٛنیٛ تؤکمیه و اوْنلاریٛ تهلوکه ایله قارشیٛ-قارشیٛیا قوْیماغا نئجه فیتوا وئره بیلرم؟ آتام آتانیٛزلا مۆحاریبه ائتدیی زامان اطرافیٛنداکیٛ بۆتۆن امیر و اسگرلر مست اوْلمۇشلار. اوْنلار آخشامدان سحردک شراب ایچمیش و مۆحاریبه احوال-رۇحییسینده اوْلمۇشلار…وْ گۆندن بری چالدیٛران دؤیۆشۆ بارده سؤز دۆشدۆکده آتامیٛ آلدادیٛب مۆحاریبیه تحریک ائتدیی اۆچۆن درمیش خانا لنت اوْخۇیۇرام».\nبئللیکل، عثمانلیٛ سۇلطانیٛ صۆلح سازیشینه رازیٛ اوْلۇر و آماسییادا دۆشرگه قۇردۇغۇ زامان صفوی صفیری اوْنۇن یانیٛنا گلیب طهماسیب شاهیٛن مکتۇبۇنۇ تقدیم ائدیر. رۇملۇ یازیٛر:\n«مکتۇبدا الی () مدح اوْلۇنسا دا، احلی-سۆننه مذهبینه قارشیٛ قرزلی مؤوقئ تۇتماییٛب چالیٛشیٛر کی، اوْرادا سحابلر حاقدا دا خوْش سؤزلر یازسیٛن».\nعثمانلیٛ سۇلطانیٛ گؤستریش وئریر کی، صفویلر صۆلح سازیشینی پوْزمایانا قدر سرحد قوْشۇنلاریٛ حربی عملیات کئچیرمسینلر. میرزا زکی اؤزۆنۆن «عثمانلیٛ تاریخی» آدلیٛ کیتابیٛندا یازیٛردیٛ:\n«بۇ صفویلرله باب آلی (عثمانلیٛ دؤولتی نزرده تۇتۇلۇر) آراسیٛندا یازیٛلان ایلک رسمی صۆلح سازیشی ایدی. چۆنکی، اللی ایلدن بۇ طرف، ینی شاه ایسماییٛلیٛن صفوی سۆلالسینی تأسیس ائتدیی زاماندان بۇ گۆندک هئچ بیر طرفین قیٛلیٛنجیٛ قیٛنیٛنا گیرممیشدی».\nبئللیکل، طهماسیب شاهلا سۇلطان سۆلئیمان آراسیٛنداکیٛ مۆناسیبتلر یاخشیٛلاشیٛب طرفلراراسیٛ یازیٛشمالار باشلانیٛر. مۆناسیبتلر اوْ قدر یاخشیٛلیٛغا دوْغرۇ گئدیر کی، ۱۵۵۶-جیٛ ایلده ایستانبۇلدا سۆلئیمانییه مسجیدی اینشا اوْلۇندۇقدان سوْنرا طهماسیب شاه سۇلطان سۆلئیمانا گؤندردیی مکتۇبدا مسجید اۆچۆن ایستنیلن قدر خالچا گؤندره بیلجیینی بیلدیریر. معلوم اوْلدۇغۇ کیمی، طهماسیب شاهیٛن اؤزۆ ده رسساملیٛقدا خصوصی باجاریٛغا مالیک اوْلمۇش و اوْ دؤورۆن بیر چوْخ مشهۇر رسساملاریٛندان درس آلمیٛشدیٛر. سوْنراکیٛ ایللر طهماسیب شاه طرفیندن ایستانبۇلا بیر نئچه حئیت گؤندریلیر و اوْنلار عثمانلیٛ سۇلطانیٛن تاختا چیٛخماسیٛ مۆناسیبتیله باحالیٛ حدییلر تقدیم ائدیرلر.\n۱۵۵۵-جی ایلده یازیٛلان صۆلح سازیشیندن سوْنرا اوْرتایا چیٛخان جیددی چتینلیکلردن بیری ده سۇلطان سۆلئیمانیٛن اوْغلۇ بیازیدین آذربایجاندا سیٛغیٛناجاق تاپماسیٛ اوْلۇر. اوْ، آز بیر مۆدت عثمانلیٛ دؤولتینه حؤکمرانلیٛق ائتمیش و اؤزۆ ایله قارداشیٛ سلیم آراسیٛندا قارشیٛدۇرما یاراندیٛقدان سوْنرا ۱۵۵۸-جی ایلده اوْرانیٛ ترک ائدیب صفوی اراضیسینده اؤزۆنه سیٛغیٛناجاق تاپیٛر. اوْ، ۱۵۶۰-جی ایلین ایلک گۆنلرینده اؤزۆنۆن بیر نئچه مینلیک طرفداریٛ ایله قزوینه داخیل اوْلۇر و اوْرادا طهماسیب شاه ترفیندن صمیمییتله قارشیٛلانیٛر. قئید ائتمک لازیٛمدیٛر کی، سۇلطان سۆلئیمان بۇندان قاباق باشقا بیر اوْغلۇ مۇصطافانیٛ دا دؤولته قارشیٛ چیٛخماقدا ایتتیحام ائدرک قتله یئتیرمیشدیر. بیازیدین ده گئری قایتاریٛلماسیٛ سۇلطان سۆلئیمان اۆچۆن بؤیۆک احمییت کسب ائدیردی. بۇنۇن اۆچۆن ده اوْ، بیر چوْخ تدبیرلره ال آتیٛر و همن دؤورده طهماسیب شاهلا اوْنۇن آراسیٛندا اۇزۇن سۆرن مکتۇب یازیٛشمالاریٛ آپاریٛلیٛر. بیازید آذربایجاندا دا ایستدیینه نایل اوْلا بیلمیر. بئله کی، اوْ، اؤزۆنۆن غئیری-خلاقی داورانیٛشیٛ ایله شاهیٛ زحرلمکده ایتتیحام اوْلۇنۇب، طرفدارلاریٛنیٛن بیر نئچسی ایله بیرلیکده ائله اوْراداجا حبس اوْلۇنۇر.\n۱۵۶۱-جی ایلده عثمانلیٛ دؤولتینین یئددی یۆز نفرلیک نۆمایندسی بیازیدی گئری آپارماق مقصدیله قزوینه گلیر. هر ایکی طرف آراسیٛندا دانیٛشیٛقلار آپاریٛلیٛر و نهایت ۱۵۶۲-جی ایلده صفویلرله عثمانلیٛ دؤولتی آراسیٛندا سوْن صۆلح سازیشی ایمزالانیٛر و بۇ سازیشه اساساً هر ایکی طرف سیاسی سیٛغیٛناجاق ایستین شخسلرین گئری قایتاریٛلماسیٛنا رازیٛلیٛق وئریر. بئللیکل، بیازید عثمانلیٛ دؤولتینه تحویل وئریلیر و سۇلطانیٛن امری ایله ائدام اوْلۇنۇر. البتت، بیازید تحویل وئریلدیی زامان شاه عثمانلیٛلاردان اوْنا توْخۇنمایاجاقلاریٛنا دایر سؤز آلیٛر، لاکین اوْنلار بۇنا محل قوْیماییٛب بیازیدی اؤلدۆرۆرلر. قئید ائتمک لازیٛمدیٛر کی، بیازید آذربایجاندا اوْلدۇغۇ مۆددتده دایم طهماسیب شاها قارشیٛ مکیرلی تدبیرلره ال آتمیٛش، بۆتۆن بۇنلارا باخمایاراق، شاه اوْنۇنلا سوْن درجه مۆلاییم داورانمیٛشدیٛر. بۇندان سوْنرا صفویلرله عثمانلیٛ دؤولتی آراسیٛنداکیٛ علاقه لر داها دا گۆجلنیر. واختاشیٛریٛ بیر-بیرلرینین نۆمایندلرینی قبۇل ائدیر و قییمتلی حدییلر گؤندریردیلر. بئله کی، عثمانلیٛ نۆمایندسی ایلیاس بی ح.ق. ۹۷۰-جی ایلده (م ۱۵۶۲\/۱۵۶۳) شاه طهماسیبین گؤرۆشۆنه گلدیی زامان اؤزۆ ایله بئش یۆز مین اشرفی پۇل و قیٛرخ عرب آتیٛ گتیریر.\n۱۵۶۶-جی ایلده سۇلطان سۆلئیمانیٛن وفاتیٛندان سوْنرا یی سلیم اوْنۇن جانیشینی تعیین اوْلۇنۇر و صۆلح سازیشی اوْلدۇغۇ کیمی قۆووده قالیٛر و بۇ وضیعت ۱۵۶۶-جی ایلدک، ینی قانونی سلیمانیٛن اؤمرۆنۆن سوْنۇنادک بئلجه داوام ائدیر.\nماراقلیٛ حاللاردان بیری ده بۇدۇر کی، سۇلطان سۆلئیمانیٛن وفاتیٛ مۆناسیبتی ایله گؤندریلن مکتۇبدا طهماسیب شاه فارس و تۆرک شعرلریندن ایستیفاده ائتمیش، اوْرادا سۇلطان سۆلئیمانیٛن آوروْپادا قازاندیٛغیٛ زفرلردن سؤز آچاراق، اؤز سئوینج هیسینی گیزلتممیشدیر. حمچینین مکتۇبدا ایکینجی سلیمین جانیشین تعیین اوْلۇنما مۆناسیبتیله صفوی باشکندیٛ قزوینین سادتاباد باغیٛندا بؤیۆک بایرام کئچیریلدیینه ده ایشاره ائدیر. مکتۇبۇن سوْنۇندا دئییلیردی: «طرفلراراسیٛ یارادیٛلان دوْستلۇق و قارداشلیٛق مۆناسیبتلری اؤزۆنۆن ان سوْن سوییسینده مۆشاهیده اوْلۇنماقدادیٛر».\nوْلدۇقجا بؤیۆک متنی اوْلان بۇ مکتۇب «خۇلستۇت-تواریخ» (۱۰۸۶–۱۱۵۰) آدلیٛ کیتابدا یئتمیش سحیفده درج اوْلۇنمۇشدۇر\nصفوی-موْغوْل علاقه‌لری\nدَییشدیر\nشاه طهماسیب و موغول ایمپراطوررو هومایون ایصفاهاندا.\nصفوی دؤولتی ایله هیندوستان آراسیٛندا یارادیٛلان ایلک علاقه لری توْپال تئیمۇرۇن نوسی و امیر شئیخ ایبنی ابۇ سیدین اوْغلۇ زۇحیرددین بابر قوْرقانی ایله علاقه دندیرمک اوْلار. اوْ، بیر واختلار اوْرتا آسییادا حؤکمرانلیٛق ائتمیش و اؤزبکلرین قۆدرت الده ائتمسی ایله دفلرله آمانسیٛز هجوملارا مرۇز قالمیٛشدیٛر. بئله کی، اؤزبکلر حمین دؤورلرده حمخوراسانا، حام ده بابیرین نظارتی آلتیٛندا اوْلان منطقه لره واختاشیٛریٛ هجوم ائدیردی. شاه ایسماییٛلا مغلۇب اوْلدۇقدان سوْنرا ایسه اوْنۇن صفوی دؤولتی ایله بیرلشمسینه مۆناسیب شرایت یارانیٛر. شاه ایسماییٛل اوْنا کؤمک ائتمیه حازیٛر اوْلدۇغۇنۇ بیلدیریر، بیر شرتله کی، شیعه مذهبینی قبۇل ائدیب اوْن ایکی ایمامیٛن آدیٛنا سیککه وۇردۇرمۇش اوْلسۇن. اوْرتا آسییادا بیر اوْ قدر ده اۇغۇر قازانا بیلمین بابیر قیٛزیٛلباشلاریٛن حیمایسی ایله کابۇلدا حاکیمییتی اله کئچیریر و سوْنرا قندحار اۇغرۇندا مۆباریزه آپاریٛب، اوْرانیٛ دا ایشغال ائتمیه نایل اوْلۇر. بابیر شاه ایسماییٛلیٛن حاکیمییتده اوْلدۇغۇ بۆتۆن دؤورلرده اوْنۇنلا علاقه لرینی کسمیر. تاریخی منبلره اساصلاناراق قتییتله دئیه بیلریک کی، بابیر شیعه مذهبینی قبۇل ائتمیش، حتتا قیٛزیٛلباشلاریٛن پالتاریٛنیٛ گئیرک سمرقندده اوْن ایکی ایمامیٛن آدیٛنا خۆتبه ده اوْخۇمۇشدۇر.\nبابیر شاه طهماسیب شاهیٛن حاکیمییتینین ایلک ایللرینده دئهلی و آکرا شهرلرینی اله کئچیریب اؤزۆنۆ هیندوستانیٛن ایمپئراتوْرۇ اعلان ائدیر. بۇندان سوْنرا دؤولتلراراسیٛ علاقه و نۆمایندلرین گئدیش-گلیشلری داها دا گۆجلنیر و طهماسیب شاه اؤزبکلره قارشیٛ مۆباریزنی گۆجلندیرمکدن سوْنرا علاقه لر داها دا یاخشیٛلیٛغا دوْغرۇ ایرلیلمیه باشلاییٛر. ۱۵۳۰-جۇ ایلده بابۇر وفات ائدیر و اوْغلۇ هۇمایۇن تاختا چیٛخیٛر. قارداشیٛ میرزا کامران ایسه کابۇلا حاکیم اوْلماقلا یاناشیٛ، هراتا قدر نظارت ائدیردی. طهماسیب اوْغلۇ میرزا آتاسیٛنیٛن ایجازسی اوْلمادان قندحارا هجوم ائدیر و اوْرادا مغلۇب اوْلۇب یئنیدن هراتا قاییٛدیٛر. بۇنۇن آردیٛنجا طهماسیب شاه قندحارا هجوم ائدیب اوْرانیٛ اله کئچیریر و آز سوْنرا میرزا کامرانیٛن قاییٛدیٛشیٛ ایله قندحار یئنیدن موْنقوْللاریٛن الینه کئچیر. قیٛزیٛلباش دؤولتینه و شیعه مذهبینه بؤیۆک حؤرمت و ائحتیرام بسلین هۇمایۇنۇن مۆداخیلسی نتیجسینده قندحار یئنیدن صفویلره قایتاریٛلیٛر.[۱][۲] سرشاه افقانییه مغلۇب اوْلدۇقدان سوْنرا ایسه هر شئیی الدن وئریر و سوْنرا دا دؤولتین ایکینجی درجلی شخسی اوْلان بیرامخان آدلیٛ شیعه دوْستلاریٛندان بیرینین تؤوسییسی ایله ۱۵۴۴ طهماسیب شاهیٛن ساراییٛنا گلیر. شاهیٛن گؤستریشله حۇماییٛن بؤیۆک تمتراقلا قارشیٛلانیٛر و بیر سیٛرا آبادلیٛق ایشلری آپاردیٛقدان سوْنرا باشکندا گتیریلیر. چۆنکی، بئله بیر شخسییتین سارایا گتیریلمسی تبلیغات نؤقتئیی-نزریندن اوْلدۇقجا بؤیۆک احمییت کسب ائدیردی. هۇمایۇن قزوینه گلمزدن اوول مشهده امام رضا ()-یٛن زیارتینه گئتمک اۆچۆن شاهدان ایجازه آلیٛر. زیارتینی باشا وۇردۇقدان سوْنرا ۱۵۴۵-جی ایلده قزوینه گلیر. ماراقلیٛ حاللاردان بیری ده ایندینین اؤزۆندک پاکیستانیٛن یۆکسک رۆتبلی دؤولت نۆمایندلرینین ایرانا گلدیکلری زامان مشهده امام رضا ()-یٛن زیارتینه گئتملریدیر.[۳] هۇمایۇن اووللر رسمی اوْلاراق شیعه مذهبینی قبۇل ائتمک فیکرینده دئییلدی. لاکین طهماسیب شاه بۇنا ایسرار ائتدیکدن سوْنرا شیعه مذهبینی قبۇل ائدیب ایتیردیی منطقه لری و ایختییاریٛندا اوْلان جانلیٛ قۆوونی گئری قایتارا بیلیر. وْن دؤرد می�� قیٛزیٛلباش اسگری هۇمایۇنۇن تاخت-تاجا چیٛخماسیٛنیٛ مۆشاهیده ائدیر و همن قوْشۇنلا دا اوْ، قندحاریٛ فتح ائده بیلیر. اوولکی دانیٛشیٛقلارا اساساً الده ائتدیی دؤولت خزینسینی طهماسیب شاها گؤندریر و بۇنۇن آردیٛنجا کابۇل شهرینی ده اله کئچیریر. بئللیکل، هر ایکی طرفین صفیر و نۆمایندلری بیری-بیرلرینه گئدیش-گلیش ائدیر و علاقه لر داها دا گۆجلنیر. آذربایجان اوْردۇسۇنا وئریلملی اوْلان قندحار اۆزرینده یارانان ایختیلافلار ایسه هۇمایۇنۇن اؤمرۆنۆن سوْنۇنادک داوام ائدیر. حم بابیر شاه، حم ده اوْغلۇ هۇمایۇن شیعه مذهبینی قبۇل ائتسلر د، (هرچند هۇمایۇن دئهلییه دؤندۆکدن سوْنرا یئنیدن سۆننی مذهبینده اوْلمۇشدۇر) هئچ بیر مذهب تعصوبۆنه ییلنمیردیلر و طبیعی کی، ییلنه بیلمزدیلر. شیعه مذهبلی هۇمایۇنۇن مۆقابیلینده قارداشیٛ کامران قندحاریٛن تعصوبکئش سۆننیلرینین طرفینی تۇتۇر. بۇ سببدن ده طهماسیب شاه هۇمایۇنا گؤندردیی مکتۇبدا قارداشیٛ کامرانیٛ دانلاق آتشینه تۇتاراق یازیٛر:\n«دئییرلر کامران خاریجیدیر خاریجی کامران اوْلا بیلمز».\nبیر سؤزل، مذهب تعصوبکئشلیینین اوْلماماسیٛ بۆتۆن فیرقلرین دؤولت ترکیبینده فعالییت گؤسترمسینه سبب اوْلۇر. ۱۵۵۵-جی ایلده هۇمایۇن وفات ائدیر و اوْغلۇ اکبر شاه دئهلیده تاختا اوْتۇرۇر و اوْنۇن حاکیمییت دؤورۆنده مذهب تعصوبکئشلیی دیگر دؤورلرله مۆقاییسده اؤزۆنۆن ان یۆکسک زیروسینه چاتیٛر. اکبر شاهیٛن حاکیمییت دؤورۆنده صفوی دؤولتینین نۆمایندلری ایکی دفه دئهلییه گلیر و اوْنۇنلا بعضی مسللر اطرافیٛندا مۆزاکیرلر آپاریٛرلار.<رئف>رسۇل جعفری، صفویلر تاریخی (زۆحۇردان سۆقۇتادک)، ایکی جیلدد، «شهرییار»، ۲۰۰۷، سح. ۵۷–۵۹<\/رئف>\nصفوی-گۆرجۆستان علاقه‌لری\nدَییشدیر\nایسلام اؤلکلری ایله حمسرحد و اهالیسی مسیحی اوْلان گۆرجۆستان دایم جیحاد احوال-رۇحییلی مۆسلمانلاریٛن دیققت مرکزینده اوْلمۇشدۇر. بئله کی، تۆرکمانلارلا (آذربایجان تۆرکلری) عثمانلیٛلار آراسیٛندا گئدن مۆحاریبلرده کافیرلره قارشیٛ جیحاد شۆاریٛ ایله دایم گۆرجۆلره قارشیٛ مۆباریزه آپاریٛلمیٛشدیٛر.\nطهماسیب شاه اؤلکنین باتی و شرق سرحدلرینده امین-امانلیٛغیٛن حؤکم سۆردۆیۆنۆ گؤرۆب گۆرجۆستانا طرف قوْشۇن یۆرۆدۆر. ۱۵۴۱-جی ایلده کافیرلرله جیحاد مقصدیله آتیٛلان بۇ آددیٛم دینی، سیاسی و ایقتیسادی باخیٛمدان صفویلر دؤولتی اۆچۆن بؤیۆک اۆستۆنلۆک اوْلا بیلردی. ۱۵۴۶-جیٛ ایلده گۆرجۆستانا ایکینجی دفه یۆرۆش اوْلۇنۇر و بۇ دا طهماسیب شاهیٛن آذربایجاندا مؤوقئیینین مؤحکملنمسینه سبب اوْلۇر. بئله کی، خزر دنیزینین شرقینده یئرلشن قیٛپچاق امیرلری بۇندان سوْنرا صفوی تۆرکمان (وْغۇز) دؤولتی ایله اؤز علاقه لرینی یئنیدن گۆجلندیرمیه نایل اوْلۇرلار.\n۱۵۵۱-جی ایلده طهماسیب شاه اۆچۆنجۆ دفه گۆرجۆستانا هجوم ائدیر. اوْرانیٛن ایشغال اوْلۇنماسیٛ صفوی دؤولتینین همن منطقه دکی بیر چوْخ چتینلیکلرینی حلل ائده بیلردی. قئید اوْلۇندۇغۇ کیمی، گۆرجۆستانا قوْشۇن یۆرۆتمکدن ان باشلیٛجا مقصد کافیرلره قارشیٛ جیحاد ایدی. بۇ ایسه آنادوْلۇدان ائرمنیستانا و بۇ طرفدن گۆرجۆستانادک احاته اوْلۇنان اراضیلرین آسانلیٛقلا تانیٛنماسیٛ و دؤولتین ایفتیخار و باشۇجالیٛغیٛ دئمک ایدی. یۆرۆش کۆللی میقداردا قنیمتین الده اوْلۇنماسیٛ و یۆزلرله گۆرجۆ قادیٛنلاریٛنیٛن اسیر آلیٛناراق آذربایجانا ��تیریلمسی ایله نتیجلندی. رۇملۇ یازیٛر: «ؤز گؤزللیکلری ایله شؤحرت تاپمیٛش و پری سیمالیٛ گۆرجۆ قادیٛنلاریٛ باش وئرن حادیثه لرین قۇربانیٛنا چئوریلدیلر».\n۱۵۵۳-جۆ ایلده عثمانلیٛلاریٛن هجومۇ نتیجسینده صۆلح اۆچۆن لازیٛمی شرایت یارادا بیلن طهماسیب شاه نؤوبتی دفه گۆرجۆستانا هجوم ائتمک اۆچۆن قوْشۇنۇ سفربر ائدیر. اوْ، بۇ دفه کۆللی میقداردا قنیمت الده ائدیب اوْتۇز مین اسیرله آذربایجانا قاییٛدیٛر. بۇ قالیبییتدن سوْنرا طهماسیب شاه اسیرلرین مۆسلمانلاشدیٛریٛلماسیٛنا دایر فرمان وئریر و اوْنلاریٛن بؤیۆک بیر هیسسی اؤز دینلریندن چیٛخیٛب ایسلامیٛ قبۇل ائدیر.\nقئید ائتدیک کی، صفویلر دؤولتی گۆرجۆلرین مۆسلمانلاشدیٛریٛلماسیٛ اۆچۆن بیر چوْخ سیلر ائتمیش، بۇ ایشی گۆرجۆ شاهزادلردن باشلامیٛش و بۇ ساحده نظره چارپاجاق اۇغۇرلار دا الده ائتمیشدیر. هرچند کی، اوْنلاریٛن بیر قیسمی مۆسلمان اوْلدۇقدان سوْنرا دیندن چیٛخاراق مۆرتد اوْلمۇشلار. ۱۵۶۰-جیٛ ایلده ایسلامیٛ قبۇل ائتمیش، لاکین آز سوْنرا مۆرتد و بۇ سببدن المۇتدا حبس اوْلۇنان گۆرجۆستان حاکیمی ایسا خانیٛ بۇنا میسال چکمک اوْلار\nایدارچیلیک\nدَییشدیر\nشاهیٛن یئرینه دؤولت ایشلرینی ایداره ائدن وکیل ایله یاناشیٛ بۇ دؤورده آلی دیوانخانادا وزیر و نازیرلر ده فعالییت گؤسترمیه باشلاییٛر. قاضی جاحان قزوینی (۱۵۵۲) طهماسیب شاه طرفیندن «الی دیوانخانا» یا باش نظارتچی تعیین ائدیلیر و بۇندان سوْنرا اوْ، اۇزۇن مۆدت همن وظیفنی ایجرا ائدیر. رۇملۇ یازیٛر: «بۇ ازمتلی دؤولتده هله اوْنۇن کیمی ایستئدادلیٛ و باجاریٛقلیٛ وزیر اوْلمامیٛشدیٛ». باشکند وزیری ایله یاناشیٛ بؤیۆک شهرلرده ده دؤولت ایشلرینی ایداره ائدن دیگر وزیرلر فعالییت گؤستریردی. اوْردۇنۇ ایسه یالنیٛز قیٛزیٛلباش امیرلری ایداره ائدیر و ان یۆکسک رۆتبه «میرۇل-ۇمر» ایدی کی، بۇ دا آدتن ایکی نفره حواله اوْلۇنۇردۇ. بئله کی، ۱۵۳۰-جۇ ایلده بۇ وظیفیه شاهیٛن باجیٛسیٛ اوْغلانلاریٛ حۆسئین خان شاملیٛ و آبدۇللاح خان اۇستاجلۇ تعیین اوْلۇنۇرلار.\nمرکزی دؤولت تشکیلاتچیٛلیٛقلاریٛ ایله یاناشیٛ، شهرلرده ده حم دؤولت، حم ده آدت-ننلرله علاقه لی اوْلان دیگر وظیفلر فعالییت گؤستریردی. اوْنلاردان هر بیری جمییتین گۆندلیک مسللرینی حلل ائدن مسۇل شخسلر ایدیلر. اوْنلاردان بعضیلرینه نزر سعلاقه:\nبیلربیی - اوستان والیسی (ایندیکی ایجرا حاکیملری). خۆلفا – مۆرشید و صوفیلرین جانیشینلری سردار – حربی آلایلاریٛن مسۇل رهبرلری خانلار-بیر نؤو حؤکۇمت ممۇرۇ اوْلان قبیله و تایفا رهبرلری مۇستوْوفی- مالییه ایشلری اۆزره مسۇل ثابیتلر – مالییه ممۇرلاریٛ کۇتوال – یئمک، یاناجاق، سیلاح، حتتا مۆهۆم دۇستاقلاریٛن ساخلانیٛلدیٛقلاریٛ قالالاریٛن نظارتچیلری اغساققال و کندخۇدالار – قبیله و کند بؤیۆکلری کلنترلر – شهرلرین نیزام-ینتیزامیٛنا نظارت ائدن مسۇل ایشچیلر یوْلچۇلار –یوْل غارتچیلری ایله مۆباریزه آپاران دؤولت ممۇرلاریٛ\nزامان کئچدیکجه بۇ وظیفلرین ساییٛ آرتیٛر و یئنی-یئنی آدلارلا صفوی دؤولتینین دؤولتچیلیک قۇرۇلۇشۇ داها دا گئنیشلنیردی.<رئف>رسۇل جعفری، صفویلر تاریخی (زۆحۇردان سۆقۇتادک)، ایکی جیلدد، «شهرییار»، ۲۰۰۷، سح. ۶۰–۶۱<\/رئف>\nدینی تشکیلاتچیٛلیٛق\nدَییشدیر\nصفوی دؤولتینین دینی تشکیلاتچیٛلیٛغیٛ شئیخ صفی سۆلالسینده تجللی ائدیردی. اوْ، اؤز نۆفۇزۇنۇ قوْرۇیۇب ساخلاییٛر و اوْنۇن ایداره اوْلۇنماسیٛ اۆچۆن سابیق اۆسۇللاردان ایستیفاده ائدرک اساس مۆرشیدین، ینی شاهیٛن «خلیفتۇل-خۇلفا» آدلیٛ نۆمایندلر دؤولتین نظارتی آلتیٛندا اوْلان اطراف منطقه لره گؤندریلیر و دینی تبلیغاتلا مشغۇل اوْلۇردۇلار.\nنئجه اوْلۇرسا-وْلسۇن، دؤولتچیلیک نه قدر گۆجلنسه د، دینی مسللرین ایداره اوْلۇنماسیٛ صوفیلره دئییل، عالیم و فقیحلرین ایختییاریٛنا قوْیۇلمالیٛ ایدی.\nبۇنۇن اۆچۆن ده جمییتده بۇ کیمی ایشلری ایجرا ائتمک اۆچۆن مۆیین وظیفلر تعیین اوْلۇنمالیٛ ایدی. صفوی دؤولتی بۇ مسلنی آذربایجان اراضیسینده اووللر فعالییت گؤسترمیش دؤولتلرین تجرۆبلریندن ایستیفاده ائتمکله حلل ائدیر.\nدینی تشکیلاتچیٛلیٛقدا فعالییت گؤسترن ایکی مۆهۆم منسبدن بیرین، ینی سدیرلیک منسبینه طهماسیب شاه امیر قیوامۇددین حۆسئین ایصفاهانینی و امیر جلالددین محممد استرابادینی تعیین ائتمیشدی. سدر عمومیلیکده بیر چوْخ دینی-یداری مسللره نظارت و رهبرلیک ائدیردی. ۱۵۲۵-جی ایلده استرابادی وفات ائدیر. رۇملۇ اوْنۇن حاققیٛندا یازیٛر: «سترابادی حاقق درگاحیٛنا قوْوۇشدۇقدان سوْنرا خاجه نسیرددین محممد تۇسی حاقق اوْلان جعفری مذهبینه و اوْن ایکی ایمامچیٛ جماعتا رهبرلیک ائتمی، حابئله گۆناحکارلاریٛن جزالاندیٛریٛلماسیٛ، حؤکملرین ایجرا اوْلۇنماسیٛ، جۆمه نامازلاریٛنیٛن واختیٛنیٛن تعیین اوْلۇنماسیٛ، ناماز، اوْرۇج و سایر شری مسللره دایر فیتوا وئرمک اۆچۆن باشقا بیر شخسی بۇ منسبه تعیین ائده بیلمیردی».\nدئییلنلردن بئله معلوم اوْلۇر کی، یۇخاریٛدا آدلاریٛ چکیلن ایشلرین نظارت و ایدارچیلیی سدرین ایختییاریٛندا اوْلمۇشدۇر. استرابادی وفات ائتدیکدن سوْنرا امیر نئمتۇللا حیللی (۱۵۳۴) قیوامۇددین حۆسئین ایله بیرلیکده سدرلیک منسبینی ایداره ائتمیه باشلاییٛر. امیر قیوامی حۆسئین وفات ائتدیکدن سوْنرا ایسه میرغایتۇددین شیرازی (۱۵۴۲) بۇ وظیفنی حیللی ایله مۆشترک اوْلاراق ایجرا ائتمیه باشلاییٛر. حیللی وفات ائتدیکدن سوْنرا ایسه میرغایتۇددین مۆستقیل اوْلاراق سدرلیک وظیفسینی ایجرا ائتمیه باشلاییٛر. اوْندان سوْنرا، ینی ۱۵۳۲-جی ایلده مۆحققیق کرکینین شاگیردلریندن اوْلان امیر مازددین محممد ایصفاهانی (۱۵۴۶) سدر تعیین اوْلۇنۇر. اوْ، فیقح ائلمیند، خصوصیله ده ایبادی مسللرده بؤیۆک محارته ییلنمیش و بیر چوْخ فیقحی مسللری اوْ دؤورۆن ان محشۇر مۆجتحیدی اوْلان کرکیدن اؤیرنمیشدی.\nرۇملۇ اوْنۇن حاققیٛندا یازیٛر: «سککیز ایل سدرلیک ائتدی و دینین تبلیغ و یاییٛلماسیٛندا گؤرۆنمز سیلر گؤستردی و اوْنۇن کیمی هئچ بیر سدر قۇمارخانا، فاحیشخانا، شرابخانا و ائیش-یشرت مجلیسلرینین داغیٛدیٛلماسیٛندا بۇ قدر سی گؤسترمدی». مرکزده اوْلدۇغۇ کیمی، اطراف اوستانلرده ده وزیرلر فعالییت گؤستریردی. سدیرلییه گلدیکده ده هر بیر اوستان اۆچۆن بیر سدر سئچیلمیه باشلانیٛر. بئله کی، ۱۵۶۲-جی ایلده عیراق، فارس و خۇزیستان اوستانلرینه استراباد سئییدلریندن اوْلان امیر محممد یۇسیف سدر تعیین اوْلۇنۇر. نئجه کی، همن دؤورده شیروان، خوراسان و آذربایجانا اسدۇللاح مرشینین اوْغلۇ امیر زئین الی سدر تعیین اوْلۇنۇر.\nزامان کئچدیکجه سدرلرین اۆزرینه دۆشن وظیفلر آزالماغا و دینی مسللره نظارت ائتمک اۆچۆن داها یۆکسک وظیفیه ائحتییاج دۇیۇلماغا باشلانیٛر. بۇ سببدن ده طهماسیب شاهیٛن حاکیمییتینین ایلک اوْنیللیینده عثمانلیٛ دؤولتینین دینی دؤولت قۇرۇلۇشۇندا اوْلدۇغۇ کیمی، شئیخۇل- ایسلام منسبی اوْرتایا چیٛخیٛر و شاه عالیملردن بیرینی شئیخۇل-ایسلام تعیین ائدیر. شئیخۇل-ایسلام بۆتۆن دینی مسللر اطرافیٛندا حؤکم چیٛخارماغا و فتوا وئرمک سلاحییتینه مالیک ایدی.\nشئیخۇل-ایسلام منسبینه تعیین اوْلۇنمۇش ایلک شخس عیراقدا تحصیل آلمیٛش و میلّییتجه عرب اوْلان تانیٛنمیٛش شیعه عالیمی مۆحققیق کرکی (۱۵۳۴) لقبی ایله محشۇر اوْلان شئیخ الی ایبنی ابدۆلالی اوْلمۇشدۇر. چوْخ احتیمالا گؤر، شاه ایسماییٛلیٛن حاکیمییتی دؤورۆنده اوْ، آذربایجانا دوت اوْلۇنمۇش و طهماسیب شاه آتاسیٛنیٛن جانیشینی تعیین اوْلۇندۇقدان سوْنرا اوْنۇن یاخیٛن آداملاریٛندان بیرینه چئوریلمیشدیر. مۆحققیق کرکی ۱۵۳۳-جۆ ایلده طهماسیب شاه طرفیندن مۆجتحید تعیین اوْلۇنۇر و ایرانیٛن شئیخۇل-ایسلام وظیفسینی ایجرا ائتمیه باشلاییٛر. ائله همن دؤوردن شئیخۇل-ایسلام منسبینه «مۆجتحیدۇز-زامان» آدیٛ دا وئریلیر. بۇ ایسه ایسلامدا دینی عالیمه یۆکسک مقام وئریلدییندن خبر وئریردی.\nطهماسیب شاه مۆحققیق حیللییه بؤیۆک ائتیماد بسلمیشدیر. میرزا آبدۇللاح ایصفاهانی اؤزۆنۆن تلیف ائتدیی «رییازۇل-ۇلم» آدلیٛ کیتابدا طهماسیب شاهیٛن اوْنۇن بارده وئردیی حؤکمۆ اوْلدۇغۇ کیمی تقدیم ائدیر. «باغیٛشلایان و مئحریبان اللهیٛن آدیٛ ایل. ایمام سادیق () بۇیۇرۇر: اؤز آرانیٛزدان اوْلان، حدیسلریمیزی نقل ائدن، حالال و حارام ائتدیکلریمیزه دیققت یئتیرن شخسه باخیٛن. من اوْنۇ سیزین آرانیٛزدا حاکیم قرار وئردییم کیمی، سیز ده اوْنۇ حاکیم قرار وئرین… پئیغمبرین شریتینی قوْرۇیان مۆجتحیدلرین حؤکمۆ ایله مۆخالیف اوْلانلار سؤزسۆز کی، مۆشریکلرله آئینی درجددیرلر. بیر سؤزل، مۆجتحیدلرین سوْنۇنجۇسۇنۇن، پئیغمبرلرین، ایماملاریٛن و اوْنلاریٛن نایبلرینین حؤکمۆنه قارشیٛ چیٛخان و اوْنلاریٛن فتوالاریٛنا تابئ اوْلمایان شخسلر دیندن چیٛخمیٛش ملۇنلاردیٛرلار».\nباشقا بیر مکتۇبدا شاه مۆحققیق کرکییه بیر چوْخ سلاحییتلر وئردیی و اؤلکه اراضیسینده بۆتۆن یۆکسک رۆتبلی دؤولت آداملاریٛنیٛ اوْنۇن وئردیی حؤکملره تابئ اوْلماغا چاغیٛردیٛغیٛ گؤستریلیر. بۆتۆن بۇنلارلا یاناشیٛ، دینی ساحلرده چالیٛشان بۆتۆن ممۇرلاریٛن تعیین و چیٛخاریٛلماسیٛنیٛ دا اوْنا حواله ائدیر. دینی ساحلره ایسه آدتن قاضیلیک، وقف، دینی ائلملرین تدریس اوْلۇنماسیٛ، مدرسلر، یاخشیٛ ایشلره دوت و پیس ایشلردن چکیندیرمک داخیل ایدی. شاه وئردیی بۇ حؤکمۆ ایمام زامان ()-یٛن زۆحۇر ائتمسی اۆچۆن مۆقددیمه حساب ائدرک یازیٛردیٛ:\n«پئیغمبرلر آغاسیٛنیٛن دینینی یاشاتماق، سهر تک آشکار اوْلان مسۇم ایماملاریٛن تریقتینی زاحیر ائتمک و مۆخالیفلرین قۇبار و زۆلمتینی آرادان قالدیٛرماق ادالت گۆنشینین زۆحۇر ائتمسی اۆچۆن بیر مۆقددیمدیر. دینین قوْرۇنماسیٛ و اوْنۇن اؤز نۇرۇنۇ هر یانا ساچماسیٛ دین عالیملرینین داوامچیٛلاریٛنیٛن وظیفسیدیر».\nقاضیلیک مۆهۆم دینی منبلردن اوْلمۇش و یالنیٛز دینی عالیملرین ایختییاریٛندا اوْلمۇشدۇر. شاهیٛن حاکیمییت دؤورۆنده بۇ منسبی تۇتان ایلک شخس مۆحققیق کرکینین قیٛز نوسی سئیید حۆسئین جبل عامیلی کرکی اوْلمۇشدۇر. شاهیٛن بؤیۆک ائتیمادیٛنیٛ قازانمیٛش بۇ شخس جبل-عامیلدنآذربایجانا گلمیش و اهالینین دینی-حۆقۇقی مسللرینی حلل ائتمیشدیر. اوْنلاردان «سگر قاضیسی» آدیٛنیٛ آلان شخسلر ایسه اوْردۇدا یارانمیٛش حۆقۇقی مسللرین حللینده چالیٛشمیٛشلار.\nهمن دؤورده آذربایجاندا مؤوجۇد اوْلان منسبلردن بیری ده سدر طرفیندن سلاحییتلی دین عالیمینه حواله اوْلۇنمۇش «خیتابت» منسبی اوْلمۇشدۇر. بۇ ایسه همن دؤوردن تبریز و اردبیلده جۆمه نامازلاریٛنیٛن قیٛلیٛنماسیٛندان خبر وئریر.\nآذربایجاندا مؤوجۇد اوْلان مۆهۆم دینی منسبلردن بیری ده صفوی سۇلطانلاریٛ اۆچۆن بؤیۆک احمییت کسب ائدن مشهد شهرینه والی تعیین ائتمک اوْلمۇشدۇر. بئله کی، بۇ منسب آدتن نۆفۇزلۇ سئییدلردن بیری و یا دین عالیمی تعیین اوْلۇنۇر. بۇ شهرده چوْخسایلیٛ عالیم و شئیخلرین یاشاییٛب فعالییت گؤسترمسینه باخمایاراق، خلیفه سئیید اسدۇللاح (۱۵۶۲) اؤزۆنمخسۇس مؤوقئیه مالیک اوْلمۇش و اوْ دؤورۆن مشهۇر عالیملری بیر چوْخ مسللرین حللینده محز اوْنا مۆراجیت ائتمیشلر. اوْنۇن یاخیٛن دوْستلاریٛندان اوْلان قاضی احمد قۇمی اؤزۆنۆن «خۇلاستۇت-تواریخ» آدلیٛ کیتابیٛندا حیات و زاحیدلیی حاققیٛندا اطرافلیٛ سؤحبت آچیٛر\nدینی سیاست\nدَییشدیر\nطهماسیب شاهیٛن حیاتیٛنا نزر سالدیٛقدا اوْنۇن دیگر صفوی شاهلارلا مۆقاییسده حم شخسی احوال-رۇحیی، حم ده ایجتیمای باخیٛمدان دینه داها چوْخ احمییت وئردیینین شاهیدی اوْلۇرۇق. بئله کی، اییرمی یاشیٛندا اوْلارکن تؤوبه ائدیر و اؤمرۆنۆن سوْنۇنادک تؤوبسینه امل ائدیر. تلیف ائتدیی «تزکیر» آدلیٛ کیتابیٛندا دا بۆتۆن گۆناحلاردان، خصوصیله ده شرابخوْرلۇقدان اۇزاقلاشدیٛغیٛنا دایر اطرافلیٛ ایزاحاتلار وئریر. اوْ، تؤوبه ائتمک قراریٛنا گلدیکده سارای آداملاریٛ ایله مشورت ائدیر. اوْنلاردان بعضیلری شاها بۆتۆن گۆناحلاردان اۇزاقلاشماغیٛ، بعضیلری ایسه شراب ایچمیین شاهلارا زرۇری اوْلدۇغۇنۇ بیلدیریب بۇ ایشدن باشقا بۆتۆن گۆناحلاردان چکینمسینی تؤوسییه ائدیر. لاکین طهماسیب اوْنلاریٛن تؤوسییلرینه قۇلاق آسماییٛب شراب ایچمیی ده قاداغان ائدیر.\nچوْخ احتیمال کی، طهماسیب شاه ۱۵۳۳-جۆ ایلده مۆحققیق کرکینین تسیری آلتیٛنا دۆشرک بۆتۆن گۆناحلاردان چکینرک بیردفلیک تؤوبه ائتمیشدیر. بۇنۇن آردیٛنجا تابئچیلیینده اوْلان بۆتۆن اؤلکه اراضیسینده یاخشیٛ ایشلره دوت و پیس ایشلردن چکینمیه دایر رسمی حؤکم وئرمک ایستییر. حتتا ایندینین اؤزۆنده ده ایرانیٛن بعضی مسجیدلرینین گیریش قاپیٛلاریٛندا طهماسیب شاهیٛن یاخشیٛ ایشلره دوت و پیس ایشلردن چکینمیه دایر وئردیی حؤکم کتیبه شکلینده ساخلانیٛلماقدادیٛر. رۇملۇ بۇ حاقدا یازیٛر:\n«بۇ ایلدن ائتیبارن دینه پناح گتیرمیش شاه بۆتۆن گۆناحلاردان تؤوبه ائدیر. اوْ، حامیٛنیٛن خئییرخاح ایشلر گؤرمیه قۇلاقلارا تیٛخانمیٛش قفلت پامبیٛقلاریٛنیٛ چیٛخاریٛب آتماغا و نهایت بۆتۆن گۆناحلاردان اۇزاق اوْلماغا سؤوق ائدیر. حؤکمه تابئ اوْلمایان شرابخوْر و نشخوْرلار شری قانۇنلارا اساساً جزالاندیٛریٛلاجاق. شری قانۇنلارا زیدد ماحنیٛ اوْخۇیانلاریٛن سسی کسیلجک و باشلاریٛ قیٛرخیٛلاجاق. شری قانۇنلارا زیدد اوْلان ماحنیٛ ایفا ائدن نئی چالانلاریٛن نفسی کسیلجک. شری قانۇنلارا زیدد تبیل وۇرانلاریٛن چۇبۇقلاریٛ توْپپۇز تک باشلاریٛنا وۇرۇلاجاق. مجلیسلرده بوْش، فایداسیٛز ایلنجلرله جماعتیٛن باشیٛنیٛ قاتان شخسلر اۇلاغیٛنا اوْتۇردۇلۇب شهردن چیٛخاریٛلاجاقلار. قۇمارخانا، شرابخانا و فاحیشخانالاردان الده اوْلۇنان گلیرلر بۆتۆنلۆکله «بئیتۇل-لۆتف» دفتریندن چیٛخاریٛلاجاقدیٛر».\nبۇنۇ دا احتیمال وئرمک اوْلار کی، ایکی-ۆچ اوْنیللیکدن سوْنرا اؤلکه اراضیسینده بلکه ده ساراییٛن اؤزۆنده یئنه ده فیتن-فساد و پوْزغۇنچۇلۇق باش آلیٛب گئتمیش و جمییتی جیددی تهلوکه ایله قارشیٛ-قارشیٛیا قوْیمۇشدۇر. بئله کی، ح.ق. ۹۶۳-جۆ ایلده طهماسیب شاه بیر داها ایانلاریٛنا تؤوبه ائتمک امرینی وئریر. اوْ، شرابخوْرلۇغۇن قارشیٛسیٛنیٛ آلماغا خصوصی دیققت یئتیریر و بۇ ایشه هر شئیدن داها چوْخ نیفرت بسلییردی. بئله کی، بیر واختلار اوْنا قارشیٛ عصیان ائتمیش و عثمانلیٛ دؤولتینه پناح آپارمیٛش قارداشیٛ القاس یانیٛنا قاییٛتدیٛقدا اوْنا اوْلان مۆناسیبتینی بۇ سؤزلرله ایفاده ائدیر. «نه قدر کی، منیمله دوْست آیدین، نه شراب ایچیر، نه ده گۆناح ائدیردین؛ عصیانکار اوْلدۇقدان سوْنرا ایسه گۆناحا و فیتن-فسادا قرق اوْلدۇن!» یاخشیٛ ایشلره دوت و پیس ایشلردن چکیندیرمکله یاناشیٛ، طهماسیب شاهیٛن حیاتا کئچیردیی دینی سییاستدن بیری ده آذربایجان اراضیسینده شیعه لیی گۆجلندیرمک اوْلمۇشدۇر. آتاسیٛ شاه ایسماییٛل بۇ اؤلکده شیعه لیین بۆنؤورسینی قوْیسا دا، اوْنۇن مؤحکملندیریلمسی طهماسیب شاهیٛن اۆزرینه دۆشۆر. اوْ دا آسانلیٛقلا بۇنۇن اؤحدسیندن گلیر. طهماسیب شاه هر شئیدن اوول دؤولتین دینی مذهبی تشکیلاتلاریٛنیٛ عالیم و فقیحلرین ائلمی تجرۆبلریندن ایستیفاده ائتمکله گئنیشلندیرمک ایستییر. بۇ مقصدله ده لیواندان آذربایجانا نئچ-نئچه عالیم دوت ائدیر و اوْنلار آذربایجانا گلدیکدن سوْنرا شئیخۇل-ایسلام جماعت نامازلاریٛن، جۆمه نامازلاریٛن، جۆمه نامازلاریٛنیٛن ایمامیٛ و بۇ کیمی مسۇلییتلی وظیفلره تعیین اوْلۇنۇرلار. طهماسیب شاه عالیملری یۆکسک وظیفلره تعیین ائتمکله یاناشیٛ اوْنلارا بیر چوْخ ایختییارلار دا وئریر. بئله کی، مۆحققیق کرکینی ایمام زامانیٛن ()، اؤزۆنۆن ایسه اوْنۇن نایبی اوْلدۇغۇنۇ بیلدیریر. شاه طهماسیب شیعه مذهبینی گۆجلندیرمک مقصدیله فیقح عالیملرینه بیر چوْخ سلاحییتلر وئریر. حاققیٛندا خوْش سؤزلر دئییلرکن تابئچیلیینده اوْلان دؤولت خادیملرینه «مۆتححیرات» (پاکلار) لقبی وئریلیردی. رۇملۇ یازیٛر: «طهماسیب شاه فیتوا وئریلمدن هر حانسیٛ بیر ایشی باشلامازدیٛ». ۱۵۳۱-جی ایلده بۇ مزمۇندا تلیف اوْلمۇش ایلک کیتاب محممد حموی ابحرینین «مینحاجۇل-فازیلین فی مریفتی اۆممتیل کعامیلین» آدلیٛ اسری اوْلۇر. اوْ کیتابیٛن مۆقددیمسینده طهماسیب شاهیٛ بؤیۆک بیر قسیده ایله مدح ائدیر. همن شخس ۱۵۳۲-جی ایلده «نیسۇل-مۇمینین» آدلیٛ باشقا بیر کیتاب تلیف ائدیر. محممد حموی، مۆحققیق کرکینین شاگیردلریندن بیری اوْلمۇش و اؤز کیتابلاریٛندا اوْنۇن داستان نقل ائدن شخسلر بارده وئردیی فیتوالارا ایشاره ائتمیشدیر.\nبۇنۇ دا قئید ائدک کی، هئچ بیر تاریخی سند و منبلرده طهماسیب شاهیٛن سۆننی مذهبینه منسۇب اوْلان شخسلری زوْرلا شیعه لیی قبۇل ائتملرینه وادار ائتمسی گؤستریلمیر. قاضی احمد قۇمینین یازدیٛغیٛنا گؤره اوولکی دؤورلردن فرقلی اوْلاراق، باشکند قزوین شهرینه کؤچۆرۆلدۆکدن سوْنرا بئل، سۆننی مذهبینه منسۇب اوْلان اهالییه قارشیٛ هئچ بیر تزییق گؤستریلمیر.\nطهماسیب شاهیٛن اؤزۆنۆن حاکیمییت دؤورۆنده گؤردۆیۆ تدبیرلردن بیری ده بیر چوْخ ایم��مزادلرین اۆزرینده گؤزل مقبرلر تیکمسی و بئللیکل، اهالی ایله زیارتگاحلار آراسیٛندا سیٛخ علاقه یاراتماسیٛ اوْلمۇشدۇر. بۇ واختادک سۆننی صوفی اوْلان فارس و تۆرکلرین بیر چوْخۇ یالنیٛز اؤز صوفی شئیخلرینین زیارتینه گئدیردی. لاکین بۇندان بئله ایمامزادلرین کۆتلوی زیارتی باشلانیٛر. ایندینین اؤزۆنده ده اگر ایران اراضیسیندکی ایمامزادلرین اۆزریندکی کتیبلره نزر سالاریٛقسا، اوْرادا طهماسیب شاهیٛن آدیٛنیٛ گؤره بیلریک. البتت، صوفی شئیخلرینین ده بعضیلرینین ائحتیرامیٛ گؤزلنیلیردی. بئله کی، داها چوْخ احمییت کسب ائدن شئیخ صفییددین اردبیلینین قبری صوفیلر طرفیندن زیارت اوْلۇنۇردۇ. بیز همن دؤورۆن تاریخی آبیدلرینه نزر سالدیٛقدا شئیخ صفییددین اردبیلینین قبری اۆزرینده ده گؤزل مقبرنین اۇجالدیٛغیٛنیٛن شاهیدی اوْلۇرۇق.\nایمامزادلرله یاناشیٛ، همن دؤورده اۆزرینده طهماسیب شاهیٛن آدیٛ حکک اوْلۇنمۇش بیر چوْخ گؤزل مسجیدلر ده تیکیلیر. شیعه لیی یایماق و گۆجلندیرمک مقصدیله طهماسیب شاهیٛن گؤردۆیۆ تدبیرلردن بیری ده شیعه لیی داها تئز قبۇل ائتمیش و شیعه لیین گۆجلنمسینده لاییق اوْلان شهرلردن مالییه آلیٛنماماسیٛ اوْلمۇشدۇر. بۇ بارده فرمانلار وئریلیب شهرین جامئ مسجیدلرینین قارشیٛسیٛنا وۇرۇلۇر و شهر والیلرینه اهالیدن مالییه گؤتۆرممک امری وئریلیر. طهماسیب شاه آلمادیٛغیٛ هر ایلین مالییسینی ایماملاردان بیرینین رۇحۇنا حدییه ائدیردی. تاریخچیلرین یازدیٛقلاریٛنا گؤر، طهماسیب شاه شری نؤقتئیی-نزردن آلیٛنماسیٛ قانۇنی اوْلمایان مالییلری شیعه لره باغیٛشلاییٛر و اوْنلاردان آلیٛنماماسیٛنیٛ امر ائدیر. ۱۵۶۴-جی ایلده گۆنلرین بیری یۇخۇدا ایمام زامانیٛن () بیدت حالیٛ آلمیٛش بعضی مسللری لغو ائتمسینی بۇیۇردۇغۇنۇ گؤرۆر. سحری گۆن یۇخۇنۇ «چئحئل سۆتۇن» (قیٛرخ سۆتۇن) ساراییٛنیٛن ائیوانیٛندا نقل ائدیر و سوْنرا یوْخسۇل منطقه لردن آلیٛنان اوْتۇز مینه یاخیٛن مالیینی اوْرانیٛن اهالیسینه باغیٛشلاماسیٛنیٛ امر ائدیر.\nطهماسیب شاهیٛن شیعه لییه اوْلان سیٛخ باغلیٛلیٛغیٛنیٛ اوْنۇن یازدیٛغیٛ مکتۇبلاردان دا بیلمک اوْلۇر. اوْنۇن عثمانلیٛ سۇلطانیٛ سۆلئیمانا گؤندردیی مکتۇبدا احلی-بئیت و مسۇم ایماملارا بؤیۆک حؤرمت و ائحتیرام بسلمسی بۇنا باشقا بیر میسال اوْلا بیلر. طهماسیب شاه دینی ائحکاملارا بؤیۆک حؤرمت بسلدیی اۆچۆن حجج زیارتینه خصوصی دیققت یئتیرمیش و ایستر عثمانلیٛلارلا باغلادیٛغیٛ سازیشد، ایسترسه ده سوْنراکیٛ یازیٛشمالاریٛندا اوْنلاردان یوْلۇ آچمالاریٛنیٛ و آذربایجانلا و اوْرتا آسییا زووارلاریٛن تهلوکهسیزلیینی تأمین ائتملرینی ایستییر. طرفلراراسیٛ صۆلح سازیشی ایمزالاندیٛقدان سوْنرا صفوی زووارلاریٛن مکه و مدیننی زیارت ائتملرینه شرایت یارانیٛر. زیارت مقصدیله اوْلۇنان سفرلرده صفوی دؤولتینین بعضی دؤولت ممۇرلاریٛ دا ایشتیراک ائدیر. ۱۵۶۹-جی ایلده صفوی مسۇم بیین حجج کاروانیٛنا قوْشۇلدۇغۇنۇ، لاکین عربلر طرفیندن قتله یئتیریلدیینی بۇنا میسال چکمک اوْلار. ایکینجی سۇلطان سلیم تؤردیلمیش سۇی-قسده گؤره اؤز صفیرینی طهماسیب شاهیٛن یانیٛنا گؤندریب اوْندان اۆزۆرخاحلیٛق ایستییر. اوْرتا آسییا زووارلاریٛ دا حجج زیارتینه گئتمک اۆچۆن صفوی اراضیسیندن اؤتۆب کئچملی ایدیلر. اوْنلار قزوینده شخسن طهماسیب شاه طرفیندن قارشیٛلانیٛر و سو��نرا حیجازا گؤندریلیردیلر.\nبۇنۇ دا اینکار ائده بیلمریک کی، طهماسیب شاهیٛن آذربایجانا حاکیم اوْلان دینی-مذهبی سییاستی بیر طرفدن شیعه لیین بۇرادا گۆجلنمسینه و بۇنۇن دا آذربایجانا اۆستۆنلۆک وئرمسین، دیگر طرفدن ایسه همن دینی-مذهبی سییاستین اؤلکیه اؤزۆنمخسۇس تسیر قوْیماسیٛنا سبب اوْلۇر. سیاسی باخیٛمدان عثمانلیٛلاریٛن و اؤزبکلرین صفوی دؤولتی ایله دۆشمنچیلیک ائتمسی ان آزیٛ زاحیرده اؤزۆنۆ بئله گؤستریردی. مدنی باخیٛمدان دا مۆیین قدر اوْلسا تکلنیب و حم عرب، حم ده ایسلام مدلنییتی ایله علاقه سینی کسملی اوْلۇردۇ. شاعیر، طهماسیب شاهیٛن شیعه لیی یایماق اۆچۆن ائتدیی سیلر حاققیٛندا یازدیٛغیٛ شعرده دئییر: «وْن ایکی ایمامچیٛ مذهبینه اوْ قدر یئر وئردیم کی، فلکدن اؤتۆب کئچدی، دؤورۆمدن سیزلره چاتدیٛ».\nایلاحی ایصفاهانی اؤزۆنۆن «خۇلدبررین» آدلیٛ کیتابیٛندا طهماسیب شاهیٛن گؤردۆیۆ ایشلر حاققیٛندا عمومی معلومات وئررک یازیٛر: «هر جۆر تریفه لاییق اوْلان پادشاه قزوینده اوْلدۇغۇ مۆددتده (شاه اوْن دوْققۇز ایل قزوینده اوْلمۇش و بۇ مۆدت ارزینده اوْرانیٛ ترک ائتممیشدیر) دایم اهالینین نیزام-ینتیزامیٛنا، دینین اینکیشافیٛنا، حابئله پئیغمبر آغاسیٛ حزرتی محممد (س) و پاک آیلسینین سۆننتینین یاشادیٛلماسیٛنا خصوصی دیققت یئتیرمیشدیر. عالیم و سئییدلرین مقامیٛنیٛ اۇجا تۇتۇر و ائلمین ترققیسین، حابئله مشهد، تبریز، سبزیوار، قۇم و اردبیل سئییدلرینه آیریٛجا پای آییٛریٛردیٛ. بۆتۆن بۇنلارلا یاناشیٛ، آدلاریٛ چکیلن شهرلرده قیٛرخ اوْغلان و قیٛرخ یئتیم قیٛز اۇشاغیٛنیٛ یئمک و گئییمله هر طرفلی تأمین ائدیر و اوْنلاریٛن تلیم-تربییسی ایله مشغۇل اوْلماغا تربییچیلرین آیریٛلماسیٛنا دایر گؤستریش وئریر. بئله کی، اوْنلار حددی-بۆلۇغ یاشیٛنا چاتدیٛقدان سوْنرا آیله قۇرمالاریٛنا کؤمکلیک اوْلۇنمالیٛ و یئرلرینه نؤوبتی قیٛرخ اوْغلان و قیٛرخ یئتیم قیٛز اۇشاغیٛ تأمین اوْلۇنمالیٛ ایدی… اؤلکنین دیگر محرۇم منطقه لرینده د، خصوصیله شیعه لرین یاشادیٛقلاریٛ اراضیلرده مالییلرین آلیٛنماسیٛندا گۆزشت اوْلۇنۇر و اوْنلاریٛن مؤوجۇد شرایتی نظره آلیٛنیٛردیٛ». بۆتۆن بۇنلارلا یاناشیٛ، شاه شخسی ائحتییاجلاریٛنیٛ آرادان قالدیٛرماق اۆچۆن الده اوْلۇنان گلیرین حالاللیٛغیٛنا دا خصوصی دیققت یئتیریردی. بۇ مقصدله بۆتۆن شهرلره حالاللیٛق وکیللری تعیین ائدیردی. شیرازا تعیین اوْلۇنان سئیید مۇزففرددین الی انجوی شیرازینی و ایصفاهانا تعیین اوْلۇنان شئیخ بحاینین قاییٛناتاسیٛ شئیخ الی مینشاریٛ بۇنا میسال چکمک اوْلار. بۇ آدت-ننه سوْنراکیٛ صفوی حاکیملرین دؤورلرینده ده داوام ائتدیریلیر. بعضی منبلرده صفوی دؤولتینین ترکیبینده حالاللیٛق وکیللرینین فعالییت گؤسترملریندن ده خبر وئریلیر\nساواش دؤنمی و سوْنراسی\nدَییشدیر\nداها سوْنرا سولطان سلیمان نۆفۇسون مۆقاویمتی و اوْردویا دۆشن آجلیق اۆزوندن آذربایجاندان چکیلدی. بۇنو فۆرصت اوْلاراق گؤرن شاه طهماسب اؤلکه‌نین بیرلشدیریلمه‌سینی سۆردورمک اۆچون ۱۵۳۸ ایلینده قارداشی القاس میرزه‌نین باشچی‌لیغی ایله ۳۰ مینلیک قوْشونو شیروانی اله کئچیرمک اۆچون گؤندردی. القاس ۱۵۳۸-ده شیروان‌شاهلار دؤولتی‌نین تۆم قلعه‌لرینی تۇتدو. بۇنون نتیجه‌سی اوْلاراق شیروانی بَی‌لربیی‌نه چئورین شاه، قارداشی القاس میرزه‌نی ده اوْرایا ایلک بی‌لربیی اوْلاراق تعیین ائتدی. آنجاق القاس میرزه تخته چیخماق ایسته‌ایردی. بۇ اۆزدن ۱۵۴۱ ایلینده قارداشی شاها ایهانت ائده‌رک تخت اۆچون ساواشا باشلادی. باغیمسیزلیق ساواشی‌نی ائشیدن شاه طهماسب حیرصلندی، شیروانا داخیل اوْلوب تۆم قلعه‌لری آلدی. القاس میرزه اؤنجه قیریما، اوْردان ایستانبولا قاچیب علماپاشا ایله بیرلیکده اؤز اؤلکه‌سینه قارشی حمله‌لرده فعّال اوْلاراق یئر آلدی. ۱۵۴۶ ایلینده دال‌خان قاجار شاهدان بۇیوروق آلاراق امرینده‌کی عسگرلرله بابۇری‌لرین حاکیمیّتینده اوْلان قندهاری صفوی سینیرلاری‌نا قاتدی. ۱۵۴۸ ایلینده سولطان سلیمان ۳ سفر صفوی‌لره سالدیریب تبریزی آلدی. آنجاق اوْردا گۆجلنه‌مه‌اینجه اؤلکه‌نی بۇراخدی. ۱۵۵۰ ایلینده شاه طهماسب سولطانا ائلچی گؤندره‌رک باریش اؤنردی، آنجاق سولطان سلیمان یئنه بۇ باریش تکلیفینی قبول ائتمه‌دی. بئله‌لیک‌له شاه طهماسب دا وان، قارص، ووْستان و ائدیلچوازی اله کئچیردی. اوْغلو شاهزاده اسماعیل ارض‌روم یاخینیندا اسکندر پاشانی مغلوب ائدیب ارض‌رومو آلدی. سولطان سلیمان ۱۵۵۲–۱۵۵۴ ایلینده سوْن اوْلاراق صفوی دؤولتی‌نه قارشی حمله ائتدی، آنجاق باجاری الده ائده‌نمه‌دی. نۆفۇسون مۆقاویمتی، قیزیلباش‌لارین آردیجیل ظفرلری سولطانا آذربایجانی اله کئچیرمگه ایجازه وئرمه‌ایب ۱۵۵۵ ایلینده آماسیه‌ده عثمانلی ایله صفوی‌لر آراسیندا باریش آنلاشماسی ایمضالاندی. بۇندان سوْنرا شاه دوْغویا دؤندو، چۆنکو افغان باشچیسی شیرخان بابوری حؤکومداری همایون شاهی مغلوب ائده‌رک هیندوستانی اله کئچیرمیش و همایون شاه صفوی‌لره سیغینمیشدی. همایون شاهین کؤمک اۆچون باش‌وۇروسونا جواب اوْلاراق شاه ۱۲ مینلیک قوْشونو دال‌خان باشچی‌لیغیندا همایونا وئردی. قیزیلباشلار افغانلاری اؤلکه‌دن سۆروب چیخاردیلار و همایون‌شاه یئنی‌دن حاکیمیّتی اله کئچیردی.\nاؤلومو و سوْنراسی\nدَییشدیر\nطهماسب ۵۲ ایل بوْیونجا شاهلیق ائتدی، ۱۵۷۶ ایلینده قزوین‌ده اؤلن شاه طهماسبین یئرینه اوْغلو حیدر میرزه تخته چیخدی. بیر گۆن سوْنرا اؤلدورولن حیدر میرزه‌نین یئرینه، ایکینجی اوْغلو اسماعیل تخته چیخدی.\nایستینادلار\nدَییشدیر\nادبییات\nدَییشدیر\nهمچینین باخ\nدَییشدیر\nگؤرونتولر\nدَییشدیر\n{{{صفوی شاهلار}}}\nقالری\nدَییشدیر\nعائیله\nدَییشدیر\nقایناقلار\nدَییشدیر\n^ Nahavandi and Bomati pp. 286–287\n^ Roger Savory, Iran Under the Safavids, 66–67.\n^ Nahavandi and Bomati pp. 284–286\nآنادوْلو تۆرکجه‌سی ویکی‌پدیاسی‌نین ایشلدنلری طرفیندن یارانمیش«I. Tahmasb»، مقاله‌سیندن گؤتورولوبدور. (17 Eylül 2015 تاریخینده یوْخلانیلیبدیر).","num_words":15874,"character_repetition_ratio":0.053,"word_repetition_ratio":0.005,"special_characters_ratio":0.188,"stopwords_ratio":0.003,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":65441.1,"cluster_detection":-1}
+{"text":"۱۳ آبان، ایران تقویمینده ایلین ۲۳۰-جی گۆنی دیر و ایلین سونونا ۱۳۵ گۆن (نورمال ایل) یا ۱۳۶ گۆن (اۇزون ایل) قالیر.","num_words":24,"character_repetition_ratio":0.0,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.25,"stopwords_ratio":0.0,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.992,"perplexity_score":257957.2,"cluster_detection":-1}
+{"text":"لینگین وورا – وورا آرابانی سوروردو. آغاجدان دوزلمیش آرابا، اوستونده اولان نئفت قالونلارینین آغیرلیغیندان جورولده‌ییر، داها دقتله قولاق وئرسه‌یدین ناله ائدیردی. آرابا دیلی‌ ایله دئییردی: آمان بو “اسی”‌نین الیندن؛ نه قده‌ر منی ای��جیدیر. آرابانین یالنیز ایکی تکری وار ایدی. آغاجدان دوزه‌لن تکرلرین آبرینی اونو قوجاقلایان لاستیک اؤرتموشدو. نه ایسه یوموشاق لاستیک‌لر آغاجدان دوزلمیش تکرلری داشلی، تورپاقلی، چینقیللی یوللارین سکسکه‌سیندن قورویوب بیر ساکیتلشدیریجی درمان کیمی اؤزونو گؤسته‌ریردی. آرابانین سوکانی خاج شکلینده، اوزون بیر بورودان دوزلمیش و اسی‌یه ساری اوزانمیش ایدی. آما بو خاجین ال وئریملی طرفینده عیسی یوخ، اسی‌نین اللری گؤرونوردو؛ اؤزو ده میسمارلانمامیش. خاجین باش طرفین، اووجونون ایچینده توتاراق آیاقلاری یئرده ایدی. دئمک بو خاجی، اسی‌نین اللری‌ایله، آرابانین گؤوده‌سی اورتاق اولاراق بؤلوشموشدولر. دئمک بورادا ایکی وارلیق خاجا تاخیلمیشدیلار.\nآمان اردبیلین قارلی، بوزلو، قیروولو کوچه‌لرینین الیندن. قیش گلدی دئمک، قارا گون گلدی دئمک ایدی. آخشام چاغی ائوده، بیر تیکه چؤره‌یین یئییب یاتماغا حاضیرلانان اسی شوشه‌لرین قیرووون، دیرناخلاریلا قاشییب، حیطه باخدی. “قوش باشی” قارین یاغماغینی گؤرونجه سؤیوش وئرمه‌یه باشلادی. آی سنی….آرواد اونو دانلادی. آ کیشی آللاهین ایشینه قاریشما. او بیلر سونرا قار یاغدیرار، یاغدیرار هئچ ، او یانادا کئچر. آللاهین ایشینه قاریشماق آخی سنه قالیبدیر مگر؟ اسی بیر توپال آیاغینا باخیب بیر تاخچا اوستونده کی کیتابا باخیب، سونرا دا آروادین اوزونه باخدی. اللرین گؤیه قالدیریب دئدی: شوکور اللاها. سونرا دا یاغان قوش باشی قارا باخدی. پیچ لاپ آخیر خودوندا یانیردی. آما یئترینجه ائوی قیزدیرا بیلمیردی. بیر یاندان ایچری باسان شاختا، بیر یاندان دا اوشوین اوره‌یی ایسینمک بیلمیردی.\nآرواد، اوشاقلاری ناغیل سؤیله‌مک واسیطه‌سیله یاتیرتماغا چالیشیردی: “…..بیدیلی بیدان گئتدی بوز تپمه‌یه، ییخیلیب چاناغی سیندی. دئدی آی بوز قارداش سن نه گوجلی ایمیش‌سن…..” اسی اوشاقلارلا قولاق یولداشی اولوب، ناغیلی هؤججه‌له‌یه-هؤججه‌له‌یه یوخویا دالدی…\nصاباحیسی گون ائرته‌دن یئریندن قالخیب ال اوزون یومادان پنجه‌یین اینینه چکیب، حیطه چیخدی. بوران،اونون بو گون چوخ مشغول اولاجاغینین خبرینی وئره‌رک، داها آرتیق قازانماق خبرینی ده وئردی. آرابانین اوستونده اوتوران قاری سوپورگه‌نین آغزینا وئریب، ییرتیق الجکلری ایله خاجین ال وئریملی طرفین دن دوتوبه کوچه‌یه چیخدی. دمیر خاج،الجگی‌نین ییرتیق یئریندن، دریسینه یاپیشدی. بئله میسماردان‌دا داها گوجلو اونو خاجا یاپیشدیردی. عباسیه کوچه‌سینده یئرلشن چیخیلمازدان آرابانی ایته‌له‌یرک یولونا باشلادی. لینگین وورا -وورا کوچه نی بوروین دیزه‌جک یاغان قارلا ساواش آچدی. دونن کی بوز قارین آلتیندا گیزلنرکن اونو چاشدیردی. چیخیلمازین اورتاسیندا کی قات- قات بوزون اولدوغونو اونوتماغیندان اؤتری ائله اورایا یئتیشنده، سوروشوب آغزی اوسته قارا گیردی. اختیارسیزجا دونن گئجه کی ناغیلی اوجادان سؤیله‌دی. : “…..بیدیلی بیدان گئتدی بوز تپمه‌یه، ییخیلیب چاناغی سیندی. دئدی آی بوز قارداش سن نه گوجلی ایمیش‌سن…..”\nیئردن قالخیب سیلکینیب اوستونو باشینی قاردان آریدار کن، گؤزو یئنی قونشولوقلارینا داشینان او گؤی قاپیلی ائوده یئرلشن معلیمه دوشدو. اوزون قارا پالتولو معلیم قارین ایچینده یئرییر کن اونا باخدی. اسی ییخیلماغینی اونودار کن او کیشی‌نین اوزون قارا پالتوسونا، باشیندا ��ی پاپاغینا باخیب، تئز سالام وئردی. اؤز -اؤزونه دئدی: بو آبیرلی کیشی گؤره‌سن مندن نئفت ایسته‌یه‌جک می؟ کیشی علیکم السلام دئییب، سونرا اونا ایش تاپشیریغی وئردی: اسی بو گون بیزه نئفت لازیم دیر، گتیره بیلر سن؟ اسی تئز دئدی: آی آغا معلیم گؤزوم اوسته گتیره‌رم. بیردن اؤنده کی قاپی دا آچیلیب، زرگر ممد آغا دا کوچه‌یه چیخدی. ایلک معلیمه ساری دؤنوب دئدی: آی داوود نئجه سن، اوشاقلار نئجه‌دیر‌لر؟ معلیم دئدی :سالام ممد دایی یاخشی دیر لار. زرگر ممد دؤنوب اسی‌یه باخیب- بیزه ده نئفت گتیررسن، بو باجی اوغلوم گیله ده. دوغوردان آی کیشی دؤنومده کی باجیمی‌دا اونوتما. اسی دئدی: آی گؤزوم اوسته آغا. زرگر اونا باخیب دئدی: گؤزون گول اوسته…\nاوچ یول آیریلدی. بیریسی زرگره بازارا، بیریسی مکتبه، بیریسی ده نئفتچی توکانینا. هئچ بیریسی اسی قده‌ر سئوینمیردیلر. آخی ائله قاپیدان چیخار کن اوچ ایش تاپشیریغین آلمیشدی.\nلینگین وورا -وورا ناغیلین قالانی یادینا دوشدو. بوز بیدیلی بیدانا بئله دئییر.”من گوجلو اولسایدیم گون منی اریتمز ایدی” وئریله جک پوللارین خیالی اسینی ایسیندیردی. یاواش-یاواش الینین دریسی آرابانبن خاج شکیللی سوکانیندان قوپوب، آزاد اولدو. نئفتچی توکانینا یئتیشنده بیر قالابالیق گؤردو گل گؤره سن. اسماعیل عمی او چئرون باخیشلاریلا دئدی: آی اسی ائوی تیکیلمیش هارداسان؟! سن گلیب چیخانا قده‌ر قیرغی گئدیب باغدادی کئچدی. بو گونلر سنین گلمه یین لاپ شاه گلدیسی اولوب، تئز اول بو قالونلاری گؤتوروب، ماللا هادی کوچه‌سیندن بئله دربتدی کوچه‌سینه گئدیب، موشتریلریمیزی گؤزو یولدا قویما. اسی دئدی: آی اسماعیل عمی عباسیه‌دن ده سیفاریشیم وار. اسماعیل عمی اونا بیر قئیقاجی باخیب دئدی: ایندی قار یاغیب سن ده دئییرسن بوردا منم باغداددا کور خلیفه؟ تئز اول ایلک من دئدیکلریمی باشا چاتدیر، سونرا عباسیه‌یه ده گئده‌رسن.\nاسی قالونلاری آرابایا یوکلدی. ماللا هادی کوچه‌سیندن بئله باشلادی. تاپشیریغین چوخ اولدوغونا گؤره ناهارا قده‌ر ماللا هادی کوچه‌سینی یئتیره بیلمه‌دی. بوش قالونلاری قایتاریب دولدورماسی ایله بیرلیکده جئبی ده دولور دو. اؤز -اؤزونه دئدی نه ناحاق یئره قاردان گیلئیلی اولدوم ها. و حال اینده کی قار جئبیمی دولدوردو.\nگون اورتا چاغی یاواش یاواش بولودلار آچیلیشیب، گونشین ایتی شعاع لاری شهرین اوزه‌رینه چوکدو. شهر ایسیندی. ایسیندیکجه موشتری بازاری سویودو. اسی یئنه هؤججه‌له‌دی: “من گوجلو اولسایدیم گون منی اریتمز ایدی” ایکیندی واختی موشتری‌لر سئیرلدی و باشی آییدلاشدی دئیه، آلاقاپیداکی پیتیچی‌یه دؤندو. آرابا‌سینین تکرلرینین بوزو اریسین دئیه، گونشین قاباغیندا قویدو. سوکانین خاجا بنزر طرفین گؤیه قالدیریب پیتیچی توکانینین ایچینه کئچدی. ایچه‌ری‌ده کی فعله‌لر اونو گؤرجه‌بین دئدیلر: آی اسی بازار اولسون……اسی ده دئدی: آجلیق اولسون کئف اولسون. جئبیمده کی پولون کئفیندن بئله آجلیغی اونوتموشام.\nپیتی قاباغینا گلدی. اسی دوغرادیغی سومونو پیتینین سویونا قاتیشدیریب تیلتا دوزه‌لدرکن، بیردن پیتیچی توکانی قارانلیقلادی. دؤنوب باخاندا شهرین گؤیونده یئنی قارا بولودلارین گؤیر‌مه‌سینی گؤردو. دئییرلر اردبیلین بیر هاواسی بللی اولماز، بیرده جاماعاتین خویو. آما بو بیر بوش سؤز اولدوغو اسی‌نین اسی قالماغیندان، معلیمین مهربان‌کن مهربا�� قالماغیندان و زرگر ممدین الی آچیق اولار کن ائله الی آچیق اولماغیندان و نه بیلیم وارلی‌نین وارلی قالماغی و کاسیبین کاسیب اولماغیندان بللی‌ایدی. اسی تیلتانی یئییب، پیتینین دن- دوشونه یئتیشمیشدی. بیردن بیر آلا قاپیلی ایچه‌ری کئچیب، اسی‌یه ساری گلیب دئدی: اسی بیزه نئفت گتیرمه‌یی اونوتما. اسی بیر گؤیه باخیب و یئنی‌دن نارین-نارین قاریاغماغی گؤرنده، ناغیلین قالان بؤلومونو خاطیرلادی.”من گوجلو اولسایدیم بولودمنیم قابا غیمی کسمز ایدی”\nجئبینده کی پول اونو کاوار- کئشنیش و نانه هوسینه سالدی. دئدی آی پیتیچی قارداش منه یاخشی کاوارین دان وئر. پیتیچی تعجوبله اسی‌یه باخیب دئدی: دئیه سن پول سنی قودوردوب ها، یاخشی ایندی اعلاسیندان گتیره‌رم. کاوار گله‌نه قده‌ر اسی گؤیه باخیردی. نارین قار یاغا- یاغا آلا چارپویا دؤنوب سونرا دا شئحه چئوریلر کن، ائله بیل بولودلار اریدیلر. قارا بولودلار آغ بویاسینا دؤنوب، سونرا داها دا کیچیلدیلر. اسی ده بو منظره یه باخا- باخا ناغیلین قالان بؤلومونو خاطیرلادی: “من گوجلو اولسایدیم یاغیش مندن یاغماز ایدی…\nیئمکدن سونرا حسابلاشماغا دوردو. حسابی کئچمیش گونلره باخاندا ایکی قات اولموشدو. دئدی آی پیتیچی قارداش نه دن بو قده‌ر مندن آرتیق آلیر سان؟ پیتیچی دئدی: آی اسی ایلین بو واختیندا کاوارین نئچه اولدوغونو بیلمیرسن؟ اسی باخیب -باخیب دئدی: آی آتانین گورو چاتلاسین. پولو وئریب ائشیگه چیخارکن، ناغیلین باشقا بؤلومونو خاطیرلادی: “من گوجلو اولسایدیم اوت مندن بیتمز ایدی”...\nپیتیچی توکانیندان چیخیب، آراباسینی اله آلیب، یئنه خاج دان آسلاندی. قصابین قاباغیندان سووشاندا آغاجا باغلانمیش، کسیلمه‌یه حاضیر بیر قویونو گؤردو. ائله اونون یئدیگی گؤیرتی دن او قویون دا یئییردی. بیر اؤزونون ال- آیاغینا باخیب، بیر ده قویونا باخدی. قویون باشینی قالدیریب اسی یه باخاندا، مله‌دی. اسی اوره‌یینده دئدی”: “من گوجلو اولسایدیم قویون منی یئمز ایدی”…\nاسماعیل کاغاز اوستونده بیر ایلان قورباغایا بنزه‌ر یازیلار یازیردی. اسی ساکیتجه‌سینه تاماشا ائدیردی. بؤیور قونشو توکانین اوغلو اسلام سوروشدو: آی اسماعیل عمی سن نه یازیرسان کی بیز باشا دوشموروک. اسماعیل بیر قئیقاجی باخیب او یازینین کیریل الیفباسیندا اولماغینی گیزله در کن دئدی:- بو منیم اؤزومون خطیم دیر. تکجه اؤزوم باشا دوشورم. اسلام دوداغینی بوزوب، هئچ نه باشا دوشمه دییینی اعلان ائتدی.\nاسی‌نین حسابی بو ایلان قورباغا یازیلان یازیلاردان چیخدی. سون سیفاریشینی ده عباسیه ده کی قونشو لارین آدینا آلیب، قالونلاری یوکله‌ییب یولا دوشدو: -الله برکت وئرسین بو گون یاخشی ایشله‌میشم- دئدی. قصابین اؤنوندن کئچنده جئبینین دولغونلوغو اونا جسارت باغیشلادی. آراباسینی ساخلاییب خاج دان آیریلیب قصاب توکانینا کئچدی. -آی بویوگ آغا قصاب منه یاخشی بیر آسمالی اَت وئر! قصاب اسی یه باخیب دئدی: سن هارا بورا هارا. ائله قصابا باخارکن ناغیلین بیر باشقا بؤلومونو ده خاطیرلادی: “من گوجلو اولسایدیم قصاب منی کسمز ایدی”.\nبو جسارت اسی یه چوخ باهایا باخدی. جئبی بوشالدی. یولون زینالدان سالمالی ایدی، آما کابابچی قوربانین آخشاملار چاغی، مانقالدا قالدیردیغی قویروقلو اتین قوخوسو اونو آلا قاپی یا چکدی. کابابچی قوربانین توکانینین اؤنوندن سووشوب دویونجاق قوخلادیغیندان سونرا بیرده اؤزونو اکبری کیتابچی توکانینین اؤنونده گؤردو. ایچه‌ری ده بیر عینکلی اوزون پالتولو کیشی دایانیب، اوجادان دانیشیردی. سؤزلرینین ایچیندن تکجه “جلیل ممد قولوزاده”و “ماللانصرالدین” و “میرزه”سؤزلرینی ائشیتدی. بوسؤزلر کابابین قوخوسونون لذتین داماغیندان قاچیرتدی. اؤز -اؤزونه دئدی :ماللانصرالدین، ماللانصرالدین دیر، بس بو جلیل ممد قلی زاده کیمدیر. بلکه ده ایلک کره اولاراق خیاله دالدی. میرزه سؤزو اونا چوخ تانیش گلدی. بیردن دئدی: هه بو میرزه نی من تانی‌ییرام. تزه‌ک مئیدانیندا کی مئیوه ساتیلان انباریندا یازی پوزو ایشینه مشغول اولان آدامی دئییر. من اوردان یوک داشیمیشام. او میرزه‌نی‌ده تانی ییررام. یاخشی میرزه دیر، منی تئز یولا سالار. بو تاپماجانی تاپیب دئیه‌سن فیکریله منصوریه دن ایچه‌ری‌یه کئچدی. بیردن گؤزو حاجی ارباب گیلین آچیق قاپیسینا دوشدو. ایکی تایلی بؤیوک قاپی تای با تای آچیق ایدی. آرابا‌سینی ساخلاییب، قاپینین یاخینلیغینا گئدیب، ایچه‌ری‌یه باخدی. صدری دوگوسونون ایسی عالمی گؤتورموشدو. ائوین پنجره‌لرینین پرده‌لری چکیلمه‌میشدی. او یئرده بیر قوناقلیق یادا احسان حال هاواسی وار ایدی. حاجینی، قوناقلارین ایچینده یوخاری باشدا اوتوروب، شام دان سونرا کی قلیانین خودلایارکن گؤردو. توتون گویه قالخیردی. دئمک تنه بی ده بیر هنیرتی وار ایدی گل گؤره سن. ساغ طرفده کی اوتاغدا دا بیر کورسونو گؤردو حاجی گیلین پیشیگی ” مستان ” دئیه سن یئمه‌یینی دویونجاق یئییب، کورسونون اوسته خومارلانمیشدی. او دیقه ناغیلین سون بؤلومو یادینا دوشدو: “من گوجلو اولسایدیم پیشیک منیم اَتیمی آپارماز ایدی”…\nبیردن بیر گولمک حیسینی یاشادی و سؤیله‌دی:”گوجلویم آی گوجلویم، دمیر داراخ دیشلریم. کورسو اوستو قیشلاغیم دی، یوک اوستو ده یایلاغیم دی، هر نه خانیم پیشیرسه اودا منیم قویماغیم دی” بو بؤلومو دال با دال دئیه‌رک گئدرکن، بیردن اؤزونو گؤز آلتیندا اولاراق حیس ائتدی. هر طرفه باخدیسا بیر شئی گؤرمه دی. حیس ائدیردی اوزاقلاردا، بئله چوخ اوزاقلاردا بیریسی الینده قلم اولاراق اونا باخیر و هر نه اوندان گؤرور یازییا کئچیر. اوشندی، یقین منی قارا باسیر –دئدی. تئز ائوه طرف جان باسدی. تئز طاهیره خانیم و قارداشی ممد زرگرین نئفتین وئریب و چیخیلمازین سون قاپیسی اولان آغا معلیمین او گؤی قاپیسینی دؤیدو. بیر بالاجا اوغلان قاپینی آچدی. هارداسا دؤرد یا بئش یاشیندا اولان بیر اوشاق ایدی. بؤیوک قارداشی دا اوندان بئش یاش بؤیوک اولان کیمی ایدی و تئز گلیب بالاجا قارداشی‌نین بؤیرونده دوردو. ایچه‌ری‌دن آغا معلیمین سسی آیدین گلیردی. اسی اونون سؤزلرینه قولاق آسدی. آغا معلیم بئله دئییردی: بیز بو چیخیلماز دان کؤچمه‌لی‌ییک. آخشاملار من الی دولو گلنده قونشو اوشاقلارینین گؤزو منیم اللریمده قالیر. آخی یازیقلار یوخسولدولار، نئیله‌سینلر؟ من بو منظره‌نی گؤروب، بو آغیر وضعیته دؤزه بیلمیرم. خصوصا بو اسی‌نین بالالاری. اونلاری گؤرنده جییه‌ریم پارچالانیر. اسی بؤیوک اوغلانا باخاندا مئیوه میدانیندا کی میرزه نی خاطیر لادی. هئچ اؤزو ایسته مه دن دیلینه میرزه سؤزو گلدی. دؤنوب، بالاجا اوغلانین دا گؤزلرینه باخاندا، قریبه بیر حیس یاشادی. ندنسه اؤزونو گؤردو. چوخ اوزاقلاردا گؤردویو الینده قلم اولان و اونو ایزله‌ین کیشی‌نین خیالینی خاطیرلادی. او گون نه یاشادی��ینی او بالاجا اوغلانین گؤزلرینده بیر فیلم کیمی سئیر ائتدی. مات قالیب باخدی. اؤزونه دئدی: آخی بس نئیه توپال اسی؟ بس حاجی ارباب نه. نییه من سئچیلدیم… بیردن آغا معلیم اوشاقلارین سسله‌دی: آی بالا قاپیدا کیمدیر؟ ایکی اوغلان ایکیسی ده بیر دن دئدیلر: اسی………","num_words":2786,"character_repetition_ratio":0.035,"word_repetition_ratio":0.013,"special_characters_ratio":0.216,"stopwords_ratio":0.005,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":209061.0,"cluster_detection":-1}
+{"text":"Sürgünde Güney Azərbaycan (İran) Qələm Əncüməni سورگونده گونئی آذربایجان (ایران) قلم انجومنی PEN South Azerbaijan (Iran) in Exile\nHome\nArticles\nPoems\nStories\nVideos\nAz. Turkic\nFarsi\nEnglish\nNews \/ Events\nMembership\nContact Us\nOct 30, 2023\nکر‌م کیمی\nآنار رضايئف\n۱۹۵۷-‌‌ جی ایلده «سون آوتوبوس» شعرینده ناظیم حیکمت یازیردی:\nباخیرام باشیمی قالدیریب ایشدن،\nقارشیما چیخیر کئچمیشدن،\nبیر سؤز، بیر قوخو، بیر ال ایشاره‌سی\nسؤز-‌ د‌وستجا، قوخو-‌‌ گؤزل، ال ائد‌ن-‌‌ سئوگیلیم\nکدرلندیرمیر آرتیق منی خاطیره‌لرین دعوتی\nخاطیره‌‌لردن شیکایتچی دئییلیم.\nشاعیرین ۵۵ یاشیندا حاصیل ائتدیگی بو مودریک آرخایین‌لیق یقین کی، هامییا نصیب اولمور. شخصاً من خاطیره‌لردن شیکایت‌چی دئییلم‌سه ده، اونلارین دعوتی منی کدرلندیریر. و ایشدن باشیمی قالدیریب کئچمیشه بویلاندیقجا قارشیما عزیز سسلر، اونودولماز سؤزلر، صؤحبتلر، گؤروشلر چیخیر. ناظیم حیکمت‌له باغلی خاطیره‌لریم عؤمرومون ان مونیس، ان قیمت‌لی گونلریندن، ساعاتلاریندان‌دير. بیر چوخلاری کیمی منیم ده حیاتیما ناظیم اولجه شعرلری ایله داخیل اولدو. او، هله تورکیه‌د‌ه ایدی، محبسده یاتیردی، آما بیزیم ائوده اونون حاقیندا چوخ دوغما، محرم بیر آدام کیمی دانیشیردیلار. عؤمرومده ایلک دینله‌د‌یگیم ایکی کیتابدان بیری « کوراوغلو»داستانی، ایکینجی‌سی«گو نشی ایچنلرین تورکوسو» ایدی. اوخودوغوم دئمیرم، دینله‌د‌یگیم دئییرم. چونکی هر ایکی کیتاب اسکی الیفبا ایله چاپ اولونموشدو. و او زآمان من نه‌ا‌ینکی اسکی الیفبانی، عومومیتله، یازیب-‌‌اوخوماغی بیلمیردیم. هله مکتبه گئتمیردیم. بو کیتابلاری منه آنام اوخویاردی. او واختدان بری «چنلی بئلد‌ن سنی دئییب گلمیشم، آلا گؤزلوم، قیز بیرچکلیم، قیرآت گل!» میصراعلاری ابدی‌لیک اولاراق عؤمرومه گیردیگی کیمی، «دوشونن بئینی موسکوا ایسه اؤلکه‌میزین، تازا قان داغیدان قلبی‌دیرباکی» سطیرلری ده حافیظه‌مد‌ه همیشه‌لیک یئر توتدو. ناظیم «اؤلکه‌میزین» دئییردی، چونکی او، تورکییه کیمی سووئتلر اتفاقینی دا اؤز وطنی ساییردی. بیز ده ناظیم حیکمتی اؤز شاعیریمیز حساب ائدیریک. ۱۹۲۸-‌‌ جی ایلده باکی‌دا‌ نشر اولونان «گونشی ایچنلرین تورکوسو» دونیانین بوتون دیللرینده یوزلرله اثری چیخمیش ناظیم حیکمتین ایلک کیتابی، ایلک سئوینجی ایدی. و بو کیتاب آذربایجان ادبیاتینین دا فاکتی اولموشدور، شعریمیزین اینکیشافینا گوجلو تاثیر گؤسترمیشد‌یر. ناظیم حیکمت بؤیوک تورک شاعیری اولدوغو قدر ده بؤیوک آذربایجان شاعیری ایدی. او هامی‌میزین معنویاتیندا‌ درین ایزلر بوراخمیش بیر صنعتکاردیر. ناظیم حیکمت اؤلکه‌میزله، رئسپوبلیکامیزلا قیریلماز تئللرله باغلی ایدی. ۱۹۲۷­ جی ایلده ایلک دفعه باکی‌یا گلمیش و ۳۰ ایل سونرا یئنه او یوللاردان کئچمیش، تامامیله دگیشمیش حیاتا حئیران -‌‌ حئیران باخاراق، گنجلیگی‌نین شهرینه قاییتمیش،«دنیزه دؤنموشدور». ۱۹۲۷جی ایلدن عؤمرونون آخیرینادک ناظیم دئمک اولار کی، هر ایل باکی‌یا گلردی و هر گلیشیند‌ه بیزیم ائوین قوناغی اولاردی. منیم ناظیم حیکمت حاقیندا خاطیره دانیشماغیم بلکه بیر قدر قریبه گؤرونه بیلر. ایلک دفعه اونو گؤرنده ۱۹ یاشیم، ناظیم اؤلنده ۲۵ یاشیم وار ایدی. طبیعی کی، ناظیم‌له نه دوست، نه همصؤحبت اولا بیلردیم. تزه‌جه چاپ اولونماغا باشلامیشدیم، آنجاق هئچ بیر یازیمی نه من اونا اوخوموشدوم، نه ده گومان کی، او اؤزو اوخوموشدو. آما او، عايله‌میزین عزیز آدامی ایدی، آتامین یاخین دوستو ایدی. باکی‌یا گلنده دئدیگیم کیمی، موطلق بیزه گلردی و بیزیم ده موسکوایا یولوموز دوشنده موطلق اونونلا گؤروشردیک، ائوینه باغینا قوناق گئدردیک، یاخود اؤزو اکبر بابایئوله بیرلیکده مئهمان-‌‌ خانایا، نؤمره‌میزه گلردی. خاطیره‌لر کینو لئنتی کیمی بیر-‌‌ بیر گؤزومون قاباغیندان کئچیر. ناظیمین ایلک دفعه باکی‌یا بیزه گلمگی یادیما دوشور. او، آغیر اورک خسته‌لیگی کئچیرمیشدی، اودور کی، اوچونجو مرتبه‌یه چتین‌لیکله چیخیردی. مرتبه‌لرین آراسیندا‌ اونون اوچون ایستول قویولموشدو، ناظیم اوتوروب دینجینی آلیر، یئنه ده قالخیردی. اوندان بئش یاش بؤیوک اولان بولبول ایسه پیلله‌کنلری بیر گنج چئویک‌لیگی ایله چیخیردی. آنام: «ماشاللاه، بولبول قارداش پیلله‌کنلری نه تئز چیخیرسینیز»، دئدی. بو زآمان بولبول بیر اوشاق دجل‌لیگی ایله پیلله‌لری یئنیدن ائنیب عئینی گومراه‌لیقلا بیر ده قالخدی. او مجلیسده ناظیمدن و بولبولدن باشقا میکاییل رفیعلی، ثابت رحمان، جعفر جفروف، اکبر بابایئو وارایدی. اونلارین هئچ بیری قالماییب. رسول رضا دا، نیگار رفیع‌بیگلی ده یوخدورلار. اولسایدیلار بو خاطیره‌لری یقین کی، من یوخ، اونلار یازاردی. او آخشام بولبول «سئگاه» تصنیفلرینی اوخویوردو. ناظیم حیکمت ده بوتون مجلیسد‌ه‌کیلر کیمی والئه اولموشدو. ناظیم حیکمت دئییردی کی، آذربایجاندا، تورکیه‌د‌ه، عومومیتله شرقد‌ه بیر چوخ موغنؔیلر اوخویارکن سؤزلری ائله تلفوظ ائدیرلر کی، بیرجه کلمه آنلاماق اولمور. بولبولون بیر مزیتی ده اوندادیر کی، هر سؤزو دینله‌ییجی‌یه بیرجه-‌‌ بیرجه چاتدیریر. و ناظیم بولبولون ایندیجه اوخودوغو بایاتینی تکرار ائدیردی: «یاغارام یاغیش کیمی، اسر‌م قامیش کیمی، اوغلانا قیز یاراشیر، خنجره گوموش کیمی»، ­ «نه گؤزل دیر» ­ دئییردی ­ «باییلدیم»، ­ دئییردی. مجلیسده‌کیلردن ایکی نفری، میکاییل رفیعلی‌نی و سولئیمان روستمی ناظیم باکی‌‌یا ایلک گلیشیندن ­۱۹۲۷-‌‌ جی ایلدن تانی‌ییردی. اونلارلا بیرلیکده او دؤورو، او زآمانین آداملارینی یادا سالیردی.\nبیر گون آتام ناظیم حیکمتی جعفر جاببارلی‌نین مزارینا آپاردی. قبری زیارت ائتدیکدن سونرا سونا خانیم جاببارلی هامینی ائولرینه دعوت ائله‌دی. یادیمدادیر، جعفر جاببارلی‌گیلده اکبر بابایئو ناظیمه «آیدین»دان پارچالار اوخویوردو. کیمسه دئدی کی، «آیدین»، «قریبه آدام»آ اوخشاییر. ناظیم در حال: «آیدین» «قریبه آدام»آ یوخ، «قریبه آدام» «آیدین»آ اوخشایا بیلر»،دئدی.\nالبته، «آیدین» «قریبه آدام»دان چوخ-‌ ‌چوخ قاباق یازیلیب. آما شوبهه‌سیز، ناظیم «قریبه آدام»ی یازارکن «آیدین»لا تانیش دئییلدی. ایکی بؤیوک صنعتکارین یاراتدیغی اثرلرین هارا‌داسا بیر-‌‌ بیری ایله سسلشمه‌سی طبیعی‌دیر. آنجاق ناظیمین وئردیگی دوزه��لیش بؤیوک شاعیرین، بؤیوک اینسانین کاراکتئرینه خاص اولان حساس‌لیغین، نجیب‌لیگین، تواضؤع‌کارلیغین تظاهورو ایدی. «تواضؤع‌کارلیق»، «تظاهور» سؤزلرینی یازارکن دوشونورم کی، یقین ناظیم بو سؤزلری بگنمزدی. او، دیلیمیزین غلیظ عرب-‌‌ فارس سؤزلریندن تمیزلنمه‌سی، خالقین دانیشدیغی طرزه یاخینلاشماسی‌نین طرفداری ایدی و بو باره‌ده همیشه دقیق فیکیرلر سؤیله‌ییردی. ناظیم حیکمتین آذربایجان ادبیاتینا گوجلو ماراغی وارایدی. فضولی‌نین «منم کی، قافیله سالاری کاروانی غمم» میصراعسی ایله باشلانان شعری اونون دیلینده خصوصی بیر آهنگله سسلنیردی. آشیق علسگرین «چرشنبه گونونده چئشمه باشیندا، گؤزوم بیر آلاگؤز خانیما دوشدو» میصراعلارینی چوخ بگنیر، «آتدی موژگان اوخون» ایفاده‌سینی ایسه هئچ جور قبول ائتمیردی. صابرین «هاردا موسلمان گؤرور‌م، قورخورام» شعری دیلینین ازبری ایدی. معاصر آذربایجان ادبیاتینی دقتله ایزله‌ییردی و بو ادبیاتدا‌ نه‌یی و کیمی تقدیر ائتدیگی اونون اؤزونون یازیب چاپ ائله‌تدیردیگی مقاله‌لریندن یاخشی معلومد‌ور. ناظیم حیکمتین آذربایجان ادبیاتی ایله باغلی بیر نیتی ده وارایدی، آما ندنسه باش توتمادی. بو نیتی حاقیندا آتاما و انور ممدخانلی‌یا دانیشدیغی یادیمدادیر. ناظیم م. ف. آخوندوفون «آلدانمیش کواکیب» پووئستینی پیئس شکلینده ایشله‌مک ایسته‌ییردی. آما سوژئتی موعاصیرلشدیرمک فیکرینده ایدی (مولیئرین «تارتوف»ونو موعاصیرلشدیردیگی سایاق). «آلدانمیش کواکیب»ده‌کی بیر فیکیر جماعاتین یوسیف سراجدان گیلئی ائدیب: «بو نئجه پادشاه‌د‌یر کی، هئچ کسی آسمیر، کسمیر»­ فیکری ناظیمه سون درجه آکتوال و معاصیر گؤرونوردو. آخیرینجی دفعه باکی‌دا‌ بیزه گلنده ناظیم آرتیق پیلله‌کنلری داها راحات، داها ایناملا قالخیردی. هم کئچیردیگی اینفارکتین یارالاری ساغالمیشدی، هم ده واختی ایله اونا طیاره ایله اوچماماغی، چوخ حرکت ائله‌مگی توصیه ائتمیش حکیملردن فرقلی اولاراق باشقا بیر حکیم عکسینه، آنجاق طیاره ایله اوچماغی، چوخلو حرکت ائتمگی، بیر سؤزله تام آکتیو حیاتلا یاشاماغی مصلحت گؤرموشدو. ناظیم ائله بیل جاوانلاشمیشدی، گومراه‌لاشمیشدی، اونسوز دا دایم ایشیق ساچان بو آدام داها دا ایشیقلانمیشدی سانکی. بلکه بونا سبب ناظیمین آخیرینجی سئوداسی ایدی، «ساچلاری سامان ساری‌سی، دویوم‌سوز، بؤیوک اینسانین سون عشقی، سون آغری‌سی». بیزه حیات یولداشی وئرا تولیاکووا ایله گلمیشدی. ناظیمین گومراه‌لیغی، نیکبین‌لیگی، ایشیغی هئچ کسین گؤزوندن یایینمیردی. بو باره‌ده اونادئیه‌نده ناظیم وئرا دا باشا دوشسون دئیه روسجا، اؤزونه مخصوص شیرین لهجه ایله جاواب وئریردی: « يا کاک لونا، ائتا اونا سولنتسه، يا آتراژايو يئيؤ سوئت ». سئوگی ناظیمین دیلینه همیشه گولدوگو کؤهنه تشبئهلری گتیرمیشدی. ناظیم حیکمتین اووقاتیندان، داورانیشیندان دویماق اولموردو کی، بو سئوگینین ایکینجی اوزو، ایشکنجه‌لی، آغری‌لی، فاجیعه‌لی طرفی ده وار. بونو شاعیر اؤزو دقیق ایفاده ائدیب: قیسقانج‌لیق‌لارین ان دهشتلی‌سی اؤزوندن دفعه-‌‌ دفعه گنج، سئوگیلی‌نین سندن سونرا کئچه‌جک گونلرینه قیسقانماقدير.\n۶۰ ایلد‌ن بیر آز آرتیق یاشادی ناظیم. بو آلتمیش ایلین دؤرد ده بیرینی، اون بئش ایلینی محبسلرده کئچیردی. اؤزو آزادلیقدا‌ اولان ایللرده اؤلکه‌سینده شعری دوست��ق اولدو، کیتابلاری یاساق اولدو، آدینی چکمگی قاداغان ائتدیلر. ایللرله اونو هده‌له‌دیلر، ساختا مجلله‌لره اساس‌لانان «قانونی» اؤلوم حؤکمو ایله، یاخود تدبیرله قورولموش «تصادوفى اؤلومله»، آوتوموبیل قضاسی، جانی بیچاغی، سرخوش قصدی... ساتقین بورژوا ژورنالیستلری، جاهیل ادبیات تؤر-‌‌ تؤکونتولری، پاخیل «شاعیرجیکلر»، اونو نه‌د‌ه ایتیهام ائتمه‌د‌یلر، اونا نه بؤهتان آتمادیلار؟ بو اتهاملارین ان «یومشاقلاری» ادبی طعنه‌لر ایدی، کلاسیکلری اینکار ائدیر، میللی شعر وزنلرینی قیریر، کیمی‌سه تقلید ائدیر. درک ائده بیلمیردیلر کی، ناظیم سوییه‌د‌ه شاعیر، کلاسیکلری تکرار ائده بیلمز، او اؤزو کلاسیک‌دیر. آنلایا بیلمیردیلر کی، ناظیم میقیاسدا‌ شاعیرین میللی ادبیاتا گتیردیگی وزن آرتیق بو ادبیاتین دوغما وزنی مؤوقعینی قازانیر. قانمیردیلار کی، ناظیم اؤلچوده شاعیر هئچ کسی تقلید ائده بیلمز و اؤزو ده تقلید اولونمازدیر. بلکه ده قانیردیلار، قانماق ایسته‌میردیلر.\n۶۰ ایل عرضینده تورک مطبوعاتی‌نین ناظیم حیکمت حاقیندا یازدیقلارییلا تانیش اولدوقدا قوتبدن-‌‌ قوتبه قدر اوزاق موختلیف رای‌لر و قیمتلرله قارشیلاشیرسان. «تورکیه‌د‌ه ایندییه قدر کئچن شاعیرلرین ان بؤیوگو ناظیم حیکمت‌د‌یر» (نوروللاه آتاج) فیکریندن ناظیمی ان رزیل، ان ایرنج، ان آلچاق کوچه سؤیوشلریله تحقیر ائد‌ن فؤحشلره قدر هر نؤوع، هر چئشید یازییا راست گلمک مومکوندور. آما بو رای، قیمت فرقلری‌نین قارما­ قاریشیغی ایچینده ده معین بیر نتیجه حاصیل اولور: ادبی حیاتدا معین مؤقعلری و دگرلری اولان یازیچیلار، مفکوره‌سیندن، عقیده‌سیندن، ائستئتیک ذؤوقوندن آسیلی اولمایاراق هر حالدا ناظیمین اؤلچو میقیاسینی بیلیرلر. ناظیمه قارشی ان آبیرسیز، حیاسیز، اینصاف‌سیز هوجوملار ائد‌نلر ایسه آدلاری هئچ کسه بللی اولمایان جیزما­ قاراچیلاردیر. ادبیات تاریخی‌نین هانسی کونجونده-‌‌بوجاغیندا آدلاری قالاجاق‌سا محض ائله ناظیمه گؤره قالاجاق. بؤیوک شاعیره لکه‌لر یاخدیقلارینا گؤره لعنتله یاد اولوناجاقلار.\nناظیمین ادبیات عالمینه آتیلدیغی ایلک گنج‌لیک ایللرینده اونون ایستعدادی قیمتلندیریلمیشدیر. هله ۱۹۳۰-‌‌ جو ایلده صدری ائرته‌م یازیردی: «یئنی بیر سس وار: ناظیمین سسی... ناظیم شاعیردیر وتئخنیکادا، ذؤوق‌د‌ه، ایچده یئنی بیر شاعیردیر. ناظیم یئنی‌نین ایفاده‌سید‌یر. اونون میصراعلاری روحون و سسین حوریؔتیندن باشقا قایدا تانیماز... ناظیمین میصراعلاری نفس آلیر».\nتورک نثرینین باشقا گؤرکملی نماینده‌سی صباح الدین علی ۱۹۴۱-‌‌ جی ایلده حیکمته گؤندردیگی مکتوبوندا یازیر:\n«ناظیم، سنین یالنیز دوستون اولماقلا دئییل، سنینله عئینی عصرده یاشاماغیملا دا ایفتیخار ائدیر‌م».\nناظیم حبسده یاتارکن بئله نه فعال اجتماعی چالیشمالاریندان، نه قاینار یارادیجیلیغیندان قالیردی. محبسده او چوخ آکتیو شکیلده معاریف‌چی‌لیک ایشی‌ ايله، بیر نؤوع پئداقوژی فعالیتله ده مشغول اولوردو. موختلیف واختلاردا، موختلیف جزا ائولریندا‌ه اونونلا محبوسلوق چکمیش ایبراهیم بالابانین رسام، اورخان کمالین یازیچی اولماسینین سببکاری ناظیمد‌یر. شاعیر هر ایکی‌سینین فیطری ایستعدادینی دویموش، بو ایستعدادلارین یؤنونو دقیق موعین‌لشدیرمیش، وئرگیلرینی دوزگون استیقامتلندیرمیشدير.\nاورخان کمال مشهورلاشاندان سونرا ناظیمه حصر ائتدیگی شعریندا‌ه یازیر:\n«سن منیم ماوی گؤزلو آرکاداشیم\nقابیل دئییل اونوتماغیم سنی...\nدونیانی و اینسانلاریمیزی سئومگی سندن اؤیرندیم،\nحکایه، شعر یازماغی\nو کیشی کیمی قووغا ائتمگی سندن اؤیرندیم...\n­ ۱۹۴۳\nناظیمین آچدیقی یوللا آددیملایان، چوخ ایستعدادلی و افسوسلار کی، دونیانی چوخ ائرکن یاشیندا‌ ترک ائتمیش اورخان ولی بؤیوک اوستاد حاقیندا‌ بئله دئییر:\n«بو آن آوروپادا تانینان بیر تک شاعیریمیز وار-‌‌ ناظیم حیکمت. او دا بیزه گؤره تانینمیر. بیز: آمان، کیمسه دویماسین، بیلمه‌سین-‌ دئییریک. آما فایداسی یوخدور: دویموشلار، بیلمیشلر، تانیمیشلار».\nن. حیکمت آمالی‌نین داوام‌چیلاری، موترقی تورک یازیچی و شاعیرلریندن عزیز نسین‌ین، یاشار کمالین، فاضیل حوسنو داغلارجانین، ملیک جئودت آندایین، هالدون تانئرین، اوقتای آکبالین و باشقالارینین بؤیوک اوستادا محبتلری و حؤرمتلری طبیعی‌د‌یر. آما ناظیمین دگرینی، اونون «تورکجه‌نی گؤزللشدیرمه‌سینی» (ضیا گؤی‌آلپ)، «تورک شعریندا‌ه قودرتینی اثبات ائتمیش و صنعت ساواشیندا‌ ظفر بایراغینی چوخ اوجا بیر تپه‌ېه تاخماسینی» (خالید ضیا اوشاقلی‌گیل)، «اورژینال‌لیق، ایلهام و قودرت باخیمیندان شاه اثرلر دئییله بیله‌جک پارچالار یازدیغینی» (خالیده ادیب آدی‌وار)، «ناظیمدن سونرا یئنی نسیلدن هئچ بیر شاعیرین بو شؤهرته چاتا بیلمه‌مه‌سینی» (یاقوب قدری قاروسمان اوغلو) اعتیراف ائد‌ن موختلیف شاعیر، ادیب و موتفکیرلر اجتماعی- ‌‌سیاسی آماللاری، ائستئتیک و فلسفی باخیشلاری، ذؤوق، اوسلوب صنعت آنلاییشلاری اعتیباریله ناظیم حیکمتدن چوخ اوزاق ایدیلر، بعضن تام عکس قوتب‌دا‌ دایانمیشدیلار. تورک ادبیاتینین کلاسیکی عبدوالحق حامید دئییر کی، «ناظیم حیکمت بیگ مندن یانلیش‌سیز بیر صحیفه اوخویا بیلمز، منی آنلایاماز... آنلامادیغی حالدا‌ نئجه تنقید ائده بیلر؟ آما من حاق تانییان آدامام... ناظیم حیکمتی اؤز ژانریندا‌ بگنیرم. ایستعدادی وار»...\nبوتون بو سیتاتلاری من ۱۹۶۷-‌‌ جی ایلده ایستانبولدا‌ چیخمیش «ناظیم حیکمت تورک باسینیندا» آدلی کیتابدان گتیریرم.\nتورک مطبوعاتینین ناظیم حاقیندا‌ وئردیگی، موختلیف یازی‌لاری ایچینه -‌‌ آلمیش بو کیتابی ورقله‌مک ناظیمین طالعینی، یارادیجی‌لیق یولونو، بلالی باشینین چکدیگی عذابلاری قاورآماق باخیمیندان چوخ عبرت‌آمیزدیر. کیتابدا‌ جوربجور جیزما­ قاراچی‌لارین شاعیر حاقیندا‌ کوللی میقداردا فؤحش و بؤهتانلاری دا توپلانیب. ناظیمین موباریزه‌لرده، قووغالاردا کئچن، کرم کیمی یانا-‌‌ یانا یاشانیلان مشققت‌لی عؤمرونو داها یاخشی باشا دوشمک اوچون، اونون ایللر بویو نه‌لر چکدیگینی و کیملرله قارشیلاشدیغینی دویوب درک ائتمک اوچون بو نادان فیکیرلرله تانیش‌لیق سون درجه اهمیتلی‌د‌یر. کیتابدان بعضی پارچالار:\nبیری‌سی (ناظیم حاقیندا‌ یازیدا‌ بو جاهیللرین آدلارینی بئله چکمک ایسته‌میرم) فیکرینی بئله ایفاده ائدیر:\n«مثلاً منه فوتوریست بیر شاعیری سئوه‌جکسن و خوشلاناجاقسان و یاخود دا ناظیم حیکمتین شعرلرینی آلقیشلایاجاق‌سان دئمک، منی اؤلدورمگه برابردیر». (ص ۲۰).\n«ناظیم حیکمت شاعیردیر، فقط بؤیوک شاعیر دئییل. بو تورپاقدا دوغولموشدور، فقط تورک دئییل. حسرت شعرلری یازیر، فقط صمیمی دئییل. مملکت‌چی گؤرونور، فقط یوردسئور دئییل» (ص. ۱۸۷)\n«ناظیم بو میللتین، بو خالقین، بو وطنین، بو تاریخین اوزو‌نو آغاردان دئییل، قارالدان‌دیر. هم ده بو ائله-‌‌ بئله قارالاردان دئییل، یاغلی قارادیر».\n«او، بوتون تورک ادبیاتی گؤز اؤنوند‌ه توتولورسا، آنجاق اورتا درجه‌د‌ه بیر شاعیردیر» (ص. ۲۵۴)\n«ناظیم هر شئی اولا بیلر، فقط تورک اولا بیلمز... تورک دیلینی و مدنیتینی زنگینلشد‌یرمه‌سی ادعاسی بوسبوتون بوشدور» (صِ. ۱۸۷).\nگوجسوز حیددتدن، اقتدارسیز حسددن، ایچلرینی گمیر‌ن، دیدیب-‌‌ تؤکن پاخیل‌لیقدان، گؤزگؤتورمه‌مکدن تؤر‌ه‌میش بو یازی‌لارین مؤلفلری ناظیم حیکمتدن، اونون دیری‌سیندن و اؤلوسوندن (فؤحشلرین بیر قیسمی شاعیرین وفاتیندان سونرا یازیلیب) نه ایسته‌‌ییردیلر، نه وئرمیشد‌یلر اونا آلا بیلمیردی‌لر؟ بو موحافیظه‌کارلاری، مورتجعلری، «ساغ‌چیلاری»، تورکلرین اؤز تعبیرینجه «گئری‌چیلری» ان چوخ غضب‌لند‌یرن ناظیمین کومونیست اولماسی‌ایدی. محض ائله بونا گؤره ده تورکییه‌نین او زامانکی باش ناظری سولئیمان دمیرل شاعیری تورک ادبیاتیندان آییرماغا جهد ائد‌ه‌رک مجلیس کورسوسوندن بیانات وئریردی، «اوغلونو تورکییه کومونیست پارتییاسینا آمانت ائتمیش ناظیم حیکمت وطن شاعیری اولا بیلمز».\nطبیعی‌د‌یر کی، مورتجع سیاسی عقېده‌لردن موحافیظه‌کار صنعت باخیشلاری دوغور. ناظیم دونیا گؤروشونو، سیاسی غایه‌سینی بگنمه‌ینلر اونون شعرینه، پوئتیک اوسلوبونا دا آغیز بوزوردولر.\n«عجبا، بو ناظیم حیکمتوف یولداشین (آیدین‌دیر کی، «حیکمتوف» و «یولداش» سؤزلری ریشخندله ایشله‌دیلیر-‌‌ آ.) صنعت‌ ده نه دگری وار؟ بعضی آوارالار طرفیندن عصرین ان یوکسک شاعیرین اولدوغو بئله ادعا ائدیلن بو سانچو پانجونون شاعیرلیگی حقیقتن ۱۰۰ نؤمره‌لی‌د‌یرمی، منه سورارسینیزسا؛ صیفیردیر. شعر وزن‌لی و قافییه‌لی اولار. بئله اولمایان یازیلارا نثر دئیه‌رلر» (ص. ۱۱۵).\nدئمه‌لی، ناظیمین بیر سوچو دا وزن و قافییه احکاملارینا ریعایت ائتمه‌مگینده‌ا‌یمیش. «آخی ۲۵-‌‌ ۲۶ هئجالی میصراعلارا (!) یازیلان شعرلرین (!-‌‌ نیدالار یازی مؤلفی‌نین‌د‌یر-‌‌ آ.) نه قدر دادسیز اولدوغونو هر کس آنلامیشد‌یر» (ص. ۲۵۴)\nناظیم بو سایاق هوجوملارا چوخ گنج یاشلاریندان آلیشمیشدی و اونلاری جاوابسیز قویموردو. اؤزو ده سؤز آلتیندا‌ قالان آدام دئییلدی. واختیله بیر تورک گئنئرالی‌نین: «ناظیم، الیم‌د‌ه اوؔلکی ایختیاریم اولساید‌ی سنی دار آغاجیندان آسدیرار، سونرا آلتیندا‌ هؤنکور-‌‌ هؤنکور آغلایاردیم»-‌‌ سؤزلرینه جاواب اولاراق دئمیشدی، «پاشا، منیم ده الیم‌د‌ه ایختیار اولسایدی، سنی آسدیراردیم، آما آغلاییب ائله‌مزدیم». سربست شعره قارشی هوجوم‌لارا، جاواب اولاراق ناظیم اؤز صنعت عقیده‌سینی بئله ایضاح ائدیردی، «شعرله نثری، حکایه‌نی، رومانی، تئاترو و سایره‌نی آییران شئی، بیری‌سینین وزن‌لی و قافیه‌لی اولماسی، دیگرلرینین وزن‌سیز و قافییه‌سیز اولماسی دئییلد‌یر. هئجا وزن‌لی، قافییه‌لی یازیلار واردیر کی، شعرله هئچ بیر علاقه‌سی یوخدور،. شعر، رومان، حکایه و سایره کیمی ادبیات شؤعبه‌لرینین بیرینی دیگریندن نیسبی اولاراق آییران شئی، شکیلدن زیاده موحتوا، هاوا، درین‌لیگی، میقیاس فرقینه و حاصیل فیکیر و حیس ساحه‌سیند‌ه گؤردوگو- ایشدیر».\n۱۹۲۹- جو ایلده یازیلمیش بو سؤزلردن اوتوز ایل سونرا ناظیم بیر یونان شاعیریله موباحيثه زامانی، همین شاعیرین «قافییه‌ سیز شعر­ باشیندا‌ ساچی اولمایان قادینا بنزر،»­ فیکرینه جاواب اولاراق: «یئرلی- ‌‌یئرسیز قافیيه‌لنمیش شعر ایسه صیفتی‌نین هر یئریند‌ه توک بیتن قادینا بنزه‌ر»،­ دئمیشدی. (بو موکاليمه‌نی منه واختیله اکبر بابایئو دانیشمیشد‌ی).\nناظیمین بدخاهلاری او قدر جاهیل و نادان ایدیلر کی، اونلارلا نظری موباحيثه‌لره گیریشمگه دگمزدی. شاعیرین کؤلگه‌سینی قیلینجلایانلاردان بیرینین عوام‌لیق درجه‌سینی تعیین ائتمک اوچون بیرجه مثال کیفایت‌د‌یر. ناظیم شعرلرینین بیرینده تورکمن قاییق‌چی‌سینی بوددا هیکلینه بنزه‌دیر... شاعیرین بو «بؤیوک سهوینه» ایراد توتان تنقیدچی: «اوخوماق لازیمد‌یر، یولداش!­ دئیه اونون باشینا عاغيل قویور،­ بوددا دینی تورکمنیستانا تاریخین هئچ بیر دئوروند‌ه گیرمه‌میش‌دیر».\nباشقا بیری‌سی ناظیمین ان گؤزل میصراعلارینی مثال چکیر:\nیاشاماق بیر آغاج کیمی تک و حورؔ\nو بیر اورمان کیمی قارداشجاسینا­\nو بوندان سونرا اوزون- ‌‌اوزادی آغاجلارین تک بیتمه‌سی و مئشه‌ده اولماسی حاقیندا‌ علمی مولاحيظه‌لر گتیریر، شاعیرین «کم‌ساوادلیغینی» ایفشا ائدیر. «بؤیوک شاعیر دیلی چوخ گؤزل ایشله‌د‌ه بیلن شاعیردیر. ناظیم حیکمت دیلیمیزه نه قازاندیرمیش‌ دیر؟ هئچ نه. عکسینه، اصلی، کؤکو اولمایان کلمه‌لر گتیرمیش‌د‌یر. او سربست نظمه قورشانماقلا و یئنی مؤوضوعلار گتیرمکله ایختیلال‌چی و ییخیجی بیر داورانیش گؤسترمیش‌د‌یر، آما سربست نظم تورک ادبیاتی اوچون یئنی اولمادیغی کیمی، مؤوضوعلاری دا آختارما و کوپیادیر».\nشاعیری نامیق کمال و باشقا کلاسیکلری اینکار ائتمکده، سربست نظمیله، قافیيه‌لریله تورک شعرینی پوزماقدا‌ گوناهلاندیرماقلا برابر تقلیدچی‌لیکد‌ه ده تقصیرلند‌یریردیلر. بدخاهلارینین رایینجه کیمی تقلید ائدیردی ناظیم؟ البته مایاکوفسکی‌نی. «مایاکوفسکی‌نین تاثیری آلتیندا‌ قالدیغی و اونو کوپیا ائتدیگی» باره‌ده سوآلا جاواب اولاراق ناظیم دئییر: «هئجا وزنینی بوراخیب «وزن‌سیز» یازی یازماغا باشلامامین ایلک نومونه‌سی «آجلارین گؤز ببکلری ‌دیر». من بو یازینی یازدیغیم زآمان روسجا بیلمیردیم و مایاکوفسکی‌نین آدینی بئله ائشیتمه‌‌‌ میشدیم... بو گون منی... مایاکوفسکینی تقلید ائتمکد‌ه اتؔهام ائد‌نلر اصلیند‌ه مایاکوفسکینی اوخومامیش و اونو تدقیق ائتمه‌میش اولانلاردیر» ۱۹۳۷.\nبو جاوابا باخمایاراق مایاکوفسکی‌دن تامامیله خبرسیز، ناظیم حیکمتی اؤتری اوخوموش نئچه اهل‌‌قلم ایلد‌ن ایله، یازیدان یازییا، مقاله‌دن مقاله‌یه یئنه تقلیدچی‌لیک‌دن، سؤز آچیر.\n«ناظیم حیکمت مشهور قیزیل شاعیرلردن مایاکوفسکی و یئسئنین کیمیلری تقلید ائتدی. ادبی دگری نه؟» ۱۹۵۱-‌‌ جی ایلده یازیلمیش بو سؤزلرین صاحبی گؤرونور مایاکوفسکی‌دن باشقا یئسئنین‌ین ده آدینی ائشیدیب ايمیش. یالنیز آدینی ائشیدیب، چونکی اوخویا بیلسه‌یدی گؤرردی کی، ناظیم حیکمتله سئرگئی یئسئنین تامامیله بامباشقا شاعیرلردیر.\n«ناظیم حیکمت بؤیوک تورک شاعیری، حتی بؤیوک شاعیر دئییلدیر، مایاکوفسکی و باقریتسکینی تقلید ائتمک بیر کیمسه‌نی بؤيوک شاعیر ائده بیلمز». ۱۹۶۷- جی ایلده بو سؤزلری یازان آدام باشقا بیر سووئت شاعیرینین­ باقریتسکی‌نین ده آدینی ائشیدیبمیش (واختیله باقریتسکی ناظیمین شعرلرینی روس دیلینه چئویریب).\nناظیمی تقلیدچی سایانلار، تورک ادبیاتینا «آنادولونون سسینی دئییل روس ایستئپلرینین یئللرینی» گتیرمکده اتهام ائد‌نلر،اؤزلرینی وتنپرور، تورک پاتریوتو، میللت‌چی حساب ائد‌نلرین بعضیلری فرانسانین اونونجو درجه‌لی بولوار یازيچيسى اولان و ناظیم طرفیندن دامغالانمیش پیئر لوتی قارشیسیندا‌ قویروق بولاییردیلار:\n«تورک دوشمنی» فلان دئیه اوز توتما پیئر لوتییه.\nآچیق دانیشماق گرگد‌یرسه او سندن قات-‌‌ قات آرتیق سئودی بیزی.\nاو سندن قات- ‌‌قات یاخین بیزه.\nبو دا میللت قهر‌مانلاری. بو دا اونلارین میللی غورورلاری.\nسجييه‌وی‌دير کی، ناظیمه هجو شکلیندا‌ه یازیلمیش شعرلرین بدیعی سوییه‌سی ده سون درجه آشاغی‌دیر. بونلار سون دره‌جه ایبتیدا‌يی، بسیط و دایاز­ نظم‌لی بوشبوغازلیق‌د‌یر. آما باشقا بیر فاکت دا سجیيه‌وی د‌یر. واختیله ناظیمه قارشی بئله هجولردن بیرینی سونرالار جيدی عالیم کیمی تانينان عبدولباقی گؤلپینارلی یازمیشد‌یر. او، ناظیمی تورک ادبیاتینین عنعنه‌‌لرینی اینکار ائتمکد‌ه، کلاسیکلره نیهیلیست موناسیبت‌ده اتهام ائدیردی. نئچه ایللر سونرا ایسه ع. گؤلپینارلی ناظیم حاقیندا‌ تامام باشقا فیکیر سؤیله‌ییر: «کیم اینکار ائده بیلر کی، او یئنی یئپ- ‌‌یئنی، فقط ایچیمیزده دویدوغوموز سسی دویدوردو بیزه. کیم اینکار ائده بیلر کی، اوندا دونیانی و اؤلکه‌میزی بولدوق بیز و گئتدیکجه ده ایچدن بولوروق. اونودولان دونه‌نیمیزی خاطیرلادان او، یاشانان بو گونون شعرینی یارادان او... حیاتا و حقیقته باغلی تورک شعرینی یوکسلدن گنج شاعیرلردن هانکی‌سی اونو اوخومامیش، هانکی‌سی اونا حئیران اولمامیش و اعتراف ائدیم کی، هانکی‌سی اونا یاخینلاشا بیلمیشدیر. اونون سسی عصرلر بویونجا تاریخین گریلمیش تئللریندن روحلارا بیر چاغلایان کیمی دولاجاق. اونون سسی زامانلار آشاجاق و اینسان‌لاری بیر عوممان کیمی قاپلایاجاقدير».\nان قریبه‌سی، اؤز زمانه‌سی‌نین پوپولیار شاعیری اولان، «گؤزللرین گؤزلرینده سیاحته چیخان» اورخان سئیفی اورخانین ناظیم حیکمته موناسیبتی‌د‌یر. بو موناسیبت موختلیف ایللر عرضینده، بعضن‌سه ائله بیر ایلین ایچینده دفعه-‌ دفعه کؤکلو دگیشیر. اورخان سئیفی‌نین باشقا-‌‌باشقا واختلاردا و باشقا-‌‌ باشقا قزئتلرده، درگیلرده یازدیقلاریندان مثاللار گتيرک.\n۱۹۳۲، «ناظیم حیکمت... شایانی دقت بیر شاعیر...»\n۱۹۳۷، «ناظیمین نه ذؤوقو، نه دوشونجه‌سی، نه غایه‌سی بیزیمکینه بنزه‌ر. قوت‌لی بیر مدنییتی اولمادیغی اوچون هم صنعت ده، هم ده حیاتدا‌ بيزيم قبول ائتدیگیمیز بدیعی و اجتماعی قیمتلرین هئچ بیرینه اهمیت وئرمه‌ییب، حیاتینی بئله بیزیم حیاتیمیزین نیظامینا اویدورمادی، ایلک اؤنجه بیر فانتازییا ساییلان جوشغونلوغو و قریبه‌لیکلری گئتدیکجه جدی و تهلوکه‌لی شکیل آلماغا باشلادی...\n...\nاوزون ایللر بئله ادبی و اجتماعی موحیطده یاشاییب یازیق ناظیم. ناظیمه وئریلن اتهاملار باشقا دؤورلرده، باشقا اؤلکه‌لرده، باشقا شرایطده ناظیمه بنزه‌مه‌ین باشقا صنعت‌ کارلارا دا وئریلیب. بؤیوک صنعتکارلار بیر- ‌‌بیرلرینه نه قدر بنزه‌میرلرسه، اونلارین بدخاهلاری، آیاقلارینین آلتینی قا‌ زانلار بیر او قدر بیر- ‌‌بیرلرینه اوخشاییرلار. کین- ‌‌کودورتده، عوام‌لیقدا‌، کم‌فورصت‌لیکده... دوشونجه سوییه‌لری، ایفاده طرزلری، حتی اوسلوب خوصوصیتلریله.\nناظیمه قارشی هوجوملارین اساس ایستیقامتی­ اونو تورک خالقیندان، اونو روحوندان، عنعنه‌لریندن آییرماق، اونو میللی دگرلره نیهیلیست موناسیبت بسله‌ین «وطن‌سیز» بیر بشر اوغلو کیمی، کوسموپولیت کیمی تقدیم ائتمک جهدیله باغلی‌ایدی... «بو تورپاغین، نعمتلرین، اینسانلارین قوخوسونو وئرمگه چا لیشان ایلک شاعیریمیز ناظیم حیکمتی» (اوکتای آکبال) بیر «کند یازیچی‌سی» بو سایاق تقدیم ائدیر:\n«مایاکوفسکی تقلیدچی‌سی، ناظیم پاشازاده حیکمت بین اوغلو‌ بو خالقین روحونو تمثیل ائتمکدن چوخ اوزاقدير. او بو یوردو نه گزمیش (اون بئش ایل محبسده یاتان یازیق، مملکتی نئجه گزه‌ئید‌ی­ آ.) نه گؤرموش، نه ده دویموشدور\n...\nبو تورپاغین دردی اونون تکرله‌مه‌لریند‌ه‌کی...قورو گورولتودان چوخ باشقادیر. ناظیم حیکمتین شعرلریندا‌ه محللی رنگ دئییلن شئیین زرره‌سی گؤرونمور. صنعت اثرلرينین ساختالیغینی و دگرسیزلیینی گؤسترن ان بؤیوک دلیل بودور. هئچ بیر جمعیتین و هئچ بیر تورپاغین مالی اولمایان بو باغیرتیلاردا قوت‌لی بیر فیکیر و فلسفه آراماق دا آرتیق زحمت اولار» (ص. ۲۷۵)\nناظیمی تورک خالقیندان، شعریتدن، فیکیردن، فلسفه‌ دن محروم ائتمکله اورکلری سویوموردو... تورک شعرینی دونیا مئیدانینا چیخاران، آدی عصرین بؤیوک صنعت‌چیلری ایله بیر سيرادا چکیلن، آنا دیلینی ان یوکسک بئین‌الخالق مجلیسلرده سسلنديرن ناظیمین شؤهرتینه قیسقانیر و بونا گؤره ده بو شؤهرتین اؤزونو بئله دانیردیلار:\n«ناظیم حیکمت دونیانین بؤیوک شاعیری دئییلدير. ناظیم حيکمت ادعا ائدیلدیگی کیمی بوتون دونیانین تانیدیغی بؤیوک بیر شاعیر اولماقدان اوزاقدير. دونیانین بؤیوک بیر شاعیری اولماق ائله آسان بیر ایشمیش کی».\nبوتون بو سفسفه‌لره دؤزه بیلمه‌ین عزیز نئسین: «­دونیا عقل‌سیزدیرمی؟­ دئیه سوال ائدیر»­ ناظیمین «ان گوجلوطرفی­ شاعیرلیگی‌نین دگرسیز اولدوغونو ادعا ائدیرلر. بئله بیر ادعا بوتون دونیانین عقل‌سیز اولدوغونو سانماق دئمکدير. بو ادعادا اولانلار ناظیمین اثرلرینین (۶۰ دیله چئوریلدیگینی، هر دیلدا‌ه بیر چوخ دفعه نشر اولوندوغونو، گونلر کئچدیکجه ده داها چوخ یايیلدیغینی و بونون سببلرینی دوشونمه‌لیدیرلر».\n***\nناظیم حیکمتله و عزیز نئسینله باغلی بیر ائپیزود چوخ تاثیرلی‌دير. ناظیم تورکییه‌دن چیخاندان بری عزیز نئسین اونو بیر داها گؤرمه‌میش، سسینی ائشیتمه‌میشدی. ۱۹۶۶-‌‌جی ایلده عزیز نئسین سووئت اتفاقینا گلیر. (او سیرددان باکیدا‌ میرزه جه-‌‌ لیل یوبلئییندا‌ه ایشتیراک و چیخیش ائدیر.) موسکوادا ناظیمین قبرینی زیارت ائدیر، شاعیرین منزیلیند‌ه اولور. ناظیمین اؤلوموندن بیر آز قاباق سسینی یازدیردیغی کاسئتی عزیزه هدیه وئریرلر. اورادا ایمکان تاپیب دینله‌یه بیلمیر. تورکییه‌یه قاییدارکن درحال یاخالاییب پولیسه آپاریرلار، چآمادانلارینی آختاریرلار، همین کاسئتی تاپیب قورورلار. عزیز نئسین ناظيمین ایللردن بری ائشیتمه‌میش دوغما سسینی، گؤزل شعرلرینی درین دویغویلا اوخوماسینی پولیس منطقه‌سیند‌ه، اونا دوشمن گؤزویله باخان امنیت ظابطلرینین آراسیندا‌ دینله‌ییر، گؤزلری یاشاریر، یاریم ساعتدا‌ اوچ قوتو سیقارئت چکیر. ظابطلر اونا باخیب گولورلر­اونلار ناظیم شعرینین تاثیر گوجونو دویماغا قادیر اولسایدیلار، داها پولیسده نيیه ایشله��ییردیلر کی... عزیزه گولورلر. اثرلریله بوتون تورکییه‌نی گولد‌ورن عزیز نئسینه. بو سفر ایسه عزیز نئسین گولمور، گولدورمور، آغلاییر. بؤیوک دیدره‌گین ناظیمه آغلاییر، اؤزونه آغلاییر. نامیک کمالدان ییلماز کونئیه‌جه‌ن ان دگرلی اوغوللاری زیندانلاردا، سورگونلر-‌‌ ده، قوربتلرده، «اؤلومدن بئتر موهاجیرلیکد‌ه» چوروین خالقین آجی طالعینه آغلاییر.\n* * *\nهر شئیی بو گوندن قوپارماق، قامارلاماق ایسته‌ینلر گله‌جکدن یآمان قورخورلار. آما «گله‌جک»­کلمه‌نین ائله فورماسیندان گؤروندوگو کیمی­ موطلق‌دير، لابوددور، اونون گلیشينی هئچ بیر قوه ساخلایا بیلمیر. بعضن اوزاق گله‌جگین حؤکمو، گومان ائتدیگیمیز حقیقتلر ائله بیل نسلین گؤزو قارشی‌سیندا تصدیق اولونور. ناظیم اونو تعقیب ائد‌نلره­ تورکییه‌نین او زامانکی باش ناظيریندن بولوار قزئتینین یالتاق رئداکتورونا قدر اوزونو توتوب: «خالقیم، دیلیم یاشادیقجا منیم ده آدیم یاشایاجاق، آما سیزلری کیم یاد ائد‌ه‌جک»­ دئییردی. بو سؤزلر ائله بیر نسلین عؤمرو بویو ثبوتا یئتدی. ناظیمی تعقیب ائد‌نلرین، شاعیری پیسیکديرنلرین آدلاری کیمین یادینا دوشور؟­ ایستر باش ناظير اولسون، ایستر اونون ادبی مدداحلاری. ناظیم ایسه یاشاییر و دونیا دوردوقجا یاشایاجاق. او، عصریمیزین ان اوجا زیروه‌لریندن‌دير. بعضن موباحيثه ائدیرلر­ناظیم ۲۰-‌‌ جی یوز ایلین بیرینجی‌می شاعیری‌دير، ایکینجی‌می، اوچونجومو؟ شاعیرلری نؤمره‌له‌مک معناسیز ایش‌دیر. هر بؤیوک شاعیر یالنیز اونون اؤزونه مخصوص یئری توتور و بو مقامدا‌ اونون هئچ بیر شریکی، اورتاغی، رقیبی یوخد‌ور.\n...،۱۹۷۵-‌‌جی ایلده ایستانبولدا‌ اولدوم. نئچه مین تاریخی اولان بو شهر منیم اوچون ان چوخ ناظیم حیکمتین آدی ایله، یارادیجیلیغی ایله باغلی ایدی. ناظیمین جئویز آغاجینا چئوریلدیگی گولخانه پارکینا گئتدیم. ناظیمین لپه‌یه دؤنوب کئچدیی بوغازایچینی، دالغا اولوب چیرپیلدیغی قادیکؤی ایسکله‌سینی گؤردوم،-‌‌سینه‌سیند‌ه قرنفیل کیمی گوله یاراسی آچیلمیش تورک گنجینین اؤلو دوشدوگو بایازیت مئیدانینی گزدیم، ایستیقلال جادده‌سینی، قالاتاراسای کؤرپوسونو، مودئرن محله‌لری، کؤهنه چارشیلاری، گئنیش پروسپئکتلری، دار دالانلاری دولاشدیم. نه ناظیم حیکمت کوچه‌ سی گؤردوم، نه ناظیم حیکمت مئیدانی. نه هیکلی اوجالدیلیب ایستانبولدا‌ نه موزئیی آچیلیب. شاعیرین آدینا نه مکتب وار، نه کیتابخانا، نه پارک، نه تئاتر، نه موکافات. اوزاقدان گمی فیتی ائشیدیلیر. بوغازایچیندن گمی کئچیر. «ناظیم حیکمت» گمی‌سی...\n...\n«کر‌م کیمی» شعری سس‌لنیر قولاغیمدا‌:\nسن یانماسان، من یانماسام،\nبیز یانماساق،\nنئجه چیخیر قارانلیقلار آیدینلیغا.\n۱۹۸۲­۱۹۸۵.\nيازى عرب اليفباسينا کؤچوررکن آزجا قيساديلميشدير.­ ممى الاردبيلی\nEmail ThisBlogThis!Share to TwitterShare to FacebookShare to Pinterest\nNo comments:\nPost a Comment\nNext Page Previous Page Home\nReceive by Email\nSubscribe to PEN S.Az. by Email\nAbout PEN South Azerbaijan in Exile\nOn September 1st and 2nd, 2011, a group of South Azerbaijani (Iran) poets, novelists, critics and journalists living in exile came together in Stockholm, Sweden and officially founded the South Azerbaijani chapter of PEN International, fully accepting the charter and rules of the International PEN, and founded on the United Nations Universal Declaration of Human rights. We would like to concentrate our efforts on the lines of the Charter of the International PEN to continue our efforts to promote South Azerbaijan’s culture and literature.\n* Articles reflect only the opinion of the authors.\n* Sürgündə Güney Azərbaycan (İran) Qələm Əncüməninin sitəsi yalnız Beynəlxalq Qələm Əncüməninin (PEN) mənşuru və İnsan Haqları Bəyannaməsinin çərçivəsində olan yazıları nəşr edir. Bu sitə önceden ayrı yerlərdə nəşr olunmuş yazıları təkcə Əncümənin Dəbirlər Heyəti lazım gördükdə yenidən nəşr edir.\n* وبگاه انجمن قلم آذربایجان جنوبی (ایران) در تبعید تنها نوشته‌هایی را که اصول منشور انجمن قلم جهانی و ‏اعلامیه جهانی حقوق بشر را رعایت می‌کنند منتشر می‌کند. این وبگاه از بازنشر مطالبی که پیشتر در ‏رسانه‌های دیگر منتشر شده‌اند، معذور است، مگر با صلاحدید هیأت دبیران انجمن.\nانجمن قلم چیست، و چه نیست؟\nپن همه‌ی انسان‌های خواستار آزادی بیان و اندیشه را به یاری می‌خواند. پن می‌گوید: خواهران، ‏برادران، بیایید و در این سنگر به ما بپیوندید تا با قلم‌هایمان‏ و صدایمان از آزادی بیان و از آزادی ‏انسانی‌هایی که آزادی بیان می‌خواهند، دفاع کنیم؛ آزادی بیان و اندیشه را در سراسر گیتی ‏بخواهیم.\nاین جا کلیک کنید و بخوانید\nBulletin no 1\nعکس: سئویل سلیمانی\nاورتوقرافی سئمیناری‌نین قرارلاری اوزره یازی قایدالاری\nBreaking News \/ Events\nمدرسه لرین آچیلیشی موناسیبتی ایله بیانیه\nبیلدیریش:‏ قلم انجومنی‌نین ایکینجی قورولتایی کئچیریلدی\nسورگونده گونئی آذربایجان (ایران) قلم انجومنی‌نین ایکینجی قورولتایی‌نین گوزاریشی‏\nانجومنین بیرینجی بولتنی \/ بولتن شماره یک انجمن\nاکرم آیلیسلی‌نین آزادلیغی‌نی قورویون!‏\nقلم انجومنی بولتن نشر ائده‌جک\nدونیا آنا دیلی گونو موناسیبتی ایله سمینار\nتکذیب\nSearch This Site\nTranslate\nSite Archive\n► 2024 (18)\n► June (2)\n► May (2)\n► April (3)\n► March (4)\n► February (3)\n► January (4)\n▼ 2023 (50)\n► December (8)\n► November (1)\n▼ October (6)\nکر‌م کیمی\n\"آوای تبعید\" شماره 36 منتشر شد\nصخره ی لرزان*\nآذربایجان باشین ساغ اولسون\nشیر زن ملت آذربایجان با جهان وداع کرد\nتریبون 9 - شماره ویژه زنان آذربایجان منتشر شد\n► September (2)\n► August (3)\n► July (2)\n► June (3)\n► May (3)\n► April (7)\n► March (4)\n► February (7)\n► January (4)\n► 2022 (64)\n► December (3)\n► November (7)\n► October (7)\n► September (4)\n► August (7)\n► July (7)\n► June (1)\n► May (4)\n► April (5)\n► March (10)\n► February (7)\n► January (2)\n► 2021 (65)\n► December (4)\n► November (8)\n► October (1)\n► September (1)\n► August (3)\n► July (9)\n► June (4)\n► May (3)\n► April (9)\n► March (9)\n► February (5)\n► January (9)\n► 2020 (89)\n► December (8)\n► November (11)\n► October (11)\n► September (1)\n► August (6)\n► July (5)\n► June (8)\n► May (9)\n► April (10)\n► March (4)\n► February (10)\n► January (6)\n► 2019 (88)\n► December (10)\n► November (12)\n► October (11)\n► September (4)\n► August (4)\n► July (4)\n► June (6)\n► May (6)\n► April (10)\n► March (9)\n► February (4)\n► January (8)\n► 2018 (110)\n► December (12)\n► November (8)\n► October (4)\n► September (6)\n► August (12)\n► July (9)\n► June (14)\n► May (5)\n► April (12)\n► March (8)\n► February (8)\n► January (12)\n► 2017 (136)\n► December (8)\n► November (9)\n► October (12)\n► September (13)\n► August (6)\n► July (11)\n► June (11)\n► May (13)\n► April (16)\n► March (16)\n► February (12)\n► January (9)\n► 2016 (155)\n► December (15)\n► November (24)\n► October (29)\n► September (3)\n► August (11)\n► July (16)\n► June (12)\n► May (3)\n► April (14)\n► March (8)\n► February (10)\n► January (10)\n► 2015 (174)\n► December (23)\n► November (14)\n► October (12)\n► September (17)\n► August (14)\n► July (16)\n► June (11)\n► May (16)\n► April (6)\n► March (20)\n► February (13)\n► January (12)\n► 2014 (144)\n► December (7)\n► November (13)\n► October (8)\n► September (16)\n► August (24)\n► July (7)\n► June (6)\n► May (16)\n► April (8)\n► March (16)\n► February (10)\n► January (13)\n► 2013 (122)\n► December (10)\n► November (8)\n► October (2)\n► September (3)\n► August (12)\n► July (8)\n► June (9)\n► May (15)\n► April (12)\n► March (11)\n► February (17)\n► January (15)\n► 2012 (22)\n► December (12)\n► November (10)\nPopular Posts of All Time\nبدیعی اثرین دیلی - قیسادیلمیش\nگوندلیگیمده ن بیر صحیفه\nThe Case of Sakineh Ashtiani\nدانش – قدرت – خشونت: اندر حکایت پان‌فارس‌ها و پان‌ترک‌ها\nAnket Anketov\nنقدِ اندیشۀ آقای دکتر عباس جوادی - درموردِ \" نوشتار و الفباهای باستان \"\nYou, Me, Him and the Telephone\nاوختايين يالقيز قارا آغاج شعرينه باخيش‎\n\"حاج آقا گلابى\" و \"خودان شرابى\"\nحمله روسیه به اوکراین و نگرانی‌های امنیتی فقط برای بزرگ‌ترها؟\nPopular in Last 7 Days\nبدیعی اثرین دیلی - قیسادیلمیش\nگوندلیگیمده ن بیر صحیفه\nمسعود پزشکیان هوشمندانه ترین دام نظام برای مردم ایران و مشخصاً برای آذربایجان\nباز هم در باره \"فرقه\" مهران بهاری\nمراسم خاکسپاری زنده یاد دکتر رضا براهنی\nوسوسه‌ی سؤال، زن - شَمَن\nآذربایجان موغاملاری\nتریبون 11 یاییلدی\nبه یاد هدایت سلطانزاده\nمرکز گرایی چگونه پیرامون را به فقر محکوم می کند\nقلم انجومنی نه دئمکدیر و نه دئمک دئییل؟\nپن بوتون سؤز و دوشونجه آزادلیغی‌نی ایسته‌ین انسانلاری کؤمگه چاغیریر. او دئیر: باجی‌لار، ‏قارداشلار، گلین بو سنگرده بیزه قوشولون تا قلمی‌میزله و سسی‌میزله سؤز آزادلیغی‌نی و سؤز ‏آزادلیغی‌نی ایسته‌ین انسان‌لاری قورویاق؛ سؤز و دوشونجه آزادلیغی‌نی بوتون یئر اوزونده ایسته‌یک. ‏\nبورانی تیققیلدادین و اوخویون. بورادان ائشیدین.\nQələm Əncüməni nə deməkdir və nə demək deyil?‎\nPEN bütün söz və düşüncə azadlğını istəyən insanları köməyə çağırır. O deyir: bacılar, ‎qardaşlar, gəlin bu səngərdə bizə qoşulun ta qələmimizlə və səsimizlə söz azadlığını və söz ‎azadlığını istəyən insanları qoruyaq; söz və düşüncə azadlığını bütün yer üzündə istəyək.\nBuranı tiqqildadın və oxuyun. Buradan eşidin.\nLinks\nKöhnə sitəmiz \/ Our old site\nTüzük \/ Bylaw\nPEN International\nPEN Charter\nPEN FAQs\n'PEN International' Magazine\nIPGA Campaign For Free Expression In Azerbaijan\nPEN International\nLoading...\nƏncümənin üzvləri \/ Our members\nDəbirlər \/ The Board\nReza Baraheni\nAli Gharajehlou\nAyda Amirhashemi\nAlireza Asgharzadeh\nSoudabeh Ardavan\nMohammad Azadgar\nLeyla Mojtahedi\nSamad Purmusavi\nAbolfazl Jorabchi\nDr. Mohammad Hossein Yahyai\nHadi Qaraçay\n...\n...\n28 Üzv \/ 28 Members\nMaliyyə \/ Financial Report\nSubscribe Now\nSubscribe in a reader\nYeni nəzərlər یئنی نظرلر\nLabels\n\"Dervish Oglu\" (32) 10 (1) 1Mai (1) 1may (1) 21Azer (20) 4.Gewalt (1) A.Memedov (1) A.Terbiat (2) AAgGueneili (1) Aban98 (2) AbasBabai (1) AbdulaGorKen (1) AbdulHosseinNahid (1) AbuzerJafari (1) Adabiiat (1) Adalati (8) AdelBaBayev (1) Adonis (1) AFarahmandi (2) Afganistan (1) AfganJungs (1) AfrasiabBedelBeyli (1) AgaMusaAxundov (2) Aghdashli (2) AHegcu (1) AhmadAsadollahi (1) AhmadAsgharpoor (1) AhmadRahimi (17) AhmadShaya (1) AhmedCemil (1) AhmedPoori (1) AhmedSadigi: EshrafNoranli (1) Aime Cesaire (1) AkhbarRooz (1) Alakbarli (1) AlbertMemi (1) AleksandrKlab (1) Aleman (1) AlexanderDugin (1) Alhavaz (1) AliAghaKorchaylu (1) AliAghaVahid (1) AliAghGuneili (1) AliAsharfDervishian (2) AliAshrafDervishian (1) AliceMonro (1) AliceShwartzer (1) AliDashgin (1) AliGubadiani (2) AliQaracalu (99) Amerika (3) Amerika-Chin (1) AminHajiloo (1) Amir Kianpoor (1) Amjedi (2) AmnestiInternational (1) AnaDili (7) ANagiOgli (1) ANahidiAzer (2) Analar (1) Anar Rizayev (4) ANChapar (2) Andelib (2) Anlama (2) Ansari (1) Antigone (2) APZafari (2) Aran (1) ArdAlirezaArdebilli (1) AreshTanhaii (1) Articels (18) Articles (737) AsadSeif (31) Asgar-Tajahmadi (1) AsgerFerhadi (1) AsgerTajAhmedi (1) Asgharzadeh (5) AshiqPari (1) AshrefDehghani (1) Ashwitz (1) Asim (1) AsliVeKeram (1) Atabay (1) AtbayMuganl (1) AtilaSerxosh (1) ATorabi (1) ATurabi (1) Avaye Tabiid (26) AWahedi (16) AWetenxah (1) AxevanSalis (1) AYalchin (1) Ayaz (1) Aygül Qurbanova (1) Ayvaz (1) Az.T (6) Azad (2) AzAdebi-Madeni-Dernek (1) Azerbaijan (14) AzerbaijanAdabiiat (2) Azeri (5) AzizNessin (4) AzT (506) BabekGalasi (1) Babk (1) BagerMortazavi (1) BaharGalir (1) BahramHosseini (1) BahramHusseini (1) Baku (1) Baraheni (22) Bayanname (1) BehramGefari (1) BehramHusseini (1) BehramMemedov (1) BehrangSamsami (2) BehroozDolatAbadi-ChaiOglu (2) BehroozH. (1) BehroozIsmaiilZadeh (1) BehroozSedig (1) BehzadBehzadi (3) BehzadKerimi (1) Beledci (1) BGhasimzadeh (1) bibici (1) Bildirish (1) Bluchistan (1) BulentEsinOglu (1) BuluQarachorlu (1) Buzzati (1) CanJoncel (1) Cavanshir Yusufli (1) Ceferov (1) CemilHesenli (3) Chagirish (1) ChangizMehdiPoor (1) Chaplin (1) CharlsBakster (1) Corona (5) D.S.Javid (1) Danishiq (3) DariushEgbali (1) DarvishOghlu (8) DavidPrecht (1) DavoodAhari (1) DDuvilpen (1) DedeGoorGood (2) Dergi (1) DieZeit (7) Dil (6) DimitriFormann (1) DinoButtsati (1) DIshchi (10) DoghuPerinjek (11) Dr.AlirezaAsgharzadeh (1) DW (1) Easys (1) Economy (1) Edamhaye67 (1) EdebiatSevenler (1) Eedam (1) EEyvazli (1) Ehmedoglu (1) EhmedRehimi (2) EldarMughanli (3) ElifShafak (2) ElirezaNabdel (3) ElmanMohammedov (1) ElmiraKerimi (1) ElmirNazirova (1) ElshanBojukog (1) ElshanBöyükvan (2) ElshenB (2) EltashSalehi (1) ElyadPolad (1) EmranSalahi (2) English (8) EnnieErnaux (1) Eremnistan (1) EricHapsbaum (1) ErichFromm (3) EricRunesson (1) Ermeni-Turk (5) Ermeni-Xocali (1) Ermenistan (5) EslahTelebi (1) EsmailXoii (1) Eterazat1396 (8) Etrazat (1) EzraPavend (1) FarahTaheri (1) FarhadGhabusi (2) FarhadJafari (1) Fars (2) Farsi (696) ّFarsi (7) Farsi. Mushibe (2) FatemeSadegi (1) FatimaKerimli (1) Faulkner (2) FazilSay (1) Federalism (1) FehimeFersaii (2) Ferhad (1) FerhadCeeferi (4) FerhadJafari (6) FeribaMortezaii (1) FeribaRezaii (1) FeribaVefi (2) FeridunEbrahimi (2) FermanFerziMolan (1) Fernood (1) Ferzane (8) FFarid (5) FFarzad (2) FikretAkirov (3) FikretAmirov (1) Firge (7) Firghe (14) firidun kocerli (1) FirusRefahi (3) FJafaroghlu (1) Forough_Asadpour (8) ForugFaroxzad (1) FRAlamdari (1) France (1) FridounIbrahimi (1) G-TabatabiMajd (1) Gadinlar (11) GahramanGenbari (13) GarciaMarkez (1) GencoErkal (1) GenjAliSebahi (1) GeroVonRandow (1) Ghadinlar (2) Gharacalu (2) Ghaza (1) Ghosi (2) GLevy (1) golamhosseinFarnood (3) GRTabatabaiMajd (1) Grub (1) GudretAbulhosseini (1) Gulgun (2) GültenAkin (1) Guzarish (1) H. Məcidzadə (Savalan) (1) Haaretz (1) HabibFarshbaf (4) HabibSahir (4) HabilAliev (2) HalukDoral (1) HamidAreshAzad (3) HamidBaxshmand (2) HanahArent (1) Handke (1) HaniehTabrizli-Ayman (1) HannaArendt (1) HannesGrasseger (1) HAnwar (20) HaraldWalzer (1) HArzu (1) HasanDemirchi (1) HasanPour (1) HashimKhosroshahi (3) HashimTarlan (2) HassanIldirim (3) HassanMoratzavi (1) HassanSafura (1) Hatamlui (49) HatifRhmani (1) HBilluri (3) HCabbarli (1) HebibFershbaf (1) Hegel (1) HeiderShadi (1) HeinrichBöll (1) Hemase (1) HematShahbazi (3) Hemingway (1) HermannHesse (1) HessenRushdieh (1) HFershbafAghaii (2) HGarachai (1) HicranHuseinova (1) Hikmet (1) HJorabchi (1) HMacidzade (1) HMuller (1) HMünkler (2) HNitqi (4) Hofstadter (1) Hokmavarli (1) Holderin (1) HormatRazawi (1) HosseinVahedi (1) HRiazi (5) HüseinJavid (1) HuseinVahidi (1) HushjarDehgani (1) HüsseinJavan (1) HusseinVahidi (1) HVahidi (1) Ibsen (1) IhsanYüce (1) ImanuelKant (1) IMuazzenzade (2) Ingelab (1) Ingilab (2) InterView (5) Intixabat (2) Iran (3) IranBenzinEtirazati (1) IranEngelabZanan (1) Iraq (2) IrinaBokova (1) IrisRadisch (1) Ishiq (37) IsmaiilValiev (1) IsmetÖzcilik (3) Israil (1) Itilaie (18) Itilaieh (45) J.Baxchaban (1) JabarBagcheban (1) JakobAugstein (3) Java (1) JemilHesenli (1) JeyhonMolazadeh (2) JHeyet (4) JMirdal (1) JohannesRau (1) JohnLennone (1) Jorabchi (4) Journal (3) JudithButler (1) Kacii Motociro (1) KanunNevisendegan (5) Kargeraler (2) KatiaNicodemus (1) Kawabata (1) KemalAbdulah (1) KendUsaghi (3) KendUshagi (1) Khabar (4) Kheber (2) KheirolahHagBegi (1) KhosrowBagerpoor (1) Khoy;YerTerpenmesi (1) KianXiav (1) KiaRostemi (1) Kitab (3) Kitablar (2) KoroluOperasi (1) Kundera (1) Kurd (7) Kürd (5) KurtTucholski (3) Kuzestan (1) Lalayan (1) Latif (2) Lavayi (1) Letters (1) LJavanshir (3) LMojtahedi (1) LuiAragon (1) M.A.Javad (3) M.Alar (1) M.Einali (15) M.H.T.P.Shehrek (2) M.Javanzade (1) M.Jevad (1) M.S.Garameleki (1) MAArjomendi (1) Maftun (13) MAhmediZadeh (1) MahmudJoshgun (5) MAJavad (6) MajidRezazad (1) MajidRezazadeh (1) MakhtumGholi (1) MAlardabili (1) Maliyye (1) Marefiname (1) Marx (1) MarzieAhmdeiUskui (4) MasudAzer (2) Matimeyxanasi (7) MatsMalm (1) MaximGoorki (3) MAZiaii (1) MAzizpoor (1) MBabaii (1) MBadriGültakin (7) MBadriGültekin (5) MBereguti (1) Mecelle (1) MecnunGöyceli (1) Meden (1) MedineGülgün (1) MehbubTishe (1) MehranBaharli (3) MehrdadFerehmand (1) MehrdadXoshkar (1) MehsaAmini (1) MemedAli (12) MemeGereKhani (1) MemiAlardebili (1) MEminMoayed (4) Mesih (1) MesumeGorbani (16) MeysamBadamchi (1) Mezah (1) MHuseyni (1) Miarli (3) MIbrahimov (1) Microfonnews (1) MikaelKrogerus (1) MiladBalsini (2) MilanKundera (1) MilliMesele (2) Mina Asadi (1) MirAliSelaet (1) MirAliSelaet;Ishiq (1) MirCelal (5) MirJalal (1) MirJalal Xelilov (2) Miyanali (4) MKaabi (1) MNehani (1) MNikfer (9) Moariffi (1) MocuzShabusteri (1) ModjatRezen (1) Moerifi (2) Mogedsi (1) MohamadBabaiBalanji (1) MohamadBabaii (1) MohamadGeraKhanlu (1) MohamadHosseinSadig (3) MohamadMaljoo (1) MohamadQazi (1) MohamadRezaShalguni (1) MohamdNoori (2) MohammadAli (2) MohammadAmin_ ResulZadeh (1) MohammadParincek (1) MohammedAli (1) MohammedAzadger (19) MohemedAli (1) MohemedAliHosseini (1) MohemedFanuseki (1) MohmadJavadTofig (2) MohsenRenani (1) Moradpoor (1) morefi (1) MortezaMelekMohamadi (1) Movies (1) MoYan (1) MPesianTabrizi (1) MRKerimi (1) MSchalev (1) MSebzi (1) MShams (1) MSTyrrell (3) MTajAhmedi (5) Muarifi (2) MuctebaNehani (1) Muerefi (4) Mugham (1) München (1) Musahibe (12) Musigi (6) MUskui (2) MuzaferDerafshi (1) MYahyai (158) MYelfani (2) NahidNazemi (1) NahidNosrat (2) NamiqHüsseinli (1) NaserDavaran (3) NaserMensuri (1) NazimHikmet (5) NegarNoruzi (2) NerimanAburrahmanlu (1) Neshrieh (2) Neshrieh. AvayeTabiid (3) News (10) NeyereTohidi (4) NigarRefibeyli (1) NikzadZengene (1) Nitq (1) NKhiavi (4) NNazim (2) Nobel (2) NoraChadovik (1) NRafibeyli (1) O-Rezaii (1) OHenri (1) Öjrenciler (1) oktavyu paz (1) OktayBeraheni (1) OliverStone (1) OmidRezaii (1) OMonatzeri (1) OmriBoehm (1) OnurSinanGözaltan (1) Opera (1) OrhanPamuk (1) PabloNeroda (1) ParyAnderson (1) PashaMuganli (1) PatrikChokbern (1) PeBuraPerincek (1) PenInternational (1) PenSouthazerbaijan (15) PenSweeden (1) PenWorld (1) PervizHabibpoor (1) PEtesami (2) Pezeshkian (2) Pfalsefe (1) Phnatism (1) PinarShakir (1) Pisheveri (1) PMemedli (1) Poems (181) PolElvar (1) Politzer (1) Pop (1) Psicho (1) Qadinlar (11) Qaflanti (1) Qarabag (11) Qarabg (1) Qehreman-Qenberi (1) QJafari (1) RabeMovehed (1) RadioFerda (1) Rahimi (2) RahimKakayi (1) RAliyev (1) RaminJabarli (1) RamizGuliev (1) RamizRoshan (2) RamizSavalan (1) Rase (1) Razmi (1) Rebiqa (1) RefetBalli (8) Refref (2) RehimReisNiia (3) ReinerMariaRilke (1) Report (2) Revolution (1) RezaAgnemi (1) RezaAmjedi (1) RezaHemraz (3) RezaMoridi (1) RezaNuri (1) RKabiri (24) RNouri (1) RogeyehAbdili (1) RohengizPoorNaseh (1) RoshanIshig (1) RoshanNoruzi (1) RSeyedHusseini (1) RubabeMuradova (1) RuhangizPurnaseh (1) Russieh (3) RVelizadeh (1) S.Seydavali (19) SadegSeba (1) Saedi (3) Safarkhan (1) SaidFuzat (2) SaidMetinpoor (1) SaidMuganli (1) SaidYusef (1) Salahi (7) SalmanRushdi (2) SarayMohamadRezaii (2) SavashChoban (1) SchahramKermin (1) Schostakovich (1) Sechgiler (2) Seher - HamideReiszade (1) SeherBarani (1) SeherXiavi (1) SeidehPaknejad (1) SemadChaili (1) SemedBehrengi (1) Sened (1) SettarXan (1) SevilS (10) Seyl (1) ShahabBorhan (1) ShahaneMushfig (1) ShahIsmaiilXataii (1) ShahlaShafiq (1) Shahriar (1) Shahrvand (1) ShainÖzlem (1) ShatirOglan (1) Shiva (36) Shostakovitsch (1) ShurAmirov (1) SiasiIslam (1) SimaRastin (1) Sipah (1) SMuganli (1) SohrabMobesheri (1) SohrabTahir (1) Soleimani (1) SolmazCemali (1) SolmazMohamadRezaii (1) Soltanzadeh (44) SomjeShadkam (1) Spiegel (5) Stories (124) Suaar (1) Sudabe (2) SudabeTagizadeh (1) SuleimanRustem (1) Surieh (2) SusanNavadeRazi (1) SusanNevadeRazi (1) SvetlanaAlexiech (1) SyedJalilHosseini (1) T.Valiev (1) Tabriz (2) TabrizliMR (1) TahirXelecani (1) Talk (3) TarigAli (1) Tarix (1) Teater (2) Tenz (2) Terane (1) Tercume (2) TErdBring (1) Terjume (3) Terror (1) Theater (3) Theory (1) ThomasAssheuer (1) Tnidirma (1) TofigHciev (1) ToniMorison (1) ToomajSalehi (1) Tribun (6) Trump (1) Turk-Ermain (1) Türki (3) Türkie (22) Turkieh (40) Türkieh100 (1) TurkmenGamichi (1) TürkükBiz (1) Ukarine (2) Ukrain (2) Ukraine (1) UkrainPlane (1) UmbertoEco (1) Unesco (2) UrumiaSee (5) Urumieh (1) UstadHersisi (1) V.Navariv (1) VAghaii (1) VahabHajiZadeh (1) Vakili (1) VanReybrouck (1) VefaNagi (1) Venezuella (2) Video (1) Wachningen (1) Warliq (1) WiliamDoglas (1) WiliamEngdal (1) Xadimler (1) Xalilov (1) Xatireler (2) Xatirlama (2) Xeber (2) Xiavi (2) XuramanHussenZadeh (1) YachinSahand (1) YadullahKanani-Naminli (2) YalcinArmegan (1) YanRaynis (1) YasharKemal (4) YasharShadpoor (1) YashinZunuzlu (1) Yazdani (2) YeniTebriz (1) YokoOno (1) YShamli (1) YusofAliari (1) YuvalNoahHarari (1) Zaban (1) ZakariaGaderi (2) ZakaVilayetOglu (1) Zamane (3) Zamaneh (2) ZBunyadov (1) ZebanMaderi (1) Zehtabi (1) Zelzele (1) ZengeZoor (1) ZenZendegiAzadi (1) Zerif (1) ZeynebPasha (1) Zia (1) ZiaSedgi (1) ZiaSedr-e-Eshrafi (2) Ziba Kerbasi (3) Zinadni (1) ZKhalil (1) Zöhrə Əsgərova (1) ZulfugarKemali (5) ZumrudYagmur (1)","num_words":12060,"character_repetition_ratio":0.031,"word_repetition_ratio":0.038,"special_characters_ratio":0.259,"stopwords_ratio":0.003,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.998,"perplexity_score":135200.1,"cluster_detection":-1}
+{"text":"ایکینجی حکم (اینگیلیسی‌جه: Al-Hakam II) اوموی خلیفه‌سی. ۱۵ اوکتوبر ۹۶۱ – ۱۶ اوکتوبر ۹۷۶ ایل‌لر آراسیندا حؤکومت ائدیب. اۆچونجو عبدالرحمن اؤلوموندن سوْنرا حؤکومتی اله کئچدیب و اؤزونون وفاتیندان سوْنرا ایکینجی هشام واریث کیمی تخت و تاجه صاحیب چیخیب.","num_words":45,"character_repetition_ratio":0.008,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.203,"stopwords_ratio":0.0,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":614607.5,"cluster_detection":-1}
+{"text":"۱۶ آبان، ایران تقویمینده ایلین ۲۳۳-جی گۆنی دیر و ایلین سونونا ۱۳۲ گۆن (نورمال ایل) یا ۱۳۳ ��ۆن (اۇزون ایل) قالیر.","num_words":24,"character_repetition_ratio":0.0,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.25,"stopwords_ratio":0.0,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.996,"perplexity_score":257957.2,"cluster_detection":-1}
+{"text":"گئجه دیر. ۱۳ یاشیندا کیچیک قوللوقچو وارکا، ایچینده کؤرپه‌نین یاتدیغی بئشیگی ییرغالایاراق یاواش- یاواش پیچیلداییر:«لای- لای دئدیم یاتاسان، شیرین یوخو تاپاسان»\nبالاجا یاشیل لامپا، قوتسال شماییل اؤنونده یانیر. اوتاغین او باشیندان بو باشینا ایپ چکیلیب. کؤرپه نین بئزلری و بؤیوک بیر قارا شالوار ایپین اوستونه سریلیب. لامپا ائوین تاوانینا بؤیوک و یاشیل بیر لکه سالیب دیر. کؤرپه نین بئزلری و شالوار، سوبایا بئشیگه و وارکانین اوستونه کؤلگه لرسالیر…لامپانین ایشیغی تیتره دیکجه‏ یاشیل لکه و کؤلگه لر جانلانیر و حرکت ائتمه یه باشلاییرلار.سانکی یئل اونلاری ترپه دیر. کَلم شورباسی و باشماقچی دوککانی نین ملزمه لرینین قوخوسو اوتاغا دولوب.\nکؤرپه آغلاییر آغلاماقدان یورولوب و سسی توتولوب؛ آمما یئنه‌ده چیغیریر‌، نه زامان سوساجاغی دا بللی دئییل. وارکا یوخولودور. گؤزلری یومولور، باشی اؤنه دوشور. بوینو آغری‌ییر. گؤز قاپاقلارینی و دوداقلارینی ترپه‌ده بیلمیر. وارکا، اوزونون قورویوب‌، اودونا دؤنمه‌سینی، باشینین ایسه کیچیلمه‌سینی حیس ائدیر، او قدر کیچیک کی بیر توپلو ایینه‌نین باشی قدر. پیچیلداییر::«لای لای دئدیم یاتاسان، شیرین یوخو تاپاسان»\nاوجاغین ایچینده، بیر جیرجیر بؤجه‌یی جیریلداییر، آراکَسمه‌نین او بیری اوزونده، ارباب و ایشدکچیسی(شاگیرد) آفاناسی‌نین خورولتوسو ائشیدیلیر… بئشیک کدرلی بیر سسله قیجیرداییر. وارکا ایسه دوداق آلتی اوخویور‌، بوتون بونلار گئجه‌نین اوووندوروجو موسیقیسی ایله قاریشیر؛ بیر موسیقی کی اینسان اونو یوخو زامانی یاتاقدا ایکن دینله‌سه چوخ شیریندیر، آنجاق ایندی اینجیدیجی و سیخیجی‌دیر. چونکی وارکانی یوخویا آپاریر، آمما اونون اویاق قالماسی گره‌کیر. اگر وارکا الله ائله‌مه‌میش یوخولاسا، ارباب و آروادی اونو دؤیه‌جکلر.\nلامپانین ایشیغی تیتره‌ییر. یاشیل لکه ایله کؤلگه‌لر حرکت ائده‌رک وارکانین حرکتسیز و یاری آچیق گؤزلرینه یول آچیب و اونون یاری آییق بئینینده دومانلی گؤرونتولره چئوریلیرلر. وارکا گؤی اوزونده بیربیرینی قووالایان قارا بولودلاری گؤرور. او سولو پالچیق‌لا اؤرتولموش گئنیش بیر شوسه یولا باخیر. شوسه یولدا سیرالانمیش واقون‌لار گؤرونور. ائله او حالدا توربالاری چییین‌لرینده اولان بیر قروپ اینسان چوخ چتینلیکله پالچیغین ایچیندن یوللارینی آچیرلار. کؤلگه‌لر قاباغا گئرییه گئدیرلر. سویوق و آجیدیجی دومانین آراسیندان یولون ایکی تاییندادا اورمانی گؤرمک اولور. لاپدان اینسانلار توربالارلا برابر یئره، پالچیغین ایچینه سره‌لَنیرلر. وارکا سورور:«نییه بئله ائدیرسینیز؟» «یاتاجاغیق‌، یاتاجاغیق» جواب وئریرلر. سونرا یاتیب درین یوخویا دالیرلار. بو سیرادا تئلئقراف تئللرینه اوتوران قارقالار و ساقساغان‌لار چیغیریشاراق اونلاری یوخودان اویاتماغا چالیشیرلار.\nوارکا پیچیلداییر:«لای لای دئدیم، یاتاسان شیرین یوخو تاپاسان» اؤزونو قارانلیق و بوغاناق بیر کند ائوینین ایچینده حیسس ائدیر.\nرحمتلیک آتاسی «یئفیم ایستئپانوو»‏‏، یئرینده او بؤیوردن بو بؤیوره چؤنور. وارکا اونو گؤرمه‌ییر، آمما اونون آغریدان قیوریلیب سیزلام��غینی دویور. باغیرساقلارینین ییرتیلدیغینی سؤیله‌ییرلر، او قدر آغری-آجی چکیر کی دانیشماغا گوجو قالماییبدیر. یالنیزجا نفس آلماغا گوجو یئتیر دیشلریله طبیل چالیر:«ب.وو…ب. وو….ب. وو…»\nآناسی «پلاگا» یئفیمین اؤلوم حالیندا اولدوغونو اربابا بیلدیرمک اوچون اربابین ائوینه ساری قاچیبدیر. گئده‌لی چوخ اوزون سوره اولوبدور داها دؤنمه‌سی گره‌کیر. وارکا اوجاغین بؤیورونده اوزانیب آنجاق اویاقدی. آتاسینین اینیلتیسینی ائشیدیر:«بو..بو.بو…» بیرینین ائوه یاخینلاشدیغی دویولور. شهردن اربابین ائوینه قوناق گلن گنج بیر دوقتورو گؤندریبلر….\nدوقتور ائوین ایچه‌ریسینه گیریر، قارانلیقدا گؤرونمه‌ییر، آمما اونون اؤسکوره‌یی و قاپی‌نین قیجیردانیب اؤرتولمه‌سی ائشیدیلیر.\nدوقتور:«بیر شمع یاندیرین!»\nیئفیم:«بو..بو.بو…» جواب وئریر.\nپلاگیا اوجاغا ساری گؤتورولوب ایچینده کیبریت اولان کؤهنه چاینیکی آختارماغا باشلاییر. بیر دقیقه سس‌سیزلیکده کئچیر. دوکتور جیبلرینی آختاریر، اؤز کیبریتینی چیخاردیب یاندیریر.\nپلاگیا:«بیر دقیقه آغا! بیر دقیقه» ائودن دیشاری‌یا یویورور، بیر آزدان الینده بالاجا شمع تیکه‌سینن قاییدیر…یئفیمین یاناقلاری قیزاریب، گؤزلری پارلاییر، باخیشلاریندا اؤزل بیرآییقلیق وار. دوغرودان دوقتورا باخیر.\nدوقتور اونا دوغرو اَییلیر:«هه! دئ گؤروم نه اولوب‏؟ هاردان بئله اولدون؟ چوخداندی بو دورومداسان؟»\nیئفیم:«نه دئدینیز؟ اؤلورم آغا! عؤمروم باشا چاتیب، داها دیری قالمارام…»\nدوقتور:«بوش بوش دانیشما! بیز سنی ساغالداجاغیق»\nیئفیم:«ساغ اولون آغا! سیزین لوطفونوز وار، آمما اؤلوموم یاخینلاشیب من بونو بیلیرم»\nدوقتور، یئفیمی اون بئش دقیقه‌یه قدر معاینه ائدیر، سونرا یولا دوشه‌رک:«منیم الیمدن بیر شئی گلمه‌ییر، خسته خانایا گئتمه‌لیسن، اوردا سنی عملیات ائدرلر. ائله ایندی گئتمه‌لیسن. گرچی بیر آز گئج اولوب و خسته‌خانادا هامی یاتیبدیر، آمما اولسون من سنه پیتیک وئره‌رم. ائشیدیرسن؟!»\nپلاگیا:«ائه آغا نئجه گئتسین؟ بیزیم آت آرابامیز یوخدو کی.»\nدوقتور:«اولسون. من اربابا دئیه‌رم سیزه آرابا وئرر»\nدوقتور گئدیر. شمع ایسه سؤنور یئنه ده «بو..بو.بو…» سسی گلیر. یاریم ساعات سونرا بیر آرابانین کند ائوینه یاخینلاشدیغی دویولور، یئفیمی خسته خانایا آپارماق اوچون یوللاییبلار. یئفیم حاضیرلانیر و گئدیر…\nگؤزل و آچیق بیر سحر باشلاییر. پلاگیا ائوده دئییل، یئفیمین دورومونو اؤیرنمک اوچون خسته خانایا گئدیب. بیر کؤرپه بیر یئرلرده آغلاییر وارکا بیرینین اونون سسیله لای لای سؤیله‌دیینی ائشیدیر:«لای لای دئدیم یاتاسان، شیرین یوخو تاپاسان»\nپلاگیا قاییدیر، اوستونده خاچ شکلی چکه رک پیچیلداییر:«گئجه اونو عملیات ائدیبلر؛ آمما سحره یاخین روحونو تانرییا تسلیم ائتدی…یئری جننتده‌دیر تانری اونا رحمت ائیله‌سین. گئج ترپندیگیمیزی سؤیله‌دیلر. داها اؤنجه‌دن آپارماغیمیز گره‌کیردی…..»\nوارکا اورمانا قاچیر و اوردا آغلاماغا باشلاییر، بیری لاپدان انسه‌سینه ائله وورور کی آلنی قایین(راش) آغاجینا چارپیر. باشینی قالدیریب اطرافینا باخینجا، باشماقچی اربابینی گؤرور.\nارباب:«نه ائلیرسن؟پینتی قیز! کؤرپه آغلاییر سن یاتیبسان!.»\nپیس شکیلده قولاغینی چکیر. وارکا باشینی سیلکه‌له‌ییر، بئشیگی ییرغالاییب، ماهنیسینی پیچیلداییر. یاشیل لکه‌، شالوار و اوشاق بئزلرینین کؤلگه‌لری ترپه‌شیر. اونا گؤز ووراراق یئنه بئینینی اووسونلاییرلار. او یئنه سولو پالچیقلا اؤرتولموش شوسه یولو گؤرور. اینسانلار چییینلرینده کی توربالارلا پالچیغین ایچینده اوزانیب درین یوخویا دالیبلار. وارکا اونلارا باخیر یامان یوخوسو گلیر. اودا درین یوخویا دالا بیلردی، آمما آناسی پلاگیانین یانی سیرا یول گئدیر آناسی اونو تله‌سدیریر. اونلار شهره گئدیب ایش تاپماق اوچون تله‌سیرلر.\nآناسی دیله‌نیر:«الله ریضاسی اوچون یاردیم ائدین، مرحمتلی آغالار! تانرینین لطفون بیزدن اَسیرگه‌مه‌یین!»\nتانیش بیر سس اونا جواب وئریر:«اوشاغی بورایا وئر!» یئنه ائله او سس آمما بو سفر حیددت و اؤفکه ایلن تکرار ائدیر:«دئدیم اوشاغی وئر بورایا! یوخسا یاتیبسان آلچاق قیز؟»\nوارکا یئریندن سیچراییر هنده‌ورینه باخینجا نه اولدوغونو آنلاییر: نه یول، نه پلاگیا نه ده یولدا قارشیلاشدیغی اینسانلار وار؛ کؤرپه‌نی اَمیزدیرمه‌یه گلن و اوتاغین اورتاسیندا دوران اربابین آروادیندان باشقا هئچ کیمسه یوخدور. یوغون و ائنلی کورکلی خانیم، اوشاغی اَمیزدیریب اوووندورارکن وارکا آیاق اوسته دورور و آروادین ایشی بیته‌نه‌دک اونا باخیر. دیشاری دا پنجره‌نین اؤته‌سینده گؤی اوزو، ماوی رنگ آلیبدیر؛ تاوانداکی کؤلگه‌لر و یاشیل لکه آغاریر. تئزلیکله سحر آچیلیر. اربابین آروادی دونونون دویمه‌سینی دویمه‌له‌یرک:«آل! آغلاییر»دئییر.\nوارکا کؤرپه‌نی آلیب بئشییه قویور و یئنه ییرغالاماغا باشلاییر. یاشیل لکه و کؤلگه‌لر یاواش یاواش یوخ اولور، گؤزونه گیریب بئینینی یوخلادان هئچ بیر شئی یوخدو. آمما یئنه ده یوخولودور. یوخولو و قورخو ایچینده! وارکا یوخوسونو قاچیرماق اوچون باشینی بئشیگین قیراغینا قویور و بوتون گؤوده‌سیله سیلکه‌له‌نیر. آمما یئنه ده گؤزلری یومولوب باشی آغیرلاشیر.\nقاپی‌نین آرخاسیندان اربابین سسینی دویور:«وارکا سوبانی یاندیر!» دئمه‌لی قالخیب ایشه باشلاماق زامانی‌دیر. بئشیگی بوراخیب اودون گتیرمک اوچون آنبارا قاچیر. چوخ سئوینیر. اینسان قاچارکن و یا یئریییرکن، اوتوراق دوروما گؤره داها آز یوخوسو گلیر. اودونو گتیریب اوجاغی یاندیریر. قورو اوزونون یومشالدیغینی و دوشونجه‌لرینین آیدینلاشدیغینی دویور.\nاربابین آروادی باغیریر:،«وارکا! سماوری یاندیر» وارکا اودوندان قیریب سماوره قویوب یاندیرارکن یئنی بیر اَمر ائشیدیر: «وارکا اربابین قالوشلارینی تمیزله». یئره اوتوروب قالوش‌لاری تمیزله‌ییر و دوشونور، بؤیوک بیر قالوش ایچینه باشینی سوخوب بیر آز مورگوله‌سه، نه یاخشی اولاردی… بیردن بیره قالوش بؤیویور، شیشیر و اوتاغین بوتون بوشلوغونو دولدورور. قالوش وارکانین اَلیندن یئره دوشور. اطرافینداکی اشیالارین، گؤزونده بؤیومه‌مه‌سی و قیمیلداماماسی اوچون باشینی سیلکه‌له‌ییب، گؤزلرینی بوتونلوکله آچیر.\n«وارکا پیلله لری یو! مشتری‌لر پیلله‌لری بئله گؤرسه‌لر عاییب اولار.»\nوارکا پیلله‌لری یویور؛ اوتاقلاری سیلیب سوپورور. سونرا او بیری سوبانی یاندیریر و دوککانا قاچیر. ایش چوخدو بیر آندا بئله بوش قالماییر.\nآنجاق مطبخ ده میزین آرخاسیندا آیاق اوسته دوروب یئرآلما سویماقدان چتین ایش یوخدو. باشی میزه دوغرو اَییلیر، یئرآلمالار گؤزونون اؤنونده اویناماغا باشلاییر. پیچاق اَلیندن یئره دوشور. بونلار اربابین یئکه پر و قیزغین آروادی قوللاری چیرمالی شکیلده اونا ساری گلن زامان باش وئریر. ائله اوجا سسنن دانیشیر کی سسی وارکانین قولاغیندا دولانیر. یئمک اوچون اینتیظار چکمک، یوماق و تیکیش تیکمک ده چوخ آجی وئریجی‌دیر. ائله آنلار اولور کی اطرافیندا اولانلارا باخمایاراق یئره سریلیب یوخلاماق ایسته‌ییر اوره‌یی.\nگون کئچیر. وارکا پنجره‌لرین قارالماسینا باخاراق اودون کیمی قوروموش شاقاقلارینی اووالاییر، اؤزوده نده‌نینی بیلمه‌دن گولومسه‌ییر.\nآخشامین آلاتورانلیغی، زورلا آچیق توتدوغو گؤزلرینی اوخشاییر و اونا درین و شیرین بیر یوخونون سؤزونو وئریر. آخشام اوستو اربابین قوناقلاری گلیرلر. اربابین آروادی باغیریر: «وارکا سماوری یاندیر!»\nسماور کیچیک‌دیر. وارکا قوناقلاری چای‌لا دویورماق اوچون دوز بئش دفعه سماوری قاینادیر. چای سئرویسیندن سونرا دوز بیر ساعات بیر یئرده دورور، قوناقلارا باخیب و یئنی بیر گؤستریش آلماق اوچون گؤزله‌ییر.\n-«وارکا، قاچ اوچ شیشه پیوه آل!»\nوارکا یئریندن ترپه‌نیر، یوخوسونو قاچیرتماق اوچون اَلیندن گلدیگی قدر یئیین قاچیر.\n«وارکا وودکا گتیر! وارکا قاپاق آچان هاردادیر؟ وارکا بالیغی تمیزله!»\nآنجاق سونوندا قوناقلار داغیلیشیب؛ چیراقلار سؤنوب ارباب ایسه، آروادی ایله بیرگه یاتاغا گیریب.\nسون اَمری ائشیدیر: «وارکا بئشیگی ییرغالا!»\nاوجاغین ایچینده کی جیرجیر بؤجه‌یی اؤتور. یئنه ده تاوانداکی یاشیل لکه، شالوار و اوشاق بئزلرینین کؤلگه‌سی وارکانین یاری آچیق گؤزلرینه گیریب بئینینی اووسونلاییر و اونو یوخویا چاغیریرلار.\nپیچیلداییر:«لای لای دئدیم یاتاسان، شیرین یوخو تاپاسان»\nکؤرپه چیغیریر. اودا بو ایشدن بئزیبدی. وارکا یئنه ده شوسه یولو، توربالی اینسانلاری، آناسی پلاگیا و آتاسی یئفیمی گؤرور.\nهر نه‌یی آنلاییر و آداملاری تانی‌ییر، آنجاق یاری آییق بئینینده اونون اَل آیاغینی با‎غلایان و اونو قیسنایان و یاشاماسینا اَنگل اولان گوجون نه اولدوغونو آنلامیر. اطرافینا باخیر او گوجو تانیماسی و الیندن قورتارماسی اوچون هر یئری آختاریر، آنجاق اونو تاپا بیلمیر. سونوندا چوخ چابادان سونرا گؤزلرینی سیخیر و آشاغیدان، تاواندا تیتره‌ین یاشیل لکه‌یه باخیر و او چیغیرتییا قولاق آسیر،یاشاماسینا اَنگل اولان دوشمنی تاپیر.\nدوشمن، بو کؤرپه دیر.\nوارکا گولور. بئله ساده بیر مساله‌نی ایندیه قدر آنلامادیغینا گؤره تعجبله‌نیر. یاشیل لکه، کؤلگه‌لر و جیرجیر بؤجه‌یی ده دئیه‌سن گولور و تعجبله‌نیرلر.\nوارکا، وهمه دوشور. کَتیلین اوستوندن قالخیب و درین بیر گولومسه‌ییش و آچیق گؤزلرله، گؤز قیرپمادان اوتاغی دولانیر. اَل آیاغینی باغلایان اوشاغین اَلیندن قورتارماق دوشونجه‌سیندن، حَظ آلیر و اونا گیزیلتی حیسسی گلیر… اوشاغی اؤلدورمک سونرا ایسه یوخولاماق، یوخولاماق، یوخولاماق.\nوارکا گؤز ووراراق گولور، بارماغینی یاشیل لکه‌یه ترپه‌ده‌رک اونو هده‌له‌ییر، اوغرون-اوغرون بئشیگه ساری گئدیر، اوشاغین اوزه‌رینه اَییلیر، اونو بوغاندان سونرا تئز اوتاغین دؤشه‌مه‌سینه اوزانیر، یوخولایاجاغی‌نین سئوینجیندن گولور، بیر آزدان بیر اؤلو کیمی درین یوخویا دالیر.\nقایناق:(آنتوان چخوف، شش داستان و نقد آن، انتخاب ونقد از رالف متلاو، ترجمه‌ی بهروز حاجی محمدی، انتشارات ققنوس، ۱۳۸۳)","num_words":2610,"character_repetition_ratio":0.037,"word_repetition_ratio":0.008,"special_characters_ratio":0.207,"stopwords_ratio":0.003,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":127785.2,"cluster_detection":-1}
+{"text":"مجاریستان یا دا ماجاریستان ((ماجارجا:Magyarország‎)) — آوروپادا بیر دؤولت. اۇرتا اوروپادا یئرلَشن بیر اوْلکه دیر. پایتختی بوداپست شهری‌دیر. اهالی‌سی‌نین اساسی‌نی تشکیل ائدن ماجارلار اؤزلرینی هونقاریان (یعنی هونلار اؤلکه‌سی‌نین ساکینلری) آدلان‌دیریرلار . ماجاریستان‌دا ان سون سیاهییا آلما ۲۰۰۱-جی میلادی ایلده آپاریلمیش‌دیر. بۇ سیاهییا آلمایا اساساً، اؤلکه‌ده یاشایان اهالی‌نین ۹٬۶۲۷٬۰۵۷ نفرینی ماجارلار، ۲۰۵٬۷۲۰ نفرینی قاراچیلار، ۱۲۰٬۳۴۴ نفرینی آلمانلار، ۳۹٬۲۶۶ نفرینی ایسلوواکلار تشکیل ائدیر.\nماجاریستان\nMagyarország (Hungarian)\nبایراق\nمیلی نیشان\nمیلی مارش: Himnusz\nHymn\nماجاریستان یئری نقشه اوستونده (dark green)\n– in اوروپا (green & dark grey)\n– in the اوروپا بیرلیگی (green) – [Legend]\nپایتخت\nو بؤیوک شهری\nبوداپست\nرسمی دیللر\nمجار دیلی\nاتنیک قروپلار\n(2011[۱])\n83.7% ماجارلار\n14.7% not declared\n3.1% قاراچیلار\n1.3% آلمانلار\nدمونیم(لر)\nHungarian\nدؤولت\nUnitary parliamentary\nconstitutional republic\n• President\nJános Áder\n• Prime Minister\nViktor Orbán\n• Speaker of the National Assembly\nLászló Kövér\nقانون اوقانی\nOrszággyűlés\n(National Assembly)\nFoundation\n• Principality of Hungary\n895[۲]\n• Christian Kingdom\n25 December 1000[۳]\n• Golden Bull of 1222\n24 April 1222\n• Battle of Mohács\n29 August 1526\n• Liberation of Buda\n2 September 1686\n• Revolution of 1848\n15 March 1848\n• Austro-Hungarian Empire\n20 March 1867\n• Treaty of Trianon\n4 June 1920\n• Third Republic\n23 October 1989\n• Joined the اوروپا بیرلیگی\n1 May 2004\nاراضی\n• جمعی\nلوآ خطاسیماژول:Convert-ین 1851-جی\/جو خطینده: attempt to index local 'en_value' (a nil value). (109th)\n• سو (%)\n0.74%\nجمعیت\n• 2015 تخمینی\n9,855,571[۵] (88th)\n• سیخیلیق\nلوآ خطاسیماژول:Convert-ین 1851-جی\/جو خطینده: attempt to index local 'en_value' (a nil value). (94th)\nجی‌دی‌پی (PPP)\n2016 تخمینی\n• جمعی\n$265.037 billion[۶] (57th)\n• آدام‌باشی\n$26,941[۶] (49th)\nجی‌دی‌پی (نامینل)\n2016 تخمینی\n• جمعی\n$132.683 billion[۶] (58th)\n• آدام‌باشی\n$13,487[۶] (57th)\nجینی (2014)\n27.9[۷]\nآشاغی · 16th\nاچ‌دی‌آی (2014)\n0.828[۸]\nچوخ‌یوخاری · 44th\nپول واحیدی\nForint (HUF)\nچاغ بؤلگه‌سی\nUTC+1 (CET)\n• یای (دی‌اس‌تی)\nUTC+2 (CEST)\nتاریخ فورمتی\nyyyy\/mm\/dd\nسوروجولوک طرفی\nright\nتیلفون کودو\n+36\nاینترنت ال‌تی‌دی\n.hua\nAlso .eu as part of the European Union.\nایچینده‌کیلر\n۱ تاریخی\n۱.۱ ماجاریستان ۲۰-جی عصرده\n۲ اینضیباطی قورولوشو\n۳ جوغرافیاسی\n۴ اقتصادیاتی\n۵ اهالی‌سی\n۶ مدنیت\n۷ تحصیل\n۸ قالری\n۹ ایستینادلار\n۱۰ گؤرونتولر\n۱۱ بیرده باخ\n۱۲ قایناقلار\nتاریخی\nدَییشدیر\nاساس مقاله: ماجاریستان تاریخی\nماجاریستان ۲۰-جی عصرده\nدَییشدیر\nماجاریستان ۱۹۱۸-جی ایله قدر اوتریش-ماجاریستان ایمپاریاسینین ترکیبینده ایدی. اوْ، اساساً آقرار اؤلکه ایدی. ۱۹۱۸-جی ایل نوْامبرین ۱۶-دا ماجاریستان جومهوریتی اعلان اوْلون‌دو. هابسبورقلارین ۴۰۰ ایللیک حاکمیّتینه سوْن قویول‌دو. کومونیستلرله سوسیال-دموکراتلارین بیرلشمیش قوه‌لری ۱۹۱۹-جو ایل مارسین ۲۱-ده اینقیلاب ائده‌رک ماجاریستان سووت جومهوریتینین (MSR) یاراندیغینی اعلان ائتدیلر. لاکین همین ایلین آگوستون ۱-ده MSR سوقوط ائتدی. سووت حؤکومتی دوریلدیک‌دن سوْنرا اؤلکه‌ده نایب‌لیک (ریجنت) سیستمی یارادیلدی. نایب وظیفه‌سینی کونتر-آدمیرال میکلوش خورتی توتدو. اوْ، تریانون باریش مۆقاویله‌سینی تانیدیغینی بیلدیردی. بۇ باریشه اساساً ماجاریستان اؤز اراضیسینین ۲\/۳-نی، اها‌لیسینین ایسه ۱\/۳-نی و دنیزه چ��خیش یوْلونو ایتیردی. لاکین سوْنرالار ماجاریستان‌دا قراف بتلنین حؤکومتی دؤورونده ایسلوواکی، گونئی کارپات اوکراین‌سی و ترانسیلوانیا توْرپاقلاریندا ماجار حؤکمران‌لیغی یئنی‌دن برپا اوْلون‌دو. ۱۹۲۹-۱۹۳۳ ایللر دۆنیا ایقتیصادی بحرانی ماجاریستان ایقتصادیاتینا آغیر ائتکی گؤستردی. ۱۹۳۰-۱۹۳۲-جی ایللرده تاخیل ییغی‌می ۵،۵ میلیون سنتر آزالدی. صنایع اۆرتیم (تولید)ی ۱۹۲۹-جو ایله نیسبتاً ۲۳،۱% آشاغی دۆشدو. ایقتیصادی بحران داخیلی دۇرومی ده گرگینلشدیردی. ۱۹۳۲-جی ایلین پاییزین‌دان اعتباراً ماجاریستانین آلمانیا گرایشی گۆجلندی. ماجاریستان‌دا حاکمیّت‌ده اوْلان خورتی حؤکومتی آلمان و ایتالیا ایله سیخ ایشداش‌لیق ائتمه‌یه باشلا‌دی. ماجاریستان ۱۹۳۹-جو ایلده آنتی‌کومینترن و ۱۹۴۰-جی ایلده برلین پاکتینا قوشولدو.\nایکینجی دونیا ساواشینده‌کی مغلوبیت نتیجه‌سینده ۱۹۴۴-جو ایلده ماجاریستان سووت اوْردوسونون ایشغالینا معروض قالدی. نتیجه‌ده ماجاریستان کومونیست حاکمیّتی قۇرولدو. سووت موْدلی رژیمه قارشی ۱۹۵۶-جی ایل اۇکتوبر ین ۲۳-ده ماجاریستان‌دا کۆتلوی(توده) نۆماییشلر باشلا‌دی. اوْنلار پارتیانین سیا‌سی خطی‌نین دییشدیریلمه‌سی، امره ناد باشدا اوْلماقلا یئنی حؤکومت یارادیلما‌سی، ماجاریستانلا شوروی آراسیندا برابرحوقوق‌لو موناسیبتلرین برقرار اوْلما‌سی طلبلرینی ایر‌لی سۆروردولر. حادیثه‌لر هیز‌له اینکیشاف ائدیر. اۇکتوبر ین ۲۹-دا امره ناد حؤکومت باشچی‌سی سئچیلدی. ماجاریستان زحمتکشلر پارتیاسینین (مزپ) بوراخیلما‌سی، بیرپارتی‌لی سیستمین لغو ائدیلمه‌سی، اوّللر مؤوجود اوْلان سیا‌سی پارتیلارین فعالیّتی‌نین برپا اوْلونما‌سی باره‌ده قرار قبول ائدیلدی. اۇکتوبر ین ۳۰-دا شوروی حؤکومتی حرکاتا قارشی بیانات یای‌دی. ماجاریستان‌دا باشلانمیش اعتراض حرکاتی \"اکسینقیلابی قیام\" کیمی دیرلندیریل‌دی. بۇنا جواب اوْلا‌راق امره ناد نوْامبرین ۱-ده ماجاریستانین ورشو مۆقاویله‌سی تشکیلاتیندان چیخدیغینی اعلان ائتدی. نوْامبرین ۴-ده سووت اوْردوسو بوداپشت شهرینه داخیل اوْلدو. دؤرد گۆن داوام ائدن دؤیوشلردن سوْنرا امره ناد حؤکومتی دئوریلدی. یانوش کادارین باشچی‌لیق ائتدیی مزپ ماجاریستان سوسیالیست فهله پارتیاسی آدی آلتیندا یئنی‌دن تشکیل اوْلون‌دو. امره ناد دؤولته خیانت‌ده اتهام اوْلونا‌راق اعدام ائدیلدی. ۱۹۸۹-جو ایلده ماجاریستان عالی محکمه‌سی امره نادا و اوْنونلا بیرلیکده موهاکیمه ائدیلمیش شخصلره برات وئردی. ۲۳ اۇکتوبر ماجاریستان‌دا میلّی بایرام، سووت ایشغال رژیمینه قارشی میلّی عۆصیان گۆنو کیمی قیمتلندیریل‌دی. ۸۰-جی ایللرین اوْرتالاریندا ماجاریستان ایقتصادیاتی آغیر دۇرومه دۆشدو. خاریجی بورجلارین آرتما‌سی دۇرومی داها دا گرگینلشدیردی. ۱۹۸۸-جی ایلین مئییندا ماجاریستان سوسیالیست فهله پارتیاسی کونفرانسیندا Y.Kadar کارویو قروسلا عوض ائدیلدی. لاکین ماجاریستان‌دا دۇروم ثابیتلشمه‌دی. ۱۹۸۹-جو ایلده چوخپارتی‌لی مجلیس سیستمینه اساسلانان قورولوشا کچمک قرارا آلیندی. ۱۹۹۰-جی ایل مجلیس سئچکیلرینده ماجاریستان دموکراتیک فورومو غلبه چال‌دی. اوْنون رهبری یوژف آنتالل خیردا کند صاحیبکارلار پارتیاسی ایله بیرلیکده کوالیسی حؤکومتی تشکیل ائتدی. ۱۹۹۰-جی ایلین آگوستون‌دا کچیریلمیش مجلیس سئچکیلرینده آزاد دموکراتلار اتفاقینین رهبری آرپاد گنتس باشکان سئچیلدی. ماجار حؤکومتی‌نین هیز‌له اؤزللشدیرمه سیاستی یریتمه‌سی نتیجه‌سینده اؤلکه‌ده آزاد رقابته اساسلانان تیجارت سیستمی فوْرمالاشدی. اؤلکه‌ده صنایع و ارزاق ماللاری قیتلیغی(کمبود) آرا‌دان قالخدی. لاکین اها‌لی‌نین یوخسول‌لوغو ۱۹۹۰-جی ایللرده هله ده یۆکسک اوْلا‌راق قالماغا داوام ائتدی. .\nاینضیباطی قورولوشو\nدَییشدیر\nجوغرافیاسی\nدَییشدیر\nماجاریستانین چؤللری داها چوخ دوزه‌ن‌لیک خصوصیّته مالیک‌دیر. اورتا دونای اووالیغی گئنیش بیر ساحه‌نی ایحاطه ائدیر. شیمال‌دا داغلار آز بیر ساحه‌نی توتور. فایدالی قازینتی احتیاطلاری آزدیر. اساس طبیعی سروتی بوکسیت یاتاقلاری‌دیر. آز میقداردا داش کؤمور، نفت، طبیعی قاز، میس و اوران احتیاطلارینا مالیک‌دیر.\nایقلیمی مۆلاییم کونتیننتال‌دیر. بئله الوریش‌لی ایقلیمین اوْلما‌سی و بیرده گئنیش دوزن‌لیک ساحه‌لر و محصولدار توْرپاقلار بۇرادا کند چیفتلیک (مزرعه)نین اینکیشافی اۆچون الوریش‌لی ایمکان یارا‌دیر. طبیعی بیتکی اؤرتویو اینسانلار طرفیندن چوْخ دییشدیریلمیش‌دیر. اراضی‌نین ۱۶%-نی مشه‌لر تشکیل ائدیر. دونای، اوْنون قوْلو اوْلان تیسا و باشقا چایلاردان سۇوارما و نقلیات آماچ‌له گئنیش ایستیفا‌ده ائدیلیر. منظره‌لی بالاتون گؤلو و باشقا طبیعی ایمکانلار حسابینا توریزمین اینکیشافینا نایل اوْلونموش‌دور.\nاقتصادیاتی\nدَییشدیر\nآدامباشینا دوشه‌ن اورتا ایللیک گلیر ۱۱.۲۱۲ آمریکا بیرلشمیش ایالتلری دوللاری.\nاهالی‌سی\nدَییشدیر\nماجارلار - ۸۹،۹%، قاراچیلار - ۴%، آلمانلار، یهودیلر، ایسلوواکلار، کروْواتلار، صربلر، رومینلار.\nمدنیت\nدَییشدیر\nتحصیل\nدَییشدیر\nماجاریستان‌دا تحصیل — کئچمیش شرق بلوکون‌داکی تحصیل سیستمینین گئتدیکجه آوروپا بیرلیینه اینتئقراسییاسی شکلین‌ده فورمالاشیب و حاضیردا آوروپا بیرلیگی ایستاندارلارینا اساساً فعالیّت گؤستریر.\n>\nقالری\nدَییشدیر\nایستینادلار\nدَییشدیر\n^ قایناق خطاسی برچسب <ref> نامعتبر؛ متنی برای ارجاع‌های با نام Census2011 وارد نشده است\n^ Encyclopedia Americana, Volume 1, Scholastic Library Pub., 2006, p. 581\n^ University of British Columbia. Committee for Medieval Studies, Studies in medieval and renaissance history, Committee for Medieval Studies, University of British Columbia, 1980, p. 159\n^ Hungary. CIA The World Factbook. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2009-06-10. یوْخلانیلیب27 March 2014.\n^ Population by type of settlement – annually. Hungarian Central Statistical Office (24 December 2015). یوْخلانیلیب24 December 2015.\n^ ۶٫۰ ۶٫۱ ۶٫۲ ۶٫۳ Hungary. International Monetary Fund. یوْخلانیلیب6 September 2015.\n^ Gini coefficient of equivalised disposable income (source: SILC). Eurostat Data Explorer. یوْخلانیلیب4 December 2015.","num_words":1736,"character_repetition_ratio":0.046,"word_repetition_ratio":0.024,"special_characters_ratio":0.223,"stopwords_ratio":0.001,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.999,"perplexity_score":130376.7,"cluster_detection":-1}
+{"text":"'); $('a.print-preview').printPreview(); $('#txtShortLink').focus(function () { $(this).select(); }); });\nتاریخ : سه شنبه 27 تير 1396 | کد : 1432\nلینک کوتاه\nرجعت شیعه‌نین ضروری اینانجلاریندان\nشیعه‌دن سونرا اسلامین آیری مذهبلرین رجعت مسأله‌سینه اعتقادلاری یوخدور.\nشیعه‌دن سونرا اسلامین آیری مذهبلرین رجعت مسأله‌سینه اعتقادلاری یوخدور.\nآما معصوملاردان نقل اولان روایتلر و قرآن کریمیده بیر سئری آیه‌لر اینن رجعت مسأله‌سینی ثابت ائله‌ماق ولار.\nنمل سوره‌سی‌نین 82 الی 85-جی آیه‌لرده بئله بویورور: «وَ إِذا وَقَعَ الْقَوْلُ عَلَیْهِمْ أَخْرَجْنا لَهُمْ دَابَّةً مِنَ الْأَرْضِ تُکَلِّمُهُمْ أَنَّ النَّاسَ کانُوا بِآیاتِنا لا یُوقِنُونَ. وَ یَوْمَ نَحْشُرُ مِنْ کُلِّ أُمَّةٍ فَوْجاً مِمَّنْ یُکَذِّبُ بِآیاتِنا فَهُمْ یُوزَعُونَ. حَتَّی إِذا جاؤُ قالَ أَ کَذَّبْتُمْ بِآیاتِی وَ لَمْ تُحِیطُوا بِها عِلْماً أَمَّا ذا کُنْتُمْ تَعْمَلُونَ. وَ وَقَعَ الْقَوْلُ عَلَیْهِمْ بِما ظَلَمُوا فَهُمْ لا یَنْطِقُونَ»\nو یادینا سال او گونو کی بیزیم آیه‌لری یالان سایانلاردا بیر دسته‌سینی محشور ائلروق و محشور اولانلار داغیلماقدان قورونارلار تا کی اونلاری بیر یئره ییغاق. الله اونلارا دئیر:منیم آیه‌لر و نشانه‌لریمی یالان سانیب اونلاردا دوشونمه‌دیز؟ و اونلاری بیلمه‌دیز؟ سیز منیم آیه‌لریمی یالانلاماقدان ساوایی نه ایش گؤروردوز؟ و الله‌ین آیه‌لرینی تکذیب ائله‌دیقلارینا گؤره، «آلله‌ ظالملری هدایت ائله‌مز» سؤزو اونلار باره‌ده واقع اولدو. بو اوزدن اونلار اؤزلرینی هئچ عذر تاپا بیلمز و هئچ نه دانیشمازلار.\n«دابة الارض»ین جزئیاتی و اونون صفتلری و دقیق مشخصاتی باره‌ده شیعه‌ و سنی کتابلاریندا چوخلو حدیث وار.\nبو حدیثلرین چوخو بو آیه‌لرین رجعت مسأله‌سینه و یاخشیلاردان و پیسلردن بیر دسته‌نین قاییتماسینا اشاره اولدوغونو دئییر. چونکی اگر قایمته اشاره اولورسا « مِنْ کُلِّ أُمَّةٍ فَوْجاً» (هر امتدن بیر دسته) تعبیری صحیح اولماز. چونکی قیامتده هامی محشور اولاجاق. نئجه کی قرآ« کریم کهف سوره‌سی‌نین 47-جی آیه‌سینده بئله بویورور: «وَ حَشَرْناهُمْ فَلَمْ نُغادِرْ مِنْهُمْ أَحَداً»؛ و بیز اونلاری محشور ائدریک و هئچ کسی ترکیتمه‌ریک.\nآما سنی عالملر بو آیه‌لری قیامت باره‌سینده تفسیر ائلیرلر. اونلار «فوج» کلمه‌سینی هر جمعیتین رئیسلری بیلیرلر و آیه‌لرین ناهماهنک اولماسینا گؤره بئله تفسیر ائلیرلر کی حقیقتده 83-جو آیه 85-جی آیه‌دن سونرا واقع اولمالی ایدی.\nشکسیز بو دنیادا اؤلولرین بیر عده‌سی‌نین تازاان دیریلمه‌سی محالاتدان دئییل. هامی‌نین قیامتده محشور اولماسی کیمی.","num_words":748,"character_repetition_ratio":0.05,"word_repetition_ratio":0.068,"special_characters_ratio":0.231,"stopwords_ratio":0.004,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.999,"perplexity_score":57817.4,"cluster_detection":-1}
+{"text":"بهترین برنامه تو دنیاست از این بهتر پیدا نمیشه عالللییییییییییییییییییییییییییییییییییییی حتما نصب کنید","num_words":40,"character_repetition_ratio":0.298,"word_repetition_ratio":0.29,"special_characters_ratio":0.155,"stopwords_ratio":0.0,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.848,"perplexity_score":67325.5,"cluster_detection":-1}
+{"text":"قولچاق‌لار\/ چؤمچه گلین چؤمچه گلین أسکی تورک اینانج‌لاری‌ ایلا ایلگیلی بیر قولچاق دیر. بوتون تورک‌ یوردلارینـدا یاغینتی‌لارین آزالدیغی چاغ‌لاردا یا قیتلیق اوغرادیغیندا یاغیش دیلَمَک آماجی ایلا بیر تؤرن باشلاتیلار . بونلاردان بیری چؤمچه گلین تؤرنی دیر . بو أسکی تورک دبینـدن تورک‌لرین یاخینلیغینـدا یاشایان تورک اولمایان إل‌لرده إتگی آلیبلار و …\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nگئییم‌لر \/ آیاق گئییم‌لری\nنفیس سینافر July 26, 2017 گئییم‌لر 0 1,397\nگئییم‌لر \/ آیاق گئییم‌لری آیاق گئییم‌لری (اوچونجو): توپوغلوق : قادین‌لارین قیچ بیلک‌لرینه باغلیـیان پول‌لو زنجیر یا بئزدن اولان سوسگه‌لر پاپئش \/ پاپیش : آلتی گؤن یا بئزدن اولان یوموشاق و چئشیدلی بویاق‌لاردا اولان اوشاق آیاق گئییمی پوتون : گؤنـدن تیکیلن بیلک‌لری اوجا باشماق‌لار .گئنللیک’له داغ ‌آغان‌لار و أسگرلرین گئیدیگی آیاق …\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nاوجاق‌لار \/ سؤهوممت \/ اوچ گونبز\nنفیس سینافر June 26, 2017 اوجاق‌لار_دامغالار 0 1,327\nاوجاق‌لار \/ سؤهوممت \/ اوچ گونبز سؤهوممت \/ اوچ گونبز : سؤهوممت گونبزی اورمیه‌نین جانبازان (اوستاد برزگر) خیاوانینـدا اولان أسکی دؤنمـدن قالان تیکینتی‌لردن دیر. قایناق‌لاردا بو تیکینتی‌نین سلجوقلو دؤنمینـدن قالدیغی یازیلیب‌دیر. باشقا آراشتیرمالاردا بو تیکینتی‌نین چوخ داها أسکی دؤنمـدن قالدیغی یازیلمیش‌دیر. بیر پارا کیمسه‌لر بو تیکینتی‌نین آدینا اوچ گونبز یا …\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nیئمک‌لر\/ ساری شیله\nنفیس سینافر June 25, 2017 یئمک‌لر 0 2,049\nیئمک‌لر\/ ساری شیله ساری شیله : گئنلـده ایچینده‌کی تاخیلی ازیلمیش و بیراز سولو و قاتی اولمایان یئمک‌لره شیله دئیرلر. ساری شیله دادلی یئمک‌لردن دیر اونون اوچون ده آنا یئمکـدن سونرا یئییلَن یئملی‌لردن ده ساییلیر. ایچینده‌کی‌لر: دویو دویونون ایکی قاتی شکر بادام خیلالی زعفران دارچین توزو قیزیل گول سویو بیشیرمه‌سی: دویونو …\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nیاراق‌لار \/ زینقیروو \/ جینقیراق\nنفیس سینافر June 22, 2017 یاراق‌لار 0 1,058\nیاراق‌لار \/ زینقیروو \/ جینقیراق زینقیروو \/ جینقیراق : زینقروو دمیردن دوزلن بیر سوسگه دیر. کیچیک زینقیروولاری آت و دوه‌نین چولونا سوس آماجی ایلا آسارلار. زینقیروو یا جینقیراغین سوسگه‌دن آییری بیر ایشلمی گئچی و قویون بویونونا ایتمه‌مه‌لری اوچون آسیلماسی‌دیر. اؤزللیک’له ائرکج‌لرین بویونونا بؤیوک زینقیروو آسارلار. بئله‌جه قورد سالدیریسیندا دا ائرکجین …\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nقوشقولار \/ قاشقایی قوشقولاری\nنفیس سینافر June 14, 2017 قوشقولار 0 1,315\nقوشقولار \/ قاشقایی قوشقولاری آذربایجان بؤلگه‌لرینین آدی ایچینده کئچن قاشقایی قوشقولاری ایلا آساناک‌لارینـدان نئچه اؤرنک: *بو یول گئدر تبریزه قناتی ریزه ریزه (قند آتین ریزه ریزه) خودام بیر یول وئر بیزه بیز گئدک اؤلکه‌میزه. *هئچ بیلمه‌دیم هارا گئدیب هاننا دیر ، هاننا دیر (هایاندا دیر) اورومـدا دیر، حلبـده دیر، …\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nگئییم‌لر\/ آیاق گئییم‌لری\nنفیس سینافر June 4, 2017 گئییم‌لر 0 1,251\nگئییم‌لر\/ آیاق گئییم‌لری آیاق گئییم‌لری (ایکینجی): جوراب : یون یا ایپلیکــدن توخونولان آیاق گئییمی. چاریق : جامیش گؤنونـدن تیکیلن باشماق .چاریغین اؤزللیگی بیچیم و تیکیشی‌نین باشماغین اوست بؤلومونـدن اولدوغودور. چاریغین اوستونده باغ‌لاری اولور و بو باغ‌لارلا آیاقدا برکیلیر. چاخجور(چاقجور ) :گؤنـدن تیکیلمیش وبیلکـدن اوستو قوماشدان اولان بیر چئشیت جوراب. بو …\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nأمچی‌لیک \/ چیرتماق\nنفیس سینافر May 28, 2017 أمچی‌لیک 0 1,282\nأمچی‌لیک \/ چیرتماق ساوا اوشاغی چیرتماق : 10 گونلوک کؤرپه‌یی حامامـدا تیغه‌دن کئچیریرمیش‌لر (تیغه یوخسا کسیجی، اوجو ایتی یاراق اینان ) یانی اوشاغی باشـدان آیاغـا چیرتارمیش‌لار. بئله‌جه کؤرپه اوشاغین تنینـده قالان کیفیر قان‌لار آخیب گئدرمیش. چیرتانـدان سونرا اوشاغین تنینه خینا چکرمیش‌لر. نفیس سینافر\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nگئییم‌لر \/ باش گئییم‌لری \/ کورته\nنفیس سینافر May 17, 2017 گئییم‌لر 0 1,299\nگئییم‌لر \/ باش گئییم‌لری \/ کورته کورته : تورکمن قادین باش گئییم‌لرینـدن دیر. کورته اوست گئییم کیمی قوللاری اولان بیر پالتار دیر . آما بو گئییم‌ین دبی أگینه گئیمک یئرینه باشا اؤرتمک‌ دیر. کورته‌یی قیزلار گلینلیک‌لری اوچون تیکیب حاضیرلارلار. کورته تورکمن گلین‌لرینه اؤزل باش گئییمی دیر. نفيس سينافر\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nگئییم‌لر\/ آیاق گئییم‌لری\nنفیس سینافر May 15, 2017 گئییم‌لر 0 891\nگئییم‌لر\/ آیاق گئییم‌لری آیاق گئییم‌لری (بیرینجی): آیاق قابی: هر چئشیت و نئجه‌لیکـده (کئیفییتـده) آیاغـا گئییـلن آیاق گئییمی‌نین آدی. اوروسی: آلتی گؤن، اوستو وئرنی یا مخمردن تیکیلن شَپیک‌لر (شَپیت‌لر). قادین و کیشی اوروسی‌سی‌نین آییریقسی‌لیغی بویاغ‌لاری اوزریـندن دیر. اَهَری: آلتی آغاج و اوزو گؤنـدن اولان دوز آیاق قابی، اهری‌نین اوجو یوخاری‌یا ساری …\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nPage 1 of 3123 »\nLanguages\nتۆرکجه\nTürkcə\nسون یازی‌لار \/ Son Yazılar\nTOP 10\nیوروم‌لار \/ Yorumlar\nتگ‌لر \/ Təqlər\nآتالار سؤزۆ_‌دئییم‌لر \/ قاشقایی دئییم‌لریندن\nApril 17, 2018\nاؤیکولر \/ متل‌لر \/ ایلان توفو\nApril 12, 2018\nبیتگی‌لر \/ پیشیک اوتو\nDecember 30, 2017\nیئمک‌لر\/ قاوورقا \/ قووورقا\nDecember 21, 2017\nتانیتمالار \/ بوتا \/ گول بوتا \/ بوتامیز بادام ایچی\nDecember 5, 2017\nخبرلر-یازی‌لار \/ رامین جبرائیلی \/ گووور قیزی\nNovember 18, 2017\nیاراق‌لار \/ ایپ أگیرمک یاراق‌لاری\nNovember 11, 2017\nگئییم‌لر\/ آیاق گئییم‌لری\nNovember 7, 2017\nیاراق‌لار \/ چؤرکچی‌لیک یاراق‌لاری\nOctober 31, 2017\nبیتگی‌لر \/ قوزو قولاغی\nOctober 31, 2017\nقوشقولار \/ هپسنه\nApril 2, 2017 6,014\nبیتگی‌لر \/ قوزو قولاغی\nOctober 31, 2017 4,545\nگئییم‌لر\/ سوسگه‌لر \/ ملهو \/ مهلو\nAugust 29, 2017 2,673\nدَب‌لریمیز \/ بایداق\nApril 29, 2017 2,633\nگئییم‌لر \/ سوسگه‌لر \/ میخک\nMay 12, 2017 2,477\nیاراق‌لار \/ ساج\nApril 5, 2017 2,447\nاینانج‌لار \/ آل‌ آروادی\nOctober 15, 2017 2,408\nتوخومالار \/ مرفج\nMarch 29, 2017 2,260\nأمچی‌لیک \/ کوپه سالماق\nApril 12, 2017 2,170\nتانیتمالار \/ موتال \/ تجن\nJune 19, 2017 2,112\nAraz Əhmədoğlu: Buna da Xoyda \"Yovşan\" deyirik....\nAraz Əhmədoğlu: Buna Xoyda \"QUŞ ƏBBƏYİ\" deyirik. Yemlik ailəsindəndir. Aşa salanda yemlik dadı v...\nمحمد: چوخ گوزل و آنلاملی...\nVhid: سلام‌لار چوخ اورگه یاتیم یازقی ایدی ساغولونوز...\nفولکلور ترکان فولکلور آذربایجان فولکلور آزربایجان گئییملری نام ترکی گیاهان لباس سنتی آذربایجان گئییم لری نفیس سینافر ائل بیلیمی تورکجه بیتگیلر آدی نفیس سینافر گئییملر نفیس سینافر آذربایجان گئییملری یئرلی گئییم نام گیاهان یئرل گئییم لباس سنتی آذربایجان لباس ترکان نام گیاهان دارویی به ترکی تورک گئییملری لباس محلی نفیس گئییملری تورکجه بیتگی آدی ائل بیلیمی نفیس سینافر تورک گئییمی تورک گئییم لری فولکلور قشقایی","num_words":1647,"character_repetition_ratio":0.094,"word_repetition_ratio":0.061,"special_characters_ratio":0.26,"stopwords_ratio":0.002,"flagged_words_ratio":0.001,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":176379.6,"cluster_detection":-1}
+{"text":"قاچیر. من ده دالیسیجا. باشینین دالین‌دا سیخی‌جا باغلانمیش اوزون آت قویروغو، سارقاچ کیمی، بیر ساغا- بیر سولا بئلین‌ده اویناییب، منی هیپنوز ائدیر. گؤزلدیر، قومرال، آرادا بیر ساری ساچ‌لاری، گونش ووران شلاله کیمی، بئلین‌ده پاریلداییردی. گؤرسن قارا ماسکا دالین دا گیزلنن اوزو، گونش گؤزلوگو دالین‌دا گیزلنن گؤزلری ده گؤزلدیرمی؟ نئچه‌نجی گئجه‌ایدی اونو بوردا قالابالیغین ایچین‌ده گؤروردوم. او قالابالیق دا، آل آلوولارین، توستونون آراسین‌دا، ائفیرلی ، اوچوجو ب��ر وارلیق کیمی‌یدی. ألیمی آتیب توتماق ایستسم، گؤی‌‌لره اوچاجاق سانکی. اونو گؤرنده ایستمزدن، ألیم‌ده‌کی سیلاحی برکدن سیخیردیم. اونون گؤزل ساندیغیم اوزونه نفرت ائدیردیم. منی سحرلدیگینی حس ائدیردیم. قریبه، ضدیتلی دویغولاری روحوم‌دا اویاندیریردی. اونا بسلدیگیم دویغولاری ایچیم‌ده بوغوماغا چالیشیردیم. دویغولاریما گؤره اؤزوم‌دن اوتانیردیم، آخی او منیم دوشمانیم ساییلیردی. من اونو سئومه‌ملیدیم.\nاونون‌دا مندن نفرت ائتدگینی بیلیردیم. امما سونرا دوشوندوم او مندن نفرت بئله ائتمیر، اونون گؤزون‌ده، منله، یانیم‌دا دایانان یولداش‌لاریمین آراسین‌دا هئچ بیر فرق یوخویدو. بیز هامیمیز اونا دوشمانیدیق. او قوخونج کاسکا‌لار، ائیبجر قارا گئیم‌لر، من‌لیگیمیزی ألیمیزدن آلمیشدی. هئیکل کیمی، خیابان‌دا دوروب، کوماندیرین أمرینی گؤزلین عسگرلریدیک. وور دئسه ووروردوق، اؤلدور دئسه اؤلدوروکوک. ایشیمیزین نه‌دنینی بیلمدن، ووروب، اؤلدوردوگوموز انسانی تانیمادان. یالنیز بیر روبات کیمی، أمرلره اطاعت ائدیرئیک.\nنه‌دنینی بیلمدیگیم بیر قورخو ایچیمه دولموشدو. گؤزومو سارقاچ ساچ‌لارین‌دان آلا بیلمه‌دن قاچیرام. اطرافیم‌داکی هر شئی یوخ اولموش بیر من وارام، بیر ده او ائفیرلی وارلیق. داها نه أل‌لری یومروق‌لو باغیران‌لار وار، نه سیلاح سس‌لری، نه بیبر گازی قوخوسو. نه ده موتورسیکلت‌لرین نریلتیسی. ایندییه قدر اونونلا بئله یاخین مسافه‌ده اولمامیشدیم. نفس‌لرینین سسینی ائشیدیرم. بونا دایانا بیلمیرم.اون‌دان قورخمامالییام، یوخ من اونو سئومملییم. او منیم دوشمانیم‌دیر، او منیم دوشمانیم‌دیر. او منیم دوشمانیم‌دیر. دورمادان بو سؤزو اورگیم‌ده تکرارلایرام.\n«وور، وور اونو، سیلاحینی چک، وور، وور» کوماندیرین سسیدیر. أطرافیما باخیرام، امما او دار کوچه‌ده، من و اوندان سونرا کیمسه یوخویدور. بئینیم‌ده‌کی سس أل چکن دئییل، «نیه باخیرسان، سنه وور دئیرم. سن بیر عسگرسن، أمریمه اطاعت ائت.»\nسیلاحی چکیرم، بوتون گؤوده‌می بوروین، اورک دؤیونتولریم، پارتلاییش سسینه قاریشیر. سس دام-دووارا دییب، قولاغیما یانسیییر. تئتیگی چکیرم، اؤزوم اولدوغونا اینانا بیلمیرم. ائفیرلی داها قاچمیر، منه ساری دؤنور. ماسکاسی، گونش گؤزلوگو اوزوندن دوشموش. جانسیز گؤزلری، گؤزلریمه سانجیلیر، سانجیر، زهرله‌ییر. دیرک‌دن آسلانان، سارامتیل ایشیقلی چیراق، جان وئریرمیشجه‌سینه یانیب-سؤنور. بیردن بیره کولک أسمیه باشلاییر. خزان وورموش، قوجا چینارین سارالمیش یاپراق‌لاری، اؤلوم دانسی ائدیرمیش کیمی، ساللانا-ساللانا یئره سوورولدو. ائفیرلی یئره یخیلیر. ساچ‌لاری گونش شعاع‌لاری کیمی اطرافینا دؤشه‌نیر. کاسکامی باشیم‌دان گؤتورورم. دیزلریم تیتره‌ییر. یئره سریلمیش ساچ‌لارینین آراسین‌دان، اینجه قان آخین‌لاری آسفالتی ناخیشلاییر. آخین‌لار بیر بیرینه قووشوب، ایرماغا دؤنوشور، جوشور، سئل اولور، قان سئلی، خیابان‌لاری آغزینا آلیر. قاچیرام، دلی‌لر کیمی قاچیرام، شهر نظریم‌ده غریبه‌دیر. هئچ یئری تانیمیرام. ایتمیشم. بینالار، کوچه‌لر، خیابان‌لار، هامیسی منه یاد اولوب. آماج‌سیز قاچیرام. بیلمرم هارا گئدیرم. آیاق‌لاریم، بئینیم‌دن فرمان آلمیر. سانکی باغیم‌سیز بیر وارلیغا دؤنوشوبلر.\nاؤزومو ائویمیزین قاباغین‌دا گؤرورم. اوتاغیما سیغینیرام. اما ��ان سئلی آرخامی بوراخمیر. اوتاغیما هجوم ائدیر. قانا باتیرام، قا‌ن‌دا بوغولورام. او گؤزلر منی بوراخمیر. اوتاغیمین قاپیسی، دوواری، پنجره‌سی. هر یئر اونون گؤزلری اولوب، منه گؤز تیکیب. بدنیم آلولانیب یانیر. یورغانین آلتینا سیغینیرام، اما او بورادا دا وار، ایستی نفسی اؤزومه دئییر. یوماق کیمی اؤزومه بوکولورم. نفسینین سسی هر یئردن گلیر. أل‌لریمی قولاق‌لاریما باسیرام، گؤزلریمی یومورام. دلی اولماقدایام، بلکه ده اولموشام. لیلاسینین قاتیلی اولان مجنون اولموشام.\nهاوا ایشیقلانیر، موبایلیمی گؤتوروب، اینستاگرامی آچان‌دا ائفیرلی ایچین‌ده رقص ائدیر. هر یئر اونون شکیل‌لری، ویدیولاریلا دولموش. ویدیولارین بیرین‌ده قاچیر، دونن گئجه‌کی کیمی جان هؤلویله یوخ، هرلنه-هرلنه، گوله-اوینایا قاچیر. کپنک کیمی اوچور. موبایلی یئره چیرپیرام. موبایل پارچا-پارچا اولور، ائفیرلی، هر پارچاسین‌دا هرلنیر، فیرلانیر، اوینویور. ألینی منه ساری اوزالداراق، منی اؤزونه چکیر.\nکاسکامی باشیما تاخیرام. خیابان‌دا أمرلری اطاعت ائدن روباتا دؤنوشورم. یئینه یومروق‌لار هاوادا، یئینه توستو، اود، بیبر گازی، ماشین سیقنالی، موتورسیکلت‌لرین نریلتیسی، قیشقیراق‌لار، سیلوقان‌لار، کوماندرین أمرلری. باشیم دؤنور. گؤزلریمی یومورام. بئینیم بیر بئله دیتانی آلقیلاماقدان عاجیزدیر. گؤزلریمی آچان‌دا، توستویله اودون آراسین‌دان بیر جوت منه زیللنمیش گؤز، گؤزلریمه سانجیلیر. اونورغام‌دان قالخان گیزیلدی جانیمی بورویور. اینانا بیلمیرم اما اؤزودور. اورتا‌دا فیرلانیب، رقص ائدیر. باشینین دالین‌دا سیخی‌جا باغلانمیش اوزون آت قویروغو، سارقاچ کیمی، بیر ساغا-بیر سولا بئلین‌ده اویناییب، یئنه منی هیپنوز ائدیر. کاسکامی باشیم‌دان گؤتورورم. سیلاحمی یئره آتیب، جمعیتین ایچینه، اونون یانیا قاچیرام. قولاغ‌لاریم داها کوماندرین أمرلرین ائشیتمیر. چکینگن أل‌لریمی، اونا ساری اوزالدیرام. ائفیرلی وجودو، وارلا یوخ سینیرین‌دا بیر شئی کیمیدیر، کؤپوک کیمی، دومان کیمی، چن کیمی، توخونسام، اوچوب هاوادا یوخ اولاجاق سانکی. اونا ساریلیب، رقص ائتمگه باشلاییرام. اطرافیم‌داکی سس‌لر گئت-گئده اوزاقلاشیر. یونگوللشیرم. سس‌سیزلیک منی ده اوچوشدورور سانکی. اونا توخونان همی اونا دونوشورم. ائفیرلشیرم. اورگیم داها دؤیونمور. گؤزلریمی یومورام، گؤز قاپاق‌لاریمین دالین‌داکی، دالغالانان قارنلیق‌دا بوغولورام.","num_words":1295,"character_repetition_ratio":0.036,"word_repetition_ratio":0.019,"special_characters_ratio":0.202,"stopwords_ratio":0.008,"flagged_words_ratio":0.002,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":97018.5,"cluster_detection":-1}
+{"text":"«https:\/\/azb.wikipedia.org\/w\/index.php?title=ویکی‌پدیا:تاریخ‌ده_بوگون\/سپتامبر_۱۳&oldid=36700»-دن آلینمیش‌دیر\nبؤلمه:\nویکی‌پدیا:تاریخ‌ده بوگون\/سپتامبر\nبۇ صفحه‌‌ سوْن دفعه ‏۸ آقوست ۲۰۱۵، ‏۰۸:۲۴ تاریخینده دَییشدیریلمیشدیر.\nیازی Creative Commons Attribution-ShareAlike License 4.0 آلتیندا مووجوددور؛ آرتیق شرطلر آرتیریلا بیلر. بو سایتی ایشلتمکله سیز ایشلتمه شرطلری و گیزلیلیک سیاستی ایله راضیلشیرسینیز. ویکی‌پدیا® منفعت‌سیز تشکیلاتی اولان ویکی‌مدیا فوندونون قئید آلینمیش تیجارت علامتیدیر.","num_words":101,"character_repetition_ratio":0.055,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.195,"stopwords_ratio":0.04,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.995,"perplexity_score":22082.7,"cluster_detection":-1}
+{"text":"(مقاله)دانیشیقایشلدنایشلدن دانیش��غیویکی‌پدیاویکی‌پدیا دانیشیغیفایلفایل دانیشیغیمدیاویکیمدیاویکی دانیشیغیشابلونشابلون دانیشیغیکؤمککؤمک دانیشیغیبؤلمهبؤلمه دانیشیغیپوْرتالپوْرتال دانیشیغیTimedTextTimedText talkماژولماژول دانیشیغی","num_words":79,"character_repetition_ratio":0.023,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.066,"stopwords_ratio":0.038,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.996,"perplexity_score":13396.3,"cluster_detection":-1}
+{"text":"آریالار امپراطورلوغونون رؤیاسی ایله قورولان رضاخانین مستبد و شوونیست حکومتی، ایکینجی دونیا محاربه‌سی دؤورونده، فاشیست‌لرین شیکسته اوغراماسی عرفه‌سینده، ایران خلق‌لری‌نین دیره‌نیشی و قالخینماسی و ائشیکدن اسن روزگارلارین گوجلو تاثیری نتیجه‌سینده بیر گئجه‌ده داغیلدی. او رؤیالارین یوچا چیخماسی ایله، فیکیر بوخوولاری قیریلدی، قلم‌لر جانلاندی، آغیزلار آچیلدی، سینه‌لر جوشه گلدی و یئنی محتوالی مطبوعات، خلق روحونون، معنویاتی‌نین تـرجمانی اولان اینجه صنعت میدانا گلدی. قورقولار قورولدو، خلق حیاتیندا جانلانما باشلانــدی. اینجه صنعت، ادبیّات چیچکلنمه دؤورو باشلادی. بئلــه بیــرشرایط ده، گنج فیکیر صاحب‌لری قلم تجربــه‌لرینی، اجتماعی و فلسفی دوشونجه‌لرینی، مطبوعات ورقلرینــده سیناماغا باشلادیـلار. وطنپــرورلیک دویـغوسو، معنـوی تمیزلیک، خلق عشقی و قاباقجیل ائده‌ال‌لارلا یاشایان بو گنج‌لر، ادبیاتیمیزین دیرلی شخصیت‌لرینه چئوریلدیلر. اونلار، دیلچی‌لیک، فولکلور شناسلیق، ادبیات شناسلیق، ساحه‌سینده دیرلی ایش‌لر گؤردولر. شعر، حکایه، رومان، لغتچی‌لیگیمیزین، ائله‌جه‌ده ادبیاتیمیزین بیر چوخ ساحه‌سینده‌کی بیر سیرا بوشلوق‌لاری دولدورماغا، چاتیشمازلیق‌لاری آرادان قالدیرماغا چالیشدیلار.\nاو دؤوروده ادبیّـاتا گلن و عؤمــور- گونونو خلقیمیزین سعادتی، معنــوی یـوکسلیشی، ادبیـاتیمیزیـن زنگینلشمه‌سی اوغروندا صرف ائدن گؤرکملی سیمالارین سیراسیندا، ادبیّاتیمیزین فخر ائتدیی اوستاد دکتر عزیز محسنی معلمین ده اؤزونه مخصوص یئری وار.\nاوستاد، ادبی فعالیته ان گنج یاشلاریندان، مکتب ایللریندن باشلامیشدیر. اوخودوغو مکتبین ادبی- مدنی درنه‌یینده علمی،ادبی چیخیشلاری‌ایله ادبیات عالمینه قدم قویموشدور و ۲۰- ینجی ایللرین اوللریندن اعتبارن اؤز طالعینی ادبیاتیمیزین طالعی ایله باغلایاراق بو گون ادبی- اجتماعیاتیمیزین قوجامان آغ ساققالی کیمی بؤیوک حؤرمته مالیک‌دیر.\nساغدان سولا: تیمور پیرهاشمی – عزیز محسنی – گنجعلی صباحی – سلام‌الله جاوید- کریم مشروطه‌‌چی(سؤنمز)\n-۲۰ ینجی ایللرین قاباقجیل ناشری، ایتی قلملی ژورنالیستی، آیدین فیکیرلی ترجمه‌چیسی، یورولماز آراشدیریجیسی، آلوولو اورکلی شاعری، بیلیکلی یازیچیسی کیمی، اثرلری‌ایله اوخوجولاری ماراقلاندیرمیش، ادبیاتیمیزی زنگینلندیرمیش و آدلیم بیر اجتماعی شخصیته چئویریلمیش و اثرلری کتاب فورماسیندا یاییلماغا باشلامیشدیر. “پیدایش انسان و نظرات داروین”، “پیدایش و ساختمان منظومه شمسی”، “موفقیت‌های علوم” کیمی او دؤنم ده اهمیتلی ساییلان علمی ترجمه‌لری؛ “سه داستان(از ادبیات ازبک، ترکمن و آذربایجان)”، “نظری به ادبیات کلاسیک جهان”، “سیستم انتخابات در کشورهای جهان” آدلی کتابلاری، ادبی اثرلری نشر اولدوقدا اوغورلا قارشیلانمیشدیر.\nاوستادین مطبوعات صحیفه‌لرینده، کتاب و مجموعه‌لرده ۵۰۰ دن آرتیق، ادبیات، علم، فلسفه، مدنیت، ائسته‌تیکا، کتاب تانیما ساحه‌سینده مقاله، قید و مختلیف بیچیملی یازیلاری چاپ اولونموشدور.\nگؤرکملی عالیم، یازیچی، تنقید‌چی، شاعر عزیز محسنی‌نین یارادیجیلیق عالمی چوخ زنگین، موضوع دایره‌سی چوخ گئنیش، مضمون‌لاری رنگارنگ و قلم چالدیغی ادبــی- بدیعی ژانرلار چوخ سایلی‌دیر. اونون ا یندیـه‌دک اوچ شعر مجموعه‌سی چاپ اولوب: “نمونه‌هایی از شعر معاصر آذربایجان” (آنادیلی شعریمیزین فارسجایا چئوریلمیش نمونــه‌لری‌دیر.) “دینله منی”، “نیسگیللریم”، آذربایجان دیــلینده شعرمجموعه‌لری‌دیر.\nبو شعر مجموعه‌لرینین هــر ایکیسی‌ده ایکی اساس بؤلگویه مالیک‌دیر: بیرینجی بؤلوم‌لر شاعرین آنا دیلینده یازدیغی شعرلر، ایکینجی بؤلوم‌لر ایسه ایران و دونیا شاعرلریندن آنا دیلیمیزه ترجمه‌لردیر. ترجمه‌چی شاعر، آنا دیلیمیزین بوتون گؤزه‌للیک‌لرینی، اساس قایدا قانون‌لارینی تام صورتده ساخلایاراق گؤزه‌ل شعر نمونه‌لری یاراتمیشدیر. ترجمه‌لر ایسه اورژینال‌لاری ایله تام سسله‌شن، اونلارین بدیعی خصوصیتلرینی آنا دیلیمزده ایفاده ائدن دیرلی، بدیعی ترجمه‌لردیر. داها دوغروسو آذربایجان دیلینده یئنی‌دن یازیلمیش شعر نمونه‌لری‌دیر. منجه بو ترجمه‌لر گنج شعر ترجمه‌چی‌لرینه چوخ دیرلی اؤرنک ساییلا بیلر. اوستادین ترجمه‌لری سیراسیندا “یورد” آدلی حکایه‌لر مجموعه‌سی‌نین‌ده چوخ دیرلی یئری واردیر. بو توپلو: ایران، آمریکا، الجزایر و باشقا دونیا یازیچیلاریندان ترجمه‌لردیر .\nشاعر- یازیچی‌نین “چای آخیر” و “ساوالان”، آدلاریندا ایکی حکایه‌لر مجموعه‌سی وار. بو حکایه‌لرین موضوعسو رئال حیاتدان آلینمیش تاثراتین حکایه فورماسیندا بدیعی افاده‌سی‌دیرکی شیرین،آخیجی واوره‌گه یاتان بیر دیل‌له یازیلمیش‌لار.\nاوستادین، شفاهی خلق ادبیاتیندان توپلادیغی دئییم‌لر، آتالار سؤزو و ضرب‌المثل‌لر هله آز ایشیق اوزو گؤرسه‌ده، آنجاق پئشه‌کارلیق و علمی حاضیرلیق‌لا چاپا حاضیرلادیغی « دده قورقود» کتابی ایران دا دده‌قورقود‌شناسلیق ساحه‌سینده چاپ اولان ان دیرلی اثردیر. آراشدیریجی عالیم دده قورد دونیاسینی، و اثرین، تاریخی، علمی و بدیعی اهمیتینی اوزه چیخارماق اوچون آنار کیمی دده قورقودشناسلارین یوکسک آکادمیک سویه‌لی یازیسی‌لا برابر، داستانلارین اختصارلانمیش و ساده‌لشمیش متنینی، ایضاحلاری‌لا حاضیرلاییب، نشر ائتدیرمکله ادبیاتیمیز اوچون چوخ اهمیتلی بیرایش گؤرموشدور.\nعزیز محسنی اؤز ایده‌یالار دونیاسی اولان متفکر قلم صاحبی‌دیر، خلقه، وطنه، انسانلیغا، آلوولو محبت، دوغما خلقین، آنا وطنین تاریخینه، طالعینه، گله‌جه‌گینه باغلی‌لیق، بیر سؤزله وطنداشلیق اونون ادبی فعالیتی‌نین ایده‌یا- مایاسینی تشکیل ائدیر. اونون بدیعی و علمی تنقیدی اثرلرینین آرخاسیندان، عالیمین پارلاق شخصیتی، ایده‌یال‌لاری، حقیقی وطنداشلیق سیماسی آیدین گورونور.\nاوستاد محسنی‌نین یارادیجیلیق عالمینه دریندن نظر سالدیقدا، اونو دوغرو و دوزگون اینجه‌له‌دیکده بیر حقیقت بیزه آیدینلاشیر! عالیمین یارادیجیلیغی‌نین اساس غایه‌سی، جانی، جوهری، خصوصی ایله ادبیاتشناسلیق ساحه‌سیندهکی فعالیتی‌نین باشلیجا خصوصیتی، ادبیاتیمیزین بوشلوقلارینی دولدورماق اونـون چاتیشماز جهتلـرینی آرادان قالدیــرماق اولموشدور. ناشرلییی‌ده، ادبی- اجتماعی فعالیتی‌ده، بو قایغی‌دان دوغموشدور. بو قایغی اونون یوکسک وطنداشلیقلا یوغرولموش شخصیتیندن، وجدان ایشیغی ایله آیدینلاشمیش ایده‌یال‌لاریندان دوغور.\nبورادا بیر نئچه مسئله‌یه توخونماقلا، اوستادین سون کتابی حقینده اؤز ملاحیظه‌لریمی حؤرمتلی اوخوجولارلا پایلاشماق ایسته‌ییرم:\nبیری بو مسئله کی، ادبیاتشناسلیق، ادبی فیکیر و تنقید هر بیر ادبیاتین، بدیعی مدنیتین، آیریلماز ترکیبی حصه‌سی‌دیر. بونلارسیز، هئچ بیر خلقین ادبیات تاریخینی، تفکر عالمینی، تصور ائتمک ممکن دئییل. چونکو ادبیات و اونون یارادیجیلیق ایده‌یالاری، اوبرازلار عالمی، محض ادبیاتشناسلیق علمی‌ایله آچیلا بیلیر. یالنیز ادبی- نظری تفسیرلرله قیمتلندیریله بیلر؛ فلسفی – اجتماعی معنالاندیرما واسطه‌سیله اؤز حیاتینا دوام ائتدیره بیلر و سونرا کی نسیللرین قاوراییشینیدا، معنوی حیاتیندا یئنی موجودلیق فورماسی منیمسه‌ییر. باشقا سؤزله دئسک، ادبیاتشناسلیغین، تنقیدین درکی، تصویری واسطه‌سی‌ایله ادبی اثرلر، ادبی جریانلار، ادبی آختاریش‌لار و تاپینتی‌لار، توکنمز یارادیجیلیق پروسه‌سی عالمینه داخل اولور، ادبی حرکت یارادیر.\nایکینجی مسئله بو کی، هر بیر خلقین ادبیات تاریخی، او خلقین ملی – بدیعی تفکرونون تاریخی‌دیر. بو تاریخ، خلق حیاتی، اونون دونیا گؤروشو ایله باغلی حیات‌دیر. اونون هر مرحله‌سی و بو مرحله‌لری تمثیل ائدن هر کلاسیکی، خلقین تاریخی کئچمیشینی، مدنیتینی اؤیرنمک، اونا نفوذ ائتمک، اونو درک ائتمک اوچون ان معتبر منبع، ان زنگین خزینه ساییلیر.\nو داها بو کی، عصیردن- عصیره انکشاف و یوکسه‌لییش‌ده اولان آذربایجان ادبیاتی، زنگین تاریخه مالک‌دیر. بو زنگین بدیعی – ادبی ارثی بو گونلر اوخوجولارا آچیقلاماق، اونون بدیعی فیکیرلرینی، یارادیجیلیق سیرلرینی معاصر ادبی جریانلارا چاتدیرماق، ادبیاتشناس‌لاریمیزی و قاباقجیل یازیچیلاریمیزی دائما دوشوندورموشدور.\nعزیز معلیم، بـؤیوک و گؤرکملی ادبیاتشناسلارین، تنقیدچی‌لرین، دوزگـون علمی گؤروش‌لری بـو نظرلـرینـه اساس‌لاناراق، اونــلارین مئتـودلارینــی اؤیـرنـمک و منیمسه‌مکلـه، ادبـی بیلیگینی زنـگیـن‌لشدیرمیشدیر. او، حمید آراسلی، محمد جعفر، میر جلال، محمد عارف و … کیمی عالیم‌لریــن علمی- تنقیــدی فیـکیرلرینـه اساسلاناراق، ادبیـاتا باخمیش‌دیــر و انسکلوپئدیـالار و ادبیات تاریخ‌لری، جونگ‌لر، منوگرافیالارا مراجعه ائده‌رک، ادبیاتیمیزین گؤرکملی سیمالاری و بؤیوک دوهالاری‌نین حیات و یارادیجیلیق‌لاری حاقدا یازدیغی یازی‌لاریلا بو گونکو ایران آذربایجانی‌نین ادبی پروسه‌سینده کی بوشلوق‌لاری دولدورماق ایشینده دیرلی و اوغورلو آددیم‌لار آتمیشدیر. بو ساحه ده اونون « آذربایجان ادبیات تاریخیندن قیزیل یارپاقلار» کتابینی مثال گتیرمک اولار. او بو عنوانی داشییان اوچ کیتابیندا، دئمک اولار کی آنا دیللی ادبیاتیمیزین نسیمی‌دن توتموش ساهره قده‌ر بیر چوخ آدلیم و بؤیوک سؤز اوستالاری‌نین حیات و یارادیجیلیغی حاقیندا دیرلی آراشدیرمالار آپارمیشدیر. بیر سیرا شاعرلر، اوجمله دن ، دخیل ، قمری ، عصری ، کیمی سؤز اوستالارینین اثرلری بارده دریندن دوشونموش، اونلاری آراشدیرمیش و چوخ دیرلی و اورژینال فیکیر و ملاحظه‌لرینی سؤیله میش و بو یوللا ادبیاتشناسلیق علمیمیزه یئنی تحفه‌لر باغیشلامیشدیر. ادبیات تاریخیمیزدن قیزیل یارپاقلارین(اوچونجوسو) داخیل اولماق اعتباری ایله، او، ادبیاتیمیزین گئنیش منظره‌سینه، ادبیات تاریخیمیزین مختلف دؤرلرینده یارانان رنگارنگ، زنگین و چوخ ساحه‌لی عالمینه نظر سالمیش، فلسفی، اجتماعی، سیاسی و محبت لیریکاسی فورمالارینا، ادبیات ژانرلارینا، بدیعی اوسلوبلارا، ادبی جریانلارا ،شعر، نثر، ساتیرا، دراماتورگییا و…توخونموش و اوخوجولارین معنوی دونیاسینی چوخ دیرلی و اورژینال معلومات و ملاحظه‌لرله زنگینلشدیرمیشدیر.\nیوخاریدا سؤیله‌نن فیکیرلرین تصدیقینده اوخویاجاغینیز بو کتاب حاقدا فیکیرلریمی سیزینله بؤلوشمک ایستردیم:\nصائب تبریزی کلاسیک شرق شعری‌نین، مترقی و گوزه‌ل عنعنه‌لرینی دوام ائتدیرن گؤرکملی شاعردیر. او، فضولی شعری‌نین گؤزه‌ل عنعنه‌لرینی انکشاف ائتدیریب و یئنی بدیعی– ادبی مکتب(اصفهانی سبک) یاراتمیشدیر. صائب‌ین ادبی ارثی هم مضمون، هم ده فورماجا چوخ زنگین و رنگارنگ دیر. او، غزل، قصیده، مثنوی، رباعی، تک بیت ، بیر سؤزله شعرین مختلف نوعلرینده یازسادا، آنجاق شاعرین صنعتکارلیق قابلیتی اونون غزل‌لرینده اؤز تجسمونو تاپا بیلمیشدیر. اوستاد محسنی صائب حاقدا یازدیغی مقاله‌ده، بویوک شاعرین، ییغجام و توتارلی بیوگرافیاسینی وئردیکدن سونرا، شاعرین یارادیجیلیق دونیاسینا نظر سالیر، اونون ادبیاتیمیزداکی یوکسک ادبی موقعیتیندن سؤز آچیر و اوخوجودا صائب تبریزی یارا دیجیلیغی باره‌ده تام تصور یاراتماق اوچون اونون غزل‌لری و تک بیت‌لریندن نمونه‌لر گؤستریر. بوردا اوخوجو، صائب‌ین فارسی غزل‌لری‌نین اورژینالی ایله برابر گؤرکملی صائب‌شناس خلق شاعری بالاش آذراوغلونون ترجمه‌لری ایله تانیش ائدیر. صائب‌ین آنا دیللی غزللریندن سئچمه‌لری داها ماراقلی‌دیر. بـوردا سئچیلمیش اثـرلر: صائب تبریزی‌نین صنعت گلزاریندن نمونـه اولاراق اونـون بؤیوک غزل شاعری، سؤز اوستادی اولدوغونـو داها آیـدیـن و آچیق صورتـده گؤستره بیلیر. منجه، بو یازی، بو تایدا صائبین اثرلری، حیاتی، یارادیجیلیغی باره ده آنا دیلیمیزده یازیلان یازی‌لارین چوخ دیرلیسی‌دیر.\n۱۸-ینجی عصر آذربایجان شعری‌نین گؤرکملی سیماسی، بؤیوک کلاسیکی واقف دیر. واقف یارادیجیلیغی ایله شعرمیز یئنی بیر مرحله‌یه قدیم قویموشدور. آذربایجان ادبیات تاریخینده یئنی بیر فصیل آچیلمیشدیر. واقف، ادبیاتا خلق روحونو، ملی شعرمیزین فورما چالارلارینی گتیردی، کلاسیک شعرمیزین کوهنلمیش، بایاغی‌میش عنعنه‌لرینی، اینجه حس‌لر، درین و نیکبین دویغولا، یوکسک ذوق، یئنی و رئالیست آب و هوا ایله عوض ائده‌رک، خلق ذوقونا یاخینلاشدیردی. خلقین بدیعی ائسته‌تیک دویومولاریلا اویغونلا شدیردی. واقفین یارادیجیلیغی‌ایله شعرمیز، بدیعی- ائسته‌تیک قورولوش، مندرجه و مضمونو اعتباری ایله کمالا دوغرو بیر پیلله‌ده یوکسله‌رک، واقف ادبی مکتبی آدیله ادبیات تاریخیمیزده سجیه‌لندی و شعرتاریخیمیزده فضولی مرحله‌سیندن سونرا، واقف مرحله‌سی یاراندی. اوستاد محسنی واقف حاقیندا یازیسیندا، شاعرین حیاتی، دؤورو و اجتماعی، سیاسی وظیفه‌لری باره‌سینده دقیق معلومات وئره‌رک، شاعرین علمیندن، بیلیگیندن، سؤز آچیر و دوغرو اولاراق یازیر کی: ملا پناه واقف‌ین یاراتدیغی بو اثرلرین طراوتی، خلقی‌لیگی، مضمون��، گؤزه‌للیگی نتیجه‌سینده آذربایجان ادبیاتیندا قالیب و قالاجاقدیر- دییه‌رک شاعرین صنعت دونیاسیندان بحث ائدیر، واقف‌ین اؤزونون صنعت موضوعسونا، بدیعی اوبرازا چئوریلمه‌سیندن صحبت آچیر. صمد ورغونون واقف درامینی، یوسف وزیر چمن‌زمینلی‌نین قان ایچینده رمانینین مثال گؤستریر. ان نهایت واقف شعرلریندن نمونه‌لر گتیره‌رک، بویوک شاعرین، اثرلری ایچه‌ریسیندن اؤز معنا دولغونلوغو، اجتماعی – فلسفی محتواسیله سئچیلن “گؤرمه‌دیم” ردیفلی مشهور مخمسینی تحلیل ائد‌ه‌رک اثرین، فیکیر دونیاسی، دوشونجه عالمینی، فلسفی گوروشلرینی، اجتماعی حیاتا مناسبتینی ییغجام و توتارلی بیر شکیلده ایضاح ائدیر. اوخوجودا واقف یارادیجیلیغی حقینده دوغرو- دوزگون تصور اویادیر و نهایت بئله بیر نتیجه چیخاردیرکی: “واقف یارادیجیلیغی آذربایجان شعرینده هر بیر نظردن مهم مرحله‌لردن ساییلیر.”\n۱۸- ینجی عصرین سونو و ۱۹- اونجو عصریــن اول‌لرینده یاشامیش آذربایجانین بــؤیــوک جغرافی‌شناسی، سیاحتچیسی حاج زین‌العابدین شیروانی عومورونون ۴۰ ایلینی سیاحت‌ده کئچیرمیش؛ آسیا، آفریقا اؤلکه‌لرینده ۶۰ مین کیلومتردن آرتیق یول گئتمیش‌دیر و گزدییی بؤلگه‌لرین، اؤلکه‌لرین طبیعتی، اجتماعی – اقتصادی وضعیتی. اورالاردا یاشایان خلق‌لرین، طایفالارین و اونلارین باشچی‌لاری، دین خادم‌لری، بیلیجی‌لری ایله گؤروشوب، صحبت ائتمیش، دینی گؤروش‌لری، عادت وعنعنه‌لری و ائتنوگرافیک خصوصیت‌لری بارده دیرلی معلومات وئرمیش‌دیر. اؤز دؤورونون گؤرکملی علم آدامی اولان حاج زین العابدین شیروانی‌نین شخصیتی، سیاحت‌لری و ایندییه قده‌ر اهمیتینی ایتیرمه‌میش کتابلاری، روسیه، انگلستان، فرانسه، هندوستان، چین، عرب، ایران، تورکیه، افعانستان و سایر اؤلکه‌لرین شرقشناس‌لارینی همیشه ماراقلاندیرمیش‌دیر. رضاقلی هدایت «روضه الفصحا» اثرینده یازیر: «سوزله شیروانی چوخ سیاحت ائتمیشدیر، حقیقتا او عاغیللی، گورکملی عالم اولموشدور، او گزدییی اؤلکه‌لرده گؤردوکلرینی ریاض‌السیاحه، حدایق السیاحه – بوستان السیاحه آدلی بؤیوک حجملی کتاب‌لار دا یازمیش‌دیر.” اوستاد محسنی بؤیوک عالیم و فیلسوف و سیاح حاج‌زین‌العابدین شیروانی مقاله‌سینده، سیاحین حیاتی، سیاحت‌لری حاقیندا دیرلی معلومات وئریر. اثرلرینی قیسا، آنجاق دولغون شکیلده اوخوجویا چاتدیریر، عالیمین اثرلری‌نین اؤیرنلمه‌سی، اونون حقینده یازانلاردان خصوصی ایله عباسقلی‌آقا باکیخان‌اوو دان آد چکیر. اثرلری‌نین گئنیش یاییلماسیندان، اؤیرنیلمه‌سیندن سؤز آچیر. بو مقاله‌ده عالیمین، علمی، بدیعی یارادیجیلیغیندان لازیمی صورتده صحبت گئدیر. بدیعی اثرلریندن، او جمله‌دن رباعی‌لریندن نمونه‌لر وئریلیر. آنجاق بو مقاله‌نین باشقا بیر یؤنونو و دیرینی قید ائتمک ایستردیــم. اوستاد محسنی‌نین، حاج‌زین‌العابدین شیروانی‌نین کتابلاریندان سئچیب، یازیسیندا نمونه وئردییی، آذربایجان‌لا باغلی، قیدلری و ملاحظه‌لری، شهر و یئرلر حاقیندا معلوماتی بو گونکو علممیز اوچون ده چوخ دیرلی‌دیر. بیر چوخ مباحثه‌لره، مناقشه و مسئله‌لره ایشیق ساچیب و اونلاری آیدینلاشدیرا بیلیر. اوستاد محسنی چوخ دوزگون اولاراق قید ائدیرکی: «حاج‌زین‌العابدین شیروانی اؤز اثرلرینـده، یاخین و اورتا شرقین، هندوستان، حبشه، اورتا آسیا جغرافیاسی، تاریخی، ائتنوگرافیاسی، اینجه صنعتی، مدنیّت آبیده‌لری، ادبیاتی و هابئله گؤرکملی شخصیتلر و ساده انسانلاری حاقیندا قیمتلی معلومات‌لار وئرمیش‌دیر.”\nآذربایجان مدنیتی‌نین گؤرکملی سیمالاریندان اولان، استعدادلی عالیم، فیلسوف، شاعر و آراشدیریجی عباسقلی‌آقا باکیخان اوو (قدسی) دیرلی علمی اثــرلـری ایــله یاخین شرق، او جملـه‌دن آذربایجـان علمینه چوخ مهم یئنی‌لیک‌لر گتیرمیش‌دیر. عینی حالدا بدیعی اثرلری ایله ادبیاتیمیزدا تنقیدی رئالیزمی یارادانلارین ایلکین‌لریندن اولموشدور. بو باخیمدان بؤیوک میرزه فتحعلی‌نین سلفی ساییلیر. او عینی حالدا معارفچی‌لیک جریانین اساس نماینده‌لریندن بیری‌دیر. عباسقلی آقا باکیخان اووون علمی ادبی فعالیتی‌نین دایره‌سی چوخ گئنیش و یارادیجیلیق عالمی چوخ زنگین‌دیر. او صرف و نحو، کیهان شناسلیق، اخلاق، فلسفه‌سی، تاریخ علم‌لری، ادبیات تاریخی، رمان، منظومه حکایه‌لر، تمثیل‌لر مؤلفی کیمی تانینیر. اوستاد محسنی بو مقاله‌سینده بؤیوک ادیب و عالمین یارادیجیلیغینین مختلف یؤنلرینه نظرسالیر، اثرلری حاقیندا دولغون و دیرلی معلومات وئریر، حیاتی‌نین اینجه‌لیک‌لرینی آچیقلاییر، اثرلری‌نین مضمون، محتواسی، دیری حاقیندا علمی ملاحظه‌لر سؤیله‌ییر. قدسی‌نین «عسکریه» اثرینی آذربایجان دیلینده ایلک رومان آدلاندیــریر و اونو، آذربایجانیــن یئنی نثری‌نین بانیسی کیمی قلمه وئریر؛ غزل، رباعی و باشقا اثرلری‌نین بدیعی فیکیر مندرجه‌سینی، اجتماعی، فلسفی گوروش‌لرینین ماهییتینی ایضاح ائدیر و مقاله‌نین سونوندا قدسی‌نین فاطما تارچالیر، تاتارنغمه‌سی آدلی لیریک شعرلرینی اونون لیریکاسیندان نمونه اولاراق درج ائدیر. بو شعرلر، بدیعی قورولوش، لیریک مضمون، ایفاده یئنی‌لیگی ایله چوخ ماراقلی و بوگونکو شعرمیزله سسلشن شعر نمونه‌لری‌دیرلر.\nفضولی، واقف ادبی مکتب‌لرینین بعضی عنعنه‌وی خصوصیتلرینی اؤز یارادیجیلیغیندا بیرلشدیرن، ۱۹- ینجی عصر آذربایجان شعری‌نین گؤرکملی سیمالاریندان اولان حاج مهدی شکوهی، غزل، قصیده، مرثیه، مدیحه و ساتیریک شعرلرینده یاشادیغی دؤورون اجتماعی – سیاسی، فضاسینی ایفاده ائتمه‌یه چالیشمیشدیر. اوستاد محسنی حاج مهدی شکوهی‌نین حیاتی، دونیا گؤروشو، ادبی- بدیعی ارثی بارده یازارکن بئله بیر نتیجه آلیر کی: شکوهی لافونتن، کریلوف، عبید زاکانی کیمی بؤیوک تمثیل و ساتیریک شعر اوستالاری‌نین دوامچیسی کیمی‌دیر. اوستاد، بو مقاله‌ده شکوهی‌نین میمونیه آدلی منظوم حکایه‌سینی تحلیل ائدیر، قوشما، غزل‌لریندن نمونه گؤستره‌رک، دیرلی شاعرین یارادیجیلیق دونیاسینا اؤتری نظر سالاراق، اونون یارادیجیلیغی‌نین سجیه‌وی خصوصیتلری و مندرجه‌سی بارده فیکیر سؤیله‌ییر.\nاوستاد محسنی، بـــو کتابین مقاله‌لری‌نین بیرینی ده عصری آدلی شاعره حصر ائتمیشدیــر. عالیمین فیکیــرینجــه، عصری ۱۹- ینجی عصریـــن سونو و۲۰- ینجی عصریــن اول‌لرینــده یاشامیشدیــر. بــو یازی دا، عصری‌نین یارادیجیلیغینا نظر سالینیر، اونون پندنامه آدلی مثنوی‌سیندن پارچالاری مثال گتیریلیر، شاعرین شفاهی خلق ادبیاتیندان، خصوصی ایله خلق دئییم‌لریندن، آتالار سؤزلریندن یئرلی- یئرینده استفاده ائتمه‌سیندن سؤز آچیلیر و قوشما، غزل، تخمیس و تضمین‌لریندن اؤرنک‌لر وئریلیر. مقاله‌نین سونوندا مؤلیف ادبیات آراشدیریجیلارینا مراجعت ائده‌رک، اونلاری، تانینمامیش آذربایجان شاعری عصری‌نین اؤیره‌نیلمه‌سی و باشقا اثرلرینین اوزه چیخاریلماسی یولوندا چالیشماغا چاغیریر.\n۲۰- ینجی عصر ادبیاتیمیزین یئتیردیگی بؤیوک ادبی سیمالارین بیری و گؤرکملیسی شاعر، فیلسوف، دراماتورق حسین جاوید‌دیر. بؤیوک دراماتورق و شاعر.۲۰- ینجی عصرآذربایجان رومانتیزمینی اؤلمز اثرلری ا یله یوکسک‌لره قالدیرمیش‌دیر. بو کتابین سون مقاله‌سی، بؤیوک سؤز اوستاسی، متفکر و فیلسوف شاعر حسین جاویدین حیات و یارادیجی لیغینا حصر اولمونموشدور. اوستاد محسنی، حسین جاویدین آجیناجاقلی و مرکب حیاتی بارده اوخوجولارا دیرلی معلومات وئریر. اونون شعرلری و درام‌لاری بارده نظرینی سؤیله‌ییر. حسین جاویدی آذربایجان ادبیاتیندا منظوم درامین بانی‌سی و گؤرکملی سیماسی کیمی دیرلندیریر. اونون اثرلری‌نین مضمونو، موضوعسو بارده فیکیر سؤیله‌ییر. بو ییغجام و دولغون فیکیرلر، دراماتورقون«ابلیس» فاجعه‌سی‌نین تحلیلی ایله داهادا درینلشیر.عالیمین ابلیس فاجعه‌سی حاقیندا سؤیله‌دیگی فیکیرلر دوشوندورجو و قناعت‌بخش‌دیر. عزیز معلیم ابلیس فاجعه‌سیندن بو سطیرلری مثال گتیره‌رک اثرین بدیعی- فیکیرعالمینی داها آیدین صورتده یئکونلاشدیرا بیلمیشدیر:« حسین جاوید ین فلسفی، سیاسی، اجتماعی گؤروشلرینده شرقین، غربین، بیر چوخ منفور کیمسه‌لرینه، عدالتسیز محاربه‌لره قارشی عصیان ائدیر، ظلمه ، کؤله‌لیگه مظلوم بشره بو صبری تلقین ائدن موهومات، خرافات تبلیغاتچی‌لارینا قارشی بو عصیان چوخ کسگین و گوجلودور.” ابلیس نه دیر؟ جمله خیانت لره باعث\/ ! یا هرکسه خائن اولان انسان نه‌دیر؟-ابلیس !. جاوید شناسلار حسین جاویدین ابلیس فاجعه‌سینی آلمانیانین بؤیوک شاعر و یازیچیسی گوته‌نین «فاوست» فاجعه سی ایله مقایسه ائدیرلر، البته کی بو ایکی اثرده بیر- بیرینه اوخشار جهتلرچوخدور. آنجاق ابلیس فاجعه‌سی هم حسین جاوید، هم ده آذربایجان دراماتورگیاسیندا اؤزونون دیرلی و گورکملی یئری اولان و اورژیناللیغی ایله سئچیلن شاه اثردیر.\nهر بیر نسل، زمانه سیندن، یاشادیغی دؤوردن آسیلی اولاراق ملی ادبی ارثه مراجعت ائدیر، او، کیملیگینی، ملی وارلیغی ایله قوشالاشدیریر، ایندیسینی خلقی‌نین کئچیشینده آختاریر. معنالی کئچمیشی جانلاندیرماق، اؤز کیملیگینی آیدینلاشدیرماق دئمک‌دیر.\nبیز ایسه، “آذربایجان ادبیات تاریخیندن قیزیل یارپاقلار”، کیتابلاریندا گؤستریلن نمونه‌لردن اؤیره‌نیریک کی آذربایجان ادبیاتی، مضمونو، ترنم و تبلیغ ائتدیگی ائده‌ال‌لاری جهتیندن، خلق حیاتی ایله باغلی اولان، اوندان الهام آلان. بیزیم ملی مدنیتیمیزین ان زنگین و پارلاق صحیفه‌سی‌دیــر. خلقیمیزین حیاتی‌نین، قاباقجیل ومترقی فیکیر‌لرینی یوکسک ائسته‌تیک ذوقونو، ایفاده ائده‌ن آذربایجان ادبیاتی، عینی زاماندا، اؤز بؤیوک و مترقی و هومانیست ائده ال لاری ایله عموم بشری مدنیت اوستالارینین سسینه سس وئرن، دائما آزادلیغا و سعادته دوغرو آپاران ایشیقلی یولا چاغیران ادبیات‌دیر و بیرده بو اثرلر ده دوکتور عزیز محسنی‌نین ادبی ملاحظه‌لری، تنقیدی گوروشلری، اثره یاناشما اوصول لاری ایله تانیش اولوروق. اؤیره‌نیریک کی، عزیز معلیم دونیانین آپاریجی ادبیات فلسفه‌سینه، ادبیات نظریه‌سینه سؤیکه‌نن ادبیاتشناس‌دیر. البته بودا چالیشقان عالیمین دونیا ادبیاتی‌لا یاخیندان و بیر باشا تانیشلیغی ایله باغلی‌دیر. او، فارس، روس ،اینگیلیس دیللرینده اوخویور، اونلاردان ترجمه‌لر ائدیر و بو دیللرین ادبی پروسسلری ایله یاخیندان تانیشلیغی، اونون ادبی–بدیعی گوروشلرینه ایشیق ساچیر، اونو معاصر ادبیاتشناسلیق علمی‌نین اوصول‌لارینی منیمسه‌مه‌سینه کؤمک ائدیــر. بورادا بیر داها آیدین اولور کی، عزیز معلیم ان اول معاصر شخصیت‌دیــر. معاصر دوشونجه‌لی انسان ‌دیــر. معاصر علمی باخیشلارینی منیمسه‌میش، اونــون دگرلرینی یییه‌لنمیش عالیم‌دیــر. بونا گؤره دیـــر کی، معاصرلیک عزیز محسنی آراشدیرمالاری‌نین جانی و جوهری‌دیــر. بیز اونــون یازی‌لاریندا کئچمیش ادبی ارثیمیزی بو گونون گؤزو ایله اوخویور و فایدالانیریق.\nیازیمیزین سونوندا قوجامان عالیم، ادبیاتشناس، شاعر و یازیچی، ادبی گنجلیگین قوجامان آغ ساققالی اوستاد دوکتور عزیز محسنی‌یه، عزیز معللیمه، سئویملی دوستوما جان ساغلیغی و یارادیجیلیقلا بزنمیش حیات آرزولاییرام.","num_words":4287,"character_repetition_ratio":0.042,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.194,"stopwords_ratio":0.003,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":221526.8,"cluster_detection":-1}
+{"text":"'); $('a.print-preview').printPreview(); $('#txtShortLink').focus(function () { $(this).select(); }); });\nتاریخ : يکشنبه 5 شهريور 1396 | کد : 1483\nلینک کوتاه\nهئچ یازی و دانیشیغی تحقیقسیز قبول ائله‌میاق\nهئچ سؤزو و یازینی تحقیقسیز قبول ائله‌مه‌مهلی‌یوق بلکه هر سؤز باره‌ده تحقیق ائله‌مه‌لی‌یوق.\nهئچ سؤزو و یازینی تحقیقسیز قبول ائله‌مه‌مهلی‌یوق بلکه هر سؤز باره‌ده تحقیق ائله‌مه‌لی‌یوق.\n«ق» سوره‌سینده انسانین هر سؤزونو ملکلر طرفیند ضبط و ثبت اولماسینا اشاره اولور. بو سؤزو انسانین بوتون عمل‌لرین عمومیت وئرماق اولار. یعنی انساندان هر عمل صادر اولاور یا یاخشیدیر و یا پیسدیر و بو ایکیسیندن خارج دئییل.\nآما کمیل دعاسیندا گلدیغی کیمی بعضا الله تعالی بیزلرین سرّینی ساخلاماق اوچون بعضی عمل‌لریمیزین یازیلماسینا اذن وئرمز.\nامام جواد (ع) بیر حدیث ضمنینده بویوروب هر کس بیری‌نین سؤزونه قولاق آسیر اونو عبادت ائله‌میش اولور. بو مسأله بو گونکی دنیامیزدا بئله اولار کی هر کس بیری‌نین روزنامه‌سینی اوخویا بیری‌نین سایتینی تعقیب ائله‌یه بیری‌نین دانیشیغینا قولاق آسا بو حدیثین مصداقلارنیدان سایلار. اگر سؤزو قولاق آسیلان حقدن و الله‌دان اطاعت ائله‌میش اولسا قولاق آسانین بو عملی‌ده الله‌ی اطاعت ائله‌ماق سیراسیندا یئرلشر. آما نعوذ بالله سؤز دانیشان باطل دانیشیرسا قولاق آسانین ایشی زای اولار. اونا گؤره هر ائشیتدیغیمیز سؤز باره‌ده تحقیق ائله‌ماق لازمدیر کی نعوذ بالله شیطانا تابع اولمایاق.","num_words":324,"character_repetition_ratio":0.078,"word_repetition_ratio":0.095,"special_characters_ratio":0.245,"stopwords_ratio":0.012,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":222544.6,"cluster_detection":-1}
+{"text":"ده، اونو اؤزومدن ده چوخ سئویرم. بو سؤزلری قیسقانجیمدان دئییرم، سیز اینانمایین. گؤزومو آچدیغیم گوندن اونونلا برابرم. بیز بیر توخومون اَکیز تاییسی‌ییق. بئییندن بیر- بیریمیزه یاپیشمیشیق. رحمتلیک لاله- لادن باجیلاری کیمی. بلکه ده لاله- لادن یاخشی اؤرنک اولمادی، لاپ میشو داغینداکی جوت باجیلار داشلارینا اوخشارلیغیمیز وار؛ اووج- اووج کول اله نمه میشیک، داش کیمی دوشموشوک بو یاشامین باشینا.\nخورتدان بانونو اَتله‌مک*قصدیم یوخدور. هئچ اونون طنز اویونونا دا پَل قاتمییاجاغام. یالنیز بو گوندن منده قلمیمی «طنز اوستونده تنظیم» ائده‌جه‌یم.\n( ایضاح وئرمه‌لیم کی بو تنظیمات سؤزونو اوچلوک سایتینین خورتدان ادبیات بؤلومونده بیر کامنتدن چالمامیشام، ایضاح وئردییمه گؤره آلمیشام دئسم داها یاخشی‌دیر)\nخورتدان بانونو گؤزوم گؤتورمه‌سه ده اوزونه گولورم. نه ده اولسا بیز بیر- بیریمیزین اَتین دیدیب، یئسک ده ، سومویوموزو آتماریق. بیز خورتدانلارین آدلی- سانلی، سویلو، کؤکلو، کؤکنلی عاییله‌لریندن ساییلیریق.\nاوتورموشام اؤز- اؤزومه دئییرم کی، قوی ایشیق‌سیز، ایتیب باتمیش اولدوزلاری خورتدان اَکیزیمین چیینلرینه، دؤشونه دؤشه‌سینلر منه نه‌وار کی! منده اونون کیمی بیر خورتدانام. اونون کیمی یازماق باجاریغیم وار. سؤزلریمی بئینیمده گیزله‌دیب ، قاریدیب، قاریمیش قیزلار کیمی تورشولوغا وئرمیه‌جه‌یم کی! هر چند بو دؤوره- زمانه ده قیزلارین تورشاماغی چیرکینلیکدن، قابلیت سیزلیکدن دئییل، مدرن‌لیکدن، یوکسک تحصیل آلماقدان، ساواددان و فمنیزم‌ اینانجلاریندان آسیلی دی. ایندی کی خورتدان بانو اؤ اکیزینی سایمادان طنز کمپینینه قاتیلیب، من ده اونون آجیغینا، طنز سؤزلری قوشون دیمدیینده اولسادا، تاپیب، توخویوب، یازاجاغام. خورتدان اکیزیم بیلمه‌لی دی کی، طنز کمپینیندن دالی قالاسی دئییلم. اسکی لریمیز دئمیشکن، قُوون یئیین قورتولسادا، قابیق گمیرن قورتولماز کی! بیری لری ده تاپیلار منیم یازیلاریمی اوخوسون.\nآلـلاهدان گیزلین دئییل، سیزدن ده گیزلتمیه‌جه یم. خورتدان بانو بو یازینی اوخویاندا، اونون دویونله‌نمیش قاش- قاباغینی، سیر- صیفتینی گؤرمه‌یی سیزه ده نیسگیل ائدیرم…\n۹۲.۲.۷\nایضاح:\nاَتله‌مک: دؤیمک- کؤتک وورماق\nقیسقانج بیر خورتدان اولمادیغیمی اثبات ائتمک اوچون خورتدان بانونون یازیلارینین لینکینی سیزینله پایلاشیرام. قوی خورتدان بانو بیلسین کی من نئجه ده کونلو کؤورک بیر خورتدانام!!!\nخورتدان بانو (۱) یاغیش یاغا، دامجی داما\nhttp:\/\/www.uchluk.com\/index.php\/duz-yazi\/tanz-yazilar\/183-2013-04-10-09-05-59\nخورتدان بانو (۲) خورتداندان باشقا نه دئمک اولار!\nhttp:\/\/www.uchluk.com\/index.php\/duz-yazi\/tanz-yazilar\/192-2013-04-19-13-44-37\nدانلود\nنسخه اصلی این مطلب\nیاشیمیز\nناصر داوران\nبودا بئله حیاتدی…\nسخاوت عزتی (عندلیب)\nدونیا!\nحیدر آرازلی\nقوجالیق سئوگیسی\nرقیه عبدیلی (سازاق)\nچاپ\n4 پاسخ\nائلچی گفت:\nپنجشنبه ۷ شهریور ۱۳۹۲ در ۱۸:۱۱\nسلام\nمن سیزین سایتینیزی بیر آی بوندان اؤنجه تانیمیشدیم، آنجاق فئیس بوکدا http:\/\/www.facebook.com\/turkceweb ده بیر یول دا سیزین سایتینیزین آدینی گؤردوم. دئدیم قوی یاخشی باخیم گؤردوم دگرلی و اؤنملی بیر سایتینیز وار.","num_words":674,"character_repetition_ratio":0.051,"word_repetition_ratio":0.021,"special_characters_ratio":0.229,"stopwords_ratio":0.003,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":51885.7,"cluster_detection":-1}
+{"text":"امام حسین علیه السلام مکه ده ن چیخیب تنعیم آدلی بیر منطقه یه یئتیشدی (بو منطقه مکه نین ایکی آغاجلیغیندادیر) اورادا بیر قافله گؤردو.\nاو قافله یئمن واليسی بحیر بن ریسان طرفیندن معاویه اوغلو یزیده هديه آپاریردی. قافله نین یوکو ورس آغاجی و بزه ک لوازماتی ایدی. امام حسین علیه السلام اونلارین آپاردیغینی آلیب و دوه صاحبلرینه دئدی:\nزور دئییل کیم ایسته ییرسه بیزیمله عراق گئده کرایه سینی وئریب يولداشلیق انده ریک ایسته مه ی�� بورا یا قدر گلدیگی یولون کرایه سینی آلیب گئده بیلر.\nاونلاردان بیر تعدادی کرایه سینی آلیب آیریلدی. بعضیلری ایسه حضرتین قوللوغوندا عراقا گئتدیلر.\nصفاح دوشرگه سی\nعبد الله بن سليم و مذری بن مشمعل دئییرلر: یولوموزو داوام ائتديریب صفاح منطقه سینه چاتديقدا شاعر غالب اوغلو فرزدقی گؤرودک. او امامین قارشیسیندا دوروب دئدی:\nآللاه ایستدیگینی وئرسین و سئودیگین آرزونا چاتدیرسین سنی. حضرت فرزدقدن: آرخاسیندا کی جماعتدن دانیشماغینی ایستدی. فرزدق دئدی:\nبو سؤزو بیلن آدامدان سوردون. اهالینین اوره گی سنینله قیلینجی ایسه بنی امیه ایلن دیر. یازی (طالع) گؤیدن ائنر.\nآللاه اؤز ایستدیگینی ائدر. امام دئدی: دوز دئدین امر آللاهيندیر. او اؤز ایستدیگنی ائدر. تانریمیزین دا هر گون بیر ایستگی واردیر گؤیدن یئره ائنن مقدرات سئودیگیمیزه اویغون اولارسا اونا شکر انده ریک.\nاو دا شکر ائتمکده بیزه یول گؤسترر. يوخسا مقدرات طلبيميزه مانع اولارسا نیتی حاقق اولوب اورگی تقوا ایله دولموش آدام حاقدان چیخماییب و چیخمایاجاقدير.\nسونرا امام حسین فرزدقله وداعلاشيب سفرينه داوام ائتدیردی ، امام حسین علیه السلامين مکه ده ن چیخیب کوفه یه دوغرو گلمه گینین خبری زیاد اوغلونا چاتدیقدا اؤز قاراووللارینین باشچیسی حصین بن تمیمی بیر اوردو ایله گوندردی.\nاونلار گلیب قادسيه ده امام حسین علیه السلامين پوسقوسوندا دایاندیلار، حصین آتلیلاری قادسيه خفان ، قطقطانه و لعلع قصبه لرینین آراسیندا سیرایا دوزدو.\nحاجر دوشرگه سی\nدیگر طرفدن امام حسین علیه السلام گلیب حاجر منطقه سینه یئتیشدی. بو مضموندا بیر مکتوب یازیب قیس بن مسهردن کوفه اهلینه گؤندردی.\nرحمان و رحیم اولان آللاهين آدی ایله\nعلى اوغلو حسيندن مؤمن و مسلمان قارداشلارينا\nسلام علیکم شکر اولسون آللاها کی ، اوندان باشقا بیر آللاه یوخدور.\nسونرا سیزین گؤزل نیتلی و اخلاقلى اولدوغونوزا دایر عقیل اوغلونون مکتوبو گلیب یئتیشدی. مکتوبدا اهالینین توپلانیب حاققيمیزی آلماق اوچون بیزه کؤمک ائده جکلری گؤرسنیر.\nآللاهدان ایشیمیزین آواند اولماغی نی و سیزه چوخ ثواب وئرمگینی دیله ییرم. چرشنبه آخشامی ترویه گونو ۸۔ ذیحجه ده اؤز ائلچیمی گوندردیم. او سيزه – یئتیشدیکده ایشینیزی برک توتون.\nانشاء الله بو گونلر من سيزه چاتارام. والسلام علیکم و رحمة الله و بركاته .\nبئله لیکله قيس بن مسهر کوفه یه طرف يوللاندى. قادسیه شهرینه چاتديقدا حصین اونو ياخالايبب کوفه یه زیاد اوغلونا گوندردی.\nقیسی زیاد اوغلونون یانینا آپارديلار. او ملعون دئدی: سارایین دامینا چیخیب او یالانچی اوغلو یالانچیا یامان دئگیلن (مقصدی امام حسین علیه السلام ایدی) او سارایین دامینا چیخیب اوجا سسله دئدی:\nای جماعت آللاه خلق ائتدیکلرینین ان یاخشیسی پیغمبر قیزی فاطمه نین اوغلو حسین بن علی حاجر منطقه سینده دیر. من اونون ائلچیسی قاباقجا گلدیم اودا گلیر .\nچیخین اونا بویون اگیب یاردیمینا جاواب وئرین. او سونرا زیاد اوغلونا و اونون آقاسينا لعنت ائديب و علی بن ابیطالبه صلوات گتیریب رحمت گوندردی.\nزیاد اوغلونون امری ایله اونو دامدان یئره آتديلار. بدنی او وخالارنیب آللاهين رحمتينه گئتدی.\nعرب سولاریندان بیری\nدیگر طرفدن امام حسین علیه السلام حرکت ائدیب عرب سولاریندان بیرینه یئتیشدی. مطیع اوغلو عبدالله اورادا ائنمیشدی.\nامامی گؤردوکده اونو قارشیلاییب دئدی: آتام آن��م سنه قوربان هانسی سبب سنی بورایا گتیرمیشدير؟\nامام بویوردو: عراق اهلي منه مکتوب یازیب دعوت ائتمیشلر.\nعبدالله دئدی: سنه آللاهی و اسلام حؤرمتینی خاطیرلادیرام ای پیغمبر بالاسی. آللاها آند اولسون اگر بنی امیه الينده کین ایسته سن سن اولدوررلر.\nسنی اولدوررلرسه بیر کیمسه دن قورخمازلار. بئله لیکله آللاهين ، اسلامین ، قریشین و عربلرین حؤرمتی آرادان گنده ر. بوشلا بو ایشی و کوفه یه گئدیب بنی امیه یه دولاشما.\nامام حسین عليه السلام بو سؤزلره باخماییب یولونا داوام ائتدیردی نهایت گلیب خزیمیه دوشرگه سینه یئتیشدی.\nقین اوغلو زهیر امام حسینه (ع) قوشولور\nفزاره طایفاسیندان بیری دئییر: زهير ایله بیرلیکده مکه ده ن چیخدیق. بیز امام حسین علیه السلام يول گندیردیک. امام حرکت ائننده زهير دالی قالیردی. اوتراق ائدیردی. امام استراحت اوچون اوتراق ائتدیکده زهير قاباغا کئچیردی، نهایت بیر دوشرگه یه چاتدیق کی ، اورادا اوتراق ائتمکدن باشقا یول یوخ ایدی.\nبئله لیکله دوشرگه نین بیر طرفينده زهیر دیگر طرفینده ایسه امام حسین علیه السلام اوتراق ائتدی ، بیز اوتوروب خؤره ک یئییردیک.\nامامین ائلچیسی یانیمیزا گلیب سلامدان سونرا دئدی: ای زهیر امام منی گوندریب سنی ایسته ییر . هر کسين الينده کی شئی یئره دوشدو سانکی باشیمیزین اوستونده بیر آلیجی قوش دورموشدو.\nزهیرین آروادی دلهم دئییر کی، من اونا دئدیم: پیغمبر بالاسی دالينجا آدام گونده ریب گئتمیر سنمی؟ سبحان الله گئت قوللوغونا سؤزونو دینله سونرا قاییت.\nزهير گندیب تئز قاییتدی. اوزونده سئوینج گولوشو واردی. او اؤز اصحابينا دؤنوب دئدی: سیزلردن کیم ایسته سه منه تابع اولسون یوخسا عهدیمین سونودور. ایندی بیر حدیث دئییم سيز اوچون:\nغزوه لرین بیرینده آللاهين کؤمکلیگی ایله خزر شهرين آلديق و چوخلو غنیمت اله کئچیردیک. سلمان باهلی (بیر چوخ کتابلاردا سلمان فراسی) الده ائتدیگینیز غنيمتلره گؤره سئوینیرسیزمی؟ دئیه سوردو. ائله دیر دئدیک.\nسلمان دندی محمد اؤولادینین گنجلرینی گؤرسنیز داها چوخ سئوینین. اونلارا کؤمک ائدین. اونلارین بایراغی آلتیندا دؤیوشمگی بو غنيمتدن داها یاخشی بیلین…\nسونرا زهير آرتیردی «من سیزلری آللاها تاپشیریرام» آروادينا دا، «آزادسان» دئدی. قوشول اؤز آداملارينا چونکی منه گؤره بیرینه خئيردن باشقا بیر زاد یئتیشمگه راضی دئییلم.\nامام حسین علیه السلام او دوشرگه ده عبدالله بن يقطری عقیل اوغلو مسلمین یانینا گوندردی. حصین بن تميم قوشونو اونو یاخالاييب زیاد اوغلونا گؤندردیلر.\nاو ملعون چیخ سارایین دامینا دئدی یالانچی اوغلو یالانچیا (مقصد امام حسین (ع) دیر) قارغیش ائت. سونرا گوروم سنله نئجه یاناشاجاغام.\nاو دامین اوستونه چیخیب اوجا سسله دئدی: ای جماعت من پیغمبر قیزی فاطمه اوغلونون سیزه گؤندردیگی ائلچیم. چیخین مرجانه و سمیه نین والدلزنا اوغلونون ضدینه و اماما یاردیم ائدين.\nزیاد اوغلونون امری ایله او مؤمن دامدان یئره آتیلدى. بدنی اووخارلاندی ، لاکين هله جانی چیخامیشدی. عمير اوغلو عبد الملک گلیب باشینی کسدی. بئله لیکله او آللاهين رحمتينه گئتدی.\nامام حسین علیه السلام زرود دوشرگه سینده\nعبدالله بن سليم ومذری بن مشعل دئییر: حج مراسيمینی قورتارديقدان سونرا حسین علیه السلاما اؤزوموزو یئتیریب اونون ایشینین نه اولاجاغینی بیلمکدن باشقا بیر شنی ایستمیردیک.\nيولدا دوه لردن یئره دوشوب توونان (��رعلته) گئدیب زرود منطقه سینده اماما چاتدیق. (زرود منطقه سی ثعلبيه ایله خزیمیه آراسیندا بیر یئردیر .)\nامام حسین عليه السلاما ياخینلاشديقدا کوفه لیلردن بیرینی گؤردوک کی ، امامی گؤروب ایره لیلدی. امام حسین عليه السلام دایاندی.\nبئله ظن ائتدی کی ، او شخص بونون یانینا گلير. لاکين او آدام سووشوب گئتدی. بیز بیر – بیرمیزه دئدیک: گئدک بو آدام کوفه دن خبرلیدیرسه احوالاتی سوراق.\nاونا یاخینلاشيب سالام وئردیک. او دا جاواب وئردی. کیملردنسن؟ دئیه سوردوق اسد طایفاسيندان دئدی. بیز ده او طایفادانيق دئدیک آدین نه دیر؟\nاو بکیر بن شعبه دنیه جاواب وئردی. بیز – بیریمیزی تانیدیق. سونرا سوردوق: کوفه لیلردن دانیش.\nاو دئدی: من کوفه دن چیخماميش عقيل اوغلونو و هانینی اؤلدوردولر. کوفه بازاريندا جنازه لرینین آیاقلاریندان توتوب سورویوردولر . اونونلا وداع لاشيب امام حسین علیه السلاما دوغرو گئتدیک. و ثعلبيه دوشرگه سینده اونونلا بیرلیکده اوتراق ائتدیک.\nامام حسین علیه السلام ثعلبیه دوشرگه سینده\nامام حسین علیه السلامين قوللوغونا گلیب دیدیک:\nآللاه سنه رحمت ائتسین بیزده بیر خبر واردیر. ایسته ییرسنسه گیزلی یا خود دا آچیق دانیشاق؟ او حضرت اؤز صحابه لرینه باخيب «بونلار ایله منیم آرامدا گیزلی سؤز یوخدور» دئدی .\nدئدیک دونن آخشام سیزه دوغرو گلن او آدامی گؤردونمو؟ حضرت بویوردو : بلی اوندان سؤز سورماق دا ایسته ییردیم. او آدام اسد طایفاسینداندیر دئدیک عقل و فیکیر صاحیبدیر.\nاو بیزه دئدی: من کوفه دن چیخماميش عقيل اوغلونو و هانی نی اؤلدوردولر. اونلارین جنازه سینی کوفه بازاريندا سورویوردولر. حضرت انا لله و انا اليه راجعون آللاهیم اونلارا رحمت ائتسین دنیه بو سؤزو نئچه دفعه تکرار ائتدی\nبیز دیدیک: ای حضرت! آللاها آند وئریریک اؤزونو و آرواد اوشاغینی قورو. گئری دؤن. چونکی کوفه ده سنه بیر آدام شیعه و کؤمکچی یوخدور.\nقورخوروق اوستونه قیلینج چکه لر. عقیلین اوغلانلاری آتلانيب دئدیلر: يوخ آللاها آند اولسون گیری دؤنمریک یا قارداشیمیزین حاییفینی آلاريق یاخود دا شهید اولاريق.\nامام حسین بیزه باخیب ، «بونلاردان سونرا یاشاماق نه یه گرکدير ؟» دئدی. بئله لیکه بیلدیک کی ، امام حسین علیه السلام کوفه یه گئتمک عزمینده دیر .\nدیدیک: آللاه سنین قارشینا خئیر چیخارسین. او حضرت «آللاه سیزه رحمت ائتسین» دندی. سونرا حضرت ابا عبد الله او باشدانا دک گودوب سحر آچیلدیقدا گنج لره سو مشکلرینی دولدوروب حيوانلاری سو وارماغا امر ائتدی.\nزباله دوشرگه سینده\nسونرا يولا دوشوب زباله آدلی بیر منطقه یه یئتیشدیلر. اورادا امامین سود قارداشی عبد الله بن يقطرین شهید اولماق خبری یئتیشدی. او حضرت جماعتی توپلاییب بیر مکتوب چیخاریب دئدی:\nرحمان و رحیم اولان آللاهين آدی ایله.\nسونرا ، بیزه اورک یاندیریجی بیر خبر یئتیشیب. مسلم بن عقیل، هانی بن عروه و عبد الله بن يقطر شهید اولوب.\nسؤز یوخدور کی ، شیعه لریمیز حيله ائدیب. کیم قاييتماق ایسته ییرسه قاییتسین ، بیزیم كفالتيميزدن خارج دير. بئله لیکله جماعت داغیلدی او حضرتین ساق – سولوندا مدينه دن گلن صحابه لریندن باشقا بیر کیمسه قالمادی.\nحضرت بیلدی کی ، بونلار طمع اوزوندن بیعت ائتمیشدیلر. قارشیدا اؤلومون اولماغی معلوم اولدوقدا داغیلدیلار.\nدان یئری سوکولنده حضرت امری ایله گنجلر قافله نی سیراب ائدیب مشکلری دولدوروب یولا دوشدولر.\nبطن العقبه دوشرگه سینده\nبو منطقه یه چاتدیقدا حضرت امر ائدیب قافله اوتراق ائتدی. مکرمه طایفاسیندان بیری اماما دئدی: سنی آند وئریرم آللاها گئری دؤن. واللاه اوخدان وقیلینجدان باشقا بیر شئی گئیمه میسن.\nبو جماعت سنی دعوت ائتمیشدی. نه قدر سنه خیانت ائتمه میشدیلر و سنله دؤیوشه چیخمامیشدیلار اورا یا گئتمگین عقله سیغیان بیرایش ایدی.\nلاکین ایندیجه خبرینی وئردیگین بئله بير وضعيتده (یعنی عقيل اوغلونونون وهائینین اؤلمگی و شیعه لرین اؤز بیعتلرینی سیندیرماغی بیروضعيتده) بو ایشی گورمگینی دوز گؤرمورم.\nحضرت بویوردو : ای آللاهين بنده سی: دئدیگین سؤز منه گیزلی دیئیلدير. منیم ده فیكریم سنینکی کیمیدیر . لاكین آللاه تعالی امریندن دؤنمز.\nشراف دوشرگه سی\nبئله لیلکه حضرت حرکت ائدیب شراف منطقه سینه یئتیشدی. او باشدان چاغی حضرت گنجلری سو دولدورماغا امر ائتدی. گون اورتا اولدوقدا بیر نفر سسلندى: الله اكبر .\nامام حسین علیه السلام «نه یه گؤره الله اکبر دئییرسن» دیئه سوردو، او آدام «خورما آغاجلارینی گؤردوم» دئدی. عبد الله بن سليم و مذری بن مشعل دئدیلر : بیز بو یئرده خورما آغاجی گؤرمه میشیک.\nامام حسین علیه السلام دئدی: سیزین رایینیز ندير؟\nایکی نفر اسد طایفاسیندان دئدیلر: بیز آتلارین باشلارینی گؤروروک\nالله اكبر دئیه سسله نن آدام دا دئدی: و آللاه منده اوجور گؤرورم.\nذوحسم داغلاریندا\nحضرت بویوردو : بورادا بیر سیغیناجاق یوخدورمو؟ گلن جماعتله قارشیلاشماق اوچون اونا آرخالاناق؟\nایکی نفر اسد طایفاسیندان دئدیلر: سول طرفینده ذوحسم داغلاری واردیر. اونلاردان اؤنجه اورا چاتا بیلسن ایستدیگین کیمی اولاجاقدير. بئله لیکله قافله نين يولونو اگیب اونلاردان تئز ذوحسم داغینا یئتیشدیک.\nاونلار بیزلری گؤردوکده یولدان چیخیب بیزه دوغرو گلديلر. قافله اوتراق ائدیب حضرتین امری ایله چادرلار قورولدو. بیر آزدان سونرا بیزه دوغرو گلنلرین آتلاری گؤرسندی. اللرینده کی بایراقلار قوش قانادینا اوخشاییردی. نهایت گلیب یئتیشدیلر، حربن یزید تمیمی نین امرى آلتيندا مین نفر آتلی واردی.\nحر اؤز قوشونو ایله امام حسین علیه السلامين قارشیسیندا دایاندیلار ، حضرت ایسه اؤز صحابه لری ایله دؤیوش لباسی گئییب اللرینده قیلینج دورموشدولار.\nامام گنجلره دؤنوب بویوردو : اونلارین اؤزلرینه و آتلارینا سو وئرین. گنجلر سو مشکلرینی گتیریب اونلارا سو وئردیلر. ناماز واختی چاتديقدا امامین امری ایله مسروق اوغلو حجاج آذان دئییب جماعت نامازینین صفی دوزولدو.\nامام اگنینده بیر کؤینک بیر عبا و آیاغیندا نعلین چادیریندان ائشيگه چیخدی. اونلارین قارشیسیندا دایانیب بویوردو : آللاها حمد و ثنادان سونرا، ای جماعت! من آللاهدان وسيزدن عذر ایسته ییرم. من سیزه طرف گلمزدیم لاکین مکتوبلارينيز و ائلچيلرینیز گلیب منی «امامیمیز یوخدور گل گیلن بلکه ده آللاه سنینله بیزی هدایت یولونا يؤنلندی» دئیه دعوت ائتمیشلر.\nاگر سؤزونوزون اوستونده دورموشونوزسا من گلمیشم. آند ایچیب سؤز وئرین تا اورکدن امین اولوب شهرینیزده قاليم ، یوخسا سؤز وئرمیرسینیز سه و منیم بورادا قالماغیما راضی دئیلیسینیزسه من گئرى دؤنه رم. سیزده گلدیگینیز یئره قاییدین.\nاونلار اماما جاواب وئرمه ییب مؤذنه ، نامازی باشلا دئدیلر.\nامام حسین علیه السلام بویوردو : ای حر اؤز آداملارينلا ناماز قیلماق ایسته ییرسنمی؟ حر «يوخ» دئدی «سن ناماز قیل بیز ای��ه سنه تابع اولاريق» امام جماعت نامازینی قیلیب سونرا چادیرینا گئتدی.\nصحابه لری گلیب باشینا ییغیشدیلار. دیگر طرفدن حر اوز چادیرینا گئدیب نئچه نفر اؤز آداملاریندان باشینا ییغیشدیلار. قالان آداملار ایسه آتینین جیلوووندان توتوب کؤلگه سینده اوتوردو ….\nایکیندی اولدوقدا امام حسین علیه السلام حرکت ائتمک اوچون کجاوه لری حاضیرلاماق امرینی وئردی. سونرا چادیردان چیخیب موذندن اقامه دئمگی ایستدی.\nنامازدان سونرا حضرت بویوردو : ای جماعت! اگر پرهیزکار اولوب حاققي اؤز صاحیبینین بیلسه نیز آللاهين رضایتینى الده ائتمیش اولارسینیز .\nبيز اهل بیت سیزین ولايتنيزه هامیدان آرتیق لایقیک. ولایت ، سیزه ظلم ائدیب زورلا حؤکم سوره ن مدعی لرین دییلدیر. اگر بیزلردن خوشونوز گلمیرسه اوندا مکتوبلارینیزدا یازدیغینیز وائلچيلر گؤنده ردیگنیز فیکرینیز ده گیشیب. بئله سه سیزلرده ن ال چکیب باشقا یره گئده رم.\nحربن یزید دئدی: وآللاه بيز دئدیگین بو مکتوبلارین نه اولدوغونو بیلمیریک. حضرتین امری ایله سمعان اوغلو عقبه خورجوندا کی مکتوبلاری گتیریب اونلارین قارشیسیندا یئره تؤكدو.\nحربن یزید دئدی: بیزلر بو مکتوبلاری یازانلاردان دیئیلیک. آلدیغیمیز امره گؤره هارادا سنه چاتساق ال چکمه ییب سنی زیاد اوغلونون یانینا آپاراجاغیق. حضرت بویوردو : سنه اؤلوم بو ايشدن داها یاخيندير.\nامام حسین علیه السلامين امری ایله صحابه لر آتلارینا مینديلر\nصحابه لر آتلانيب قادينلارین دا مینمگین گؤزله دیلر سونرا یولادوشوب گئری دؤنمک ایستدیکده حر بن یزیدین آداملاری مانع اولدولار.\nامام حسین علیه السلام بویوردو: ای حر آنان سنسیز قالسین نه ائديرسن؟\nحر دئدی: آللاها آند اولسون عربلرده سندن باشقاسی اؤزوده سنین ایندیکی وضعیتینده بوسؤزو منه دئسه ایدی. آناسینی آغلار قویاردیم. لاکين آند اولسون آللاها نه ائدیم کی ، سنین آنانین آدی خئيردن باشقا چکیلملی دئییلدیر.\nامام حسین علیه السلام «ائله سه نه ایسته ییرسن» ؟ دئدی. حر دئدی واللاه سنی زیاد اوغلونون یانینا آپارماق ایسته ییرم. حضرت « واللاه سنه تابع اولمارام» دئدی. حر دئدی واللاه سندن ال چکمرم.\nبئله لیکله سؤز چوخالديقدا حر دئدی: من سنينله ساواشماغا امر اولونمامیشام. سنی کوفه یه آپارماغا امر اولونموشام. سن ایسه کوفه یه گئتمک ایسته میرسنسه مدینه یه آپاریب چیخارمایان بیر یول توت گئت.\nایسته سن معاویه اوغلو یزیده یا خود زیاد اوغلونا بير مکتوب یاز. من ده زیاد اوغلونا بیر مکتوب یازارام اولسون کی ، تانری سئین ایشیندن منی خلاص ائده. ایندی سن عذيب و قادسیه یولونو توتوب سولا دوغرو گئت گیلن.\nنهایت امام حسین علیه السلام او یول ایله گئتمگه باشلادی ، یزید اوغلو حر ده اونون سول طرفینده گئدیردی. اونلار گلیب بیضه دوشرگه سینه چاتدیلار.\nامام حسین علیه السلام بيضه دوشرگه سینده\nبو دوشرگه ده امام اؤزونون و حرون صحابه لرینه خطاب بیر چیخیش ائتدی: تانریا اؤو گودن سونرا :\nای جماعت آللاهین پیغمبری بویورموشدور: (سیزین هر بیرینیز، بیر ظالم پادشاهی بیر حالدا گؤره کی ، تانرینین حلالینی حارام ائدیر، عهد و پیمانینی سیندیریر و آلاه پیغمبريئين عنعنه سيله مخالفت ائدير. تانرینین بنده لری آراسیندا گناهلی صورتده و دوشمانليقلا حوکم سورور ، و او پادشاهین قارشیسیندا عمل ایله و سؤز ایله دایانماسا اونو اولدورمک اولار.)\nمعلوم اولدوغو اوزره، بونلار (معاویه سلاله سی) تانری اطاعتيندن دؤنوب شيطانا بويون اگیب ، فساد ایشلری یاییب ، آللاه احکامینی بوراخيب حلالی حارام ، حارامی ایسه حلال ائدیب. بونونلا دا بو وضعیتی دؤندرمگه من هامیدان داها چوخ حاقليام.\nمنه بيعت ائدیب دوشمان الينده گرفتار ائتمه یه جگینیزه دائر گوندر دیگینیز مکتوبلار و ائلچیلر منه چاتمیشدیر. اگر اؤز بيعتينيزی سیندیرمایيب و اونا عمل ائدیرسینیز سه عقله سیغییان بیر ایش گؤرورسونوز.\nبئله سه من على اوغلو، پیغمبر قیزی فاطمه نين بالاسی حسینم جانیم جانینیزدیر، عائلم عائله نیزدیر، و سیزین امامینیزام. یوخسا بئله دئییلسه ، سیز سؤزونوزو گئری آلیب بیعتینیزی گؤتورورسونوزسه ، اوز جانیما آند ایچیرم بو ایش سیزدن اوزاق دیئیلدير.\nسیز بو اویونو آتام على قارداشیم حسن و عمیم اوغلو مسلمین ده باشینا گتیردینیز . سیزه آلدانان گئرچکده اؤزونو آلدادیب. سیز اؤز شانسينيزي الينيزدن وئرمیشسینیز.\nامام سونرا بو آیه نی اوخودو: و من نکث فانما ینکث على نفسه پیمانی سیندیران بیر کیمسه ، گئرچکده اؤزوندن اؤترو سیندیرار. (یعنی عهد ین سینماغیندان ایرلی گلن زیان اؤزونه قاییدار .) تانری بیزی سیزدن آسیلی ائتمیه جکدير.\nاماملا یاناشی گئدن حر حضرته یاخینلاشیب دئدی: ای حسین من تانرینی سنه آند گتیریرم و دئييرم کی ، بئله بیر وضعيتده سن ساواشا گیرسن اؤله جکسن، اونلار سنینله ساواشسا هلاکته دوشسه جکسن.\nامام، «مني اؤلوم ایله قورخودور سانمی؟» دئدی «منی اؤلدورمک سیزین الينيزدن گلرمی؟ بیلمیرم نه دیئیم لاکین اوس قارداشینین عمیسی اوغلونا دئدیگینی سنه دئییرم او پیغمبرین کؤمگینه گئدن «اوس» و گؤروب دئدی: هارا بئله؟ اؤلرسن؟ اوس جواب وئردی:\nسامضى و ما بالموت عار على الفتی\nدؤنمه رم یولدان اؤلوم عار دئییل گنجلره\nاذا مانوی حقا و جاهد مسلما\nچونکی حق نیتی قلبیمده جهاد ائیله ییرم\nو آسى الرجال الصالحون بنفسه\nصالح انسانلارا صالح ياناشارام\nحر، امام حسین علیه السلامدان بو سؤزلری ائشیتدیکده گیری چکلیب اؤز آداملاری ایله بیرلیکده حضرتله یاناشی يوللارینی داوام ائتدیردیلر.\nامام حسین علیه السلام عذيب الهجانات دوشرگه سینده\nاونلار نهایت عذيب الهجانات منطقه سینه چاتدیلار، و گوردولر کی ، دؤرد نفر هلال اوغلو نافعین آتی یئده کلرینده کوفه طرفیندن گلیرلر. اونلار گلیب امام حسین علیه السلاما چاتديقدا بوشعري اوخودولار\nیاناقتي لا تذعوی من زجری\nوشعری قبل طلوع الفجر\nبخير ركبان وخير سفر\nحتی تخلی بکریم النجر\nالماجد الحر رحيب الصدر\nاتی به الله لخير امر\nثمت ابقاه بقاء الدهر\nای منیم ده وه م سنی قووماغیمدان اینجینمه. دان يئری سؤکولمزدن اول مقصده چات. یاخچی سفر اوچون یاخچی آدام مینیب سنی. عزیز، آزاد و گئنیش سینه صاحبی بیر کیمسه نی تانری خیر ایش اوچون گتیرمیشدیر. آللاه اونو دونيا وار کن ساخلاسین.\nامام حسین علیه السلام بویوردو : آللاها آند اولسون منیمده ایستگیم اودور کی ، اؤلسک ده ، غلبه ده چالساق اللاه بیزه خير اراده ائتسین. بو حالدا حر ایره لیله ییب. دئدی: بونلار کوفه لیدیرلر و سنلن گلنلردن دییللر اودور کی ، اونلارین حبسه آلينماقلاری یوخسا کوفيه قايتارماق اختیاری منده دیره.\nامام بویوردو : اؤزومو (پیس ایشدن) چکیندیردیگیم قدر سنی بونلاردان چگیندیریرم. بونلار منیم کؤمکلریمدیرلر. سن ایسه زیاد اوغلونون مكتوبو گلیب چیخینجا منه دولاشمایا جاغینا سؤز وئرمیش��. و حر، «دوز دیئیرسن لاکین بونلار سنینله گلمه میشلر» دئدی.\nحسین علیه السلام بویوردو: بونلار منیم اصحابیمدیرلار. و منیمله گلمیش کیمیدیرلر. اگر آرامیزدا کی عهدی قیریبسانسا منیمله دؤیوشه چیخ.\nوضعیت بورا گلیب چیخدیقدا حر او دؤرت نفردن ال چکدی ، سونرا حضرت امام او دؤرت نفردن کوفه اخبارینی وئرمه لرینی ایستدی. عبداله عائذی اوغلو مجمع دئدی:\nاعیانلار رشوه لری چوخالديب مغرور گنجلرى توپلايبلار. و کوفه اهلی سنه قارشی بیرلشیب ، لاکین قالان آداملارین هله ده سنه رغبتی واردیر.\nامام حسین ائلچیم سیزه چاتدی می؟ دئیه سوردو. ائلچین کیم ایدی دئدیلر ؟\nامام دئدی: منیم ائلچيم قيس بن مسهر صیداوی ایدی. «بلی یئتیشدی» دیدیلر «لاکین تمیم اوغلو اونو توتوب زیاد اوغلونا گؤندردی. زیاد اوغلو ، سنه و سنین آتان علی علیه السلاما يامان دئمگه امر ائتدی. او ایسه سیزلره صلوات چئویریب تئزللیکله کوفه یه گله جگینی اهالیه دیئیب اونلاری سیزه کؤمک ائتمه یه چاغیردی.\nبئله لیکله او مؤمن زیاد اوغلونون امری ایله سارای دامیندان یئره آتیلدی. امامین گؤزلریندن یاش آخا آخا بو آیه نی اوخودو:\nمنهم من قضى نحبه ومنهم من ينتظر وما بدلوا تبديلا.\nيعني اونلاردان بیر تعدادی شهادته چاتیب بیر تعدادی دا شهادت انتظاریندا دیر و اصلا اراده لرینده دگیشیکلیک تورنمز.\nایلاهی بهشتی اونلارین و بیزلرین دوشرگه سی قرا روئر. و بيزلری اونلارلا بیرلیکده اؤز رحمتینین و ثوابینین یانیندا مستقر ائت گیلن.\nسونرا طرماح بن عدی یاخینلاشیب دئدی: واللاه من کی ، سنینله بير آدام گؤرمورم. اگر سنين يولونو کسن بو آداملاردان باشقاسی سنینله ساواشماسادا بونلار سنی اؤلدوره بیلرلر.\nمن کوفه دن چیخمازدان بیر گون اول گوردوم شهرين آرخا طرفينده چوخ بیر تعداد ییغیشیبلار. اونلاردان توپلاشمالارینین سببینی سوردوم دئدیلر : قدرت گؤسترمک اوچون توپلاشمیشیلار و ائرته سی گون حسینین ساواشينا گوندریله جكلر.\nایندی ایسه من سندن ایسته ییرم کی ، بیر قاریج دا اولسون بونلارا دوغرو گئتمه. ایسته ییرسنسه بیر شهره گئت گیلن بلکه تانری دوشمنینی سندن چكينديره. سونرا اؤزون اؤز رایینی معینلشدیررسن.\nبئله لیکله گئت «اجاء» آدلی داغلاریمیزا . من ده سنینله گئدیب سنی طایفا میزین ایچینه آپارارام.\nامام حسین علیه السلام دئدی: آللاه سنه و سنين طايفانا خیر جزاسی وئرسین. بیزیمله بونلارین آراسیندا بیر سؤز واردير. بونلاردان ال چکه بیلمه ریک. آرامیزدا کی ایشین هارا چاتاجاغینی دا بیلمیریک.\nطرماح دئيير : « اللاه انس و جن شررینی سندن اوزاق ائتسین » دئیه اماملا وداعلاشدیم بئله لیکله امام علیه السلام اؤزسفرینی داوام ائتدیریب بنی مقاتل قصرینه چاتدیلار.\nبنی مقاتل قصری\nهاشم اؤولادینین کاروانی بنی مقاتل قصرینه یئتیشیب اوتراق ائتدیکده قورولموش بیر چادیر گوردولر . امام ، بو چادیر صاحیبینین کیم اولدوغونو سوردو. دئدیلر چادر صاحبي عبيد الله بن حر جعفی دیر. حضرت آدام گؤنده ریب اونو اؤز یانینا چاغیریتدیردی.\nحر اوغلو عبيد الله ائلچیه دئدی: انا لله و انا اليه راجعون واللاه من اونا گؤره کوفه دن چیخدیم کی، حسین کوفه یه گیرنده من اورادا اولمایام.\nآند اولسون آللاها ایسته میرم نه من اونو گؤرم نه ده او منی گؤره. ائلچی اونون جاوابینی امام عليه السلاما دیدی. امام باشماقلارینی گئییب گلدی اونون خیمه سینه گیریب سالام وئردی.\nسونرا اگلشیب اؤنجه ��ونو اؤز کؤمگینه دعوت ائتدی. عبيد الله ائلچیه دئدیگی سؤزونو بیر داها تكرارلادی.\nحضرت دئدی: بیزه یاردیم ائتمیرسنسه باری بیزی اؤلدورمک اوچون ساواشيميزا گلنلردن اولماغینا گؤره آللاهدان قورخ گیلن. آند اولسون آللاها هارایمیزی ائشیدیب کؤمگیمیزه گلمه ین آدام هلاکته دوشه جکدير. سونرا حضرت قاليب اؤز خیمه سينه گئتدی.\nسمعان اوغلو عقبه دئییر: گئجه نین سون چاغلاریندا ، امام علیه السلام کاروانین چاتیشماسینا امر وئردی. بیر ساعت یول گئتدیکدن سونرا حضرت گؤزونون آجیسینی دریب یوخودان آییلدی وایکی اوچ دفعه انا لله و انا اليه راجعون والحمد لله رب العالمین سؤزونو تکرار ائتدی.\nاوغلو جناب علی اکبر آت اوستونده حضرتین قوللوغونا گلیب «قوربانین اولوم آتا نه اوچون بو سؤزو تکرار ائتدین؟» دئیه سوردو. امام بویوردو : اوغول یوخودا بیر آتلینی گؤردوم منه دئدی:\nبو جماعت گئدیر ببر حالدا کی ، اؤلوم اونلارا دوغرو گئدير. من ایسه بیلدیم کی اؤز نفسیمیزدیر بیزی گئتمکدن چکیندیریر.\nعلی اکبر دئدی: آتاجان آللاه سنه پیسلیک گؤسترمه سین بیز حاقلی دئییلیک می؟\nحضرت بویوردی بوتون بنده لرین سیغیناجاغی اولان تانریا آند اولسون بیز حاقلی ییق. علی اکبر دئدی: بئله سه حاق اوسته اولمکدن قورخوموز یوخدور. حضرت بویوردو: تانری سنه خئير جزاسی وئرسین. آتا بالاسینا وئردیگی خئیر جزاسی کیمی.\nبئله لیکله کاروان اؤز يولونو داوام ائتدیریب ، صبح نامازی چاتديقدا امام حسین علیه السلام ائنیب ناماز قیلیب در حال و تله سیک یولا دوشمک امرینی وئردی.\nاؤز صحابه لرینی صول طرفه دوغرو يؤنلتمک ایسته ییردی سه حر بن یزید قویماییردی. حر ده اونلاری کوفه یه طرف آپارماق ایستدیکده امام مانع اولوردو. بئله لیکله بو کاروان گلیب نینوا منطقه سینه چاتدی.\nقایناق : کربلا ماجراسی ، روایت : ابو مخنف لوط بن یحیاداندیر ، نشر ائدن : اسلامی تبلیغات تشکیلاتی ، تدقیقاتچی : شیخ محمد هادی یوسفی ، چئویرن : شیخ عباس امامی کرکوکلو ، دیجیتال یاییمجیلیک : ائل اوبا\nاشتراک در\nوارد شدن\nاطلاع از\nنظرات جدید دنبال شده پاسخ جدید به دیدگاه های من\nاجازه می دهم از آدرس ایمیل من برای اعلان نظرات و پاسخ های جدید استفاده گردد (می توانید هر زمان كه بخواهید آنرا لغو کنید).\nLabel\nاسم*\nایمیل\nآدرس سایت\nΔ\nLabel\nاسم*\nایمیل\nآدرس سایت\nΔ\n0 نظرات\nبازخورد (Feedback) های اینلاین\nمشاهده همه دیدگاه ها\nمطالب جالب\nدين و انديشه\nفیلم مذهبی\nمحرم گلدی – سید صادق موسوی ترکمانی\nاحکام\nدين و انديشه\nجایگاه عقل و شهوت در ملائکه ، انسان و حیوانات\nدين و انديشه\nفیلم مذهبی\nتواشیح ؛ غیر از علی (ع) که خوانده محمد (ص) برادرش\nجستجو برای:\nنوشته‌های تازه\nصفحه برنزی با تصاویر اساطیری ، شمال غرب ایران – دوره ماننا\/کاسیت\nپلاک برنزی با نقش جنگجوی تورک و تصاویر اساطیری\nترکمن های عراق\nزندگی سالم تر با این ماده غذایی\nآذربایجان سرزمین ترکان\nهویج را 2 روز صبح با معده خالی مصرف کنید، به معنای واقعی کلمه شما را ریست می کند!\nنگاهی به وضعیت اسفناک مجموعه تاریخی حسن پادشاه تبریز\nآخرین دیدگاه‌ها\nلیلا در بررسی خاستگاه قوم کرد و موج های مهاجرتی آنان\nلیلا در بررسی خاستگاه قوم کرد و موج های مهاجرتی آنان\nدانیال در بررسی خاستگاه قوم کرد و موج های مهاجرتی آنان\nامیر در بررسی خاستگاه قوم کرد و موج های مهاجرتی آنان\nامیر در بررسی خاستگاه قوم کرد و موج های مهاجرتی آنان\nما در رسانه ها\nفیسبوک\nتویتر\nلینکدین\nوی کی\nیوتیوب\nاینستاگرام\nنوشته‌های تازه\nصفحه برنزی با تصاویر اساطیری ، شمال غرب ایران – دوره ماننا\/کاسیت\nپلاک برنزی با نقش جنگجوی تورک و تصاویر اساطیری\nترکمن های عراق\nزندگی سالم تر با این ماده غذایی\nآذربایجان سرزمین ترکان\nجستجو برای:\nدرباره ما\nادبیات ، فرهنگ ، تاریخ ، گردشگری ، زبان ، آثار تاریخی ، اقتصاد ، هنر و دین اقوام ایران.\nدرباره ما\nتماس با ما\nپیوندها\nفیسبوک\nتویتر\nلینکدین\nوی کی\nیوتیوب\nاینستاگرام\nتمام حقوق مادی و معنوی این سایت متعلق به نشریه الکترونیکی ائل اوبا بوده و استفاده از مطالب با ذکر منبع بلامانع است | EnterNews توسط AF themes.","num_words":5938,"character_repetition_ratio":0.053,"word_repetition_ratio":0.028,"special_characters_ratio":0.232,"stopwords_ratio":0.004,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":211872.1,"cluster_detection":-1}
+{"text":"«https:\/\/azb.wikipedia.org\/w\/index.php?title=ویکی‌پدیا:تاریخ‌ده_بوگون\/سپتامبر_۱۰&oldid=579393»-دن آلینمیش‌دیر\nبؤلمه:\nویکی‌پدیا:تاریخ‌ده بوگون\/سپتامبر\nبۇ صفحه‌‌ سوْن دفعه ‏۲۶ اوْکتوبر ۲۰۱۸، ‏۱۳:۱۵ تاریخینده دَییشدیریلمیشدیر.\nیازی Creative Commons Attribution-ShareAlike License 4.0 آلتیندا مووجوددور؛ آرتیق شرطلر آرتیریلا بیلر. بو سایتی ایشلتمکله سیز ایشلتمه شرطلری و گیزلیلیک سیاستی ایله راضیلشیرسینیز. ویکی‌پدیا® منفعت‌سیز تشکیلاتی اولان ویکی‌مدیا فوندونون قئید آلینمیش تیجارت علامتیدیر.","num_words":101,"character_repetition_ratio":0.054,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.195,"stopwords_ratio":0.04,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.994,"perplexity_score":21587.6,"cluster_detection":-1}
+{"text":"کئچن‌مکتوبومدا نئجه اؤلدویومو، داها دوغروسو یولون‌کنارینداکی خندکده اوزانیب قالدیغیمی یازدیم. اصل هنگامه بوندان سونرا باشلادی. یولدان اؤتوب‌کئچن‌لرین هامیسی باشیما توپلاندی. اونلاردان بیری: ـ «بیز نه تهر آدام‌لاریق؟!» ـ دئیه باغیردی ـ «گؤزوموزون قاباغیندا آدام اؤلور هئچ‌کسین توکو ده ترپنمیر.» باشقا بیریسی: ـ‌‌ «دوزدور»ــ دئیه،\n– یالان دئییرمسه ناموسسوز اؤلوم،‌مملکتده انسان قالماییب. بورایا بو قده‌ر آدام توپلانیب، آما‌ایچینده بیر انسان اوولادی یوخدور‌کی بو یازیغا‌کمک ائله‌یه.\n– سن نییه‌کمک ائله‌میرسن، سن انسان ائولادی دئییلمیسن؟\n– منیم‌ایشیم وار، یوخسا یاخینداکی‌ایجراخانایا گئدیب خبر وئرردیم.\n– ایشیم وار، نه‌ایشین وار؟ یاریم ساعات‌دیر آغزینی آچیب بویلانیرسان.\nاوندان سونرا اووولتو باشلادی. سس‌لر بیر ـ بیرینه قاریشدی.\n– بیر حکیم تاپین، بو قده‌ر آدامین‌ایچینده بیر حکیم یوخدور؟\n– هامیسیندان یاخشیسی بورالاردان بیر یئردن تلفون ائله‌مکدی.\n– عزیزیم، سن بیزیم تلفونلارا بلد دئییلسن؟ تلفون ائله‌یینجن، اوردان بیر جاواب آلاناجان اؤلو چوخدان جانینی تاپیشیرار.\n– اؤلمک جهنم،‌من تلفوندا جاواب گؤزله‌ینه‌جن اؤلونو قورت ـ قوش یئیر. هئچ تیکه‌سی ده اله گلمز.‌ایندیکی زامانادا تلفونلا دانیشیب بیر ـ یئره زنگ ورماق‌مصیبتدیر.\n– وای ـ وای،‌کیشی گؤزوموزون قاباغیندا جان وئریر.\n– واللاه قارداش اانصاف قالماییب.\n– واللاه شاعیر دوز دئییب.\n– «انصاف قالماییب بنی آدم‌ده \/ آنام آغلادی آجی باده‌م‌ده»\nباشقا بیر دلی قانلی سؤزه قاریشدی.\n– آوروپادا، آمریکادا بئله شئی اولا بیلمز. اورالار چوخ‌مدنی اؤلکه‌دی‌لر.\n– ایندی سن، نه دئمک‌ایسته‌ییرسن؟ سؤزوندن بئله چیخیرکی، بیزیم اؤلکه‌مدنی اؤلکه دئییل؟‌کیشی سن، بو قدر جاماعاتین قارشیسیندا سؤزونو بیرده دئ!\n– من ائله دئمک‌ایسته‌میرم.\n– سیز آللاه دالاشمایین،‌کیشی اؤلور، بیر‌ایش گؤرمک لازیمدیر.\n– آوروپادا اجتماعی یاردیم تشکیلاتلاری وار.‌کوچه‌ده بیر‌ایت ییخیلسا، در حال‌ماشینا قویوب‌ایتلرین خسته‌خاناسینا آپاریرلار.\nبیر باشقاسی اونا جاواب وئردی:\n– گوپا باسما، ائله شئی یوخدور. آوروپادا و آمریکادا هئچ‌کس، هئج‌کسین‌ایشینه قاریشماز. هره‌نین باشی اؤز‌ایشینه قاریشیقدیر. یانینداکی:« اؤلورم بیر‌ایچیم سووئر» ـ دئیه یالوارسا بئله‌محل قویمازلار.\n– باشا دوشدون؟\n– سیز آوروپانی گؤروبسونوز، بئله دانیشیرسینیز؟\n– گؤرمه‌میشم.\n– بس…\n– گؤره‌نلردن ائشیتمیشم. بیرده قزئت‌لرده اوخویورام. سن گؤرموسن؟\n– البته‌کئچن‌ایل بیزیم تشکیلاتین اؤزونه یاردیم درنه‌یی آغ دنیزه اون بئش گونلوک گمی‌ایله سفر دوزلتمیشدی. یونانستانی،‌ایتالیانی، اسپانیانی، سونرا جانیم سنه سؤیله‌سین آدی یادیمدان چیخیب، نه‌ایدی آدی اورانی باشدان ـ باشا گزدیک. اوروپانی گزن آدامین حالی یامان‌دییشدی.\n– اوروپانی گزیب دولاشاندان سونرا اؤیرندیم‌کی …\n– اه،‌ایچیمیزده هئچ بیر وجدانی اولان یوخوموش.\n– اولسا نه چیخار؟\n– ثاواب ائله گئت بیر یئردن تعجیلی یاردیم چاغیر.\n– اوروپادا آمریکادا اؤله‌نین ـ قالانین‌ایشینه هئچ‌کس قاریشمیر.\n– نییه قاریشمیرلار؟ اونا گؤره‌کی‌مدنی اؤلکه اولدوقالاریندان بئله‌ایشلره قاریشماق اوچون خصوصی آداملار‌اییریب‌لار. یول دا ییخیلانلاری، خنده‌یه دوشنلری، ییخیلیب اؤلن‌لری و اؤلمه‌ین‌لری آپارماق اوچون خصوصی تشکیلات وار. بیزده‌کیمی آدام اؤلنده باشینا ییغیلیب نئجه اؤلمه‌سینه تاماشا ائله‌مزلر. چیخیب گئدرلر.\n– اونلاردا انسانلیق قالماییبمیش‌کی… انسان اؤله‌نین یانیندان نئجه اؤتوب‌کئچه بیلر. هئچ اولماسا دونوب باخمازمی؟\n– بو‌ایشلره‌کیم‌لر‌مشغول اولارسا، اونلار دونوب باخیرلار و نه لازیمسه، اونو دا ائله‌ییرلر.\n– بو یازیغین یاخاسینی آچماق لازیمدیر.\n– هامیسیندان یاخشیسی‌ماساژ ائله‌مکدیر. بیر آدام اونا‌ماساژ ائله‌سه‌کؤمه‌یی ده‌یر.\n– اللرینی، قول‌لارینی اویناتسالار، سینه‌سینی بیر آز اووخالاسالار، اؤزونه گلر.\n– نه‌ماساژ بازلیغی‌دیر، جانیم،‌کیشی اؤلوب. سن ده باشلامیسان…\n– وای سنین، دوغرودان اؤلوب؟\n– نییه تعجب ائدیرسن؟\n– بیر آز اول‌دیری‌ایدی.\n– جان دئدییین بیر قوش دور. بیر گؤز قیرپیمیندا گوب گئدیر.\n– هامیمیزین سونو بودور.\n– بیزدن آدام اولماز قارداش، بو قده‌ر آدم بو یازیغین باشینا توپلانمیشیق، آما هئچ‌کس اونا‌کمک ائله‌میر.‌مگر بو انسانلیق‌دیر؟\nعزیز دوستوم ائششک آریسی!\nسؤزون دوزو، باشیما توپلاشانلارین صحبت‌لری چوخ خوشوما گلیردی. بئله‌ایش‌لرین بو قده‌ر‌ایلنجه‌لی اولدوغونو بیلسیئدیم جانیم سیخیلان واخت شهرین ازدحاملی یئرلریندن بیرینده‌کوچه‌یه اوزانیب اؤزومو اؤلموشلویه ووراردیم، آما‌ایندی بو خندکده، بو اویونو آچا بیلمزدیم. چونکی دوغرودان اؤلمه‌یه سؤز وئرمیشدیم، اؤزو ده جاماعات‌ایچینده سؤز وئردییمدن دؤنوکلوک ائله‌یه بیلمزدیم. باشیما توپلانانلاردان واجب‌ایشی اولانلار یاریم ساعات سورغو ـ سئوال‌دان سونرا‌منیم حاقیمدا بعضی شئی‌لر اؤیره‌نیب گئدیردیلر و اوزون صحبت‌لردن یورولوب بئزن‌لر ده گئدیردیلر. آنجاق هر گئده‌نین یئرینه دورد ـ بئش آدام گلدییندن، باشیما ییغیلانلارین سایی داها دا چوخالیردی. اؤلومو گؤرمک اوچون‌ایته‌لشیر، چیغیر ـ‌باغیر سالیردیلار. بیر قادین اؤنونده‌کی اوشاغی‌ایته‌له‌ییب سؤیله‌دی:\n– بیرقاریش بویو اولان اوشاغین بئله یئرلرده نه‌ایشی وار؟\nبیرکیشی درحال اونا همه دوردو:\n– تربییه قالماییب ـ دئدی ـ سؤزده « وطنه ائولاد بؤیودوروک »دئییرلر، آما‌کوچه‌یه آللاه اومیدینه اؤتورورلر.\n– دونیادا نئجه آتالار وار؟\nاوست باشیمی قاش ـ گؤزومو یوخلایانلاردان بیری دیللندی:\n– آیاق قابیلارینا باخین! چکمه‌نین بیرینین باغی قارادیر، اوبیری قهوه‌ای. ائله اوتاندیم‌کی بیر‌ایسته‌دیم ‌ایاغیمین بیرینی گیزله‌دیب چکمه باغیمین ‌آیری رنگده اولدوغونون اوستونو اؤرت ـ باسدیر ائده‌م. اما اؤلموش اولدوغومو یادیما سالیب قیمیلدانمادیم. بئله ائتسئیدیم عاییب اولاردی. ائله بئله بو واخت آنلادیم‌کی بیر‌ایشی گؤرمزدن اول عمللی ـ باشلی دوشونوب دانیشماق لازیم‌دیر. اگر اؤلجک سنسه اؤلمزدن اول یئره اوزاناندا نئجه گؤرکم آلاجاغینی فیکیرلشمه‌لی و او شکیلده ده یئره اوزانمالی‌سان.‌ منسه خنده‌یه اوزاناندا، هم‌یئرلی‌لریمین چکمه‌لریمین باغلاری‌نین ‌آیری- ‌آیری رنگده اولماسینا فیکیر وئره‌جک‌لرینی هئچ آغلیما گتیرمه‌میشدیم.\nاوست باشیمی یوخلایانلاردان بیری:\n– ‌مرج گلره‌م – دئیه، ‌ایاق‌قابی‌سینا آن آزی اوچ دفه پنجه – دابان سالیبلار. حالیما آن چوخ آجییان انلیک‌لی ـ‌کیرشانلی یاشلی بیر قادین‌ایدی.\n– به‌به، نه اوزون، نه قیوریم‌کیرپیک‌لری وارمیش ‌ماشاللاه، آما حیف … بو انسانلار بیر ـ بیرینه هئچ بنزه‌میرلر.‌کیمیسی ساچ وورغونودور،‌کیمیسی ده‌کیرپیک. بو قوجا آروادین اوزون‌کیرپیک‌لی‌کیشی‌لردن خوشو گلدییی هئچ آدامین آغلینا گلمزدی.\n– شالواری‌نین باقلاری ‌دیدیک ـ- دیدیک‌دیر.\n– ژاکئتی‌نین ‌دیرسه‌یی ده سورتولوب.\n– ‌نه دئییرسیز؟\n– نه ائده‌ک؟\n– تشکیل ائله‌مک لازیمدیر ‌مئیدی گؤتورسونلر.\n– خبر وئره‌ک، حکیم زاد چاغیرسین‌لار.\n– یازیق، گؤز گؤره ـ‌ گؤره اؤلور.\n– باخ گؤره‌ک نفسی گلیرمی ؟\n– گلسه ده گلمه‌سه ده بیز اوز انسانلیغیمیزی بیلدیرمه‌لی‌ییک.\n– نئچه یاشی اولار دئییرسینیز؟\n– قیرخ ـ قیرخ بئش.\n– چوخ اولسا ــ اولسا، اوتوز اولار.\n– من انسان صرافی‌یام، صیفتینه باخان‌کیمی‌کیم‌لییینی تعیین ائله‌ییرم. آزمعاش آلان‌کیچیک بیر ماموردور.\n– منده او فیکیرده‌یم، هم یازی ــ پوزوایله ‌مشغول‌ایمیش.\n– هاردان بیلدینیز؟\n– گؤرموسن‌می، ژاکئتی‌نین‌ دیرسک‌لری سؤکولوب.\n– بویودا بالاجادیر.\n– اوندان یاشینی بیلمک اورلارمی؟\n– ‌من سنه بیر شئی سؤیله‌ییم. اؤز عجه‌لی‌ ایله اؤلن آداما تاماشا ائله‌مک لذت وئرمیر. آما دار آغاجیندان آسیلان آداما باخماغین ‌آیری ذؤوقو وار.\nسئویملی ائششک آریسی!\nظنیمجه، آلتی ساعاتدان آرتیق خندکده قالدیم. چونکی گونش آرتیق باتماق اوزره‌ایدی. هم‌یئرلی‌لریم بؤلوک ــ بؤلوک گلیب ‌مئییدیمی سئیر ائتدیلر. هامیسی دا حالیما آجی‌دی ! پیس آدام اولدوقلاریندان، بیر ــ بیریمیزه‌کمک ائتمه‌ییمیزدن دانیشدیلار، حئیفسیندیلر. حتی، بو‌ ایشه گؤره پیس آدام‌لاری یامانلاییب، سؤین‌لر ده اولدو.‌ منی بورادان گؤتور ها ـ گؤتورده‌ معلیمه بنزتدییم بیر آدام‌ دیللندی:\n– خبریم اولسایدی، اوشاق‌لاری گتیرردیم، انسانین اؤلدویونه باخاردیلار.\nبیر باشقاسی دا سؤزه قاریشدی:\n– نه اولوب، اؤلو زاد گؤرمه‌ییب‌سینیزمی، نه ییغیشیب‌سینیز بو یازیغین باشینا ؟ – دئیه، جاماعاتی داغیتماق ‌ایسته‌دی.\nتوپلاشانلاردان بیری ده ‌دیللندی:\n– ‌آی جاماعات، قالماقال سالمایین، نؤوبه‌یه دورون، سیرا ایله دایانین، اوندا هامیمیز اؤلونو گؤره‌ریک. او، سسینی اوجالدیب نؤوبه دوزلتمه‌یه باشلادی! ‌منی تعجیلی یاردیم ‌ماشینینا قوی ها ـ قوی دا ‌مزه‌لی بیر آدام جاماعاتی یاریب اؤزونو‌ ایره‌لی سوخدو:\n– – بیر دقیقه دایانین، سیز آللاه، قویون‌ من ده باخیم، قاچا ـ قاچا گلمیشم‌کی اؤلویه باخیم.\n– قوهوموندو، یوخسا تانیشین؟ ـ دئیه هر طرفدن سوروشدولار.\n– یوخ جانیم ائشیتدیم‌کی، بورادا آدام اؤلوب، ‌ماراقلانیب باخماغا گلدیم.\n– چوخ تأسف‌کی، هر شئیله ‌ماراقلانان هم‌یئرلی‌لریمین هامیسی ‌مئییدیمی گؤره بیلمه‌دی. ‌ماشین ترپندی. اوشاقلاردان، بیر نئچه ده‌لی قانلی اوغلان،‌ ماشی‌نین دالینجا خئیلی قاچدیلار. سونرا باشا دوشدولرکی، ‌ماشینا چاتا بیلمه‌یه‌جک‌لر، یورولوب دایاندیلار.\nسئویملی ائششک آریسی!\nتعجیلی یاردیم ‌ماشینینداکی سیاحتیمی ـ دوغرودان دا بو سیاحتیمی ـ‌ گله‌جک ‌مکتوبومدا یازاجام. سنه سالام گؤندریر و عئینیندن، گؤزلریندن اؤپورم.","num_words":1870,"character_repetition_ratio":0.027,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.216,"stopwords_ratio":0.004,"flagged_words_ratio":0.001,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":208869.7,"cluster_detection":-1}
+{"text":"چالدیران ساواشی — ایکی بؤیوک تورک ایمپراتورلوغو صفویلر و عثمانلیلار آراسیندا 1514-جو ایل آوقوستون 23-ده اسکی آذربایجان تورپاغی اوْلان و ایندی تورکیه ده یئرلشن چالدیران دوزونده (ماکی بؤلگه سی نین باتی یاخینلیغیندا) باش وئرمیش اوزوجو ووروشما.\nچالدیران ساواشینا گؤره بیر اسکی تورکجه یازی\nآغ قویون‌لولارین سوقوطون‌دان سوْنرا صفوی‌لر قیسا زاماندا تاریخی آذربایجان تورپاق‌لارینی و اونا یاخین اراضی‌لری بیرلشدیرمکله کیفایتلنمه‌ییب، آسیانین بیر حیسسه‌سینی، خوراسان و عیراق کیمی واجیب منطقه لری ده اؤزلرینه تابع ائتدی‌لر. قیسا زاماندا بۇ جور یوکسلیش صفوی‌لر دؤولتی‌نین باتی سینیرلاریندا یئرلشمیش و سورعتله بؤیومکده اوْلان باشقا بیر تورک سولاله‌نین ماراقلارینا قارشی ایدی.\nایچینده‌کیلر\n۱ گیریش\n۲ ساواشدان قاباقکی دوروم\n۲.۱ دؤیوش قاباغی عثمانلیلارین دورومو\n۲.۲ دؤیوش قاباغی صفویلرین دورومو\n۳ ساواشین گئدیشی\n۴ دؤیوشدن سونرا\n۵ دؤیوشون سونوجلاری\n۶ قایناقلار\nگیریش\nدَییشدیر\nهله صفوی‌لرین اردبیل حاکیملیگی دؤنمبنده اونلارین حاکبمیته گلمه‌لرینده، حربی-سیاسی گوج کیمی مئیدانا چیخمالاریندا آنادولوداکی تورک-قیزیلباش ائللری چوْخ اؤنملی رول اوینامیشدی‌لار. صفوی‌لرله سیخ ایلگیسی اوْلان بۇ طایفالار عثمانلی اراضی‌سینده بؤیوک تهلوکه ایدی. صفوی‌لرله مۆحاریبه تقدیرینده عثمانلی ایمپئریاسی اراضی‌سینده یاشایان قیزیلباشلارین آرخادا عوصیان قالدیراجاغین‌ان چکینن بیرینجی سلطان سلیم (1512-1520) اونلاردان یاخلاشیق 40 مینینی ائعدام و سورگون ائتدیردی. بئله‌لیکله اؤزونه آرخادان مودافعنی تامین ائتدی.\nچالدیران دؤیوشمه سی نین باش وئردیگی یئرده بیر عابیده\nدؤیوشون باش توتماسیندا صفوی اؤندری بیرینجی شاه ایسماعیل و عو ثمانلی بیرینجی سولطان سلیمین بیر-بیرلرینه بسلَدیک‌لری موناسیبت‌لر ده رول اوینامیش‌دیر. سولطان ایکینجی بایازید عثمانلینین گنیشلنمه‌سینه چوْخ دا چالیشمیر، اؤلکه‌نین داها چوْخ مدنی گنیشلندیرمه سینه دوشونوردو. اونا گؤره ده دوغودا سورعتله گوجلَنَن صفوی‌لر اونون اۆچون تهلوکه‌لی گؤرونموردو، عکسینه گؤزل شاعیر اوْلان بیرینجی شاه ایسماعیل و مدنیته بؤیوک ماراق گؤسترن ایکینجی بایازید آراسیندا ایستی موناسیبت‌لر فورمالاشمیش، 1504-جو ایلده ایسه صفوی‌لری بیر دؤولت کیمی تانیمیشدی. ایکینجی بایازید یاشامدا اولا-اولا اؤزون‌دن بؤیوک قارداشلارینی اؤلدورمکله حاکیمیته گلن بایازیدین اۆچونجو اوْغلو سلطان سلیم ایسه اؤلکه‌نین جوغرافی جهت‌دن گئنیشلنمه‌سینی، باباسی فاتیح سولطان محمدین یولونو داوام ائتدیرمک ایستییردی. بئله اوْلان حالدا بیرینجی سلیم و بیرینجی اسماعیل آراسیندا موناسیبت‌لر چوْخ کسکین ایدی و بیر-بیرلرینه گؤندردیک‌لری سؤیوش‌لو مکتوب‌لار بونو تصدیقلییر.\nشاه ایسماعیل 1507-جی ایلده آنادولو بَیلیک‌لرین‌دن بیری اوْلان دولقدیروغول‌لاری بَیلیگینه هوجوم ائله‌دی. هوجومون سببی دولقه‌دیر بَیی بوزقوردون شیه اوْلان شاها قیز وئرممه‌سی ایدی. شاه ایسماعیل عثمانلی تورپاق‌لارین‌دان کئچه‌رک قایسئری اوزرین‌دن دولقدیروغول‌لاری بَیلیگینه گیردی. دؤیوشده مغلوب اوْلان بوزقورد قاچدی. اونون اوْغلو و ایکی نَوه‌سی شاه ایسماعیل طرفین‌دن قتله یئتیریلدی. عثمانلی دؤولتی شاه ایسماعیلین بۇ حرکتینه عکس العمل گؤسترمَدی. بۇ دا شاه ایسماعیلین آنادولودا نفوذونو آرتیردی. II بیازیدین اوْغلو شاه‌زاده سلیم (یاووز سلطان سلیم) آنا طرف‌دن بوزقوردلا قوهوم ایدی. بئله کی، بوزقورد اونون باباسی ایدی. دایی‌سینین و ایکی اوْغلونون قتلینه دؤزمه‌ین شاه بالاسی سلیم آذربایجانا قدر گئده‌رک صفوی دؤولتین‌دن آلدیغی اسیرلری ترابزونا گتیردی و اینتیقامینی آلدی. آتاسینین هله ساغ اولماسینا باخمایاراق شاه‌بالاسی سلیمین بۇ حرکتی بؤیوک ماراغا سبب اوْلدو. بۇ حادثه‌دن سوْنرا ایکینجی بایازید اورتا آنادولودا شاه ایسماعیلین هر هانسی بیر حرکتینه قارشی عسگر توپلادی. سولطانین بۇ حرکتین‌دن سوْنرا شاه ایسماعیل آنادولونون ایچری‌لرینه گیرمک‌دن چکیندی؛ ایکینجی بایازیده \"شانلی بؤیوک بابام\" دئیه خیطاب ائلدیگی مکتوبو یازاراق 1508-جی ایلین اولین‌دن دیاربکیره چکیلدی.\nصفوی‌لر حاکمیته گلدیک‌دن سوْنرا یئنی دینی سیاست یوروتمه‌یه باشلادی‌لار. شاه ایسماعیل حاکمیته گلدیکده واحید ایدئولوگیانین یوخلوغونو ایلکین نؤوبه‌ده آرادان قالدیردی- دؤولت دینی‌نین ایمامی‌لیک (ایثنا عشریه، عربجه ایثنا آشاریه – اون ایکی ایمام‌لیق) اوْلدوغونو اعلان ائتدی. قیسا زاماندا بۇ ایدئولوگیا اطرافیندا گئنیش کوتله‌لر توپلاشدی. بۇ دؤیوش کامپانیاسی عرفه‌سینده 40 مینی سولطان سلیم طرفین‌دن قیلینج‌دان کئچیریلمیش و صفوی‌لرین بیر-باشا حاکمیتی آلتیندا اولمایان آنادولو تورک-قیزیلباش طایفالاری دا بۇ ایدئولوگیایا اویغون حرکت ائتمه‌یه باشلادی‌لار. بۇ سبب‌دن سلطان سلیمین بۇ یوروش کامپانیاسی و داها سوْنرا مملوک‌لره قارشی پلانلاشدیردیغی کامپانیا دینی، ایدئولوژی اهمیت ده داشیییردی.\nساواشدان قاباقکی دوروم\nدَییشدیر\nدؤیوش قاباغی عثمانلیلارین دورومو\nدَییشدیر\nیاخلاشیق 300 توپ، توفنگله سیلاحلانمیش یئنی‌چری قوروپلاری و س. قوشون نؤوعلرین‌دن عبارت عثمانلی اوردوسو آوقوست آییندا صفوی‌لر دؤولتی‌نین اراضی‌سینه سوخولدو. آوقوستون 23-ده باش وئرن دؤیوشده هر ایکی طرف آغیر ایتکییه معروض قالدی. عثمانلی اوردوسونون ساغ قانادیندا آنادولو بَیلَربیی‌سی سینان پاشا، سول قانادیندا ایسه رومئلی بَیلَربیی‌سی حسن پاشا اؤندرلیک ائدیردی. بیر-بیرینه زنجیرله باغلانمیش توپ‌لار و یئنی‌چری دسته‌لری اورتا دا یئرلشدیریلمیشدی.\nدؤیوش قاباغی صفویلرین دورومو\nدَییشدیر\nهئچ بیر اودلو سیلاحی و توپو اولمایان قیزیلباش اوردوسو ساییجا عثمانلی‌لاردان آز ایدی. ساواشا کیفایت قدر حاضیرلاشمایان بیرینجی شاه ایسماعیل یاخین آدام‌لارینین مصلحتینه باخمایاراق دوشمنی غفلتن یاخالایاراق مغلوبیته اوغراتماق اۆچون گؤزلنیلمه‌دن هوجوم ائتمک‌دن بویون قاچیردی. صفوی اوردوسونون ساغ قانادیندا دورموش‌خان شاملی، سول قانادیندا ایسه محمدخان اوستاجلی اؤندرلیک ائدیردی.\nساواشین گئدیشی\nدَییشدیر\nبیرینجی شاه ایسماعیل تک‌تکه دؤیوشده عثمانلی پهلیوانی آلیبَی مالکوچ اوْغلونو قیلینج‌دان کئچیردی. لاکین عثمانلی پیاداسینی گئری اوتوردان قیزیلباش آتلی‌سی عثمانلیلار توپ‌لارینین آتشینه معروض قالدی.\nدؤیوشدن سونرا\nدَییشدیر\nیارالانمیش I شاه ایسماعیل اؤلکه‌نین داخیلینه دوغرو چکیلدی. مغلوبیته اوغرایان قیزیلباش‌لار محمد خان اوستاج‌لی، ساری پیره اوستاج‌لی، حسین بی لله شام‌لی، خادیم بی خولافه، عثمانلی‌لار ایسه حسن پاشا، ملقوجوغ‌لو، اووئیس بی، سولئیمان بی کیمی سرکرده‌لرینی ایتیردی‌لر. هوجوما کئچن عثمانلی قوشونو خوی، مرند و تبریزی توتدو.\nلاکین عثمانلی اوردوسو تبریزده جمعی 6 گون قالا بیلدی. سبب اوردودا، خوصوصن یئنی‌چری‌لر آراسیندا نارازیلیغین آرتماسی ایدی. بئله کی، یئنی‌چری‌لر بؤیوک بیر قیسمی صوفی-درویش اوردئنی اوْلان بکتاشی‌لییه اطاعت ائدیردی. بکتاشیلیگین سوتون‌لاری ایسه صفوی دینی ایدئولوگیاسینا چوْخ یاخین ایدی.\nسلطان I سلیم گئری چکیلرکن بیر نئچه مین صنعتکار عائله‌سینی ایستانبولا کؤچوردو. بۇ صنعتکارلارین امیین‌دن 1509-جو ایلده ایستانبولدا باش وئرمیش گوج‌لو زلزه‌له‌دن[منبع گؤسترین] سوْنرا شهرین برپاسیندا ایستیفاده ائدیلمیش‌دیر.\nدؤیوشده هلاک اولان‌لارین سایی باره‌سینده منبع‌لرده معلومات‌لار ضدیت‌لی‌دیر. شرف خان بیت‌لی‌سی \"شرفنامه\"ده قیزیلباش‌لارین ایتیردیک‌لری گؤرکم‌لی سرکرده‌لردن علاوه 5 مین سوواری ایتکی‌سی باره‌سینده معلومات وئریر. صفوی سلنامه‌چی‌لری ایسه جمعی 5 مین نفرین اؤلدوگونو و اونلاردان 2 مینی‌نین قیزیلباش، 3 مینی‌نین ایسه عثمانلی اولدوغونو وورغولاییرلار. عثمانلی سلنامه‌چی‌لری ایسه بو رقمین تورک‌لرده 30-40 مین، قیزیلباش‌لاردا ایسه بون‌دان ایکی دفعه چوخ اولدوغونو بیلدیریرلر. بیدلی‌سی‌نین رقم‌لری داها دوزگون حساب اولونور.\nچال‌دیران‌داکی مغلوبیت صفوی‌لر دؤولتی‌نین حربی سیاسی نفوذونا آغیر زیان ووردو.\nدئیی‌لنه گؤره، بو دؤیوش‌دکی مغلوبیت‌دن سونرا I شاه ایسماعیل بیر داها شخصاً هر هانسی ووروشدا ایشتیراک ائتممیش‌دیر.\nدؤیوشون سونوجلاری\nدَییشدیر\nآنادولونون بیردفه‌لیک تورکییه‌نین ترکیبینه قاتیلماسی، عثمانلی تورکییه‌سی‌نین شرق سرحدلری‌نین موعیینلشمه‌سی.\nیاخین، اوغوز منشألی خالق‌لارین آراسیندا موناسیبت‌لرین کورلانماسی.\nداخی‌لی چکیشمه‌لره باشی قاریشمیش آوروپا کرال‌لیق‌لاری بیر مدت عثمانلی تهلوکه‌سین‌دن آرخایینلاشدی‌لار.\nصفوی‌لرین باشکندی تبریزدن قزوینه، آذربایجان مرکزین‌دن کنارلاشدیرماغا مجبور اولمالاری.\nصفوی-عثمانلی مۆحاریبه‌لری‌نین \"عنعنه‌سی\" قویولدو.\nقایناقلار\nدَییشدیر\nAzərbaycan Türkcəsi ویکی‌پدیاسی‌نین ایشلدنلری طرفیندن یارانمیش«Çaldıran döyüşü»، مقاله‌سیندن گؤتورولوبدور. (۲۰۱۶ ‏ژانویه‌سی‌نین ۲۰سی تاریخینده یوْخلانیلیبدیر).","num_words":1548,"character_repetition_ratio":0.047,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.184,"stopwords_ratio":0.004,"flagged_words_ratio":0.001,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":260967.5,"cluster_detection":-1}
+{"text":"ارمنی‌لرین گونئی قافقازا کؤچورولمه‌سی و آذربایجان اراضی‌‌لرینه یئرلشدیریلمه‌سی-ارمنی‌لرین ایراندان، تورکیه‌دن و دیگر اراضی‌‌لردن پلانلی صورتده گونئی قافقازا کؤچورولمه‌سی پروسه‌سی، روسیه‌نین حیمایه‌‌‌سی آلتیندا ارمنی‌ دؤولتی‌نین یارادیلماسی، همچنین ارمنی‌لرین ایران و تورکیه‌دن روسیه‌نین ایشغال ائتدیگی تورپاق‌لارا کؤچورولمه‌سی تصادوفی حادیثه اولماییب، ارمنی‌-روس موناسیبت‌لری‌نین قانوناویغون نتیجه سی ایدی کی، بو موناسیبت‌لرین اساسینی روس و ارمنی‌ تاریخی ادبیاتیندا تبلیغ ائدیلدیگی کیمی، یالنیز تیجارت علاقه‌‌لری دئییل، باشلیجا او‌لاراق شرقین موسلمان دؤولت‌لرینه، خوصوصیله تورکیه‌یه، 18. عصردن اعتیباراً ایسه هم ده آذربایجانا قارشی دوشمنچی‌لیک موناسیبتی تشکیل ائدیردی.[۱]\nکؤچورولمه پلانی‌نین مقصدی\n[دَییشدیر]\nصفوی‌لر دؤولتی‌نین ضعیف‌له‌مه‌سیندن ایستیفاده ائدن 1. پطرین 1724-جو ایلین نووامبرین 10-دا ارمنی‌لرین آذربایجانین خزر دنیزی ساحیل‌لرینده، دربند و باکی، همچنین گیلان، مازنداران و گورگان اراضی‌‌لرینده مسکون‌لاشماسینی رسمی‌لشدیرن فرمانیندان سونرا باشلادی. بو فرمانا گؤره ارمنی‌لر روسیه‌ ایمپراتولوغونون‌ گونئی قافقازدان ایران کؤرفزینه کیمی گئنیش اراضی‌‌لری اله کئچیرمک پلانی‌نین حیاتا کئچیریلمه‌سینده \"‌بئشینجی قووّه‌\" رولونو اوینایاجاقدیلار. بو پلانین 1. حیصه‌سی کیمی روسیه‌ ژنرال‌لاری آذربایجان اهالیسینی هانسی یوللا اولورسا اولسون یاشادیغی یئر‌لردن دیدرگین سالماق امری آلمیشدیلار. لاکین روسیه‌نین قافقازداکی حربی اوغورسوزلوق‌لاری اونون ارمنی‌لرین پلانلی مسکون‌لاشدیریلماسی سیاستینی بیر مودّته دوندوردو.\nتورکمن‌چای موقاویله‌سی‌نین نتیجه‌سی\n[دَییشدیر]\nمشهور روس دیپلوماتی آلکساندر قریبایدوف‌، روسیه‌ ایپمپراتولوغو‌نون ایرانداکی سفیری، ائرمنی‌‌لرین گونئی قافقازا کؤچورولمه‌سینده آکتیو ایشتیراک ائتمیشدیر.\nتورکمن‌چای موقاویله‌سی‌نین نتیجه‌سی او‌لاراق 40000 ارمنی‌ آذربایجانین موختلیف اراضی‌‌لرینده مسکون‌لاشدیریلدی. 1829-جو ایلین ادیرنه صولحونون نتیجه‌‌لرینه گؤره ایسه، عوثمانلی ایپمپراتولوغو اراضی‌‌لرینده یاشایان 90000 ارمنی‌ ده آذربایجاندا یئرلشدیریلدی. اونلار اساساً ناخچیوان، ایروان و قاراباغ خانلیق‌لاریندا مسکون‌لاشدیریلدیلار.\nمشهور روس دیپلوماتی و یازیچیسی آ. س. قریبایدوف‌ یا��یردی:\n\"ارمنی‌ اهالیسی اساساً موسلمان تورپاق صاحیب‌لری‌نین اراضی‌‌لرینده یئرلشدیریلیردیلر … اونلار یاواش-یاواش موسلمان اهالیسینی اراضی‌‌لردن سیخیشدیریب چیخارماغا باشلامیشدیلار. بیز همچینین موسلمان اهالیسینی دوشدوکلری چتین وضعیتله باریشدیرماغا و اونلاری ایناندیرماغا چالیشمالی‌ییق کی، بو چتین‌لیک‌لر اوزون سورمه‌یه‌جک و ارمنی‌لر مووقّتی اونلارا یاشاماغا ایجازه وئریلن اراضی‌‌لرده دایمی او‌لاراق قالامایاجاقلار‌\"‌.\nروس ایپمپراتولوغو‌نین حاکیم دایره‌‌لری گونئی قافقازدا یئریتدیکلری موستملکه سیاستینده ارمنی‌لره چوخ بئل باغلاییردیلار[۲]. آمریکالی عالیم جاستین مک‌‌ کارتی‌نین یازی‌لاریندا گونئی قافقازدا، داها دوغروسو آذربایجاندا ارمنی‌ کولونلاری‌نین یارادیلماسی حاقیندا بونلاری دئمیشدیر:\n\"‌1828 و 1920-جی ایل‌لر آراسیندا یئر‌لرده اهالی‌نین دموقرافیک ترکیبینی ارمنی‌لرین خئییرینه دَییشمک سیاستی نتیجه‌سینده ایکی میلیوندان چوخ موسلمان مجبوری او‌لاراق یاشادیقلاری اراضی‌‌لردن سورگون ائدیلمیش، و دقیق معلوم اولمایان سایدا اینسان ایسه قتله یئتیریشمیشدیر….روس‌لار ایکی دفعه 1828 و 1854-جو ایل‌لرده شرقی آنادولویا هوجوم ائتمیش، لاکین هر ایکی حالدا گئری چکیلمگه مجبور اولموشلار. گئری چکیلرکن اونلار اؤز‌لری ایله 100000 ارمنی‌نی ده قافقازا گتیرمیش و یورد‌لاریندان قووولموش و محو ائدیلمیش تورک‌لرین یئر‌لرینده یئرلشدیرمیشدیلر‌\"‌.\n1877–1878-جی ایل‌لر موحاریبه‌سینده، روس‌لار قارص–اردهان ویلایتینی ضبط ائتمیش، موسلمان‌لاری قوواراق اونلارین یئرینده 70000 ارمنی‌ مسکون‌لاشدیرمیشدیلار…….1895–1896-جی ایل‌لرین حادیثه‌‌لرینده ایسه تخمیناً 60000 ارمنی‌ قافقازدا مسکون ائدیلمیشدیر…..بیرینجی دونیا موحاریبه‌سی ایل‌لرینده میقراسیا بالانسلی شکیلده داوام ائتمیش، شرقی آنادولودان اولان 400000 ارمنی‌ قافقازین 400000 موسلمان اهالیسینه دَییشدیریلمیشدیر. آمریکا آکادمیکی‌نین گؤستردیگی رقم‌لره گؤره، 1828 و 1920-جی ایل‌لر آراسیندا آذربایجانا 560000 ارمنی‌ کؤچورولموشدور. بونونلا دا شرقی قافقازین روس‌لار طرفیندن ایشغالی نتیجه‌سینده آذربایجان تورپاق‌لاریندا – آراکس چایی‌نین قوزئیندا ارمنی‌ اهالیسی سورعتله آرتماغا باشلادی. بونونلا باغلی دیقته لاییق بیر فاکت دا ز. بالایانین اؤزو اعتیراف ائتمیشدیر:\n\"‌اونون (ایروانین) اهالیسی باشقا یئر‌لردن گلمه‌‌لردیر. اصلینده حقیقی ایروانلی یوخدور‌\" .\nآکادمیک آ. ای. ایونیسیان یازیر:\n\"‌ایروان شهری‌نین اهالیسی‌نین یالنیز دؤردده بیری ارمنی‌لردیر، آذربایجانلی‌لار بورادا موطلق اوستون‌لوک تشکیل ائدیر‌\".\nروس ایمپراتورو 1. نیکولای‌ین 21 مارس 1828-جی ایلده وئردیگی فرمانینا گؤره آذربایجانین ناخچیوان و ایروان خانلیغی لغو اولونموش، اونلارین یئرینده روس حاکیم‌لری طرفیندن ایداره اولونان \"‌ارمنی‌ ویلایتی‌\" آدلانان یئنی اینضیباطی قوروم یارادیلمیشدیر. 1849-جو ایلده بو ماحالین آدی دَییشدیریله‌رک ایروان قوبرنیاسی قویولموشدور.\nاراضی‌‌لری‌نین گئنیشلندیریلمه‌سی مقصدینی گودن ارمنی‌لر 1836-جی ایلده روس‌لارین کؤمگی ایله آذربایجاندا او زامان فعالیت گؤسترن آلبان پاتریارخات کیلیسا‌سی‌نین لغو اولونماسینا و اونون مولک‌لری‌نین ارمنی‌ کیلیساسینا وئریلمه‌سینه نایل اولدو‌لار. بیر قدر سونرا کئچمیش آلبان دؤولتی‌نین غرب اراضی‌‌لری (داها دقیق دئسک قاراباغ بؤلگه‌سی) ارمنی‌لرین 19. عصرده داوام ائدن سیخ مسکون‌لاشماسی نتیجه‌سینده دؤولتچی‌لیگینی و دینی موستقیل‌لیگینی ایتیردی و همین یئر‌لرین اهالیسی‌نین قریقوریان‌لاشدیریلماسی، بونونلا بئله ده ارمنی‌‌لشدیریلمه‌سی پروسه‌سی باشلاندی.\nبو آچیق حقیقت هله 19. عصرده بللی ایدی. مشهور روس تاریخچیسی و.ل.وِلیچکوْ یازیردی:\n\" سهواً ارمنی‌ آدلاندیریلان، اصلینده ایسه ارمنی‌-قریقوریان طریقتینی قبول ائدن و یالنیز اوچ-دؤرد عصر اوّل ارمنی‌‌لشمه پروسه‌سینه قدم قویان اهالی موستثنالیق تشکیل ائدیردی‌\"‌.\nبونو ارمنی‌ مؤلیفی ب. ایشخانیان دا تصدیق ائده‌رک یازیردی:\n\"‌داغلیق قاراباغدا مسکون‌لاشمیش ارمنی‌لرین بیر قیسمی یئرلی اولوب قدیم آلبان خالقی‌نین نسیل‌لری، بیر قیسمی ایسه تورکیه و ایراندان قاچمیش و آذربایجان تورپاق‌لاریندا تعقیب و تضییق‌لردن سیغیناجاق تاپمیش ارمنی‌ اهالیسی‌دیر‌\"‌.\nگونئی قافقازدا اتنیک ترکیبین صونعی صورتده دَییشدیریلمه‌سی\n[دَییشدیر]\nارمنی‌‌لرین تورکیه‌دن گونئی قافقازا کؤچ ائتمه‌سی\nارمنی‌لر زاقافقازیایا کؤچورو‌لرکن اونلارین هارادا یئرلشدیریلمه‌سینه خوصوصی دیقت وئریلیردی.\nآ.س.قریبایدوف‌ یازیردی:\nروس اوردوسونون توتدوغو رایون‌لاردان – تبریز، خوی، سالماس، ماراغادان بوتون ارمنی‌لری ناخچیوان، ایروان و قاراباغ ویلایت‌لرینه کؤچورمک لازیم‌دیر.\nایروان قوبرنیاسی‌نین اتنیک خریطه‌سی؛ خریطه 1902-جی ایلده 1886-جی ایله عایید کامِرال ساییمی‌نین نتیجه‌‌لری اساسیندا ترتیب ائدیلیب.\nقریبایدوفون بو تؤوصیه‌سی لاییقینجه یئرینه یئتیریلدی.\nشاوروف یازیردی:\n\"‌ارمنی‌لر ارمنی‌ اهالیسی‌نین جوزئی میقداردا اولدوغو یئلیزاوتپول (گنجه) و ایروان قوبرنیا‌لاری‌نین ان یاخشی خزینه تورپاق‌لاریندا یئرلشدیریلدی…یئلیزاوتپول قوبرنیاسی‌نین داغلیق حیصه‌سی (داغلیق قاراباغ) و گؤیچه گؤلونون ساحیل‌لری بو ارمنی‌لرله مسکون‌لاشمیشدیر‌\"‌.\nبئله لیکله، ارمنی‌لرین کؤچورولمه‌سی ایله آد‌لاری چکیلن اراضی‌‌لرین اتنیک ترکیبی دَییشدیریلمگه باشلادی.\n1823-جو ایل معلوماتینا گؤره قاراباغ ویلایتی‌نین (کئچمیش قاراباغ خانلیغی‌نین اراضیسی) 20 مینه یاخین عاییله‌سیندن جمعی 1، 5 مینینی ارمنی‌ عاییله‌سی تشکیل ائدیردی. کؤچورمه‌دن سونرا اهالی‌نین اتنیک ترکیبی کسکین شکیلده دَییشیر.\n1832-جی ایلده آذربایجانلی‌لار قاراباغ اهالیسی‌نین64.8٪ ارمنی‌لر ایسه 34.8٪تشکیل ائتدی. بو سیاست مقصدیؤنلو شکیلده داوام ائتدیریلمگه باشلادی. 19. عصرین 80-جی ایل‌لرینده شوشا قزاسیندا اهالی‌نین میلّی ترکیبینده آذربایجانلی‌لار 41.5٪ارمنی‌لر ایسه 58.2٪ اولدو. روسیه‌ده اهالی‌نین 1897-جی ایل سییاهیا آلینماسینا گؤره بو رقم‌لر 45 و 53%، 1917-جی ایلده ایسه 40.2و52.3٪ اولموشدو. 1918–1920-جی ایل‌لرده ارمنی‌ستان جومهوریتی‌نین تؤرتدیکلری آذربایجانلی قیرغین‌لاری قاراباغی دا احاطه ائتمیشدی.\n1923-جو ایلده داغلیق قاراباغ موختار ویلایتینی تشکیل ائدرکن تاریخی عدالت‌سیزلیگه یول وئریلدی، قاراباغین داغلیق و آران حیصه‌سی صونعی شکیلده بیر-بیریندن آیریلدی، ارمنی‌ اهالیسی‌نین تثبیتی اوچون ال‌وئریشلی شراییط یارادیلدی، آذربایجانلی‌لارین دموقرافیک مؤوقعینه جیدی ضربه وورولدو.\n1926، 1959، 1970، 1979-جو ایل‌لرده کئچیریلمیش سیاهیا آلما‌لارا گؤره داغلیق قاراباغ موختار ولایتی-نین آذربایجانلی و ارمنی‌ اهالیسی مووافیق او‌لاراق 10.1 و 89.1%؛ 13.8 و 84.4%؛ 18.1 و 80.5%؛ 23.0 و 75.9% اولموشدور.\nداغلیق قاراباغ ارمنی‌لری 1978-جی ایلده کؤچورولمه‌‌لری‌نین 150 ایل‌لیگینی قئید ائتمیش، بو موناسیبتله کئشمیش مارداکرت \/ آغدره رایونونون (ایندیکی ترتر رایونوندا) ماراغاشِن \/ لِنیناوان (ایندیکی شیخارخ) کندینده خوصوصی آبیده قویموشدو‌لار.\nارمنی‌لرین کؤچورولدوگو قئید ائدیلدیگی کیمی هم روسیه‌نین، هم ده ارمنی‌ستانین سیاسی منافع‌لری ایله باغلی اولموشدور. مینلرله ارمنی‌ هر ایکی دؤولتین بو فیتنه‌کار سیاستی‌نین دوشونولموش قوربانی اولموشدور. ایقتیصادی منافع ایله باغلی اولان مسله‌‌لرده چوخ پرگار اولان ارمنی‌لر بو سیاسی اویون‌لارین آجیناجاقلی نتیجه‌‌لریندن درس آلا بیلمه‌میش، روسیه‌ و ارمنی‌ستان لیدر‌لری‌نین اونلار اوچون موعین ائتدیگی فیتنه و خیانت رولونو همیشه جانلا-باشلا و آمان‌سیزلیقلا یئرینه یئتیرمیش، هر دفعه ده بو عمل‌لرین قانونااویغون نتیجه‌سی کیمی میلّی مغلوبیت و فاجیعه‌یه دوچار اولموش‌لار.\nبو فیتنه‌کارلیغین باشلیجا اوبیئکتی اولان تورکیه و آذربایجان موعین چتینلیک‌لره باخمایاراق همیشه بو ایمتاحاندان اوغورلا چیخمیشدیر.[۱]\nارمنی‌لرین ناخچیوانا کؤچورولمه‌سی سیاستی\n[دَییشدیر]\nتزار روسیه‌سی‌نین قوزئی آذربایجانا ارمنی‌لرین کؤچورولمه ‌سیاستینده ناخچیوان بؤلگه‌سینه ده خوصوصی یئر آیریلمیشدی. روسیه‌ده بو سیاسته حاق قازاندیرماق اوچون ایروان و ناخچیوان کیمی تاریخی آذربایجان اراضی‌‌لرینی ارمنی‌ تورپاغی کیمی قلمه وئرمکده داوام ائدیردی. تزار 1. نیکولای (1825–1855) ایروان و ناخچیوان خانلیق‌لاری اساسیندا قوندارما \"‌ارمنی‌ ویلایتی‌\" یارادیلماسی حاقیندا 1828-جی ایلین مارسیندا فرمان وئرمیشدی.[۳]\nلاکین قیسا بیر مودّت سونرا، 1840-جی ایلده بو ویلایتی لغو ائتمیش؛ بئله‌لیکله، همین ایدئیانین دوغرو اولمادیغی تصدیق اولونموشدو. بونا باخمایاراق 1828–1831-جی ایل‌لرده ناخچیوان بؤلگه‌سینه خئیلی میقداردا ارمنی‌ کؤچورولموشدو.\nناخچیوان ویلایتی و اوردوباد دایره‌سینه ایراندان 2387 عاییله، یاخود 11 992 نفر (6339 کیشی، 5653 قادین)، تورکیه‌دن 8 عاییله، یاخود 27 نفر (17 کیشی، 10 قادین) کؤچورولور.[۴]\nقریقوریئوین ارمنی‌لرین ایراندان ناخچیوانا کؤچورولمه‌سینه دایر فاکت‌لاری شوپِندن موعین قدر فرقله‌نیر. شوپن ایراندان ناخچیوانا کؤچورولن‌لرین عومومی سایی‌نین 2387 عاییله (ناخچیوان ایالتی اوزره 2137، اوردوباد دایره‌سی اوزره 250 عاییله) اولدوغونو گؤستریرسه، قریقوریئوده بو رقم‌لر مووافیق او‌لاراق 2551 (+164)، 2285 (+148) و 266 (+16) تشکیل ائدیردی. قریقوریئوین تقدیم ائتدیگی جدول ارمنی‌لرین هارادان هارایا کؤچورولمه‌سینی ده آیدینلاشدیریر. جدولدن آیدین اولور کی، ناخچیوان ایالتینه کؤچورولن 2285 عاییله‌دن 416-سی (18.2 %) ناخچیوان شهرینده مسکون‌لاشمیشدی. قالان عاییله‌لر ناخچیوان ایالتی‌نین 43، اوردوباد دایره‌سی‌نین 5 کندینده یئرلشمیشدی.\nقریقوریئوین تقدیم ائتدیگی جدولین موهوم جهت‌لریندن بیری ده اوندان عیبارت‌دیر کی، او ناخچیوانا کؤچورولن ارمنی‌لرین یاش و جینس کیمی واجیب دموقرافیک گؤستریجی‌لری حاقیندا تصوور یارادیر. کؤچورولن ارمنی‌لرین (13 160 نفر) 6954 نفرینی (52.8 %) کیشی‌لر تشکیل ائدیردی. کیشی‌لره دایر معلومات ایکی یئره بؤلونموش، بورادا بؤیوک‌لر و کیچیک یاشلی‌لار آیریلمیشدیر. بو رقم‌لر ده اصلینده جیدی اینفورماسیا منبعی‌دیر. کؤچورولن ارمنی‌لرین 4459 نفری (64.12%) بؤیوک‌لر، 2495 نفری (35.88%) کیچیک یاشلی‌لار ایدی. بو فاکت کؤچورولن ارمنی‌لر ایچریسینده دموقرافیک آرتیم پوتنسیالینی گؤستریر. کؤچورولن ارمنی‌لرین 6206 نفرینی (42.2 %) قادین‌لار تشکیل ائدیردی.[۴]\nارمنی‌لرین میلتچی پارتیالاری\n[دَییشدیر]\nارمنی‌لرین گونئی قافقازدا اراضی ایدیعا‌لاریی‌نین ایدئولوژی اساسی 1885-جی ایل فرانسه‌ده(مارسل) یارانمیش \"‌آرمه‌ناکان ‌\" ، 1887-جی ایلده سوئیس‌ین ژنو شهرینده یارادیلان \"‌هنچاق‌\" و 1890-جی ایلده تیفلیسده اساسی قویولان \"‌داشناکسوتیون‌\" میلتچی پارتیالارینین فعالیتی ایله باغلی اولموشدور. بو پارتیالار عوثمانلی ایپمپراتولوغو و ایراندان قاچمیش ارمنی‌لرین یاشادیغی اراضی‌‌لری بیرلشدیرمک اوچون بوتون واسیطه‌‌لردن، ان اساسی ایسه قیام و ترور آکت‌لاریندان گئنیش ایستیفاده ائتمگی قارشی‌لارینا مقصد قویموشدو‌لار. \"‌قنچاق‌\" پارتیاسی‌نین پروقرامی خوصوصیله بو فیکری ایفاده ائدیردی: \"‌بوتون شراییط‌‌لرده تورک‌لری و کورد‌لری محو ائتمک، و اؤز خالقی‌نین ریفاهینا خیانت ائتمیش ارمنی‌لره آمان وئرمه‌یه‌رک اونلاردان قیصاص آلماق‌\"‌.\n\"‌داشناکسوتیون‌\" نازیست تیپلی پارتیا اولوب، آلمان میلّی سوسیالیست پارتیاسی‌نین ایدئولوژی‌سینی اونلاردان هله 30 ایل اول فورمالاشدیرمیش و پروقرام‌لاری بو سؤز‌لردن عیبارت ایدی:\n\"‌داشناکسوتیون پارتیاسی‌نین مقصدی بونلاردیر:\nسیلاحلی قیام،\nیالنیز ارمنی‌لر آراسیندا یوخ، بوتون خالق‌لار آراسیندا اینقیلابی فیکرین فورمالاشماسی اوچون اینتنسیو ایش گؤرمک،\nارمنی‌لرین سیلاح‌لانماسی و تشکیلات‌لانماسی،\nحؤکومت آدام‌لارینا و ایداره‌‌لرینه قارشی ترور و اونلارین محو ائدیلمه‌سی.\nبو مقصده نایل اولماق اوچون هر شئیه ایجازه وئریلیر؛ پروپاقاندا، ترور، آزغین پارتیزان موحاریبه‌‌لری‌\"‌.\nداشناکسوتیون پارتیاسی‌نین فعالیتینی آردیجیل‌لیقلا ایزله‌ین گورجو یازیچیسی کاریبی 1919-جو ایلده آغری حیسی‌ ایله یازیردی:\n\"داشناک‌لار گلرکن اؤز‌لری ایله میلّی نیفرت توخومو گتیردیلر. و دئمه‌لی‌یم کی، بئله بیر توخوم‌لار سپیلمیش تورپاق اوزرینده ارمنی‌ – موسلمان قان دعاواسی، و ارمنی‌ و گورجو موحاریبه‌سیندن باشقا بیر شئی بیته بیلمزدی‌\"‌. \"‌بو ائله بیر تشکیلات ایدی کی، روسیه‌ ایپمپراتولوغو‌نون حاکیم دایره‌لری ایله بیرلیکده قافقازدا اینقیلابی و میلّی آزادلیق حرکاتینی بوغماغا چالیشمیشدی. بونون نتیجه‌سی او‌لاراق 1905-جی ایلده ایلک ارمنی‌ – آذربایجان قارشی‌دورماسی باش وئرمیشدیر. 1907 و 1912-جی ایل‌لر عرضینده عوثمانلی ایپمپراتولوغو اراضی‌‌لریندن و ایراندان تقریباً یاریم میلیون ارمنی‌ قارص، ایروان و یئلیزاوتپول قزا‌لارینا کؤچورولدو. بؤلگه‌ده اتنیک قارشی‌دورما‌لاری آلوولاندیراراق هگمونلوغو الینه آلماق مقصدی گودن روسیه‌ حؤکومتی اهالی‌نین بو آخینینا سوساراق دستک وئردی \" .\nارمنی‌لرین گونئی قافقازا کؤچورولمه‌سی باره‌ده مشهور شخص‌لرین فیکیر‌لری\n[دَییشدیر]\nارمنی‌‌لرین اجداد‌لاری‌نین غربدن شرقه: بالکان‌لاردان، یعنی اوروپادان آسیایا وقافقازا، او جومله‌دن آذربایجانا میقراسیا پروسه‌سی مرحله-مرحله عصر‌لر بویو داوام ائتمیشدیر. ۲۰-جی عصرین اول‌لرین‌ده ارمنی‌‌شوناس‌لیغین کوریفئیی N.Adens یازیردی:\n\"в VIII веке до н.э. во Фракии, на Балканах, объявились киммерийцы, одни из \"народов моря\", по определению древнеегиптских письменных памятников. Здесь они вступали в контракт с предками армян, которых увели с собой на восток в Малую Азию.\" [۵]\nروس قافقازشوناسی ای.شوپن ۱۹-جو عصرده همچینین بئله حساب ائدیردی،\n\"армяне суть прищелцы. Это \"армяне суть прищелцы. Это Колено Фригийцев и полийцев, пришедшее в северные долины Анатолийских гор.\"[۶]\nبو اتنوسون بیر دیارادن باشقا بیر مملکته گلمه‌سی هئچ ده همین اتنوسون واحید اتفاقدا بیرلشمه‌سی دئمک دئییلدی. عکسینه، بو باره‌ده ن.دوُبروْوین بونونلا علاقه‌دار او‌لاراق یازیر:\n\"Находясь в подданстве различных государств и разбросанное, можно сказать, по всему земному шару, армянское племя, подвергаясь вселдествие того различному климату, образу жизни и занятий, утратило свою общую типичность.\"[۷]\nبو دئییلن‌لرین فیکریمیزجه شرحه احتییاجی یوخدور. 387-جی ایلده ساسانی و بیزانس ایمپرتورلوق‌لاری طرفیندن بؤلوشدوروله‌رک اؤز دؤولتچی‌لیگینی ایتیرن ارمنی‌لرین گونئی قافقازا میقراسیا مئیل‌لری مؤحکم‌لندی. عرب خیلافتی‌نین دستگی ایله 704-جو ایلده ارمنی‌ قریقوریان کیلیسا‌سی گؤتوروب آلبان کیلیسا‌سینی اؤزونه تابع ائتدی.[۸]\nارمنی‌ مؤلیفی و.ایشخانیان 20. یوزایل‌لیگین اوّل‌لرینده یازدیغی دا اونلارین جنوب قافقازا سون عصر‌لرده گلمه‌سینی بیر داها تصدیق ائدیر: \" ارمنی‌لرین حقیقی وطنی…کیچیک آسیادیر، یعنی روسیه‌ حوقوق‌لاریندان کناردادیر، و زاقافقازیادا بیر نئچه صیرف ارمنی‌ ایالت‌لریندن باشقا (باشلیجا او‌لاراق ایروان قوبرنیاسیندا) قافقاز اراضیسی‌نین موختلیف حیصه‌‌لرینه ارمنی‌لر یالنیز سون یوزایل‌لیک‌لر عرضینده سپله‌نیبلر. \" [۹]\nآلبانیانین ویلایتی اولان آرساکین اهالیسی ارمنی‌ کیلیسا‌سی‌نین تاثیرینه چوخ معروض قالمیشدی. روس تاریخچیسی ای.پ.پتروشوسکی‌یه گؤره، \"‌قاراباغ هئچ بیر زامان ارمنی‌ مدنی مرکز‌لرینه منسوب اولمامیشدیر.‌\" او، یازیر کی، ارمنی‌ کیلیسا‌سی آلبانیادا \"‌اؤلکه‌نی ارمنی‌‌لشدیرمک آلتی اولموشدور.‌\" [۱۰]\nموتخصیص‌لرین فیکرینجه (پروف.س.عون‌اللهی ، پروف.و.پیری‌یئف و ب.)، قاراباغ سؤزونه ایلک دفعه رشیدالدین‌نین (1247–1318) \" جامع‌التواریخ‌\" اثرینده راست گلینیر. قاراباغ اهالیسی‌نین موطلق اکثریتینی تشکیل ائدن آذربایجانلی‌لارین ائل آراسیندا آدلاندیقلاری قاراباغ آدی هئچ بیر فرمان‌سیز-نسیز ایالتین هامی طرفیندن ایشله‌دیلن آدی‌دیر. یعنی ایستر آرساخ، ایستر اوتی، ایسترسه ده قاراباغ توپونیم‌لری‌نین یارانماسی صیرف آذربایجانلی‌لارا مخصوص ایفاده اولوب، اونو یابانی‌لشدیرمک، \"‌اؤزونونکولشدیرمک \" غئیری-مومکون‌دور. تصادوفی دئییل کی، 17. عصر سیاحی اولیا چلبی قاراباغی \"‌کیچیک آذربایجان \" آدلاندیرمشیدی.‌\n1. شاه عباس دؤورونده قاراباغدا یاراتدیغی کیچیک اینضیباطی ایداره سیستمی اولان ملیک‌لیک‌لر (خمسه ملیک‌لیک‌لری) قوزئی آذربایجان تورپاق‌لاری‌نین، او جومله‌دن قاراباغین روس‌لار طرفیندن توتولماسیندا دریدن-قابیقدان چیخیردیلار. بئله کی، 1729-جو ایلین فوریه‌سینده ملیک‌لر 2.پطره یازیردیلار: \"‌سیزین آیاق‌لارینیزین آلتینا ییخیلیریق…ل توتون. \" [۱۱]\nیالان اویدورماقدا ارمنی‌لرین ماهیر اولماسی سؤز یوخدور کی، اونلارین ژن‌لریندن ایره‌لی گلن حال ایدی. مثلا، 1790-جی ایلده اونلار \" یئکاترینایا یازمیشدیلار کی، تکجه شاماخی اطرافیندا 17 مین سیلاحلی ارمنی‌ وار. حالبوکی 1811-جی ایلده شاماخی خانلیغیندا اولان 24000 عاییله‌نین یالنیز 1500-او ارمنی‌ عاییله‌سی ایدی.[۱۲]\n20. عصرده 2 میلیون آذربایجانلینی ترور، ایخراج، سویقیریم‌لاری واسیطه‌سیله محو ائتمیشلر.\nعومومیتله، ارمنی‌لرین قیسماً روسیه‌ ایپمپراتولوغونا ایلک گلیش‌لری 13. عصره، روس تزار‌لاری قالیتسی‌نین و اوئولینسکی دانیلین دؤور‌لرینه تصادوف ائدیر. روس-ارمنی‌ موناسیبت‌لری تزار آلکسئی میخایلوویچ (1645–1676) و خوصوصاً ده 1. پطرین زامانیندا داها دا ایستی‌لشیر.\nارمنی‌ میناس 1714-جو ایلده 1. پطرین یانیندا او‌لارکن اونا چوخ یاخشی تانیش اولدوغو قافقازین طبیعتی و ایقتیصادیاتی باره ده موفصل معلومات وئرمکله، خزر ساحیلینده کیلیسا تیکمگی، سونرا ایسه حربی عملیات‌لار زامانی اوندان قالا کیمی ایستیفاده ائتمک باره ده تکلیف‌لر وئریر.\nیالنیز پ.د. سیسیانوف ۱۸۰۴-جو ایلده قوزئی آذربایجانا ۱۶ مین آسوری‌لری دعوت ائدیر. (Х.Вердиева. Р Гусейнзаде. \"Родословная\" армян и из миграция на Кавказ с Балкан. Баку, \"Элм\", 2003, с.31).\nدیگر بیر فاکتا مراجعت ائدک — ۱۸۰۶-جی ایلین سپتامبردا قافقاز اوردوسونون روس کوماندان‌لیغینا معلومات چاتدیریلیر کی، ۱۰ مین نفر بیازید ارمنی‌‌سی آذربایجانین ایروان خانلیغینا کؤچمک ایسته‌ییر. عینی زاماندا بورایا کؤچن ارمنی‌‌لر روس‌لارا بو تورپاق‌لاری ایشغال ائتمکده یاخیندان کؤمک ائدیر‌لر.\nآذربایجان تورک‌لری‌نین اراضیسی‌نین ایکی‌یه بؤلونمه‌سی‌نین ۱۹-جو یوزایل‌لیگین اوّل‌لرینده بورایا کوتلوی صورتده کؤچورولن و بیر قدر قاباق گلمه اولان ارمنی‌‌لر واسطه‌چی عامل رولونو اویناییردیلار. بئله کی، ۱۸۲۲-جی ایلده عثمانلی قارص و ارزوروم ویلایتی‌نین ارمنی‌‌لری ژنرال آ.پ. یرموْلوْودان \" بیزیم خیلاصکار‌لاریمیز روس‌لارین یاخینلاشماسی\"(\"приближении русских – (\"приближении русских – наших спасителей\") باره‌ده خواهیش ائدیردیلر.[۱۳]\n۱۸۰۴–۱۸۱۳-جو ایلده و ۱۸۲۶–۱۸۲۹-جو ایل‌لرده روس-ایران و روس-تورک محاریبه‌‌لرینده ارمنی‌ کاتولیکوسو نِرسِس، ارمنی‌ اصیللی ژنرال مدتوف، اوردو بؤلمه‌سی‌نین رهبر‌لری م. وره‌یان، ق. مانوُچاریان، باباسی ۱۸-جی عصرده جولفادان روسیه‌یه کؤچموش روس اوردوسونون پولکوونیکی خ.إ. لازاریئف خوصوصیله آذربایجان تورپاق‌لاری‌نین ایشغالیندا بؤیوک فعال‌لیق نوماییش ائتدیرمیشلر. مانوچاریان ۴-جو درجه‌لی گئورگی، ولادیمیر و آننا اوردن‌لری ایله تلطیف ائدیلمیشدی. خ.إ. لازاریئف سویداش‌لاری‌نین (ارمنی‌) قوزئی آذربایجانا کؤچورولمه‌سینده تورکمن‌چای موقاویله‌سی‌نین ۱۵-جی مادّه‌سی‌نین یئرینه یئتیریلمه‌سینده آ.س.قریبایدوفون دئمک او‌لار کؤمکچیسی رولونو ایفاده ائتمیشدی.[��۴]\n۱۸۰۵-جی ایل مئی‌ین ۱۴-ده سیسیانوفلا ابراهیم‌خلیل خان آراسیندا باغلانان کوره‌ک‌‌چای موقاویله‌سینده اساس اتنیک اوستون‌لوک یالنیز آذربایجانلی‌لارا عایید اولدوغو اوچون ده اونلارلا ایمضالاندی. یعنی بو واخت قاراباغدا ارمنی‌ ایجماعسی باره‌ده صحبت اولمامیشدی. اونلار یالنیز و یالنیز بو دیارا یئنیجه کؤچورولوردو. ۱۸۲۸-جی ایلده ایروان و ناخچیوان خانلیق‌لاری اراضی‌سینده یئنی اینضیباطی بؤلگو – \"ارمنی‌ ویلایتی\" تشکیل ائدیلرکن بو اراضیده ۱۱۱۰ یاشاییش منطقه‌سیندن یالنیز ۶۲-سی ارمنی‌ کندی ایدی.\nبئله‌لیکله، سون روس-ایران و روس-تورک محاریبه‌‌لری نتیجه‌سینده قوزئی آذربایجانین ایروان،گنجه، قاراباغ خانلیق‌لارینا کوتلوی صورتده تورکیه‌دن ۸۴000 ایران‌دان ایسه ۴۰000 -دن چوخ ارمنی‌ کؤچوروله‌رک، اونلارا 200000هکتار‌دان چوخ خزینه تورپاغی آیریلدی. (آذربایجان تاریخی. ۴-جو ج، باکی، ۲۰۰۰، ص.۴۹)\nاگر ۱۸۳۲-جی ایلده قاراباغ اهالیسی‌نین 91٪-نی آذربایجانلی‌لار، 8.4%-نی ایسه ارمنی‌‌لر تشکیل ائدیردیسه، تزاریزمین ۱۹-جو عصرین بیرینجی یاریسیندا کوتلوی کؤچورمه ‌سیاستی نتیجه‌سینده آذربایجانلی‌لارین فایزی 64.8%-ا ائندی، ارمنی‌‌لرین فایزی ایسه 34.8%-ا قالخدی.[۱۵]\nروس مؤلفی ن.ن.شاوروْوا ۱۹۱۱-جی ایلده نشر ائتدیردیگی اثرینده گؤستریر کی، بو گون گونئی قافقازدا، خوصوصیله قوزئی آذربایجاندا یاشایان ۱.۳۰۰.۰۰۰ ارمنی‌‌نین ۱ میلیونو یئرلی اهالی اولماییب، اونلار روسیه‌نین موستملکه سیاستی نتیجه‌سینده خاریجدن بورایا کؤچورولندیلر.[۱۶]\nبئله‌جه، 2 عصر عرضینده قوزئی آذربایجان تورپاق‌لاریندا مرحله -مرحله یئرلشدیریلن ارمنی‌لر 387-جی ایلدن دوز مین‌بئش ‌یوز اوتوزبیر ایل کئچدیکدن سونرا، 1918-جی ایلده، غربی آذربایجانین اتنیک-تاریخی تورپاق‌لاریندا اؤز‌لرینه دؤولت قورموش، حتّی سونرا‌لار سووئت رژیمی‌نین الی ایله قاراباغ ارمنی‌لرینه موختاریت ده یارادا بیلمیشلر. 1988-جی ایلدن باشلایاراق ایندیکی ارمنی‌ستان و داغلیق قاراباغین ارمنی‌ ترورچو، سپاراتچی قووّه‌‌لری آذربایجانین 20 % اراضیسینی ایشغال ائده‌رک، 30 مین اینسانی محو و 50 مین آدامی شیکست ائده‌رک 1 میلیون آذربایجانلینی آتا-بابا یوردوندان قاچقین ائتمیشدی.\n1. پطرین وصیت‌لرینه دینمه‌دن عمل ائدن اونون خلف‌لری اؤن آسیایا و عوموماً روس‌لارین یاخین شرقه گله‌جکده چیخماسی مقصدی داشییان ارمنی‌لردن قوزئی آذربایجان اراضی‌‌لرینده اتنیک سدد کیمی ایستیفاده ائتمک ایدی.‌\nقاسم بیگ ذاکرین ایرانا، \" مهدیقولو خانین یانینا گئده‌رک بیر گئجه اونون یانیندا \" اولموش و \" اونونلا صؤحبتدن سونرا آراز چایی‌نین او تاییندا اون ایکی آغاجلیق مسافه ده اولان سوراقلی جاماعاتیندان 500-ه یاخین ائوی آرازین بو تایینا کؤچوب توغ کندینده یئرلشدیرمیشدی. \" (قاسم بیگ ذاکر. سئچیلمیش اثر‌لری. باکی، 1984، ص.3–4)\nشوشا شهری‌نین اساسینی قاراباغ خانی پناه‌علی خان قویموشدو. شوشا آذربایجان تورکجه‌سینده اوجا یئر، یوکسک‌لیک معناسی کسب ائدیر. بونو ارمنی‌‌لشدیرمک جهدی اولسا-اولسا جفنگیات‌دیر. شوشا شهریندن اوّل بورادا نوروز آدلی شهرین اولدوغونو و اونو آذربایجانین تبریز شهری ایله موقاییسه ائتمکده آ.باکیخانوف تامامیله حاقلی‌دیر.\nبئله‌لیکله، گلمه ارمنی‌لرین 19. عصرین بیرینجی یاریسیندا قوزئی آذربایجان تورپاق‌لاریندا، او جومله‌دن قاراباغدا کوتلوی شکیلده یئرلشدیریلمه‌سی آذربایجان خالقی‌نین گله‌جک فاجیعه‌لری‌نین باش وئره‌جگینه ال‌وئریشلی شراییط یاراتماق مقصدی داشیمیشدیر.[۱۷]\nاتک یازی‌لار\n[دَییشدیر]\n^ ۱٫۰ ۱٫۱ \"Ermənilərin Qarabağa köçürülməsi\". 2011-10-11 tarixindəorijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi:2016-06-26.\n^ http:\/\/www.kommersant.ru\/doc.aspx?DocsID=570883\n^ О именовании присоединенных к России ханств Эриванского и Нахичеванского Областию Армянского \/\/ Полное собрание законов Российской империи.Собр. вт. т.III. СПб., 1830, ст.1888.\n^ ۴٫۰ ۴٫۱ \"Çarizmin ermənilərin Azərbaycan torpaqlarına köçürmə siyasətində Naxçıvan bölgəsinin yeri\"(PDF). 2012-07-25 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib.İstifadə tarixi: 2016-06-26.\n^ Аденц Н. Армения – Новый енциклопедический словарь. СПб, 1912, том.3\n^ Шопен И. Новые заметки на древнюю историю Кавказа и его обитателей. СПб, 1896, с.26\n^ Дубровин Н. История войны и владичества русских на Кавказе. Том 1, кн.2, СПб, 1871, с.406\n^ Кавказский Календар на 1853 год. Тифлис, 1852, с.483.\n^ В.Ишханйан. Народности Кавказа. СПб, 1916, с.18\n^ В.Ишханйан. Народности Кавказа. СПб, 1916, с.18\n^ И.Петрушевский. О дохистианских верованиях крестьян Нагорного Карабаха. Б., 1930, с.8.\n^ F.Q.Köçərli. Qarabağ. Bakı, 2002, s.128\n^ Нерсесян М. Из истоии русско-армянских отношений, т.1., Ереван, 1956, с.232\n^ Эзов Г.А. Сношения Петра Великого с армянским народом. Докементы. СПб, 1898, ХII, ХХIII\n^ Azərbaycan tarixi. IV c., Bakı, 2000, s.49\n^ Н.Н.Шавров. Новая угроза русскому дьлу в Закавказье; предстоящая распродажа Мугани Инородцамь. С.Петербург, 1911, с.63–64.\n^ Əli Məmmədov, Ermənilərin kütləvi surətdə osmanlıdan və İrandan Şimali Azərbaycana köçürülməsi\n«https:\/\/azb.wikipedia.org\/w\/index.php?title=ارمنی‌‌لرین_گونئی_قافقازا_کؤچورولمه‌سی&oldid=1476554»-دن آلینمیش‌دیر\nبؤلمه‌لر:\nآذربایجان\nآذربایجان تاریخی\nقاراباغ تاریخی\nقاراباغ ساواشی\nبۇ صفحه‌‌ سوْن دفعه ‏۴ سپتامبر ۲۰۲۱، ‏۲۰:۴۷ تاریخینده دَییشدیریلمیشدیر.\nیازی Creative Commons Attribution-ShareAlike License 4.0 آلتیندا مووجوددور؛ آرتیق شرطلر آرتیریلا بیلر. بو سایتی ایشلتمکله سیز ایشلتمه شرطلری و گیزلیلیک سیاستی ایله راضیلشیرسینیز. ویکی‌پدیا® منفعت‌سیز تشکیلاتی اولان ویکی‌مدیا فوندونون قئید آلینمیش تیجارت علامتیدیر.","num_words":5091,"character_repetition_ratio":0.049,"word_repetition_ratio":0.008,"special_characters_ratio":0.217,"stopwords_ratio":0.003,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":151926.0,"cluster_detection":-1}
+{"text":"«https:\/\/azb.wikipedia.org\/w\/index.php?title=ویکی‌پدیا:WikiProject_Council\/Navigation&oldid=591726»-دن آلینمیش‌دیر\nبؤلمه‌لر:\nWikiProject Council templates\nWikiProject navigational templates\nبۇ صفحه‌‌ سوْن دفعه ‏۱۲ نوْوامبر ۲۰۱۸، ‏۱۱:۴۳ تاریخینده دَییشدیریلمیشدیر.\nیازی Creative Commons Attribution-ShareAlike License 4.0 آلتیندا مووجوددور؛ آرتیق شرطلر آرتیریلا بیلر. بو سایتی ایشلتمکله سیز ایشلتمه شرطلری و گیزلیلیک سیاستی ایله راضیلشیرسینیز. ویکی‌پدیا® منفعت‌سیز تشکیلاتی اولان ویکی‌مدیا فوندونون قئید آلینمیش تیجارت علامتیدیر.","num_words":123,"character_repetition_ratio":0.031,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.178,"stopwords_ratio":0.024,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.988,"perplexity_score":14581.7,"cluster_detection":-1}
+{"text":"۸-جی عصرده ساسانی‌لر ایمپیراتوری‌سی فتح ائدیلیب، ایمپیراتوری‌نین ترکیبین‌ده اولان آذربایجان و قافقاز آلبانیاسینین فتح ائدیلمه‌سی ایله، آذربایجان دا عرب خیلافتی‌نین ترکیبینه داخیل اولموش‌دور.[۱][۲]\nآذربایجانین عرب‌لر طرفین‌دن استیلاسی\n[دَییشدیر]\n۶۳۷-جی ایل‌ده عرب‌لر ساسانی شاهینی اونون پایتختی اولان تیسفوندا موحاصیره‌یه آلدی‌لار. جاوانشیر اوچ مین‌لیک آلبان قوشونونون باشین‌دا ساسانی‌لرله بیرلیک‌ده آلتی آی تیسفونون مودافیعه‌سین‌ده دوردو. لاکین بونا باخمایاراق، ساسانی اوردوسو مغلوب ائدیل‌دی. ۳-جو یزدگرد دجله چایی چایی ساحیلین‌ده‌کی قالالاردان بیرین‌ده گیزلن‌دی. «مؤوسس کاغانکاتواتسی»نین معلوماتینا گؤره، جاوانشیرین ساسانی اوردوسو طرفین‌ده عرب‌لرله سون دؤیوشو ۳-جو یزدگردین حاکیمیتی‌نین سککیزینجی ایلینه (۶۳۹-۶۴۰-جی ایل‌لره) تصادوف ائدیر. بئله‌لیک‌له، موباریزه‌نین فایداسیز، ایمپیراتوری‌نین اؤلومه محکوم اولدوغونو درک ائدن جاوانشیر ۶۳۹-۶۴۰-جی ایل‌ده وطنینه قایی‌دیر.[۳]\nبو دؤورون حادیثه‌لرینی عکس ائتدیرن عرب منبع‌لری‌نین بیر قیسمتی عرب‌لرین آذربایجان اراضی‌سینه (اونون جنوب قیسمتینه) ایلک باسقینی‌نین محض همین ایل‌لرده، یعنی ۶۳۹-۶۴۰-جی ایل‌لرده باش وئردی‌یینی قئید ائدیر. بو موؤلیف‌لردن \"فوتوحات\" حاقین‌دا خوصوصی کیتاب یازمیش. ۹-جو عصر عرب تاریخ‌چی‌سی بلاذوری آذربایجانین هیجری تاریخی ایله ۱۸ (۶۳۹)-جی ایل‌ده حوذیفه بن الیمانین باش‌چی‌لیغی ایله صولح یولو ایله آلیندیغی باره‌ده معلومات وئریر.[۴][۵][۶]\nایلک هوجوم‌لار حاقین‌دا\n[دَییشدیر]\nآذربایجان خزر دنیزی‌نین شیمالین‌دا آراز و کور چای‌لاری آذربایجان محدوده‌سی ایچین‌ده بللی‌دیر. (ابن حوقل ۹۷۷)\nادریسی‌نین چکدی‌یی نقشه (۱۱۵۴)، آذربایجان محدوده‌سی خزر دنیزی‌نین غرب طرفین‌ده بللی‌دیر\nآذربایجانین واقعی فوتوحاتی‌نین باشلاندیغی هیجری ۲۲ (۶۴۳)-جی ایلدن چوخ اول، عیاد بن غنمین باش‌چی‌لیق ائتدی‌یی عرب اوردوسونون خلیفه عؤمرین امری ایله ۶۳۹-جو ایلین آقوستون‌دا باشلامیش بین‌النهرینین ایشغالی روندین‌ده آذربایجان اراضی‌سینه هوجوم (و بلکه‌ده هوجوم‌لار) اولموش‌دور. هوجوم اورمیه گؤلونون جنوب‌غربین‌دن باشلامیش و نتیجه‌ده غرب سرحدلری‌نین مرزبانی ایله موقاویله باغلانمیش‌دی.\nعرب‌لرین ساسانی‌لر ایمپیراتوری‌سی‌نین خزر ساحیلی ویلایت‌لرینه، او جمله‌دن آذربایجانا واقعی هوجومو، یالنیز ۶۴۲-جی ایل‌ده باش وئرن فتحین‌دن سونرا همدانا هوجوم‌لا مۆمکون اولدو. تاریخ‌چی تبری بیلدیریر کی، او گون‌دن ایران‌لی‌لارین بیرلیگی پوزول‌دو. هر ویلایتین اهالی‌سی دوشمن‌له یالنیز اؤز ویلایتی حودودلارین‌دا دؤیوشوردو. بلاذوریین وئردی‌یی معلوماتا گؤره، نهاوند دؤیوشون‌دن بیلافاصیله سونرا عرب‌لر همدان-ری یولو اوستون‌ده یئرلشن، قوم و کاشانی توت‌دولار. بو غلبه‌لردن سونرا قدیم ماد اراضی‌سین‌ده مؤحکم‌لنن عرب‌لر، شیمالا دوغرو ایستیقامت گؤتوردولر.\nعرب‌لرین آذربایجانا طرف یول‌لاری‌نین اوستون‌ده‌کی ایلک ویلایت ری ایدی. بو شهری توتماق اۆچون عرب‌لر همدان-ری ویلایت‌لری چاهارراهین‌داکی «دستبه» سرحد ناحیه‌سینی ایشغال ائتدی‌لر، اونون قالالارین‌دا ایسه حربی پادیگان‌لار یئرلشدیردی‌لر. محض بو پادیگان‌لارداکی عرب عسگرلری آذربایجانا و ایرانین خزرکناری ویلایت‌لرینه ائدیله‌جک یوروش‌لره حاضرلیق گؤروردولر.\nآذربایجان قوشون‌لا��ینا مرزبان ایسفندیار بن فروخزاد فرمان وئریردی. او، باجروان، میمند، ناریز، شیز، میانج و دیگر یئرلرین اهالی‌سین‌دن اردبیلده بؤیوک قوشون توپلاییب، عرب‌لرله ووروشماغا گیریش‌دی. ووروشما بیر نئچه گون داوام ائتدی و عرب‌لرین غلبه‌سی ایله سونا چات‌دی.[۷][۸]\nنهاوند دؤیوشون‌دن دوز بیر ایل سونرا، یعنی ۶۴۳-جو ایل‌ده، ریین ایشغالی هله تام باشا چاتمامیش، خلیفه عؤمرین (۶۳۴-۶۴۴) امری ایله «بوکیر بن عبدالله» و «عوتبی بن فارکاد»ن باش‌چی‌لیق ائتدیک‌لری قوشون دسته‌لری آذربایجان سرحدلرینی کئچ‌دیلر. اردبیل‌دن بیر قدر آرالی، جرمیدان داغی یانین‌دا ایسفندیارین هله یاخشی مؤحکم‌لنه بیلمه‌میش دسته‌لری اون‌لاری قارشیلادی. منبع‌لرین معلوماتینا گؤره، بو، بوکیرین آذربایجان اراضی‌سین‌ده آذربایجان‌لی‌لارلا ایلک توققوشماسی ایدی. بیر نئچه گون داوام ائدن قان‌لی دؤیوش، عرب‌لرین غلبه‌سیله باشا چاتیر. ایسفندیار اؤزو اسیر دوشور.\nری یانین‌داکی دؤیوش‌لرین عرب‌لر اۆچون موفقیت‌له باشا چاتدیریلماسی، خلیفه‌نین بوکیرا کؤمک گؤندرمک حاقین‌دا اولکی امری‌نین یئرینه یئتیریلمه‌سینه ایمکان یارادیر. سرکرده سیماک کمکه گؤندریلیر. چوخ کئچمه‌دن ایسفندیارین قارداشی بهرامین باش‌چی‌لیغی آلتین‌دا تشکیل اولونموش یئنی قوشون عوتبی بن فارکادین دسته‌سینه هوجوم ائدیر. عرب‌لر بو دفعه‌ده غلبه قازانیرلار. بهرام قاچیر. هله‌ده بوکیرین یانین‌دا اسیرلیک‌ده قالان آذربایجان مرزبانی ایسفندیار ایسه بو حادیثه‌دن سونرا عرب‌لرله صولح موقاویله‌سی ایمضالامالی اولور. بو موقاویله‌یه گؤره آذربایجان اهالی‌سی \"ایمکان‌لاری داخیلین‌ده\" جان وئرگی‌سی-جیزیه وئرمه‌لی ایدی؛ \"خانیم‌لار و اوشاق‌لار، همچینین یاشاماق اۆچون وسیله‌سی اولمایان موزمن خسته‌لر، دونیا مالین‌دان هئچ نه‌یی اولمایان زاهیدلر\" بو وئرگی‌دن آزاد اولونوردولار.\nیئنی حاکیمیت آذربایجانین بوتون اهالی‌سینه، \"اونون دوزلرین‌ده، داغ‌لارین‌دا، اوجقار و سرحد یئرلرین‌ده یاشایان‌لارینا، اون‌لارین املاکینا، دینی ایجماع‌لارینا، قانون‌لارینا، قایدالارینا آمان\" وئرمه‌یی اؤز الینه گؤتوروردو.\nبلاذوری ایسه یازیر کی، \"هیجری ۱۸-جی ایل‌ده حوذیفه بن الیمان آذربایجانی دینج یول ایله استیلا ائدیب، آذربایجان اهالی‌سی آدین‌دان حرکت ائدن آذربایجان مرزبانی ایله موقاویله باغلامیش‌دیر. بو موقاویله‌یه گؤره مرزبان \"۸۰۰ مین دیرهم وئرمه‌یی عؤهده‌سینه گؤتوردو\" عرب‌لر ایسه اؤز طرفین‌دن عؤهده‌لرینه آلمیش‌دی‌لار کی هئچ کسی اؤلدورمه‌سین‌لر، اسیر آلماسین‌لار، آتشکده‌لری داغیتماسین‌لار و بالاساجان، ساوالان و ساترودان کوردلرینی تعقیب ائتمه‌سین‌لر. شیز اهالی‌سی‌نین اؤز بایرام‌لارین‌دا رقص ائتمه‌سینه و (کئچمیش‌ده) ایجرا ائتدیک‌لری هر ایشی آچیق گؤرمه‌لرینه مانع اولماسین‌لار\".[۹][۱۰] بون‌دان سونرا خلیفه عؤمر، حوذیفه بن الیمانی وظیفه‌سین‌دن گؤتوردو و عوتبی بن فارکادی آذربایجانا جانیشین تعیین ائتدی. لاکین عرب قوشون‌لاری آذربایجان‌دان گئدن‌دن سونرا اؤلکه‌نین اهالی‌سی هیجری ۲۴ (۶۴۴-۶۴۵)-جو ایلده عوصیان قالدیریب، \"موسلمان‌لارین اون‌لارلا باغلادیق‌لاری صولح شرط‌لرینه عمل ائتمک‌دن بویون قاچیردی‌لار\".[۱۱][۱۲]\nخورمی‌لر حرکاتی\n[دَییشدیر]\nخورمی‌لر حرکاتینا رهبرلیک ائتمیش بؤیوک آذربایجان سرکرده‌سی بابک خورمدینین تندیسی نخجوان‌دا\nآذربایجانین عرب خیلافتی‌نین ترکیبین‌ده اولدوغو دؤورده همین اؤلکه‌نین اراضی‌سین‌ده باشلامیش ان گئنیش خالق حرکاتی خورمی‌لر حرکاتی‌دیر. خورمی‌لرین ایلک معلوم چیخیشی ۱۶۲\/۷۷۸-جی ایله عایید ائدیلیر.[۱۳]\nعوصیانین باشین‌دا \"عبدالقهار آدلی بیری‌سی‌نین\" دوردوغو حاقین‌دا خبر وئرن تبری‌دن فرق‌لی اولاراق نیظام‌المولک عوصیان باش‌چی‌سی‌نین ابوموسلیمین اوغلو ابوالقرا اولدوغونو، عوصیان‌چی‌لارین \"بوموسلیم ساغ‌دیر. مملکتی توتاق!\" شوعاری ایله چیخیش ائتدیک‌لرینی دقیق‌لشدیریر. نیظام‌المولک عوصیان‌چی‌لاری \"قیرمیزی گئیین‌میش‌لر\" اوزینه، \"خوررمدینی‌لرله بیرلشمیش\" \"قیرمیزی بایراق (سورخه‌لم) باتینی‌لر\" آدلاندیریر.\nخورمی‌لرین یئنی چیخیشینی تبری ۱۹۲\/۸۰۸-۸۰۹-جو ایله عایید ائدیر. نیظام‌المولک عوصیانین \"هارون‌الرشیدین خوراسان‌دا اولدوغو واختا\" تصادوف ائتدی‌یینی قئید ائدیر. بو دفعه ایصفاهان، ری، همدان و بقیه یئرلری ایحاطه ائدن عوصیان، تبری‌نین معلوماتینا گؤره، آذربایجان‌دا باشلانمیش،[۴] هر یئردن گلن یوز مین‌دن آرتیق آدام عوصیانا قوشولموش‌دو. لاکین عباسی اصولی-ایداره‌سینه قارشی یؤنلدیلمیش بو چیخیش دا اوغورسوزلوق‌لا نتیجه‌لنمیش، \"سای‌سیز آدام اؤلدورولموش\"، چوخ‌لو اسیر توتولاراق، هارونون کارمیسین‌ده‌کی قرارگاهینا گتیریلمیش، اون‌لارین بیر قیسمتی محو ائدیلمیش، قالان‌لاری ایسه بغداد بازارین‌دا ساتیلمیش‌دی‌لار.\nبو حادیثه‌دن سونرا خورمی‌لرین خیلافته قارشی چیخیش‌لاری آرا وئردی. منبع‌لردن معلوم اولور کی، خورمی‌لرین رهبرلری اولان جاویدان و ابوعومران بو زامان عداوته باشلامیش، آرالارین‌داکی موناسیبت‌لری آیدینلاش‌دیرماق‌لا مشغول اولموش‌دولار. باش‌چی‌لار آراسین‌دا گونو-گون‌دن آرتان بو چکیشمه اون‌لاری، هابئله اون‌لارین پیرولارینی خیلافته قارشی موباریزه‌دن یایین‌دیریردی. ۸۱۶-جی ایله قدر خورمی‌لر مرکزی حاکیمیتی یالنیز آددا-بوددا چیخیش‌لارلا ناراحات ائدیردی‌لر.\n۸۱۶-جی ایل‌ده جاویدان و ابوعومران آچیق دؤیوش‌ده بیر-بیرینی اؤلدوردولر: ابوعومران دؤیوش میدانین‌دا، جاویدان ایسه آلدیغی آغیر یارادان اوچ گون سونرا هلاک اولدو. جاویدانین اؤلومون‌دن سونرا خورمی‌لره رهبرلیک ائتمه‌یه باشلایان بابک حرکاتین مجراسینی تامامی‌له خیلافته قارشی یؤنلت‌دی.\nبابک خورمی‌لره رهبرلیگی قبول ائتدیک‌دن سونرا اون‌لارین موباریزه‌سی تامامی‌له خیلافته قارشی چئوریل‌دی. بعضی منبع‌لرین وئردی‌یی معلوماتا گؤره، بابک بیر واخت ایسلامی قبول ائدیب‌میش و اونون موسلمان آدی حسن ایمیش.[۱۴][۱۵]\nخورمی‌لرین اکثریتی آذربایجانین و قونشو ویلایت‌لرین کندلی‌لرین‌دن عبارت ایدی.[۱۶][۱۷][۱۸] جاویدانین رهبرلیک ائتدی‌یی خورمی‌لر ۸۱۶-جی ایله قدر، خیلافتی یالنیز هردن‌بیر ناراحات ائدیردیلرسه، جاویدانین اؤلومون‌دن سونرا خیلافت اۆچون دهشت‌لی بیر قوه اولدولار. بابک خیلافته قارشی عوصیان قال‌دیرماق واختینی یاخشی سئچ‌دی. او، امین و مأمون قارداش‌لاری‌نین خیلافت تختی اوستون‌ده‌کی داخیلی موباریزه‌لرین‌دن ایستیفاده ائتدی، چونکی بو زامان عرب‌لرین یوخاری طبقه‌لری‌نین دیقتی ��غداددان اوزاق‌داکی شیمال ویلایت‌لرین‌دن یایینمیش‌دی. دینوری‌نین وئردیی معلوماتا گؤره، \"بابک (خیلافت‌ده) آراسی کسیلمه‌ین قاریشیق‌لیق و چتین‌لیک‌لر دؤورون‌ده پیشمیش‌دی\".[۱۹] ایکی عرب تاریخ‌چی‌سی، بغدادی و مسعودی اونون حاقین‌دا عئینی فیکری ایفاده ائدیر:[۲۰]\nاو، آذربایجان ویلایتی‌نین بذین داغین‌دا میدانا چیخ‌دی. اورادا اونون طرفدارلاری‌نین سایی آرت‌دی.\nابودولاف قئید ائدیر کی، بذده \"الخورمیه آدی ایله مشهور اولان الموحمیره بایراق‌لاری تنته‌نه‌لی صورت‌ده تقدیس ائدیل‌دی. بابک بورادان چیخمیش‌دیر.\"[۲۱]\nاورتا عصر منبع‌لرین‌ده بیلدیریلدی‌یی کیمی، اولجه جاویدانین، سونرا ایسه ایگیرمی ایل‌دن آرتیق بابکین باش‌چی‌لیق ائتدی‌یی خورمی‌لرین آذربایجان‌داکی مرکزی و یا پایتختی قالا شهری اولان بذ ایدی.[۲۲] تبری دئییر کی، بذ \"بابکین ویلایتی و شهری ایدی\".[۲۳][۲۴] مسعودی یازیر:[۲۵]\nبابک آذربایجان اؤلکه‌سین‌ده اولان بذین داغ‌لارین‌دا عوصیان قالدیرمیش‌دی.\nمسعودی‌نین اثرین‌ده دئییلیر کی، \"بابکین اؤلکه‌سی بذین – آذربایجان، آران و بیلقان‌دادیر\"، بذین‌ده آران‌دا، \"بابکین اؤلکه‌سین‌ده\" اولان داغ‌دیر.[۲۶]\nیاقوت حموی یازیر:[۲۷]\nبذ آذربایجان‌لا آران آراسین‌دا بیر ویلایت‌دیر\nبابک بذده خورمی‌لر ایجماع‌سی‌نین رهبرلی‌یینی قبول ائدن زامان، اونون طرفدارلاری‌نین سایی نیسبتاً چوخ دئییل‌دی. بیر منبع‌ده بیلدیریلیر کی، بابک اون‌لارا قیلینج و خنجر پایلادی و امر ائتدی کی، اؤز کندلرینه گئدیب چیخیش اۆچون اونون خبردارلیق ایشاره‌سینی گؤزله‌سین‌لر.[۲۸] خبردارلیق ایشاره‌سی وئریلن‌ده، بابکین پیروولاری کندلرده عرب‌لرین و اون‌لارین اطرافین‌داکی آدام‌لارین اوستونه آتیل‌دی‌لار و هامی‌سینی قیردی‌لار. بون‌دان سونرا بابک اؤز آدام‌لارینی بذدن اوزاق محل‌لره گؤندردی، اورادادا بوتون عرب‌لر و اون‌لارین یئرلی اهالی‌دن اولان طرفدارلاری محو ائدیل‌دی. ابن ندیم یازیر کی، بابک‌دن اول \"خورمی‌لرین دینی اعتیقادین‌دا قتل، عذاب و موحاریبه یوخ ایدی، خورمی‌لر بوتون بون‌لارین نه اولدوغونو بیلمیردی‌لر\".[۲۹]\nخلیفه مأمون ۸۳۳-جو ایل ۷ آقوست‌دا اؤلدو، اؤز قارداشی مؤعتصیمی (ابوایسحاق محمد بن هارون الرشیدی) تخته ولیعهد تعیین ائدرک، اونا وصیت‌نامه قوی‌دو. بو وصیت‌نامه‌نین باش‌لیجا ماده‌سی خورمی‌لره قارشی موحاریبه‌یه باش‌لیجا دیقت وئرمک سرانجامی ایدی:[۳۰]\nخورمی‌لره گلینجه، اونلارا قارشی موحاریبه‌یه قطعیت‌لی و رحم‌سیز بیر آدام گؤندر، اونا صبرله پول، سیلاح، آت‌لی و پیادا قوشون‌لا کؤمک ائت. اگر اون‌لارین واختی اوزون چکسه، سن اؤزون اؤز طرفدارلارین و یاخین آدام‌لارین ایله اون‌لارین اوستونه گئت\n۸۳۳-جو ایل، ۱۰ آقوست‌دا مؤعتصیم خلیفه اعلان ائدیل‌دی[۳۱] و بونون‌لا دا خورمی‌لره قارشی موباریزه‌نین یئنی مرحله‌سی باشلادی.\nیئنی خلیفه تخته چیخان کیمی بیرینجی نؤوبه‌ده اؤز سلفی‌نین وصیتینه عمل ائتمه‌یی قرارا آلدی. او، خورمی‌لره قارشی موحاریبه‌یه جیدی حاضرلیق گؤرمه‌یه باشلادی، زیرا، گؤروردو کی، آذربایجانین و دیگر اوستان‌لرین خالق توده‌لری‌نین بو خطرلی حرکاتی قارشی‌سین‌دا داهادا ضعیف‌لیک گؤستریلسه، خیلافتین اؤز وارلیغی اۆچون جیدی نتیجه‌لر دوغورا بیلر. او، بو ایش اۆچون هئچ بیر شئیی اسیرگه‌مه‌دی. بونا گؤره خورمی‌لره قارشی اونون قوشون‌لاری‌نین ایلک هوجومو مووفقیت‌له نتیجه‌لن‌دی.\nتبری‌نین وئردی‌یی معلوماتا گؤره، ۸۳۳-جو ایل‌ده \"جیبال‌دا، همدان، ایصفاهان، ماسابزان و مهریجان‌قازاق شهرلرین‌ده اولان چوخ‌لو اهالی خورمی‌لرین دینینی قبول ائتدی. اون‌لار توپلان‌دی‌لار و همدان طرف‌ده دوشرگه قوردولار. مؤعتصیم اون‌لارا قارشی قوشون گؤندردی؛ اونون گؤندردی‌یی آخیرینجی اوردو ایسحاق بن ابراهیم بن موصعبین فرمانی آلتین‌دا ایدی کی، اونو دا (مؤعتصیم)، همین ایلین شوالین‌دا (اوکتوبرون ۲۰-سی – نوامبرین ۱۷-سی) جیبالا حاکیم تعیین ائتمیش‌دی. او، ذی‌القعده‌ده (نوامبرین ۱۸ی – دسامبرین ۱۷-سی) اون‌لارا گئت‌دی. اونون [خورمی‌لر] قاباغین‌دا چالدیغی غلبه حاقین‌داکی معلومات [بغداددا] ترویه گونون‌ده [۸۳۳-جو ایل ۲۵ دسامبر] اوخون‌دو. او، همدان بخشین‌ده [اون‌لاردان] ۶۰ مین آدام قیردی، قالان‌لاری روم اراضی‌سینه قاچ‌دی‌لار.[۳۲]\nسیریتس مغلوب ائدیلن خورمی‌لرین قالان قیسمتی‌نین بیزانس اراضی‌سینه قاچدیغی حاقین‌دا بئله دئییر: \"همین (۸۳۳) ایل‌ده بابک طرفدارلارینین بؤیوک بیر قیسمتی عرب‌لرین موحاریبه‌سین‌دن جانا گله‌رک باش فرمان‌وئرن نصر ایله بیرلیک‌ده روم پادشاهی فوفی‌لی آختارماغا گئت‌دی و مسیحیتی قبول ائتدی.\"[۳۳]\nابن عبری همین خبری داها قیسا شکیل‌ده وئریر؛ \"اونون (بابکین) سرکرده‌سی نصر اؤز هم‌قبیله‌لرین‌دن بیر چوخو ایله فوفیلین یانینا قاچ‌دی‌لار و مسیحی اولدولار.\"[۳۴]\nخلیفه مؤعتصیم میصرده بیزانس قوشون‌لاری ایله ووروشمادا اؤز حربی مهارتینی گؤسترن ایستعدادلی سرکرده افشین حیدر بن کاووسو[۳۵] ۸۳۵-جی ایل ۳ ژوئن‌ده خورمی‌لره قارشی موحاریبه ائدن بوتون قوشون‌لارین باش فرمان‌وئرنی تعیین ائتدی. خلیفه بو موحاریبه اۆچون کؤمک‌دن اسیرگه‌میردی. افشین آتا مینن‌ده یعنی خورمی‌لرله ووروشماغا گیرن‌ده – گون‌ده ۱۰ مین دیرهم، حربی عملیات اولمایان‌دا ایسه ۵ مین دیرهم پول آلیردی.[۳۶][۳۷][۳۸]\n۸۳۵-جی ایل افشین بذ یاخینلیغین‌دا یئنی ایستحکام‌لار تیکدیردی. عرب‌لرله خورمی‌لر آراسین‌دا کشفیات کاراکترلی ووروشمالار گئدیردی. بعضاً بو، بعضاًده اوبیری طرف مووفقیت قازانیردی[۳۹][۴۰] بو یئره یاخشی بلد اولان خورمی‌لر عرب قوشون‌لاری‌نین تجهیزات یول‌لارینی توتور، ارزاق و سیلاح کاروان‌لارینی اله کئچیرمک‌له عرب‌لری چتین وضعیت‌ده قویوردولار؛ چون‌کی \"کاروان‌دا اولان‌لارین هامی‌سینی محو ائدیردی‌لر.\" نتیجه‌ده افشینین قوشون‌لاری داییم آج‌لیق و سوسوزلوق‌دان عذاب چکیردی، \"جیسماً و روحاً مغلوب اولوردو.\"[۴۱][۴۲]\n۸۳۶-جی ایل‌ده هشتادسر داغی یاخینلیغین‌دا خورمی‌لرله بوغا الکبیرین باش‌چی‌لیغی آلتین‌داکی عرب اوردوسو آراسین‌دا ووروشما اولموش‌دو. تکبورلو بوغا، افشینین امرینه اعتینا ائتمه‌یه‌رک، شخصاً خورمی‌لرله ووروشماق قرارینا گلمیش و بونون جزاسینی گؤرموش‌دو. اولجه بابک بوغانین مین نفرلیک ارزاق‌داشییان دسته‌سینی محو ائت‌دی، اسیر آلدیغی عرب‌لردن ایکی‌سینی سئچ‌دی و باش‌وئرمیش احوالاتی افشینه سؤیله‌مه‌یه گؤندردی.[۴۳][۴۴] بونا باخمایاراق، بوغا اؤز اوردوسونو خورمی‌لره قارشی حرکته گتیردی؛ خورمی‌لر ایسه عرب‌لری ایزله‌ییردی‌لر؛ داغ جیغیرل��رین‌دان کئچیب گوج‌دن دوشن عرب‌لر تپه‌لردن بیرینه قالخماغا باشلایان‌دا خورمی‌لر هوجوم ائدیب اون‌لاری موحاصیره‌یه سال‌دی‌لار و عرب‌لری اون‌لار اۆچون ال‌وئریش‌لی اولمایان شراییط‌ده ووروشماغا مجبور ائت‌دی‌لر. بوغانین اوردوسو مغلوب ائدیل‌دی، بیر نئچه سرکرده اؤلدورول‌دو. بوغانین اؤزو ایسه قاچ‌دی. خورمی‌لر بوتون عرب اوردوگاهینی، پول و سیلاح‌لاری اله کئچیرت‌دی‌لر.[۴۵][۴۶][۴۷] بو مغلوبیت‌دن سونرا افشین اؤز قوشون‌لارینی برزنده چک‌دی.\nافشین بابک‌له موباریزه‌نین آخیرینجی ایلین‌ده تبریستان حاکیمی مزیرله اولدوغو کیمی گیزلی دانیشیق‌لار آپاریردی و مقصدی خیلافت حاکیمیتینی محو ائتمک ایدی. لاکین افشینین بابک‌له بیرلیک‌ده قصد دوزلتمک‌ده ایشتیراکی یالنیز مزیرین و افشینین اؤزونون موحاکیمه‌سین‌ده آشکارا چیخ‌دی. بئله بیر قصدین مؤوجود اولدوغونو عرب منبع‌لری‌ده تصدیق ائدیر. ابومنصور الباغدادی بیلدیریر کی، \"افشین بابک ایله گیزلی قصد دوزلتمیش‌دی.\" مؤعتصیم افشینی بابکه قارشی موحاریبه‌یه گؤندرن‌ده \"بئله دوشونوردو کی، او موسلمان‌لارا صمیمی موناسیبت بسله‌ییر. گیزلین‌ده ایسه او [افشین] بابک‌له ال‌بیر ایدی و اونا قارشی موحاریبه‌نی اوزادیردی و موسلمان قوشون‌لارین‌دا چاتیشمازلیق اولدوغونو اونا حیس ائت‌دیریردی، اودا [بابک‌ده] دوشمن قوشونونون چوخونو محو ائدیردی.\"[۴۸][۴۹] یالنیز خورمی‌لرله موحاریبه قورتاردیق‌دان سونرا \"خلیفه، افشینین ساتقین‌لیغینی و بابک‌له موحاریبه زامانی اونون موسلمان‌لارا خیانت ائتدی‌یینی اؤیرن‌دی.\"[۵۰]\nلاکین خیلافته قارشی ال‌بیر عملیات کئچیرمک باره‌سین‌ده افشین، بابک و مزیر آراسین‌دا گئدن گیزلی دانیشیق و یازیشمالار بیر نتیجه وئرمه‌دی، اودور کی، افشین‌ده اؤزونو تامام ایله ایفشا ائتمه‌مک اۆچون بذه هوجوم ائتمک امرینی وئرمه‌یه مجبور اولدو. جعفر الخیاط، ابوسید و بوخاراخوداتین سرکرده‌لیگی آلتین‌داکی تورک قوشون‌لاری و کؤنول‌لولر قالانی موحاصیره ائتدی‌لر. شهر اۆچون اوزون سورن ووروشما باشلان‌دی، بو زامان خورمی‌لر قالادان چیخیب عرب‌لری حیس ائدیله‌جک تلفات وئرمه‌یه مجبور ائدیردی‌لر. عرب‌لر مانجاناق‌لاری بذین حیصارلارینا یاخین‌لاش‌دیردی‌لار، ایشچی کورپوسو ایسه حیصارلاری سؤکه‌رک داش‌لاری چیخارماغا باشلادی. خورمی‌لرین بوتون قهرمان‌لیغی و ایگیدلی‌یینه باخمایاراق، عرب‌لرین برتر قووه‌لری‌نین موحاصیره‌سینه قالانین داوام گتیره بیلمیه‌جه‌یی بابکه آیدین اولان‌دا، او، افشین‌له شخصی دانیشیغا گیردی. بو دانیشیق‌لار زامانی افشین \"بابکه آمان تکلیف ائتدی، لاکین او بیر گون‌ده گؤزله‌مه‌یی خواهیش ائدن‌ده افشین ائله دئدی: \"سن ایسته‌ییرسن اؤز شهرینی مؤحکمله‌ده‌سن. اگر آمان‌دا قالماق ایسته‌ییرسن‌سه، چایی کئچ\" لاکین او اوزاقلاش‌دی.\"[۵۰]\nبابکین آمانی قبول ائتمک‌دن بویون قاچیرماسینا باخمایاراق، افشین بیر مودت‌دن سونرا اونون یانینا آدام گؤندریب خواهیش ائتدی کی، باریشیق حاقین‌دا دانیشیق‌لار اۆچون اونون یانینا اعتیبارلی بیر آدام گؤندرسین. بابکین ائلچی‌سینه او دئدی: \"بابکه (بون‌لاری) سؤیله: هر باشلانغیجین بیر آخیری وار. اینسانین باشی سوغان قابیغی دئییل کی یئنی‌دن گؤیره بیل‌سین. منیم آدام‌لاری‌مین چوخو قیریلمیش‌دیر، اون نفردن بیری‌ده قالمامیش‌دیر. سنین وضعیتین‌ده یقین بئله‌دیر. گل صولح باغلایاق. سنین الین‌ده اولان مولک سن‌ده قال‌سین، سن بورادا قال، من قاییدیب گئدیم، خلیفه‌دن سنین اۆچون بیر مولک داها آلیب فرمان گؤندریم.\"[۵۱]\nافشین شهره نفت‌ساتان‌لار دسته‌سینی گتیردی و بون‌لارین کؤمکی ایله شهر ۸۳۷-جی ایل ۲۶ آقوست‌دا عرب قوشونو طرفین‌دن آلین‌دی.[۵۲] افشین امر ائتدی کی شهرین قالالارینی داغیت‌سین‌لار و شهری اوچ گون عرضینده یان‌دیرسین‌لار. \"بیرجه ائو، بیرجه قالا سلامت قالمادی – او هر بیرینی یان‌دیردی و یا داغیت‌دی.\"[۵۲] بابکین اوغول‌لاری و اون‌لارین عائیله عوضولری شهرده توتول‌دولار.[۵۳][۵۴][۵۵] نیظام‌المولکون وئردی‌یی معلوماتا گؤره، بذ آلینارکن ۸۰ مین‌دن آرتیق خورمی اؤلدورولموش‌دو.[۵۶]\nبو مغلوبیت‌دن سونرا ۸۳۷-جی ایل‌ده بابک سیونیک (ائرمنیستان) حاکیمی سهل بن سونباطین مولکون‌ده توتولاراق سامیرا شهرینه گتیریلیر و ۸۳۸-جی ایل‌ده همین شهرده اعدام ائدیلیر.[۵۷]\nقایناقلار\n[دَییشدیر]\n^ Азербайджан в IV-VII вв.[دائمی اولو باغلانتیلی] دیل کودو اعتیبارسیز دیر.\n^ Chaumont, M. L. \"Atropates\", Encyclopaedia Iranica, vol. ۳.۱, London: Routledge & Kegan Paul, ۱۹۸۹[دائمی اولو باغلانتیلی] (اینگیلیسجه)\n^ Р. А. Гусейнов, Х Ю. Вердиева. История Азербайджана, Баку, Озан, ۲۰۰۰ г.[دائمی اولو باغلانتیلی]\n^ ۴٫۰ ۴٫۱ Azərbaycan tarixi (yeddi cilddə), Bakı, ۲۰۰۷, II cild\n^ Z. Bünyadov – Azərbaycan VII – IX əsrlərdə, Bakı, ۲۰۰۷\n^ N. Vəlixanlı – Ərəb Xilafəti və Azərbaycan, Bakı, ۱۹۹۲\n^ Əl-Bəlazuri, səh. ۳۲۵-۳۲۶\n^ Yaqut, I, ۱۷۳\n^ Əl-Bəlazuri, ۳۲۶\n^ əl-Yaqut, I, ۱۷۳\n^ Ət-Təbəri, I, ۲۸۰۴\n^ əl-Bəlazuri, ۳۲۸\n^ Azərbaycan tarixi (yeddi cildd), Bakı, ۲۰۰۷, II cild\n^ Ət-Təbəri, III, səh. ۱۰۱۵\n^ Məsudi. Muruc, VII, səh. ۱۳۰\n^ Bağdadi, səh. ۲۵۲\n^ Е.А.Беляев. Мусульманское сектанство, стр. ۲۱\n^ З.И.Ямпольский. Восстание Бабека, стр. ۱۴.\n^ Əd-Dinəvəri,səh.۳۹۷\n^ Əl-Bağdadi, səh. ۲۵۱; əl-Məsudi. Tənbeh, səh. ۳۵۲\n^ Abu Dulaf. Mis'ar ibn Muhalhil's travels in Iran, p. ۶.\n^ Fihrist, I, səh. ۳۴۳\n^ Ət-Təbəri, III, səh. ۱۱۷۱\n^ Əbu Dulaf səh. ۳۷\n^ Əl-Məsudi, BGA, VIII, səh. ۳۵۳\n^ Əl-Məsudi, II, səh. ۲۳۵, ۲۴۷\n^ ƏI-Yaqut, I, səh, ۵۲۹\n^ Mütəhhər əl-Müqəddəsi, səh. ۱۱۵\n^ Əl-Fihrist, səh.۴۸۰\n^ Ət-Təbəri, III, ۱۱۶۳; İbn əl-Əsir, VI, səh. ۱۵۸\n^ Ət-Təbəri, III, səh. ۱۱۶۴.\n^ Ət-Təbəri, III, səh. ۱۱۶۵.\n^ M.Siriyets, səh. ۵۳۱.\n^ İbn əl-İbri, səh. ۱۵۵\n^ Əz-Zəhəbi, səh. ۳۸۴\n^ Ət-Təbəri, III, səh. ۱۲۳۲-۱۲۳۳\n^ əl-Müqəddəsi. Kitab əl-bəd, səh. ۱۱۷\n^ İbn əl-Əsir, VI, səh. ۱۷۶\n^ Əl-Müqəddəsi. Kitab əl-bəd, səh. ۱۱۷\n^ İbn əl-İbri, səh. ۲۴۱\n^ Ət-Təbəri, III, səh. ۱۱۷۹\n^ İbn əl-Əsir, VI, səh. ۱۶۵\n^ Ət-Təbəri, III, səh. ۱۱۸۷-۱۱۸۸\n^ İbn əl-Əsir, VI, səh. ۱۶۷.\n^ Ət-Təbəri, III, səh. ۱۱۸۸-۱۱۹۳\n^ İbn əl-Əsir, VI, səh. ۱۶۷-۱۶۸\n^ Tarix əs-Salihi, vər. ۵۶\n^ Əl-Bağdadi. Kitab əl-fərq, səh. ۲۵۱, ۲۶۸, ۲۶۹\n^ İbn İsfəndiyar, səh. ۱۵۵\n^ ۵۰٫۰ ۵۰٫۱ Əl-Yəqubi, II, səh. ۵۷۸\n^ Siyasətnamə, səh. ۲۲۶\n^ ۵۲٫۰ ۵۲٫۱ Ət-Təbəri, III, səh. ۱۱۹۷\n^ əz-Zəhəbi, səh. ۳۸۴\n^ Yaqut İrşad, I, səh. ۳۶۱-۳۶۴\n^ Siyasətnamə, səh. ۲۲۸\n^ Siyasətnamə, səh. ۲۲۷\n^ Ət-Təbəri, III. Səh. ۱۲۲۹\n«https:\/\/azb.wikipedia.org\/w\/index.php?title=آذربایجان_عرب_خیلافتی‌نین_ترکیبینده&oldid=1556059»-دن آلینمیش‌دیر\nبؤلمه‌لر:\nاؤلو ائشیک باغلانتیلی مقاله‌لر February 2024-دن\nآذربایجان تاریخی\nگیزلی بؤلمه‌لر:\nاؤلو ائشیک باغلانتیلی بوتون مقاله‌لر\nاؤلو ائشیک باغلانتیلی مقاله‌لر February 2021-دن\nArticles with invalid date parameter in template\nدائمی اؤلو ائشیک باغلانتیلی مقاله‌لر\nبۇ صفحه‌‌ سوْن دفعه ‏۱۶ فوریه ۲۰۲۴، ‏۰۸:۳۹ تاریخینده دَییشدیریلمیشدیر.\nیازی Creative Commons Attribution-ShareAlike License 4.0 آلتیندا مووجوددور؛ آرتیق شرطلر آرتیریلا بیلر. بو سایتی ایشلتمکله سیز ایشلتمه شرطلری و گیزلیلیک سیاستی ایله راضیلشیرسینیز. ویکی‌پدیا® منفعت‌سیز تشکیلاتی اولان ویکی‌مدیا فوندونون قئید آلینمیش تیجارت علامتیدیر.","num_words":4592,"character_repetition_ratio":0.044,"word_repetition_ratio":0.029,"special_characters_ratio":0.208,"stopwords_ratio":0.002,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":177857.4,"cluster_detection":-1}
+{"text":"ایل لر اۇنجه آذربایجاندا ارن بیر ایگید واریدی آدی کوراوغلو! کوراوغلو “ایگید” تانینمامیش آدی روشن ایدی. روشنین آتاسینا علی کیشی دئیه‌ردیلر. علی، حسن خانین آت باخار ایلخیچیسی ایدی. آت بئجرمکده تایی یوخویدو. بیر باخیشلا آتی تانیاردی. حسن خان چوخ وارلی، ظالیم خانلاردان ایدی. اونوندا باشقا خانلار کیمی چوخلو نوکری، قوشونو واریدی، سؤیدوغونو ائلردی: آدام اؤلدورر، خالقین یئرینه صاحاب چیخار، کندلی لری، کوستارلاری( پیشه ور) حدسیز حسابسیز تالاردی. اۇزگۆرچو ایگیدلری دوستاقلاییب، عزا جزا وئرردی. کیمسه اونو سئومزدی. یالنیز بویوک بازارچیلار، اعیان اشراف خاندان راضی ایدیلر. بیری بیرینه یاردیم ائدیب خالقی چاپیب، ایشه چکردیلر. ییغیشیب کئفه باخیب، اۇزلرینه آب هاواسی گوزل یئرلرده جلاللی سارایلار دوزلدیب، خالقین یاشامینی دۆشونمزدیلر. تکی وئرگی لری چوخالداندا کو٘تله لری، کندلی لری خاطیرلاردیلار. حسن خان ایله باشقا خانلار دا بویوک خانین نوکری ایدیلر. بویوک خان اولاردان پای آلیب، داللاریندا دوروب قویاردی خالقی ایستدیکلری کیمی چاپسینلار، ایلدن ایله اونوندا پایینی آرتیرسینلار. بویوک خانا خودکار دئیه‌ردیلر. خودکار خانلارین ان وارلیسی، ان گوجلوسویدو. یوز لر، مینلر خان، بگ، بویوک باش، جلاد، پهلوان اونون ساراییندان چوره ک یئییب ایت کیمی اوندان قورخاردیلار. اونون بویوروقلارینا سس سیز سۇزسوز باش ایر دیلر. بیر گون حسن خانا خبر گلدی، دوستلارینین بیری حسن پاشا، اونو گورمه یه گلیر. بویوردو بیر چال اوینا مجلیسی دو٘زلدیب، پاشانین پئشوازینا گئتسینلر. حسن پاشا بیر نئچه گون حسن خانین ائوینده قالدی. گئمک ایسته‌دیی گون دئدی: حسن خان ائشیتمیشم سنین چوخ یاخجی آتلارین وار! حسن خان شیشه- شیشه دئدی: بو دووره ده منیم آتلاریمدان کیمسه ده یوخدو، ایسترسن بیر جوت سنه پئشکئش ائدرم. حسن پاشا دئدی: نه دن اولماسین. حسن خان ایلخیچیسینا بویوردو ایلخینی اوتارماغا آپارماسین، پاشا سئودیی آتلاری سئچسین دئیه. علی کیشی قوجا ایلخیچی، بیلیردی ایلخی دا چوخ یاخجی آتلار وار، آما هئچ بیریسی آتالاری دنیز آتی اولان ایکی بالا آتا چاتماز. بیرگون ایلخینی دنیز قیراغینا آپارمیش اۇزو بیر طرفده اوزانمیشدی. بیردن ایکی آت دنیزدن چیخیب بونون ایکی مایا آتی‌لا جوت لشدیلر. علی کیشی او مادیانلاری گوز آلتینا آلدی تاکی هره سی بیر کۆروک بالالادی. علی کو٘روک لری چوخ سئویر، اولار دونیانین ان گوزل آتلاری اولاجاق دئییردی. بو ایسه حسن خان قوناغینا آت باغیشلاماسینی دئیه نده اۇز اۇزونه دئدی: نیه آتلاری اوتارماییم، ایلخی دا بو ایکی آتدان بتری یوخدو! ایلخینی اوتارماغا اۇتوروب ایکی کو٘روکو خانین سارایینین قاباغینا گتیردی. حسن پاشا گوله- گوله سارایدان چیخدی آتلارینی سئچسین دئیه. گوردو آت یوخ، سارایین اۇنونده ایکی بالاجا آریخ کو٘روک دوروب. دئدی: حسن خان سنین باغیش آتلارین ائله بولار��ی، هن؟ منیم بو یابی لاردان چوخ واریمدی. یاخجی آتلارین بولار اولورسا، وای او بیری لرین حالینا. حسن خان بو سؤزو ائشیدیب قان تپه سینه قالخدی. دونیا گؤزونده قارالدی. علی کیشیه چیغیریب دئدی: گئده من دئمدیم آتلاری اوتارماغا آپارما؟ علی کیشی دئدی: خان ساغ اولسون، اوزون بیلیرسن من تو٘کومو سنین ایلخیندا آغارتمیشام، آت تانیماقدا اوزمانام. سنین ایلخیندا بو لاردان یاخجی آت یوخدو. خان علی کیشینین جسارتیندن سینیرلنیب بویوردو: جلاد بو اوتانماز کییشینین گوزلرینی چیخارت. علی کیشی چوخ یالوار دی منیم سوچوم یوخدو دئیه، سایمادی. جلاد تئز گئدیب علی نی توتوب گوزلرینی چیخارتدی. علی کیشی دئدی: خان ایندیکی حایاتین ان بویوک وارلیغینی الیمدن آلدین، بو ایکی آتی وئر منه. خان کی حیرصی یاتمامیشدی، باغیردی: اؤلومجول یابی لاریوی گوتور تئز بوردان ایتیل. علی ایکی کو٘روک له بیر اوغلونو گوتوروب باش قویوب داغلارا، چوللره گئتدی. آجیغینی آچماغی دوشونوردو. اؤزونون و میلیونلار وطنداشینین آجیغینی. آما ایندی او گونه دک دۇزمه‌لی ایدی. گئجه گو٘ندوز اوغلو و ایکی کو٘روک له چوللری، داغلاری سوودو، سونوندا بیر یئنیش یوققوشلو داغین باشیندا قالارقی اولدو. بو داغلیقا چنلی بئل دئیه‌ردیلر. علی کیشی روشنین یاردیمی له کو٘روک لری بئجرمه یه بتر چالیشدی، ائله کی بیر زامان سونرا کو٘روک لر کیمسه نین گورمه دیی آتلار اولدولار. آتلارین بیرینه قیرآت، بیرینه ده دورآت آد قویدولار.\nآردی وار…\nنوشته های مشابه\nاخبار, زنان\nزبیده؛ زن بلوچی که از هیچ برای ۱۰۰ نفر کارآفرینی کرد\nاخبار, حقوق بشر, زنان\nگزارشی از وضعیت یک مادر و نوزاد ۸ ماهه اش در زندان اوین\nآذربایجان و زنان ترک, اخبار, حقوق بشر, زنان\nوضعیت وخیم فرزانه قره‌حسنلو در زندان بعد از فوت برادرش\nاخبار, حقوق بشر, زنان\nقوشاچای (میاندوآب) – خودکشی شیما رامشک ۱۴ ساله و قربانی کودک‌همسری\nآذربایجان و زنان ترک, اخبار, حقوق بشر, زنان\nوضعیت وخیم فرزانه قره‌حسنلو در زندان بعد از فوت برادرش\nاخبار, حقوق بشر, زنان\nحکم اعدام، ابزار تثبیت دیکتاتوری و بقای استبداد\/ آتنا دائمی\nBack To Top\nAll rights reserved for www.turkqadini.com\nآحرین مطالب\nزبیده؛ زن بلوچی که از هیچ برای ۱۰۰ نفر کارآفرینی کرد گزارشی از وضعیت یک مادر و نوزاد ۸ ماهه اش در زندان اوین وضعیت وخیم فرزانه قره‌حسنلو در زندان بعد از فوت برادرش قوشاچای (میاندوآب) - خودکشی شیما رامشک ۱۴ ساله و قربانی کودک‌ه... وضعیت وخیم فرزانه قره‌حسنلو در زندان بعد از فوت برادرش حکم اعدام، ابزار تثبیت دیکتاتوری و بقای استبداد\/ آتنا دائمی فوت برادر فرزانه قره‌حسنلو در اثر فشارهای روحی؛ ناتالی امیری برنده جایزه دموکراسی والتر لوبکه در آلمان شد اوشاق ادبیاتی «زنجفیللی شیرنی اوغلان» حاضیرلایان:\" ویدا حشمتی... عکس 'شیر دادن' روی جلد مجله هندی جنجالی شد","num_words":1204,"character_repetition_ratio":0.06,"word_repetition_ratio":0.1,"special_characters_ratio":0.218,"stopwords_ratio":0.0,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.998,"perplexity_score":184282.2,"cluster_detection":-1}
+{"text":"بیلدیگینیز کیمی، اورمو گؤلو سون زامانلاردا تام قوروماق اوزره‌دیر. قادین آکتیویستلر ایسه سون گونلردن باشلایاراق اورمو گؤلونون قوروماسینا اعتیراض ائدیرلر. آذربایجاندا قادینلارین چئوره ایله باغلی اعتیراضلاری نییه اؤنملیدیر و نییه دستکلنمه لیدیر؟\nاکولوژی فاجعه‌‌‌ و یا بؤحرانلار جمعيتده جینسییت براب��سیزلیگی اولدوغونا گؤره کیشیلره، قادینلارا، قیزلارا و اوغلانلارا فرقلی تأثیر گؤستریر. بو اونا گؤره‌دیر کی، قادینلار بولگه ده یوخسوللارین اوچده ایکیسینی تشکیل ائدیر. بو ایسه اونلارین اقتصادی تهلوکه‌‌‌سیزلیگی، مولکییتده آیریسئچکیلیک و منابع‌یه محدود چیخیشین سبب اولدوغو چاتیشمازلیقلارین آردی کیمی ديرلندیریلیر. بیز آذربایجاندا دایانیقلی (پایدار) گله‌جک قورماق ایسته‌ییریکسه بونون یولو جینسییت برابرلیگی و قادین گوجلندیریلمه‌سیندن کئچیر. جینسییت برابرلیگی اصلینده اکولوژی بؤحرانلارین آرادان قالدیریلماسیندا واجیبدیر. بو گون دونیادا ایقلیم و چئوره فاجعه‌‌‌لری‌نین تملینده٬ قرار(تصمیم) آلینان مرکزلرده قادینلارین سس‌وئرمه و تأثیر ایمکانلاری‌نین اولماماسی‌نین نتیجه‌سی کیمی ديرلندیریلیر. اونا گؤره دایانیقلی آذربایجان قورماق ایستیقامتینده و بو گونکو چئوره پروبلئملرینی حل ائتمک اوچون جینسییت برابرسیزلیگی آرادان قالدیریب، قادین و کیشی امکداشلیغی قورماق قاچینیلمازدیر.\nچئوره بؤحرانلاری غیری-موتناسیب شکیلده طبیعی منابع‌لره آرخالانان و اکولوژی تهلوکه‌‌‌لرین عهده‌‌سیندن گلمک قابیلییتی اولمایان حساس اهالییه جیددی تأثیر گؤستریر. چوخ واخت یوخسوللوق ایچینده اولان قادینلار چئوره بؤحرانلاری‌نین تأثیرلریندن داها یوکسک ریسکلر و داها بؤیوک یوکلرله اوزلشیرلر. باخمایاراق کی آذربایجاندا قادینلار بیر نئچه نؤوع آیریسئچکیلیکله قارشی-قارشییادیرلار اونلار ۲۰۱۱-جی ایلدن اورمو گؤلو اعتیراضلاریندا آکتیو ایشتیراک ائتدیبلر و سون اعتیراضلاردا دا اعتیراضلاری هامیدان اؤنجه باشلاییبلار و فیشارلارا باخمادان حادثه‌‌‌لری اؤنه آپاریرلار. آتارکیل (مردسالار) جمعيیتین باسقیلاری، اقتصادی و سیاسی محدودییتلری اونلارین طبیعته و اونون تیمثالیندا اورمو گؤلو ایله باغلی اؤنجول واکنش گوسترمه‌لرینه مانع اولا بیلمه‌میشدیر.\nآذربایجان قادینلاری چئوره عرقچیلیگی‌نین\/ اورمو گؤلونون قوروماسی‌نین اساس قوربانلاریندان\nآراشدیرمالار گؤستریر کی، ایقلیم ديَیشیکلیکلری و چئوره بؤحرانلاری ائتنیک آزلیقلارا(آزلیق تئرمینی ائتنیکلرین سایینا دئییل، اؤلکه ایچینده استاتوسونا و موقعییت‌لرینه گؤره ایشله‌دیلیر) داها چوخ منفی تأثیر ائدیر. خوصوصیله ایران کیمی اؤلکه‌لرده ائتنیکلره قارشی آچیق عرقچیلیک گئنیش ساحه‌‌‌لرده آپاریلدیغی اوچون بو بؤحرانلار داها درین تأثیره مالیک اولورلار. مثلا ایراندا آذربایجانلیلار مدنی، سیاسی آیریسئچکیلیکله یاناشی اطراف موحیط \/ چئوره عرقچیلیگینه ده معروض قالیرلار. بو ایسه اونلارین حیاتینا جیددی منفی تأثیر ائدیر. جینسییت عرقچیلیگی (gendered racism) آنلاییشی بوجاغیندان یاناشیلدیغیندا جینسيیتچیلیک و عرقچیلیک بیرگه اولدوغو توپلوملاردا آزلیقلارا منصوب قادینلار داها چوخ چئوره بؤحرانلاریندان تأثیرله‌نیرلر. جینسيیتچی عرقچیلیک ، عرق و جینس آیریسئچکیلیگی، و اونلارین آراسینداکی قارشیلیقلی علاقه‌‌‌نی وورغولاییر عرقچیلیگین بیوپسیخوسوسیال مدلی – بیوپسیخوسوسیال بیولوژی، روانشناسی و سوسیال عامیل‌لری نظره آلان ساغلاملیق و خسته‌لیگین آنلاشیلماسی و تحلیلینده بیرلشمیش یاناشمایا آییددیر – بیلدیریر کی، جینسی عرقچیلیگین یاشانماسی استرسی بدنده کورتیزولون آللوستاتیک یوکو یارادیر. کورتیزول استرسه جاواب اولاراق قانا آخیدیلان هورموندور و بدنین کسکین استرسلره قارشی واکنشینده موهوم رول اویناییر. آللوستاتیک ایسه استرس عوامیل‌لرینه جاواب اولاراق فیزیولوژی ديَیشیکلیکلر واسطه‌‌‌سیله ثابتلییه نایل اولماق پروسئسینه عایددیر. بئله‌لیکله بدنه ضرر وئره بیلر، قان فیشاری، دیابت، اضطیراب و دیگر خسته‌لیکلر ریسکینی آرتیریر. بیر سیرا اؤلکلرده قارادری‌لیلر اوزرینده آراشدیرمالار گؤستریر کی، آللوستاتیک یوکون ژئتیک اؤتورولمه‌سینی گؤستردی کی، بو دا جیددی استرسین نسیللر آراسی اؤتورولمه‌سینه ایمکان وئریر.\nایران کیمی اؤلکه‌لرده ائتنیکلره قارشی آچیق عرقچیلیک گئنیش ساحه‌‌‌لرده آپاریلدیغی اوچون بو بؤحرانلار داها درین تأثیره مالیک اولورلار. مثلا ایراندا آذربایجانلیلار مدنی، سیاسی آیریسئچکیلیکله یاناشی اطراف موحیط \/ چئوره عرقچیلیگینه ده معروض قالیرلار.\nقادینلار اوزرینده ایقلیم و چئوره بؤحرانلاری‌نین جیددی منفی تأثیری‌نین باشقا نومونه‌سی ایستیلیک فرضییه‌سیدیر. ایستیلیک فرضيیه‌‌سی بیلدیریر کی، هاوالار ایقلیم ديَیشیکلیگیندن و چئوره بؤحرانلاریندان ایستیلشدیکجه عصبی داورانیشلارین آرتماسینا سبب اولا بیلر. ایستیلیک یوکسلدیکجه عصبی داورانیشلارین یوکسلمه اِحتیمالی وار. جینسییت عرقچیلیگی تئوریسینه بوجاغیندان باخدیقدا آذربایجان توپلوموندا آذربایجان قادینلاری‌نین ایستی ایله ارتیاطدا یوکسه‌لن جینسی کوبودلوق و زوراکیلیق قارشیسیندا داها دا چوخ زیان گؤره بیلر و موحافیظه‌‌‌سیز دورومدادیرلار. جینسی زوراکیلیق یوکسلدیکجه جینسی یوللارلا اؤتورولن خسته‌لیکلرین ده آرتماسی بللی‌دیر.\nآزلیقلار چئوره بؤحرانلاری ایله یاناشی اجتماعی سیاسی فعاللیییتلرده داها چوخ مودافیه‌سیز اولدوقلاری گؤرونور. بو گون آذربایجانین چئوره اعتیراضچی قادینلاری‌نین جدّی دسته‌یه احتیاجلاری وار. اونا گؤره کی، ایرانین سون حادثه‌‌‌لرینده قوربانلارا باخدیقدا ائتنیک آزیلیقلار چوخ و قددارجا قوربان اولدوقلاری گؤرونور. اؤلن قادینلارین و کیشیلرین چوخو ائتنیک آزلیقلارا عایددیر. سون اعتیراضلاردا قوربانلارین ۶۵فایضی آزلیقلارا آییددیر(قراف ۱). قادینلار آمانسیزجاسینا اؤلدورولموشدور. دؤولت ائتنیک آزلیقلارا قارشی داها قددار داورانمیشدیر. میثال اوچون، بلوچلار اؤلکه نوفوسونون تخمیناً ۲ فایضی اولماسینا باخمایاراق اؤلنلرین سایی‌نین ۲۵%-دن چوخونو بلوچلار تشکیل ائدیر.\nقراف ۱: ایراندا سون اعتیراضلاردا ائتنیک آزلیقلار و فارس قوربانلاری‌نین فایضی، قایناق: آهراز\nایراندا اؤلکه بویو قادین قوربانلارین فایضی ۱۷.۲۵ فایض اولدوغو حالدا آذربایجاندا ۲۲.۷۸ فایضدیر(قراف ۲). بو اونو گؤستریر کی، آذربایجان قادینلاری اؤلکه بویو قادین‌لارلا موقایسه‌‌ده داها چوخ قوربان اولوبلار. بونا گؤره بو گون آذربایجان قادینلاری‌نین اعتیراضلارینی دستک‌له‌مک چوخلو موثبت تأثیرلری ایله یاناشی اونلاری کوبود دؤولت قارشیسیندا موحافیظه‌‌‌سیز بوراخمیر.\nقراف ۲: ایراندا و آذربایجاندا مهسا امینینین اؤلومو ایله باغلی اعتیراضلاردا قادین و کیشی قوربانلاری‌نین فایضی، قایناق: آهراز\nآذربایجان قادینلاری‌نین هر صاحه‌‌‌ده اولدوغو کیمی چئوره مسئله‌‌لرینده ایشتیراکلاری دایانیقلی آذربایجان قورماقدا قاچینیلماز شرطدیر. قادینلار منابع ایداره ائدیلمه‌سینده تجروبه‌لری و لیدرلیکلری واسطه‌‌‌سیله چئوره و ایقلیم ديَیشیکلیگی‌نین حللینده موهوم رول اویناییرلار. قادینلارین ایجمالاردا لیدرلیگی چئوره نتیجه‌لرینی یاخشیلاشدیریر و توپلوما تؤهفه وئریر. بو یوللا اونلارین سیاسی ایشتیراکی داها چوخ وطنداشلاری ایستکلرینی قارشیلانیر و امکداشلیغی گوجلندیریر. بو گون آذربایجاندا قادینلارین مؤوجود سیاسی فعاللییتلردن و لاییحه‌‌لردن کنارلاشدیریلماسی برابرسیزلیکلری پیس‌لشدیریر و ائفکتتیولییی (تاثیرگذاری) آزالدیر. سوندا دا نتیجه الده ائدیلمیر. بو گون آذربایجاندا اعتیراضلاردا قرار قبول ائتمه و لیدئرلیکده بو آیرلسئچکیلیکلرین آرادان قالدیریلماسی جینسییت و ایقلیم عدالتینه نایل اولماق اوچون واجیبدیر. یورودولن آذربایجان قادین چئوره اعتیراضی جیددی دسته‌یه احتیاج دویور. بو دستک برابرسیزلیگی قالدیرماق، دایانیقلی توپلوم قورماق و اورمو گؤلو موشکولونون حللی اوچون شرطدیر.\nRelated Posts\nXəbər, اخبار, اخبار آذربایجان\nتبریزده گولوستان باغی گوونلیک قورومونا وئریلدیکدن سونرا آغاجلارین کسیلمه‌سینه باشلانیلیب\nXəbər, اخبار, حقوق بشر, زنان\nهم‌بندیان سارا دلدار شهادت می‌دهند\nXəbər, اخبار, اخبار آذربایجان, حقوق بشر\nوضعیت نقض حقوق بشر در شهرهای آذربایجان در هفته ای که گذشت\nUncategorised, اخبار, حقوق بشر\nدیدبان حقوق بشر: حکومت ایران به مجازات خانواده‌های دادخواه ادامه می‌دهد\nبیانیه ها, دیدگاه ها\nبیاد ژینا مهسا امینی و همه جانباختگان و همراهان انقلاب زن، زندگی و آزادی\nاخبار, دیدگاه ها, مقالات\nجمع‌بندی و آسیب‌شناسی مبارزات دانشجویان – جمعی از دانشجویان آزادی‌خواه\nاخبار, دیدگاه ها, مقالات\nروانپریشی و فرسودگی ملی جامعه ایران – صدرا عبدالهی\nXəbər, اخبار, بیانیه ها\nبیاد ژینا مهسا امینی و همه جانباختگان و همراهان انقلاب زن، زندگی و آزادی\nاخبار, اخبار آذربایجان, ادبی- فرهنگی, حقوق بشر\nمحمدهادی شریفی‌نسب تهران‌دا سیویل پولیسلر طرفیندن دؤیولوب\nتازه ها\nتبریزده گولوستان باغی گوونلیک قورومونا وئریلدیکدن سونرا آغاجلارین کسیلمه‌سینه باشلانیلیب\nهم‌بندیان سارا دلدار شهادت می‌دهند\nوضعیت نقض حقوق بشر در شهرهای آذربایجان در هفته ای که گذشت\nدیدبان حقوق بشر: حکومت ایران به مجازات خانواده‌های دادخواه ادامه می‌دهد\nبیاد ژینا مهسا امینی و همه جانباختگان و همراهان انقلاب زن، زندگی و آزادی\nنادر ساعی ور سینماگر تبریزی با فیلم «شاهد» برنده جایزه بهترین فیلم در بخش افق‌های ویژه جشنواره ونیز شد\nجمع‌بندی و آسیب‌شناسی مبارزات دانشجویان – جمعی از دانشجویان آزادی‌خواه\nروانپریشی و فرسودگی ملی جامعه ایران – صدرا عبدالهی\nبیاد ژینا مهسا امینی و همه جانباختگان و همراهان انقلاب زن، زندگی و آزادی\nمحمدهادی شریفی‌نسب تهران‌دا سیویل پولیسلر طرفیندن دؤیولوب\nآخرین مقالات\nجمع‌بندی و آسیب‌شناسی مبارزات دانشجویان – جمعی از دانشجویان آزادی‌خواه\nروانپریشی و فرسودگی ملی جامعه ایران – صدرا عبدالهی\n۹ شهریور صمد بهرنگی نین مشکوک بیر حادثه ده فوت اولان گونو مناسبتیله صمددن بیر خاطره -ح . احمدزاده\nنیلوفری در مرداب… علی مرادی مراغه ای\nدیله دایانان آسیمیلاسیون سوره جی – یونس شاملی\nآخرین ویدیوها\nدیله دایانان آسیمیلاسیون سوره جی – یونس شاملی\nاز منظر کارشناس : افزایش بحران و تنش میان ایران و اسرائیل -دکتر محمد حسین یحیایی\nبررسی چشم انداز تنش میان اسرائیل و ایران – یونس شاملی\nاز منظر کارشناس : چرایی دیرکرد در واکنش به قتل هنیه در تهران -یونس شاملی\nمروری بر کتاب “در تاریکی هزاره‌ها” با دکتر ضیاء صدر الاشرافی – قسمت چهل ونهم\n‎بیرلیک \/ Birlik‎\nBack To Top\nبیانیه شورای هماهنگی تشکل های صنفی فرهنگیان ایران به مناسبت دوم اسفند” روز بزرگداشت #زبان_مادری”\nتنها راه پیروزی اعتصاب عمومی؛ بیانیه چند تشکل کارگری همزمان با اعتصاب کارگران\nآذربایجان و سول 11 ساغین اورگانیک توپلومو، سولون کیملیکچی سیاستی ایواز طاها نین باخشی ایله\nگزارش سری از جلسه فرماندهان سپاه در جریان اعتراضات و نگرانی از فروپاشی نظام\nکانادا همه ی مقامات ارشد جمهوری اسلامی را ممنوع الورود کرد\nTwitter\nFacebook\nGoogle+\nYouTube\nPinterest\nTelegram\nInstagram\nTwitch\nجستجو\nبایگانی‌ها\nبایگانی‌ها انتخاب ماه سپتامبر 2024 آگوست 2024 جولای 2024 ژوئن 2024 می 2024 آوریل 2024 مارس 2024 فوریه 2024 ژانویه 2024 دسامبر 2023 نوامبر 2023 اکتبر 2023 سپتامبر 2023 آگوست 2023 جولای 2023 ژوئن 2023 می 2023 آوریل 2023 مارس 2023 فوریه 2023 ژانویه 2023 دسامبر 2022 نوامبر 2022 اکتبر 2022 سپتامبر 2022 آگوست 2022 جولای 2022 ژوئن 2022 می 2022 آوریل 2022 مارس 2022 فوریه 2022 ژانویه 2022 دسامبر 2021 نوامبر 2021 اکتبر 2021 سپتامبر 2021 آگوست 2021 جولای 2021 ژوئن 2021 می 2021 آوریل 2021 مارس 2021 فوریه 2021 ژانویه 2021 دسامبر 2020 نوامبر 2020 اکتبر 2020 سپتامبر 2020 آگوست 2020 جولای 2020 ژوئن 2020 می 2020 آوریل 2020 مارس 2020 فوریه 2020 ژانویه 2020 دسامبر 2019 نوامبر 2019 اکتبر 2019 سپتامبر 2019 سپتامبر 2015\nTürkcə\nEnglish\nفارسی\nآخرین مطالب\nتبریزده گولوستان باغی گوونلیک قورومونا وئریلدیکدن سونرا آغاجلارین کسیلمه‌سینه باشلانیلیب هم‌بندیان سارا دلدار شهادت می‌دهند وضعیت نقض حقوق بشر در شهرهای آذربایجان در هفته ای که گذشت دیدبان حقوق بشر: حکومت ایران به مجازات خانواده‌های دادخواه ادامه می‌دهد بیاد ژینا مهسا امینی و همه جانباختگان و همراهان انقلاب زن، زندگی و آزادی نادر ساعی ور سینماگر تبریزی با فیلم «شاهد» برنده جایزه بهترین فیلم در بخش افق‌های ویژه جشنواره ونیز شد جمع‌بندی و آسیب‌شناسی مبارزات دانشجویان – جمعی از دانشجویان آزادی‌خواه روانپریشی و فرسودگی ملی جامعه ایران - صدرا عبدالهی بیاد ژینا مهسا امینی و همه جانباختگان و همراهان انقلاب زن، زندگی و آزادی محمدهادی شریفی‌نسب تهران‌دا سیویل پولیسلر طرفیندن دؤیولوب","num_words":2466,"character_repetition_ratio":0.056,"word_repetition_ratio":0.2,"special_characters_ratio":0.216,"stopwords_ratio":0.004,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.999,"perplexity_score":209633.3,"cluster_detection":-1}
+{"text":"اهارین سون آیی‌نین ایلک گونو تبریزین‌هاوالاری ایسینسه‌ده، زندان زئرزمی‌ده یئرلشدییی اوچون هله بندین دووارلاری قیش سویوغوندان آییلمامیشدی. ائنی اوچ، اوزونو دؤرد متر اولان یئر کهنه ادیاللا اؤرتولموشدو. دوارلاری کیر باسمیش، اَیری-اویری بللی اولمایان جیزیقلار دووارا عیبجر گؤرکم وئرمیشدی. تاواندا ال‌چاتماز هوندورلوکده بالاجا بیر ایشیق لامپی اؤلَزییردی. بندین قاپیسی‌لا اوز‌به‌اوز دوواریندا تاواندان بیر قاریش بویو آشاغی بالاجا بیر دمیر داراقلی پنجره‌ واردی. گونش باتان چاغدا اورادان ساری قیرمیزی قات ایشیق ایچری دوشر. بو آز چکردی. محبوسلارین بورادا یگانه سئوینج و فرح واختی ائله گونشین باتان چاغی او نئچه دقیقه اولاردی. گونش سونرا زندانین اوجا دووارلاری آراسیندا گیزله‌نرک غم-غصه‌نی بنده یئنی‌دن قایتاریردی. بندین نملی و سویوق‌هاواسی اورادا اوتوران دوستاقلاری بوزوشمه‌یه وادار ائتمیشدی. هرکس اؤز خیال عالمینه دالاراق، دیزلرینی قوجاقلاییب بللی اولمایان گله‌جه‌یی دوشونوردولر.\nملی حکومت دؤورونده دادستان وظیفه‌سینده چالیشان زامان بوش واختلارینی بو دوستاق‌خانادا کئچیرردی. رضا شاه دؤورونون دوستاقلارینین پرونده‌لرینی اوخویوب گناهسیزلاری بوراخمیشدی. یئنه دوستاقخانایا گلدی. اوخوماغا پرونده قالمامیشدی. بندلری دولاشماغا باشلادی. دوستاقلارلا حال-احوال توتدو. وضعیتلرین اؤیرندی. شکایتلرین دینله‌دی. گرفتارچیلیقلارین ائشیتدی. سالونون کونجونده یئرلشن بند، عؤمورلوک جزا آلمیشلارا مخصوص ایدی. قاپینین آچیلماسینی ایسته‌دی. ایچری گیردیلر. بند ایشیقسیز و اورک سیخیجی شراییطده اولدوغوندان داریخدی. اطرافا گؤز گزدیردی. گؤزلری قارانلیغا آلیشان زامان دؤرد نفرین بورادا اولدوغونو بیلدی. بیر-بیر اونلاری نظردن کئچیردی. نظری قوجا بیر دوستاغین اوزونده دایاندی. یاشی اللی‌نی حاخلامیشدی. اوز-گؤزونون قیریشلاری، انگی‌نین باتیغی اونو داها دا قوجا گؤستریردی. ساچی-ساققالی یاری‌آغ-یاری‌قارا اولدوغوندان معصوم بیر گؤرکم افاده‌سی آلمیشدی. آدینی و گناهینی سوروشدوقدا، قوجا اوتانجاق و کدرلی حالدا: «آدیم ایوب دیر. گناه دئیینده قیسمتیم بو ایمیش قادان آلیم. نه بیلیم، کاش او گون هئچ ائودن باییرا چیخمایایدیم. ایشدیر باشیما گلیب، کیشی‌نین ده باشینا ایش گلر، قادان آلیم».\nزندان رییسی اونونلا بیرلیکده ایدی. تاپشیریق وئردی: «ایوب دایینی یانیما گتیر». دئییب بنددن چیخدی. زندانین تمیزلینی و یئر اؤرتوکلرینی، دووار-قاپیلارینی نظردن کئچیردی. قاییدیب رییسین دفترینده اوتوردولار.\nایوبون پرونده‌سینی ایسته‌دی. ایوب هله ده آیاق اوسته دورموشدو. اونا صندلی‌نی گؤستریب اورتورماغین ایسته‌دی. رییس متانتله پرونده‌نی اونون قاباغینا قویوب کنارا چکیلدی. پرونده‌نی واراقلاییب، اوخویاندان سونرا اوزونو قوجایا توتدو:\n– ایوب دایی، بورادا اعتراف ائدیب و بارماق باسمیسان کی مرحوم زینالی قصداً، اؤلوم آماجی ایلا وورموسان و محکمه‌نین قرارینا اعتراض ائتمه‌دن گناهلارینی بوینونا آلمیسان.\nایوب اللرینی بیر-بیرینه سورترک، باشینی آشاغا سالیب:\n– باشینا دؤنوم. من ساوادسیز بیر آدام نه بیلیم اورادا نه یازیلیب. منی هئچ دانیشدیران اولوب کی، بارماقدا باسام؟ بایاق دئدیم. ایندی ده دئییرم، کاش قیچیم سینایدی او گون ائودن باییرا چیخمایایدیم.\nاو فیکره دالاراق، پرونده‌نی واراقلاییب، بیرده اوخودو. چوخ سوساندان و دوشونندن سونرا:\n– ایوب دایی، او گونو خاطرلاییرسان؟ یادیندا قالانی و نه حادثه باش وئردیینی دئیه‌بیلرسنمی؟\nقوجا یئرینده بیرآز قوردالاندی. سانکی دانیشماغا سؤز آختاریردی.‌هارادان، نه یئردن باشلامیسیندان، یادداشینی الک-ولک ائدیردی. دریندن نفس آلیب کؤکس اؤتوردو:\n– یازین اورتا آیی‌نین ایلک اون گونلویو اولاردی بالا… سحر چاغی صبح نامازیندان سونرا منیم سو نوبه‌م ایدی.‌هاوا هله قارانلیق ایدی. یوخودان آییلدیم. دئدیم بئواختا قالماییم، نامازی دا ائله اؤروشده قیلارام. دوردوم آیاغا باغلامانی و بئلی گؤتوروب گئتدیم یونجالی ب��غا.‌هاوا هله آیازیمامیشدی. کوچه‌لر ساکتلیک ایدی. یونجالی باغ کنددن بیر آز آرالی ایدی. من باغا چاتار-چاتماز‌هاوا آیازییردی. باشلادیم ورگانلاری ساهمانلاییب، سو یولونو راحاتلادیم. یان-یوؤوره‌نی دولاندیم. دان یئری سؤکولموشدو. کندین ناخیرلاری و چوبانلاری‌نین‌های-هاراییلاری ائشیدیلیردی. اذان سسی گلدی. قابدا گتیردییم سو ایلا دستماز آلیب، باشلادیم نامازیمی‌قیلدیم. نامازی قورتاراندان سونرا آرخا سو گلدیینی گؤردوم. باشلادیم سو یوللارینی یئنی‌دن تمیزله‌مه‌یه، ورگانی محکملندیرمه‌یه. ائله بو زامان زینال پیدا اولدو و باشلادی منیمله دئدی-گودو ائله‌مه‌یه: «سو نوبه‌سی منیم‌دیر. سن نییه باغینی سوواریرسان؟». من ده دئدیم: «سحر-سحر اووقاتیمی‌کورلاما، اوغول! بوتون کند اهلی بیلیر بو ساعات منیم نوبه‌مدیر». باش آغریسی وئرمه‌ییم، سؤزوموز چپ گلدی. یاخامدان توتدو. من بیله‌ییندن یاپیشیب ایته‌له‌ییب، اؤزومدن کنارلارشدیرماق ایسته‌دیکده، یئر سوروشکن اولدوغوندان او ترازلیغینی ساخلایا بیلمه‌ییب، ورگانا طرف ییخیلدی. باشی ورگاندا اولان بؤیوک سال داشا دییب اویدو. من اونون قوللاریندان یاپیشیب سیلکه‌له‌دیم. اویموشدو…\nخبر سالدیم.‌های-هارای چکدیم. قونشو کندچیلر گلدیلر. اونون اؤلدوسونو بیلدیریب منی قینادیلار. بو زامان زینالین آتاسی کندین اربابی‌نین مباشیری گلدی و منی دؤیه-دؤیه پاسگاها آپاریب وئردی. و بو گونه‌جن بوردایام.\nآرایا سکوت چؤکدو. محبوسون آپاریلماسینی ایسته‌دی. سونرا اوزونو حبس‌خانا رییسینه توتوب، دئدی:\n– بو پرونده‌نی یئنی‌دن استنطاقا قویون. کندده یئرلی آداملاردان تحقیق ائدین. اطرافلی موضوعونو اؤیره‌نین. گناهسیز اولدوغو اثبات اولونارسا آزاد ائدین. نتیجه‌نی منه گزارش وئرمه‌یی اونوتمایین.\nبندلرین تمیزلنیب بویانماسی باره ده، هزینه و خرجینی بیلمک ایسته‌دی. دوروب گئدنده، بندی بیر هفته ایچینده بویاتدیریب، تمیزلنمه‌سینی ایسته‌میشدی. نوبتی گؤروشده رییسین ایشیندن راضی قالمیشدی. ایوب دایی‌نین ایشینین نه یئرده اولدوغونو سوروشدوقدا، رییس: «استنطاق گئدیر. یقین ائدیرم بیر ایکی گونه یئکونلاشار. کندده‌هامی‌بو کیشی‌نین ساده و قایغیکش اولدوغونو ووروغولاییرلار. گناهسیز اولدوغونا الیمیزده یئترلی دلیل‌لر وار. سندلری توپلاییب سرانجام اوچون سیزینده قوللوغونوزا گؤند‌ررم».-دئمیشدی. ایندی لال سکوت ایچینده او گؤنلری خاطرلاییب، گله‌جه‌یین نه اولاجاغینین فرقینده دئییلدی.\nبندین دمیر قاپیسی ات اورپه‌دیجی سسله آچیلدی. اوجا، قارنی یوغون گؤزلریندن شرارت تؤکولن گؤزتچی کوبود سسله چیغیردی:\n– فریدون! سن اوچون باغلاما وار.\nفریدون تمکینله آیاغا دوروب بندین قاپیسنا طرف گئتدی. باغلامانی آلیب گئری دؤندو. دوستاق یولداشلارینی تبسومله سوزه‌رک یئرینده اوتوروب، باغلامانی آچدی.\nسلیقه‌یله اوتولنمیش قارا پئنجک-شالوار، دوم آغ یاخاسی و قوللاری نشاستالی ابریشم کؤینک، آل قیرمیزی رنگده کراوات، پارلاق قارا وئرنی باشماق، بیر جوت تزه جوراب و بیر مکتوب پاکتی. بو اشیالاری آییردیقدا بیر-بیر کنارا قویدو. پاکتی اهمال گؤتورب تلسمه‌دن آچدی. یازی خطی تانیش ایدی. فریده یازمیشدی:\n«عزیزیم فریدون.\nایسته‌دیکلرینی گؤندریرم. چوخ اوزگونم. بو پالتارلاری اوتوله‌ییب قورتارینجا یوز دفعه اؤلوب-دیریلمیشم. حقیقت نه ��در آجی اولسادا، اونو درک ائدیب و دوشونمک، اولدوقجا آغیردیر. بو شراییطده سنین نه فیکرده اولدوغونو و نه دوشوندویونو آغلیمادا بئله گتیره بیلمیرم.\nدوستاقخانانین رییسی‌له چوخ دانیشدیم. یالواردیم، خواهش ائله‌دیم. آنجاق گؤروش اجازه‌سی وئریلمه‌دی. بیلیرم سنین توتدوغون و چالیشدیغین حقیقت و انسان‌سئورلیک یول، داواملی اولاجاق. اینانیرام سن بو گؤنلره همیشه حاضر ایدین. اینام و اراده‌یله بو یولا قدم قویموشدون. سنسیز یاشاماق منیمچون چوخ آغیر و دؤزولمز اولاجاق. من بوتون قوّه‌مله چالیشاجاغام، اوغلوموز آیدینی وطنپرور و انسان‌سئور روحدا بؤیودوب، تربیه ائده‌م. بو دنیادا هرکس دوشونجه‌سی قدر ایز قویور. سنله منیم طالع یولوموز بو ایمیش. سن باجاردیغین قدر ایز قویا بیلدین. هر آددیمین گله‌جک نامینه، وطنین آزادلیغی اوغروندا مبارزه یولونون مشعلینه چئوریلدی. اینانیرام بو ایشیقلی یول داوام ائده‌جک. سنین دوشونجه‌لرین و فداکار اراده و اینامین گله‌جک وطن اوغوللارینین یولونو ایشقلاندیراجاق. وطنیمیز، ابدی آزادلیق بایراغی آلتیندا، سنی و مبارز یولداشلارینی ابدی خاطرلایاجاق. امینم کی، بو یولدا بوتون وار گوجونله مبارزه آپاردین. نه قدر دنیا یاشاییر، سنین روحون، دوشونجه و فیکرلرین آذربایجان و وطن‌سئورلرین یولونا ایشیق ساچاجاق.\nسنی سئویرم: فریده».\nمکتوبو سلیقه‌یله قاتلاییب، پاکته قویدو. «آیدین» سؤزو اونو چوخ سارسیتدی. دوققوز آیدان آرتیق ایدی اوغلو بو دنیایا گؤز آچمیشدی. بیر دفعه ده اولسون اونو گؤرمه‌میشدی. قوخولاییب باغرینا باسمامیشدی. «آتا»نین نه اولدوغونو دادمامیشدی.\n«یقین ایندی ایمکله‌ییر. بلکه‌ده الیندن یاپیشسان آیاغا دوروب بیر-ایکی آددیم دا آتار. بیرآز دجلله‌شیب ده. قیغیلدایا-قیغیلدایا، شیطانلیق دا ائدیر. نئچه آیدان سونرا سؤزلری اؤیرنمه‌یه باشلایاجاق. گؤرسن ایلک دئیه‌جه‌یی سؤز نه اولاجاق». یقین بیلیردی «آتا» سؤزجویونو او هله باشا دوشمه‌یه‌جک، بلکه ده عؤمرونون سونونا قدر هئچ آنلامایاجاقدا…\nاوغلونون آجی طالعینی دوشوندو. آتا نوازشیندن اوزاق اولاجاغینی، آتاسیز بؤیومه‌سینی، روزگارین غدار پنجه‌سینده آرخاسیز و کمکسیز اولماسینی‌‌‌، روحی زده‌لره معروض قالماسینا آجییردی. ‌‌‌\nفریده ایله بیرلیکده بو آدی سئچمیشدیلر. بیر گون آخشام شام یئمه‌ییندن سونرا سؤزلری اوشاق حاقدا اولدو. اونو نئجه بؤیودوب باشا چاتدیرماسیندان، اوخودوب وطن قایغیسی چکمه‌سیندن دانیشدیلار. فریده اوغلان اوشاغی اولماسینی دئدیکده فریدون، اوشاغین جنسی حاقدا هئچ بیر سؤز دئمه‌دن ساغلام و سالم اولماسینی ایسته‌میشدی. نئجه ده اونون گلمه‌سینی، بو دنیایا گؤز آچماسینی سئوینجله گؤزله‌ییردیلر. آنجاق بئله اولمادی. بو سعادتی یالنیز اونلارا یوخ بوتون آذربایجانا چوخ گؤردولر. شاه اصول اداره‌سی بؤیوک امپریالیست آمریکا و انگلیس دولتلرینین بویوندورغو آلتیندا و اونلارین نظامی‌قوّه‌لری و ساواش تجهیزاتی ایلا آذربایجانا تجاوز ائتمیشدی. ملی حکومتی دارماداغین ائدرک، بؤیوک و عصرین آجیناجاقلی طالعینی آذربایجان خالقینا یاشادیب و سؤی‌قیریما معروض قویوب، تبریزین کوچه‌لرینده‌کی قنولاردا سو یئرینه قیزیل قان آخیتمیشدی.\nشهرده گولله سسی بیر آن سنگیمیردی. هر گولله‌یله بیر عایله باشسیز قالیردی. وای اوغول! وای قارداش! وای آتا سسی بوتون شهری بوروموشدو. تبریزه یاغان و یئره چؤکن آغ-آپپاق قار، ایگید و آصلان اوغولارین، آتالارین و قارداشلارین ایستی قانی ایله ارییب و قنولارا قرمیزی یول سالمیشدی…\nپئنجک-شالواری الینه آلیب، ساغا-سولا چئویردی. بوتون وارلیغی ایلا یادداشینی ورقله‌دی. گؤزلری یول چکرک، سیماسینی شوخ بیر تبسوم بورودو:\n«ایکینجی دنیا ساواشی باشا چاتمیشدی. متفق دولتلرله آلمان فاشیزمی‌آراسیندا صلح مقاویله‌سی باغلانمیشدی. فرانسه‌نین پاریس شهرینده صلح کنفرانسی آدیندان بوتون دنیا دولتلریندن نماینده ایسته‌نیلمیشدی. آذربایجان ملی مجلسی طرفیندن اونو فرانسه دیلینی مکمل بیلدیی و باجاریقلی سیاسی دیپلمات اولدوغو اوچون نماینده تعیین ائتمیشدیلر. کنفرانسین واختینا بیر آی فرصت وارایدی. عدلیه اداره‌سینده تاپشیریقلارینی ایشچیلرین عهده‌سینه بوراخیب حاضرلیق گؤروردو.\nتبریزین مشهور درزی‌سی‌نین دوکانینا گئدیب پارچانی بینمیشدی. درزی اونون اؤلچولرینی گؤتوردوکده اونون تیکه‌جه‌یی پئنجک-شالوارا اینامینی آرتیریب دئمیشدی:«ماشالله، گؤز دیمه‌سین. بو اؤلچولرله لاپ ناشی درزی‌نین ده ایشی اعلا آلینار». فریدون ایسه گولومسیرک دئمیشدی: «گؤرک نه ائدیرسن. ائله بیر ایش گؤرمه‌لیسن، بوتون کنفرانس اشتراکچیلاری بیلمه‌لی‌دیرلرکی، آنجاق بو تبریز درزی‌سی‌نین ایشی اولا بیلر». درزی اونون گؤزلری‌نین دیک ایچینه باخاراق: «ناراحات اولمایین. سیز هر نه گئیینسه‌نیز، سیزه گؤزل یاراشاجاق. بو قد-قامت و دوروشوق هر ناشی درزی‌نین ایشی‌نین قصورلارینی اؤرتر»-دئمیشدی».\nپئنجک-شالواری بیر طرفه قویدو. کؤینه‌یی گؤتوروب بورنونون اوجونا توخوندوردو. گؤزلرینی یومدو. همیشه سحر ائودن چیخمامیش ووردوغو عطرین قوخوسو، بئینینی خمارلاندیردی. بیر آن اولسون بئله دوستاقدا اولدوغونو اونوتدو. سانکی سحر تئزدن ایشه گئتمه‌یه حاضرلاشدیغینی دوشوندو. بو خوش دویغو اونون بئینی‌نین هوجره‌لرینه قدر ایشله‌دی.\n«ایکی گون سفره قالمیش، فریده ایله تبریزین بوتون کؤینک و باشماق دوکانلارینی دولاشمیشدیلار. هر کؤینه‌یه ال قویدوقدا، فریده یوخ دئمیشدی. نهایت دوکانلارین بیرنده، فریده بو کؤینه‌یی گؤتوروب: «باخ! نئجه‌ ده قار کیمی‌آغ-آپپاغ‌دیر» -دئمیشدی. فریدون:«آخی بو کؤینه‌یی بیر دفعه گئیدین گرک یویوب و یاخاسی ایلا قوللارینی نشاستالاییب، اوتوله‌یه‌سن. بو سنینچون چتین اولار.» -دئییب یوخ فیکرینی بیلدیرمیشدی. فریده:«عیبی یوخدور. کنفرانسا گئی، سونراسینا دا باخاریق» -دئیه اونون راضیلیغینی آلمیشدی. پارلاق قارا باشماق و آل-قیرمیزی کراواتی دا فریده بینمیشدی».\nبایاقدان دینمز-دانیشماز‌هامی‌اونو سوزوردو. فریدون خیالدان آیریلارکن دوستلاری‌نین باخیشلارینی اوزه‌رینده حس ائتدی. اوتانجاق حالدا، تبسومله: «چوخ باغیشلایین، باشیم قاریشدی.» -دئدی.\nاونا یاخین اوتوران، بو سون گؤنلر اونا محبتله یاناشان احمد، دریندن آه چکیب، کؤکس اوتوردو: «ائه… دنیانین ایشینی بیلمک اولمور. دونن حکم وئریب، قرار چیخاران حاکیم، بو گون محاکمه اولونوب، آغیر جزا آلیر.» -دئدی.\nهئچ کیم دانیشمیردی. بندین‌هاواسی آغیرلاشمیدی. لال سکوت ایچینده دوستاقلار نامعلوم گله‌جه‌یی دوشونوردولر خاطره‌لره دالاراق، کئچمیش گونلری خیاللاریندا جانلاندیریب عؤمورلری‌نین یاددا قالان سئوینجلی و کدرلی آنلارینی خیا�� عالمیندن گؤز اؤنونه گتیررک، اؤز عالملرینده سیر ائدیردیلر. بیرده یئنی‌دن دوغولسایدیلار، یقین یئنه بو یولون یولچوسو اولاراق، کئچمیشده اولان نقصانلارینی و بیلمه‌دن ائتدیکلری سهولری آرادان قالدیریب اوغورلو گله‌جک اوچون، ایناملی آددیملار آتاردیلار. بللی اولمایان صاباح اونلاری اؤز ایچینه قاپادیب، عزیزلری‌نین نامعلوم طالعینین نه اولاجاغینی فیکیرلرشیردیلر. نئچه گون یاشایاجاقلاری و بورادان نئجه قورتاراجاقلاری بللی دئییلدی.\nگئجه یاریدان کئچمیشدی. دوستاقخانانی آغیر و داریخدیریجی بیر سکوت بوروموشدو. هره بیر طرفده اوزانیب اؤز ایچینه قاپاناراق گؤزلری یول چکیردی. باییردا جیرجیرامالارین کسیک-کسیک سسی ائشیدیلیردی.‌هارداسا اوزاقدا، ایت هوردو.\nفریدون دوردو. گئدیب بارماقلاری‌نین اوجو ایله قاپی‌نین سویوق جانینی تاققیلداتدی. دوستاقخانا گؤزتچیسی بوغوق و یوخولو سسله: «ندیر؟ گئجه‌نین بو واختی نه ایسته‌ییرسن؟» -دئیه اونا زهمیلی باخیشلاریلا ناراضیلیغینی بیلدیردی.\nفریدون ساغ الینین بارماقلاری‌نین اوجو ایله چنه‌سی‌نین بیز توکلرینی تومارلایاراق: «اصلاح ائتمک ایسته‌ییرم.»، -دئییب گولومسه‌دی.\nگؤزتچی ایشیتدیکلرینه اینانماییب گؤزلرینی بره‌لدیب:«نئجه؟ اصلاح ائتمک! گئجه‌نین بو واختی؟»-دئییب، کؤنولسوزجه‌سینه قاپینی آچیب، اونو سالونا یول وئردی. یئنی‌دن قاپینی باغلاییب، اونونلا برابر گؤزتچی اوتاغینا گلدیلر.\nبالاجا کیر باسمیش گوزگو، بیر تاس، فیرچا، صابون و اصلاح تیغی‌نی دووارین کونجونده‌کی بالاجا میزین اوستونه قویوب، اوتاغین او بیری کونجونده اولان اودون اوجاغی‌نین اوستونده‌کی چاینیکی گؤتوروب ، تاسی یارییا قدر ایستی سو ایله دولدوروب، یئنی‌دن چاینیکی یئرینه قویاراق، تختین اوستونده ایلشدی.\nفریدون تشکر ائدیب صندلده اوتوردو. گؤزگونو دووارا سؤیکه‌ییب، فیرچانی ایستی سودا دولاندیریب، ایسلاتدی. فیرچانی صابونلاییب اوزونده گزدیردی. ایستی صابونلو سو اوزونه توخوندوقجا خوش بیر حس اونو بورویوردو. نئچه واخت اولاردی بو تهر ایلیق سو حسرتینده ایدی. تلسمه‌دن اوزونون هر یئرینی صابونلاییب، صیفتینی صابون کؤپویونده گیزلتدی. اصلاح تیغین گؤتوروب آرام و سلیقه‌ایله اوزونو قیرخماغا باشلادی.\nکناردا تخت اوسته اوتوران گؤزتچی حیرانلیقلا اونو سوزور. هر بیر حرکتی‌نی ایزله‌ییب، گؤز قویوردو. اؤز-اؤزونه:«والله آدام معطل قالیر. بونلار نه اورکلری بؤیوک انسانلاردیرلار. بونون عؤمروندن هئچ ایکی ساعاتدا قالمیر، آنجاق هر شئیی دوشونور، بیرجه اؤلومدن ساوایی. سانکی توی حجله‌سینه حاضرلاشیر. ائله بیل ایکی ساعاتدان سونرا بونو یوخ، منی آساجاقلار» -میزیلداندی.\nاصلاحی قورتاریب، قالخدی. کؤینه‌یی‌نین اته‌ییله اوزونده قالان کؤپوکلری سیلیب: «چوخ ساغ اولون. شرایط یاراتدیغین اوچون تشکر ائدیرم»، -دئییب گئتمه‌یینی بیلدیردی. گؤزتچی ده قالخاراق اونولا بندین قاپیسینا قدر گلدی. قاپینی آچیب ایچری بوراخدی.\nفریدون ایچری گیرنده‌هامینین اوزونده تعجب دولو سوال گؤردو. بیر سؤز دئمه‌دن، کئچیب یئرینده ایلشدی. باییردا بایقوش اولادی. اوزاقلاردان ایت هورمه‌سی گلیردی.\nاحمد گؤزلرینی اونا دیکرک: «من سنین بو اخلاقینین حیرانی‌یام. جانیم بللی دئییل بیر ساعات یا نه قدر دیری قالاق، سنسه تویا حاضرلاشانلار کیمی‌اؤزونه یئتیشیر��ن.» -دئییب، گؤزونو اوندان چکمه‌دی.\nفریدون گولومسیرک آرام و حلیم سسله: «دوستلار! منیم ده حالیم سیزدن قالان دئییل. من ده انسانام. حسیاتیم وار. آنجاق مبارزه ائتمک یالنیز ووروشماق دئییل. بیزیم هر بیر حرکت و ایزیمیز مبارزه یولونون مشعلی‌دیر. بیز وطن و دوشونجه‌میزین یولوندا اؤزوموزو فدا ائتمکله، گله‌جه‌یین ایلک اوغورلو آددیملارینی آتیریق. قوی گله‌جک نسیل و وطنین آزارکئشلری، بیزلری یاد ائدنده، غرور و فخرله خاطرلاسینلار. مبارز انسانلارین آلدیغی نفس و آتدیغی بوتون قدملری مبارزه یولوندا اولمالیدیر. اؤلوم فلسفه‌سی چوخ دا بوروشوق بیر فلسفه دئییل. انسانلارین‌هامیسی اؤلومه محکوم دور. گئج-تئز‌هامی‌بو دنیادان کؤچمه‌لی‌دیر. یالنیز، یاشاماق کیمی، اؤلمکده مبارزه‌دیر. نئجه یاشاماق کیمی، نئجه و نه تهر اؤلمکده سنین دوشونجه و فیکیریندن دوغمالیدیر. اولا بیلر یول گئدرکن قضا باش وئره و بو دنیانی ترک ائده‌سن. اؤلوم-اؤلومدور. آنجاق نئجه اؤلمک و اؤلومله مبارزه مشعلینی گورلاندیرماق و یئنی نسیلین یولونو ایشیقلاندیران اؤلوم هرکسه قسمت اولمور. من بو نوع اؤلومو حیات کیمی‌یاشاییرام. بو اؤلوم دئییل، ابدی حیات دیر. هرکس بیر نوع و یولنان بو دونیانی ترک ائتمه‌لیدیر. اؤنملی اؤلوم اودور کی، ایز قویا و انسانلاری دوشوندورمه‌یه وادار ائده. بیزیم اؤلمه‌ییمیزده گرک دیکتاتورلار اوچون بیر کابوس اولوب، اونلارین آسایشینی و راحاتلیقینی اللریندن آلیب، گله‌جه‌یین آیدین یولونو ایشیقلاندیرسین.\nمن ده بو دنیانین شیرینلیینی دویورام. یاشاماق گؤزلدی. آنجاق نئجه یاشاماق! بیزیم اؤلمه‌ییمیز یئنی یاشام اولاجاق. بیز اؤلومله سون سؤزوموزو دئییریک و دنیا دوردوقجا بیزلر بو دنیادا، بوتون آزاد دوشونجه‌لی انسانلارین اورکلرینده یاشایاجاغیق». –دئدی و دوستلاریندان عذر ایسته‌ییب، اوزلرینی دؤندرمه‌لرینی خواهش ائتدی کی، پالتارینی دییشسین.\nاو دوستاق کؤینک و شالوارینی چیخاردیب، سلیقه‌ایله بوکوب، کونجه قویدو. آغ ابریشم کوینه‌یی گئییب قارا شالواری آیاغینا چکدی. کؤینه‌یی‌نین اتکلرینی شالوارین ایچینده سلیقه‌یه سالیب، کمری برکیتدی. آل-قیرمزی کراواتی بوینوندان سالیب دوگونله‌ییب، بوغازینین آلتیندا راحاتلادی. جورابلاری آیاغینا چکیب، برق ووران قارا وئرنی باشماغی گئیدی. قارا پئنجه‌یی اینینه آلدی. گولومسر حالدا دوستلارا باخیب: «نئجه‌دیر؟» -سوالینی وئردی.\nهامی‌اونو سوزوردو. دوستلارین گؤزلرینده سئوینج و اورکلرینده کدر هیجان ایچینده ایدیلر. دانیشماغا سؤز تاپمیردیلار. او ایسه بارماقلاری ایلا قارا شوه کیمی‌تئلینی داراییب، ساهمانلاییردی. سانکی بیر تدبیر، یا بؤیوک بیر طنطنه‌لی زال اونو گؤزله‌ییردی.\nبندین جینگیلتی ایله قاپیسی آچیلدی. سلیقه‌لی فرم لباسیندا بیر سرهنگ قاپی آغزیندا گؤروندو. فریدونو گؤرجک، تعجبونو گیزلده بیلمه‌ییب، دریندن نفس آلدی. حیرانلیقلا اونو سوزوب نه ائده‌جه‌یینی اونوتدو. بو ابهتلی و یاراشیقلی انسانین دوستاق اولدوغونون درکیندن اوزاقلاشدی. اؤزونو گوجله اله آلیب: «بو نه گؤرکم دیر؟ گؤروشه حاضرلاشیرسان؟» -دئییب. جواب گؤزله‌مه‌دن گؤزتچی‌یه اشاره ائتدی.\nگؤزتچی ایچری گیریب، فریدونا یاخینلاشدی. اونون اللرینی قاباقدا قانداللاییب: «گئدک» -دئدی. فریدون اراده‌لی و تمکینله، قاپی‌یا یاخینلاشدی. سرهنگ سالوندا اولان یاراقلی افسرلره اشاره ائدیب، وظیفه‌لرینی خاطرلاتدی. ایکی افسر الی تفنگلی سرهنگین ساغ و سولونو قورویاراق فریدونو اؤندن نظر آلتینا آلدیلار. ایکیسی‌ده فریدونون آرخاسیندا اللری سلاحین قبضه‌سینده آتش حالیندا حرکت ائدیردیلر.\nسالوندان دوستاقخانین حیطینه دوشدولر. سحرین سرین یئلی اونلاری قارشیلادی. زندانین حیطینده‌کی آغاجلاردا جیویلدشن سئرچه‌لر بیر آن سوسدولار. اونلار نظمله دوستاقخانانین دروازاسینا طرف حرکت ائدیب، دروازانین یاخینلیغیندا دوران حربی ماشینا یاخینلاشدیلار. سرهنگ کئچیب شوفرین یانیندا، فریدون و افسرلرده ماشینین آرخاسیندا ایکی اوتوراجاقدا، افسرلرین ایکیسی فریدونون ساغ و سولوندا، او بیریسیلر اوز‌به‌اوز اوتوردولار. ماشینین قاپیلاری‌نین اؤرتولمه‌سیله دروازانین آچیلماسی بیر اولدو. ماشین نریلده‌ییب دروازادان خیاوانا شوتودو.\nتبریزین ستارخان خیاوانی اوباش-بوباش نظامی‌قوّه‌لرله احاطه اولونموشدو. گل-گئت کسیلیب، خیاوان خلوت ائدیلمیشدی. گلستان باغی‌نین قاباغیندا ازدحام واردی. اهراب محله‌سینده ملا حسین مسجدی‌نین گلدسته‌سیندن صبح آذانی اوجالدی. آغاجلارین یارپاقلاری سحر مئهیندن تیتره‌شیردیلر. قوشجوغازلار جیویلدشه-جیویلدشه آغاجلارین قول-بوداقلاریندا حرکت ائدیردیلر. بو سحرین آچیلماسینی و دان یئری‌نین سؤکولمه‌سینی آندیریردی.\nسیره‌یله دوزولن افسرلر، یورولدوقلاریندان و نگرانچیلیقدان اؤز ایچرلرینه قاپانمیشدیلار. خیاوانین باغ طرفینی ایکی سیره افسر قورویوردو. هر سیره ده اییرمی‌افسر واردی. ایلک سیره‌یله ایکنجی سیره کورک-کوره‌یه دایاناراق یاراقلارینی حاضر توتموشدولار. ایکینجی سیره باغا طرف حاضر دوراراق قاباقلارینداکی جاماعاتدان گؤزلرینی چکمیردیلر. ایکینجی سیره دن بئش-آلتی قدم آرالی سیخ جاماعات نامنظم شکیلده باغین ایچینده آیاق اوسته منتظر دایانمیشدیلار.\nخیابانین کناریندا ایلک سیره‌ینن اوز-اوزه اون متر آرالی‌دا یئردن بیر متر هوندورلوکده ائنی اوچ و اوزونلوغو بئش متر اولان تاختادان بیر سکی قورولوب و آیری افسرلرله سکی احاطه‌یه آلینمیشدی. خیاوانین سطحی بئش پله‌ایله سکی‌نین سطحینه بیرلشیردی. سکی‌نین اورتاسیندا بیر دار آغاجی گؤزه چارپیردی. دار آغاجیندان آسیلان اعدام ایپی سحر یئلیندن ساعات پاندولو کیمی‌وار-گل ائدیردی.\nارکین اوجا دوواریندان بویلانان گونش، تبریزین سحرین ایشقلاندیریب، خیاوانین قونقا طرفیندن گلن ماشینین شیشه‌سینده عکس اولونوب، انسانلارین گؤزلرینی قاماشدیردی. ماشین سکی‌نین یانیندا دایاندی. سرهنگ ماشیندان ائنن کیمی‌افسرلر نظامی‌گؤرکم آلیب، اودون کیمی‌قورودولار. سرهنگ آزاد دئییب، پله‌لردن سکی‌یه قالخدی. ماشینین دال قاپیسی آچیلدی. ایکی افسر جلد یئره آتیلیب حاضر دایاندیلار. فریدون اللری باغلی ماشیندان دوشدو. اونون آرخاسینجا ایکی افسرده ماشیندان دوشوب قاپینی اؤرتوب حاضر وضعیتده دایاندیلار. ماشین یئریندن حرکت ائدیب اللی مترگئدیب، خیاوانین کناریندا دایاندی.\nفریدون آرام و تمکینله سکی‌یه طرف یونلدی. عادی باخیشلارلا اطرافی نظردن کئچیردی. یاراقلی افسرلردن ساوایی گؤزونه هئچ کیم دیمه‌دی. پله‌لری قالخدی ائله‌بیل پاریس شهری‌نین صلح کنفرانسی بیناسینین پله‌لرینی آدلاییردی. متانتله حرکت ائدیب بوتون اورادا اولانلاری ��ؤزونه جلب ائتدی. سکی‌یه قالخاندان سونرا باغین ایچینده اولان انسانلاری گؤردو. دوداقلاریندا تبسم یاراندی.\nجاماعاتین ایچینده بویوک همهمه یاراندی. حیرانلیقلارینی گیزله‌تمه‌ییب، «اوررا» دئینده اولدو. بوتون جاماعات اونون گؤرکمی‌نین حیرانی اولموشدو. هر ثانیه سرهنگه بیر ایل کئچیردی. غضبیندن دیل-دوداغین گمیریب، یئرینده لاخلاییردی. اشاره ایله هر شئین تئز قورتارماسینی طلب ائتدی.\nایکی افسر گئدیب فریدونون اللری‌نین قاندالینی قاباق طرفدن آچیب، آرخادا باغلاماق ایسته‌دیکده ، او مانع اولدو. دار آغاجی‌نی آلتیندا آسلاق ایپه یاخینلاشیب باشیندان بوینونا سالاراق اللرینی آرخا طرفده بیر بیرینه کئچیردیب حاضر دایاندی. بایاقکی افسر قوللاری بیلکدن قانداللاییب یئرینه چکیلدی.\nفریدون باشینی دیک توتاراق، بوغازیندا قهری بوغدو. گونش ارک قالاسی‌نین دوواریندان بیر قاریش اوجالمیشدی. اوزاقلاردا گؤیون سماسیندا بیر دسته گؤیرچین گؤروندو. او گؤزلرینین آچیسیندا تبریزی یادداشینا کؤچورور و کئچمیش گؤنلرینی خاطرلاییر. سانکی پاریسین صلح کنفرانس تریبونوندا دانیشماق اوچون حاضرلاشیردی. سرهنگین غضبلی و یوغون سسینی ائشیتدی. سرهنگ اعدامین اجراسینی طلب ائتدی. بو آن فریدونون اورک دولو سسی تبریزین بوتون کوچه‌لرینی دولاشیب و اونون اؤز قولاقلاریندا « یاشاسین آذربایجان…»عکس-صدا ائله‌ییب، آیاقلاری سکی‌دن اوزولدو.","num_words":4979,"character_repetition_ratio":0.022,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.201,"stopwords_ratio":0.002,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":132413.4,"cluster_detection":-1}
+{"text":"تایلندین آنایاسا محکمه‌سی باش ناظیری سرتا تاویسین‌ین \"کابینه نی قورارکن ائتیک قای‌دالارینی پوزدوغو\" سببیله توتدوغو وظیفه‌دن آزاد ائدیلمه‌سینه قرار وئریب.\n14.08.2024 ~ 25.08.2024\n2175478\nتایلندین آنایاسا محکمه‌سی باش ناظیری سرتا تاویسین‌ین \"کابینه نی قورارکن ائتیک قای‌دالارینی پوزدوغو\" سببیله توتدوغو وظیفه‌دن آزاد ائدیلمه‌سینه قرار وئریب.\nآنایاسا محکمه‌سی باش ناظیر تاویسین کابینه عضولرین‌دن پیچیت چونبانی\" قانون‌سوز اولاراق تعیین ائتدیگی\" اساسی ایله وظیفه‌سین‌دن آزاد ائدیلمه‌سی طلب ائدیلن باش ناظیر تاویسین ایله باغلی قرارینی آچیقلاییب.\nمحکمه تاویسین \"کابینه قورارکن ائتیک قایدالاری پوزدوغو\" اساسی ایله 5 علیهینه 4 سسله ایشد‌ن چیخاریلماسینی تصدیقله‌ییب.\nقرارا اساساً، پارلامنت یئنی باش ناظیر تصدیق ائد‌نه قدر حاضیرکی کابینه اؤز صلاحیتلرینی داوام ائتدیره‌جک.\nمایین 23-نده تایلندین آنایاسا محکمه‌سی اؤلکه‌نین 40 سناتورونون ایمضاسی ایله باش ناظیر سرتا تاویسین‌ین وظیفه‌سین‌دن آزاد ائدیلمه‌سی طلبی ایله مراجعتی قبول ائدیب.\n2008-جی ایلده تایلندین کئچمیش باش ناظیر تاکسین شیناواترانین وکیلی اولاراق تورپاق آلیم-ساتیش ایشینه صدرلیک ائد‌ن حاکمه 2 میلیون تایلند باهتی روشوت وئرمه‌یه چالیشدیغی اوچون 6 آی حبس اولونان چونبان، آپریل 2024 سونون‌دا ائدیلن تعیین‌لرله کابینه عضوو اولدو.\nوظیفه‌لندیرمه‌یه قارشی چیخان 40 سناتور، باش ناظیر تاویسینین \"محکوم ائدیلمیش جینایتکار\" اولان چونبانین ناظیر اولماق اوچون اویغون اولمادیغینی بیلمه‌لی اولدوغونو ادعا ائتدی و \"قانون‌سوز تعیینات\" اولدوغونو بیلدیریب آنایاسا محکمه‌سینه باش ناظیرین وظیفه‌دن آزاد ائدیلمه‌سینی طلب ائد‌ن دیلکچه تقدیم ائتدی.\nچونبان موباحیثه‌دن سونرا مایین 21-ده وظیفه‌سین‌دن ایستعفا وئریب.\nاتیکتلر: #تایلند آنایاسا محکمه‌سی , #باش ناظیر سرتا تاویسین‌ , #ائتیک قای‌دالارینی پوزدو\nایلگیلی‌لی خبرلر\nقوزئی کوره ایلک دفعه اولاراق اورانیوم زنگینلشدیریلمه‌سی تاسیسینی ایجتیماعیته آچیقلاییب\n13.09.2024\nقوزئی کوره ایلک دفعه اولاراق \"اورانیوم زنگینلشدیریلمه‌سی تاسیسینی\" ایجتیماعیته آچیقلادی.\nگونئی کره اوردوسو، چین کامئرالارینی ییغیشدیریب\n13.09.2024\nگونئی کره اوردوسو موختلیف نیظامی تاسیس‌لرده، او جومله‌دن قوزئی کره سرحدی یاخینلیغینداکی بازالاردا ایستیفاده ائتدیگی چین ایستئحصالی اولان موشاهیده کامئرالارینی ییغیشدیریب\nپوتین: اوکراینین روسیه‌یه سالدیرما ایجازه‌سی وئریلمه‌سی، ناتو اؤلکه‌لرینین ساواشا قوشولماسی دئمکدیر\n13.09.2024\nپوتین بیان ائدیب کی، اوکراینین روسیه اراضی‌سینه سالدیری ایجازه‌سی وئریلمه‌سی ناتو اؤلکه‌لری، آمریکا و آوروپا اؤلکه‌لرینین اوکراینداکی ساواشا قوشولماسی دئمک اولاجاق.\nسودان‌دا وبا ائپیدمی‌سیدن اؤلنلرین ساییسی آرتدی\n13.09.2024\nسودان‌دا جون آییندان بری تأثیرلی اولان یاغیشلار و داشقینلار وبا خسته‌لی‌گینین یاییلماسینا سبب اولوب\n2175478\nتایلند آنایاسا محکمه‌سی باش ناظیری وظیفه‌‌دن آلدی\n\/\/cdn.trt.net.tr\/images\/xlarge\/rectangle\/53c7\/4b9b\/6bef\/66bc8ca508c29.jpg?time=1726236450\n\/turki\/dwny\/2024\/08\/14\/tylnd-anys-mhkhmhsy-bsh-nzyry-wzyfhdn-aldy-2175478\nمولتی مئدیا\nویدئو\nفوتو قالری\nپادکست\nکاتقوریلر\nتورکیه\nتورک دونیاسی\nبؤلگه\nدونیا\nاقتصاد\nایدمان\nبیلیم و تکنولوژی\nکولتور و صنعت\nساغلیق و چئوره\nت.ر.ت\nت‌رت تاریخی\nت‌رت رادیو\nت‌رت تی‌وی\nت‌رت و.اوف.ت وورلد\nفرکانس لار\nخبرلشمک اوچون\nتورکیه رادیو تلویزیون قورومو رسمی وب سایتی. بو سرویس، آنادولو آژانسی (AA)، فرانس پرس آژانسی (AFP)،رویترز، دویچ پرس آژانس (DPA)،آتسه (ATSH)، آفه (AFE )، منا (MENA) ، ایتارتاس(ITAR TASS)، شینهوا(XINHUA) آژانسلاریندان تألیف حاقینا تابع اولان ماتریاللار ایچرمکده‌دیر. ماتریاللار و خبرلر ایذینسیز ایشله‌دیله‌بیلمز، کوپیالانابیلمز. ت.ر.ت دیش باغلانتیلارداکی سیته‌لرین ایچریگیندن سورومولو توتولابیلمز","num_words":753,"character_repetition_ratio":0.073,"word_repetition_ratio":0.07,"special_characters_ratio":0.228,"stopwords_ratio":0.001,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":102280.0,"cluster_detection":-1}
+{"text":"صلیب یۆروشلری و یا خاچ یۆروشلری (شابلون:Lang-lat، عربجه: الحملات الصليبي،فرانسیزجا: Croisades،اینگیلیسجه: Crusades، ایسپانجا: Cruzadas) — غربی اوروپا اؤلکه‌لری‌نین فیلیسطینی و باشقا اراضیلری ایستیلا ائتمک آماچ‌له ۱۱-جی-۱۲-جی یوز ایل لرده اورتا شرقه ساواش سفرلری‌نین عۆمومیلشدیریلمیش آدی.\nایچینده‌کیلر\n۱ سَبَبلَری\n۲ نتیجه لری\n۳ گؤرونتولر\n۴ بیرده باخ\n۵ قایناقلار\nسَبَبلَری\nدَییشدیر\nداها اوّلکی یوز ایللرده روم ایمپیراتورلوغونی یوْخ ائدَرَک، غربی آوروپانی ایستیلا ائتمیش و بۇرادا بیر نئچه کراللیق قوراراق، مرکزی حاکمیّتی تام شکیل‌ده اللرینده جمع لشدیرمیش باربار کرال‌لیقلارینین چؤکمه دؤورو باشلامیشدی. حاکمیّت آرتیق مرکزدن قاچما سیاستی نتیجه‌سینده گئت-گئده پارچالانمیش، داها اوّل کراللارین الینده اوْلان اقتدار ایندی داها چوْخ یئرلی فئوداللارین الینده جمع لشمیش، اوْنلار دا مرکزی حکومتی تانیماق ایستمه‌یه‌رک، اؤزلری‌نین آرزولاری ایل�� ایستدیکلرینی ائتمه‌یه باشلامیش، داها اوّل \"حاکمی-موطلق\" اوْلان کراللار ایندی یالنیز \"برابرلر آراسیندا بیرینجی\" سِمتینه قدر ائنمه‌سی پروسسی باش وئرمیشدی. بۇ حادیثه‌لرین نتیجه‌سینده ده فئوداللارین بیر-بیری آراسیندا باش وئرن ساواش‌لرین سایی چوخالمیش، اینسان ایتکیلری آرتمیشدی.\nهم ده اوروپانین همین یوز ایللرده تکنیکی جهت‌دن چوخ گئری‌ده اوْلدوغونو نظره آلساق، چوخالان اهالینی یئدیزدیرمک اۆچون توْرپاقلارین گئت-گئده آزلیق ائتدیینی، داخیلی سارسینتیلاردان اذیّت چکن خالقین تئز-تئز آجلیق و نوخوشلوق نتیجه‌سینده دهشت‌لی صورت‌ده، کُلّی میقداردا قیریلدیغینی طبیعی قبول ائتمک لازیم گلیر. بۆتون بۇنلاردان عذاب چکن ساده خالقین، چاره‌نی مقدس توْرپاغا \"سۆد دولو چایلار و بال‌دان آخان دنیزلر\" اوْلان یئری اله کئچیرمک‌ده گؤرمه‌سینی آنلاماق مۆمکون‌دور.\nبۇرادا دیگر آسپکت ده آدی چکیلن دؤورده، یۆکسک زومره آراسیندا قهرمان‌لیق اوْبرازینین، دؤیوش واختی گؤستریلن رشادتین، یۆکسک هونرین بیر نؤع \"نفر‌لیک سمبولو\" کیمی قبول ائدیلدیینه گؤره، اصیل‌زاده صینفینه مخصوص هر بیر شخصین بۇ تیپ آرزولارلا یاشاماسی، ساواش فیکری ایله آلیشیب-یانماسی گئرچک قارشیلانمالی‌دیر. هم ده دۆشمن بۇرادا بتون دئییل، عۆمومی اوْلاراق گؤتورولوردو. بۆتون بۇنلارین نتیجه‌سینده هر بیر خیردا حرکت، کیچیجیک بیر سهو تئز-تئز قان تؤکولمه‌سینه، حتی ساواش‌لره ده گتیریب چیخاریردی. محض بۇنلارا گؤره‌دیر کی، زادگانلار دا خالقلا برابر تانیمادیقلاری، هئچ واخت گؤرمدیکلری فیلیسطین گئده‌رک \"عیسانین قبرینی خلاص ائتمه‌یه\" بؤیوک شؤوق و هوس‌له حاضیرلاشماغا باشلادیلار.\nبۇرادا بیر مقامی دا خاطیرلاتماغینا دَیَر. اوروپانین تیجارت‌له مشغول اوْلان دایره‌لری اورتا شرقده‌کی مؤهوم ایستراتژی منطقه‌لری الده ائتمک‌ده ماراقلی ایدیلر. چونکی، موسلمان حاکملری یوْللارین ایداره‌سینی الینده ساخلاییر و اوْنلاردان چوخ گؤمروک روسومو آلیردیلار. بئله‌لیک‌له اوْنلار دا صلیب یۆروشو ادّعاسینی دستکلمه‌یه باشلامیش‌دیلار.\nپاپنین صلیب یۆروشلرینه چاغیرماق قراری ایسه باشقا عامیللرله ایضاح اوْلونمالی‌دیر. اوّل‌ده دئییلدیی کیمی فئودال داغینیق‌لیغی دؤورونده چوْخلو بؤیوک و کیچیک ساواش‌لر باش وئریر، جزعی بیر سبب‌دن کۆتلوی(توده) صورت‌ده قان تؤکولمه‌لری و فلاکتلر باش وئریردی. بۇ سبب‌دن‌دیر کی، اینسانلارین داشان انرژی‌سینی بوشالتماق اۆچون یئنی بیر هدف، یئنی بیر دۆشمن گؤستریلمه‌سی سوْن درجه طبیعی‌دیر. محض بۇنا گؤره ده، پاپ اوروپایا کیفایت قدر یاخین و اۇزاق اوْلان بیر اراضی گؤسترمیشدی.\nبۇرادا باشقا بیر سببی ده قابارتماق مۆمکون‌دور. ایری اوروپا اؤلکه‌لرینده یوروشه اساساً فئوداللار چیخیر، اوْنلارین سوزرنی اوْلان کراللار ایسه سفره سوْن درجه هوس‌سیز گئدیر و ایلک ایمکان اله دوشن کیمی گئری قاییدیردیلار. بئله بیر فرضیه ایر‌لی سورمک مۆمکون‌دور کی، کراللار بۇ ساواش‌لرده اساساً ایری فئوداللارین ضعیفلمه‌سینی و گۆجلرینی تماماً صرف ائده‌رک اوْنونلا موباریزه آپارا بیلمه‌یه‌جک حالا گلمه‌سینی قارشییا مقصد قوْیموش‌دولار.\nبۇ دا ماراقلی بیر حقایق اوْلاراق اوْرتایا چیخیر کی، صلیب یۆروشلرینده اساس روْللاردان بیرینی اوْینامیش فرانسه، بۇ د��وردن اوّل داغیلمیش و پارچالانمیش بیر دؤولت اوْلدوغو حال‌دا، شرقه دۇغرو اکسپان‌سییا بیتدیک‌دن آز سوْنرا دئمک اوْلار کی، تماماً بیرلشمیش و بوتونلشمیش، نَینکی اؤز مُستعمره لری، هم ده دیگر اوروپا دؤولتلری قارشیسیندا قودرتلی و گۆج‌لو بیر کرال‌لیق اوْلاراق چیخمیشدی.\nنتیجه لری\nدَییشدیر\nنچه بیر صلیبی ساواشلار اولاندان سونرا اوروپایی اولان عسگرلر و اونلارین صاحیبلری اِلیه بیلدیلر کی ایکی اولکه مقدس یئرلرینده قَییرسینلر:\nانطاکی پرَنس اولکلری\nاورشلیم شاهلیقی\nبو اولکله لیرین تشکیلیندن سونرا سلجوق اولان تورکلر و میصرلی حاکیملر اَل اَلَ وئریب و بو اولکه‌لرین علیهینه جیهاد سالدیلار کی اونلارین اَن تانینانی صلاح الدین ایوبی نین دویوش لری دیر.","num_words":902,"character_repetition_ratio":0.036,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.195,"stopwords_ratio":0.001,"flagged_words_ratio":0.001,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":213873.7,"cluster_detection":-1}
+{"text":"گئییم‌لر \/ باش گئییمی \/ آراشقین آراشقین \/ آراخچین : أسکیدن قادین‌لار چارقات‌لاری‌نین آلتینـدان ساچ‌لاری‌نین قاریشیب-داغیناقلیغی‌نین قارشی‌سینی آلماق اوچون بو بؤرکو باشا قویاردیلار .آراشقین ایکی بؤلومـدن اولوشان یاریم یووارلاق (یاریم گیرده) بیر بیچیمده بؤرکدور : -اورتا بؤلومو: بؤرکون تپه‌سی. بو بؤلومو دگیشیک تیکیشلر’له بزییه‌رلر. بو بؤلومو “قوببا” یا دا “تئل …\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nگئییم‌لر \/ آیاق گئییم‌لری\nنفیس سینافر July 26, 2017 گئییم‌لر 0 1,397\nگئییم‌لر \/ آیاق گئییم‌لری آیاق گئییم‌لری (اوچونجو): توپوغلوق : قادین‌لارین قیچ بیلک‌لرینه باغلیـیان پول‌لو زنجیر یا بئزدن اولان سوسگه‌لر پاپئش \/ پاپیش : آلتی گؤن یا بئزدن اولان یوموشاق و چئشیدلی بویاق‌لاردا اولان اوشاق آیاق گئییمی پوتون : گؤنـدن تیکیلن بیلک‌لری اوجا باشماق‌لار .گئنللیک’له داغ ‌آغان‌لار و أسگرلرین گئیدیگی آیاق …\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nگئییم‌لر \/ افشار گئییم‌لری\nنفیس سینافر July 3, 2017 گئییم‌لر 0 970\nگئییم‌لر \/ افشار گئییم‌لری أفشار گئییم‌لری : 1285 گونش ایلینـده ( 1906 دوغوم ایلی) اورمیا شهرینـده آفشار (اووشار) قادین‌لاری. گؤندرن : خلیل زاده نفیس سینافر\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nگئییم‌لر\/ آیاق گئییم‌لری\nنفیس سینافر June 4, 2017 گئییم‌لر 0 1,251\nگئییم‌لر\/ آیاق گئییم‌لری آیاق گئییم‌لری (ایکینجی): جوراب : یون یا ایپلیکــدن توخونولان آیاق گئییمی. چاریق : جامیش گؤنونـدن تیکیلن باشماق .چاریغین اؤزللیگی بیچیم و تیکیشی‌نین باشماغین اوست بؤلومونـدن اولدوغودور. چاریغین اوستونده باغ‌لاری اولور و بو باغ‌لارلا آیاقدا برکیلیر. چاخجور(چاقجور ) :گؤنـدن تیکیلمیش وبیلکـدن اوستو قوماشدان اولان بیر چئشیت جوراب. بو …\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nگئییم‌لر \/ باش گئییم‌لری \/ کورته\nنفیس سینافر May 17, 2017 گئییم‌لر 0 1,299\nگئییم‌لر \/ باش گئییم‌لری \/ کورته کورته : تورکمن قادین باش گئییم‌لرینـدن دیر. کورته اوست گئییم کیمی قوللاری اولان بیر پالتار دیر . آما بو گئییم‌ین دبی أگینه گئیمک یئرینه باشا اؤرتمک‌ دیر. کورته‌یی قیزلار گلینلیک‌لری اوچون تیکیب حاضیرلارلار. کورته تورکمن گلین‌لرینه اؤزل باش گئییمی دیر. نفيس سينافر\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nگئییم‌لر \/ سوسگه‌لر \/ میخک\nنفیس سینافر May 12, 2017 گئییم‌لر 0 2,477\nگئییم‌لر \/ سوسگه‌لر \/ میخک میخک : میخک کؤچری تورک‌لرین سئودیگی سوسگه‌لردن دیر. میخک چؤپ‌لرینی خینالی سودا ایسلادیب، ایگنه اینن نئچه یئردن دلیب ایچینـدن ایپ کئچیدرلر. میخک‌لری بیر بیر یانیـنا دیزمک‌ ایله بویون‌باغی (بویماق) کیمی سوسگه‌لر دوزه‌لدیرلر. میخک سوسگه‌لرینی قیز گلین‌لر، گلین‌لر و گنج قادین‌لار توی‌لاردا بویماق اولاراق یا دا …\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nگئییم‌لر \/ سوسگه‌لر \/ قول‌باغی\nنفیس سینافر May 7, 2017 گئییم‌لر 0 846\nگئییم‌لر \/ سوسگه‌لر \/ قول‌باغی قول‌باغی: قولا باغلانان یازیلی، ناخیشلی قول‌باغ. قول‌باغی‌لارین اوزرینه مینجیق‌ ایلا داش دان دامغالار، یازی‌لار و دووالار تیکیلیرمیش. قول‌باغ اؤزل توخونموش ایپ‌لر یوخسا بئزدن قولپ‌لارلا قولا باغلانیرمیش . بیر پارا ائل‌لرده قول‌باغی‌نین قول آلتی بؤلومونـدن قوتاز و میخک (موخک) ساللارمیشلار. نفیس سینافر\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nگئییم‌لر \/ نفر ائلی\nنفیس سینافر April 27, 2017 گئییم‌لر 0 811\nگئییم‌لر \/ نفر ائلی نفر ائلی ایرانین گونئی‌ینده یاشایان بؤیوک تورک ائللرینـدن دیر. شکیلده اولان گئییم نفر ائلی‌نین کیشی گئییمی دیر. گؤندرن: محمد باقر ستاری؛ نفر ائلی، ستارلو طایفاسی، راهدار بیگلو تیره‌سیندن دیر. نفیس سینافر\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nگئییم‌لر\/ أل و قول گئییم‌لری \/ ألجک\nنفیس سینافر April 17, 2017 گئییم‌لر 0 1,104\nگئییم‌لر\/ أل و قول گئییم‌لری \/ ألجک ألجک : ألین بوتونلویونه گئییلن هر بیچیم و قوماشـدا اولان أل گئییمی‌نین آدی ألجک يا ألدیون دیر. ألجک اوچون أسکی تورکجه‌ده ایشله‌نن آدلار: ایلیک ilik ألجک əlcək ألدیون əldivən ألئک‌لیک əleklik نفيس سينافر\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nگئییم‌لر \/ بئل اوستو گئییم‌لری \/ تومان\nنفیس سینافر March 18, 2017 گئییم‌لر 0 1,232\nگئییم‌لر \/ بئل اوستو گئییم‌لری \/ تومان تومان: تومان‌لار اوست تومان، اورتا تومان و آلت تومان‌لاردان اولوشور . اوست تومان گئن، اوزون و چینـلی اولور. داها أسکی چاغ‌لاردا گئینیلَن تومان‌لارین ائنی 7دن 10 أرشینه چن اولورموش. گنج قیزلار داها چینلی تومان‌لار گئیرمیشـلر. اوست تومان گئنَللیک’له اوزون اولور و بوتونلوک’له شالوار، …\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nLanguages\nتۆرکجه\nTürkcə\nسون یازی‌لار \/ Son Yazılar\nTOP 10\nیوروم‌لار \/ Yorumlar\nتگ‌لر \/ Təqlər\nآتالار سؤزۆ_‌دئییم‌لر \/ قاشقایی دئییم‌لریندن\nApril 17, 2018\nاؤیکولر \/ متل‌لر \/ ایلان توفو\nApril 12, 2018\nبیتگی‌لر \/ پیشیک اوتو\nDecember 30, 2017\nیئمک‌لر\/ قاوورقا \/ قووورقا\nDecember 21, 2017\nتانیتمالار \/ بوتا \/ گول بوتا \/ بوتامیز بادام ایچی\nDecember 5, 2017\nخبرلر-یازی‌لار \/ رامین جبرائیلی \/ گووور قیزی\nNovember 18, 2017\nیاراق‌لار \/ ایپ أگیرمک یاراق‌لاری\nNovember 11, 2017\nگئییم‌لر\/ آیاق گئییم‌لری\nNovember 7, 2017\nیاراق‌لار \/ چؤرکچی‌لیک یاراق‌لاری\nOctober 31, 2017\nبیتگی‌لر \/ قوزو قولاغی\nOctober 31, 2017\nقوشقولار \/ هپسنه\nApril 2, 2017 6,014\nبیتگی‌لر \/ قوزو قولاغی\nOctober 31, 2017 4,544\nگئییم‌لر\/ سوسگه‌لر \/ ملهو \/ مهلو\nAugust 29, 2017 2,673\nدَب‌لریمیز \/ بایداق\nApril 29, 2017 2,633\nگئییم‌لر \/ سوسگه‌لر \/ میخک\nMay 12, 2017 2,477\nیاراق‌لار \/ ساج\nApril 5, 2017 2,447\nاینانج‌لار \/ آل‌ آروادی\nOctober 15, 2017 2,408\nتوخومالار \/ مرفج\nMarch 29, 2017 2,259\nأمچی‌لیک \/ کوپه سالماق\nApril 12, 2017 2,170\nتانیتمالار \/ موتال \/ تجن\nJune 19, 2017 2,111\nAraz Əhmədoğlu: Buna da Xoyda \"Yovşan\" deyirik....\nAraz Əhmədoğlu: Buna Xoyda \"QUŞ ƏBBƏYİ\" deyirik. Yemlik ailəsindəndir. Aşa salanda yemlik dadı v...\nمحمد: چوخ گوزل و آنلاملی...\nVhid: سلام‌لار چوخ اورگه یاتیم یازقی ایدی ساغولونوز...\nفولکلور ترکان فولکلور آذربایجان فولکلور آزربایجان گئییملری نام ترکی گیاهان لباس سنتی آذربایجان گئییم لری نفیس سینافر ائل بیلیمی تورکجه بیتگیلر آدی نفیس سینافر گئییملر نفیس سینافر آذربایجان گئییملری یئرلی گئییم نام گیاهان یئرل گئییم لباس سنتی آذربایجان لباس ترکان نام گیاهان دارویی به ترکی تورک گئییملری لباس محلی نفیس گئییملری تورکجه بیتگی آدی ائل بیلیمی نفیس سینافر تورک گئییمی تورک گئییم لری فولکلور قشقایی","num_words":1573,"character_repetition_ratio":0.115,"word_repetition_ratio":0.109,"special_characters_ratio":0.264,"stopwords_ratio":0.003,"flagged_words_ratio":0.001,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":180358.3,"cluster_detection":-1}
+{"text":"… آذر آیینین اون آلتیسیندا وطن یولوندا قزئتیندن مکتوب آلدیم. اونلار منى ایشه دعوت ائدیردیلر. من او گوندن تبریزه قایتماق فیکرینه دوشدوم. لازم اولان تدارکلرى گؤروردوم. آذر آیینین اییرمی بیرینده تبریزده قیام گونو باشلانمیشدى. تبریز پادگانى تسلیم اولوب سیلاحلارى یئره قویموشدولار. ملى مجلس تشکیل تاپمیشدى. بو مجلسده فرقه رهبرى آغاى پیشه‏ورى ملى دؤلتین باش وزیرلیگینه سئچیلدى. اوردا دؤلت عضولرینى مجلسه تقدیم ائتدى.\nآذر آینین اییرمی ایکیسینده تهراندا ایکى نفر آذربایجانلى جاوان ایله اوز به اوز اولدوم. اونلار تبریزدن یئنى یئتیشمیشدیلر. پالتار آلماق ایسته‏ییردیلر. من اونلاردان تبریزده‏کى وضعیّتى خبر آلدیم. بیرى:\n– تبریزدن دئمه، تبریز اود توتوب یانیر. فدائیلر هر بیر ایشى اؤز اللرینه آلیبلار. بیز قویوب قاچمیشیق.\nمن:\n– نه اوچون قاچیبسیز؟\n– بیز آرتشده گروهبان ایدیک. تبریز پادگانى تسلیم اولدو. بیز ده تهرانا گلدیک. ایندى یئتیشمیشیک.\n– نه اوچون قاچیبسینیز؟ سیز کى، سر لشکر دئییلدیز. اوردا قالیب ملى دؤلت ایله همکارلیق ائتسه‏یدیز کیم سیزه بیر سؤز دئیه بیلردى.\nاونلار منه أیرى-أیرى باخیب بیرى خبر آلدى:\n– سن ده اونلاردانسان؟\n– من ده آذربایجانلییام. هر کیم بو خالقین حقوقونو مدافعه ائتسه اونون طرفدارییام.\nاونلار منیم بو سؤزلریمدن دیسکیندیلر. بیر سؤز دئمه‏ییب گئتدیلر……….\n……من آذر آینین اییرمیسینده تبریزه گئتملى ایدیم. وضعیّتى بو جور گؤروب آیین اییرمی اوچونده تهراندان چیخدیم. اییرمی بیر آذر قیامیندان سونرا تبریزى گؤرمک اوچون تله‏سیردیم. ایندى اوردا وجودا گلن بو دگیشیکلیکلرى اؤز گؤزومله گؤروب، اؤلچوب بیچمک ایسته‏ییردیم. مرکزى دؤلت آذربایجاندا جریاندا اولان بو احوالاتلاردان چوخ ناراحات ایدى. بونا گؤره ده آذربایجانا گلیب گئدن مسافرلرى قزوین شهرینده کنترل ائدیب شکلى اولدوقلارى آداملارى جلب ائدیردیلر. من تبریزه اؤزومله آپاردیغیم شعرلریمدن نگران ایدیم. بو شعرلرى الیمدن آلماسینلار دئیه اونلارى پالتومون آستاریندا گیزلتمیشدیم. بئله‏لیکله قزوینده مسافرلرین شئیلرینى آختارماغا باشلادیلار. خوشبختلیکدن شعرلریمى تاپا بیلمه‏دیلر. بیز قزویندن کئچیب بیر ساعاتدان سونرا دوغما آذربایجاندا حرکت ائدیردیک. پاییزین سون چاغلارى اولدوغونا گؤره هاوا سویوق ایدى. من اطرافا دقتله باخیردیم. تاکیستاندا آرا بیر سیلاحلى آداملارا راست گلیردیم. آمما بونلارین کیم اولدوقلارینى تعیین ائده بیلمیردیم. خرمدره‏یه چاتاندا هر شئى منه معلوم اولدو. ماشینیمیز قهوه‏خانا قاباغیندا دایانان کیمى سیلاحلى جاوان بیر فدائى اتوبوسون داخیلینه وارد اولدو. او دقتله مسافرلرى سوزمه‏یه باشلادى. ماشینین آرخا طرفینده اوتوران بیر نفره گؤز دیکیب دئدى:\n– سیز گلین آشاغى.\nبو آدام دؤلتین پاسبانلاریندان ایدى. او اؤزونو بیلمه‏مزلیگه ووروب یئریندن ترپنمدى. فدائینین سسى یئنه اوجالدى:\n– سنى دئییرم، او کى پاپاغینا آت نالى یاپیشدیریب.\nبئله‏لیکله پاسبانى ماشیندان دوشوردوب آپاردیلار. سونرا هامییا ماشیندان دوشمه‏یه اجازه وئردیلر. قهوه‏خانانین قاباغى سیلاحلى فدائیلرله دولو ایدى. سئوینجیمى ابراز ائتمگى باجارمیردیم. ائله احساس ائدیردیم کى، دونیانین تمام آزادلیقلارینى منه بخش ائدیبلر. قهوه‏خانا پالچیقدان تیکیلمیش اولسا دا بؤیوک ایدى. قاپینى آچیب ایچه‏رى وارد اولاندا جمعیّتین چوخلوغوندان حیرت ائتدیم. بیر یئر تاپیب اوتوردوم. اگنیمده‌کى پالتونو چیخاردیب آستارینا تیکدیگیم شعرلرى تاپماق اوچون بعضى تیکیشلرى سؤکملى ایدیم. هامى منه باخسا دا نه ائتمک ایسته‏دیگیمى بیلمیردیلر. بیر آزدان آستارین آلتیندان چیخارتدیغیم کاغیذلارى گؤرنده هامى تعجب ائتدى. باشیمین اوستونده دایانیب منه گؤز دیکن بیر فدائى سوروشدو:\n– او کاغیذلار ندیر؟\n– بونلارین هامیسى شعردیر. ایندى سیزه اوخویاجاغام.\n– اجازه وئر باخیم.\nمن اوخوماق ایسته‏دیگیم شعرى اونا تقدیم ائتدیم. فدائى بیر مدت شعره باخدى و اوزونو قهوه‏خاناداکى جماعتا توتوب دئدى:\n– ساکت اولون دوستوموز بیزه شعر اوخویاجاقدیر.\nمن شعرى اوندان آلیب تاختین اوستونه چیخدیم. “منیمدیر” آدلى شعریمى اوخوماغا باشلادیم:\nآذربایجان… سنین دوغما ائلینده،\nبیتن لاله، آچان گوللر منیمدیر.\nبو شؤکتلى، عظمتلى تورپاغین،\nقوینونداکى ایگید ائللر منیمدیر.\nشعرین بیرینجى بندى قورتاران کیمى هورا سسلرى قهوه‏خانانى بورودو. فدائیلر توفنگلرینى گؤیه قالدیریب جماعتى هیجانا گتیریردیلر. قهوه‏خانادان اوجالان سسلره ائشیکده‏کى آداملار دا ایچه‏رى وارد اولدولار. بیر آزدان سونرا قهوه‏خانادا اینه سالماغا یئر یوخ ایدى. من ایندیه قدر اؤزومو بو قدر آزاد و خوشبخت حسّ ائتمه‏میشدیم. منفور شووینیست محمدرضانین سیاستى ایرانین بیر پارچاسى اولان وطنیمیز آذربایجانا دار گؤزله باخیب، اونون بارلى تورپاغیندان اؤزونه سارایلار تیکدیریب، گؤیلرینده‏کى اولدوزلاردان بو سارایلارا زینت وئریب وطنیمیزى آج یالاواج قویموشدو. خالقیمیز مشروطه زامانى کیمى یئنه آیاغا قالخمیش اؤز اجدادلارى ستارخان و باغیرخان کیمى حق و حقیقت بایراقلارینى گؤیه قالدیرمیشدیلار. قهوه‏خاناداکى بو سسلر ده مشروطه شهیدلرینین بوغازلاریندا یاریمچیلیق قالان سسلرین آردى ایدى. هامى شعریمین آردینى اوخوماغیمى ایسته‏ییردى. من هیجانلى ایدیم. بورداکى آداملارین هئچ بیرى منى تانیمیردى. من ده اونلارى تانیمیردیم. آمما اورکدن اوره‏گه یول اولان کیمى من اؤز شعریمله بو آداملارین اوره‏گینه یول تاپمیشدیم. هامى ساکت اولموشدو هامى. گؤزلرینى منه دیکمیشدى. من شعرین ایکینجى بندینى اوخوماغا باشلادیم:\nآصلان کیمى خالقیمداکى چوخ هنر،\nتاریخ بیلیر وقارلیدیر داغ قدر،\nبولبول کیمى نغمه دئین هر سحر،\nسازیمداکى سسلى تئللر منیمدیر.\nیئنه ده هورا سسلرى اوجالدى. توفنگلر گؤیده اویناییردى. سورکلى آلقیشلار آمان وئرمیردى. من ایسه بو آلقیشلارین آلتیندا ایتیب باتمیشدیم…\n(۲)….\n… ۱۳۲۴-نجو ایل آذر آیینین اییرمی دؤردونده تبریزه وارد اولموشدوم. گؤى مسجددن بیر آز آشاغى کهنه بازارین اوّلینده‏کى غفارى مسافرخاناسیندا یئرلشدیم. شهرى دویونجا گؤرمک ایسته‏ییردیم. تلسدیگیمه گؤره صبحانه یئییب شهره چیخدیم. “وطن یولوندا” قزئتینه باش وورمالى ایدیم. منیم بو قزئتدن آلدیغیم مکتوبدان بیر هفته‏دن چوخ کئچیردى. مسافرخانادان چیخیب کهنه بازارا آددیم قویدوم. بازار همیشه‏کى کیمى آچیق ایدى. دوکاندارلار اؤز ایشلرینه مشغول ایدیلر. کهنه خیابانین او تاییندا ایکى نفر جاوان آدام، چیینینده توفنگ جیگر کبابى ساتانین قاباغیندا دایانمیشدیلار. یاخیندان اونلارى گؤرندن سونرا یقین ائتدیم کى اونلار اییرمی بیر آذرین یئتیردیگى فدائیلردندیر. یولوما داوام ائدیب ساعات قاباغینا گئتدیکجه تبریزى نئچه آى قاباق گؤردویوم تبریزه اوخشادا بیلمدیم. ساعات قاباغینداکى میداندا جماعت چوخ ایدى. او زامان فرقه‏نین بیر چوخ ییغینجاقلارى بو بنادا تشکیل اولوردو. فدائیلر ایندى بو بنانین قاباغیندا کئشیک وئریب نظم انتظاما مشغول ایدیلر. گله‏جکده ستارخان آدینى قازانان خیابانلا اوزو آشاغا گئتدیکجه معلوم اولدو کى، کئچمیش پاسبانلارین یئرینه فدائیلر انجام وظیفه ائدیرلر. نه ایسه فدائیلر شهرین زینتى اولموشدولار. هر یانا باخیردین چیینلرى توفنگلى فدائیلر گؤزه چارپیردى. اییرمی بیر آذر قیامیندان سونرا ظاهرده تبریزده اولان دگیشیکلیک هر یئرده فدائیلرین اولماسى ایدى. آمما فرقه رهبرلرینین نظرینجه قیام هله دوام ائدیردى. چونکى آذربایجانین بعضى شهر و کندلرینده اربابلار و خانلار هله تسلیم اولمامیشدیلار. اونلار اؤز دار و دسته‏لرى ایله داغلارا چکیلیب اؤز مبارزه‏لرینه داوام ائدیردیلر. “تورپاق کندلیلریندیر”، شعارى فرقه‏نین گونده‏لیگینده ایدى و اربابلار آسانلیقلا بو تورپاقلاردان ال چکمک ایسته‏میردیلر. بونون اوچون فرقه‏نین فعاللارى شهر و کندلرده فدائیلر دسته‏سینى تشکیل وئریب خانلارلا مبارزه‏یه یوللاییردیلار. تبریزده و آذربایجانین بؤیوک شهرلرینده اولان اوباشلار، لوطولار، خالقین حسابینا دولانان بوینو یوغونلارلا مبارزه فدائیلرین اوزه‏رینده ایدى.\n(۳)….\n… من تبریزه گلندن بیر هفته سونرا فرقه‏یه عضو اولدوم. بوندان اؤترو تبریزین بئش حومه‏سینه مراجعه ائتدیم. هفته‏ده بیر گون حوزه‏لرین بیرینده حاضر اولوردوم. بو اجلاسدا اشتراک ائدنلرین سیاسى معلوماتینى یوخارى آپارماقدان اؤترو بحثلر اوزانیردى. اونا گؤره ده ایراندا و عینى حالدا جهاندا جریاندا اولان سیاسى مسئله‏لر باره‏سینده صحبت‏لر گئدیر و فرقه‏نین بو سیاسى جریانلارین قارشیسیندا آپاردیغى مناسبتلردن دانیشیقلار اولوردو…\nتبریزده اولان حومه‏لرین سایى گوندن گونه آرتیردى. فرقه‏یه عضو اولانلار حوزه‏لرده یئرلشیردیلر. تبریز ایرانین ان سیاسى نقطه‏سینه چئویریلمیشدى. فدائیلرین سایى او قدر چوخالمیشدى کى، بالاجا مکتب اوشاقلارى دا فدائیلرى تقلید ائدیردیلر. اونلار تاختادان اؤزلرینه توفنگ دوزلدیب چیگینلریندن آسیب کوچه‏لرده سرود اوخویا- اوخویا مشق ائدیردیلر. بیر نفر ده اوشاقلاردان اونلارا فرمانده‏لیک ائدیر ، الینده‏کى سوتو چالا- چالا فرمان وئریردى:\n– بیر-ایکى، بیر-ایکى، ساغا دؤن!\nاییرمی بیرآذرده اؤز وارلیغینى اعلان ائدن ملى دؤلیتین قارشیسیندا بؤیوک وظیفه‏لر دوروردو. بونلارین ان اساسلیسى آنا دیلینده مکتبلرین آچیلماسى ایدى. بونا گؤره ده ایندیدن درس کتابلارینین یازیلیب انتشارینا باشلانماسى لازیم ایدى. آز مدتده بو ایش حیاتا کئچیب ایلک دفعه اولاراق آذرى بالالارى اؤز آنا دیللرینده درس اوخوماغا باشلادیلار. بو مسئله آذربایجان تاریخینده بؤیوک اهمیته مالک اولا بیلردى. خالقین اؤز آنا دیلینه اولان علاقه‏سى قاینار بولاق کیمى اؤز شفافلیغین گؤستریردى. فرقه حوزه‏لرینده تشکیل اولان درس صینیفلرى آنا دیلینده حیاتا کئچیردى. سونرا ساوادسیزلیغى لغو ائتمک عنوانى ایله باشلانان مبارزه خصوصى اولاراق مکتبلرده آنا دیلینده فعالیّته باشلادى. دئمک اولار کى، آذربایجان مدنیت اوجاغینا چئوریلمیشدى.\nایکینجى دونیا محاربه‏سى قورتارماق اؤزره ایدى. فاشیزیم اؤز اللریله اؤزلرینه قازیدیقلارى مزاردا دفن اولماق ایدى. شوروى‏نین قوشونلارى برلینین دروازالارینى دؤیمکده ایدیلر. میلیونلارلا قوربان وئرن بو محاربه آوروپانى باشدان- باشا خرابه‏زارا دؤندرمیشدى. مینلرله کارخانالار دونیادا اود یاغدیران بومباردیمان نتیجه‏سنیده داغیلیب یئرله یکسان اولموشدو. محاربه گئدن اؤلکه‏لرده ساغ قالانلار آت و ایت اتینى یئمکدن بئله چکینمیردیلر.\nدونیانین هر یئرینده باهالیق حکمرانلیق ائدیردى. ایندى محاربه قورتارماق اؤزره ایدى. هامینین گله‏جه‏یه امیدى آرتمیشدى. تبریزده و ایرانین هر یئرینده جماعتین اوزونده سئوینج علامتى گؤرونوردو. خصوصى اولاراق “وطن یولوندا” قزئتینین امکداشلارى ایچینده شادلیق گؤرونوردو. بئله بیر زاماندا آذربایجانین مشهور آهنگسازى جهانگیر جهانگیروو تبریزده ایدى. او تبریز فیلارمونیاسینى حاضرلاماق اوچون فعالیت ائدیردى. نئچه گوندن سونرا فیلارمونیانین آچیلیشى اعلان اولدو. او زامان تبریزده چیخان قزئتلر بو خبرى درج ائتدیلر. فیلارمونیانین هر طرفى بزنمیشدى. آفیشالاردا او آخشامین برنامه‏سى قید اولموشدو. تبریزده میثلى گؤرونمه‏میش بو حادثه هامییا تعجبلو گلیردى. بیلیط آلماق ایسته‏یه‏نلر تله‏سیردیلر. ایلک برنامه تبریزین مشهور مغنیسى اصغر رضوانین سسى ایله باشلاناجاقدى. اونون گؤزل ملاحتلى سسینى هامى سئویردى. او، آذربایجانین مشهور کلاسیک شاعرلرى نظامینین سنسیز غزلینى اوخویاجاقدى. بو ایلک آچیلیشدا فرقه و حکومت باشچیلارى دا اشتراک ائده‏جکدى. هله تهراندا وجودا گلمه‏میش فیلارمونیا تبریز صنعتکارلارینین فعال اشتراکیله سهندین، عینالینین قوینوندا سسلنیردى. من ایلک آخشام واجب ایشیم اولدوغونا تاماشایا گئده بیلمه‏دیم. سونکى آخشاملارین بیرینده فیلارمونیا تاماشاسینا گئتدیم. یاددا قالمالى بیر آخشام ایدى. وئریلن نمایشلر چوخ گؤزل ایفا اولونوردو. خصوصاً اون یا اون ایکی یاشلى بیر اوغلان ایله بیر قیزین چیخیشلارى هامینى حیران ائتمیشدى. اونلارین اولدوقجا گؤزل ملاحتلى سسلرى اولماقلا برابر ایفاء ائتدیکلرى برنامه ده گؤزل ایدى. او زاماندان أللی ایلدن آرتیق اؤتمه‏سینه باخمایاراق حتّى کیچیک نقطه‏لرى ده یادیمدان چیخماییب….\n(۴)….\n… آذربایجانین بوتون کند، شهرلرینده ییغینجاقلار تشکیل اولونوردو. بو ییغینجاقلاردا آغاى پیشه‏ورینین هله اییرمی بیر آذردن قاباق آبان آیینین اییرمی دوققوزوندا بؤیوک قورولتایدا سؤیله‏دیگى مشهور نطقینده دئدیگى کیمى: “بیز آرتیق اؤزوموزو اداره ائ��مک ایسته‏ییریک. بیز آذربایجانى ایراندان آییرماق ایسته‏میریک. بیز آذربایجانین داخلى مختاریتینى ایسته‏ییریک” سؤزلرینى شعار ائدیب قطعنامه‏لرله اؤز آرزولارینى بیلدیریردیلر.\nفرقه‏نین اورقانى اولان آذربایجان قزئتى هرگون بئله قطعنامه‏لرله دولو اولوردو. بئله‏لیکله آغاى پیشه‏ورى غرب ایله محکم رابطه‏ده اولان شاه اصول اداره‏سینین قارشیسیندا دایانمیشدى. آذربایجاندا وجودا گلن بو حرکتلر. تهراندا مرکزى دؤلتین پایه‏لرینى سارسیدیریدى. بونا گؤره ده او بو حرکتى آرادان آپارماق اوچون الیندن گلنى اسیرگه‏میردى. بئله‏لیکله آذربایجانى اقتصادى محاصریه سالمیشدى. هم مادّى هم معنوى جهتدن اونو سیخینتیا سالیب تهراندان آذربایجانا گلن اقتصادى، پولى منبع‏لرین قاباغینى کسمیشدى. آمما آذربایجان اؤز یولونا دوام ائدیردى. پول آزلیغینین قاباغینى آلماق اوچون حکومت پول چاپ ائله‏دى. یادیمدا قالان دوز اولسا بو پوللار بئش و اون قیرانلیق پوللار ایدى. بو پوللارین قیمتى آشاغا گلمه‏مک اوچون مخصوص ماغازالار آچیلدى. اون قیرانلیق پولو اون بیر قیرانا قبول ائدیردى. بو دا سبب اولموشدو هامى حکومتین یئنى چاپدان چیخمیش پولونو دؤلت پولوندان اوستون توتسون. بئله‏لیکله ایشلر اؤز یولوندا گئدیردى. هله مرکزى دؤلت زامانى حکم ائدن اؤزباشینالیق بوتونلوکله آرادان گئتمه‏میشدى. اوباشلارین، لوطولارین بوینویوغونلارین سسلرى کسیلمیشدى. بیر زامان تبریز محلله‏لرینده جماعتا میدان اوخویان قولچوماقلارین هارادا گیزلندیکلرى معلوم دئییلدى. تبریزین کلانتریلرى یئنیدن اساسلى شکیلده قورولموشدو…\nمرکزى دؤلت او زامانا قدر آذربایجانین شهر و کندلرینه اهمیت وئرمه‏میشدى. تبریز، اورمیا، اردبیل و باشقا شهرلر اؤز باشینا بوراخیلمیشدى. کوچه، خیابانلاردا توز تورپاق الیندن نفس چکمک اولموردو. شهرلرین آبادانلیق خرجلرى فقط تهرانا خرج اولوردو. پایتخت گوندن گونه گؤزللشیردى. خیابانلار، کوچه‏لر آسفالت اولوردو. اوجا مرتبه‏لى ائولر تیکیلیردى. آمما ایرانین باشقا شهرلرى او جمله‏دن آذربایجان شهرلرینه اهمیت وئریلمیردى. ملى حکومت بو باره‏ده ایشلر گؤرملى ایدى. تبریزین پهلوى آدلانان باش خیابانینین آدینى عوض ائدیب خالق قهرمانى سردار ملى‏نین آدینى وئردیلر. ستارخان آدینى آلان بو خیابان اونون صاحبینین آدینا لایق اولمالى ایدى. تبریز اهالیسى بیر گون سحر تئزدن یوخودان گؤزلرینى آچیب بو خیابانین آسفالت اولماسینین شاهدى اولدو. بو هامییا تعجبلو ایدى. آخى تبریزلیلر او زامانا قدر خیابانلارین نئجه آسفالت اولدوغونو گؤرمه‏میشدیلر. ساعات میدانیندان گولوستان باغینا قدر مسافه جمعى ایکی یا اوچ گونون عرضینده آسفالت اولدو. او گونلر یاخشى یادیمدادیر. ماشینلار آسفالتى خیابانا تؤکنده تبریزلیلر خیابان بویو صف چکیب فهله‏لرین ایشله‏مه‏سینه تاماشا ائدیردیلر. بو تبریزین گؤزل بیر شهره چئوریلمه‏سینده ایلک آددیم ایدى. ستارخان خیابانى آینا کیمى شفاف اولموشدو.\nتبریزین گؤزل گولوستان باغیندا بؤیوک شنلیک وار ایدى. حکومت باشچیلاریندان دا بو شنلیکده اشتراک ائدیردیلر. تبریز اهالیسى گولوستان باغینا طرف حرکتده ایدیلر. بو شنلیکده ستارخانین هیکلى بو باغین مرکزینده رسمى شکیلده نصب اولاجاقدى. هیکلین آلت ستونو قاباقجادان آماده اولموشدو. موسیقى سسله‌نیردى. لازیمى دانیشیقل��ردان سونرا ستارخانین هیکلى ستونون اوستونه نصب ائدیلمه‏لى ایدى. ایکى نفر آدام اونو یئریندن ترپه‏ده بیلمیردى. کمال آدلى تبریز ورزشکارلاریندان بیر جاوان اوغلان ستارخانین هیکلینى چیگنینه آلیب نردبان‏لا یوخارى چیخاردیب ستونون اوستونه قویدو. بو زامان سورکلى آلقیشلار باشلاندى. بئله‏لیکله آذربایجان خالقى اؤز ملى قهرمانینا اولان وظیفه‏سینى ادا ائتدى. او گوندن سونرا گولوستان باغینا گزمه‏یه گئدن تبریزلیلر بو هیکلین قارشیسیندا دایانیب بو ملى قهرمانین مشروطه زامانیندا گؤستردیگى رشادتلرى و رهبرلیگى دوشونوردو.\nتبریز هر گون سحر یئنى غلبه ایله گؤزلرینى آچیردى. اونون آلنینداکى غم قیریشیقلارى پارلاق گونشین شعالارى آلتیندا اریمکده ایدى. آذربایجانین چیرپینام قلبى اولان تبریزین یارالارى چوخ آغیر ایدى. بو یارالار آذربایجانین هر نقطه‏سیندن باشلاییب بو قوجامان شهرین اؤره‏یینده بیرلشیردیلر. تبریز آذربایجان ایدى، آذربایجان دا تبریز. بو یارالارین درمانى هارادان باشلانسا فرقى یوخ ایدى. آذربایجانین اکثر اهالیسینى کندلیلر تشکیل ائدیردى. مرکزى دؤلت تورپاقدان لعل چیخاردان کندلیلرین دردینى درک ائتمیردى.\nهله شهریورین اون ایکیسینده فرقه‏نین وئردیگى بیانیه‏ده کندلیلر باره‏سینده اؤز فیکرینى سؤیله‏میشدى. “خالصه یئرلر کندلیلر آراسیندا بولونمه‏لیدیر”. ایندیه قدر کندلیلر تورپاق صاحبلرى طرفیندن استثمار اولونوب “الیم خمیر قارنیم آج” شکلینده یاشامیشدیلار. اونلار تورپاقدان گؤتوردوکلرى محصولو دوققوز قسمته بؤلوب ایکى قسمتینى مالکه وئریردیلر. قالان قسمتلریندن ده اربابا بایراملیق، تویوق، قوزو و اربابلارا کسیلن قوربانلیق. مباشر و اونون نؤکرلرینین اوچ آیلیق خرجى و باشقا وئرگیلر کندلیلرى آیاقدان سالمیشدى. ملى حکومت دوققوزدان ایکى عوضینه دوققوزدان بیر وئریلن بهره‏نى تصویب ائله‏دى. بو، ایراندا و آذربایجاندا بهره مالکانه باره‏سینده ایلک قانون اولدو. باشقا وئرگیلرده لغو اولوندو. کندلیلر راحات نفس آلماغا باشلادیلار. داها اونلار مالکلر طرفیندن تهدید اولموردولار…\n(۵)….\n… ۱۳۲۵-نجى ایلدن مکتبلرین ابتدائى صینیفلرینده آنا دیلینده تدریس اولونمالى ایدى. بونا گؤره ده درس کتابلارى حاضرلاماق اوچون آذربایجانین دیلچى عالملریندن خصوصى کومیسسیا یارانمیش فعال ایش نتیجه‏سینده بو کتابلار چاپدان چیخمیش و مکتبلرده تدریس باشلانمیشدى. آذربایجانین آنا دیلینده ساوادلى جاوانلارا احتیاجى وار ایدى. آمما بو جاوانلار او زامان بیرینجى کلاسدان فارس دیلینده اوخویوب یازدیقلارینا گؤره اؤز آنا دیللرینده اوخویوب یازماقدان عاجز ایدیلر. آمما دانشگاهین یئرى بوش گؤرونوردو. آنا دیلینده درس وئرن معلملرین یئرى بوش اولدوغونا گؤره دانشگاه اوجاغینین یارادیلماسى لازیم گلیردى. بو ایشى یوباندیرماق اولمازدى. ملى حکومت دانشگاهین تشکیلى باره‏سینده حکم وئردى. آز مدتین ایچینده لیاقتلى لازمى آداملار بو ایشه جلب اولدو. ایلک دفعه اولاراق آذربایجاندا ملى دانشگاه اؤز مؤجودیّتینى تاپدى. او گونلر تبریزین بوتون مطبوعاتى بو دانشگاهین پارلاق شعالاریندان یازیردیلار. اؤز آنا دیلینى سئون جاوانلار رغبت‏له بو علم اوجاغینین محصلى اولدولار. او زامانلار بونا اینانمایانلار دا تاپیلیردى. “آخى نئجه اولا بیلر تشکیلى بیر ایله چاتمایان حکومت ��انشگاه یارادا بیلسین؟”، دئینلر اؤز گؤزلریله گؤرندن سونرا ایناندیلار و بیلدیلر کى، خالقین اؤز ایچیندن چیخان رهبرلرین الینده ان چتین ایشلر آسان اولور. او زامان آذربایجانین گؤرکملى یازیچیسى گنجعلى صباحى ده بو دانشگاه‏دا آنا دیلینده ادبیّاتدان تدریس ائتمگه دعوت اولموشدو….\n…. بئله‏لیکله تبریز دانشگاهینین شعالارى فاسد شاهین و اونون دؤلت باشچیسى قوامین گؤزلرینه اوخ کیمى سانجیلیردى. اونلار آذربایجاندا اولان حرکتین بوتون ایرانا سرایت ائتمه‏سیندن قورخاراق بو قیامى تئزلیک‏له بوغماغا جان آتیردیلار. اونلار ملى حکومت باشچیلارینى و بو ایشده فعالیت ائدنلرى متجاسر آدلاندیریب آذربایجانى ایراندان آییرماق ایسته‏ینلر کیمى قلمه وئریردیلر. ایکینجى طرفدن آذربایجان دمکرات فرقه‏سى دفعه‏لرله اعلان ائتمیشدى:\n“بیز آذربایجاندا ایالت و ولایت انجمنلرینین قورولماسینى طلب ائدیریک. مرکزى دؤلت بیزیم طلبیمیزى قبول ائتمه‏سه مجبوروق بیز آذربایجانى حکومت شکلینده اؤزوموز اداره ائدک”.\nبئله‏لیکله مرکزى دؤلت آذربایجاندا وجودا گلن یئنیلیکلره دؤزه بیلمیردى. تبریزده ایکى گؤن کارخاناسى و ایکى کبریت کارخاناسى وار ایدى (یادیمدا قالان). آذربایجان کیمى مهم بؤیوک بیر اوستاندا بو کارخانالار اصلاً نظره چارپمیردى. جاوانلار بئکارچیلیق الیندن انگلیسلرین دستورى ایله تهران- جنوب دمیر یولوندا گونده بئش قیرانا ایشله‏مگه چوخ قاباقدان یولا دؤشموشدولر. آمما ملى حکومت آز مدتین ایچینده “ظفر” آدلى توخوجولوق کارخاناسینى ایشه سالدى. بئکارچیلیق‏دان تنگه گلمیش فهله‏لرین بیر قسمتى ایش قازاندیلار. یوزلرله عایله‏لرین حیاتى نسبتاً یاخیشلاشدى. ایندى ملى حکومتین دوشمنلرى ده بو قوروجولوغا مات قالمیشدیلار.\nتبریز فیلارمونیاسى اؤز ایشینه دوام ائدیردى. فیلارمونیانان اؤزونه مخصوص اورکئسترى وار ایدى. تبریزین گؤرکملى مغنى و چالیغچیلارى بو اورکئسترده فعالیّت ائدیردیلر. گونلر اؤتدوکجه فیلارمونیانین برنامه‏لریده تکمیللشیردى. اورکئستره رهبرلیک ائدن آذربایجانین گؤرکملى بسته‏کارى جهانگیر جهانگیروو ایدى. اونون آذربایجان موسیقیسینده بؤیوک رولو اولماقلا برابر جنوبى آذربایجاندا اؤزوندن موسیقى میراثلارى قویوب گئتمیشدیر. وطنیمیز آذربایجانین مشهور تارزن‌لریندن على سلیمى او زامانلار فیلارمونیانین جاوان عضولریندن بیرى اولموشدو.\nبئله‏لیکله ایلک دفعه آذربایجاندا موسیقیمیزین دیرچلمه‏سى اوچون یئنى آددیملار گؤتورولدو. دوغرودان دا آذربایجاندا بو مکتبین یئرى بوش ایدى. بو مکتب نئچه ایللر بوندان قاباق تشکیل اولمالى ایدى. آمما ایرانین شووینیست ایدئیالارینى داشییان مرکزى دؤلت آذربایجان خالقینین غدار دوشمنى کیمى رفتار ائدیردى. تهراندان آذربایجانا گوندریلن والى‏لر بو خالقین مدنیّتى ایله دوشمن اولان آداملارین ایچیندن سئچیلیردى. اونلار آذربایجانا گلندن سونرا موسیقیمیزین، دیلیمیزین، ادبیّاتیمیزین بوتونلوکله مدنیّتیمیزین آرادان گئتمه‏سینه چالیشیردیلار.\nآذربایجان رادیوسو ایشه باشلامیشدى. بو ایراندا ایلک دفعه اولاراق تهراندان سونرا ایران مقیاسیندا تشکیل اولان رادیو تشکیلاتى ایدى. بو رادیونون سسى اوزاقلارا یاییلاراق آذربایجان خالقینین آرزو ایستکلرینى دونیایا یاییردى. ملى حکومتین آذربایجاندا مثلى گؤرونمه‏میش گؤردو��و ایشلرى، هر گون وجودا گلن یئنیلیکلرى بو رادیونون وسیله‏سیله اعلان ائدیردى. بو رادیونون موسیقى اورکئسترى اؤز خواننده‏لرینین ملاحتلى سسینى دالغالارا یایاراق عصرلر بویو آذربایجانین بوغولموش سسینى ساوالانین، سهندین قارلى زیروه‏لریندن آشیریب اوزاق نقطه‏لره آپاریردى. تبریز و باشقا شهرلرین شاعرلرى گون-گوندن چیچکلنن شعر صنعتینین عطرینى خالقیمیزا تقدیم ائدیردى. شاعرلر هفته‏ده بیر گون گونده‏لیک مؤضوعولارا عایدیازدیقلارى شعرلرى رادیودا اوخویوردولار. بئله بیر ادبى شعر گئجه‏لرینین مسئولو شاعر بالاش آذر اوغلو ایدى.\nآذربایجان تئاترینین مؤجودیّتى ملى حکومتدن چوخ قاباق باشلانسا دا بو صنعتین کیفیّتى ایله مرکزى دؤلت هئچ بیر زامان ماراقلانمامیشدیر. تبریزده استعدادلى آکتیورلاریمیز وار ایدى. اونلار تئاتر صنعتینه واقف اولدوقلارى اوچون اونو هر یول ایله اولسون یاشاتماق ایسته‏ییردیلر. امکانین و مادى وضعیّتین آغیر اولماسینا باخمایاراق تئاتریمیزین گله‏جه‏یى اوچون وار قوه‏لرى ایله چالیشیردیلار. صمد صباحى، عرب‏زاده، حاجى‏زاده، شفیعى، مزدورى، ولى‏زاده، محمدى، ساراخانم، لیلا محسن‏پور و ب. بو یولون یولچولارى ایدیلر. اونلار مادى باخیمدان آغیر شرایطده اولسالار دا تئاتر صنعتینى جانلى حالدا ساخلاماق ایسته‏ییردیلر. اونلار تبریزین تئاتر صحنه‏سینده بیر چوخ پیئسلرى صحنه‏یه قویوب بؤیوک موفقیّتلر الده ائتمیشدیلر. او جمله‏دن “آرشین مال آلان، مشهدى عباد، آنامین کتابى و بیر چوخ درام، کمئدیالى اثرلرى صحنه‏یه قویموشدولار. ایندى بو پریشان حالدا فعالیت ائدن تئاتر صحنه‏سینى نظاما سالماق واختى چاتمیشدى. اونا گؤره ده ملى دؤلت تئاترى یارادیلدى و معین برنامه‏لرله ایشه باشلادى. آذربایجانین استعدادلى آکتیورلارى بو صحنه‏یه جلب اولوب اؤز هنرلرینى خالقین اختیاریندا قویدولار. آذربایجاندا دمکراتیک حرکت غلبه چالمیشدى. ملى حکومتین نائلیّتلرى خالقین نائلیّتى اولدوغونا گؤره اقتصادى جهتدن گئریده قالمیش، صاحبسیز و یئتیم اوشاقلارین تعلیم تربیه‏سى اوچون قرار قبول ائدیلدى. بو قرارین قبولو بو دئمک ایدى کى، داها یئتیم اوشاقلار کوچه‏لرده آوارا سرگردان اولوب دیلنچیلیک‏له مشغول اولماسینلار\nاو زامانلار آذربایجاندا تعلیم-تربیه اوجاقلارى و مکتبلر حدیندن آرتیق آز ایدى. بو دا مرکزى دؤلتین آذربایجانا اؤگئیلیک گؤزو ایله باخماسیندان ایره‏لى گلیردى. کندلرده وضعیته سون قویماق اوچون قیسا مدتده اوچ یوز اییرمی بئش ابتدائى و سکسن ایکی اورتا مکتب آچیلدى. ساوادسیزلیغى لغو ائتمک اوچون اکابرلر تاسیس اولدو. شرقین اوفوقلریندن باش قوزایان گونش آسمانا قالخدیغى هر گون یئنى مترقى قانونلارین حیاتی کئچمه‏سى دمکراتیک حرکتلرین میدانا چیخماسى انسان قلبینى نوازش ائدیردى.\nتبریزده وطن یولوندا قزئتینین نزدینده‏کى شاعرلر مجلسى اؤز ایشینه داوام ائدیردى. “شاعرلر مجلسى” کتابى چاپدان چیخمیشدى. بو کتاب نفیس ادبى کتاب اولماقلا آذربایجانین حیاتدا اولان شاعرلرینین شکیللرى، قیسا حالدا ترجمه حاللارى چاپ اولموشدو. شاعرلر مجلسینه هله ده یئنى عضولر جلب اولماقدا ایدى. محمدعلى فرزانه بو مجلسین قدیم اشتراکچیسى اولماقلا فعالیت ائدیردى. او، شاعر اولماسا دا ادبى مقاله‏لرله چیخیش ائدیردى. وطن یولوندا قزئتى قاباقکی‌لار کیمى چاپ اول��ردو. بو قزئت دئمک اولار کى، او زامانین منظم و اطرافلى منتشر اولان قاباقجیل قزئتلریندن بیرى ایدى. اونون صحیفه‏لرینده دونیادا داوام ائدن محاربه‏دن و اونون سیاسى وضعیّتیندن گون آشیرى خبرلردن درج اولوردو. سیاسى تفسیرلر خبرلر “نظرلى” آدلى بیر نفر سیاسى یازیچینین طرفیندن انجام تاپیردى. او درین سیاسى معلوماتا مالیک ایدى.ستارخان خیابانیندا شوروینین بؤیوک بیر دفترى وار ایدى. بو دفترده بؤیوک نقشه‏لر اؤزه‏رینده محاربه‏نین فعالیّتى نشان وئریلیردى. هر هفته جمعه گونلرى سیاسى مفسر نظرلی‌نین معروضه‏سى اولاردى. بئله زاماندا دفترین ایچى و خیاباندا ازدحام اولاردى. نظرلى آذربایجان دیلینده شیرین و گؤزل بیانا مالیک ایدى. خیاباندان کئچنلرى اؤزونه جلب ائدیردى.\nآذربایجاندا هر گون یئنى خارقه‏لر یارانیردى. اقتصادى جهتدن هئچ بیر نگرانچیلیق یوخ ایدى. امنیت ساریدان ایندیه قدر آذربایجاندا بئله بیر امن آمانلیق اولمامیشدى. قولدورلارین بعضلرى تهرانا قاچمیش، قاچمایانلار ایسه تبریزین هانسى گوشه‏سینده ایسه گیزلنمیشدیلر. رییس کلانتریلر ملى حکومت طرفیندن تعیین اولموشدولار. کئچمیش رییس کلانتریلرین بعضلرى تهرانا قاچیمشدیلار. قاچمایانلار ایسه ملى حکومت ایله همکارلیق ائدیردیلر. اونلار یئنى تعیین اولموش کلانترى رییسلرینین معاونى کیمى خدمت ائدیب چالیشیردیلار. بیر زامان تریاک یا شیره چکنلرین مسکنى اولان تبریزین قهوه‏خانالارى اونلارین وجودوندان پاک اولموشدو. نظمییه‏ده یا کلانتریلرده خدمت ائدن آژانلارین دا بیر چوخلارى ملى حکومته خدمت ائدیردیلر. کلانترى اداره‏لرى کئچمیش حالتیندن آیریلمیش خالق ایله یاخیندان رابطه ساخلایان اداره‏لره دؤنموشدولر. ملى حکومتدن قاباقکى رییس کلانتریلرى ملاقات ائتمک، اونلارلا گؤروشمک، اؤز دردینى اونلارا چاتدیرماق چوخ چتین اولسا دا، ایندى کلانترى رییس‏لرى خالقین گؤروشونه گئدیردیلر. اونلار محله‏لرى، کوچه‏لرى دولانیب اهالى ایله یاخیندان رابطه ساخلاییر و اونلارلا مصلحت‏لشیردیلر. اهالى ده اونلارى سئویردى.\n(۶)….\n… ۱۹۴۵-نجى ایلین ماى آیینین دوققوزوندا دونیا محاربه‏سى قورتاردى. فاشیزم دونیا خالقلارینین قدرتى قارشیسیندا دیز چؤکدو. بوتون دونیا خالقلارى بو گونو بایرام گونوکیمى قبول ائتدیلر. دونیانى قان دریاسیندا غرق ائدنلر محکوم اولوب رسوا اولدولار. ایندى دونیا گله‏جگه بویلانیب اؤز طالعى باره‏سینده دوشونوردو. خرابه‏زارا دونموش شهرلر، کندلر و مدنیت اوجاقلارى یئنیدن آباد اولمالى ایدى. او زامان منیم وطن یولوندا قزئتینده چاپ اولان شعریم بئله باشلانیردى:\nآخان چایلار، گور بولاقلار تملیندن دورولدو\nغالبیت بایرامیندا ظفر طبلى وورولدو\nتسلیم اولدو قارى دوشمن ابدیلیک اؤلومه،\nگله‏جه‏یین دینج حیاتى بخش ائدیلدى عالمه.\nبو قانلى محاربه‏دن زیان گؤرموش آذربایجان خالقى دا تبریزده و باشقا شهرلرده بو غالبیت گونونو بایرام کیمى قارشیلادیلار. بو بایرام خصوصى اولاراق وطن یولوندا قزئتینده اؤز عکسینى تاپیردى. بو قزئت او گون خصوصى شماره‏ده قزئتین بیرینجى صحیفه‏سینده استالینین رنگلى پورتیرئتینى چاپ ائله‏میشدى. محاربه‏نین قورتارماسى ایله بازاردا گون-گوندن باهالانان ماللارین قیمتلرى آشاغى ائنمگه باشلادى. محتکرلر آنبارلاردا اولان ماللارینى آشکارا چیخارتماغا مجبور اولدولار. بئله‏لیکله محاربه نتیجه‏سینده وجودا گلن باهالیق فلاکتى یاواش-یاواش آرادان گئتمه‏یه باشلادى. محاربه قورتارماقلا ایراندا اولان آمریکا و انگلیس قوشونلارى ایرانى ترک ائتدیلر. آمما شوروى قوشونلارى هله ایراندا ایدیلر. آمریکا و انگلیس دؤلتلرى آذربایجاندا یارانان ملى حکومتین قانلى دوشمنلریندن ایدیلر. اونلار تهراندا مرکزى دؤلتین باش وزیرى قوام‏السلطنه‏نى آذربایجانین ملى حکومتینین علیهینه تحریک ائدیردیلر. قوام اؤز آغالارینین فرمانینى اجرا ائتمک اوچون قوجا تولکولر کیمى هر گون یئنى حیله‏لره ال آتیردى. آمما آذربایجاندا ملى حکومت طرفیندن گؤرولن ایشلر خالقین بو حکومتدن طرفدارلیغى مرکزى دؤلتى وادار ائتمیشدى آدربایجان خالقینین آرزو-ایستکلرینى رسمیتله تانیسین و اونون دمکراتیک حرکتلرینى تصدیق ائتسین. بونونلا بئله مرکزى دؤلتله ملى حکومت آراسیندا دانیشیقلار گئدیردى…\nایکینجى دنیا محاربه‏سینین قورتارماسیله دونیا خالقلارى ویران اولموش اؤلکه‏لرده یئنیدن آبادانلاقا باشلامیشدیلار. فاشیزم تمامیله تارومار اولموشدو. حربى توققوشمالار آزالسا دا سیاسى توققوشمالار گونو-گوندن آرتماقدا ایدى. آمریکا قرارداد اوزره شوروینین ایرانى تخلیه ائتمه‏سینى طلب ائدیردى. بئله بیر زاماندا آمریکا تسلیم اولماق ایسته‏مه‏ین ژاپون دؤلتینین هیروشیما و ناکازاکى شهرلرینى آتوم بومباسى ایله بومباردیمان ائتدى. آمریکا دؤلتى بو آزغین عملى ایله اؤز قدرتینى دونیا خالقلارینا گؤسترمکله گله‏جکده اؤز امپریالیستى سیاستینى حیاتا کئچیرمک اوچون زمین یارادیردى. بو مانورون باشلیجا طرفى شوروى دؤلتى ایدى. ایندى شوروى اؤز قوشونلارینى ایراندان آپارماغا حاضرلاشیردى. وطن یولوندا قزئتى آخیرینجى شماره‏سینده اؤز اوخوجولارى ایله الوداع ائدیب حیاتینا سون وئردى. اوزون ایللر بویو دونیا محاربه‏سى باشلاناندان قورتارانا کیمى اؤز منظم، مرتب و دولغون انتشارى ایله آذربایجاندا سیاسى، اجتماعى، هنرى، ادبى تاثیر قویان بو قزئت ایندى تبریزى ترک ائدیردى. وطن یولوندا قزئتینین اداره‏سنیده حاضرلیق ایشلرى گئدیردى. آمما بو آخشام خداخافظلیک عنوانى ایله بو قزئتین مسئوللارى طرفیندن ضیافت وئریله‏جکدى. بو ضیافتده آدلى سانلى شاعرلر، ملى حکومتین معارف مسئوللارى، صنعتکارلار و وطن یولوندا قزئتینى اداره ائدن یازیچى و شاعرلر اشتراک ائدیردیلر. بو اونودولماز بیر گئجه ایدى. جعفر خندان رضا قولویئو باشقالارى صحبت ائتدیلر. شاعرلردن شعر اوخودولار. آمما مجلسى قیزدیران عاشیق حسین جاوان ایدى. عاشیق حسین جاوان سانکى اؤز هنرینین محصولدار چاغینى بو آخشاما ساخلامیشدى. اونون ملاحتلى سسى خصوصى اولاراق بو مجلسده اشتراک ائدن آذربایجانلى عالى رتبه‏لى افسرلرى داها دا آرتیق روحلاندیریردى. شاعرلردن على فطرت، اعتماد، صحاف، آذر اوغلو، على توده، کامیل، من و باشقالارى اشتراک ائدیردى. مشهور کرد شاعرى هیژار‌دا بو مجلسده ایدى. بئله‏لیکله بو اونودولماز گئجه وطن یولوندا قزئتینین امکداشلاریله سون گؤروش اولدو…\n(۷)….\n… ۱۳۲۵-نجى ایلین خرداد آیینین آخیرلارى ایدى. تبریزین هاواسى عادت اوزره معتدیل اولماسینا باخمایاراق گونو-گوندن قیزماغا گئدیردى. آذربایجانین او جمله‏دن تبریزین اقتصادى جهتدن هئچ نگرانلیغى یوخ ایدى. تهران ایله آذربایجانین اقتصادى یوللارى باغلى اولسا دا چاتیشمامازلیق یوخ ایدى. اییرمی بیر آذر قیامیندان و اوندان قاباق ایشدن دوشموش کارگاه و کارخانالار یئنیدن ایشه دوشموشدولر. تبریز بازارى اؤز عادى حالیندا اولماقلا برابر دوکانلار آغزینا قدر مال ایله دولو ایدى. احتکارلیق ایله آمانسیز مبارزه گئدیردى.\nتزه آسفالت اولموش ستارخان خیابانیندان دسته- دسته اؤتن فدائیلر آذربایجان سرودونو اوخویاندا سسلرى ارک قالاسینین باشیندان آشیب سهند و عینالى‏نین یاماجلاریندا عکس اولونوردو. اونلارین دالینجا یئنى تشکیل اولموش ستارخان آتلیلارى حرکت ائدیردى. اون بئش نفره یاخین بو آتلیلار ایینلرینده آغ کؤینه‏یین اوستوندن باغلادیقلارى کمربندلرى، باشلارینداکى قارا پاپاقلارى، قارا شالوارین اوستونه چکیلن قارا اوزون چکمه‏لرى. دوداقلارینین اوستونده قارا توپا بوغلارى اونلارا حدیندن آرتیق احتشام باغیشلاییردى. بونلارا ستارخان آتلیلارى آدى وئریلمیشدى. بو آتلیلار دسته‏سینین سرکرده‏سى على قهرمانى ایدى. او همیشه آتلیلارین قاباغیندا حرکت ائدیردى. باشقا آتلیلاردان قاسیم قازاق اونون آردینجا حرکت ائدیردیلر.\nبونلار خیابانا چیخاندا جماعت ساغ و سول طرفدن اؤز یئرلرینده دایانیب تاماشایا دوروردولار. فدائیلرین اوخودوغو آذربایجان سرودو، آتلارین دیرناقلاریندان قوپان سسه قوشولوب اوزاقلارا یاییلیردى:\nاى توپراقى لعل مرجان آذربایجان، آذربایجان\nمن وئره‏رم اوغروندا جان آذربایجان،آذربایجان\nاى وطنیم دوشمن عجب، باغرینى آل قان ائله‏دى\nسویدو رذالتله سنى، ظلمیله تالان ائله‏دى\nباغلارینى ووردو خزان، گؤر نئجه ویران ائله‏دى\nظلمت کئچیب دؤندو زامان آذربایجان، آذربایجان\nاى تورپاقى لعل مرجان آذربایجان، آذربایجان\n(۸)….\n… وطن یولوندا قزئتى‏نین آذربایجاندان گئتمه‏سى ایله شاعرلر مجلسى ده تعطیل اولموشدو. بو مجلسین یئرى بوش اولا بیلمزدى. ایندیه قدر ملى حکومتین دؤورونده هله آذربایجانین یازیچیلار تشکیلاتى تشکیل اولمامیشدى. آذربایجانین یازیچیلار جمعیتینین تشکیلى باره‏سینده فرمان صادر اولدو. تبریزین و باشقا شهرلرین شاعر یازیچیلارى بو جمعیتى تشکیل وئرمکدن اؤترو دعوت اولدولار. بؤیوک بیر ییغینجاقدا شاعرلر آغاى کامیلى یازیچیلار جمعیتینه صدر سئچدیلر و آغاى فخرالدین محزون کاتب اولدو. بئله‏لیکه بو جمعییت اؤز ایشینه باشلادى. بو، آذربایجاندا ایلک یازیچیلار جمعیتى ایدى. بوتون شاعر و یازیچیلارى اؤز اطرافینا آلمیشدى. بو جمعیتین اؤزونون قزئت اورقانى اولمالى ایدى. بو ایشه هله تئز اولدوغونا گؤره هله‏لیک فرقه‏نین اورقانى اولان آذربایجان قزئتى ایله علاقه‏ده اولماغى مصلحت گؤروندو. او گوندن سونرا شاعرلرین شعرلرى آذربایجان قزئتینین بزگى اولدو. بو قزئتین مسئولو یایچیلاردان آغاى خشکنابى ایدى. او قدرتلى یازیچیلاردان حساب اولوردو. خشکنابى‏نین “پولادلار نئجه سوواریلدى” رومانى سریال شکلینده آذربایجان قزئتینده چاپ اولوردو. آذربایجان یازیچیلار جمعیتینین یئنى بناسى تربیت خیابانیندا یئرلشیردى. شاعرلرین هفته‏لیک اجلاسى بو بنادا تشکیل اولوردو.\nبونودا قید ائتملى‏یم کى، من هله تهراندان تبریزه گلمه‏میشدن قاباق وطن یولوندا قزئتینین اداره‏سى طرفیندن اوچ مهم مسئله انجام تاپمیشدى. بونلارین بیرى سردار ملى ستارخانا یازیلاجاق شعر باره‏سینده مسابقه ایدى. بو مسابقه‏یه جایزه ده تعیین اولموشدو. شاعرلرین چوخو بو مسابقه‏ده اشتراک ائدیب یازدیقلارى شعرلرى وطن یولوندا قزئتینه تقدیم ائتمیشدیلر. بو شعرلره قیمت وئرمک اوچون هئیت تشکیل اولموشدو. بو هیئتین نظرى ایله جایزه‌نى شاعرلردن على فطرت بیرینجى، بالاش آذراوغلو ایکینجى یئرى توتموشدولار. شاعرلر مجلسى طرفیندن ادبى ساتیریک جهتدن مهم ساییلان میرزه على معجزون ادبى یارادیجیلیغى باره‏سینده گؤرولن ایشلر ایدى. میرزه‏على معجز جنوبى آذربایجانین صابرى حساب اولوردو. اونون اؤزونه مخصوص طنز شعرلرى خالق آراسیندا مهم یئر توتموشدو. سئویله- سئویله اوخونان بو شعرلر شاعرین خالق آراسیندا اولان عیبه‏جرلیکلرى دریندن درک ائتمه‏سیندن قاباغا گلیردى. گؤزلرى اوزاق گؤرن بو شاعرین اجتماعادا حکم ائدن خرافاتین چیرکین قیافه‏سینى قامچیلاییر و اونلارى افشا ائدیردى. معجز خالقى اؤزونه جذب ائده بیلدیگى کیمى شاعرلر مجلسینده اولان شاعرلرى ده جذب ائتمیشدى. بونا گؤره ده بو شاعرى دریندن اؤیرنمک و اونون یارادیجیلیغى باره‏ده تدقیقات آپارماق اوچون آلینان قرارا گؤره شاعرلر مجلسینین عضولرى بیرلیکده معجزین یاشاییب یاراتدیغى شبستر شهرینه گئدیرلر. بو تدقیقات سفرینده وطن یولوندا قزئتینین مسئوللاریندان جعفرخندان، غلام محمدلى، قیلمان موسائیو و باشقالارى اشتراک ائتمیشدیلر. معجزون یاشادیغى ائوین حیطینده دسته‏جمعى حالیندا تاریخى شکیل ده چکدیرمیشدیلر. اوردا ادیبلر و شاعرلردن معجزون حیاتى و یارادیجیلیغى باره‏سینده معروضه ائتمیشدیلر.\n۱۹۴۵-نجى ایلین آپرئل آیینین اییرمی سککیزینده شیمالى آذربایجانین اییرمی بئش ایللیگى مناسبتیله ایراندان دا بؤیوک بیر هیئت دعوت اولموشدو. بو هیئت ایرانین مشهور شاعرلریندن ملک‏الشعرا بهارین باشچیلیغى ایله باکى شهرینه گئتمیشدیلر. آذربایجانداندا شاعرلر مجلسینین عضولریندن على‏فطرت، میرمهدى اعتماد، بالاش آذراوغلو، مهدى چاووشى و باشقالارى دعوت اولموشدولار. او زامان دونیا محاربه‏سینین یئنى قورتارماسینا باخمایاراق بو بایرام گونو چوخ شانلى کئچمیش و ایران و آذربایجاندان گئدن نماینده‏لر بؤیوک روح یوکسکلیگى ایله گئرى قاییتمیشدیلار. اونلار باکى‏دا گؤردوکلرى باره‏ده مقاله‏لرله چیخیش ائتمیشدیلر. تبریزدن گئدن نماینده‏لر ده وطنه قاییداندان سونرا بایرام گونونه شعرلر یازمیشدیلار. بالاش آذراوغلو “باکى سفرى” آدلى مشهور شعرینى یازیب تبریزده چاپ ائتدیرمیشدى.\n(۹)….\n… مرکزى دؤلت ایله آذربایجانین ملى حکومتى آراسیندا چکیشمه‏لر داوام ائدیردى. آذربایجاندان تهرانا گئدن نماینده‏لر هئچ بیر راضیلیق الده ائتمه‏دن تبریزه قایتمیشدیلار. مرکزى دؤلت آذربایجانین الده ائتدیگى موفقیتلرى قبول ائتمک ایسته‏میردى. نخست وزیر قوام‏السلطنه بو مسئله‏نى اون بئشینجى مجلسین سرانجامینا وئرمیشدى. خرداد آییندا ایکینجى نماینده هیئتى آذربایجانین ملى حکومتى طرفیندن تهرانا گئتملى اولدو. بو هیئتین رهبرلیگى آغاى پیشه‏ورینین عهدسینده ایدى. هله نئچه گون قاباقدان آذربایجانین هر نقطه‏سیندن تبریزه نامه‏لر، تئلقراملار گؤندریلمکده ایدى. بونلارین هامیسى آذربایجان قزئتینده چاپ اولوردو. بو نامه و تئلقراملار بوتون آذربایجان خالقینین ملى دؤلتین آرخاسیندا دایاندیقلاریندان خبر وئریردى. اونلار یازیردیلار کى، بیز قانیمیز باهاسینا الده ائتدیگیمیز موفقیّتلرى حفظ ائدیب ایران‏داخلینده یاشاماقلا اؤز داخلى ایشلریمیزى اؤزوموز حیاتا کئچیرملى‏ییک. آغاى پیشه‏ورینى و اونون رهبرلیگیى آلتیندا تهرانا گئدن هیئتى یولا سالماق اوچون تبریزلیلر طیّاره میدانینا طرف آخیشماقدا ایدى. میداندا بؤیوک ازدحام وار ایدى. اونلار اؤز صداقتلرینى اؤز نماینده‏لرینه بیلدیرمک اوچون بورا گلمیشدیلر. بو تاریخى بیر گون ایدى. من اؤزوم ده اوردا ایدیم. عینالى داغینین اته‏گینده، آجى چایین کناریندا یئرله‏شن بو طیاره میدانیندا حاضر اولانلار اؤز طالعلرینین حلى اوچون تهرانا گؤندردیکلرى نماینده‏لرى یولا سالیردیلار. آغاى پیشه‏ورى قیسا بیاناتدان سونرا طیاره ایله تهرانا اوچدو. تهراندا گئدن بیر چوخ دانیشیقلاردان سونرا مرکزى دؤلت ایله آذربایجان ملى حکومتى آراسیندا مقاوله باغلاندى. بو مقاوله‏نین اساسیندا آذربایجان ملى حکومتینین آدى آذربایجان ایالت و ولایت انجمنینه چئوریلدى. مرکزى دؤلت آذربایجاندا ایندیه قدر حیاتا کئچمیش دمکراتیک اصلاحاتلارین هامیسینى رسمیتله تانیدى. ایراندا مجلس شورانین تئزلیک‏له باشلانماسى قرارا آلیندى. مجلس شورادا آذربایجان نماینده‏لرینین آز اولدوغونا گؤره اونلارین تعدادلارینین آرتماسى نظره آلیندى. آذربایجانین داخلى وزارتى اوستاندار آدى ایله عوض اولدو. فدائیلرین آذربایجانین نظامى قوه‏لرى ترکیبینده فعالیت گؤسترمه‏سى تصدیق اولدو. بونونلا برابر ایالت و ولایت انجمنلرینین سئچگیلرى اوچون تهراندان آذربایجانا تامینیه قوه‏لرى آدى ایله حربى قوه‏لرین گلمه‏سى باره‏ده قرار قبول ائدیلدى. بونونلا بئله ملى حکومتین آرزولارى تامین اولوندو. آذربایجان دمکرات فرقه‏سینین یارادیلماسى دا بو آرزولارین اساسیندا قورولموشدو.\n(۱۰)….\nآذربایجان دمکرات فرقه‏سى گونو-گوندن اؤز سیرالارینى گئنیشلندیریر و محکملندیریردى. حومه‏لرین سایى آرتماقلا، حوزه‏لرین عضولرى ده آرتیردى. تبریزین منجم خیابانیندا یئنى بیر حومه ده تاسیس اولدو. بو حومه آخیرینجى حومه ایدى. تبریزین جنوبوندا لاله آدلى بیر کند وار ایدى. بو کندین حوزه‏سى ده آلتینجى حومه‏یه قوشولدو. مرکزى دؤلتله آذربایجان آراسیندا باغلانان قرارداددان سونرا فرقه‏نین سیرالارینا یئنى عضولر جلب اولماقدا ایدى. مرکزى دؤلت و بعضى بدخواه آداملار بئله شایعه یایمیشدیلار کى، گویا آذربایجانین ملى رهبرلرى آذربایجانى ایراندان آییرماق ایسته‏ییرلر. آمما آغاى پیشه‏ورینین بیر هیئت‏له تهرانا گئتمه‏سى و مرکزى دؤلت ایله باغلادیغى مقاویله شایعه‏لرین اؤز قیمتینى ایتیرمه‏سینه سبب اولدو. ایندى مسئله آیدین اولموشدو. تردید و گماندا اولانلار فرقه‏یه طرف گلمکده ایدیلر. تبریزین دمیر یولو واغزالیندا اولان گمرک اداره‏سینده ایکى حوزه تشکیل وئرملى ایدیک. بو حوزه‏لرین تشکیلینده من و تشکیلات مسئولو انور مسگرزاده اشتراک ائتملى ایدیک. دوغروسو من بو اشتراکیمدان چکینیردیم. ائشیتدیگیمه گؤره گمرک ایشچیلرى عالى ساوادلى آداملار ایدیلر. “بو عالى رتبه‏لى ایشچیلرین بیزه وئردیگى سواللارین عهده‏سیندن گله بیله‏جه‏ییکمى؟”، دئیه اؤز-اؤزومه فیکیرله‏شیردیم. بو فیکیرلرله گمرکده‏کى ایکى حوزه‏نى تشکیل وئردیک. هر حوزه‏یه بیر صدر و مالى بیر مسئول سئچیلدى. بو حوزه‏لرى حومه ایله علاقه‏لندیرمک اوچون باش مسئول دا سئچیلدى. باش مسئول دئییلدیگینه گؤره مشروطه‏ده اشتراک ائدن‏لردن ایدى. یاشى یئتمیش یاخین اولاردى. بو آدام قاباقجادان حومه‏نین عضوى ایدى. ایندى حومه‏دن واغزال حوزه‏لرینه منتقل اولموشدو. حومه‏ده بؤیوک احترامى وار ایدى. معلوم اولدوغو کیمى بو حوزه‏لرده سوال جاوابلار اولدو. آمما من بو سواللارین عهده‏سیندن لایقینجه چیخدیم. اصلینده بو ایشچیلر عالى ساوادلى اولسالار دا هله سیاسى، اجتماعى معلومات باره‏سینده گئریده ایدیلر.\nآلتینجى حومه‏نین یئرلشدیگى بنا ملى حکومتدن قاباق کلانترى ایدى. بو حومه‏نین یئرى کیچیک اولدوغونا گؤره مجبور ایدیک عمومى بؤیوک موسسه‏لرده حوزه‏لرى اؤز اولدوقلارى مکاندا تشکیل وئرک. بئله موسسه‏لردن بیرى ملى حکومتین نقلیّات گاراژى، بیرى ده ایران گؤن کارخانه‏سى. نقلیّات گاراژى بؤیوک بیر گاراژ ایدى. ملى حکومتین آذربایجان مقیاسیندا بوتون یوک داشییان ماشینلارى بوردا یئرلشیردى. بورانین اکثر آداملارینى سوروجولر تشکیل وئریردى. بو گاراژین بؤیوک بیر سالونو وار ایدى. نیمکت دوزولموش بو سالون ایکى حوزه‏نى اؤزونده یئر وئره بیلیردى. بو گاراژین مدیرى ستارخان آتلیلارینین باشچیسى على قهرمانى ایدى. او فرقه‏نین آدلى سانلى آداملاریندان ساییلیردى. بئله‏لیکله بو موسسه‏لرین حوزه‏لرى اؤزونده تشکیل اولوردو. بئله حوزه‏لرین اجلاسلاریندا اؤزوم ده اشتراک ائدیردیم.\n(۱۱)….\n…دونیا فهله سندیکالارینین رهبرى لوىسایان و معاونى مصطفى الریش تهرانا گلمیشدیلر. اونلار ایران فهله‏لرینین تشکیلاتیندان، سندیکالارین وضعیتى باره‏سینده اولان معلوماتلارى تکمیل ائتمکدن اؤترو ایرانا گلمیشدیلر. اونلارین بو گلیشى آذربایجاندا قورولان یئنى حیاتین مبارزه‏سینه تصادف ائتمیشدى. لوى سایان آذربایجان فهله‏لرى و اونلارین تشکیلاتلارى ایله یاخیندان تانیش اولماق اوچون تبریزه گلمیشدى. قزئتلرین یازدیغینا گؤره تبریزده بؤیوک میتینگ اولاجاقدى. بو میتینگ گولوستان باغینین شیمالیندا، آچیق میداندا یئرله‏شه‏جکدى. بو میتینگده لوى سایان و معاونى مصطفى الریش آتشین نطقلر سؤیله‏دیلر. اونلار یئنى قورولان گنجلر تشکیلاتینین عضولرینى گؤرنده بیر آزدا هیجانا گلیب اونلارى آلقیشلادیلار. لوى سایان اؤز نطقینده دونیا فهله‏لرینین آذربایجانین مبارز فهله‏لرینین آرخاسیندا اولوب، اونلارا اؤز وطنینده یئنى حیات قورماقدا و اؤز صنفى حقوقلارینى قوروماقدا یاردیم ائده‏جکلرینه سؤز وئردى. سونرا آذربایجان فهله‏لر اتحادیه‏سینین صدرى و فهله‏لردن بیر نئچه‏سى دانیشدیلار. دونیا فهله اتحادیه‏لرینین رهبرلرى آذربایجان فهله‏لر اتحادیه‏سینین قوناقلارى ایدیلر. بونا گؤره ده بو میتینگین آذربایجانا بؤیوک اهمیتى وار ایدى. اونلار آذربایجان خالقینین اؤز حقوقلارى باره‏سینده آپاردیقلارى مبارزه‏نى تصدیق ائدیردیلر…\nآذربایجانلیلار حیله‏گر قوامین و متفقلر ایراندان گئدندن سونرا اؤز یئرینى محکملندیرن خایین محمدرضانین و آذربایجان نماینده‏لرینین آراسیندا باغلانان قراردادا اینانیردیلار. بونا گؤره ده فرقه آرخایین اولاراق اؤز داخلى ایشلرینه مشغول ایدى.\n(۱۲)….\n… تبریز شهر کمیته‏سینده آذرى دیلینین تدریسى اوچون کلاس آچیلمیشدى. بو کلاسدا فرقه مسئوللارى اشتراک ائده بیلردى. حومه مسئولاریندان توتموش شهر کمیته‏سى مسئولارینا قدر آذربایجان دیلینده یاخشى اوخویوب یازا بیلمه‏یه‏نلر بو کلاسدا آد یازدیرمیشدیلار. شاهین شووینیزم سیاستى دؤرونده بوتون درسلر فارس دیلینده اولدوغونا گؤره آذربایجانلى ضیالیلارین چوخو اؤز آنا دیلینده اوخویوب یازا بیلمیردیلر. بو دوغرودان دا اورک سیخیجى بیر حال ایدى. هر حالدا ملى حکومت زامانیندا بو آغیر درده سون قویولمالى ایدى. بونو نظره آلاراق هله‏لیک ده اولسا آنا دیلینه واقف اولوب اونو اؤیرنمک لازیم ایدى. من ده بو کلاسدا اشتراک ائدیردیم. تدریس ائدن آغاى گنجعلى صیاحى ایدى. من اونو بیرینجى دفعه ایدى گؤروردوم. آغاى صباحى اوشاقلیق زامانیندا اؤز عمیسى ایله باکى‏یا گئتمیشدى. اوردا مکتبه گئدیر. درسه کتابا علاقه‏سى آرتیق اولان صباحى اؤز جاوانلیق دؤورونو آرخادا قویوب مکتب یوللارینى آخیرا کیمى اؤتوب معلم اولور و سونرالار “گنجه” شهرینده ادبیّاتدان درس وئرمگه باشلاییر. صباحى ایرانلى اولدوغونا گؤره ۱۹۳۸-نجى ایلده اونو عائله‏سى ایله قازاخیستانا سورگون ائدیرلر.\nگنجعلى صباحى او زامانلار آذربایجاندا ادبى دیلیمیزى منیمسه‏میش اولان یگانه معلملردن ایدى. او وطنیمیزده یئنى تاسیس اولموش دانشگاهدا استاد عنوانى ایله ادبیّاتدان درس وئرمه‏یه جلب اولونموشدو. تبریز رادیوسو ایشه باشلایاندان سونرا رادیونون ادبى شعبه‏سینده فعالیته باشلامیشدى. تبریزده تشکیل اولان یازیچیلار و شاعرلر جمعیتینده بیز اونونلا یاخیندان تانیش اولدوق. صباحى عؤمرو بویو اؤز ادبى فعالیتیندن گئرى قالمادى! و بیر چوخ ادبى اثرلر یاراتدى. اونون یازدیغى حکایه‏لر قزئتلرده و سونرا کتاب شکلینده چاپ اولدو. صباحى حقیقى انسان ایدى.\n(۱۳)….\n… آذربایجاندا امن آممانلیق و فراوانلیق حکم سوروردو. ملى حکومتین بختیندن اکینچیلرین زحمتى هدره گئتمه‏میشدى. ایلین خوش، یاغیشین بول اولماسیندان کندلیلر گؤتوردوکلرى محصولو یئربه‏یئر ائده بیلمیردیلر. اونلار اؤز روزیلریندن آرتیغینى دؤلته ساتیردیلار. ملى حکومت کندلیلردن آلینان تاخیلدان اؤترو فرقه‏چیلرى سفر بر ائدیب اطراف ماحاللارا یوللاییردى. بو مهم مسئله اولدوغونا گؤره ملى حکومتین برنامه‏سینده قرار توتموشدو. چونکى شهرلرده چؤرکچیلره لازیم اولان تاخیلى تأمین ائتمک لازیم ایدى. عصرلر بویو آذربایجانین تاخیل و تام کند محصولاتى تهرادا حمل اولونوردو. ایلک دفعه اولاراق آذربایجانین کند محصولاتى اؤز ائوینده قالیردى. بو دا تمام اهالینین سئوینجینه باعث اولموشدو. سهند داغینین قوزئیینده یئرله‏شن “قیرخ بولاقلارین” سولارى آرتمیشدى. سارابى، اردبیلى، مشکین شهرى، اهرى، آلان‏بیراغوش ماحالینى اؤز بالالارى کیمى اطرافینا آلان آنامیز ساوالان داغى باشینین اوستونده‏کى آغلى، قارالى بولودلاردان امدیگى سودو، اؤز بالالارینا سخاوتله تقدیم ائدیردى. ساوالان دئدیم، داغلاریمیزین داغى اولان بو داغ اورمیا گؤلونده‏کى یئنیلیکلرى مشتولوق پیغامى کیمى خزره یئتیرنده او دا باشینین اوستونده‏کى بولودلارین گؤز یاشلارینى اؤز اطرافینا نثار ائدیردى. آستارادان سالماسا، ماکودان زنگانا اوزانان یوللار آذربایجانین قلبى اولان تبریزده بیرله‏شیب، اوردان کیچیک قان دامارلارى وسیله‏سیله وطنیمیزین هر طرفینه یاییلماقدا ایدى. ایرانین قانون اساسیندا قید اولان، هئچ بیر زامان حیات اوزو گؤرمه‏ین “انجمنهاى آیالتى و ولایتى” ایندى ایلک دفعه اولاراق آذربایجاندا حقیقت اوزو گؤرموشدو. آذربایجانین گئجه‏لرى آیلى، اولدوزلو، گوندوزلرى ایسه شفاف بولاق کیمى قایناییردى. تهراندا سلطنتین قان چاناغینا تکیه وئرن، چیگینلرینده “ماردوش” ضحّاکین پاقونلارینى داشییان شاه و اونون دؤلت باشچیسى حیله‏گر قوام ایلان کیمى قیوریلماقدا ایدیلر. آذربایجانین گؤیلرینده پاریلدایان آل شفقلر بیچاق کیمى اونلارین گؤزلرینه سانجیلیرى. هله گله‏جکده نه‏لر باش وئره‏جه‏گینى هئچ کیم بیلمیردى. فعلاً آذربایجان بؤیوک آددیملارلا ایره‏لى گئدیردى.\nاییرمی بیر آذر قیامیندا اؤزوندن فداکارلیق گؤسترمه‏سینه و ملى حکومتین قورولماسیندا ائتدیگى خدمتلرینه گؤره ملى تئاتر صحنه‏سینده بؤیوک ییغینجاق وار ایدى. بو ییغینجاقدا اونلارا اییرمی بیر آذر مئدالى وئریله‏جکدى. آغاى پیشه‏ورى باشدا اولماقلا بوتون دؤلت و فرقه مسئوللارى گلمیشدیلر. ییغینجاق آغاى پیشه‏ورینین نطقى ایله باشلاندى. اونون صحبتینین اساسینى آذربایجان ایله تهران آراسیندا گئدن دانیشیقلار تشکیل ائدیردى. او دئییردى:\n“تهران دؤلتینین بیزه قارشى آپاردیغى سیاسته باخمایاراق، توتدوغوموز یول ایله گئده‏جه‏ییک. چونکى توتدوغوموز یول قانونى و مقدسدیر.”\nاییرمی بیر آذر مئدالى وئریلن گون تشکیل اولان بو ییغینجاق اؤز تاریخى اعتبارینا گؤره بؤیوک اهمییته مالیک ایدى. خصوصاً آغاى پیشه‏ورینین و فرقه مسئوللارینین اشتراکى بونو ثابت ائدیردى. بو ییغینجاقدا یوزلرله اییرمی بیر آذر مئدالى ایله تلطیف ائدیلدى. بو مئدال بیر ایللیک دؤرده بیرینجى و آخرینجى مدال ایدى. من ایندى ده جسارتله دئیه بیله‏رم کى، بو مئدال ایله تلطیف اولانلار ایندى ده او مئدالى اؤزلرى ایله ساخلاییرلار. او گوندن سونرا تبریز خیابانلاریندا سینه‏سى مئداللى آداملارا چوخ راست گلمک اولوردو. اونلار سینه‏لرینى قاباغا وئره‏رک فخر ایله آددیملاییردیلار. اییرمی بیر آذر مئدالى فقط تبریزه عاید دئییل، بوتون آذربایجاندا ملى حکومتین قورولماسیندا فعال اشتراک ائدنلره حصر اولونموشدو. فدائى دسته‏لرینده خدمت ائدنلر و اونلارین باشچیلارى اییرمی بیر آذر مئدالى تلطیفینده هامیدان ایره‏لیده گئدیردیلر. چونکى ملى حکومت فدائیلرین قدرتیندن وجودا گلمیشدى.\n(۱۴)….\n… تبریزین سرو آغاجلارى هله یام- یاشیل ایدى. سهندین قارلى باشیندان اسن کولکلر آدامین روحونو اوخشاییردى. شهرین اطرافینداکى ایده‏لیکلرین عطرى هر طرفى بوروموشدو. هر چنار باشیندا یووا سالان یئرلى قوشلارین نواسى اوغورلو بشریت سیمفونیاسینى ترنم ائتمکده ایدى. تبریزین باشى اوستوندن اؤتن دورنالار آزادلیق نامینه اؤز له‏لکلرینى بو قوجامان شهره نثار ائدیردیلر. عینالى داغى بیر مورخ کیمى اؤز بالاسى اولان بو قهرمان شهرین دفعه‏لرله پروازلاندیغین و قانسیز اووچولارین آمانسیز اوخو ایله یارالاندیغین تاریخ دفترینه یازماقدا ایدى:\nیئنه تازه‏لندى کهنه دردلریم،\nشاعرین دوشوبدور یادینا تبریز.\nهر سؤز باغچاسیندان بیر چیچک دریب،\nبو شعرى باغلادیم آدینا تبریز.\nایندى ستارخانلارین، باغیرخانلارین، حیدر عم‏اوغلولارین، على مسیولارین، حسین باغبانلارین، شیخ خیابانیلرین یاریمچیق قالان قیاملارینین سکانى‏نى ائل اوغلو پیشه‏ورى اؤز الینه آلمیشدى. تبریزین قلبى دؤیونوردو. دونیا خالقلارى گؤزلرینى بو شهره دیکمیشدى. اونلار بیلیردیلر کى، تبریزین کؤه��ن آتى شاهه قالخاندا هئچ بیر قدرت اونون قاباغینى آلا بیلمز. او دؤرد نالا چاپیردى.\n(۱۵)….\n… ۱۳۲۵-نجى ایلین آخیرلاریندا آذربایجان اؤز شیرین رؤیالاریندا غرق اولموشدو. مرکزى دؤلت ایله آذربایجان آراسیندا باغلانان قراردادا باخمایاراق حیات اؤز منوالیله حرکتینه داوام ائدیردى. هئچ بیر نگرانچیلیق نظره گلمیردى. عینالى داغینین و سهندین باشیندان اسیب گلن کولک ارک قالاسینین کلله‏سینده بیرلشیب اؤز عطرینى تبریزه یایماقلا اونون جمالینى اوخشاییردى. آمما تهراندا حیله‏گر قوام‏السلطنه‏نین دؤرد دیوارلار آراسیندا گیزلى خیانت پلانلارینین چکیلمه‏سیندن هئچ کیمین خبرى یوخ ایدى. نهایت مرکزى دؤلت بئله بیر زاماندا اؤز قارا قوشونلارینى زنگانا یئریتمکله ایرانین خصوصى اولاراق آذربایجانین حیرتینه سبب اولدو. اول بئله گمان اولوردو کى، گویا آذربایجاندا انتخابات اولماق اوچون قرارداد اؤزره نظرده توتولان تأمینیه قوه‏لرى زنگانا گلمیشدیر. آمما تئزلیکله زنگاندا گئدن جریانلاردان معلوم اولدو کى، مرکزى دؤلتین بو حربى عملیاتدان باشقا مقصدى واردیر. زنگانین باشینین اوستونو قارا بولودلار آلمیشدى. بو قارا بولودلار اؤز اتکلرینى نارین- نارین آذربایجانین هر طرفینه یایماقدا ایدى. تبریز غضبلى ایدى. اونون گؤزلریندن اود یاغیردى. اونا آرخادان آتیلان اوخون آغریسیندان قیوریلیردى. اونون بوغازیندان چیخان نعره‏لرین سسیندن نه اینکى ساوالان، سهند حتى دماوند ده تیتره‏یه‏مه باشلامیشدى. تبریزین کؤکسونده‏کى آغریلارى اونون کوچه خیابانلارداکى آداملاریندا دا گؤرمک اولوردو. اؤزلرینى آشکارا وئرمه‏ین، دالدالاردا دولانان مخالفلرین تبسملرینى ده سئزمک اولوردو.\nآذربایجانین باشقا شهر و کندلرینده اولان هیجانلار داها آرتیق ایدى. مرکزى دؤلتین زنگانا اولان هجوموندان بیر گون سونرا اونلار اؤز تلقراملارى ایله تبریز قزئتلرینین صحیفه‏لرینى دولدورموشدولار. تبریز رادیوسونون برنامه‏لرى ده بئله تلگراملارلا دولو ایدى. تبریز گئتدیکجه اؤزونه حربى گؤرکم آلیردى. ایندیه قدر یارادیجیلیق ایشلرینه باخان فرقه‏نین گؤزلرى تهرانا زیللنمیشدى. تهران خیانت دامغاسى ایله دامغالانیردى. آذربایجان دمکرات فرقه‏سینین عضولرى روشنفیکرلردن، کندلیلردن، فهله‏لردن و خالقین آشاغى طبقه‏سیندن عبارت اولدوغو اوچون تهران شوینیستلرینه دئییردیلر:\n– سیز اؤز آرزولارینیزا چاتماق اوچون بیزیم نعشیمیزین اوستوندن کئچمه‏لى اولاجاقسینیز.\nتبریزین خیابانلاریندا فدائیلر دسته‏سینین آددیملارى گئتدیکجه آرتیق سسله‏نیردى. نظام-انتظاما اهمیت وئریلیردى. ستارخان آتلیلارى خیاباندا رئژه گئدیردیلر. فرقه‏نین امرى ایله حربى وضعیت یارانمیشدى. تبریز حومه‏لرینین عهده‏سینه دوشن وظیفه داها دا آغیر ایدى. توتولان تصمیمه گؤره تمام عضولر سیلاحلانمالى ایدیلر. بونا گؤره ده اوّلجه سیلاحین قورولوشونا و اوندان استفاده ائتمک اصولونا وارد اولماق اوچون حاضرلیق لازیم ایدى. ایکى گوندن سونرا حیدر تکیه‏سى اولان بیر محله‏ده بؤیوک بنا نظرده توتولدو. بو بنا تبریزین قدیم بنالاریندان ایدى. اورانین بؤیوک هیئتى، چوخلو اوتاقلارى وار ایدى. هر گون تبریزده اولان حومه‏لردن هره‏سیندن یوز نفر بوردا تعلیمات گؤرمه‏یه باشلامیشدیلار. آلتینجى حومه‏ده معین تاپشیریق ایله هر آخشام یوز نفر حاضر اولوردولار. اونلارى حومه قاباغیندا سیرایا دوزوب حومه مسئوللارینین بیرینین رهبرلیگى آلتیندا ستارخان خیابانى ایله حیدر تکیه‏سینه طرف حرکت ائدیردیلر. اوردا اولان کارشناسلارین وسیله‏سیله عضولره سیلاحین نئجه آچیلیب-باغلانماسى، نئجه تمیزلنمه‏سى و هدفى نشان آلماق اصوللارینى اؤیردیردیلر. بو عمل هر آخشام انجام تاپیردى. اوردا تعلیم گؤرن عضولر ائرته‏سى گون کامیون ایله تبریزین اطرافینداکى چؤللره گئدیب، اوردا نشانه‏گیرلیک ائدیب حقیقى گولله‏لرله هدفه آتیردیلار. بو دسته‏لره رهبرلیک ائدن تعلیماتى تهران افسرلریندن سلیمى آدلى بیر سرگرد ایدى. او تهراندان قاچیب ملى حکومته پناه گتیرمیش، سفربر افسرلردن ساییلیردى. سلیمى فارس اولسا دا آذربایجانین ملى قوشونو ایله یاخیندان و جدیّتله امکداشلیق ائدیردى. بئله تعلیماتى ایشلر تکجه آلتینجى حومه‏نى یوخ، تمام تبریز حومه‏لرینى احاطه ائدیردى. سیلاحا یییه‏لنمک، اونو اطرافلى شکیلده اؤیره‏نیب دؤیوشه حاضر اولماق مسئله‏سى فرقه‏چیلرى روحلاندیریردى. اونلار بؤیوک روح یوکسکلیگى ایله بئله تعلیماتچیلیق عملیّاتینى قارشیلاییردیلار. حتى نشانه‏یه گولله آتیب هدفى وورماقدا قادینلار دا اشتراک ائدیردیلر. قادینلارین بعضیلرى گولله آتماقدا کیشیلردن دالى قالمیردى. اونلار زینب پاشا، قاچاق‏نبى‏نین هجرى کیمى اؤز هنرلرینى گؤستریردیلر.\n(۱۶)….\nزنگاندان هر گون تبریزه دهشتلى خبرلر یئتیشیردى. مرکزى دؤلتین قوشونلارى زنگانا تأمینیه قوه‏لرى آدى ایله یوخ، زنگان اهالیسیندن انتقام آلماق اوچون او دیارا سوخولموشدى. اونلارین گلیشى ایله کهنه‏کار ظالم فئودال باشچیلارى ذوالفقاریلر ده زنگاندا و اونون اطراف کندلرینده فرقه‏چیلره فدائیلره دیوان توتماغا باشلامیشدیلار. ذوالفقاریلر ملى حکومتین دوشمنى اولوب اونونلا مبارزه‏لرى خاطرینه اونلارین حدیندن آرتیق کندلرینى، باغلارینى غصب ائدیب کندلیلر آراسیندا تقسیم ائتمیشدى. ذوالفقاریلر بیر ایلدن چوخ ایدى قاچاق اولوب اؤز املاکلاریندان آیرى دوشموشدولر. ایندى قودوز حیوانلار کیمى کندلیلرین جانینا دوشوب انتقام حسّى ایله اونلارى سویوب، جانلارینى دا بئله اللریندن آلیردیلار. دؤلت قوشونلارى اوباشلارین میدانینى آچیق قویوب مرتکیب اولدوقلارى قتل و جنایته گؤز یوموردولار. زنگان قانلى بیر میدانا دؤنموشدو. فرقه عضولرینه، فدائیلره، مهاجرلره رحم ائتمک یوخ ایدى. اونلارى داملارین اوستوندن یئره آتیردیلار. زور ایله ائولرینى اودلایب ماللارینى غارت ائدیردیلر. ذوالفقاریلرین آداملارى هر کس ایله کهنه خیردا حسابى وار ایدیسه اونلارى دا فدائى آدیله دامغالاییب محو ائدیردیلر. زنگاندا بیر ایلین مدتینده وجودا گلن آزادلیغین شیرینلیکلرینى اللریندن آلیب عوضینده اونلارا زهر ایچیردیردیلر. حتى زنگاندا بیر نفر عالم روحانى فرقه‏چیلرله برابر ظلم و ستم علیهینه مبارزه آپاریردى. اونو دا متجاسر آدیله آرادان آپاردیلار. بو مهلکه‏دن جان قورتاریب تبریزه گلنلر مرکزى دؤلتین، ذوالفقارى و باشقا فئودال عنصرلرین زنگاندا و اونون اطراف کندلرینده تؤرتدیکلرى جنایتلردن دانیشاندا قولاق آسانلارین توکلرى بیز- بیز اولوردو. جان قورتاریب گلنلرین بیرى ده آغاى قنبرى ایدى. او بیر آى قاباق تبریزدن زنگانا مأموریته گئتمیشدى. او حیات یولداشى شاعره حؤکومه بللورى ایله بو معرکه‏دن جان قورتارا بیلمیشدى. اونلار تبریزه گلن گونون ائرته‏سى تبریزده ساعات قاباغى میدانیندا تشکیل اولان بؤیوک میتینگده نطق ائله‏دیلر. اونلار زنگاندا دؤلت و اونلارین اوباشلارى طرفیندن عمله گلن جنایتلردن و تؤکدوکلرى قانلاردان دانیشدیقجا میتینگده اشتراک ائدن اهالى هیجانا گلیردى.\nزنگاندان گلن قارا خبرلر نه اینکى تبریزى، بوتون آذربایجانى هیجانا گتیرمیشدى. شهر و کندلردن گلن تلگرام و خبرلر آذربایجان قزئتینده درج اولور و تبریز رادیوسوندان سسلنیردى. اونلارین آرزو و ایستکلرى بو ایدى: “ملى حکومت بیزه اجازه وئرسین بیز زنگانلى قارداشلاریمیزین کمگینه گئدک”. مرکزى دؤلت ایسه بو فاجعه‏لردن آد آپارماییب دئیردى: “بیز زنگانى متجاسرلرین الیندن آلدیق”. خائن شاه و حیله‏گر قوام‏السلطنه شادلیقلاریندان سئوینیب اؤزلرینه گووه‏نیردیلر. مرکزى دؤلتین طرفدارلارى اولان قزئتلر اؤز یالان خبرلرى ایله ایران و دونیا خالقلارینى گمراه ائدیب یازیردیلار: شاهنشاهین غیور قوشونلارى زنگانى، آذربایجانى ایراندان آییرانلارلاردان خلاص ائتدى. اونلار بو آغ یالانلارى ایله ایران خالقینى آلداتماق ایسته‏ییردیلر. آمما حقیقتى آختارسان آذربایجان دمکرات فرقه‏سى‏نین مرامى دفعه‏لر دئدیگى کیمى ایرانین قانون اساسیسى موجبینجه ایالتى و ولایتى انجمنلرینین یارادیلماسى ایدى. مرکزى دؤلت ملى حکومت‏له باغلادیغى قراردادین مرکبى قورومامیش زنگانا قوشون پیاده ائدیب بو منطقه‏نى قانا چکیردى. آذربایجانین قاشلارى چاتیلمیش و غضبلى آسلانا بنزه‏ییردى. اونون قلبى دؤیوندوکجه عصبلرى دارتیر، کؤکره‏میش کؤهلنلر کیمى شاهه قالخیردى. اؤزونو مهارلانمیش گؤرنده چاره‏سیز قالیب گؤزلرى زنگانا دیکیلى قالیردى. گونلر آغیر-آغیر کئچیردى. فرقه‏چیلر تبریزده “حیدر تکیه‏سنیده” سیلاحى اؤیره‏نمک، اونون دوزگون استفاده ائتمک یولونو بیلمک تعلیمینى هر گون داوام ائدیردیلر. یئنه ده هر گون تبریز چؤللرینده تیراندازلیق اصولونا یییه‏لنمک اوچون اللرینده توفنگ آتش میدانلاریندا تعلیم گؤروردولر. هامى دؤلت قوشونلارینین زنگاندان میانایا، اوردان آذربایجانین بوتون نقطه‏لرینه هجوم ائتمکلرینى گمان ائدیردى. بونا گؤره بو هجومون قارشیسینى آلماق اوچون فدائى قوشونلارى میانادا قافلانتى داغلارینین شرق اتکلرینده “قیز کورپوسو” کنارلاریندا استحکاماتا مشغول ایدیلر. قدیم قیز کؤرپوسو قیزیل اؤزه‏ن چایینین اوستونده قرار توتموشدو. فدائى قوشونلارینین فرماندهلیگى قولامیحیى دانشیانین عهده‏سینه قویولموشدو. اونون اختیاریندا اولان فدائى قوشونلارینین سایى آز اولسا دا تبریزدن کمک قوه‏لرینین گؤندریلمه‏سى وعده‏سى وئریلمیشدى. فدائیلر دوشمن قاباغینى کسمک اوچون اؤزلرینه سنگر قازیب قافلانتى داغلارینى باسیلماز بیر قالایا دؤندرمیشدیلر. بورا مقاومت گؤسترمک اوچون الوئریشلى بیر مکان اولماقلا استراتژیک نقطه ساییلیردى. آذربایجانین هر گؤشه‏سیندن میانایا گلن فدائیلرین مقصدلرى بو استراتژیک نقطه‏نى مدافعه ائتمک ایدى. میانا فدائیلر شهرى اولسا دا اونلارین سایى‏نین آز اولماغى قولام‏یحیى دانشیانى ناراحات ائدیردى. اونون هر گون یولونو گؤزله‏دیگى یئنى فدائى قوه‏لرى یوبانیردى.\n(۱۷)….\n… آذر آیینین اون دوققوزو ایدى. حومه‏ده ایشلر اؤز قایداسیندا گئدیردى. من ناهارى حومه‏ده قالدیم. ��اعات دؤردده ایران گؤن کارخاناسینا گئتملى ایدیم. بو کارخانادا بیزیم ایکى حوزه‏میز واردى. بیر گون قاباقدان آلینمیش قرارا گؤره بو حوزه‏لرین ایکیسى بیر یئرده اجلاس کئچیرمه‏لى و من ده اوردا اشتراک ائتملى ایدیم. ساعات اوچ یاریمدا حومه‏دن حرکت ائتدیم. ساعات دؤردده کارگرلر ایشدن چیخمیش، بؤیوک بیر سالوندا جمع اولموشدولار. حوزه صدرلرینین بیرى صحبته مشغول ایدى. بیر آزدان سونرا صحبت منیم ایدى. دانیشیقلارین هامیسى دؤلت قوشونلارینین زنگانا هجوموندان، تؤرتدیکلرى جنایتلردن و آذربایجان خالقینین اؤز آرزولارینین اوستونده محکم دایانماسیندان گئدیردى. بئله بیر آندا بیر نفر منه یاخینلاشیب دئدى:\n– سیزى تلفوندا ایسته‏ییرلر.\nمن “چوخ گؤزل، ایندى گلیرم”، دئییب صحبته مشغول اولدوم. یئنه همین آدام گلیب یئنه همین سؤزلرى تکرار ائتدى. من سؤزلریمى یاریمچیق قویوب دفتره گئدیب تلفونلا دانیشماغا باشلادیم. خطین او طره‏فینده حومه‏نین تشکیلات مسئولو انور مسگرى ایدى. او دئییردى:\n– تئز اول قاییت حومه‏یه!\n– نه اولوب؟\n– تلفوندا دئیه بیلمیرم، تئز اول گل حومه‏یه.\nاو تلفونو کسدى. من ناچار قالیب حومه‏یه قاییتمالى اولدوم. یولدا درین فیکره گئتمیشدیم. حومه‏ده نه خبر واردیر کى، بئله تأکید ائدیرلر. خیالیمدان چوخ فیکیرلر اؤتدو. آممابو خیاللارین هامیسى یئسیز ایدى. حومه‏یه وارد اولاندا اول میرحسین منى قارشیلادى. او یاواشجادان دئدى:\n– خبرین وار؟\n– هانسى خبردن؟\n– رهبرلر تبریزى ترک ائدیبلر.\n– نه‏دانیشیرسان!؟\n– بلى، آغاى پیشه‏ورى و باشقالارى.\nمن یئریمده قورویوب قالمیشدیم. یئنه خبر آلدیم:\n– هارا دوغرو ترک ائدیبلر؟\n– بیلمیرم، دئییب سونرا علاوه ائتدى: یقین کى، او تایا.\nمنیم داها اونا دئملى سؤزوم یوخ ایدى. حومه‏نین دفترینه گیردیم. انور مسگرى منه یاخینلاشیب دئدى:\n– ائشیتدین نه خبر اولوب؟\nحومه‏ده سکوت حکم سوروردو. هامینین باشى آشاغى أییلیب فیکره گئتمیشدیلر. عضولر حومه‏نین کتابخاناسینا ییغیشسالار دا نه کتاب اوخویان وار ایدى، ن ده بیر تفریح ائدن. هامى فرقه‏نین و اؤزونون گله‏جگینى دوشونوردو. حومه ائله بیل دوننکى حومه دئییلدى. سونرا معلوم اولدو کى، فرقه و حکومت رهبرلرى مرکزى دؤلت قوشونلارینین زنگاندان میانایا و بوتون آذربایجانا هجوم ائتمک ایسته‏دیگینى بیلیب. اونا گؤره ده همین گون سحر تصمیم توتماق اوچون اجلاس تشکیل وئریرلر. بو اجلاسدا آغاى پیشه‏ورى مرکزى دؤلتین قوشونلارینین قارشیسیندا دایانماق، آذربایجان خالقینا وئریلن وعده‏نى یئرینه یئتیرمک، بیر ایلین مدتینده گؤرولن اصلاحاتى داوام ائتدیرمک، خالقیمیزین، فرقه‏میزین قدرتینى مرکزى دؤلته گؤسترمک و عهده‏میزه گؤتوردویوموز وظیفه‏لرى لایقینجه یئرینه یئتیرمک مسئله‏سینى ایره‏لى سورور. بو اجلاسدا معلوم اولور کى، فرقه و حکومت باشچیلارى تام بیر فیکرین صاحبى دئییللر. آغاى پیشه‏ورینین ایره‏لى سوردویو فیکیرلرین قارشیسیندا دایانانلار دا واردیر. مخالفلر دئییرلر: بیز مرکزى دؤلتین قوشونلارینین قارشیسیندا دایانا بیلمه‏ریک. اونلارین حربى قدرتى بیزدن چوخ چوخ آرتیقدیر. بو دا قارداش قانى‏نین تؤکولمه‏سینه سبب اولاجاق. نه ایسه چوخ دانیشیقدان سونرا قرار بو اولور، مرکزى دؤلت قوشونلارینین قارشیسیندا دایانیب مقاومت گؤستریلسین، یا یوخ، باره‏سینده رأى آلینسین. رأى آلیناندان سونرا معلوم اولور کى، آغاى پیشه‏ورینین ایره‏لى سوردویو تدبیرلر اقلیتده‏دیر. البته آغاى پیشه‏ورى تک قالمامیشدى. من بیلدیگیمه گؤره اونون اؤزوندن سونرا بئش نفر طرفدارى وار ایدى. اونلار دا مرکزى دؤلتین قوشونلارینین قارشیسیندا مقاومت فیکرینده ایدیلر. آمما عدم مقاومت طرفدارلارینین تعدادى آرتیق ایدى. وضعییتى بئله گؤرن آغاى پیشه‏ورى دئییر:\n– منیم فیکریم تصدیق اولماسا استعفا وئریرم.\nآغاى پیشه ورى بو تاریخى اجلاسدا استعفا وئریر. اونون طرفدارلارى دا استعفا وئریب پیشه‏ورینین کناریندا دورورلار و معارف وزیرى آغاى‏محمد بى‏ریانى فرقه‏نین رهبرى سئچیرلر. همین گون، گون اورتادان سونرا اونلار تبریزى ترک ائدیرلر. بو خبر بوتون آذربایجانى او جمله‏دن تبریزى سارسیتدى. اوگونه قدر فرقه‏نین وئدیگى،”اؤلدو واردیر دؤندو یوخ” شعارین اؤزو آرتیق سؤالا دؤنموشدو.\n(۱۸)….\nتبریزین گؤیلرینى قارا دومانلار بوروموشدو. ارک قالاسى، عینالى داغى کدرلى گؤرونوردو. آسماندا هر گئجه تبریزه گؤز ووران اولدوزلار چیسگین دومانلارین آراسیندا گؤزدن ایتمیشدیلر. میشو و دند داغلاریندان اسن کولکلر اؤز طراوتینى الدن وئرمیشدى. پاییزین سون چاغلارى اولدوغونا باخمایاراق شهرین کناریندان آخان آجى چاى اؤز کؤپوکلو سولارینى ساحللره چیرپاراق صاباحین بیلینمه‏ین آجى روزگاریندان نه‏لر باش وئره‏جه‏گینى دوشونوردو. ستارخان خیابانیندا نئچه گون قاباقکى اؤتن آداملارین گؤزلرینده فرحلى گولوشلردن اثر یوخ ایدى. آمما هله تبریزده ساکت‏لیک حس اولونوردو. پوزغونلوق نشانه‏سى گؤرونموردو.\nمن ستارخان خیابانى ایله اوزو یوخارى اؤز منزیلیمه طرف حرکت ائدیردیم. مرکزى کمیته‏نین بناسى قاباغیندا بیر آز دایانیب تاماشا ائتمگه باشلادیم. مرکزى کمیته‏نین بناسى قارشیسیندا بیر خبر یوخ ایدى. هر گون گلیشلى -گئدیشلى اولان بو بنا ایندى سؤنوک گؤرونوردو. یولوما داوام ائدیب منزیلیمه گلدیم. داغینیق فیکیرلر منى اؤز قوینونا آلمیشدى. بو فیکیرلرى باشیمدان آتماق اوچون هر بیر ایشه ال آتدیم، ینئه خیاللاردان یاخا قورتارا بیلمه‏دیم. ساعات اون ایکی اولاردى کى، قاپى دؤیولدو. قاپینى آچاندا قونشومو گؤردوم. بو جاوان افسر سارابین قیزیل کئچى آدلى کندیندن ایدى. او منى شهرده‏کى وضعیتدن آگاه ائتدى. او دئیردى:\n– من ایندیه قدر نظمییه‏ده کشیگیم ایدى. بوتون پاسبانلار، عسگرلر انتظامات مأمورلارى سیلاحلارینى نظمیّه‏یه تحویل وئریب گئدیردیلر. نظمیّه سیلاح ایله دولودور. من مسئول افسرلرین ده غیب اولدوقلارینى گؤروب اؤز پستومو ترک ائدیب ائوه گلدیم.\nاو سؤزلرینى قورتارمامیشدى کى، مسلسلدن رگبار آچیلدى. او یئنه دئدى:\n– گؤردونمو!؟\nبو گولله سسلرى بیرینجى گولله سسى ایدى تبریزده ائشیدیلیردى. افسر تأکیدله دئدى: – من ایسته‏ییرم تبریزى ترک ائدم، منیمله گلیر سنمى؟\nمن اونون گؤزلرینه باخیب دئدیم:\n– یوخ دوستوم من تبریزى ترک ائده بیلمرم. چونکى بو باره‏ده منه هئچ بیر امر یوخدور.\nاو منه باخا-باخا دئدى:\n– اؤزون بیلرسن، آمما من گئدیرم.\nاو بو سؤزلرى دئییب اؤز اوتاغینا گئتدى. یاریم ساعاتدان سونرا قاپینى دؤیوب ساغوللاشدى و گؤزدن ایتدى. من یئنه پوزغون خیاللاریملا تک قالدیم . یوخوم گلمیردى.\nمن عمومیّتله نیکبین اولدوغوما گؤره صاباحکى وضعیتى چوخ آغیر گؤرموردوم. فیکر ائدیردیم، مرکزى کمیته اؤ�� یئرینده‏دیر. نهایت تأمینیه قوه‏لرى گلینجه نظم برقرار اولار. بو فیکیرلرین قوینوندا اولارکن سحره یاخین منى یوخو آپاریب آزار ائدیجى خیاللاردان آزاد ائتدى. ساعات سککیزده یوخودان اویاندیم. صبحانه اوچون پئندیر آلمالى ایدیم. پالتار گئیینیب بازارا چیخدیم. باققال دوکانینین قاباغیندا ایکى نفر صحبت ائدیردى. اونلارین بیرى دئییردى:\n– من بیر ساعات بوندان قاباق قونقا باشیندان گلیردیم. ایکى نفر سیلاحلى فدائى یول ایله گئدیردیلر. بیر آزدان سونرا اون یا اون بئش نفرین فدائیلرى تعقیب ائتدیگینى گؤردوم. اونلارین بعضیلرینین الینده سیلاح وار ایدى. خیاللارى فدائیلرى ترک سیلاح ائتمک ایدى. فدائیلر بونو دوشونوب سیلاحا ال آتدیلار، آتیشما باشلاندى. فدائیلر هر یئرى مناسب گؤرنده اورانى اؤزلرینه سنگر ائدیردیلر. نهایت بو آتیشمالار ستارخان خیابانینن اولینده اولان فردوسى مدرسه‏سینین قاباغینا قدر داوام ائتدى.\nمن بو صحبتلرى ائشیدن کیمى خوشبینلیک عالمیندن آیریلدیم. ایندى بدبینلیک عالمینده ایدیم. بوندان سونرا نه‏لر باش وئره‏جگینى بیلیردیم. ایندى بیلیردیم کى، آذربایجانین باشینین اوستونو آلان قارا بولودلاردان رحمت یوخ دؤلت اوباشلارینین اللرى ایله قیزیل قانلار یاغاجاق. من باققال دوکانینین قاباغیندان بیر شئى آلمامیش ائوه قاییتدیم. جیبیمده اولان شناسنامه و باشقا مدرکلرى ائوده قویوب خیابانا چیخدیم. ساعات میدانیندان کئچیب تربیت خیابانى ایله فردوسى خیابانینین آراسیندا اولان قهوه‏خانایا گیردیم. بو قهوه‏خانا اؤزکندلى‏میزین ایدى. بوش واختلاریم بوردا کئچیردى. بورا فرقه چیلرین، فدائیلرین مرکزى اولسا دا ایندى اونلاردان اثر یوخ ایدى. من صبحانه یئمه‏یه مشغول ایدیم. خیاباندا سس-کوى اوجالدى. ائشیگه چیخدیم. بیر آز آشاغیدا ایکى ماشین دایانمیش و اطرافینى ازدحام آلمیشدى. من اورا یاخینلاشاندا آغ سوارى ماشیندان بى‏ریا ایله میررحیم ولاینین چیخدیغینى گؤردوم. او بیرى ماشین ایسه حربى جیب ماشینى ایدى. اوندان دا استاندار دوکتور جاوید پیاده اولدو. اونلارى گؤرن کیمى بیر آز اوره‏گیم توختادى. اؤز اؤزومه دئدیم:\n– دئیه‏سن ایشلر اؤز قایداسیندادیر.\nبو زامان میررحیم ولایى‏نین گؤزلرى منه ساتاشدى. ولایى، ناخوش سویوق وورموش آداملارا اوخشاییردى. اونون دوداقلارى اوچوقلامیش و یارالى ایدى. منى گؤرن کیمى دئدى:\n– بوردا نه اوچون دایانیبسان؟ گئت حومه‏یه عضولرى سیرایا دؤزوب مرکزى کمیته‏نین قاباغینا گتیرین، اوردا کئشیک چکسینلر.\nمیررحیم ولایى‏نین میر فاضل آدلى کیچیک قارداشى وار ایدى. او بیر اولدوزلو افسر ایدى. بوینوندان بیر آفتومات آسمیشدى. او بیردن-بیره اورا ییغیلان آداملارین بیرینه آفتاماتلا هجوم ائتدى. او آدام جاوان ایدى. پنجه‏گینین آلتیندا ایکى قاتار گولله گؤرونوردو. میرفاضل اونون پئنجه‏یین کنارا چکیب سوروشدو:\n– بونلارى هارادان اله گتیریبسن؟\nجاوان آدامین رنگى آغارمیشدى. دیلى توتار-توتماز دئدى:\n– من مارالاندان گلیردیم. سربازخانانین قاباغیندان کئچنده گؤردوم اورانى غارت ائدیرلر. منیم ده الیمه بونلار کئچدى.\nمیرفاضل او جاوانین سؤزلرینه اینانماییر هده‏له‏دى. دوکتور جاوید بو زامان دئدى: – سیلاح‏لا یوخ، سیللى ایله وور، قاتارلارى اوندان آلین.\nبئله‏لیکله قاتارلارى اوندان آلیب اؤزونو بوراخدیلار. مسئله قورتاراندان سونرا ب��‏ریا، ولایى، میرفاضل سوارى ماشینا مینیب اوزو آشاغى گولوستان باغینا طرف حرکت ائتدیلر. استاندار دوکتور جاوید ایسه ساعات میدانى طرفینه گئتدى. من ولایى‏نین ماشینین آردینجا یولا دؤشدوم. ستارخان خیابانى ساکت‏لیک ایدى. بى نظملیک گؤزه گؤرنموردو. ماغازالارین بعضیلرى باغلى ایدى. آذر آیینین اییرمیسى اولدوغونا باخمایاراق گونش اؤز ملاییم شعالارینى تبریزدن اسیرگه‏میردى. فردوسى خیابانینى رد اولاندان سونرا آشاغیدا بیر عدّه آداملارین ازدحامینى گؤردوم. بیر آزدان سونرا اورا یاخینلاشدیم. هله نه اتّفاق دوشدویونو بیلمیردیم. بو زامان آداملارین آراسیندا آغ سوارى ماشین گؤروندو. بیر عده اوباش ماشینین اوتاغینین اوستونه چیخیب اونو آیاقلاییردیلار. ماشینین اوتاغى ایچه‏رى باتمیشدى. بیر نفردن خبر آلدیم: – بوردا نه اولوب؟\nاو جاواب وئردى:\n– بى‏ریا ایله میررحیم ولایى بوردان اؤتنده اونلارین ماشینینا گولله آتدیلار. گولله بى‏ریانین آیاغینى یارالادى. اونلار اؤزلرینى گوجله شورویلرین مریضیخاناسینا یئتیردیلر. داها بو آجیناجاقلى منظره‏یه دؤزه بیلمه‏ییب حومه‏یه طرف یولا دوشدوم. احتیاطى نظره آلیب گولوستان باغینین شیمالیندان گئتملى اولدوم. ایندى حومه‏نى گؤروردوم. اونون قاپیسى باغلى ایدى. بو ایلک دفعه ایدى کى، حومه‏نى باغلى گؤروردوم. واغزالا گئدن خیابانا طرف باخاندا بیر دسته اوباشین حومه‏یه طرف گلدیگینى گؤردوم. اونلار اون بئش نفره یاخین اولاردى. قاباقداکى سیرادا اولانلارین اللرینده توفنگ وار ایدى. اونلار بؤیوک آددیملارلا حومه‏یه طرف گلیردیلر. قاپییا چاتان کیمى اونو توفنگ قونداغى ایله وورماغا باشلادیلار. بیر دقیقه‏دن سونرا قاپى آچیله‏ى. اوباشلار ایچه‏رى وارد اولان کیمى ایکى گولله سسى ائشیتدیم. بو زامان حومه‏نین سرایدارى قولو قاوالچى یادیما دوشدو. گولله‏لرین اونا ده‏یدیگینى گمان ائتدیم. گومانیم دوغرو ایدى. سونرالار تحقیق نتیجه‏سینده اؤیره‏ندیم کى، قولو قاوالچینى اوباشلار ایکى گولله ایله اؤلدورموشدولر. داها اوردا دایانا بیلمه‏ییب گئرى قاییتدیم. ستارخان خیابانى ایله ساعات میدانى‏نا طرف یئرییردیم. خیابانلاردا بیر نفر ده اولسون فدائى، فرقه‏چى یا خود مهاجر گؤزه گؤرونموردو. اونلارین بعضیلرى تبریزى ترک ائتمیش، بعضیلرى ایسه هاردا اولسالار دا گؤزه گؤرونموردولر. میدان بیر ایل تمام ملى حکومت زامانیندا نفس چکه بیلمه‏ین اوباشلارین الینه کئچمیشدى. اونلار فرقه‏چیلرى، فدائیلرى و اونلارین طرفدارلارینى آختارماق اوچون هر ائوه اجازه‏سیز سوخولوب خالقین ناموسونا توخونوب امواللارینى غارت ائدیردیلر. من ساعات قاباغیندان کئچیب او زامانلار کهنه خیابان آدلانان ملى حکومت زامانیندا بو آد عوض اولوب فدائى آدلانان خیابانا گیردیم.‏گؤى مسجیدین قاباغیندان باشلانان بازار بوردا قورتاریردى. بو خیاباندا بیر قهوه‏خانا وار ایدى. بو قهوه‏خانادان منى آدیملا سسله‏دیلر. سس صاحبلرى بیزیم اؤز کندلریمیزدن ایدى. اونلار اون گون قاباق فرقه‏نین چاغیریشى ایله سفربر اولاراق تبریزده فدائى دسته‏لرینه قوشولموشدولار. ایندى آوارا سرگردان بو قهوه‏خانادا اوتورموشدولار. گون اورتایا آز قالیردى. من اؤز کندلیلریمیزله قهوه‏خانادا صحبت ائدیردیم. بو آندا خیاباندا سس-کوى قوپدو. بیر نفرى آلتی نفر آیاقلارینین آلتینا سالیب ته‏پیک، یومروق ایله دؤیوردولر. بو بیر فدائى اولسا دا سیلاحسیز ایدى. اوزو اوسته یئره اوزانمیشدى. اوباشلار آمانسیز شکیلده اونون باشینى آیاقلارى ایله ازیشدیریردیلر. فدائى قان ایچینده بوغولوردو. آمما اونلار ال چکمک ایسته‏میردیلر. اوباشلار گؤزله‏ییردیلر هر کس فدائى‏یه طرفدار چیخسا، اونو دا فدائى آدیله اؤله‏نه قدر وورسونلار. بیر آزدان سونرا فدائى حرکتدن دوشموشدو. من بو عیبه‏جر حالا دؤزه بیلمه‏ییب اؤز کندلیلریمیزله بیزیم منزیله گلدیک. ناهاردان سونرا استراحت ائدیردیک. ساعات بئش اولاردى. کندلیلریمیز کنده قایتماغا حاضرلاشیردیلار. اونلار مصلحت گؤروردولر، من ده اونلارلا کنده قاییدیم. آمما من تبریزده قالیب بو آجى وضعیتى آخیرا قدر ایزله‏مک ایسته‏ییردیم.\n(۱۹)….\n… تبریز عادى حالدا دئییلدى. اکثر آداملار ائولرینده قالیب قاپینى دالدان باغلامیشدیلار. فقط دربارین قیرینتى هدیّه‏سى ایله دولانان اوباشلار اللرینده توفنگ کوچه خیابانلاردا ملى حکومت ایله همکارلیق ائدنلرى اولاییب یوخ ائدیردیلر.\nکریم‏خان میدانیندا هامى بلندگودان اخبارا قولاق آسیردى. بو آز آداملارین ایچینده ابراهیم خلیلى ایتیرمیشدیم. من اونو آختاران زامان مهربان کندینین قدیم کندخداسینى گؤردوم. او سیلاحلى ایدى. ابراهیم خلیلین یاخاسیندان توتوب سیلکه‏له‏ییب دئییردى:\n– سیزین کیمى فرقه‏چیلر بیر ایل تمام منى کنددن قاچاق سالیبلار. ایندى یاخشى منیم الیمه دوشوبسن. مهربانین کندخداسینین آدى محسن‏آغا ایدى. او منى یاخشى تانییردى. منه راست گلسیدى، ایشیم یاش اولاجاقدى. بونا گؤره ده ساعات میدانینا طرف یولا دوشدوم. هله اورا چاتمامیش سول طرفده یئنى ساختمان عملیّاتى گئدن خرابه بیر یئرده نئچه نفرین صحبتینى ائشیتدیم. اونلارین بیرى دئییردى:\n– بوستان‏آبادین صدرى على‏اکبر فردى‏نى ووروبلار هله اؤلمه‏ییب جان وئریر. من على‏اکبر فردى‏نین آدین ائشیدن کیمى قورویوب قالدیم. اونو یاخشى تانییردیم. مهربان حومه‏سى او زامانلار بوستان‏آبادا باغلى اولدوغو اوچون اونو مهرباندا چوخ گؤرموشدوم. ایندى اونو بوردا اوباشلار تانییب اؤلدورموشدولر. آرتیق یوخارى چیخیب اونون قانلى جنازه‏سینى گؤرمک ایسته‏مه‏دیم. چونکى هیجان منى بوروموشدو. اورادان قاییدیب گؤى مسجیدین کوچه‏سیندن کهنه بازارا گیردیم. یاشادیغیم مسافرخانا بو بازارین اوّلینده ایدى. مسافرخانادا نه‏لر باش وئردیگینى بیلمک ایسته‏ییردیم. بازارین دوکانلارى باغلى ایدى. فقط چؤرک ساتان و باققاللار آچیق گؤرونوردو. مسافرخانانین قاباغیندان اؤتنده سیلاحلى اوباشلارین هله ده اورادا اولدوغونو حسّ ائتدیم. اؤزومو لاقید گؤستریب بازارى اوزو آشاغى یئریدیم. بورانین آخیرى کهنه خیابانا چیخیردى. بازار آغزیندا آدام‏لار چوخ ایدى. من اونلارا یئتیشنده سیلاحلى اولدوقلارینى گؤردوم. اونا گؤره ده بورا گلدیگیمه پشیمان اولدوم. نهایت ایش ایشدن کئچمیشدى. من بورادان آیریلمالى ایدیم. هله اونلار منى گؤرمه‏میشدیلر. آمما کهنه خیابان خلوت ایدى. بیر نفر ده اولسا خیاباندا گؤرونموردو. اونلارین ائتدیگى صحبتلره گؤره بازارلا روبرو ائوین دامیندا ایکى مهاجر آتا، اوغول سنگر توتموشدولار. سیلاحلى اوباشلار جسارت ائدیب خیابانا باش اوزادا بیلمیردیلر. بئله دئییردیلر کى، مهاجر فدائیلرین دامین اوستونده مسلسل قویوب اؤزلرینى مدافعه ائدیردیلر.\n(۲۰)….\nبازار باغلى اولدوغونا گؤره خلوت ایدى. مال ساتاندان مال آلاندان خبر یوخ ایدى. من وضعیّتى بئله گؤروب گئرى قاییتماق قرارینا گلدیم. ائله‏جه ده گلدیگیم یول‏لا گئرى‏یه دوغرو یئریدیم. هله اونلاردان اوتوز آددیم آرالانمامیشدیم کى، ایست سسى بازارین دیوارلارینى سارسیتدى. من دایانیب اونلارا باخدیم. بازار آغزیندا جمع اولان اوباشلارین هامیسى منه طرف قاچیردیلار. اونلارین آتدیقلارى هاوایى گولله‏لر بازارین سقفلرینه توخونوب توزاناق سالمیشدى. بیر آزدان سونرا اونلار منى احاطه ائتمیشدیلر. قاپیسى باغلى بیر دوکانا دایانمیشدیم. اونلار منه امر ائدیردیلر:\n– اللرینى یوخارى قالدیر!\nاونلاردان سوروشوردوم:\n– مندن نه ایسته‏ییرسینیز؟\nبیرى، “سن فدائى‏سن”، او بیرى “سن فرقه‏چى‏سن”، بیر باشقاسى ایسه “سن مهاجرسن”، دئییردى.\nمن اونلارا دئییردیم:\n– سیز دئیینلرین هئچ بیریسى دئییلم. کنددن گلمیشم، تبریزده ایشیم وار ایدى.\nمنى احاطه ائدنلرین بیرى یانینداکى بیر نفره دئدى:\n– احمدآغا سن اونون بدنینى، جیبلرینى آختار!\nاحمدآغا دا باشقاسینا امر ائتدى. بئله‏لیکله اونلارین بیرى سیلاحینى باشقاسینا وئریب منیم بدنیمى، جیبلریمى آختارماغا باشلادى. شالوار جیبیمده اییرمی اوچ تومن پول وار ایدى. منى آختاران آدام پوللارى اؤز جیبینه قویاندا او بیرى اوباشلارین حسدى توتدو. آخى اییرمی اوچ تومن پولو اؤز آرالاریندا تقسیم ائتسه‏یدیلر هره‏سینه بیر تومن ده یئتیشمزدى. اونا گؤره ده پولو جیبیمه قویدولار. آختاریش قورتاراندان سونرا دئدیلر:\n– دوش قاباغا!\nبو زامان بیرینجى توفنگ قونداغى کوره‏گیمه ده‏یدى. باشقالارى دا ته‏پیک و توفنگ قونداغى ایله وورماغا باشلادیلار. من یئره یخیلاندا اونلار تپیک ایله ووروب منى آیاق اوسته قالدیریب ایره‏لیه طرف ایته‏له‏ییردیلر. بازار خلوت ایدى. گل-گئت چوخ آز ایدى. فقط اوباشلارین سسى بازارى بوروموشدو. اونلار منه ووردوقلارى توفنگ قونداغیندان لذت آپاریردیلار. شاققلتى گولوش سسلرى خلوت بازارى باشینا گؤتورموشدو. من ایسه اؤزومو ضربه‏لردن قوروماق اوچون هر تشبّوثه ال آتیردیم. اونلار منیم اعتراض سسلریمى ائشیتمک ایسته‏میردیلر. اونلار منیم کیملیگیمى، هانسى یووانین قوشو و هارالى اولدوغومو بیلمیردیلر. یوخسا اؤزلرینه زحمت وئرمه‏زدیلر. آمما اللرینده مدرک اولمادیغى اوچون ایندى قاباقلارینا قاتیلمیش بیر اسیر ایدیم. توفنگ، ته‏پیک ضربه‏لرینین آلتیندا فیرفیرا کیمى ساغا-سولا فیرلانیردیم. اوباشلار منى اولدوغوم مسافرخانایا طرف آپاریردیلار. بو آرالاردا منى تانییان فقط بیر نفر اولا بیلردى، او دا مسافرخانا صاحبى ایدى. اونون ملى حکومته میلى وار ایدى و منه احترام بسله‏ییردى. منیم راحاتلیغیم اوچون الیندن گلنى اسیرگه‏مزدى. قارشیدا سنگکچى وار ایدى. اونون قاپیسیندا پئندیر، کره، قایماق و بعضى گؤیرتیلر ساتان جاوان بیر اوغلان تاباق اوستونده آل-وئر ائدیردى. منى اوزاقدان-اوزاغا تانیسا دا کیم و نه کاره اولدوغومو بیلمیردى. آرامیز ساز ایدى. اونون ساتدیغى شئیلردن آلاردیم. ایندى اوباشلار منى چؤرکچى دوکانینا طرف آپاریردیلار. امیدیم همین جاوان اوغلانا گلیردى. اؤز-اؤزومه دوشونوردوم کى، بلکه ده تانیش اولدوغوم جاوان اوغلان منى بو ظالملارین الیندن قورتارا بیلدى. او منى اوباشلارین الینده اسیر گؤرنده نه اینکى کمک‌ل��ک ائتمه‌دى، اوسته‏لیک اؤزو اولارا قوشولوب کؤتک وورماغا باشلادى. ضربه‏لر او قدر شدّتلى ایدى کى، اؤزومو ایتیریب جاوان اوغلانین چهارپایى اوستونده قویدوغو تاباغین اوستونه ییخیلدیم. تاباق یئره آشدى. ساتیشا قویدوغو کره، پئندیر، قایماق و باشقا ساتدیغى شئیلر آیاق آلتیندا قالدى. چؤرکچیده اولان مشتریلرین هامیسى تاماشا ائدیردیلر. اونلارین منیم ظالملارین الینده اسیر اولماغیما اورکلرى یانیردى. من بونو اونلارین گؤزلریندن اوخویوردوم. آمما هئچ کیم بو اوباشلارا اعتراض ائده بیلمیردى. اونلار اللرینده‏کى سیلاحا گووه‏نیب هر بیر شقاوته ال آتیردیلار. گؤزلرى قیزاریب حدقه‏سنیدن چیخمیشدى. بیر ایل ملى حکومتین زامانیندا عربده چکیب باج آلماقدان محروم قالانلار ایندى انتقام آلماغا جان آتیردیلار. هله منى هارا آپارماقلارینى بیلمیردیم. چؤرکچینین قاباغیندان کئچیب یاشادیغیم مسافرخانایا طرف گئدیردیک. اونلار آرخادان توفنگ قونداغى ایله ووروب ایره‏لیه دوغرو ایته‏له‏ییردیلر. مسافرخانایا آز قالیردیق. هر گون اونونلا سالاملاشیب و خرید ائله‏دیگیم قوجا باققال کیشى دوکانین آغزیندا گؤروندو. بیر ایل تمام ایدى سحر چاغلارى اونونلا اوز به اوز اولوردوم. یوخاریدا یازدیغیم کیمى بیر دفعه بیر کندلیدن کره آلاندا کندلینین اونا ائتدیگى اعتراض منى وادار ائتمیشدى قوجا باققالا “بوندان سونرا سنین رسمى چکى داشلارین اولمالیدیر. بو دؤلتین قانونودور. یوخسا منیمله طرفسن”، دئییم. ایندى اونون دوکانینین قاباغیندان منى دؤیه-دویه، سؤیه-سؤیه، اوستو باشى قانلى معلوم اولمایان بیر نقطه‏یه دوغرو آپاریردیلار. اونون بیر نئچه کلمه سؤزو حیاتیمدا دگیشیکلیکلر عمله گتیره بیلردى. قوجا باققال منى گؤرن کیمى تانیدى. آمما اؤزونو گؤرمه‏مزلیگه ووروب دوکانا قاییتدى. من اونو چؤرکچى قاباغیندا پئندیر کره ساتان جاوان اوغلان ایله اؤز فیکریمده مقایسه ائدیردیم. ایندى مسافرخانانین قاباغیندان اؤتوردوق. گؤز آلتى اورا باخا-باخا مسافرخانانى آرخادا قویدوق. من یاشادیغیم یئرین دالانداریندان احتیاط ائدیردیم. بئله‏لیکله بورانى خطرسیز آرخادا قویدوق. گؤى مسجیدین قارشیسیندان اؤتنده ایکى نفر اؤز کندلیلریمیزله اوز به اوز اولدوق. اونلارین تبریزده اولماقلارینى سونرادان بیلدیم. اونلار تهران قوشونلارى ایله مبارزه ائتمک اوچون فرقه‏نین چاغیریشى ایله کؤنوللو فدائى دسته‏لرینه قوشولموشدولار. ایندى ایسه آوارا، سرگردان تبریز کؤچه‏لرینده دولانیردیلار. من اونلارى گؤرن کیمى آز اولسا دا یئریمده دایاندیم. بوینومون آردیندان ده‏ین توفنگ قونداغیندان یئره سریلدیم. اونلار کنده قاییداندان سونرا منیمله نه شکیلده رفتار اولوب و منى اوباشلار نئجه آپاردیقلارینى دانیشمیشدیلار. عائله‏میز و کندلیلریمیز مندن داها ال اؤزموشدولر. بیزیم حرکت ائتدیگیمیز خیابان او زامانلار دمیرچى و نعلبندلرین مکانى ایدى. باشقا گونلر بوردا چکیج، سندان سسیندن قولاق باتاردى. ایندى بوتون دوکانلار باغلى اولدوغونا گؤره ساکت‏لیک ایدى. خیابانین آخیرى کریم‏خان میدانینا چیخیردى. اوباش دسته‏سى منى قاباقلارینا سالیب بو میدانا طرف سوروکله‏ییردیلر.\n(۲۱)….\nتبریزین هر طرفیندن گولله سسى ائشیدیلیردى. آرا-سیرا مسلسللردن آچیلان رگبار شهرى تیتره‏دیردى. بو گون آذر آیینین اییرمی بیر ایدى. قلبینده یاشادیغ��م تبریز اؤز آغیر گونلرینى کئچیریردى. بیز کریم‏خان میدانینا آز قالمیشدیق. اگنیمده‏کى پالتارلاریم پالچیقلى، توزلو-تورپاقلى ایدى. پیس وضعیتده کریم‏خان میدانینا یئتیشدیک. میداندا ازدحام وار ایدى. هامى بیر یئره توپلاشمیشدى. اونلار منى گتیرن اوباشلارى گؤرن کیمى هورا چکدیلر. بو آندا جمعیت آرالاندى. اورتادا بیر جنازه گؤروندو. اونو تازه شکار ائدیب اؤلدورموشدولر. جنازه قان ایچینده ایدى. یانینا دوشموش کئپى‏سیندن مهاجره اوخشاییردى. منى جنازه‏نین یانینا ایته‏له‏دیلر. جنازه آدلاندیردیغیم آدام هله اؤلمه‏میشدى. من اونون قیرمیزى قانلار آراسیندا بدنى‏نین تیتره‏مه‏سینى گؤروردوم. اطرافینا جمع اولموش اوباشلار ایسه اؤز داش قلبى و قان چاناغینا دؤنموش گؤزلرى ایله بو مدحش جان وئرمک منظره‏سینه اشتیاق ایله تاماشا ائدیردیلر. دؤره‏یه ییغیلمیش آداملارین اکثریّتى سیلاحلى ایدى. من جنازه‏نین یانیندا آیاق اوسته دایانمیشدیم. ایندى عؤمرومده ایللر، آیلار، گونلر، دقیقه‏لر، یوخ، ثانیه‏لر حساب اولونمالى ایدى. قلبیم نفرتله دولو ایدى. مشروطه زامانى شجاع الدوله‏نین قوشونلارى، شیخ محمدخیابانى دؤره‏سینده رضاخانین و روس قازاقلارینین قوشونلارى، ایندى ایسه منفور محمدرضانین اوباشلارى آزادلیق سئون آذربایجان خالقینا دیوان توتاراق، اونلارى بیگانه کیمى یئرله یکسان ائدیردیلر. دؤوره‏مى آلمیش اوباشلار اللرینده‏کى توفنگین گلن گئده‏نینى چکیب لوله‏سینى منه طرف توشلامیشدیلار. من داها اؤلومومو گؤزومون قاباغیندا گؤروردوم. بو آندا اؤز-اؤزومه فیکیرلشدیم: “من اؤله‏جه‏یم. هئچ اولمازسا اؤز نفرتیمى بونلارا بیلدیرمک اوچون قلبیمده‏کى سؤزلرى بو اوباشلارا دئمه‏لى‏یم”. بو فیکرین ایچینده ایدیم، دؤوره‏مده‏کى آداملاردان بیر سس گلدى:\n– آند اولسون حضرت ابوالفضلین دوشن قوللارینا هر کس اونو وورسا من ده اونو ووراجاغام دئییب، الینده‏کى توفنگین چاخماغینى چکدى. سس گلن طرفه باخدیم. او اورتا یاشلى بیر کیشى ایدى. اگنینده قیریشیقلى قدیمکى پاسبانلارین پالتارلارى وار ایدى. بو ملى حکومتدن قاباق خدمت ائدن پاسبانلارا اوخشاییردى. پالتارلارین قیریشیقلى اولماغى دا بونو ثابت ائدیردى. او منه طرف گلیب بیر قولونو بوینوما سالدى. او بیرى ایله توفنگى اوباشلارین اوستونه توتوب” هئچ کسین بونو (منى) وورماغا حاققى یوخدور، بو آدام گناهکاردیرسا اونو کلانتریه تحویل وئرملى‏ییک، بیز بونو قانونا تاپشیرمالى‏ییق”، دئدى. پاسبان منى قوجاقلامیشدى. او منه باخیب دئییردى:\n– قورخما، سنى گولله ایله وورسالار گرک منى ده وورسونلار.\nاو منى اوباشلارین ایچیندن چیخاریب کلانتریه آپارماق ایسته‏ییردى. آمما پاسبانین قاباغین کسمیشدیلر. من اونو تانیمیردیم. او دا منى تانیمیردى. قانون پرستلیک هاردان اونون قلبینه قونموشدوسا بیلمیردیم. بو، اوباشلارین ایچینده نادر بیر آداما اوخشاییردى. منى آرادان چیخارتماق ایسته‏ییردى. باشقالارى ایسه بیر الیمدن توتوب پاسبانین الیندن آلماق ایسته‏ییردیلر. بو آندا او عصبانى اولوب منیم الیمدن توتوب گئرییه چکنلرین اوستونه قیشقیردى:\n– من گرک بو آدامى کلانتریه تحویل وئریم، دئییب توفنگینى اونلارا طرف توتدو.\nنه ایسه منیم خلاصکاریم غالب چیخدى. کلانترى ایله یوز آددیم فاصله‏میز وار ایدى. منى کلانتریه آپاریردى. میدانداکى آداملارین یاریسى دالیمیزجا گلیردى. بورا تبریزین بیرینجى کلانتریسى ایدى. اورانین قاپیسیندا آدام چوخ ایدى. پاسبان دئدیگیم بو آدام منى کلانترى مسئوللارینا تاپشیردى. بئله‏لیکله او دهشتلى منظره‏دن، او دونیانین سون پیلله‏سیندن گئرى قاییتدیم. کلانتریده منى بوش قورو کیچیک بیر اوتاغا سالیب قاپیسینى باغلادیلار. ایندیه قدر توفنگ، تپیک، یومروق ضربه‏لرینین آغریسینى حسّ ائتمه‏ین جانیمین ایندى هر طرفى آغریماغا باشلامیشدى. بوینومون آردینا وورولان توفنگ قونداغینین آغریسى منى الدن سالمیشدى. بوینوم هر طرفه دؤنوردوسه سانجیسى آمانیمى قیریردى. یاواش-یاواش بو سلولون دیوارینا سؤیکنیب قورو یئرده اوزاندیم. فیکر ائدیردیم. واختیندا اؤز جانیمى بو معرکه‏دن قورتارمادیغیم اوچون پئشمان دئییلدیم. او زامان منیم اییرمی اوچ یاشیم اولسا دا مبارزه یوللارینى یاخشى تانییردیم. اؤزومو بئله گونلره حاضرلامیشدیم. بو منیم بیرینجى امتحانیم ایدى….","num_words":18451,"character_repetition_ratio":0.043,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.196,"stopwords_ratio":0.001,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":136954.1,"cluster_detection":-1}
+{"text":"آشیق غریب (ائرمنی: . Աշուղ Ղարիբ؛ گورجو:. აშიკ ქერიბი؛ قیریم‌تاتار. یولجو غاریپ ؛ تورک: آشیق غاریپ؛ تورکمن: شاصنم-غاریپ) — گونئی قافقاز، اورتا آسیا و یاخین شرقده گئنیش یاییلان خالق ناغیلی. همچنین بو اثر آشیق‌لار طرفیندن ایفا اولونان لیریک[1] داستانی[2][3][4][5]ساییلیر، بوندان باشقا او، اساسیندا مشهور فولکلور سوژه‌سی ( \" ار آروادی‌نین تویوندا ایشتیراک ائدیر \" )[6]اولان اِپوس[7] ژانرینا عایید اولونور.\nآشیق غریب داستانی\nداستان اوغوز-تورک منشألی‌دیر[8]. 1837-جی ایلده میخائیل لرمونتوف ناغیلین آذربایجان ورسیونونو [2][9][10][3][5][11]ایلک دفعه یازدیقدان و یازی 1846-جی ایلده درج اولوندوقدان سونرا، اثر روس‌دیللی موحیطده گئنیش شؤهرت قازاندی[2]. بوندان باشقا ائرمنی، گورجو، تورک، تورکمن و س. ورسیون‌لار دا مؤوجوددور[5][12]. گورجولر و ائرمنی‌لرین آراسیندا عاشیق غریب باره ده روایت آذربایجان خالقی ایله اونسیت نتیجه‌سینده یاییلمیشدیر[8]. اثرده پول، ثروت، نجیب‌لیگه قارشی پوئزیا و موسیقیدن عیبارت اینجه صنعت قووّه‌سی موقاویمت گؤستریر[13]. داستانین سوژه‌سی اساسیندا اوچ اوپرا و بالت یازیلیب، فیلم چکیلیب.\n\"آشیق غریب\" داستانی‌نین تاریخچه‌سی\n\"آشیق غریب\" داستانی آشیق‌لار طرفیندن زامان-زامان یئنی-یئنی واریانت‌لاردا سؤیلنن محبت داستان‌لاریندان بیری‌دیر. داستان باره ده یازیلی معلومات‌لار 19. عصرین 20-جی ایل‌لرینه تصادوف ائدیر. منبع‌لرده گؤستریلیر کی، 1813-جو ایلده قاراباغین گولوستان کندینده ایران-روسیه موحاریبه‌سی‌نین یئکون‌لارینا دایر \"گولوستان\" موقاویله‌سی‌نین باغلاندیغی واخت بیر ضیافت تشکیل ائدیلیر. آذربایجانین ایکی‌یه بؤلونمه‌سینه یول آچان حادیثه‌یه حصر ائدیلمیش همین مجلیسده \"غریب‌ ایله شاه صنمین حکایتی\" داستانی سسله‌نیب. بوندان 12 ایل سونرا داستان روس مطبوعاتینا یول تاپیب. \"گولوستان\" موقاویله‌سی‌نین ایمضالانما مراسیمینده ایشتیراک ائدن آ.لازارئف آدلی حربی موشاویر 1825-جی ایلده روس ادبی مجموعه‌لری‌نین بیرینده یازی ایله چیخیش ائدیر. همین مقاله‌ده او، گولوستاندا ایمضالانان سازیشه حصر اولونان و ایران دیپلومات‌لاری طرفیندن تشکیل ائدیلن مجلیسده نصرت��الدین آدلی بیر صنعتکارین سازدا \"غریب‌له شاه ‌صنمین حکایتی\" آدلی بیر روایت اوخودوغونو و بوتون مجلیسده‌کی‌لری حئیران ائتدیگینی یازیر. سونرا علاوه ائدیر کی، \"کاش تزاریزمین قافقازا ایصلاحا گؤندردیگی روس یارادیجی‌‌لاریندان بیری ایمپریانی سارسیتماغا چاغیران ایدئیالاردان ال چکیب، بئله تاثیرلی روایت‌لری قلمه آلیب بیزلرین روحونو اوخشایایدی\"‌.\nبو مقاله قافقازدا سورگون حیاتی یاشایان روس شاعیری میخائیل لرمونتوفون دیقتینی جلب ائدیر. او، \"آشیق غریب\" داستانینی سؤیله‌ین آشیق‌لاردان بیری ایله تانیش اولور. حکایه‌نی دینله‌ییر و داستانین سوژه‌سی اساسیندا عئینی آدلی مشهور پوئماسینی قلمه آلیر. بو فاکتی پوئما ایله آشیق سؤیلمه‌لری آراسینداکی سوژه یاخین‌لیغی، مؤوضو و مضمون اوخشارلیغی دا تصدیقله‌ییر. بئله‌لیکله، \"غریب‌له شاه صنم حکایتی\" روس شاعیری میخائیل لرمونتوف طرفیندن یازی‌یا کؤچورولور.\nداستانین سوژه‌سی‌نین باشقا بیر ورسیونو سونراکی ایل‌لرده آذربایجان آشیق‌لاریندان م.محمودبیگوف طرفیندن یازی‌یا آلینیر و او، 1882-جی ایلده \"قافقاز اراضی‌لری و خالق‌لاری‌نین تصویری اوچون ماتریال‌لار توپلوسو‌\"ندا درج ائدیلیر. داها سونرا 1916-جی ایلدن اعتیباراً \"‌اوروجوف قارداش‌لاری مطبعه‌سی‌\"نده داستان آذربایجان و تورک دیل‌لرینده بیر نئچه دفعه نشر ائدیلیر. همین نشرلردن اؤز مضمون دولغون‌لوغو و صنعتکارلیق باخیمیندان گنجه ورسیونو داها چوخ دینله‌نیلیب قبول ائدیلیر. داستان آذربایجاندا و آنادولودا گئنیش شؤهرت تاپیر و یاییلیر. تصادوفی دئییل کی، همین ورسیون اساسیندا آنادولو آشیق‌لاری دا اؤز \"‌آشیق غریب‌\"‌لرینی یارادیرلار.\nداستانین آذربایجاندا اون، آنادولودا یئددی ورسیونو مؤوجوددور. داستان حاقیندا آکادمیک ح.آراسلی، پروفسورلاردان م.تهماسیب، پ.افندی‌یئف، آ.نبی‌یئف و باشقالاری‌نین تدقیقات‌لاری وار. آکادمیک ح.آراسلی و فیلولوژی اوزره فلسفه دوکتورو س.یاقوبووانین قئیدلرینه گؤره، آشیق غریب تاریخی شخصیت اولوب. 16. عصرده یاشاییب-یارادیب و تبریز آشیق مکتبی‌نین گؤرکملی صنعتچی‌لریندن بیری ایمیش.\nداستان تاریخ یؤنوندن ده واجیب‌لیگینی قورویور. \"آشیق غریب\" میلّی داستان یارادیجی‌‌لیغی‌نین ان ائرکن سوژه‌لرینی احاطه ائتدیگی کیمی، آذربایجان خالقی‌نین ائرکن اورتا عصر معیشت حیاتینی، عادت-عنعنه‌لرینی و جمعیت‌داخیلی ضیدیت‌لرینی گئنیش شکیلده اؤزونده احتیوا ائدیر. اونون هر هانسی باشقا بیر خالقا مخصوص اولدوغونو ایدیعا ائتمک، ساختالاشدیریب اؤزونکولشدیرمک هئچ جور مومکون دئییل. \"آشیق غریب\" داستانی‌نین سوژه سی آذربایجان آشیق یارادیجی‌لیغیندا یئنی محبت داستانی کیمی \"بوتا\" آرخاسینجا گئتمه عنعنه‌سی اوزرینده قورولوب. بو عنعنه داها چوخ ایسلام گؤروش‌لری ایله باغلی‌دیر. یعنی عاشیق و معشوقون یوخودا بیر-بیرینه بوتا ائدیلمه‌سی، بیری-بیریندن خبرسیز اولاراق ایلاهی وارلیق طرفیندن بخش ائدیلن نیکاح باغلانتیسی، ایلاهی وئرگیسی ایله باغلی‌دیر. آذربایجان داستان یارادیجی‌لیغیندا بو تیپلی سوژه‌لرده عاشیق و معشوق‌لار بیر چوخ چتین‌لیکلرله اوزلشسه‌لر ده، سوندا بیر-بیرینه قوووشا بیلیرلر. عئینی زاماندا بو تیپلی سوژه‌لرده بوتالانان قهرمان‌لارا دارا دوشرکن کؤمک ائدن خیضیر، حضرت علی، جبراییل و س. ایسلام آنلامی ایله باغلی فؤوق‌البشر قووّه‌لر اولوب. معلومدور کی، \"آشیق غریب\" داستانیندا تاجیر محمدین اوغلو رسول یوخودا ایکن تیفلیسلی خوجا سنانین قیزی شاه‌ صنم اونا بوتا وئریلیر. رسول اؤز بوتاسی‌نین آرخاسینجا گئتمه‌لی اولور. گلیب تیفلیسه چاتاندا بیر قاری‌یا راست اولور. قاری وضعیتدن حالی اولور و دئییر کی، سن قال بورادا، من گئدیم شاه ‌صنمی موشتولوقلاییم. ائله بوراداجا قاری رسولو \"غریب\" دئیه چاغیریر و رسولا بو آد خوش گلیر. او، بو آدی اؤزونه گؤتورور. حادیثه‌لر آچیلیر، شاه ‌صنم آشیق غریبین گلیشیندن خبر توتور و اونونلا گؤروشور. آنجاق غریب شاه صنم عمیسی اوغلو شاه ولده نیشانلی اولدوغونو بیلیر. بو خبر اونو سارسیدیر. شاه‌ صنم عمیسی اوغلونا خبر گؤندریر کی، منی یئددی ایل گؤزله‌سین. آشیق غریب شاه ‌صنمه قوووشماق اوچون بوتون عذاب‌لارا دؤزور. داستاندا غریبین کشمکشلی حیاتی‌نین چوخ گرگین بیر مرحله‌سی تصویر اولونور. بو، چتین‌لیک و آغیر گوزراندان چیخما، بوتا آرخاسینجا گئتمه، بؤیوک چتین‌لیک‌لره غالیب گلیب توی گونونه قوووشما، یئنی حیاتا قدم قویما ایله علامتداردیر. داستانین اوّلینده بوتاسینا قوووشاجاغینا گومان‌سیز اولان رسول (غریب) داستانین سونوندا آرتیق مورادینا یئتیشن حاق آشیغی کیمی دیقتی چکیر.\nحسین سرابسکی آشیق غریب اوپراسیندا\n\"آشیق غریب\" آذربایجان اوپرا صنعتینده ده اؤزونه یئر تاپیب. داستانین موتیولری اساسیندا ذولفقار حاجی‌بیگوف \"آشیق غریب\" ، ج.جبارلی‌نین یازدیغی لیبرتتو اساسیندا گؤرکملی روس بسته‌کاری رئینقولد قلییئر \"شاه ‌صنم\" اوپراسینی یازیب.\nناغیلین ورسیون‌لاری\n\"آشیق غریب\" شرقده کیفایت قدر یاییلمیش داستاندیر. او، پوئتیک ایفاده‌نین یوکسک سویه‌ده اوستالیقلا آچیقلانماسی ایله، قهرمان‌لارین نجیب سیمالاری ایله، گوجلو و ایلاهی سئوگینی عکس ائتدیرمکله دینله‌ییجی‌نین دیقتینی خوصوصیله اؤزونه جلب ائدیر. جلب‌ائدیجی سوژه‌لرله و نثر متنینه علاوه ائدیلمیش اینجه لیریزم ایله دولو اولان شعیر-ماهنی‌لارین سایه‌سینده بو داستان آشیق‌لارین ایفاچی‌لیق رپرتواریندا سئویملی اثرلر کیمی اؤزونه‌مخصوص یئر توتور. محض ائله بو خالق اوزان‌لاری-آشیق‌لاری واسیطه‌سی ایله او، یاییلاراق پوپولیار فولکلور آبیده‌لریندن بیرینه چئوریلمیشدیر. بو داستانین ورسیون‌لارینا اورتا آسیا فولکلوروندا: تورکمن، اؤزبک، قاراقالپاق، ائله‌جه‌ده قافقاز شیفاهی خالق ادبیاتیندا: آذربایجان، گورجو، ائرمنی دیلی، کالمیک و کاباردا آراسیندا راست گلینیر. داستان ائله‌جه ده تورکیه و بولقاریستانین تورک اهالیسی آراسیندا دا یاییلمیشدیر. تدقیقاتچی‌لارین دیقتی هر شئیدن اؤنجه، آذربایجان ورسیونو اوزرینده دایانمیشدیر. لاکین بو داستانین تورک ورسیون‌لاری مورکّب سوژه‌لی گئنیش اثرلردیر، هر بیر اپیزودون موستقیل حادیثه کیمی اینکیشاف ائتدیگی فرقلی متنی احاطه ائدیر.\nگئنیش سوژه بوتون اورتا آسیا ورسیونو کاراکتریزه ائدیر. باش قهرمان‌لارین رومان سرگوذشت‌لرینه پارالل اولاراق دیگر رومان اپیزودلاری دا تاپیلیر کی، بو دا اکثر حال‌لاردا اساس سوژه خطی‌نین یوکلنمه‌سینه سبب اولور. بوتون ورسیون‌لاردا دینی المنت‌لره بوللوجا راست گلینیر.\nم.ی. لرمونتوفون ورسیونو\nمیخائیل لرمانتوف\nلرمونتوف \"آشیق غریب\"ی 1837-جی ایلده تیفلیس یاخین‌لیغیندا حربی حیصه‌ده اولارکن یازمیشدیر. اثر لرمونتوفون اؤلوموندن سونرا، 1846-جی ایلده \"دونن و بو گون\" (\"Вчера и сегодня\") ادبی آلماناخیندا درج اولونموشدور. ناغیلدا منبع باره‌سینده نه معلومات وار، نه ده لرمونتوفو بو فولکلور آبیده‌سی ایله تانیش ائدن شخصین کیملیگی آچیقلانیر. \"آشیق غریب\"ین باشلیغیندان سونرا \"تورک ناغیلی\" (\"Турецкая сказка\") شرحی وئریلمیشدیر. بو مقام، آچیقجا سوژه‌نین تورک منشألی اولماسینی گؤستریردی و اوزون مودت تدقیقاتچی‌لار آراسیندا شوبهه دوغورموردو. لاکین لرمونتوفون آرشیوی ایله تانیش‌لیقدان سونرا \"آشیق غریب\"ین الیازماسیندا اونون تورک منشألی اولماسی باره‌سینده نه بیر باشلیغین، نه ده بیر قئیدین اولماسی آشکار اولونمادی. موعین ائدیلدی کی، باشلیغی، ائلجه ده قئیدی متنده مؤوجود شرق گئرچک‌لیک‌لرینه و تورک ایفاده‌لرینه اویغون اولاراق متنین ترتیبی و تورک کیمی حساب ائدیلمه‌سی ژورنالین رداکتورو سولوقوبا مخصوصودور. بئله بیر مقام موعین ماراق دؤغورموش و تدقیقاتچی‌لارین دیقتینی بو اثرین یارانما منبعیی‌نین آختاریلماسینا یؤنلتمیشدیر.\nاوخشارلیق‌لارین موعین ائدیلمه‌سی نتیجه‌سینده 1864-جو ایلده لرمونتوف ناغیلی‌نین آتاژوکین طرفیندن کاباردا دیلینه ترجومه اولوناندان سونرا، شوبهه‌سیز، یارادیلماسی مومکون اولان، کاباردا شیفاهی خالق ادبیاتینا تاثیر گؤسترن و عئینی سوژه‌لر ایله بنزری اولان واریانت‌لاری‌نین عمله گلدیگی کاباردا ورسیونو دا ایستیثنا اولوندو.\nآذربایجان ورسیونو\nآذربایجان آنونیم رومانتیک داستانی \" آشیق-غریب \" 16-17-جی عصرده یارانیب. بو داستان 17-جی عصرده تامام‌لانمیشدیر. سون زامان‌لار تدقیقاتچی‌لار آشیق غریب داستانینا چوخ دیقت آییریردیلار. لرمونتوفون \"آشیق غریب\" داستانیندا مؤعتریضه‌لرده معناسینی ایضاح ائدن آذربایجان سؤزلری: Господин (آغا)، Мать (آنا)، Юноша (اوغلان) балалайка (ساز) و سایر سؤزلر آذربایجان تدقیقاتچیسی میکاییل رفعیلی دیقت یئتیردی. همچنین ایراکلی آندرونیکوف قئید ائدیر کی، آذربایجانجا \"آشیق\" \"عاشیق\" ، مجازی معنادا: \"موغنی\" ، \"شاعیر\" ، \"غریب\" ، \"سیاح\" ، \"کاسیب\" ترجومه اولونور. تورکولوق م.س. میخائیلوف \" میخائیل یوریئویچ لرمونتوفون \"تاتار دیلی\" ایله مشغولیتی حاقیندا\" مقاله‌سینده بئله نتیجه‌یه گلیر کی، \"آشیق-غریب\" ناغیلیندا راست گلینن بوتون شرق سؤزلری \"یالنیز آذربایجان دیلینه یؤنلندیریله بیلر\" . همچنین «гёрурсюз» سؤزونون فورماسی یالنیز آذربایجان دیلی‌نین دیالکت‌لرینده موشاهیده اولونور. ناغیلدا غرب گئرچک‌لیک‌لری و آذربایجان سؤزلری ( \"آنا\" ، \"رشید\" ، \"سالام‌علئیکیم\" ، \" گؤررسینیز \" ) فعل فورماسی یالنیز آذربایجان دیالکتینی کاراکتریزه ائدیر. بو گونه کیمی آذربایجان دیلینده مؤوجود واریانتدان هئچ بیری سوژه اولاراق لرمونتوفون ناغیلینا اویغون گلمیر. لرمونتوفون \"آشیق غریب\"ی‌نین متنی یالنیز گورجو واریانت‌لاری ایله اولان اوخشارلیق‌لاری عکس ائتدیریر. واختیله ای.آندرونیکوف، و س.یاقوبووا بو حالی قئید ائتمیشدیر. دوغرودان دا، ش.روستاوئلی آدینا گورجو ادبیاتی اینستیتوتونون فولکلور آرشیوینده و باتومی علمی-تحقیقات فولکلور فوندوندا موحافیظه اولونان بیر نئچه گورجو واریانتی محض ائله داستانین لرمونتوفون ناغیلیندا وئریلن حیصه‌سینی احاطه ائدیر و اوندا شاه‌ صنمه وورولانا کیمی آشیغین حیاتی عکس اولوندوغوندان بوتون آذربایجان متنی اوچون کاراکتریک و واجیب اولان گئنیش گیریش بوراخیلمیشدیر.\nعئینی زاماندا گورجو واریانت‌لاری قیسما محمود‌بیگوف طرفیندن 1892-جی ایلله یازیلمیش آذربایجان متنینه اویغون گلیر. گورجو واریانت‌لاری‌نین غئیری-گورجولوگونون عمله گلمه‌سی آیدیندیر. بوتون هر شئی بو اثرلری آشیق‌لاردان ائشیدن موسلمان گورجولری طرفیندن یازیلمیشدیر. بو گورجو ناغیلچی‌لاری اثرین نثر حیصه‌سینی گورجو دیلینده اوخوجویا چاتدیریبلار، آرالاریندا اولان شعیر پارچالارینی-ماهنی‌لاری ایسه ترجومه ائتمه‌میشلر. اراضی فرق‌لرینه باخمایاراق، مِسخِتیده یازیلدیغی کیمی، آجاریستاندا آشکار اولونموش متن‌لر سوژه اولاراق بیر-بیرلریندن آز فرقله‌نیر و گؤروندوگو کیمی، بیر عومومی منبعدن تشکّول تاپمیشدیر.\nلرمونتوفون ناغیلینا اویغون اولاراق، ائله‌جه ده گورجو واریانت‌لاریندا اولدوغو کیمی احوالات تیفلیسده باش وئریر. هر ایکی قهرمان آشیق غریب ده قهرمان قادین شاه ‌صنم (لرمونتوفدا ماه‌المهری) تیفلیس ساکین‌لری‌دیر. لرمونتوفون متنی داستان واریانت‌لاری‌نین اوخشار سوژه آردیجیل‌لیغینا رعایت ائدیر.\nسئوگیلی‌لر طرفیندن عهدی-پئیمان باغلانماسی. بئله‌کی، یئددی ایل آیری‌لیقدان سونرا غریب گئری قاییدیر. عکس تقدیرده شاه‌صنمه (ماه‌المهری) باشقاسینا اره گئتمک حوقوقو وئریلیر.\nغریبین آناسی‌نین ناراحات‌لیغی و آغلاماقدان گؤزلری‌نین کور اولماسی.\nشاه ‌صنم (ماه‌المهری) طرفیندن واخت اؤتدوکدن سونرا غریبی آختارماسی.\nاوزاق اؤلکه‌دن غریبین مؤعجیزه یارادان آتلی‌نین یاردیمی ایله قاییتماسی.\nغریبین شاه صنم‌ین (ماه‌المهری‌نین) توی گونو گلمه‌سی و اونون تویونا آشیق کیمی گئتمه‌سی.\nاوغلونون قاییتماسیندان سونرا غریبین آناسی‌نین موعالیجه اولونماسی.\nسئوگیلی‌لرین بیر-بیرینه قوووشماسی و خوشبخت سونلوق.\nکاباردا واریانتی\nبو واریانتی کاباردا واریانتی کیمی، لرمونتوفون ناغیلی‌نین تاثیری ایله ایشلنمه‌سینی دوشونمگیمیز اولمازدیمی، بو حالدا سوژه و اپیزودیک اوخشارلیق‌لار قانونا اویغون اولاردی و اودور کی، لرمونتوفون ناغیلی‌نین منبعیینی آراماق مسله‌سی ده حلّ اولوناردی. لاکین بو هئچ ده بئله دئییلدیر. سوژه عئینی‌لیگینه و اپیزود اوخشارلیغینا باخمایاراق گورجو واریانتیندا قهرمان‌لارین آدلاری فرقلی‌دیر. گورجو متنینده قادینین آدی شاه‌ صنم‌دیرسه، لرمونتوفدا ماه‌المهری‌دیر. بو باخیمدان س. یاقوبووانین فیکیرلری ده ماراقلی‌دیر کی، ماه‌المهری ماه و مهر-‌دن یارانمیش اولا بیلر کی، بو دا ان گؤزل، ان یاراشیقلی معناسینی وئریر و ائله بو تشبئه‌له ده او آدلاندیریلمیشدیر. بو حالدا شاه صنم ماه ومهری تشبئهی اولمالی ایدی. سوژه‌نین شیفاهی نقلی پروسه‌سینده، گومان ائدیلدیگینه گؤره، ماه ومهری تشبئهی ایتمیش و یالنیز قهرمان قادینین حقیقی آدی شاه ‌صنم قالمیشدیر. گؤروندوگو کیمی، لرمونتوف بو تشبئهه دیقت یئتیرمیش و قهرمان قادینین آدی کیمی ایستیفاده ائتمیشدیر.\nآشیق غریبین بیزیم الیمیزده لرمونتوفون متنی ایله داها چوخ اوخشارلیق‌لارین آشکارلاندیغی دیگر واریانت‌لار دا واردیر. بو، شواخِوی رایونونون پاپوشویلِبی کندینده 90 یاشلی اِسما پوتکارادزِدن ی��زی‌یا آلینان، باتومی علمی تحقیقات اینستیتوتونون فولکلور آرشیوینده موحافیظه اولونان متندیر.\nآخالسیخه (آسلان بلیادزِنین) متنیندن فرقلی اولاراق آجار واریانتیندا تورک شعیر-ماهنی‌لارینا راست گلینمیر کی، بونونلا دا داستانین ژانر خوصوصیتی پوزولموشدور. بو متن اؤز کومپوزیونو ایله لرمونتوفون اثری کیمی ناغیلی تشکیل ائدیر. شوبهه‌سیز، آجار متنی لاپ باشدان داستان فورماسیندا اولا بیلردی، لاکین تورک شعیر-ماهنی‌لار ناغیلچی طرفیندن واخت کئچدیکجه اونودولموش و داستان ناغیل شکلینه دوشموشدور. آجار واریانتیندا لرمونتوفون ناغیلی‌نین بنزری اولان چوخ اپیزودلارا راست گلینیر.\nمتنه اویغون اولاراق تیفلیسه گلن: \" آشیق غریب آتا میندی، یالمانینا یاتاراق آتی برک چاپدی \" دوزه \" (دوزن‌لیگه) چیخدی، آت چاتلادی. نه ائده بیلردی، اوردا اوتوروب آغلادی. اونا بیر آتلی یاخینلاشیب دئدی:\nائی یولچو، نییه آغلاییرسان؟\n- آتیم اؤلدو و اونا گؤره ده آغلاییرام (شاه ‌صنم اره گئدیر و آت دا اؤلدو، آغلامازمی؟!) آتلی اونا دئدی کی، من گئده‌جگم، سن ده آرخامجا گل. هئیبه‌سینی گؤتوردو و یهرین قاشیندان آسدی. نئجه گئدیرسن، نه ائتسین، چاتا بیلمیردی. گئریده قالدی. آتلی اونو گؤزله‌ییب دئدی:\n- هارا گئدیرسن؟\n- قارصا گئدیرم، دئدی. (هارا گئتدیگینی دئمه‌دی، خطیر ائتدی) اوتور منیم ترکیمه، دئدی. او دا اوتوردو و آتلی دئدی کی، گؤزلرینی یوم، یومدو، آچاندا گؤردو کی، آرتیق قارصدادیر. آتدان دوشمک ایسته‌ینده آتلی دئدی کی، هارا گئدیرسن؟\nچکیندی، لاکین دئدی کی، ارزوروما گئدیرم دئدی. آتا میندی، گؤزلرینی یومدو، بیر \" سولوخا \" (گؤز قیرپیمیندا) آتدان دوشدو، چونقورونو و هئیبه‌سینی گؤتوردو. آتلی اونا دئدی کی، هارا کیمی گئدیرسن؟\n- تیفلیسه گئتمه‌لی‌یم،- دئدی. یئنه آتا میندی. گؤزلرینی یومدو، آچان کیمی گؤردو کی، تیفلیسده دیر‌\"‌.\nآجار واریانتی\nآجار واریانتینا اویغون اولاراق \"آشیق غریب آتدان دوشنده آتلی دئدی کی، آتین آیاغی آلتیندان بیر اوووج تورپاق گؤتور جیبینه تؤک. سنین «آنان» کوردور. بونو اونون گؤزونه چکن کیمی ساغالاجاقدیر. او، تورپاغی گؤتوروب قالخاندا آتلی و آت یوخ اولدولار. آنلادی کی، اونا کؤمک ائدن حضرت علی ایمیش\".\nآجار متنینه اویغون اولاراق \" شاه صنمی زورلا خورشید بیگه وئریرلر. قیرخ گوندور کی، \"‌دویون‌\" ائدیلیر. شاه‌ صنم اونا گئتمیر. بیر الینده \"آغی\" توتموش، او بیری الینده ایسه خنجر. بئله کی، اونو چوخ ناراحات ائتسه‌لر یا آغینی ایچه‌جک، یا دا خنجرله اؤزونو اؤلدوره جکدیر\" .\nآشیق غریب طرفیندن آناسی‌نین موعالیجه اولونماسی اپیزودوندا دا دقیق اوخشارلیق واردیر. آجار متنینده: \" سن آشیق غریب دئییلسن،- دئدیلر،- او، بئله تئز گلمزدی.\nاو دا دئدی کی، حضرت علی منه کؤمک ائتدی، اونون آتی ایله گلدیم. اوچدوم دا گلدیم. سحر قارصا گلدیم، گونورتا ارزوروما، آخشام‌وستو ایسه تیفلیسه. اینانمادیلار. اگر اینانمیرسینیزسا، تورپاق گتیرمیشم. بیر کیمسه \"کورو\" گتیرین، باخاق، گؤرک. اونون آناسینی گتیردیلر. تورپاغی اونون گؤزلرینه چکدی. قوجا آروادین گؤزونه ایشیق گلدی».\nعئینی اپیزودلاردان باشقا، آجار واریانتی اونونلا دا ماراقلی‌دیر کی، لرمونتوفون ناغیلینداکی کیمی، آشیق غریبین رقیبینی یاییلمیش شاه ولد عوضینه قورشوم بیگ (لرمونتوفدا خورشید بیگ) کیمی گؤستریر. لاکین، گؤروندوگو کیمی، لرمونتوف بو داستانین باشقا واریانتینی دا دینله‌ییبمیش. آندرونیکوفون گؤستردیگی کیمی، لرمونتوفون آرشیوینده ساخلانیلان «آشیق غریب»ین الیازماسیندا شاعیر خورشید بگیین یانیندا شاه ولدی ده یازمیشدیر، لاکین سیلیب یئنیدن خورشید بیگی ساخلامیشدیر.\nکونکرت اولاراق لرمونتوفا نقل ائده‌نین، اونو قافقاز فولکلورونون زنگین خزینه‌سی ایله تانیش ائده‌نین کیملیگی حاقیندا موحاکیمه یوروتمک چتیندیر. بو باره ده نه یازیلی معلومات وار، نه ده اونون موعاصیرلری‌نین خاطیره‌لری. گؤروندوگو کیمی، لرمونتوف بو داستانی سونرا یئنیدن ایشله‌مک، بو مؤوضودا یئنی اثری یاراتماق نیتینده ایمیش. اونون آرشیوینده ساخلانیلان بو ناغیلین سونرادان ایشله‌مه سی‌نین ایزی گؤرونمور. گؤروندوگو کیمی، او، یالنیز دوزگون دقیق‌لیگی ایله یازیلان داستانین متنینی تشکیل ائدیر، حالبوکی داستانی کاراکتریزه ائدن کومپوزیون قورولوشوندان – نثر تحکیه‌سینه پارالل اولاراق قهرمان‌لارین دیالوق و حیس‌لری‌نین شعیر-ماهنی‌لاری ایله وئریلمه‌سیندن محرومدور. لاکین ناغیلین ائله اؤز متنیندن موعین اولونور کی، لرمونتوف شرق فولکلورونون اؤزونه‌مخصوص خوصوصیت‌لرینه مالیک اولان بو مورکّب ژانرا یاخشی بلد ایدی. ناغیلا اویغون اولاراق آشیق غریب اوزوم باغیندا یوخویا گئتمیشدی. بو زامان ماه‌المهری اؤز رفیقه‌لری ایله اورادان کئچیردی.\nمعلومدور کی، بورادا داستانی کاراکتیزه ائدن، ترجومه‌سی ده لرمونتوفا چاتدیریلان شعیر و ماهنی‌لاردی.\nاودور کی، ناغیل متنی‌نین بوتون مؤوجود ورسیون ایله موقایسه ائدیلمه‌سی اونون داستانین گورجو واریانت‌لاری ایله شوبهه دوغورمایان یاخین‌لیغینی تصدیق ائدیر. شوبهه یوخدور کی، او، داستانین گورجوستاندا یاییلمیش و بو گون ده موسلمان گورجولری آراسیندا تصدیق اولونموش ورسیونوندان عمله گلمیشدیر.\nاتک یازی‌لار\nAzərbaycan SSR\/\/ Böyük Sovet Ensiklopediyası : [30 cildli] \/ baş redaktor Aleksandr Proxorov — 3-cü nəşr— M. : Sovet Ensiklopediyası, 1969—1978.\nşıq Qərib \/\/ Böyük Sovet Ensiklopediyası: [30 cildli] \/ baş redaktor Aleksandr Proxorov. — 3-cü nəşr — M. : Sovet Ensiklopediyası , 1969—1978.\nGiampiero Bellingeri. Turco-Russica: contributi turchi e orientali alla letteratura russa. Edizioni Isis. 1959. 154.\n\"Aşiq Qərib\" azərbaycan xalq dastanının yazılması Lermontovun Azərbaycan xalqının folkloruna böyük maraq göstərməsinin nümunələrindən biridir. del dastan popolare azerbaigiano Asik Kerib è uno degli esempi dell'enorme interesse di Lermontov per il folclore del popolo azerbaigiano\nViktor Jirmunski. Тюркский героический эпос. Lenninqrad: Nauka. Nauka. 1974. 308.\nSergey Andryev-Kriviç. М. Ю. Лермонтов и Кабардино-Балкария. Elbrus. 1979. 93–116.\nV. A. Manuylov Ашик-Кериб \/\/ Lermontov ensiklopediyası \/ SSRİ EA. Rus Ədəbiyyatı İnstitutu (Puşkinski Dom) ; науч.-ред. совет изд-ва «Советская энциклопедия» ; baş redaktor V. A. Manuylov ; редкол.: И. Л. Андроников … [и др.]. — M. : Sovet Ensiklopediyası, 1981. — s. 42.\nA. A. Şərif. Введение\/\/Литературы Закавказья (раздел седьмой) \/\/ . 4. Georgi Berdnikovunredaktəsi altında. История всемирной литературы в девяти томах: Nauka. 1987.\nDaronyan, 1974. səh. 82\nK. A. Qasımov. Народы Азербайджанской Советской Социалистической Республики. Азербайджанцы. Народное творчество. 2. Dünya xalqları. Etnoqrafik xülasələr: SSRİ Elmlər Akademiyasının Nəşriyyatı. B. A. Qardanov, A. N. Quliyev, S. T. Eremyan, L. İ. Lavrov, Q. A. Nersesov və Q. S. Çitayevin redaktəsi altında. 1962. 154.\nK. A. Qasımov. Народы Азербайджанской Советской Социалистической Республики. Азербайджанцы. Народное творчество. 2. Dünya xalqları. Etnoqrafik xülasələr: SSRİ Elmlər Akademiyasının Nəşriyyatı. B. A. Qardanov, A. N. Quliyev, S. T. Eremyan, L. İ. Lavrov, Q. A. Nersesov və Q. S. Çitayevin redaktəsi altında. 1962. 154. Сюжеты, заимствованные из азербайджанского устного и музыкального фольклора, встречаются и в русском искусстве. Так, азербайджанская сказка об ашуге Гарибе нашла отражение в творчестве М. Ю. Лермонтова («Ашик-Кериб»), а народная песня «Галанын дибиндэ бир даш олайдым» обработана Глинкой в «Персидском марше».\nViktor Jirmunski. Тюркский героический эпос. Lenninqrad: Nauka. 1974. 308.\nС этой «западной» версией «возвращения мужа» непосредственно связана известная азербайджанская повесть «Ашик-Кериб» (точнее, Гариб — «странник», «чужеземец»), впервые ещё в 1837 году записанная и переведённая на русский язык М. Ю. Лермонтовым от одного «учёного татарина» (вероятно, азербайджанца) в Тбилиси, с подзаголовком «Турецкая сказка».\nА. В. Попов. Сказка «Ашик-Кериб» и её источники. 23. Известия: Серия литературы и языка. Академия наук СССР.: Наука. 1964. 423. Почти все исследователи «Ашик-Кериба» Лермонтова после долгих и тщательных разысканий пришли к выводу, что «в основу произведения лег шемахинский вариант азербайджанской народной сказки».\nAşıq Qərib \/\/ . 1. C. Quliyevin redaktəsi altında. Azərbaycan Sovet Ensiklopediyası: Azərbaycan Sovet Ensiklopediyasının baş redaksiyası. 1976. 512.\nA. Dadaşzadə. Азербайджанская литература (глава первая)\/\/Литературы Закавказья (раздел седьмой) \/\/ . 4. Georgi Berdnikovun redaktəsi altında. Doqquz cildlik dünya ədəbiyyatı tarixi: Nauka. 1987.\nВ XVII в. были окончательно отшлифованы такие известные дастаны, как «Шах-Исмаил», «Ашуг-Гариб», «Аббас и Гюльгаз», «Асли и Керем», «Новруз» и др.\nДеньгам, богатству, знатности противостоит сила искусства — поэзия и музыка. Дастан заинтересовал М. Ю. Лермонтова, который, услышав его во время пребывания на Кавказе, создал на его основе повесть-сказку «Ашик-Кериб».\nقایناق\nAzərbaycan məhəbbət dastanları. Bakı: 1979\nfeb-web.ru saytı\nAzərbaycan dastanları. Beş cilddə. III cild. Bakı, \"Lider nəşriyyat\", 2005.\nLermontovun \"Aşıq Qərib\" nağılının gürcü variantları ilə müqayisəsi\nادبیات\nS. K. Daronyan. «Ашик-Кериб» Лермонтова и армянские записи сказания Archived 2018-10-24 at the Wayback Machine. (PDF). № 4. Ermənistan SSR EA-nın ictimai elmlər carçısı. 1974. 79—92.\nآذربایجان تورکجه‌سی ادبیاتی (en)\nاوْرتاق تۆرک ادبیاتی\nدستانلار\nآلپ ارتونقا دستانی\nکؤچ دستانی (tr)\nشو دستانی (tr)\nاوغوز خاقان دستانی (tr)\nبوزقورد دستانی (tr)\nارگنه گون دستانی (tr)\nیارادیلیش دستانی (tr)\nتؤره‌نیش داستانی (tr)\nاسکی داش‌یازمالار\nقیزیل پالتارلی تورک شاهزاده\nاورخون الیفباسی\nاورخون داش‌یازمالاری (tr)\nایسیق‌گؤل کتیبه‌سی\nبیلگه خاقان داش‌یازماسی (tr)\nکول‌تیگین داش‌یازماسی (tr)\nتونیوکوک داش‌یازماسی (tr))\nیئنی‌سئی داش‌یازمالاری (tr)\nبوقوت داش‌یازماسی\nچویر داش‌یازماسی (tr)\nاسکی ال‌یازمالار\nآلتون یاروق (tr)\nسککیز یوکمک (tr)\nاذگو اوغلی تیگین ایله آییغ اوغلی تیگین (tr)\nمایتریسیمیت (tr)\nکوانشی ایم پوسار (tr)\nایرک بیتیک (tr)\nهوانستوانتیف (tr)\nایکی ییلتیز نوم (tr)\nکشانتی قیلولوق نوم بیتیک\nویتالاک ایرتینیردسا سوترا\nاوْرتاق یازیچیلار\nابوالغازی بهادور خان\nاحمد داعی (tr)\nا��مد فقیه (tr)\nاحمدی (tr)\nادیب احمد یوکنکی (عتبة الحقائق)\nاردبیللی شیخ صفی\nامیر علیشیر نوایی (en)\nمشرب، بابارحیم (uz)\nبابور (en)\nتوردی (uz)\nحسام‌الدین چلبی\nخاقانی\nخواجه دهّانی (tr)\nخوجا احمد یسوی (دیوان حکمت)\nربغوزی (uz)\nسکاکی (uz)\nسلطان ولد (en)\nسلیمان آتا باقیرغانی (باقیرغان)\nسولطان حسین بایقارا (en)\nسیف سرایی (uz)\nشمس تبریزی\nشیاد حمزه (tr)\nصوفی الله‌یار\nآشیق پاشا (tr)\nعبدالرحیم اؤتکور (en)\nعطایی (uz)\nفرقت (uz)\nقول علی (en)\nکاشغرلی محمود (دیوان لغات الترک)\nگلشهری (tr)\nگولخانی (uz)\nلطفی (uz)\nمحمد عاکیف ارسوی\nمختوم‌قولو فراغی\nمخمور (uz)\nمقیمی (uz)\nمولانا جلال‌الدین رومی (tr)\nیوسف خاص حاجب (قوتادغو بیلیک)\nیونس امره (tr)\nحماسه‌لر و افسانه‌لر\nاحمد حرامی داستانی (Az)\nآشیق (en)\nاصلی‌ و ‌کرم (tr)\nدده قورقود کیتابی (en)\nآشیق غریب داستانی\nکوراوغلو دستانی (en)\nشفاهی ادبیات\nآتالار سؤزو\nآشيق ياراديجيليغي (Az)\nآغی (Az)\nدستانلار (Az)\nآلقیش‌لار\nآندلار\nاوخشاما\nاووسون‌لار\nبایاتی\nبایاتی‌لار (Az)\nتاپماجالار\nناغیل‌لار (Az)\nدوزگو (Az)\nدوعالار\nدئییم‌لر\nساياچي سؤزلر (Az)\nسینامالار\nفال‌لار\nقارغیش‌لار\nقوشمالار\nلای‌لای‌لار\nلطیفه‌لر\nماهنی‌لار\nنازلامالار\nنانای (Az)\nهولاوار (Az)\nیاهالتماجالار\nاوْرتا عصر یازیچیلاری\nابراهیم میرزا صفوی (en)\nایکینجی شاه اسماعیل\nایکینجی شاه عباس\nبیرینجی شاه طهماسب\nبیرینجی شاه طهماسب (en)\nجمال رنجی\nجهان‌شاه (en)\nحبیبی برگشادی\nحبیبی (en)\nحسام‌الدین خوئی\nحقیری تبریزی (en)\nخسته قاسم (en)\nروحی بغدادی (en)\nسلطان محمود زاهدی گیلانی\nشاه اسماعیل خطایی (en)\nصادقی بیگ افشار (en)\nصائب تبریزی (en)\nطرزی افشار (en)\nعابد لاری شیرازی\nعبدالقادر مراغی (tr)\nعزالدین حسن‌ اوغلو (en)\nعمادالدین نسیمی (en)\nغریبی تبریزی منتشا اوغلو\nفاطما خانیم آنی\nقاسم انوار (en)\nقاضی برهان‌الدین (en)\nقاضی ضریر (tr)\nقوسی تبریزی (en)\nکشوری دیلمقانی (en)\nمحمد امانی (en)\nمحمد فضولی (en)\nمرتضی‌قلی خان شاملو (az)\nمرتضی‌قلی ظفر اردبیلی\nمسیحی (شاعیر) (en)\nمولانا همتی انگورانی\nمیرزا صالح تبریزی (az)\nمیرزا محسن تأثیر تبریزی (az)\nمیرزا مهدی خان استرآبادی (en)\nناصر باکویی (en)\nنشاطی شیرازی\nوحید قزوینی (en)\nیعقوب بن اوزون حسن (en)\nموْدرن عصر یازیچیلاری\nابوالقاسم خویی\nسئید ابوالقاسم نباتی (en)\nاحمد جواد (en)\nاسماعیل بیگ قوتقاشینلی (en)\nآشیق علعسگر (en)\nاميرخسرو دارایی\nبالوولو میسکین\nبایرام‌علی عباس‌زاده\nبهشتی تبریزی\nبیضای اردبیلی\nپرغم تبریزی\nتیلیم‌خان (az)\nجعفر جبارلی (en)\nجعفرقولو آقا جوانشیر (en)\nجلیل محمدقولوزاده (en)\nحسن بیگ زردابی (en)\nحسین جاوید (en)\nحسین‌قلی‌خان افشار\nحکیم هیدجی\nحئیران خانیم (en)\nخرم کردشتی\nخورشیدبانو ناتوان (en)\nدخیل مراغه‌ای\nذکری اردبیلی (az)\nرضا بهارلی\nزین العابدین شیروانی (en)\nسکینه آخوندزاده (en)\nسلیمان ثانی آخوندوف (en)\nسید باقر حری\nسید عظیم شیروانی (en)\nصراف تبریزی\nصمد وورغون (en)\nطایر اردبیلی\nعارف اردبیلی\nعباس صحت (en)\nعباس‌قلی آقا باکیخانوف (en)\nعبدالرحیم بیگ حاقوئردی‌یئف (en)\nعبدالله شایق (en)\nعبدالله میرزا دارا\nعلی بیگ حسین زاده (en)\nعلی معجز (en)\nعلی نظمی (en)\nعلی‌آقا واحد (en)\nغازی بوزقورت\nفاضل خان شیدا (en)\nفاطمه کمینه\nفردی اردبیلی\nفریدون بیگ کؤچرلی (en)\nقاسم بیگ ذاکر (en)\nقاضی محمد افشار قولونجو\nقمری دربندی\nمأذون قشقایی\nمایل افشار (az)\nمحمد باقر خالخاللی\nمحم�� سعید اوردوبادی (en)\nمحمد هادی (en)\nمعجز شبستری\nملا ولی ودادی (en)\nملاپناه واقف (en)\nمهدیقلی خان وفا (en)\nمیرجلال پاشایف (en)\nمیرزا خزر (en)\nمیرزا شفیع واضح (en)\nمیرزا علی اکبر صابر (en)\nمیرزا فتحعلی آخوندوف (en)\nمیکائیل مشفق (en)\nنجف بیگ وزیروف (en)\nنریمان نریمانوف (en)\nهاشم بَی وزیروف (en)\nیوسف وزیر چمن‌زمینلی (en)\nمۇعاصیر عصر یازیچیلاری\nابراهیم رشیدی ساوالان\nارسلان میرزایی\nاسماعیل جمیلی\nاسماعیل شیخلی (en)\nاسماعیل مددی\nآفاق مسعود (en)\nآقشین آغکمرلی\nاکبر اکسیر\nاکبرخان رزاقی\nاکرم آیلیسی (en)\nآلماس ایلدیریم (en)\nالیاس افندی‌یئو (en)\nآنار رضا\nآنار رضایف (en)\nائلچین افندیف (en)\nائلچین صفرلی (en)\nائلشن اوریادلی\nایواز طاها\nبابا پنهان (en)\nبختیار علی‌مرادی\nبختیار وهابزاده (en)\nبراتعلی فتح‌اللهی\nبهار شیروانی (en)\nبهرام اسدی\nبولود قاراچورلو (en)\nتقی رفعت (en)\nتورکان اورمولو\nثابت رحمان\nثمین باغچه‌بان (en)\nجبار باغچه‌بان (en)\nجعفر خندان\nچنگیر عبدالله یف (en)\nحاج علی سیفی\nحامد ماکویی\nحبیب ساهر (az)\nحسن بی هادی\nحسين دوستی\nحسین محمدزاده صدیق\nحسین منزوی\nحسین واحدی\nحميد احمدزاده\nحمید نطقی\nحمید نطقی (en)\nحیدر بیات\nحیدر عباسی (en)\nخلیل رضا اولو تورک (en)\nداور زمانخانی (دؤنمز)\nدده کاتیب\nرافق تقی\nرامیز روشن (en)\nرجب ابراهیمی\nرحیم منزوی اردبیلی\nرستم ابراهیم بَیوف (en)\nرسول رضا (en)\nرسول یونان (en)\nرعنا زارع\nسحر خانیم\nسعید سلماسی\nسلیمان رستم (en)\nسید علی آذری\nسئیمور بایجان (en)\nمحمدحسین شهریار (en)\nصمد بهرنگی (en)\nعباس بارز\nعباسقلی یحیوی\nعلی اکبر (یازیچی) (en)\nعلی تبریزلی\nعلی داشقین\nعلی فطرت\nعلی ناظم (en)\nعلی‌اصغر شعردوست\nعلیرضا پوربزرگ وافی\nعلیرضا نابدل\nعاصم اردبیلی\nعمران صلاحی\nعیسی کریمی\nعیسی مغنی (en)\nغلامحسین بیگدلی (en)\nغلامحسین ساعدی (en)\nغلامحسین فضائلی\nفرانک فرید\nفرهاد ابراهیمی (en)\nفواد وینتو (en)\nفیکرت قوجا (en)\nقابل امام‌وردیف\nقشم نجفزاده (en)\nقیلمان ایلکین (en)\nگنجعلی صباحی (en)\nگونتای گنج‌آلپ\nلاله جوانشیر\nلاله حسنوا (en)\nماراغالی کریمی\nمحمد آراز (en)\nمحمد راحیم\nمحمد سعید اردوبادی\nمحمدامین رسول‌زاده\nمحمدتقی زهتابی (az)\nمحمدحسین مبین\nمحمدصادق نائبی\nمحمود دست‌پیش\nمدینه گلگون (en)\nمروارید دلبازی (en)\nمقصود ابراهیم بَیوف (en)\nمناف سلیمانوف (en)\nمنصور بنی‌مجیدی\nمهدی حسین (en)\nمیرزا ابراهیموف (en)\nمیرزا عیسی خیالی\nمینا کهربایی\nناصر مرقاتی\nناصر منصوری (en)\nناصر منظوری\nناطق رسولزاده (en)\nنبی خزری\nنرمین کمال\nنریمان حسن‌زاده\nنصرت کسمنلی (en)\nنیگار رافابَیلی (en)\nهاشم طرلان\nهاملت عیسی‌خانلی\nهدایت اوروجوف (en)\nهمت شهبازی\nهوشنگ جعفری\nواقف صمداوغلو (en)\nودادی بابانلی (en)\nیحیی شیدا (az)\nیدالله مفتون امین (en)\nیوسف کلانتری\nنوْتلار\nآذربایجان تورکجه‌سی آذربایجان جومهوریتینده رسمی دیل اولاراق داغیستان جومهوریتینده ده رسمی دیللرین بیریدیر. ایراندا* تورکیه‌ده* عراقدا* سوریه‌ده* روسیه‌ده و گورجیستاندادا بو دیلده دانیشانلار یاشاییرلار.\nThis article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.","num_words":7165,"character_repetition_ratio":0.037,"word_repetition_ratio":0.046,"special_characters_ratio":0.223,"stopwords_ratio":0.002,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":71620.1,"cluster_detection":-1}
+{"text":"^ Thomas Rain Crowe (1997). Writing the wind: a Celtic resurgence : the new Celtic poetry. New Native Press. p. 46.\n«https:\/\/azb.wikipedia.org\/w\/index.php?title=۱۹۴۸-جی_ایلده_ولز&oldid=1177795»-دن آلینمیش‌دیر\nبۇ صفحه‌‌ سوْن دفعه ‏۳ ژانویه ۲۰۲۰، ‏۰۱:۳۸ تاریخینده دَییشدیریلمیشدیر.\nیازی Creative Commons Attribution-ShareAlike License 4.0 آلتیندا مووجوددور؛ آرتیق شرطلر آرتیریلا بیلر. بو سایتی ایشلتمکله سیز ایشلتمه شرطلری و گیزلیلیک سیاستی ایله راضیلشیرسینیز. ویکی‌پدیا® منفعت‌سیز تشکیلاتی اولان ویکی‌مدیا فوندونون قئید آلینمیش تیجارت علامتیدیر.","num_words":120,"character_repetition_ratio":0.0,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.23,"stopwords_ratio":0.017,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.936,"perplexity_score":39322.4,"cluster_detection":-1}
+{"text":"بیچیلمیش اوت ایله نه ائتمه‌لی؟ اگر سیز گؤزل، قیسا قازوندا ضعیف‌لیک هیسس ائدرسینیزسه، اونو تئز-تئز بیچین. آنجاق تئز-تئز بیچیلمه نتیجه‌سینده چوخ‌لو میقداردا بیچیلمیش اوت ییغیلیر، هانسی کی، (اگر سیز هئچنه الده ائتمیرسینیزسه) سیزه مانع اولا‌جاق. اودور کی، تانیش باغبان‌لارین چوخو اونو توللاییرلار. آنجاق من تعجب‌لنیرم کی، نه اوچون اونلار ان اوجوز باشا گلن گوبره‌یه قناعت ائتمیرلر.\nداها چوخ اوخویون\nدۇزگونو 27.12.2023 23:09 | چاپ ائدین | قازون\nقازونون دوزگون بیچیلمه قایداسی نئجه‌دیر؟\nسیخ قازون الده ائتمک اوچون، اونو دوزگون بیچمک لازیم‌دیر. اونا گؤره ده ایستنیلن جاوان آغ شام و یا شام آغاجی مهو اولموش قازوندا یاخشی گؤرونمز.\nداها چوخ اوخویون\nدۇزگونو 27.12.2023 22:30 | چاپ ائدین | قازون\nبیز یئنی قازون سالیریق\nیئنی قازونون و علاوه اوتون ان موناسیب اکیلمه واختی مای و یا یون آیلاری‌دیر، ایل یاغمورلو کئچرسه، یول آیی دا اکین اوچون الوئریش‌لی واخت حساب اولونور.\nداها چوخ اوخویون\nدۇزگونو 27.12.2023 22:07 | چاپ ائدین | قازون\nContinue: 1-3 یوخارداکی آرخیوه\nکپر کلوب حاقیندا\nKPR − بیتکیچی‌لیک کلوبو بئینلخالق باغچی‌لیق تشکیلاتی‌دیر. داها چوخ اوخویون\nتجروبه‌نیزه اساساً بیتکی‌لرین بئجریلمه و یئتیشدیریلمه اصولونو بیزیمله بؤلوشون. بو ماقاله حاقیندا یازین و بوتانیخ ژورنالیندا آنا دیلینیزده درج ائدین! دیگر معلومات‌لار اوچون بیزیمله علاقه ساخلایین.","num_words":302,"character_repetition_ratio":0.087,"word_repetition_ratio":0.061,"special_characters_ratio":0.252,"stopwords_ratio":0.007,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":186020.4,"cluster_detection":-1}
+{"text":"هر بیر شعیرین اوغوروندا حل ائدیجی رول اوینایان عونصورلاردان بیری اونون فضا یارادیلماسیندایر. هر بیر صنعت اثرینده‌کی فضا قورویوجو چتیر کیمی کومپونئنت و اِئلِمِنتلری احاطه‌‌ ائده‌رک اونلارا عصیرلر بویو قالارقیلیق، و یاشانماق ایمکانی وئریر و نتیجه‌ده اثرین عمومی قوخوسو مخاطب ایچین تقدیم اولونور. دیگر طرفدن، هر بیر صنعت اثرینده یام، یاشیل فضا یارادیلماسی اؤز خوصوصیتلارینا مالیکدیر و مؤوجود طلبلره اویغون اولاراق چئویک اولا بیلر. آنجاق حقیقت بودورکی، بو عونصور اثره علاوه‌ اولونان و یا تطبیق ائدیلن ظاهری حادثه‌‌ دئییل. و یاراندیغی آندا و بدن عضولری‌ایله بیرلیکده دوغولور و سوندا هر شئیه کؤلگه سالا بیلیر. ادبی اثرلرده فضا آرخیتئکتوراسی سؤز و اونلارین ایشلنمه اوصولو ایله یارادیلیر و چالارلا «لحن» سیخ علاقه‌‌ده اولور. همده بو وضعیتین طلبیندن آسیلی اولاراق مؤوضونو و عمومی احوال، روحییه‌نی یارادیر.\nرومانتیکا؛ آدینین عکسینه اولاراق کدر و حسرتین آجی آنلارینی عکس ائتدیرن شعیرلردن بیریدیر. بو شعیرین ائکزیستئنسیال فلسفه‌سی دورغون، آغیر، قارانلیق و آجی بیر آتموسفورا گئدن تاریخین و ایندیکی گئدیشاتین سوکوتودور. و اوولیندن آخیرا قدر بو شعیر نئچه میصراعلاردا یازیلمیشدیرکی هر بیری اوولکی میصراعنین مکان و فضاسینی تاماملایاراق، گوجلندیریر. بیرینجی میصراعدا فضانین قوجالماسیندا بوتؤولوکده عمومی بیر خبر وئریلیر و سونرا اوولدن باشلاییر. و شعیرین بوتون وارلیغینا کؤلگه سالیر و اوندان سونرا گلن هر شئی بو سندلی و پوئتیک خبرین خیدمتینده‌دیر یعنی دئمک اولارکی، شعیرین دیگر بندلری ایچین بوتون بند (معنا باخیمدان) حساب اولونور:\nسونرا چوخ شئیه ایناندیم\nقازانداکى قوزو کیمى\nسونرا کؤتویه‌جن یاندیم\nبیر فحله پاپریزى کیمى\nسونرا سنین یئرین گلدى\nآجى گلدى شیرین گلدى\nتوى گئجه‌سى اؤزون آسان\nقونشونون لال قیزی کیمى\nسونرا توختارسان دئدیلر\nیاراما دوُز دؤشه‌دیلر\nدوُز نه دوُز یازیق اورمونون\nیاراسینین دوُزو کیمى\nسونرا دردیم سورالاندى\nکلمه-کلمه دیلیم یاندى\nیاندى تبریزین باکى‌سی\nباکی‌نین تبریزى کیمى\nسونرا دا من شاعر اولدوم\nدَن-دَن ساققالیمى یولدوم\nسؤزوم هایدا کوی‌ده ایتدى\nدَییرمان خوروزو کیمى.\n«میشئل فوکو دئییر: بیر دلی‌نین (شاعرین) یئری چؤلونون ایچریسینده و یا ایچریسینین چؤلونده‌دیر» بو بؤیوک فوکونون سؤزلرینه اساسن، نادر الهی‌نین بو گؤزل شعیرینین متنی(ایچَریسی) پوست‌مودئرن فاکتورلارینی هر بیر فرقیلی باخیشی اولان بیر شاعر و یا تنقیدچی اوچون گؤستریر. و بونا دقت یئتیرمک پوست‌ مودئرن آب، هاوانی اؤزللیکله‌ده بوگونکو ادبییاتی داها یاخشی آنلاماغا یاردیم ائده بیلیر. بونا گؤره «ایچَری و چؤل» کیمی قبول ائدیلن واریانتلار و اونلارین آراسینداکی علاقه‌‌ چوخ‌سایلی چاغداش دیسکوریسلرده مختلف اوصوللارلا یارادیلیر. بونا باخمایاراق، ایچَری و چؤل مکان کونفیقوراسیاسی فیکریمیزجه چاغداش دوشونجه‌نین عمومی و اساس خوصوصییاتلاریندان بیریسی حسابلانیر و بیزه مختلف نؤوع ادبی و کؤک چئوریلمه‌لرینی گؤستریر. و بو ترانسفورماسیا سووئرئنلیک آنلاییشینا اساسلاناراق نظره آلیندیقدا خصوصیله آیدین گؤرونور. هابئله ائرکن چاغداش دؤورون سوسیال نظرییه‌چیلری، مثلا «هوب» وسدان و «روسو» یا قدر، نیظامی طبیعتین خاریجی نیظامینا ضد اولان و یا اونا قارشی چیخان محدود و داخیلی مکان حساب ائدیردیلر. شعیرین طبیعتی‌ایله باغلی بؤیوک «نیمایوشیج» پوئزییانین عمومی جهتلری حاقیندا بئله دئییر: «شعیر حرکتدن گلیر و حرکت زامانلا معنا ائدیلیر و شاعرین واختی ایندیکی خصوصییتلاری‌ایله یالنیز ایندیکی احوالیدیر»\nشعیر گونسل اولمالیدیر آمما گونده‌لیک(تکراری) اولمامالیدیر. بونا رغمن ریتمیکی، پوئتیکی و ایمگه‌سی اولمایان شعیرلر، شعیر معناسیندا، شعیر دئییل، و اولادا بیلمز. بو قیبیل شعیرلر، دیلینی یاندیریب آلووونو اطرافینا ساچان، اود کیمیدیر. بئله اوغورسوز شعیرلر اولدوقدا یالنیز یانیب و توستوسو قالیر. یعنی بیر دفه آلوولانیب، و بیر دفه‌ده سؤنوکور.\nآنجاق چوووخ اهمییتلی مسئله؛ آذربایجان شعیری، حتمن لازیمدی آذربایجانین اؤز مَدَنییتی و اؤز ادبییاتی اولمالیدیر. یعنی شاعر آذربایجان ادبییاتیندا دونیا دوشونجه‌لرینی نومایش ائتدیرملی و عینی حالدا یئرلی(بومی) اولماقلا برابر، قلوباللاشمالی اولمالیدیر. بو اَن قاباریق و گؤرکملی خصوصییاتلار سئوگیلی بؤیوک شاعر نادر الهی‌نین ش��یرلرینده آپ، آیدینجاسینا گؤرونور.\nآلترناتیو شعیر، شاعرین تئخنیکا و ادبی صنعت و قورولوش سیندیرماسیندان و یابانجیلاشماسیندان، و کئچمیشین کؤهنه و تاپدالانمیش کلاسیک ادبییاتیندان گئریده قالاراق، شاعرین یاراتدیغی شعیردیر.\nاگر بو معنایا سؤیکه‌نیب و سایین شاعر نادر الهی معللیمین شعیرلرینه بیر قیساجا نظر سالا بیلسَک، گؤره‌ریک بو عزیز شاعریمیزین شعیرلری آلترناتیو شعیرلردن عیبارتدیر.\nنمونه اولاراق، دونیا نه‌قدر کیچیلیب عنوانلی شعیری اوخویون لوطفن:\nدونیا نه قَدَر کیچیلیب\nدونیا بیر کیچیک‌ کند اولوب\nبیر گون یئل گؤتوروب گئدر\nدونیا لاپ هئچه بند اولوب\nبیزیم ده سول بؤیروموزده\nبیر داغ وار، دنیزدی بلکه\nبلکه یاسلی اردبیلدی\nیارالی تبریزدی بلکه\nبلکه ده اورمو گؤلودو\nنه بیلیم هر نه‌سه آدی\nدوز داغیدی یارامیزین\nآخی دای لاپ ال بویدادی\nبلکه‌ ده قارا تورپاقدان\nچؤلده قالان الیمیزدی\nدامجی-دامجی، کلمه-کلمه\nایتیب باتان دیلیمیزدی\nدونیا نه قَدَر کیچیلیب\nبیز کیچیلمیشیک نه قَدَر\nبئله گئتسه بو‌ گون صاباح\nیئل بیزی گؤتوروب گئدر…\nهر شعیرده یئنی بیر فورما یاشانمالیدیر پئشه‌کار شاعر هر تجروبه‌لی فورمادان یورولوب و هر شعیرینده یئنیلشمه‌نی تام وسوسه‌ایله حیاتا کئچیریر. شاعر، هر بیر شعیرینه بنزه‌ین بیر شعیر یارادیب، یازاندا، بو شاعری چوخ یورقون سالیر. بئله‌لیکله یا شعیری قیراغا قویمالیدیر و یا یاندیریب، یوخ ائتمه‌لیدیر. چونکو او شعیر شاعرین تکرار، تکرار دوشونجه‌سیندن و درکیندن یارانیبدیر.\nحال، حاضیردا دونیا و آذربایجان ادبییاتیندا اَن اؤنملی پوئتیک و تئخنیکا مختلف پئرسوناژلاردان یارانیرکی، بو دا چالار «لحن» و دیل دَه‌ییشیکلییدیر. و یئنی دوشونجه یارادیر.\nمثلن؛ تی. اس. ائلیوتون یاندیریلمیش تورپاق اوزون پوئماسیدا بو پولیفونیک و فراقمئنتار(پارام، پارچالیق) کاراکتئرلر داشییر. اولا بیلسینکی، بو داغینتیلیق شاعر ایچین مختلف پارچالاری آرایا، و رنگارنگ یوزوملارا گتیریب، چیخارسین. چونکو شعیرده چوخ‌سایلی سسلر یاراداجاق بدیعی کومپوزیسیا سیستمی یاراتماغینا ایمکان وئریر. آمریکالی «استیوئن قرینبئلت» یئنی تاریخچیلیک نظرییه‌سینده تاریخین پولیفونیک و مختلف سسلری اِحتیوا ائدن باشقا بیر وئرسیاسینی تکلیف ائدیر. بلی، سئوگیلی نادیر الهی شعیری و ادبییاتی تاریخی نظردن، بیر چوخ حاللاردا لازیمدیر تکرارلی اولماسین. آنجاق، تکرارلانان بوشلوقلاری و فضالاری سیندیراراق، شعیرینه مین یوز سکسن فیکیر پنجره سیندن باخمالیدیررررر. یعنی کئچمیشله، معاصیرلیک آراسیندا بیر نؤوع پووئست و روایت یاراتمالیدیر. و بئله‌لیکله؛ دالغالانان فیکیرلری و کسکین تنقیدچیلری و پئشه‌کار شاعرلری، اؤزونه تعجبله‌ندیرمه‌لی و حئیران ائتمه‌سی گره‌کلیدیرررررر. سئوگیلی نادیر الهی‌نین بو شعیری کیمی:\nیاز دردیمی ساغالتمادی\nیاراما بیر قیش باغلایین\nگؤیلومه بولود دؤشه یین\nگؤزومه یاغیش باغلا یین\nتای توشو قول قاناد چالدی\nزیروه لرین اوستون آلدی\nچیرپینا چیرپینا قالدی\nاوره ییمه قوش باغلایین\nبوگونلرده کئچدی بلکه\nدورنا اولوب کوچدو بلکه\nبو قفس ده اوچدو بلکه\nآیاغینی بوش باغلایین\n« شاعر و یا یازیچی اؤز جامعه‌سینین و آرزولارینین و اخلاقینین دیلی اولمالیدیر.\nچاغداش غزل و یا غزلین بعضی مقاملاری و یا پوئتیکا اؤزه‌للیکلری، شعیر فو��ما اعتباری‌ایله غزلین عنعنه‌وی و کلاسیک فورماتینا مالیکدیر. آنجاق مضمون باخیمیندان عنعنه‌وی «کئچمیش اسکی» غزلدن آیریلاراق، چاغداش غزل نؤوعونا چئوریلیر. شاعر دوشونورکی، عینی حالدا اؤتوب، کئچمیش غزل فورماسینین آوجوونا دوشسه‌ده، اورَیی شعرینین معناسینی و روحونو سربست و آزاد حالدا اوچورماقیندادیررررر:\nاؤلن اولوب بو غزل آه… ایتَن اولوب بو غزل\nیازیق، یئتیم، ییه‌سیز بیر وطن اولوب بو غزل\nچینار بالام، یوخوما سن و بالتا بیر گلدیز\nدیدیک دیدیکدی یئنه آغ کفن اولوب بو غزل\nسنی آج، آج یولا سالدیق پاییز و من یاز اولوب\nقارانقوشوم قاییت اووجومدا دن اولوب بو غزل\nایچین ایچین بو کاغاذدا کیم آغلاییر آللاه\nبیر اوخشاما، بیر آغی، بیر شؤون ،اولوب بو غزل\nایلاهی توبا «توبه» باغیشلا منی اگر بیر گون\nدونوزلار اوتلایاجاق چؤل چمن اولوب بو غزل\nآنا، آنا بو بئشیک یوخ تابیت‌دی ییرغالاما\nاؤلن اولوب بو غزل، آه… ایتَن اولوب بو غزل\nایندی آذربایجانین بوگونکو غزلی باشقا دیللی چوخ‌سایلی و چوخ سسلی سؤزلرله دانیشا بیلیر. آرتیق، سؤزلر و کلمه‌لر کئچمیش شاعرلرین ایشله‌تدییی سؤزلر اولسادا بئله، اونلارین معناسی بو زامانین اورَییندن گلن معنا و محتوا و مضموندور. آنجاق بوونون صلاحییتی شاعرین الینده دئییل. بلکه زامانین الینده اولاراق، هر شاعر زامانیلا قارشی، سؤزه کاراختئر باغیشلاییر، و همچنین جان و حیات وئریر. و بوردادیر شاعر سؤزون و کلمه‌لرین الیندن توتاراق غرور دویور و داها کئفله‌نمه‌یه دوغرو آددیملار آتیررررر. سئوگیلی شاعر نادر الهی‌نین شعیرینی دئدیکلریمه اساسلاناراق اوخویون لوطفن:\nبیر عَطیر، بیرجه باخیش، یاز هوسیم وار نئیلیم\nنانا نرگیز کیمی بیرآز هوسیم وار نئیلیم…\nباخمیرام کی داها تویدا آشیق اویناتمیرلار\nهله‌ده سؤز هوسیم ، ساز هوسیم وار نئیلیم\nگؤلَه دؤنسم ،بیر ایکی جیرانا حسرت چکیرم\nگؤله دؤنسم ،بیر ایکی قاز هوسیم وار نئیلیم\nآلما آتماق هوسیم یوخ..”هَه” دئمه، سئودیجه‌ییم\n“یوخ” دِئ سندن هَلَه‌ده ناز هوسیم وار نئیلیم\nبالتا قارداش! بیر آز اَل ساخلا یامان داشلانیرام\nآخی سالخیم سؤیودَم ،یاز هوسیم وار نئیلیم.\nمنجه، اگر ایندیکی چاغداش تورک آزربایجان غزلیندن بنزین قوخوسو، اَتُم پارتلانیشی، قانلی چاخیر قوخوسو، وطن قوخوسو، شهید آرزولار قوخوسو و… گلمه‌سه، شعیر حسابلانمیرررر.\n(شعیرلردن داها بنزین قوخومور پؤسگورمور\nهانی شاعر یئنی بیر تانری یاراتسین، سؤزدن؟؟؟؟!) آمما… سئوگیلی شاعر نادر بئی الهی‌ حقیقتن کلمه‌لر آللاهی‌دیرررر. شعیرلری حرفه‌ای معنادا آتش‌دیر، اوددور، اوجاقدیر، موشک‌دیر و توپانچادیرررررر.\nآرتیق بوردا وورغولامالیام و شرافته آند ایچیرم من، سایین نادر الهی‌نی تعریف و تصویر ائتمیرم و بوش تعریفلردن و یالان شیشیرتمه‌لردن داها آجیخلی و نیفرت ائدیرم. آنجاق صاف بیر حقیقتدن سؤز آچیب و دانیشیرام و البتده نادر الهی‌نین بوتون شعیرلری، و اثرلری اؤز تعریفینی ایفاده ائدیر، من یوخ:\nقاپینى دؤیورم، گؤیولسوز آچیر\nیاوان اللریمه تیکیر گؤزونو\nنه اوره یى اسیر…\nنه رنگی قاچیر\nهله اوسته لیک ده توتور اؤزونو!\nقاپینى دؤیردیم…\nاو ایلیم_ایلیم\nایتیریب اؤزونو هؤیول قاچاردى\nگؤزومون ایچینه باخیب سئوگیلیم\nاوره یین اوزومه جوت تاغ آچاردى\nاوندادا گوناه یوخ… دَییشیر زامان،\nانسانى…،انسانین احتیاجینى\nمنیم سفره‌مده یوخ چؤره‌یه گومان\nسئوگى‌ده دویورمور ، چؤرک آجینى!\nگیلئى‌لیک داشلانیر هر سطیریندن\nچوخ واراقلامیشام باخیشلارینى\nدولو اوره ییمه فخر ائدردیم من\nیاوان اللریمین چکدیم عارینى\nباخیرام اوره‌ییم آلوودا پیشیر\nکؤینه‌ییم جانیمدان باهادیر، باها\nاو سئوگى، بو نفرت ، زمان دَییشیر\nاوْ دونن…\nبو بوگون…\nنه دئییم داها؟!\nبلی، نادر الهی شعیرینین پوئتیک دیلینده و رولوندا گؤزللیکلری داها چوخ ایفاده‌لی و اونون یئنیلیکلرینده گؤرمک اولار.\nآنجاق، اونون شعیرینین ماهییتی ائله باخیشدادیرکی، شاعر یالنیز اونو سئچیر. و من بونا عمومی حالدا یارادیجیلیق دئمیرم! نییه‌سی‌ایسه، اونون اعلا سئچیمی، گؤزه‌للیگی، آغیر دَیَرلیگی و داها ماوی یوکسکلیینده‌دیر.\nچونکو ایندییه قدر هئچ بیر نئوکلاسیک و مودرن بیر شاعر ادبییاتدا، بو یوکسکلیگه اَل تاپمامیشدیر. بونا رغمن، نادر الهی «استثنا» بیر شاعردیر. واللاهی عشق اولسون بو بؤیوک و سئوگیلی شاعر افندی نادر بئی الهی‌ ایچین.\nمدرسه لر آچیلدی\nآمما منه دئدیلر\nقوْی دیلین قالسین ائوده\nدیلسیز قالا قالا گل\nیا اوْنۇ تۆپۆر گئتسین\nآغزینی یاخالا گل .\nبؤیوک نادیرین شعیرییت دیلی چوخ شیریندیر. و هر اورَیی داشلی، و یوموشاق قلبی اولان انسانی، چوخ آسانلیقلا اویناغا گتیریر. منجه، سایین ناد الهی‌نین شعیر دیلی آذربایجانین بیر چوخ شاعرلرینده اولمایان شیرین دیللردن بیریدیر. نادر بئی گؤزل دانیشیر، گؤزل اوخویور و گؤزل شکیللرده یازیب، یارادیررررررر. هابئله قلبلرده اؤزونه موقدس یئر تاپیب و بونا گؤره‌ده نادر الهی ادبییاتی و شعیرررری سرحدلری آشمیش و باشقا خالقلارین قلبینده اؤزونه یئر آچمیشدیر. بو عزیز و بؤیوک شاعر شعیرین باشلانیشیندا ائله بیر یانیقلی سانجیرکی، آخیرا قدر هم شعیرین اَته‌یینی، یاخاسینی، و هم‌ده هر بیر اوخوجونون و مخاطبینین اورَیینی چالین، چارپازجاسینا یاندیریررررر، یاخیررررررررر. آی بونون باشینا دونوم:\nهانام یوخدو، خالیم یوخدو\nآریم یوخدو، بالیم یوخدو\nهئچ بیر قورومالیم یوخدو\nآمما اوغرودان قورخورام\nآی آللاه! ائوین آوادان\nدویمادیم آجی داوادان\nقوشام؛ قورخورام هاوادان\nبالیغام سودان قورخورام\nبو گئجه داش حیصار کیمی\nبو ائو غریب مزار کیمی\nناغیل‌سیز اوشاق‌لار کیمی\nیئتیم یوخودان قورخورام\nچوبان یئرده چوبالاییر\nایت یالاقدا قان یالاییر\nقورد هورور، قویون اولاییر\nمن بو قوزودان قورخورام\nدئمَک، نادر الهی آذربایجان تورک ادبییاتینین بؤیوک تکرار اولونماز شاعریدیر و بو خالق شاعری هئچ واخت تکرارلانمایاجاقدیررررر.\nگؤیون بولودلاری کی مندن آزدا آغلارلار\nمنیم کیمی نه پاییزدا، نه یازدا آغلارلار\nسؤزومده آغلاییرام من ،لاپ اینجه دردلریمی\nائلین عاشیق‌لارینا تای کی سازدا آغلارلار\nمن آغلارام قاراباغین شیکسته سی ایله، اگر\nشکسته قلبلی پیرلر، نمازدا آغلارلار\nبو لیل سو بیرده دورولماز بئله کی قان یاش‌لا\nگلیب او تایلی_بو‌ تایلی آرازدا آغلارلار\nاورکده آغلادیغیندا گؤزوم قالیب نادر\nنه حوری‌لر، نه ملَک لر بو نازدا آغلارلار .\nنادر الهی کلاسیک اثرلر یازسادا، اثرلرینده گؤرونن یارادیجیلیغینا گؤره، چوخ اعلا بیر چاغداش و مودرن شاعر ساییلیر. و عینی زاماندا شعیرلری کلاسیکدیرسه آمما هامیسی سربست آخارلی شعیرلردن حسابا گلیر. هابئله شاعرین گوجو ایسه غزللرده، قوش��الاردا، و گرایلی‌دا هئچ واخت محدود اولمامیشدیر.\nچونکو اونون سؤز داغارجیغی کلمه‌لردن آشیب، داشمیش‌دیر و دیلده، معنادا گؤزل بیر اولای و اتفاق یاراتماغا چالیشمیش‌دیر. بونا گؤره‌ده عزیز شاعرین ایشله‌تدییی سؤزلر، و کلمه‌لر چوخ یوکسک پوتانسیالا مالیکدیر. البتده، بورادا چوخ اؤنملی اولان بودورکی، شاعر مختلف تئخنیکالاردان یارارلاناراق سؤزون ماکسیموم(حداکثر) پوتانسیالینی اوزه چیخاریب و استفاده آپارا بیلمیشدیر بو شعیری کیمی:\nقوْش اوْلۇب اۇچا بیلمه‌دی\nداش اوْلۇب سسیم داریٛخیٛر\nالیمدن قاچا بیلمه‌دی\nیازیٛق نفسیم داریٛخیٛر\nگۆل دئسه‌لر داریخیرام\nگول تک اؤزۆمدن چیخیرام\nبیلمیرم من داریخیرام\nیوْخسا هوسیم داریخیر\nاؤیرندیم بو سویا ،دنه\nقفس دوْغمالاشدی منه\nالهی دای گؤیلرینه\nمن یوْخ قفسیم داریخیر.\nآمما بورادا بیر اهمییتلی و تاریخی سؤزوم واردی و حتمن واجیب بیلیرم یئری گلمیشکن دئییم:\nایندیکی بو یاشادیغیمیز بو دؤورده و زاماندا چوخلو شاعرلر واردیرکی، سئوگیلی نادر الهی‌دن چوخلو تأثیرلنمیش و هله‌ده تأثیر آلتیندادیرلار. آمما بو یالان ایدعالی شاعرلرین هم سربست و هم‌ده کلاسیک اثرلرینده و پینتی یارادیجیلیقلاریندا، نادر الهی‌نین شعیر دیلی، و دوشونجه‌سی آیدین و آشکار گؤرونسه‌ده، بونو اینکار ائتمه‌لری چوخ تأسسوفلو و تَعجُبلودور!!!. آمما بؤیوک نادرین اساس و یوکسک خاراختئری (شخصییتی) ائله‌دیرکی، دئییر: «قوی مندن تأثیر آلسین!!!!! و یا آلسینلار!!! مندن تأثیر آلدیقلارینیدا دانسینلار آخیری نه اولاجاقمی کامیل جان!؟»\nآنجاق من بیریسی بونا اینام و اَمینم؛ گله‌جک تاریخ و زامان بو نامَردلیگی ( شاعرلرین بو تاثیرلرینی نادر الهی‌دن اینکار ائتمه‌لَرینی) کسگین باخیمدا و چوخ آمانسیزجاسینا قضاوته اوتوروب و موحاکیمه‌ ائده‌جکدیرررررر. و تانیمایاجاقدیر بو کیمدیر؟!!؟. چونکو دوزگون تاریخ و زامان چوخ رحمسیز و قدداردیر و اونلارین حؤکمو حقیقتله اَساسلاناجاقدیررررررر.\nبونون تأثیر دایره‌سی او درجه‌‌ده‌دیرکی؛ بؤیوک شاعر اوستاد محمد حسین شهریار اؤز یاشامیندا و شاعر اولدوغو مُدت‌ده، چووووخ آز شاعر ایچین شعیر تقدیم و حَصر ائتمیشدیر، آمما بؤیوک شاعرین اؤز زکاسینا و گؤزه‌للیینه گؤره، نادر الهی‌نی تورک دیلینین اَن گؤرکملی گله‌جک سیمالاریندان بیری کیمی قئید ائده‌رک، بو سئویملی شاعری آذربایجان شعیرینه و ادبییاتینا پارلاق گونشی آدلاندیریب و اونا شعیر یازیب و اتحاف ائتمیشدیرررررررر:\n(این نادر الهی ،شعرش متین و خوب است\nهم خالی از تکلف هم عاری از عیوب است\nساکن به شهر مشکین ،گاهی گذر به تبریز\nاینجا همه طلوع و آنجا همه غروب است\nسحر کلامش است و هرگز به خود ننازد\nآری عصای موسی ،در عین حال چوب است…‌\nاوستاد محمد حسین شهریار)\n«بو شعیرین آردی وار.»\nآرتیق دئمک لازیمدیر آذربایجان ادبییاتی نادر الهی دؤورونه قدر عینی تکرارلانان و تاپدالانمیش یوللا گئتمیشدیر، آنجاق بو عزیز شاعرین کشفی و اوزه چیخماسی‌ایله، اؤلومجول آذربایجان تورک شعیرینه و ادبییاتینا یئپ، یئنی اَبدی پارلایان قالارقی قان ووروب، داخیل ائتدی. هابئله تورک مدنیتینی، کولتورونو و فولکلورونو، هر بیر اساس ادبی باخیمدان، بوتون فورمالاردا، مضموندا، مؤوضودا، و اوبرازلاردا درین معنادا دَه‌یشیکلیکلر یاراتمیشدیررررر.\nآذربایجان بؤیوک یازیچیسی، تنق��دچیسی و ادبییات‌شوناسی دوکتور سلیم زحمت دوست تورک غزلی‌نین نادر الهی‌ایله معنا تاپدیغینی بیلدیره‌رک، بو مشهور آذربایجان شاعرینین شعیرینی تحلیل ائدرکن دئییر: «مشهور دئییمه گؤره آذربایجان غزلی ۸۰۰ ایله یاخین تاریخ مالیکدیر. یعنی عزالدین حسن اوغلو و شیخ صفی‌الدین ایسحاقلا باشلانیب، نسیمی و فضولی‌ایله اویغونلاشاراق، داوام تاپیر. و سئید عظیم شیروانی و ابوالقاسیم نباتی‌ایله ذیروه‌یه چاتاراق، اوستاد شهریار و علی آغا واحدین غزللری‌ایله یئنیدن جانلانیر. آنجاق بو بؤیوکلردن هئچ بیری تورک غزلینی عرب و فارس غزل‌لرینین ایلکین تأثیریندن قورتارمایاراق، تورک غزلینه مستقیللیک و آیریجا اوبراز وئر بیلمه‌میشدیرلر. هابئله بوتون تورک‌ دیللی شاعرلر اؤز شعیرلرینه رغمن مُستقیل بیر اوبراز وئره بیلمه‌ین بیر اوسلوبدا تَلَیَه دوشموشدولر.\nآنجاق تورک شعیرینده‌کی بو حادثه‌‌نی آذربایجانین چاغداش شاعری (نادر الهی) تورکجه غزل یازیب، یاراتدیغیندا پوزدو. و اؤز دیلینده تورک غزلین ایچین، یئنی شخصیت باغیشلادی.» و…\nبلی، بورادا سایین دوکتور سلیم بئی زحمت دوستون سؤزلرینه اَساسلاناراق، علاوه‌ ائدیرم: سئوگیلی نادر الهی آذربایجانین تکجه، چاغداش غزلینده یوخ، بلکه بوتون ادبی شعیر فورمالاریندا اؤز باغیمسیز دیلی‌ایله، بیر اوجا کیملیک و هوویت قازانمیش‌دیر.\nهمچنین، اَدبییات‌شوناسلار و بؤیوک تورک شاعر و تنقیدچیلری و نادر الهی‌نین دوستلاری و یولداشلاری او جومله‌‌دن: دوکتور سلیم زحمت‌ دوست، دوکتور ابراهیم جهانبخش، دوکتور مجتبی جهانی، دوکتور چنگیز مولایی، دوکتور ابراهیم اقبالی، دوکتور صمد رحمانی، دوکتور رحیم رئیس‌نیا کوراوغلونون افسانه و تاریخ کیتابینین مشهور مؤللیفی و سایین همت بئی شهبازی و آذربایجانین باشقا و بؤیوک شخصیتلری کی اونیوئرسیتئت اوستادلاری حسابلانیب، ساییلیرلار، سایین نادر الهی‌نین اَدبی مؤوقعییتیندن و شخصییتیندن هر بیریسی بویالی و مختلف شکیللرده دانیشمیشلار. و بودا اَساسن شرف، حؤرمت و خوشبختلیک قایناقی‌دیر.\nآمما.. سئوگیلی نادر الهی‌نین «نادیر شخصییتی» همیشه اونون ادبی اثرلرینین لیدئری اولوب. یعنی: بؤیوک نادرین اینسانلیغی، و اَردَملییی و شخصییتی، شعیرلرینین اوستونه کؤلگه سالاراق، اؤرت، باسدیر ائتمیشدیر.\nنه قدر وطن وار، آذربایجان وار، ادبییات وار، شعیر وار، سئوگیلی نادر الهی‌ده وار و اولاجاقدیرررررر. بو شاعر ایندییه کیمی گؤردویوم اَن تأثیرلی و ایز قویوجو و عصیرلر بویو بیر قالارقی شاعردیر.\n… و بوردا جیسارتله اعتراف ائدیرم‌کی بو آذربایجانین خالق شاعری سایین سئوگیلی نادر الهی حاقیندا یازماق منیم اوچون چوخ چتین‌ایدیر. و اوزون ایللرایدیر کی، بو بؤیوک شاعرین اینسانلیقیندان، خاراختئریندن و شعیرلریندن نَسه یازماغی دوشونوردوم. آمما، هئی یازیب و جیرماغا داوام ائدیردیم.\nآنجاق بو دفه‌ اونون شعیرلرینین عهده‌سیندن یاخشی گلمه‌مه‌دییمی عینی زاماندا چوخ، اوتانا، اوتانا یازدیم.\nمنجه: نادرین گولوشو شعیردیر، یئریشی شعیردیر، دوروشو شعیردیر، زارافاتی شعیردیر، اونون شخصییتی شعیردیر، حیاتی شعیردیر، اونون هر نه‌یی شعیردیررر، شعیردیر، شعیردیر. «نادر» حاققی شعیردیرررررررر.","num_words":4218,"character_repetition_ratio":0.036,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.204,"stopwords_ratio":0.009,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":157211.7,"cluster_detection":-1}
+{"text":"۱۴۷۳ — اوغورلو محمدین رهبرلیک ائتدیی آغ‌قویون‌لو اوردوسو موراد پاشانین رهبرلیک ائتدیی عثمانلی اوردوسونو مالاتیا دؤیوشون‌ده مغلوب ائتمیش‌دیر.","num_words":23,"character_repetition_ratio":0.137,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.157,"stopwords_ratio":0.0,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":1128874.7,"cluster_detection":-1}
+{"text":"نروژده یاشایان ژورنالیست و قادین آراشدیرمالاری ساحه‌‌‌سینده چالیشان آسیه امینی، مازیار بهاری‌نین یؤنئتدیگی «نامردجه ائو صاحبلیگی» بلگه‌سلی‌نین، دؤرد ایللیک حبس حیاتی ایله علاقه دار لبنانلی آمریکالی نزار زکا ایله موصاحیبه‌سی‌نین اؤنملی و شوک‌ائدیجی اولدوغونو سؤیله‌دی.\nنزار زکا لبنان-آمریکا وطنداشیدیر کی، 1394-جی ایلده ایران جمهورباشقانی‌نین قادینلار و عائله‌‌‌ ایشلری اوزره معاونی شهیندخت مولاوردی‌نین دعوتی ایله «داواملی گلیشمه‌ده قادینلارین رولو»، اوزرینده کئچیریلن بین الخلق کنفرانسدا ایشتیراک ائتمک اوچون گلدیکدن سونرا «متخاصیم اولکه‌یه جاسوسلوق ائتمک»، اتهامی ایله توتوقلاندی.\nآسیه امینی دئییر کی، دفعه‌‌لرله بئله آغریلی تجروبه‌لری ائشیتمه‌یه معروض قالسا دا، فیلمین اؤزوندن باشقا بیر اؤنمه صاحب اولان شئی خاریجی بیر وطنداشین گیروو گؤتورولمه‌سی کیمی واجیب بیر مؤوضویا عاید دئتایلارین پارلاماسی ایدی؛ ساده وضعيتده ایرانا دعوت اولونان بیر وطنداش، داواملی گلیشمه‌ده قادینلارین رولونا دایر بین الخلق کنفرانسدا بیر موتخصیص و معروضه‌چی اولاراق چوخ مورکب بیر تهلوکه‌‌‌سیزلیک سیستمینه و وضعيته قاریشدی و عومرونون دؤرد ایلینی اذیتله کئچیردی.\nاونون گؤروشونه گؤره، بو ویدئودا «گیریفتار اولماق» مسئله‌‌سی آیدیندیر و نزارین موصاحیبه بویونجا و حتی خانیم شهیندخت مولاوردی‌یه خیطاباً تکرارلادیغیدیر. «منه ظولم اولوندو» اونون اوچون چوخ آغریلی و واجیب ایدی.\nایندییه قدر خاریجی وطنداشلارین ایراندا گیروو گؤتورولمه‌سی ایله باغلی موختلیف حِکایه‌‌لر ائشیتمیشیک. بو موصاحیبه‌دکی نزار زکانین ایضاحلاری و یا رئاکسییالاری، ائشیتدیگیمیز دیگر روایتلرین هانسی حیصه‌‌‌سیندن فرقلندی؟\nاونون وئردیگی تفروعاتلار. بو فیلمی گؤرمه‌میشدن اول اوخشار مؤوضولارین و جریانلارین ایکی طرفی ایله قارشیلاشدیم. بیر طرفدن تهلوکه‌‌‌سیزلیک و جاسوسلوق مؤوضولاری روایت ائدیلدیکده دونیانین بو طرفینده هالیوود حالینا گلیر. خوصوصیله سون ایللرده، ایرانین سیاسی و تهلوکه‌‌‌سیزلیک جریانلاری هالیوود حِکایه‌‌لرینه دؤنوشنده ایزلییجییه اعتبار حیسی وئره بیله‌جیی؛ و باش وئرن هر هانسی بیر شئیین دوغرو اولدوغونو ایما ائتمک و بو شکیلده اعتبار قازانارکن قوربانین یئنیدن قوربان اولماسینا سبب اولا بیلر. دیگر طرفدن، ایران حؤکومتی بو جریانلاردان ان یاخشی ایستیفادینی ائتدی. دئمک ایسته‌ییرم کی، ضررچکمیش آدام هر ایکی طرفدن تضییق آلتیندا اولا بیلر. لاکین بو بلگه‌سل هالیوودلاشما مئتودونو رد ائدیر و مسئله‌نین ماهیتینی ساده دیلده دئییر.\nدئتایلارا ایشاره ائتدینیز. هانسی دئتاللاری نظرده توتورسونوز؟\nبو ویدئودا هئچ بیر فورما اولمادان بیر اینسانین چتین وضعيته دوشدویو ایله قارشیلاشیریق. جناب زکا گؤزلرینی قیرپماغا باشلادیغی یئرده و یا جناب بهاری، خانیم شهیندخت مولاوردی ایله صؤحبته گیردیگینده و ط��یعی اولاراق بیر ژورنالیست کیمی فرقلی سؤاللاری وار. قیسا مدتده بیر دفعه‌‌ مسوولیتلی بیر وضعيتده اولان، آما مؤوجود اولان و یئرینه یئتیریلمه‌ین گؤزلنتیلری یئنیدن سوروشماق فورصتیم اولمایاجاق و بو سؤاللارین هامیسینی بو قیسا مدت عرضینده وئرمک ایسته‌ییر. آنجاق زکانین یالنیز بیر سؤالی وار: «نییه منیم طالعییمه لاقئید قالدینیز»، و یا «نییه بو دؤرد ایلده منی مودافیه ائتمه‌یه گلمه‌دینیز؟»، بو بلکه ده بیر سیستمین قوربانلاری‌نین هامیسی‌نین عومرو بویو سؤالدیر. بونا گؤره دئییرم کی، فیلمین اهميتینی ایکی قات آرتیران دئتایلاردیر.\nفیلم شرحسیز بو باخیشی چورودور کی عبری، عرب و اینگیلیس دیللرینده دانیشان و تهلوکه‌‌‌سیزلیک، اینفورماسییا تکنولوژی‌سی و اینتِرنِت ساحه‌‌‌لرینده چالیشان بیر آمریکا و یا لبنان پاسپورتو اولان بیری‌نین موطلق بیر جاسوس اولمادیغینی سؤیله‌ییر. بو اینسانین گؤزلرینه باخین. هر بیریمیز راحتلیقلا اونون اؤزو اولا بیلریک.\nموصاحیبه‌جی خانیم شهیندخت مولاوردی‌یه منطیقلی و فرقلی سؤاللار وئررکن، نزار زکا حیسلریندن دانیشیر. چونکی ایرانین سیاسی و حوقوقی سیستمی‌نین نه اولدوغو و هارادا ایشله‌دیگی و یا ایشله‌مه‌‌مه‌سینه اهميت وئرمیر. اونون اوچون واجیب اولان شئی، بو شرایطده گیروو گؤتورولن اینسانلارین حیاتیندا باش وئرنلر و اینسانلارین نییه فردیلیگینه و حیات ایمکانلارینا محل قویولماماسیدیر.\nائمپاتی حیس ائتدینیزمی؟\nمنی خالچا سئجچمه‌یه آپاردیقلارینی سؤیله‌دیگی آن آغلادیم. اینسانین چکدیگی عذابلاری و وارلیغی‌نین ازیلمه‌سی او قدر ديرسیز ساییلیر کی، اونو ایپک خالچا ایله عوض ائده بیله‌جکلرینی سانیرلار. آسانلیقلا «عوذر ایسته‌ییرم، صحو ائتدیم» و یا «اونوتماغا چالیشین» دئییرلر. آنجاق بو و بونا بنزر فیلملر اونوتمایا قارشیدیر؛ کومپلو تئوریسی ضدیدیر. بو اؤنملیدیر. گیروو گؤتورولن شخص اوچون موطلق اؤنملی دئییل، باخمایاراق کی، بو، جناب نزار زکانین واختی‌نین اهميتسیز اولدوغونو آنلامینا گلمیر. عکسینه، دئمک ایسته‌ییرم کی، بیر سیستمده هئچ بیر شئیه قاپیلمایان و بو رئاللیقلا قارشی-قارشییا قالان، ایران حؤکومتی و یا هالیوودون ائتدیگی کیمی دئییل، باشقا بیر اینسانین عذابلاری ایله ساده‌جه و ساده بیر شکیلده مشغول اولورسونوز و غنیملی اولان چیلپاق حقیقتدیر.\nسیزجه خانیم مولاوردی‌نین آچیقلاماسی ایناندیریجی ایدی؟\nایران سیاسی سیستمی‌نین حیاتینی اوزون مدت آییرمیشیق و فیکیر آیریلیقلاریندان دانیشمیشیق. بلکه بو باغیمسیز اولاراق گؤرمه‌نین بیر کنارا قویماغین واختی گلدی، چونکی فاسید بیر سیاسی سیستمده ایشتیراک ائدن اینسانلارین اؤزلریده یولوخورلار.\nمن اینکار ائتمیرم کی، او پوزولموش سیاسی سیستم ایچریسینده جمعيتین بیر حیصه‌‌‌سینی باجاردیقلاری قدر قورتارماغا چالیشان و یا هئچ اولماسا ریفاه یاراتماغا چالیشان اینسانلار وار، آما حقیقت بودور کی، فساد بوتون بدنی بیر انفکسیون کیمی یولوخدورموش. بو فساد سیستمین اووردوزونا سبب اولوب. آرتیق بو چوروک بیر اعضا ایله داوام ائده بیلمزسینیز و بو شرطلره باخمایاراق گوجونوزده قالسانیز و آسانلیقلا «بیلمیردیم» و یا «وضعيتی دوزلتمه‌یه چالیشدیم آما اولمادی» دئیه بیلرسینیز و بورادا جدی سؤاللا قارشیلاشیرسینیز کی سن نییه گئتمه‌دین؟ نییه حاکیميتده قالدینیز؟ نییه عینی واختدا او آدامی دعوت ائتمه‌دن و دؤرد ایللیک عومرونو خاراب ائتمه‌دن، قارداشیم من بو پروسیه قارشی چیخمایاجام و گلمه‌مه‌نیزی اؤنریرم دئمه‌دین؟ بو ایللر عرضینده بیزده تکجه بیر نزار زکا یوخ، یوزلرله اوخشار حادثه‌‌‌ اولموشدو، حتی اؤزونوز ده بو باره‌ده بحث ائتدیگینیز و دانیشدیغینیز حاللار اولموشدور. عینی سیستمده ایدینیز و اؤنملی گؤرولرینیز\nواردی و اونلار سیزی کنارا قویانا قدر قالدینیز و یالنیز بوندان سونرا گلدیگینیزی سؤیله‌دینیز و جهد ائتدیگینیزی آنجاق باجارامادیغینیزی دئدینیز. بو مقبول دئییل و بو جومله‌‌‌لرله اؤزونوزو مسوولیتدن ده آزاد ائتمیرسینیز، آنجاق اؤزونوزه حاق قازاندیرمایا چالیشیرسینیز. بو سیستمده آزادلیغا اینانانلارین اولا بیله‌جه‌یینه اینانماق اوچون بیر عومور بویو چالیشدیق، آما آرتیق بو مرحله‌‌‌نی کئچدیک و ایندی اینسانلارلا سیزین آرانیزدا درین بیر بوشلوق وار؛ کیم اولورسان اول، یا خالقین طرفینده‌سن، یا یوخسان. اینسانلارین طرفینده اولمادیقدا، هانسی قروپا منصوب اولماغینیزین و بیلمه‌مه‌یینیزین و یا مسوولیت داشیمادیغینیزین فرقی یوخدور و یا چالیشدیم و اوغورسوز اولدوم دئمک، بونلارین اصلا اهميتی یوخدور.\nجناب زکا خانیم مولاوردی ایله قارشیلاشاندا اونون قرارسیز اولدوغونو گؤروروک؟\nبلی. زکا خانیم مولاوردی‌نین موصاحیبه‌ده آدی کئچدیگینده آچیقجا قرارسیزدیر. محکمه‌‌، وکیل، حؤکم اورتادا یوخدور و هئچ کیم آغرینیزی موعالیجه‌‌‌ ائتمه‌یه‌جک، یالنیز دردینیزه گؤره سورملو اولدوغونو دوشوندویونوز بیری ایله قارشیلاشدینیز، آنجاق بو مسوولیتدن قاچدی. بوتون بو مرحله‌‌‌لرده زکانین گؤزلرینده قورخو، سؤال و اذيت گؤرورسونوز. او، تیتره‌دیکدن سونرا آیاغا قالخیب مازیار بهاری‌نین سؤزلری‌نین آراسینا سیچراییب: «مندن سوروش: عذابیمی باشا دوشورسه، او منیم یئریم اولا بیلرمی؟.»\nجناب مازیار بهاری‌نین خانیم مولاوردی ایله تلفون باغلانتیسی قورولاندا اورگیم دؤیونمیه باشلادی.\nو یا زکانین موصاحیبه‌ده دئدیگی یاخشیلاشاجاغام، آنجاق سنین آغرین قدارلیقدی و هئچ واخت یاخشیلاشمایاجاقدیر. منیم اوچون بیر تاماشاچی اولاراق بو سؤال یارانیر، باشقالاری‌نین عذابیندان نه ذؤوق آلیرسان؟ بیر محبوسون دیرناغینی چکمکله و اونو قورخودماقلا نه منفعت گؤرورسن؟ باشقالارینا ضرر وئره‌رک اؤزلرینده کیملیک یارادان اینسانلار حاقیندا نه قدر حِکایه‌‌لریمیز واردیر. یاخود حاکمین «صلواتی»نی ان یاخشی شکیلده تصویر ائتدیگی یئر.\nجناب زکانین سؤیله‌دیکلری‌نین هانسی حیصه‌‌‌سی اؤنملییدی؟\nدوشونورم کی، دئدیگی هر شئی اؤنملییدی. دئدیگی هر شئی دقته لاییق ایدی. خانیم مولاوردی‌نین قارشیسیندا اصل و صمیمی حیسینی ایفاده ائتمک شوک ائدیجیدی. بو قیسا مدتده باشقالارینی گؤردویونو و باشینا گلن بلالاری تصویر ائتدیگینی سؤیله‌مکدن چکینمه‌دی. قیساجا و اؤنملی تصویرلر، لاکین داغیدیجی. سانکی گوجلو بیر یازار اوتوروب باشینا گلن هر شئیی تصویره چکیب.\nنوشته های مشابه\nاخبار, زنان\nزبیده؛ زن بلوچی که از هیچ برای ۱۰۰ نفر کارآفرینی کرد\nاخبار, حقوق بشر, زنان\nگزارشی از وضعیت یک مادر و نوزاد ۸ ماهه اش در زندان اوین\nآذربایجان و زنان ترک, اخبار, حقوق بشر, زنان\nوضعیت وخیم فرزانه قره‌حسنلو در زندان بعد از ��وت برادرش\nاخبار, حقوق بشر, زنان\nقوشاچای (میاندوآب) – خودکشی شیما رامشک ۱۴ ساله و قربانی کودک‌همسری\nآذربایجان و زنان ترک, اخبار, حقوق بشر, زنان\nوضعیت وخیم فرزانه قره‌حسنلو در زندان بعد از فوت برادرش\nاخبار, حقوق بشر, زنان\nحکم اعدام، ابزار تثبیت دیکتاتوری و بقای استبداد\/ آتنا دائمی\nBack To Top\nAll rights reserved for www.turkqadini.com\nآحرین مطالب\nزبیده؛ زن بلوچی که از هیچ برای ۱۰۰ نفر کارآفرینی کرد گزارشی از وضعیت یک مادر و نوزاد ۸ ماهه اش در زندان اوین وضعیت وخیم فرزانه قره‌حسنلو در زندان بعد از فوت برادرش قوشاچای (میاندوآب) - خودکشی شیما رامشک ۱۴ ساله و قربانی کودک‌ه... وضعیت وخیم فرزانه قره‌حسنلو در زندان بعد از فوت برادرش حکم اعدام، ابزار تثبیت دیکتاتوری و بقای استبداد\/ آتنا دائمی فوت برادر فرزانه قره‌حسنلو در اثر فشارهای روحی؛ ناتالی امیری برنده جایزه دموکراسی والتر لوبکه در آلمان شد اوشاق ادبیاتی «زنجفیللی شیرنی اوغلان» حاضیرلایان:\" ویدا حشمتی... عکس 'شیر دادن' روی جلد مجله هندی جنجالی شد","num_words":2107,"character_repetition_ratio":0.045,"word_repetition_ratio":0.057,"special_characters_ratio":0.201,"stopwords_ratio":0.009,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":210877.8,"cluster_detection":-1}
+{"text":"دوزاغا دوشموش بیر حئیوان کیمی‌ام. قایین‌آنام چیین‌لریمدن یاپیشیب چکیر، آنام ایسه گاه آیاقلاریمدان ایته‌له‌ییر، گاهدان دا أللرینین گوجونو یانچاقلاریما سالیر، بلکه وجودومون ائشیکده قالمیش بؤلومونو دلییه سوخسون. بدنیم دؤشدن یوخاری داغا ساری، یانجاقلاریمدان آشاغی ایسه داغین کؤلگه‌سینده قالمیش دره‌یه ساری آسیلی قالیب. ده‌لیکده گرفتار اولموش قوللاریمی‌بئله ترپده‌نمیرم. من سیلاحلی بیر اووچونون دوزاغینا دئییل، بطنیمین گودوکچولرینین، آنام ایله قایین‌آنام ین دوزاغینا دوشموشدوم. آنام‌نان قایین‌آنام اووچو اولماسالار دا، داشدان نوطفه اوولاماق قصدی ایله منی بو دوزاغا سالدیلار. ایت سو گیلیفینده گرفتار اولان کیمی‌من ده بو ده‌لیکده گرفتار اولموشام. سو گیلیفینده گیرفتار اولوب قالسایدیم، اومودوم اولاردی سو زورلاشسا منی ده اؤزویله سورویوب آپارار. آمما سو‌هارا، داشین ده‌لییی‌هارا! اون بئش ایل یاشاییشیمدا بئلنچی بیر سیخما- بوغمایا دوشمه‌میشدیم. قایین‌آنام ایله آنام دئیینه- دئیینه منی ده‌لیکدن چیخارتماغا چالیشیرلار. بیلمیرم اونلارین دئیینمک‌لرینه قولاق آسیم، یوخسا بو ده‌لییین ایچینده قیفیللانیب قالمیش جانیمین‌هایینا قالیم!\nدئدیم: «بو ده‌لیک داردی. منیم وجودوم بو د‌ه‌لیک دن مئچمز»\nقایین‌آنام دئدی: «آااانئجه کی داردی! هئچ خبرین وار بو ده‌لیک کیم‌لری درمان ائله‌ییب؟»\nدئدیم: «من نه دئیرم کی! آمما سیز منیم ائنیمی‌قاریشلایین، گؤرون هئچ او ده‌لیکدن کئچر؟»\n«ماشااله، ماشااله بیزه گلن گوندن آغ گونه چیخیبسان دا بالا!…» دئدی قایین‌آنام .\nآنام اونون سؤزونو چکنمه‌دی، اوز- گؤزونو تورشادیب دئدی: «ائله قیزیم دوغولان گوندن گؤزو آغ گونه آچیلیب دا کی ماششا‌الـله ماششا‌الـله بئله أتلی جانلیدی. سن هله اوشاخلیغین بیر گؤره‌یدین! توپ کیمی، آغ- آپباغ بیر قیز ایدی. هله بالام أر ائوینه گئدندن أریییب!»\nمن ایسه مظلوم یانا دئدیم: «ائله من ده اونا گؤره دئیرم داااا، واللاه بو ده‌لیک داردی، منیم اندازه‌ام دئییل.»\nآنام أییلیب قولاغیما پیچیلدادی: «قئین‌آنان ائشیتمه‌سین، ایسته‌می��م سورا سنین باشیوا قاخینج اولسون. من هله سندن ده ایکی یاش کیچیک ایدیم، بیر ایل تویومدان سووشموشدو من هله اوشاغا قالمامیشدیم، ائله بو ده‌لیکدن کئچن گونون صاباحیسی اوشاغا قالدیم.»\nدئدیم: «آخی سیزین گؤزوز گؤرمور بو ده‌لیک داردی؟ واللاه، بیللاه اوشاق دا باخسا بونو باشا دوشر. بَه سیز نییه باشا دوشموسوز!، نییه عیناد ائله‌ییرسیز؟»\nآنام دئدی: «سن عیناد‌جیلسان یا بیز؟ هله ده‌لیکدن کئچدین کی گؤراخ کئچه بیلیسن یا یوخ؟»\n«آخی‌هانسی کیتابدا یازیب کی آدام ده‌لیکدن کئچنده اوشاغا قالار؟»\nآنام حیرص ایله دئدی: «هله یاخچی قویمادیم بئش کیلاسدان آرتیق اوخویاسان‌هااا، قیزیم، بو ایش‌لر بیزیم آتا- بابا ده‌بیمیزدی. یوز ایل ده درس اوخوسان بو ده‌بلری کتابلاردا تاپا بیلمزسن.»\nقایین‌آنام ألینی آناما ساری اوزالدیب، آرتیردی: «او جان اؤلسون، سن اؤله‌سن، اؤز جانیم، خانیما‌خانیم آند ایچیردی، دئیردی عئینی آرواد بطنی کیمی‌بو داشین دا گئنه‌لیب، دارالماق خاصیتی وار. باخماز بوی- بوخونا؛ اوشاغا قالمییان گلین‌لر بو ده‌لیکدن کئچندن سورا‌هامیسی فرج خئیر آپاریب. دی گل کی بیزیم قولاغیمیزین دیبینده اولدوغونا گؤره اونا قیمت وئرمیریخ.»\nگئری دؤندوم کنده قاییدیم. بیردن بیره هر ایکیسی ده منه ساری قاچیب، بیر جوت قاراوول کیمی‌هره‌سی بیر قولومدان توتوب، وار گوج‌لری ایله منی ده‌لییین ایچینه سوخوب، ایته‌له‌دیلر.\nبیلیرم، ألقاش (آرغاج)خانیما، خانیمدان کئچیب، یوخسا بیربیرلرینی گؤره‌جک گؤزلری اولمایان آنام‌ ایله قایین‌آنام أل‌بیر اولوب، داغین دؤشونده منی بو دلیک‌لی داشین ایچینده دوزاغا سالمازدیلار. آنام آغ دئینده، قایین‌آنام قره دئیردی، قایین‌آنام ایسه یئر دئینده، آنام گؤی دئیردی. اونلارین اورتاق یئرلری یالنیز منیم بطنیم ایدی. هر ایکیسی ده بطنیمه بیر أتنه (جنین) دؤشمه‌یه تله‌سیردیلر. گئردک(زفاف) گئجه‌سینین سحریسیندن ایکیسی ده بطنیمین گودوکچوسو اولموشدولار. ایشین باشیندان گونلری ساییردیلار؛ آی باشی اولان گونلریم ایسه منیم مصیبتلی‌گونلریمدیر. من آی‌باشی سانجیسی چکیب، قایدا قانیندان آرینان گونلریم آنام ایله قایین‌آنام ، بیربیرلرینین آجیغینا أللرینه گلن ایستی‌لیک یئمک‌لری، بالدان توتدو باداماجان، هئلدن توتدو زنجفیله‌ جن، مره‌چویود (مارچوبه)- دن توتدو تا بؤیرتکن (تمشک) یارپاغینا جان منه یئدیردیب، ایچیردیرلر. بطنیمین گودوکچولری اوشاغا قالمامیشدان، اوشاغین اوغلان اولدوغونا بئله فیکیر وئریرلر. کور گؤزون بیرینه دئییل، هر ایکیسینه ده ایشیق ایسته‌ییرلر بو گودوکچولر.\nخانیما‌خانیم کندین بوتون قادینلارینین امام- پیغمبری کیمیدیر؛ ایمام پیغمبرین سؤزوندن چیخسالار بئله، اونون سؤزوندن چیخاسی دئییل‌لر. خانیماخانیمین سایه‌سینده کندیمیزین درمانگاهینا میلچک ده قونماز. اونون بیتگی‌لری، داغ- داشدان ییغدیغی اوت- علف‌لردن دوزلتدیغی قئینتمه‌لر،‌ داوالار، مرهم‌لر بوتون ناخوشلوقلارین درمانی دیر.\nآغلایا آغلایا دئدیم:«سیزی او ایناندیغیز، گئدین کندین داش‌یونانین گتیرین بو داشی سیندیرسین، مین ایل ده کئچسه من بو ده‌لیکدن چیخانمارام. آخشاماجان بو دلیکده قالسام اؤلرم.»\nقایین‌آنام دئدی: «توبه، توبه…مه‌یر بو داشی سیندیرماق اولار؟داشین نه گوناهی وار، گوناه اؤزونده دی کی او قدر عیناد ائله‌دین، یوبا��دین داشین گونش ساعاتی سوووشدو دا. خانیما خانیم دیل به دیل تاپشیرمیشدی کی گونش داشین اوستونه شیغییاندا قیزی ده‌لیک‌لی داشدان کئچیردین. ایندی دئه گؤروم داش نئینه‌سین!»\nآنامین باشینا قیشقیرسام دا قایین‌آنام ا دیل قئیترمک جسارتیم یوخدور. اؤز یانیمدا اؤزومو قیناییرام. قایین‌آنام دوز دئییر دا، داش نئینه‌سین، عاغلی داشلاشمیش داش، گؤره‌جک ایشینی گؤروب، منیم کیمی‌لره ده‌لیک دوزه‌لدیب، آما منیم عاغلیم‌هارا گئتمیشدی عاغلیمی‌وئردیم بو بطن گودوکچولرینین عاغلینا!\nآنام دئدی: «قیز باخ منه گؤروم، اولمویا گئجه خانیماخانیمین تاپشیردیغی ایش‌لری گؤرمه‌میسن؟»\nدینمه‌دیم. قیزاردیم، بوزاردیم. أریمین خوشو گلمز من یاسدیغیمیز باره‌سینده بیری ایله دانیشیم. گئجه اؤزومو اودا- سویا ویریب نه باشاریردیم ائله‌دیم، آمما أریم یورقون ایدی، باشینی منیمله بیر یاسدیغا قویمادی. آنام حیرص ایله باشیما قیشقیردی: «دئنه دا کی ألقاش اؤزونن کئچیب! مه‌یه سنه دیل به دیل دئمه‌دیم خانیماخانیمین تاپشیریقلاری یادیننان چیخماسین. گؤر سنین بو سایمامازلیغین اؤزووو ده، بیزی ده نه گونه قویدو!»\nقایین‌آنام بیردن بیره قاشلارینی ییغیب آناما دئدی: «آی قیز، بلکه ائله داشین خاصیتی بئله‌دی، بیراز ساخلییب، بطنینه نوطفه سالاننان سورا گئنه‌لیب، قیزی بوراخاجاخ!»\nآنامین گؤزلری پاریلدادی. آمما منی قورخو گؤتوردو. أریمین خبری اولسایدی ده‌لیک‌لی داش منیم بطنیمه نوطفه سالیب، منی بوغاردی.\nقیشقیردیم: «من داشین نوطفه‌سینی ایسته‌میرم، مه‌یه آدام داشدان دا اوشاغا قالار؟ سیزی ایناندیغیز گئدین کندین داش یونانینی گتیرین بو داشی سیندیرسن!»\nبطنیمین گودوکچولری خئیلک بیربیرلرینه باخیب، سونوندا قایین‌آنام دئدی: «اولماسا سن گئت خانیما خانیمی‌گتیر، من ده بوردا قیزی گودوم.»\nقایین‌آنام چکیلیب، کؤلگه بیر یئرده اوتوروب، دیل- دوداغی آتدا دئیینیر. من ایسه دوزاغا دوشموش بیر حئیوان کیمی‌ده‌لییین ایچینده گرفتار قالمیشام. گونش ائله باشیما شاخییر، دییه‌سن ایستیسینی جهنمدن پای آلیب. آنامی‌گؤره بیلیمرم. اوجادان قیشقیریرام: «آناااااا، خانیماخانیمی‌گتیرمه‌ها، داش یونانی گتیر!…»","num_words":1633,"character_repetition_ratio":0.05,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.217,"stopwords_ratio":0.002,"flagged_words_ratio":0.001,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":115604.5,"cluster_detection":-1}
+{"text":"آذربایجان‌لی آیدین و یازار، حسن راشدی 1333 جی گونش ایلینده (1954 میلادی ) آذربایجانین بۇ گونکو اردبیل اوستانینین ،گئرمی (موغان) شهری‌نین موران بولومونده یئرلشن ظاهرا \/ زاهرا\/ زهراکندینده، دونیایا گؤز آچیب.\nایلک تحصیلاتی‌نی و آلتینجی صینیفه قدر اؤز دونیایا گؤز آچدیغی کندینده و \" بیرونی زهرا \" آدیندا اوخولدا،اورتا تحصیلینی دوققوزا کیمی ده گئرمی‌ده و \" خواجه نصیر \" آدیندا مکتب ده اوخودو و\n1348 گونش ایلینده 15 یاشی وارکن تهرانا کؤچدو. دبیرستانین اوچ ایلینی تهراندا اوخودو و یوکسک تحصیلاتی‌نی الکترونیک ریشته‌سینده تهران و آمئریکادا بیتیردی. و ائله اؤز ریشته‌سینده ایشه باشلادی.\nموهندیس حسن راشدی 1356 ایل‌لریندن تورکجه کیتاب‌لارین یاییلماسی آزاد اوْلدوقدان سوْنرا آنا دیلی و اؤز هویتی حاقدا آرتیق اوخوماغا و دوشونمه‌یه باشلادی. 1357 اینقیلابیندان سوْنرا « وارلیق» ، « یولداش » کیمی تۆرکجه‌ درگی‌لری اوخویاراق، تهرانین دمشق خیاوانیندا قورولان آذربایجان انجومنی \/ انجمن آذربایجان دا سورک‌لی ایشتراک ائتدی. بۇ انجومنده موهندیس راشدی آذربایجان‌لی شاعیرلر، یازارلار، ادیب‌لر و سیاست آدام‌لاری ایله تانیشدی. بۇ شخصیت‌لردن بیری ده آذربایجانین آدلیم یازاری گنجعلی صباحی ایدی کی جناب راشدی اونونلا گؤروشرکن اونون تجروبه‌لریندن فایدالاناراق تۆرکجه‌ یازیب اوخوماق فونون‌لاری‌نی اؤیرندی.\nحسن راشدی ۱۳۵۸ ایلدن ۱۳۶۲ یه کیمی اؤز تۆرکجه‌ یازی‌لارینی تاخما آدلا درگی‌لرده چاپ ائتدیرمیش آنجاق اونون ایلک اؤز آدی‌لا چاپ اوْلان اثری، « آجی حیات » آدیندا بیر حیکایه اوْلموشدور کی « حسن موغانلی » آدی‌لا « وارلیق» درگی‌سی‌نین ۱۳۶۲ ایلین مرداد – شهریور آییندا - ۵۱ -۵۲ سیرا ساییمی‌نین ۵۴ ونجو صفحه سینده چاپ اوْلموشدور [۱].\nاو زاماندان سوْنرا موهندیس راشدی‌نین یازی‌لاری وارلیق درگی‌سینده، فروغ آزادی گونده‌لیینده، امید زنجان، نوید آذربایجان، یارپاق، دیلماج ، اؤیرنجی‌سل و باشقا آذربایجان درگی‌لرینده اؤز آدی ایله چاپ اوْلدو کی اونلارین سایی 150 دن آرتیق اولور.\n1372 ایلینده خانم نوشین موسوی (آیشین آیدا) و آقای اکبر آزاد جنابلاری‌نین امکداشلیقلاریلا « چیچکلر قورولوشو» تشکیلاتینی تهراندا قوردو و 1373، 1374، 1376 ایل‌لرینده تهران تورک اوشاق و یئنی‌یئتمه‌لری‌نین ایش‌بیرلیگی ایله، تعلیم و تربیت ایداره‌سی‌نین 16 جی ناحیه‌سی و بهمن مدنیّت اوجاغی‌نیندا پروگرام‌لار کئچیردی کی ،آذربایجان‌لی عاییله‌لرین و اوشاق‌لارین درین رغبتینی قازاندی و اونلارین طرفیندن ایستقبال اوْلوندو.\nleftموهندیس راشدی فارسجا قزئته‌لرده ده بیر چوخ مقاله‌لر ایران تورک‌لری‌نین کیملیگی‌نی مودافیعه ائتمک اوغروندا یازمیش‌دیر. راشدی جنابلاری، ایلک دفعه و سیستماتیک سویه‌ده آنادیلیمیزین یازیب اوخوماسینی و دیل بیلگی‌سی‌نی ( گرامرینی ) 1376 - جی هجری گونش ایلینده کرج شهرینده و \" گوهردشت \" (رجایی شهر ) شهرجیگی‌نین مسجیدنده اوچ آی یای تعطیلینده در س وئرمیش و 1377 - جی ایلدن ، کرجین \" اسلامی آزاد بیلیم یوردو \" ندا تحصیل آلان آذربایجان‌لی اؤیرنجی‌لرینه ، اؤزل ائولرده تدریس ائتمیش‌دیر ؛ لاکن 1379 - جو ایلدن کرجین \" اسلامی آزاد بیلیم یوردو \" تورک اؤیرنجی‌لری نین تلاشی ایله بۇ بیلیم‌یوردوندا رسمی اولاراق \" فوق برنامه \" (درس پروگراملاریندان قیراق ) سویه‌سینده بیرینجی تئرمده یالنیز اوغلان اویرنجی‌لرینه، و ایکینجی تئرم ده قیزلا اوغلان‌لارا بیرلیک‌ده درس وئرمیش‌دیر.\nراشدی جنابلاری بۇ برنامه‌دن سوْنرا ، 1381 - جی هجری گونش ایلینه دک تهرانین \" خواجه نصیر \" و \" امیر کبیر و \" کرجین \" تربیت معلم \" بیلیم یوردلاریندا آذربایجان‌لی اؤیرنجی‌لرینه ، فوق برنامه اولاراق دیل و ادبیات کیلاس‌لاری قورموش و بۇ کیلاس‌لاردا آذربایجان‌لی و ایرانین باشقا اوستان‌لرینده یاشایان و بۇ بیلیم یوردلاردا تحصیل آلان تورک اؤیرنجی‌لرینه آذربایجان ادبیاتی، مدنیّتی و تاریخیندن تدریس ائتمیش‌دیر.[۲] اوستادین بیر سیرا یازی‌لاری آذربایجان و تورکیه جمهوریت‌لری‌نین قزئته‌لرینده و آوروپادا دا چاپ اوْلموشدور. موهندیس حسن راشدی 1378 - جی ایلدن تهران ، ایصفاهان، زنگان، سبزوار و کرج بیلیم یوردلاری نین تورک اؤیرنجی‌لری طرفیندن قورولموش برنامه و قورولتای‌لاردا، عین حالدا حکیم تیلیم خان قورول��اییندادا اشتراک ائتمیش و اؤز ده‌یه‌رلی چیخیش‌لاری و مقاله‌لری‌نی بۇ مراسیم‌ده ایشتراکچی‌لارا سونموشدور .[۳][۴]\nفرهنگی - مدنی چالیشمالاری ایله باغلی توتوقلانمالاری\nدَییشدیر\nحسن راشدی ، آذربایجان میللتی‌نین مدنی - فرهنگی حاق‌لاری و تورک دیلی‌نین اینکیشافی و ایران‌دا یاشایان تورک‌لره توهین علیهنه اعتراض لا باغلی بیر دفعه 1385 - جی ایلین تیر آییندا و آذربایجان‌لی‌لارین \"ایران \" قزئته سینین تورک‌لره ائتدیگی توهینینه قارشی سرتاسری اعتراض‌لاریندان سوْنرا ایش یئرینده توتوقلانیب 3 آی تهرانین \" اوین \" زیندانیندا بازداشت قالدیقدان سوْنرا محکمه ده \" نظام علیهنه تبلیغ \" ایتتیهامی ایله 5 ایل موددتینه بیر ایل آسیلی (تعلیقی )زیندانا محکوم ائدیلمیش‌دیر [۵][۶] ایکینجی دفعه ایسه 1387 - جی ایلین 20 شهریور آییندا بیر افطار مراسیمینده باشقا 18 نفرله بیرلیک‌ده توتوقلانیب ایکی آی \"اوین\" زیندانیندا بازداشت قالدیقدان سوْنرا 50 میلیون تومن وثیقه ایله محکمه قورولانا قدر آزادلیقا بوراخیلمیش‌دیر ، بۇ محکمه ایندیه کیمی (پاییز 1389 ) قورولمامیشدیر! .[۷][۸][۹] محکمه سونراکی ایللرده تشکیل تاپمیش و مهندس راشدی تبرئه اولموشدور.\nاثرلری\nدَییشدیر\nحسن راشدی دن ایندیه کیمی آلتی اثر کیتاب شکلینده چاپ‌دان بوراخیلمیش و اوخوجولارین ایختیاریندا قویولموشدور؛ اونون کیتاب اثرلری اوخوجولارین ، اوزللیک‌له گنج‌لرین و بیلیم‌یوردو اؤیرنجی‌لری‌نین درین رغبتینی قازانمیش و دؤردونجو و بئشیجی چاپا یئتیشمیشدیر . حسن راشدی نین کیتاب اثرلری نین آدلاری بئله دیر:[۳]\n1- \" بحران هویت \" (زبان ترکی و موقعیت گذشته و کنونی آن در ایران) \/ 1383 یاز [۱۰][۱۱]\n2- «دیلیمیزین ساده قیرامئری» \/ 1383 قیش [۱۲]\n3- «ترکان و بررسی تاریخ، زبان و هویت آنها در ایران» \/ 1386 [۱۳]\n4- «'آیدینلیق' تانینمیش شخصیتلردن اؤزل سؤزلر» ۱۳۹۳ [۱۴]\n5- «دیلیمیز، وارلیغیمیز» قیش ۱۳۹۵: ناشر: آوای منجی،شهر قم[۱۵]\n6- « بازگشت به هویت خویش» سال 1397[۱۶]\nهمیده حسن راشدی جنابلاری اوستاد محمدعلی فرزانه نین \"بدیعی ادبیات تئرمین لرینه آچیقلامالار \" آدلی کیتابینی ویراستارلیق ائتمیشدیر .[۱۷]\nعین حالدا 1395 جی ایل و «قوم-قم» شهرینده « آوای منجی» انتشارتی طرفیندن بوراخیلان دوکتور جواد هئیتین «خاطرات من و پدرم » 405 صحیفه لیک کیتابی حسن راشدی و اکیر آزاد طرفیندن تنظیم و ویراستارلیق ائدیلمیشدیر.[۱۸]\nمقاله‌لری\nدَییشدیر\nموهندیس راشدی ایندیه قدر دیلیمیز ، ادبیاتیمیز ، مدنیتیمیز و تاریخیمز حاقدا چوخلو مقاله لر یازمیش و بیلیم یوردلاریندا بۇ ساحه لرده چیخیشلاری اوْلموشدور ؛ عین حالدا موهندیس راشدی سیاست زمینه سینده آذربایجان موضوعلاری ایله باغلی اؤز یوروملاری ایله گون سیاستی ایله ده مشغول اوْلموشدور. ایندی ایسه اونون یازدیقلاری بیر پارا مقاله لرین باشلیقلاری:\nبنای پاسارگاد مقبره کوروش نیست [۱۹]\nبه مناسبت روز جهانی زبان مادری [۲۰]\nزبان آذری کسروی و تحریفهای او[۲۱]\nاؤلندن سوْنرادا میلّی یولدا چالیشاق[۲۲]\nانقلابدان سوْنرا آذربایجان مطبوعاتی[۲۳]\n27 شهریور روز ملّی شعر و ادب ایران[۲۴]\nفردوسی تطهیر می شود[۲۵]\nنوروز جشن فرا ایرانی[۲۶]\nآذربایجان جنوبی و ادعای ایران شمالی[۲۷]\n30 میلیون تراختور[۲۸]\nدغدغة ناسیونالیست‌های افراطی\nیئنی ایل بایرامی کیملردن قالمادیر\nخوجالی فاجعه‌سی[۲۹]\nنژادپرستی از نوع مانقورتیسم\nایراندا تورک دیلی نین یاییم دایره سی [۳۰]\nحقوق فرهنگی اقوام در ایران [۳۰]\nترک تحقیر شده یا ترک سرفراز تاریخ[۳۰]\nبابک قالاسی مراسیمی تاریخی ابتکار\nقایناق‌لار\nدَییشدیر\n^ وارلیق» درگی‌سی، ۱۳۶۲ گونش ایلی ، مرداد – شهریور آیینین ۵۱ -۵۲ سیرا ساییمی\n^ دیلیمیزن ساده قیرامئری کیتابی، اندیشه نو انتشاراتی، تهران،1383 گیریش صحیفه‌لری\n^ ۳٫۰ ۳٫۱ مصاحبه‌ی اختصاصی جنبش دانشجویی آذربایجان با مهندیس حسن راشدی.\n^ مصاحبه اختصاصی جنبش دانشجویی آذربایجان با مهندس حسن راشدی\n^ [۱][دائمی اولو باغلانتیلی]\n^ archive copy. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2011-09-03. یوْخلانیلیب2015-02-23.\n^ [۲]\n^ [۳]\n^ archive copy. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2016-03-25. یوْخلانیلیب2015-02-23.\n^ یورد[دائمی اولو باغلانتیلی]\n^ آدینه بولک[دائمی اولو باغلانتیلی]\n^ آدینه بوک- تهران انتشارات اندیشه نو [دائمی اولو باغلانتیلی]\n^ آدینه بوک - تهران انتشارات اندیشه نو [دائمی اولو باغلانتیلی]\n^ تهران ، انتشارات اندیشه نو\n^ ناشر: آوای منجی ، شهر قم ، ISBN:978-600-420-022-6\n^ ناشر: آوای منجی، شهر قم ISBN:978-600-420-034-9\n^ آدینه بوک[دائمی اولو باغلانتیلی]\n^ خاطرات من و پدرم، انتشارات « آوای منجی » قم ISBN: 09379709643\n^ بنای پاسارگاد مقبره کوروش نیست\n^ به مناسبت روز جهانی زبان مادری\n^ زبان آذری کسروی و تحریفهای او. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2010-09-06. یوْخلانیلیب2015-02-23.\n^ اؤلندن سونرادا میلّی یولدا چالیشاق\n^ مجله سي ، نومره :33 تاريخ: خرداد 1386 \/ويژه مطبوعات \/ انقلابدان سونرا آذربایجان مطبوعاتی[دائمی اولو باغلانتیلی]","num_words":1689,"character_repetition_ratio":0.054,"word_repetition_ratio":0.011,"special_characters_ratio":0.255,"stopwords_ratio":0.001,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":331013.4,"cluster_detection":-1}
+{"text":"آدین داقى مل ى قولیازم الار « تورکمنباش ى » مخت ومقلى نین گ یوزلرچ ھ قولیازماس ى، تورکمنیس تانینگ انیس تیتوتیندا جم ع ل ھ نن دیر.\nDo you like it?\nRead more\nMay 30, 2017\nاردوغان ترکمن صحرالی دیلچی عالیم یوسف آزمونا بایراغ هودیرلدی\nتۆرکمن- تۆرک دیلی پوداغیندا تانالیان دکتر یوسف آزمون تۆرک دیلینه قۇشان قۇشانتلاری اۆچین تورکیانینگ بایراغنا میناسیپ گؤرۆلدی","num_words":110,"character_repetition_ratio":0.017,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.218,"stopwords_ratio":0.009,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.864,"perplexity_score":159046.4,"cluster_detection":-1}
+{"text":"موختصاتلار: 16°48′50″N 81°48′30″E \/ 16.81395°N 81.8082°E \/ 16.81395; 81.8082موختصات: 16°48′50″N 81°48′30″E \/ 16.81395°N 81.8082°E \/ 16.81395; 81.8082\nCountry\nهیندوستان\nایالت\nآندرا پرادش\nDistrict\nEast Godavari\nدیللر\n• رسمی\nتلوقو دیلی\nساعات قورشاغی\nیوتی‌سی +5:30 (IST)\nPIN\n533235\nبوبارلانکا, دوغو قوداواری دیستریکت(اینگیلیسجه:Bobbarlanka, East Godavari district) هیندوستان اؤلکه‌سینین آندرا پرادش ایالتینده بیر کند دیر. بۇ کنده تلوقو دیلی دانیشیلیر.\nگؤرونتولر\n[دَییشدیر]\nقایناقلار\n[دَییشدیر]\nبو هیندوستان- ایله باغلی مقاله، بیر قارالاما مقاله دیر. بونو گئنیشلندیرمکله ویکی‌پدیایا کؤمک ائده بیلرسینیز.\nب\nدان\nدییش\n«https:\/\/azb.wikipedia.org\/w\/index.php?title=بوبارلانکا,_دوغو_قوداواری_دیستریکت&oldid=1251112»-دن آلینمیش‌دیر\nبؤلمه‌لر:\nهیندوستان-قارالاماری\nهیندوستان کندلری\nگیزلی بؤلمه‌لر:\nقیسا توضیح ایله مقاله‌لری\nقیسا توضیح ویکی‌دیتا-دان فرقلیدیر\nیاشاییش یئری معلومات قوتوسو ایستیفاده ائدن پیس یاشاییش یئرینین نووعو اولان صفحه‌لر\nموختصاتلار ویکی‌دئیتادا\nبوتون قارالاما مقاله‌لری\nبۇ صفحه‌‌ سوْن دفعه ‏۲۹ فوریه ۲۰۲۰، ‏۱۹:۰۶ تاریخینده دَییشدیریلمیشدیر.\nیازی Creative Commons Attribution-ShareAlike License 4.0 آلتیندا مووجوددور؛ آرتیق شرطلر آرتیریلا بیلر. بو سایتی ایشلتمکله سیز ایشلتمه شرطلری و گیزلیلیک سیاستی ایله راضیلشیرسینیز. ویکی‌پدیا® منفعت‌سیز تشکیلاتی اولان ویکی‌مدیا فوندونون قئید آلینمیش تیجارت علامتیدیر.","num_words":279,"character_repetition_ratio":0.053,"word_repetition_ratio":0.022,"special_characters_ratio":0.278,"stopwords_ratio":0.014,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.999,"perplexity_score":34354.7,"cluster_detection":-1}
+{"text":"'); $('a.print-preview').printPreview(); $('#txtShortLink').focus(function () { $(this).select(); }); });\nتاریخ : يکشنبه 15 مرداد 1396 | کد : 1444\nلینک کوتاه\nمیلیونرلر باره‌سینده بلیمه‌لی اولدوغوز مسأله‌لر\nبیری‌نین میلیونر اولماقدان خوشو گلمه‌مه‌سی ممکن دئییل. آما مسأله بوردادیر کی بیز بئله بیلیروق سونرادان میلیونر اولماق اولماز و میلیونر دونیایا گلماق لازمدیر. بونا گؤره سیزه پیشنهاد ائلیروق آشاغیداکی مطلبی اوخویاسیز. اولا بیلسین نظریز دَییشسین.\nبیری‌نین میلیونر اولماقدان خوشو گلمه‌مه‌سی ممکن دئییل. آما مسأله بوردادیر کی بیز بئله بیلیروق سونرادان میلیونر اولماق اولماز و میلیونر دونیایا گلماق لازمدیر. بونا گؤره سیزه پیشنهاد ائلیروق آشاغیداکی مطلبی اوخویاسیز. اولا بیلسین نظریز دَییشسین.\n1. آمریکالیلارین یوزده 7-سی میلیونردیلر. 2010 دا اولان تحقیقده میلیونرلر آمریکا مالیاتی‌نین یوزده 40-نی وئریرلر.\n2. The milliner next door کتابی‌نین یازدیغینا گؤره، میلونرلرین یوزده 20-سی وارلارینی ارث آپاریبلار و یوزده 80-ی اونو سونرادان اله گتیریبلر.\n3. میلیونرلرین چوخ سئودیگی ماشینلار ترتیب اینن فورد، کادیلاک و لینکلن‌دور. میلیونرلرین چوخو باهالی ماشین آلماقدان چکینیرلر نییه کی ماشین آلماق آز بهره وئرن سرمایه قویماقدیر.\n4. میلیونرلر یوزده 20-سی بازنشست اولوبلار و اونلارین یوزده 80-ی هله ایش باشیندادیلار.\n5. میلیونرلرین و اونلارین حیات یولداشلاری‌نین فقط یوزده 17-سی خصوصی مدرسه‌یه گئدیبلر. آما اونلارین اوشاقلاری‌نین یوزده 55-ی خصوصی مدرسه‌یه گئدیرلر.\n6. میلیونرلرین افلاس اولماسی جماعتی هویوخدورا بیلر. آما اونلار دا مفلس اولارلار.\n7. آمریکا میلیونرلرین اکثریتی روسلاردیلار. اسکاتلندلی، مجارستانلی و انگلستانلی، آمریکانین تریتیب اینن سونراکی ملیونلرلرینی تشکیل وئریرلر.\n8. میلیونرلرین یاریسیخوداشتغالدیلار و یا اؤزلری‌نین ایشلری وار. میلیونرلرین یوزده 80-ی دانشگاه فارغ‌التحصیلیدیلر و فقط یوزده 18-نین فوق لیسانسی وار و یوزده 6-سی‌نین‌دا دکتراسی وار. اونلارین یوزده 8-نین حقوق مدرکی و یوزده 6-سی‌نین‌دا طبابت مدرکی وار.\n9. 44 ایل بویوندا گونده 3 دفعه سیگار چکماغین یوخاری هزینه‌سی وار. بیری او هزینه‌نین سرمایه ائله‌سه 2 میلیوندان آرتیق گلیره صاحب اولا بیلر.\n10. عموم جماعتین انیانجی‌نین ترسینه میلیونرلرین چوخو لوکس و باهالی محله و ائولرده یاشامیرلار.\n11. سرمایه‌سی‌نین خالص ارزشی 5 میلیون دولار اولانا پنتا میلیونر، سرمایه‌سی‌نین خالص ارزشی 10 میلیون دولار اولانا دکامیلیونر، سرمایه‌سی‌نین خالص ارزشی 100 میلیون دولار اولانا دا هکتامیلیونر دئیَرلر.\n12. مکزیکلی Carlo Slim Helu‌-نین وارلیغی 69 میلیارد دولاردان آرتیقدیر. او توسعه حالیندا اولان بیر ملت‌ین بیرینجی وارلی انسانیدیر. اونون گونده‌لیق 30 میلیون دولار گلیری وار.\n13. دنیانین 4 لاپ ج.ان میلیونری‌نین فیسبوکا ربطی وار: مارک زاکربرگ، سین پارکر، ادوارد سورین و راستین مسکورتینز\n14. میلیاردر بیل گیتس اؤز 61 میلیاردلیق ثروتینی خیریه ایشلره باغیشلاییب و هر اوشاغینا 10 میلیون دولار ارث قویاجاق.\n15. 2009-جو ایلده لاپ چوخ آرتان میلیونر لر بو اؤلکه‌لره مربوطدور: هندده (21­%)، چینده (16­%) و سنگاپوردا (14­%) .\n16. 2008-جی ایلینده دنیادا 10 میلیوندان آرتیق انسان میلیونر ساییلیردی.\n17. سنگاپورون بئشده بیری میلیونردی. بو اؤلکه‌نین 188000 نفر میلیونری وار.\n18. آفریقایی – آمریکایی بیرینجی آرواد، آرواد میلیونرلرین لیستینه داخل اولدو. اپرا وینفری‌نین 2.7 میلیارد دولار وارلیغی وار.\n19. میلیونر اصطلاحی، بیرینجی دفعه اولاراق فرانسه‌ده 1719-جو ایلینده Steven Fentimen-ین توسطی اینن استفاده اولوندو. و بیرینجی دفعه1843-ده تنباکی تولید ائله‌ین بیری‌نین اؤلوم اعلامیه‌سینده چاپ اولوندو.","num_words":725,"character_repetition_ratio":0.066,"word_repetition_ratio":0.152,"special_characters_ratio":0.253,"stopwords_ratio":0.006,"flagged_words_ratio":0.001,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":163933.8,"cluster_detection":-1}
+{"text":"اون ایکی شهریور 1324-جو ایل تاریخلی مراجیعت‌نامه‌‌نین درج ائدیلمه‌سی مناسیبتی ایلهآذربایجان دموکرات فیرقه‌سی مرکزی کومیته‌سینین بیاناتی - Azərbaycan Demokrat Firqəsi\nSkip to content\nآذری\nفارسی\nAzəri\nFacebook Telegram X-twitter Instagram\nآذربایجان دموکرات فرقه سی\nAzərbaycan Demokrat Firqəsi\nفرقه دموکرات آذربایجان\nSearch\nSearch\nClose this search box.\nاسناد\nکتابخانه\nروزنامه آذربایجان\nاحزاب\nدیگر نشریات\nاعلامیه\nمقاله\nاخبار\nادبیات\nصفحه اصلی\nMenu\nاسناد\nکتابخانه\nروزنامه آذربایجان\nاحزاب\nدیگر نشریات\nاعلامیه\nمقاله\nاخبار\nادبیات\nصفحه اصلی\nاون ایکی شهریور 1324-جو ایل تاریخلی مراجیعت‌نامه‌‌نین درج ائدیلمه‌سی مناسیبتی ایلهآذربایجان دموکرات فیرقه‌سی مرکزی کومیته‌سینین بیاناتی\nعزیز هموطنلر!\nآذربایجان خالقی‌نین اوزون ایللر استبدادلا مباریزه تاریخی وار، میللتیمیز بو قدیم دیارین حدودلارینی قوروماق اوچون اوزون ایللر آغیر زحمته قاتلاشیب و فداکارلیقلار گؤسترمکله، اجتماعی حرکات‌لارین اساسینی قویموش، اونو ثمره یئتیرمک اوچون وار گوجوله چالیشمیش‌دیر. بو دیار مشروطیت حرکاتی‌نین مدافعه‌سینده آزادلیق‌سئورلرین قالاسی اولموش‌دور. اونلار بو حرکاتدا الده ائتدیک‌لری نایلیت‌لری قوروماق اوچون آجلیغا، مشققت‌لره و چوخ‌لو چتین‌لیک‌لره سینه گره‌رک، هئچ واخت او مباریزه‌دن گئری چکیلمه‌میش‌دیر. محض بونا گؤره ده آوتوکراتیک حکومتلر و اونلاری حیمایت ائدن مرتجعلر طرفیندن همیشه نیفرتله اوزله‌شمیش، هر فورصتده سیخیشدیریلمیش، لاکین هئچ واخت تسلیم اولمامیش، آزادلیق و معاصیرلشمه هدفینی اونوتمامیشدیر.\nاوزون زامان‌دان بری، هابئله ایکینجی دونیا محاربه‌سی‌نین باشلاماسی و رضا شاه دؤورونون بیتمه‌سی ایله آذربایجانین ضیا‌لیلاری و مترقی قوه‌لری اؤز سعی‌لرینی داوام ائتدیرمیش، مختلیف سیاسی و مدنی درنکلر یارادا‌راق اونلار واسطه‌سیله خالقیمیزی آیدینلاشدیرمیشلار. او جمعیتلر آمان‌سیز فئودال قورولوش و یئنی میدانا چیخمیش کاپیتالیست‌لر طرفیندن اذیت چکن کندلی‌لری و استیثمار ائدیلن فهله‌لری عدالت و آزادلیغا قوووشماق اوچون سفربر ائتمه‌یه باشلادی‌لار. او دؤور اقتصادی بحران، چؤره‌یین باها‌لیغی و قیتلیغی خالقی ناراحات ائدیردی، کندلرده وضعیت داها پیس و بئزدیریجی حال آلمیشدی. تئهران حکومتی داخیلی و خاریجی قوه‌لرله بیرلیکده قطعی شکیلده هر جور آزادلیغا قارشی چیخیر و آذربایجان خالقی‌نین حرکاتینی ایزله‌ییردی. بو آرادا آذربایجانین متفکیرلری، اجتماعی-سیاسی فعاللاری، خصوصیله ده آذربایجان اینجه‌صنعت خادیم‌لری خالق عصیانینا زمین یاراتماق اوچون همین بوغوجو شرایطده معاریفلنمه‌لرینی داوام ائتدیردی‌لر. سید جعفر پیشه‌وری‌نین تبریزه گلیشی و “آذربایجان” قزئتی ایله امکداش‌لیق ائتمه‌سی بو فعالیت‌لری سرعتلن‌دیرمکله، اولکی حرکات‌لارین داوامی اولا‌جاق سیاسی تشکیلاتین یارادیلماسینا زمین یاراندی. پیشه‌وری دوستلاری شبوستری و بادیقان ایله بیرلیکده 12 شهریور بیاناتینی حاضرلاماق و آذربایجانین بیر سیرا اجتماعی، اقتصادی و سیاسی فعال‌لاری طرفیندن امضالانماسی اوچون مصلحت‌لشیدی.\nبیاناتی چاپا حاضرلاماق اوچون 48 آذربایجانلی فعال اونو امضالاییب. 1324- جو ایل سئنتیابرین 3-ده هم فارس، هم ده تورک دیل‌لرینده مراجیعت‌نامه نشر اولماقلا آذربایجان دئموکرات فیرقه‌سی‌نین یارانماسی رسمن اعلان ائدیلدی. سئنتیابرین 3-ده وئریلن بیانات خالق و مترققی قوه‌لر طرفیندن حرارتله قارشیلاندی. “آذربایجان” قزئتینده یازی یازان پئشه‌وری همیشه بیزه خاطیرلادیردی کی، بیز دئموکراتیا و آزادلیغی بوتون گوجوموزله قوروماغا آند ایچمیشیک و اؤزوموزو ایداره ائتمک گوجونه صاحیبیک.\n12 شهریور بیاناتی بیر مقدمه و 12 ماده‌دن عبارت ایدی، دئمک اولار کی، بون‌لار اصلینده آذربایجان دئموکرات فیرقه‌سی‌نین یارادیجیلارینیندوشونجه‌سی ایدی. بو موراجیعت‌نامه‌نین گیریشینده دئییلیردی: – ایران مختلیف ائتنیک و میللت‌لرین وطنی‌دیر. بو ائتنیک‌لر و میللت‌لر نه قدر آزاد یاشاییرلارسا، بیر او قدر ده ایراندا بیرلیک اولا‌جاق. مشروطه اینقلابی نتیجه‌سینده یارانان کونستیتوسیادا ایالت و ویلایت انجومن‌لری(بیرلیک‌لری) حاقیندا قانونو تصدیق اولونماقلا بوتون ایران خالقینی ممکن قدر اؤلکه‌نین مقدراتینی تعیین ائتمه‌یه سفربر ائده‌رک ایالت و ویلایت‌لرین خصوصی احتیاجلارینی حل ائتمک اوچون اونلارین ایختیارینا بوراخماغا چالیشمیش‌دیر. اصل میللی بیرلیک او زامان ممکن‌دور کی، بوتون خالق‌لار اؤز داخی‌لی خصوصیت‌لرینی و آزادلیغینی قورویا‌راق اینکیشاف ائدیب و هر جهت‌دن برابر اولا بیلسین‌لر. بیز داخی‌لی ایشلرین ایداره اولونماسیندا ایرانین موستقیل‌لیگینی و بوتؤو‌لوگونو قورویوب ساخلاماقلا موستقیل و آزاد اولماق ایستییریک. دیلیمیز آلچالدیلیب، مکتب‌لرده فارس و تورک دیلی‌نین تدریس اولونماسینی ایستییریک. آزربایجانین دئموکرات فیرقه‌سی ده بو احتیاج‌لارین نتیجه‌سی‌دیر. بیاناتین 12 ماده‌سینه قیساجا اولا‌راق بو ماده‌لر داخیل ائدیلیب.\nایرانین مستقیللیگینی و بوتؤو‌لوگونو، آذربایجانین مختاریتینی قوروماق و اؤز مقدراتینی تعیین ائتمک اوچون عدالتلی قانونلارین تأمین ائدیلمه‌سی ایله یاناشی، ایالت و ولایت بیرلیک‌لری قانونونون حیاتا کئچیریلمه‌سی، مکتب‌لرده تورک دیلی‌نین تدریسی، اونیوئرسیتئت‌لرین یارادیلماسی، صنایع و فابریک‌لرین اینکیشافی، ایشسیزلیک و بو کیمی حال‌لارین آرا‌دان قالدیریلماسی، تیجارتین و آذربایجان مال‌لاری‌نین ایخراجی اوچون اینفراستروکتورون اینکیشافی، شهرلرین آبادلاشدیریلماسی، کندلی احتیاج‌لاری‌نین تأمین ائدیلمه‌سی و کندلی ایله بئی‌لر آراسیندا حقوق‌لارین معین ائدیلمه‌سی، سئچکی قانونونون ده‌ییشدیریلمه‌سی و میللی مجلیسده آذربایجان نماینده‌لری‌نین سایی‌نین آرتیریلماسی، کورروپسیایا قارشی مباریزه ، منیمسمه، روشوتخورلوق، خیانت و اوغورلوغون قارشیسی‌نین آلینماسی، آذربایجان‌دان ییغیلان وئرگی‌لرین 50%-نین اؤزونده خرجلنمه‌سی، بوتون مترقی و دئموکراتیک حکومت‌لرله دوستلوق علاقه‌لری‌نین آرتیریلماسی. اومید ائدیریک کی، بوتون آذربایجان‌لی‌لار بو ایستیقامته گئدن یولدا بیزه قوشولا‌جاق‌لار.\nطبیعی‌دیر کی، اینسان اولجه ائوینی ساهمانا سالمالی، سونرا محله‌سی‌نین، شهری‌نین، یوردونون قایغی‌سینا قالمالیدیر، آذربایجانین ترقیسی ایرانین ترقی‌سینه سبب اولا‌جاق، وطن ظلم و ارتیجاع‌دان خلاص اولا‌جاق.\nیاشاسین دئموکراتیک آذربایجان، یاشاسین مستقیل و آزاد ایران.\nگؤروندوگو کیمی، آذربایجان دئموکرات فیرقه‌سی اؤز پروقرامیندا بوتون ایران اوچون آزادلیق و دئموکراتیانین گئنیشلندیریلمه‌سینی نظرده توتوردو. “12 شهریوار” بیاناتی‌نین نشری او قدرکی آذربایجان خالقیندا روح یوکسک‌لیگی یارادیب و اونلارین حیاتیندا آزادلیق اومیدینی آرتیردی، او قدر ده تئهران حکومتی و اونو دستکله‌ین مرتجع‌لری قورخودوردو. بو اوزدن ده ایلک گوندن اونو محو ائتمه‌یی دوشونوردولر. لاکین فیرقه تئهرانین منفور پلان‌لارینا محل قویمایا‌راق اؤز مقصدینی حیاتا کئچیرمه‌یه داوام ائدیردی.\nعزیز هموطنلر!\n1324-جو ایل 12 شهریور بیاناتی‌نین درج اولونماسیندان بیر نئچه اون‌ایللیک‌لر کئچیر، بو زامان کسیگینده اؤلکه‌ده چوخ‌لو حادثه‌لر باش وئریب، اینقیلاب نتیجه‌سینده شاهلیق رئژیمی دارماداغین ائدیله‌رک یئرینده ایران ایسلام جمهوری‌سی یارانیب و اؤلکه‌نی ایداره ائدیر، لاکین هله ده استبداد رئژیمی یاشاماقدا‌دیر. آذربایجانین دا ایستک‌لری قالماقدا‌دیر. آذربایجان اؤز مقدراتینی تعیین ائتمک حقوقونو طلب ائدیر. بو طلب عموم‌دونیا اینسان حقوقلاری خارطیاسینا و بین‌الخالق کونوئنسیا‌لارا اویغوندور. اؤلکه‌میز آغیر، چتین و تطالع‌یوکلو گونلردن کئچیر، چوخ آییق، اوزاق‌گؤرن اولماق و زامانی دیرلن‌دیرمک گرکیر. بونا لاقئید یاناشماق اولماز. ارتیجاع و استبداد اؤزونو قوروماق اوچون مختلیف یول‌لارلا اینسان‌لار آراسیندا هیله ایله تفریقه یاراتماقلا اونلاری بیر-بیری‌نین جانینا سالماق نیتی گوده بیلر. اونا گؤره ده، بیر داها 12 شهریور بیاناتی‌نین مئساژینا و مضمونونا نظر سالیب، استبداد و ارتیجاع ایله مباریزه‌ده همرأی‌لیگی گئنیشلن‌دیرمک لازیم‌دیر. آذربایجان دئموکرات فیرقه‌سی آچیق اورکله اؤلکه‌نین بوتون آزادلیق‌سئور، سیویل و مترقی قوه‌لری ایله، دوستلوق مناسیبتی قورماق . امکداش‌لیق ائتمک ایسته‌ییر.\nیاشاسین آزادلیق‌سئور، مترقی و صلح‌سئور قوه‌لر بیرلیگی.\nیاشاسین آزادلیق‌سئورلرین قالاسی اولان آذربایجان دئموکرات فیرقه‌سی.\nآذربایجان دموکرات فیرقه‌سی مرکزی کمیته‌سی\n8 شهریور 1403\n29 آوقوست 2024\nFacebook\nTelegram\nTwitter\nEmail\nآذری\nفارسی‬\nAzəri\nاسناد\nکتابخانه\nروزنامه آذربایجان\nاحزاب\nدیگر نشریات\nاعلامیه\nمقاله\nاخبار\nادبیات\nصفحه اصلی\nاسناد\n��تابخانه\nروزنامه آذربایجان\nاحزاب\nدیگر نشریات\nاعلامیه\nمقاله\nاخبار\nادبیات\nصفحه اصلی\nبه یاد رفیق شهید انوشیروان ابراهیمی\nرفقا، ما رفتیم، شما راه ما را ادامه دهید! روز ۲۲ ‏شهریور ۶۶ ‏نزدیکی‌های ظهر بود. بچه‌ها سفره را چیده بودند. داشتند\nادامه مطلب\nSeptember 10, 2024\nپیام کمیته مرکزی فرقه دمکرات آذربایجان به مناسبت انتشار بیانیه 12 شهریور1324\n!هم میهنان گرامی مردم آذربایجان در مبارزه با استبداد تاریخ دیرینه ای دارند، این مردم سال های طولانی برای حفظ\nادامه مطلب\nAugust 30, 2024\nبیانیه تاریخی کانون نویسندگان ایران در اندوه درگذشت صمد بهرنگی\nصمد بهرنگی (زادهٔ ۲ تیر ۱۳۱۸ در تبریز – درگذشتهٔ ۹ شهریور ۱۳۴۷ در ارسباران). نهم شهریور یادآور صمد بهرنگی است؛\nادامه مطلب\nAugust 29, 2024\nبیانیه کمیته مرکزی فرقه دمکرات آذربایجان در حمایت از اعتراض و اعتصاب پرستاران و دیگر زحمتکشان\nهم میهنان عزیز! از مدت ها پیش پرستاران دست به اعتراض و اعتصاب زده اند، تا به حقوق غصب شده\nادامه مطلب\nAugust 22, 2024\nانتقام سخت، صلح یا جنگ؟\nبا ترور اسماعیل هنیه رهبر سیاسی حماس توسط عوامل نفوذی اسرائیل در تهران، صحنه سیاسی خاورمیانه باز هم فضای جنگ\nادامه مطلب\nAugust 4, 2024\nبیانیه کانون نویسندگان ایران به مناسبت بیست و چهارمین سالگرد درگذشت احمد شاملو\nتمامی الفاظ جهان را در اختیار داشتیم و آن نگفتیم که به کار آید چراکه تنها یک سخن یک سخن\nادامه مطلب\nJuly 24, 2024\nبیانیه کمیته مرکزی فرقه دمکرات آذربایجان بمناسبت انتخابات چهاردهمین دوره ریاست جمهوری، جمهوری اسلامی\nهموطنان گرامی! در یک تصادف پر حاشیه و پر رمز و راز رئیسی منتخب مقام ولایت فقیه همراه با تنی\nادامه مطلب\nJune 24, 2024\nبه یاد رفیق صفر قهرمانی\nچهارده اردیبهشت مصادف است با زاد روز صفر قهرمانی، قهرمان ملی و اوسوه مبارزه و مقاومت تمامی خلق‌های مبارز","num_words":2037,"character_repetition_ratio":0.053,"word_repetition_ratio":0.053,"special_characters_ratio":0.204,"stopwords_ratio":0.002,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":235180.4,"cluster_detection":-1}
+{"text":"ارمنیستانین آذربایجان ایله اولان پروبلئملرینی باشقالارینا شیکایت ائتمه‌سی، تهران یؤنه‌تیمینین بعضی تخریبات ایچریکلی چیخیشلاری آذربایجانین یوکسلمه‌سینی انگلله‌یه‌بیلمه‌یه‌جک\n14.03.2023 ~ 08.07.2024\n1959650\nگئچه‌ن هفته گونئی قافقاز جمهوریتلرینده اؤنملی بیر ذیروه و دقته دگر سفرلر ائدیلدی. ایندی اونلارا سیراسی ایله باخاجاغیق.\nآذربایجان جمهورباشقانی ایلهام علییئو ۲۷ فوریه‌ ۲۰۲۳ تاریخینده روسیا فدراسیونو خاریجی ایشلر باخانی سرگئی لاورووو قبول ائتدی. گؤروشمه‌ده ایکی‌لی ایلیشکیلری ماراقلاندیران موختلیف مؤوضوعلار، بؤلگه‌سل امکداشلیق و پروبلئملر اله آلیندی. سرگئی لاوروو ایکی گونلوک باکی سفری چرچیوه‌سینده آذربایجانلی قونومداشی جئیحون بایراموو ایله ده هر طرفلی گؤروشمه گئرچکلشدیردی.\nروسیا و ارمنیستان خاریجی ایشلر باخانلاری ۳ مارس ۲۰۲۳ تاریخینده هیندیستاندا بیر آرایا گلدیلر. آرارات میرزویان و سرگئی لاوروو آراسیندا ائدیله‌ن گؤروشمه‌ده آذربایجان-ارمنیستان باریش سۆره‌جی اله آلیندی. ارمنیستانین سون دؤورده هیندیستان ایله داها یاخین امکداشلیق یئریتدیگی دقت چکیر.\n۲ مارس ۲۰۲۳ تاریخینده ارمنیستان باشباخانی نیکول پاشینیان آلمانیایا ایش سفری گئرچکلشدیردی. برلینده نیکول پاشینیان آلمانیا باشباخانی اولاف شولتس ایله گؤروشدو. باشباخانلار گؤروشمه سونراسی اورتاق مطبوعات توپلانتیسی تشکیل ائتدیلر. باشباخان نیکول پاشینیان ۳ مارس تاریخینده آلمانیا جمهورباشقانی فرانک-والتر اشتاین‌مایر ایله گؤروشدو. ارمنیستان باشباخانی آیریجا آلمانیا مجلیسینده میللت وکیللرینه خطاب ائتدی. پاشینیان آلمانیادا وئردیگی آچیقلامالاریندا تورکیه ایله ایلیشکیلری دوزلتمک ایسته‌دیکلرینی تکرارلادی.\nروسیا وطنداشلیغیندان چیخاراق قاراباغا گلیب یئرلی یؤنه‌تیمین باشباخانی اولان روبن واردانیان آذربایجانین باسقیلاری نتیجه‌سینده وظیفه‌سینی بوراخماق مجبوریتینده قالدی. عمومیتله قاراباغ‌داکی وضعیت روسیا و باتی آراسیندا چکیشمه قونوسو اولماغا داوام ائدیر. روسیا آوروپا بیرلیگینین قاراباغا گؤندردیگی گؤزلمچیلردن راحاتسیزدیر. دسامبر آیینداکی اوچ طرف‌لی (روسیا- آذربایجان- ارمنیستان) ییغینجاغین ارمنیستان طرفیندن لغو ائدیلمه‌سی، باشباخان پاشینیانین کولکتیو گوونلیک آنلاشما تشکیلاتی ذیروه‌سی سونوج بیلدیرگه‌‌سینی ایمضالاماماسی، تشکیلاتین ۲۰۲۳-جو ایلده ارمنیستاندا ائدجگی عسگری مانورلارین لغو ائدیلمه‌سی کیمی گلیشمه‌لر، روسیا-ارمنیستان ایلیشکیلرینین سون دؤورده ایسته‌نیله‌ن سویه‌ده اولمادیغینی اورتایا قویور.\n***\n۲ مارس ۲۰۲۳ تاریخینده باکی‌دا باغلانتیسیزلار حرکتی کووید-۱۹ ایله موباریزه تماس قروپو ذیروه‌سی ائدیلدی. ذیروه‌یه بوسنی هرزگووین، عراق، لیبی، اؤزبکیستان و تورکمنیستان جمهورباشقانلاری، کوبا، گابون، تانزانیا جمهورباشقانی کؤمکچیسی، جزایر و کنیا باشباخانی، بیرلشمیش میللتلر، تورک دؤولتلر تشکیلاتی کیمی اولوسلارآراسی تشکیلاتلارین ایداره‌چیلری، توپلامدا ۷۰ اؤلکه‌دن نماینده‌لر ایشتیراک ائتدی. ذیروه سونوندا باکی بیاننامه‌سی قبول ائدیلدی. ذیروه چرچیوه‌سینده جمهور باشقانی ایلهام علییئو لیدئرلر ایله ایکی‌لی گؤروشمه‌لر گئرچکلشدیردی.\nآذربایجان باغلانتیسیزلار حرکتی دؤنم باشقانلیغینی ان یاخشی شکیلده ایجرا ائتدی. کووید-۱۹ دؤورونده آذربایجان ۸۰دن چوخ اؤلکه‌یه کؤمک‌ گؤندردی. باغلانتیسیزلار حرکتی ذیروه‌سی و دؤنم باشقانلیغی آذربایجانیناولوسلارآراسی ساحه‌ده‌کی آغیرلیغینی آرتیردی.\nارمنیستانین آذربایجان ایله اولان پروبلئملرینی باشقالارینا شیکایت ائتمه‌سی، تهران یؤنه‌تیمینین بعضی تخریبات ایچریکلی چیخیشلاری آذربایجانین یوکسلمه‌سینی انگلله‌یه‌بیلمه‌یه‌جک. روسیا ایله گلیشدیریلن استراتژیک امکداشلیق، هم دوغو-باتی هم ده گونئی-قوزئی نقلیات دالانلاریندا آذربایجانین کیلید اؤلکه مؤقعیتینه گلمیش اولماسی بونون آچیق گؤستریجیسیدیر.\nاتیکتلر: #قاراباغ , #روبن واردانیان , #تهران , #پاشینیان , #ایلهام علیئو , #آذربایجان , #ارمنیستان , #گونئی قافقاز\nایلگیلی‌لی خبرلر\nگئچه‌ن هفته تورک جمهوریتلرینده بایراملار آرخا آرخایا قوتلاندی\n06.09.2024\n۳۰ آگوست ۲۰۲۴ تاریخینده تورکیه‌ده ظفر بایرامی، قازاقیستاندا آنایاسا گونو قوتلاندی. ۳۱ آگوست ۲۰۲۴ تاریخینده قیرقیزیستان، ۱ سپتامبر تاریخینده اؤزبکیستان مستقیللیک گونلرینی قوتلادیلار\nکورسک حادثه‌سی: هر ایکی طرف اوچون ریسک‌لی و گؤزلنیلمز هوجوم\n06.09.2024\nمؤوضوع ایله باغلی تورکیه سیاست، اقتصادیات و جمعیت آراشدیرما‌لاری فوندو – ستا-نین آراشدیرماچی-یازاری جان آجونون یاز��‌سینی تقدیم ائدیریک.\nقاقاووز تورکلری\n05.09.2024\nتورک طایفالاری اؤز آتا-بابا یوردلارین‌دان شرقی آوروپایا کؤچ ائدرکن ایکی اساس یول توتموشلار. اونلاردان بیری ایندیکی روسیه‌نین گونئییندن، ایکینجیسی ایسه ایران‌دان گئچیر\n\"تاس کبابی\" نئجه پیشیریلیر؟\n04.09.2024\nقدیم واخت‌لارا سؤیکنن بو یئمک، عثمانلی مطبخی‌نین ان مشهور یئمک‌لرین‌دن بیری‌دیر\n1959650\nگونئی قافقازدا گئچه‌ن هفته\n\/\/cdn.trt.net.tr\/images\/xlarge\/rectangle\/0084\/ff2b\/ccab\/6400608d79f01.jpg?time=1725873116\n\/turki\/prwqrmlr\/2023\/03\/14\/gwny-y-qfqzd-gy-chhn-hfth-1959650\nمولتی مئدیا\nویدئو\nفوتو قالری\nپادکست\nکاتقوریلر\nتورکیه\nتورک دونیاسی\nبؤلگه\nدونیا\nاقتصاد\nایدمان\nبیلیم و تکنولوژی\nکولتور و صنعت\nساغلیق و چئوره\nت.ر.ت\nت‌رت تاریخی\nت‌رت رادیو\nت‌رت تی‌وی\nت‌رت و.اوف.ت وورلد\nفرکانس لار\nخبرلشمک اوچون\nتورکیه رادیو تلویزیون قورومو رسمی وب سایتی. بو سرویس، آنادولو آژانسی (AA)، فرانس پرس آژانسی (AFP)،رویترز، دویچ پرس آژانس (DPA)،آتسه (ATSH)، آفه (AFE )، منا (MENA) ، ایتارتاس(ITAR TASS)، شینهوا(XINHUA) آژانسلاریندان تألیف حاقینا تابع اولان ماتریاللار ایچرمکده‌دیر. ماتریاللار و خبرلر ایذینسیز ایشله‌دیله‌بیلمز، کوپیالانابیلمز. ت.ر.ت دیش باغلانتیلارداکی سیته‌لرین ایچریگیندن سورومولو توتولابیلمز","num_words":1053,"character_repetition_ratio":0.049,"word_repetition_ratio":0.04,"special_characters_ratio":0.207,"stopwords_ratio":0.009,"flagged_words_ratio":0.002,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":104031.8,"cluster_detection":-1}
+{"text":"آذربایجان ادبیاتی‌نین انکشاف پروسسینده علامتدار حادثه کیمی اؤز اهمیتینی بوگون‌ده ساخلایان، ۲۴-۲۵‌ینجی ایللرده ۲۱ آذر نهضتی آدی‌لا تانینان تاریخی حادثه اولموشدور. بو حادثه تکجه ادبیاتیمیزین چیچکلنمه‌سینده یوخ، معارف و مدنیتین بوتون ساحه‌لرینه قویدوغو تعیین ائدیجی تاثیری باخیمیندان، معاصر ادبیات، اینجه صنعت و عمومیتله مدنیت تاریخیمیزین پوزولماز قیزیل ایزلرینه چئوریلیبدیر.\nآدی چکیلن نهضتدن یارانان اجتماعی و سیاسی قورولوشون حمایه‌سی آلتیندا چیچکله‌نن آنا دیللی مطبوعات، خلق یارادیجیلیغی‌نین مختلف ساحه‌لری او جومله‌دن: ملّی تئاتر، موسیقی، رسّاملیق و … س کیمی اوزون ایللر پهلوی حاکمیتی استیلاسی آلتیندا ازیلن خلق یارادیجلیغی نمونه‌لری، هئچ بیر زامان گؤرمه‌دیک‌لری مساعد بیر انکشاف و چیچکلنمه دؤرون شاهدی اولدولار. نییه کی، اوزون ایللر آنا دیللی مطبوعاتا، ادبیات و اینجه صنعت نمونه‌لری‌نین یاییلماسینا قنیم کسیلمیش پهلوی دیکتاتوراسی، بئله بیر شرایطین یارانماسینا جدی مانعه اولموشدور.\n۲۴ینجی ایلین ۲۱ آذرینده نتیجه‌لنن خلق مبارزه‌سی یاراتدیغی شرایطه، اجرا ائتدیگی تدبیرلره، گؤردوگو ایشلره و ادبیات و اینجه‌صنعته بخش ائتدیگی یئنی باهار تراوتینه گؤره، بیر مدنی انقلابین باشلانغیجی کیمی‌ایدی. بو مدنی انقلاب اؤز قونداغیندا بوغولماسینا باخمایاراق، یاشادیغی قیسا عؤمورونده آذربایجان مدنی و اجتماعی تاریخینه انکار ائدیلمز و هئچ بیر زامان اونودولماز حیات تجربه‌سی و ادبیات و اینجه صنعتیمیزه ملی حال- هوا بخش ائتدی.\nآذربایجانین مختلف شهر و کندلرینده اجتماعی، مدنی و ادبی درنک‌لرین قورولماسی و ان باشلیجاسی تبریزده یارانان “شاعرلر مجلسی”، ادبیاتیمیزین و تام معنادا دئسک “وطنی شعر”یمیزین اساسلانماسیندا و بو اساسین اوزه‌رینده عرصه‌یه گلن ملی شاعرلریمیزین کاراکتریزه اولمالاریندا ان مهم عامله چئوریلدی.\nبو یازیدا حقلرینده دانیشاجاغیمیز ملی شاعرلریمیزدن و ائله‌جه‌ده “شاعرلر مجلسی”ندن بو گونوموزه یادگار قالمیش و یئنه‌ده “او آذردن بو آذره” قده‌ر یارانان باهار تراوتینی و حیات عشقینی اؤز حیات و یارادیجیلیقلاریندا داشییان ایکی قوجامان شاعریمیز (اوستاد هاشیم ترلان و اوستاد مظفر درفشی)نین حیات سالنامه‌لرینی واراقلاماغی اؤزوموزه مقصد گؤتورموشوک. آنجاق اؤنجه‌دن بو ایکی یادگاریمیزی اؤز قوینوندا بسله‌ین و اونلارین یارادیجیلیق یوللارینی بو گونه کیمی ایشیقلاندیران “شاعرلر مجلسی” باره‌ده قیسا معلوماتی وئرمه‌یی گرکلی گؤروروک.\n۲٫ “شاعرلر مجلسی” ( آذربایجان شاعرلر و یازیچیلار جمعیتی)\nآذربایجاندا یارانان نهضتین غلبه‌سی تکجه جمعیتین اجتماعی و سیاسی حیاتیندا یوخ، معارف و مدنیتین بوتون ساحه‌لرینه‌ده اؤز بلاواسطه تاثیرینی باغیشلادی. باشقا بیر سؤزله، نهضتین حیاتا کئچیردیگی ده‌ییشیک‌لیک پروسسینده ملی مدنیتیمیزین اوزه‌رینده گئده‌جک اصلاحات اساس مسئله کیمی پلانلاشدیریلدی و ائله بونا گؤره‌ده ملی مدنیتیمیزین چیچکلنمه‌سینه بؤیوک دقت یئتیریلدی. ایلک اؤنجه آذربایجان دیلی رسمی دولت دیلی اعلان ائدیلدی؛ تبریز دانشگاهی یاراندی؛ فارس دیلی‌ایله یاناشی تحصیل آنا دیلینده کئچیریلدی؛ آنا دیلینده گئنیش مطبوعات شبکه‌سی برپا ائدیلدی، آذربایجان شهر و کندلرینده کتابخانا و قرائتخانالار قورولدو؛ درنک‌لر و مدنی اوجاق‌لار تاسیس ائدیلدی؛ خلق ایله رادیو و تیاتر واسطه‌لریله یاخیندان علاقه‌لر یاراندی؛ فیلارمونیا تشکیل ائدیلدی و یوزلر بو کیمی ایشلرین زمینینده آذربایجانین مادی و مدنی حیاتیندا مثلی گؤرونمه‌ین ده‌ییشیک‌لیک‌لر عمله گلدی.\nبو آرادا ادبیات ایشچیلری؛ شاعر و یازیچیلارا خصوصی دقت یئتیریلدی. اونلارین تشکیلاتلانماسیندا ایلک اؤنجه تبریز شهرینده “وطن یولوندا” قزئتی‌نین نزدینده فعالیت گؤسترن “شاعرلر مجلسی” درنکی‌نین بؤیوک رولو اولموشدور.\n“وطن یولوندا” قزئتی‌ سووئت قوشونلاری‌نین مطبوعات اورقانی کیمی فعالیت گؤستریر و بو قزئتین ادبی بؤلومنده و عمومیتله آذربایجان شاعر و یازیچی‌لارینین تشکیلاتلانماسیندا سووئت قوشونو ایله تبریزه گلمیش تانینمیش آذربایجان ادبی شخصیت، یازیچی و شاعرلریندن رضا قلی‌یئو، سلیمان رستم، رسول رضا، محمد راحیم، میرزه ابراهیموف، عثمان ساریوللی، عوض صادق، قیلمان ایلکین، انور محمدخانلی، غلام ممدلی و خصوصیله جعفر خندان‌ین بؤیوک رولو اولموشدور. بو درنک ادبیاتیمیزین انکشافی اوچون یازیچیلاریمیزا بوتون مادی و معنوی واسطه‌لردن استفاده ائتمه‌ امکانی یاراتمیش و اونلارین بدیعی یارادیجیلیغینا بؤیوک تأثیر گؤسترمیشدیر.\n“شاعرلر مجلسی”ینده ۵۰ نفره یاخین یئرلی شاعر و یازیچی او جمله‌دن: علی فطرت، محمد بی‌ریا، میر مهدی اعتماد، هلال ناصری، کامیل، عباس صابری، مظلومی، تقی‌زاده، قهرمان قهرمانزاده، حسین صحاف، میر مهدی چاووشی، بالاش آذر‌اوغلو، فخرالدین محزون، ابراهیم ذاکر، حسین جاوان، علی توده، محمدباقر نیکنام، مدینه گولگون، فریدون خشکنابی، حسن بلوری، مهدی عباسی، سعدی یوزبندی، بولود قره‌چورلو، قلیخان بورچالی، کاشف، نجمی تبریزی، حسن وحیدی، صمد عافیت، مظفر درفشی، یوسف شادی، عباس اسلامی(بارز)، تاج‌الدین ولائی�� یحیی شیدا، فرخ طیب‌زاده، رضا علیارزاده، میر هاشیم حسن‌زاده(ترلان) و آذربایجانین باشقا شهر و کندلرینده یاشایان بیر چوخ شاعر و یازیچی‌لار فعالجاسینا اشتراک ائدیر و “وطن یولوندا” قزئتینده ایسه اونلارین اثرلری یاییلیردی.\n“آذربایجان شاعرلر و یازیچیلار جمعیتی” ائله بو “شاعرلر مجلسی”‌نین زمینینده ۱۳۲۴ینجی ایلین دی آییندا یارانیر و بیرینجی اجلاسیندا ۱۵ نفردن عبارت اداره هیئتی و صدرلیگینه‌ایسه شاعر “ابوالقاسم کامیل” سئچیلیر؛ اداره هیئتی طرفیندن جمعیتین “گونش” آدلی اورقانی‌نین نشری‌ده قرارا آلینیر. جمعیتین برنامه و نظامنامه‌سینی ترتیب و حاضرلاماق اوچون علی فطرت، میرمهدی اعتماد، هلال ناصری، کامیل و مظفر درفشی‌دن عبارت بیر کمیسیون سئچیلیر؛ بو کمیسیون یاخین مدتده جمعیتین برنامه و نظامنامه‌سینی حاضرلاییب، تصدیق اوچون جمعیتین نوبتی اجلاسینا وئریر؛ تزه عضولرین قبولینه باشلانیر؛ واختی ایله “شاعرلر مجلسی” جلسه‌لرینده اشتراک ائتمه‌ین استعدادلی شاعر و یازیچیلار دا تشکیلاتا جلب ائدیلیر؛ جمعّیتین جنبینده بیر نئچه شعبه تشکیل اولونور و نظامنامه‌نین گؤستریشی ایله زنگان، اردبیل، میانا، خوی، سراب، مرند، سلماس، ماراغا، اورومیه‌ و آذربایجانین دیگر شهر و قصبه‌لرینده “شاعرلر و یازیچیلار جمعیتی”نین تشکلینه آددیملار آتیلیر.\nبئله‌لیکله جمعیتین هفته‌لیک ییغینجاغی هر جمعه گونی گوندوز ساعات ۳ تامامدا اونون تربیت خیابانینداکی بؤیوک سالونوندا و آیدا بیر دفعه نظرده توتولموش ادبی گئجه‌لری ایسه فردوسی مکتبی سالونوندا کئچیریلمگه باشلاییر.\nبو گون “شاعرلر مجلسی” و “آذربایجان شاعرلر و یازیچیلار جمعیتی”‌نین اکثر عضولری ابدیته قووشوبدور. نه یاخشی کی هله‌ده ادبیات تاریخیمیزین بو پارلاق صحیفه‌سیندن ذکالانان ایکی محترم و قوجامان ادبی اجتماعی شخصیت‌ایله بوگونکو ادبی جمعیتیمیز فخر ائده بیلیر؛ نه یاخشی کی اونلارلا آذربایجانیمیزین ادبیات تاریخینی واراقلایا بیلیریک؛ و نه یاخشی کی اونلارین ده‌یرلی تجربه‌لرینی ادبیات و اینجه صنعتیمیزین بو گونه اویغون انکشاف و چیچکلنمه‌ طلباتی اوغروندا منیمسه‌یه بیلیریک.\nبو گون خلقیمیزین تاریخی غلبه‌سیندن ۶۸ ایل کئچیر و بو غلبه‌نین اشتراکچیلاریندان اولان اوستادلاریمیز هاشیم ترلان و مظفر درفشی جنابلارینی تبریک ائتمه‌گه امکانیمیز چاتیر. اونلارین حیات سالنامه‌لرینی واراقلادیقدا یئنی- یئنی درسلر آلیریق؛ یئنی‌دن معاصر اجتماعی و مدنی تاریخیمیزی اؤیره‌نیریک و یئنی‌دن خلق‌ایله باغلی ادبیاتین طالعینی دوشونوروک. بودا، اؤزو بیر خوشبختلیک‌دیر. بیزه بو خوشبختلیگی بخش ائده‌ن اوستادلاریمیزین حیات سالنامه‌سینی بیرلیکده واراقلایاق:\n۳٫ اوستاد “هاشیم ترلان”: دونه‌نین و بو گونون مبارز شاعری\nادبی جمعیتیمیزده مبارز شاعر عنوانیله تانینان و بؤیوک حؤرمت قازانان ۹۰ یاشلی قوجامان صنعتکاریمیز اوستاد هاشیم ترلانی تام معنادا دونه‌نین و بو گونون مبارز شاعری آدلاندیرساق، یانیلمامیشیق. آخی اوستادین یارادیجیلیق حیاتی‌نین بوتونو دموکراتیک و ملی طلبات، خلق‌لر دوستلوغو، اجتماعی عدالت، آزادلیق، صلح، امن- آمانلیق و برابرلیک کیمی موضوعلاردان سوواریلیب، یوغرولوب و پوئتیک دیلده اؤز بدیعی عکسینی تاپیبدیر. بو موضوعلار هله ۲۰ یاشلی میرهاشیم حسن‌زاد��‌نین یارادیجیلیغیندا اولدوغو کیمی، ۹۰ یاشلی اوستاد هاشیم ترلانین‌دا یارادیجیلیغیندا حیات سورمه‌ده‌دیر. بودا اوندان ایره‌لی گلیر کی، اوستاد هاشیم ترلان صنعتینه، بشری ایده‌آللارینا، آرزو و ایستکلرینه و ائله‌جه‌ده زمانین ایره‌‏لى سوردوگو پروبلئملره صنعتکارلیق موقعینى صداقتله و واختیندا آشکارلایان صمیمی و صادق بیر یارادیجی شخصیتدیر. سانکی مبارز شاعریمیزین آرزو دولو یارادیجیلیق موضوعلاری یئتمیش ایل‌لیک بیر عؤمور بویونجا هله‌ده مقصده چاتماییب و ناکاملیغینی یاشاییر.\n۱۳۰۲(۱۹۲۳)ینجی ایل باکی شهرینده، آلان‌براغوش ماحالی‌نین زنگیل‌آوا کندیندن بیر تیکه چؤره‌ک آردینجا آرازین او تایینا کؤچن حسن‌کیشی‌نین عائیله‌سینده دوغولان میرعلی میرعلی‌زاده(سونرا کی علی چشم‌آلوسی- سونراکی میرهاشیم حسن‌زاده و بو گونکو هاشیم ترلان)، ۱۵ یاشینا قده‌ر باکی شهرینده حیات سورور؛ اورادا درس اوخویور و عائیله حیاتی‌نین آجیناجاقلی اولماغینا باخمایاراق، اؤزو دئمیشکن عؤمرونون ان خوشبخت چاغلارینی یاشاییر.\n۱۳۰۹(۱۹۳۱)ینجی ایل بالاجا میرعلی اؤز همیاشیدلاریلا مکتبه قدم قویور؛ مکتب یولداشلاری تاپیر و اونلارلا اوشاقلیق دونیاسینین الوان خاطره‌لرینی یارادیر. دؤردونجو صینیفده، سونرالار آذربایجانین بؤیوک ادبی شخصیتی اولان و هاشیم ترلانین بو گونه قده‌ر یادداشیندا پوزولماز ایزلر بوراخان قیلمان موسایئو(ایلکین) اونون ادبیات معلمی اولور. ائله بو مناسبت بالاجا میرعلی‌نین موسیقی‌یه، فوتوگراف ایشلرینه و ادبیاتا جدی ماراق گؤسترمه‌سینه سبب اولور؛ آرا بیر شعرلر دئمه‌یه‌ده باشلاییر و پیونئر اوشاقلارین فعالیتینه چوخ مساعد زمین یارادان “پیونئر سارایی”ندا فوتوگرافلیق درنه‌یینده بو صنعتی اؤیرنمه‌یه باشلاییر.\n۱۳۱۶(۱۹۳۷)ینجی ایل روسیادا یارانان اوکتیابر انقلابی‌نین اییرمی ایللیگینه بوتون آذربایجاندا حاضیرلیق گئدیر. میرعلی‌ده مکتب اوشاقلاریلا برابر بو شن احوال- روحیه‌لی گونلری قارشیلاماغا حاضرلاشیر. انقلابین ایل دؤنومو مناسبتیله “اوکتیابر گلیر” عنوانلی ایلک شعرینی یازیر و اونو انقلابین رهبرلرینه اتحاف ائدیر. شعری یازیچیلار اتفاقینا آپاریر؛ آذربایجانین خلق شاعری صمد وورغون‌لا گؤروشور و اونون گؤستریشیله بو گونکو اوستاد هاشیم ترلانین ایلک شعری شکلیله برابر ۷۶ ایل بوندان اؤنجه “پیونر” قزئتینده نشر ائدیلیر. شعرین سون بندی بئله‌دیر:\nمنیمده شعیریم گئییبدیر الوان\nسئویملی مارشالدان گؤزله‌ییر فرمان\nوطن اوزه‌رینه قالخارسا دوشمان\nحاضیرام دؤیوشه قلمیمله من\n۱۳۱۷(۱۹۳۸)ینجی ایلین باهار آیلاریندا حسن‌کیشی‌نین‌ده عائیله‌سینین باشی اوسته قارا یئللر اسمه‌یه باشلاییر. اونلار‌دا بوتون ایرانلی پاسپورتو اولان‌لار کیمی آذربایجاندان چیخماغا مجبور قالیرلار. بالاجا میرعلی‌نین اوشاقلیق دونیاسینا پاییز چؤکور. او مکتب یولداشلاریندان، پیونر درنه‌ییندن و بوتون ۱۵ ایل‌لیک معنوی دونیاسینی و عؤمرونو آب و هاواسیلا بسله‌دیگی باکی شهریندن آیریلمالی اولور. تیر آیی‌نین اوللرینده انزلی ساحیلینده ایران تورپاغینا ایاق باسیر؛ وار- یوخلاری امنیه‌لر و شهر لوطولاری الی‌له تالانیر؛ و چوخ اوزودوجو بیر خاطیره‌ایله بیر باشا آتا یوردو آلان براغوش ماحالی‌نین زنگیل آوا کندینه گئدیر و بئله‌لیکله اؤزو د��میشکن حیاتی‌نین قارا گونلری باشلاییر. کندده چوبان اولور و باکیداکی مکتبلی، پیونئرلی، شعرلی گونلری یئنی‌یئتمه میرعلی‌نین یادداشیندا اوزاق گؤرونن خاطیره‌لره چئوریلیر.\n۱۳۲۰ینجی ایله کیمی کندده قوزو اوتارماقلا گون کئچیریر؛ شهریور آییندا سووئت قوشونلارینین ایرانا کئچمه‌سیله، گنج میرعلی‌نین‌ده قوزو اوتارما گونلری سونا چاتیر. رضاخان اؤلکه‌دن قاچدیقدا، آذربایجان کندلرینده گیزلیجه گئدن اکینچی و کندلی‌لرین اربابلار و فئودال‌لارا قارشی آپاردیقلاری مبارزه‌ آچیق آیدین اؤزونو گؤسترمه‌یه باشلاییر. آلان براغوش ماحالیندادا کندلی حرکاتی‌نین رهبری کیمی آدی خلقین دیلینده گزه‌ن سومالی قاسیم حرکاتی آشکارجاسینا باش قالدیریر. بو کیمی کندلی حرکات گنج میرعلی‌نین عدالت‌طلب دویغولارینی دیرچلتمه‌یه باشلاییر و اونون حیات طرزینی مبارزه‌یه قوشولوب و ظلم و زوراکیلیق علیهینه دؤیوشمه‌یه طرف یؤنلدیر؛ اونون یارادیجیلیق قاتاری داهادا سرعتله کئتمه‌یه باشلاییر و یئنی- یئنی وطنپرور و مبارزه روحلو شعرلر یازیر. بو یولدا سووئت قوشونو ‌ایله بو تایا گلمیش آذربایجان ادیب، شاعر و یازیچیلاری‌نین تشبثی‌له آنا دیلینده نشره باشلایان “وطن یولوندا” قزئتی گنج میرهاشیم حسن‌زاده‌نین یارادیجیلیق اساسلارینی “وطنی شعرلر” یازماقدا محکملندیریر. اونون نشر اوزو گؤرن ایکینجی شعری ائله بو گونلر وطن قزئتینده چاپ اولور. شعرین سون بندی بئله‌دیر:\nایندی دوغما دیار گئیینیر الوان\nوطن گؤیلریندن چکیلیر دومان\nفخردیر کؤنلومه بو سؤز هر زامان\nآذربایجان آدلی ائللر منیمدیر.\n۱۳۲۱ینجی ایل سئودیگی قونشو قیزی فاطما ایله عائیله قورور؛ اؤزو دئمیشکن دونیا اوزونه گولور؛ گئجه‌لر گؤیلره باخاندا اؤز بخت اولدوزونو فاطمانین بخت اولدوزونون کناریندا گؤرور. بو گونلر، ایش تاپیب، عائیله‌نین معیشت طرزینی یاخشیلاتماق مقصدیله تهرانا گئتمک قرارینا گلیر؛ اورادا مختلف ایشلر او جمله‌دن: فعله‌لیک، آل- وئرچیلیک و درزیلیک ایشلریله مشغول اولور. اؤزونو فاطمانین خیالیلا خوشبخت حس ائدیر؛ وطن و سئوگی موضوعلاریندا یئنی- یئنی شعرلر یازیر. آنجاق بو خوشبختلیک ۶ آی چکمیر و بیر گون سئوگیلیسی فاطمانین دونیادان کؤچمه خبرینی آلیر. کنده قاییدیب، فاطما‌ایله سون وداعلاشدیقدان سونرا یئنی‌دن تهرانا قاییدیر.\n۱۳۲۲ینجی ایلدن ۱۳۲۴ینجی ایلین آذر آیینا قده‌ر تهراندا فعله‌لیک ائدن میرهاشیم حسن‌زاده تئز- تئز شعرینی چاپ اوچون “وطن قزئتی”نه گؤندریر. او نه بیلسین کی سووئت قوشونویلا ایرانا گلن ادیبلرین آراسیندا آذربایجان یازیچیلار اتفاقی‌نین بیر چوخ عضولریله برابر، اونون دؤردونجو صینیفده‌کی ادبیات معلمی قیلمان موسایئو (ایلکین)‌ده واردیر و بو اونون سونرالار “وطن یولوندا” قزئتیله یاخیندان امکداشلیق ائتمه‌یینه مساعد زمین یارادان عامیللردن اولاجاقدیر.\n۱۳۲۴ینجی ایلین آذر آییندا تئز- تئز خوش خبر و غرور دویوجو نائلیتلر ائشیتدیگی آنا یوردو آذربایجانین دؤیونن اوره‌گی تبریز شهرینه وارد اولور و اورانی بوتون دییشیک بیر وضعیتده گؤردوگونده اؤزونده بیر آذربایجانلی اولاراق وصف ائدیلمز ملی غرور حسی کئچیریر. “وطن یولوندا” قزئتینده ایشه باشلاییر؛ “شاعرلر مجلسی”نین زمینینده یئنیجه یارانمیش “آذربایجان شاعرلر و یازیچیلار جمعیتی”نین فعال عضوو اولور و آذربایجان ملی- دموکراتیک حرکاتینی رهبرلیگ ائدن آذربایجان دمکرات فرقه‌سی‌نین عضولیگینه کئچیر. ۲۱ آذر نهضتی‌نین غلبه‌سی گنج میرهاشیم حسن‌زاده‌نی گئجه گوندوز یئنی حیاتین بیر قوروجوسو کیمی فعالیت گؤسترمگه چاغیریر. او بیر تشکیلاتچی اولاراق تبریز شهر کمیته‌سی‌نین آلتینجی حومه تشکیلاتی‌نین تبلیغات مسئولو وظیفه‌سینده چالیشماغا باشلاییر.\n۱۳۲۵‌ینجی ایلین آذر آیی‌نین سون گونلری آذربایجان سماسینا قارا بولودلار چؤکور. عهد- پیمان پوزانلار، شاه و سرمایا قورولوشو، امریکا امپریاسی‌نین یئرلی نوکرلری، انقلاب قورخوسوندان آذربایجاندان قاچقین دوشموش اربابلار و شاه قوشونون حمایه‌سی آلتیندا یئنی‌دن باش قالدیرمیش فئوداللارین یئرلی ایادیسی و شهر و کندلرین پوزغون سیمالی اوباش‌لاری ۲۱ آذر نهضتی‌نین قانا چکیلمه‌سینه قرار وئریرلر. آذربایجانین مینلر ایگید بالالاری وحشیجه‌سینه محو ائدیلیر؛ اون مین‌لر نفر دیدرگین دوشور و انقلاب تام معنادا ناحق تؤکولن قانلار ایچینده بوغولور. میر هاشیم حسن‌زاده‌ده بیر فدایی اولاراق یاخالانیر و ایشکنجه‌لره معروض قالیر.\n۱۳۲۶ینجی ایل زینداندان آزاد اولوب، بیر چوخ آذربایجانلی‌لار کیمی تهرانا کؤچگون دوشور و بو کؤچگونلوک بو گونه‌دک داوام تاپیر.\n۱۳۳۰ینجی ایل بویونجا تهراندا اونودولماز آذربایجان اجتماعی و ادبی شخصیتی جناب بهزاد بهزادی‌نین تشکیلاتچیلیغی ایله نشر اولونان “بشریت”، “بشیر آینده” و “آذربایجان” قزئت‌لرینده هاشیم ترلان‌دا اؤز شعرلرینی یاییر و یئنی‌دن تشکیل اولونموش “آذربایجان شاعرلر و یازیچیلار جمعیتی”نده یولداشلاری مظفر درفشی، گنجعلی صباحی، احمد شایا، حبیب ساهر، سهند، علیقلی کاتبی و بونلار کیمی آذربایجان ادبی شخصیتلریله امکداشلیق ائدیر.\n۱۳۳۲ینجی ایلین ۲۸ مرداد کودتاسیندان سونرا یئنه‌ده ادبی- اجتماعی مبارزه‌سینی داوام ائتدیریر و بو یولدا یولداشی مظفر درفشی‌له علاقه‌ده اولور و اوندان گؤستریشلر آلیر. بو علاقه اللینجی ایللره‌دک داوام ائدیر و بو ایکی آذربایجان ادبی اجتماعی شخصیتی‌نین قارشیلیقلی ادبی اجتماعی علاقه‌سی بو گونده دوام ائدیر.\n۱۳۵۰ینجی ایلدن یاری گیزلی تشکیل ائدیلن ادبی مدنی درنک‌لرده فعالجاسینا اشتراک ائدیر و دوستلاری دکتر جاوید، گنجعلی صباحی، مظفر درفشی، محمدعلی محزون، سهند، حسن مجیدزاده(ساوالان)، محمود دست‌پیش(واله) هدایت نورآذر، قافلانتی و تورک‌اوغلو کیمی شاعر و ادیبلریمیزین اشتراکی‌له فعالیت گؤسترن “دوستلار گؤروشو” درنگی، اونون اثرلرینین یاییلما و ائشیدیلمه میدانینا چئوریلیر.\n۱۳۵۷ینجی ایل بهمن انقلابیندان سونرا، هاشیم ترلانین ادبی- مدنی فعالیتی گئنیشلنیر و حسین دوزگونون نشر ائتدیگی “یولداش” مجله‌سینین یازیچیلار هئیتینه قوشولور.\n۱۳۵۸ینجی ایلین فروردین آییندا “یولداش” مجله‌سینین دعوتیله اوتوز نفردن آرتیق آذربایجان صیالی، شاعر و یازیچیلارین اشتراکیلا “تهراندا یاشایان شاعرلر و یازیچیلار جمعیتی” قورولور. جمعیتین ایلک اداره هیاتینه گنجعلی صباحی، حسین دوزگون، محمدعلی فرزانه، جمال رئوسی، فرهاد ابراهیمی، داوود شیخاوندی و رحیم ذقیق سئچیلیر و هاشم ترلان‌دا جمعیتین ان یاخین عضولری کیمی اوندا فعالیت گؤستریر.\n۱۳۵۹ینجی ایل هاشیم ترلانین شاه دؤرونده یازدیغی بیر سیرا شعرلرینی احتوا ائد��‌ن “آلوولو شعرلر” عنوانلی کیتابی نوپا انتشاراتی طرفیندن یاییلیر.\n۱۳۶۲ینجی ایل هاشیم ترلان ائتدیگی اجتماعی و مدنی فعالیتلری اوجباتیندان ایکی ایله یاخین آزادلیقدان محروم ائدیلیر. او بو زامان عؤمرونون ۶۰ ایلینی یاشاییردی. هاشیم ترلان ۱۳۶۴ینجی ایلین یاریلاریندان یئنه‌ده ادبی جمعیتیمیزه قاییدیر و یارادیجیلیغینی دوام ائتدیریر.\n۱۳۶۶ینجی ایل مظفر درفشی، حبیب فرشباف، حسن ایلدیریم، میرزه شهرک، ائلدار موغانلی، احمد پوری و دکتر سیروس لطفی‌نین اشتراکی‌لا تشکیل ائدیلمیش “حبیب ساهر” آدینا ادبی درنک‌ده بیر آق‌ساققال کیمی فعال اشتراک ائدیر. همن ایلده گونئی آذربایجانی‌نین بیر سیرا شاعرلری‌نین اثرلریله برابر هاشیم ترلانین “آراز گولور” پوئماسی باکی شهرینده نشر ائدیلیر.\n۱۳۶۷ینجی ایل اوستاد هاشیم ترلانین یارادیجیلیغی و ادبی اجتماعی شخصیتیندن تجلیل ائتمک اوچون دوستلاری واسطه‌سیله تبریز شهرینده اونون ۶۵ ایللیگی مناسبتیله چوخ طنطنه‌لی بیر تدبیر کئچیریلیر. بو تدبیره آذربایجانین بیر چوخ یازیچی، شاعر و ادبی شخصیتلری قاتیلیر و اوستاد حقینده اؤز نظرلرینی سؤیله‌ییرلر. همن ایل اوستادین وطن حسرتی موضوعسوندا قلمه آلدیغی”وطندن وطنه” پوئماسی باکی شهرینده نشر ائدیلیر.\n۱۳۷۲ینجی ایل اوستادین ۷۰ ایللیگی مناسبتیله دوستلاری‌نین تشبثی‌ایله تهران شهرینده یوبلئی مراسیمی کئچیریلیر.\n۱۳۷۳ینجی ایل، دوستلاری‌ مظفر درفشی، رحیم کاویان، میرزه شهرک، علی زیرک، مجید حسینی و کریم قربانزاده جنابلاری‌نین همکارلیغی‌‌ایله “صابر ادبی انجومنی”نی یارادانلاردان اولور و او گوندن بو انجومنین عمومی جلسه‌لرینین فعال اشتراکچیسی کیمی‌دیر.\n۱۳۷۵ینجی ایل، اوستاد هاشیم ترلانین یارادیجیلیق فعالیتینی دیرلندیره‌رک، آذربایجان جمهوریسینده “آذربایجان یازیچیلار و شاعرلر اتفاقی” اونو اؤز سیرالارینا بیر عضو کیمی قبول ائدیر.\n۱۳۷۷ینجی ایل هاشیم ترلانین دؤردنجو کیتابی “دورنالار گلنده” باشلیغی آلتیندا آفتاب نشریاتی طرفیندن نشره بوراخیلیر و اونون ۷۵ ایللیگی مناسبتیله دوستلاری طرفیندن تهران شهرینده یئنی‌دن تجلیل مراسیمی تشکیل ائدیلیر.\n۱۳۷۹ینجی ایل هاشیم ترلانین بئشینجی شعر مجموعه‌سی “یولچو یولدا گره‌ک” آدیندا مینا نشریاتی طرفیندن یاییلیر.\n۱۳۸۲ینجی ایل هر بئش ایللیکده اولدوغو کیمی تهراندا فعالیت گؤسترن ادبی مدنی درنک‌لرین تشبثی‌ایله هاشیم ترلانین ۸۰ ایللیگی قید ائدیلیر. همن ایل بو مراسیمین تایی باکی شهرینده آذربایجان یازیچیلار اتفاقی‌نین یاردیمی‌ایله خورشید بانو ناتوان سالونوندا کئچیریلیر.\n۱۳۸۶ینجی ایلده هاشیم ترلانین آجیلی شیرینلی خاطیره‌لرینی اؤزونده یئرلشدیرن “گوموشو پئنجک” آدلی کیتابی فیروزان انتشاراتی طرفیندن نشر ائدیلیر. بو اونون چاپ اوزو گؤرموش آلتینجی کیتابی‌ایدی.\n۱۳۸۷ینجی ایل صابر ادبی انجومنی‌نین عمومی سالونوندا تهراندا فعالیت ائدن ادبی مدنی درنک‌لرین ایش‌بیرلیگی‌له هاشیم ترلانین ۸۵ ایللیگی قید ائدیلیر.\n۱۳۸۸ینجی ایلده هاشیم ترلانین “ذیروه‌ده گونش” آدلی شعر مجموعه‌سی فیروزان انتشاراتی طرفیندن نشر ائدیلیر. بو اونون چاپ اوزو گؤرموش یئددینجی کیتابی‌ایدی.\nاوستاد هاشیم ترلان بو گونده ۹۰ یاشیندا اولارکن، آذربایجانین گنج اوره‌کلی شاعری‌دیر. او هله‌ده باهار تراوتلی�� گله‌جک اومیدلی و ملی روحلو اثرلرین موللیفی کیمی خلقین و اوخوجولاری‌نین اوره‌یینده یاشاییر. اغراقسیز دئمک اولار کی تهران سطحینده نشر ائدیلن آنا دیللی هئچ بیر قزئت، روزنامه و تشکیل ائدیلن هئچ بیر ادبی مدنی درنک و انجومن یوخدور کی اوستاد هاشیم ترلانین اوردان سسی گلمه‌سین، نفسی دویولماسین. او سانکی بو درنک‌لرین سیماسیندا گنج ایللرینی یاشادیغی “شاعرلر مجلسی”نی یئنی‌دن یاشادیر.\n۴٫ اوستاد “مظفر درفشی”: آردیجیل مبارزه شاعری\nمظفر درفشی‌نین کئچدیگی عؤمور یوللاری چوخ مشقتلی و عذابلی اولوبدور. آنجاق بو عذابلی ائنیشلی- یوخوشلو حیات یوللارینا اونون اؤزونون گؤزوایله دؤنوب باخاندا، اوندا شرف و افتخار ایزلرینین شاهدی اولوروق. بو شرف ایزلری‌له‌دیر کی شاعرین یارادیجیلیق آنلامینی و اونون کئچیرتدیگی ۸۹ ایل‌لیک عؤمور یوللارینی منیمسه‌مک اولار.\nوطنین طالعینی اؤز عؤمور- گونونده و دیل آچان سطیرلرینده یاشایان آذربایجان خلقی‌نین مبارز، شاعر اوغلو اوستاد مظفر درفشی‌نین کئچدیگی حیات یوللاری، گنج و اورتا نسلیمیزه بیر اؤرنک کیمی‌ معنالانا بیلر. آتالار دئمیشکن: اوت کؤکو اوستونده بیترسه، بس اوندا گنج و اورتا نسله، کئچمیشمیزی تانیماق، ملی منلیگیمیزین سؤز عسگرلرینی منیمسه‌مک؛ اونلارین اجتماعی ایده‌آللار اوغرونداکی تاریخی مبارزه‌سینی اؤیرنمک، اؤنده دوران وظیفه‌لریمیزدندیر. بو باخیملا، مظفر درفشی‌نین کئچدیگی حیات یولو‌ایله علاقه‌دار بیر نئچه جهتی وورغولامالی‌ییق.\n۱۳۰۳(۱۹۲۴)ینجی ایل باکی شهرینده آنادان اولوب، کؤرپه‌ایکن عائیله‌سی‌ایله بیرلیکده وطنه دؤنن مظفر درفشی، اون‌ایکی یاشینادک، عؤمرونون بیر قیسمینی رضاخان زیندانلاریندا کئچیرن مبارز و انقلابچی بیر آتانین تعلیم تربیه‌سی‌ایله بویا- باشا چاتیر.\n۱۳۱۷ینجی ایل مظفرین آتاسی، دونیاسینی دگیشیر و مظفرین کیچیک یاشیندان امک دونیاسینا قاتیلماسینا سبب اولور. او عائیله‌نین بؤیوک اوشاغی اولدوغو اوچون آناسی و باجی- قارداشلاری‌نین مسئولیتینی داشیماق مجبوریتینده قالیر.\n۱۳۲۱ینجی ایلدن آذربایجان ادبیاتینا ماراق گؤسترن و فارس و آذربایجان دیلینده شعرلر یازان مظفر درفشی‌، ۱۳۲۵ینجی ایله‌دک “فریاد”، “یئنی‌شرق”، “آزاد ملت”، “وطن یولوندا” و “آذربایجان” قزئتلرینده اثرلرینی یاییر. او، بیر ایل عؤمور سورن آذربایجان ملی حکومت دؤرونده، “شاعرلر مجلسی”نین تاپشیریغی اساسیندا، بیر چوخ متن‌لری آذربایجان دیلینه چئویریر و دؤرو مطبوعاتدا چاپ ائتدیریر.\n۱۳۲۳ینجی ایل تبریز دانشسراسیندان دیپلم آلیر و معلم‌لیگه باشلاییر. عینی حالدا شاهلیق رژیمی علیهینه مبارزه ائده‌ن سیاسی بیر تشکیلاتین عضوی کیمی فعالیت گؤستریر.\n۱۳۲۴ینجی ایل آذربایجاندا باشلانان ملی نهضتین فعال اشتراکچیسی اولور و مبارزلر سیراسیندا سیلاحلی بیر فدایی کیمی دؤیوش آپاریر. آذربایجان نهضتی‌نین غلبه‌سی اوغروندا چکدیگی زحمتلرینه گؤره، ملی حکومت طرفیندن، مظفر درفشی ۲۱ آذر میدالینا لاییق گؤرونور. همن ایلده “تبریزیم” آدلانان شعر دفتری چاپ اولور.\n۱۳۲۵ینجی ایلین آذر آیینا قده‌ر مظفر درفشی تبریز دانشسراسی‌نین معاونلیگی سمتینده ایشله‌ییر. بو ایشی‌ایله برابر “شاعرلر مجلیسی” آدیندان، آذربایجان شاعرلری “علی فطرت”، “میرمهدی اعتماد”، “حسین صحاف”، میرمهدی چاوشی”، “بالاش آذراوغلو” و “یحیی شیدا”ایله برابر “آذربایجان” عنوانلی منظوم مکتوبو یازیر. بیر چوخ شعر و مقاله‌لری، تبریزده نشر اولونان قزئت و درگی‌لرده، خصوصیله “وطن یولوندا” و “آذربایجان” قزئت‌لرینده چاپ اولور.\n۱۳۲۵ینجی ایلین آذر آییندا، آذربایجان خلقی‌نین ملی دمکراتیک حرکاتی شاه قوشونو و آمریکا امپریاسی‌نین سیاستی اساسیندا قانا چکیلیر، مظفر درفشی‌ده حبسه آلینیر. او بیر ایله یاخین شاه زیندانلاریندا محبوس اولور.\n۱۳۲۶ینجی ایل زینداندان آزاد اولوب، تهرانا کؤچگون دوشور. بو شهرده شاهلیق علیهینه سیاسی و اجتماعی فعالیتینه داوام ائدیر، یئنی‌دن تعقیبه معروض قالیر. تهراندا ائتدیگی سیاسی فعالیتین ثمری مظفر درفشی‌یه ایکی ایل اهواز شهرینه سورگون اولماغی ارمغان گتیریر.\n۱۳۲۹ینجی ایله‌دک خوزستاندا سورگون وضعیتده یاشاییر و اؤز مبارزه‌سینه گیزلی داوام ائتدیریر. بو ایلین سونوندا پلیس قوه‌لری مظفرین گیزلی سیاسی فعالیتیندن باش چیخاریر و اونو توتماق قرارینا گلیر. مظفر قاچقین دوشور، تهران و زنجان شهرلرینده “عباس سیرانی” قوراما آدی‌لا گیزلی مبارزه‌یه داوام وئریر.\n۱۳۳۰ینجی ایل بویونجا تهراندا نشر اولونان “بشریت”، “بشیر آینده”، “چلنگر” و “آذربایجان” قزئت‌لرینده مختلف امضالارلا، او جمله‌دن “میمدال”، “م.بشیر” و “مظفر” امضالاری‌لا اؤز شعر و مقاله‌لرینی یاییر. همن ایلین شهریور آییندان “اسارت زنجیرلرینی قیران آذربایجانا عشق اولسون” شعاری‌لا نشره باشلایان “بشیر آینده” قزئتی‌نین داخلی مدیری تعیین اولور و یئنه‌ده همن ایلین آذر آییندان گیزلی نشره باشلایان “آذربایجان” قزئتی‌نین فعال امکداشی کیمی چیخیش ائدیر. بو آذربایجان دیلینده نشر اولونان قزئتلرده مظفر درفشی‌ایله برابر تانینمیش یازیچی و شاعرلریمیزدن گنجعلی صباحی، هاشیم ترلان، حبیب ساهر، سهند، علیقلی کاتبی، سعید منیری و علی میثمی‌نینده اثرلری چاپ اولونوردو. بو اوچ قزئتین باش کاتبی “بهزاد بهزادی” جنابلاری اولموشدور.\n۱۳۳۲ینجی ایلین ۲۸ مرداد کودتاسیندان سونرا مظفر درفشی یئنی‌دن توتولور و “عباس سیرانی” قوراما آدی‌لا ایکی ایل “قصر قاجار” زیندانیندا قالیر.\n۱۳۳۴ینجی ایلده زینداندان آزاد اولور و ۱۳۳۸ینجی ایله‌دک تهراندا تاکسی سوروجوسو صفتینده ایشله‌ییر. بو ایل عائیله قورور و سوروجولوکله برابر تهران یونیورسیته‌‌سینین “فلسفه” رشته‌سینده تحصیل آلماغا باشلاییر.\n۱۳۴۲ینجی ایل “فلسفه” اوزره لیسانس آلیر، تحصیلینه داوام ائدیر و ۱۳۴۵ینجی ایل تهران دانشگاهیندان “روانشناسی و علوم تربیتی” ساحه‌سینده یوکسک لیسانس آلماغا موفق اولور.\n۱۳۴۵ینجی ایلدن، مظفر درفشی “تربیت معلم” مرکزی‌نین فلسفه و روانشناسی اوستادی کیمی ایشه باشلاییر. بو ایش ۱۵ ایل داوام ائدیر و نهایت ۱۳۶۰ینجی ایل معلم‌لیکدن آزاد ائدیلیر.\n۱۳۵۰ینجی ایلدن باشلایاراق، مظفر درفشی‌نین ادبی فعالیتی داهادا گوجلنیر. مختلف ادبی مدنی محفل‌لرده اشتراک ائدیر؛ آنجاق اونون جدی اشتراکی، مختلف زامانلاردا تشکیل ائدیلن دکتر جاوید، گنجعلی صباحی، هاشم ترلان، محمدعلی محزون، کاتبی، سهند، حسن مجیدزاده(ساوالان)، محمود دست‌پیش(واله) هدایت نورآذر، قافلانتی و تورک‌اوغلو و بیر سیرا تهراندا یاشایان دیگر آذربایجان ضیالی، شاعر و یازیچیلاری‌ایله بیرگه “دوستلار گؤروشو” درنکینده اولور.\n۱۳۵۷ینجی ایل بهمن انقلابیندان سونرا، مظفر درفشی‌نین ادبی- مدنی فعالیتینه مساعد زمین یارانیر. او یورولمادان فعالیتینه داوام وئریر، اثرلرینی چاپ ائتدیریر.\n۱۳۵۸ینجی ایل تبریزده فعالیت گؤسترن “تبریز شاعرلر مجلسی”نده اشتراک ائدیر؛ بیر مدتدن سونرا یئنی‌دن تهرانا قاییدیر و بو شهرده ادبی اجتماعی فعالیتینه داوام ائتدیریر.\n۱۳۶۰ینجی ایلین آذر آییندا تهراندا یاشایان بیر سیرا آذربایجان ضیالی و اجتماعی خادملری او جمله‌دن: گنجعلی صباحی، علیقلی کاتبی، هاشیم ترلان، ع.ا. امینی, احمد برادران، عزیز محسنی، رحیم دقیق و مظفر درفشی اشتراکیلا “انجمن آذربایجان” تشکیلاتی یارانیر و مظفر درفشی بو انجومنین اوچ آیلیق درگیسی‌نین باش کاتبی وظیفه‌سینده چالیشیر. بو ایلده اونون “تبریزیم” آدلی شعر کیتابی یئنی‌دن نشره بوراخیلیر.\n۱۳۶۶ینجی ایلده بیر سیرا آذربایجان شاعر، یازیچی و اجتماعی- مدنی شخصیت‌لر او جومله‌دن: هاشیم ترلان، حبیب فرشباف، حسن ایلدیریم، میرزه شهرک، ائلدار موغانلی، احمد پوری و دکتر سیروس لطفی جنابلاری‌نین اشتراکی‌لا یارانان “حبیب ساهر” آدینا ادبی انجومنده بیر آق‌ساققال کیمی فعال اشتراک ائدیر.\n۱۳۷۱ینجی ایل مظفر درفشی‌نین ادبی و اجتماعی فعالیت‌لریندن تجلیل ائتمک اوچون، دوستلاری و پرستشکارلاری طرفیندن تبریز شهرینده طنطنه‌لی بیر مراسم کئچیریلیر.\n۱۳۷۳ینجی ایل، شاعر دوستلاری‌ هاشیم ترلان، رحیم کاویان، میرزه شهرک، علی زیرک، مجید حسینی و کریم قربانزاده جنابلاری‌نین همکارلیغی‌‌ایله “صابر ادبی انجومنی”نی یارادیر و او گوندن بو انجومنین صدری کیمی فعالیت گؤستریر.‌ بو ایلدن بو گونه قده‌ر صابر ادبی انجومنی طرفیندن یاییلان، انجومنین داخلی درگیسی‌نین یازیچی‌لار هیاتی‌نین ترکیبنه باشچیلیق ائدیر.\n۱۳۷۵ینجی ایل، اوستاد مظفر درفشی‌نین یارادیجیلیق فعالیتینی دیرلندیره‌رک، آذربایجان جمهوریسینده “آذربایجان یازیچیلار و شاعرلر اتفاقی” اونو اؤز سیرالارینا بیر عضو کیمی قبول ائدیر.\n۱۳۷۸ینجی ایل اوستاد مظفر درفشی‌نین “منظوم خاطره‌لر” آدلی کیتابی نشره بوراخیلیر و اوخوجو رغبتینی قازانیر.\n۱۳۸۳ینجی ایل اوستادین اوچونجو شعر کیتابی “تبریز من” آدیندا، فارس دیلینده یاییلیر.\n۱۳۸۴ینجی ایل اوستاد درفشی‌نین فارس دیلینده یئنی بیر کیتابی “هجران و وصال بر بام خیال” آدیندا نشره بوراخیلیر.\n۱۳۸۵ینجی ایل اوستاد درفشی، صابر ادبی انجومنی‌نین عضوی محمد فاتح جنابلاری‌لا بیرلیکده، بیرینجی نشری ۱۳۲۵ینجی ایلده اولان “آذربایجان” منظومه‌سینی یئنی‌دن چاپ ائتدیریر. همن ایلین دی آیی‌نین ۲۸سینده، آذربایجان مدنیتی هوسکارلاری، ادبیات خادملری، شاعر و یازیچی‌لار، ادبی- اجتماعی شخصیت‌لر طرفیندن مظفر درفشی‌نین ۶۰ ایل ادبی- اجتماعی فعالیتیندن تجلیل ائتمک اوچون تهران شهرینده طمطراقلی بیر تدبیر کئچیریلیر.\n۱۳۸۶ینجی ایلین باهاریندا اوستاد مظفر درفشی‌نین ادبی مدنی شخصیتینی دیرلندیرمک اوچون، جناب بهزاد بهزادی‌نین باشچیلیغی ایله نشر اولونان “آذری- ائل دیلی و ادبیاتی” فصلنامه‌سی‌نین اؤزل بیر نومره‌سی اوستادین حیات و یارادیجیلیغینا حصر ائدیلیر.\n۱۳۸۷ینجی ایلدن ۱۳۹۲ینجی ایله قده‌ر اوستاد مظفر درفشی‌نین باشچیلیغی‌‌ایله بیر چوخ ادبی مدنی تدبیرلر تشکیل ائدیلیر و بؤیوک اوغورلا قارشیلانیر.\nاوستاد مظفر درفشی‌نین یاشی‌نین چوخ اولماسینا باخمایاراق، او هله‌ده بیر گنج احوال- روحیه‌‌سی‌ایله تهران شهرینده گئنیش ادبی مدنی فعالیت گؤسترن و بیر چوخ ادبی مدنی تدبیرلرین تشبث‌کاری کیمی چیخیش ائده‌ن “صابر ادبی انجومنی”نین صدری وظیفه‌سینده یورولمادان چالیشیر. او سانکی بو انجومنین سیماسیندا گنج ایللرینی یاشادیغی “شاعرلر مجلسی”نی یئنی‌دن یاشادیر.\n۵٫ سون سؤز\nآذربایجان خلقی‌نین طالعینده ابدی بیر گونش کیمی پارلایان ۲۱ آذر نهضتی اؤز قیسا عؤمورونده آذربایجان حیاتی‌نین مختلف قاتلارینا ایشله‌دیگی کیمی، معاصر ادبیات و اینجه‌صنعتیمیزین‌ده روحونا هوپوبدور. بیز بو تاثیری زامان- زامان خلقین معنویاتینا دوشونن؛ اونون آزاد و امن- آمانلیقدا یاشاماغینا واران و هر بیر آیری- سئچگیلیکدن اوزاق قارداشجاسینا یاشاماغا فیکرینی، روحونو و اجتماعی عمل‌لرینی سوق ائدن انسانلارین سیماسیندا گؤروروک.\nبو گون حیات طرزلرینه، کئچیرتدیگی شرف لوحه‌لی ادبی اجتماعی مبارزه یوللارینا فخر ائتدیگیمیز، آذربایجانین شرفلی اوغول‌لاری اوستاد مظفر درفشی و اوستاد هاشیم ترلان‌دا ائله بو انسانلیق بولاغیندان سو ایچن و “شاعرلر مجلسی” معنویاتینا دایانان شخصیتلریمیزدندیر. نه یاخشی کی اونلار واردیر و بیز بو گون اونلارین سیماسیندا ۲۱ آذرده پارلایان او ابدی گونشین حرارتی‌له قیزینا بیلیریک، اؤیونه‌بیلیریک و غرور حسی کئچیریریک.\nای مقدس مسکنیم، ای شانلی آذربایجان!\nبیز سنینله فخر قیللیق یئر اوزونده هر زامان.\nقوی وار اولسون ای وطن، اصلان صفت اوغلانلارین!\nاؤپسون آلنیندان آنا! اونلار سنین، سن اونلارین.\n۲۱ آذر ۱۳۹۲- تهران\n******************\nایضاح: یازینی حاضرلاماقدا آشاغیداکی قایناقلاردان فایدالانمیشام:\n۱- “شاعرلر مجلسی” توپلوسو، وطن یولوندا قزئتی؛ ۱۳۲۴\n۲- “وطن یولوندا” قزئتی‌نین مختلف نومره‌لری، شخصی آرشیو؛ ۱۳۲۳-۱۳۲۴\n۳- “آذربایجان” روزنامه‌سی‌نین مختلف نومره‌لری، شخصی آرشیو؛ ۱۳۲۴ و ۱۳۲۶\n۴- “آذربایجان منظومه‌سی” شاعرلر مجلسی، ۱۳۲۴\n۵- جنوبی آذربایجاندا ملّی ـ دموکراتیک حرکات، اکرم رحیملی(بیژه)، الکترونیک نشر، اینترنت؛ ۱۳۸۶\n۶- سیلاحلا اؤلچولن تورپاق، علیرضا میانالی، ۱۳۸۴\n۷- “گوموشو پئنجک” (هاشیم ترلانین آجیلی- شیرینلی خاطره‌لری)، ۱۳۸۸\n۹- اوستاد هاشیم ترلان و اوستاد مظفر درفشی‌نین وئردیکلری شفاهی معلومات\n۱۰- “یولداش” مجله‌سی، نومره ۸، فروردین ۱۳۵۸\n۱۱- “دوستلار گؤروشو” (ادبیات اوجاغی)، ۱۳۵۹\n۱۲- شاعر دوستوم حسن ایلدیریمین انقلابدان سونرا تهراندا فعالیت ائدن ادبی درنک‌لر باره‌ده ایضاحاتی\n***\nدونیا سندن کیملر کئچدی!\nآذربایجان ادبی- مدنی درنک‌لری‌نین اوستاد “هاشیم ترلان”ین ایتگیسی‌ایله باغلی بیاننامه‌سی\nباشین ساغ اولسون آذربایجان!\nآذربایجانین گؤرکملی شاعری، ادبی- مدنی اوجاقلارمیزین قوجامان و پارلاق سیماسی، “شاعرلر مجلسی”نین نیشانه‌سی، معاصر شعریمیزین آغ ساققالی اوستاد‌هاشیم ترلان ابدی اولاراق دونیایا گؤز یومدو.\nاوستاد‌هاشیم ترلان، آذربایجانین بؤیوک شاعری صمد ورغونون خئیر دوعاسی ایله شعر دونیاسینا قدم قویدو و ۸۰ ایله یاخین آنادیللی شعرمیزین سئویملی سیماسی کیمی‌قلم چالدی؛ خالقمیزین ائنیشلی-یوخوشلو تاریخینده، آغلی-قارالی گونلری یاشادی؛ آنجاق توتدوغو شر��لی یولوندان گئری دؤنمه‌دی. شاهلیق اصول-اداره‌سی‌نین قانلی– قادالی گونلرینده بئله وطن سسلی، آزادلیق هوسلی شعرلری ایله، آذربایجانین، ایرانین آزادلیق و عدالت نغمه‌لرینی اؤتدو. شعرمیزین، ادبیاتمیزین، مدنیتمیزین یوکسلیشی و چیچکلنمه‌سی اوغروندا عؤمرونو وئردی؛ دوستاقلاردا بئله اومیدینی، اینامینی ایتیرمه‌دی.\nاوستاد ترلان، تکجه ادبی یارادیجیلیقلا دئییل، عینی حالدا ادبی- مدنی اوجاقلارمیزین قورولماسیندا، ادبی محفل‌لرین یارانماسیندادا یاخیندان اشتراک ائتمیشدیر. “شاعرلر مجلسی”‌، “دوستلار گؤروشو” و انقلابدان سونرا “آذربایجان انجومنی”، “آذربایجان یازیچی‌لار و شاعرلر جمعیتی‌” و بوگون ادبیات ساحه‌سینده فعالیت گؤسترن “صابر” و “ساهر” ادبی درنک‌لرینین ایلک قوروجولاریندان و چالیشقان عضولریندن اولموشدور. او بونلارلا کفایتلنمه‌میش، مطبوعات ساحه‌سینده‌ده یورولمادان چالیشمیشدیر. هله ایلک شعرلری “وطن‌یولوندا”، “آذربایجان”، “یئنی‌شرق” و باشقا مطبوعات صحیفه‌لرینده چاپ اولارکن، اونلارین بیر چوخوایله یاخیندان امکداشلیق ائتمیشدیر؛ “بشیر‌آینده”، “بشریت” روزنامه‌لرینین اداره‌سینده فعالیت گؤسترمیشدیر. انقلابدان سونرا بیر چوخ مجله و روزنامه‌لرله یاخین امکداشلیق ائتمیش؛ “یولداش”، “گونش” و “آذری” مجله‌لرینین یازیچیلار هئیتی‌نین عضوو اولموشدور.\nاوستاد ترلان مدنیتمیزین، ادبیاتمیزین، بیر سؤزله ملی وارلیغمیزین یوکسلیشی اوغروندا قورولان قورولتایلاردا، ییغینجاقلاردا، ملی شنلیکلرمیزده، آغیرلاما، آنما مراسیملرینده آچیق اوره‌کله بیر آغ ساققال کیمی‌چیخیش ائتمیشدیر.\nاوستاد ترلانین شعرلری سانکی دؤورونون آیناسی‌دیر. اؤلکه‌میزده، دونیادا باش وئره‌ن حادثه‌لر اونون اثرلرینده اؤز عکسینی تاپمیشدیر. دونیا خالقلارینین آزادلیق و عدالت اوغروندا مبارزه‌سی وطنمیزین اجتماعی حیاتی، مقدراتی اونون یارادیجیلیغینین باش موضوعلارینداندیر.\nدونیا سویقونچولارینین تحریکی ایله وطنمیزه هجوم ائده‌ن صدام رژیمی‌و بونون آردیندا تؤره‌نن فاجعه‌لری، قهرمانلیقلاری او شعرلرینده ترنم ائتدی. خوزستان چؤللری، خورمالیقلاری، ایگیدلرمیزین دؤیوشو، ایرانین قورونماسی اوستاد ترلانین شعرلرینین آلوولو دیلی ایله افاده ائدیلمیشدیر.\nاوستاد ترلانین اوزون یارادیجیلیق ایللرینده خالقمیزا میراث قویوب گئتمیش شعرلری، پوئمالاری، خاطره‌لری، ادبیاتمیزین دیرلی اثرلریندندیر. او جمله‌دن: “آلوولو شعرلر”، “دورنالار قاییداندا”، وطندن وطنه”، “یولچو یولوندا گره‌ک”، “ذیروه‌ده گونش” و … ، “گوموشو پئنجک” (آجیلی، شیرینلی خاطره‌لر) و ….\nاوستاد ترلان ادبی اجتماعیاتمیز طرفیندن لایقینجه عزیزلنمیشدیر؛ اونون ۶۵ ایل‌لیگی تبریزده،۷۰، ۷۵، ۸۰ و ۸۵ ایل‌لیگی تهراندا و باکی‌دا طنطنه‌لی صورتده قید اولونموشدور. نه یازیق کی ۹۰ ایل‌لیگی مختلف سبب‌لره گوره باش توتمادی.\nدیرلی شاعرمیزین ایتگیسی خالقمیز و ادبیاتمیز اوچون آغیر اولسادا، آنجاق اینانیریق کی اوندان یادگار قالان اثرلر اوزون ایللر یاشایاجاقدیر. بیز گؤرکملی شاعرین قلمداشلاری و دوستلاری، اوستادین اؤلومو ساری‌دان، وطنمیزین ادبیاتچیلارینا، آذربایجان خالقینا، اونون حؤرمتلی عائله‌سینه، ادبی-مدنی درنک‌لره باشینیز ساغ اولسون!، خاطی��ه‌نه عشق اولسون اوستاد ترلان! دئییریک.\nصابر ادبی انجومنی\nساهر ادبی مدنی درنه‌یی\nایشیق ادبیات و اینجه‌صنعت سایتی\nیاشماق ادبی-بدیعی گروپو\nائل بیلیمی‌موسسه‌سی\nگونئی مدنیت اوجاغی\nنباتی ادبی انجومنی\nشیدا ادبی انجومنی\nقاراداغ ادبی انجومنی\nارسباران انجومنی\nماکولو‌لار انجومنی\nمارال ادبی انجومنی\nآذربایجان انجومنی کرج\nدده قوربانی انجومنی\nفرزانه نشریاتی\nخدا آفرین، سارای، وارلیق، آذری مجله‌لری‌نین یازیچیلاری هئیتی.\nآذربایجانین بیر سیرا ادبی- اجتماعی شخصیتلری\n۳۰ آبان ۱۳۹۳\nمظفر درفشی اؤلمزدیر…\n(آذربایجان ادبی-مدنی درنک‌لری‌نین بیاننامه‌سی)\nدونیا سندن کیملر کئچدی!\nازلدن بئله‌دیر چونکی کائنات\nجهان دائمی‌دیر عؤمور آمانات\nالدن- اله کئچیر وفاسیز حیات\nبیز گلدی- گئده‌ریک سن یاشا دونیا!\nاؤلکه‌میزین اونودولماز اجتماعی– ادبی سیماسی، ۲۱ آذر نیشانلی آذربایجان اوغلو اوستاد مظفر درفشی (م.بشیر) دونیادان کؤچدو. «شاعرلر مجلیسی»‌نین یگانه یادگاری جیسمن سیرامیزی ترک ائتسه ده، ادبیات عالمینده، موباریز شعریمیزین اؤن سیرالاریندا اؤز نیشانی اولان اثرلری ایله یاشاماقدادیر.\nآذربایجانین، بوتونلوکله ایرانین اؤتن ۷۰ ایل بویونجا، ائله مهم بیر حادیثه‌سی اولماییب کی مظفر درفشی‌نین اورادا ایزی و نیشانی اولماسین. او، عؤمور بویو اؤلکه‌میزین سعادتی، ایران داخیلینده یاشایان خالقلارین خوشبختلیگی، قارداشلیغی و بیرلیگی اوغروندا چالیشمیشدیر. دونیادا صولح و آزادلیق و اجتماعی عدالت اوغروندا گئده‌ن موباریزه‌نی اورکدن آلقیشلامیش و بو یولدا اؤز قلمینی بیر آن دا یئره قویمامیشدیر. اؤلکه‌میزین ادبیاتی و ائولادلاری‌نین تربیه‌لنمه‌سی اوغروندا بیر شاعر، ژورنالیست، معلیم کیمی‌وار قوه‌سی ایله امک صرف ائتمیشدیر.\nاو گنجلیگینده، «شاعرلر مجلیسی»نین استعدادلی عضوو، معلیم‌لر دانشسراسی‌نین معاوینی و…س وظیفه‌سینده چالیشمیشدیر.\n۳۰- ینجی ایللرده اینگیلیس‌ استعماری علیهینه قورتولوش اوغروندا گئده‌ن موباریزه‌نین سیرالاریندا بیر اجتماعی و ادبی فعال کیمی‌بؤیوک هوس و ایراده ایله چالیشمیشدیر. تهراندا نشر اولونان نشریه‌لرین یارانماسیندا اوستاد بهزاد بهزادی ایله بیرلیکده «بشیر آینده»، «بشریت» و «آذربایجان» روزنامه‌لری‌نین داخیله مدیری کیمی‌ایشله‌میش و آذربایجان انجمنی‌نین یارانماسیندا میثیلسیز خدمتلری اولموشدور. بو مبارزه ده، آمریکا – اینگیلیس و دربار طرفیندن ترتیب ائدیلمیش کودتا اثرینده دئوریلن دوکتور مصدق‌ین میللی حکومتیندن سونرا سورگونلره، زندان‌لارا معروض قالان مظفر درفشی (م.دؤنمز) مبارزه عزمینی ایتیرمه‌دن اؤز آرمانی و اینامینا صادق قالمیشدیر .\nانقلابدان سونرا دا استاد درفشی فعالیتینی داهادا آرتیرمیش. «آذربایجان انجمنی» یئنی‌دن قورولاندان سونرا اونون مدیره هئیتینده چالیشمیش و «انجمن» آدلی درگی‌نین باش یازاری و مدیری کیمی‌ادبیاتیمیزین چیچکلنمه‌سی اوغروندا دیرلی آددیملار آتمیشدیر و ائله‌جه‌ده ۷۰ینجی ایللرین اولیندن فعالیته باشلایان «صابر ادبی انجومنی»نین صدری و‌هابئله باشقا ادبی انجومن‌لرین او جمله‌‌دن «ساهر ادبی- مدنی درنه‌یی»نین و «آذربایجان ادبیاتی اوجاغی‌»نین آغ ساققاللاری سیراسیندا بؤیوک حؤرمته مالک شخصیتلردن و ایران یازیچی‌لاری اوجاغی‌نین اعت��ارلی عضولریندن اولموشدور. اوستاد عینی حالدا مطبوعاتی فعالیتیندن ده ال گؤتور‌مه‌میشدیر. صابر انجومنی‌نین داخیلی درگیسی‌نین مسؤل مدیری و باش یازاری و ائله‌جه‌ ده «آذری مجله‌سی»‌نین تحریریه هیئتی‌نین عضوو کیمی‌چالیشمیشدیر.\nموباریزه اعتباریله آذربایجانین آدلیم عائله‌لریندن اولان مظفر معلیمین اؤلمز خاطیره‌سی – بیر دیرلی وطنداش، مباریز شاعر، متین اجتماعی شخصیت، آلچاق کؤنوللو بیر انسان، اؤتکم بیر آغ ساققال کیمی- اونون یولونو دوام ائتدیرن شاگیردلری و قلمداشلاری‌نین اوره‌یینده یاشایاجاقدیر.\nاوستادین اؤلمز و پارلاق خاطیره‌سینه عشق اولسون!\nصابر ادبی انجومنی\nساهر ادبی- مدنی درنه‌یی\nآذربایجان ادبیاتی اوجاغی‌\n«آذری» درگیسی\n«ایشیق»- آذربایجان ادبیات و اینجه‌صنعت سایتی\nخدافرین ادبی انجومنی\nدده قوربانی ادبی انجومنی\nآراز ادبی انجومنی\nقاراداغ ادبی انجومنی\nچیچک‌لر قورولوشو\nماوی چیچک‌لر درنه‌یی\nآذربایجان مدنی درنک‌لر بیرلیگی\nکرج‌ده یاشایان آذربایجانلی‌لار درنه‌یی\nاندیشه نو (فرزانه) انتشاراتی\n۱۸ بهمن ۱۳۹۳\nدانلود\nنسخه اصلی این مطلب\nتاختالی کؤیدن‌ مکتوب‌لار \/ اون‌یئددینجی مکتوب\nعزیز نسین اسماعیل شیخلی\nمدخلی بر آداب و رسوم روستای«زنگاوا»: (قاپان- قاپان۱)\nابوالفضل جمالی\nو سئل‌لرین گونجل آخاری …\nمسعود اسلامی\n«میانالی علیرضا»نین یئنی شعر مجموعه‌سی یاییلدی\nایشیق\nچاپ\nیک پاسخ\nرضا همراز گفت:\nجمعه ۲۲ آذر ۱۳۹۲ در ۰۵:۱۹\nسیزه و سایین شاعیرلریمیزه جان ساغلاملیغی آرزی لایاراق ، آرتیرمالی یام بیر نفر ده شاعیرلر مجلسیندن علی نشانی آدیندا حالیا اورمودا یاشاماقدادیر . اونون یاشامی اوچون من ایکی ایل قاباق بیر شئی لرده سایتیمیزدا نشر ائتمیشم .","num_words":7777,"character_repetition_ratio":0.054,"word_repetition_ratio":0.018,"special_characters_ratio":0.197,"stopwords_ratio":0.004,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":238561.4,"cluster_detection":-1}
+{"text":"بالزاک «ساررازین» نووئللاسیندا قادین پالتاری گئیینمیش خدیم کیشی حاققیندا دانیشارکن بئله بیر جومله ایشله‌دیر: «و ائله اصیل قادین ایدی، قفیلدن باش قالدیران قورخو حیسسی، آنلاشیلماز شیلتاقلیقلاری، اینستینکتیو هیجانلاری، سبب‌سیز قابالیغی، حریصلییی و بیر ده فسونکار، اینجه حیس‌لری ایله بیرگه…» بو سؤزلری دئین کیمدی بئله؟ بلکه قادین‌لیباسی آلتیندا خدیمی سئزمه‌مه‌یه چالیشان نووئل قهرمانی؟ یا بلکه اؤز شخصی تجروبه‌سیندن قادین حاققیندا فیکیر یورودن بالزاک – فرد؟ یاخود قادین ناتوراسی باره ده حؤکم سورَن ادبی تصوورلری ایزله‌ین یازیچی بالزاک؟ بلکه عموم بشری حکمتدی بو؟ کیم بیلیر؟! رومانتیک پسیخولوژی اووقاتین تظاهورودورمو بو؟ نه‌دیرسه، بیز اونو هئچ وعده بیله بیلمیه‌جه‌ییک، بئله بیر سببدن کی، محض آدینا یازی دئدیییمیزده سس، منبع، مأخذ باره ده هر جور آنلاییش، ساده‌جه گؤمولور! یازی – بلیرسیز‌لیین، غئیری-یئکجینس‌لیین، ایکی معنالی‌لیغین ائله بیر مکانیدیر کی، بورادا بیزیم سوبیئکتیولییمیزین ایزلری یوخ اولور. بو، ائله بیر آغ-قارا لابیرینتیدیر کی، هر جور اؤزونه بنزرلیک و ایلک نؤوبه ده یازان آدامین جیسمانی نشانه‌سی ایتیب گئدیر.\nگؤرونور، بو ائله همیشه بئله اولوب: اگر احوالات ائله احوالات خاطیرینه ناغیل ائدیلیرسه، بو پروسئسده گئرچکلییه بیرباشا تاثیر و مداخیله دن، یعنی سون نتیجه ده سیموولی�� فعالیتدن اؤزگه هر هانسی فونکسییادان [کارکرد، ایشلک] سؤز گئتمیرسه، – سس اؤز منبعیندن قوپوب آیریلیر، مؤللیفین «حجره‌سینه» اؤلوم تشریف گتیریر و یازی دا ائله بو مقامدان باشلانیر. آنجاق مختلیف دؤنملرده بو حادیثه فرقلی شکیلده قاورانیلیب. بئله کی، ابتدایی جمعیتلرده ناغیلچیلیقدا ساده بیر آدام یوخ، خوصوصی مئدیاتور-شامان، یاخود ناغیلچی مشغول اولوردو؛ نه دئییرسینیز دئیین، اونون تحکییه کودلاری ایله رفتاریندان («پئرفورماسییا») لاپ شؤوقه ده گلمک مومکوندور، آمما هئچ وجهله «دوها»سیندان یوخ… مؤللیف فیقورو، اصلینده یئنی دؤوره مخصوصدور؛ بئله چیخیر کی، بو آنلاییشی اینسان جمعیتی اؤزو اوچون ائله بیر مقامدا آشکارلاییب کی، (شوبهه‌سیز، اینگیلیس ائمپیریزمی، فرانسیز راسیونالیزمی و رئفورماسییانین تثبیت ائتدییی شخصی اعتقاد سایه‌سینده)، بو دؤورده- اورتا عصرلرین سونا یئتدییی زاماندا فردی‌لیاقت گوجلنمه‌یه باشلاییب. فیکریمیزین منطیقی آخاری اونا دیره‌نیر کی، ادبیات عالمینده «موللیف شخصیتی» کاپیتالیزمین ایدئولوگییاسینی یئکونلاشدیران پوزیتیویزمده [اولوملولوق] داها گئنیش قاباریقلاشیب. گونو بو گون ده مؤللیف ادبیات تاریخی درسلیکلرینده، یازیچیلارین بیوقرافییاسیندا، ژورنال مصاحبه‌لرینده و شخصیتی ایله یارادیجیلیغینی بیر اینتیم گونده‌لیک فورماسیندا بیرلشدیرمه‌یه جهدده بولونان ادیبلرین تفککورونده حؤکمرانلیق ائدیر. بیزیم مدنیتده مؤوجود ادبیات اوبرازی‌نین کئچیلمز حدودلاریندا مؤللیف شریک‌سیز حاکیم‌لیک ائدیر – شخصیتی، حیات تاریخچه‌سی، ذؤوقو، ائحتیراسلاری ایله؛ تنقید اوچون گونو بو گون ده بودلئرین بوتون یارادیجیلیغی اونون، نئجه دئیرلر، حیاتی‌نین آلینماماسیندادیر؛ وان‌گوگون بوتون یارادیجیلیغی اونون اوره‌ک خسته‌لیینده، چایکووسکی‌نین بوتون صنعتی اونون معلوم قوصوروندادیر؛ یارادیلان اثرین شرحی و ایضاحی اول-آخیر گلیب مؤللیف اوزرینه دیره‌نیر، ائله‌بیل کی، هر دفعه، هر بیر اثرده آز و یا چوخ درجه ده شفاف آللئقوریک [تمثیلی] معنا قاتینی کئچیب عئینی بیر شخصین – مؤللیفین سسینه اوغراشیریق.\n***\nمؤللیفین حاکیمیتی هله چوخ گوجلو ایسه ده (یئنی تنقید اونون مؤقعینی بیر قدر ده محکم‌لندیردی)، شوبهه‌سیز کی، آرتیق بعضی یازیچیلار اونو چوخدان یئریندن لاخلادا بیلمیشلر. فرانسادا بو ایشی ایلکین اولاراق، هئچ شوبهه‌سیز، مالارمه گؤرموشدو، او، قلبی‌نین، روحونون هر ذره‌سیله اولجه دن گؤروردو کی، دیلین اؤزونو اونون صاحیبی‌نین یئرینه قویماق لازیمدیر. مالارمه گومان ائدیر کی، – بو هم ده ائله بیزیم حاضیرکی تصوورلریمیزله اوست-اوسته دوشور، – دانیشان مؤللیف یوخ، دیلین اؤزودور؛ یازی ازلدن سیماسیزلاشدیریلمیش بیر فعالیت دیر (بو شخصسیزلشدیرمه نی هئچ بیر حالدا یازیچی رئالیستین «آختالانمیش» اوبیئکتیولییی ایله قاریشدیرمامالی)، ائله بیر فعالیت کی، «من»ین یوخ، دیلین اؤزونون فعالیتینه شرایط یارادیر؛ بوتون مالارمه پوئتیکاسی‌نین مغزی ائله مؤللیفی اوزاقلاشدیرماغیندا، اونو یازی ایله عوض ائتمه‌سینده دیر، – بو ایسه، بیزیم گؤره‌جه ییمیز کیمی، اونا اوخوجو استاتوسو حوقوقو قازاندیرماقدیر. پسیخولوژی «من» نظریه‌سی ایله ال-آیاغی باغلانمیش والئری، مالارمه نین ایدئیالارینی خیلی یومشالتمیشدی؛ آنجاق اؤزونون کلاسی�� ذؤوقونه آرخالاناراق او، ریتوریکا [فن بیان] تجروبه‌سینه اوز توتدو؛ ائله بو سببدن دؤنمه دن مؤللیفی شوبهه یه و مسخره یه معروض قویور، اونون فعالیتی‌نین دیل آسپئکتینی [سرشت] و «گؤزله نیلمز» خاراکتئرینی قاباردیر، هم ده اؤزونون بوتون نثر اثرلرینده اعتیراف ائتمه یی طلب ائدیردی کی، ادبیاتین ماهیتی – سؤزده دیر، یازیچی‌نین قلب دونیاسینا هر نؤوع ایسنادلار ایسه – مؤوهوماتدان اؤزگه بیر شئی دئییلدیر. حتتا مشهور پسیخولوگیزمی ایله تانینان قلب اوستاسی پروست دا – ساده‌جه تفررعات خیردالامیردی، تفررعاتین درین‌لیکلرینه گئتمکله یازیچی ایله اونون پئرسوناژلاری‌نین موناسیبت لرینی مرکب لشدیریر – آچیق-آشکار قارشیسیندا دوران وظیفه نی بوندا گؤروردو… پروست تحکیه چی قیسمینده نه ایسه گؤرن، عذاب چکن آدامی یوخ، حتتا یازان آدامی دا سئچمیردی، ائله بیریسینی سئچیردی کی، او، هله یازماق حاققیندا دوشونور (اونون رومانینداکی جاوان اوغلان، – یئری گلمیشکن، اونون نئچه یاشی وار، کیمدیر، نه ایشله مشغولدور – یازماق ایسته ییر، آنجاق باشلایا بیلمیر و رومان دا او زامان بیتیر کی، نهایت، یازی آلینیر، ایلک جومله‌سی یازیلیر)، بو یوللا پروست موعاصیر یازی ائپوپئیاسی [حماسه] یاراتدی. بو ساحه ده او، کؤکلو چئوریلیشه نایل اولدو؛ روماندا اؤز حیاتینی تصویر ائتمک یئرینه، – آخی چوخ زامان مالی مالا قاتیب ائله بئله ده دئییرلر،-او، اؤز کیتابی‌نین نمونه‌سینده ائله اؤز حیاتینی، عؤمرونو ادبی اثره دؤندره بیلمیشدی و بیزه آیدین اولور: شارل کی مونتئسکیو دان کؤچورولمه میشدیر، عکسینه، محض مونتئسکیو اؤزونون گئرچک-تاریخی حرکت و علامتلریله اولسا-اولسا شارل دان گلمه معین فراقمئنتی [پارچا]، یاخود «قیرینتی»نی تمثیل ائدیر. بو سیرادا سونونجوسو سوررئالیزم دیر، او، شوبهه‌سیز کی، دیلین سووئرئن [حاکیم، استعلا] حقوقلارینی قبول ائتمک اقتیداریندا دئییلدی؛ دیل سیستئم اولدوغو اوچون و رومانتیزم روحوندا بو حرکتین مقصدی هر جور کودون دارماداغین ائدیلمه‌سی اولدوغو اوچون (بو ایللوزور [رویکرد] مقصددیر، چونکی کودو عمومن داغیتماق مومکونسوزدور، اونو یالنیز «آزدیرماق» اولار) سوررئالیزم بونا گئده بیلمزدی؛ آنجاق سوررئالیزم دایم معنانین کسکین‌لیکله و بیله رکدن پوزولماسینا چاغیریردی (بدنام «معنا قامارلاما» حادیثه‌سی)، او، طلب ائدیردی کی، باشین هله عاغلینا گلمه ین لری بئله ال مومکون قدر تئز قئیده آلسین (اوتوماتیک یازی). سوررئالیزم قروپلا (بیرگه) یازینی پرینسیپجه قبول ائدیب، رئال اولاراق پراکتیکادان کئچیردیینه و بوتون بونلارا گؤره مؤللیفین مقدس‌لیک تاختیندان دوشورولمه‌سی ایشینه (دئساکرالیزاسییا) بؤیوک تؤحفه وئردی. نهایت، ادبیاتین چرچیوه‌لریندن کناردا (یئری گلمیشکن، ایندی بئله بیر حد قویما اؤزونو توکتمیشدیر) مؤللیف فیقورونون آنالیزی و داغیدیلماسی اوچون ان دیرلی سیلاحی موعاصیر‌لینقویستیکا [دیلچی‌لیک، زبانشناسی] وئردی، بئله بیر ساده حقیقتی پیچیلدادی کی، اؤز-اؤزلویونده سؤیلم – بوشونا بیر پروسئسدیر [گئدیش]، اؤز-اؤزونه ده باشا چاتیر، بئله کی، اونو دانیشانلارین شخصیتی ایله دولدورماغا لزوم یوخدور.‌لینقویستیکا نؤقطه ی-نظریندن مؤللیف یالنیز و یالنیز یازان آدامدیر، نئجه کی، «من» ده ائله دانیشاندا «من» دئیندیر؛ دیل «شخصیتی» یوخ، «سوبیئکت»ی تان��یر و یالنیز نیطق آکتی‌نین [مقاوله] داخیلینده معین لشن، اوردان کناردا هئچ بیر مندریجه‌سی اولمایان بو سوبیئکت بوتونلوکده دیلی اؤزونه «ییغیب»، اونون ایمکانلارینی تامامن توکتمه‌یه ده بس ائله ییر.\n***\nمؤللیفین کنارلاشدیریلماسی (برئشتین دالینجا بورادا اصل «اؤزگلشمه دن» سؤز آچماق مومکوندور – ادبی «صحنه‌نین» ان درین بیر گوشه‌سینده بالاجا بیر فیقور کیمی مؤللیفین بویو گئتدیکجه کیچیلیر) – تکجه تاریخی فاکت، یاخود یازی‌نین ائفئکتی دئییلدیر: بوتون موعاصیر متن اؤزولونه، کؤکونه قدر دییشیر و بئله دئیک، بو دفعه او، ائله شکیلده یارادیلیر و اوخونور کی، مؤللیف بوتون سوییه‌لرده کنارلاشدیریلمیش اولور. هر شئیدن اؤنجه زامان پئرسپئکتیوی باشقا شکله دوشور. هله ده مؤللیفه اینانانلار اوچون او هر آن کئچمیش زاماندا، اونون کیتابینا نظرن دوشونولور؛ مؤللیف ده، کیتابدا اؤز-اؤزلویونده «قدر»له «سونرا» آراسیندا استقامتلندیریلمیش عمومی اوخا «کئچیریلمیشدیر»، بئله حساب ائدیلیر کی، مؤللیف کیتابی بئینینده، فیکرینده بسله ییر، اوندان اول مؤجود اولدوغو اوچون عذاب چکیر، اونون اوچون یاشاییر، بو ائله آتانین اوغولدان اؤنجه گلمه‌سی کیمی دیر. موعاصیر سکریپتورا [کاتیب] گلدیکده، او، متن له عئینی زاماندا مئیدانا چیخیر، یازییا قدر و یازی خاریجینده هئچ بیر مؤجودلوق علامتینه مالیک دئییل دیر؛ بو قطعیین او سوبیئکت ده دئییل کی، اونا نظرن مؤللیفین کیتابی پرئدیکات اولسون؛ اورتادا یالنیز بیرجه زامان قالیر – نیطق آکتی زامانی، هر هانسی متن ده دایم «ایندی» و «بوراداجا» یازیلمیش اولور. بونون نتیجه‌سی (و یا سببی) کیمی «یازماق» فعلی‌نین معناسی ایندن بئله نه ایسه قئیده آلماق؛ تصویر ائتمک، کلاسیک لرین بویوردوقلاری کیمی «رسم ائتمک» دئیه نظرده توتولمامالی، اوکسفورد مکتبیندن اولان فیلوسوفلارین آردینجا‌لینقویست لرین «پئرفورماتیو» {رفتار} آدلاندیردیق لاریندا مؤجود اولمالیدیر – بئله بیر نادیر فعل فورماسی وار، یالنیز و یالنیز ایندیکی زامانی گؤستریر و بو حالدا ایفاده آکتی اؤزونده بو آکتدان غئیری باشقا مضمونو (باشقا دئییمی) احتیوا ائتمیر: مثلا، حؤکمدارین دیلیندن دئییلن: «فرمان اولدو کی…» یاخود قدیم شاعیرین دیلینده: «اوزان سؤیله میش»… (مقایسه ائت: «آشیق دئیر»- ترجمه‌چی). دئمه‌لی مؤللیف‌له اوزلشن موعاصیر سکریپتور اؤز سلفی‌نین پاتئتیک [بیهوده] باخیشلارینا اویغون، ظن ائده بیلمز داها، بس ال فیکرین، یاخود دویغولارین آردینجا چاتدیرا بیلمیر، اگر بو، دوغرودان دا بئله دیرسه، او، قدرله راضیلاشیب اؤزو بو مقامی نظره چارپدیرماغا و دایم اثری‌نین فورماسینی جیلالاماغا بورجلو اولاردی؛ عکسینه، سسله هر جور علاقه نی کسن ال تام جیزگی ژئستی (ایفاده ژئستی یوخ!) ایجرا ائدیر و باشلانغیجی، چیخیش نؤقطه‌سی اولمایان هر هانسی ایشاره وی ساحه جیزیر؛ هر حالدا بو ساحه یالنیز دیلین اؤزوندن نشت ائدیر، یارانیر، او ایسه اوسانمادان باشلانغیج نؤقطه‌ حاققینداکی هر دورلو تصوورو شوبهه آلتینا آلیر.\n***\nایندی بیز بیلیریک کی، متن واحید، تئولوژی [خداشناسانه] معنا ایفاده ائدن (مؤللیف – آللاهین «ایراده‌سی») خطی سؤز سیراسی دئییل دیر، عکسینه، ائله بیر چوخ اؤلچولو مکاندیر کی، اورادا یازی‌نین مختلیف نؤعلری بیر آرایا گلیر، بحثه گیریر و اونلاردان هئچ بیری باشلانغیج، ایلکین حساب ائدیلمیر؛ متن مینلرله مدنیت منبعلرینی‌ نیشان وئرن سیتات [منبع، مراکز] لاردان هؤرولور. یازیچی الده قلم دایانمادان یازان بووار و پئکوشئیه بنزه ییر، عئینی زاماندا هم بؤیوک، هم ده گولونج اولان بو فردلرین درین کومیزمی [بلاهت] اؤزونده محض یازی حقیقتینی حفظ ائدیر؛ او، یالنیز اول یازیلان بیر شئیی تقلید ائده بیلر، اونون قلمه آلدیغی هئچ وعده ایلکین اولا بیلمز؛ اونون حاکیمیتی مختلیف یازی نؤع لرینی بیر-بیرینه قاریشدیرماق؛ – اونون ایختیاریندا اولان بودور – اونلاری باش-باشا گتیریب توققوشدورور و هئچ زامان اونلاردان بیرینه بوتونلوک له اساسلانمیر؛ اؤزونو ایفاده مقامینا یئتیشرسه ده، اونا بیلمک گرکدیر کی، «وئرمک» ایسته دییی داخیلی «ماهیت» – ایچینده کی سؤزلرین آنجاق دیگر سؤزلرین کؤمه یی ایله ایضاح اولوندوغو حاضیر سؤزلوکدن باشقا بیر شئی دئییل دیر و بو – سونسوز بیر ایش دیر. توماس دئ کوینسی‌نین اوغراشدیغی بیر احوالاتی بونا ان پارلاق نمونه سایماق مومکوندور: بودلئرین دئدیینه گؤره، او، یونان دیلی‌نین اؤیره نیلمه‌سینده او درجه ده «یئتیشمیشدی» کی، بیر گون ان موعاصیر اوبراز و فیکیرلری بو اؤلو دیل واسیطه‌سیله ایفاده ائتمک عشقینه دوشموش، بو مقصدله همیشه قوللوغوندا حاضیر دوراجاق بیر لوغت ده حاضیرلامیشدی، بو لوغت – اساسی سؤزون اصل معناسیندا تمیز ادبی ترجومه‌لره علاوه ائدیلن شرح لردن عیبارت کیتابدان چوخ-چوخ بؤیوک و ایری حجم‌لی آلینمیشدی. مؤللیفین یئرینی توتان سکریپتور، ائحتیراس، اوقات، حیس-هیجان و تصورات یوخ کی، بو نهنگ لوغتدن عیبارتدیر، یازیسی آنسیزین بورادان بارینیر؛ بئله کی، حیات اولسا-اولسا کیتابی تقلید ائدیر، کیتابین اؤزو ایسه، ایشاره‌لردن هؤرولمک له، هانسیسا اونودولموش نسنه‌لره تقلید ائدیر و بئله‌جه سونو بیلینمزلییه قدر.\n***\nمادام کی، مؤللیفین کنارلاشدیریلماسی آرتیق باشا چاتمیشدیر، متنین هر جور آچیلیشینا ادعالار دا اساسسیز سسلنه جک. متنه مؤللیف وئرمک – آرتیق متنی اَیلتمک کیمی بیر شئیدیر، بو، هم ده اونو یئک معنایا منجر ائتمکله یازینی قاپاماقدیر. بئله بیر باخیش اساس وظیفه‌سینی اثرده مؤللیفی (و یا اونون مختلیف: – جمعیت، تاریخ، قلب، آزادلیق و س. کیمی‌نیشانه‌لرینی) تاپماقدا گؤرن تنقیدی تامامیله تامین ائدیر: اگر مؤللیف تاپیلیبسا، دئمک متن ده «ایضاح ائدیلیب» و تنقیدچی غلبه چالیب. تعججب لو دئییل کی، تاریخن مؤللیفین حاکیم‌لییی هم ده ائله تنقیدچی‌نین حاکیم‌لییی اولوب و او دا تعججب لو دئییل کی، بو گون مؤللیف له بیرگه تنقیدین ده مؤقعیی لاخلامیش اولدو (قوی لاپ یئنی تنقید اولسون). دوغرودان دا، چوخ اؤلچولو یازیدا آچیقلانمالی نه وار کی، یالنیز و یالنیز کلف لری آچماق لازیم گلیر: استروکتورو [قورولوش]، بوتون تکرار و سوییه‌لرینده نظردن کئچیرمک، چکیب-چکیب (جوراب هؤررکن بوشالمیش ایلمه نی چکدییین تک) برکه ده چکمک اولار، سونونا وارماق ایسه یوخ؛ یازی مکانی، – یاریب کئچمک اوچون یوخ کی، – بیزه قاچیش اوچون وئریلیب – یازی دایم معنالار دوغور، «تؤره ییر» – آمما بوراداجا – او اوچوب یوخ اولور، – معنانین سیستئماتیک آزاد اولونماسی گئدیر. بونونلا ادبیات (ایندن بئله، یازی دئمک داها دوغرو اولاردی) متنین ده (بیر متن کیمی بوتون دونیانین دا) آرخاسیندا هانسیسا بیر سیرر گیزلندییی، یعنی یئک معنا اولدوغو مؤقعیندن ال چکه رک، ماهیتجه کونترتئولوژی {ضد خداشناسانه}، اینقیلابی فعالیتینه تام رواج وئریر، بئله کی، معنا سئلی‌نین قارشیسینی آلماماق – نهایتده ائله آللاهین اؤزونو و اونون بوتون نیشانه‌لرینی – راسیونال [عقلانی] نیظامی، علمی و قانونو ردد ائتمک دئمکدیر.\n***\nبیر داها بالزاکین جومله‌سینه قاییداق. بو جومله نی هئچ کس دئمیر (هئچ کس، – یعنی هئچ بیر شخص): اگر اونون منبعی و سسی مؤجوددورسا دا، یازیدا یوخ، اوخودا مؤجوددور. بونو آنلاماق اوچون چوخ دقیق بیر آنالوگییا [تحلیل] کؤمه ییمیزه یئتیشه بیلر. سون زامانلارین تدقیقاتلاریندا (ژ.پ.وئرنان) یونان فاجیعه‌سی‌نین اساسینی تشکیل ائدن ایکی معنالی‌لیغی نوماییش ائتدیریرلر: اونون متنی هر بیر پئرسوناژین بیرطرفلی باشا دوشدویو ایکی معناسی اولان سؤزلردن هؤرولموشدور («فاجیعه وی»لیک ده محض بو دایمی آنلاشیلمازلیقدان ایره‌لی گلیر)؛ آنجاق کیمسه ده وار کی، هر بیر سؤزو بوتؤولوکده – ایکی‌لییی ایله ائشیده – قاورایا بیلیر، حتتا قارشیسیندا دانیشان پئرسوناژلارین «کارلیغینی» دا ائشیدیر، بو «کیمسه» – اوخوجو، (کونکرئت حالدا دینله ییجی)دیر. یازی‌نین بوتؤولوک ماهیتی بئله‌جه آشکارلانیر: متن فرقلی مدنیت لردن گلن، بیری دیگریله دیالوژی [مکالمه]، پارودیک [هجو آمیز]، مباحیثه وی موناسیبت لره گیرن چئشیدلی یازی نؤع لریندن قورولور، آنجاق بوتون بو چوخلوق معین بیر نؤقطه یه فوکوسلانیر [متمرکز، اوداقلاشماق] و بو نؤقطه‌ ایندیه جن ایصرار اولوندوغو کیمی مؤللیف یوخ، اوخوجودور. اوخوجو – او مکاندیر کی، بورادا یازینی تشکیل ائدن هر شئی واحید سیتاتا قدر حک اولونور؛ متن واحیدلیینی تؤرنیشیندن دئییل، یؤنلدیینده قازانیر، آمما بو یؤنلنمه شخصی عنوانی نظرده توتمور؛ اوخوجو – تاریخی، بیوقرافییاسی، پسیخولوگییاسی اولمایان بیر کسدیر، او، یالنیز یازیلی متنین تشکیل اولوندوغو شتریخ لری [قلمرو] بیر آرایا گتیریب بیرلشدیرن کیمسنه دیر. اؤزونو رییاکارجاسینا اوخوجو حقوقلاری‌نین مدافعه چیسی قیسمینده تقدیم ائدیب ان یئنی یازینی هانسیسا هومانیزم آدینا محاکمه ائتمک جهدلری بو سببدن گولونج دور. اوخوجو کلاسسیک طرزده تنقیدی هئچ وعده ماراقلاندیرمامیشدی، اونون اوچون ادبیاتدا یالنیز یازان آدام مؤجوددور. بیزی داها بو سایاق آنتیفراسیس [ظاهرفریب]لرله آلداتماق اولماز، چونکی بو یوللا یوکسک جمعیت عالی جنابجاسینا غیظله او کسین مدافعه‌سینه قالخیر کی، عملییه یه گلدیکده محض اونو سیخیشدیریب ردد ائدیر، ازیب – محوه سوروکله ییر. ایندی بیز بیلیریک: یازی‌نین گله‌جه یینی تامین ائتمک اوچون اونون باره‌سینده کی میفی ایچ ائتمک گرکدیر – اوخوجونون دوغوشو مؤللیفین اؤلومو باهاسینادیر.\n۱۹۶۸. «مانتئیا»\nایضاح: بو یازی حؤرمتلی همت شهبازی واسطه‌سیله یازیمیزا کؤچورولوبدور. بوتون ایکی کروشه [] آراسیندا گلن آچیقلامالار کؤچورن طرفیندن یازیلیبدیر.\n*: رولان بارت (به فرانسوی: Roland Barthes) (زادهٔ ۱۲ نوامبر ۱۹۱۵-درگذشتهٔ ۲۵ مارس ۱۹۸۰) نویسنده، فیلسوف و نشانه‌شناس معروف فرانسوی است. بارت در دوران فعالیت حرفه‌ایش نحله‌های گوناگونی را آزمود؛ از جمله مؤلفه‌های مهم کار او ساختارگرایی (Structuralism)، پساساختارگرایی، واسازی دریدایی، لذت گرایی و همچنین تحلیل نشانه‌شناسانهٔ متأثر از سوسور هستند.(منبع: ویکی پدیا)\nدانلود\nنسخه اصلی این مطلب\nرولان بارت\nتاختالی کؤیدن‌ مکتوب‌لار \/ اون‌یئددینجی مکتوب\nعزیز نسین اسماعیل شیخلی\nمدخلی بر آداب و رسوم روستای«زنگاوا»: (قاپان- قاپان۱)\nابوالفضل جمالی\nو سئل‌لرین گونجل آخاری …\nمسعود اسلامی\n«میانالی علیرضا»نین یئنی شعر مجموعه‌سی یاییلدی\nایشیق\nچاپ\nیک پاسخ\nduman jahed گفت:\nچهارشنبه ۲۵ تیر ۱۳۹۳ در ۰۰:۰۲\nادبیاتین ان گوزل مقاله سی‌دیر بو. اونون مترجیمینین و کؤچوره‌نین الی آغریماسین. ایشیق سایتیدان خواهش ائلیرم بو کیمی یازیلار آرتیق یئر آییرسین.","num_words":3683,"character_repetition_ratio":0.021,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.224,"stopwords_ratio":0.008,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":171857.3,"cluster_detection":-1}
+{"text":"عشق اولسون. انصار قاراداغلی گوجلو شاعیرلردن بیری دیر اونون دویغولاری نین نه قدر ایتی و دولغون اولماسی هر زامان گؤزه چارپیر. ساغ اولسون قارداشیمیز","num_words":29,"character_repetition_ratio":0.0,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.193,"stopwords_ratio":0.0,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":667268.7,"cluster_detection":-1}
+{"text":"آزربایجان: سعید مینایی فعال تورک آزربایجانی از احضار خود به شعبه ۱۵ دادگاه انقلاب تهران خبر داد \/ 7 سپتامبر 2024\nآزربایجان: کریم اسماعیل زاده از زندان تبریز آزاد شد \/ 6 سپتامبر 2024\nآزربایجان: اظهارنظر عجیب مدیرکل ثبت احوال استان اردبیل درباره انتخاب نام‌های تورکی برای کودکان \/ 5 سپتامبر 2024\nایران: سخنگوی آتش‌نشانی تهران: برخی خودروهای داخلی در تصادفات به سرعت آتش می‌گیرند \/ 4 سپتامبر 2024\nتیتر یک: حذف هویت ترکی تهران \/ 4 سپتامبر 2024\nآزربایجان: حضور شرکت کننده تبریزی با پیراهن تراختور در برنامه «مسترشف ترکیه» \/ 4 سپتامبر 2024\nشما اینجا هستید: \/ نوشتار \/ آجلیق آکسیاسی ان ائتکیله ییجی و عینی زاماندا تهلیکه لی اعتراض شکلیدیر- داود توران\nآجلیق آکسیاسی ان ائتکیله ییجی و عینی زاماندا تهلیکه لی اعتراض شکلیدیر- داود توران\nنوشتار\n6 آگوست 2013 - 21:24\nکد خبر: ۵۱۵\nتحریریه آرازنیوز\nنئجه کی باغیرماق و سسی‌سینی یوکسلتمک بیر اعتیراض شکلی ایسه، ائلجه سس‌سیز اولماق و آغزینی حیاتا باغلاماق دا اعتیراض شکیللرین‌دن بیری‌سی‌دیر. اینسان اوغلو اگر ایسته‌سه بیر اولای، داورانیش، باسقی و حاق‌سیزلیق قارشی‌سین‌دا موجاده‌له ائتسین اونو فرق‌لی شکیلللرده یارادیجی‌لیغی ایله اورتایا قویابیلر. بعضن خیابانلاردا چیخیب شعار وئرمک، اولدوغون دوروما اعتیراض شکلی‌دیرسه، زیندانلارین دؤرد دووالاری آراسین‌دا دوداقلاری بیر بیرینه یاپیش‌دیرماق دا ایمکانلاردان ایستیفاده ائد‌رک اعتیراض ائتمه شک‌لی‌دیر. اعتیراض، اینسان اوغلونون بیر داورانیش بیچی‌می اولاراق ایستکلرینه چاتماق‌دا بیر آراج‌دیر. اعتیصاب ایسه اعتیراض شکیللرین‌دن بیری‌سی‌دیر. اعتیصاب نورمال و طبیعی اولانین دیشینا چیخماق‌دیر. ایشله‌مک نورمال و طبیعی گونلوک ایش اولسا دا ایشله‌مه‌مک و ایشی دوردورماق (ایش اعتیصابی) دا بیر اعتیراض داورانیشی اولاراق بعضن اینسان و قروبلار طرفین‌دن اویغولانان مئتوددور. یئریمک و آدیم آتماق گونلوک و طبیعی اینسانی داورانیش اولسا دا بعضن ساعتلرجه بیر یئرده دورماق، یئنه اعتیراض ین بیر بیچی‌می‌دیر. یئمک یئمک حیات‌دا قالماق اوچون گونلوک بیر احتیاج ایسه، یئمک یمئه‌مک ده بیر اعتیراض شک‌لی‌دیر. اعتیصاب اصلین‌ده بیر نوع دیره‌نمک‌دیر. سیزه اویغولانان باسقی و ��ولمون قارشی‌سین‌دا دیرنیش داورانیشی‌دیر.\nگونئی آذربایجان میللی حرکتی ده بللی تاریخی سورجلرده، باسقی و حاق‌سیزلیقلارا قارشی بو اعتیراض شکیللرین‌دن بیری‌سینی حیاتا کئچیرمیش و کئچیرمک‌ده‌دیر. بعضی دؤنملرده خیابانی حرکتلر ایله اعتراضینی دیله گتیرمیش، بعضن ده قورولتای و فوتبال استادیوملاریندا. میللی حرکت اؤز ایچینده گلیشدیکجه و احتیاج حیس ائدیلدیکجه، اعتراض مئتودلارینی دا گلیشدیرمکده دیر. اؤرنک اولاراق آزربایجان میللی حرکتی هله ایش بوراخما، (ایش اعتصابی) اراجیندا ایستفاده ائتمه ییبدیر. آما بو گونلر ده گونئی آزربایجان ین بعضی توتوقلو میللی فعاللاری اعتراض و اعتصاب چئشیدلریندن بیریسی اولان یئمک یئمه مه ک (hunger strike)، اعتصابینا باشلامیشلادیر. بو اعتصاب شکلی ان ائتکیله ییجی و عینی زاماندا تهلیکه لی اعتراض شکلیدیر. چونکو اینسانلارین ساغلیغی ایله علاقه لیدیر. ییرمی گوندن آرتیقدیر کی یئنی گاموح تشکیلاتی نین مرکزی کادرینین باشلاتدیغی یئمک اعتصابی داها سونرا میللی حرکتین تانینمیش توتوقلو فعالی عزیز پورولی نین قاتیلیمی ایله دوام ائتمکده دیر. یئنی گاموح-ون بئش مرکزی عضوو اونلارا وئریلن 9 ایللیک حاقسیز یئره زیندانا اعتراض اولاراق بو اعتصابا باشلامیشلاردیر. عزیز پورولی ایسه اونلارا دستک آماجی ایله بو اعتصابا قاتیلمیشدیر.","num_words":703,"character_repetition_ratio":0.059,"word_repetition_ratio":0.033,"special_characters_ratio":0.213,"stopwords_ratio":0.009,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":280247.0,"cluster_detection":-1}
+{"text":"منطقه میزده اولان گلیشمه لر، آمئریکادا حاکمییت ده ییشمه سی، ایران دئییله ن یئرده سوزده سئچگیلر ، عراق ، سورییه و تورکییه ده باش وئره ن اولوشوملار، بیز گونئی آذربایجانلیلاری دوشوندورمکده دیر. چونکی بو گلیشمه لر میللت و وطنیمیز اوچون تهلوکه خبری وئرمکده دیرلر. آتالاریمیز سوزو ایله دئسک ، قونشودا یانقین اولورسا، اودو گلمه سه ،قورو گه لر دئمیشلر. تاسوفله بئله گورولورکی، اودونون گلمه سی ائحتمالی چوخدور.بئله بیر دورومدا وطنی دوشونن، مسئولییت حیس ائده ن هر بیر آذربایجانلی، فیکیر ، گوروش و سلیقه فرقلیکلرینی بیر یانا قویوب ، بیر گیرده میز اطرافیندا اوتوروب ، گوزله نیلن تهلوکه نی و وطنین طالعینی دارتیشیب ، گوتور ـ قوی ائتمه لری و نتیجه سینی خالقیمیزا بیلدیرمه لری تاریخی وظیفه ساییلیر. بو مسئولییتی درک ائده ره ک آندا، قوروم و تشکیلات ، شخصی دویقولار ایکینجی مرحله ده یئر آلمالیدیر.\nبونا گوره ده، بیز فیکیر، سلیقه و گوروشلری نظره آلمادان مسئولییت حیس ائده ن هر بیر آذرباجانلینی بو « نه ائتمه لی ییک » ده ییرمی (گیرده) میز دارتیشماسینا دعوت ائدیریک . بو تاریخه قده ر ایشتیراک ائدیب ـ ائتمه مه لرینی بیلدیرمه لرینی ریجا ائدیریک.","num_words":246,"character_repetition_ratio":0.061,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.26,"stopwords_ratio":0.008,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.999,"perplexity_score":332311.4,"cluster_detection":-1}
+{"text":"باشقالارینا نه قدر چوخ حؤرمت ائتسک، اونلاری ديیشمه‌یه بیر او قدر ائتکیلی شکیلده ایناندیرا بیلریک. هئچ واخت تحقیر ائتمکدن آلت ...","num_words":28,"character_repetition_ratio":0.0,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.234,"stopwords_ratio":0.0,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":548134.5,"cluster_detection":-1}
+{"text":"8 مارت( ایسفند آیینین 18-ی) قادینلارین بئینالخالق همرأیلیک گونو ساییلیر. بو گون دونیانین مختلیف اؤلکه لرینده قادینلارین قادین اولدوقلاری اوچونا اونلارا اولان هر جور آیریسئچکیلیگه و حقوق برابرسیزلیگینه قارشی آپاردیقلاری مبارزه نین آنیم گونونودور.\nدونیا قادینلارین مبارزهلری اوچون بئینالخالق همرأیلیک گونونون فورمالاشماسی، قادینلارا مخصوص پئشه هدفلری کیشی و قادین فحله لرینین عمومی حرکاتی ایله پارالئل اولاراق برابر امک حاقی وئریلمهسی کیمی ایشچی قادینلارین حرکاتینین اورتایا چیخماسی و اینکشاف ائتمهسینین نتیجهسیدیر. دئمک اولار کی، XIX عصرین اورتالاریندان باشلایاراق آب ش، آلمانیا و دیگر صنایعلشمیش آوروپا اؤلکهلرینده قادینلارا کیشیلرله برابر امک حاقینین وئریلمهسی و ایشلهین آنالار اوچون ایمکانلارین یارانماسی مسئلهسی اورتایا چیخدی. سونرا، …\nRead more\n0 comments\nتاریخی بیر سند\nNovember 29, 2020\n\"دیل\" ژورنا‌لی\n(بو ژورنال مطبوعات آزادلیق جبهه‌سی‌نین عضوو اولموش)\nتاریخی بیر سند\nآذربایجان قیامی ایرانین قیامی‌دیر.\nآذربایجانین قیامی دؤرد ایللیک مورتجع ایران دؤولت‌لرینه و هابئله صدرالاشرافلار حکومتینه قارشی بیر رئاکسیا‌دیر. مشروطه اینقلابی‌نین تمه‌لی بو مقدس حرکاتین واسطه‌سیله محکملشدیگی اوچون ایران خالقی دئموکراتیانین قوخوسونو حس ائده‌جک.\nمورتجعلر و خائنلر اؤز مکیرلی دوشونجه‌لرینی یایا‌راق آذربایجانین آزادلیق‌سئور خالقینی لکه‌لمکله، ستار خان‌لارین، خیابانی لرین اوجاغینی کور ائتمک ایستییرلر. اونلار سون‌سوزا قدر پارلامئنتی، دؤولتی بیر اووج تالانچی‌لارین و اوغرولارین مئیدانینا چئویرمیک ایستیییرلر. بیز بو واسطه ایله هر بیر صینیف یاخود طبقه‌دن اولان مورتجئ و خانین‌لرین عمل‌لرینه درین‌دن نیفرت ائدیریک. بو حرکاتی و اوندان یارانان میللی مج‌لی‌سی اوموم ایران خالقینا تبریک دئییریک. سون اولا‌راق قئید ائدیریک کی، آذربایجان مسئله‌سی آذربایجان‌لی‌لارین اؤزلری طرفین‌دن حل اولونما‌لی‌دیر. اونلار کی، بو مقدس ایشده تهدید و قورخو ایله اجنبی‌لرین موداخیله ائتمه‌سینی ایستییر و بو یوللا لیللنمیش سودان بالیق توتوماق فیکرینده اولدوق‌لارینی بیان ائدیرلر. دئمک قارداش قیرغینی سالماقلا بو آلتی مین ایللیک اؤلکه تاریخینی داغیتماقلا ایران مشروته اینقیلابینا خیانت ائدیرلر. بون‌لار ای…\nRead more\n0 comments\nائرمنیستان دؤولتی‌نین آذربایجان رئسپوبلیکاسی اراضی‌سینه یئنی حربی تجاوزو باره‌ده آذربایجان دئموکرات فیرقه‌سی مرکزی کومیته‌سی‌نین بیاناتی\nJuly 18, 2020\nائرمنیستان دؤولتی‌نین آذربایجان رئسپوبلیکاسی اراضی‌سینه یئنی حربی\nتجاوزو باره‌ده آذربایجان دئموکرات فیرقه‌سی مرکزی کومیته‌سی‌نین بیاناتی\nعزیز وطنداش‌لار!\nآذربایجان دئموکرات فیرقه‌سی‌نین عضو و طرفدارلاری!\nداخیلی و خاریجی خبر آگئنت‌لیک‌لری‌نین وئردیکلری خبره اساساً تجاووکار ائرمنیستانین سلاحلی قوه‌لری طرفیندن “توووز” منطقه‌سی ایستیقامتینده آذربایجان رئسپوبلیکاسی اراضی‌سی یئنی‌دن تجاووزه معروض قالارق، آتشکس رئژیمی پوزولدو. آذربایجان اوردوسو قطعیتله بو تجاووزون قارشیسی آلدی. لاکین هله ده پراکنده شکیلده آتیشما داوام ائتمکده‌دیر.\nبو ووروشمادا هر ایکی طرفدن اؤلن و یارا‌لانانلار وار. آذربایجانلی قارداش‌لاریمیزی‌دان یاش‌لی بیر مولکی وطنداش، بیر نئچه عسگر، ایکی سرگرد، بیر سرهنگ و بیر ژنرال- بیرلیکده 12 نفر شهید ولدولار.\nبیلدیگینیز کیمی آذربایجان اراضیسی‌نین آیریلماز حیسه‌سی اولان داغلیق قاراباغ موختار ویلایتی اوزرینده آذربایجان رئسپوبل…\nRead more\n0 comments\nآذربايجان دموکرات فرقه سينين مرامنامه سی\nJune 18, 2020\nآذربايجان دموکرات فرقه سی\/ سندلر\nآذربايجان دموکرات فرقه سينين مرامنامه سی\nبو مرامنامه ۱٠ مهر ۱۳۲٤- جی ايل، آذربايجان دموکرات فرقه سينين بيرنجی قورولتايندا تصديق ائديلميشدير\nمقدمه\nعصريميزده وجودا گلن جهانشمول بويوک سياسی و اجتماعی حادثه لر گوستردی کی خالقلاری اسارت آلتينا آليب اونلارين زحمتيندن سوء استفاده ائتمه دن کئچينه بيلمه ين کهنه لميش و چوروموش اجتماعی وضعيتين محو اولماسی دووری گليب چاتميشدير٠\nبوگون دونيانين خالقلاری آچيقدان - آچيغا ظلم و فشار زنجيرلرينی ابدی اولاراق قيريب، بشريتين بويوک قربانلار بهاسينا قازانديغی آزادليغی هر قيمته اولورسا اولسون ساخلانماق ايسته يرلر. اونا گوره هر يئرده حاکميتينی ساخلاماغا جان آتان بير اووج ظالملر ايله آزادليق ايسته ين خالقلار آراسيندا قيزغين مبارزه، گونی - گوندن شدتلنير٠\nبوگون اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی جهتدن ابتدايی حالدا ياشايان طايفالار و قبيله لر بئله، هر جور فشار و تضييقين عليه نه چيخيب، اوز حياتلارين…\nRead more\n0 comments\nندلیلر آراسیندا تورپاق بؤلگوسو، مولکدارلا اکین‌چی مناسیبتلری یومشالدیب نظاما سالماق.\nJune 8, 2020\nکندلیلر آراسیندا تورپاق بؤلگوسو، مولکدارلا اکین‌چی\nمناسیبتلری یومشالدیب نظاما سالماق.\nتاریخی سند\nمیللی حکومتین بو قانونو ایران تاریخین‌ده ایلک دفعه اولاراق - آذربایجان‌دا اجرا اولوندو\n.فیرقه نین پروقرامیندان:\nفلاحت حاقيندا\nآذربايجـان دموکـرات فـرقـه سی، آذربايجان کندليسينين آج- يوخسول حالا دوشمه سينين گناهينی ايندينه قدر کندلرده اولان فئودال (دره بيليک) اصوليندا گورور. بونا گوره ده فـرقـه حساب ائدير کی؛\nه۱۸- تئز بير زاماندا کندلی ايله ارباب مناسبتينی معين ائتمکدن اوتری خصوصی قانون وضع ائديلمه ليدير. دولت يئرلرينی (خالصه تورپاقلاری) فوريتله کندليلره پولسوز اولماق شرطی ايله پايلاماق لازمدير. همچنين استبداد دوورينين طرفداری اولان و آذربايجانی قويوب قاچميش ملکدارلارين دا املاکی مصادره اولونوب، کندليلرين اختيارينا وئريلمه ليدير٠\nه۱٩- کندليلره فلاحتی جانلانديرماق و اکينه جه يی آرتيرماق مقصديله اوزون مدتلی و نازل تنزل ايله چوخ بورج…\nRead more\n0 comments\n21 آذر حرکاتی‌نین 74-جو ایلدؤنومو موناسیبتیله آذربایجان دئموکرت فیرقه‌سی مرکزی کمیته‌سی صدری‌نین تبریکی\nDecember 15, 2019\n21 آذر حرکاتی‌نین 74-جو ایلدؤنومو موناسیبتیله\nآذربایجان دئموکرت فیرقه‌سی مرکزی کمیته‌سی صدری‌نین تبریکی\nعزیز وطنداشلار، دوست‌لار و یولداش‌لار!\nاجازه‌نیزله آذربایجان میللی حکومتین یارانماسی مناسیبتی ایله هامینیزی اورکدن تبریک ائدیب، سئوینجیمی سیزینله بؤلوشمک ایسته­ییرم. 74 ایل اؤنجه تاریخی ضرورت اساسیندا س.ج.پیشه وری و اونون سلاحداش‌لاری‌نین آپاردیغی گرگین مبارزه نتیجه‌سینده 21 آذر حرکاتی‌نین غلبه چالا‌راق آذربایجان میللی حکومت یاراندی. آذربایجان میللی حکومتی، قاضی محمدین رهبرلیگی آلتیندا یارانان مهاباد جمهوریتی ایله بیرلیکده قیسا زامان کسیگینده منطقه‌ده کؤکلو سیاسی، اقتصادی و مدنی دییشیک‌لرین باش وئرمه‌سینه سبب اولدو. میللی حکومتین گؤردوگو ایشلر و ائتدیگی خیدمتلر آذربایجان خالقی‌نین شعورودا درین ایز سالمیش‌دیر. بو ایز و خاطره‌لر گله‌جکده آذربایجان و ایرانین باشقا بؤلگه‌لرینده کؤکلو ده­ییشیک‌لیک و اینکیشافین منبعینه چئوریله بیلر…\nRead more\n0 comments\n۲۱ آذر حرکاتينين ايل دونومو مناسبتيله تشکيل اولان ييغينجاغين بياناتی\nDecember 8, 2019\n۲۱ آذر حرکاتينين ايل دونومو مناسبتيله تشکيل اولان ييغينجاغين بياناتی\nآذربايجان خالقی مشروطه انقلابيندان سونرا ٢-جی دفعه آياغا قالخدی. آذربايجاندا مختار بیر ملی حکومت ياراندی. بو حکومت بیر ايل عرضينده بؤيوک سياسی، اجتماعی و اقتصادی اصلاحاتلار حیاتا کئچیردی. ايران تاريخينده بو اصلاحاتلار ايلک دفعه حياتا کئچيريلن اصلاحاتلار ايدی. بو دؤور آذربايجانين ملی ديلی رسمی ديله چئوريلدی. ابتداعی مکتبدن باشلاياراق عالی مکتبه قدر تحصيل آذربايجان ديلينده آپاريلدی. دولت اداره لرينده آذربايجان ديلی ايشله­مه­يه باشلادی. آذربايجاندا ايلک دفعه اولاراق دولت اونيورسيتئتی ياراندی. دولت تئاطری و دولت فلارمونياسی ايشه باشلادی. ايلک دفعه اولاراق آذربايجان کندليسی پولسوز تورپاق پايی آلدی. يئنی طب مرکزلری آچيلدی. کيمسه سيز اوشاقلاری حمايه دارليغا گؤتورن خيريه مرکزلری ياراندی. شهرلرين آبادلاشديريلماسی و کوچه لرين دوشه مه سينين ده ييشديريلمه سی ساحه سينده گئنيش مقياسلی ايش آپاريلدی. آذربايجاندا امين-آمانليق حکم سوردو. …\nRead more\n0 comments\nیولداش صیاد داسی‌نین وفاتی مناسبتی ایله آدف-مک-نین باشساغلیغی\nDecember 2, 2019\nیولداش صیاد داسی‌نین وفاتی\nمناسبتی ایله آدف-مک-نین باشساغلیغی\n-2019جو ایل نویابرین 30-دا صیاد داسی یولداشین اؤلوم خبری بیزی ده دریندن سارسیتدی، بو مناسبتله مرحومون عائله عضو‌لرینه درین حوزنله باشساغلیغی وئره‌رک اؤزوموزو بو غم-کدرده شریک ساییریق.\nیولداش صیااد داسی آغامی اوغلو 1933-جو ایلده آذربایجانین صفا‌لی گوشه‌لریندن بیری اولان لنکران شهرینده دونیایا گؤز آچمیش‌دیر. لاکین حادثه‌لرین گئدیشاتی چوخ تئز 6 نفرلیک عائله‌نین لنکرانی ترک ائده‌رک باکیا کؤچمه‌لرینی ضروری ائتدی.\nاقتصادی باخیمدان باکیدا اؤزونو تأمین ائتمه‌یه یئنیجه ایمکان تاپان آغامی عائله‌سی 1938-جی ایلده اؤز ایستی اوجاغینی ترک ائده‌رک ایرانا مهاجرت ائتمه‌یه مجبور ائدیلدی. بو دفعه بابا یوردو اولان نمین شهرینین پیله چای ماحالی آغامی‌نین عائله‌سی‌نین مسکن سالدیغی مکانا چئوریلدی.\nطبیعی کی، رضا شاه دیکتاتوراسی‌نین اؤلکه‌ده یاراتدیغی آغیر اقتصادی و سیاسی شرایط آغامینی ده قورتولوش اوغروندا …\nRead more\n0 comments\nیولداش واله قلی زاده وفات ائتدی\nAugust 18, 2019\nیولداش واله قلی زاده وفات ائتدی\nچوخ افسوس لارلا یولداش واله قلی زاده، آذربایجان دمکرات فرقه سی مرکزی کمیته سینین صدری، چهارشنبه گونو، 23 مرداد 1398 تاریخینده، 81 یاشیندا وفات اتمیشدیر. بِله لیک له، ایرانین میللی انقلابچی خالق حرکات لاری اؤز محکم و ایناملی و اعتیبارلی اوغوللاریندان داها بیریسینی دَه ایتیردی.\nیولداش واله قلی زاده رضا اوغلو 21 اردیبهشت 1317 تاریخینده اردبیل ولایتین «خوروزلو» کندین ده اکینچی بیر عایله ده دؤنیایا گوز آچمیشدی. اونون آتاسی رضا قلی زاده حضی اوغلو 1324 جی ایلده آذربایجان دمکرات فرقه سینین سیرالارینا قوشولوب و بوتون اؤز ایمکان لاری و گؤجونؤ انقلابی مباریزه یه حصر ائتمیشدیر.\n1325 جی ایلین آذر آیندا، شاهنشاهین داخلی و خارجی ارتجاعی متفق قوشون لاری طرفیندن «21 آذر» حرکاتی علیهینه هجوم اولاندا، قلی زاده لرین کند ده کی اولری ده هجوما معروض قالدی. آتاسی توتولوب و نامعلوم یره گوندریلدی، یاخین قوحوم لاری آناسی و باجیلارینی گیزلتدیلر، اِولری وحشی مامورلار طرفیندن اؤچؤرؤلدی. دهشتلی قارلی بوزلو سویوق گجه ده، واله قلی زاده و بالاجا قارداش لاری مجبور قالدیلار کی گِری ق…\nRead more\n0 comments\nآذربایجان دمکرات فرقه سی مرکزی کمیته سی صدرینین بیلدیریشی\nJuly 15, 2019\nآذربایجان دمکرات فرقه سی مرکزی کمیته سی صدرینین بیلدیریشی\nحرمتلی هم وطنلر !\nآذربایجانلی باجی لار و قارداش لار !\nآذربایجان دمکرات فرقه سینین عضولری و طرفدارلاری !\nبیر ایککی گون بوندان اَول خبریم الدو کی رحیم حسین زاده، سیاسی بیرونون عضوو، تشکیلاتی پرنسیپ لر و نظامنامه نی کوبودجاسی نا پُوزاراق، منیم خسته لیگیمی بهانه ائدیب و سیاسی بیرونون خبری اُلمادان، 6 جولای 2019 تاریخینده، ائوزباشینا نچه نفری بیر یره ییغیب و یالاندان بو ییغینجاغا «آذربایجان دمکرات فیرقه سی مرکزی کمیته سی پلنومو» آدی وریب. اُ ، همین ییغینجاق دان سونرا، ائوز حیاسیز بیاناتین دا، فیرقه نین صدرینی وظیفه دن کنارلاشدیریب، سیاسی بیرو و مرکزی کمیته نی لغو ائدیب، و آنجاق ائوزباشینا ائوزونو فیرقه نین تکباشاینا اجراچی رهبر آدلاندیریب.\nبورادا اعلان ائدیرم کی :\n1-رحیم حسین زاده باقیشلانا بیلمز کوبود سهوه یول وریب. اُ فیرقه سیرالاریندا نفاق سالماق و فیرقه نی محو ائتمک یولونا باشلایب.…\nRead more\n0 comments\nادبی تنقید و آذربایجاندا ادبی تنقیدین ایندیکی دورومو\nJanuary 9, 2019\nادبی تنقید و آذربایجاندا ادبی تنقیدین ایندیکی دورومو\nحسن ایلدیریم – همت شهبازی\nج- من‌هارداسا بئلینیسکی‌دن بئله بیر عبارت اوخوموشام: ادبیات جامعه‌‌نین ویجدانی‌دیرسا، تنقید ایسه ادبیاتین ویجدانیدیر. منجه، بو سؤز درین معنالی و مختلف یؤنلو و یوزوملو سؤزدور. ویجدان منلیگین جوهری‌دیر. او، هرکسین ایچینده اونونلا اوز به اوزو اولوب، اونون نه اولدوغونو اونا گؤستریر. ویجدان انسانین ایچ آیناسی‌دیر. پیسی- پیس، یاخشینی- یاخشی، اه‌یرینی یا دوزو اولدوغو کیمی‌‌اؤز صاحیبینه گؤستریر. بو منلیک جوهری، بو آینا دئمک اولارکی جامعه‌ ده اولان اخلاق پئرینسیپ‌لریندن، اخلاق نورما‌لاریندان، انسانین اساس خاصیت‌لریندن، بشریتین آمال و آرزو‌‌لاریندان، بیر سؤزله بشریتین جوهریندن یوغرولوب و هر بیر انسانین چیخاریجا، باجاریغیجا اونون منلیگینده اؤزونو تاپا بیلر. دئمک ویجدان دا هئچ دن هئچه یارانمیر. فردی ویجدانلا اجتماعی ویجدان آراسیندا یاخینلیق، دوغمالیق و عینی‌لیک واردیر. یعنی بیر اؤلچو کیمی‌اوندان یارارلانیب، یاخشینی پیسدن، دوزو اه‌یری‌دن، گئرچگی یالاندان، گؤزه‌لی چیرکیندن آییرماق اولار. بو اؤلچو ده جامعه‌‌نین اؤزوندن چیخیر. پس بئلینیسکی‌نین سؤزونه قاییتساق، اونو بیر آز خیردالاساق بئله چیخار کی جامعه‌‌سیز ادبیات یوخدور. ادبیات ایسه جامعه‌‌نین ایچ آیناسی اولمالی‌دیر. باشقا بیر ایفاده ایله دئسک، ادبی تنقید سؤز صرافلیغی، سؤز اؤلچوسو، سؤز گوزگوسودور. بو ایچ آینانین کاس و دورو اولماغینی باشقا بیر آیناایلا کی ادبیاتین اؤز جینسیندندیر، یعنی ادبی تنقید آیناسی‌لا اؤلچمک اولار. بو سؤزلردن مقصدیم تنقیدین نه ��ولدوغونا آیدینلیق گتیرمک ایدی…\nRead more\n0 comments\nحبس ‌خانادا فریدون ابراهیمی آمئریکا موخبیرینه خیتابن:\nNovember 7, 2018\nحبس ‌خانادا فریدون ابراهیمی آمئریکا موخبیرینه خیتابن:\nآذربایجان دمؤکرات فیرقه‌سی محو اولماییب و اولاسی دئییل.\nفریدون ابراهیمی حیاتی‌نین سون آنلاریندا یئنه ده مبارزه‌سینی داوام ائتدیرمک فیکرینده ایدی. مبارزه مئیدانیندا او، اؤزونو مغلوب دئییل، قالیب گؤروردو. او، حیاتی‌نین سونونا قدر مبارزه‌سینی داوام ائتدیره‌یه اصرارلی ایدی. بو اوزدن اؤلوم آیاغیندا دا اؤزو‌دن مثیل‌سیز جسارت گؤسترمکله، طرفدارلاری اونون بو اراده‌سینه فخر ائدیب و دوشمنلری ایسه آلچالیب، اومیدسیزلی­یه قاپانما‌لارینی ایسته­یییردی. اؤزونو او یاراشیقلی گئییمده گؤردوکده دوداقلارینا گولوش اونا‌راق، اؤز- اؤزونه دئدی: \"حیاتیمین سون آنلاردا بو دا مبارزه­مین فورمالاریندان‌ بیری اولا‌جاق‌دیر.\"\nفریدون اؤز سویوق و قارانلیق کامئراسیندا فیکره قرق اولموشدو. حیاتیندا گؤردوگو ایشلر کینو پرده‌سی کیمی گؤوزو اؤنوندن کئچه­رک مختلف منظره‌لری ذهنینده جانلاندیریردی. اوزاق قصبه‌ده اها‌لی‌نین آراسیندا اوتوروب دردلشه­ن قوجا و اختیار بیر کیشی‌نین دئدیکلری حاقدا دوشونوردو.…\nRead more\n0 comments\n١٣٩۷- جی نوروز بایرامی مناسیبتیله\nMarch 15, 2018\n١٣٩۷- جی نوروز بایرامی مناسیبتیله\nآذربایجان دئموکرات فیرقه‌سی مرکزی کمیته‌سی‌نین تبریکی\nعزیز وطنداشلار!\nنووروز شنلیگی یاز فصلی‌نین باشلانغیجی اولا‌راق ایراندا یاشایان خالقلارین بیرلیک، همرأی‌لیک و هابئله مشترک مدنیت تاریخی‌نین رمزی ساییلیر. آذربایجان دئموکرات فیرقه‌سی‌نین مرکزی کمیته‌سی بو میللی بایرام مناسیبتیله هامینیزی تبریک ائدیر.\nایراندا یاشایان خالقلار مین ایللر اؤنجه‌دن بیرلیک و همرأی‌لیک سیموولو اولا‌راق نوروز مراسیمینی خصوصی قئید ائتمکله بو بایرامی عزیز توتورلار.\nآتا-بابا‌لاریمیزین ایناملارینا اساساً نوروز طبیعتین اویانیشی، حیاتین یئنی‌لشمه‌سی، ایش و فعالیتین باشلانغیجی، دوغوش و چیچکلنمک دئمکدیر. نوروز دونموش و سؤنوک فصلین سونو، یئنی‌لنمه و چیچکلنمه دؤورون باشلانغیجی‌نین موژده‌سینی وئرن گون دئمکدیر. نوروز پیس‌لیک و چیرکین‌لی­یه قارشی مبارزه گونودور.\nبو اینام اساساً بوتون تاریخ ب…\nRead more\n0 comments\nسندلی فیلم هانی منیم اولادلریم و سندلی فیلم آراز چای\nNovember 22, 2017\nسندلی فیلم هانی منیم اولادلریم و سندلی فیلم آراز چای\n0 comments\nاوکتبابر بایرامی بوتون دنیا زحمتکشلرینین بایرامیدیر.\nOctober 24, 2017\nاوکتبابر بایرامی بوتون دنیا زحمتکشلرینین بایرامیدیر.\nدنیا صلحینی حفظ ائتمک اوغروندا بوتون زحمتکشلر سارسیلماز بیر اتحاد تشکیل وئرملیدیرلر.\nیاشاسین کوله لیک رسمینی لغو ائدن شانلی اوکتیابر بایرامی!\nدونن اوکتیابر بایرامینی بوتون بشریتین دنیا زحمتکشلری صلح شرائیطینده جشن توتورلار. اوکتیابر بایرامینین ۲٩- جو ایل دونومو آلمان فاشیزمی و ژاپن امپریالیزمینین محو اولدوغو بیر زاماندا آزادیخواه و صلح سئوه ن ملتلر طرفیندن جشن توتولور. بو گون بوتون زحمتکشلرین قوه لری بوتون یئر اوزونده نمایش ائتدیریلر. محاربه زمانیندا محاربه نین ان آغیر و چتین شرطلری زحمتکشلرین عهده سینه اولاراق زحمتکشلر اؤز سارسیلمازقدرتلرینی ییرتیجی فاشیزم قوه لرینه و هابئله فاشیزم جاناوارین�� اؤز قوجاغیندا بئجه ره ن دنیا امپریالیزمینه اثبات ائتدی. بو محاربه ده اوکتیابر انقلابینین نتیجه لرینی بشریته دشمن اولان امپریالیزم آیدینجا دوشونه رک اونون یئر اوزونده نه کیمی تأثیر ائتدیگینه ده ایمان گتیردی.…\nRead more\n0 comments\nآذربایجان خالق شاعری\nMay 5, 2016\nآذربایجان خالق شاعری سهراب طاهیرین وفاتی مناسیبتی ایله\nآذربایجان دئموکرات فیرقه‌سی مرکزی کمیته‌سی‌نین بیاناتی\nآذربایجانین خالق شاعری، آذربایجان دئموکرات فیرقه‌سی‌نین عضوو سهراب طاهیر 2016 ایل مای آیی‌نین 4-ده باکی شهرینده دونیاسینی ده ییشدی. آذربایجان دئموکرات فیرقه‌سی‌نین کمیته‌سی بو گؤرکملی شاعر و سیاسی خادیمین خاطره‌سینی عزیز توتا‌راق، بوتون فیرقه عضو‌لرینه، خصوصیله مرحومون عائله عضو‌لرینه درین حوزنله باشساغلیغی وئریر. سهراب طاهیر 1926 ایل آوقوست آیی‌نین 6-دا آستارا شهرینده زحمتکئش و انقلابچی بیر عائله‌ده دونیایا گؤز آچدی. او،هله اوشاق اولارکن آتاسی ابوالفضل طاهیرزاده سیاسی فعالیتینه گؤره کرمانشاه شهرینه سورگون ائدیلدی.\n1941- جی ایل رضا شاه حکومتی دؤوریلدیکدن سونا او، عائله‌سی ایله بیرلیکده تبریزه کؤچدو.\n1946- جی ایلین آپریل آییندا(1324-جو ایلین سوو) او، بیر قروپ فیرقه گنجلری ایله بیرلیکده تحصیل آلماق اوچون سووئت آذربایجانی‌نین پایتختی باکی شهرینه اعزام اولون…\nRead more\n0 comments\nپروگرام\nNovember 23, 2015\nآذربایجان دئموکرات فیرقه‌سی نین پروگرامی\n1324\nعصریمیزده ووجوده گلن جهانشمول بؤیوک سیاسی و اجتماعی حادثه‌لر گؤستردی کی، خالق‌لاری اسارت آلتینا آلیب اونلارین زحمتیندن سوء-استفاده ائتمه‌دن کئچینه بیلمه‌ین کؤهنلمیش و چوروموش اجتماعی وضعیتین محو اولماسی دؤورو گلیب چاتمیش‌دیر.\nبوگون دونیانین خالقلاری آچیقدان-آچیغاظلوم و فیشار زنجیرلرینی ابدی اولا‌راق قیریب بشریتین بؤیوک قوربانلار باهاسینا قازاندیغی آزادلیغی هر قیمته اولورسا-اولسون ایسته ییرلر، اونا گؤره هر یئرده دئموکراتلیق طرفداری ایله ارتیجا آراسیندا و او حاکمیتی ساخلاماغا جان آتان بیر اوووج ظالم‌لارلا، آزادلیق ایسته‌ین خالق‌لار آراسیندا قیزغین مبارزه گوندن-گونه شدت‌لنیر. بوگون اجتماعی اقتصادی و فرهنگ جهت‌دن ابتدای حالدا یاشایان طایفه‌لار و قبیله‌لر بئله هر جور فیشار و تضییقینعلئیهینه چیخیب اؤز حیات‌لارینی مستقیلو آزاد طرزده قورماق ایسته ییرلر. …\nRead more\n0 comments\n12 شهریور\nSeptember 3, 2015\n١٢شهریور مراجعتنامه سینین نشری ایله باغلی آذربایجان دمکرات فرقه سینین بیاناتی\nعزیز هموطنلر\n٧٠ ایل اول داغیدیجی دنیا مهاربه سینی گئریده بوراخاراق، فاشیزمین مغلوبیتیندن سونرا بیر چوخ ئولکه لرین خالقلاری فورصت تاپاراق محاربه نین داغینتیلاری اوزه رینده اؤزلری اوچون مستقل، آزاد و آباد مملکت قورماغا باشلادیلار. بو اؤلکه لر کیمی بیزیم اؤلکه ده بو شرایطدن استفاده ائتدی. دیکتاتور رضا شاه حکومتی دؤوریلدیکده اؤلکه ده نسبی دموکراتیک فضانین آچیلماسی وطن سئور، مترقی پارتیا و جمعیتلره ده فعالیت امکانی یاراتدی. آزادلیق سئور، وطن پرور و مترقی قوه لر بوتون گوجلرینی سفربر ائده رک، خالقی تشکیلاتلاندیرماقلا سیاسی – اقتصادی، اجتماعی انکشافدان گئری قالمیش اؤلکه نی خلاص ائتمک ایسته ییردیلر. بو مقصده نایل اولماق اوچون ملی – سیاسی، مدنی پارتیا و تشکیلاتلارین یارادیلماسی گونون واجیب مسئله سینه چئوریلدی. حاکمیت داخلی مرتجع قوه لرین، مولکه دارلارین، بیر قروپ روحانی و بازار آداملارینین ارتجاع جبهه سینده دوروب، دیره نیشلرینه باخمایاراق، زحمتکشلرین، ضیالیلارین هابئله اورتا طبقه لرین اکثریتی سیاسی و صنفی تشکیلاتلارا قوشولدولار.…\nRead more\n0 comments\nبیر مای بایرامی،\nMay 27, 2015\nبیر مای بایرامی،\nایران فهله و زحمتکشلرینین شعارلاری\nبو یازی 70 ایل اول بیر مای بایرامی ایله باغلی س.ج.پیشه وری¬نین آژیر قزئتینده نشر اولونموش یازیسیدیر.\nبو گون بیر مای گونودور. دونیانین هاراسیندا کی، تشکیلاتلانمیش بیر زحمتکش و فهله وارسا، هارادا کی، فهله اؤزونو صینیفی شخصیت کیمی تانیییب‌سا، ایشینی بوراخاراق بو گونو بایرام ائدیر. او، بو گونده بیرلیک و همرای‌لیک نمایش ائتدیریر.\nبیر مای بایرامی شنلیک و ایله‌نجه اوچون دئییل، بو گون ایله‌نمک اوچون بایرام ائدیلمیر. بو گون بیر مبارزه بایرامیدیر. بو گون ائله بیر بایرامدیر کی، فهله صینیفی بو واسیطه ایله اؤز گوجونو و قدرتینی سیناییر. او، اؤز شعارلارینی بوتون زحمتکشلره چاتدیرماق ایسته ییر و اونلارین هر بیری¬سینی مبارزه‌یه سسلییر. بو جهتدن بیر مای عموم زحمتکشلرین سیاسی مانئور گونودور.\n۷۵ ایلده‌ن آرتیق‌دیر کی، دونیا زحمتکشلری طرفیندن بو بایرام قئید ائدیلیر. چئشیدلی شرایطلردن آسیلی اولمایاراق دونیانین قاباقجیل و دئموکراتیک اؤلکه…\nRead more\n0 comments\nملی حکومتین ...\nMay 23, 2015\nملی حکومتین قورولوشو حاقدا\nس،ج،پیشه وری‌نین چیخیشیندان بیر پارچا\nاگر قهرمان مشروطه‌چی‌لریمیز بو مسئله‌یه دقت ائده‌رک، یانلیشلیغا یول وئرمه سه یدی‌لر، چوخ گمان کی، ایندی آذربایجان و ایران دونیانین ان قاباقجیل، آزاد، دئموکراتیک اؤلکه‌لریندن بیری اولا بیلردی. نتیجه‌ده بوگونکو بدبخت‌لیک‌دن، فلاکتدن، هابئله آجلیقدان اثر-علامت قالمازدی.\nبیزیم ان مهم ایستک و آرزولاریمیزدان بیری، خالقین کوتله وی ساوادلانماسی‌دیر. ساوادلی و ساغلام بیر خالق ظلمون قارشیسیندا باش اگمز. گنجلریمیزی گرک بو احوال-روحیه ایله تربیه ائدک. شرف و حیثیت صاحبی اولماق ایستییرسنسه، خالقا خیدمت ائتمه‌لیسن. هر کس بونو بیلمه‌لی و بو شرفلی ایشین مزه‌سینی دادما‌لیدیر. بیز تاریخ باره‌ده چوخ دانیشا بیلریک. کئچمیشیمیزله فخر ائده بیلریک، چونکی تاریخیمیز قهرمانلیق سالنامه‌سیدیر. آنجاق بو کفایت ائتمز. شرف و حیثیتی اؤز علیمیزله قازانمالییق. سعدی شیرازینین بو حیکمت‌لی سؤزو بیزیم اوچون عبرت درسی اولما‌لیدیر:…\nRead more\n0 comments\nبیانات\nMarch 3, 2015\nآ. د. ف- نین کاتبلیینین علانی\n٢٨فورال ٢٠١٥ (٩ اسفند ١٣٩٣) تاریخینده آ. د. ف – نین مرکزی کمیته سینین نوبه دن کنار پلنومو کچیریلمیشدیر. پلنوم دا بیرینجی، آ.د. ف مرکزی کمیته سینین وفات ایتمیش صدری یولداش امیرعلی لاهرودی و باشقا وفات ایتمیش مرکزی کمیته عضولرینین خاطره لری بیر دقیقه لیک سوکوت لا یاد ایدیلمیشدیر.\nیئنی صدرین سئچیلمه سی ایله علاقه دار، مرکزی کمیته نین اجرائیه هیئتینین یکدیل نامزد واله قلی زاده پلنوم ایشتراکچیلارینا تکلیف اولوندو.\nتکلیف مذاکیره اولونوب و مرکزی کمیته نین عضولرینین یکدیل سسی ایله قبول اولونموشدور.\nبئله لیکله یولداش واله قلی زاده رضا اوغلو آ.د.ف – نین مرکزی کمیته سینین یئنی صدری وظیفه سینه سچیلمیشدیر.\nسوندا باشقا تشکیلاتی مسئله لر حاقینده مذاکره اولونوب یکد��ل سسله قرارلار قبول اولونموشدور. پلنوم اشتراکچیلاری یئنی صدری تبریک ایدرکن، اونا اوغورلار دیله ئیب ئوز امکداشلیقلارینی فرقه یولوندا سوز وردیلر. …\nRead more\n0 comments\n٢٠ یانوار\nJanuary 19, 2015\n٢٠ یانوار شهیدلری ایرانلی مهاجرلر جمعتینده آنیلدی\nتشکیلاتین بیاناتیندا قانلی اولای بشریته قارشی جنایت آدلادیریلدی.\nئوتن شنبه گونو ایرانلی مهاجرلر جمعتینده ٢٠ یانوار فاجعه سینین ٢٥- جی الدونومونه حسر اولونموش مراسیم کیچیریلیب. تدبیرده ئونجه یانوار شهیدلرینین خاطره لری بیر دقیقه لیک سوکوتلا یاد ایدیلیب.\nمراسیمی گیریش سوزو ایله آچان جمعتین صدری رحیم حسین زاده شهادت ایفاده سینین ماهیتینه دقتی چکرک آذربایجان خلقینین همین گئجه تاریخین یادداشینا شانلی صحیفه لر یازدیغینی دیله گتیریب: «٢٠ یانوار بو ئولکه ده یاشایان، اونون دقت و قایغیسی ایله احاته اولونان هر بیر شخص ایچون امتحان ایدی. مبارز آذربایجان خلقی بو سیناقدان آلنی آچیق، اوزو آغ چیخدی. باکینین کوچه و میدانلارینا آخیشان محتشم ازدهام ارمنستان ایشغالچیلیق حرکتلرینه سون قویماغی طلب ایدرکن خیالینا بئله گتیرمیشدی که، اسلینده بو تجاوزه گوز یومان دا، ائله سناریسینی حاضرلایان دا قورباچوف رژیمیدیر. بو رژیم خلقلر آراسیندا اون ایللر بویو موجود اولموش امین آمانلیغی برپا ایتمک عوضینه قزاخستان، گورجوستان و اوزبکستان کیمی آذربایجاندا دا قانلی امللرینی رئاللاشدیرماق نیتینده دیر.»…\nRead more\n0 comments\n۲۱ آذر\nDecember 5, 2013\n۲۱ آذر حرکاتینین ۶٨-جی ایلدؤنومو مناسبتی ایله\nآذربایجان دموکرات فرقه سینین بیاناتی\nعزیز هموطنلر!\nآذربایجان مختار دولتینین(ملی حکومتینین) یارانماسیندان ۶٨ ایل کئچیر. ارتجاع و گئریچی قوه لر طرفینین خالوارلارلا بهتان و افترالارا باخمایاراق ملی حکومتی هله ده ایراندا یاشایان خاقلارینین حقوقلارینین برپاسی و اؤلکه ده مکراتیانین تأمینی اوچون ایران ضیالایلاری، آزادلیق سئورلری، زحمتکشلری آراسیندا بیر اؤرنک اولاراق تانینیر. آذربایجان ملی حکومتین بوتون سندلری و سید جعفر پیشه ورینین باخیشلاری، زحمتکشلرین ومحروم خالقلارینین بیرلیگینین تأمینی اوچون آذربایجاندان باشلایاراق بوتون ایرانا یاییلاماسی سیاستینین اصراری دئمک ایدی. پیشه ورینی و اونون دولت کابینه سی ظلم، استبداد، زوراکیلیق و هر جور ملی آیریسئچکیلیگی، برابرسیزلیگی و عدالتسیزلیگی آرادان قالدیرماقلا یاناشی، بوتون ایران وطنداشلارینین برابر حقوقلوغون برقرار اولماسی اوچون چالیشیردی.…\nRead more\nکنفرانس\nNovember 15, 2013\n٥- جی کنفرانسین تشکیلی\nآذربایجان رسپوبلیکاسیندا یاشایان ایرانلی مهاجرلر جمعیتی\n٥- جی کنفرانس ٩ نویابر ٢٠١٣ – جو ایل (١٨آبان ١٣٩٢- جی ایل) آذربایجان رسپوبلیکاسینین باکی شهرینده یاشابان یاشایان ایرانلی مهاجرلر جمعیتینین مرکزی کمته سینده مفقیتله کچیریلدی.\nکنفرانسی ایرانلی مهاجرلر جمعیتینین صدری امیرعلی لاهرودی یولداش آچدی. اجرائیه هیئتی سچیلدیکدن سونرا کنفرانس ئوز ایشینه باشلادی. باشلانقیجدا لاهرودی یولداش کئچن ٤ ایلده جمعیتین گوردویو ایشلردن خبر چاتدیردی. کنفرانس کیچن ٤ ایلده گورولن ایشلری مثبت قیمتلندیردی.\nسونرا جمعیت نماینده لرینه ئوز پلان و تکلیفلرینه نظارتی داها چوخ فعالیقلا مشغول المالاری تاپشیریلدی. تکلیفلر آراسیندا جمعیت نماینده لرینه رسپوبلیکانین مختلف شهرلرینده و رایونلاریندا سیاسی، مدنی، کتاب نشرلری، ینی مهاجر قزئتینین بوراخیلماسی ایشلرینه داها چوخ فعالیت گوسترمه لری تاپشیریلدی. بوتون تکلیفلردن سونرا حاضرکی کنفرانسدا ایرانلی مهاجرلر جمعیتینین صدری لاهرودی یولداش سیچیلدی. عینی حالدا جمعیتین شورا عذولریده سیچیلدی. کنفرانسدا جمعیتین صدرینین گوستریشیله قطعنامه اوخوندو و کافی قیمتلندیریلدی. بونونلادا کنفرانس ئوز ایشینی باشا چاتدیردی.…","num_words":5134,"character_repetition_ratio":0.055,"word_repetition_ratio":0.016,"special_characters_ratio":0.211,"stopwords_ratio":0.004,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":215211.5,"cluster_detection":-1}
+{"text":"قلاسقوْ— ایسکاتلندنین ان بؤیوْک شهری وْ اهالی‌سینین سایینا گؤره بؤیوْک بریتانیادا (لندن، بیرمینگام وْ لیدزدن سوْوْنرا) دؤردوْنجوْ ان بؤیوْک شهر. شهر قلازقوْ رئگیوْنوْنوْن اینضیباطی مرکزی‌دیر. قلازقوْ بؤیوْک بریتانییانین قوزئی-غرب حیسه‌سین‌ده یئرلشیر وْ کلاید چایینین غرب ساحللری بوْیوْ اوْزانیر. VI عصرین اوْرتالارین‌دا قۇروْلان قلازقوْ، اوْرتا عصرلرده ایسکاتلندنین ان اهمیت‌لی دینی وْ تحصیل مرکزلرین‌دن بیری حساب ائدیلیردی. XVIII عصرین صنایع اینقیلابی قلازقوْنوْ بؤیوْک بریتانییادا ان بؤیوْک صنایع مرکزلرین‌دن (خصوْصیله گمیقاییرما ساحه‌سین‌ده) بیرینه چئوْیردی، وْ نؤوْبتی عصرده شهرین چیچک‌لنه‌ن اقتصادیاتی قلازقوْنوْ ایمپئرییانین ایکینجی شهرینه چئوْیرمیش‌دی. چوْخ‌لوْ سای‌دا پارکلاری، خیابانلاری، سارای وْ قدیم کیل‌سهلری بۇ شهره خصوْصی گؤزل‌لیک وْئریر. قلازقوْ، تاریخی عابده‌لری وْ حیرتامیز مئمارلیق اینجیلری ایله آوْروْپانین مدنیت باشکندی تیتوْلوْنوْ داشیییر.\nقلاسقوْ\n(گیلیجا:Glaschu‎)\nClockwise from top-left: View of Glasgow Science Centre, Duke of Wellington statue outside Gallery of Modern Art, Royal Exchange Square, cityscape view from The Lighthouse, Gilbert Scott Building of University of Glasgow, Finnieston Crane, Glasgow City Chambers\nقلاسقوْنین قدیمی میلّی نیشانی (۱۸۶۶).\nArea\n۱۷۵٫۵ km2 (۶۷٫۸ sq mi) [۱]\nجمعیت\n۶۰۶٬۳۴۰ (۲۰۱۵)[۲]\n• Density\n۸٬۵۴۱٫۸\/sq mi (۳٬۲۹۸٫۰\/km2)\nUrban[۳]\n1,787,515 (metro = 2.3 million)\nدمونیم\nGlaswegian\nدیل\nEnglish, Scots, Scottish Gaelic\nOS grid reference\nNS590655\n• ادینبورق\n۴۹ mi (۷۹ km)*\n• لندن\n۳۵۲ mi (۵۶۶ km)*\nCouncil area\nGlasgow City Council\nLieutenancy area\nGlasgow\nاؤلکه\nایسکاتلند\nموستقیل دوولت\nUnited Kingdom\nPost town\nGLASGOW\nPostcode district\nG1–G80\nتیلفون کودو\n۰۱۴۱\nPolice\nFire\nAmbulance\nUK Parliament\nGlasgow Central\nGlasgow East\nGlasgow North\nGlasgow North East\nGlasgow North West\nGlasgow South\nGlasgow South West\nScottish Parliament\nGlasgow Anniesland\nGlasgow Cathcart\nGlasgow Kelvin\nGlasgow Maryhill and Springburn\nGlasgow Pollok\nGlasgow Provan\nGlasgow Shettleston\nGlasgow Southside\nWebsite\nwww.glasgow.gov.uk\nList of places\nUnited Kingdom\nایچینده‌کیلر\n۱ تاریخی\n۱.۱ توْپوْنوْمییا\n۱.۲ گئربی\n۱.۳ شهرین تمه‌لی\n۱.۴ اوْرتا عصرلر\n۱.۵ ۱۶-جی-۱۸-جی عصرلر\n۱.۶ ۱۹-جوْ عصر\n۱.۷ ۲۰-جی - ۲۱-جی عصرلر\n۲ جوْغرافییا\n۲.۱ رئلیئف وْ گئوْلوْگییا\n۲.۲ ایقلیم\n۳ اهالی‌سی\n۳.۱ دئموْقرافییاسی\n۳.۲ اتنیک ترکیبی\n۳.۳ دین\n۳.۴ دیالئکتی\n۴ اینضیباطی بؤلگوْسوْ\n۴.۱ سیاست\n۵ یئرلی حکوْمت\n۶ اقتصادیات\n۷ رایوْنلاری\n۷.۱ شهرین مرکزی\n۷.۱.۱ مئرچانت سیتی\n۷.۱.۲ مالییه رایوْنوْ\n۷.۲ وْئست ائند\n۷.۳ ایست ائند\n۷.۴ جنوْب قلازقوْ\n۷.۵ قوزئی قلازقوْ\n۸ مئمارلیق\n۸.۱ کؤرپوْلری\n۸.۲ پارکلاری وْ باغلاری\n۹ مدنیتی\n۹.۱ تئاترلاری\n۹.۲ موْزئی وْ قالئرئیالاری\n۹.۳ کلوْبلاری، کوْنسئرت زاللاری وْ کینوْتئاترلاری\n۹.۴ فئستیوْاللاری\n۹.۵ کیوْ\n۹.۶ کیتابخانالاری\n۱۰ تحصیل\n۱۱ ایدمان\n۱۱.۱ فوْتبوْل\n۱۱.۲ دیگر ایدمان نؤوْلری\n۱۱.۳ بیرلیک اوْیوْنلاری\n۱۲ نقلیات\n۱۲.۱ آوْتوْموْبیل نقلیاتی\n۱۲.۲ ایجتیماعی نقلیاتی\n۱۲.۳ دمیریوْلوْ نقلیاتی\n۱۲.۴ سوْ نقلیاتی\n۱۲.۵ هاوْا نقلیاتی\n۱۳ تانینمیش ساکینلری\n۱۴ قارداش شهرلر\n۱۵ نگارخانه\n۱۶ قایناقلار\nتاریخی\nدَییشدیر\nتوْپوْنوْمییا\nدَییشدیر\nQlazqo Kafedralının interyeri\nروْمالیلار بریتانییانی فتح ائدن دؤوْرده، قلازقوْ اوْلان قصبه کئتهیوْرس اینگیلیسجه: Cathures آدلانیردی. قلازقوْنوْن مۆعاصیر آدی بریتت دیلیندن کؤکلری وْار وْ کیوْمبریک دیلینده «یاشیل یارغان» (گلاس وْ جاوْ سؤزلرینین بیرلشمه‌سین‌دن) معناسینی داشیدیغینی گوْمان ائدیلیر.\nشهرین آدینین ایلک وْاریاسییاسی اوْلدوْقجا موْختلیف‌دیر. ان قدیم منبع‌لر گلاسجهوْ سؤزوْنوْ قئید ائدیر، ۱۱۸۰-جی ایلین مؤهوْرلرین‌ده شهر گلئسگوْ، سوْنرا گلاسگئوْ (۱۲۹۷-جی ایلین سندلرین‌ده) وْ Glaschow (۱۴۱۹-جی ایلین نیزامنامه‌سین‌ده) کیمی قئید اوْلوْنموْش‌دوْر.[۴][۵]\nگئربی\nدَییشدیر\nقلازقوْنوْن گئربی ۲۵ اوْکتیابر ۱۸۶۶-جی ایلده لوْرد-لایوْن (ایسکاتلند هئرالدیکا خیدمتینین رهبری) طرفیندن شهره وْئریلیب. گئربین اوْزرین‌ده‌کی تصوْیر رمزلری اوْللر قلازقوْنوْن رس‌می مؤهوْرلرین‌ده ایستیفاده ائدیلمیش‌دیر وْ شهرین پاتروْن مؤمنی اوْوْلان سئنت مانقوْنوْن حیاتی ایله بیرباشا باغلی‌دیر.[۶] گئرب‌ده اوْنا عایید دؤرد معجزه تصوْیر اوْوْلوْنوْر:\nHere is the bird that never flew \/ بوْ قوْش، هانسی کی، هئچ وْاخت اوْچماییب\nHere is the tree that never grew \/ بوْ آغاج، هانسی کی، هئچ وْاخت بیتمه‌ایب\nHere is the bell that never rang \/ بوْ زنگ، هانسی کی، هئچ وْاخت چالماییب\nHere is the fish that never swam \/ بوْ بالیق، هانسی کی، هئچ وْاخت اوْزمه‌ایب\nایلک معجزه — قیزیلگردانین دیریلمه‌سی‌دیر، هانسی کی، مانقوْنوْن صینیف یوْلداشلاری اوْنوْن مئنتوْروْ سئنت سؤرفوْن ان سئوْدیی قوْشوْ اؤلدوْروْب، وْ گله‌جک پاتروْنوْ قوْوْشوْن اؤلوْموْ ایله اتهام ائتمیش‌دیلر. ایکینجی معجزه، گئرب‌ده پالیدلا تصوْیر اوْوْلوْنماسینا باخمایاراق، کالروْسس کیل‌سه‌سی یامان زامان باش وْئرمیش‌دیر، سئنت مانقوْ مؤجوْزوْی شکیل‌ده فیندیق چوْبوْغوْنوْ یاندیرمیش‌دیر. اوْچوْنجوْ معجزه — روْما پاپاسینین هدییه‌سی اوْوْلان زنگ‌دیر. وْ نهایت، دؤردوْنجوْ معجزه کرالیچا لانگئوْرئتانین حکایه‌سی ایله باغلی‌دیر. کرالیچانین حیات یوْلداشی، کرال ریددئراخ، حیات یوْلداشینین وْفاسیزلیغین‌دا شوْبهه‌لنه‌رک، کرالیچانین سئوْیم‌لی جنگاوْره وْئردیی قیزیل اوْزوْیوْ اوْغوْرلاییب، کلاید چایینین دالغالارینا آتمیش‌دیر. سوْوْنرا کرال لانگئوْرئتادان همین اوْزوْیوْ گتیرمه‌سینی طلب ائدیب. لاکین، سئنت مانقوْ، کرالیچانین سئوْگی‌لی‌سینین ایتیراف‌چی‌سی، اوْنوْن اعتراف زامانی اوْنلارین علاقه‌لری حاقین‌دا اؤیرنمیش، وْ جنگاوْره کرالین امرینی نئجه ایجرا ائتمه‌سینی اؤیرتمیش‌دی. سئنت مانقوْنوْن تهریکی ایله، اوْ، چای‌دا آتلانتیک قیزیلبالیغینی توْتموْش‌دوْر. بالیغین آغزین‌دا اوْزوْک وْار ایدی وْ بئله‌لیکله، اوْ، کرالیچانین شرفینی خلاص ائتمیش‌دیر.[۷][۸]\nشهرین دئوْیزی — قوْی قلازقوْ چیچکله‌ن‌سین اینگیلیسجه: Let Glasgow Flourish، سئنت مانقوْنوْن تبلیغین‌دن قیسا ایفاده‌دیر. ایفادنین تا�� وْئرسییاسی: تانری، قوْی قلازقوْ تانری وْ اوْنوْن عزتی سؤزوْ نامینه چیچکله‌ن‌سین اینگیلیسجه: Lord, Let Glasgow flourish by the preaching of the word and the praising of thy name.[۶]\nشهرین تمه‌لی\nدَییشدیر\nKelvinqrov İncəsənət Qallereyası və Muzeyinin fasadında Sent Manqonun heykəli\nآرخئوْلوْژی تاپینتیلار گؤستریر کی، قلازقوْدا ایلک مسکوْنلاشما نئوْلیت دؤوْروْن‌ده کلاید چایینین وْادی‌سین‌ده یارانیب. داها سوْوْنرا مۆعاصیر قلازقوْنوْن اراضی‌سین‌ده کئلت طایفهلاری یاشامیش‌دیر. ۱۴۲-۱۴۴-جوْ ایللرده بریتانییانی فتح ائدن روْمالیلار، ایسکاتلندنین بیر ساحلین‌دن دیگر ساحلینه مۆدافیعه دیوْاری اوْجالتمیش‌دیلار. دیوْارین قالیقلاری ایندییه کیمی قلازقوْ اطرافین‌دا ساخلانیلیر.[۹] شهرین یارانماسی خریستیان میسسیوْنئر سئنت مانقوْ ایله الاقلندیریلیر. افسانه‌یه گؤره، اوْ، ۵۴۳-جوْ ایلده موْلئندینار چایینین ساحلین‌ده بیر موْناستیر یاراتمیش‌دیر، هاردا کی، ایندی سئنت مانقوْ کافئدرالی مؤوْجوْددوْر. افسانه ۱۱۸۵-جی ایلده راهیب-آریوْرقراف فئرنئس‌لی ژوْسلئن طرفیندن یازیل‌سا دا، دیگر منبع‌لر طرفیندن تصدیق اوْوْلوْنماییب، لاکین اننوْی اوْلاراق، سئنت مانقوْ وْ آناسی تئنئیوْ قلازقوْنوْن پاتروْن مؤمنلری حساب ائدیلیر.[۱۰]\nاوْرتا عصرلر\nدَییشدیر\n۱۲-جی عصرین سوْنوْن‌دا قلازقوْ رئگیوْنوْن موْهوْم دینی مرکزی اوْلموْش‌دوْ وْ اهالی‌سینین سایی یاریم مین ایدی.[۱۱] ۱۱۳۶-جی ایلده، کرال I دئوْیدین ایشتیراکی ایله سئنت مانقوْ کافئدرالینین یئرین‌ده کافئدرال اینشا اوْلوْنموْش‌دوْ. یانغین سوْنراسی کافئدرال یئنی‌دن تیکیلمیش‌دیر وْ ۱۱۹۷-جی ایلده تقدیس ائدیلمیش، وْ نؤوْبتی ایکی عصرلرده تمیر اوْلوْنموْش‌دوْ.[۱۲] ۱۱۷۵ وْ ۱۱۷۸-جی ایللر آراسین‌دا، کرال I اوْیلیام شیر قلازقوْ یئپیسکوْپوْس‌لوْغوْنا شهر ایستاتوْسوْ وْئرمیش‌دیر.[۱۳] تیجارت حقوْقوْ شهرین اینکیشافینا گوْج‌لوْ تکان وْئرمیش‌دی. خصوْصیله ۱۱۹۰-جی ایلده‌ن هر ایل کئچیریله‌ن یای یارمارکاسی قلازقوْدان تاجیرلری وْ صنعتکارلاری جلب ائدیردی.[۱۴] ایوْلوْن سوْنوْن‌دا یارمارکا کئچیریلمه‌سی عنعنه‌سی بوْ گوْن ده داوْام ائدیر.[۱۵] ۱۴۵۱-جی ایلده V نیکوْلایین سنه‌دی بوْلاسی ایله یارانان قلازقوْ اوْنیوْئرسیتئتی، شهری هم دینی، هم ده تحصیل مرکزینه چئوْیرمیش‌دیر.[۱۶] ۱۴۹۲-جی ایلده قلازقوْ یئپیسکوْپوْس‌لوْغوْ باشیئپیسکوْپوْس‌لوْغوْنا حاق قازان‌دی.[۱۱] بوْنا باخمایاراق، اوْرتا عصرلرده قلازقوْنوْن اقتصادیاتی ایسکاتلندنین شرق ساحلی شهرلری ایله موْقایی‌سه‌ده چوْخ ضعیف توسعه ائتمیش‌دیر. تیجارت اساساً یاخین شهرلر وْ آدالار ایله اوْلوْنوْردوْ.[۱۳]\n۱۶-جی-۱۸-جی عصرلر\nدَییشدیر\n۱۵۶۰-جی ایلده اؤلکه پارلامئنتینین قراری ایله اؤلکه کاتوْلی‌سیزمدن ایمتینا ائدیب، پروْتئستانت‌لیق قبوْل ائتمیش‌دی. عموْمیتله، رئفوْرمیزم قلازقوْیا بؤیوْک تأثیر ائتمیش‌دی، هارادا کی، گوْج‌لوْ کیل‌سه حاکمیتی وْار ایدی وْ بوْ حاکمیتین ضعیفله‌مه‌سینه سبب اوْلموْش‌دوْ. ۱۶۱۱-جی ایلده I یاکوْوْ قلازقوْیا کرال شهر ایستاتوْسوْ وْئرمیش‌دیر وْ بوْ بیرباشا شهرین تاج آلتینا کئچمه‌سی ایدی. نوْیابر ۱۶۳۸-جی ایلده میلّی پاکتین قبوْلوْن‌دان سوْنرا — قلازقوْ کافئدرالین‌دا باش آسسامبلئیا توْپلانتی‌سی کرال I کارلین پرئسبیتئریان عبادت قای‌دالارینی دییش‌دیرمه سیاستینه قارشی چیخمیش‌دی. نتیجه‌ده، ایسکاتلنددا سلاح‌لی موْناقیشه‌لر اوْلدوْ — اوْلجه یئپیسکوْپ مۆحاریبه‌لری، ۱۶۴۴-۱۶۴۷-جی ایللرده ایسه، روْیالیستلر وْ کوْوْئنتئرلر آراسین‌دا وْطنداش مۆحاریبه‌سی باش وْئرمیش‌دیر. خوْشبخت‌لیک‌دن، بوْ موْناقیشه‌لر دئمک اوْلار کی، کیچیک سیاسی ایستاتوْس اوْلدوْغوْن‌دان شهره تأثیر ائتممیش‌دی.[۱۷] ۱۶۵۰-جی ایلده، دانبار دؤیوْشوْندن سوْنرا اوْلیوْئر کروْموْئل قلازقوْدا بیر مدت قالمیش‌دیر.[۱۸]\n۱۶-جی عصرده قلازقوْ هله ده کیچیک اوْستان شهری ایدی. شهرده چایین دایاز اوْلماسین‌دان تیجارت توسعه ائتممیش‌دی. ۱۶۰۳-جوْ ایلده I یاکوْوْوْن حاکمیتی آلتین‌دا اقتصادیاتین آرتی‌می اینگیلیس وْ ایسکاتلند بیرلیگی یارانماسی سوْنرا اوْلموْش‌دوْ. سۆرعت‌لی اینکیشافا نه ۱۶۴۷-جی ایلده وْبا ائپیدئ‌مییاسی، نه ده ۱۶۵۲-جی وْ ۱۶۷۷-جی ایللرده اوْلان یانغینلار (یانغین زامانی شهرین تخمیناً ۳۰٪-i یانمیش‌دی) مانعه اوْلا بیلممیش‌دی.[۱۹]\nقلازقوْنوْن ۱۷۷۶-جی ایل خریته‌سی\n۱۷-جی عصرین اوْرتالارین‌دا اؤلکه‌ده تیجارت هجمینه گؤره قلازقوْ اوْلجه پئرتی، ۱۶۷۰-جی ایلده ایسه دان‌دی وْ آبئردین شهرلرینی کئچمیش‌دی. ایقتیسادیتین آرتیمینا بیر سیرا عامللر کؤمک ائدیردی. ۱۶۶۸-جی ایلده نیوْارک کندین‌ده (ایندی پوْرت قلازقوْ)، چایینین آغیزی داها گئنیش اوْلدوْغوْن‌دان، شهر شوْراسی تاجیرلرین احتیاجلارینا خیدمت ائتمک اوْچوْن پوْرت اینشا ائتمیش‌دی. ۱۶۷۴-جوْ ایلده‌ن، ایلک توْتوْن یوْکوْنوْن لیمانین‌دا گلیشی ایله ترانساتلانتیک تیجارت باشلادی.[۱۸] عئینی دؤوْرده صنایع توسعه ائتمه‌یه باشلادی:\n۱۶۶۷-جی ایلده — سابوْن فابریک وْ شکر ائمالی زاوْوْدلاری آچیلمیش‌دیر.\n۱۶۸۰—۱۷۳۰-ده — کاغیذ، شوْشه وْ کرپیج ایستئه‌سالی یارادیلمیش‌دیر.\n۱۷۱۱-جی ایلده — قرینوْکدا قلازقوْیا وْ اوْنوْن اطرافینا خیدمت ائدن ایلک ترسانه فعالیته باشلادی.\n۱۷۳۶-جی ایلده — پرئسلنمیش توْتوْن ایستئه‌سالی، تئکستیل وْ مئتاللوْرگییا زاوْوْدلارینین ایستئه‌سالی اوْچوْن زاوْوْدلاری آچیلمیش‌دیر.\n۱۷۴۰-جی ایلده — بوْیاما سئخلری فعالیته باشلادی.\nشهرین گؤروْنوْشوْ دییش‌دی. داغیدیجی یانغینلار سوْنراسی حاکمیت تیکینتی اوْچوْن آغاج ایستیفاده‌سینه قاداغان قوْیموْش‌دوْ وْ بوْنا گؤره ده، ائوْلر داش‌دان وْ عئینی موْدئللرله اینشا ائدیلمیش‌دیر.[۲۰] ۱۶۳۶-جی ایلده شهر زالی اینشا ائدیلمیش، ۱۶۴۹ وْ ۱۶۶۱-جی ایلده موْوْافیق اوْلاراق، هاتچئسوْن خستخاناسی وْ قلازقوْ اوْنیوْئرسیتئتینین کیتابخاناسی آچیلمیش‌دیر. ایلک شهر قزئتی — Glasgow جوْوْرانت — ۱۷۱۵-جی ایلده‌ن چاپا باشلامیش‌دیر. ۱۷۲۳-جوْ ایلده قلازقوْیا سفر ائدن دانیئل دئفوْ «بوْتوْن بؤیوْک بریتانییا آداسی اطرافین‌دا سیاهت» کیتابین‌دا شهرین تصوْیرینی قئید ائتمیش‌دی:[۲۱] شابلون:گفتاوْرد ۱۸-جی عصرین سوْنوْن‌دا مئتتالوْرگییا، توْتوْن وْ تئکستیل صنایع‌سینین ایمپوْرتوْ ان چیچک‌لنه‌ن ساحه‌لر ایدی.[۱۷] یاریم عصرده، ۱۷۵۵-جی ایلده‌ن ۱۸۰۱-جی ایله قلازقوْنوْن اهالی‌سی ۷۷ مین نفره چاتمیش‌دیر وْ یا اوْچ دفعه آرتمیش‌دیر. قلازقوْ اوْستان شهرین‌دن صنایع مرکزینه چئوْیریلمیش‌دی و °۱۹-جوْ عصرین اوْللرین‌ده بؤیوْک بریتانییادا ان سۆرعتله توسعه ائدن شهر اوْلموْش‌دوْر.[۲۰]\n۱۹-جوْ عصر\nدَییشدیر\n۱۸۸۱-جی ایلده قلازقوْ.\n۱۹-جوْ عصرین اوْللرین‌ده، قلازقوْنوْن اهالی‌سی اساساً ایرلاند ایممیقرانت وْ اؤلکه‌نین قوْزئین‌دان گلن کؤچکوْنلر نتیجه‌سین‌ده سۆرعتله آرتماق‌دا داوْام ائدیردی. اوْنلارین دئمک اوْلار کی، اوْچده بیری قلازقوْ یاخینلیغین‌دا کندلرده مسکوْنلاشمیش وْ تئکستیل سئکتوْروْن‌دا چالیشیردی. دیگرلری، شهر خارابالیقلارینین فابریک وْ تصروْفاتلارین‌دا موْزدلوْ ایشچی ایشلییردی. کؤچکوْنلرین آخینی نتیجه‌سین‌ده یوْکسک اهالی آرتی‌می باشلادی وْ یوْخسوْل محله‌لرده آنتی‌سانیتار شرایط، تئز-تئز چیچک، تیف وْ وْبا ائپیدئ‌مییاسی اوْلوْردوْ.[۲۲] ائپیدئ‌مییا ایله موْباریزه‌نین ایلک جهدلری ۱۸۴۰-جی ایللرده ائدیل‌دی. بلدییه‌نین تشببوْسوْ ایله کوْچه‌لرده کانالیزاسییا وْ دیگر اینفئک‌سییا اوْجاقلارین‌دا تمیزله‌نمه‌یه باشلادی. سوْنرا ۱۸۵۹-جوْ ایلده لوْخ کاترین گؤلوْن‌ده یئنی سوْ تجهیزاتی سیستئ‌می باشلادی؛ ۱۸۶۶-جی ایلده سمره‌سیز اوْلسا دا، آوْروْپادا ان پیس شرایط‌لی حساب ائدیله‌ن خارابالیقلارین تمیزله‌نمه‌سی لاییحه‌سی باشلادی.[۲۳]\nجوْرج میدانی (۱۹۰۰)\n۱۸۳۲-جی ایلده پارلامئنت سئچکی سیستمینین اصلاحاتی حاقین‌دا آکت قبوْل ائتدی وْ ایجما ائوْین‌ده سنایئلشمه زامانی بؤیوْیه‌ن شهرلره یئر وْئردی.[۲۴] بئله کی، قلازقوْدان ایلک دفعه ایکی پارلامئنتی عضوْوْ سئچیل‌دی. لاکین شهرین موْس‌سی‌سه‌لرین‌ده ایش شرایطی، دییشمز قالیردی وْ ایشچی حرکاتی اؤزلرینه هله اعلان ائتممیش‌دی. ۱۸۳۷-جی ایلده، فابریک امک حاقینین کسمک جه‌دی پامبیق هؤره‌نلرین اعتراضینا، ۱۸۴۸-جی ایلده ایشسیز اوْلانلارین چارتیست شوْعارلار آلتین‌دا کوْتلوْی نوْماییشلره سبب اوْلموْش‌دوْ.[۲۲][۲۴][۲۵] بوْتوْن بوْ حادثه‌لر شهرین وْ اقتصادیاتین داوْام‌لی آرتماسینا گلیب چیخارت‌دی — ۱۹-جوْ عصرین اوْرتالارین‌دا قلازقوْ ایمپئرییانین ایکینجی شهری (لوْندوْن‌دان سوْنرا) آدلاندیریلمیش‌دیر. آپاریجی مؤقعلر هله آغیر وْ تئکستیل صنایع‌سی اوْلسا دا، گمیقاییرما (۱۸۶۴-جوْ ایلده کلایددا ۲۰-دن ترسانه فعالیت گؤستریردی) سۆرعتله توسعه ائتمه‌یه باشلامیش‌دی. دمیر یوْلوْ نقلیاتتینین اینکیشافی ایله، خصوْصاً ده ۱۸۴۲-جی ایلده قلازقوْ وْ ائدینبوْرق آراسین‌دا ختتینین آچیلماسینین آردین‌دان، شهر اؤلکه‌ده لوْکوْموْتیوْ تیکینتی‌سینین اساس تداروْک‌چوْسوْ اوْلدوْ. ۱۸۶۰-جی ایلده آبش وْطنداش مۆحاریبه‌سی نتیجه‌سین‌ده پامبیق ییغما آشاغی دوْشموْش‌دوْ، وْ مینلرله ایشچی کوْچه‌لرده قالمیش‌دی. نؤوْبتی اوْنیل‌لیک‌ده ایقتیسادیی بوْموْ زیروْه‌سینه چات‌دی ()، لاکین ۱۸۷۸-جی ایلده قلازقوْ بانکینین داغیلماسین‌دان ان چوْخ تأثیرلنه‌ن گمیقاییرما ساحه‌سی، کسکین قدر آزالمیش‌دی.[۲۳]\n۲۰-جی - ۲۱-جی عصرلر\nدَییشدیر\n۲۰-جی عصرین اوْللرین‌ده قلازقوْ اهالی‌سین آرتی‌می قوْنشوْ شهرلری قوْشوْلما سببیله باش وْئرمیش‌دی. ۱۹۲۰-جی ایلده بیر میلیوْن ساکین‌دن اهالی‌سی اوْلان قلازقوْ، بیرلشمیش کراللیغین اهالینین سیخ‌لیغینا گؤره ایکینجی شهری ایدی. ۱۹۱۴-جی ایلین ایوْل آیین‌دا کرال VI گئوْرق قوْوْان گمیقاییرما سفر ائدیب، درئدنوْوْت «وْالیانت»-این تیکینتی‌سینه نظارت ائتمیش‌دی. بیر آی سوْنرا، بریتانییا بیرینجی دوْنیا مۆحاریبه‌سینه گیردی. شهرده گوْج‌لوْ آنتی-مۆحاریبه اهوْال-روْهییه‌نین اوْلماسینا باخمایاراق (۹ آوْقوْست ۱۹۱۴ده قلازقوْ قرینده بئش مین‌لیک آنتی-مۆحاریبه نوْماییش کئچمیش‌دی)، قلازقوْدان ۲۰۰ مین‌دن چوْخ کیشی جبهه‌یه گئتمیش، وْ شهر بریتانییا اوْردوْسوْنوْن احتیاجلاری اوْچوْن دؤیوْش سوْرساتی وْ دیگر حربی تئکنیکانین اساس تجهیزات‌چیلارین‌دان بیرینه چئوْیریلمیش‌دی.[۲۵]\n۱۹۴۴-جی ایلده قلازقوْدا گمیقاییرما ایشچیلری\nمۆحاریبه‌دن سوْنرا، قلازقوْدا «قیرمیزی کلایدساید» آدلانان ایشچی حرکاتی گوْجلنمیش‌دی. ۱۹۱۹-جوْ ایل ۳۱ آوْقوْستدا ۶۰ مین‌دن چوْخ ایشچی، اساساً گمیقاییرما ایله مشغوْل اوْلان ایشچیلر، ایشده‌ن چیخیب، میتینقه گلیب امک گوْنوْنوْن آزالدیلماسینی طلب ائتمیش‌دیلر. پوْلیس نوْماییش‌چیلری داغیتماق اوْچوْن چالیش‌سا دا، مقاوْمت گؤرموْش‌دوْ. اوْ گوْن‌ده یاشانانلار جوْرج میدانی دؤیوْشوْ وْ یا قان‌لی جوْمعه کیمی تانین‌دی.[۲۶] ایغتیشاشلار یالنیز ۱۰ فئوْرالدا، اعتراضچیلارا ایش گوْنوْنوْن بیر قدر آزالماسینا وْد زامانی باشا چات‌دی. سوْوْنرا قلازقوْدا ایلک دفعه بوْنت آکتی اوْخوْن‌دوْ، وْ بوْنا اساساً پوْلیس میتینقلروْ یاتیرماق اوْچوْن سلاح ایستیفاده ائتمه‌یه ایجازه وْئریلمیش‌دی.[۲۷]\n۱۹۲۰-جی ایللرین سوْنوْ ایقتیصادیاتین کسکین آزالماسی ایله نتیجه‌له‌ن‌سه‌ده، گمیقاییرما صنایع‌سین‌ده بحران قلازقوْنوْن هله لوْکوْموْتیوْلرین ایستئهسالین‌دا دوْنیا لیدئری اوْلماسی ایله کوْمپئن‌ساسییالانیردی. سوْسیال ساحه‌ده جدی پروْبلئملر وْار ایدی. ۱۹۳۳-جوْ بؤیوْک بحرانین زیروْه‌سی زامانی، شهر ساکینلرینین ۳۰٪-i ایشینی ایتیرمیش‌دیر. یاشاییش یئری قیتلیغین‌دان یوْخسوْل محله‌لر، خصوْصاً ده کؤچکوْنلرین یاشادیغی محله‌لر تامامیله دوْلموْش‌دوْ. بۇ وْضعیت قلازقوْ بلدییه‌سینی شهر اینکیشافی پروْقرامینا باشلاماغا وْادار ائدیب، ۱۹۲۶-جی ایلده‌ن ۱۹۳۸-جی ایله شهر ساحه‌سینین ایکی دفعه آرتماغینا سبب اوْوْلدوْ.[۲۷][۲۸]\n۱۹۳۰-جوْ ایللرین سوْنوْن‌دا وْضعیت بیر آز یاخشییا دییش‌دی، قلازقوْدا بریتانییا ایمپئرییا سرگی (۱۹۳۸) کئچیریل‌دی. سرگینین آچیلیشین‌دا کرال VI گئوْرق وْ کرالیچا یئلیزاوْئتا ایشتیراک ائتمیش، یالنیز آلتی آی عرضینده سرگییه ۱۲ میلیوْن اینسان زیارت ائتمیش‌دیر.[۲۹] کینوْنوْن ساکینلر آراسین‌دا کوْتلوْی پوْپوْلیارلیغی، ۱۹۳۹-جوْ ایلده قلازقوْدا ۱۱۴ کینوْتئاترین فعالیت گؤسترمه‌سینه اوْغرامیش‌دی.\nایکینجی دوْنیا مۆحاریبه‌سی زامانی، قلازقوْنوْن شیرکتلری یئنی‌دن مۆحاریبه احتیاجلاری اوْچوْن چالیشمیش‌دیر. خوْشبخت‌لیک‌دن، شهر وْ اوْنوْن ساکینلری فاکتیکی اوْلاراق دوْشمه‌نین هاوْا رئیدلرین‌دن زیان چکممیش‌دی. ۱۹۵۰-جی ایللرین اوْرتالارین‌دا قلازقوْنوْن بلدییه‌سیمجلیس آکتینین تزیی نتیجه‌سین‌ده شهر خارابالیقلارینین محوْ ائتمیش‌دی — یاشاماق اوْچوْن یارانماز ۳۲ مین ائوْ سؤکوْلموْش‌دوْر. قلازقوْ وْ شهر اطرافی ساکینلرینین کوْتلوْی میقراسییا ایله الاقدار شهرین نقلیات سیستمینین یاخشیلاشدیریلمیش‌دیر.[۲۷][۳۰]\nقلازقوْ بوْتانیکا باغلاری\n۲۰-جی عصرین اوْرتالارین‌دان اعتباراً شهر اهالی‌سینین کسکین آزالماسی باشلادی�� هانسی کی، یاریم عصرده دئمک اوْلار کی، یاریم دفعه آزالمیش‌دی. تنززوْل دؤوْروْ اوْچ اوْنیل‌لیک داوْام ائتدی. یالنیز ۱۹۸۰-جی ایللرده قلازقوْ دیرچلمه‌یه باشلادی، ۱۹۹۰-جی ایللرده ایسه شهرین اینکیشافی سۆرعتله‌ن‌دی. بلدییه سلاهیت‌لیلری سیی نتیجه‌سین‌ده، قلازقوْدا یاشاییش، ایقتیصادی توسعه سوْییه‌سینین یاخشیلاشدیریلماسی وْ شهرین مده‌نی سوْییه‌سینین یوْکسلدیلمه‌سی، نتیجه‌ده اؤز اوْغوْروْنوْ گؤستردی.\n۱۹۹۰-جی ایلده قلازقوْ آوْروْپانین مدنیت باشکندی، ۱۹۹۹-جوْ ایلده بریتانییانین مئمارلیق وْ دیزاین شهری، ۲۰۰۳-جوْ ایلده ایسه آوْروْپانین ایدمان باشکندی ایستاتوْسوْنا لاییق گؤروْلموْش‌دوْر.[۳۱][۳۲]\n۲۰۱۴-جوْ ایلین ۱۸ سپتامبر تاریخین‌ده ایسکاتلنددا کئچیرلمیش ایسکاتلندنین موْستقیل‌لیگی اوْزره رئفئرئندوْم‌دا، اؤلکه‌نین ۵۵٫۳٪-i سئچی‌چی‌سی «یوْخ» وْاریانتینا سس وْئرسه ده، قلازقوْنوْن سئچیجیلرین اکثریتی «هه» کامپانییاسینی دستکلمیش‌دیر.[۳۳][۳۴]\nجوْغرافییا\nدَییشدیر\nرئلیئف وْ گئوْلوْگییا\nدَییشدیر\nقلازقوْ بؤیوْک بریتانییانین قوزئی-غرب حیسه‌سین‌ده یئرلشیر وْ کلاید چایینین منبع‌سین‌دن ۳۲ کم اوْزاق‌دادیر. دنیز اوْزرین‌ده‌کی هوْندوْرلوْیو °۷۰–۲۰۰ م آراسین‌دا دییشیر.\nایقلیم\nدَییشدیر\nقلازقوْنوْن ایقلیمینه قوْلفستریم اینگیلیسجه: Gulf Stream جرهیانی چوْوْخ تأثیر گؤستریر. باهار وْ یای فسیللری عموْمیتله گوْنش‌لی‌دیر. پاییز وْ قیش مؤوْسوْملری عموْمیتله یاغیش‌لی وْ کوْلک‌لی اوْلسا دا، گوْنش‌لی گوْنلره ده راست گلینیر. شابلون:شهرین ایقلی‌می\nاهالی‌سی\nدَییشدیر\n۲۰۱۲-جی ایلین ایستاتیستیکاسینا گؤره، شهر اهالی‌سینین ۵۷٬۰۰۰ ساکینی ۵۰ یاش‌دان یوْخاری‌دیر.[۳۵] پروْقنوْزلارا گؤره ۲۰۳۷-جی ایلده ۵۰ یاش‌دان یوْخاری ساکینلر تخمیناً ۲۴۰٬۰۰۰ نفر اوْلاجاق.[۳۵] شوْتلاند کئلت دیلینده دانیشانلار اهالینین ۰٬۹۴٪-نی تشکیل ائدیر.[۳۶]\nدئموْقرافییاسی\nدَییشدیر\nقلازقوْنوْن ۱۷۵۵-دن ۲۰۱۵-جی ایله کیمی اهالی دییشیک‌لیگی[۳۷]\n1755 1780 1801 1821 1891 1911 1921 1931 1939 1951 1961 1971 1981 1991 2001 2015\n23 500[۲۰] 42 000[۲۰] 77 000[۲۰] 147 000[۲۲] 783 000 784 000 1 034 000 1 088 000 1 088 000 1 079 000 1 055 000 897 000 881 000 681 000 629 501 599,650[۳۸]\nاتنیک ترکیبی\nدَییشدیر\nقلاسقوْ مرکز مسجی‌دی\nقلازقوْنوْ ایسکاتلنددا ان کوْسموْپوْلیت شهر آدلان‌دیرماق اوْلار. شهرده رنگ‌لی اینسانلارین سایی اؤلکه‌ده ان یوْکسک گؤستریجی‌دیر. ۲۰۱۱-جی ایلده کئچیریله‌ن سیاهییاالما آراش‌دیرماسینا گؤره، شهرین ۸۴٬۵٪-نی شوْتلاندلار، ۳٬۷۸٪-نی پاکیستان‌لیلار، ۱٬۸۰٪-نی چین‌لیلر، ۱٬۴۶٪-نی هیندیستان‌لیلار، ۰٬۶۴٪-نی ایسه دیگر اتنیک قروْپلار تشکیل ائدیر.[۳۹]\nدین\nدَییشدیر\n۲۰۱۱-جی ایلده کئچیریله‌ن سیاهییاالما آراش‌دیرماسینا گؤره، قلازقوْ ساکینلرینین دینی اینانجلاری آشاغی‌داکی کیمی بؤلوْنموْش‌دوْر. اهالینین ۵۴٫۵٪ اؤزوْنوْ خریستیان کیمی معین ائدیر، اوْنلارین ۲۳٫۱٪-i ایسکاتلند کیل‌سه‌سینه تابع‌دیر، ۲۷٫۳٪-i ایسه کاتوْلیک‌دیر.[۴۰] دیگر دینلرین ترفدارلاری — ۵٫۴٪-i موْسلمانلار، ۰٫۷٪-i هین‌دوْلار، ۰٫۵٪-i سیکخلر، ۰٫۴٪-i بوْددیستلر تشکیل ائدیر.[۴۰] شهرده ۴ کافئدرال، ۲۰ مسجید و °۷ سیناقوْق وْار.[۴۰] بوْن‌دان علاوْه شهرده ۲ هین‌دوْ مبه‌دی و °۲ سیکخ قوْردوْاراسی یئرلشیر.[۴۰]\nدیالئکتی\nدَییشدیر\nقلا��قوْ وْ اوْنا یاخین شهرلرده شوْتلاند گئرمان دیلی اساسین‌دا گئنیش یاییلمیش «قلازقوْ پتتئر» اینگیلیسجه: Glasgow Patter دیالئکتی مؤوْجوْددوْر.[۴۱] دیالئکتین فرقلندیریجی خصوْصیتلرینه دییش‌دیرمه وْ یا بعضی هئجالاری وْ سسلری «اوْدما» داخیل‌دیر. مثلاً، th حرفلرینین بیرلشمه‌سی سؤزوْن اوْلین‌ده \/h\/ کیمی اوْخوْنوْر، t حرفی تئز-تئز \/r\/ ایله اوْز اوْوْلوْنوْر وْ س.[۴۱]\nاینضیباطی بؤلگوْسوْ\nدَییشدیر\nقلازقوْنوْن ۲۱ سئچکی دایره‌سی\nقلازقوْنوْن ۲۱ سئچکی دایره‌سین‌دن عبارت‌دیر وْ هر دایره‌دن شهر بلدییه‌سینه ۳ وْ یا ۴ نفر سئچیلیر.[۴۲]\n۱. لینن\n۲. نیوْلئندس \/ اوْلدبوْرن\n۳. قرئیتئر پوْللوْک\n۴. کرئیقتوْن\n۵. قوْوْان\n۶. پوْللوْکشیلدس\n۷. لانقساید\n۸. ساوْتساید سئنترال\n۹. کالتوْن\n۱۰. آندئرستوْن \/ سیتی\n۱۱. هیللهئد\n۱۲. پارتیک وْئست\n۱۳. قارسکاددئن \/ سکوْتستاوْنهیلل\n۱۴. درامچاپئل \/ ائنیسلئند\n۱۵. مئریهیلل \/ کئلوْین\n۱۶. کانال\n۱۷. ایسپرینقبوْرن\n۱۸. ایست سئنتر\n۱۹. شئتلستوْن\n۲۰. بئیلیستوْن\n۲۱. نوْرت ایست\nسیاست\nدَییشدیر\nیئرلی حکوْمت\nدَییشدیر\nشهرین ایداره اوْوْلوْنماسی قلازقوْ شهر مجلیسی طرفیندن ایجرا اوْوْلوْنوْر. مج‌لی‌سین گؤروْشلری جوْرج میدانیندا یئرلشه‌ن قلازقوْ شهر مجلیس بیناسین‌دا کئچیریلیر.[۴۳] قلازقوْ ایسکاتلند پارلامئنتینده ۱۷ دئپوْتات، بؤیوْک بریتانییا پارلامئنتینده ۹ دئپوْتاتلا تمثیل اوْوْلوْنوْر.\nاقتصادیات\nدَییشدیر\n۲۰۰۶-جی ایلده قلازقوْدا تیکیله‌ن همس دارینگ گمی‌سی. ۲۰-جی عصردن قلازقوْ گمیقاییرما صنایع‌سی کیچیل‌سه ده، شهر بریتانییا گمیقاییرما صنایع‌سینین مرکزی‌دیر.\n۲۰-جی عصرده آغیر ایقتیصادی تنززوْل دؤوْروْن‌دن سوْوْنرا، شهر تدریجه‌ن کئچمیش مؤوْقئیی قایتاریر. حاضردا قلازقوْ، ائدینبوْرقلا یاناشی، یئنی‌دن رئگیوْنال ایقتیصادیاتین موْهرریکی حساب اوْوْلوْنوْر.[۴۴][۴۵]\nاؤت‌ن ۲۰ ایل عرضینده قلازقوْ ایقتیصادیاتین اهمیت‌لی دیوْئرسیفیکاسییاسی باش وْئرمیش‌دیر: اوْللر شهرین ایقتیصادی ریفاهینین آسی‌لی اوْوْلان اننوْی صنایع ساحه‌لری (گمیقاییرما وْ آغیر ماشینقاییرما) آپاریجی خیدمت سئکتوْروْ ایله اوْز اوْوْلوْنموْش‌دوْر.[۴۶] شهرده بیر نئچه ایری شیرکتلرین قرارگاهی، ر نئچه ایری شیرکتلرین قرارگاهی، اوْ جمله‌دن، سجوْتتیسه انرژی انرژی شیرکتی یئرلشیر.\nشهرین ایقتیصادیاتین‌دا موْهوْم یئری توْریزم توْتوْر — قلازقوْ بؤیوْک بریتانییادا (لوْندوْن وْ ائدینبوْرق‌دان سوْوْنرا) اوْچوْنجوْ ان پوْپوْلیار شهر ساییلیر وْ هر ایل تخمیناً ۴ میلیوْن توْریست طرفیندن زیارت اوْوْلوْنوْر.[۴۷] ۱۹۸۳-جوْ ایلده‌ن ۲۰۱۳-جوْ ایله کیمی قلازقوْنوْن توْریستیک شوْعاری — \"Glasgow's Miles Better\" (قلازقوْنوْن میللری داها یاخشی‌دیر) اوْوْلموْش‌دوْر.[۴۸] ۲۰۱۳-جوْ ایلده \"People Make Glasgow\" (اینسانلار قلازقوْنوْ یارادیر) توْریستیک شوْعاری شهر برئن‌دی کیمی ایستیفاده اوْوْلوْنوْر.[۴۹]\nرایوْنلاری\nدَییشدیر\nشهرین مرکزی\nدَییشدیر\nقلازقوْ شهرینین مرکزی شرق‌دن‌های ایستریت (شابلون:لانگ-ائن) کوْچه‌سی ایله، جنوْب‌دا کلاید چایی ایله، غرب‌ده م۸ آوْتوْماگیسترالییلا وْ قوزئی‌دا تاوْنهئد، چارینق کروْسس، کاوْکاددئنس وْ آندئرستوْن رایوْنلاری ایله همسرهددیر. شهرین مرکزین‌ده کوْچه‌لر کلاید چایینین قرید سیستئ‌می اوْ��رین‌ده یئرلشیر. قلازقوْنوْن اوْریی — جوْرج میدانی (شابلون:لانگ-ائن)، اساس پیادا کوْچه‌لری ایسه بوْخانان ایستریت (شابلون:لانگ-ائن)، آرقایل ایستریت (شابلون:لانگ-ائن) وْ سوْکیخوْل ایستریت (شابلون:لانگ-ائن) ساییلیر.[۵۰] شهرین اساس تیجارت مرکزلری بوْخانان قاللئرئیاسی، سئنت اینوْخ مرکزی (شابلون:لانگ-ائن)، پرینسئس سکوْئر (شابلون:لانگ-ائن) وْ ایتالیان مرکزی‌دیر.[۵۱][۵۲] شهرین مرکزین‌ده اساس تئاترلار، موْزئیلر، قالئرئیالار کیمی توْریستیک یئرلردن باشقا، بیر چوْوْخ رئستوْران، کافئ وْ آلیش-وْئریش مرکزلری فعالیت گؤستریر.[۵۳] قلازقوْنوْن مرکزین‌ده قلازقوْ آلی تحصیل موْس‌سی‌سه‌لرینین دؤردوْ یئرلشیر: قلازقوْ کالئدوْنییا اوْنیوْئرسیتئتی، ایستراتکلاید اوْنیوْئرسیتئتی، ایسکاتلندنین کرال کوْنسئروْاتوْرییاسی وْ قلازقوْ اینجسنت مکتبی.\nمئرچانت سیتی\nدَییشدیر\nمئرچانت سیتی‌ده یئرلشه‌ن مۆعاصیر اینجسنت قالئرئیاسی گئجه زامانی\nشهر مرکزینین شرقین‌ده یئرلشه‌ن مئرچانت سیتی (وْ یا تیجارت شهری) ۱۸-جی-۱۹-جوْ عصرلرده توْتوْن، شکر وْ دیگر ماللاردان تیجارت ائدن وْارلی تاجیرلرین یاشاییش یئری اوْوْلموْش‌دوْر.[۵۴] ایقتیصادی بحران دؤوْروْن‌ده، بینالارین چوْوْخوْ یارارسیز حالا دوْش‌سه ده، ۱۹۸۰-جی ایلده بۇ رایوْنوْ برپا ائتمک اوْچوْن پروْیئکت باشلادی وْ ایندی رایوْن‌دا برپا اوْوْلوْنموْش نئوْکلاسیک ائوْلرین وْ کئچمیش آنبارلارین یئرین‌ده باهالی ماغازالار، رئستوْران وْ کافئلر فعالیت گؤستریر. مئرچانت سیتینین مرکزی بئش اساس کوْچه کسیشمه‌سین‌ده یئرلشه‌ن قلازقوْ کروْسس حساب اوْوْلوْنوْر. میدانین مرکزین‌ده قلازقوْنوْن کؤهنه بلدییه‌سین‌دن یئگانه ساغ قالان حیسه اوْوْلان توْللبوْت ساعت قوْلله‌سی یئرلشیر.[۵۵][۵۶]\nمالییه رایوْنوْ\nدَییشدیر\nمالییه رایوْنوْن‌دا کلاید آرک کؤرپوْسوْ.\nقلازقوْ مرکزینین قربین‌ده شهرین مالییه اینستیتوْتلارینی جملش‌دیره‌ن مرکزی بیزنئس رایوْنوْ یئرلشیر. بؤیوْک بریتانییادا ان بؤیوْک بیزنئس مرکزلرین‌دن بیری اوْوْلان رایوْنوْن (لوْندوْن وْ ائدینبوْرق‌دان سوْوْنرا) رس‌می آدی بئینلخالق مالییه عملیاتلاری رایوْنوْ (ایفسد) اوْلسا دا، یئرلی ساکینلر طرفیندن عادتاً «کوْادرات کیلوْمتر» وْ یا «کلاید اوْوْل ایستریت» آدلانیر.[۵۷] رایوْن‌دا موْختلیف مالییه قروْپلارینین (بؤیوْک بریتانییا سیغوْرتا شیرکتلرینین ۱۰-دان ۸-نین قرارگاهی داخیل اوْوْلماقلا) تشکیل نماینده‌لیگی یئرلشیر: آببئی، آوْیوْا، بارجلایس، ژپ موْرگان، للوْیدس تسب، موْرگان ایستانلئی، ناتیوْنال آوْسترالیا گروْوْپ، روْیال بانک اوْف سجوْتلاند وْ س. ۲۰۰۵-جی ایلده ایفسد بؤیوْک بریتانییادا برپا اوْوْلوْنان ان اوْغوْرلوْ کوْممئرسییا لاییحه‌سی کیمی دیرلنمیش‌دیر.[۵۸][۵۹]\nوْئست ائند\nدَییشدیر\nقلازقوْنوْن سس‌لی-کوْی‌لوْ وْئست ائند سمتی چای داشلاری ایله دؤشنمیش دؤنقه‌لر بوْیوْنجا سیرالانمیش کافئ، رئستوْران وْ بارلاری، موْختلیف بوْتیکلر، اینجسنت قالئرئیالاری وْ گؤزل پارکلاری ایله بیرلیک‌ده - بوْهئما وْ کوْسموْپوْلیت حیاتی اؤزوْن‌ده بیرلش‌دیره‌ن عبارت‌دیر.[۶۰][۶۱] وْئست ائندین اساس کوْچه‌سی — بایرس روْوْددوْر (شابلون:لانگ-ائن). وْئست ائندین اراضی‌سین‌ده قلازقوْ اوْنیوْئرسیتئتی، کئلوْینقروْوْ پارکی وْ قلازقوْ بوْتانیک باغلاری یئرلشیر. وْئست ائندده هر ایلین ایوْن آیین‌دا قلازقوْنوْن ان بؤیوْک فئستیوْالی وْئست ائند فئستیوْالی کئچیریلیر.[۶۲] وْئست ائندده بریتانییانین ان بؤیوْک سرگی وْ کوْنفئرئن‌سییا مکانی اوْوْلان سئجج یئرلشیر.[۶۳][۶۴][۶۵] ۱۰ سپتامبر ۲۰۱۳-جوْ ایلده سئجج-این یاخینلیغین‌دا ۱۳٬۰۰۰ نفرلیک سسئ هیدروْ آرئناسی آچیلمیش‌دیر.\nایست ائند\nدَییشدیر\nشهرین ان قدیم حیسه‌سین‌ده توْللبوْت ساعت قوْلله‌سی وْ سئنت مانقوْ کافئدرالی یئرلشیر. کافئدرال یاخینلیغین‌دا تپه اوْزرین‌ده ۱۸۳۱-جی ایلده‌ن قلازقوْنوْن گؤرکه‌م‌لی وْطنداشلارین دفن یئری اوْوْلان قلازقوْ نئکروْپوْلیس قبیریستان‌لیغی وْار.[۶۶] ایست ائندین دیگر توْریستیک یئرلرین‌دن سئلتیک پارک، بارراس بازاری، \"تهئ Barrowlands\" موْسیقی آرئناسی وْ قلازقوْ قرین پارکینی قئید ائتمک اوْلار.[۶۷][۶۸]\nجنوْب قلازقوْ\nدَییشدیر\nکوْینس پارک‌دان قلازقوْنوْن منزره‌سی\nقلازقوْنوْن جنوْب حیسه‌سی اساساً یاشاییش یئری اوْلسا دا، اراضی‌ده بیر نئچه گؤرکه‌م‌لی ایجتیماعی بینالار، اوْ جمله‌دن، آیبروْکس ایستادیوْنوْ، هامپدئن پارک، کوْینس پارک، بئللاهیوْستوْن پارکی وْ پوْللوْک پارکی، هارادا کی، پوْللوْک ائوْی وْ باررئلل کوْللئک‌سییاسی یئرلشیر.[۶۹]\nقوزئی قلازقوْ\nدَییشدیر\nشهرین قوزئی حیسه‌سی سوْسیال جهت‌دن ایسکاتلنددا ان پروْبلئم‌لی یئرلرین‌ده بیری حساب اوْوْلوْنوْر. قوزئی‌دا کئچمیش‌ده ایسکاتلندنین ان ایری میقرانت رایوْنوْ اوْوْلان سایتهیلل یئرلشیر.[۷۰] ایسکاتلند حکوْمتینین ۲۰۰۵-جی ایلده تشببوْسوْنه گؤره، حاضردا اراضی‌ده یئنی مۆعاصیر یاشاییش رایوْنوْ یارائدیلیر.[۷۱][۷۲] مئریهیلل رایوْنوْ اننوْی قوْمداشی منزیللردن عبارت‌دیر. تاریخاً فهله صینیفین‌دن عبارت رایوْنوْن باخمایاراق، رایوْن دبدبه‌لی رایوْنلارلا همسرهددیر. رایوْن‌دا ایسکاتلند پرئمیئر لیقاسیندا چیخیش ائدن پارتیک تیسل فک یئرلشیر.[۷۳] ۲۰۱۲-جی ایلده مشهوْر «رئد روْاد» یاشاییش کوْمپلئک‌سینین لغوْ ائدیلمه‌سی ایشلرینه سارت وْئریلمیش‌دیر.[۷۴] کوْمپلئک‌سی تشکیل ائدن چوْوْخمرتبه‌لی یاشاییش بینالاری شهرده II دوْنیا مۆحاریبه‌سین‌دن‌دن سوْوْنرا منزیل بحرانینی حل ائتمک مقصدیله تیکیلمیش‌دیر.[۷۵] تدریجه‌ن بۇ ائوْلرده اساساً یوْخسوْل عائله‌لر مسکوْنلاشماغا باشلامیشلار.[۷۵] یوْخسوْللوْق زوْناسینا چئوْریله‌ن همین یاشاییش کوْمپلئک‌سی عئینی زامان‌دا کریمیناللار اوْچوْن موْنبیت موْحیطه چئوْریله‌رک موْوْافیق آددا چیخارمیش‌دیر.[۷۵]\nمئمارلیق\nدَییشدیر\nکلاید آوْدیتوْرییاسی\nسئنت مانقوْ کافئدرالی استثنا اوْوْلماقلا، قلازقوْنوْن اوْوْرتا عصر مئمارلیغین‌دان دئمک اوْلار کی، هئچ نه قالماییب. تأسف کی، ائدینبوْقردان فرق‌لی اوْلاراق، مۆعاصیر قلازقوْدا ۱۹-جوْ عصر اوْل اوْجالدیلمیش بینالاردان کیفایت قدر کیچیک حیسه قالیب. اوْنلارین ان گؤرکه‌م‌لی‌سی — توْللبوْت ساعت قوْلله‌سی، تروْن تئاترین ساعت قوْلله‌سی وْ مئمار آدام روْبئرت طرفیندن ۱۷۹۱–۱۷۹۴-جی ایلده اینشا ائدیلمیش تیجارت ائوْی‌دیر.[۷۶]\nشهرین مئمارلیق ارثینین بؤیوْک بیر حیسه‌سی ۱۹-جوْ عصره و °۲۰-جی عصرین اوْلینه عاییددیر، اوْ زامان کی، قلازقوْ بریتانییا ایمپئرییاسینین ایکینجی شهری ساییلیردی. بۇ دؤوْروْن ائوْلری موْختلیف اوْسلوْبلارلا تیکیلمیش‌دیر. وْئنئ‌سییا ایستیلینین تعجب‌لوْ نوْموْنه‌لرینه قلازقوْ سیتی چئمبئرس (۱۸۸۸) اینگیلیسجه: Glasgow City Chambers، قاردنئرلرین کؤهنه آنبارلاری (۱۸۵۶)، تئمپئلتوْن خالچا فابریکی (۱۸۹۲) وْ وْئنئ‌سییاداکی جا’د’اوْروْ ساراییندان ایلهام آلمیش، مئمار هانیمئنوْم طرفیندن ترتیب اوْوْلوْنموْش جا’د’اوْروْ بیناسی (۱۸۷۲) عاییددیر.[۷۷] نئوْکلاسیک اوْسلوْبوْن‌دا کالئدوْنییا کیل‌سه‌سی (۱۸۵۷) وْ مۆعاصیر اینجسنت قالئرئیاسی (۱۷۷۸) اینشا اوْوْلوْنموْش‌دوْر.[۷۸] قوْتیکا ایستیلینین خصوْصیتلرینه باکیره مریه‌م (۱۸۷۳)، سئنت-آندریوْ (۱۸۱۷) وْ سئنت-لیوْک (۱۸۷۷) کیل‌سه‌لری عاییددیر.[۷۸]\nمۆعاصیر مئمارلیغین ان اهمیت‌لی نوْموْنه‌لرین‌دن قلازقوْ علم مرکزی (۲۰۰۱)، کلاید آوْدیتوْرییاسی (۱۹۹۷)، ریوْئرساید موْزئیی (۲۰۱۱) وْ سسئ هیدروْ-نوْ (۲۰۱۳) گؤسترمک اوْلار.[۷۹]\nکؤرپوْلری\nدَییشدیر\nکؤرپوْلریله مشهوْر اوْوْلان قلازقوْدا، موْختلیف نؤوْلوْ، اوْ جمله‌دن پیادا، آوْتوْموْبیل وْ دمیریوْلوْ کؤرپوْلری یئرلشیر. اوْنلاردان ان قدیملری — ساوْت-پوْرتلئند کوْچه‌سین‌ده اوْوْلان کؤرپوْ، هوْاری آندرئی کؤرپوْسوْ وْ وْیکتوْرییا-بریج — ۱۹-جوْ عصرین اوْرتالارین‌دا اینشا ائدیلیب.[۸۰] قلازقوْنوْن گؤرکه‌م‌لی کؤرپوْلرلرین‌دن اوْوْلان — «کلاید آرک» (۲۰۰۶-جی ایلده اینشا اوْوْلموْش‌دوْر) آسما کؤرپوْسوْ، چایی کئچه‌ن بوْجاقا گؤره، یئرلی اهالی طرفیندن «چپ کؤرپوْسوْ» اینگیلیسجه: Squinty Bridge لقبینی آلمیش‌دیر.[۸۱]\nپارکلاری وْ باغلاری\nدَییشدیر\nقلازقوْ کوْینس پارک\nقلازقوْدا ۹۰-دان آرتیق پارک وْ مئیدان وْار. بوْنلاردان ان اساسلاری:[۸۲]\nکئلوْینقروْوْ پارکی — اینگیلیس باغبان سئر جوْسئف پاکستوْن طرفیندن ۱۸۵۲-جی ایلده یارادیلمیش‌دیر. پارک‌دا اوْرکئستر اوْچوْن بئندستئند، بوْوْلس وْ کروْکئت مئیدانچالاری، موْختلیف هیکللر وْ عابده‌لر، سکئیتپارک وْ کئلوْینقروْوْ اینجسنت قاللئرئیاسی وْ موْزئیی یئرلشیر.\nقلازقوْ کوْینس پارک — ۱۸۵۷-جی ایلده یارائدیلمیش پارک، ایسکاتلند کرالیچاسی مارییا ایستوْارتین شرفینه آدلاندیریمیش‌دیر.\nقلازقوْ قرین — قلازقوْنوْن ان قدیم پارکی ۱۵-جی عصرده یارادیلمیش‌دیر. پارک‌دا خالق سارایی وْ تئمپئلتوْن خالچا فابریکی یئرلشیر.\nبئللاهیوْستوْن پارکی — ۱۸۹۵-جی ایلده یارائدیلمیش پارکین اراضی‌سی ۷۱ هئکتاردیر.[۸۳] پارک وْاتیکانین قلازقوْیا سیاهتی زامانی پاپالیق مکانی کیمی ایشلنیر.\nقلازقوْ بوْتانیکا باغلاری — ۱۸۱۷-جی ایلده یارائدیلمیش باغ‌دا تروْپیک سهلبلر، بئقوْنییا وْ آغاجتیپ پاپاروْتنیکلر بیتیر.\nمدنیتی\nدَییشدیر\n۱۹۹۰-جی ایلده آوْروْپانین مدنیت باشکندی اعلان ائدیله‌ن قلازقوْنوْن مدنیت حیاتی اوْوْلدوْقجا موْختلیف‌دیر.[۸۴] شهرده اینجسنته دایر میلّی تشکیلاتلارین اساس‌لی حیسه‌سی، اوْ جمله‌دن ایسکاتلند اوْپئراسی، ایسکاتلند بالئتی، ایسکاتلند میلّی تئاتری، ایسکاتلند کرال میلّی اوْرکئستری، ایسکاتلند ببج سیمفوْنیک اوْرکئستری وْ ایسکاتلند میلّی گنجلر تئاتری یئرلشیر.\nتئاترلاری\nدَییشدیر\nقلازقوْ کرال تئاترینین رئپئرتوْارین‌دا کلاسسیک اثرلر، اوْپئرا وْ بالئت تاماشالارینین قۇروْلوْشوْ، ۱۹۰۴-جوْ ایلده یارادیلان «پاوْیلیوْن» تئاتری ایسه موْختلیف شوْوْلار، موْسیقی‌لی اثرلر وْ تاماشالار کئچیریر. دیگر وْاجیب تئاتر مکانلارین‌دان تروْن وْ سیتیزئنس تئاترلارینی قئید ائتمک اوْلار.[۸۵][۸۶]\nموْزئی وْ قالئرئیالاری\nدَییشدیر\nکئلوْینقروْوْ اینجسنت قاللئرئیاسی وْ موْزئیی\nقلازقوْدا ۲۰-دن آرتیق موْزئیی وْ اینجسنت قالئرئیاسی فعالیت گؤستریر. شهرده ایسکاتلندنین ان چوْوْخ زیارت ائدیله‌ن موْزئیی — کئلوْینقروْوْ اینجسنت قاللئرئیاسی وْ موْزئیی یئرلشیر. موْزئیین اینجسنت کوْللئک‌سییاسینا چوْوْخ گؤرکه‌م‌لی آوْروْپا رسملری، اوْ جمله‌دن قدیم اوْستالار، فران‌سیز ایمپرئسسیوْنیستلر، هوْللاند اینتیباه دؤوْروْ، شوْتلاند کوْلوْریستلری وْ قلازقوْ مکتبینین ائکسپوْنئنتلری داخیل‌دیر.[۸۷]\n۲۰۱۳-جوْ ایلده «آوْروْپادا ایلین موْزئیی» موْسابیقه‌سینین موْکافاتی ایله تلتیف اوْوْلوْنموْش ریوْئرساید موْزئیی ده شهرده یئرلشیر. هوْندوْرلوْیو °۳۶ متر اوْوْلان شوْشه‌لی فاساد بیناسین‌دا ۳ مین ائکسپوْناتا مالیک نقلیات موْزئیی فعالیت گؤستریر.[۸۸]\nقلازقوْنوْن دیگر موْزئی وْ قالئرئیالاری:\nمۆعاصیر اینجسنت قالئرئیاسی\nباررئلل کوْللئک‌سییاسی\nماکلئننان قالئرئیاسی\nخالق سارایی\nسئنت مانقوْنوْن دینی حیات وْ اینجسنت موْزئیی\nایسکاتلند فوْتبوْل موْزئیی\nایسکاتلند مکتب موْزئیی\nمۆعاصیر اینجسنت قالئرئیاسی\nهوْنتئریان موْزئیی\nکلوْبلاری، کوْنسئرت زاللاری وْ کینوْتئاترلاری\nدَییشدیر\nThe Barrowlands\nشهرین موْسیقی سهنه‌سی - بؤیوْک بریتانییادا ان پارلاقلاردان بیری‌دیر. قلازقوْدا هر هفته تقریباً ۱۳۰ موْسیقی تدبیری باش توْتوْر.[۶۰] قلازقوْنوْن ان تانینمیش موْسیقی صحنه‌لرین‌دن تهئ Barrowlands، کینگ توْت'س Wah Wah هوْت وْ سسئ هیدروْ-نوْ قئید ائتمک اوْلار.[۸۹] ۲۰۰۸-جی ایلده قلازقوْ بؤیوْک بریتانییانین «اوْنئسجوْ-نوْن موْسیقی شهری» نوْمیناسییاسینا لاییق گؤروْلموْش ایلک شهر اوْوْلموْش‌دوْر.[۶۰][۹۰] قلازقوْ ۲۰۱۴-جوْ ایل متوْ آوْروْپا موْسیقی موْکافاتینین تقدیمئتمه مراسیمینه ائوْ صاحب‌لیگی ائتمیش‌دیر.[۶۰] قلازقوْ — تراوْیس، سیمپلئ میندس، جامئرا اوْبسجوْرا، بئللئ & سئباستیان، گلاسوْئگاس، فرانز فئردیناند، تهئ فراتئللیس، Mogwai، پریمال سجرئام، تئخاس، جهوْرجهئس کیمی موْسیقی قروْپلارینین دوْغوْلدوْغوْ یئردیر. قلازقوْدا ۷۰۰-دن چوْوْخ بار، پاب وْ گئجه کلوْبوْ فعالیت گؤستریر.[۶۰] قلازقوْنوْن ان مشهوْر گئجه کلوْبلاری \"جامپوْس\"، \"جاتهوْوْسئ\"، گاراگئ\"، \"تیگئر تیگئر\"، \"سوْب جلوْب\"، \"تهئ توْننئل\" وْ س. ساییلیر.[۹۱][۹۲] قلازقوْدا ۱۰-دان چوْوْخ کینوْتئاتر، اوْ جمله‌دن ۲۰۰۱-جی ایلده گیننئ‌سین رئکوْردلار کیتابینا دوْشموْش دوْنیانین ان هوْن‌دوْر کینوْتئاتر بیناسی اوْوْلان «سینئوْؤرلد» (شابلون:لانگ-ائن) یئرلشیر.[۶۰][۹۳]\nفئستیوْاللاری\nدَییشدیر\nوْئست ائند فئستیوْالی\nشهرین فئستیوْال حیاتی - ایسکاتلنددا ان دوْلغوْنلاردان بیری‌دیر. لاکین ائدینبوْرقدان فرق‌لی اوْلاراق، هاردا کی، فئستیوْال آیی آوْقوْست ساییلیر، قلازقوْدا فئستیوْاللار بوْتوْن ایل بوْیوْ کئچیریلیر.[۹۴] شهرین ان تانینمیش فئستیوْاللاری وْئست ائند فئستیوْالی، قلازقوْ فیلم فئستیوْالی، مئرچانت سیتی فئستیوْالی، قلازقوْ جاز فئستیوْالی، قلازقوْ بئینلخالق کوْمئ‌دییا فئستیوْالی، جئلتیج ج��ْننئجتیوْنس وْ دوْنیا توْلوْق زوْرناسی چئمپیوْناتی ساییلیر.[۹۵]\nکیوْ\nدَییشدیر\nقلازقوْدا موْختلیف مدیا اوْفیسلری، اوْ جمله‌دن شهر وْ رئگیوْن کیوْ-لری یئرلشیر:[۹۶]\nسجوْتتیسه تئلئوْیسیوْن وْ ببج سجوْتلاند تئلئوْیزییا کوْمپانییالارینین قرارگاهلاری؛\nایسکاتلندنین دایلی رئجوْرد، ائوْئنینگ تیمئس، سوْندای مایل، تهئ ناتیوْنال وْ تهئ هئرالد کیمی اساس قزئتلرینین باش اوْفیسلری؛\nبریتانییا قزئتلری اوْوْلان تهئ سوْن، دایلی مایل، تهئ تیمئس وْ تهئ سوْندای تیمئس رئگیوْنال رئداک‌سییالاری؛\nیئرلی شهر قزئتلری اوْوْلان تهئ دیگگئر، تهئ Glasgow ائاست News، تهئ Glaswegian وْ س. رئداک‌سییالاری.\nکیتابخانالاری\nدَییشدیر\nشهرده ۳۷ ایجتیماعی کیتابخانا فعالیت گؤستریر، اوْ جمله‌دن آوْروْپانین ان بؤیوْک آراییش کیتابخاناسی — ۱۸۷۷-جی ایلده توْتوْن ماقناتی ایستیوْئن میتچئللین وْسیتی ایله یارانان میتچئلل کیتابخاناسی. کیتابخانانین ایچین‌ده ۱٬۳ میلیوْن کیتاب، ۳۵٫۰۰۰ خریته وْ فوْتوْشکیللر، میکروْفیلم وْ آرخیوْ قزئت یئرلشیر.[۹۷]\nتحصیل\nدَییشدیر\nقلازقوْ اوْنیوْئرسیتئتی\nقلازقوْدا ۱۸۴ ایبتی‌دای مکتب و °۲۹ اوْوْرتا مکتب یئرلشیر،[۹۸] خصوْصی تحصیل احتیاجلاری اوْوْلان اوْشاقلارین تحصیلی اوْچوْن ۳۴ مکتب فعالیت گؤستریر.[۹۹] بعضی مکتبلرده تدریس شوْتلاند کئلت دیلینده حیاتا کئچیریلیر.[۱۰۰] شهرین آلی تحصیل موْس‌سی‌سه‌لری:\nقلازقوْ اوْنیوْئرسیتئتی — ۱۴۵۱-جی ایلده یارانمیش‌دیر، ایسکاتلندنین ایکینجی ان قدیم تحصیل اوْجاقی‌دیر (سئنت-ائندریوْس اوْنیوْئرسیتئتیندن سوْوْنرا). اوْنیوْئرسیتئتین دوْققوْز فاکوْلته‌سین‌ده ۱۳۰ اؤلکه‌دن ۲۳ مین‌دن چوْوْخ طلبه تحصیل آلیر.[۶۰][۱۰۱]\nایستراتکلاید اوْنیوْئرسیتئتی — ۱۷۹۶-جی ایلده یارانمیش‌دیر، اوْنیوْئرسیتئتین بئش فاکوْلته‌سین‌ده ۲۵ مین‌دن چوْوْخ طلبه تحصیل آلیر.[۱۰۱]\nقلازقوْ کالئدوْنییا اوْنیوْئرسیتئتی — ۱۸۷۵-جی ایلده کوْللئج کیمی یارانمیش‌دیر، اوْنیوْئرسیتئت ایستاتوْسوْنوْ ۱۹۹۳-جوْ ایلده آلممیش‌دیر، اوْنیوْئرسیتئتین اوْچ فاکوْلته‌سین‌ده ۱۷ مین‌دن چوْوْخ طلبه تحصیل آلیر.[۱۰۱]\nشهرده اوْنیوْئرستیتئتلئردن باشقا بیر سیرا کوْللئج وْ آکادئ‌مییالار وْار — قلازقوْ اینجسنت مکتبی، قلازقوْ کئلوْین کوْللئجی، قلازقوْ کلاید کوْللئجی، ایسکاتلند کرال کوْنسئروْاتوْرییاسی وْ س. طلبه‌لرین سایینا گؤره قلازقوْ ایسکاتلنددا بیرینجی وْ بریتانییادا (لوْندوْندان سوْوْنرا) ایکینجی سیرادادیر.[۱۰۲]\nایدمان\nدَییشدیر\nفوْتبوْل\nدَییشدیر\nسئلتیک پارک\nشهرده دوْنیا دئربیلری سیراسیندا یئر آلان وْ اؤزوْنمخسوْس‌لوْغوْ ایله سئچیله‌ن «سئلتیک» وْ «قلازقوْ رئینجئرس» مسکوْنلاشیر. دایم پرینسیپیال‌لیغی ایله سئچیله‌ن ماتچ‌دا کوْمان‌دالار آراسین‌دا اؤلوْم-دیریم موْباریزه‌سی درجه‌سین‌ده رقابتین اوْلماسی هم ده سیاسی کاراکتئر داشیییر. سببی رئینجئرسین «پروْتئستانت وْ کرالیچه کلوْبوْ»، سئلتیکین ایسه کرالیچه‌یه بوْیوْن ایمه‌یه‌ن کاتوْلیکلرین کوْمان‌داسی اوْلماسی‌دیر.[۱۰۳][۱۰۴] قلازقوْنوْن دیگر فوْتبوْل کلوْبلاری — پارتیک تیسل، کلاید وْ کوْینس پارکدیر. شهرده سئلتیک پارک، آیبروْکس ایستادیوْنوْ وْ هامپدئن پارک ایستادیوْنلاری یئرلشیر. ۲۰۲۰-جی ایلده اوْئفا آوْروْپا کوْب��ْکو °۲۰۲۰-نین ۴ اوْیوْنوْ قلازقوْدا کئچیریله‌جک.[۱۰۵]\nدیگر ایدمان نؤوْلری\nدَییشدیر\nپئشکار رئقبی کوْمان‌داسی قلازقوْ اوْوْرریوْرس ایسکاتلند، ایرلان‌دییا وْ اوْئلسین دیگر کوْمان‌دالاری ایله یاناشی کئلت لیقاسیندا ایشتیراک ائدیر. شهرین یئگانه باسکئتبوْل کوْمان‌داسی قلازقوْ روْکس آدلانیر وْ بریتانییا باسکئتبوْل لیقاسیندا ایشتیراک ائدیر. قلازقوْنوْن اساس ایدمان آرئنالاری — کئلوْین-هوْلل وْ سیر کریس هوْی وْئلوْدروْموْدوْر.\nبیرلیک اوْیوْنلاری\nدَییشدیر\n۲۰۰۷-جی ایلده قلازقوْ نیگئرییا باشکندی آبوْجانی اوْسته‌له‌ایب، بیرلیک اوْیوْنلاری کئچیریلجیی یئر سئچیلمیش‌دیر.[۱۰۶] ۲۰۱۴-جوْ ایلین ایوْلوْن ۲۳-دن آوْقوْستوْن ۳-دک قلازقوْدا بیرلیک اوْیوْنلاری کئچیریلمیش‌دیر.[۱۰۷] بۇ ۷۱ موْختلیف اؤلکه وْ اراضیلرین‌دن گلن، ۴۹۴۷ ایدمانچینین ایشتیراکی ایله، ۱۷ موْختلیف ایدمان نؤوْلوْک ایسکاتلندنین تاریخین‌ده کئچیریله‌ن ان بؤیوْک موْلتی-ایدمان حادثه‌سی ایدی.[۱۰۸] بیرلیک اوْیوْنلاری زامانی قلازقوْیا ۳۰۰٬۰۰۰-دن چوْوْخ زیارت‌چی گلمیش، اؤلکه‌ده ۱۰۰۰ ایش یئری یارائدیلمیش و °۱٫۲ میلیوْن بیلئت ساتیلمیش‌دیر.[۱۰۸] بیرلیک اوْیوْنلاری ایسکاتلندنین ایقتیصادیاتینا £۵۲ میلیوْن سمره گلمیش‌دیر.[۱۰۸]\nنقلیات\nدَییشدیر\nآوْتوْموْبیل نقلیاتی\nدَییشدیر\nМ۸ ماگیسترالی\nقلازقوْ بؤیوْک بریتانییادا اساس نقلیات مرکزلرین‌دن بیری‌دیر. اؤلکه‌نین قالان حیسه‌لری ایله شهری باغلایان یوْللار:[۱۰۹]\nآ۸\/М۸ — اساس ماگیسترال، ایسکاتلندنین غرب ساحلین‌دن شرق ساحلینه کئچیر وْ قلازقوْنوْ ائدینبوْرقلا باغلاییر؛\nآ۸۲ — دوْمبارتوْندان لوْخ لوْموْندا وْ ایسکاتلندنین یوْخاری قوزئی-قربین‌دن کئچیر؛\nآ۸۰\/م۸۰ — ایستیرلینقین قوزئی-شرقینه آپاریر؛\nآ۷۴\/م۷۴ — قلازقوْنوْ ایسکاتلندنین جنوْب وْ اینگیلیس‌نین قوزئی وْیلایتلری ایله باغلاییر؛\nآ۷۷\/م۷۷ — جنوْب-شرق‌دن کیلمارنوْکدان ائیره کیمی آپاریر؛\nقلازقوْنوْن کنارین‌دا یوْل شبکه‌سینین اینکیشافینا باخمایاراق، آوْتوْموْبیله مالیک اوْلمایانلارین وْ ایجتیماعی نقلیات‌دان ایستیفاده ائتمه‌یه اوْستوْنلوْک وْئره‌ن وْطنداشلارین نیسبتی ایسکاتلند اوْچوْن اوْوْرتا موْقایی‌سه‌ده داها یوْکسک‌دیر (موْوْافیق اوْلاراق ۵۶٪ وْ عائله‌لرین ۳۴٪-نی تشکیل ائدیر).[۱۱۰]\nایجتیماعی نقلیاتی\nدَییشدیر\nقلازقوْدا آوْتوْبوْس\nقلازقوْنوْن ایجتیماعی نقلیاتینین کوْوْردیناسییاسینی وْ اینکیشافی ایستراتهجلیدئ پارتنئرسهیپ فوْر ترانسپوْرت (ایسپت) دؤوْلت نقلیات آگئنت‌لیگی طرفیندن ایداره اوْوْلوْنوْر.[۱۱۱] شهرده ۴۰ آوْتوْبوْس شیرکتلری فعالیت گؤسترسه ده، فیرست شیرکتینه آوْتوْبوْس نقلیاتینین ۷۰٪-لیک پایی دوْشوْر.[۱۱۰]\nایلک اوْمنیبوْس شهرین کوْچه‌لرین‌ده ۱۸۴۵-جی ایلده حرکته باشلامیش‌دیر.[۱۱۲] ۲۰-جی عصرین اوْرتالارینا قدر قلازقوْدا ایکی قات‌لی تراموْای وْ تروْللئیبوْس ایشله‌سه ده، شهر ساکینلرینین دیگر نقلیات نؤوْلرینین سئچمه‌سی، بۇ سئروْیسلرین آرادان قالدیریلماسینا سبب اوْوْلموْش‌دوْر.[۱۱۳][۱۱۴] قلازقوْدا سوْن دفعه تراموْای ۱۹۶۲-جی ایل ۴ سپتامبردا، تروْللئیبوْس ایسه ۱۹۶۷-جی ایلین مایین‌دا فعالیت گؤسترمیش‌دیر.[۱۱۵]\nمتروْ ایستان‌سییاسی\n۱۸۹۶-جی ایلده‌ن فعالیت گؤستره��ن وْ تک ختت‌دن عبارت اوْوْلان قلازقوْ متروْپوْلیتئنی (لوْندوْن وْ بوْداپئشت‌دن سوْوْنرا) دوْنیانین اوْچوْنجوْ ان قدیم متروْسوْ ساییلیر.[۱۱۶] ایلک دفعه متروْ ختتی ۱۹۷۰-جی ایلده، سوْنوْنجوْ دفعه ایسه ۲۰۱۱-جی ایلده تامامیله موْدئرنلشدیریلمیش‌دیر.[۱۱۷] هر ایل قلازقوْ متروْسوْنو °۱۳ میلیوْن اینسان ایشله‌دیر.[۱۱۸] متروْ یئرلی ساکینلر طرفیندن «قوْروْلان پوْرتاغال» شابلون:اینگسلیسجه کیمی تانینیر.[۱۱۹][۱۲۰]\nدمیریوْلوْ نقلیاتی\nدَییشدیر\nقلازقوْنوْن دمیریوْلوْ نقلیاتی ترانسپوْرت سجوْتلاند میلّی نقلیات آگئنت‌لیگی طرفیندن ایداره اوْوْلوْنوْر. شهرین قلازقوْ سئنترال وْ کوْین ایستریت دمیریوْلوْ وْاغزاللارین‌دان، قاتارلار جنوْب، قوزئی وْ قوزئی-شرق ایستیقامت‌ده گئدیر.[۱۱۰] قلازقوْ سئنترال (۱۹۹۹ و °۲۰۰۵-جی ایلده میلّی دمیریوْلوْ موْکافاتلارینین قالیبی)[۱۲۱] ایسکاتلندنین ان ایشلک دمیر یوْلوْ ایستان‌سییاسی‌دیر وْ هر ایل ۲۹ میلیوْن‌دان چوْوْخ خالقا خیدمت ائدیر.[۱۲۲]\nسوْ نقلیاتی\nدَییشدیر\nاوْللر قلازقوْدا نئچه بره کئچی‌دی فعالیت گؤسترسه‌ده، ایندی اوْنلار تامامیله کؤرپوْلر وْ کلاید توْنئ‌لی ایله اوْز اوْوْلوْنوْب. کلاید چایی بوْیوْ چای تراموْایلاری وْ دوْنیادا سوْنوْنجوْ دنیز چارخ‌لی ائکسکوْرسییا گمی‌سی اوْوْلان \"Waverley\" فعالیت گؤستریر.[۱۱۰][۱۲۳] ۲۰۰۷-جی ایلین ایوْن آیین‌دان قلازقوْدان آرقایلل وْ بیوْت بیرلش‌دیره‌ن دنیز تییاره‌سی خیدمتی باشلامدیش‌دیر.[۱۲۴]\nهاوْا نقلیاتی\nدَییشدیر\nقلازقوْ بئینلخالق هاوْا لیمانی قلازقوْدا ایکی بئینلخالق هاوْا خیدمتی مؤوْجوْددوْر:\nقلازقوْ بئینلخالق هاوْا لیمانی (گلا) — شهرین ۱۳ کیلوْمتر قربین‌ده یئرلشیر. ایسکاتلندنین ان بؤیوْک بئینلخالق هاوْا لیمانی ۸۰ ایستیقامت مارشروْتوْیلا ایشلییر.[۱۲۵]\nپرئستوْیک هاوْا لیمانی (پیک) — پرئستوْیک شهرینین اطرافین‌دا، ۴۶ کم جنوْب-غرب‌ده یئرلشیر. آئروْپوْرت ۲۷ ایستیقامت مارشروْتوْیلا ایشلییر وْ ایسکاتلنددا هاوْا ترافیک باخیمین‌دان اوْچوْنجوْ یئری توْتوْر.[۱۲۶]\nتانینمیش ساکینلری\nدَییشدیر\nاساس مقاله‌لر: قلازقوْدان اینسانلار و بؤلمه:قلازقوْدا دوْغوْلانلار\nقلازقوْنوْن ساکینلری قلازوْئجیان اینگیلیسجه: Glaswegian آدلانیر.[۱۲۷] شهرین تانینمیش ساکینلردن فوْتبوْل‌چوْ وْ مشق‌چی الکس فرگوْسن، ایختیراچی جئیمس وْاتت، مئمار جئیمس ایستئرلینق، موْغه‌ننی پاوْلوْ نوْتینی، آکتیوْر جئرارد باتلئر، مئمار چارلز رئننی ماکینتوْش، سیاست‌چی توْم‌می شعری‌دان، آکتیوْر پیتئر کاپال‌دی، ایسکاتلندنین آوْروْپا وْ بئینلخالق توسعه ناظری هوْمزا یوْوْساف، بؤیوْک بریتانییانین ۷۴-جوْ باش ناظری قوْردوْن براوْنوْ قئید ائتمک اوْلار.\nجئیمس وْاتتین ان بؤیوْک نایلیتی بوْخار ماشینینی تکمیللش‌دیرمک‌دن عبارت اوْوْلموْش‌دوْر.\nUilyam Kelvin, Şotlandiya-İrlandiya fiziki\nUilyam Ramzay, Şotlandiya kimyaçısı\nچارلز رئننی ماکینتوْش، مئمار، رس‌سام وْ دیزاینئر.\nCon Loqi Berd, Şotlandiya ixtiraçısı\nAleksandr R. Todd, Şotlandiya alimi\nCok Steyn, Şotlandiya futbolçusu və futbol məşqçisi\nAyvor Katler, Şotlandiya şairi\nCeyms Sterlinq, Şotlandiya memarı\nAlisder Qrey, Şotlandiya yazıçısı\nالکس فرگوْسن، فوْتبوْلوْن ان اوْغوْرلوْ مشق‌چیلرین‌دن بیری ساییلیر.\nBilli Konnolli, Şotlandiya komiki\nBert Cenş, Şotlandiya gitaristi\nDonovan, Şotlandiya müğənnisi\nLulu, Şotlandiya müğənnisi\nMark Knopfler, Şotlandiya müğənnisi\nRobbi Koltreyn, Şotlandiya aktyoru\nCorc Qallovey, Şotlandiya siyasətçisi\nAnqus Yanq, Avstraliya gitaraçısı\nCon Pol Yanq, Avstraliya müğənnisi\nKenni Dalqliş, Şotlandiya futbolçusu və futbol məşqçisi\nPiter Kapaldi, Şotlandiya aktyoru\nEddi Rider, Şotlandiya müğənnisi\nLoren Kelli, Şotlandiya aktrisası\nEndryu Marr, Şotlandiya jurnalisti\nCim Kerr, Şotlandiya müğənnisi\nRobert Karlayl, Şotlandiya aktyoru\nCimmi Sammervill, Şotlandiya müğənnisi\nKolin Montqomeri, Şotlandiya qolfçusu\nتوْم‌می شعری‌دان، سیاست‌چی.\nDenis Mina, Şotlandiya yazıçısı\nŞarlin Spiteri, Şotlandiya müğənnisi\nCon Barroumen, Şotlandiya aktyoru\nMark Millar, Şotlandiya komiks yazıçısı\nجئرارد باتلئر، آکتیوْر.\nKelli Makdonald, Şotlandiya aktrisası\nPirs Doherti, İrlandiya siyasətçisi\nBarri Ferquson, Şotlandiya futbolçusu və futbol məşqçisi\nCeyms Makavoy, Şotlandiya aktyoru\nAlan Hatton, Şotlandiya futbolçusu\nهوْمزا یوْوْساف، سیاست‌چی.\nAyden Makqidi, İrlandiya futbolçusu\nEndi Marri, Şotlandiya tennis oyunçusu\nEmi Makdonald, Şotlandiya müğənnisi\nقارداش شهرلر\nدَییشدیر\nنوْرنبئرق، آلمان، (۱۹۸۵)\nروْستوْوْ-نا-دوْنوْ، روْسیه، (۱۹۸۶)\nدالیان، چین خالق رئسپوْبلیکاسی، (۱۹۹۷)\nهاوْانا، کوْبا، (۲۰۰۲)\nتوْرین، ایتالیا، (۲۰۰۳)[۱۲۸]\nمارسئل، فرانسه، (۲۰۰۶)\nلاهوْر، پاکیستان، (۲۰۰۶)[۱۲۹]\nبئتلئهه‌م، فیلیسطین، (۲۰۰۷)[۱۳۰][۱۳۱]\nنگارخانه\nدَییشدیر\nKelvinqrov parkı\nRiversayd Muzeyi\nMitçell kitabxanası\nQlazqo Krossda Tollbut saat qülləsi\nMillenium körpüsü\nQlazqo Kaledoniya Universitetindən görünən mənzərə\nSent Andryu Kafedralı\nVellinqton kilsəsi\nقایناقلار\nدَییشدیر\n^ Analyser UV02. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2007-09-30. یوْخلانیلیب4 August 2007.\n^ شابلون:وْب قایناقلاماسی\n^ 2007 Population Estimates (PDF). آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2008-02-27. یوْخلانیلیب16 January 2008.\n^ Glasgow Etymology letter\n^ Glasgow Caledonian University − Glasgow, the name. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2007-09-28. یوْخلانیلیب2016-08-14.\n^ ۶٫۰ ۶٫۱ The Glasgow Story − Glasgow Coat of Arms\n^ Scotland with style − Coat of Arms. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2007-07-07. یوْخلانیلیب2016-08-14.\n^ Scotland Guide − St Mungo and the Glasgow coat of arms\n^ سئجتیوْنس اوْف تهئ آنتوْنینئ Wall آت هیللفوْوْت جئمئتئری. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2009-02-21. یوْخلانیلیب2016-08-14.\n^ Heritage.scotsman.com − ست موْنگوْ آند هیس میستئریوْوْس دئئدس\n^ ۱۱٫۰ ۱۱٫۱ آبوْوْت Glasgow — تهئ ائستابلیسهمئنت اوْف تهئ جیتی. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2012-10-03. یوْخلانیلیب2016-08-14.\n^ Glasgowcathedral.org.uk. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2020-03-04. یوْخلانیلیب2016-08-14.\n^ ۱۳٫۰ ۱۳٫۱ تهئ Glasgow ایستوْری — ائارلی تیمئس تو °۱۵۶۰\n^ آرجهدیوْجئسئ اوْف Glasgow — هیستوْری. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2007-06-23. یوْخلانیلیب2016-08-14.\n^ Glasgow گوْیدئ — Glasgow فایر. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2007-08-15. یوْخلانیلیب2016-08-14.\n^ تهئ هیستوْری & جوْنستیتوْتیوْن اوْف تهئ اوْنیوْئرسیتی اوْف Glasgow\n^ ۱۷٫۰ ۱۷٫۱ The Glasgow Story — Rising Burgh\n^ ۱۸٫۰ ۱۸٫۱ About Glasgow − Rise of the merchant trader. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2011-07-28. یوْخلانیلیب2016-08-14.\n^ Glasgow Guide — Historical Timeline. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2007-08-14. یوْخلانیلیب2016-08-14.\n^ ۲۰٫۰ ۲۰٫۱ ۲۰٫۲ ۲۰٫۳ ۲۰٫۴ BBC − History − 18th-century Glasgow\n^ A tour thro' the whole island of Great Britain by Daniel Defoe, letter XII\n^ ۲۲٫۰ ۲۲٫۱ ۲۲٫۲ The Glasgow Story − Industrial Revolution\n^ ۲۳٫۰ ۲۳٫۱ تهئ Glasgow ایستوْری − سئجوْند جیتی اوْف تهئ ائمپیرئ\n^ ۲۴٫۰ ۲۴٫۱ جهروْنوْلوْگی اوْف سجوْتتیسه پوْلیتیجس. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2008-01-18. یوْخلانیلیب2016-08-14.\n^ ۲۵٫۰ ۲۵٫۱ رادیجال Glasgow. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2007-09-28. یوْخلانیلیب2016-08-14.\n^ Red Clydeside − The battle of George Square\n^ ۲۷٫۰ ۲۷٫۱ ۲۷٫۲ The Glasgow Story — No Mean City\n^ About Glasgow — Industrial decline. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2012-08-01. یوْخلانیلیب2016-08-14.\n^ English Heritage — Blue Plaque for Scottish Architect Thomas Smith Tait\n^ The Glasgow Story — Modern Times\n^ About Glasgow − Cultural renaissance. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2012-08-01. یوْخلانیلیب2016-08-14.\n^ About Glasgow − Regeneration − Into the new Millennium. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2009-05-26. یوْخلانیلیب2016-08-14.\n^ Şotlandiya referendumda müstəqilliyə \"YOX\" dedi\n^ Scottish independence: Glasgow votes 'Yes'\n^ ۳۵٫۰ ۳۵٫۱ How Glasgow's population has changed\n^ 2007 Population Estimates (PDF). آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2011-08-18. یوْخلانیلیب16 January 2008.\n^ Demographia.com\n^ Glasgow City Council Area - Demographic Factsheet. National Records of Scotland (20 April 2015). آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2016-01-02. یوْخلانیلیب12 July 2015.\n^ پوْپوْلاتیوْن بی ائتهنیجیتی این Glasgow. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2022-06-17. یوْخلانیلیب2016-08-14.\n^ ۴۰٫۰ ۴۰٫۱ ۴۰٫۲ ۴۰٫۳ بریئفینگ پاپئر ۲۰۱۱ جئنسوْس – رئلئاسئ ۲ا – رئسوْلتس فوْر Glasgow جیتی. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2015-09-24. یوْخلانیلیب2016-08-14.\n^ ۴۱٫۰ ۴۱٫۱ Glasgow Scots. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2019-06-09. یوْخلانیلیب2016-08-14.\n^ Glasgow City Council − Wards. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2012-08-05. یوْخلانیلیب2016-08-14.\n^ Glasgow جیتی جوْوْنجیل − ائلئجتیوْنس Framework. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2012-08-02. یوْخلانیلیب2016-08-14.\n^ Scotsman.com − Edinburgh and Glasgow must join forces to enter Europe’s super league\n^ Scottish Executive — Two cities are \"twin engines\" of economy. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2014-07-14. یوْخلانیلیب2016-08-14.\n^ Scotland.org — Glasgow and Surrounding Areas\n^ BBC News — Boosts continue from culture win\n^ Why Glasgow was 'miles better'. BBC. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 5 iyun 2016. یوْخلانیلیب5 iyun 2016.\n^ 'People Make Glasgow' unveiled as new city brand. BBC. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2017-03-08. یوْخلانیلیب5 iyun 2016.\n^ تهئ آجادئمی اوْف اوْربانیسم: Awards https:\/\/web.archive.org\/web\/20080119212642\/http:\/\/www.academyofurbanism.org.uk\/awards.htm رئتریئوْئد ۲۸ مای ۲۰۰۸\n^ شابلون:دئاد لینک\n^\n^ Visitscotland.com − Glasgow جیتی جئنترئ\n^ مئرجهانت جیتی'س هیستوْری. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2022-03-28. یوْخلانیلیب2016-08-14.\n^ Glasgow’س مئرجهانت جیتی\n^ Glasgow مئرجهانت جیتی سیگهتسئئینگ گوْیدئ\n^ Let Glasgow flourish. Scotland: the official online gateway. یوْخلانیلیب29 July 2008.\n^ Glasgow City Council − International financial services district. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2009-07-09. یوْخلانیلیب2016-08-14.\n^ IFSD Glasgow\n^ ۶۰٫۰ ۶۰٫۱ ۶۰٫۲ ۶۰٫۳ ۶۰٫۴ ۶۰٫۵ ۶۰٫۶ قلازقوْ: ان قوْناقپروْر طلبه شهری. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2016-03-04. یوْخلانیلیب2016-08-14.\n^ West ائند بی آننیئ گوْوْد. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2007-10-14. یوْخلانیلیب2016-08-14.\n^ تهوْوْساندس توْرن اوْوْت توْ سئئ ۲۰ته West ائند فئستیوْال'س اوْپئنینگ پارادئ. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2016-03-05. یوْخلانیلیب2016-08-14.\n^\n^\n^\n^ فیر پارک – NOW GLASGOW نئجروْپوْلیس\n^ ایان ر. میتجهئلل — Walking این Glasgow’س ائاست ائند\n^ Visitscotland.com − Glasgow ائاست ائند\n^ Visitscotland.com − Glasgow South Side\n^ ائند اوْف آن ائرا این سیگهتهیلل آس اینتئرناتیوْنال جوْمموْنیتی سئئ فلاتس توْرن down\n^ ائخجلوْسیوْئ فیرست لوْوْک آت تهئ فوْتوْرئ اوْف سیگهتهیلل\n^ سیگهتهیلل رئوْامپ پلاننئد فوْر Glasgow ۲۰۱۸ یوْوْته گامئس بید\n^ پارتیجک تهیستلئ تئامس اوْپ with ماریهیلل فوْوْدبانک. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2015-02-07. یوْخلانیلیب2016-08-14.\n^ Glasgow'س رئد روْاد فلاتس توْ بئ دئموْلیسهئد لاتئر تهیس یئار\n^ ۷۵٫۰ ۷۵٫۱ ۷۵٫۲ ائوْلر یئنه ده یئرله یئک‌سان اوْلوْن‌دوْ - بوْ دفعه قلازقوْدا\n^ Scotland Guide — Architecture of Glasgow\n^ CA' D'ORO BUILDING. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2016-08-16. یوْخلانیلیب2016-08-14.\n^ ۷۸٫۰ ۷۸٫۱ Glasgow Architectural Styles. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2019-04-04. یوْخلانیلیب2016-08-14.\n^ Scotland's contemporary architecture\n^ Glasgow City Council — Clyde Bridges. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2007-09-19. یوْخلانیلیب2016-08-14.\n^ Overview of Clyde Arc. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2007-08-15. یوْخلانیلیب2016-08-14.\n^ Glasgow City Council — Parks & Gardens. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2012-11-20. یوْخلانیلیب2016-08-14.\n^ Bellahouston Park. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2016-03-10. یوْخلانیلیب2016-08-14.\n^ ۲۰ یئارس جوْلتوْرال جاپیتالس. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2007-08-22. یوْخلانیلیب2016-08-14.\n^ نیگهتس اوْوْت این Glasgow. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2007-08-06. یوْخلانیلیب2016-08-14.\n^ Glasgow گوْیدئ — Glasgow تهئاترئس. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2007-08-23. یوْخلانیلیب2016-08-14.\n^ Glasgow Museums — Kelvingrove Art Gallery and Museum. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2007-08-17. یوْخلانیلیب2016-08-14.\n^ Zaha Hadid's Riverside Museum\n^ تهئ ایندئپئندئنت — تهئ تئن بئست: روْجک موْسیج وْئنوْئس. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2008-01-27. یوْخلانیلیب2016-08-14.\n^ Glasgow'س موْسیج سجئنئ رئجوْگنیسئد with رارئ هوْنوْوْر فروْم اوْنئسجوْ. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2016-03-06. یوْخلانیلیب2016-08-14.\n^ سجوْتلاند with ایستیلئ − Glasgow موْسیج & جلوْب سجئنئ. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2007-10-07. یوْخلانیلیب2016-08-14.\n^ نیگهتس اوْوْت این Glasgow. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2007-09-27. یوْخلانیلیب2016-08-14.\n^ تهئ تاللئست جینئما این تهئ World - CineWorld, Glasgow. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2022-03-28. یوْخلانیلیب2016-08-14.\n^ West ائند فئستیوْال. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2006-01-09. یوْخلانیلیب2016-08-14.\n^ جوْلتوْرال فئستیوْالس. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2016-08-16. یوْخلانیلیب2016-08-14.\n^ Glasgow جیتی جوْوْنجیل — جیتی اوْف مدیا آند اینفوْرماتیوْن. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2012-07-31. یوْخلانیلیب2016-08-14.\n^\n^ Glasgow جیتی جوْوْنجیل − ائدوْجاتیوْن. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2012-04-15. یوْخلانیلیب2016-08-14.\n^ Glasgow جیتی جوْوْنجیل − ائدوْجاتیوْن سئروْیجئس. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2012-11-01. یوْخلانیلیب2016-08-14.\n^ Glasgow جیتی جوْوْنجیل − گائلیج ائدوْجاتیوْن. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2012-11-01. یوْخلانیلیب2016-08-14.\n^ ۱۰۱٫۰ ۱۰۱٫۱ ۱۰۱٫۲ هیگهئر ائدوْجاتیوْن ایستاتیستیجس آگئنجی\n^ سجوْتتیسه ائنتئرپریسئ − گئوْگراپهیج پروْفیلئ. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2007-05-27. یوْخلانیلیب2016-08-14.\n^ رانگئرس آند جئلتیج: دیسوْنیتئد تهئی ایستاند\n^ دوْنیا فوْتبوْلوْنوْن ان بؤیوْک ۷ دئربی‌سی. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2016-03-11. یوْخلانیلیب2016-08-14.\n^ آوْروْپا فوْتبوْل چئمپیوْناتینین ۴ اوْیوْنوْ باکی‌دا کئچیریله‌جک\n^ Glasgow wins راجئ فوْر ۲۰۱۴ گامئس\n^ اوْوْت with آ بانگ: ائیگهت میلّیوْن توْنئ اینتوْ Commonwealth گامئس’ ایسپئجتاجوْلار فینالئ - with لوْلوْ این تارتان تروْوْسئرس آند کیلیئ این تهیگه-هیگه بوْوْتس (آند آیت فیناللی ایستوْپپئد راینینگ!)\n^ ۱۰۸٫۰ ۱۰۸٫۱ ۱۰۸٫۲ Commonwealth گامئس ۲۰۱۴ ایستاتس.\n^ Карта на گوْوْگلئ ماپس\n^ ۱۱۰٫۰ ۱۱۰٫۱ ۱۱۰٫۲ ۱۱۰٫۳ Glasgow جیتی جوْوْنجیل — ترانسپوْرت. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2012-04-15. یوْخلانیلیب2016-08-14.\n^ Strathclyde Partnership for Transport\n^ Glasgow's timeline. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2007-08-14. یوْخلانیلیب2016-08-14.\n^ Glasgow Trams\n^ Glasgow Trolleybuses\n^ The Glasgow Story − Trolleybuses\n^ Glasgow Subway system marks 115th anniversary\n^ Report says Glasgow subway work progressing well on £288m revamp\n^ Record passenger numbers for Glasgow Subway thanks to Games boost\n^ SPT Subway − Facts and figures. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2007-12-29. یوْخلانیلیب2016-08-14.\n^ Clockwork Orange reborn[دائمی اولو باغلانتیلی]\n^ Scotland.com — Glasgow جئنترال\n^ اوْففیجئ اوْف رایل رئگوْلاتیوْن — ایستاتیوْن اوْساگئ. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2013-01-22. یوْخلانیلیب2016-08-14.\n^ Waverley ائخجوْرسیوْنس. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2009-08-17. یوْخلانیلیب2016-08-14.\n^ وْیسیت بریتاین — New سئاپلانئ سئروْیجئ فروْم Glasgow[دائمی اولو باغلانتیلی]\n^ ایسپت — Glasgow آیرپوْرت رایل لینک. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2006-06-23. یوْخلانیلیب2016-08-14.\n^ Glasgow گوْیدئ — Glasgow Prestwick اینتئرناتیوْنال آیرپوْرت. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2007-08-16. یوْخلانیلیب2016-08-14.\n^ Did Glasgow v Edinburgh rivalry begin over a loaf of bread?. www.heraldscotland.com. یوْخلانیلیب3 February 2016.\n^ Pessotto, Lorenzo. International Affairs – Twinnings and Agreements. International Affairs Service in cooperation with Servizio Telematico Pubblico. City of Torino. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2013-06-18. یوْخلانیلیب6 August 2013.\n^ Glasgow 'twinned' with Lahore. Web.archive.org (29 November 2006). آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2006-11-29. یوْخلانیلیب12 September 2009.\n^ Leask, David (24 February 2007). \"Holy row after Glasgow twins with Bethlehem\". Herald (Glasgow). http:\/\/www.heraldscotland.com\/holy-row-after-glasgow-twins-with-bethlehem-1.853287. Retrieved 1 November 2014.\n^ Bethlehem Municipality. bethlehem-city.org. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2014-07-13. یوْخلانیلیب10 October 2009.","num_words":14111,"character_repetition_ratio":0.091,"word_repetition_ratio":0.044,"special_characters_ratio":0.215,"stopwords_ratio":0.0,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":46596.8,"cluster_detection":-1}
+{"text":"رحمتلیک پروفسور جاواد هئیت‌، بولوت قاراچورلو (سهند) حاقدا دانیشیق. نئجه تانیش اولدوقلارینی آچیقلاییب سهندین یارادیجیلیغی حاققیندا بیلگی‌لر وئریرلر\nFevral 2022\nBE\nÇA\nÇ\nCA\nC\nŞ\nB\n1 2 3 4 5 6\n7 8 9 10 11 12 13\n14 15 16 17 18 19 20\n21 22 23 24 25 26 27\n28\n« Yan Mar »\nآذربایجان دموکرات فرقه‌سی نین اورقانی اولان «آذربایجان» روزنامه‌سی نین بیرینجی سایی ۱۹۴۵-جی ایل سنتیابر آیینین ۵-ده چاپ‌دان چیخمیش‌دیر. «قزئت بیرینجی سایین‌دان باشلایاراق آذربایجان دیلین‌ده بوراخیلیردی. حاجی علی شبوستری (۱-۲۹-جو سایلار)، احمد موسوی (۹۸-۱۵۱-جی سایلار)، حمزه فتحی خوشگینابی (۱۵۲-۲۴۶-جی سایلار)، اسماعیل شمس (۲۴۷-۲۹۳-جی سایلار) روزنامه‌نین باش رئداکتورلاری اولموش‌دور. حال-حاضردا روزنامه‌نین باش رئداکتورو رحیم حسین‌زاده ‌دیر.","num_words":154,"character_repetition_ratio":0.076,"word_repetition_ratio":0.103,"special_characters_ratio":0.299,"stopwords_ratio":0.0,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":175458.0,"cluster_detection":-1}
+{"text":"اۆچونجو مصطفی (اینگیلیسی‌جه: Mustafa III) عثمانی سولطانی. ۳۰ اوکتوبر ۱۷۵۷ – ایل‌لر آراسیندا حؤکومت ائدیب. ایسلام دینینه اعتیقاد ائتمیشدی. آتاسی اۆچونجو احمد دیر. اۆچونجو عثمان اؤلوموندن سوْنرا حؤکومتی اله کئچدیب.","num_words":36,"character_repetition_ratio":0.0,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.193,"stopwords_ratio":0.0,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":606143.8,"cluster_detection":-1}
+{"text":"تاریخی تانیقلار کیمی قورآن متنینین اینجلنمه سی، متنده پئیقمبرلیگی وورقولانان اینسانین ایدیعاسینی بو بیچیم گؤسترمکدیر کی، خالقا دویوروب و قبول ائتمه لرینی ایسته دیگی قورآنین متنی او´نون سؤیله دیکلری سؤزلر اولسا دا، ایلاهی قایناغا دایانماقدادیر. پئیقمبر بو سؤزلرین اونا عآید اولمادیغینی سؤیله مه میشدیر. بو اینجه قونویا دیقت ائتمک گرَکیر کی، سادجه «سؤزلر»له کلام اولوشمادیغی کیمی، «اینسان کلامی»، یالنیز «معنالارلا» دا کلام ساییلماز. اینسان کلامی، دیل آدلانان «بیان سیستئمی» ایچینده «معنالار و سؤزلر» بوتونوندن عیبارتدیر. یالنیز معنا، یا دا سؤز بیر اینسانا عآید ائدیلیرسه، بونا کلام سؤیلنمز. پئیقمبر، کلامین اونا عآید اولدوغونو سؤیله دیگینده هم معنانین، هم ده سؤزلرین کندیسینه منسوب اولدوغونو قبوللنمیشدیر. او، موتکللیم (قونوشان) صیفتی ایله نیته لنمیشدیر و موتکللیمدیر. او، بو قونوشمانین کندیسینه عآید اولمادیغینی سؤیله مه میشدیر. او´نون تجروبه سی نین تانری طرفیندن سئچیلدیگینی و او´نا «غئیبلردن ایمداد» گلدیگینی سؤیله میشدی. غئیبدن گلن بو ایمداد «وحی» اولاراق نیته لنمیشدیر. او، بو وحی دولاییسییلا موتکللیملییه، یعنی آنلاملی سؤزلر سؤیله مه یه قادیر اولموشدو. بو اوزدن ده بو تکللومده (قونوشمادا) قیرائت ائدیلنلر «آللاه آیتلری» اولاراق بیلینیر. یعنی آللاهدان قایناقلادیغی اوچون آللاهین سؤزلری ساییلمیشدیر. تاریخی تانیقلار کیمی قورآن آیتلریندن آنلاشیلان بودور کی، پئیقمبرین «آیتلر» حاققینداکی یورومو آنلاتدیغیم کیمی اولموشدور. پئیقمبر بو آیتلرین «سؤز و معنا» اولاراق آللاه طرفیندن گلدیگینی و سادجه اونون قیرائت ائتدیگینی ایدیعا ائتمیردی. بیر قورآن قاریسی نین (اوخوجوسونون) قورآنین سؤزلری و معناسی ایله باغلی هئچ بیر رولو یوخدور، سادجه قورآنی تلاوت ائدر (ازبر اوخویار). یا دا بیر سس کانالی، سسی دَییشدیرمه دن یایینا اؤتورَر. پئیقمبر بو شکیلده اولمامیشدیر. قورآنین بیر نئچه تاریخی تانیقلاریندان بوردا ایضاح ائدیرم. بو تانیقلاردان یارارلانماق قورآنین معناسینی قاوراماق اوچون قورآن آیتلریندن ایستیفاده ائتمک آنلامیندا دئییلدیر. بیز تاریخی بیر سورویا جاواب بولماق اوچون بو تانیقلاردان سادجه تاریخی آنلامدا ایستیفاده ائدیریک. سورو بودور: قورآن کلامی ایله ایلگیلی ایسلام پئیقمبری نین ایدیعالاری نه اولموش؟\nقورآنی تاریخی بیر متن کیمی اوخویان هر کس آچیقجا پئیقمبر و اونون قؤومو آراسیندا آنلاشیلان بیر دیالوقا تانیق اولاجاقدیر. چئشیدلی یؤنتملرله داوام ائدن دیالوق. پئیقمبر 23 ایل سوره سینجه موختلیف دوروملاردا چئشیدلی سلیقه لرله اؤز پئیقمبرلیگی نین تبلیغی ایله اوغراشمیش و توپلومو بیر اولان آللاها (تؤوحیده) ایمان گتیرمه یه چاغیرمیشدی. حیجاج اهالیسینی، بوتپرستیندن توتموش یهودیسینه و خریستیانینا قدر ایسلاما دعوت ائتمیشدی. بو دوغرولتودا قورآن آیتلری ایله ده اونلارا دلیل گتیرمیشدی. بو یولدا بؤیوک ایراده و دؤنمز ایستکله یورولمادان فعالیت ائدیردی. بو آیتلر و دلیللرده اینسانلارین دیقتینی دوغادا و تاریخده باش وئرمیش اولایلارا یؤنلندیریردی. قؤوملرین و اسکی پئیقمبرلرین سرگوزشتی، اخلاقی داورانیشلار اوزرینه دانیشیر و موختلیف مثللر و تصوورلرله گله جکله باغلی موژده لر وئریردی. بو دعوتین قبولو و اونون یاساقلاری نین اویقولانماسی ایله حیجاج اهالیسی نین گئرچک توپلومسال یاشامیندا بؤیوک دَییشیکلیکلر اورتایا چیخمیشدی. اؤیله کی، بو دَییشیکلیکلر بؤیوک بیر مدنییتین دوغوشونا اولاناق ساغلامیشدی. بو تاریخی گئرچکلری گؤز اؤنونده بولوندوراراق بؤیله بیر سورو اورتایا چیخار: بوتون بو اولوشوملار بیر اینسانین اؤزونه عآید بیلمه دیگی، سادجه قیرائت ائتدیگی کلامدان قایناقلانا بیلرمی؟ باشقا بیر عیبارتله سورمامیز گرَکیر: بؤیله بیر کلام (اونو کلام آدلاندیرماق مومکونسه، کی، مومکون دئییلدیر) اؤز موخاطیبلری طرفیندن آنلاشیلا بیلردیمی کی، موخالیف، مووافیق، مؤمین و کافیر ده اولسونلار؟ آنلاشیلمایان بیر کلام موجاهیدلییه، بؤیوک مدنی، تاریخی و توپلومسال دَییشیکلییه یول آچا بیلرمی؟ اینسانین دانیشماسی و اینسانلار آراسی آنلاشما شکلی گؤستریر کی، ایسلام پئیقمبری اؤزونو ملکلرین اونا گتیردیگی اینتیظاملی سسلری (بعضی مؤعتزیله موتکللیملری نین آنلاتدیغی کیمی) توپلوما اولاشدیران بیر میکروفون، یا دا بیر سس کانالی کیمی گؤسترسه ایدی، او زامان اونون سؤیله دیکلری موخاطیبلری طرفیندن آنلاشیلمازدی. موخاطیبلرین آنلایا بیلمه دیگی کلام ایسه، تاریخ و مدنییت یارادا بیلمزدی. بؤیله اولسایدی، یعنی پئیقمبر سادجه ائشیتدیگی سسلری توپلوما اولاشدیرسایدی، او زامان پئیقمبر و توپلوم آراسیندا دیالوق قورولا بیلمزدی. بو ایدیعانین معناسی دریندن و یاخشیجا آنلاشیلسین دئیه، بورادا فلسفی باخیمدان دیلین آنلامینا دیقت ائتمه میز گرکه جک. بو گون دیل فیلوسوفلاری آراسیندا چوخ یایقین اولان دیل اوزرینه بیر تانیملامانی آنلاداجاغام. بو تانیم، قونونون آنلاشیلماسینا یاردیمچی اولا بیلر. بو تانیم هم دیلین دوغاسینی آیدینلیغا قوووشدورار، هم ده کسین دوغرولاری بیان ائدر. آلمان فیلوسوف آلبئرت کئللئر یازیر:\nدیل اینسان آراجیلیغی ایله یارادیلمیش و ائوریلمیش «بیانلار» بیچیملریندن اولوشان بیر سیستئمدیر. اینسان بو سیستئمی اؤزونو بیان ائتمک، اؤزونو آنلاتماق و باشقالارینی آنلایا بیلمک آماجی ایله ایجاد ائتمیشدیر. اینسان دیل یولو ایله تانیملارینی دوزنله ییب باشقالارینا سونار و دَییشیک یوللارلا گئرچکلرله اوزلشر.1\nبیان تورلریندن بیر سیستئم اولاراق دیل، بئش محور اوزرینده سورکلیلیگینی سوردورَر: 1- دیلین قایناقلاندیغی دانیشان محور. 2- دیلین یؤنلدیگی آدرئس اولاراق دینله ین محور. 3- دیلین یاتاغی اولان متن محوری. 4- اورتاق ایله تیشیم و آنلاتیشیم مکانی اولاراق خالق محوری. 5- دیلین بیان ائتدیگی ایچریک محوری.2\nفیلوسوفلار آراسیندا ان چوخ قبول ائدیلن دیل اوزرینه بو فلسفی یاناشما دیلین کوللئکتیو اینسانی بیر فئنومن اولدوغونو وورقولار. دَییشیک قوراللاری و عونصورلری اولان دیل، یالنیز بو قوراللارین و عونصورلرین گئرچکلشدیگی یئرده واردیر. قوراللارین و عونصورلرین اولمادیغی یئرده دیل تامامن اورتادان قالخمیش اولار. بو قونو اوزرینه درین-درین و گئنیش دوشونن ویتگئنیشتئین فلسفی آراشدیرمالاری نین ایکینجی ائوره سینده بؤیله قرارا گلمیشدی کی، قونوشماق اینسان حیاتی نین بیر شکلی و داورانیشین آیریلماز اؤنملی پارچاسیدیر. بوردان یولا چیخاراق دا فیلوسوف «دیل اویونلاری» تئوریسینی اورتایا آتدی. اوندان سونرا ایسه، آوستین ویتگئنیشتئینین تئوریسینی اؤز «قونوشما حرکتی» تئوریسی ایله بوتونلشدیردی.\nبو تانیما گؤره بیر شخص موعین سؤزلر و معنالارین اونا ملکلر کیمی واسیطه لرله قیرائت ائدیلدیگینی سؤیله ییب بونلاری موخاطیبلرینه سانکی بیر میکروفونلا یانسیدارجاسینا یانسیدا بیلر. عئینی اینسان داها سونرا بو جومله لری سؤیله ین من دئییلم دئیه رسه، بؤیله بیر دورومدا اوصول علمی نین منطیقینه گؤره «تصدیق دلیلی» اولمایاجاقدیر. بو کلامین موخاطیبلره «سؤیله ییجی»سی اولمادیغیندان بو جومله لرین اؤته سینده هئچ بیر جیدی ایراده گؤرونه مز. بو جومله لری (کی، اونلاری جومله ده آدلاندیرماق اولماز) هئچ بیر شکیلده اینجله ییب آچیقلاماق مومکون اولاماز. بو جومله لری قیرائت ائتمک اولماز. بو تور جومله لر سادجه سؤیله ییجیسی اولماماقلا یئتینمز، هم ده داها اؤنجه سؤیله دیگیمیز کیمی، اؤزونو گئرچکلشدیرمک اوچون دیلین بئش محوریندن ده یوخسون اولار. بؤیله جومله لری عرب دیلی نین اؤرنکلری کیمی قبول ائتمک اولماز. بورادا دیلین بیرینجی محورینی اولوشدوران کلامین سؤیله ییجیسیندن آماجیمیز سسلری طوطو قوشو و یا میکروفون کیمی یانسیتان آراج دئییلدیر. سؤیله ییجیدن مقصد دوشونه بیلن اینساندیر کی، اونون سؤزلرینی آنلاماق و بو سؤزلری اونا عآید بیلمک مومکوندور. بو دورومدا «بو سؤزو فیلان شخص سؤیله میشدیر» دئمک اولار. سسلرین پئیقمبر آراجیلیغی ایله یانسیماسی تئوریسی ایله ایلگیلی بونلار دوشونوله بیلر: «بیر اینسان تانری قاتیندان اونا جومله لرین قیرائت ائدیلدیگینی و او دا عئینی جومله لری موخاطیبلرینه یانسیتدیغینی ایدیعا ائدیر.» آنلاملی ایدیعا اولاراق بؤیله بیر ایدیعا آراشدیریلا بیلر. آنجاق بو دورومدا موخاطیبلرینه یانسیتیلان بو جومله لر دیلین گئرچکلشمه سی اوچون گرَکن محورلردن یوخسون اولدوغوندان کیمسه نین کلامی کیمی ساییلاماز و بو اوزدن ده هئچ بیر آنلامی اولاماز. آیریجا، بو جومله لر موخاطیبلر طرفیندن ده آنلاشیلیب آراشدیریلاماز. بؤیله بیر دورومدا سؤیله ییجی نین تانری اولدوغونو تصوور ائدیب دیلین دیگر گئرچکله شیم محورلری بو یوللا مومکون اولموشدور گؤروشونه وارماق اولار. آنجاق بو، دوغرو تصوور دئییلدیر. دیقت ائده جک اولورساق، اؤز تجروبه سیندن قایناقلاناراق پئیقمبرین موخاطیبلرینه اولاشدیردیغی بو سؤزلرین بیر سؤیله ییجیسی نین وار اولدوغو اورتایا چیخماقدادیر. بو دا تانری، یا دا ملکدیر. آنجاق پئیقمبرین موخاطیبلری اوچون بو جومله لرین سؤیله ییجیسی یوخدور. موخاطیبلر پئیقمبرین ایچ دونیاسیندا نه لرین اولدوغونو آنلایامازلار. کیمسه پئیقمبرله قونوشورمو؟ کیمدیر پئیقمبرله قونوشان؟ نئجه قونوشور؟ بوتون بونلارین هامیسی پئیقمبرین شخصی تجروبه سی و ایدیعاسیدیر کی، یالنیز اؤزو بو حاقدا بیلگییه صاحیب اولا بیلر. آنجاق پئیقمبرین اؤز بیلگیسی بیله، بو قونودا اینسان بیلگیلری نیته لیگینده اولاماز. بو دورومدا بؤیله بیر ایدیعادا بولونان پئیقمبر، بو جومله لری موخاطیبلرینه اوخویوب و اونلاردان بو سؤزلره صیرف تانری کلامی اولدوغو اوچون ایمان گتیرمه لرینی ایسترسه، اصلینده بیر شکیلده خالقدان آنلامایاراق ایمان گتیرمه یی طلب ائتمیش اولور. اؤیله ایسه، موخاطیبین آنلاییب ایمان گتیرمه سی اوچون پئیقمبر بو جومله لری بیر-بیر آچیقلامالی و بو جومله لرین اونون پئیقمبرلیک تجروبه سینده نه آنلاما گلدیکلرینی ایضاح ائتمه لیدیر. پئیقمبرین اورتایا قویدوغو بو قدر دیالوقو، موجادیله، موخالیفت و مووافیقتی، جیهاد و توپلومسال دَییشیکلیکلری، مدنی، سیاسی یوکسه لیشلری نئجه آچیقلاماق اولار؟ پئیقمبر اؤز موخاطیبلرینه بؤیله سؤیله میش اولا بیلرمی کی، هئچ بیر کلام اؤزللیگی داشیمایان بو سؤزلر گئرچکدن تانری کلامیدیر و بو کلامین معناسی وار، سیز بو کلامی قبول ائدیب ایمان گتیرین و معناسینی دا مندن سورون! بؤیله بیر شئیی ایدیعا و تصوور ائدیب تصدیقله مک اولارمی؟ «قورآن آچیق-آیدین عرب دیلینده»دیر جومله سی قورآنین بیر نئچه یئرینده بیان ائدیلمیشدیر. یا دا «قؤوم دیلی»نده دیر سؤیلنمیشدیر. عجبا، ایسلام پئیقمبری کیمسه نین کلامی اولمایان بو سؤزلری اؤز موخاطیبلریندن سادجه عیبادت یولو ایله آنلامالارینی ایسترمی ایدی؟ عجبا، پئیقمبر دعوتینین بو قدر عاغیل دیشی اولماسی مومکوندورمو؟ عجبا، قورآن متنینده مؤوجود اولان و آیتلری آنلاملی قیلیب عقلی آچیقلامالارا تابئع توتان موختلیف یوروملاری گؤرمه مه لی ییکمی؟ قورآنین 47-جی سوره سی نین 24-جو آیتینده دئییر: «ندن قورآن اوزرینه دوشونمورسونوز؟» قورآندا قورآن اوچون شفا، هیدایت، بصیرت، موعیظه، دلیل، کیمی اؤزللیکلر تانینمیشدیر. دلیل اساسی عیبادته دایانان بیر متندن بؤیله صیفتلر بکله مک اولارمی؟ عجبا، حضرت محمدین وفاتیندان سونرا موسلمان عالیملر طرفیندن قورآن اوزرینه یاپیلان آچیقلامالارین هامیسی آنلامسیزدیرمی؟ ندن موسلمانلار بو آچیقلامالاری یاپیردیلار؟ چونکو قورآنی دوشونولن، آچیقلانماسی مومکون اولان متن کیمی آنلاییردیلار. عجبا، بو گون بیز قورآن اوزرینه آچیقلامالار یاپارکن آنلامسیز و باطیل ایشلرله می اوغراشماقداییق؟ آیریجا، 17-جی سوره نین 88-جی آیتینده قورآنین بنزرسیز کیتاب اولدوغو وورقولانماقدادیر. سادجه عیبادت و ایمان اوزرینه دایالی اولان جومله لری پئیقمبر خالقا اؤتورن بیر کانال اولسایدی، او زامان بو وورقونون بیر آنلامی اولاردیمی؟ قورآنین باشقا تاریخی تانیغی دا بودور کی، قورآندا ایسلام پئیقمبری داخیلی بصیرتله آخیرتی موژدله مکله، تانری رحمتینی دیله گتیرمکله، تانری عذابلاریندان اینسانلاری ساقیندیرماقلا، دوغرو یولا هیدایت ائتمکله، اینسانلارین تؤوحید قونوسونداکی ایختیلافلارینا حاکیملیک ائتمکله اینسانلاری تانرییا اینانماغا دعوت ائتمیشدیر. سادجه تانری قاتیندان گلن سسلری اینتیقال ائتمکله گؤرَولی اولان بیر اینسانا بو قدر صیفت و فعالیتلری عآید ائتمک مومکونمودور؟ اینسانلیق حیاتینی بو قدر دریندن ائتکیله ین بؤیله بیر اینسان اوچون بو قدر بسیط رول دوشونمک اولارمی؟ بوتون بو ایشلری پئیقمبر بیرینجی نؤوبه ده قورآنی خالقا اوخویاراق خالقین فردی و سوسیال حیاتینا بو معنالاری داخیل ائده رک ایفا ائتمه میشمی؟ قورآن پئیقمبرین کلامی اولماسایدی و پئیقمبرین ایشی سادجه ملکلردن ائشیتدیگی بیر سورو جومله لری دینله ییجیلرینه اولاشدیرماق اولسایدی، او زامان بو قدر تاریخی درینلیگی اولان ایشلری پئیقمبر ائده بیلردیمی؟ آیریجا، قورآندا پئیقمبر حاققیندا دئییلیر کی، او، «مبعوث»دور، یعنی «ائلچی»دیر. مبعوثلوق یوکسلتیلمیشلیک آنلامیندادیر. قورآنین تاریخی وئریلری و حضرت محمدین 23 ایللیک حیات تاریخی گؤستریر کی، «بعثت»دن، یعنی یوکسلتیلمیشلیکدن سونرا پئیقمبرین چوخ درین حیات بیچیمی اولموشدور. یورولمادان و سارسیلمادان اؤز اینانجی یولوندا اینانیلماز چابالار گؤسترمیشدیر. او´نون پئیقمبرلیگی هیجانلی و جوشقولو اولموشدور. پئیقمبر ایدیعا ائتسَیدی کی، من سادجه ائشیتدیگیم سسلری سیزلره دویورورام او زامان بو ایشین بعثتله و اونون جوشقوسو ایله هئچ بیر ایلگیسی اولمازدی. بو، پئیقمبرین کلامی دئییل و پئیقمبر سادجه اونو ملکلردن آلیب خالقا ایله تمک اوچون بیر میکروفون رولونو ایفا ائتمیشسه، او زامان بو جوشقو هارداندیر؟ میکروفونون کی جوشقوسو اولماز. قورآن اوزرینه با��قا تاریخی تانیق دا وار. ایسلام موخالیفلری پئیقمبره دئییردیلر کی، سن سئحیرباز، شاعیر و کاهینسن. پئیقمبر قورآن اوخویاراق اؤز موخاطیبلرینی تاثیرلندیریب اونلارین ایمانا گلمه لرینه سبب اولدوغوندا ایسلام موخالیفلری او´نا بو سؤزلری دئییردیلر. ندن پئیقمبره سئحیرباز، شاعیر و کاهین دئییردیلر؟ چونکو او زامان، یالنیز بو تور اینسانلارین اؤز موخاطیبلرینی تاثیرلندیره بیله جکلرینه اینانیلیردی. اگر قورآن پئیقمبرین اؤز کلامی اولماسایدی و پئیقمبر سادجه اونا گلن سسلری دویوران بیر آراج کیمی گؤرونسه ایدی، او زامان او´نا بو صیفتلری ده تاخمازدیلار. چونکو سئحیرباز، کاهین و شاعیر کندیلری بیر ایشلر ائدرلر و باشقاسی طرفیندن یؤنلندیریلمزلر. پئیقمبر ده اؤز کلامینی سؤیله دیگی اوچون اونا بو کیمی صیفتلر تاخماقدایدیلار. قورآن اوخوماق پئیقمبرین اؤز کلامی اولماسایدی، او زامان اونا سئحیرباز و کاهین ده سؤیله مزدیلر. قورآن اوزرینه بو کیمی اینجه له مه لریمیزی سوردوررسک، داها چوخ آچیق اؤرنکلرله قورآنین حضرت محمدین کلامی اولدوغونو گؤستره بیلریک. بو تانیقلار گؤستریر کی، گونوموزده قورآنی-کریمده مؤوجود اولان آیتلر سؤز و معنا اولاراق خالقا دویورولماق اوچون تانری طرفیندن پئیقمبره گؤندریلمه میشدیر. هم سؤز، هم ده معنا پئیقمبرین اؤزونه آید اولموشدور. آنجاق بو آرادا پئیقمبر تانرینی دا اؤز اؤیرتمه نی کیمی تجروبه ائتمیشدی. تانرینی اؤیرتمن کیمی تجروبه ائتمه سورجی وحی اولاراق نیته لنمیشدیر.\nبیز بو آراشدیرمادا بؤیله بیر سونوجا واردیق کی، قورآنین گتیریجیسی اولان پئیقمبر قورآنی اؤز کلامی کیمی تقدیم ائتمیشدیر. او زامان موخالیفلرین قبول ائتمه دیکلری نه ایدی؟ پئیقمبر ایدیعا ائدیردی کی، او، اؤزل بیر اینساندیر. تانری طرفیندن سئچیلمیش و وحی یولو ایله بو سؤزلری سؤیله مه صلاحییتینه ارمیشدیر. سؤز سؤیله مه قودرتی قورآندا «وحی» قاورامی ایله تانیملانمیشدیر. قورآندان آنلاشیلدیغی اوزره پئیقمبرین سؤیله دیکلری وحی ایمیش. بو آنلامدا کی، او، وحی نتیجه سینده بو سؤزلری سؤیله مه یئتکیسینه ارمیشدیر. قورآندا وحی تانری نین ایشاره سی وتحریکی آنلامیندادیر. بو ایشاره و تحریک، یالنیزجا پئیقمبرلره مخصوص دئییلدیر. اؤرنه یین بالآریسی نین ایچگودوسَل (غریزی) حرکتی ده قورآندا «تانری وحیی» اولاراق تانیملانمیشدیر. قورآنین دَییشیک آیه لریندن ده آنلاشیلدیغی کیمی، وحی تانری نین ایسلام پئیقمبری ایله تکللومودور، قونوشماسیدیر. بو تکللوم پئیقمبرین بعثتینه سبب اولموش، یعنی پئیقمبرین کلام سؤیله مه سینه، قورآن آیتلرینی اوخوماسینا ایمکان ساغلامیشدیر. بیر سؤزله قورآن آیتلری وحیین اؤزو دئییل، وحیین محصولودور. تانری وحی یولویلا پئیقمبره بو کلامی سؤیله مه حاققی وئرمیشدیر.\nتانری نین وحی یولویلا ایسلام پئیقمبری ایله تکللومو (قونوشماسی) بیر تور دیل ایلیشکیسی دولاییسییلا ایلاهی ائییتیم کیمی سانیلا بیلر. آنجاق دقیق اولان بودور کی، تانری نین قونوشماسی نه ایمیشسه، دیل-اینسان ایلیشکیسی یولویلا اولمامیشدیر. چونکو او ساحه ده دیل-اینسان ایلیشکیسینه گیریش ایذنی وئریلمه میشدیر. بو اوزدن ده او قونوشمانین (وحیین) حقیقتی ایله ایلگیلی تصوورلریمیز اولاماز. علامه طباطبای بو قونودا یازیر:\n«وحی بیلینجی بیزیم اوچون سیردیر. بیز وحیین نه لیگینی و نئجه لیگینی بیلمیریک. ��یریجا، وحیین حقیقته نئجه اولاشماسی قونوسوندا دا بیلگیمیز یوخدور. بورادا اخلاق دوزه نی، معاریف و قانونلاری ایچه رَن گئرچک ایلیشکیلر بوتونو سؤز قونوسودور. بونلار بیزیم دوشونجه میز اوچون بللی دئییلدیر. چونکو بو ایلیشکیلر آراسیندا وار اولان شعور بیزیم بیلدیگیمیز اولسایدی، او زامان وحی شعورو بیزیم فیکری شعوروموزا ائشیت اولاردی. آنجاق بؤیله دئییلدیر. بو حالدا بؤیله دوشونه بیلریک کی، پئیقمبر شعور و وحی یولو ایله بو گیزملی ایلیشکیلری آنلامیش و آنلادیقلارینی آنلاتماق اوچون اؤز دیلی ایله بیزیمله قونوشموشدور. چونکو موخاطیبلری ایله قونوشدوغوندا اونلارین دوشونجه دوزه نینی و آنلاما اولاناقلارینی گؤز اؤنونده بولوندورموشدور.»3 آنلاشیلدیغی کیمی علامه طباطبایی ده آچیقجا قورآنین اینسان کلامی اولدوغونو سؤیله مکده دیر. بو کلامین ایلاهی قایناغی اولسا دا، آنجاق اونون سؤیله ییجیسی پئیقمبرین کندیسیدیر. بورادا چوخ اؤنملی بیر قونویا ایشاره ائتمک گرکه جک. قورآندا دوغا فئنومئنلری نین تانری آیتلری اولاراق آدلاندیریلماسی بو فئنومئنلرین اؤز دوغال سببلرینه منسوب اولمادیغی آنلامینا گلمز. قورآن آیتلرینی ده تانری آیتلری اولاراق آدلاندیرماق بو متنین پئیقمبره عآید اولمادیغی آنلامینا گلمز. نئجه کی، قورآنا گؤره باشقا فئنومئنلرله ایلگیلی ده تانری بو فئنومئنلرین اوزونلوغوندا یئر آلمیشدیر، گئنیشلیگینده دئییل. قورآن فئنومئنی قونوسوندا دا تانری سببلرین اوزونلوغوندا و اوزاییشیندا مؤوجوددور، ائنینده و گئنیشلیگینده دئییل. بو اوزدن ده قورآندا کئچن «اینزالی-وحی» (وحیین ائنیشی) و یا «اینزالی-کیتاب» (کیتابین ائنیشی) کیمی سؤیله ملر بو کیتابین پئیقمبرین کلامی اولما اؤزللیگینی اینکار ائتمز. اؤرنه یین 48-جی سوره نین 25-جی آیتینده دئییلیر: «گؤیدن تمیز سو نازیل ائتدیک (ائندیردیک)» بو آیت هئچ ده یاغیشین یاغماسی نین دوغال سببلرینی اینکار ائتمز. تانری قاتیندان «وحی اینزالی» (وحیین ائنیشی) و یا «کیتاب اینزالی» بونا بنزمکده دیر. یعنی «اینزال»لار قورآن آیتلرینی اونون دوغال سببی اولان پئیقمبردن ایستیثنا ائتمز و بو متنین پئیقمبره عآید اولمادیغینا سببییت وئرمز. منه گؤره قورآندا آیتلرین پئیقمبرین کلامی اولماسی ایله باغلی مؤحکم دلیللر واردیر. اؤیله مؤحکم دلیللر وار کی، قورآنی پئیقمبرین کلامی اولاراق آنلامامیزدان باشقا سئچنک بوراخماماقدادیر. آیریجا، «قورآنین قیرائت شکلی نین تاریخی» گؤستریر کی، بعضی قورآن تعبیرلری دَییشیمه اوغرامیشلار. بیر بیان شکلیندن باشقا بیان شکلینه دوغرو بیچیم دَییشدیرمیشلر. شوبهه سیز کی، قورآنین قیرائت تاریخینده بو کیمی تاریخی آراشدیرمالاری درینلشدیرمک هر زامان عالیملرین دیقتینی جلب ائتمیشدیر. بو آراشدیرمالار قورآن متنینین آنلاشیلماسینا ایمکانلار اولوشدورموش و متنین بیر چوخ دیل سورونلارینی اورتادان قالدیرمیشدیر. البتته بو، الیمیزده کی قورآنی بو آراشدیرما اولمادان آنلاماق اولماز آنلامینا گلمز. بو قونودا داها دا هر یؤنلو قونوشاجاغیق.4 آنلاتدیغیمیز اوزره قورآن پئیقمبرین کلامی اولدوغوندان دولایی پئیقمبرین اؤز موخاطیبلری ایله بو متن قایناقلی دیلسل ایلیشکیسی بیر دیلسل-اینسانسال ایلیشکی اولموشدور. بو ندنله ده قورآن اوزرینه آراشدیرما یاپماق اوچون دیل اوزرینه مؤوجود اولان بوتون بیلیمسل آر��شدیرمالاردان یارارلانا بیلریک. قورآنی آنلایا بیلمه میز اوچون مؤوجود اولان دیل فلسفه سی، دیلچیلیک، یئنی هئرمئنئوتیک، تاریخسل الشدیری و بو کیمی یؤنتملرین وئریلریندن یارارلانماق گرَکیر. اینانج و اعتیقاد آچیسیندان بو ایش اوچون هئچ بیر اؤنلم یوخدور. تام ترسینه بو یؤنتمدن باشقا، آیریجا سئچنه ییمیز مؤوجود دئییلدیر.\nوارلیغین پئیقمبرانه اوخونوشو\nدینی بیر متن اولاراق قورآن اوزرینه آراشدیرمالار گؤستریر کی، بو متن بوتون دوغا و تاریخ اولایلارینی تانری نین فعللری کیمی آنلاتماقدادیر. بو متن هر شئیدن اؤنجه اوخوجونون عاغلیندا وارلیقلا ایلگیلی دینی معنا اولوشدورماغا چالیشماقدادیر. قورآندا راستلاندیغیمیز تجروبه بؤیله دیر کی، ایسلام پئیقمبری وارلیق حاققیندا دینی آچیقلامالار وئرمکده دیر. پئیقمبرین تجروبه سینده وارلیغی آنلاماق اونو آچیقلاماغا (تفسیر ائتمه یه) ائشیتدیر. قورآن متنی پئیقمبرین «شئیلر» حاققیندا موخاطیبلرینه بیلگی وئردیگینی گؤسترمز. پئیقمبرین «نه لرله» ایلیشکیده اولدوغونو گؤسترر. پئیقمبر وارلیغین «نئجه» اولدوغو حاقدا بیلگی وئرمه مکده دیر. او، وارلیغی «نئجه گؤردویو» حاقدا بیلگی وئرمکده دیر. او، اؤز دونیاگؤروشونو آچیقلاییر. او، وارلیغی «قیرائت» ائدیر. قورآن وارلیغین قیرائتیدیر. وارلیغین پئیقمبرانه آنلاشیلیب آچیقلانماسیدیر. عرب دیلینده گئرچکلشن بو قیرائت بیر «عمل»دیر. پئیقمبر بو عملی اؤز تجروبه و ایدیعاسینا دایاناراق وحیین تاثیری ایله ائتمکده دیر. قورآن آیتلری «خبر» گتیرن و دینله ییجیلری بو خبری دینله مه یه دعوت ائدن پئیقمبرین سؤزلو فعللریدیر. پئیقمبر کندی موخاطیبلریندن بو خبره اویقونلاشمالارینی ایستمکده دیر. او «خبر» ده بودور کی، بوتون وارلیق و اولایلار تانری نین فعللریدیر. قورآندا 400-دن آرتیق «آیه» و «آیت» سؤزلری تکرار ائدیلمیشدیر. منیم آراشدیرماما گؤره قورآندا 1200 کره دن آرتیق کئچن آللاه سؤزونه بو سؤزلر اکلنمیشدیر. پئیقمبرین وارلیق حاققینداکی قیرائتی (انلاما تفسیری) بعضن اؤیله سینه درینله شیر کی، وارلیغی آچیقلاما سینیرلارینی آشاراق تانری نین صیفتلرینی آنلاتماغا باشلاییر. بو مرحله ده تانری گؤیلرین و یئرین ایشیغی کیمی تجروبه ائدیلیر. 24-جو سوره نین 35-جی آیتینده «تانری گؤیلرین و یئرین ایشیغیدیر» دئییلدیگی کیمی. بو تئوری نین آنلاشیلماسی اوچون قورآنین متنینه ایستیناد ائتمه دن اؤنجه، تفسیری و آیتی آنلامانین نه اولدوغونو آنلاتمام گرکه جک. قورآندا «آیت»ین آنلامی ندیر؟ فلسفی ائنسیکلوپئدییادا سؤیلندیگی کیمی «آیت» «فئنومن» سؤزونه ائشیتدیر. فلسفی قاوراملارین تاریخی ائنسیکلوپئدییاسیندا فئنومئن حاققیندا یازیلیر: «فئنومئن دوغال بیر وئریدیر. اینسانین زامان و مکان باغلامیندا راستلاندیغی شئیدیر. آمما اینسان بیلیر کی، بو «شئی» سون گئرچکلیک دئییلدیر. آنجاق آز-چوخ بو شئی وارلیقدا واراولوشونو گؤسترمکده دیر.»5 بو آنلاتی نین قارشیلیغی عرب دیلینده «آیت» اولاراق کئچر. بیر اینسان وار اولانلاری تانری آیتلری کیمی گؤرورسه، او، بوتون وار اولانلاری گیزلین بیر گئرچکلیگین آیتلری کیمی گؤرمکده دیر. بو گیزلین گئرچکلییه اولاشماق مومکون اولماسا دا، آنجاق وار اولانلاردا اونون تظاهورو آچیقجا سئزیلر. بو اینجه قونویا دا دیقت ائتمه لی ییک کی، وار اولانلارین «آیت اولما»لاری، وار اولانلارین «آیت گؤرونمه لری» دئمکدیر. بو تور دونیاگؤروشو وارلیقلا ایلگیلی هئرمئنئوتیک ایدراک آنلامیندادیر. وار اولانلاری تانری نین آیتلری کیمی تجروبه ائدن اینسانین آلقیلاییشی (ایدراک ائتمه سی) تفسیرین (آچیقلامانین) اؤزودور. یعنی ایدراک تفسیره و آچیقلامایا ائشیتدیر. بو مقامدا ایدراک، تفسیر و آیت بیر تک گئرچگی گؤرمکدن باشقا بیر شئی دئییلدیر. بو، دونیا ایله ایلگیلی تک بیر «واحید نیسبت»دیر. Richard Schfller چاغداش کاتولیک فیلوسوف آچیقلاما و آیته ائشیت اولان ایدراک حاققیندا اؤنملی بیلگی وئرمکده دیر. اونون بو بیلگیسی وارلیغین هئرمئنئوتیک ایدراکی ایله باغلی بیزه یاردیمجی اولا بیلر. او یازیر: «هئرمئنئوتیک، «قازانیلمیش تجروبه نین معناسی» اوزرینه سورو سورماقلا باشلاماز. هئرمئنئوتیک تجروبه نین کندیسی نین نئجه لیگی ایله باشلار. شئیلر اوزرینه دیقتیمیز، شئیلری آلقیلامامیز (درک ائدیشیمیز) و بیلگی بلگه لریمیزی تعبیر ائتدیگیمیز هر شئی بیر «باخیش آچیسی»نا باغلیدیر. بو باخیش آچیسی بیزیم وارلیغا باخیشیمیزی یؤنلندیرر. بو باخیش آچیسی هر زامان «شئیین» آنلاشیلماسی اوچون بیر «اؤنباخیش» اولاراق اورتایا چیخار. بو یوللا دا هر قونودا مومکون اولان آچیقلامانی بیچیملندیرر. بو اؤنباخیش «تجروبی ائتکیلنمه»نی شکیللندیرر. بو گئنل قورال اینسانین وارلیق حاققیندا دینی آچیقلامالارینا دا عآیددیر. وارلیقلا ایلگیلی دینی آچیقلاما، وارلیق حاققیندا شکیللنمیش تعبیرلرین بیان ائدیلدیگی آنلاردا اورتایا چیخماز. تجروبه قوتساللیقلا ایچ-ایچه گیردیگینده وارلیقلا ایلگیلی تجروبه نین نفسی دینی اؤزللییه بورونر. بؤیله بیر دورومدا دونیادا وار اولان هر بیر «گئرچک» و دونیانین کندیسی «اؤز بوتونلوگونده» ایکی ایستیقامتلی تضادلی آسپئکتده (گؤرونوشده) گؤرونموش اولار: 1- سورَکلی ثوباتسیزلیق. 2- هر آن و سورکلی اولاراق یئنیلنمه.»6\nبو آنلاتیدان سونرا بوتون مؤوجودلوغون فئنومئن کیمی گؤرونمه سینی قورآن متنینده سئزمک قولایدیر. قورآنا درین بیر ایستینادلا بونو آنلاماق مومکوندور. آنجاق اؤنجه دن بو قونویا دیقت ائتمه میز گرَکیر کی، وارلیغی بوتونجول اولاراق گؤرن سیستئماتیک بیر دونیاگؤروشو قورآندا مؤوجود دئییلدیر. قورآندا «کوللی-شئی» (بوتون شئی) ایفاده سی وار. گؤیلردن، یئرلردن، گونشدن، آی و اولدوزلاردان، عالملردن، حئیوانلاردان، اینساندان، داغلاردان، بیتکیلردن، قؤوملردن و شخصلردن، بلالردن و نعمتلردن، اشیادان و یوزلرجه بو کیمی قونولاردان سؤز ائدیلمکده دیر. یالنیز هر شئی آیری-آیری آنلاتیلمیشدیر. بو اؤنملی قونونو نظره آلدیقدان سونرا بوتون دوغا اولایلاری نین فئنومئن (تانری فعللری) کیمی گؤرونمه سینی داها گئنیش و درین باخیشلا اینجله یه بیلریک. سونرا عئینی قونونو اینسان، قؤوملرین یازقیسی، تاریخ و توپلومسال گئرچکلیکلر باغلامیندا اله آلاجاغیق. قونونون اوزاییب جیغیریندان چیخماماسی اوچون ایستیناد ائدیلن هر آیتین، یالنیز ایچه ریگی اوزرینده دورماغا چالیشاجاغیق. بوتون بونلارا قارشین یئنه ده بعضی ایستینادلار داها اوزون و تکرار گؤرونه بیلر. بو باخیمدان باشقا سئچنه ییمیز یوخدور. چونکو بو بحثه گیرمیش اولان اوخوجونو دارتیشمانین اوزایینا سؤوق ائتمک زورونداییق. ایسلام پئیقمبری نین یاشادیغی و قورآنا یانسیمیش اولان او معنوی اورتامدا بولونماغا چابالامادان قونو ��وزرینه اوداقلانماق چتین اولا بیلر. بو دا قورآندان بیر چوخ آیتلره ایستیناد ائتمکله قولایلاشا بیلر.\nدوغا اولایلاریندان اؤرنکلر:\n«گؤیون و یئرین یارادیلیشی، گئجه نین و گوندوزون حرکتی، گمیلرین دنیزلرده حرکتی، یاغمورون گؤیدن یئره ائنیشی و یئرده یاشامین باشلاماسی، حشره لرین داغیلیمی، کولکلرین اسیمی، بولودلارین گؤیده کی حرکتی هامیسی تانری نین آیتلریدیر.» (2- جی سوره، 164-جو آیت). «اینسانی بیر نفسدن یارادان تانریدیر و بو نفسدن قادینلار و کیشیلر اورَمیشدیر.» (4-جو سوره، 1-جی آیت). «اینسانلاری گئجه لر اویوتوب و گوندوزلر اویادان تانریدیر. بوتون قوللار اونون امرینه تابئعدیر. اینسانلارین جانینی آلان اونون بکچیلری و گؤندردیکلریدیر. اینسانی چؤللرین و دنیزلرین قارانلیقلاریندان قورتاران تانریدیر.» (6-جی سوره، 65-60- جی آیتلر). «چگیردگین و نووه نین دلیجیسی تانریدیر. دیرینی اؤلودن، اؤلونو دیریدن وار ائدن اودور. تانری صاباحین یارادیجیسیدیر. گئجه نی دینجلمه ایمکانی و آیلا گونشی حسابلاما آراجی کیمی یاراتمیشدیر. چؤللرده و دنیزلرده یول بولمانیز اوچون اولدوزلاری یاراتمیشدیر. گؤیدن سو گؤندرمیش و یئرده بیتکیلری جانلاندیرمیشدیر. گؤیلری و یئری یوخلوقدان یاراتدی. هر شئیین یارادیجیسی اودور.» (6-جی سوره، 99-94-جو آیتلر). «سیزین تانرینیز گؤیلری و یئری آلتی گونه یاراتمیشدیر. گونشه ایشیق و آیا نور وئرن اودور. آیلاری و ایلی حسابلایا بیلمه نیز اوچون آیا و گونشه منزیل بللی ائدن ده اودور. گئجه نین و گوندوزون حرکتینده، گؤیلرده و یئرده یاراتدیقلاریندا تقوا اهلی اوچون کسین آیتلر واردیر. سیزی چؤلده، دنیزده و صحرادا سئیر ائتدیرن تانریدیر. سیزی دنیزلرین قورخونج فیرتینالاریندان قورتاران اودور. گؤیدن و یئردن سیزین قیدانیزی تامین ائدیر… دیرینی اؤلودن و اؤلونو دیریدن ووجودا گتیرن اودور. دونیا ایشلری اوندان آسیلیدیر.» (10-جو سوره، 10-3، 23-21، 32-31 آیتلر). «تانری گؤیلری و یئری داغیلمامالاری اوچون قوروماقدادیر.» (22-جی سوره، 65-جی آیت). «اینسانی ایلک کز اولاراق یارادان تانری، اونلاری یئنیدن دیریلده بیلر. او تانری کی، آغاجدان اود یاراتمیشدیر. او، «اول» دئدیگینده هرشئی اولموش اولور. (36-جی سوره، 82-76 آیتلر). بو آیتلر «طبیعتله ایلگیلی گؤروش» بللی ائدن قورآنداکی آیتلردن اؤرنکلردیر. ایسلام پئیقمبری نین دونیاسیندا و آچیقلامالاریندا بوتون دوغا اولایلاری نین اساسیندا اؤزو گؤرونمه یَن تانری و او´نون ایراده سی دورماقدادیر. آنجاق او، بوتون بو آیتلرین (فئنومئنلرین) «اولوش» سببیدیر. او، کسینتیسیز اولاراق فعالدیر و هر آن یاراتماقدادیر. بو پئیقمبرانه باخیش، آنلامایا و آچیقلامایا ائشیتدیر. اؤرنک اولاراق سوندوغوموز آیتلر خبری و یا فلسفی جومله لر دئییللر. اونلار هئرمئنئوتیک (اچیقلاما ایچه ریکلی) جومله لردیر. ایسلام پئیقمبری نین دونیاسیندا بیلینن دوغا، اولایلار اوزرینه گتیریلن آچیقلامالاردیر. بو اولایلار بوتونویله تانری نین فعللری کیمی سونولماقدادیر. قورآندا کئچن بو پئیقمبرانه قیرائت و آچیقلاما، یالنیزجا دوغا اولایلاری ایله سینیرلی دئییلدیر. اینسان و قؤوملرله ایلگیلی سؤز ائدیلیرکن ده اونلار دا تمامن تانری نین یاراتدیغی عمللر کیمی آنلاشیلیب آچیقلانمیشدیر. اینسانلارین و قؤوملرین یازقیسی (طالئعی)؛ هم اورتایا چیخشلاری، هم دونیوی حیات یاشامالاری و هم ده سونراکی دونیایا عآید اولوشلاری هامیسی بیر یئرده تانری نین ایراده سی و فعلی کیمی تانیملانیب آچیقلانیر. اینسان و قؤوملردن سؤز ائدیلیرکن تانری فعال و فاعیل (اؤزنه) اولاراق کندی وارلیغینی گؤسترمیشدیر. اؤزنه نین (موبتدانین) فعللری اوزرینه آچیقلامالار وئریلیر. تانری نین اینسان و یا قؤوملرله ایلگیلی نئجه داورانماسیندان سؤز ائدیلیر. تانری بؤیله ائتمیش، بؤیله ائدیر و یا بؤیله ائده جکدیر کیمی سؤزلر آچیقلیغا قوووشور. حتّی اینسان دوغاسی نین اؤزللیکلری سؤز قونوسو اولدوغوندا تانری نین اینسانلا ائتکیله شیمی اوزرینه آچیقلیق گتیریلیر. بو قونو ایله ایلگیلی باشقا اؤنملی آچار آیتلردن اؤرنکلر گتیره رک آراشدیرمانی دَیَرلی اوخوجولارا بوراخماق ایسته ییرم.\nاینسانین یازقیسی ایله ایلگیلی پئیقمبرانه قیرائتلردن اؤرنکلر:\n«تانری اینسانی قورو، قارا و پیس قوخولو چاموردان یاراتدی» (15-جی سوره، 26-جی آیت). «اینسانی نوطفه دن یاراتدی» (4-جو سوره، 16-جی آیت). «تانری هر اینسانین ایش دفترینی اونون بوینونا آسمیشدیر. قییامت گونو بو دفترده یازیلانلار اونا گؤستریله جکدیر.» (17-جی سوره، 14-13 آیتلر). « بیز بو توتروغو (امانتی)* گؤیلره، و داغلارا وئردیک، قبول ائتمه دیلر، چکیندیلر. اینسان او توتروغو اؤز اوزرینه آلدی…» (33-جو سوره، 72-جی آیت). «تانری اینسانی یاراتدی و اونا قونوشماق اؤیرتدی.» (55-جی سوره، 3-جو آیت). «اینسان چوخ چتینلیکلرله تانرییا دوغرو گئده جک…» (84-جو سوره، 6-جی آیت). «تانری اینسانی لاختا قاندان یاراتدی» (96-جی سوره، 2-جی آیت). «اینسانین بیلمه دیکلرینی اونا اؤیرتدی» (96-جی سوره، 5-جی آیت). «تانری اینسان نفسینی یاراتدی و یاخشیلیقلارلا کؤتولوکلری اونا ایلهام ائتدی» (91-جی سوره، 8-جی آیت).\nبو آیتلر و بنزرلری ایسلام پئیقمبری نین اینسان یازقیسی ایله ایلگیلی اساس قاوراییشینی و آچیقلاماسینی اولوشدورماقدادیر. بو آیتلرده کی جومله لر ده خبری و فلسفی جومله لر دئییللر. بو جومله لر تفسیریدیر، هئرمئنئوتیکدیر و آچیقلاییجیدیر. اینسانین سرگوزشتینی و یازقیسینی آچیقلایان جومله لر. اؤیله کی، ایسلام پئیقمبری نین دونیاسیندا تانری و اینسان ائتکیله شیم (قارشیلیقلی تاثیر) ایچینده گؤرولمکده دیرلر. حتّی اینسانلارین دیریلیش گونو ایله ایلگیلی ان اؤنملی آیتلر ده اینسان یازقیسی ایله ایلگیلی اولاراق هئرمئنئوتیک بیر تجروبه اولاراق سونولماقدادیر. اؤرنه یین قورآنین بیر نئچه یئرینده دئییلیر کی، اؤلموش اینسانلاری تورپاغین باغریندان حیاتا گتیرمک قیشدان سونرا آغاجلارین دیریلیشی کیمی گئرچکلشه جکدیر. بو، پئیقمبرین آچیقلاماسیدیر. یعنی پئیقمبر کندی باخیش تجروبه سینده اینسانلاری یازدا جانلانیب دیریلن و قیشدا اؤلن آغاجلار و بیتکیلر کیمی گؤردویوندن بو بیچیم آچیقلاما یاپمیشدیر. اینسانین تورپاقدان یارادیلیشی نین تکرارلانیشی و اینسانین یئر اوزونده بولونوب آرتماسی، یئنیدن یئره گلمه سی و یئنیدن یئردن حیاتا دؤنمه سی اؤرنه یین 30-جو سوره نین 19-جو آیتینده سؤز قونوسو ائدیلمیشدیر. بوراداکی جومله لر خبر اؤزللیگی داشیمازلار. اینسانین یازقیسی و گله جگی ایله ایلگیلی قاوراییش-آچیقلاما تجروبه لرینی ایچه رَن جومله لردیر. قورآندا اینسانین تورپاقدان یارادیلیشی دیریلیگین اؤلولوکدن حیاتا دؤنمه سی کیمی یوروملانمیشدیر. اینسان اوزرینه بو کیمی آچیقلامالارین اساسی 44-جو سوره نین 42-38 آیتلرینده بیان ائدیلمیشدیر: «بیز، گؤیلری، یئری و بونلار آراسیندا بولونانلاری، اَیلنمک اوچون یاراتمادیق. بیز اونلاری آنجاق حاق و حیکمته اویقون اولاراق یاراتدیک. آنجاق اونلارین چوخو بیلمیرلر. شوبهه سیز، حؤکم گونو، هامیسی نین بیر آرادا بولوشاجاغی زاماندیر. او گون دوستون دوستا هئچ بیر فایداسی اولماز. کندیلرینه یاردیم دا ائدیلمز. یالنیز تانری نین یاردیم ائتدیگی کیمسه لر بونلارین دیشیندادیر. شوبهه سیز او، موطلق گوج صاحیبیدیر، چوخ مرحمت ائدندیر.» « تانری باطیلی «حاق»لا اورتادان قالدیرار.» «تانری نین قوللاری گؤیلرین و یئرین یارادیلیشی ایله باغلی اولاراق دوشونور و آنلاییرلار کی، تانری اونلاری «باطیل» اولاراق یاراتمامیشدیر.» بورادا دونیانین «اَیلنجه» اولاراق یارادیلماماسی، دونیا یارادیلیشی نین حاقلیلیغی، «یارادیلیشین باطیل اولماییشی» کیمی یوروملار وارلیغین هئرمئنئوتیک قاوراییشینی گؤسترمکده دیر. عبث اولماماق، حاقلیلیق، باطیل اولماماق کیمی جومله لر بیر گئرچکلیکله ایلگیلی فلسفی یوروم اولماقدان داها چوخ قاوراییش-آچیقلاما یوروملاریدیر. اگر «هانسیسا بیر شخصین فیلان عملی عبث یا باطیل دئییلدیر و یا اونون حاقلیلیغی وار» سؤیلرسک، بو دورومدا اونون داورانیشی ایله ایلگیلی آچیقلامالاردا بولونموش اولوروق. دونیانین یارادیلیشی حاققیندا دا بؤیله بیر یورومدا بولونماق دونیا حاققیندا آچیقلاییجی بیر آنلام اورتایا قویموش اولار. ایسلام پئیقمبری دونیانین غئیری-عبثلیگینی، غئیری-باطیللیگینی و مشرولوغونو گؤروب آنلادیغی اوچون او´نون گؤروشونده هرشئی «تانریدان»، «تانری مولکو» و «تانرییا دوغرو» اولاراق دوشونولموشدو. دوغال اولاراق اینسان دا پئیقمبرین بو باخیش آچیسی ایچینده یئر آلمیشدیر. اینسانین دا یارادیجیسی تانری اولموش و اینسانین یؤنو، یازقیسی تانرییا دوغرو حرکت بیچیمینده یارادیلمیشدیر. اینسانین یؤنو و سونو تانرییا طرف اولماسایدی، اونون یارادیلیشی عبث و آنلامسیز اولاردی. اینسان سونوندا تانری نین یانیندا حاضیر اولاجاق و بونون دیشیندا اینسانی باشقا نؤوع دوشونمک مومکون دئییلدیر. آشاغیداکی آیتلرین مضمونونا دیقت ائدین: «ائی اینسان! شوبهه یوخ کی، سن تانرینا قارشی چابا اوستونه چابا گؤسترمکده سن؛ سونوندا او’نا واراجاقسان.» (سوره- 84، آیت- 6). «سیزی سادجه بوش یئره یاراتدیغیمیزی و سیزین حقیقتن حوضوروموزا گئری گتیریلمه یه جه یینیزیمی ساندینیز؟» (سوره- 23، آیت- 115). «یوخسا او اینسان باشی بوش بوراخیلاجاغینیمی سانیر؟ او، عیارلانمیش دؤلدن بیر نوطفه دئییلمی؟ سونرا بیر علق (ائمبرییون) ایدی ده سونرا اونو یاراتمیش سونرا دا دوزنه قویموشدور کی، اوندان دا ایکی ائشی؛ ائرکک و دیشینی وار ائتمیشدیر. یاخشی، بوتون بونلاری ائدن اؤلولری دیریلتمه یه قادیر دئییلمی؟» (سوره-75، آیت-40-36). «بوتون اینسانلارین تانری حوضوروندا بولوندوقلاری زامان کافیرلر بولونمایاجاقلارینیمی سانیرلار؟» (سوره-83، آیت- 6-5). «دیریلیش گونونده هرکس اؤز عمللری نین نتیجه سینی گؤره جک. ذره قدر کؤتو ایش گؤرموشسه، جزاسینی آلاجاق و ذره قدر یارارلی ایش گؤرموش اولانلار دا اؤدوللنه جکلر.» (سوره-99، آیت-8-7). اینسانین چوخ چتینلیکلرله تانرییا دوغرو گئتمه سی، اینسانین اؤز باشینا بوراخیلمادیغی، تانری نین اونو یئنیدن دیریلتمه یه قادیر اولوشو، «آخیرت» دونیاسیندا جزالانیب و یا اؤدوللنه جگی کیمی یاناشمالار اینسانلا ایلگیلی دینی هئرمئنئوتیک قاوراییشلاردیر. بو، «هئرمئنئوتیک محورلی باخیش» اساسیندا دونیانین عبث و باطیل اولماماسی، مشروع اولماسی نین آچیقلانماسیدیر. او «اؤنباخیش» بو باخیشی یؤنلندیریر. بو ایدیعانی دوغرولایان باشقا بیر دوروم دا قورآندا قییامت گونو و اینسانین دیریلیشی ایله ایلگیلی کئچن آدلاردیر: 44-جو سوره، 40-جی آیتده «یؤوم-الفصل- قرار گونو»، 24-جو سوره، 35-جی آیتده کئچن «یؤوم-الحساب- حساب گونو»، 64-جو سوره، 9-جو آیتده کئچن «یؤوم-التغابون-زیانلارین ایفشا اولوندوغو گون» کیمی آدلارین هامیسی قییامت گونونون آدلاریدیر. حاققین باطیلدن آیریلماسی، اینساندان حساب سورولماسی، زیانلار حاققیندا بیلگیلنمه کیمی یوروملار اینسانین گله جگی ایله ایلگیلی اسکی هئرمئنئوتیک آچیقلامالاردیر. بیر آز آرتیق دیقتله بللی اولور کی، قورآندا اونلارجا کز تکرارلانان «الیؤوم-اولآخر-آخیرت گونو» ایفاده سی بیر قاوراییش-آچیقلاما بیچیمیدیر. دونیا حیاتی نین «بیرینجی گون» و آخیرت حیاتی نین «سونراکی گون» اولماسی اینسانین سرگوزشتی و یازقیسی ایله ایلگیلی هئرمئنئوتیک قاورامادیر. بو یوروملار فلسفه یاپماق و یا قئیبدن خبر وئرمک آنلامیندا دئییلدیر.\nایندی بیر آز داها خالقلارین تاریخی اوزرینه پئیقمبرانه قیرائت و آچیقلاما اوزرینده دورالیم. قورآندا خالقلارین تاریخی ایله باغلانتیلی یوروملار دا دوغا ایله ایلگیلی اولان یوروملارا بنزمکده دیر. تانری خالقلارین یازقیسیندا اولوشان اولایلارین قایناغی کیمی گؤستریلیر. تاریخده ده هر شئی تانری ایله اینسانلارین آراسیندا ائتکیله شیم حالیندا گؤرونمکده دیر. بو قونو ایله ایلگیلی اولان اؤرنک آیتلرین مضمونونا باخالیم: «تانری (وارلیق کیتابیندا) یازمیشدیر کی، او و او´نون گؤندردیکلری سونوندا اوغور قازاناجاقلار. سونوندا تانری نین دوروست قوللاری یئرین گئرچک واریثلری اولاجاقلار» (سوره-21، آیت- 105). «تانری ائلچی گؤندرمه دن اؤنجه بیر خالقی جزالاندیرماز. بیر اؤلکه نین خالقینی هلاک ائتمک ایسترکن اونلارین اعتیراض ائدنلرینی اویاراریق. آنجاق اونلار کؤتو یوللاری سئچرلر و بیز او خالقی هلاک ائدریک. تانری نوح اولاییندان سونرا بیر چوخ خالقی سوچلاری اوزوندن هلاک ائتدی» (سوره- 7، آیت- 17-15). «ظولم ائدن بیر چوخ اؤلکه لرین ساکینلرینی هلاک ائدیب یئرلرینه باشقا خالقلاری یئرلشدیردیک. تانری ایسترسه، سیزی آپاریب یئرینیزه باشقاسینی گتیرر» (سوره-4، آیت-133).\nتوپلومسال گئرچکلیکر اوزرینه پئیقمبرانه اوخونوش:\nبورادا اؤنملی بیر قونو اوزرینه ده دئیینمه لییم. دوغا اولایلاری، اینسان سرگوزشتی و یازقیسی، خالقلارین تاریخی اوزرینه آچیقلامالاردان باشقا قورآن متنی حیجاز خالقی نین توپلومسال یاشاملاری اوزرینه ده هئرمئنئوتیک قاوراییش تجروبه سینه دایاناراق آچیقلاما گتیرمیشدیر. قورآنین اخلاقی اوصولو و دینی ائحکامی دا بو تجروبه نین اورونودور. تانری توپلومسال گئرچکلیکلرین متینده و بطنینده ده اینسانلارلا ائتکیله شیم حالیندادیر. فعال تانری ایراده سی ایله اویوم ایچینده اولمایان توپلومسال یاشام سئویمسیز حیات بیچیمی اولاراق نیتله نیر. چونکو اینسان یاشامی نین یازقیسی و سونو، حتّی توپلومسال گئرچکلیکلرین و دَییشیملرین متنینده و بطنینده ده تانری ایراده سی ایله یؤنلندیریلیر. او زامان «توپلومسال گئرچکلیکلر» بو ایراده ایله اویوم ایچینده اولمالیدیر. ایشته بو اورتامدا پئیقمبرانه قیرائت، عیبادت و ایشلم ساهه سینده حیجاز اهالیسیندن توپلومسال گئرچکلیکلرینی دَییشمه یی طلب ائدر. بو دَییشیم ایسه تؤوحید اساسیندا گئرچکلشمه لیدیر. یعنی کؤتولوکلردن واز کئچیب و تقوا ایله دولو اولان بیر یاشام بیچیمی. یالنیزجا دونیایا باخیش و دونیانی آنلاما مقامیندا دئییل، هم ده دونیادا یاشاما و گئرچک حیاتدا دا موطلق فاعیله تسلیم اولماق ایستنمیشدیر. قورآندا بو تور یاشام شکلی نین یایقین آدی «عبودیت»، یعنی «قوللوقچولوق» آدلانیر. بو قونو اوزرینه ده پئیقمبرانه قیرائت گتیریلمیشدیر. ایلیشکیلر اورتامیندا اخلاق دیشی سورجدن اخلاقی سورجه دوغرو ایره لیله مه اولموشسا، اؤرنه یین ظولمدن عدالته دوغرو ایره لیله ییش ساغلانمیشسا، بورادا تانری نین ایراده سینه اویوملو بیچیمده داورانیلمیشدیر. قورآندا عیبادتلر و ایشلملر قونوسوندا وار اولان حؤکملرین هامیسی بو دورومدان قایناقلانمیشدیر. توپلومسال ایلیشکیلر و گئرچکلیکلر اوزرینه هئرمئنئوتیک قاوراییشلار بؤیلجه تانری ایراده سینه دایانمیشدیر. بو اؤنملی قونودا دیقت ائتمه میز گرکن بیر شئی وار. اینسانلارین بیر-بیری و تانری ایله ایلیشکیلری اوزرینه مؤوجود اولان یارقیلاری هر زامان بللی بیر توپلوم اورتامیندا آنلاملی اولموشدور. اؤرنه یین قورآندا حیجاز اهالیسی گؤز اؤنونده بولوندورولموشدور. حیجاز اهالیسی نین قوشوللاری اوزرینه آچیقلامالار ائدیلمیشدیر. اؤرنه یین بوتپرست توپلومدا کندیلرینه اؤزگو بیر عیبادت تورو وار. بو عیبادت تورونون تؤوحیده دایاناراق دَییشدیریلمه سی ایسته نیلمیشدیر. یا دا بللی بیر توپلومدا ظولمه دایالی اوغوش (عایله)* ایلیشکیلری اولموش و بو ایلیشکیلرین یئنه ده تؤوحیده دایانیلاراق دوزلدیلمه سی ایستنمیشدیر. بو یارقیلار بللی بیر توپلومون ایلیشکیلرینده یایقین اولان عدالت و ظولم آنلاییشلاری اوزرینه ائدیلمیشدیر. بو یارقیلار محکمه ده بللی اولایا بللی زامان و مکاندا تانیق اولان بیر یارقیجین یارقیلارینا بنزمکده دیر. یارقیجین بو قونودا یارقیلاری و حؤکم چیخارماسی اونون یاسا اوزرینه آچیقلامالارینا دایاندیغی کیمی، بللی توپلومسال ایلیشکیلرین عدالتلی و یا عدالتسیز اولاراق نیته لنمه سی ده ظولم و عدالت اوزرینه آچیقلامالارا دایانماقدادیر. آچیقلامالاردا ظولم و عدالت آنلاملارینا آچیقلیق گتیریلمه لیدیر. توپلومداکی دوروملاری دا بو آچیقلامالار آیدینلیغا قوووشدورا بیلر. بورادا اؤنریلن «گرک» واراولان بللی اینسانی ایلیشکیلره و یا اینسانلارین تانری ایله ایلیشکیلرینه یؤنلدیگیندن هر زامان «واراولانین» قارشیسیندا دورماقدادیر. «واراولان» دوغرو دئییلدیر و «گرک» تؤوحیده دایانان دوروما گؤره ایلیشکیلرین شکیللنمه سی «گرک»یر. بو ندنله ده اؤنریلن «گرک» بللی توپلومسال دورومو دَییشدیرمک ایسته دیگیندن بللی گئرچکلییه یؤنلمه لیدیر. «واراولانین» یئرینه اؤنریلن «گرک»، یالنیز بللی تاریخی گئرچکلر اورتامیندا مومکون اولا بیلر. دَییشیک تاریخی دؤنملرده مؤوجود قوشوللارا گؤره عدالت و ظولم اوزرینه آچیقلامالار یاپیلا بیلر. بو آچیقلامالار داها اؤنجه کی آچیقلامالارلا بنزرسیزلیک ده اولوشدورا بیلر. بوتون بو آچیقلامالار هئرمئنئوتیک قاوراییش ایچه رم��ده دیر.\n2-جی سوره نین 178 و 179-جو آیتلرینده کئچن قیساس حؤکملری «باغیشلاما»، «احسان»، «یاشام»، «معروف-بیلینن»، «سالدیری» اوزرینه هئرمئنئوتیک قاوراییشلار اولاراق سونولموشدور. بو آیتلرین همن آردیندان توتسوق (وصییت)** حؤکمو ایله ایلگیلی آیتلر گلمکده دیر. بو آیتلرده «خئییر»، «معروف»، «تقوا» قاوراملاری سیخجا کئچمکده دیر. توپلومدا ایصلاحات یاپماق آماجی ایله بو قاوراملار اوزرینه ده هئرمئنئوتیک آچیقلامالار یاپیلمیشدیر. 2-جی سوره نین 42-22 آراسینداکی آیتلرده ده «تؤوبه»، «دوغرو اخلاق »، «تقوا»، «خالق آراسیندا ایصلاحاتلا اوغراشماق»، «بیر اینسانین باشقا اینسان قارشیسینداکی حاققی»، «معروف»، «احسان»، «تانری نین سینیرلارینی بیلمه»، «نفسه ظولم ائتمه مه»، «وعظ»، «آرینمیش و تمیز عمل»، «باشقاسینا ضرر وئرمه مه»، «بیر-بیری ایله مصلحتلشمه»، «باغیش» کیمی آنلاملار ایفاده ائدیلمیشدیر. بو آنلاملار اردم (فضیلت- تقوا) اؤرنکلری کیمی آنلاتیلمیشدیر. قورآنین چئشیتلی آیتلرینده کئچن «قتال-ساواش» آیتلرینده ساواش حاققیندا اولان حؤکملر «سالدیرمازلیق»، «باریش»، «فینتنه نین اورتادان قالدیریلاجاغینا قدر ساواش» کیمی ایفاده لر قاوراما آچیقلامالارینا گؤره دوزنلنمیشدیر. بو قونولار اوزرینه بللی یارقی ایچریکلی یاناشیمدان دولایی اونلارا حؤکم دئییلمیشدیر. «حؤکم» گئنلده یارقیدا قوللانیلان بیر سؤزدور. بو دورومدا 5-جی سوره نین 44-جو آیتی نین سونوندا کئچن «کیم تانری نین گؤندردیگینه حؤکم ائتمزسه…» جومله نین ده معناسی آنلاشیلمیش اولور. بوتون بونلار آچیق-آیدین تاریخی تانیقلار اولاراق قورآنین شر´ی حؤکملری نین هیجاز توپلومونون گئرچکلری اوزرینه قاوراییشلارینی و آچیقلامالارینی گؤستمکده دیر. بو قاوراییش و آچیقلامالارین آماجی حیجاز اهالیسی نین بیر-بیری و تانری ایله اولان ایلیشکیلرینی تؤوحید قایناقلارینا دایاناراق آیدینلیغا قوووشدورماق اولموشدور. تانری ایستمینه (ایراده سینه) اویقون اولمایان هیجاز توپلومونون توپلومسال ایلیشکیلرینی، عیبادت بیچیملرینی تانری ایستمینه اویقون اولان بیر یاتقینلیغا قوووشدورماق سؤز قونوسو اولموشدور. بو ندنله ده بو حؤکملرین او زامانکی قوشوللارا گؤره اورتایا چیخیشی کسینلیکله بوتون چاغلار و زامانلار اوچون کئچرلی اولدوغو آنلامینا گلمز. ایسلامین ایلک یوزایلینده موسلمانلارین فیقه علمینی ایجاد ائدیب و فیقه علمینه گؤره اؤز احتییاجلارینی و هؤکومتلری نین احتییاجلارینی گئدرمه لری تامامن باشقا بیر مؤوزودور. قورآن هؤروتوندن (متنیندن)، یالنیز آنلاتدیغیم قدر آنلاشیلماقدادیر.\nپئیقمبرانه قیرائت و اولوش حاللاری:\nقورآنین اؤنملی بؤلومونده اینسانین تانری قارشیسیندا داورنیشلاری نین اینجه لیکلرینه ایشاره ائدیلمیشدیر. «دوعا»، «ایبتیهال-سیتاییش»، «شوکر»، «صبر»، «توککول-گووَن»، «انابه-تانرییا دؤنوش»، «تؤوبه»، «ایستیغفار-باغیش طلبینده بولونما»، «تضرروع-یالواریش»، «صالاوات»، «روکوع»، «سجده»، «ایمان»، «نفسه گووَن»، «غم»، «اومیدسیزلیک»، «تلسکنلیک» و بونلارا بنزرلر اورتایا چیخمیشدیر. بوتون بونلارین هامیسی اینسانین تانری ائتکینلیگینه (فعالییتینه) اویوم ساغلاما ضرورتی اساسیندا قاوراناراق آچیقلانمیشدیر. اینسانین تانری قارشیسیندا بو داوراییشلاری پراتیک بیرله مه (تؤوحید) اولاراق قاورانیلمیش��یر. قورآنین بو کیمی آچیقلامالارینا ایستیناد ائدن موسلمان عاریفلر اینسانین تانرییا دوغرو یولچولوق «حاللاری» و «مقاملاری»نی دوزنله میشلر و «طریقت»ین آچیقلامالارینی یاپمیشلار. بو دوروملاردا قورآنین یوروملاری پئیقمبرین وارلیقلا ایلگیلی «هئرمئنئوتیک تجروبه لرینی» آچیقجا اورتایا قویار. بو یوروملارین واراولوشو (existence) گؤستریر کی، «آچینیم- وحی» پئیقمبر روحونون دنیزلرینی نئجه حرکتلندیرمیشدیر. پئیقمبرین تمل اینسانی قایقیلارینی نئجه ده او´نون دئنه ییمی دوزئیینه اولاشدیراراق او´نو ساکینلیک بیلمه ین جوشقولو اینسانا دؤنوشدورورموش. «تانرییا ایمان» پئیقمبرین قورآنداکی اساس چاغریسیدیر. مادده دن «گووَن»ده دیر و «گووَن» ده اینسانین «واراولوشچو گووَن»ی آنلامیندادیر. بو گوونلیک واراولوشچو قایغی نین قارشیسیندادیر. بیر چوخ آیتلرده «تانرییا ایمان، یعنی تانری دولاییسییلا گووَن قازانما» یورومو یاپیلمیشدیر. بو دا گؤستریر کی، نئجه ده «قایغی» و «گووَنلیک» کیمی واراولوشچو دوروملار هئچ بیر شکیلده پئیقمبری راحات بوراخمیرمیش.\nبو پئیقمبرانه قیرائتده تانری نین تجروبه سی وارلیغین هئرمئنئوتیک قاوراییشی ایله بیرلشیر. تانری دونیا گئرچکلیکلری نین آیتلرینده سئزیلیر. بوتون وارلیق او´ندان ایملر (یشاره لر) اولاراق گؤرونور. بو دورومدا تانری حاققیندا دوشونمک آیتلر و ایملر حاققیندا دوشونمکدن آیری گؤرونمور. ایملر حاققیندا دوشونمک تانرینی دوشونمک کیمی اؤزونو گؤستریر. وارلیغی و دونیانی آچقیلاماق تانری حاققیندا قونوشماق آنلامینا گلیر. قورآندا دونیانی دینی اولاراق آنلاما ایله هئرمئنئوتیک آنلاما ائشیتدیر، عئینیدیر.\nائوره نین بو بیچیم اوخونوشوندا (قیرائتینده) تانری نین وارلیغی اونون کسینتیسیز ائتکینلیگی (فعالییتی) کیمی اورتایا چیخار. تانری حاضیردیر چونکو هر آن گئرچکلیگی مومکون ائدیر. بو هؤروتده (متنده) تانری دوغاسی نین نیته لیکلری سؤز قونوسو دئییلدیر. تانری نین سورکلی و کسینتیسیز ائتکینلیک نیته لیکلری او´نون بیرینجی و باشلانقیج نیته لیکلری کیمی آلقیلانیر. چونکو سورکلی و کسینتیسیز اولاراق دونیانی ایجاد و یوخ ائدیر. دونیا تانری نین اؤزونو گؤستردیگی آیتلردیر. بو آیتلر تانری نین گوجونو عئینی زاماندا هم آچیقلاییر، هم ده گیزله دیر. 57-جی سوره نین 2-جی آیتینده «او اولدیر، او آخیردیر، او ظاهیردیر، او باطیندیر» اولاراق ایمله نن معنا دا بو آنلامدادیر. بو قیرائت تجروبه سی بعضن اؤیله سینه یوکسه لیر کی، تجروبه صاحیبی دونیانین اؤته سینه واریر و تانری وارلیغینی ایشیق اولاراق تجروبه ائدیر. 24-جو سوره نین 35-جی آیتینده دئییلیر: «تانری، گؤیلرین و یئرین نورودور. او’نون نورونون تمثیلی، ایچینده لامپا بولونان بیر قندیللیک کیمیدیر. او لامپا کریستال بیر فانوس ایچینده دیر؛ او فانوس دا سانکی اینجییه بنزر بیر اولدوز کیمیدیر کی، دوغویا دا، باتییا دا نیسبت ائدیله مه ین موبارک بیر آغاچدان، یعنی زئیتوندان (چیخان یاغدان) توتوشدورولار. اونون یاغی، هارداسا، کندیسینه آتش دَیمه سه بیله، ایشیق وئرر. بو، نور اوستونه نوردور. تانری دیله دیگی کیمسه نی نورونا اریشدیرر. تانری اینسانلارا باخ بؤیله تمثیللر گتیرر. تانری هر شئیی بیلندیر. »\nدونیا اوزرینه بو دینی هئرمئنئوتیک آچیقلامادا چئشیتلی مثللر، تصویرلر، اؤیکولر و حیکمتلردن یارارلانیلم��شدیر. آیریجا، قورآن مؤلیفلرین تالیف ائتدیگی زومره دن دئییلدیر. تالیف نظمی یوخدور. قورآن نظم دئییل نثردیر. قورآن وارلیقدان پئیقمبرانه بیر اوخونوشدور. بو اوخونوشون هر یئرینده پئیقمبرین اردَمی آچیق و گیزلین بیچیمده گؤرولمکده دیر. قورآن هؤروتلری (متنلری) اوزرینه پسیکولوژیک بیر اینجله مه یاپاراق آچینیمین (وحیین) قونوشدوردوغو پئیقمبرین پسیکولوژیسینی آنلاماق مومکون اولا بیلر. اوچماق (جننت) و تامونون (جهننمین) نیته لیکلری، بعضی آیتلرین مرحمتلی و یا غضبلی اولوشو، کافیرلره قارشی سرت توتوم و قورآنین بو کیمی بیر چوخ اؤزللیکلری ایسلام پئیقمبری نین اخلاق و کئیفییتی نین گوزگوسودور.\nسونولان تئوریلرین بعضی سونوچلاری\nسؤزومون سونوندا بو دارتیشمادان اورتایا چیخان بعضی سونوچلارا ایشاره ائتمک ایستردیم:\n1- بو قونودا اورتایا قویدوغوم تئوریلر موسلمانلارین اساس دین کیتابی اولان قورآن اوزرینه اوسسالجا (راسیونال اولاراق)، اؤزگورجه و دوقمالارا دایانمایان بیر قیرائتدیر، بیر اوخونوشدور. بو اوسسال اوخونوش بو متنین «دینی» مساژی اولاراق بیلینن «تؤوحیدی» یوروملاماقدادیر. بو یوروم «بو متن وحیه دایالیدیر» کیمی بیر اؤنوئریدن اوزاقدیر و یالنیزجا اوسساللیغا دایانماقدادیر. قورآن ایسلام پئیقمبری نین «تؤوحید»ینی بیان ائدن متندیر. پئیقمبر بو بیچیم دونیایا باخمیش، دونیانی قاورامیش، قورآندا آنلادیلدیغی کیمی یاشامیشدیر.\n2- قورآن متنی وارلیقدان هئرمئنئوتیک بیر قاوراییش اولاراق بیر «آیت»دیر، بیر «فئنومئن»دیر. آیت و فئنومئن اولان هر شئی، یالنیز یئنیدن آچیقلانما ایله قاورانیلار. بو قاوراما ایسه فئنومئنین (آیتین) بوتون بویوتلارینی ایچرمز، بللی بویوتلارینی ایچه رَر. سؤیله مک ایسته دیگیم بودور کی، ایسلام پئیقمبری نین وارلیق اوزرینه قیرائتی، یالنیزجا بیر قیرائت اولدوغوندان قورآنداکی بوتون «ایلاهی حقیقتلری» ایچه رمیش اولمایا بیلر. یعنی وحیین حقیقتی پئیقمبرین آچیقلامالاریندان اوستوندور. بیز اینسانلار بو هؤروتله (متنله) راستلاندیغیمیزدا بو تور اوخونوشون هم ظاهیر و هم باطین اولان بیر گئرچکلیکله باغلانتیلی اولدوغونو آنلاییریق. بو اوزدن ده بو متنین آنلاتماق ایسته دیگی بوتون مساژلاری آنلایا بیله جک قابیلییتده دئییلیک. تام اولاراق بو نؤقطه ده هئرمئنئوتیک بیر قاوراییش ضرورتی اورتایا چیخماقدادیر. کسینلیکله هئرمئنئوتیک قاوراییش دا هؤروتده (متنده) وار اولان حقیقتی تام اولاراق آنلادا بیلمه یه جکدیر. «ظاهیر» و «باطین» کیمی ایکی اؤزللیک هئرمئنئوتیک آنلامادا بیزدن آیریلمایاجاقدیر. او زامان بو اینجله مه نین نه کیمی یاراری اولا بیلر؟ 1- قورآنین اؤز مساژی، یعنی ایسلام پئیقمبری نین تؤوحیدی سون بیر اؤنرمه کیمی اورتایا چیخماز و قورآنین ایلاهی دوغرولاری ایله باغلی سون قیرائت دئیه بیر شئی اولماز. 2- قورآن مساژینی آچیقلایاجاق مقامدا اولان باشقا هئرمئنئوتیک یوروملاردا دا بولونماق اولار.\n3- پئیقمبرانه اوخونوشون قاوراییشی و آچیقلانماسی اوچون اؤن قورال و اؤن یاسادان یارارلانماق اولماز. هر آچیقلامانین آچیقلاما اولوب اولمادیغینی آچیقلاییجی اؤزو گؤسترمه لیدیر. مؤولانا جلالددین رومی نین بو قونودا آچیقلامالاری وار. بیر فیلی قارانلیق یئرده گؤردوکلرینی سانان آداملار دیشارییا چیخدیقلاریندا فیلدن پارچالار آنلادارلار. عربین، ��ارسین، یونانین و تورکون اوزوم آدی اوزرینده آنلاشا بیلمه دیکلری بو تور آچیقلامالاردان اؤرنک اولاراق سونولموشدور. مؤولانا تانری نین توفانلی دالغالاری ایچه رَن ائتکینلیکلری قارشیسیندا دیرنمه مه یی و هر کسین تانری نین ایراده سینه تسلیم اولماسینی ایسته مه سی بو هئرمئنئوتیک قاوراییشین بیر تورودور. مؤولانا بو هئرمئنئوتیک قاورامالاردا هئچ بیر اؤن قورالا و اؤن یاسایا اویمامیشدیر. بوتون وار اولانلاری «تانری نین فعللری» اولاراق آلقیلایان موللا صدرا دا آچیقلامالاریندا هئچ بیر اؤن قورالا و اؤن یاسایا اویمامیشدیر.\nگئرچک اولان بودور کی، موسلمان عاریفلر قورآنین تؤوحید گؤندریسی اوزرینه داها چوخ چالیشمیشلار. اونلار آیتلرده بعضی یوروملار اوزرینه اؤزل اینجه له مه لرده بولونموشلار. عیرفانی تجروبه لر دوزه نینی «حاللار» و «مقاملار» آدی آلتیندا تصویر ائتمیشلر. بو اثرلرین ان دوزنلیسی ابونصر سراج طوسی نین یازیدیغی «اللمع فی التصوف» (تصوووفده ایشیق) اثریدیر. سئچکین موسلمان عاریفلرین تؤوحید اوزرینه قیرائتلری قورآنین تؤوحید مرکزلی قاوراییشی دوغرولتوسوندا یئنی اوفوقلر آچدی. عاریفلرین تؤوحید اوزرینه عاریفانه اوخونوشلاری دا سون سؤز اولاراق نیته له نه مز. بو آرادا موسلمان عاریفلرین باشقا عیرفانلاردان اسینله نه رک گلیشدیکلرینی ده سؤیله مه لی ییک.\nموسلمان دوشونورلرین بو گون راستلاندیقلاری اساس سورو بودور: چاغیمیزدا قورآنین تؤوحید اوداقلی (مرکزلی) اوخونوشونو نئجه قاوراییب آچیقلاماق اولار؟ چاغیمیزدا دونیا حاققیندا نئجه تؤوحید قایناقلی دوشونه بیلر و تؤوحید یؤنلو یاشایا بیلریک؟ اینسانین دوغایا حاکیم اولدوغو و تاریخی بللی اؤلچوده اؤز بیلینجلی ایراده سی نین کونترولوندا توتدوغو بیر اورتامدا وارلیق اوزرینه تؤوحید قانیاقلی قاوراییش نئجه مومکون اولا بیلر؟ بیر سؤزله دیگر تانرییا اینانانلار کیمی چاغیمیز موسلمانلاری نین دا اساس سورونو «تانری»دیر و باشقا شئی دئییلدیر. قورآندا نبوت و وحیین «طریقتی» وار، «اؤزنَللیگی- سوبیئکتیولیگی» یوخدور. اساس آماج تؤوحیدی اورتایا قویماق اولموشدور. قورآنا گؤره ایسلام پئیقمبری داها اؤنجه کی پئیقمبرلرین تصدیقله دیگی «وارلیق اوزرینه تؤوحید اکسنلی* اوخونوشون» قاتیلیمجیلاریمدان بیریدیر. بو دورومدا منیم تئولوژیک بیر تحکیمده بولونمام گرَکیرسه، بونو سؤیله یه بیلرم: موسلمانلیغین آنا آماجی تؤوحید اکسنلی وارلیغین اوخونوشونا قاتقیدا بولونماقدیر. 1400 ایل ایچینده ایسلام آدینا ائدیلمیش بوتون آچیقلامالاری چاغیمیزدا وارلیق اوزرینه تؤوحید اکسنلی اوخونوشا گؤره دَیَرلندیرمک گرَکیر. منه گؤره چاغیمیزدا دینی ایصلاحات دئییلن آنلاییش دا بوندان باشقا بیر شئی دئییلدیر. بو، کیملیکسَل ایسلامین قارشیسیندا دوران حقیقی ایسلامدیر. حقیقت تام اولاراق اینسان طرفیندن آنلاشیلامادیغیندان تؤوحید اکسنلی بو دیالوق دا دورماق بیلمز. بو دیالوق سونسوزا قدر سوروب گئدر. بیزیم ایشیمیز سورَکلی آچیقلامالاردا بولونماقدیر. بو اؤنملی قونویا دا ایشاره ائتمَم گرَکیر کی، موسلمانلار ایسلام دونیاسیندا مؤوجود اولان هئرمئنئوتیک تجروبه لرین اؤته سینده بیر ده باشقا دینلرین و اینانجلارین هئرمئنئوتیک تجروبه لریندن یارارلانماغا چالیشمالیدیرلار.\n4- دیل حاققیندا یازی نین باشیندا ایشاره ائدیلدیگی کیمی، سؤزل��ین و جومله لرین آنلاملاری و حتّی دیلین قرامئری تاریخی سورج ایچینده دَییشیمه اوغرار. بو باخیمدان هئچ بیر جومله نی اونون دیشینداکی بیلگیلر اولمادان آنلاماق مومکون اولماز. یعنی او جومله نی شکیللندیرمیش اولان اورتام دا اینجلنمه لیدیر. بیر سؤزون و یا بیر جومله نین بوتون تاریخ بویونجا عئینی آنلام داشیدیغی اولمامیشدیر. مودئرن دیل فلسفه سینده بو، بیر آنا قورال اولاراق قبول ائدیلمیشدیر. قورآندا کئچن سؤزلر و جومله لرین آنلاملاری نین دَییشمه یَرک قورآنین شکیللندیگی دؤنمده کی آنلاملاری داشیدیغینا تانیق اولماقداییق. بو معنالارا اولاشماق چتین اولسا دا، آنجاق بو گئرچگی قبول ائتمه لی ییک کی، قورآندا کئچن سؤزلرین و جومله لرین بوگونکو آنلامی ایله قورآنین شکیللندیگی دؤنمده کی آنلامی عئینی دئیلدیر.\nگونوموزده گؤیلر، یئر، جین، ملک، اؤلولرین دیریلیشی، عدالت و… سؤزلر قورآنین شکیللندیگی دؤنمده کی کیمی آنلاشیلماقدادیر. قورآن متنینده کی معنالاری چاغیمیزین بیلیمسل و فلسفی نایلییتلرینه اویدورماق اوچون او سؤزلره و جومله لره فرقلی معنالار یوکله مک اولماز. داها اؤنجه آچیقلادیغیم ایسلام پئیقمبری نین وارلیق اوزرینه هئرمئنئوتیک دئنه ییملری عرب دیلینده ائدیلمیش و عربجه بیان ائدیلمیشدیر. عربجه نین کندیسینه اؤزگو عکسیکلیکلری و سینیرلیلیقلاری وار. پئیقمبر گؤیلردن، یئردن، گونشدن، آیدان و یا تاریخی اولایلاردان، یا دا اینسانین یازقیسی و گله جگی حاققیندا هئرمئنئوتیک آچیقلامالاردا بولوندوغوندا بو سؤزلری او زامانین عربجه سی نین ایمکانلارینا گؤره آنلامیشدیر. بو سؤزلردن او زامانکی عربجه ده یایقین اولان آنلاملاری آنلامیشدیر. پئیقمبرین وارلیق اوزرینه هئرمئنئوتیک دئنه ییمی عربجه نین آنلامینا و قاوراملارینا گؤره گئرچکلشمیشدی. گونوموز بیلیمسل و فلسفی وئریلریندن یولا چیخاراق قورآنی اینجه لرسک، میتولوژی آدلاندیرا بیله جگیمیز قونولارلا راستلانا بیلریک. یا دا دوغا و تاریخ حاققیندا بعضی قونولارا راستلانا بیلریک کی، اونلار بو گونون بیلیمینه اویقون گلمه مکده دیر و ترس گؤرونمکده دیر. حتّی قورآنین دیلی نین میتولوژی دیلی اولدوغونو دا سؤیله یه بیلرلر. بونلارین هئچ بیریسی قورآن هؤروتو (متنی) وئریلری نین تؤوحید اکسنلی آلقیلاشیمینا ضرر وئرمز. وارلیغین تصویری اوزرینه بو پئیقمبرانه اوخونوش او زامانکی قیرائت اولاناقلارینا گؤره اولموش، بو آچیقلامالار، تصویرلر اوزرینه آیرینتیلی بیلیمسل و فلسفی اؤنرمه لر ایره لی سورمه یی آماجلامامیشدی. قورآندا بوتون بو آیرینتیلار عرب دیلی و کولتورونده یایقین اولان آنلاملارا گؤره یاپیلمیشدیر. دونیا اوزرینه یاپیلمیش اولان هئرمئنئوتیک آچیقلامالاردا قوللانیلان قاوراملار عربجه نین اولاناقلارینا دایانمیشدیر. او زامانین عربجه سینده کی آنلامالارا گؤره ایضاح ائدیلمیشدیر. آنجاق قورآن هؤروتو (متنی) اؤیله سینه بیر معنالار آچیقلاماق ایسته میش کی، او زامان و داها اؤنجه کی زامانلاردا دا عرب دیلی نین بو قونودا تجروبه سی اولمامیشدی. او دا «تؤوحید» مساژی و تجروبه سیدیر. ایسلام پئیقمبری نین دونیاسی ایله بیزیم دونیامیزین فرقلی اولدوغو کسیندیر. اونون دونیاسی چوخ ساده و بسیطدیر. او´نون دونیاسیندا نه «آتوم» وار، نه گؤیآدا (قالاکتیکا)، نه ایشیق ایلی، نه اوزای گمیلری، نه دئموکراسی، نه اینسان حاقل��ری و نه ده بو کیمی بیر چوخ شئیلر. 4-جو سوره نین 82-جی آیتینده دئییلیر: «هله ده قورآن اوزرینده گرَیی کیمی دوشونمه یه جکلرمی؟ او، تانریدان باشقاسی طرفیندن گلمیش اولسایدی، اوندا بیر چوخ توتارسیزلیق بولورلاردی.» بو آیتده ده قورآندا توتارسیزلیغین اولمادیغی وورقولانماقدادیر. توتارسیزلیغین اولماماسی او دئمکدیر کی، قورآن هؤروتونده (متنینده) بوتون وار اولانلار، پئیقمبرانه دونیانین بوتون فئنومئنلری ایستیثناسیز اولاراق تانری آیتلریدیر. قورآن متنینده بوتون آیتلر آراسیندا، یالنیزجا بیر تک هماهنگ ائدیجی قاورام وار. او دا بیرله مه دیر، «تؤوحید»دیر. بو، قورآن هؤروتونده (متنینده) علمه و فلسفه یه قارشی هئچ بیر شئیین اولمادیغی، یا دا قورآندا میتولوژی نین اولمادیغی آنلامینا گلمز. تؤوحید یوللاریندا یوروموش اولان ان بؤیوک موسلمان عاریفلر بیله، اسکی گؤیبیلیمه (کوسمولوژییه) اینانیردیلار. اونلارین گؤیو «قورونان چاتی»* ایدی. گونوموزده بیر چوخ دوشونور و فیلوسوف مؤولانا و حافیظین حئیرانیدیرلار. آنجاق گونوموز دوشونور و فیلوسوفلاری نین گؤیلری مؤولانانین و حافیظین گؤیلری کیمی «قورونان چاتی» دئییلدیر. گونوموز دوشونورلری نین گؤیلری سونسوزدور، یئرین اوستونده دوران سونلو چاتی دئییلدیر. هر اولوسون دونیاسی بوتون چاغلاردا اونون دیلینه یانسیمیش اولار. او زامانکی عربجه ده «قورونان چاتی»** ایفاده سی ایله تانری گوجونو آنلاماق مومکون ایمیشسه، گونوموزده «سونسوز گؤیلر» ایفاده سی ایله تانری نین سونسوز گوجو آنلاشیلماقدادیر. هم «قورونان چاتی»، هم ده «سونسوز اوزایلار» ایفاده لری ایله «تانری نین آیتی» کیمی وارلیق حاققیندا آچیقلامالاردا بولونماق مومکوندور.\n5- قورآنین شرعی حؤکملری سؤیله دیکلریمیزین دیشیندا دئییلدیر. بو قونودا دا ایستیثنا یوخدور. پئیقمبرین چاغداشلاری زامانیندا اویومسوز دورومو شرعی حؤکملر اویوملو دوروما گتیرمیشدی. بو دا تانری نین دونیاداکی کسینتیسیز ائتکینلیکلری سونوجوندا گئرچکلشمیشدی. بعضی شرعی حؤکملر بللی چاغلاردا آقرئسسیو گؤرونورسه، بونو آنلامامیز گرَکیر کی، «آقرئسسیولیگین» تاریخ اؤته سی بیر تانیمی سؤز قونوسو اولاماز. یعنی بو شکیلده دئییلدیر کی، بللی ایسلام دؤنملرینده آقرئسسیولیک اولموشسا، بو آقرئسسیو دوروم سونسوزا قدر داوام ائتمه لیدیر. عدالتین و ظولمون تاریخ اؤته سی تانیمی اولمادیغی کیمی، آقرئسسئولیگین ده تاریخ اؤته سی تانیمی یوخدور. بللی داورانیشلار بللی چاغلاردا و بللی توپلوملاردا آقرئسسیو اولاراق گؤرونه بیلر. آنجاق عئینی داورانیشلار باشقا چاغ و توپلومدا آقرئسسیو اولاراق گؤرولمه یه ده بیلر. بللی توپلوملاردا و چاغلاردا تانری حوقوقونون گئرچکلشمه سی آدینا آقرئسسیو داورانمیش اولا بیلرلر. یئنه ده باشقا بیر توپلومدا بونا تانیق اولمایا دا بیلریک. چاغیمیزدا ایسلامییتین ایلک چاغلاریندا آقرئسسیو گؤرونن داورانیشلاری ترک ائتمک اینسانلیغین و ایسلامییتین کندی یارارینادیر. بو حؤکملرین آیتلری زامانساللیق آچیسیندان چاغیمیزدا کئچرلی اولاماز. بو قونونو نئچه کره آچیقلامیشام. قورآندا کئچن جزا دوزَنَکلری (مئکانیزملری) نین بوتون زامانلار اوچون کئچرلی اولماسینی ساوونماق کسینلیکله دوغرو دئییلدیر. چاغیمیزدا موسلمانلارین توپلومسال گئرچکلرینی دوزنله مه ائیله ملری اخلاق اوزرینه آچیقلامال��رلا یاشامساللیق قازانمالیدیر. بؤیله بیر سورو یانیتلانمالیدیر: هانسی توپلومسال گئرچکلیک اخلاقا ترس، هانسی اخلاقا یاتقیندیر؟ موسلمانلارین سیاسی، ایقتیصادی و پولیتیک ایشله ملری بو آچیقلامالارا گؤره شکیللنمه لیدیر. اسکیمیش فیقهی دلیللرله چاغیمیزدا ایقتیصادی، سیاسی و حوقوقی دوزن اولوشدورماق اولاماز. بو حاقدا «آزادلیق و ایمان»، «دین اوزرینه رسمی قیرائتین الشدیریسی»، «دینله باغلی اینسانجیل قیرائت اوزرینه دوشونجه لر» آدلی کیتابلاریمدا گئنیش آچیقلامالار وئرمیشم. قورآن اوزرینه بوراداکی آچیقلامالاریم قورآن هؤروتو (متنی) اوزرینه آچیق و آنلاشیلان بیر چرچیوه اولوشدورماقدادیر. بو چرچیوه ده موسلمانلارین مودئرن حوقوقو، تمل اینسان حاق و اؤزگورلوکلرینی، دئموکراسینی آنلاما اولاناقلاری آچیقلانمیشدیر. کیتاب و سوننتدن آخساق اینسان حاقلاری و دئموکراسی چیخارماغا اؤزَنمک یئرینه منیم آچیقلادیغیم وئریلره دایاناراق چاغداش احتییاجلاری و اینسان حاقلارینی آنلاییب اویقولاماق مومکوندور. اسکی یؤنتملر، یالنیز دینی دئسپوتیزم دوغورموشدور و گونوموزده بونا تانیق اولماقداییق. بو، فیقه علمینی تام اولاراق تاریخین دیشینا چیخارماق آنلامیندا دئییلدیر. اسکی فقیهلرین بو دوغرولتوداکی سونوملاری ایسلام حوقوق تاریخینده آراشدیرما قونوسو اولاراق قالا بیلر. اونلارین آراشدیرما چابالاری دا بو باغلامدا تقدیر ائدیلمه لیدیر. آنجاق بو، دئموکراسی نین، اینسان حاقلاری نین مودئرن آلقیلاشیمینا انگل اولمامالیدیر. زامانساللیق آچیسیندان کئچرلیلیگینی و قاپساییجیلیغینی ایتیرمیش بیر دوزَنَکله چاغداش دونیا توپلوملارینی یؤنتمک مومکون دئییلدیر. سونوجو دئسپوتیزمدن باشقا بیر شئی اولاماز. هئچ شوبهه ائتمیرم کی، ایسلام دونیاسیندا اینسان حاقلارینا و دئموکراسییه قارشی چیخمالارین پولیتیک ندنلری وار. بونلار دئسپوتیزمی قورماق و قوروماق اوچوندور. اویسا کی، اینسان حاقلارینا اویماق، دئموکراسینی ایسلام دونیاسیندا دا اویقولاماق تامامی ایله مومکوندور.\n6- قورآندا پئیقمبرین عیصمتی نین نه اولدوغو بو آچیقلامالاردان بللی اولسا گرک. پئیقمبر عیصمتی نین آنلامی بودور کی، او، تانری نین یاردیمی ایله وارلیغی تؤوحید اکسنلی قاوراییب آچیقلاما یولوندان هئچ بیر زامان ساپمامیشدیر. یالنیز تانرییا ایمان ائتمه یه دعوت ائتمیشدی. او، پئیقمبرلیگینده و گؤرَوینده عیصمتلیدیر، معصومدور. اونون پئیقمبرلیگی وارلیغی نئجه گؤرمکده و گؤروشونو توپلوما دویورماقدا اولموشدور. وارلیغین بیلیمسل و فلسفی آچیدان نئجه اولدوغونو آنلاتماق پئیقمبرین گؤرَوی اولمامایشدیر.\n7- بورایا قدر آنلاتدیقلاریمیز ایندیکی قورآندا «قیرائت وحدتی-اوخونوش بیرلیگی» اولدوغونو گؤسترمکده دیر. «اوخونوش بیرلیگی»نین آنلامی بودور کی، اونو بورادا اینجله دیگیمیز کیمی اینجله یه بیلریک. بو هؤروت (متن) مؤلیفلرین یایقین اولان تالیفلرینه بنزَمه سه ده، دینی بیر هؤروت اولاراق قیرائت بیرلیگی نین بیر پارچاسیدیر. بو متن اوزرینه تاریخی الشدیری و دَیَرلندیرمه ائدیلرسه، بیز داها دقیق بیر قیرائته، داها دوغرو بیر اوخونوشا وارمیش اولاریق. آنجاق بو، او آنلامدا دئییل کی، بو دَیَرلندیرمه اولمازسا، بو هؤروتو قیرائت ائده بیلمه ریک. اوپانیشادلارین قیرائت ائدیلدیگی کیمی قورآنی دا قیرائت ائده بیلریک.\n8- قورآن متنی اوزرینه آچیقلامالاریمیزدان آیدین اولور کی، قورآنین قاوراییشی و حتّی اونون مساژینی قبول ائتمک وحیین معریفتینی ایثبات ائتمه اوزرینه قورولو دئییلدیر. قورآنیین هؤروتو (متنی) قاورانیلیر و قیرائت ائدیلیرسه، وحیین اؤزونه اولاشماق مومکون اولماسا دا اونو قیرائت ائتمه لی ییک. چونکو وحیین نه اولدوغونو هئچ بیر زامان بشر آنلایاجاق قاپاسیته ده اولمایاجاقدیر. قورآنین سؤیله مک ایسته دیگی بودور کی، اینسانلار اؤز باخیش آچیلاریندا کؤکلو بیر دَییشیم ائده رک وارلیغین بوتون فئنومئنلرینی تانری نین آیتلری کیمی گؤرسونلر. تئوری و پراکتیکده تؤوحیدی اؤرنک آلسینلار. بیریمسل (وحدت حالیندا) یاشاسینلار. بو دورومدا بؤیله بیر سورو اورتایا چیخار: نییه بیریمسل یاشامالیییق؟ بو «نییه» سوروسو ایسلام تاریخینده مؤمینلرین اساس سوروسو اولموشدور و اولاجاقدیر. آنجاق بو سورو ایله اوغراشماق وحیین آنلامی نین نه اولدوغو و اونون اعتیباری نین هاردان قایناقلاندیغی ایله ایلیشکیلی دئییلدیر. بو سوالین وحیین نه اولماسی و اعتیباری نین هاردان قایناقلانماسی ایله باغلیلیغی یوخدور. منیم آچیقلادیقلاریم وحیین نه اولدوغونو آنلاماق و آنلاتماق اوچون دئییلدیر. یا دا «وحیی چئشیدلی شکیلده آنلاماق اولار» فیکرینی ده آنلاتماق ایسته مه میشم. منیم آنلاتماق ایسته دیگیم بودور کی، وحیین حقیقتینین نه اولدوغونو بیلمه یه گرک اولمادان قورآن هؤروتونو و اونون سؤیله مک ایسته دیکلرینی بیز اینسان اولاراق قاورایا بیله ریک. چونکو بو متن قاورانیلماق اوچوندور، قاورانیلماماق اوچون دئییلدیر.\n9- خریستیانلیق کلامیندا مؤوجود اولان وحیین معناسی ایله قورآنداکی وحیین معناسی فرقلیدیرلر. خریستیانلیق کلامیندا خریستیانلار وحیین اؤزو ایله راستلانمیشلار، وحیین اورونو ایله دئییل. «قوتسال کیتاب» «تانری نین اؤز قؤومو ایله ائتکیله شیمی حاقدا بیلگی» وئرمکده دیر. بورادا وحیدن مقصد تاریخی ائتکیله شیمدن باشقا بیر شئی دئییلدیر. یئنی چاغدا بو تاریخی ائتکیله شیم اوزرینه یایقین بیلیمسل یؤنتَملرله دوشونمک ایسترکن «قوتسال کیتاب»ی تاریخی آچیدان الشدیریب دَیَرلندیرمه ضرورتی اورتایا چیخدی. تاریخسل الشدیری وئریلریندن یولا چیخاراق «قوتسال کیتاب»دا کئچن تانری نین اؤز قؤومو ایله ائتکیله شیمی و قارشیلیقلی دیالوغو اینجلنمک ایستندی. بو تاریخین نئجه شکیللندیگینی آنلاماق اوچون بیلیمسل یؤنتمدن یارارلانماق ایستندی. بو ایشله اوغراشان خریستیان کلامجیلارین اؤنوئریلری بؤیله ایدی کی، تانری نین اؤز قؤومو ایله تاریخی ائتکیله شیمینده نه «اوسسال» (راسیونال)، نه ده «دویقوسال» اولان اؤزل بیر معریفت تانری طرفیندن اینسانا وئریلمیشدیر. «قوتسال کیتاب»ی تاریخی پلاندا آراشدیراراق او اؤزل معریفتی (بیلگینی) «یئنیدن قورماق» اولار. «وحیانی معریفت» آدلاندیردیقلاری بو بیلگینی الده ائتمک اوچون هم «وحیین اؤزو» اولاراق بیلینن حضرت عیسانین «قوتسال کیتاب»ی نین تاریخی بلگه لری آیدینلیغا قوووشمالی ایدی، هم ده معریفت شوناسلیغین دلیللری کیمی نه «اوسسال» و نه ده «دویقوسال» اولان بو اؤزل معریفتین «نه لیگی» بلیرلنمه لی ایدی. آنجاق داها سونرا «قوتسال کیتاب»ین تاریخی الشدیریسی نین گرکلیلیگی آنلاشیلسا دا، بو یؤنتَمین تکباشینا یئترلی اولمایاجاغی تثبیت ائدیلدی. بو ندنله ده «قوتسال کیتاب»ی�� تاریخی تنقیدیندن سونرا، کیتاب اوزرینه دَییشیک هئرمئنئوتیک آچیقلامالارین دا اینجلنمه ضرورتی اورتایا چیخدی. کلاوس بئرگ هورتس بوتون بونلاری اؤز دَیَرلی اثرینده یئرلشدیریب آچیقلاماسینی وئرمیشدیر.7 آنجاق قورآن تانری نین اؤز قؤومو ایله تاریخی ائتکیله شیمی اولمادیغیندان اونون قاورانیلماسی تاریخی دَیَرلندیرمه ایله مومکوندور. قورآن وارلیق اوزَرینه پئیقمبرانه بیر اوخونوشدور. آنلاتدیغیم کیمی، فعلی متندن علمی قاوراییش چیخارماق اولاناقلیدیر. موسلمانلارین دینی اینانجلارینا باش وورمادان تانیقلار و دلیللرله بو متنین وارلیق اوزرینه بیر قیرائت اولدوغو گؤستریله بیلر. هئچ شوبهه سیز کی، بو متنین تاریخی دَیَرلندیریلیشی متنین داها دوغروجا آنلاشیمینا یاردیمجی اولا بیلر.\n21.12.2011\n1 Verlag Karl Alber Freiburg\/ Alber Keller. Sprach Phllesophie. 1. barbeitete Aoflage 1989 Münche. S. 42-46-25.\n2 Eyni qaynaq.\n3 Ustad Əllamə, Seyyid Məhəmməd Hüseyn Təbatəbai, İslami araşdırmalar hazırlayan Xosrovşahi, s 249.\n4 “Müqəddəs kitab”ın (həm əski və həm yeni əhdin) qiraəti ilə ilgili dəqiq araşdırmalar “Müqəddəs kitab”ın anlaşılmasına çox yardımçı olmuş. Klaus Kouk araşdırma nitəlikli əsərində göstərir ki, “Müqəddəs kitabın qiraət tarixinin şəkli tarixi” araşdırmaçılar üçün yeni anlama üfüqləri açmışdır.\n5 Yoachim Ritter Band 2 Histiorisches Worterbuch der Philosophie. Herasgegben von 14 Erscheinung.\n6 Karl Alber 1973, S, 166- Richard Schaeffler Religion und Kritisches Bewustsein, Verlag . 167.\n* Tutruq- əmanət (Kaşqarlı sözlüyü).\n* Oğuş- ailə (Kaşqarlı sözlüyü).\n** Tutsuq- vəsiyət (Kaşqarlı sözlüyü).\n* Əksən- mehvər.\n* Qorunan çatı- qorunan tavan. Səqfi-məhfuz.\n** Əbiya surəsi 32-ci ayət: Biz, göy üzünü qorunan çatı kimi yaratdıq…\n7 Religions Philosphie. Weier Religion als Selbstfindung Grundlegung einer Existezanalytische. Winfled verlag Schoning 1991.\nShare. Facebook Twitter Pinterest LinkedIn Tumblr Email Reddit VKontakte Telegram WhatsApp Copy Link\nPrevious Articleآنچه که فردا خواهد شد! تولدی جديد !\nNext Article ملا صدرانین تنقیدی\nیازی ایله باغلی\nدوقتور ضياء صدر الاشرافی نين طنطنه لی 77 ايلليک ياش يوبيلئيی مناسبتينه اؤن سؤز\nنوامبر 20, 2023\nدوقتور ضياء صدر الاشرافی نين اؤتوبیوقرافيياسی\nنوامبر 20, 2023\nدوقتور ضياء صدر الاشرافی نين چيخيشی\nنوامبر 20, 2023\nFacebook X (Twitter) Instagram YouTube RSS\nوارلیغین سسی ۱۹۹۹-۲۰۲۴موعلف حقوقلاری گورونور. معلوماتدان ایستفاده ادرکن لینکدن ایستیناد اولونمالیدیر. © 2024","num_words":14484,"character_repetition_ratio":0.046,"word_repetition_ratio":0.002,"special_characters_ratio":0.205,"stopwords_ratio":0.008,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":124851.8,"cluster_detection":-1}
+{"text":"Mjbmrbot (دانیشیق • چالیشمالار • یوْللاندیرمالار • باغلانسین • باغلانمالار • ایشلدن حاقلاری • آمار • پیشرفته آمار)\nEbrahimibot (دانیشیق • چالیشمالار • یوْللاندیرمالار • باغلانسین • باغلانمالار • ایشلدن حاقلاری • آمار • پیشرفته آمار)\nVikibot (دانیشیق • چالیشمالار • یوْللاندیرمالار • باغلانسین • باغلانمالار • ایشلدن حاقلاری • آمار • پیشرفته آمار)\nروْباتا بایراق آلماق\nدَییشدیر\nروْبات ایشلتمک فیکرینده اولسانیز، هر شئیدن اؤنجه اونا بایراق آلمالیسینیز. ایسته گینیزی آشاغیدا کی صفحه ده یازا بیلرسینیز.","num_words":125,"character_repetition_ratio":0.098,"word_repetition_ratio":0.448,"special_characters_ratio":0.229,"stopwords_ratio":0.0,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":123016.0,"cluster_detection":-1}
+{"text":"ویکی‌ده یئنی ایشلدنسینیزسه خوش گلیدینیز! صفحه‌سینی اوخویون. دَییشدیرمه قایدالاری ایله تانیش اولون. چتینلیک وارسا کؤمک میزینده سواللارینیزی سوروشون.\nبۇرا فوروم دئییل، تکجه مقاله‌یه گؤره دانیشین.\nنزاکتلی اوْلون\nیاخشی وطنداش اوْلون\nشخصی حمله ائتمه‌یین\nیئنی ایشلدنلری اینجیتمه‌یین\nمقاله‌لر سیاست‌لری\nاوْرجینال آراشدیرما ممنوع!\nطرف‌سیز اوْلون.\nیازی‌لارینیز یوْخلانیلمالی اوْلمالی‌دیر.\nسلام. بو مقاله باشلیغیند «چوبانلار» سؤزجویو یئرینه، چوبانلیلار، چوبان‌اوغوللاری، چوبانی‌لر کیمی عنوانلار گلسه دوزگون اولور. یعنی چوبان سؤزجویونه بیر نسبت اکی آرتیریلمالی‌دیر، چونکو بو دؤولت چوبان‌لار کسیمی‌نین قوردوغو دؤولت دئییل. Qarqushu (دانیشیق) ‏۵ نوْوامبر ۲۰۱۶، ساعت ۱۲:۲۷ (UTC)[پاسخ]\nUntitled\n[دَییشدیر]\nسالاملار بی. دوْغرودور سؤیله‌دیگینیز اۆچون تشکّورلر. --Ilğım (دانیشیق) ‏۸ نوْوامبر ۲۰۱۶، ساعت ۱۴:۴۴ (UTC)[پاسخ]\n«https:\/\/azb.wikipedia.org\/w\/index.php?title=دانیشیق:چوبانلیلار&oldid=344975»-دن آلینمیش‌دیر\nبۇ صفحه‌‌ سوْن دفعه ‏۱۹ مارس ۲۰۱۸، ‏۱۷:۳۳ تاریخینده دَییشدیریلمیشدیر.\nیازی Creative Commons Attribution-ShareAlike License 4.0 آلتیندا مووجوددور؛ آرتیق شرطلر آرتیریلا بیلر. بو سایتی ایشلتمکله سیز ایشلتمه شرطلری و گیزلیلیک سیاستی ایله راضیلشیرسینیز. ویکی‌پدیا® منفعت‌سیز تشکیلاتی اولان ویکی‌مدیا فوندونون قئید آلینمیش تیجارت علامتیدیر.","num_words":273,"character_repetition_ratio":0.038,"word_repetition_ratio":0.023,"special_characters_ratio":0.198,"stopwords_ratio":0.011,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":52673.2,"cluster_detection":-1}
+{"text":"لوآ خطاسیماژول:Convert-ین 1851-جی\/جو خطینده: attempt to index local 'en_value' (a nil value).[۳] (52nd)\n• سو (%)\n4.9\nجمعیت\n• 2016 تخمینی\n5,662,544[۴] (117th)\n• سیخیلیق\nلوآ خطاسیماژول:Convert-ین 1851-جی\/جو خطینده: attempt to index local 'en_value' (a nil value). (221st)\nجی‌دی‌پی (PPP)\n2017 تخمینی\n• جمعی\n$103.987 billion[۵]\n• آدام‌باشی\n$18,771[۵]\nجی‌دی‌پی (نامینل)\n2017 تخمینی\n• جمعی\n$42.355 billion[۵]\n• آدام‌باشی\n$7,645[۵]\nجینی (1998)\n40.8\nاورتا\nاچ‌دی‌آی (2014)\n0.688[۶]\nاورتا · 109th\nپول واحیدی\nTurkmen new manat (TMT)\nچاغ بؤلگه‌سی\nUTC+5 (TMT)\nسوروجولوک طرفی\nright\nتیلفون کودو\n+993\nایزو ۳۱۶۶ کودو\nTM\nاینترنت ال‌تی‌دی\n.tm\nایچینده‌کیلر\n۱ تاریخی\n۲ جوغرافی مؤوقعی و طبیعتی\n۳ اهالی‌سی\n۳.۱ میلّی ترکیب\n۴ مۆعاصیر سوسیال-اقتصادی وضعیت\n۵ صنایع\n۶ کند تصروفاتی\n۷ نقلیات\n۸ تیکینتی\n۹ ماراق‌لی فاکت‌لار\n۱۰ همچینین باخ\n۱۱ خاریجی کئچیدلر\n۱۲ گؤرونتولر\n۱۳ قایناقلار\nتاریخی\nدَییشدیر\n۱۰. یوز ایلده تورکمنیستانین اراضی‌سینه اوغوزلار(ایندیکی تورکمن‌لرین اجدادلاری) کؤچوب گلیرلر.اوغوزلار ۱۳. یوز ایلده سلجوق دؤولتینی یارادی‌لار. ۱۶. یوز ایلده تورکمنیستان اراضی‌سی خیوه و بوخارا خان‌لیق‌لارینین تابئعچیلیینه دوشور.۱۸۶۹-جی ایلده چار روسیهسی طرفیندن ایشغال اوْلونور.۱۹۲۱-جی ایلده تورکوستانین ترکیبینه داخیل اولور.۱۹۲۴-جو ایلده ایسه سسری طرفیندن تورکمنیستان مسسر-ی یارادیلیر و سسری-نین ترکیبینه داخیل اولور.۱۹۹۱-جی ایلده موستقیل تورکمنیستان جمهوریتی اعلان اوْلونور.\nجوغرافی مؤوقعی و طبیعتی\nدَییشدیر\nthumb|تورکمنیستان ویلایت‌لری:\n۱. آهال\n۲. بالکان\n۳. داشوغوز\n۴. لئباپ\n۵. ماری\nاؤلکه‌نین گئوسییاسی مؤوقعی آوروپا اؤلکه‌لری ایله چین و هیندیستانا گئدن قورو یول‌لارینین اوزرین‌ده یئرلشمه‌سی باخیمین‌دان الوئریش‌لی‌دیر.\nرئلیئفینه گؤره اووالیق و داغ‌لیق حیسه‌لردن عبارت‌دیر. کوپئتداغ سیلسیله‌سی سئیسمیک جهت‌دن فعال‌دیر. اؤلکه اراضی‌سینین ۸۰%-دن چوخو توران اووالیغیندا اوکئان سوییه‌سین‌دن ۱۰۰-۲۰۰ متر هوندورلوک‌ده‌دیر. زنگین طبیعی گاز و نفت احتیاطینا گؤره اؤلکه دونیانین ان قاباقجیل دؤولت‌لرین‌دن بیری‌دیر. اؤلکه اراضی‌سین‌ده ۱۴۴ نئفت و قاز یاتاغی آشکار ائدیلمیش‌دیر. اونلاردان یالنیز ۴۰ یاتاق ایستیسمار اوْلونور (خزرترافی، بوخارا-خیوه، مرای، لئباپ و س.). یئرالتی سروت‌لردن کوکورد، کالیوم و داشدوز، بئنتونیت گیلی، میرابیلیت، آلونیت واردیر.\nاؤلکه‌نین ایقلیمی قورو سوبتروپیک ایقلیمدیر. بورادا ایلین ۲۹۰ گونو بولودسوز کئچیر. جومهوریت اراضی‌سین‌ده ایللیک و سوتکالیق تئمپئراتورئ آمپلیتودو چوز بؤیوک‌دور. یاغینتی‌لارین اوْرتا ایللیک میقداری ۵۰-۲۰۰ mm آراسیندادیر. مۆمکون بوخارلانما ۱۵۰۰ مم-دن آرتیق‌دیر. اکین‌چی‌لیک اساساً سووارما، داغ‌لاردا ایسه قیسمن دمیه شرایطین‌ده مۆمکون‌دور. اؤلکه‌نین شرق رایونلاری آمودریا، مورقاب و تجن چای‌لارینین سولاری ایله تجهیز اوْلونور.\nتورکمنیستان‌دا ان بؤیوک گؤل ساریقامیشدیر. بۇ گؤل‌دن یوکسک کیفیت‌لی خؤرک دوزو ییغیلیر. سووارما تاریخاً تورکمنیستان اۆچون موهوم اهمیت کسب ائتمیش‌دیر. آمودریادان چکیلن قاراقوم کانالی مین‌لرله هئکتار تورپاغین جانلانماسین‌دا موهوم رول اوْیناییر. تورکمنیستان اراضی‌سی یئرالتی سولارلا زنگین‌دیر. یئرالتی سولارین سطحه یاخین اراضی‌لرین‌ده واحهلر مؤوجوددور. مونبیت تورپاغی، توغای مئشه‌لری، زنگین بیتکی اؤرتویو واههلره اؤزونه‌مخصوص گؤزل‌لیک وئریر. اؤلکه اراضی‌سینین ۳۷۵ مین مربع کیلومتری صحرا و یاریم‌صحرالاردیر. بوز قومسال‌لیق‌دا هامار سطح‌لی تاکیرلار چوْخ یئکنسک تأثیر باغیشلاییر. تورکمنیستان اراضی‌سین‌ده بیتن ساکساول کولو اهالینین ایستیفاده ائتدیی ان موهوم بیتکی‌دیر.\nاهالی‌سی\nدَییشدیر\nاساس مقاله: Türkmənistan əhalisi\nتورکمنیستان ائتنوسوْنون منشیی قدیم ساک-ماسساگئت و سارمات-آلان قبیله‌لری ایله باغلی اوْلوب. ائتنوسون فورمالاشماسین‌دا اوغوزلار یاخین‌دان ایشتیراک ائتمیش‌لر.\nتورکمنیستان‌دا کند اهالی‌سی اوستونلوک تشکیل ائدیر (۵۵%). اهالی اساساً، قاراقوم کانالی زوناسین‌دا، مورقاب و تجن چای‌لارینین دئلتاسین‌دا، کوپئتداغین اتیین‌ده جملشمیش‌دیر. آشقاباد شهری تورکمنیستان جومهوریتنین باشکندی، موهوم علم، صنایع و مدنیت مرکزی‌دیر. باشقا اساس شهرلری جرجو، داشوغوز، ماری، نئبیتداغ، تورکمنباشیدیر.\nتورکمنیستان BMT، IKT (ایسلام کونفران‌سی تشکیلاتی)، MDB، اقتصادی امکداش‌لیق شوراسی و س. تشکیلات‌لارین عضوودور\nمیلّی ترکیب\nدَییشدیر\n۱۴.۰۴.۲۰۰۱ – تاریخین‌ده \"نئیترال تورکمنیستان\" قزئتین‌ده اؤلکه‌نین او زامانکی دؤولت باش‌چی‌سی صاپارموراد نیازووون موصاحیبه‌سی نشر اوْلون‌دو . کئچمیش پرزیدنت ۲۰۰۱-جی ایله اؤلکه اهالی‌سینین ۹۱%-نین تورکمن‌لرین ، ۳%-نی اؤزبک‌لرین ، ۲%-نی روس‌لارین ، ۴%-نی دیگر میللت‌لرین تشکیل ائتدیینی قئید ائتمیش‌دی .[۷] تورکمن‌لر همچینین اؤزبکیستاندا، تاجیکیستاندا، ایراندا، افقانیستاندا و روسیه فئدئراسییاسیندا دا یاشاییرلار. اؤلکه‌نین تورکمن اهالی‌سی یوکسک طبیعی آرتیما مالیک‌دیر. بونا باخمایاراق اوْرتا سیخ‌لیق چوْخ آشاغی‌دیر (۱ کم²-ده ۹،۲ نفر ). ارازینین ۸۰%-ده اهالی یاشامیر.\nمۆعاصیر سوسیال-اقتصادی وضعیت\nدَییشدیر\nتورکمنیستان رئسپوبلیکاسین‌دا اؤلکه‌نی خاممال ایستئهسال‌چی���سین‌دان حاضر محصول ایستئهسال‌چی‌سینا چئویرمک مقصدی داشییان دؤولت پروقرامی حیاتا کئچیریلیر. پروقرام رئاللاشماسی اۆچون اعمال ائدیجی صنایع ساحه‌لرینه دقت آرتیریلیر، اهالینین ارزاغا اوْلان تلباتینی داخی‌لی ایمکان‌لار حسابینا اؤدمک اۆچون لاییحه‌لر حاضرلانیر.\nصنایع\nدَییشدیر\nتورکمنیستانین تصروفاتینین اساس گلیرلی ساحه‌سی نئفت و قاز کومپلئک‌سینین اینکیشافی‌دیر. نئفت و قازچیخارما رئسپوبلیکانین ایختیساسلاشمیش ساحه‌سی‌دیر. اؤلکه‌نین گلیرینین ۶۰%-ی بۇ ساحه‌لرین پایینا دوشور. نفت بورولارلا ائمال اۆچون تورکمنباشی و جرجو شهرلرینه نقل ائدیلیر. نفتین بیر حیصه‌سی خزر دنیزی ایله آذربایجانا و باشقا اؤلکه‌لره آپاریلیر. تورکمنیستان طبیعی قاز احتیاطینا گؤره دونیادا ۴-جو یئرده دورور. خصوصیله، آچاق، ماری و خزرساهی‌لی یاتاق‌لار داها محصول‌داردیر. ایلده ۳۲ میلیارد م۳ قاز حاصیل اوْلونور و بۇ قازین بؤیوک حیصه‌سی قونشو اؤلکه‌لره، او جمله‌دن آذربایجانا، گورجوستانا، اوکراینایا، روسیه فئدئراسییاسینا گؤندریلیر.\nتورکمنیستان‌دا طبیعی گازی ایخراج ائتمک اۆچون هله‌لیک یالنیز بیر بورو کمری (روسیهیا) مؤوجوددور. لاکین ایران و تورکیهدن کئچمکله آوروپایا، افقانیستاندان کئچمکله پاکیستان و هیندیستانا قاز اؤتورمک اۆچون بورو کمری مارشروت‌لاری اوزرین‌ده ایشلر گئدیر.\nاؤلکه‌ده ماشینقاییرما صنایع‌سی نئفت-قاز و کند تصروفاتینا خیدمت ساحه‌لرین‌دن عبارت‌دیر. کیمیا صنایع‌سی اۆچون کیفایت قدر یئرلی خاممال واردیر. کوکورد، کالیوم دوزلاری، یود اساسین‌دا نئبیتداغدا، بئکداشدا، چلکه‌نده، جرجودا، ماریدا کیمیا زاوودلاری فعالیت گؤستریر. بیر چوْخ خاریجی شیرکت‌لر تورکمنیستان‌دا کیمیا زاوودلاری موس‌سی‌سه‌لری یاراتماق ماراغین‌دادیر.\nتورکمنیستان‌دا ائلئکتریک انرژی‌سینه اوْلان تلبات ایری شهرلره یاخین تیکیلمیش ایئس-لر و ایراندان آلینان انرژی حسابینا تعمین اوْلونور.\nکند تصروفاتی\nدَییشدیر\nتورکمنیستان‌دا اکین‌چی‌لیک اۆچون یارارلی توْرپاق‌لارین یاریسیندان پامبیق‌چی‌لیقدا ایستیفاده اوْلونور. قاراقومون مورقاب و تجه‌ن دئلتالارین‌دا، آمودریا بویونجا اوزانان ساحه‌لرده پامبیق اکین‌لری داها چوخ‌دور.\nرئسپوبلیکادا ییغیلان پامبیغین ۲۵%-ی زریفلیف‌لی‌دیر. گله‌جک‌ده پامبیق ایستئهسالینی ۳ میلیون تونا چات‌دیرماق نظرده توتولور. سوواریلان توْرپاق‌لاردان باغ‌چی‌لیقدا، اوزومچولوکده و تاخیل‌چی‌لیقدا ایستیفاده اوْلونور. چلتیک آمودریانین آشاغی آخارلارین‌دا بئجریلیر. واهه‌لرده اهالی باراماچی‌لیقلا مشغول اولور. بوستان بیتکی‌لری خصوصیله گئنیش یاییلمیش‌دیر. سون ایللر شکر چوغون‌دورو اکین‌لری گئنیش ووسعت آلمیش‌دیر.\nکند تصروفاتینین ایکینجی ساحه‌سی حئیوان‌دارلیقدیر. شرقی قاراقومدا قاراگول قویون‌لاری، قربی قاراقوم‌دا زریفیون‌لو قویون‌لار و بیرهورگوج‌لو دوه‌لر ساخلانیلیر. پامبیقته‌میزله‌مه (تورکمنقالا)، پامبیقپارچا، ایپک (آشقاباد، تورکمناباد و ماری‌دا)، قاراگول دری‌سینین آشیلانماسی و س. فابریک‌لری فعالیت گؤستریر. لاکین یونگول صنایع‌ده آپاریجی ساحه خالچاچی‌لیقدیر.\nنقلیات\nدَییشدیر\nارازینین ترانزیت مؤوقئیی نقلیاتین اینکیشافی اۆچون گئنیش ایمکان‌لار آچیر. تورکمنیستان جنوب ایستیقامت‌ده نقلیات شبکه‌سی‌نی یاراتماق مؤوقئیی توتموش‌دور. تجه‌ن شهرین‌دن مجهد شهرینه چکیله‌ن اوتوموبیل یولو مرکزی آسییانین دیگر رئسپوبلیکالاری (خصوصاً قازاخیستان و اؤزبکیستان) اۆچون موهوم اهمیته مالیک‌دیر. باکی ایله تورکمنباشی شهرلری آراسیندا خزر دنیزینده گمی-بره ایشلییر.\nتیکینتی\nدَییشدیر\nتیکینتی صنایع‌سینه دقت آرتیریلمیش‌دیر. اؤلکه بوتؤولوکله تیکینتی میدانینی خاتیرلادیر. اؤلکه‌یه داخیل اوْلان ۲۰ میلیارد دول‌لار خاریجی اینوئستی‌سییانین ۸۳%-ی تیکینتییه یؤنلمیش‌دیر. تورکمنیستان ۵۰-دن چوْخ اؤلکه ایله اقتصادی علاقه‌لر یاراتمیش‌دیر.\nماراق‌لی فاکت‌لار\nدَییشدیر\nتورکمنیستان اۆچون خاراکتئریک حئیوان آتدیر. آخالتکه وادی‌سین‌ده ائینیادلی آت جینسینین یئتیشدیریلمه‌سینین تاریخی ۴۰۰۰ ایلده‌ن چوخ‌دور.\nاؤلکه‌ده اهالینین سوسیال مدافعه‌سی دؤولت سیاستی‌دیر. ۱۹۹۳-جو ایلده‌ن اهالییه الکتریک انرژی‌سی، طبیعی گاز، خؤرک دوزو پول‌سوزدور. آزتمینات‌لی عائله‌لره مادی کؤمک ائدیلیر. طیبی خیدمت‌ده گذشت‌لر وار.\nاؤلکه مطبوعاتین‌دا خاریجه اینفورماسییا وئرمک رسمن قاداغان اوْلونموش‌دور.\nیئمیش (قووون) اؤلکه اۆچون ان موهوم بوستان بیتکی‌سی‌دیر. آوقوست آیینین ۲-جی بازار گونو اؤلکه‌ده \"یئمیش گونو\" کئچیریلیر. هامی یئمیش یئمه‌لی، بیر-بیرینه هدییه ائتمه‌لی‌دیر. بورادا یئمیشین ۲۰۰-دک نؤوو بئجریلیر\nهمچینین باخ\nدَییشدیر\nHuman Rights by Country : REPORT OF THE SPECIAL RAPPORTEUR ON FREEDOM OF RELIGION OR BELIEF, ASMA JAHANGIR, ON HER MISSION TO TURKMENISTAN[دائمی اولو باغلانتیلی]\nخاریجی کئچیدلر\nدَییشدیر\nTürkmenistanyň Merkezi Banky Archived 2015-02-07 at the Wayback Machine. (تورکمنجه)\nTurkmen International Homepage\nThe Times of Central Asia Archived 2012-10-17 at the Wayback Machine.\nAll about Magtymguly Pyragy\nتورکمن میلّی کیتابخاناسی\nبئییک تورکمن ادبیات آدام‌لاری\nTurkmen ahalteke horses\nGood News for Turkmen\nتورکمنیستان خبر سایتی \"آلتین عصر\" Archived 2012-08-18 at the Wayback Machine.\nتورکمنیستان‌داکی آبش سفیرلیگی Archived 2011-07-21 at the Wayback Machine.\nتورکمن سوسیال سایتی – تورکمنیستان حاقین‌دا هر شئی Archived 2012-06-29 at the Wayback Machine.\nتورکمنیستان پرزیدنتی یانین‌دا آلی علم و تئکنیکا شوراسی Archived 2012-09-26 at the Wayback Machine.\nتورکمنیستان دؤولت گؤمروک خیدمتی\n[۱] Archived 2009-12-12 at the Wayback Machine.\n[۲] Archived 2011-08-12 at the Wayback Machine.\nturkmenistan-foundation.org Archived 2013-12-10 at the Wayback Machine.\nturkmenistan.unfpa.org Archived 2012-11-12 at the Wayback Machine.\nturkmenistan.ru\nگؤرونتولر\nدَییشدیر\nقایناقلار\nدَییشدیر\n^ https:\/\/www.constituteproject.org\/constitution\/Turkmenistan_2008.pdf\n^ قایناق خطاسی برچسب <ref> نامعتبر؛ متنی برای ارجاع‌های با نام cia وارد نشده است\n^ Государственный комитет Туркменистана по статистике : Информация о Туркменистане : О Туркменистане Archived 7 January 2012 at the Wayback Machine. : Туркменистан — одна из пяти стран Центральной Азии, вторая среди них по площади (491,21 тысяч км2), расположен в юго-западной части региона в зоне пустынь, севернее хребта Копетдаг Туркмено-Хорасанской горной системы, между Каспийским морем на западе и рекой Амударья на востоке.\n^ World Population Prospects: The 2017 Revision. United Nations Department of Economic and Social Affairs, Population Division.\n^ ۵٫۰ ۵٫۱ ۵٫۲ ۵٫۳ Turkmenistan. International Monetary Fund. یوْخلانیلیب2 June 2016.\n^ 2015 Human Development Report. United Nations Development Programme (2015). یوْخلانیلیب15 December 2015.","num_words":2362,"character_repetition_ratio":0.06,"word_repetition_ratio":0.029,"special_characters_ratio":0.207,"stopwords_ratio":0.003,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":112377.1,"cluster_detection":-1}
+{"text":"تیکان‌تپه افشار یوخسا تکاب ایرانین باتی آذربایجان اوستانیندا یئرلشن بیر شهردیر. بو شهر تکاب بؤلگه‌سینین مرکزی‌دیر. بو شهر اوستانین گونئی‌دوغوسوندا یئرلشمکله قوزئی‌دن چاراویماق بؤلگه‌سی ایله دوغو آذربایجان اوستانیندان، گونئی‌دن بیجار، دیواندره و سقز بؤلگه‌لری ایله کوردوستان اوستانیندان، دوغو دان ماهنشان بؤلگه‌سی ایله زنجان اوستانیندان و باتی‌دان غربی آذربایجان اوستانیندا شاهین‌دژ بؤلگه‌سی ایله قونشودور. تکاب شهری تکاب بولگه‌سینین مرکزی اولاراق ایکی بؤلومو وار: مرکزی و تخت‌سلیمان. بولگه‌نین بیر شهری و ۶ قصبه‌سی واریدیر. تکاب شهری‌نین نوفوسو ۲۰۰۶–جی میلادی ایلده ۴۳٬۷۰۲ نفریمیش.[۳] تیکان‌تپه شهری‌نین آدی پهلوی حؤکومتی‌نین زامانیندا \"فرهنگستان زبان فارسی\" واسیطه‌سی ایله تکاب اولاراق دییشیلیب‌دیر.[۴][۵]\nTakab\nتكاب\nتیکان‌تپه\nCity\nتکاب شهریندن نئچه گؤرونتو\nلقب(لر):\nتیکان‌تپه افشار\nTakab\nموختصاتلار: 36°24′03″N 47°06′48″E \/ 36.40083°N 47.11333°E \/ 36.40083; 47.11333موختصات: 36°24′03″N 47°06′48″E \/ 36.40083°N 47.11333°E \/ 36.40083; 47.11333\nCountry\nIran\nاوستان\nغربی آذربایجان اوستانی\nبؤلگه\nتکاب بؤلگه‌سی\nبؤلوم\nمرکزی\nایداره\n• Governor (acting)\nناصح محمدخانی[۲]\nجمعیت\n(2016 Census)\n• جمع\n۸۱٬۳۹۵[۱]\nساعات قورشاغی\nیوتی‌سی +3:30 (ایرانین رسمی ساعاتی)\n• یای (DST)\nیوتی‌سی +4:30 (ایرانین رسمی ساعاتی)\nایچینده‌کیلر\n۱ آد\n۲ تاریخ\n۲.۱ ایسلامدان اؤنجه\n۲.۲ ایسلامی دوره‌سی\n۳ خالق\n۳.۱ اتنیک، دیل و دین\n۳.۲ سوی\n۳.۳ جمعیت\n۴ طبیعی دوروم\n۴.۱ جوغرافیا\n۴.۲ جوغرافیایی موقعیتی\n۴.۳ چایلار\n۴.۴ هاوا دورومو\n۴.۵ دپریم\n۵ فرهنگ\n۵.۱ دب‌لر و رسم‌لر\n۵.۲ سینما\n۵.۳ کیتابخانا\n۶ سیاست\n۶.۱ مجلیس شورا وکیلی\n۷ مکتب‌لر\n۷.۱ عمومی مکتب‌لر\n۷.۲ عالی مکتب‌لر\n۷.۳ دینی و حوزوی مکتب‌لر\n۸ شهر مؤعضل‌لری\n۸.۱ کمربندی\n۸.۲ دولنماق ، رفاهی، ایقتیصاد امکاناتین اولمامازلیغی\n۸.۳ شهرین یئرلرین موقوفه اولماسی\n۸.۴ شهرین فاضیلابی\n۹ یوْللار[۴۲]\n۱۰ ایدمان\n۱۱ ساغلاملیق\n۱۲ مدیا و درگی‌لر\n۱۲.۱ رادیو و تی‌وی\n۱۲.۲ درگی‌لر\n۱۳ محله‌لر\n۱۴ گؤرمه‌لی و تاریخی یئرلر\n۱۴.۱ مسجیدلر\n۱۴.۲ تاریخی یئرلر\n۱۴.۳ سوغات\n۱۴.۴ هوتل‌لر\n۱۴.۵ محلی یئمک و غذالار\n۱۴.۶ تیکان‌تپه‌نین قدیمی شکیل‌لری\n۱۵ آدلیم‌لار\n۱۵.۱ ال یازماچیلیق\n۱۶ شهرین گؤرونوشو\n۱۷ تیکان‌تپه آوشارین گؤرونتولری\n۱۸ قایناقلار\nآد\nتیکان تپه: تکابین اونجه کی آدی ۱۳۱۶ قدر هابئله ۱۳۲۴ جی ایللرده تیکان تپه‌ایمیش بۇ شهر ۱۳۱۷-جی ایلدن قاباق تیکانلی تپه لرین شهرین یانیندا یئرلشمه سی اۆچون تیکان تپه آدلانیردی سوْنرالار فرهنگستان زبان فارسی نین تصویب ائتدیگی طرح ده آدی تَکاب اوْلوب‌دور.\n۱۹۳۷-جی ایلده‌ تیکان تپه‌‌نین آدی تۆرکجه‌ اوْلدوغو اۆچون فارسجا فرهنگستان حؤکم ایله‌ دیشیلدی\nافشار: افشارمنطقه‌سی ایکی اؤنملی موشخص سانکی فرقلی هاوا لا بیرلشیب بۇ منطقه باتی آذربایجانین گونئی دوغوسوندا بیجار ، گروس ، زنجان ، سراسکند میانا آراسیندا یئرلشیب افشار منطقه‌سینین (یوخاری ماحالین اورتاسی) تکاب دیر و اوبیری منطقه نین سایین قالا اورتاسیلا (آشاغی ماحال) آدلانیب.[۶]\nتاریخ\nایسلامدان اؤنجه\nایندیکی تیکان‌تپه آدلانان بؤلگه، میلاددان اؤنجه ۹-جو عصرین آشورلو ایل‌لیک‌لرینده زاموآ آدلانیب‌دیر. آشورلولار همیشه بوُ بؤلگه‌یه حمله ائدرمیشلر. لولوبی و قوتی ائللری بوُ بؤلگه‌ده یاشاییرمیشلار؛ سوْنرالار ماننا دؤلتی بوُ بؤلگه‌ده قوُرولدو. میلاددان اؤنجه ۷-جی عصرده، ماد دؤلتی قوُرولاراق بوُ بؤلگه اهمیت‌لی ایقتیصادی مرکزلریندن اوْلدو. کرفتو زاغاسی‌نین داش اثرلری، تیکان‌تپه بؤلگه‌سینده‌کی مادلار دؤوره‌سیندن قالمیش اثرلردن دیر. بوُ زاغا دیفاع اۆچون ده ایشلنردی؛ آشورلولار و اورارتولار حمله‌سینده اهالی بوُ زاغایا قاچارمیشلار. تاریخچیلیک آختاریشلاردا، سلیمان تختی و سلیمان محبسینده، هخامنشلی‌لر دؤوره‌سیندن ده اثرلر تاپیلیب‌دیر. بوُ آختاریشلار تیکان‌تپه بؤلگه‌سینین اشکانلی و ساسانلی چاغیندا یوُخاری تمدّونون مرکزی اولماسینی گؤستریر؛ کرفتو زاغاسی‌نین اثرلریندن باشقا بلقیس داغی‌نین اثرلری ده اونو گؤسترنلردن دیر.[۷]\nایسلامی دوره‌سی\nتکاب منطقه‌سی ۲۲-جی قمری ایللرده عمر خلیفه‌سینین وقتی تازی‌لر الیله فتح اوْلوندی بۇ ایللرده شیز (سوغورلو) دان سوْنرا یایشایش یئری اولمادان ایسلامین اول یوز ایللرینده اوْلان قایناقلاردان سوْنرا منطقه‌دن آد گلمه‌ییب سانکی تاریخی اوبیری آذربایجان یئر یوردلاری کیمین گلیب و او قونو دا ثبت اوْلوب. تکابین طبیعی وارلیقلارینا اۆچون سلجوق تورکلرینه اؤنملی اولاراق سلجوقلار بو منطقه‌یه گلیبلر. موغول خانلاری دا آذربایجان منطقه‌سینه دَیَر وئریردیلر ائله‌کی هولاکو مراغا نی اؤز پایتختی اۆچون سئچیب و اوندان سوْنراکیلار دا آذربایجان یوردو اؤنملی اراضی‌لریندن ساییلیردی. حمدالله مستوفی نین یازدیغی اساسدا ایندیکی اوْلان تکاب شهرین اراضی لری آنجرود ولایتیندن عراق عجم ده حسابا گلیب.آباقاخان موغول ساسانی وقتیندن قالمیش کاخلاری مرمت ائدنن سوْنرا ایندیکی آدلانان اونو ستوریق ادلاندیردیلار ائله کی بۇ یئر ائلخان لارین یای یئر یوردلاریدی و اوردا یاشایدیلار.مغول لاردان سوْنرا کی قایناق لاردا بۇ منطقه ساروقورغان آدلانیب ایندیلیکده بۇ اد ساری قورخان آدلانیر و بیر قالا و کند آدی تکابین ۱۸ کیلومتیرلیغینده دیر ۷۷۷ جی قمری ایلدن تورسن ادیندا امیر عادلین قوهوم لاریندان و بۇ قلعه نین مالیکی بیر دویوش ده اصفهان شاه جاندار شاه شجاع نیماینده سین اسیر توتوب و اونون مال و اموالین آلدی ۷۹۵-جی قمری ایلده امیر تیمور ساروقورغان و کرفتو قالاسین آلیب و ییخدی صفوی دولتین ایش اوسته گلمه سی زامانلاردا عراق کوردلرین آدلانان موکری طایفاسی مرکزی دولتین ضعیف اولماغیندان ایستفاده ائدیب آذربایجان و کوردوستانین بعضی قیسمت لرینه اللرینه کئچیدیلر شاه اسماعیل وقتی ساروقورغان قالاسی صارم بیگ موکری سیف الدین موکری نین اوغلونون الینده یمیش و اوردا حکومت ائدیردی او کی شاه اسماعیلین قدرتلشمه سیندن قورخولویدی عثمانلی سلطان سلیم اطاعتینه کئچدی شاه ایسماعیل اونون باشین ازمک اۆچون اونون توپراقلارینا قوْشون چکدی صارم اولندن سوْنرا اونون یئر یوردلاری عمواوغلان لارین آرسیندا بولوندی ائله که هر اوچو عثمانلی لارین فرمانلارین آلیتیندان چیخدیلار و شاه طهامسب آلتینا کئچدیلر شیخ حیدر امیر پاشا اوغلو مکری نین آخیر حاکیمی خراب اوْلونموش ساروقورغان قالاسین یئنی دن مرمت ائدیب ائله کی خضر پاشا عوثمانی دولتین آدامی تبریزده گوزاریش وئریب ساروقورغان قالاسینین مرمت ائتمه سی مراغانین خراب اولماسینا سبب اولاراق اودا مراغالی لاری تحریک ائدیب ساروقورغان و اونون اویان بۇ یانین حاکیملیغین محمودی طایفاسینا وئریلدی ائله کی مکری طایفاسی ایجازه وئرمه دی ائله او منطقه موکری طافالارین الینده قالدی ۱۰۱۲-جی قمری ایلده شاه عباس عثمانلی لاری آذربایجان و کوردوستان دان ائشیگه اوتوردی و محلی ائلات لارین نفوذون آزاتماق اۆچون افشار تیره لرین او ایل لره قدر ابیورد و نسا دا یاشایشدایدیلار آذربایجانا کوچوردوب اونلاری اورمیه دوزلوغونده یئرلشدیردی ائله کی بۇ منطقه افشار آدلاندی افشار یئرلری ایکی بولومه دن آییرلانیر ایندیکی اوْلان تکاب یوخاری ماحالین اورتاسی اولاراق اوبیری محال آشاغی محال آدلانیب اورتاسی شاهین دژ دیر.[۷]\nخالق\nاتنیک، دیل و دین\nشرف‌الدین میرزا قهرمانی قاجار دؤنَمینین سون‌لاریندا تیکان‌تپه‌نی گؤروب یازیر تیکان‌تپه بیر بؤیوک قصبه اولاراق اونون آبدانلیغی هئچ نیسبتی بیجار شهری‌ایله یوخدور. یاخشی باغلاری، گوزل خیابان و آغاجلی و گوزل توکان و بازارلاری وار. بۇ قصبه‌نین اهالیسی بوتونلوکده افشار و شیعه دیرلر.[۸] حاجعلی رزم آرا ۱۳۳۱-جی شمسی ایلده فرهنگ جغرافیایی ایران کیتابیندا تیکاب شهرینه عایید بئله یازیر: «تکاب قصبه‌سی ۳٬۲۱۰ نفر اهالیسی واردیر کی بوتونلوکده تورک اولاراق، شیعه مذهبلری واردیر. هابئله یازیر شعبات دوائر دولتی، سکگیز یاتاقلی خسته‌خانا، مکتب، ۲۵ باب توکان، ۳ باب حامام و ایشیق کارخاناسی واردیر. تیکان‌تپه قصبه‌سی ایکی اصلی خیابانی (پهلوی ، شاپور) آدلاریلا واریدیر.»[۹] ایندیلیکده تکاب شهری‌نین اهالیسی اکثراً تورک دورلر و آذربایجان تورکجه‌سینده دانیشیرلار.[۱۰][۱۱] تورکلرین یانیندا کوردلر ده بو شهرده یاشاییرلار و سوران کوردجه‌سینه دانیشیرلار.[۱۲][۱۳][۱۴][۱۵][۱۶][۱۷]\nسوی\nافشار آدی تورکمانلارین بیر بؤلومونون آدیدیر. بۇ طایفا یازدیخلار اساسیندا اسلامین اوّل‌لرینده آذربایجاندا واریدیلار، سانکی آیری قایناقلاردا بۇ طایفا موغوللارین هوجومونا معروض قالیب اؤز یئر یوردلارین اترک چایی‌نین یاخینلیغیندا اوتوروب آذربایجانا اۆز گتیردیلر. شاه اسماعیل وقتی بونلارین بیر بؤلومو خوراسانا کؤچورلنیب ابیورد و نسا منطقه‌سینده یئرلشیبلر. سوْنرالار شاه عباس بعضی یئرلری طایفالارین قاباغیندا دایاندیرماق اۆچون خوراسان‌دان کؤچوردوب اورمیه و افشار منطقه‌سینده یئرلشدیردی.[۶]\nجمعیت\nتکاب شهری ۱۳۸۵-جی ایلده ۴۳٬۷۰۲ نفر جمعیتی واریمیش. ۱۳۹۰–جی ایلده بۇ شهرین جمعیتی ۴۴،۰۴۰ نفره چوخالیب.[۱۸] تیکان‌تپه‌نین جمعیتی ۱۳۹۵ ایلینده ۴۹٬۶۶۷ نفره چوخالیبدیر.\nایل\nجمعیت[۱۹]\n۱۹۵۲ 3,210\n۱۹۸۶ 32,694\n۱۹۹۱ 38,510\n۱۹۹۶ 42,569\n۲۰۰۶ 43,702\n۲۰۱۱ 44,458\n۲۰۱۶ 49,667\nطبیعی دوروم\nجوغرافیا\nجوغرافیایی موقعیتی\nتکاب شهری باتی آذربایجانین گونئی دوغوسوندا یئرلشرک اونون جغرافیایی موقعئی ۳۶ درجه و ۸ دیقه ۳۰ ثانیه جغرافیایی انینده و ۴۷ درجه و ۷ دیقه دوغو اوزوناسیندا یئرلشیب و یوکسکلیگی آزاد دَنیز سولاریندان ۱۸۴۰ مئتردیر.[۲۰]\nجغرافیایی دوروم و قونشو شهرلر\nقوزئی: قارا آغاج شهری\nدوغو: ماهنیشان شهری\nباتی: سایین‌قالا شهری\nگونئی: بیجار شهری\nچایلار\nچایلارین بویوشمه سی باخیمیندان تکاب منطقه سین چایلارین اوچ بولومه آییرماق اولار دائیمی ، فصلی ، ایتیفاقی ، بۇ منطقه نین یالنیز همیشه آخان چایی ساروق چایی دیر هابئله تکابین اَن اوزون چایی‌دا سایا گلیر و جیغاتی چایینین اصلی بوداقی‌دیر. هابئله منطقه نین فصلی چای لاریندان قوجور چایی و حاج بابا چایلارینین دا آدینی چکمک اولار ریجال چایی دا تکاب منطقه سینین ایتیفاقی چای‌لاریندان دیر.[۲۱]\nهاوا دورومو\nتکابین هاوا دورومو\nتکاب (تیکان تپه افشار) شهرینین هاواسی آذربایجان دا اوْلان حاکیم ایقلیمه تابع دیر آنجاق توپوقئرافی اوجالیغی هابئله اوست آشاغی داغیناقلاری و دنیزلردن و رطوبت‌لردن اوزاق اولماسی اونون اۆچون اؤزل دوروم اولوب. بۇ شهرین اونملی هوا دورومو سویوق ، قارلی قیشلار و قورولوق اعتدال‌لی یایلار دی بئله‌لیکله آذربایجان منطقه‌سینده اوْلان حاکیم ایقلیمله آز اولاراق فرقی وار. هابئله میانگین یاغینتی‌سی ایل ده ۳۵۰ میلی مترله ، یاریم صحرالی و یا یاریم قورولوق، و یاریم داغلیق یاغینتی جرگه‌سینده یئرلشیر.[۲۲][۲۳]\nدپریم\nفرهنگ\nدب‌لر و رسم‌لر\nچیلله گئجه‌سی تیکان‌تپه افشاردا اؤزل دبلر ایله کئچیریلیر. قارپیز، نار، اوزوم، قوز ایچی، بادام، اییده، گونه باخان توخومو و کدو توخومو چیلله گئجه‌سینین یئمه‌لیلریندن دیر. تاپماجا و بایاتی سؤیله‌مک ده بوُ گئجه‌نین دبلرین دیر.[۲۴]\nافشارلارین ان قدیمی دبلریندن بیری کوسا دولاندیرماق دیر. بوُ دبی کوردلر ده توُتارلار. کوسا دولاندیرماق بؤیوک چیلله‌نین اورتالاریندا توُتولور و موشخص گونو یوخ دور. کوسا ناخشنی ایفا ائدن، اؤزونو گولمه‌لی شکیله چیخاردیب خالقی گولدورور. کندین چوبانی کیشی ناخشیندا سوپورگه‌دن اؤزونه بوینوز دوزلدیب، چئچه‌دن دوزلمیش بیر ماسک‌ایله اوزونو اؤرتوب و آیاقلارینا زینغیرُو و بئلینه تاختادان بیر خنجر تاخیر. محلّی دیلده «دوا چوبان» آدلانان بیر نفر ده، آرواد پالتاری گئییب بزه‌نیر. سوْنرا ایکی‌سی ال اله وئریب، جاوانلار ایله کندی دولانیب، ائولره گئدیب و چوبانلیغین اهمیتی و اؤز چکدیگی زحمتلردن قوشوق اوخویورلار. کوسالار گولمه‌لی سؤزلر و ایشلر ایله خالقی گولدورورلر. کند اهالی‌سی کوسانین آتیمین آیدین ساییب، قیشا ییغدیقلاری یئمکلردن اونا وئریرلر. بئله‌جه کوسا (کندین چوبانی) یئمک ییغیب قیشی راحات گئچینیر.[۲۴]\nبؤیوک چیلله‌دن سوْنرا کیچیک چیلله گلیر. افشار کندلرینده، هر عائیله کیچیک چیلله‌نین هر گئجه‌سینی بیر قونشونون ائوینده بیلرلر؛ او گون قار یاغیب بوران اولسا، او ائوین صاحابی‌نی ات‌آجی بیلرلر. او ائو صاحاب دا بوُ سؤزو ایتیرمک اۆچون، اؤزونو گولش‌قاباق و دئییب-گولن گؤسترر؛ قونشولار ایله تانیشلاری شاما قوناق چاغیریب، او گئجه‌نی بیرلیکده دئییب گولرلر.[۲۴]\nسینما\nشهرین نئچه منظوره سینماسی ۱۳۸۹-جو ایله‌جه ۷۰٪ ایشلری گؤرولموش ایمیش.[۲۵]\nکیتابخانا\nتکاب شهرینده کلیتده اوچ کیتابخانا وار میلت کیتابخاناسی و مجتمع فرهنگی کیتابخانا سی و فضیلت کیتابخاناسی بیر کیتابخانا دا تخت سولیمان دا واردیر تاسوف له تکابین اونملی موشکیل لریندن کیتابخانالارین آز اولماسی و هابئله اونلارین دوزگون یئرده تکیلمه سی دیر خالقین ال ائوینده دئییل.[۲۶][۲۷][۲۸] هابئله تکابین میلت آدلانان کیتابخاناسی اوستانین ۶۳ کیتابخاناسینین آراسیندا ۵-جی رتبه سی واردیر[۲۹]\nسیاست\nتیکان‌تپه‌نین بلدیه باشچی‌سی «رسول رنجبر» دیر.[۳۰] مهدی انصاری، کامل رحیمی، مجید لطفی، سید اسد سعیدی، نسرین جعفری و بهنام قاسملو، شهر شوراسی‌نین عوضلری دیرلر.[۳۱]\nمجلیس شورا وکیلی\nمجلیس سئچیم لرین گئچمیش دوره لرینده تکاب بولگه سینین خالقی باتی آذربایجانین گونئی شهرلریندن میاندوآب و شاهین دژ بولگه لرین له بیرلیکده اوز ایکی وکیل لرین سئچمک اۆچون بیرلیکده و مشترک صاندیق باشینا گئدیب لر سانکی اول دوره دن سوْنرا تکاب خالقی اوز وکیل لرین مجلیس اۆچون سئچیم دن چیخاردا بیلمیب لر ایکی جی تا دققوزو نجی مجلیس دوره لرینده هر ایکی وکیل میاندوآب و شاهین دژ بولگه سئچیلیب و هر دفعه تکاب خالقی اوز آرزیلاری اۆچون موستقیل میلت وکیلی اولماغا ناکام قالیب لار.\nمیاندآب ، شاهین دژ ، تکاب بولگه لرین وکیلین دئدیغینه گوره تکاب و شاهین دژ بولگه لرین جمعیتی دوزگون اعلام اوْلونمور او کس و نهادلار کی تکاب بولگه سینین جمعیتین ۸۰ مین و حقیقت دن اشاغی اعلام ائلیرلر هدف لری بۇ منطقه نین حوزه انتخابیه سین آییرماقین قاباغین آلماق دیر. و نفوسون ساییلماقی بۇ منطقه ده دوزگون اعلام اولمور تکاب بولگه سینین واقعی نوفوسو کندلرله بیرلیکده ۱۵۰ مین نفر دیر و حوزه نین جمعیتی میاندوآب و شاهین دژ بولگه لرینله بیرلیکده ۶۵۰ نفر دیر.\nتکاب بؤلگه‌سی اۆچون مۆستقیل نماینده نین اولمامازلیغی و اونون میاندوآب و شاهین دژ شهرلرله بیر اولماسی چوخلارین نظرینه بویوک سبب اوْلوب تکابین محروم و دالی قالماغینا ائله کی هله اونا بیر فیکیر قیلینمه‌ییبدیر، و بۇ شهرین چوخلو موشکول‌لری حل اوْلونمامیش قالیبدیر.[۳۲]\nمکتب‌لر\nعمومی مکتب‌لر\nتیکابین ان قدیم مدارسیندن و ایران دا ساییلان قدیمی مدارسدن بیری تیکان‌تپه‌نین محمدیه مدرسه‌سی دیر، بۇ 1297 شمسی ایل ده حاج حسینقلی خان سردار افشار الیله تاسیس اوْلوب بۇ مدرسه ایندی قدر منظم و وقفه سیز صورتده اوز ایشینه ادامه وئریر تزه لیکده بۇ مدرسه نین آدی شهید چمران مدرسه سینه تغیر نام تاپیب دیر وتاسیس اوْلان زامان دا ۱۳۶۸ چان ابوالحسن هاشمی الیله اداره اوْلونوردو[۳۳]\nعالی مکتب‌لر\nتیکان‌تپه‌نین «پیام نور» دانیشگاهی ۱۳۸۲ده بیر تربیتی علوم ریشته‌سی و ۴۵ اؤیرنجی ایله ایشه باشلادی. ایندیلیکده ۱۵ ریشته و ۱۲۰۰ اؤیرنجی‌سی واردیر. ایندیه‌جه ۴۰۰ اؤیرنجی بوُ دانیشگاه‌دا درسلرینی قوُرتارا بیلیب‌لر. دانیشگاهین ریشته‌لری بوُنلار دیر: مدیریت دولتی، مدیریت بازرگانی، الهیات(علوم قرآن و حدیث)، علوم اجتماعی (پژوهشگری)، حقوق، علوم تربیتی (مدیریت و برنامه ریزی آموزشی)، علوم تربیتی (پیش دبستانی)، مشاوره و راهنمایی، حسابداری، مهندسی کشاورزی، روانشناسی، شیمی محض، شیمی کاربردی، زیستشناسی عمومی، زیستشناسی علوم گیاهی.[۳۴]\nتیکان‌تپه‌نین آزاد اسلامی دانیشگاهی ۱۳۸۵ده، بیر ریشته و ۲۰ اؤیرنجی ایله ایشه باشلادی. ایندیلیک‌ده ۵۰۰ اؤیرنجی و ۲۵ ریشته یاخین واری دیر. ۴۵۰ نفر بوُ دانیشگاه‌دا درسلرینی قوُرتاریبلار. دانیشگاهین باشچی‌سی «حسن قهری» دیر.[۳۵]\nدینی و حوزوی مکتب‌لر\nتکابین علمیه مکتبی رسول اکرم آدلانیر و ایندیلیکده ۶۰ نفر طلبه له، پ5 نفر اوستاد لا دبیرنجی سطحی ده چالیشماق دادیر بۇ حوزه مکتبین ایکی جی فاز ۸۵۰ مئتیر مربع مئتراژیلا ایکی طبقه ۱۲ حوجره دوزلمک حالیندا دیر.[۳۶][۳۷]\nشهر مؤعضل‌لری\nکمربندی\nتیکان‌تپه‌ده چوخلو معدن اولاراق، کامیونلاری گئجه-گوندوز شهر ایچیندن گئچیرلر. شهرین ��مربندی‌سی ده هله آچیلماییب‌دیر. بئله‌جه شهر ایچینده‌کی ۶۰٪ یوللار کورلانیب‌دیر. بوُ معدنلره گؤره شهره چوخلو خسارت دئییلیر، آنجاق بلدیّه بوُنلاردان آز قازانیر. شهرده‌کی چوخلو ائولر چی‌کرپیج‌دن اولاراق، کامیونلار گئت-گلینده تیتیریر.[۳۸]\nدولنماق ، رفاهی، ایقتیصاد امکاناتین اولمامازلیغی\nتخت سولیمان کیمین بنالار تکاب دا یئرلشیب ایرانین اسلام دان اونجه تاریخی و مذهبی بینالاریندان دیر که جهانی اوْلوب بوحالدا کی مسئولارین اونا دیر و ارزیش وئرمیرلر اوبیری اوستان لاردا تاریخی بینالارا حقسیر حسابسیز دیر و ارزیش وئریلیر و اونلاری بازسازی و مرمت ائدیرلر هر ایل ایرانی دولانان و دونیانی دولانان لار بۇ جومله:آمریکا ، آلمان ، هندوستان ، انگلیس مملکت لریندن بۇ تاریخی بینالاردان گوروش ائدیرلر ائله یئرکی نه دوزگون و اسفالتی و نه ایستانداردلی یولو وار و امکانات دان بهره سیز دیر هابئله تکاب شهرین اوزو ده دیرلی دذولانمالی یئرلری وار و تهرانین دربندی کیمین دیر سانکی یوللاری دوز دئییل و خالق اۆچون چوخلو موشکول لر قاباغا گلیر نئجه کی چوخلاری یوللاردا اوْلوب یارالانیرلار شهرین وورودی سی 5 کیلومتیردن چوخ حادیثه لی دیر بئله بیر شئی لر بۇ شهرین گردشگری دن توسعه تاپمامازلیغینا سبب اولور.[۳۹]\nتیکان‌تپه‌نین چوخلو گؤرمه‌لی یئرلری وار، آنجاق توریستی ایمکاناتی آز دیر.[۴۰]\nشهرین یئرلرین موقوفه اولماسی\nشهرین اوچ دن ایکی سی موقوفه یئرلری دیر ائله کی بۇ اوزو شهر اۆچون بیر موعضل حسابا گلیر نئجه کی هرکس ایستیر ساختمان دوزلده دئیرلر وقف دیر. ائله کی سلیمان خان افشار زامانی قاجار وقتینده شهرین اوچ دن ایکی سی اخباری لر اۆچون وقف اوْلوب بۇ موعضلین حل اوْلونماسی اۆچون گرک دولت برنامه توکوب و بۇ یئرلرین عوضینه خالقا یئر وئره نئجه تکاب خالقی بۇ موشوکل لردن راحات اولالار.[۴۱]\nشهرین فاضیلابی\n۸۲ مینلیق تکاب شهرینده بیر سانتی متیر ده شهری فاضیلاب یوخدور و خالقین تمام قویولاری کوچه پاجایا ساری دیر یانی بۇ ایش هله قانونو اولمویوب.[۳۹]\nیوْللار[۴۲]\nتکاب\nتکاب\nتکاب\nسنندج - 191 کیلومتیر تهران - 497 کیلومتیر همدان - 245 کیلومتیر\nاورمیه - 284 کیلومتیر تبریز - 302 کیلومتیر اردبیل - 379 کیلومتیر\nاصفهان - 741 کیلومتیر کرج - 462 کیلومتیر ایلام - 516 کیلومتیر\nبوشهر - 1232 کیلومتیر شهرکرد - 841 کیلومتیر بیرجند - 1634 کیلومتیر\nمشهد - 1392 کیلومتیر بجنورد - 1207 کیلومتیر اهواز - 802 کیلومتیر\nزنجان - 167 کیلومتیر سمنان - 717 کیلومتیر زاهدان - 1965 کیلومتیر\nشیراز - 1226 کیلومتیر قزوین - 340 کیلومتیر قم - 485 کیلومتیر\nکرمان - 1471 کیلومتیر کرمانشاه - 324 کیلومتیر یاسوج - 1074 کیلومتیر\nگرگان - 901 کیلومتیر رشت - 364 کیلومتیر خرم‌آباد - 489 کیلومتیر\nساری - 767 کیلومتیر اراک - 442 کیلومتیر بندرعباس - 1764 کیلومتیر\nیزد - 1121 کیلومتیر\nایدمان\nتیکان‌تپه‌نین ایدمانلی یئرلری بوُنلار دیر: تکاب (گولش سالونو)، تختی (تمرینی چمن مئیدان)، غدیر (تمرین سالونو)، کوثر (تمرین سالونو، خانیملارینکی)، تختی (۱۰۰۰ نفرلیک سالون)، تکاب (۲۰۰۰ نفرلیک سالون)، تختی (ساواشلیق ورزیشلر اۆچون)، تکاب (اوستو اؤرتولو سالون)، اغولبیگ (تمرینی توْرپاق مئیدان)، دورباش (ورزیش سالونو)، قره‌ناو (تمرین سالونو)، نصرت‌آباد آموزش و پرورش (۵۰۰ نفرلیک سالون)، شهید فهمیده (۵۰۰ نفرلیک سالون)، روستای اغولبیگ آموزش و پرورش (۵۰۰ نفرلیک سالون)، ه��ت آموزش و پرورش (ورزیش سالونو).[۴۳]\nساغلاملیق\nتیکان تپه شهرینین ساغلاملیق باخیمیندان چوخ چتین دورومو واردیر نئجه کی بۇ شهرده ایمکاناتین اولماماسی هابئله متخصص ایشچیلرین اولماماسی سبب اوْلوب تکاب خالقی اوز نوخشلار و ایش لرینه گوره آیری شهرلرین خسته خانالارینا گئده لر و بۇ قونویا گوره تکاب خالقی چوخ ناراضی دیرلر. ایندیلیکده تکابین تکجه خسته خاناسی نئچه ایلردن دن سوْنرا یئنی دن مرمت اوْلوب ایشلنیر کی تکاب شهرینین خالقینین احتیاج لارینا عایید چالیشا بیلمیر.[۴۴] تیکان‌تپه‌ده تکجه بیر بیماریستان واردیر. بوُ بیماریستان ۴۰ ایللیک اولاراق هلال احمرین دیر و یاخشی وضعیتی یوخ دور. شهرین ۶۴ تخت‌لی بیماریستانی ۱۳۸۵دن تیکیلمک‌ده دیر، آنجاق هله قوُرتولماییب‌دیر.[۴۵]\nمدیا و درگی‌لر\nرادیو و تی‌وی\nتکاب شهرین خالقی اوز دیل لرینده تۆرکجه‌ اوستانی وئریلیش‌لردن ایستفاده ائدیرلر. هابئله تزلیکده بۇ شهر ده دیجیتال تئلئویزیا و رادیو مرکزی آچیلیب. شهرین ۸۰ فائیزی و ۱۹ کند ده بۇ ایمکانات دان ایستیفاده ائده بیلرلر. شهرین قالان ۲۰ فائیزی ده تئزلیکده بۇ ایمکانات‌دان بهره لنجک لر.[۴۶][۴۷][۴۸]\nدرگی‌لر\nایندیلیکده تکاب شهرینده بیر نئچه درگی و خبرگزاری یایلماق دادیر.\nمحله‌لر\nتکاب محله لری\nگالاجار | ریجال | قره ناو | سبزی خانا | بیمارستان محله سی | تپه محله سی | کوی فرهنگیان | یادبود | میللت باغی | هلال احمر | چای قیراغی | مینجیق تپه | موستایی لار تپه سی | استادیوم محلله سی | یوخاری قبریستان | آشاغی قبریستان | کاللایی گول عنبر | آسییا حامامی | قالا | کوی پاسداران | شیرکت | شریف آوا |\nگؤرمه‌لی و تاریخی یئرلر\nسردار قالاسی\nتکاب طبیعی و تاریخی وارلیق لاریندان حئیرتلی و جذبه لی دیر تخت سولیمان مجموعه سی اؤلکه نین گورمه لی و دیرلی گئچمیشلرین آثارلاری دیر یئر آلتی سولاری اونون حئیرت ائتمه لی طبیعی دورمولارین دان دیر معدنی وارلیغین اولماسی گئچمیشلری اوزونه عایید چکیب ائله کی قالمیش اثرلردن بللی دیر بۇ یورد تای سیز دیر آنجاق میراث فرهنگی نین مسئوللارین توجهه ( مرمت ، ساخلاماق ، زیر ساختلاری دوزتمک) ائتمه مزلیگی سبب اولاراق تکابین دولماق صنعتی گورلمه سین ائله کی بیر بئله وارلیق و دیرلی ظرفیت لر باعیث اوْلوب خارجی و داخلی دولانان لار و علاقه ساخلیان لار بۇ اثرلردن ایستفاده ائتمیش اولمویالار.[۴۹]\nتکاب بؤلگه‌سینده دولو بنا و تاریخی یئرلر واردیر، ائله کی بونا عایید ایلده چوخلو دولانان بو بؤلگه‌یه گلیرلر.[۵۰]\nتکاب بؤلگه‌سی 1 جهانی اثرله و 155 میلی اثرله اؤلکه‌نین قدیمی و تاریخی بؤلگه‌لریندندیر. بۇ بولگه اقلیمی دورمونا گوره یایدا یایلاقی و اعتدال داغلی هواسی وار گوزل داغ لار ، شلاله لر، میوه باغلاری، چیمنلیق لری ، ایستی سو بولاغ لاری تاریخی اثرلرله بوتونلیکده بیر گورمه لی طبیعی تاریخ دیر.[۵۱]\nتکابین قدیمی بافتی 1343 جی ایل لرده هله بیر چوخلو تزه و مهاجر محله لری یوخدور\nمسجیدلر\nتیکان‌تپه‌نین مسجیدلری بوُنلار دیر: ۱۴ معصوم مسجیدی (کمربندی خیاوانی)، ابوالفضل مسجیدی (آغال نفت شیرکتی دالیندا)، ابوالفضل مسجیدی (مینجیق‌تپه محله‌سی)، امام حسن مجتبی مسجیدی، امام حسین مسجیدی (سبزیخانا محله‌سی)، امام خمینی مسجیدی، امام رضا مسجیدی (قره ناو محله‌سی)، امام سجاد مسجیدی، امام شافعی مسجیدی، امام علی مسجیدی، امیرالمومنین مسجیدی (سبزیخانا محله‌سی)، امیرالمومنین مسجیدی، جامع مسجیدی، صاحب الامر مسجیدی، صاحب الزمان مسجیدی، فاطمه زهرا مسجیدی، ابوالفضل مسجیدی، فاطمه زهرا مسجیدی (امام خیاوانی)، فاطمه زهرا مسجیدی (قره ناو محله‌سی)، حضرت بقیت الله موصلاسی، موسی بن جعفر مسجیدی، ولیعصر مسجیدی.[۵۲]\nتاریخی یئرلر\nشابلون:نئچه سوتون\nتیکان تپه نین جومعه مسجیدی\nانصارلی خوجا یاقیبین توربَه‌سی\nتخت سولیمان(سوغورلو)\nاوغول بیگ مسجیدی\nشابلون:نئچه سوتونـسینیق\nتیکان تپه نین قدیمی بازاری\nاوغول بیگ بوزخاناسی\nتیکان تپه نین سردار افشار قالاسی\nقوجور سو آنباری\nتیکان تپه‌نین جومعه مسجیدی\nسوغات\nتکاب دا اکین اورونلریندن سوْنرا ال ایش لرین یادیگار و سوغات حِسابیندا آلماق اولار بۇ جومله:مونبت ایشلری، شوشهَ‌چیلیک، سرامیک دوزتمک و هامی‌دان اؤنملی خالچا، تکابین اونملی سوغات لاریندان دیر. تکابین فرشی افشار خالیسی آدلانیر هابئله بۇ فرشین دونیاسال ثبت اولماغی اۆچون اؤنری وئریلیب.بو شهرین آیری بیر سوغات لاریندان چَرمی و دَریسَل ایشلریندن هابئله یئمیشی و بالی دا تانیمیش دیر.[۵۳][۵۴][۵۵]\nتیکابلی بیر قیز خالچا توخویارکَن\nهوتل‌لر\nشهرین هوتللری بوُنلار دیر: هوتل رنجی[۵۶]\nشهرین ۲ اوْلدوزلو هوتلی ۱۳۹۳-جو ایلین مورداد آییناجا ۸۵٪ ایشلری گؤرولموش ایمیش.[۵۷]\nمحلی یئمک و غذالار\nتیکان‌تپه‌ده‌کی افشار ائلی‌نین محلی یئمگی ماوکا دیر. «شوْر» تکجه ایرانین بوُ بؤلگه‌سینده تاپیلاراق، افشارلارین یئمکلریندن دیر. دیشلیک پیشیرمک دبی تیکان‌تپه‌ده واردیر.[۵۸]\nتیکان‌تپه‌نین قدیمی شکیل‌لری\nآدلیم‌لار\nپروفسور شهريار افشار:\nپروفسور ذبيح الله قاسملوي:\nدکتر سید یحیی یثربی:\nدکتر حسن انوری:\nال یازماچیلیق\nاباصلت صادقی: ایرانین بؤیوک ال یازماچیلیق اوستادلاریندان\nاوستاد جمشید یاری شیر مرد:\nاوستاد منوچهر صحرایی:\nشهرین گؤرونوشو\nتیکان تپه افشار\nتیکان‌تپه آوشارین گؤرونتولری\nقایناقلار\n^ Statistical Center of Iran > Home.\n^ Burns, Robert (October 8, 2016). \"U.S.: Several Russian cruise missiles landed in Iran\". Military Times. http:\/\/www.militarytimes.com\/story\/military\/pentagon\/2015\/10\/08\/us-several-russian-cruise-missiles-landed-in-iran\/73599348\/. \"An earlier report by Fars on Wednesday quoted Iraj Saghafi, acting governor of Takab in northwestern Iran, saying an explosion heard in the region was \"possibly related to work in a nearby rock quarry.\"\"\n^ ایرانین آمار مرکزی. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2016-06-18. یوْخلانیلیب2021-06-25.\n^ (نوبان، ص ۱۴۷، ۱۵۲؛ فرهنگ جغرافیائی آبادیها، ج ۲۴، ص ۸۵؛ فرهنگستان زبان ایران، ص ۲۵).\n^ http:\/\/www.encyclopaediaislamica.com\/madkhal2.php?sid=3779\n^ ۶٫۰ ۶٫۱ محمدی، علی، تاریخ تکاب افشار، فصل هجدهم - وجه تسمیه تکاب وافشار صفحه ۹۳-۹۸\n^ ۷٫۰ ۷٫۱ دائره المعارف بزرگ اسلامی - تکاب\n^ ختم غائله سیمیتقو - شرف الدین میرزاقهرمانی - به کوشش میر هاشم محدث - پردیس دانش 1392 - صفحه 46\n^ فرهنگ جغرافیایی ایران - حاجعلی رزم آرا - 1331 - جلد 4 - صفحه 133\n^ دكتر م پناهايان، مجموعه اي در چهار جلد به نام \" فرهنگ جغرافياي ملي تركان ايران زمين \" سال 1351\n^ سيری در تاريخ زبان ولهجه های تركی , دكتر جواد هئيت- چاپ سوم , سال1380,ص307\n^ archive copy. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2021-07-29. یوْخلانیلیب2022-05-04.\n^ Error on call to شابلون:وب قایناقلاماسی: Parameters باغلانتی and باشلیق must be specified .\n^ [۱][دائمی اولو باغلانتیلی]شابلون:پیوند مرده\n^ [۲]\n^ archive copy. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2019-04-25. یوْخلانیلیب2022-05-04.\n^ هواشناسی باران. آرشیولنیب اصلی نۆ��خه‌دن on 2014-06-25. یوْخلانیلیب2014-08-11.\n^ شهر شما چقدر جمعیت دارد؟. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2014-04-23. یوْخلانیلیب2014-04-23.\n^ предполагаемое\n^ فرهنگ جغرافیایی ایران - حسیعنلی رزم آرا - جلد 4 - 1331 - انتشارات ستاد ارتش - صفحه 133\n^ محمدی، علی، تاریخ تکاب افشار، فصل اول - رودخانه‌ها صفحه 19–20\n^ هواشناسی کشور. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2014-08-29. یوْخلانیلیب2014-08-31.\n^ accuweather\n^ ۲۴٫۰ ۲۴٫۱ ۲۴٫۲ چیلله گجه سی و آداب زیبای مردم تکاب[دائمی اولو باغلانتیلی], فاش\n^ پيشرفت 70 درصدي سينماي چندمنظوره تكاب Archived 2010-09-20 at the Wayback Machine., فارس نیوز\n^ نهاد کتابخانه های عمومی. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2015-02-06. یوْخلانیلیب2014-09-01.\n^ جامعه خبری تحلیلی تکاب[دائمی اولو باغلانتیلی]\n^ خبرگزاری فارس[دائمی اولو باغلانتیلی]\n^ پایگاه خبری تحلیلی شیز. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2014-03-06. یوْخلانیلیب2014-09-01.\n^ شهرداری تکاب Archived 2014-07-15 at the Wayback Machine., پایگاه خبری و اطلاع رسانی خدمات شهری ایران","num_words":5125,"character_repetition_ratio":0.038,"word_repetition_ratio":0.008,"special_characters_ratio":0.243,"stopwords_ratio":0.002,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":238270.0,"cluster_detection":-1}
+{"text":"گئییم‌لر\/ آیاق گئییم‌لری آیاق گئییم‌لری (دؤردونجو): قالچین : کئچه یا گؤنـدن تیکیلمیش چکمه .قالچینی قالیشـدان قاباق آیاغا گئیرلرمیش قوندارا: بوتونو گؤنـدن تیکیلمیش دابان‌لی و اوزو اؤرتولو آیاق قابی لاپچین : آلتی چوخ اینجه و اویناماغا اؤزل اولان کیشی چکمه‌سی لکن : ألـده توخونموش یون آیاق گئییمی.بو گئییمی …\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nگئییم‌لر \/ باش گئییمی \/ آراشقین\nنفیس سینافر August 6, 2017 گئییم‌لر 0 1,295\nگئییم‌لر \/ باش گئییمی \/ آراشقین آراشقین \/ آراخچین : أسکیدن قادین‌لار چارقات‌لاری‌نین آلتینـدان ساچ‌لاری‌نین قاریشیب-داغیناقلیغی‌نین قارشی‌سینی آلماق اوچون بو بؤرکو باشا قویاردیلار .آراشقین ایکی بؤلومـدن اولوشان یاریم یووارلاق (یاریم گیرده) بیر بیچیمده بؤرکدور : -اورتا بؤلومو: بؤرکون تپه‌سی. بو بؤلومو دگیشیک تیکیشلر’له بزییه‌رلر. بو بؤلومو “قوببا” یا دا “تئل …\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nگئییم‌لر \/ آیاق گئییم‌لری\nنفیس سینافر July 26, 2017 گئییم‌لر 0 1,397\nگئییم‌لر \/ آیاق گئییم‌لری آیاق گئییم‌لری (اوچونجو): توپوغلوق : قادین‌لارین قیچ بیلک‌لرینه باغلیـیان پول‌لو زنجیر یا بئزدن اولان سوسگه‌لر پاپئش \/ پاپیش : آلتی گؤن یا بئزدن اولان یوموشاق و چئشیدلی بویاق‌لاردا اولان اوشاق آیاق گئییمی پوتون : گؤنـدن تیکیلن بیلک‌لری اوجا باشماق‌لار .گئنللیک’له داغ ‌آغان‌لار و أسگرلرین گئیدیگی آیاق …\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nگئییم‌لر\/ سوسگه‌لر \/ تپه‌لیک\nنفیس سینافر July 18, 2017 گئییم‌لر 0 961\nگئییم‌لر\/ سوسگه‌لر \/ تپه‌لیک تپه‌لیک : بؤرکون اوجونـا تاخیلان هر چئشیت یئلک‌لی، قاش‌لي، قیزیل یوخسا گوموش سوسگه‌یه تپه‌لیک دئییلیرمیش. نفیس سینافر\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nگئییم‌لر \/ افشار گئییم‌لری\nنفیس سینافر July 3, 2017 گئییم‌لر 0 970\nگئییم‌لر \/ افشار گئییم‌لری أفشار گئییم‌لری : 1285 گونش ایلینـده ( 1906 دوغوم ایلی) اورمیا شهرینـده آفشار (اووشار) قادین‌لاری. گؤندرن : خلیل زاده نفیس سینافر\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nگئییم‌لر\/ آیاق گئییم‌لری\nنفیس سینافر June 4, 2017 گئییم‌لر 0 1,251\nگئییم‌لر\/ آیاق گئییم‌لری آیاق گئییم‌لری (ایکینجی): جوراب : یون یا ایپلیکــدن توخونولان آیاق گئییمی. چاریق : جامیش گؤنونـدن تیکیلن باشماق .چاریغین اؤزللیگی بیچیم و تیکیشی‌نین باشماغین اوست بؤلومونـدن اولدوغودور. چاریغین اوستونده باغ‌لاری اولور و بو باغ‌لارلا آیاقدا برکیلیر. چاخجور(چاقجور ) :گؤنـدن تیکیلمیش وبیلکـدن اوستو قوماشدان اولان بیر چئشیت جوراب. بو …\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nگئییم‌لر \/ باش گئییم‌لری \/ کورته\nنفیس سینافر May 17, 2017 گئییم‌لر 0 1,299\nگئییم‌لر \/ باش گئییم‌لری \/ کورته کورته : تورکمن قادین باش گئییم‌لرینـدن دیر. کورته اوست گئییم کیمی قوللاری اولان بیر پالتار دیر . آما بو گئییم‌ین دبی أگینه گئیمک یئرینه باشا اؤرتمک‌ دیر. کورته‌یی قیزلار گلینلیک‌لری اوچون تیکیب حاضیرلارلار. کورته تورکمن گلین‌لرینه اؤزل باش گئییمی دیر. نفيس سينافر\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nگئییم‌لر\/ آیاق گئییم‌لری\nنفیس سینافر May 15, 2017 گئییم‌لر 0 891\nگئییم‌لر\/ آیاق گئییم‌لری آیاق گئییم‌لری (بیرینجی): آیاق قابی: هر چئشیت و نئجه‌لیکـده (کئیفییتـده) آیاغـا گئییـلن آیاق گئییمی‌نین آدی. اوروسی: آلتی گؤن، اوستو وئرنی یا مخمردن تیکیلن شَپیک‌لر (شَپیت‌لر). قادین و کیشی اوروسی‌سی‌نین آییریقسی‌لیغی بویاغ‌لاری اوزریـندن دیر. اَهَری: آلتی آغاج و اوزو گؤنـدن اولان دوز آیاق قابی، اهری‌نین اوجو یوخاری‌یا ساری …\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nگئییم‌لر \/ سوسگه‌لر \/ میخک\nنفیس سینافر May 12, 2017 گئییم‌لر 0 2,476\nگئییم‌لر \/ سوسگه‌لر \/ میخک میخک : میخک کؤچری تورک‌لرین سئودیگی سوسگه‌لردن دیر. میخک چؤپ‌لرینی خینالی سودا ایسلادیب، ایگنه اینن نئچه یئردن دلیب ایچینـدن ایپ کئچیدرلر. میخک‌لری بیر بیر یانیـنا دیزمک‌ ایله بویون‌باغی (بویماق) کیمی سوسگه‌لر دوزه‌لدیرلر. میخک سوسگه‌لرینی قیز گلین‌لر، گلین‌لر و گنج قادین‌لار توی‌لاردا بویماق اولاراق یا دا …\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nگئییم‌لر\/ أل و قول گئییم‌لری \/ ألجک\nنفیس سینافر April 17, 2017 گئییم‌لر 0 1,104\nگئییم‌لر\/ أل و قول گئییم‌لری \/ ألجک ألجک : ألین بوتونلویونه گئییلن هر بیچیم و قوماشـدا اولان أل گئییمی‌نین آدی ألجک يا ألدیون دیر. ألجک اوچون أسکی تورکجه‌ده ایشله‌نن آدلار: ایلیک ilik ألجک əlcək ألدیون əldivən ألئک‌لیک əleklik نفيس سينافر\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nLanguages\nتۆرکجه\nTürkcə\nسون یازی‌لار \/ Son Yazılar\nTOP 10\nیوروم‌لار \/ Yorumlar\nتگ‌لر \/ Təqlər\nآتالار سؤزۆ_‌دئییم‌لر \/ قاشقایی دئییم‌لریندن\nApril 17, 2018\nاؤیکولر \/ متل‌لر \/ ایلان توفو\nApril 12, 2018\nبیتگی‌لر \/ پیشیک اوتو\nDecember 30, 2017\nیئمک‌لر\/ قاوورقا \/ قووورقا\nDecember 21, 2017\nتانیتمالار \/ بوتا \/ گول بوتا \/ بوتامیز بادام ایچی\nDecember 5, 2017\nخبرلر-یازی‌لار \/ رامین جبرائیلی \/ گووور قیزی\nNovember 18, 2017\nیاراق‌لار \/ ایپ أگیرمک یاراق‌لاری\nNovember 11, 2017\nگئییم‌لر\/ آیاق گئییم‌لری\nNovember 7, 2017\nیاراق‌لار \/ چؤرکچی‌لیک یاراق‌لاری\nOctober 31, 2017\nبیتگی‌لر \/ قوزو قولاغی\nOctober 31, 2017\nقوشقولار \/ هپسنه\nApril 2, 2017 6,014\nبیتگی‌لر \/ قوزو قولاغی\nOctober 31, 2017 4,544\nگئییم‌لر\/ سوسگه‌لر \/ ملهو \/ مهلو\nAugust 29, 2017 2,672\nدَب‌لریمیز \/ بایداق\nApril 29, 2017 2,633\nگئییم‌لر \/ سوسگه‌لر \/ میخک\nMay 12, 2017 2,476\nیاراق‌لار \/ ساج\nApril 5, 2017 2,446\nاینانج‌لار \/ آل‌ آروادی\nOctober 15, 2017 2,408\nتوخومالار \/ مرفج\nMarch 29, 2017 2,259\nأمچی‌لیک \/ کوپه سالماق\nApril 12, 2017 2,170\nتانیتمالار \/ موتال \/ تجن\nJune 19, 2017 2,111\nAraz ��hmədoğlu: Buna da Xoyda \"Yovşan\" deyirik....\nAraz Əhmədoğlu: Buna Xoyda \"QUŞ ƏBBƏYİ\" deyirik. Yemlik ailəsindəndir. Aşa salanda yemlik dadı v...\nمحمد: چوخ گوزل و آنلاملی...\nVhid: سلام‌لار چوخ اورگه یاتیم یازقی ایدی ساغولونوز...\nفولکلور ترکان فولکلور آذربایجان فولکلور آزربایجان گئییملری نام ترکی گیاهان لباس سنتی آذربایجان گئییم لری نفیس سینافر ائل بیلیمی تورکجه بیتگیلر آدی نفیس سینافر گئییملر نفیس سینافر آذربایجان گئییملری یئرلی گئییم نام گیاهان یئرل گئییم لباس سنتی آذربایجان لباس ترکان نام گیاهان دارویی به ترکی تورک گئییملری لباس محلی نفیس گئییملری تورکجه بیتگی آدی ائل بیلیمی نفیس سینافر تورک گئییمی تورک گئییم لری فولکلور قشقایی","num_words":1577,"character_repetition_ratio":0.121,"word_repetition_ratio":0.111,"special_characters_ratio":0.266,"stopwords_ratio":0.003,"flagged_words_ratio":0.001,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":170983.1,"cluster_detection":-1}
+{"text":"دوْنۇز یا دوْوۇز یوخسا دوْمۇز سوس جینسینده بولونان حئیوانلارا وئریلن گئنل آددیر. سوس جینسی دونوزلار عائیله سینه باغلیدیر.","num_words":27,"character_repetition_ratio":0.018,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.182,"stopwords_ratio":0.037,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":270386.2,"cluster_detection":-1}
+{"text":"بیلدیگینیز کیمی نثر ژانری‌‌نین آیری- آیری قول‌‌لاری وار. من بوردا یالنیز حکایه نثرینه توخوناراق، اجاز‌‌ه‌‌زله بوندان بئله «حکایه دیلی» سؤزوندن یارارلانیرام.\nحکایه دیلی دئدیگیمیزده، بعضی‌‌لر تئز- تؤو معیار دیلی‌‌نین اؤلچوسونو ال‌‌لرینه آلیرلار. بو اؤلچولرله قارشی- قارشییا دورماق ایسته‌‌میرم، آنجاق حکایه یازاندا بیر سیرا مجبوریت‌‌لردن دولایی دیلده ال آپارمالی‌‌ییق. مثلن لحن یاراتماق و اونا اوخشار او بیری گره‌‌ک‌‌لر دیلده باش وئرمه‌‌لی‌‌دی. آنجاق معیار دیلین دار چرچیوه‌‌سینده بو ایش‌‌لرین هامیسینی گؤرمک اولمور.\nحکایه یازاری دیلی و معیار دیلینی اؤیره‌‌نیب بیلمه‌‌لی‌‌دی، آمما دیل اونون الینده (حکایه مقصدلرینه اویغون) خام بیر ماتریال کیمی‌‌دی. چوخ‌‌لاریمیز مشهور اولان بو سؤزو ائشیتمیشیک: یازیچی اؤزونه گؤره قرامئر یازیب، اوندا ده‌‌ییشیک‌‌لیک ده آپارا بیلر! پنیرینی آرتیق قویسالار دا، بو سؤز چوخ دا یانلیش دئییل. یادیما گلیر نئچه ایل بوندان قاباق حکایه‌‌لریمدن بیرینی اوخوسون دئیه دیل معلم‌‌لری‌‌نین بیرینه وئردیم. معلم حکایه‌‌نین اؤزونه گؤره دانیشمادان بیر سیرا کلمه‌‌لرین آلتینا جیزیق چکمیشدی. میز کلمه‌سی یادیمدادی. دئییردی: معیار دیلیمیزده «میز» عوضینه «ماسا» ایشلتمه‌‌لی‌‌ییک. من آز قالا بوینوز چیخارتمیشدیم. اؤنَردیگی کلمه‌‌لرله حکایه کیملیگینی الدن وئریب کورلاناجاقدی…\nعمومیت‌‌له معیار دیلینه بئله یاناشماق، چاغداش تحکیه ادبیاتیمیزین بؤیوک مسئله‌‌لریندن بیری‌‌دیر. آذربایجان تورکجه‌‌سی بوتون دیل‌‌لر کیمی تعریف اولونموش بیر قرامئره صاحیب‌‌دی. طبیعی کی، بو دیلده یازیب پوزان‌‌لار دا همن دیل قورولوشو اساسیندا یازمالی‌‌دیرلار. اؤز سؤزوموزه قاییداق؛ حکایه دیلی معیار دیلیندن یالنیز قرامئرینی یوزه یوز ارث آپاریر. قالانینی حکایه امکان‌‌لاری او یان بو یان ائله‌ییب ده‌‌ییشیر. مثلن سؤزلر، اصطلاح‌‌لار و کلمه‌‌لر حکایه‌‌نین ایستک‌‌لری‌‌یله اویغون سئچیلمه‌‌لی‌‌دی. آخی اردبیلده یاشایان حکایه کاراکتری هاچاندان هاچانا «میز» عوضینه «ماسا» ایشلتمیشدی ک�� بو ایکینجیسی اولا؟\nیوز نئچه ایل بوندان قاباق (دقیقن ۱۲۶۷نجی گونش ایلینده) جلیل محمدقلی‌‌زاده دیلیمیزجه ایلک حکایه‌‌نی یازمیشدی. او زامان اونون حکایه‌‌لری‌‌یله او بیری ژانرلاردا یازیلان دیلین لاپ بؤیوک فرقی، اونلارین دوغمالیغی ایدی. یعنی حکایه‌‌لر اولدوقجا خالقین دانیشیق دیلینه یاخین یازیلمیشدی. هامی اونون اثرلرینی اوخویوب (و یا دینله‌‌ییب)، اؤز چیخاری قدَر اوندان لذت آلیردی. بونون تاثیری اوتوز قیرخ ایل سونرا حتا فارس دیلینده یازان محمدعلی جمال‌‌زاده و باشقالاری‌‌نین حکایه‌‌لرینده ده اؤزونو گؤرسَتمه‌‌یه باشلادی. کاتیب دیلی یازمادیغی اوچون اونون اثرلرینه خور باخان‌‌لارین قاباغیندا باشینی آشاغی سالان محمدعلی جمال‌‌زاده، ایندی فارس ادبیاتی‌‌نین ایلک حکایه یازاری کیمی تانینیر. منجه جلیل محمدقلی‌‌زاده و محمدعلی جمال‌‌زاده‌‌نین لاپ اؤنملی ایش‌‌لری، حکایه یازماقدان قاباق حکایه دیلینی تاپماق ایدی. فارسجا ادبیاتیمیزدا، حکایه‌‌چی‌‌لر بو آخاردا یازیب یاراتدیلار، آنجاق تورکجه ادبیاتیمیزدا بو آخار اؤز یولونو گئتسه ده بیز ایکی مسئله ایله اوز اوزه گلدیک:\nپهلوی دؤنَمینده‌‌کی مدنی آپارتایدا گؤره ایران آذربایجانیندا تورکجه یازماق قاداغان اولدوغوندان، ایستر ـ ایسته‌‌مز بو گئدیشین سرعتیندن آلیندی. او تایدا دا یئتمیش ایل شوروی کیمی ایدئولوژیک بیر حاکمیتین آلتیندا یاشادیقلاریندان، رئالیزم سوسیالیزم مکتبی رسمی بیر ادبیات اولاراق یازیچی‌‌لارا دیکته اولوندو. او یئتمیش ایلده هر نه (حتا ادبیات) دؤلت سوزگه‌‌جیندن سوووشوردو. شعرلر، حکایه‌‌لر و رومان‌‌لار حزبین سیفارشی اساسیندا و یا اونلار بَیندیغی کیمی یازیلیردی. بئله‌‌لیک‌‌له اؤز چاغی‌‌نین محصولو اولان بیر معیار دیل یاراندی. اونلار بو کلیشه ایله تحکیه ادبیاتینی دا اؤلچمه‌‌یه بیچمه‌‌یه باشلادیلار.\nدئییلدییی یاساق‌‌لارا گؤره، او تایین ادبیاتی بیز اوچون اؤنملی بیر تعلیم قایناغی ساییلیردی (و ساییلیر). معیار دیلی دئدیک‌‌لری ده او تایدا رئالیزم سوسیالیزم بیر باخیشی اوزه‌‌رینده قورولموشدو. منجه بو معیار دیلینی گؤزو باغلی یامسیلایان‌‌لارین ادبیاتی‌‌نین بیر آیاغی یامان‌جا لَنگیییر؛ اؤزللیک‌‌له تحکیه ادبیاتیندا. گؤردویوموز کیمی ده بو چَرچیوه‌‌دن چیخا بیلمه‌‌ین‌‌لرین اثرلری بیر یئره چاتماییب. آخی مثلن نئچه سسلی، مالیخولیا و ذهن آخینیندا توخونان بیر رومانی، رئالیزم سوسیالیزم هاواسیندا یارانان معیار دیلینده نئجه یازماق اولار؟ عکسینه او معیار دیلدن یالنیز قرامئرینی گؤتوروب، صمیمی بیر دیله چاتمیش یازیچی ـ شاعرلریمیز اولوب.\nبعضی‌‌لرین حکایه‌‌لرینی اوخویاندا، هله ده او تایین رئالیزم سوسیالیزم نثری‌‌نین تاثیری آلتیندا یازدیقلارینی گؤروروک. بعضی‌‌لریمیز ده آنادولو متن‌‌لریندن ائتکی‌‌لَنیرلر. هله قویساق بونلارین دیل قورولوش‌لاری دوزدور، یئنه اوخوجویلا یازی‌‌نین فاصله‌‌سی دولمور. یعنی اوخوجو باسما و ساختا بیر متن‌‌له اوزلَشدیکده، اونو منیمسه‌‌یه بیلمیر. سون زامان‌‌لار آنجاق بیر سیرا حکایه یازان‌‌لاریمیز جلیل محمدقلی‌زاده کیمی معیار دیلی‌‌نین دیکتاتورلوغونون قارشیسینا چیخاراق، تورکجه‌‌میزده چاغداش حکایه دیلی آزدان چوخدان یاشاتماغی باجاریب‌‌لار. مثلن صالح عطایی «منیم آدلاریم» و «دون‌‌کیشوت و دَلی دومرولون کؤرپوسو»ـ‌‌یلا، ناصر منظوری «قارا چوخا» و «آواوا»ـیلا، داود دوستار «هوپبانا»ـیلا، غفور امامی‌‌زاده خیاوی «قیرمیزیم»ـلا، حامد احمدی (بو تئزلییه چیخاجاق) «توتماتورا»ـیلا، حسن ثمودی «اؤزگه»یله، رقیه کبیری «ایچیمده‌‌کی قیز»، «ائویم»، «یئردن اوجا تورپاق»، «دونیا قابار چالیب یولداش»، «قوش‌‌لار داها قورخمورلار» و او بیری کیتاب‌‌لاری‌‌ـلا، ایواز طاها «قورشون هاردان آچیلدی‌‌»ـیلا، فرانک فرید «خانیم اَلی»‌‌ـیله، محمود مهدوی «بغداددا قار یاغیر»ـلا، شریف مردی «اولدوزلار قاییمیشدی»ـیلا و باشقالاری. و البته الف. نورانلی اؤلوموندن چوخ سونرا چیخمیش «قیزیل آتیم» کیتابی‌‌یلا! چوخ‌‌لاری دا وار هله کیتاب صاحیبی اولماییب، آمما آیری-‌‌آیری درگی‌‌لرده و یا سایت‌‌لاردا اؤز حکایه‌‌لرینی یاییملاییر‌‌لار.\nهر حالدا سورغونون جاوابی دئدیگینیز یئددی‌‌یوز کلمه‌‌دن داها چوخ اولماسین دئیه سون سؤزومو بئله یازیرام: هر هانسی دیلده اولورسا اولسون، حکایه دیلی، دیلین حکایه‌‌سی‌‌دیر….\nایکینجی جواب: شریف مردی\nسوال او قدر گئنیش‌دیر کی یئددی یوز کلمه‌ده نه قدر قونویا توخونماق اولاسی اولدوغونا هئچ ده آرخایین دئییلم. بو اوزدن سؤزو اوزاتمادان «داغیتماغا دوغرو» آدی ایله تنقید قونوسوندا مقاله توپلوسو ساهمانلادیغیم کیتابدا «چوخ‌سسلیلیک؛ رومان؛ بیز» باشلیقلی مقاله‌نین اؤزه‌تینی گتیرمه‌یه قرار وئردیم. مقاله‌نین آماجی سوروشولان سورغویا جاواب آختاراراق باشقا نئچه اؤنملی مساله‌نی ده آراشدیرماق ایسته‌ییر. اوردا رومان‌دان دانیشمیشام و ایران تورکلری‌نین رومان دورومونا باخمیشام؛ نثر ده ائله‌دیر هرحالدا. رومان گؤروب نثر ده اوخویا بیلرسینیز.\n[…] ایران تورک‌لرینین رومانی ایزله‌دیگیمجه بیر او قدر دئییل‌دیر (سایماقلا قوتولور!) اولانلارین چوخو دا بیر سسین یوخسا یازارین سسی آلتدا بوغولور! دانیشیق دئیه، اؤزل کاراکتئر دئیه، اؤزللیک دئیه بیر شئی یوخ‌دور. هر شئی دایازدیر. یازار کاراکتئرین پیشیرمه‌یینده یورولور، یا بیتمه‌دن توکه‌دیر یا دا آرتیق اوزادیر. شابلونلاشمیش شخصیت‌لر، دیالوق‌لار، بوش‌بوغازلیق، چرچیوه‌دن چیخماق، داغا-داشا وورماق، اولای ‌هؤرگوسونو ایتیرمک… یازیلارین چوخوندا گؤرونور.\n[…] دَرین رومانین کاراکتئرلری دیری وارلیق کیمی اولمالی‌دیر. اؤزونو تام بویلو بوخونلو گؤسترمه‌لی‌دیر. رومان اوخوجوسونو ایناندیرمالی‌دیر، گرچک ‌اوستو اولورسا بئله. سؤزومو هاوادا دئمک ایسته‌میرم. ناصر منظوری ۱۳۷۳ده «قاراچوخا» آدلی رومان یازمیش. باشقا یئرده دئمیشم(۳)، بو رومان بیزیم (بیلدیگیم و اوخودوغوم) اَن گؤزل و آدی چکیلمه‌لی رومانلاریمیزداندیر. نه ایسه بو روماندا مؤلفین سسی قولاغی کار ائله‌ییر. کاراکتئر دئیه بیر شئی آرادا اولوشمور. سانکی مؤلفین سؤزونو دئمک اوچون یازیلمیش‌دیر یالنیز. سؤزو ایسه کَسین‌دیر. باشقا رومانلاریمیزین بیرچوخو بوتونلوک‌ده یا رومان دئییل یا دا تجربی رومان اولماغا جان آتیر. یازارین حوصله‌سیزلیگی ایله، تلم‌تله‌سیک یازیلمیش. دایاز، جان‌سیز، روح‌سوز و ژورنالیستی بیر عالم‌دیر. ایناندیرماغی وئجینه آلمیر. یازار سانکی سؤزونو یئریتمک اوچون بیر سیندان آلمیش الینه و سؤزجوک‌لرله اوخوجونون بئینینی دؤیور. اؤیکو قولو هابئله. آنجاق اؤیکوده بیرآز رومان دوروموندان ایره‌لی گئده ‌بیلمیش اولساق دا، یئنه مونولوق ایچینده‌ییک! هله گئتملی و آچمالی یول چوخ و اوزوندور.\n[…] دیل قونوسونا گلینجه، آرادا بؤیوک چات وار. خالق دیلی ائییتیمین یوخلوغوندا و مرکزیّتین تک‌سسلیگی آلتدا چابالاییر. گئت‌گئده مئدیانین یوخلوغوندا دیلین عئیبه‌جر فورماسی آغیزدان آغیزا دولاشیر. یازار بوندان قوتولماغا چابا گؤسترمه‌لی‌دیر. گؤستریر ده. بیر یاندان رومان یوخسا اؤیکو (اینجه‌صنعت) مخاطبینه دانیشمالی، او بیری یاندان دانیشیلان دیل عئیبه‌جر! دانیشیلان دیل‌ده یازماق چلیشکی‌یه قاتلاشماق‌دیر بیر یؤندن. نه ائتمه‌لی‌دیر رومانچی بو دورومدا؟ بیر طرفدن دیلی آریتماق (یابانجی سؤزجوک‌لردن کی اؤز یئرینه اوتوروب و دیل‌لرین آلیش- وئریش ایلیشگی‌سینده اؤزونه گؤره بیر امکان‌دیر، اونلاردان دئییل ده قوندارما و یئرینه توشمه‌ین سؤزجوک، قورولوش و یاپیلاردان) یازارین بیر گؤره‌وی اولسا دا، اصلینده رومانچی آنلاتیسینی کیمه دوغرو توشلامیش اولدوغونو دا نظرده توتمالی‌دیر.\n[اؤرنک اولاراق رومانچی\/ یازار\/ شاعیر «دانشگاه» کلمه‌سی‌نین یئرینه «بیلیم‌یوردو»، «اونیوئرسیته\/ یونیوئرسیته\/ اونیوئرسیتئت» یوخسا ائله دانشگاه ایشلتملی‌دیر؟ البته کی جومله قورولوشو و تورکجه یاپیسینا اویوشمایان جومله و ساختا قورولوشلار سؤز قونوسو دئییل‌دیر بوردا. بعضی‌لری خالق دیلینده اولدوغو کیمی اونون قوللانماغینی وورغولاییر. اما بو خالق دیلینده قوللانینلان سؤزجوک‌لرین نثریمیزده گتیرمه‌یی هاراجاق آردینی توتوب اوزادا بیلریک؟ (بعضی‌لری داها تورکجه سایمیر دا) مئدیا و ائییتیم یوخلوغو ایسه بو دورومو داها گرگین ائتمیش! و یابانجی (فارسجا یوخسا اسپانیانجا و …) کلمه‌نین سئچیلمه‌سینده معیار نه اولابیلر؟ بونو بیلرک کی آلیشیلمیش هر شئی زامان سوره‌جینده آلیشیلمیش دوروما گلیب چیخیب‌دیر.]\n[…] رومان یازماق و رومانین اولماغی چوخ شئی‌لره باغلی‌دیر، آنجاق آچیق دئسم: بوتونلوکده بیزیم ایراندا و داها دا گئنیش گیریشسم قونویا، قونشو اؤلکه‌لریمیزده ایسه رومان هله او قدر یئرینه توشمه‌ییب‌دیر و آزدیر. اؤرنک اولاراق، آدلیم یازارلاری و دونیا سویه‌سینده آدی چکیلن رومانلاری اولان تورکیه‌نین رومانی‌نین ساده‌جه ۱۵۰ یاشی وار(۴)؛ بونو آوروپایلا توتوشدوراندا ایکی قات اوندان یاشلی‌دیر(۵). اوردا فلسفه‌نین (و باشقا بیلیم قوللاری‌نین) آچدیغی و اؤتوردویو آچی دورتوسو ایله رومان دا آیاق توتور(۶). آرتیق، رومان باتی اؤرونو اولاراق اوزه چیخیر.\nبیزیم دیللرده گزن عاشیق، اوزان و ناغیل گله‌نه‌یی‌میز، گوجلو آرخاسی وار ایکن، هوندور گله‌نه‌یه دایانیرکن رومان تعریفله‌نن ژانرا چئوریلمه‌دی(۷). رومان آوروپادان بیزه میراث گلدی. اوردا یاشایان کولتور انسانا بیرئی اولاراق یاناشماغا باشلایاراق فردیّتی اولوشدوردو. رومان انگلستان‌دا دوغولوب، ائله اوردا دا باریندی. آنلاتیچی اؤزونو یوخسا هر بیر کاراکتئرین اولوشماسینی روایت ائتمک اوچون ایلک اؤنجه انسانا اینانمالی‌دیر.\nآیریجا، مسیحیت کولتورونه باغلی اولان باشقاسینا اعتراف ائتمک عنعنه‌سی اونو سوره‌کلی اولاراق اؤزوندن و گوناهیندان، بیرسؤزله، اؤزلویوندن دانیشماغی اؤیره‌تدی. دینج و راحتجا اؤزوندن دانیشابیلدی(۸). بیزد�� کیمسه اؤزکئچمیشینی بئله، بیر او قدر آچیق‌- ساچیق یازماییب‌دیر. اعتراف جسارتی و یازماق گله‌نه‌یی، چوخ شئی‌لره، او جومله‌دن رومانین اولوشونا، کؤرپو اولدو. اسلام دوشونجه‌سینده آنجاق، اعتراف ائتمک باشقادیر. سیرلی عالم‌لری یارادان سنین اوره‌ک سؤزوندن خبرداردیر! ماورائی گوجه سیغینان اینانج، انسانین یاشادیغی آجی و دردلی تجربه‌لرینی اؤزو کیمی بیر باشقاسینا آنلاتماغا مانع اولور.\nایرانا گلینجه اوست- اوسته توشن قونولار وار. مین چئشیت ظولم، آجی، سلطه، قیتلیق، آجلیق، دیدرگین‌لیک چکن کوتله هله اؤز جانینا یییه دورا بیلمیر، دینجلیک و ثبات آرادا یوخ، یاپی قورولمادان سؤکولوب باشقا سیستئم سوخولور اورتایا. کئچی جان هاییندادیر. اورتام رومان یارادان اورتامی دئییل بلکه. مشروطه بیر دؤنگه اولور. قصّابین الینی گوده‌تلمک ایسته‌ییر. بیزده دیل مساله‌سی باشدان توت ایندییه کیمی یارالی وارلیق کیمی سورونوب‌دور. تورکجه یازماق، بلکه دانیشماق، نیسگیل اولموشدور چوخ زامان. رومان دیل قونوسودور، سؤزجوک ایسه اونون ایشله‌ده‌بیله‌جک آراجی. سیاسی یؤنلره گؤره آذربایجان انسانی اؤز دیلیندن اؤزگورجه یارارلانا بیلمه‌دی. بو یؤنلر اونو سوره‌کلی یاشام قایغیسینا دا قویدو. بو انسانین یاشامیندا تروماتیک و دؤنگه‌لرله دولو اولان اولای‌لار آنلاتییا کئچه ‌بیلمه‌دی. بیر ده‌کی یازماق گله‌نه‌یی یوخ! یازماق و بوتونلوک‌ده یاراتماق قایغیسی آرخا پیلانا کئچدی(۹).\nرومان، یازی و روایت ائتمک گله‌نه‌یی اولان توپلوم‌دا، (ماجال تاپیب چؤرک قایغیسیندان اوزاقلاشیب) خیالا دالا بیلن، و دیلیندن یارارلاناراق اؤزوندن، دردیندن، گوناهیندان، چلیشکی‌لریندن، سئوگیسیندن و بیر سؤزله انسانلیقدان دانیشا بیلن گله‌نه‌یه باغلی‌دیر. انسانین ایچ دونیاسی ایله دیش دونیاسی اونو روایته اؤزگور بوراخان گله‌نک و اورتام‌دا رومان اولوشا بیلر. بئله ایسه بیزده رومان آز دئییل، بیزده او معنادا رومان یوخدور. آنجاق بو سؤز یئنی و دیرلی چابالاری گؤرمه‌مکدن یوخسا اعتناسیز باخیشدان ایره‌لی گلمیر، یالنیز یازارین ایندییه کیمی ایزله‌دیگینه گؤره الده ائتدیگی سونوج‌دور و اومورام کی یالنیش اولسون.\n* اتک‌یازیلار و دیب‌نوتلارا یاییلاجاق کیتابدا گلن مقاله‌ده باخا بیلرسیز.\nدانلود\nنسخه اصلی این مطلب\n«میانالی علیرضا»نین یئنی شعر مجموعه‌سی یاییلدی\nایشیق\nآرخاداش خاطیره‌لری (ایکینجی بؤلوم)\nرقیه کبیری\nبیر نئچه شعر؛ بیر تنقیدسل اوخونوش؛ «کریم قربان‌زاده»\nکامیل قهرمان‌اوغلو\nان اوزاق یاخین\nفریبا ابراهیمی(آفاق)\nچاپ\n4 پاسخ\nجعفر بزرگ امین گفت:\nجمعه ۹ اسفند ۱۳۹۸ در ۱۳:۵۵\nائلئشدیرل یانیتلاریمی آینی دورومدا یاییدیغینیز اوچون چوخ ساغ اولون دوستلار\nجعفر بزرگ امین گفت:\nپنجشنبه ۸ اسفند ۱۳۹۸ در ۱۲:۴۴\nجناب کاظمی مقاله سینده دوستلارین اویکو نثرلرینه اشکال توتوب ایشله دیینیز فلان دئییم بوردا منیمسه نمه میشدیر.اما اوزو مجبوریتیندن دولایی جومله سینی ایشله دییب.بو گونئی مخاطبی نین ایشله دیگی نثریدیر؟\nجعفر بزرگ امین گفت:\nپنجشنبه ۸ اسفند ۱۳۹۸ در ۱۲:۲۱\nمجبوریتیندن دولایی .بو کاظمی نین نثریدیر\nهاراجاق : بودا مردانی نین تحلیلی مقاله سینین اورتوگرافیک یازیسیدیر. بو دوروملا نه یی ائلئشدیریرلر؟ بو چاتیشماز اورنکلردن بو ایکی یازیدا بول بول گورونور. هارادک اورنه یین یازمالیدی\nجعفر بزرگ امین گفت:\nپنجشنبه ۸ اسفند ۱۳۹۸ در ۱۲:۱۱\nبو ایکی دوستوموزون تورکجه نثریمیز، اویکو( یانلیش اولاراق حکایه نه بیلیم تحکیه آدلاندیریرلار. صبحدل ده بو یانلیش دوشونجه دیر) رومانیمیزلا باغلی نثرلرینی همده باشا دوشدوکلرینی اوخودوم. ایلک اولاراق بو ایکی دوستوموز بو تور یئکه خانا و اوستون باخما توخونمالارینی اونودوب ، ایلک اوز تورکجه نثرلرینی ساغلاملاشدیرسینلار سونرا باشقالارین نثرلرینی ائلئشدیرسینلر.( منیم ده نثریم بو چاتیشماز دورومون ایچینده دیر.) اویکو ایله رومانیمیزا فنی باخیملاری پئشکئش.بو گون گونئیده تورکجه میز اوزره رسمی ائیتیم، اوخول و اوزمان اکادمیک دیلچی اولمادان هیچ بیر ساغلام معیار تورکجه میز یوخدور منجه. سوزومون سونو بو اولسون : معیار دیلسیز بیر اولکه ده حرفه ای شعر، ادبیات، اویکو، رومان، تنقیدو…ده اولا بیلمز. بو اوزدن دئمینه اولاراق هرکس نئجه دوشونوب باشا دوشورسه اوجور یازیر و باشقاسینی دانلاییر. دانلاماق یئری یوخ. چاتیشمازلیق بویوک کیچیک ادبی توپلوموموزو بورویوبدور. بوردا قوزئی – توروکیه – فارسجادان هیبریدله شن بیر قارماقار یشیق دیل حاکیمدیر. مردانی و کاظمی بوردا یازدیقلاری تورکجه عیبه جر نثرلری قورولوشجا، ایشله دیکلری سوزجوکلرده تام فارسجادیر.هامیمیز چاتیشماز دورومداییق. وار اولسون ایشیق سایتی","num_words":3078,"character_repetition_ratio":0.029,"word_repetition_ratio":0.004,"special_characters_ratio":0.204,"stopwords_ratio":0.006,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":250523.6,"cluster_detection":-1}
+{"text":"(مقاله)دانیشیقایشلدنایشلدن دانیشیغیویکی‌پدیاویکی‌پدیا دانیشیغیفایلفایل دانیشیغیمدیاویکیمدیاویکی دانیشیغیشابلونشابلون دانیشیغیکؤمککؤمک دانیشیغیبؤلمهبؤلمه دانیشیغیپوْرتالپوْرتال دانیشیغیTimedTextTimedText talkماژولماژول دانیشیغی","num_words":79,"character_repetition_ratio":0.023,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.066,"stopwords_ratio":0.038,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.996,"perplexity_score":13396.3,"cluster_detection":-1}
+{"text":"یانوارین ۲۸-ده گؤرکملی سنتشناس، پوبلیسیست، ژورنالیست انور بؤروسویون وفات ائتمه‌سی ایله باغلی آجی خبر آذربایجانین حدودلاریندان دا کنارا چاتدی. بیر قدیم دوستو و فرقه‌چی یولداشیمیزی ایتیردیک، روحو شاد، خاطره‌سی عزیز اولسون. بو سارسینتی‌لی خبردن آذربایجان دموکرات فرقه‌سینین مختلف اؤلکه‌لرده مسکونلاشان آوروپا کومیته‌سینین عضولری ده اوزونتو کئچیردی.\nانور بیله یولداشلیغیمیز ۱۹۹۲-جی ایلده‌ن باشلامیش‌دی. “گونئی آذربایجان” ژورنالینین رحمت‌ لیک سید آغا عین اللهی و باشقا دیرلی یولداشلارلا بیرلیکده عرصه‌یه گلمه‌سینده دایم بیلیک و باجاریغینی اسیرگمه‌دی. دوستلوق و مسلکداشلیغیمیز سونادک داوام ائتدی. استعدادلی ژورنالیست، صمیمی و مبارز انسان کیمی قلبلرده یاشایاجاق. انور بؤروسویون عزیز خاطره‌سی همیشه بیزیمله قالاجاق‌دیر. مرحومون عائله عضولرینه، مسلکداشلارینا و یاخینلارینا درین حزن له باش ساغ‌لیغی وئریریک.\nآذربایجان دموکرات فرقه‌سینین آوروپا کومیته‌سی\nپایلاش\nیازی شرح\nاول کی\nسعید ملازاده دونیاسینی دییشیب\nنؤوبتی\nسید جعفر پیشه وری (۱۸۹۲-۱۹۴۷)\nسیزین خوشونوزا گله بیلر مؤلف‌دن داها چوخ\nخبرلر\nگؤرکملی ژورنالیست، شاعر، مترجم مژگان خانیم صیامی ابدیته قووشدو\nحادثه‌لر\nقان ايله يازيلميش تاريخ هئچ واخت اونودولماياجاق\nایتی بوجاقدان باخیش\nپرویز ثابتی؛ آیشمنی که محاکمه نشد\nمقاله لر\n۲ اسفند (۲۱ فوریه روز جهانی زبان مادری)\nاول کی نؤوبتی\nComments are closed.\nسۏن ؽازؽلار\nبزرگداشت استاد آشیق مسلم عسگری\nآیین رونمایی ازتندیس کاظم خان قوشچی\nواحدهای اندازه‌گیری تورکی\nحیاتین آمانسیز بیر قانونو وار، تعصب سوز میللت گرک خوار اولسون.\nجلسه‌ دادگاه رسیدگی به پرونده فعالان تورک محبوس در اوین برگزار شد.\nAprel 2022\nBE\nÇA\nÇ\nCA\nC\nŞ\nB\n1 2 3\n4 5 6 7 8 9 10\n11 12 13 14 15 16 17\n18 19 20 21 22 23 24\n25 26 27 28 29 30\n« Mar May »\nآذربایجان دموکرات فرقه‌سی نین اورقانی اولان «آذربایجان» روزنامه‌سی نین بیرینجی سایی ۱۹۴۵-جی ایل سنتیابر آیینین ۵-ده چاپ‌دان چیخمیش‌دیر. «قزئت بیرینجی سایین‌دان باشلایاراق آذربایجان دیلین‌ده بوراخیلیردی. حاجی علی شبوستری (۱-۲۹-جو سایلار)، احمد موسوی (۹۸-۱۵۱-جی سایلار)، حمزه فتحی خوشگینابی (۱۵۲-۲۴۶-جی سایلار)، اسماعیل شمس (۲۴۷-۲۹۳-جی سایلار) روزنامه‌نین باش رئداکتورلاری اولموش‌دور. حال-حاضردا روزنامه‌نین باش رئداکتورو رحیم حسین‌زاده ‌دیر.","num_words":477,"character_repetition_ratio":0.054,"word_repetition_ratio":0.034,"special_characters_ratio":0.238,"stopwords_ratio":0.004,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.999,"perplexity_score":168824.0,"cluster_detection":-1}
+{"text":"۱۹ سپتامبر: بلژیک‌ده دونیادا ایلک گؤزل‌لیک رقابتی کئچیریلمیش‌دیر؛ فاشیست آلمان کی‌یوی ایشغال ائتمیش‌دیر.","num_words":21,"character_repetition_ratio":0.0,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.144,"stopwords_ratio":0.0,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":496177.1,"cluster_detection":-1}
+{"text":"ایضاح: اوتوزینجی اون ایل‌لیک‌ین اول‌لرینده چوغ آغیر و گیزلی بیر شرایطده “آذربایجان” روزنامه‌سینین یئنی نشر دؤرو باشلاییر. چوخ تاسفله بو ایشین گئدیشاتی و نئجه اولماسی حقده، اونون نشرینده اشتراک ائدنلرین بیر تعدادینین قید حیاتدا اولماغینا رغما، هله ده گئنیش معلومات الده یوخدور. ۱۴۲ نومره‌ده نشر اولونان بو روزنامه‌دن یالنیز بیر نومره الده‌دیر. چوخ تاسفله بیر جمعین زحمتی سایه‌سینده گؤرولن بو دیرلی ایشه انقلابدان سونرادا آچیقلیق گتیریلمه‌ییبدیر. “آذربایجان” روزنامه‌سینین ایکینجی تحریریه هیاتینین ترکیبینده اولان اوستاد مجید امین مؤید بیر نئچه ایل اول اوستاد بهزادینین آغیرلاما مراسیمینده بو باره‌ده کیچیک بیر ایضاح وئرمیشدیر کی آشاغیدا اوخوجولارا تقدیم ائدیریک. بو امیدله کی قید اولونان موضوعدا معلوماتلاری اولان شخصلر مطبوعات تاریخیمیزین بو حصه‌سینه ایشیق سالسینلار.\n×××\nبوتون ایران خالق‌لاری امپریالیزم خصوصی ایله انگلیس امپریالیزمی و نفت شرکتی علیهینه ووروشان زامان‌لار آزادلیق سئور مطبوعات ایران‌دا بو موباریزه‌نین قاباقجیل نور ساچان چیراقلاری اولموشدور. آذربایجان قزئتی‌ده تقریبن ۱۳۳۰دان ۱۳۳۴ده‌دک، بو صف‌ده باش اوجالیق‌لا یئرلشیب و تاریخی رول اویناییب‌دیر.\nآذربایجان روزنامه‌سی باشقا قزئت‌لرله بیرلیک‌ده خلقیمیزه هر هفته‌نین ان مهم مسئله‌لری‌ حقینده گؤستریش‌ وئریب، زحمتکش‌لرین حقوقوندان دفاع ائله‌ییب،‌ کندلی‌لردن خانلار و ارباب‌لار قارشیسیندا دفاع ائده‌رک، ضد امیریالیستی جبهه‌ده باریشماز موباریزه آپاریردی.\nبیلیرسیز کی، او ایل‌لر بیر طرف‌دن انگلیس و ها بئله آمریکا سلطه‌چی‌لری علیهینه کسگین موباریزه دؤورو ایدی و خالق‌لاریمیز ایراده‌سی‌ایله نفت میللی اولموش و توطئه‌لر ایران‌لی‌لاری تهدید ا��دیردی و هر حال‌دا نفتین میللی‌لشمه‌سی ایران خالق‌لاری‌نین بؤیوک آرزوسو اولاراق، بیزیم بو قزئت‌ده بو اومید و آرزولارلا ایره‌لی‌له‌ییردی و خالقین شادلیق‌لارین عکس ائدیردی.\n۲۸ مرداد آمریکا- انگلیس کودتاسیندان سونرادا دوشمن‌لرین هجوم دؤورو و شاهین آرتیق قولدورلوق زامانی اولوب. اون‌مین‌لر شریف اینسانلار دوستاقلارا و تبعیدلره معروض قالیب و یوزلر بؤیوک اینسانلار اعدام اولوندولار و یئنه‌ده روزنامه‌میز بو دؤورده خالق ایله همدرد ایدی و چالیشیردی کی، اونلارا اوره‌‌ک وئریب و قارانلیق زمانه‌نین کئچری اولماسین یادا سالسین.\nآذربایجان قزئتی هفته‌لیک نشریه ایدی و بوسبوتون آنا دیلینده یازیلاراق، خالق ایچریسینده یاییلیردی.\nروزنامه‌نین باش مدیری «بهزاد بهزادی» اولموشدور و باش مقاله‌لرین چوخو اونون قلمی ایله یازیلیب‌دیر. بو مقاله‌لر اساس و گون مسئله‌لره جاواب وئریردی.\nاوستاد بهزادی‌نین نقشی‌ ساده‌جه مدیرلیک دئییل‌دی. او سیاسی باخیم‌دان اوستون و قدرتلی بیر شخصیت و بیر دیل اوستادی کیمی روزنامه‌نی اداره ائدیردی. بهزادی ادبیات سئور و ذووق‌لو بیر ضیالی اولدوقدا، اوستاد شهریارین «حیدربابایه سلام» اثرینه ایلک دفه درین معنالی و آراشدیریجی تحلیل و نقد یازمیش و روزنامه‌نین نئچه نومره‌سینده چاپ اولونوب و روشنفکر جاوانلاری بو بؤیوک اثرله آشنا ائتمیش‌دیر. او تحلیل یازیلاندا «حیدر بابا‌یه سلام» چاپ اولماقدا ایدی و دئمک لازیم دئییل کی، او قارانلیق گون‌لرده بو اثر و تحلیل آنا دیلیمیزی قوروماقدا بیزه چوخلو کؤمک اولموشدور و اثرین سرعت‌له خلق ایچریسینده یئر آچماسینا یاردیم ائتمیش‌دی.\nروزنامه‌نین یازیچیلار هئیتی وار ایدی و یادلاردا قالان محمدعلی قوسی (فرزانه) و «علیقلی کاتبی» (آغ قوش) اوّل‌لرده و احمد شایا «آلاو»، «محمدحسین مبیّن» و من (مجید امین مؤید) ایکینجی مرحله‌ده بو هئیت‌ده عضو ایدیک. باشقا دوستلاردان دا وار ایدیلار کی چوخ تاسفله من آدلارینی یاددان چیخارمیشام.\nبو هفته‌لیک آنا دیلینده یازیلیب یاییلان قزئت ۱۳۳۴- نجی ایلده پهلوی رژیمی شهربانی‌سی و اطلاعات مأمورلاری وسیله‌سی ایله تعطیله اوغرادی و چاپخانا‌سی دا توقیف اولاراق، اونون مسئول مدیری حبسه آلیندی. آمما گونش همیشه‌لیک بولود آلتیندا قالمادی.","num_words":738,"character_repetition_ratio":0.037,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.206,"stopwords_ratio":0.0,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":469382.6,"cluster_detection":-1}
+{"text":"۱۰ آبان، ایران تقویمینده ایلین ۲۲۷-جی گۆنی دیر و ایلین سونونا ۱۳۸ گۆن (نورمال ایل) یا ۱۳۹ گۆن (اۇزون ایل) قالیر.","num_words":24,"character_repetition_ratio":0.0,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.25,"stopwords_ratio":0.0,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.995,"perplexity_score":257957.2,"cluster_detection":-1}
+{"text":"آنادیلیمیز: گئجه‌دیر. بیر اؤلکه‌نین گیله‌سینده گرگین و دیدرگین گزیشن گنجلر گلیر گئدیر، گاهدان کوچه باشینی کسنلرده گؤزه چارپیر. سکیلر داریسقاللیقدان یازیق آغاجلارین یاماجلارینا توخونور؛ بئتون سیمینت سینیق-سالخاق موزایکلر- کی چوخ واخت ماغازاچیلارین باییرا سپن سولارینی آیاقلانارکن سیچرادیب یولدان اؤتنلرین پوزوب بئزلرینه ایز- لکه سالیردی – گاهدان آز قالیر اونلارین بئلینه چیخسین. گاهدان بعضی قوخولار گلیب اسکی حاماملارین آیاغینی خاطیرلادارکن، آللاه وئردی خانین ایصفاهانداکی تولانبارچی پیشیگی‌نین یاتماسینی آنلادیر.\nبورنونو توتاراق اوزونو چئویریرسن قوخولاردان قاچاسان، او حالدا گؤزون ساتاشیر اوست- اوسته یاپیشان اؤلو اعلانلارینا، اؤزل اوخول اعلانلارینا، ذولفعلی اوخوللاری رئکلاملارینا، عئینوللانین گؤز حکیملیگی اعلانینا، یدوللانین سینیقچی حکیملیگی اعلانینا و کئچمیش سئچکیلردن قالمیش قودرت خانلارین تخت اوچون ساواش رئکلاملارینا کی دام- دیوارلاری حتی ماغازالارین، تاکسیلارین، مینیکلرین جاملارینی، گونون، آیین، و اولدوزلارین اوزونو سووامیشدی. ایستر-ایسته مز اللر دال جیبلرین اوزرینه زووور- اورا دا اعلان یاپیشدیرماسینلار دئیه. خییاوانلاردا ماشین الیندن او تایا کئچمک اولمور؛ بیر یاندان دا ائله درین چالالار وار کی ماشینلار اونلاردان قاچماق ایسترکن بیر- بیرلرینه چارپیر و قالابالیق داها آرتیر. بو آندا خییاوان کناریندا گؤزله‌ین قوجالارا او تایا کئچمک فورصتی ال وئریر. بو شهر آنجاق بومبار دوماندان سونرا دوشمن الینه دوشموش بیر خارابالیغا اوخشاییر.\nهره اؤز ایشینده ایدی بو خارابالیقدا، سانکی‌هامی‌اؤزوندن قاچماق ایسته ییردی. آمما طبیعت بئزیکمیشدی بو دورومدان. بئل بابا ائولرینه تله‌سن آداملارا قارشی دوروب گئری ایتله‌ییردی. کیمسه اونو باشا دوشموردو. او باغیریردی، قیشقیریردی، اؤزونو دام- دیوارا چیرپیردی آنجاق سونوندا نفسدن دوشوب درین آه چکمه‌یه باشلاییردی و بو آهلار داها سونرا اسنمه‌یه دؤنوب بوتون طبیعتی مورگوله‌مه‌یه چاغیریردی. آرتیق آغاجلار یاشلی اولدوقلارینا گؤره چینارلارین مصلحتی ایله اعتیصابا چیخمیشدیلار. چینارلاردان بیری:\n“بیزلری بو خارابایا گتیریب اکمه‌دن اؤنجه سؤز وئردیلر یئریمیز گئنیش اولسون، هر گون سوواریلاق، آیاغیمیز آلتینا یاشیل چمن سریب یان-یؤوره‌میزه گول-چیچک اکسینلر. بیزلرده اونلاری کیشی سانیب ائویمیزدن اوبامیزدان اولدوق؛ دوزدور کی بیر-ایکی ایل اوول بیزلره بیرآز باخیب یئتیردیلر، آمما سونرا …”\nبیر سؤیود چینارین سؤزونو کسیب بئله دئدی:\n“ائشیتمیشم بو شهره یئنی بیر دسته گلیب، باشچیلاری قارینالتیلارینا بویوروب بیزلره آرتیقراق یئتیشسینلر …”\n“دئدی- قودولارا باخمایین یولداشلار! من او دسته‌لردن باشچیلاردان چوخونو گؤروب یولا سالمیشام. بو شهرده آنجاق یاخشی گئدر یئرینه یامانی گلر. اینانماییرسینیز، صاباح باشچی جنابلاری گلرکن باخین، دؤوره‌میزده کی زیبیللری ییغیشدیرمایاجاقلار کی هئچ، بیرده شهرین زیر- زیبیلینی اؤرت- باسیر ائتمک اوچون هر نه بئیینسیز آبدال، ایشسیز وارسا توپارلاییب دؤوره‌میزه ییغاجاقلار، هله بعضی‌لری باش گؤزوموزدن‌ دیرماشیب بوینوموزدا اودیه‌جکلر. خییاوانلارین دا چالالارینی گیزلتمک اوچون آل-الوان خالیلار سالاجاقلار. آیاغینیز آلتینداکی تورپاغا بیر باخسانیز، تپ-چئویر اولمادان هر گون او قدر باسیلیب کی داشا دؤنوب؛ نه سو کئچیر نه‌هاوا. نییه گونو- گوندن سارالیب بوزاریریق؟ هه … سؤیود قارداش! کسیلمه‌ییبسن آجیسینی بیلمیرسن. صاباح هر‌هاوا ایله اوینایان ساچاقلارین قول- قاناد اولارکن بیلرسن نه دئییرم، اونداکی کؤرپو قالیب چایین اوتاییندا!”\nسؤیود قیزاریب اوتانقیجدان نئچه یارپاغی سیسقا بیر کولک ایله بیر اویانا بیر بو یانا بورولا- بورولا دوشوب زیبیللره قاریشدی. بو آندا بیر نئچه قاراغاجین اؤلوم خبری قورشون کیمی‌آغاجلارین اور��‌گینه سانجیلدی.‌هامی‌نین گؤزو او هوندور چینارا دیکیلدی. او قابا آغاج ایسه سیخینتیدان بوغولوردو، آنجاق قانباغی چاتلاییب جیریلیب نئچه پارچا الی، آیاغی، و کورکلری‌نین قالین قابیقلاریندان قوپوب تورپاغی اؤپه‌رک اونو لووقادان بیر آز قورتاردی؛ آخی او دایانیب دؤزمه‌لی ایدی. لاکین ایکی باشقا توت آغاجی بو درده دؤزه بیلمه‌ییب شاققیلتی ایله ایکی بؤلونوب حیرصدن چاتلادیلار.\n“ائی اولو تانری! بیر فیرتانا، بیر سئل، بیر ترپم. آخی بیزیم سنجه دؤزوموموز یوخدو!” بیر باشقا قاراغاج اللرینی گؤیه آچاراق دئدی. گؤزلری قوروموشدو، آغلاماغا یاشی قالمامیشدی؛ بیرده “ایگیده آغلاماق آر اولسون”، دئییردی، آمما گنج یاشینا باخمایاراق ساچلاری تؤکولمه‌یه باشلامیشدی.\nبیرینجی چینار دئدی:\n“داریخمایین، دمیر قاپی‌نین تاختا قاپییا بیر گون ایشی دوشر. او جان بو جانا قوربان اولسون، بو قارا او قارالارا بنزه‌مز. اونلار بیر آش بیشیریم …”\nآرتیق طبیعت جانلانیب چئوریلیش باشلانمیشدی. آداملار بونو باشا دوشه بیلمزدیلر، چونکو اونلار بو عظمتده چئوریلیشی آنجاق آردیجیل اولاراق زیبیله آتیلان کاغیذ پارچالاری ایله اؤلچوردولر. اونلار هر گون آخشام یاتمادان اؤنجه بو کاغیذلارین اوزه‌رینه سالینمیش قوندارما طبیعت صحنه‌لرینه باخیب سونرا ایسه بیر سیرا آنالمسیز عددلره باخیب یاشاملارینی اؤلچمک ایسته‌ییردیلر. اونلار بو ایشه آلیشمیشدیلار؛ هر گون، هر آی، و یا هر فصیلدن بیر بو کاغیذلاری دییشیب باشقاسینا باخیردیلار. یانیق قاپ-قارا آسفالت اونلار ایله آنا تورپاق آراسیندا ایللردی قارا پرده چکیب آرا آچمیشدی. لاکین او شهرده قالان یالقیز چینار چئوریلیشی تورپاقدان دویدو، آییلارکن\n“یئنی باشقان ائشیتمیشدی آغاجلاری قیشدا داللایارلار، قولچوماقلارینا بویوردو آغاجلارین جانینا دوشسونلر. او باشی داشلیلار دا دئ دده‌مسن، آنام منه کور دئییب خیریلتییلا آغاجلاری دوغراییب نئچه‌لرین سوباسینی، نئچه‌لرین ده جیبینی دولدوردولار؛ اؤزلری آجیندان اؤلرکن. ایندی بیر سن سن بیر من، بیرده بئش-اون بوز سرچه.”یازیق چینار بو دهشتلی فاجیعه‌دن باشی- قاشی آغاریب بئلی بوکولدو. گئجه گوندوز سئیرک باشنی اللری آراسیندا سیخیب فیکره دالدی. اونو بو حالدا گؤرن صبا یئلی بولودلاری، ایلدیرملاری، باشقا یئللری، کولکلری، سئویملی گون ایله بیرلیکده چینارین دؤوره‌سینده توپلانتییا چاغیردی. گرگین دانیشیقلار گئتدی، دردلشیب گنیشدیلر. بو آرادا‌هامیسی بو دورومدان بئزیکیب اوساندیقلارینی سؤیله‌دیلر. توپلانتی سونا گلمیشدی. اونلار سؤز وئردیلر ال-اله وئریب قوربان گئدن آغاجلارین اؤجونو ظالیم آداملاردان آلسینلار.\nگونون ایستیسی دؤزولمز اولدو. کولکلر دیش بولودلاری دنیزلره داغلارا دوغرو سوروب قاییتمادیلار. ارکک بولودلار آداملاری آلداتماق اوچون گاهدان گلیب گونون اوزونو نئچه آردیجیل گون بیر داملا بئله یاغدیرمادان توتوردولار، گاهدان دا یوخ اولوب یئرلرینی آغ یئل ایله قیزغین گونشه وئریردیلر. ایلدیریملار گاهدان آداملارین ماشینی یاشاییشینا هوجوم ائدیب ائلئکتئریک جهازلارینی یاندیریر، حتی اونلارین اوست-اوسته قالانمیش کیبریت قوتوسونا بنزر ائولرینه ده رحم ائتمیردی. کولکلر اؤزلرینی کنارا چکدیگینه گؤره آداملارین تؤرتدیگی تین، هیس، توز-تورباق شهری آلت ائتمیشدی. فیرتانالار دونیاداکی زیر- زیبیل، نایلون پاکاتلار، توز- تورپاغینی ییغیب شهرده‌کی‌لره قاتاراق آداملارین اوز- گؤزونه چیرپیب قاتی- پنجره‌دن سوخولوب یاتاقلاردان، یورقان- دؤشکلردن بئله واز کئچمه‌دن دینجلیگی‌دیرلیگی اونلاردان آلمیشدی.\nظالیم آداملارین باشی سانکی اهلت داشینا دیمیشدی. اونلار اریمکده اولان آسفالتین الیندن قاچاراق یالقیز چینارا سیغینیب یالواریردیلار: آنلامامیشیق، باغیشلا بیزی، سؤز وئریریک بیر ده سیزه خور باخمایاق. آداملاردان بیر- ایکی سی آغاجلار حاققیندا گؤزل شئعرلر اوخویوب معروضه لر آپاردیلار. یالقیز چینار دیشلرینی قیجیردیب اؤز- اؤزونه دئدی:\n“ردد اولون، یالتاق اؤلوپرستلر!”\nاو سؤز وئرمیشدی باریشان دئییلدی. هر گون قالان یارپاقلارینی تؤکوب کؤلگه‌سیندن آزالدیردی. بو آرادا بیرسیغیرچین اونون کؤکسونده اسکی چاغلاردان قالان بیر آغاج ده‌لن یوواسیندا‌هاردانسا گلیب سیغینیب بالالامیشدی. بیر گون قارغا سیغیرچی‌نین بالالارینی دوشونه‌رک چینارا بئلجه آغیز آچدی:\n“منیم یاشیم سندن چوخ اولماسادا آز دئییل، یاخشی بیلیرم بو بروووت چؤلونده نئجه کئچینم. بوز سرچه‌لرده سن اولماسان هر دلیک دئشیکده سیغینیب بیر تهر یاشاییشی سورر. آنجاق بو قوناغیمیز نئجه؟ بس اونون بالالاری؟ بس سنین سخاوتین؟”\nهامییا اؤیود وئرن چینار بو سؤزلری ائشیدیب گؤزلری یاشاردی. آمما باشینی آشاغی سالیب اوزونو اوندان گیزلتمک ایسته دی. دوشوندو ده:\n“اشی گل بو داشی اتگیندن آت. یاشی قورونون اودونا یاندیرماق اولماز.”\nباشینی قالدیریب یالنیز قوناغین بالالاری بویا-باشا چاتینجا یاشیل قالیب کؤلگه سالارام، دئدی قارغایا. بئلجه سینه اوبیر داها سؤزوندن قاچان آداملارا، بوردا منم بغداد دا خلیفه دئین اشرفی- مخلوقاتلارا اؤزلرینه قاییدیب سؤزلرینه ده‌یر وئریب اوستونده دورماق اوچون سون فورصتی وئردی.\nArazazarbaijzn.anadilimiz@gmail.com\nنوشته شده توسط admin در شنبه, ۱۰ آذر ۱۳۹۷ ساعت ۱۱:۰۴ ق.ظ\n۰ نظر\n465 بازدید\nتویت\nچاپ\nمطالب مرتبط با : آنادیلیمیز\nحیاتین آجی‌لیغیندان اوره‌ییم گؤینه‌ییر\nچیچکلر آخان سولارین آهنگی‌له ییرقالانیردی\nماهنیلار منده بیر نیسگیل و حسرت اویادیر\nانسان توپلولوق‌لاریندا عصبیت و مدنیت مسئله‌سی\nگئتمک و قالماق\nگئتمک و قالماق\nاوزاق ائللرین یاخین تحفه‌لری\nدیدگاه\nنام (الزامی)\nایمیل (پست الکترونیک شما منتشر نخواهد شد ) (الزامی)\nصفحه اینترنتی شما\nبرای صرف نظر کردن از پاسخگویی اینجا را کلیک کنید\nنُه × 3 =\nآخرین ها از آراز\nصاعقه جان جوان سلماسی را گرفت\nتوسعه بی‌رویه کشاورزی و سازه‌های آبی دلیل خشکی دریاچه ارومیه است\nناترازی‌ها موجب فروپاشی اقتصادی می‌شود\nسفرهای ناتمام در جاده‌های ناهموار آذربایجان‌غربی\nهدف از برگزاری جشنواره انگور احیای سنت های گذشته در جامعه است\nرفع تهدید وقوع سیلاب احتمالی در منطقه آبشناسان ارومیه\nخرید ۴۰۰۰ تن صنعتی توسط اتحادیه تعاونی روستایی آذربایجان غربی\nآغاز جشنواره ملی موسیقی شمس و مولانا در خوی\n۱۰ میلیون قطعه بچه ماهی گرمابی در آذربایجان غربی تولید می شود\nکریدور زنگزور؛ تحولی استراتژیک در اقتصاد ایران و روابط تجاری منطقه‌ای\nموضوعات خبری\nیادداشت\nگوناگون\nکونگ فو\nکاراته\nچایپاره\nچالدران\nپیرانشهر\nپلدشت\nپرونده\nویدئو\nورزشی\nوالیبال\nنقده\nمیاندواب\nمهاباد\nمنشور اخلاقی روزنامه آراز آذربایجان\nماکو\nلیگ برتر\nفوتبال\nفرهنگ و هنر\nصدای شهروند\nشوط\nشهرستان ها\nشاهین دژ\nسیاسی\nسلماس\nسردشت\nدوچرخه سواری\nدو و میدانی\nدریاچه ارومیه\nخوی\nجودو\nتکاب\nبوکان\nبه قلم سردبیر\nبسکتبال\nاقتصادی\nاشنویه\nارومیه\nاخبار ویژه\nاجتماعی\nآنادیلیمیز\n© کپی برداری از مطالب سایت فقط با ذکر منبع بلامانع میباشد – کلیه حقوق سایت متعلق است به آراز آذربایجان - روزنامه خبری آذربایجان غربی – طراحی شده توسط پارسه وب\n'); $(\"#menu ul > li:has(ul)\").append(''); $(\"#linklist > li:has(ul)\").append(''); $(\"#menu > li:has(ul)\").hover(function(){ $(this).find('ul:first').css({visibility: \"visible\",display: \"none\"}).fadeIn(400); $(this).addClass('active-tab'); $(this).append(''); },function(){ $(this).find('ul:first').css({visibility: \"hidden\"}); $(this).removeClass('active-tab'); $(\".arrow\").remove(); }); $(\"#menu ul > li:has(ul)\").hover(function(){ $(this).find('ul:first').css({visibility: \"visible\",display: \"none\"}).fadeIn(400); $(this).addClass('active-tab-child'); },function(){ $(this).find('ul:first').css({visibility: \"hidden\"}); $(this).removeClass('active-tab-child'); }); $(\"#linklist > li:has(ul)\").hover(function(){ $(this).find('ul:first').css({visibility: \"visible\",display: \"none\"}).fadeIn(400); },function(){ $(this).find('ul:first').css({visibility: \"hidden\"}); }); \/\/ clear forms on focus $('.clearfield').each(function() { var default_value = this.value; $(this).css('color', '#555'); \/\/ this could be in the style sheet instead $(this).focus(function() { if(this.value == default_value) { this.value = ''; } }); $(this).blur(function() { if(this.value == '') { this.value = default_value; } }); }); \/\/ same height calculations $(\".slidingposts li div.title\").equalHeights(); $(\".slidingposts li div.excerpt\").equalHeights(); $(\".wea-column\").equalHeights(); $(\".story p\").equalHeights(); $(\".story .thumbntitle\").equalHeights(); $(\".bottom-cat .equal\").equalHeights(); $(\".bottom-cat p\").equalHeights(); \/\/ rounded corners calculations $(\".toptabs a\").corner(\"top 3px\"); $(\".tabbox ol\").corner(\"bottom 5px\"); $(\".morevideo a, .sliding, .next, .prev, .all, .widget_tag_cloud a, .sidebar li:parent, .rounded-regular, .rounded-orange, .rounded-black, #footer\").corner(\"5px\"); $(\"#reset\").corner(\"10px\"); $(\".post .taglist li a\").corner(\"10px\"); \/\/ force css modifications and fixes $(\".tabbox ol li:last-child\").css({'border-bottom':'0'}); $(\".removeRightBorder\").css({'border-right':'0'}); $(\".widget_tag_cloud a, .next, .prev, .all, .morevideo a, .rounded-regular\").hover( function(){ $(this).fadeTo(1, 0).css({\"background\": \"slateGray\", \"color\": \"#fff\", \"text-decoration\": \"none\"}).fadeTo(300, 1); },function(){ $(this).css({\"background\": \"#fff\", \"color\":\"#15527e\"}); } ); \/\/ plus\/minus on main page $('div.lisummary').css({'display':'none'}); $('.item-more').toggle( function() { $(this).css({'background-position' : 'bottom'}); $(this).parent().children('div').show(); }, function() { $(this).css({'background-position' : 'top'}); $(this).parent().children('div').hide(); } ); \/\/ hot news slideshow $(\"#hotnewshide\").tabs(\"#hotnews ul li\", { effect: \"slide\", fadeInSpeed: 1000, fadeOutSpeed: 200, rotate: true }).slideshow({autoplay: true, interval: 5000, clickable: false}); \/\/ main slideshow $(\".slideposts\").tabs(\".item\", { event: \"click\", effect: \"fade\", fadeInSpeed: 1000, fadeOutSpeed: 200, rotate: true }).slideshow({autoplay: true, interval: 5000, clickable: false}); \/\/ sidebar gallery $(\".gallery-items\").tabs(\".gallery a\", { effect: \"slide\", rotate: true }).slideshow({autoplay: false, clickable: false, next: '.nextgal', prev: '.prevgal'}); \/\/ main tabs $(\".toptabs ul\").tabs(\".tabbox\", { event: \"click\", effect: \"default\", rotate: true }).slideshow({autoplay: false, clickable: false}); \/\/ scrollable tabs $(\"ul.slidingtabs\").tabs(\"div.slidingcontent\", { event: \"click\", effect: \"default\", rotate: true }).slideshow({autoplay: false, clickable: false}); \/\/ initialize scrollables $(\".scrollable\").scrollable({ speed: 800 }); \/\/ zooming and images $(\"a.zoom\").fancybox({ centerOnScroll: true, hideOnContentClick: true }); $(\"a.zoomgallery\").fancybox({ centerOnScroll: true, hideOnContentClick: false, titlePosition: 'over', cyclic: true }); \/\/ control threaded replies $(\"ol.commentlist li ol.children\").css({'display':'none'}); $(\"ol.commentlist li ol.children\").each(function(){ var parentCommentID = $(this).parent().attr('id'); var num = $(this).children('li').length; if (num > 0) { $(this).parent().children('div').children('div.reply').append('| نمایش پاسخ ها (' + num + ')'); if ($.cookie(parentCommentID) == 'showthread') { $(this).toggle(); } } }); \/\/ replies - threads $(\".viewreplies\").live('click', function(){ $(this).parent().parent().parent().parent().children('ol.children').toggle(); var childs = $(this).parent().parent().parent().parent().children('ol.children'); var parentCommentID = $(this).parent().parent().parent().parent().attr('id'); if (childs.is(':visible')) { \/\/ register visible cookie $.cookie(parentCommentID, 'showthread', { path: '\/', expires: 100 }); } else { $.cookie(parentCommentID, 'hidethread', { path: '\/', expires: 100 }); } }); }) (jQuery);","num_words":3513,"character_repetition_ratio":0.054,"word_repetition_ratio":0.08,"special_characters_ratio":0.258,"stopwords_ratio":0.001,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.992,"perplexity_score":44813.8,"cluster_detection":-1}
+{"text":"رحمتلیک پروفسور جاواد هئیت‌، بولوت قاراچورلو (سهند) حاقدا دانیشیق. نئجه تانیش اولدوقلارینی آچیقلاییب سهندین یارادیجیلیغی حاققیندا بیلگی‌لر وئریرلر\nFevral 2024\nBE\nÇA\nÇ\nCA\nC\nŞ\nB\n1 2 3 4\n5 6 7 8 9 10 11\n12 13 14 15 16 17 18\n19 20 21 22 23 24 25\n26 27 28 29\n« Yan Mar »\nآذربایجان دموکرات فرقه‌سی نین اورقانی اولان «آذربایجان» روزنامه‌سی نین بیرینجی سایی ۱۹۴۵-جی ایل سنتیابر آیینین ۵-ده چاپ‌دان چیخمیش‌دیر. «قزئت بیرینجی سایین‌دان باشلایاراق آذربایجان دیلین‌ده بوراخیلیردی. حاجی علی شبوستری (۱-۲۹-جو سایلار)، احمد موسوی (۹۸-۱۵۱-جی سایلار)، حمزه فتحی خوشگینابی (۱۵۲-۲۴۶-جی سایلار)، اسماعیل شمس (۲۴۷-۲۹۳-جی سایلار) روزنامه‌نین باش رئداکتورلاری اولموش‌دور. حال-حاضردا روزنامه‌نین باش رئداکتورو رحیم حسین‌زاده ‌دیر.","num_words":155,"character_repetition_ratio":0.076,"word_repetition_ratio":0.11,"special_characters_ratio":0.302,"stopwords_ratio":0.0,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":178099.5,"cluster_detection":-1}
+{"text":"(مقاله)دانیشیقایشلدنایشلدن دانیشیغیویکی‌پدیاویکی‌پدیا دانیشیغیفایلفایل دانیشیغیمدیاویکیمدیاویکی دانیشیغیشابلونشابلون دانیشیغیکؤمککؤمک دانیشیغیبؤلمهبؤلمه دانیشیغیپوْرتالپوْرتال دانیشیغیTimedTextTimedText talkماژولماژول دانیشیغی","num_words":79,"character_repetition_ratio":0.023,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.066,"stopwords_ratio":0.038,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.996,"perplexity_score":13396.3,"cluster_detection":-1}
+{"text":"اؤزبکیستان دؤولت باشقانی میرضیایئو، اورتا آسیا دؤولتلری آراسیندا کیملیکله سرحد گئچیشی تطبیقی تکلیف ائتدی\n12.08.2024 ~ 28.08.2024\n2174525\nاؤزبکیستان دؤولت باشقانی شؤوکت میرضیایئو، اورتا آسیا دؤولتلری آراسیندا کیملیکله سرحد گئچیشی تطبیقی تکلیف ائتدی.\nآستانادا تشکیل ائدیله‌ن اورتا آسیا دؤولت باشقانلاری آلتینجی مشاویره ییغینجاغیندا دانیشان میرضیایئو، توریزمین بؤلگه‌سل اورتاقلیقدا یئنی بیر موتور گوج اولدوغونو وورغولادی. دؤولت باشقانی، \"تک تور - بوتون بؤلگه\" اصلی ایله یئنی کوتلوی توریزم محصوللاری اینکیشاف ائتدیرمه‌یی ده تکلیف ائتدی.\nاؤزبکیستان لیدئری، سون آلتی ایلده اورتا آسیا دؤولتلرینین اورتاق پروبلئملری حل ائتمه قونوسوندا دایانیشماسی اهمیتلی اؤلچوده آرتیردیقلارینی، تیجارت، سرمایه، نقلیات، سیاحت کیمی ساحه‌لرده گئرچکلشدیریلن پروژه‌لر سایه‌سینده اورتاق بؤلگه کیملیگینین گئده‌رک گوجلندیگینی سؤیله‌دی.\n۱ سپتامبر ۲۰۲۳دن بری قیرقیزیستان و اؤزبکیستان آراسیندا بونا بنزر بیر سیستم گئچرلی. ایکی اؤلکه وطنداشلاری پاسپورت یئرینه کیملیک کارتلاریندان ایستیفاده ائد‌رک سرحددن گئچه‌بیلیرلر.\nاتیکتلر: #اؤزبکیستان , #تکلیف , #کیملیکله سرحد گئچیشی , #اورتا آسیا , #شؤوکت میرضیایئو\nایلگیلی‌لی خبرلر\nکوموک تورکلری کیمدیلر؟ تورکجه‌نین هانکی لهجه‌سینی دانیشیرلار؟\n19.09.2024\nکوموک تورکجه‌سی قوموک تورکلرینین دانیشدیغی تورک لهجه‌سیدیر\nمیت باشقانی ابراهیم کالین باکی‌دا تهلوکه‌سیزلیک کنفرانسینا قاتیلدی\n17.09.2024\nتهلوکه‌سیزلیک قایناقلاریندان الده ائدیله‌ن معلوماتا گؤره، میت باشقانی کالین، ۱۴-۱۵ سپتامبردا آذربایجان‌دا تشکیل ائدیله‌ن باکی تهلوکه‌سیزلیک کنفرانسینا قاتیلدی\nتورک دؤولتلری تشکیلاتی انرژی ناظیرلری شوراسینین ییغینجاغی ائدیلدی\n17.09.2024\nقیرقیزیستانین پایتاختی بیشکئکده تشکیل ائدین ییغینجاقدا انرژی ساحه‌سینده‌کی مختلیف مؤوضوع و تکلیفلر قیمتلندیریلدی\nعراق‌دا تورکمن‌لرین سیاسی وضعیتی مذاکیره ائدیلدی\n17.09.2024\nاربیل شهرینده، ۲۰ اکتبردا ائدیله‌جک عراق کورد بؤلگه‌سل رهبرلیگی میللت وکیلی سئچکیلری اولی، تورکمن‌لرین سیاسی وضعیتینی اله آلان ییغینجاق تشکیل ائدیلدی\n2174525\nمیرضیایئودن کیملیکله سرحد گئچیشی تطبیقی تکلیف ائتدی\n\/\/cdn.trt.net.tr\/images\/xlarge\/rectangle\/b75f\/99ec\/46d4\/6666a85967fcd.jpg?time=1726843660\n\/turki\/twrkh-dwnysy\/2024\/08\/12\/myrdyyy-wdn-khymlykhlh-srhd-gy-chyshy-ttbyqy-tkhlyf-y-tdy-2174525\nمولتی مئدیا\nویدئو\nفوتو قالری\nپادکست\nکاتقوریلر\nتورکیه\nتورک دونیاسی\nبؤلگه\nدونیا\nاقتصاد\nایدمان\nبیلیم و تکنولوژی\nکولتور و صنعت\nساغلیق و چئوره\nت.ر.ت\nت‌رت تاریخی\nت‌رت رادیو\nت‌رت تی‌وی\nت‌رت و.اوف.ت وورلد\nفرکانس لار\nخبرلشمک اوچون\nتورکیه رادیو تلویزیون قورومو رسمی وب سایتی. بو سرویس، آنادولو آژانسی (AA)، فرانس پرس آژانسی (AFP)،رویترز، دویچ پرس آژانس (DPA)،آتسه (ATSH)، آفه (AFE )، منا (MENA) ، ایتارتاس(ITAR TASS)، شینهوا(XINHUA) آژانسلاریندان تألیف حاقینا تابع اولان ماتریاللار ایچرمکده‌دیر. ماتریاللار و خبرلر ایذینسیز ایشله‌دیله‌بیلمز، کوپیالانابیلمز. ت.ر.ت دیش باغلانتیلارداکی سیته‌لرین ایچریگیندن سورومولو توتولابیلمز","num_words":603,"character_repetition_ratio":0.068,"word_repetition_ratio":0.024,"special_characters_ratio":0.226,"stopwords_ratio":0.0,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":66850.1,"cluster_detection":-1}
+{"text":"(مقاله)دانیشیقایشلدنایشلدن دانیشیغیویکی‌پدیاویکی‌پدیا دانیشیغیفایلفایل دانیشیغیمدیاویکیمدیاویکی دانیشیغیشابلونشابلون دانیشیغیکؤمککؤمک دانیشیغیبؤلمهبؤلمه دانیشیغیپوْرتالپوْرتال دانیشیغیTimedTextTimedText talkماژولماژول دانیشیغی","num_words":79,"character_repetition_ratio":0.023,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.066,"stopwords_ratio":0.038,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.996,"perplexity_score":13396.3,"cluster_detection":-1}
+{"text":"کوممت قاووز شهرنینگ یاقینیندا یرلشیان بیر ماغداندا کوب سانی ایشچی اولدی. اولن و یارالی لارینگ آراسیندا تورکمن لرینگ باردیغی بللی دال","num_words":34,"character_repetition_ratio":0.0,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.167,"stopwords_ratio":0.0,"flagged_words_ratio":0.029,"lang_id_score":0.765,"perplexity_score":216778.8,"cluster_detection":-1}
+{"text":"اوروپانین جنوبوندا یئرلَشن بیر اؤلکه دیر.[۱۰] بوسنییا و هرزقووین (شابلون:Lang2، (صربجه:Босна и Херцеговина, БиХ‎)) — بالکان یاریماداسینا یئرلَشن کونفدراتیو دؤولت.اؤلکه بیر بۆتونو میدانا گتیره‌ن اۆچ ائتنیک قروپا ائو صاحب‌لیگی ائتمک‌ده‌دیر: بوشناکلار، صربلر و کروْواتلار. اینگیلیسجه‌ده و داها بیر چوْخ دیل‌ده ائتنیک شخصیت گؤز قارشی‌سین‌دا تۇتولمادان بۆتون بوسنییا-هرزوقووینا خالقینا بوسنییالی دئییلیر. آنجاق تورکجه‌ده تاریخ‌دن گلن یاخین‌لیق‌دان اؤتری بوسنییالی دئییلدیی وا بوشناکلار یعنی بوسنییالی موسلمانلار لوغتی نظرده توتولار. آیریجا اؤلکه‌ده بوسنییالی و یا هرزوقووینالی اوْلماق دا آیری ائتنیک شخصیتی وورغولاماق اۆچون ایستیفاده ائدیلر. بوسنییالییام دئمک موسلمانام دئمک‌دیر. هرزوقووینالی دئمک کروْواتام دئمک‌دیر. اؤلکه اداره باخیمین‌دان ایکی عئینی دؤولت‌چی‌لییه بؤلونموش وضعیت‌ده‌دیر. بونلار، بوسنییا-هرزوقووینا فدراسییاسی و صرب جومهوریتی‌دیر.\nBosnia and Herzegovina\nBosna i Hercegovina\nБосна и Херцеговина\nبایراق\nمیلی نیشان\nمیلی مارش:\nDržavna himna Bosne i Hercegovine\nNational Anthem of Bosnia and Herzegovina\nفایل:Bosnia and Herzegovina anthem.ogg\nپایتخت\nو بؤیوک شهری\nSarajevo[۱]\n43°52′N 18°25′E \/ 43.867°N 18.417°E \/ 43.867; 18.417\nOfficial languages\nBosnian,\nCroatian and\nSerbian (de facto)\nNone (de jure)\nاتنیک قروپلار\n(2013 census[۲])\nsahib xn NN des as SS\nse zoom PSD sseanmoi\nse as ses NN km titeew\nدمونیم(لر)\nsahib xn NN des as SS\nse zoom PSD sseanmoi\nse as ses NN km titeew\nدؤولت\nFederal parliamentary\nجومهوریت[۳]\n• High Representative\nValentin Inzkoa\n• Chairman of the Presidency\nMladen Ivanićb\n• Members of the Presidency\nDragan Čovićc\nBakir Izetbegovićd\n• Prime Minister\nDenis Zvizdić\nقانون اوقانی\nParliamentary Assembly\n• یوخاری مجلیس\nHouse of Peoples\n• آشاغی مجلیس\nHouse of Representatives\nEstablishment history\nاراضی\n• جمعی\nلوآ خطاسیماژول:Convert-ین 1851-جی\/جو خطینده: attempt to index local 'en_value' (a nil value). (127th)\n• سو (%)\n0.8%\nجمعیت\n• 2013 census\n3,531,159[۴]\n• سیخیلیق\nلوآ خطاسیماژول:Convert-ین 1851-جی\/جو خطینده: attempt to index local 'en_value' (a nil value).\nجی‌دی‌پی (PPP)\n2016 تخمینی\n• جمعی\n$41.127 billion[۵]\n• آدام‌باشی\n$11,647[۵]\nجی‌دی‌پی (نامینل)\n2016 تخمینی\n• جمعی\n$16.306 billion[۶]\n• آدام‌باشی\n$4,617.75[۶]\nجینی (2013)\n36.2[۷]\nاورتا\nاچ‌دی‌آی (2014)\n0.733[۸]\nیوخاری · 85th\nپول واحیدی\nConvertible mark (BAM)\nچاغ بؤلگه‌سی\nUTC+1 (CET)\n• یای (دی‌اس‌تی)\nUTC+2 (CEST)\nتاریخ فورمتی\ndd. mm. yyyy. (CE)\nسوروجولوک طرفی\nright\nتیلفون کودو\n387\nایزو ۳۱۶۶ کودو\nBA\nاینترنت ال‌تی‌دی\n.ba\nNot a government member; the High Representative is an international civilian overseer of the Dayton peace agreement with authority to dismiss elected and non-elected officials and enact legislation.\nChair of current presidency (صرب‌‌لر)\nCurrent presidency member (کوروات‌لار)\nCurrent presidency member (Bosniak)\nاؤلکه‌نی، شیمال، غرب و جنوب‌دان کروواسی، شرق‌دن صربیستان، یئنه جنوب‌دان مونتنقرو چئویرمک‌ده، آدریاتیک دنیزینه ایسه نم شهرینین تاپیلدیغی یئرده یالنیز ۲۰ km-لیک (لیمانی اوْلمایان) بیر ساحلی واردیر. اؤلکه‌نین جوغرافیاسی مرکز و جنوب‌دا داغ‌لیق، شیمال-غرب‌ده تپه‌لیک، شیمال-شرق‌ده دوزلوک بیر خصوصیّت سرگیلییر. دؤولتین باشکندی و ان بؤیوک شهری سارایبوسنا، بیر چوْخ یۆکسک داغلا اترافلانمیش‌دیر. بۇ جوغرافی خصوصیتین‌دن اؤتری شهر قیش توریزمینه الوئریش‌لی‌دیر و ۱۹۸۴ قیش اوْلیمپیادالارینا ائو صاحب‌لیگی ائتمیش‌دیر.\nاؤلکه‌نین اکثریتینی اؤرته‌ن بوسنییا بؤلگه‌سین‌ده ایلیمان یئر ایقلیم گؤرولر، بۇ بؤلگه‌ده یایلاری ایستی، قیشلاری قار یاغمورلو و سویوق‌دور. اؤلکه‌نین جنوب ساحللرین‌ده‌کی داها کیچیک هرزوقووینا بؤلگه‌سین‌ده ایسه تیپیک آرالیق دنیزی ایقلی‌می گؤرولر. بوسنییا-هرزوقووینا طبیعی قایناقلار باخیمین‌دان دا زنگین بیر اؤلکه‌دیر.\nایچینده‌کیلر\n۱ آدین آدین اتیمولوژی(دیلین کؤکلرینی آراشدیرما بیلیم)\n۲ تاریخ\n۳ جوغرافیا\n۳.۱ ایقلیم\n۴ شهرلر\n۴.۱ اینضیباطی اراضیلر\n۴.۲ بوسنییا و هرزقووین فدراسییاسی\n۴.۳ صرب جومهوریتی\n۴.۴ برچکو دایره‌سی\n۵ حکومت\n۶ سیاست\n۷ برچکو دایره‌سی\n۸ خاریجی علاقه‌لر\n۹ سیلاح‌لی قوه‌لر\n۱۰ ایقتصادیات\n۱۱ داشینما و کوممونیکاسییالار\n۱۲ دموقرافییا\n۱۲.۱ میللتلر\n۱�� دیل\n۱۴ دین\n۱۵ ایستینادلار\n۱۶ خاریجی کئچیدلر\n۱۷ قایناق‌لار\n۱۸ گؤرونتولر\nآدین آدین اتیمولوژی(دیلین کؤکلرینی آراشدیرما بیلیم)\nدَییشدیر\nبوسنا چایینین و ماجار دیلین‌ده \"هئرسئق\" (\"بویئوودا\" دئمک‌دیر) سؤزون‌دن یارانمیش‌دیر.\nتاریخ\nدَییشدیر\nآرالیق دنیزی ساحلین‌ده‌کی دیگر شهرلر کیمی بوسنییادا تاریخ سهنه‌سین‌ده‌کی یئرینی روم ایمپراتورلوغو ایچریسینده ‌ گؤتورموش‌دور. روم ایمپئراتورلوغونون چؤکوشون‌دن سوْنرا بوسنییانین رهبرلیگی ۱۲۰۰-جو ایللرده موستقیللیینی الده ائد‌نه قدر مۆختلیف روللارا ال دییشدیرمیش‌دیر. موستقیللیینی ۲۶۰ ایلده‌ن چوْخ بیر مدت قورویان بوسنییا کرال‌لیغی بۇ مدت بویونجا ماجارلار و صربلره قارشی تورپاقلارینی مۆدافیعه ائتمک مجبوریتین‌ده قالمیش‌دیر.\n۱۴۶۳-جو ایلده عثمانلی ایداره‌سی آلتینا کئچه‌ن بوشناکلار عئینی زامان‌دا موسلمان‌لیغی دا منیمسمیش‌دیر. موسلمان‌لیغی قبول ائد‌ن بوشناکلارین دینی عهده ‌چی‌لیکلرینی یئرینه یئتیرمه‌سینه ایجازه وئره‌ن عثمانلی ایداره‌سی بوسنییا تورپاقلارین‌دا تیکدیی یاپیسال(ساختار)لار و مسجیدلرله عئینی زامان‌دا بوشناکلارین عنعنه‌لری ایله مدنیتینه ده تأثیر ائتمیش‌دیر. ۱۸۷۸-جی ایله قدر داوام ائد‌جک اوْلان عثمانلی ایداره‌سی آلتین‌داکی دؤورده چوْخ چوْخ بوشناک عثمانلی ایداره‌سین‌ده، دؤولت رهبرلیین‌ده اهمیت‌لی وظیفه‌لره گتیریلمیش‌دیر. ضعیفله‌یه‌ن عثمانلی ایمپراتورلوغوسینی پارچالاماغا قرار وئره‌ن موتتفیقلرین مالی چتین‌لیکلر ایچری‌سین‌ده‌کی ایستانبولا نشر تضییقی نتیجه‌سینده بوسنییاداکی عثمانلی ایداره‌سی دؤیوشولمه‌دن، ایستول باشین‌دا سوْنا چاتاراق اوتریش-ماجاریستان ایمپئراتورلوغونون ایداره‌سینه کئچمیش‌دیر.\n۱۹۱۸-جی ایله قدر سوره‌جک اوْلان اوتریش-ماجاریستان ایمپراتورلوغو ایداره‌سی آلتین‌داکی دؤورده اؤلکه یئنی‌دن قۇرولوشلان‌دیریلاراق چؤکمک‌ده اوْلان عثمانلی ایمپراتورلوغو ایداره‌سی آلتین‌داکی دؤورون سوْنلارین‌دا یاشادیغی چتین‌لیکلردن اۇزاقلاشاراق ریفاها قوووشاجاق. بۇ اینکیشافلارین بؤیوک صربیستان قۇرولماسینی مقصد قویان روسیه نین مالی دستیی ایله رئاللاشدیغی شوبهه‌سیزدیر. بوسنییاداکی موسلمان نۆفوس ون عثمانلی ایداره‌سی آلتین‌داکی دیگر تورپاقلارا کؤچو و اوْنلارین ترک ائتدیی یئرلره صربلرین یئرله‌شمسیله بوسنییاداکی ائتنیک قۇرولوشون دییشمه‌سی بۇ دؤورده یاشانمیش‌دیر.\n۱۹۱۸-۱۹۴۱-جی ایللر آراسینداکی دؤور یوقوسلاوییانین ایچ قاریشیق‌لیقلاری و دؤیوشله کئچمیش‌دیر. ۱۹۴۱-۱۹۴۵-جی ایللری آراسینداکی ایکینجی دونیا دؤیوشو اثناسیندا نازیلار یوقوسلاوییانی ایشغال ائد‌رک سلووئنیانی آلمان، کروواسینی، ایتالیایا و ماکئدونییانی بولقاریستانا باغلایاراق خصوصیله یهودی و قاراچیلارا قارشی بیر ائتنیک تمیزلیک حرکتینه گیریشه‌رک توْپلاما دوشرگه‌لرین‌ده مینلرله اینسانی اؤلدوردولر.\n۱۹۴۵-۱۹۹۰-جی ایللر آراسینداکی سویوق دؤیوش دؤورونون ۳۵ ایللی تیتونون رهبرلیگی آلتیندا کئچدی. بۇ دؤورده بوسنییا – هرزوقووینانین سرحدلری ۱۹۱۸ اوّلی دؤن‌دو و بوشناکلار مدنی شخصیتلرینه یئنی‌دن قوووش‌دولار. غربین دستیی ایله یوقوسلاوییادا دؤیوشون ایزلری تئز سیلین‌دی. غرب‌لی اؤلکه‌لر یوقوسلاوییانی یالنیز ایقتیصادی دئییل عئینی زامان‌دا عسگری و سیاسی ساحه‌ده ده دستکله‌دی. ۱۹۷۰-جی ایللرده سووت موداخیله‌سی ریسکی ایله قارشیلاشیلدیغین‌دا آمریکا بیرلشمیش دؤولتلری یوقوسلاوییانی مۆدافیعه ائتمک اۆچون نۆوه گۆجه مراجعت ائده بیلجیینی آچیقلادی. سویوق دؤیوشون سوْنا چاتماسی و سوْنا چاتان کومونیست رژیمله بیرلیک‌ده پارچالانان سووتلر بیرلیین‌دن یوقوسلاوییادا تأثیرله‌ن‌دی.\n۱۹۸۶-۱۹۹۲-جی ایللر آراسیندا یاشانان قان‌لی وطنداش محاربه‌لرینین سوْنراسین‌دا یوقوسلاوییا پارچالان‌دی. حَددیندن آرتیق میللیت‌چی سلوبودان میلوسهئویجه و اوْنون دستکلدیی خادیملر طرفین‌دن بؤیوک سئربیاس(ن)ı قورما خیاللاری ایله سیستئماتیک بیر سویقیریم رئاللاشدیریل‌دی. بۇ دؤورده ۱۰.۰۰۰ین اۆزرینده بوشناک حیاتینی ایتیردی. صربلرین باشدا سارایبوسنا اوْلماق اوزره ایحاطه ائتمه آلتیندا توتدوغو شهرلری بومبالاماسینا، سنیپئر آتشی ایله گوناه‌سیز وطنداشلاری اؤلدورمه‌سینه، باشدا ضیالیلار اوْلماق اوزره سئچیلمیش کسلرین توْپلاما دوشرگه‌لرین‌ده اؤلدورولمه‌سی ایله رئاللاش‌دیریلان ائتنیک تمیزلیک حرکتینه غرب‌لی اؤلکه‌لر اۇزون مدت لازیم اوْلان تئپکینی گؤسترمه‌یه‌رک سویقیریما تاماشاچی قالدی.\n۱۹۹۲-جی لین فوْریهین‌دا موستقیللیینی اعلان ائد‌ن بوسنییا – هرزوقووینا ۷ آوریل ۱۹۹۲-جی ایلده ده آمریکا بیرلشمیش ایالتلری و دیگر غرب‌لی اؤلکه‌لر طرفین‌دن تانین‌دی و ۲۲ مئی ۱۹۹۲-جی ایلده بیرلشمیش میللتلر تشکیلاتینا قبول ائدیل‌دی.\nبوسنییاداکی دؤیوش ۱۹۹۲-جی ایلین یازین‌دا باشلادی. بوسنییانین قوزئینی هدف آلان هوجوملارین آماچ بۇ بؤلگه‌لردن بوشناک و کروْواتلاری اۇزاقلاش‌دیراراق صرب دؤولتینی قورماق ایدی. صربلرین بۇ هوجوملاری بؤلگه‌ده‌کی دیگر ائتنیک قروپلار اۆچون تام بیر فلاکته چئوریلدی.\nدؤیوشون ایلک آیلارین‌دا شرق‌ده‌کی چوْخ چوْخ بوشناک شهری صربلرین هوجوملاری نتیجس(ن)i آسانجا دۆشدو. آنجاق شهری چئویره‌ن تپه‌لرین‌ده کؤمییله سرئبرئنیزکا هوجوملارا قارشی اؤزونو موفقیتله مۆدافیعه ائتدی.\n۱۹۹۳-جو ایلده بیرلشمیش میللتلر تشکیلاتی آلتی مسکونلاشما واحیدینی \"اعتیبارلی بؤلگه\" اعلان ائتدی، سرئبرئنیت‌سادا بونلاردان بیری ایدی. مقصد سرحدلری قورونا بیلر حالا گتیره‌رک باریش اۆچون گؤروشوله بیلر بیر زمین یاراتماق ایدی. کؤمکلرین اعتیبارلی بؤلگه‌لره چاتدیریلماسی گون‌ده‌مه گلینجه بۇ تطبیق ایشغال‌چی-تجاووزکار گۆجلرله بیرلشمیش میللتلر تشکیلاتی عسگرلرینین ایشداش‌لیق ائتمه‌سینی طلب ائد‌رک آماچ ایله تام بیر تزاد میدانا گتیرر حالا گلدی\n۱۹۹۵-جیلین مئی یاین‌دا صربلر سارایبوسناداکی ایحاطه ائتمیی شیددتلندیردی و ناتو صربلره قارشی هاوا هوجومو تشکیل ائدیل‌دی. بونا میسسیللئمئ اوْلاراق صربلر ۶ اعتیبارلی بؤلگه‌نی بومبالایاراق ۳۰۰ بیرلشمیش میللتلر عسگرینی گیروو گؤتوردو. جۇلای ۱۹۹۵-جی ایلده گئنئرال ملادیج امرین‌ده‌کی صرب گۆجلری سرئبرئنیزکاداکی هولندلی بیرلشمیش میللتلر گۆجلرینی تسیرسیز حالا گتیره‌رک شهری هدف آلدی. تخمیناً ۲۵،۰۰۰ بوشناک صرب حده‌سی اۆزرینه شهری ترک ائد‌رک بیر باشقا اعتیبارلی بؤلگه اوْلان پوتوجارییه چات‌دی. ۵۰۰۰ موهاجیرین دوشرگه‌یه گیرمه‌سینین آردین‌دان هولندلی باریش گۆجو عسگرلری دوشرگه‌نین دولدوغ��نو بیل‌دیره‌رک دوشرگه‌نین گیریشینی باغلادی. بۇ حادثه، دوشرگه‌نین یاخینلارین‌داکی تخمیناً ۲۰،۰۰۰ بوشناغین صربلرین اؤلوم حده‌سینه قارشی ساوونماسیز قالماسینا یولاچتی. صربلر بؤلگه‌ده‌کی بوشناکلاری چیخارماغا باشلادیغین‌دا هولندلی بیرلیکلر موداخیله تاپیلمادی، حتی عملیّاتلارین دوز بیر شکیل‌ده رئاللاشدیریلماسی اۆچون تشکیلات‌دا کؤمک‌چی بئله اوْلدو. قادین و اۇشاقلار آیریلدیق‌دان سوْنرا عسگرلیک چاغینا گلمیش اوْلان کیشیلر آوتوبوسلارا میندیریلدیک‌دن سوْنرا دوشرگه‌نین یاخینین‌دا گولله‌یه دوزوله‌رک اؤلدورول‌دو. ایکینجی دونیا دؤیوشون‌دن سوْنراکی بۇ ان بؤیوک سویقیریم‌دا ۱۰ – ۱۵ مین بوشناکین قتل ائدیلدیی ادعا ائدیلمک‌ده‌دیر. قیزیلخاچ صلاحیت‌لیلری بۇ حادثه‌لر اثناسیندا ۷.۵۰۰ آدامین ایتدیینی بیلدیرمیش‌دیر.\nجوغرافیا\nدَییشدیر\nایقلیم\nدَییشدیر\nبوسنا-هرزوقووینادا یئرلی ایقلیم حاکم‌دیر. هاوا ایستی‌لیکلری، ان ایستی آیلار اوْلان جۇلای و آگوست‌دا ۳۰ درجه‌یه قدر چیخارکه‌ن، ان سویوق گونلر ایسه، دسامبر\nو ژانویه آیلارین‌دا یاشانماق‌دا و ایستی‌لیک -۲۰ درجه‌یه قدر دۆشمک‌ده‌دیر. عومومیتله ۴ فصل بول یاغیش آلان\/ساحه اؤلکه‌ده ان یاغیش‌لی آی ژۇئن (۱۱۰-۱۱۵ مم)، ان قوراق آی ایسه دسامبر\nدیر (۴۰-۷۰ مم). اؤلکه‌نین جنوب-غرب سئقمئنتین‌ده و نئرئتوا وادی‌سین‌ده آرالیق دنیزی ایقلی‌می گؤرولر. بۇ بؤلگه‌لرده مئیوه-تروز باغچالاری، اۆزوم باغلاری واردیر. حئیواندارلیق ایسه، اؤلکه‌نین بۆتونون‌ده ائدیلمک‌ده‌دیر.\nباش‌لیجا چایلاری اۇنا، سنه، درینا، سووا، بوسنییا و موستار کؤرپوسونون آلتین‌دان آخان نئرئتوادیر.\nباش‌لیجا طبیعی قایناقلاری کؤمور، دمیر، بوکسیت، مانقان، مئشه‌لر، میس، خروم، سینک، گولله، دۇز، باریت، آسبست، کاولین و گیپس‌دیر.\nاؤلکه‌ده‌کی الاوس(ن)ایله بیلر تورپاقلارین نیسبتی %۱۴، اوْتلاق و مئرالارین نیسبتی %۲۰، مئشه و آغاج‌لیق ساحه‌لرین نیسبتی %۳۹، دیگر تورپاقلارین نیسبتی ده %۲۷'دیر. سولانا بیله‌ن اراضی ۲۰ کم۲دیر.\nشهرلر\nدَییشدیر\nاساس مقاله: بوسنییا و هرزوقووینا شهرلرینین سیاهی‌سی\nاینضیباطی اراضیلر\nدَییشدیر\nدؤولت آیری فعالیّت گؤستره‌ن بوسنییا و هرزقووین فدراسییاسی،صرب جومهوریتی و برچکو دایره‌سین‌دن عبارت‌دیر.\nبوسنییا و هرزقووین فدراسییاسی\nدَییشدیر\nبوسنییا و هرزقو\nاۇنسک-سان\nپوساو\nتوزلا\nزئنیت‌سا-دوبوی\nبوسنا-پودرین\nاوْرتا بوسنییا\nهرزقووین-نرتوان\nغربی هرزقووین\nسارایوو\nغربی بوسنییا\nصرب جومهوریتی\nدَییشدیر\nصرب جومهوریتی ۷ بؤلگه و ۶۳ بلدییه‌دن عبارت‌دیر.\nبانیا-لوکا\nدوبوی\nبیئلینا\nزوورنیک\nسارایئوو-رومنییا\nفوچا\nتربینیئ\nبرچکو دایره‌سی\nدَییشدیر\nحکومت\nدَییشدیر\nعالی قانونوئریجی اوْرقان – میلّی پالاتا؛ خالق پالاتاسی.\nسیاست\nدَییشدیر\nسیاسی پارتییالار:\n. دموکراتیک حرکات پارتییاسی، رهبری S.Tixiچ؛\n. بوسنییا و هرزقووین اۇغرون‌دا پارتییا، رهبری س.خلیلوویچ؛\n. دموکراتیک خالق اتفاقی (بوسنییالیلار)، رهبری F.Abdایچ؛\n. دموکراتیک کروْوات بیرلیگی، رهبری B.Kolak؛\n. صرب دموکرات پارتییاسی، رهبری D.Kaviچ؛\n. بوسنییا و هرزقووین سوسیال – دموکراتیک پارتییاسی، رهبری Z.Laqumciya.\nبرچکو دایره‌سی\nدَییشدیر\nبرچکو دایره‌سی عئینی زامان‌دا هم بوسنییا و هرزقووین فئدئراسیی��سینین هم ده صرب جومهوریتی ترکیب حیصّه ‌سی‌دیر.\nخاریجی علاقه‌لر\nدَییشدیر\nسیلاح‌لی قوه‌لر\nدَییشدیر\nایللیک حربی خرجلر – ۲۳۴،۳ ملن. دول. (۲۰۰۴)\nایقتصادیات\nدَییشدیر\nایخراجات: پالتار، کیمیوی ماده‌لر، مئبئل.\nایدخال: ماشین و آوادان‌لیقلار آلیجی تلاباتی ماللاری، ارزاق ماللاری.\nداشینما و کوممونیکاسییالار\nدَییشدیر\nدموقرافییا\nدَییشدیر\n۲۰۰۷-جی ایلین ژۇئن آیینین ۳۰ – نا اوْلان رسمی تخمینلره اساساً اؤلکه‌ده ۳.۸۴۲.۹۴۲ نفر اهالی یاشاییر.[۱۱]\nمیللتلر\nدَییشدیر\nبوشناکلار ۴۸% (۲.۱۸۴.۹۶۰)\nصربلر ۳۷،۱% (۱.۶۸۴.۲۴۰)\nکروْواتلار ۱۴،۳% (۶۳۷.۰۰۰)\nدیل\nدَییشدیر\nبوشناک دیلی، صرب دیلی، کروْوات دیلی\nدین\nدَییشدیر\nایسلام ۵۱% (۲.۳۲۱.۵۲۰)\nمسیحیّت ۴۷% (۲.۱۳۹.۴۴۰)\nموسلمانلار – ۴۰% پراووسلاولار – ۳۱% کاتولیکلر و پروتئستانتلار – ۱۹%\nایستینادلار\nدَییشدیر\n^ قایناق خطاسی برچسب <ref> نامعتبر؛ متنی برای ارجاع‌های با نام Constitution وارد نشده است\n^ قایناق خطاسی برچسب <ref> نامعتبر؛ متنی برای ارجاع‌های با نام Popis2013 وارد نشده است\n^ CIA.\n^ \"Bosnia releases disputed census results\". Politico. 1 July 2016. http:\/\/www.politico.eu\/article\/bosnia-releases-disputed-census-results\/. Retrieved 1 July 2016.\n^ ۵٫۰ ۵٫۱ Report for Selected Countries and Subjects.\n^ ۶٫۰ ۶٫۱ Bosnia and Herzegovina. International Monetary Fund. یوْخلانیلیب5 October 2015.\n^ Distribution of family income – Gini index. The World Factbook. CIA. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2010-07-23. یوْخلانیلیب1 September 2009.\n^ Human Development Report 2015. United Nations (2015). یوْخلانیلیب14 December 2015.\n^ Peace Implementation Council, High Representative for Bosnia and Herzegovina, Constitutional Court of Bosnia and Herzegovina#Composition of the court, European Union Police Mission in Bosnia and Herzegovina, EUFOR Althea\n^ Central Intelligence Agency - CİA - The World Factbook:ٍ Europa\n^ بوسنییا و هرزوقووینا دؤولت آمار آگئنت‌لیگی. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2010-12-10. یوْخلانیلیب2016-11-03.\nخاریجی کئچیدلر\nدَییشدیر\nآگئنجی فور ایستاتیستیجس اوْف بوسنی و هرزقووین : دئموگراپهی Archived 2009-10-04 at the Wayback Machine.","num_words":3198,"character_repetition_ratio":0.047,"word_repetition_ratio":0.033,"special_characters_ratio":0.205,"stopwords_ratio":0.003,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":98174.9,"cluster_detection":-1}
+{"text":"بو گؤزل شعری اوخودوم و چوخ لذت آپاردیم، و بئ کی ماندلا بیر بؤیوک اینساندیر و هامیلارا عزیزدیر بوندا هئچ شک و شوبهه یوخدور.","num_words":31,"character_repetition_ratio":0.0,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.238,"stopwords_ratio":0.065,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":370579.8,"cluster_detection":-1}
+{"text":"میانه بؤلگه‌سی یا دا میانا بؤلگه‌سی — ایران‌ین شرقی آذربایجان اوستانیندا و تبریز و زنجان شهرلری‌نین آراسیندا واقع اولان بیر بؤلگه‌دیر. میانه بؤلگه‌سی‌نین مرکزی میانه شهری دیر. بو شهر تبریز دن ۱۲۰ کیلومتر آرالی دیر. بو بؤلگه‌نین ۱۳۹۵–جی هیجری شمسی ایلین نوفوس ساییسی اساسیندا 182,848 نفر جمعیتی واریمیش کی 57,665 عائیله‌دن عیبارت اولورموش.[۱] میانا بؤلگه‌سی مساحت باخیمیندان شرقی آذربایجان اوستانی‌نین ان بؤیوک بؤلگه‌سیدیر، هابئله جمعیت (نوفوس) ساییسی باخیمیندان تبریز، مراغا و مرند بؤلگه‌لریندن سونرا دؤردونجو روتبه‌ده‌دیر.[۲]\nمیانا بؤلگه‌سی\nشهرستان میانه\nبؤلگه\nشرقی آذربایجان اوستانی خریطه‌سین‌ده،\nمیانا بؤلگه‌سی‌نین مؤوقعی\nایران خریطه‌سین‌ده،\nشرقی آذربایجان اوستانی‌نین مؤوقعی\nموختصاتلار: 37°25′N 47°42′E \/ 37.417°N 47.700°E \/ 37.417; 47.700موختصات: 37°25′N 47°42′E \/ 37.417°N 47.700°E \/ 37.417; 47.700\nاؤلکه\nایران\nاوْستان\nشرقی آذربایجان\nباشکند\nمیانه\nبؤلوم‌لری\nمرکزی، Kaghazkonan District، Kandovan District، Turkamanchay District\nجمعیت\n(۲۰۰۶)\n• جمع\n۱۸۷٬۸۷۰\nساعات قورشاغی\nیوتی‌سی ۳:۳۰+ (ایران)\n• یای (DST)\nیوتی‌سی ۴:۳۰+ (ایران)\nمیانا بؤلگه‌سی-نی جئونِت نِیمز سِروِرده آختارماق اولار. بو باغلانتیدا پیشرفته آختاریش قوتوسوندا، بو کودو \"9205880\" یازین و آختارین.","num_words":244,"character_repetition_ratio":0.096,"word_repetition_ratio":0.026,"special_characters_ratio":0.295,"stopwords_ratio":0.0,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":138377.8,"cluster_detection":-1}
+{"text":"آزربایجان: سعید مینایی فعال تورک آزربایجانی از احضار خود به شعبه ۱۵ دادگاه انقلاب تهران خبر داد \/ 7 سپتامبر 2024\nآزربایجان: کریم اسماعیل زاده از زندان تبریز آزاد شد \/ 6 سپتامبر 2024\nآزربایجان: اظهارنظر عجیب مدیرکل ثبت احوال استان اردبیل درباره انتخاب نام‌های تورکی برای کودکان \/ 5 سپتامبر 2024\nایران: سخنگوی آتش‌نشانی تهران: برخی خودروهای داخلی در تصادفات به سرعت آتش می‌گیرند \/ 4 سپتامبر 2024\nتیتر یک: حذف هویت ترکی تهران \/ 4 سپتامبر 2024\nآزربایجان: حضور شرکت کننده تبریزی با پیراهن تراختور در برنامه «مسترشف ترکیه» \/ 4 سپتامبر 2024\nشما اینجا هستید: \/ تیتر یک \/ نه اوچون بیر جمعییتده فیرقه مئیدانا گلیر؟\nنه اوچون بیر جمعییتده فیرقه مئیدانا گلیر؟\nنوشتار\n3 سپتامبر 2023 - 22:16\nکد خبر: ۶۳۵۶۶\nتحریریه آرازنیوز\nسیدجعفر پیشه وری نین آژیر قزئتینده یازدیغی مقاله نین قیسالتیلمیش شکلی\n(آژیر قزئتی، نومره ۱۵۸ – ۲۷ خورداد ۱۳۲۳)\n{…} بیز فیرقه نین اھمییتینى ھئچ ده اونون عوضولرینین چوخلوغوندا آختارمامالیییق. کئیفییته، کمییتدن داھا آرتیق اھمییت وئرملى ییک. اونا گؤره کى، ایجتیماعى ایشلرده کمییتین فؤوق اولعاده تاثیرى اولا بیلمز. محض کئیفییت دیر کى، آداملارى فیرقه یه باغلاییر و ھمیشه اونلارى حاضیر وضعییتده ساخلاییر.{…}\nفیرقه نین جمعیت داخیلینده توتدوغو مؤوقعینى موعین لشدیرن عامیل اونون مقصد، آرزو و فعالییتیندن عیبارتدیر. فیرقه لرین ماھییتى نین دگیشمه سى ده ھمین سبب اوزوندن مئیدانا گلیر. {…} روسییه کومونیست فیرقه سى ده یاریم عصیرلیک کسگین صینفى موباریزه دن سونرا بو گون تام میلى وطنپرور شوعارلار آلتیندا حرکت ائده رک وطن محاریبه سینه رھبرلیک ائدیر. بورادا روسییه فیرقه سى رھبرلرینین رئالیست لیگى ده بؤیوک رول اویناییر. {…}\nبیزیم نوقطه یى نظریمیزجه اوزون مودتلى ایتیفاق، دوزگون اساس و تشکیلات اوزرینده قورولمادیغى تقدیرده باش توتا بیلمز. مومکوندور، چوخ قیسا مودت اوچون موعین عیده بیر یئره توپلانسین. لاکین بئله جمعییتلر ایسته نیلن نتییجه یه چاتا بیلمیرلر. موتفیق اولانلار اؤز ایشلرینه داوام ائتدیرمک خاطیرینه، ایشلرینه موعین ترتییبات وئرملى، نظام اینتظام عمله گتیرملى، عؤھده چیلیک گؤتورملى و عھد – پئیمان باغلامالیدیرلار. اونلار دوزگون پلان و پروقرام حاضیرلامالى دیرلار. خوصوصییله گؤرولوجک ایشلرى اؤز آداملارى آراسیندا بؤلوشدورملى دیرلر. فیرقه ده بورادان مئیدانا گلیر. {…}\nبعضیلرى فیرقه نى ھمفیکر و ھم عقییده آداملارین توپلاندیقلارى ساده و قوندارما بیر تشکیلات کیمى باشا دوشورلر. بو فیرقه مفھومونو آیدینلاشدیرمیر. فیرقه ایرلى نى گؤرن معلوماتلى و ھمفیکر آداملارین ایشتیراک و امکداشلیغى ایله یارانان و جمعییتى موعین مقصده دوغرو یؤنلدن مونظم و جیدى بیر تشکیلاتدیر. مرامنامه و نیظامنامه مساله سى ده بورادان مئیدانا گلیر. مرامنامه اساس مقصد، نیظامنامه ایسه ائله بیر واسیطه دیر کى، فیرقه اونون یاردیمى ایله صینفین و یا جمعییتین گؤرکملى آداملارینین ایتیفاق و بیرلیگینى حیاتا کئچیریر. لاکین عملده تکجه مرامنامه و نیظامنامه ھئچ ده کیفایتلندیرجى دئییل. تاریخ دایانمیر، گونده لیک موباریزه نین جریانى ھرگون بلکه ھر ساعات فیرقه اوچون تازا وظیفه لر مئیدانا چیخاریر. بونا گؤره ده دئییرلر کى، فیرقه گونده لیک مساله لر باره ده دوزگون تصمیم توتماق اوچون تاکتیکایا مالیک اولمالیدیر. {…} بؤیوک سییاسى بیر آددیم موعین کیچیک و اھمییت سیز بیر فیرقه نى ائله دیرچلده بیلر کى، او بیر جمعییتى ایرلى یه آپارماغا قادیر اولار.{…}","num_words":770,"character_repetition_ratio":0.056,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.241,"stopwords_ratio":0.003,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.994,"perplexity_score":178224.7,"cluster_detection":-1}
+{"text":"بیرینجی فردریک آقوستوس (اینگیلیسی‌جه: Frederick Augustus I of Saxony) بیر شاهی ایدی. مسیحیت دینینه اعتیقاد ائتمیشدی. آتاسی فردریک کریستین دیر.","num_words":28,"character_repetition_ratio":0.0,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.197,"stopwords_ratio":0.0,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.999,"perplexity_score":527837.0,"cluster_detection":-1}
+{"text":"قۇزئی آتلانتیک مۆقاویله‌‌سی تشکیلاتؽ (اینگلیزجه. North Atlantic Treaty Organization, NATO, فرانسیزجه. Organisation du traité de l'Atlantique nord, OTAN) — صۆلحون قوْرۇنماسؽنؽ و آزادلؽقلارؽن مۆدافیعه‌سینی سیاسی هم‌رأی‌لیک یوْلو ایله تأمین ائد‌ن و اۆیه‌لرینه قارشؽ یؤنلمیش ایسته‌نیلن باسقؽن فوْرمالارؽنؽن دفع ائدیلمه‌سینی، لازؽم گلدیک‌ده ایسه حربی گۆجدن ایستیفاده ائدیلمه‌سینی نظرده تۇتان باغؽمسؽز دؤولتلرین حربی ایتتیفاقؽ. ۴ آپرئل ۱۹۴۹-جو ایلده قۇرۇلمۇش‌دۆر و حاضیردا ۲۸ اۆیه‌سی وار.[۱][۲] تشکیلاتؽن اۆیه‌لری هر هانسؽ خاریجی گۆجدن گله بیله‌جک هۆجۆما قارشؽ اوْرتاق مۆدافیعه حیاتا کئچیریر. ناتو-نون باش قرارگاهی اۆیه اؤلکه‌لردن بیری اوْلان بلژیکین پایتختی بروکسئل شهرین‌ده، مۆتتفیق قۆوه‌لرین عملیات کوْماندانلؽغؽ‌نؽن باش قرارگاهی ایسه بلژیکین موْنس شهری یاخینلؽغؽن‌دا یئرلشیر. بۆتۆن ناتو اۆیه‌لرینین عۆمۇمی حربی خرجلری دونیا اۆزره بۆتۆن اؤلکه‌لرین مۆدافیعه خرجلرینین ۷۰%-دن چوْخۇ‌دۇر. اۆیه اؤلکه‌لرین مۆدافیعه خرجلری GDP-نین ان آزی ۲%-نی تشکیل ائتمه‌لی‌دیر.\nقۇزئی آتلانتیک مۆقاویله‌‌سی تشکیلاتؽ\nNorth Atlantic Treaty Organization, NATO\nموقعیت ناتو\nایداره مرکزی بلژیک ، بروکسئل\nرسمی دیللر\nاینگیلیس دیلی\nفرانسه دیلی\nنوع حربی ایتتیفاق\nحاکیملر آدی یئنس استولنبرگ\nاۆیه‌لر\nبیرلشمیش ایالتلر\nآلبانی\nآلمان\nبلژیک\nبولغاریستان\nبیرلشمیش شاهلیق\nدانمارک\nچک جومهوریتی\nایستونی\nفرانسه\nکروواسی\nایسلند\nایسپانیا\nایتالیا\nکانادا\nلتونی\nلیتوانی\nلوکزامبورق\nمجاریستان\nهولند\nنوروژ\nلهیستان\nپورتوقال\nرومانی\nاسلوواکی\nایسلوونی\nتورکیه\nیونان\nمقدونیه جومهوریتی\nشابلون:Country data مونته‌نگرو\nکوْره مۆحاریبه‌سی اۆیه اؤلکه‌لری حرکته کئچیره‌نه و یۆکسک روتبه‌لی ایکی آمئریکالی کوْماندانؽن ایستیقامتلندیرمه‌سی ایله بیرلشمیش حربی اتفاق قۇرۇلانا قدر ناتو ساده سیاسی اوْرتاق‌لؽق‌دان باشقا بیر شئی دئییل‌دی. سوْیۇق مۆحاریبه دؤورۆ ۱۹۵۵-جی ایلده اساسؽ قوْیۇلان ورشو مۆقاویله‌‌سی تشکیلاتؽنا اۆیه اؤلکه‌لرله چکیشمه‌لرین یاران��اسؽنا سبب اوْلدۇ. آورۇپا اؤلکه‌لری ایله آمئریکا آراسؽن‌داکی علاقه‌لرین گۆجۆ اوزه‌رین‌ده عمله گلن شۆبهه‌لر ۱۹۶۶-جی ایلده فرانسانؽن ناتو-نون حربی قانادؽن‌دان چکیلمه‌سی ایله نتیجه‌لن‌دی و ناتو مۆدافیعه‌سینین احتیمال اوْلۇنان سووئت ایشغالؽنا قارشؽ اعتبارلؽ‌لؽغؽنا منفی تأثیر گؤستردی. ۱۹۸۹-جو ایلده بئرلین دیواری یؽخؽلان‌دان سونرا تشکیلات یوقوسلاوییانؽن داغیلماسؽ دؤورونه قارؽش‌دؽ و ایلک حربی موداخیله‌لرینی ۱۹۹۲-۱۹۹۵-جی ایللرده بوسنییا و هئرسئقووؽنادا، داها سونرا ایسه ۱۹۹۹-جو ایلده یوقوسلاوییادا حیاتا کئچیردی. سیاسی اوْلاراق کئچمیش ورشو مۆقاویله‌‌سی تشکیلاتؽنا اۆیه اؤلکه‌لرله یاخشؽ موناسؽبتلر قۇرماغا چالؽش‌دؽ و همین اؤلکه‌لرین بیر قیسمی ۱۹۹۹-جو و ۲۰۰۴-جۆ ایلده ایتتیفاقا قوْشۇل‌دۇ.\nقۇزئی آتلانتیک بیرلیگیینین تشکیلاتا اۆیه اؤلکه‌لرین سیلاحلؽ هۆجۆما معروض قالان هر هانسؽ اۆیه اؤلکه‌یه کؤمک ائتمه‌سینی طلب ائد‌ن ۵-جی مادّه‌سی ناتو تاریخین‌ده ایلک و هله کی، سون دفعه ۲۰۰۱-جی ایلدکی ۱۱ سپتامبر هۆجۆملارؽن‌دان سونرا تطبیق اوْلۇن‌دۇ.[۳] حیاتا کئچیریلن بو تئررور هۆجۆملارؽنؽن آردؽنجا ناتو رهبرلیگین‌ده‌کی قوْشۇنلار افقانیستانا یئرلشدیریل‌دی. تشکیلات، همچینین عراقا تعلیم هئیتی‌نین گؤندریلمه‌سی، دنیز قۇلدۇرلارؽنا قارشؽ عملیاتلارؽن دستکلنمه‌سی[۴] و ۲۰۱۱-جی ایلده بیرلشمیش میللت‌لر تهلۆکه‌سیزلیک شوراسؽنؽن ۱۹۷۳ سای‌لؽ قطعنامه‌سینه اساساً لیبی اوزه‌رین‌ده اۇچۇشا قاداغان اوْلۇنموش بؤلگه‌نین تطبیق اوْلۇنماسؽ کیمی موختلیف روللارؽ ایجرا ائتمیش‌دیر. ناتو اۆیه‌لرینی مصلحتلشمه‌لر اۆچۆن یؽغؽنجاغا چاغؽران داها آز تأثیرلی ۴-جو مادّه: ۲۰۰۳-جو ایلده عراق مۆحاریبه‌سی عرضین‌ده تورکییه طرفین‌دن، ۲۰۱۲-جی ایلده سوریه وطنداش مۆحاریبه‌سی عرضین‌ده تورکییه حربی هاوا قۆوه‌لرینه مخصوص سیلاحسؽز F-۴ دؤیوش طییاره‌سینین دۆشۆرولمه‌سی و سوریه اراضی‌سین‌دن تورکییه‌نین میناآتانلاردان آتشه تۇتۇلماسؽنؽن آردؽنجا،[۵] لهستان طرفین‌دن ۲۰۱۴-جو ایلده روسییانؽن کریمه موداخیله‌سین‌دن سونرا[۶] و ۲۰۱۵-جی ایلده داعیش تئررور قروپلاشماسؽنؽن تورکییه‌نین اراضی بۆتؤولۆیۆنه قارشؽ تهدیدلرینه گؤره اوْلماقلا عۆمۇمی‌لیک‌ده بئش دفعه تطبیق اوْلۇنموش‌دۇر.[۷]\nایچینده‌کیلر\n۱ تاسیس ائدیلمه‌سی\n۲ ایلک ایللری\n۳ سوْیۇق مۆحاریبه\n۴ سوْیۇق مۆحاریبه دن سونرا ناتو نون گئنلشمه‌سی\n۵ روسیه ایله نیزاع\n۶ اۆیه‌لری\n۷ آیریجا باخ\n۸ قایناقلار\nتاسیس ائدیلمه‌سی\nدَییشدیر\nبیرلیگین یارانماسؽ بروکسئل سازیشینین ایمضالانماسؽ (مارت ۱۹۴۸) ایله باشلانمؽش‌دؽر. بو سازیش‌ده ۵ باتؽ آورۇپا اؤلکه‌سی عۆمۇمی مۆدافیعه سیستئمینی یاراتماق و اؤلکه‌لر آراسؽن‌دا قارشؽ‌لؽق‌لی علاقه‌لری مؤحکملن‌دیرمک ایستکلرینی تصدیق ائتدیلر.[۸]\nایلک ایللری\nدَییشدیر\nبلژیک، بریتانیا، فرانسا، هوللاندییا و لوکسئمبورق طرفین‌دن ۱۷ مارت ۱۹۴۸-جی ایلده ایمضالانان و سوْیۇق مۆحاریبه‌نین باشلانغؽجؽن‌داکی سووئت تهدیدینه قارشؽ اوْرتاق مۆدافیعه راضؽلاشماسؽ اوْلان بروکسئل مۆقاویله‌‌سی ناتو-نون قۇرۇلوشۇنۇن ایلک آددؽمؽ حساب اوْلۇنور. سووئت ایتتیفاقؽنؽن حیاتا کئچیردیگی بئرلین بحرانی ۱۹۴۸-جی ایلین سپتامبرؽن‌دا باتؽ آورۇپا بیرلیگینین مۆدافیعه تشکیلاتؽنؽن یارادؽلماسؽنا سبب اوْلدۇ.[۹] بۇنا باخمایاراق، مۆتتفیق دؤولتلر سووئت ایتتیفاقؽنؽن حربی گۆجو قارشؽ‌سؽن‌دا ضعیف دۇرۇما صاحیب ایدی. همچینین، ۱۹۴۸-جی ایلده کوممونیستلر طرفین‌دن چئکوسلوواکییادا حیاتا کئچیریلن حربی چئوریلیش نتیجه‌سین‌ده اؤلکه‌ده‌کی دئموکراتیک حؤکۆمتین حاکمیتی ترک ائتمه‌سینین آردؽنجا بؤیۆک بریتانییانؽن خاریجی ایشلر ناظیری Ernest Bevin اوْخشار حادیثه‌لرین قارشؽ‌سؽنؽ آلماق اۆچۆن ان یاخشؽ یوْلۇن باتؽ اؤلکه‌لری آراسؽن‌دا اوْرتاق حربی ایستراتئژییانؽن تشکیل اوْلۇنماسؽ اوْلدۇغۇنۇ قئید ائتدی.[۱۰]\n۱۹۴۸-جی ایلده آمئریکا خاریجی ایشلر ناظیری جورج مارشالین تعلیماتی ایله پئنتاقون‌دا آورۇپالی لیدئرلرله آمئریکالی حربی و سیاسی رس‌میلر آراسؽن‌دا گؤروش تشکیل اوْلۇن‌دو.[۱۱] یئنی حربی اتفاق اۆچۆن تشکیل اوْلۇنان بو گؤروشمه‌لر ۴ آپرئل ۱۹۴۹-جو ایلده واشینقتون شهرین‌ده قۇزئی آتلانتیک مۆقاویله‌‌سینین ایمضالانماسؽ ایله نتیجه‌له‌ن‌دی. بو مۆقاویله‌‌نی ایمضالایانلار آراسؽن‌دا بروکسئل مۆقاویله‌‌سینه طرف اوْلان بئش دؤولت، همچینین آمئریکا، دانمارک، ایتالییا، ایسلان‌دییا، کانادا، نوروئچ و پورتوقالییا وار ایدی.[۱۲] ایلک ناتو باش کاتیبی لورد ایسمای ۱۹۴۹-جو ایلده وئردیی آچیقلامادا بو تشکیلاتؽن مقصدینین \"روسلارؽ چؤل‌ده، آمئریکالؽلارؽ ایچری‌ده و آلمانلارؽ آشاغی‌دا ساخلاماق\" اوْلدۇغونو بیلدیردی.[۱۳] مۆقاویله‌ بۆتۆن اؤلکه‌لر طرفین‌دن موسبت شکیل‌ده قارشؽلانمادی. بعضی ایسلان‌دییالؽلار ۱۹۴۹-جو ایلین مارتؽن‌دا باش تۇتان ناتو علیهینه اعتراضلارا قاتیل‌دی. ناتو-نون یارادؽلماسؽنؽن ایلکین تشکیلاتی نتیجه‌سی اوْلاراق \"آتلانتیک‌چی‌لیک\" آدی وئریله‌ن و قۇزئی آمئریکا ایله آورۇپا آراسؽن‌داکؽ امکداشلؽغؽن واجیبلیگینه اؤنم وئرن دۆشۆنجه طرزینین میدانا گلمه‌سی گؤستریلیر.[۱۴]\nناتو-نون تشکیل اوْلۇنماسؽ آورۇپا اؤلکه‌لرینین آمئریکا ایستانداردلارؽنؽ منیم‌سه‌مه‌سی ایله مۆتتفیقلرین حربی تئرمینولوژییا، اصول و تئکنولوژییالارؽنا ایستانداردلاش‌دؽرما گتیردی. تقریباً ۱۳۰۰ ایستانداردلاش‌دؽرما راضؽلاشماسؽ ناتو-نون حیاتا کئچیردیگی بیر چوْخ اۆصۇل سیستئملشدیردی. بۇنۇن نتیجه‌سی اوْلاراق، ۷،۶۲×۵۱مم. ناتو تۆفنگ کالیبری ۱۹۵۰-جی ایللرده بیر چوْخ ناتو اؤلکه‌سین‌ده ایستاندارد آوتۇمات کالیبری اوْلاراق قبۇل ائدیل‌دی.[۱۵] طییاره مانئور ایشاره‌لرینین ایستانداردلاشدیریلماسؽ نتیجه‌سین‌ده ناتو طییاره ‌لری بۆتۆن ناتو بازالارؽنا ائنه بیلمک پوتئنسیالؽنا صاحیب اوْلدۇ.[۱۶] دیگر ایستانداردلار آراسؽن‌دا یئر آلان ناتو هئجالاما الیفباسؽ ناتو سرحدلرینی آشاراق مۆلکی حیات‌دا دا ایستیفاده اوْلۇنماغا باشلادئ.[۱۶]\nسوْیۇق مۆحاریبه\nدَییشدیر\n۱۹۵۰-جی ایلین ایونون‌دا کوْره مۆحاریبه‌سینین باشلانماسؽ نتیجه‌سین‌ده بیر-بیری ایله علاقه‌لی شکیل‌ده ایشله‌ین بۆتۆن کوممونیست اؤلکه‌لرین مۆعیین تهدیدینی آرتؽرماسؽ ناتو-نو کونکرئت حربی پلانلار حاظؽرلاماغا مجبور ائتدی.[۱۷] آورۇپادا یئرلشه‌ن حربی قۆوه‌لری داها ثمره‌لی ایداره ائتمک اۆچۆن آورۇپا مۆتتفیق قۆوه‌لری باش قرارگاهؽنؽن اساسؽ قوْیۇل‌دو و ۱۹۵۱-جی ایلین یانوارؽن‌دا دوایت ائیزئنهاوئر(Dwight D. Eisenhower) بو ��ۇرۇمون ایلک کوْماندانؽ تعیین اوْلۇن‌دو.[۱۸] ۱۹۵۰-جی ایلین سپتامبرؽن‌دا ناتو حربی کومیته‌سی سووئت ایتتیفاقؽ ایله تارازلیغا نایل اوْلماق اۆچۆن کونوئنسیونال قۆوه‌لر یارادؽلماسؽ چاغؽریشؽ ائتدی و ۱۹۵۲-جی ایلین فئورالؽن‌دا لیسبون شهرین‌ده تشکیل اوْلۇنان قۇزئی آتلانتیک شوراسؽنؽن ایجلاسؽن‌دا بو ایسته‌یی یئنی‌دن ایفاده ائتدی. ناتو-نون اوزون‌مۆددت‌لی مۆدافیعه پلانؽ اۆچۆن لازؽم اوْلان قۆوه‌لری تشکیل ائتمک مقصدیله کئچیریله‌ن لیسبون کوْنفرانسؽن‌دا دیویزییا سایؽنؽن ۹۶-یا چؽخارؽلماسؽ تکلیف اوْلۇن‌سا دا، نؤوبتی ایل اۆچۆن آتوْم سیلاح ایستیفاده ائده بیله‌جک ۳۵ دیویزییانؽن اوْلماسؽ باره‌ده راضی‌لؽق الده ائدیل‌دی. ناتو همین دؤورده مرکزی آورۇپادا ۱۵، ایتالیا و اسکاندؽناوی‌ده ایسه ۱۰ حاضؽر دیویزییانؽ چاغؽرا بیلیردی.[۱۹][۲۰] لیسبون‌داکی کوْنفرانس‌دا تشکیلاتؽن ان یۆکسک وظیفه‌سی حساب ائدیلن ناتو باش کاتیبی وظیفه‌سی ده یارادؽل‌دؽ و قاستینقس ایسمای بو وظیفه‌یه تعیین اوْلۇن‌دو.[۲۱]\n۱۹۵۲-جی ایلین سپتامبرؽن‌دا دانمارک و نوروئژین مۆدافیعه قابیلیتینی تکمیللش‌دیرمک مقصدیله ۲۰۰ گمی و ۵۰.۰۰۰ نفردن چوْخ شخصی هئیتین قاتؽلدؽغؽ ناتو-نون ایلک بؤیۆک دنیز تعلیملرین‌دن بیری اوْلان مئینبرئیس تعلیمی باشلادؽ.[۲۲] بۇنۇن آردؽنجا تشکیل اوْلۇنان دیگر بؤیۆک تعلیملر آراسؽن‌دا آرالؽق دنیزین‌ده حیاتا کئچیریله‌ن \"قراند سلام\" و \"لونقستئپ\" تعلیملری، قۇزئی ایتالییادا \"ایتالیک وئلد\" آدی آلتؽن‌دا حیاتا کئچیریله‌ن هاوا-دنیز-قۇرۇ تعلیمی، مرکز اوردو قرۇپۇنۇن قاتؽلدؽغؽ سیمولیاسؽیا ائدیلمیش \"مونتئ کارلو\" آدلی هاوا-قۇرۇ تعلیمی، آمئریکا، بؤیۆک بریتانیا، ایتالیا، تۆرکییه و یونانیستان حربی دنیز قۆوه‌لرینین ایشتیراک ائتدیگی آرالؽق دنیزین‌ده تشکیل اوْلۇنان \"وئلدفاست\" آدلی آمفیبیک دئسانت چؽخارما تعلیمی یئر آلدی.[۲۳]\nسووئت ایتتیفاقؽ ۱۹۵۴-جۆ ایلده آورۇپادا صۆلحۆ قوْرۇماق اۆچۆن ناتو-یا داخیل اوْلماسؽنؽن واجیب اوْلدۇغونو ادعا ائتدی.[۲۴] سووئت ایتتیفاقؽنین اساس مقصدینین ایتتیفاقؽ ضعیفلتمک اوْلدۇغون‌دان چکینه‌ن ناتو اؤلکه‌لری بو تکلیفی قبول ائتمه‌دی. ۱۷ دسامبر ۱۹۵۴-جۆ ایلده قۇزئی آتلانتیک شوراسؽ ناتو-نون آتوْم سیلاحؽن‌دان ایستیفاده‌سی ایله باغلؽ اوْلان MC ۴۸ آدلی سنه‌دی تصدیق ائتدی. MC ۴۸ سووئت ایتتیفاقؽ ایله باش وئره بیله‌جک مۆحاریبه‌نین باشلانغؽجؽن‌دان اعتباراً ایلک اوْلاراق شوروی طرفین‌دن ایستیفاده ائدیلیب-ائدیلمه‌مه‌سین‌دن آسؽلؽ اوْلمایاراق ناتو-نون آتوم سیلاحلارؽنی ایستیفاده ائتمه‌سینین واجیبلیگینی وۇرغۇلایؽردؽ. بئله‌لیکله، آورۇپا مۆتتفیق قۆوه‌لری باش کوْماندانؽنا نووه سیلاحینین آوتوماتیک ایستیفاده‌سی مسئله‌سین‌ده آمئریکا-داکی ایستراتئژی هاوا کوْماندان‌لؽغؽ ایله عئینی سلاهیتلر وئریلمیش اوْلدۇ.\n۹ مای ۱۹۵۵-جی ایلده باتؽ آلمانییانؽن تشکیلاتا داخیل ائدیلمه‌سی دؤورون نوروئژ خاریجی ایشلر ناظیری هالوارد لانگئ طرفین‌دن \"قاره‌میزین تاریخین‌ده قرارلی بیر دؤنۆش نۆقطه‌سی\" سؤزلری ایله شرح اوْلۇن‌دۇ.[۲۵] آلمانییانؽن ایتتیفاقا داخیل اوْلماسؽنؽن اساس سببی آلمان ایش گۆجۆ اوْلمادان سووئت ایشغالؽنا قارشؽ مۆباریزه آپارماق اۆچۆن یئتری قدر گله‌نک‌سل قۆوه گؤندرمه‌نین ایمکان‌سؽز اوْلماسؽ ایدی.[۲۶] بونا رسمی جاواب ۱۴ مای ۱۹۵۵-جی ایلده سووئت ایتتیفاقؽ، ماجاریستان، چئکوسلوواکییا، لهستان، بولقاریستان، رومانی، آلبانیو شرقی آلمانییانؽن ایمضالادؽغی ورشو مۆقاویله‌‌سی تشکیلاتؽنؽن قۇرۇلماسؽ اوْلدۇ. بئله‌لیکله، سوْیۇق ساواش هر ایکی طرفی بللی اوْلدۇ. ۱۹۵۷-جی ایلین پاییزؽن‌دا شیمال‌دا ناتو طرفین‌دن عئینی واخت‌دا اۆچ بؤیۆک تعلیم حیاتا کئچیریل‌دی. نوروئژدن تۆرکییه‌یه قدر اوْلان اراضی‌ده ۲۵۰.۰۰۰ حرب‌چی، ۳۰۰ گمی و ۱۵۰۰ طییاره‌‌نین قاتؽلدؽغؽ همین تعلیملر ایتتیفاقؽن ایندییه قدرکی ان بؤیۆک تعلیملری حساب ائدیلیر.\nناتو - حؤکۇمتلر آراسؽ تشکیلات‌دیر، اونون بۆتۆن اۆیه‌لری اؤز اگه‎‌من‌لیگی و مۆستقیللیگینی قوْرۇیۇرلار. ایلک نؤوبه‌ده ناتو بیرلشمیش میللتلر-ین نیظامنامه‌سینین پرینسیپلرینه اۇیغۇن اوْلاراق سیاسی و حربی یوْللارلا بۆتۆن اۆیه‌لرینین آزادلؽغؽنؽ و تهلوکه‌سیزلیگینی مۆدافیعه ائدیر. بیرلیگین فعالیتینین اساس پرینسیپی اۆیه‌لرینین بؤلونمزلیگی اساسؽن‌دا عۆمۇمی اؤهده‌لیکلرین یئرینه یئتیریلمه‌سی و باغؽمسؽز دؤولتلر طرفین‌دن امکداشلؽغؽن قۇرۇلماسؽ‌دؽر.[۲۷]\nسوْیۇق مۆحاریبه دن سونرا ناتو نون گئنلشمه‌سی\nدَییشدیر\n۱۹۹۹ دان ۲۰۰۴ه قدر ۱۰ اؤلکه کی اوندان قاباق کومونیستی اؤلکه ساییلیردیلار ناتو یا قوشولدولار و بو گؤونلیک پیمانی ۲۶ اۆیه‌سی اولدو . ۲۰۰۸ ایلی نده کرواسی ، مقدونیه جومهوریتی و آلبانی ایله دانیشیق باشلاندی. بو ۳ اؤلکه سونرا بو پیمانا قوشولدولار. تازا زمان لار اوکراین و گورجیستان دا بو پیمانا قوشولماق چوخ طارافدارلی اولوب.\nروسیه ایله نیزاع\nدَییشدیر\nناتو نون روسیه سرحدلرینه یاخینلاشماق سبب اولدو کی روسلار ناتو دان فاصیله آچیب و یئنی دن ناتو ایله روسیه نین رابیطه‌سی ، شوروی ایله ناتو رابیطه‌سی کیمی اولدو. بو نیزاع لار روسیه‌نین اوکراینا هوجومو ۲۰۲۲ یه سبب اولدو\nاۆیه‌لری\nدَییشدیر\nناتو-نون ۳۰ اۆیه‌سی وار.\nبیرلشمیش ایالتلر\nآلبانی\nآلمان\nبلژیک\nبولغاریستان\nبیرلشمیش شاهلیق\nدانمارک\nچک جومهوریتی\nایستونی\nفرانسه\nکروواسی\nایسلند\nایسپانیا\nایتالیا\nکانادا\nلتونی\nلیتوانی\nلوکزامبورق\nمجاریستان\nهولند\nنوروژ\nلهیستان\nپورتوقال\nرومانی\nاسلوواکی\nایسلوونی\nتورکیه\nیونان\nمقدونیه جومهوریتی\nشابلون:Country data مونته‌نگرو\nتئلئکوممونیکاسییا ساحه‌سین‌ده ناتو ایله امکداشلؽغؽن مقصدی بیرگه تعلیملر چرچیوه‌سین‌ده قارشؽ‌لؽق‌لؽ فعالییت، بحران دۇرۇمۇندا بیرلیگین مۆوافیق یؤنتملرینین تطبیقی و مۆعاصیر اینفوْرماسؽیا تئکنولوژییالارؽنؽن ایستیفاده‌سی‌دیر.\nآیریجا باخ\nدَییشدیر\nجمعی امنیت آنلاشماسی تشکیلاتی\nورشو موقاویله‌سی تشکیلاتی\nقایناقلار\nدَییشدیر\n^ \"What is NATO?\". NATO Headquarters, Brussels, Belgium. 26 may 2017. İstifadə tarixi: 7 sentyabr 2017.\n^ Cook, Lorne (25 may 2017). \"NATO: The World's Largest Military Alliance Explained\". The Associated Press, US. İstifadə tarixi: 7 sentyabr 2017.\n^ \"Invocation of Article 5 confirmed\". North Atlantic Treaty Organization. 3 oktyabr 2001. İstifadə tarixi: 2 iyun 2018.\n^ \"Counter-piracy operations\". North Atlantic Treaty Organization. İstifadə tarixi: 2 iyun 2018.\n^ Croft, Adrian (3 oktyabr 2012). \"NATO demands halt to Syria aggression against Turkey\" Archived 2012-10-04 at the Wayback Machine.. Reuters. İstifadə tarixi: 2 iyun 2018.\n^ \"Statement by the North Atlantic Council following meeting under article 4 of the Washington Treaty\". NATO Newsroom. 4 mart 2014. İstifadə tarixi: 2 iyun 2018.\n^ Ford, Dana (26 iyul 2015). \"Turkey calls for rare NATO talks after attacks along Syrian border\". CNN. İstifadə tarixi: 2 iyun 2018.\n^ Treaty of Brusells states\n^ ↑ Isby & Kamps Jr. 1985, səh.: 13\n^ Pedaliu 2003, səh.: 97\n^ Behrman 2007, səh.: 15\n^ \"A short history of NATO\". NATO. İstifadə tarixi: 3 iyun 2018\n^ ↑ Reynolds 1994, səh.: 13.\n^ Straus, Ira (2005). \"Atlanticism as the Core 20th Century US Strategy for Internationalism\" Archived 2013-10-20 at the Wayback Machine.. Streit Council. İstifadə tarixi: 3 iyun 2018.\n^ \"PROOF AND INSPECTION COMMITTEE NATO 7.62 MM AMMUNITION\". NATO.\n^ ۱۶٫۰ ۱۶٫۱ \"NATO Declassified – NATO Alphabet\". NATO.\n^ Isby & Kamps Jr. 1985, pp. 13–14.\n^ Ismay, Hastings (4 sentyabr 2001). \"NATO the first five years 1949–1954\". NATO. Arxivləşdirilib: [1] saytından 15 mart 2017 tarixində. İstifadə tarixi: 5 iyun 2018.\n^ Osgood 1962, səh.: 76.\n^ Park 1986, səh.: 28.\n^ \"NATO: The Man with the Oilcan\" Archived 2012-01-08 at the Wayback Machine.. Time. 24 mart 1952. İstifadə tarixi: 5 iyun 2018\n^ Baldwin, Hanson (28 September 1952). \"Navies Meet the Test in Operation Mainbrace\". New York Times: E7. İstifadə tarixi: 5 iyun 2018.\n^ Ismay, Hastings (17 sentyabr 2001). \"NATO the First 5 Years\". NATO the first five years 1949–1954. NATO. Arxivləşdirilib: [2] saytından 15 mart 2017 tarixində. İstifadə tarixi: 5 iyun 2018.","num_words":3660,"character_repetition_ratio":0.053,"word_repetition_ratio":0.067,"special_characters_ratio":0.209,"stopwords_ratio":0.004,"flagged_words_ratio":0.001,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":79111.8,"cluster_detection":-1}
+{"text":"ایرانین ان بؤیوک داخیلی گؤلو، یاخین شرقین ان بؤیوک دوزلو سو گؤلو و دونیانین آلتینجی ان بؤیوک دوزلو سو گؤلو اولان اورمو گؤلو، تمامی ایله قوروماقدا و یا باشقا سؤزله اؤلومله اوز-اوزه‌دیر. بو گؤل 5 مین 200 کوادرات کیلومتر ایلکین ساحه‌سی و 140 کیلومتر اوزونلوغو ایله، 1370-لرده 30 میلیارد مترمکعبدن آرتیق سویو اؤزونده یئرله‌شیردی، آنجاق بوگون گؤزه گلن بیر حیصه‌سی داها قالماییب‌دیر. دئمه‌لی اورمو گؤلونون سویه‌سی، معلومات‌لارین 1343-جو ایلدن بری گونلوک اولاراق قئیده آلیندیغی بوتون بو دؤنمده، قئیده آلینان ان دوشوک سویه‌یه چاتیب‌دیر.\nمسئول‌لار اؤز تشکیلاتی مسئولیت‌لریندن یایینماق اوچون؛ اورمو گؤلونون قوروماسینی ایقلیم ده‌ییشیکلییی، قوراقلیق و یاغینتی‌لاریم آزلیغینا باغلاسالار دا، آنجاق گؤلونون قوروماسی‌نین ان اهمیتلی سببی، گؤله تؤکولن چایلارین اوزرینده تیکیلن بندلر، گؤلون اوستونده‌کی ایشله‌نن تورپاق سئتی و شهید کلانتری کؤرپوسودور. قوزئی آمریکادا نئچه آراشدیرماچی‌نین آپاردیغی بیر آراشدیرمانین نتیجه‌سینه گؤره، قوراقلیق اورمو گؤلو سو حوضه‌سینده یاغینتی‌نین ساده‌جه 100-ده بئشی‌نین آزالمالسینا سبب اولموشدور. آمما گؤلونون قوروماسی‌نین باشلیجا سببی؛ اونلارجا بند تیکمه پروژه‌سی، 11 کیلومترلیک تورپاق سئتی ایله مین 709 مئتر اوزونلوغوندا اولان شهید کلانتری کؤرپوسودور. بونو قئید ائتمک لازیمدیر کی، 11 کیلومئترلیک تورپاق سئتینی تیکمک اوچون، گؤله یاخین بیر داغی سؤکوب، گؤلون یاتاغینا یاتیرتدیلار. بونا گؤره ده بو تورپاق سئتینی تیکنده گؤله داخیل اولان ماتئریاللار ایله بو گؤلون قوزئی و گونئی یاریسینداکی سو آخینلارینین دؤنگوسونون پوزولماسی، ائکوسیستمی محو ائدیب و گؤلو قورودان عامیللردن بیریدیر.\nاون بیر کیلومترلیک تورپاق سئتی ایله شهید کلانتری کؤرپوسوندن علاوه، 51 مین 876 کوادرات کیلومتر اولان اورمو گؤلو سو حوضه‌سینده تیکیلن بندلر ده، گؤلون قوروماسی‌نین ان اؤنملی عامیل‌لریندن بیریسی ساییلیر. اصلینده اؤلکه‌نین بندلرینین معلوماتی ایران سو قایناقلاری یؤنه‌دیمی شیرکتی‌نین وئب سیته‌سیندن الدن چیخدیغی اوچون، اورمو گؤلونه تؤکولن چایلارین اوستونده باغلانان بندلرله ایلگیلی فرقلی رقم اورتایا چیخیر. بو رقملر 55، 72، 79، 99 و حتی 130 بند آراسیندا ده‌‌ییشیر. هر حالدا گؤله تؤکوله‌جک سولارین بندلرین آنباریندا ییغیشماسی و گؤله داخیل اولان سویون آزالماسی، اورمو گؤلونو بوگونکی بؤحرانا گتیریب چاتدیرمیشدیر.\nتاریخی‌نین ان کریتیک گونلرینی کئچیرن اورمو گؤلو نومونه‌سی؛ ایران‌دا بندلرین تیکیلمه‌سی، سو یؤنه‌دیمینین قوللوغوندا اولماقدان آرتیق، گوج مرکزلرینه یاخین اولان شیرکت‌لرین گلیر قایناغینا چئوریلمه‌سینی آچیق آیدین گؤستریر. بو شیرکت‌لر ده پروژه‌لرینین ایجراسیندا اؤزلریندن علاوه هئچ بیر قروپون منفعت‌لرینی گؤز اؤنونه آلمادیقلاری اوچون، نهایت‌ده بئله‌نچی بیر دوزلمز فاجعه‌لر یارانیر.\nبو بند تیکمه‌لر، ایران ایسلام جمهوریتی‌نین لیدئرلرینین کندتصرفاتی ساحه‌سینده هدفله‌دیک‌لری غیری علمی و غیری تخصصی «اؤزونو تامین ائتمک» شوعارینین حیاتا کئچیرمه جهدی‌دیر. بو آچیدان اورمو گؤلو سو حوضه‌سینده سو و تورپاق کیمی استراتژیک قایناقلارین حدسیز استفاده‌سی سایه‌سینده، سون 20 ایلده سولو کند تصرفاتی یئرلرینین ساحه‌سی یوزده 437 آرتمیشدیر. آمما اورمو گؤلو سو حوضه‌سینده بو حدده سولو کند تصرفاتی یئرلرینین آرتماسی، اورمو گؤلو سو حوضه‌سی‌نین 100-ده دوخسانینی اؤزلرینده یئرلشدیرن غربی آذربایجان و شرقی آذربایجان اوستانلارینین عموم داخیلی محصولونو چوخالماسینا سبب اولمامیش و بو اوستانلاردا ایشسیزلیکدن قایناقلانان کؤچلرین ده قاباغینی آلا بیلمه‌میشدیر. چونکی ایران‌دا عنعنه‌وی سووارما یؤندمی، کند تصرفاتی ساحه‌لرینین کیچیک اولماسی، بئجرمه مودئلی‌نین حیاتا کئچیریلمه‌مه‌سی ایله بیر سیرا باشقا سبب‌لردن اؤترو، بند تیکمه‌لر نه اینکی کند تصرفاتی‌نین قالخینماسینا یاردیمچی اولابیلمه‌میش، بلکه داها دوغروسو اؤلکه‌یه ثمره‌سیز بیر کند تصرفاتینی بارا گتیرمیشدیر. نئجه‌کی اؤلکه‌نین یئنیله‌نه بیلن سو قایناقلارینین 100-ده دوخسانین کندتصرفاتیندا ایشلنمه‌سینه باخمایاراق، کند تصرفاتی سئکتورونون پایی اؤلکه‌نین عموم داخلی محصولونون ساده‌جه 100-ده اون بیریدیر.\nحئسابلامالارا گؤره اورمو گؤلونون یاتاغیندا 13 میلیارد تون دوز واردیر. بو میقداردا دوزو یئل و فیرتینا یئریندن قوزادیغی زامان، سایسیز-حسابسیز منفی نتیجه‌لری ده اولاجاقدیر. شوبهه‌سیز دوز فیرتینالاریندان ایره‌لی گله‌جک روحی و جیسمی خسته‌لیک‌لر اورمو گؤلونون اطرافینداکی یاشایان اهالینی هر زامان تهدید ائدیر. بو دا یاخین گله‌جک‌ده اورمو گؤلونون اطرافیندان میلیونلار اینسانین کؤچمه‌سینه سبب اولاجاقدیر.\nبیز بو دیلکچه‌نی امضالایانلار، مسئوللاردان اورمو گؤلونون سو حوضه‌سی اراضیسینده‌کی کند تصرفاتی پروبلئملرینی تئزلیکله حل ائدیب، گؤلونون سو حاققینی وئریب و گؤلونون قوروماسی‌نین قارشیسینی آلماغی طلب ائدیریک.\nبولتنه آبونه اولون\nایمیل\nگؤندرمک\n✅ آبونه‌لییینز قئیده آلینیب\nسون حادیثه‌لر\nامضالارین یئری\nاوستان\nایمضالارین ساییسی\nالبرز ایالتی 1\nاردبیل ایالتی 3\nبوشهر ایالتی 2\nچهارمحال و بختیاری ایالتی 0\nدوغو آذربایجان ایالتی 16\nفارس ایالتی 2\nگیلان ایالتی 1\nگولوستان ایالتی 1\nهمدان ایالتی 0\nهرمزگان ایالتی 1\nایلام ایالتی 0\nاصفهان ایالتی 1\nکیرمان ایالتی 2\nکیرمانشاه ایالتی 1\nخوزیستان ایالتی 2\nکهگیلویه و بویر احمد ایالتی 0\nکوردیستان ایالتی 0\nلوریستان ایالتی 0\nمرکزی ایالتی 0\nمازندران ایالتی 1\nقوزئی خوراسان ایالتی 2\nقزوین ایالتی 1\nقوم ایالتی 1\nرضوی خوراسان ایالتی 2\nسیمنان ایالتی 2\nسیستان و بلوچستان ایالتی 1\nخوراسان ایالتی 1\nتهران ایالتی 27\nباتی آذربایجان ایالتی 10\nیزد ایالتی 1\nزنگان ایالتی 0\nقوم ایالتی: 1 ایمضا تهران ایالتی: 27 ایمضا کیرمانشاه ایالتی: 1 ایمضا کوردیستان ایالتی: 0 ایمضا زنگان ایالتی: 0 ایمضا گیلان ایالتی: 1 ایمضا اردبیل ایالتی: 3 ایمضا دوغو آذربایجان ایالتی: 16 ایمضا یزد ایالتی: 1 ایمضا خوراسان ایالتی: 1 ایمضا سیمنان ایالتی: 2 ایمضا مرکزی ایالتی: 0 ایمضا مازندران ایالتی: 1 ایمضا اصفهان ایالتی: 1 ایمضا کیرمان ایالتی: 2 ایمضا باتی آذربایجان ایالتی: 10 ایمضا سیستان و بلوچستان ایالتی: 1 ایمضا قوزئی خوراسان ایالتی: 2 ایمضا رضوی خوراسان ایالتی: 2 ایمضا گولوستان ایالتی: 1 ایمضا بوشهر ایالتی: 2 ایمضا فارس ایالتی: 2 ایمضا چهارمحال و بختیاری ایالتی: 0 ایمضا کهگیلویه و بویر احمد ایالتی: 0 ایمضا خوزیستان ایالتی: 2 ایمضا لوریستان ایالتی: 0 ایمضا ایلام ایالتی: 0 ایمضا البرز ایالتی: 1 ایمضا همدان ایالتی: 0 ایمضا قزوین ایالتی: 1 ایمضا هرمزگان ایالتی: 1 ایمضا\nبو دیلیکچه ایندییه‌جن 319 ایمضا توپلاییب‌دیر. 91% ایران‌دان، 9% حدودوندا ایسه خاریجدن گلمیشدیر. ایران خریطه‌سینده ایمضالارین ترکیبی حاققیندا داها آرتیق بیلگی الده ائتمک اوچون بورا کیلیکله‎‌یین.\n۵ آی اؤنجه\nسون ایمضالار\nکیانوش کیارس ۵ آی اؤنجه\nتلگرام واسطه‌سی ایله ایمضالاماق\nناشناس ۶ آی اؤنجه\nتلگرام واسطه‌سی ایله ایمضالاماق\nبرزگران مسعود ۷ آی اؤنجه\nانسانی حاقلارا قارشی اولانلارا. فارسی دورماق\nدلدار ابراهیمی ۷ آی اؤنجه\nاحیای دریاچه ارومیه\nسیمین ۷ آی اؤنجه\nکمک به نجات محیط زیست\n۵ آی اؤنجه\nسرکوب اعتراض مردم روستای قره‌قشلاق به تاسیس کارخانه نمک در اراضی این روستا در نزدیکی سواحل سابق دریاچه ارومیه\nمحمد نریمانی: سلماس آزربایجان جنوبی؛ سرکوب وحشیانه تجمع اعتراضی اهالی روستای قره قشلاق از توابع شهرستان سلماس. مردم روستای قره‌قشلاق به تاسیس کارخانه نمک در اراضی این روستا اعتراض می‌کنند و اظهار می‌کنند این کارخانه مانند کاوه سودای مراغه اراضی کشاورزی آنها را نابود خواهد کرد. نیروهای سرکوبگر رژیم ایران با حمله وحشیانه خود به مردم این منطقه از آزربایجان چندین نفر از روستاییان را بازداشت کرده و با زخمی نمودن تعدادی از جوانان مررم سعی کرده‌اند با اعمال خشونت و تهدید معترضین را متفرق کنند.\n۷ آی اؤنجه\nبیر تورک آکتیویستی بو دیلکچه‌نی یازدی\n۱۱ آی اؤنجه\nایلگیلی دیلکچه‌لر\nاورمو گؤلونون سو حاققینی بوراخین\nدیلکچه‌نین گئدیشاتی\n239%\nفارسی\nEnglish\nتورکجه\nسالماسین قارا قیشلاق کندینین اهالیسی‌نینایسته‌یی\nدیلکچه‌نین گئدیشاتی\n265%\nفارسی\nEnglish\nتورکجه\nاورمو گؤلونون جانلاندیرماسی اوچون دیلکچه\nدیلکچه‌نین گئدیشاتی\n319%\nفارسی\nEnglish\nتورکجه\nآراز چایی‌نین کیرلنمه‌سینده ائرمنیستان حؤکومتی‌نین رولو و ایران حؤکومتی‌نین سوسماسی\nدیلکچه‌نین گئدیشاتی\n374%\nفارسی\nEnglish\nتورکجه\nامضالایین\nامضانی تکرارلاما خطاسی\nایمیل گرکیر\nاوستان و یا یئر گرکیر\nندنینی قئید ائتمک اوچون ماکسیموم ۵۰۰ کاراکتئر\nخطا باش وئردی\nدیل فارسی English کوردی تورکجه العربية بلۏچی دیلکچه‌نین امضا دیلینی آچیقلایان ساحه‌نین باشلیغی\nدیلکچه امضا دیلی ساحه‌سی‌نین آچیقلاماسی\nایمیل* دیلکچه امضا ایمیلی‌نین ساحه باشلیغی آچیقلاماسی\nدیلکچه امضا ایمیلی‌نین ساحه آچیقلاماسی\nآد دیلکچه امضا ایمیل باشلیغی آچیقلاماسی\nامضالایانین آدی ساحه‌سی آچیقلاماسی\nاوستان* اوستان سئچه‌نه‌یی افغانیستان اؤلکه‌سی البرز ایالتی اردبیل ایالتی بوشهر ایالتی چهارمحال و بختیاری ایالتی دوغو آذربایجان ایالتی فارس ایالتی گیلان ایالتی گولوستان ایالتی همدان ایالتی هرمزگان ایالتی ایلام ایالتی باشقا اؤلکه‌ل ایران اؤلکه‌سی اصفهان ایالتی کیرمان ایالتی کیرمانشاه ایالتی خوزیستان ایالتی کهگیلویه و بویر احمد ایالتی کوردیستان ایالتی لوریستان ایالتی مرکزی ایالتی مازندران ایالتی قوزئی خوراسان ایالتی قزوین ایالتی قوم ایالتی رضوی خوراسان ایالتی سیمنان ایالتی سیستان و بلوچستان ایالتی خوراسان ایالتی تاجیکیستان اؤلکه‌سی تهران ایالتی باتی آذربایجان ایالتی یزد ایالتی زنگان ایالتی امضالایان اوستانین ساحه آچیقلاماسی‌نین باشلیغی","num_words":1810,"character_repetition_ratio":0.084,"word_repetition_ratio":0.006,"special_characters_ratio":0.212,"stopwords_ratio":0.003,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":331001.7,"cluster_detection":-1}
+{"text":"«ادبیات سئونلر» گروهو طرفیندن یاییلان معلومات اساسیندا مهر آیی‌نین ایلک یاریسیندا بو ادبی گروهون اوچ الکترون کیتابی نشر ائدیله‌جکدیر:","num_words":26,"character_repetition_ratio":0.0,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.188,"stopwords_ratio":0.038,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":386860.0,"cluster_detection":-1}
+{"text":"اونون پولو هر ایل ۱۰ فایز آزالیردی. چونکی پوللارینی سیچوووللار یئییردی. حاقین‌دا دانیشاجاغیمیز آدام یاشادیغی دؤورون ان مشهور و ان زنگین اینسانلارین‌دان اولوب. صحبت ۱۹۷۰-جی ایللرده نارکوتیک تیجارتینه باشلایان بیر چوخ اینسانین تانیدیغی نارکوبارون پابلو ائسکوباردان گئدیر.\nآخار. آز مساوات.کوم-آ ایستینادا اسکوبار حاقیندا بیلمدیینیز ماراقلی فاکتلاری تقدیم ائدیر.\n۱ دکابر ۱۹۴۹-جو ایلده دونیایا گلن نارکوبارون، یاشادیغی دؤورده دونیانین ان زنگین اینسانلاری سیاهی‌سینا گیرمیی باجاریب. مینلرله دوشمنی و ائل‌جه ده خیلی دوستو اولوب. پابلو اسکوبارین آتاسی کندده معلم ایدی. کاسیب عائله‌ده بؤیوین نارکوبارون، توریستلره مزار داشلارینی ساتماقلا کریمینال عالمه آددیم آتیب.\nداها سونرا آوتوموبیل اوغورلاییب ساتیردی. ۱۹۷۰-جی ایلده نارکوتیک آلوئرینه باشلایان اسکوبار آرتیق تانینیردی. ۱۹۷۵-جی ایلده کلمبییانین مدللین بؤلگه‌سین‌ده ان بؤیوک نارکوبارون رقیبینی اؤلدوره‌رک، اؤزو ان بؤیوک اولوب.\n۸۰-جی ایللرده آمئریکادا نارکوتیک آلوئرینه ۸۰ فایز نظارت وار ایدی. ان بؤیوک نارکوتیک طلباتی دا ائله آمئریکادا ایدی. اسکوبار آرتیق آمئریکادان کناردا، پورتو ریکو و مکزیکادا دا نارکوتیک آلوئرینه باشلاییر. گئتدیکجه آلیش-وئریش علاقه‌لری بؤیویوردو.\nعلاقه‌لری بؤیودوکدن سونرا نارکوتیک ساتیشینین تشکیلی اوچون اوکیاندا بیر آدادا هاوا لیمانی تیکدیرمیی فیکیرلشیردی. چونکی اسکوبار گئت-گئده دونیانین بیر نؤمرلی نارکوبارونونا چئوریلیردی. باغلانتیلاری آرتیق آسییایا قدر اوزانمیشدی. ۱۹۸۰-جی ایللردن گوجله‌نمه‌یه باشلایان اسکوبار ۱۹۸۹-جو ایلده دونیانین ان زنگین ۷-جی آدامی اولدو. بو حاقدا مشهور «فوربئس» ژورنالی دا یازمیشدی.\nاسکوب��ر دؤولتله پارالل بیر گوجه صاحب ایدی. او، حبس اولوندوغو زامان «منی بوراخسانیز، دؤولتین بوتون خاریجی بورجلارینی باغلایارام» دئیه بیله‌جک قدر زنگین ایدی. اسکوبار ایله دؤلت آراسیندا قریبه بیر مناسیبت وار ایدی. قانونسوز ایشلرینی گؤردویو زامان، اونا مانع اولان کلمبییالی حاکم، پلیس، دؤولت آداملاری بیر باشا اسکوبارین امری ایله اؤلدورولوردو. بیر زامانلار پارلامنتین عضوو ده سئچیلمیشدی.\nاسکوبار هر نه قدر دونیانین ان زنگین اینسانلاری سیراسیندا اولسا دا، بؤیودویو کندین اینسانلاری، عمومیتله بیر چوخ اینسانلارلا یاخشی مناسیبت قورماغی باجارمیشدی. مکتبلر، خسته خانالار، ایستادیون و پارکلار تیکدیره‌رک کولومبییالیلارا دستک وئریب.\nاسکوبارین ائوینین حیطینده یئکه بیر زووپارک وار ایدی. ائوینه باسقین اولان زامان پولیسلر همین زووپارکی گؤرنده چاشقینلیغا اوغرامیشدی. چوخلو سایدا گرگدنلری بیر آرادا گؤرن پولیسلر اونلاری سربست بوراخماق قراری وئریب.\nائسکوبار ایلک نارکوتیک آلوئرینی حیاتا کئچیردیی طیاره‌نی خاطره اولاراق آلیب ساخلامیشدی. داها سونرا خاطره‌سینی ابدیلشدیرمک اوچون همین طیاره‌نی ائوینین گیریشینه قویدورموشدو.\nاؤزونه عایید اولان «La Cathedral» آدی ایله بیلینن حبس خاناسینا، ۱۹۹۴-جو ایلده دونیا کوبوکو اوغروندا یاریشاجاق اولان کلمبییانین میللی فوتبول کومانداسینی گتیررک اورادا محبوسلارلا فوتبول ماتچی تشکیل ائتمیشدی. داها سونرا میللی کوماندانین قاپیچیسی اسکوباری زیارت ائتدیینه گؤره کوماندادان قووولوب.\nاسکوبار میللی کوماندانی حبس خانایا چاغیرماسینی ایسه بئله ایضاح ائتمیشدی: «اگر «خاچ آتاسی» سیزی یئمه‌یه دعوت ائدیرسه، گئتملیسینیز».\nقیزینی ایسیتمک اوچون ۲ میلیون دوللاری یاندیرمیشدی. اوغلونون دئدیکلرینه گؤره، پلیسدن قاچاراق قیزی ایله بیرلیکده داغ ائوینده گیزلنن اسکوبار، اؤلادینین اوشومه‌مه‌سی اوچون ۲ میلیون دوللاری یاندیریب. بعضی ادعالارا گؤره، بو مبلغ ۳ میون اولوب.\nادعالارا گؤره، اسکوبار پولونو دسته‌لره آییرماق اوچون آیدا ۲۵۰۰ دوللارلیق رزین ایپ آلیرمیش.\nآمئریکا و اینترپول طرفیندن هر یئرده آختاریلان اسکوبار آغ ائوین قارشی‌سیندا شکیل چکدیریب.\nنارکوتیک آلوئری ائتدیی دؤورلرده دونیانین ۹۰% نارکوتیک طلباتینی اؤد‌ین اسکوبار، حیاتیندا بیر سیگارئت بله، چکمه‌ییب. اسکوبارین امری ایله ۴ میندن چوخ آدام اؤلدورولوب. بونلاردان چوخو دؤولت آداملاری اولوب. بونا سبب ایسه اونون ایشینه مانع اولمالاری ایدی.\nآختاریش‌دا اولدوغو مدت‌ده آبش و کلمبییایا ساواش آچان اسکوبار هر اؤلدورولن پولیس اوچون مین دوللار اؤدیجیینی سؤیلدیکدن سونرا کلمبییادا ۱۴۷ پلیس اؤلدوروب.\nهبس خانادا اولان زامان باشقا بیر هبس خانایا کؤچورولجیینی اؤیرنن نارکوبارون اونا هر مؤوضوعدا کؤمکلیک گؤسترن بیر سیاستچیدن کؤمک ایسته‌ییب. لاکین همین سیاست‌چی، بو مؤوضودا اونا کؤمک ائده بیلمه‌یه‌جه‌یه‌نی دئییب. غضبلنه‌ن نارکوبارون سیاستچینین سیاحت ائدجیی طیاره‌یه بومبا قویدوراراق پارتلاتمیشدی. لاکین جسار گاویریا طیارنین ایچینده دئییلدی. قضا زامانی ۱۱۰ نفر هلاک اولموشدو.\nطیاره قضاسی دا داخیل اولماقلا، تشکیل ائتدیی جینایتلر آرتیق اونو نفوذدان سالیردی. او، خالق آراسیندا اولان دستیینی ده ایتیریر. همین دؤورده آمئریکا و ک��لومبییا حکومتی «اسکوبارین اؤلدوردویو آداملارین یاخینلاری» آدلی تشکیلات دا یاراتمیشدی.\nپابلو اسکوبارین ان ضعیف نقطه‌سی عائله‌سی ایدی. کلمبییادا دوغولدوغو کندده گیزلنن نارکوبارونون عائله‌سی آمئریکا و کلمبییا حکومتی طرفیندن بیر-بیر حبس اولونماغا باشلادی. اؤلادلاریندان ناراحات اولان اسکوبار حبس اولوناجاغینی بیله-بیله اوغلو ایله تلفونلا دانیشیب.\nافسانه‌نین سونو\nکولومبییا حکومتی اسکوباری یاخالایا بیلمک اوچون آمئریکادان دستک ایسته‌ییب. عملیاتا قوشولان آمئریکانین خصوصی تعیناتلی عسگرلری اسکوباری ائوین دامیندان قاچارکن گوله لیرک، اؤلدوروب.\nنارکوبارونو اؤلدوردوکدن سونرا اونون مئییتی ایله بیرگه شکیل چکدیرن پلیسلر داها سونرا همین فوتونو پلیس موزه یین‌ده ده سرگیله‌ییبلر. لاکین بو، اهالی طرفین‌دن بیر او قدر ده خوش قارشیلانماییب. چونکی اسکوباری نه قدر سئومین وار ایدیسه، بیر او قدر ده سوه‌ن وار ایدی.\nتاریخ\n2017.02.11 \/ 12:43\nمولف\nAxar.az\nShare\nشرح لر\nدیگر خبرلر\nبیر شکلین تاریخچه‌سی -\"اینسان اولماق بعضا جینایت ساییلیر-\"فوتو\nفضولی شهرینه ایلک کؤچ باشلادی - فوتو\nقوبوستان\" - قوروقو\"\nتبریزده چاخان ایلدیریمین فوتوسو فنومن اولدو\nشرقین میفولوژی اوبرازلارینی تجسم ائتدیره‌ن خالچا - فوتو\nاردبیل اتنوگرافییا موزیی - فوتو\nقاراباغ خانلیغینین شرق قاپی‌سی - اسکران قالاسی\n۹۴ ایللیک کؤرپو گوجلو زلزله‌ده بئله داغیلمادی\nآذربایجان تاریخینی اؤزون‌ده عکس ائتدیره‌ن دیار – زنوزاق کندی\nگونئی آذربایجانین ان اوزون کؤرپوسو - فوتو\nخبر خطّی\nرسمی کیئودن تهرانا خبردارلیق: داغیدیجی نتیجه‌لر...\n7 سئنتیابر 18:15\nتبریزده \"امام زامانین نماینده‌سی\" حبس ائدیلدی\n7 سئنتیابر 17:48\nایران‌دا آلزایمر خسته‌لیینه یولوخانلارین سایی آچیقلاندی\n7 سئنتیابر 17:25\nکرمل بونو جدی بیانات کیمی قبول ائتمیر - پئسکوو\n7 سئنتیابر 16:50\nتورکییه‌نین بو اراضی‌سینده مئشه یانغینی باشلادی\n7 سئنتیابر 16:15\nایران‌دان زنگزور دهلیزینه قارشی نوبتی بیانات\n7 سئنتیابر 15:48\n«شاهید» پارچالاری عالی رادانین یاخینلیغیندا تاپیلدی\n7 سئنتیابر 15:20\nایران‌دا طب باجیلاری اعتراض آکسیاسی کئچیردیلر\n7 سئنتیابر 14:57\nپاریس-۲۰۲۴: آذربایجان پاراآتلتی قیزیل مدال قازاندی\n7 سئنتیابر 14:34\nایران‌دا دانگ قیزدیرماسینا یولوخانلارین سایی آچیقلاندی\n7 سئنتیابر 14:10\nلامییه ولیئوا نوبتی مدالینی قازاندی\n7 سئنتیابر 13:46\nبرازیلییا ایله دوستلوغا بؤیوک اهمیت وئریریک\n7 سئنتیابر 13:23\nایران‌دا ۷ محکوم اعدام ائدیلدی\n7 سئنتیابر 13:00\nقادینلارین ایشله‌مه‌سی منطیقلی دئییل- خامنه‌اینین نماینده‌سی\n7 سئنتیابر 12:35\nتورکییه‌ده گوجلو زلزله اولدو\n7 سئنتیابر 12:10\nحسنوف و میرزیئو شرطی سرحدده...\n7 سئنتیابر 11:48\nکویت‌ده ۳ ایرانلی اعدام ائدیلدی\n7 سئنتیابر 11:25\nآمریکا ایرانین روسییایا راکت یاردیمینا مناسبت بیلدیردی\n7 سئنتیابر 11:00\nایران روسییایا بالیستیک راکتلر وئردی\n7 سئنتیابر 10:35\nدؤرد ایلده مینا قربانلاری‌نین سایی... - آناما\n7 سئنتیابر 10:10\nتأسف کی، کرملی وورا بیلمیریک - زلنسکی\n7 سئنتیابر 09:48\nزنگزور دهلیزی: روسییا-ایران علاقه‌لری پوزولاجاق‌می؟\n7 سئنتیابر 09:25\nاسرائیل آچیقلادی: لیوانا هجوما حاضیرلاشیریق\n7 سئنتیابر 00:30\nآمریکا و عراق راضیلاشدی: قوشونلار چیخاریلیر\n6 سئنتیابر 23:21\nشوشادا ۳۲ ایل س��نرا یئنی‌دن توی اولدو: بئی قاضی‌دیر - ویدئو\n6 سئنتیابر 23:00\nمارگاریتیس شیناس ایروانا گلیر\n6 سئنتیابر 22:39\nاف-۱۶-لار آزدیر، داها چوخ وئرین - زلنسکی\n6 سئنتیابر 22:18\nروسیا ایراندان بالستیک راکتلر آلاجاق\n6 سئنتیابر 21:53\nهیندیستان طیاره‌سی ارزوروم‌دا تعجیلی ائنیش ائتدی\n6 سئنتیابر 21:32\nتاریخ‌ده ایلک دفعه کوپ بیزیم رگیونوموزدا کئچیریله‌جک\n6 سئنتیابر 21:11\nایستفاده قایدالاری مؤلیف حقوقلاری قوُرونور. معلوماتدان ایستیفاده ائتدیکده ایستیناد مطلق دیر. معلومات اینترنئت صحیفه لرینده ایستیفاده ائدیلدیکده موافیق کئچیدین قویولماسی مطلق دیر.","num_words":1709,"character_repetition_ratio":0.056,"word_repetition_ratio":0.001,"special_characters_ratio":0.213,"stopwords_ratio":0.004,"flagged_words_ratio":0.001,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":163308.0,"cluster_detection":-1}
+{"text":"آمریکا بیرلشمیش ایالتلری (اینگیلیسجه: United States of America (USA))، یوخسا بیرلشمیش ایالتلر (اینگیلیسجه: United States (US)) و یا ساده‌جه آمریکا (اینگیلیسجه: America) — قوزئی آمریکا دا بیر اؤلکه و دؤولتدیر. سینیرلارینی قوزئیده کانادا، گونئیده مکزیک ایله (قوزئی آمریکا حیّصه‌سینده آلاسکا تکجه کانادا ایله) بؤلوشور. آمریکا فدراتیو جومهوریّدیر. آمریکاآنایاساسی ۱۷۸۷-نجی ایلده قبول ائدیلمیش‌دیر (۱۷۸۹-نجو ایلدن قوه‌ده‌دیر). اساسی قانوناً بوگونه قدر ۲۶ دَییشیکلیک ائدیلمیشدیر، اونلاردان ۱۰-او ۱۷۸۹-نجو ایلده حوقوق‌لار حاقیندا بیلل آدی ایله قبول اولونموشدور. عالی قانون‌وئریجی حاکیمیت اورقانی اولان آبش کونقره‌سی سئنادان و نوماینده‌لر پالاتاسین‌دان عیبارتدیر. محکمه سیستمی فدرال و یئرلی محکمه‌لردن تشکیل ائدیلیب.\nآمریکا بیرلشمیش ایالت‌لری\nUnited States of America\nآمریکا\nمیلی شوعار: تانریا اینانیریق. (رسمی)\nبیر چوخدان (سنتی)\nمیلی هیمن: اولدوزلی بایراق\nموقعیت آمریکا\nباشکند واشینقتن، دی سی\nرسمی دیل\nاینگیلیسجه\nحوکومت نوعو\nفدرال مشروطه جومهوریتی\nحاکیملر آدی\n• جومهور باشقانی\n• باشقان یاردیمچی‌سی\n• رئیس مجلس نمایندگان\n• قاضی ارشد\nجو بایدن (د)\nکامالا هاریس (د)\nنانسی پلوسی (د)\nجان رابرتس (ج)\nساحه\n- ساحه ۹٬۸۳۳٬۵۱۷کیلومتر مربع (۳-انجی)\nجمعیت\n- جمعیت تخمینی (۲۰۱۰) ۳۰۹٬۳۴۹٬۶۸۹ نفر (۲۰۱۰)\n۳۲۳٬۶۲۵٬۷۶۲ نفر (تخمین ایلی ۲۰۱۶)\n- جمعیت سیخلیغی ۳۵\/km\n(۱۸۰)\nعومومی یوردایچی محصول (تخمین ۲۰۱۶)\n- مجموع ۱۸٬۵۵۸ تریلیون دولار (ایکینجی)\n- آدام‌باشینا ۵۷٬۲۲۰ دولار (۱۰-انجو)\nجینی (۲۰۱۳) ۴۰\/۸[۱]\nاینسان گلیشمه ایندکسی (۲۰۱۴) ۰٫۹۱۵ (۸-اینجی)\nپول بیریمی\nدولار ($) (USD)\nCEST\nسوروجولوک سمتی\nسول\nاینترنت دومینی\n.us .gov .edu .mil .um\nبرق\n- ولتاژ ۱۱۰ ولت\nایچینده‌کیلر\n۱ تاریخ\n۲ ایالتلر\n۳ گؤرونتولر\n۴ قایناقلار\nتاریخ\nدَییشدیر\nآوروپا کولونیستلری قوزئی آمریکا قاره‌سینه گلنه‌دک (۱۶نجی عصر) آمریکانین ایندیکی اراضی‌سینده قیزیل دریلر و اسکیمولار یاشاییردی. ۱۶۰۷-نجی ایلده اینگیلیسلر ایندیکی ویرجینیا ایالتی‌نین اراضیسینده ایلک دایمی مسکن سالدیلار. اوجوز زنجی امه‌ای ۱۷–۱۸ عصرلرده جنوب ایالتلری‌نین پلانتاسیا تصرروفاتینین اینکیشافیندا موهوم رول اوینادی. کاپیتالیزمین اینکیشافی ایله قاباقجیل ایدئولوژی اؤزونه یول آچیردی (توماس جفرسون، بئنجامین فرانکلین). قوزئی آمریکادا اینگیلیسین حؤکمرانلیغینا سون قویموش ایستیقلالیت موحاریبه‌سی (۱۷۷۵–۸۳) گئدیشینده آبش-دا آبش ایستیقلالیت بیان‌نامه‌سی قبول ائدیلمیشدیر (۱۷۷۶ ایل یولون ۴-ده). یورکتاون یاخینلیغیندا ووروشمادان (۱۷۸۱) سونرا اینگیلیس ایجماعلار پالاتاسی موحاریبه‌نین داوام ائتمه‌سی علئیهینه سس وئردی و حوکومتی صولح باغلاماغا وکیل ائتدی. ۱۷۸۱ ایلده خاریجی ایشلر، مالیه و حرب دپارتامنتلری یاراندی. همین ایلده مالیه دپارتامنتی باشچیسی روبرت مورریس پول بوراخیلیشی اۆچون قوزئی آمریکا بانکی کونقره لیسانسینی وئردی. ۱۷۸۷ ایلده قبول ائدیلمیش یئنی آنایاسا آبش-ای فدرال دؤولت کیمی رسمیلشدیردی. ۱۷۸۹ ایلده ایلک پرزیدنتی جورج واشینگتن سئچیلمیش‌دیر. ۱۷۸۹–۹۱-جی ایللرده ایلک سیاسی پارتیاسی - فئدئرالیستلر و رئسپوبلیکاچیلار مئیدانا گلدی (۱۸۲۸ ایلده فئدئرالیستلر آدینی دئموکرات پارتیاسیا دَ‌ییشدیلر). ۱۷۹۱ ایلده میلّی بانک یارادیلدی. میلتلرآراسی مئیداندا اؤز مؤوقعینی مؤحکملتمه‌یه‌سی گؤسترن آمریکا ۱۸۰۸–۰۹ ایل‌لرده روسیه ایله دیپلوماتیک موناسیبتلری باغلاندی. اینگیلیس-آمریکا موحاریبه‌سی (۱۸۱۲–۱۴) آبش-این موستقیل‌لیگینی موحکم‌لندیردی. ۱۹ عصرین اول‌لرینده آبش-این اراضیسی خئیلی گئنیشلندی. ۱۹ عصرین سونون‌دان جنوب کارولینا و جورجیا دان میسیسیپی، آلاباما، لوئیزیانا و آرکانزاسا کیمی گئنیشلنمیش پامبیقچیلیق اینکیشاف ائتمه‌یه باشلادی. ۱۸۰۳ ایلده آبش حکومتی لوئیزیانانی فرانسهدن ساتین آلمیشدی، ۱۸۱۹ ایلده ایسپانیا غربی و شرقی فلوریدانی آمریکایا گذشته گئتمه‌یه مجبور اولدو. ۱۸۷۶ ایلده روسیه‌دن آلاسکانی و آلئوت آدالارینی ساتین آلدی. ۱۹ عصرین ۳۰-نجو ایللرین اولینده آمریکادا آبولیسیونیزم حرکاتی گئنیشلندی. لاکین جنوب قولدارلارلیق اوستانلری شیمال جمعیتی آراسینداکی ضدیت‌لری کسکینلشدیردی. ۱۸۶۰ ایل دسامبرین ۲۰-ده گونئی کارولینا فئدئرال کونستیتوسیاسین اؤز راتیفیکاسیاسینی پوزموش، شیتات‌لار اتفاقین‌دان چیخدی. فئوریهین ۷-ده آمریکا کونفدراتیو اوستانلری‌نین مووقتی آنایاساسی قبول ائدیلمیشدیر. بۇ آبش-دا وطنداش موحاریبه‌سی (۱۸۶۱–۶۵) ایله نتیجه‌لندی. بۇ دؤورده پرزیدنت آبراهام لینکولن کؤله‌لرین فدرال سویه‌ده آزاد ائتمه‌سی حاقیندا بیان‌نامه‌سی ایمضالادی (۱۸۶۳ ایل ژانویه‌نین ۱-ده). ۱۸۶۹ ایلده وایومینق اراضیسی، ۱۸۹۳ ایلده ایسه کولورادو اوستانی قادین‌لارا سس‌وئرمه حوقوقو وئردی. وطنداش موحاریبه‌سیندن سونرا مالدارلیغین گئنیشلنمه‌سینه گؤره کابویلار مئیدانا گلمیش‌دیلر. ۱۸۸۶ ایل سپتامبرین ۴-ده جئرونیمونون توتولماسی ایله هیندیلرله موحاریبه‌لر اصلینده باشا چاتدی. همین ایلده آبش یوزایللیگی موناسیبتی ایله فرانسه‌دن پای آزادلیق هیکلی نیو-یورک یاخینلیغیندا آچیلمیش‌دیر. ۱۸۹۲ ایلده ۱۹۵۴ ایله قدر ایشلمیش ائللیس آیلئند کؤچریلر قبول مرکزی آچیلمیش‌دیر. ۱۸۹۳ ایلده آبش هاوایی آدالاری، ایسپانیا-آمریکا موحاریبه‌سینده (۱۸۹۸)، فیلیپین، قوام آدالاری و پورتو ریکو توتولدو. ۱۹۰۳ ایلده ایسه پاناما کانالی زوناسی توتولموش‌دور. بیرینجی دونیا موحاریبه‌سینده آبش اولجه بیطرفلیک اعلان ائتمیش‌دیر. ۱۹۱۴ ایل اوْکتوبر آییندا پرزیدنت وودرو ویلسون آنتانتایا قیسامودتلی کردیتلری وئرمه‌یه ایجازه وئردی. آمریکالیلارین باتیرمیش خاریجی گمیلرده هلاکلارین‌دان سونرا آبش آلمان ایله دیپلوماتیک موناسیبتلری لغو ائتمیشدیر و ۱۹۱۷ ایل آوریلین ۶-دا اونا موحاریبه اعلان ائتدی. آمریکا اوروپاداکی سیلاحلی قوه‌لری‌نین باشچیسی جون پرشینق اولدو. همین ایل دسامبرین ۱۸-ده کونقره آنایاسایا قورو قانونو داخیل ائدن ۱۸-جی دوزلیشی قبول ائتدی. ۱۹۲۹–۳۳ ایللر دونیا ایقتصادی بوحرانی آمریکایا خوصوصیله آغیر ضربه ووردو. ۱۹۴۱ ایل دسامبرین ۷-ده آبش-آ موحاریبه اعلان ائدن ژاپون پیورل-هاربور، فیلیپپین و بیر سیرا باشقا اراضیلرده‌کی حربی-دنیز بازالارینا هوجوم ائتدی. دسامبرین ۱۱-ده آلمان و ایتالیا دا ژاپون طرفینده آمریکایا موحاریبه اعلان ائتدیلر. ۱۹۴۲ ایلده سووئت ایتیفاقی-آمریکا دانیشیقلاری نتیجه‌سینده همین ایل اوروپادا ایکینجی جبهه آچماق باره‌ده تام راضیلیق الده ائدیل‌دی. ساکیت اوقیانوسدا ژاپون قارشی فعالییت‌لری آدمیرال چئستئر نیمیتس و ژنرال دوقلاس ماکارتور باشچیلیق ائتمیشلر. موحاریبه بیتمیش کیمی سویوق موحاریبه باش وئرمیشدیر. آمریکانین سووئت ایتفاقی ایله موناسیبتلری پیسلشمیش کیمی ۱۹۴۸ ایلده جورج کئننان ساخلاما (containment) دوکتریناسینی ایره‌لی سوردو.\nمانهاتانین منطقه سیندن بیر شکل\nهمین دؤورده اوروپانین برپاسی اؤچون مارشال طرحی قبول ائدیلمیشدیر. ۱۹۴۹ ایل آوریلین ۴-ده ناتو-نو یاراتمیش پاکت ایمضالامیشدیر. ۵۰-نجی ایللرده آمریکاداکی ایستهلاک سویه‌سی خئیلی یوکسلمیشدیر، عئینی زاماندا دئموقرافیک دوغوم پارتلاییشی (بابی بووم) باش وئرمیشدیر. آمریکا اورتا صینفی یئنی‌یئتمه‌لرییه گؤره اؤلکه‌ده‌کی روک-ائن-رولل (rok-en-roll) اَیلنجه صنایعسی‌نین چیچکله‌ین ساحه‌سی اولدو. ۱۹۶۲–۶۳ ایللرده کاراییب بوحرانی باش وئرمیشدیر. ۱۹۶۳ ایل آوقوستون ۲۸-ده ایرقچیلیک و ایسقرقاسیا قارشی موباریزه واشینقتونا مارشلا نتیجه‌لندی. ۱۹۶۶ ایلده آبش عالی محکمه‌سی حبس ائدیلمیش شخصه اونون حوقوقلارینی خبر وئرمه‌سی حاقیندا قرار وئردی. نؤبتی ایلده پرزیدنت لیندون جانسون مولکی حقوقلار حاقیندا فرمانی ایمضالادی. لاکین جونسونون بؤیوک جمعیت پروگرامینا باخمایاراق، آمریکا ویتنام موحاریبه‌سینه جلب ائدیلمیشدیر. ۱۹۶۸ ایلدن هیپی حرکاتی یارانمیش‌دیر. ۱۹۷۴ ایلده اووترگئیت مسئله‌سی‌نه گؤره ریچارد نیکسون پرزیدنت وظیفه‌سینی ترک ائتدی و اونون عوضینه جرالد فورد تعیین ائدیلمیشدیر. ۸۰-جی ایللرده آمریکادا QİÇS اپیدمیاسی باش وئرمیشدیر. سووئت ایتفاقی داغیلمیش کیمی جورج بوش پرزیدنت سئچیلمیشدیر. ۱۹۹۰-جی ایلده نؤوبتی ایلده بیتمیش کنگر کورفزینده موحاریبه باشلاندی. ۲۰۰۳-نجو ایل ۲۰ مارسین ۲۰-ده عیراقدا موحاریبه باش وئردی.[۲]\nایالتلر\nدَییشدیر\nبو آلت باشلیغی گئنیشلندیرماق لازیمدیر. ائلیه بولرسیز علاوه ائتماغیزینان کومک ائدسیز.\nآرکانزاس •آریزونا •آلاباما •آلاسکا •آیداهو •آیووا •اوکلاهما•اورگن•اوهایو•ایلینوی•ایندیانا•پنسیلوانیا •تگزاس•تنسی•جورجیا•دلاویر•جنوب داکوتا•شمال داکوتا•رود آیلند •فلوریدا•جنوب کارولینا•شمال کارولینا•کالیفرنیا•کانزاس•کلرادو •کنتاکی•کانتیکت•لوئیزیانا•ماساچوست•مریلند•مونتانا •میزوری•میسیسیپی•میشیگان•مِین•مینسوتا•نبراسکا •نوادا•نیوجرسی•نیومکزیکو•نیوهمپشایر•نیویورک• واشینگتن•وایومینگ•ورمونت•ویرجینیا•غرب ویرجینیا •ویسکانسین•هاوائی•یوتا\nگؤرونتولر\nدَییشدیر\nقایناقلار\nدَییشدیر\n^ CIA (۳۰ سپتامبر ۲۰۰۹). United States. ۵ ژانویه ۲۰۱۰. http:\/\/www.webcitation.org\/67UWawr7m.+یوخلانیلیب ۰۷ مه ۲۰۱۲.","num_words":1564,"character_repetition_ratio":0.042,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.197,"stopwords_ratio":0.004,"flagged_words_ratio":0.001,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":86689.4,"cluster_detection":-1}
+{"text":"ایران توپلومو پروبلم‌لری و اونلارین حل یوللاری‌نین اساسلاری حاقدا آذربایجان دموکراسی طرفدارلارینین بیانیّه‌سی ‌","num_words":19,"character_repetition_ratio":0.0,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.126,"stopwords_ratio":0.0,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":981484.6,"cluster_detection":-1}
+{"text":"یئتیم قوُلو او قاپیدا، بو قاپیدا یئتیمچیلیک‌نن بؤیوموشدو؛ دامدان ییخیلا- ییخیلا، چایدا بوغولا- بوغولا، دونیانین بوتون پیس ناخوشلوقلارینی چیخارا- چیخارا بؤیوموشدو. آنجاق دامدان ییخیلاندا قیچی سینمامیشدی، چایدا بوغولاندا باتیب اؤلمه‌میشدی، او کی قالدی ناخوشلوقلارا، بوردا مسله بیر آز قلیظ‌لشیر.\nچونکی یئتیم قوُلو اوشاق واختی هانسی ناخوشلوغا دوشوردوسه، کندده‌کی نئچه- نئچه اوشاغی دا همین ناخوشلوغا سالیردی.\nقوُلو چیچک چیخارتدی، کندده‌کی نئچه- نئچه اوشاق دا چیچک چیخارتدی. قوُلو تامام ساغالدی، هئچ او چیچه‌یین ایزی- توزو دا قالمادی، آنجاق کندده‌کی نئچه- نئچه اوشاغین صیر- صیفتینده او چیچکدن چوپور قالدی.\nقوُلونون باشی یارا تؤکدو، کندده‌کی نئچه- نئچه اوشاغین باشی دا یارا تؤکدو. قوُلو تامام ساغالدی، هئچ او یارانین ایزی- توزو دا قالمادی، آنجاق کندده‌کی نئچه- نئچه اوشاغین باشیندا او یارادان کئچللیک قالدی.\nبعلی، یئتیم قوُلو بؤیودو، بیر جاوان اوغلان اولدو.\nتای- توشلاری باشلادیلار ائولنمه‌یه: صیفتی چوپورلار دا ائولندیلر، باشی کئچللر ده. تکجه یئتیم قوُلو بو قیوریم‌ساچ باشی‌ینان، بو گول کیمی صیفتی‌نن ائولنمه‌دی کی، ائولنمه‌دی.\nیئتیم قوُلو ائولنمه‌یه قورخوردو. قورخوردو کی، ائولنسه- اوشاغی اولا، اؤله؛ اوشاغی یئتیم قالا …\nیئتیم قوُلو ائولنمه‌دی کی، اوشاغی یئتیم قالماسین.\nتای- توشلاری اوغول- اوشاق صاحبی اولدولار، قوُلو اؤلمه‌دی.\nاوغول- اوشاق بؤیودو، بئش یاشینا چاتدی، اون یاشینی اؤتدو، اون بئش یاشیندا آدلادی، – قوُلو اؤلمه‌دی و باشلادی پشیمان اولماغا. فیکیرلشدی کی، ای دادِ بیداد، ائولنسَیدیم، ایندی اوغلومون اون بئش یاشی اولاردی …\nیئتیم قوُلو ائولنسَیدی، اوغلو ایندی اییرمی یاشینا چاتاردی کی، داعوا باشلادی.\nاوغول- اوشاغی آپاردیلار داعوایا.\nقوُلو فیکیرلشدی کی، ای دادِ بیداد، ائولنسَیدیم، اوغلوم اولسایدی، ایندی داعوایا گئده‌جکدی …\nاوغول- اوشاقدان باشلادی قارا کاغیذلار گلمَیه.\nپوچتالیون صمد جاماعاتین قاپیسینی قورخا- قورخا دؤیمَیه باشلادی، پوچتالیون صمد جاماعاتین قاپیسینی دؤینده جاماعات قورخماغا باشلادی و قوُلو فیکیرلشدی کی، ای دادِ بیداد، ائولنسَیدیم، اوغلوم اولسایدی، داعوایا گئتسَیدی، ایندی قارا کاغیذی گله‌جکدی …\nو بو جوره فیکیرلشه- فیکیرلشه گونلرین بیر گونو حیسّ ائله‌دی کی، پوچتالیون صمددن قورخور.\nیازیق پوچتالیون صمدین بو کندده قورخمادیغی بیرجه آدام واردیسا، او دا قوُلویدو، قورخا- قورخا دؤیمه‌دی‌یی بیرجه قاپی واردیسا، او دا قوُلونون قاپیسی‌یدی.\nبو یاندان دا کی، قوُلو باشلادی اوندان قورخماغا.\nهر دفه پوچتالیون صمد قاپیسینی دؤینده، قوُلونون اوره‌یی دوشوردو، رنگی- روفو قاچیردی.\nیئتیم قوُلو اونون نه‌ییندن قورخوردو، نییه قورخوردو،- او یازیق هئچ جوره باشا دوشه بیلمیردی. آنجاق یئتیم قوُلو ائله صدق- اورکدن قورخوردو کی، یازیق پوچتالیون صمد بوندان دا قورخماغا باشلادی، بونون قاپیسینی دا قورخا- قورخا دؤیمه‌یه باشلادی.\nو ایکیسی ده بیر- بیریندن او جوره قورخا- قورخا، چکینه- چکینه آخیردا بیر- بیرینی ائله بیر شئیه ایناندیردیلار کی، کیمه دئسن اینانماز.\nاگر گونلرین بیر گونو بو کنده بیر قارا کاغیذ گلسَیدی و بئله معلوم اولسایدی کی، همین قارا کاغیذ یئتیم قوُلونون داعواداکی اوغلوندان گلیب،- نه قوُلو بیر دامجی حئیرتلنردی، نه ده پوچتالیون صمد.\nبعلی، بونلار ایکیسی ده صمیمِ قلبدن اینانمیشدیلار کی، یئتیم قوُلونون بیر جاوان اوغلو وار، اؤزو ده داعوادادی … آنجاق قریبه بوراسیدی کی، ایکیسی ده قوُلونون اوغلوندان مکتوب- زاد گؤزله‌ییب ائله‌میردیلر. قوُلونون اوغلوندان تکجه قارا کاغیذ گله بیلردی …\nیئتیم قولوُینان پوچتالیون صمد بیر- بیریندن بو جوره قورخا- قورخا، چکینه- چکینه آیلاری اؤتوردولر، ایللری یولا سالیردیلار و گونلرین بیر گونو باخیب گؤردولر کی، داعوا قورتاریب.\nداعوادان قارا کاغیذی گلمه‌ینلر اؤزلری بیر- بیر قاییدیب گلدیلر. بو حساب‌نان گرک قوُلونون اوغلو دا قاییدایدی.\nیئتیم قوُلو بوتون کندین گؤزونون قاباغیندا حسرت‌نن اوغلونون یولونو گؤزله‌ییردی و بو بویدا کندده بیر آدامین آغلینا دا گلمیردی کی، یاخشی، بو قوُلو هانسی اوغلونون یولونو گؤزله‌ییر؟.. بو قوُلونون اوغلو نه گزیر؟!..\nچونکی هامی گؤزله‌ییردی، بوتون کندین گؤزو یولدایدی، داعوایا گئدن اوغول- اوشاغیندان قارا کاغیذ گلنلر ده گؤزله‌ییردیلر.\nیئتیم قوُلو دا گؤزله‌ییردی …\n… قاییدانلار قاییتدیلار، جاماعاتین بیر پاراسی گؤزونو یولدان چکدی.\nقاییتمایانلار قاییتمادیلار، قالان جاماعات دا یاواش- یاواش باشلادی اینانماغا کی، بو قاییتمایانلار دئیه‌سن هئچ بیر ده قاییتمایاجاقلار، بونلار دا گؤزلرینی یولدان چکدیلر.\nبئله- بئله، بوتون کندین گؤزو یولدان چکیلدی و بوتون کند گؤزونو زیلله‌دی قوُلویا، چونکی قوُلونون گؤزو حله ده یولدایدی.\nداعوادان گلنلر ده اؤزلرینی ایتیرمیشدیلر، تعجّب‌نن گاه جاماعاتا باخیردیلار، گاه قوُلویا. هئچ جوره باشا دوشه بیلمیردیلر کی، بو احوالات نه اولان شئیدی؟..\nجاماعات احوالاتی بونلارا دا باشا سالدی و داعوادان گلنلر بو احوالاتا گولدولر.\nدوغرودو، بو احوالات اصلینده گولمه‌لی دئییلدی، آغلامالی‌یدی. آنجاق بو داعوادان گلنلر مین جوره اودون- آلووون ایچیندن چیخمیشدیلار، مین جوره اؤلوم- ایتیم گؤرموشدولر و ایندی بو دونیاداکی چوخ- چوخ آغلامالی شئیلر بونلارا گولمه‌لی گؤرونوردو.\nداعوادان گلنلر باشلادیلار قوُلویا ساتاشماغا؛ هامیسی جوربه‌جور ناغیللار قوراشدیریب دانیشیردی. او ناغیللاردان بئله چیخیردی کی، گویا بونلار هامیسی داعوادا یئتیم قوُلونون اوغلونا راست گلمیشدیلر، اوننان بیر یئرده ووروشموشدولار و نظره آلاندا کی، بو آداملارین هئچ بیریسی داعوادا بیر- بیرینه راست گلمه‌میشدی، اوندا بئله معلوم اولور کی، یئتیم قوُلونون اوغلو قوش کیمی بیر شئی ایمیش، بونون یانیندان اونون یانینا اوچورموش، اونون یانیندان بونون یانینا اوچورموش.\nآنجاق او قوشو هاردا وورموشدولار، کیم وورموشدو،- بونو قوُلویا دئین یوخ ایدی.\nبعلی، داعوادان گلنلر دانیشیردیلار، یئتیم قوُلو کؤوره���له- کؤوره‌له، دولوخسونا- دولوخسونا قولاق آسیردی، خلوته چکیلیب آغلاییردی و جاماعاتین باشی قوُلویا ائله قاریشمیشدی کی، پوچتالیون صمد هئچ کسین یادینا دوشموردو.\nمسله بئلَیدی کی، یئتیم قوُلونون اوغلوندان صؤحبت دوشنده پوچتالیون صمدین ده احوالی دَییشیردی، گؤزو دولوردو و صؤحبتین او یئرینده کی، دای یئتیم قوُلو اؤزونو ساخلایا بیلمیردی، بیر خلوته چکیلیردی کی، دونیاجا آغلاسین، پوچتالیون صمد ده جاماعاتین آراسیندان چیخیب بوزوشه- بوزوشه ائوینه گئدیردی…\nو گونلرین بیر گونو او یازیق یئنه ائله‌جه بوزوشه- بوزوشه ائوینه گئدندن بیر آز سونرا کنده خبر یاییلدی کی، بس پوچتالیون صمد اؤلور …\n… پوچتالیون صمد جان وئریردی.\nیازیغی دالی‌قاتلی تاختین اوستونه اوزاتمیشدیلار، آروادی باشی‌نین اوستونده دورموشدو، اوشاقلاری آیاغی‌نین بؤیرونده دایانمیشدیلار.\nپوچتالیون صمدین آروادی هؤنکور- هؤنکور آغلاییردی، آنجاق اوشاقلاری حله چوخ بالاجایدیلار، آغلامیردیلار. و بلکه ده، پوچتالیون صمدین آروادی اونا گؤره بئله هؤنکور- هؤنکور آغلاییردی کی، اوشاقلاری حله چوخ بالاجایدیلار، آغلامیردیلار.\nپوچتالیون صمدگیله چوخلو آدام ییغیشمیشدی و او یازیغین دوداقلاری ترپَننده، سون نفسده قوُلونو چاغیراندا بو آداملار چاشیب اؤزلرینی ایتیردیلر … اورا یئتیم قوُلو، بورا یئتیم قوُلو!..\nقوُلونو تاپیب گتیردیلر.\nیئتیم قوُلو ایچه‌ری گیرنده پوچتالیون صمد تامام حرکتدن دوشموشدو، نفسی ده گلمیردی، آنجاق اؤلمه‌یینه ده حله اؤلمه‌میشدی.\nگؤزلری آچیغیدی، قاپی‌یا زیلله‌میشدی، قوُلونو گؤزله‌ییردی.\nهامی قوُلونو گؤزله‌ییردی.\nپوچتالیون صمدین آروادی دا بیر قیراغا چکیلیب کیریمیشدی، آغلامیردی.\nائله ساکیتلیک ایدی کی، میلچک اوچسا ویزیلتیسی ائشیدیلردی. و دوغرودان دا، میلچک اوچوردو، ویزیلتیسی ائشیدیلیردی.\nاو میلچک ویزیلدایا- ویزیلدایا دوز پوچتالیون صمدین گؤزونون قاباغیندا هرله‌نیردی. آنجاق پوچتالیون صمدین او میلچه‌یی قووماغا هئیی یوخ ایدی. قورخوسوندان گؤزونو ده قیرپا بیلمیردی. چونکی بیلیردی کی، گؤزونو قیرپسا دای آچماغا هئیی چاتمایاجاق، ائله او جور گؤزویومولو اؤلوب گئده‌جک، قوُلونو دا گؤرمَیه‌جک.\nو ائله کی، قوُلو گیردی ایچه‌ری، گلدی دایاندی او یازیغین باشی‌نین اوستونده، هامی دا ماراقنان باشلادی گؤزلمَه‌یه کی، گؤرن پوچتالیون صمد بونا نه دئیه‌جک، او یازیق یاواشجادان پیچیلدادی:\n– قوُلو، سن آللاه بو میلچه‌یی قوو …\nقوُلو میلچه‌یی قوودو.\nپوچتالیون صمد یئنه یاواشجادان پیچیلدادی:\n– قوُلو، اؤلورم، حالال ائله …\nقوُلو باشینی ترپتدی، یعنی کی، حالال ائله‌ییرم.\nو پوچتالیون صمد بو دفه لاپ یاواشجادان پیچیلدادی:\n– قوُلو، بو نئچه ایلی سنی آلداتمیشام، آللاه گوناهیمدان کئچسین … دؤشه‌یین اوجونو قالدیر، اوشاغین قارا کاغیذی اوردادی …","num_words":1879,"character_repetition_ratio":0.075,"word_repetition_ratio":0.016,"special_characters_ratio":0.212,"stopwords_ratio":0.005,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":94175.1,"cluster_detection":-1}
+{"text":"53°24′57″N 2°31′49″W \/ 53.4157°N 2.5304°W \/ 53.4157; -2.5304موختصات: 53°24′57″N 2°31′49″W \/ 53.4157°N 2.5304°W \/ 53.4157; -2.5304\nبرچوود (اینگیلیسی‌جه: Birchwood) بریتانیادا بیر یاشاییش منطقه‌سی‌دیر سوْن نۆفوس تخمین‌لرینه گؤره 11395 نفر دیر. بۇ شهر اینگیلیس اؤلکه‌سینده یئرلشیب.\nگؤرونتولر\n[دَییشدیر]\nبیرده باخ\n[دَییشدیر]\nبریتانیا شهرلرین لیستی\nقایناق‌لار\n[دَییشدیر]\nبو شهرلر ایله باغلی مقاله، بیر قارالاما مقاله دیر. بونو گئنیشلندیرمکله ویکی‌پدیایا کؤمک ائده بیلرسینیز.\nب\nدان\nدییش\n«https:\/\/azb.wikipedia.org\/w\/index.php?title=برچوود&oldid=610995»-دن آلینمیش‌دیر\nبؤلمه‌لر:\nArticles with OS grid coordinates\nشهرلر قارالامالاری\nبریتانیا شهرلری\nگیزلی بؤلمه‌لر:\nقیسا توضیح ایله مقاله‌لری\nقیسا توضیح ویکی‌دیتا-دان فرقلیدیر\nموختصاتلار ویکی‌دئیتادا\nبوتون قارالاما مقاله‌لری\nبۇ صفحه‌‌ سوْن دفعه ‏۵ دسامبر ۲۰۱۸، ‏۰۰:۴۳ تاریخینده دَییشدیریلمیشدیر.\nیازی Creative Commons Attribution-ShareAlike License 4.0 آلتیندا مووجوددور؛ آرتیق شرطلر آرتیریلا بیلر. بو سایتی ایشلتمکله سیز ایشلتمه شرطلری و گیزلیلیک سیاستی ایله راضیلشیرسینیز. ویکی‌پدیا® منفعت‌سیز تشکیلاتی اولان ویکی‌مدیا فوندونون قئید آلینمیش تیجارت علامتیدیر.","num_words":241,"character_repetition_ratio":0.06,"word_repetition_ratio":0.026,"special_characters_ratio":0.288,"stopwords_ratio":0.017,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.999,"perplexity_score":48148.9,"cluster_detection":-1}
+{"text":"هیمالیا داغلاریندا تیبئت یایلاسینداکی قولیا بوزلاقیندا آپاریلان آراشدیرمادا چوخو اوللر معلوم اولمایان ۱۷۰۰-دن چوخ ویروس چئشیدی تاپیلدی\n03.09.2024 ~ 04.09.2024\n2182734\nهیمالیا داغلاریندا تیبئت یایلاسینداکی قولیا بوزلاقیندا آپاریلان آراشدیرمادا چوخو اوللر معلوم اولمایان ۱۷۰۰-دن چوخ ویروس چئشیدی تاپیلدی.\nبو ویروسلارین تخمینا ۴۱ مین ایلدیر دونموش تورپاقدا گیزلندیغی معین ائدیلمیشدیر. گلوبال ایستیلشمه نتیجه‌سینده بو ویروسلارین اریییب اینسانلار اوچون تهلوکه یارادابیلجه‌یی ایله باغلی ناراحاتلیق بیلیم دونیاسیندا موذاکیره اولونماغا باشلاییب.\nآراشدیرماجیلار بیلدیریرلر کی، بو ویروسلارین بؤیوک چوخونلوغو اینسانلارا دئییل، باکتئری‌لری یولوخور. تدقیقات زامانی ویروسلارین موختلیف ایقلیم شرایطینه نئجه تپکی وئردیگی و اونلارین زامانلا دَییشمه‌سی آراشدیریلیب. بو آراشدیرما ویروسلارین کئچمیش ایقلیم دَییشیکلیکلرینه نئجه اویغونلاشدیغینا دایر ارنملی بیلگیلر وئریر.\nاوهایو دؤلت اونیوئرسیته‌سیندن آراشدیرمانین باش مولیفی زهیپینگ زهونگ وورغولادی کی، بو تدقیقاتلار داوام ائدن گلوبال ایقلیم دَییشیکلیگی باغلامیندا ویرال آداپتاسیون آنلاییشیمیزی یاخشیلاشدیرابیلر. آراشدیرما ایقلیم دَییشیکلیگی ایله ویروس اینکیشافی آراسینداکی علاقه‌یه، خوصوصا‌ ده سون بوز دؤورونون سونا چاتدیغی ۱۱.۵۰۰ ایل اوله عائید ویروس گلیشیمنه دقت چکیر.\nاوزمانلار دونموش تورپاقدا تاپیلان بو ویروسلارین پاندئمی‌یه سبب اولما پوتانسیلینین آشاغی اولدوغونو بیلدیرسه‌لر ده، کؤهنه ویروسلارین یئنیدن اورتایا چیخماسیندان چوخ، یئنی ویروسلارین تکامولونون داها چوخ ناراحاتلیق قایناغی اولدوغونو بیلدیریرلر.\nاتیکتلر: #هیمالیا , #ویروس\nایلگیلی‌لی خبرلر\nایران‌دا تورک دیلینده یئنی صحیفه آچان شهریاری رحمت ایله یاد ائدیریک!\n17.09.2024\nبوگون شهریور آیی‌نین 27-سی شهریارین وفاتینین 36-نجی ایل‌دؤنومودور\nتورکیه دونیانین ان بؤیوک ایها-سیها تداروکچوسو اولدو\n17.09.2024\nچین، تورکیه و ایران‌ین اوجوز حربی پیلوتسوز اینسانسیز هاوا آراجی اینکیشاف ائتدیرمه‌سین‌دن سونرا ایسرائیل و آمریکانین پیلوتسوز اوچوش آپاراتلاری بازارینداکی اوستونلویو سونا چاتدی\n��تا، بعضی روس مئدیا تشکیلاتلارینا قاداغا قویدو\n17.09.2024\n\"رو‌سیا سگودنیا، آرتی و بونلارلا علاقه‌لی قورولوشلار، خاریجی موداخیله فعالیتلری سببی ایله اپلیکیشنلریمیزدن قلوبال اولاراق قاداغان ائدیلمیشدیر\"\nاسپیس اکس دونیایا قاییتدی\n16.09.2024\nایلک خصوصی اوزای یئریییشی ائد‌ن آمریکالی میلیاردر ایش اینسانی جرد ایزاکمنین اولدوغو پولاریس داون وظیفه قروپو، وظیفه‌سینی تاماملایاراق دونیایا قاییتدی\n2182734\nهیمالیا بوزلاقلاریندا ۱۷۰۰ اسکی ویروس چئشیدی تاپیلدی\n\/\/cdn.trt.net.tr\/images\/xlarge\/rectangle\/bdd8\/9587\/ad8b\/6340396800697.jpg?time=1726614043\n\/turki\/khwltwr-bylym\/2024\/09\/03\/hymly-bwzlqlrynd-1700-skhy-wyrws-chy-shydy-tpyldy-2182734\nمولتی مئدیا\nویدئو\nفوتو قالری\nپادکست\nکاتقوریلر\nتورکیه\nتورک دونیاسی\nبؤلگه\nدونیا\nاقتصاد\nایدمان\nبیلیم و تکنولوژی\nکولتور و صنعت\nساغلیق و چئوره\nت.ر.ت\nت‌رت تاریخی\nت‌رت رادیو\nت‌رت تی‌وی\nت‌رت و.اوف.ت وورلد\nفرکانس لار\nخبرلشمک اوچون\nتورکیه رادیو تلویزیون قورومو رسمی وب سایتی. بو سرویس، آنادولو آژانسی (AA)، فرانس پرس آژانسی (AFP)،رویترز، دویچ پرس آژانس (DPA)،آتسه (ATSH)، آفه (AFE )، منا (MENA) ، ایتارتاس(ITAR TASS)، شینهوا(XINHUA) آژانسلاریندان تألیف حاقینا تابع اولان ماتریاللار ایچرمکده‌دیر. ماتریاللار و خبرلر ایذینسیز ایشله‌دیله‌بیلمز، کوپیالانابیلمز. ت.ر.ت دیش باغلانتیلارداکی سیته‌لرین ایچریگیندن سورومولو توتولابیلمز","num_words":678,"character_repetition_ratio":0.051,"word_repetition_ratio":0.048,"special_characters_ratio":0.214,"stopwords_ratio":0.001,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":68045.6,"cluster_detection":-1}
+{"text":"کوممت قاووز شهرنینگ یاقینیندا یرلشیان بیر ماغداندا کوب سانی ایشچی اولدی. اولن و یارالی لارینگ آراسیندا تورکمن لرینگ باردیغی بللی دال","num_words":34,"character_repetition_ratio":0.0,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.167,"stopwords_ratio":0.0,"flagged_words_ratio":0.029,"lang_id_score":0.765,"perplexity_score":216778.8,"cluster_detection":-1}
+{"text":"“ائویم” ده شامانیزم، مارکسیزم و جهنمین قیزغین سویوغو \/ کیان خیاو (روقیه کبیری‌نین “ائویم” رومانی اوزه‌رینه بیر باخیش) – ایشیق\nپرش به محتوا\nیازیچیلار\nبیزیم‌له علاقه\nبیزیم حاقدا\nمنو\nیازیچیلار\nبیزیم‌له علاقه\nبیزیم حاقدا\nبوگون جمعه ۳۰ شهریور ۱۴۰۳\nآنا صحیفه\nشعر\nخبر\nحئکایه\nمقاله‌\nسس\nیادداشت\nدانیشیق\nکیتاب\nسند\nمنو\nآنا صحیفه\nشعر\nخبر\nحئکایه\nمقاله‌\nسس\nیادداشت\nدانیشیق\nکیتاب\nسند\nجستجو\nجستجو\n“ائویم” ده شامانیزم، مارکسیزم و جهنمین قیزغین سویوغو \/ کیان خیاو (روقیه کبیری‌نین “ائویم” رومانی اوزه‌رینه بیر باخیش)\nایشیق\nچئویرن: ایشیق\nترجمه: ایشیق\nسسلندیرن: ایشیق\nیادداشت\nچهارشنبه ۱۷ مهر ۱۳۹۲\nاوخوماق زامانی: 14 دقیقه\nhttps:\/\/ishiq.net\/?p=6641\n“ائویم” ده شامانیزم، مارکسیزم و جهنمین قیزغین سویوغو\nکیان خیاو\n(روقیه کبیری‌نین “ائویم” رومانی اوزه‌رینه بیر باخیش)\n“قاپی قاپاندی…” گنج بیر قیز – ائویم رومانی‌نین باش کاراکتئری – دؤنوب باخدیغیندا، گؤزلری ایکی گؤزلو دمیر قاپی‌نین گؤزلرینه ساتاشدی. او قیز مارکسیست، لئنینیست، کومسومول بیر قیزایدی…\n“دانیش گؤراخ، هئچ اولماسا او لئنین بابا‌دان دانیش، ایستالین عمی‌دن دئ، قوی بیز ده فیض آپاراخ دااا!.. (آغ: ۴۳)”\nایندی او قیز سئللولدا آرخاسی اوسته اوزانیر. گؤزلرینی تاغداکی مفتیل‌لی باجایا دیکیب، اؤنجه “قوش اوچماز، کروان کئچمز” ، سونرا، “قوش اوچار، کروان دا کئچر” دئیه دوشونور…\nکومسومول قیز اؤنجه مووقتده‌یدی، ایندیسه بندده‌دیر. آنجاق بندین چوخ سویوق اولدوغوندان دولایی، یئنه ده موقتده اولماسینی دیله‌ییر:\n“دمیر قاپی بوز کیمیدی. سویوق‌دان دا سویوق ایدی. موقت‌ده‌کی ایستی سئللولا گئری دؤنمک ایسته‌ییردی… (آغ: ۱۳- ۱۴)”\nبو قیز چاغیمیزدان اوتوز ایل اؤنجه‌نین یئنیلمیش سیاستچی گنج‌لریندن بیر اؤرنک‌دیر. سیاستچی‌لیک یانیندا، ان هاوا‌لی، ان سئودا‌لی، ان وورغون بیری‌سی‌دیر ده. و ایندی او دوشدویو بندین سویوغونو دؤزمک اوچون سئوگی‌سینه سیغینما‌لی‌دیر. سئودییی بیر “قره” آدلی اوغلان وار. سئوگی‌سینی چوخ دا دیله گتیره بیلمه‌ین پلتک بیر قره. رومانین یئر- یئرینده قره‌نی دوشونمک گره‌کیر. یوخسا روماندا اولان بندین چئوره‌سی دؤزولمز اولا‌جاق. قیزین قالدیغی زینداندا قره‌یه بنزه‌ین بیر “قاراوول” وار. بو قاراوولون وارولوشو قره‌نین چاغیریشیمی‌دیر. او گؤرونونجه بو آنیلیر. شیکنجه‌لر سئوگینی آنیمسا‌دیر. قیز قاراوولو گؤردوکده، بوتونلوکله گؤزلری‌نین اؤنونده قره جانلانیر. دئمک سئوگی اولمازسا هانکیسا ساواشی سونونا واردیرماق اولماز. بو روماندا دیزی‌دن دیزییه قره‌یله قره‌نین ائکیز تایی قاراوولون بیر- بیرینه کئچیشمه‌سی ماراق‌لی‌دیر:\n“انگوشت نگاری قورتارینجا قره‌نین ائکیز تایی کیمی اوخشارلیغی اولان قاراووللا بیرگه یاری قارانلیق بوروق- بوروق سالون‌لاردان کئچدی‌لر… اوغلانسا اونا باخما‌دان اونون اؤنونده یوخ، اونونلا بیر آیاق، بیر سیرادا گئدیردی… (آغ: ۱۷)”\nرومانین باش کاراکتئری اولان دوستاق قیز، سئوگی‌سینی دوشونمک اوچون نوستالئژیک دویغولارا قاپیلیر. کئچمیش گون‌لر آرد- آردینا گلیب بیرر- بیرر گؤز اؤنونده سیرا‌لانیر. چئشید اولای‌لار، چئشید اینسان‌لار، چئشید چئوره‌لر، قاورام‌لار، ایمگه‌لر، چاغیریشیم‌لار! باغ حیطی، آغاج‌لار، آباجی، قره، جئیران و باشقا‌لار. نوستالئژیک دویغولارا قاپیلماق اؤزو باشقا بیر یاشام‌دیر. بو یاشامی اولوشدوران اولای‌لار، پئرسونا‌لار، چئوره‌لر و دب‌لر وار. بو دب‌لرین چوخو یئری گلینجه ائویم رومانیندا مودئرن بیر آنلاتی‌یلا آنلادیلیب. اؤرنه‌یین ۲۲ نجی آغدا چؤره‌یه آند ایچمه دبی، آردینجا دا چؤرک‌دن کئچیب آذانا، آذان‌دان کئچیب داریخما‌لارا آند ایچمک اوخوجو اوچون چوخ دوشوندوروجودور. اوست- اوسته بو رومانین بیر چوخ بؤلومو چئشید دب‌لریمیز اوستونده یازیلیب. ۲۳- ۲۴ اونجو آغدا انلیک- کیرشان یاخما دبی. ۳۵ اینجیده چیلینگ- آغاج اویناما، ۵۰ نجیده قورخو گؤتورمه، ۵۵ اینجیده دیرناق توتما و سونوندا ۶۷ نجی آغدا قار آدامی دوزلتمه دبی…\nنه‌دنسه چئشید دب‌لری دوشوندوکجه شامانیزم‌دن کئچمک اولمور. گؤرونور یازار بو رومانی یازماقدا “میرچا ائلیاده” نین “شامانیزم” و “میر علی سئییدوو” ون “قام- شامان” بیتییینی گؤزلجه اوخویوب، گره‌کینجه ایچسللشدیرمیش‌دیر. رومانین یئر- یئرینده “جئیران” ین سئللولداکی واراولوشو، شامانیزمده اولان “تین چاغیریشیمی” قونوسونو آنیمسا‌دیر. دوستاق کاراکتئر بیر چئشید تینسل ایچه چکیلیشده یاشاییر کیمی‌دیر. بو ایسه شامانیزمده اولان ایچه چکیلمه‌یی آنیمسا‌دیر. دوستاق اولان کیمسه‌لر اؤلومو اؤزلرینه یاخین بیلیرلر. اونلاردا اولان آجی- آغری‌لار، اینجینمه‌لر اونلار اوچون اؤلومون باشقا واریانت��نا چئوریلیر. و شامانیزمده اولان “تشرروف” ون بوتون ریتوآل‌لاریندا (مراسیم) بو سایاق سمبولیک اؤلوم‌لری آنیب دوشونمک وار. گئنل‌لیکله زینداندا اولان کیمسه‌لر سایریلیغا (خسته‌لیک) دوشورلر. شامانیزمده ده سایری‌لیقلا تشرروفون بیر- بیرینه اوخشارلیق‌لاری چوخ‌دور. تشرروفده هانکیسا بیر تینله دانیشماق اولور. بو روماندا دا باش کاراکتئرله جئیرانین دیالوق‌لاری، باش کاراکتئرین زینداندا بیر تور تشرروفه اوغراماسی دئمک‌دیر. سانکی باش کاراکتئر اؤزو بیر شامان، جئیرانسا باشقا بیر اؤلموش شامانین چاغیریلمیش تینی‌دیر:\n“جئیرانین باشقا دونیا‌دان دؤنوب، اونون یانیندا دوردوغونا هئچ شاشیرمادی… جئیران حیاتدا اولماسایدی دا، بو آن ایکی‌سی ده مدره‌سه‌نین گونش‌لی حیطینده‌یدی‌لر… (آغ: ۲۵)”\nباشقا سؤزله بو روماندا جئیران کاراکتئری‌نین وار اولوشونو باش کاراکتئرین سئللول یوخسا بندده‌کی یالنیزلیغیندان ایره‌لی گلن ایچه چکیلیش‌لری‌نین دئنه‌ییم‌لرینه یوزماق اولار. شامانیزمده یاردیمچی تین‌لر شامان‌لار اوچون گیزلی- گیزم‌لی بیر واراولوش‌دورلار. بورادا دا جئیران دوستاق قیز اوچون بوتون یاردیمچی بیر تینین رولونو اویناییر و باش کاراکتئری بئله دؤزوم و ساواشا چاغیریر:\n“جئیرانی اؤنونده اوتورموش گؤردو: اویون وئرمه، یئ!… جئیرانین سؤزونو ائشیتمه‌میش کیمی، قاشیغی قابین ایچینه آتدی… جئیران، بیر داها قاشیغی الینه وئردی: سفئهله‌مه! آخشاماجان آج قالارسان، دئدی… قاشیغی آغزینا آپاردی… جئیران، چؤره‌یینی ده یئ، دئدی… (آغ: ۲۷- ۲۸) جئیران اونون قولوندان یاپیشدی. اونو یئریندن قالدیرماغا چالیشدی. او، دیرسکله‌نیب قالخماغا چالیشسا دا، یئنی‌دن یئرینده اوتوردو: بوراخ، قوی اؤلوم! جئیران، دؤزمه‌لیسن، دئدی!… (آغ: ۸۲) جئیران دورما‌دان قولاغینا پیچیلداییردی: دادینا باخما، داوا کیمی یئ! درمان کیمی یئ! یئئئئ، یئئئئ، یئ!… یاشاماق اوچون ساواشما‌لیسان!… (آغ: ۸۳)”\nباش کاراکتئر اؤزو بیله‌رک‌دن اؤزونو گؤوده‌سل یوخسونلوغا ساری سوروکله‌ییر. سونرا دا اؤز خیال- خولیا‌لاریندا واخت آشیری جئیرانی قالدیغی بنده گتیریب، اوندان بیر تور یاشاماغا گوج آلماق ایسته‌ییر. اوشودویو آنلاردا بئله،\n“جئیرانین قوینونا گیریب، قیزیشماق ایسته‌ییر… (آغ: ۳۹)”\nبو دئنه‌ییمی الده ائتمک باش کاراکتئره زیندانی دؤزمک اوچون بؤیوک اوغور ساییلیر. بو ایسه شامانیزمده اولان گؤوده‌سل بیر دئنه‌ییم‌دن تینسل بیر دئنه‌ییمه وارماق‌دیر. “جئیران” بوردا اسکی ناغیل‌لاردان یئره ائندیریلمیش سانکی گؤیسل بیر قادین‌دیر:\n“او آباجی‌نین ناغیل‌لارینداکی جئیران آدلی بیر جئیران‌دیر. او یئر آلتی دونیاسینا دئییل، گؤی‌لره لاییق بیر جئیران‌دیر. ایندیسه جئیران گؤیده دئییل، یئر آلتیندا دئییل، ایکی دونیانین اورتاسیندا، بیر بینانین سونونجو قاتیندا، تک آدام‌لیق بیر سئللول‌دان باش چیخاردیب. گؤرونمز اولورسا بئله، اونون گؤزونه گؤرونور. جئیرانی اؤز یانیندا حیسس ائدیر… (آغ: ۳۸- ۳۹) جئیرانین سسی یئر آلتیندان گلیردی یوخسا یوخاری‌دان، بیلمیردی… (آغ:۸۳)”\nشامان‌لار دا گؤیسل قادین‌لارلا ایلگیده‌دیرلر. گؤیسل قادین‌لار، اؤیره‌تیم و ایچه چکیلیش‌لی دئنه‌ییم‌لرده شامان‌لارین یاردیمچی‌لاری‌دیرلار. “جئیران” دا بو روماندا سانکی باش کاراکتئره یاردیم ائتمک اوچون اونون بندینه گلیب، قادینسی بیر تین کیمی اونو زیندانین تووالئتینده بئله قوروماغا چالیشیر. آرتیق یوخلوق‌دان باش قالدیریب، سانکی “یئر آلتی دونیاسی‌نین بؤلگه‌سینده” دوستاق اولان قیزین سئللولونا گلن بو جئیران، اونون سئللولداشینا دؤنه‌رک، اونلا بیرگه یئییب ایچیر. اونلارین ایکی‌سی ده بیرلیکده اوجا سسله پیققیلداشیب گولوشورلر. و:\n“جئیران، سئللولونا گلیب- گئتمه‌سیله اونون اوچون ان بؤیوک موتلولوق گتیریر… (آغ: ۳۸)”\nجئیران آرتیق اؤلموش بیر قیز اولسا دا، نئچه دؤنه سئللولدا دوشونولوب، تینسل بیچیمده گؤرونور. شامانیزمده هانکیسا تینله گؤروشمک اؤنملی قونولاردان‌دیر. شامان‌لار اؤز ایچلرینه چکیلدیکده اؤلولرین تین‌لرینی گؤرورلر. آنجاق آییلیب اؤزلرینه گلدیکده اؤلولر داها یوخا چیخیب گؤرونمورلر. دئمک اؤلولر داها شامانا اؤزلرینی گؤسترمیرلر. بونلا بئله شامان‌لار آییلدیقدا، اؤلولری گؤرموش اولوب‌لار دئیه، اؤزلرینی چوخ گوجلنمیش دویورلار. جئیران اؤلموش بیر قیز اولسا دا، دوستاق قیز اؤز بندینده نئچه دؤنه اونو دوشونوب گؤرور، اونلا سؤیله‌شییه کئچیب، اونلا بیرلیکده یاشاییر، آنجاق بیردن بیره جئیران یوخا چیخیر. جئیران یوخا چیخدیقدان سونرا، دوستاق قیز اؤزونو داها گوج‌لو گؤرور، غورورلانیر. غورورلانیرکن اؤزونو آرتیق جان دوستونا چئوریلمیش جئیرانین خیالینا بورج‌لو بیلیر. منجه جئیران کاراکتئری‌نین بو رومانین آخیشیندا اولان رولو چوخ بؤیوک‌دور. سانکی جئیرانین سئللولدا وار اولوشو اولماسایدی، باش کاراکتئر اینجینمه‌لرینه دؤزمز، اؤلردی. باشقا سؤزله شامانیزمده اولان بیر چوخ موتیو‌لر بو روماندا اولماسایدی، رومان یازیلما‌دان اؤلوب آرا‌دان گئده بیلردی. بو رومانین چئشید بؤلوم‌لری یازیلا- یازیلا ر. کبیری‌نین میرچا ائلیاده و میر علی سئییدووون بیتیک‌لرینی اوخوماسینی و شامانیزم فلسفه‌سی‌یله اوغراشدیغینی بیلیردیم. آنجاق گئرچک‌دن ده او اوخودوق‌لارینی بونجا گؤزل ایچسللشدیریب، بونجا بؤیوک بیر باشاری‌یلا رومانا کؤچوره‌جه‌یینی سئزمیردیم. بیلدیییمیز کیمی شامان‌لارین قوروقچو تین‌لرله آراج‌سیز بیر ایلگی‌لری و دئنه‌ییم‌لری وار. اونلارلا اوز- اوزه دانیشیرلار و اونلاردان یاردیم گؤزله‌ییرلر. بو روماندا دا دئدیییم کیمی باش کاراکتئرین جئیرانلا بیر تین، بیر جان دوستلوغو یاراندیقدا سانکی اوز- اوزه دانیشیغا کئچیرلر. بؤیله‌لیکله باش کاراکتئر جئیرانین خیالیندان بؤیوک بیر ائنئرژی آلیر و بیر دوستاق کیمی قالان گون‌لرینی یاشاماق اوچون، داها دؤزوم‌لو، داها قورخماز، داها دیره‌نیش‌لی اولماغا چالیشیر:\n“غورورلانماسینی جئیرانین خیا‌لی‌نین جانلانماسینا بورجلویدو. جئیران جان دوستویدو. حیاتدا اولماسایدی بئله، اونون حیاتیندا، خیالیندا یاشاییردی. دار گون‌لری‌نین دوستویدو. بلکه ده جئیرانین گؤزلریدی اونون گؤزلرینده یووا سالمیش، قورخماز- قورخماز قاراوول قادینلا گؤز- گؤزه باخدی. قادین دینمز- دانیشماز قاپی‌نین یوخاری گؤزونو قاپاتدی… (آغ: ۸۵)”\nبو روماندا سانکی باش کاراکتئرله جئیرانین بیری اؤز، بیری اؤزلوک‌دور. بیر یاندان سولچولوق، بیر یاندان سئللولدا ایچه چکیلیش، بیر یاندان پئسیکولوژیک دوروم‌لار، بیر یاندان دا ایچده یارانان اؤز و اؤزلوک کیمی فلسفه یوک‌لو سورون‌لار، رومان بوی�� کاراکتئری دورومدان دوروما سوروکله‌ییر. “تک آدام‌لیق جهنمین قیزغین سویوغوندا” قالان کاراکتئر، رومانین بیر یئرینده، اؤزله اؤزلویون اوز- اوزه دایانماسی قونوسوندا بیر تور هیستئرییه قاپیلیر. زیقموند فرویدون دئدییی‌یله هیستئری یاشانان یئر و چئوره‌یله ایلگیده‌دیر. بورادا چئوره، زیندان و سئللول‌دور. گئرچکده ده بو رومانین تمل قونوسو یئر، چئوره، دئمک زیندان قونوسودور. بونو رومانین دا آدیندان (ائویم) آیدینجا آنلاماق اولور. “ائویم” دئینده “ائوین”، “ائوین” دئینده‌سه هانکیسا بیر دوستاغین “ائوی” کیمی آنیمسانیر. اویسا “ائوین” دوستاق‌لارین اؤز “ائوی” دئییل. بو رومانین آدی ایلک واریانتدا دا “ائوین ائویم دئییل” ایدی. “ائوین” ده اولان کیمسه آنباشی “ائویم- ائویم” دئیه نه‌سه‌لری دیله‌ییب، نه‌سه‌لری دوشونوب دورور. قیز یوخسا قادین کاراکتئر زیندانی دؤزه بیلمیر. زینداندا اؤلمه‌سین دئیه “ائوین” ین ایچینده “ائویم” ی دوشونور. اؤلوم‌دن باش قاچیریب اؤلومسوزلویه وارماق اوچون یاشانان یئردن، “تخییول، یوخو یوخسا دوشونجه” گوجویله ده اولموش اولسا، باشقا بیر یئرلره کؤچمک گره‌کیر. “ژولیا کریستئوا” بو قونونو “قادین‌لار زامانی” آدلی یازی‌سیندا گؤزلجه آچیقلاییب. ژ. کریستئوایا گؤره بؤیله یئرلر “تخییولی” یئرلردیر. او بو قونونو آچیقلاماق اوچون “دیب‌لی مریم” ین اؤلمه‌مه‌سینی و یوخو یوخسا یوکسه‌لیش آراجی‌یلا بیر یئردن باشقا بیر یئره گئتمه‌سینی اؤرنک گتیریر. اوزون سوره زینداندا قالا‌جاق بیری‌سی‌نین، اوسته‌لیک سینیرسیز دوشونجه‌لره ده قاپیلا‌جاق کیمسه‌نین گئنل‌لیکله هیستئریک دوروم‌لارا دوشمه‌سی دوغال حال‌دیر. آنجاق بیر رومان یازاری بونلاری منطیقی یولونا سالا‌راق یازیب یارا‌دیر. ر. کبیری ده اؤزونه اؤزل منطیقی‌یله بورادا “اؤز” له “اؤزلوک” و قارشی قارشییا قویور. باش کاراکتئر “ائوین” دن “ائویم” ی، سئللول‌دان باغ حیطینی دوشونور. نئچه آددیم‌لیق بیر سئللولدا تکباشینا دوشوندوکجه ده هیستئریک دوروما دوشور. کاراکتئر اؤزو ایسته‌مه‌دن، اونو آشاغیلایان اینسان‌لارا آغیز آچیر. اونا گؤره ده “اؤزلوک” ون “اؤز” دن آجیغی گلیر. بؤیله‌لیکله “اؤز” له “اؤزلوک” ون دارتیشیب قونوشماسی ایره‌لی گلیر. اؤزله اؤزلویون دیالوقو باشلانیر و کاراکتئر ذئهینسل بیر فاز و فانتاستیک (مؤوهوم) بیر دونیایا گیریر. زین‌داندا “اؤز”، “اؤزلوک” دن اوستون توتولور. ساواش و دیره‌نیش گوجو سارسیلا‌راق معجزه دوشونولور. و ذئهینسل اینام‌لار جانلانیر. یئنه ده شامانیزمده اولان اینانج‌لار، شیطان تینی‌نین کیمی نسنه‌لره کئچیشمه‌سی، “آباجی” نین قام- شامانلا باغلی ناغیل‌لاری، اود موتیوی، اود تانری‌سی، باش کاراکتئرین اوشاق‌لیق چاغ‌لاری، خورافه‌لر و بامباشقا خالق اینانج‌لاری. رومانین بو بؤلومونده بو قونولار گئرچک‌دن ده چوخ گؤزل بیر بیچیمده آنلادیلمیش‌دیر:\n“آباجی شیرین گولوشویله… آرد- آردینا شیطانلا دیرناغین ایلیشکی‌سین‌دن ناغیل‌لار سؤیله‌یردی: دیرناغین آلتی شئیطانین یاتاق یئری‌دیر، یوواسی‌دیر… شیطان قیرینتی‌لارینی آااات ائشییه، تؤک زیبیل قابینا داااا، آی آباجی! دئمیرسن شیطان دی دی دی دیوارین دلیک- دئ دئ دئ دئشییینده یووا قورار؟ بالا‌لار؟! بیر گون گؤردون ائوی شیطان باسیب هااا!… یئرسیز دوشونجه‌لر ایلدیریم کیمی بئینینده پارلاییب یوخا چیخیر… اونو آشاغیلایان اینسان‌لارا گؤره اؤزوندن آجیقلی‌دیر. اؤزلویونون اؤزوندن جینی توتور… اؤزویله اؤزلویو چکیش- برکیشده‌دیر. اؤزونون گؤزوندن گیله‌لر آخدیقدا، اؤزلویو مؤوهوم بیر یارادیق اؤنونده دوروب… چن کیمی‌دیر اؤزلویو… اؤزلویو اونا یاخینلاشیر. اونو اؤز چن- دومانینا بورویور. اونونلا دؤش- دؤشه دایانیر… اؤزو، اؤزونو توتا بیلمیر… اؤزلویو گئت- گئده اونا یاخینلاشیر. اونونلا بیرلشمه‌ده‌دیر… اؤزلویونون باغرینا سیغینیر… اؤزلویونه سیغیشدیغی بئله، اوشوتمه‌سینه یارارلی گلمه‌ییب، آیاق‌لاری اوشویور… آباجی‌نین دئدییی شیطان، دیرناق قیرینتی‌لاری‌نین ایچینده جا‌لانیر. شیطان بوینوزلو، چیرکین بیر یارادیق دئییل. وسوسه‌لی، هوس‌لی رنگه بویانیب. بئینی‌نین سویوغا حساس اولدوغو، مؤوهوم دوشونجه‌لرین یارانان نوقطه‌سیندن باش قالدیرمیش، ایندیسه خیالیندا شؤعله چکیر… آباجی‌نین ناغیل‌لارینداکی اود تانری‌سی‌دیر. دمیر قاپی‌دان شؤعله چکیر. اونو مؤوهوم خیال‌لاری‌نین دولانباجیندا دولاندیریر. گؤزلری یومولو، خیا‌لی مؤوهومات ایچینده گزیر… اود تانری‌سی دمیر قاپی‌نین گؤزلریندن اونا باخیر… اونو اؤزونه ساری چاغیریر. آلوو‌لانیر. اودلانیر. تک آدام‌لیق جهنمین قیزغین سویوغوندان، سئللولون شاختا باسان هاواسیندان قورتولوب، اود ایچینده آلوولانماق ایسته‌ییر… جئیرانی بئله آناسی گوجویله نامازخانا اوتاغینا سالیب، یاتیردیب… دئشیک‌لرده گیزلنمیش شیطانی آختاریرلار… ایچیندن شئیطانین بالالادیغی شئیطانجیق‌لاری آختاریر. – سن دئییرسن کی شئیطانین بوینوزو وار؟… مؤوهوم خیال‌لار باشیندان آشیب داشیر. اود رنگینده گؤزلرینه جالانیر… بیردن بیره قالخیر. اؤزلویونو اوتوردوغو یئرده بوراخیب، ایکی گؤزلو دمیر قاپییا، قاپیدا آلوو‌لانان مؤوهوم یارادیغا ساری قاچیر. آیازلانمیش جانینی آلوو‌لارا قاتماق ایسته‌ییر. آلوولانیب ایلییینه ایشله‌ین شاختا‌دان قورتولماق ایسته‌ییر. قاپییا یئتیشدیکده آلوو محو اولوب… آیازلاییب دونماق ایسته‌میر. شاختایلا شیکنجه اولماغا دؤزومو قالماییب. یوموروق‌لارینی دورما‌دان قاپییا دؤیور: – منی بو شاختا‌دان قورتارین! هؤنکور- هؤنکور آغلاییر: – آپارین، آسین، کسین،یاندیرین؛ آنجاق منی بو شاختا‌دان قورتارین!.. (آغ: ۵۵- ۵۶- ۵۷- ۵۸- ۵۹- ۶۰- ۶۱)”\nبو کاراکتئر، اوشاق‌لیق چاغیندان بئله، اؤز دوشونجه بویوت‌لاریندا بوتون خورافه‌لرین و خالق اینانج‌لاری‌نین دوز اولوب- اولماماسینی آراییب آختاریر. اؤیله اونون بو سایاق داورانیش‌لاری دا سونوندا اونو کومسومول و ساواشلا دیره‌نیشه تاپینان بیر قیز ائدیر. سؤزسوز بوتون سوره‌لرده، بوتون سیاسال آخیم‌لارین تاریخینی یارا‌دان‌لار بو سایاق ساواشقان و دیرنگن اینسان‌لار اولوب. کارل قوستاو یونگا گؤره، تاریخی، یاشامیندا بؤیوک دئنه‌ییم‌لر الده ائدیب، او دئنه‌ییم‌لرین یول گؤسته‌ریشی‌یله، اؤز جانینی چتین‌لیک‌لره سالماغا اورک‌لی اولان کیمسه‌دن باشقا کیمسه یاراتمیر. سؤزسوز یونگون تاریخ‌دن اولان بو آنلاییشینا قارشی، جییانی واتیمونون تاریخ بیلیمینی ایدئولوژیک بیر هؤروت ساندیغینی دا گتیرمک اولار. واتیمو، بوتون تاریخ‌لر اؤزل اکینسل(کولتورل) و اقتصادی قوشول‌لارا سؤیکه‌نه‌رک یازیلیب دئییر. نه‌دنسه تاریخ‌لرده یالنیز بیر توپلومون تانینمیش قهرمان اینسان‌لارینین رولو اولان اولای‌لاردان سؤز گئدیر و یاشامین آشاغی و اورتا قاتیندا یاشایان اینسان‌لاردان سس- سوراق یوخ‌دور. اویسا “ائویم” رومانی بوتونلوکله توپلومون آشاغی قاتیندا یاشایان، اوشاقکن آتاسی اؤلموش و یوخسوللوق‌دان بیر چئشید سولچولوغا یول آلمیش، و بو نه‌دندن اوزره زیندانا دوشموش گنج بیر قیزین یاشام اؤیکوسودور. بؤیله‌لیکله بو رومان بیر مارکسیست- لئنینیست قیزین یوخسا قادینین کیشیسل تاریخی کیمی ده ساییلا بیلر. بورادا سایین یازاری بیر مورخ کیمی دیرلندیرمک ایسته‌میرم. آنجاق رومان‌داکی اولای‌لار بیر مارکسیست- لئنینیست گنج قیزین کئچمیشی‌نین بیر بؤلومودور. بو قیز، روقیه خانیم کبیری‌نین اؤزو ده اولا بیلر. اؤزل‌لیکله ده کی روقیه خانیمین اؤز کیشیسل پئرسوناسینی دا بو روماندا آیدینجا گؤروروک. بونو سئللول دووارینا چیزیلن “ر” و اونون یانیندا “ک” حرف‌لریندن سئزمک چوخ دا چتین ایش دئییل:\n“موقتین سئللولونون دیوارینی “ر” شکیلینده چیزگیله‌میشدی… چیزگیله‌دییی “ر” لر اؤزونه آییردیغی بؤلگه‌دن ائشییه چیخمیردی… الینی چیزگیله‌دییی “ر” حرفینه چکدی… غفیلدن “ر” حرفینه اوخشار بیر چیزگی گؤرور… “ر” چیزگی‌سی یانیندا باشقا بیر چیزگی گؤرونور. “ک” کیمی بیر چیزگی‌دیر… (آغ: ۳۴- ۳۵)”\nیازار سانکی بو روماندا بیر گنج قیزین فیقوروندا اؤز کئچمیشینی آنلادا‌راق، اؤز اسکی سیاسال دوشونجه‌لرینی بیر تور قیناییر. رومانین کیمی دیزی‌لرینده گنج قیزین سیاسال چالیشمالاریندان‌ اوکوندویونو دویوب گؤرمک اولور. باش کاراکتئر دؤزولمز گؤوده‌سل یوخسونلوق‌لار ایچینده‌دیر. اؤزونو گوزگوده بئله گؤره بیلمیر. زیندان قاشیغی‌نین قاباریق یئرینده اؤزونه باخماغا چالیشیر. دئمک اؤز اونوتدوغو گؤزل‌لییینه بیر داها دؤنمک ایسته‌ییر. اونا گؤره ده اؤز سیاسال دوشونجه‌لرینه و آکتیو بیر کومسومول اولدوغونا اوکونور. و بیر داها اؤز وارلیق، اؤز یاشامینا اینانماق ایسته‌ییر:\n“الین‌دن گئتمیش فورصته حئییف‌له‌نیر… هئچ اولماسا قاشیغین قاباریق یئرینده گوزگوله‌نه بیلردی. شکیلینی آپ- آیدین گؤره بیلمه‌سه‌یدی ده، وارلیغینا، یاشادیغینا اینانا بیلردی… (آغ: ۹۲)”\nرومانین یئر- یئرینده گئدن “مارکس، ایستالین، لئنین، رفیق، صمد و قارابا‌لیق” کیمی سؤزلر، بو قیزین اؤنجه دئدیییم کیمی مارکسیست- سولچو- کومسومول بیر قیز اولماسینا قانیت‌دیر…\n“هله ائشیتدیم فلسفه ییغینجاقلاریزدا مارکس بابانی، نیچه دایینی اوخویوردوز، هه؟… یوخاری‌لارداکی رفیقلریزدن ایجازه‌سیز عاشیق اولا بیلمزسیز؟… یوخسا عاشیق اولماغیزا دا ایستالینی قبیردن خورتلادیب، عمی‌دن ایجازه آلما‌لی‌سیز؟… صمدین قارا بالیغی دا بونجا شدته دایانا بیلمز دئیه، آخ- وای‌لارینی بوغازی‌نین بوغاناغیندا بوغماغا چالیشیر… (آغ: ۴۴- ۴۷)”\nاؤزل‌لیکله بو روماندا، گئنلده اوغلان تیپینده دوزه‌لن قار آدامی‌نین قیز اولماسی و قار آدامی دوزه‌لینجه، کاراکتئرین ایچینده باشلانیب بیتمه‌ین شیلتاق‌لیق چوخ دوشوندوروجودور. او، نه اولور اولسون، آنجاق قار آدامی قره‌یه دئییل، اونا بنزه‌سین ایسته‌ییر. قار آدامی‌نین باشینا قره‌نین اوغلان بؤرکو یئرینه چارقات باغلاماغا چالیشان بو قیز اوشاغی، آناسیندان گیزلین ائوین ساندیق‌خاناسینا گئده‌رک، اوزون هؤروک‌لرینی دؤشوندن آشاغی کسیب، حیطده قار آدامی‌نین چییین‌لرینه یاپیشدیریر. بو اولایدا بیر اوغلانین آغزی آچیق قالیب، گؤزونون بره‌لمه‌سی‌نین ده آلت قاتیندا دوشونولمه‌لی چوخ آنلام‌لار وار. اوشاقلیغین شیلتاق‌لیق چاغیندان اؤزونو فئمینیستی بیر باخیشلا بؤیوتمه‌یه چالیشان قیز، سؤزسوز سونوندا دا هانکیسا ساواشیمدا بولونوب، تک آدام‌لیق سئللولدا یاتماسی کسین‌دیر. قار آدامی‌نین باشیندا، چیینینده اولان هؤروک‌لر، آنانی و آباجینی بئله شاشیردیب. قار آدامی‌نین هؤرویو و قیز کاراکتئرین هؤروک‌سوزلویو، اونون آناسینی بئله آجیقلاندیریب. بونلا بئله بو کاراکتئرین آناسی‌نین دا سانکی فئمینیستی بیر دوشونجه‌سی وار. آنا اؤز قیزینی قارقیشلایاندا دا، اورک‌دن قارقیشلامیر. بویون یئره گیرسین یئرینه گیرمه‌سین، اتین تؤکولسون یئرینه تؤکولمه‌سین دئییر. آباجی بئله اونو بیر تور سووونماق ایسته‌ییر…\n“اونون ایچینده بیر شیلتاق‌لیق وار. قار آدامی اونا اوخشاسین ایسته‌ییر. قره‌نین بؤرکونو گؤتوروب اؤز چرقدینی قار آدامی‌نین باشینا سالیر… غالیب اولموش سربازا اوخشاییر… آناسیندان گیزلین آستاجا ساندیق‌خانایا دورتولور. دؤشوندن آشاغی هؤروک‌لرینی قیچی‌یله کسیب حیطه قاچیر. قار آدامی‌نین اؤنونده دورور… قار آدامی‌نین چییین‌لرینه یاپیشدیریر… آناسی… بویون یئره گیرمه‌سین، اتین تؤکولمه‌سین، قیز آخی بو نه ایشدی؟ قیز دوغدوغوم یئرده داش دوغاردیم، دئییر… (آغ: ۶۸- ۶۹)”\nبو قیزین سیاسال کئچمیشینی بیزه آنلا‌دان، همن او قیزین اؤزو، دئمک روقیه خانیم کبیری‌دیرسه، گنج چاغ‌لاریندا مارکسیزم یولوندا زیندانا دوشسه ده، بو روماندا مارکسیزمین دوز و گئرچک بیر آخیم اولوب- اولماماسیندان موطلق سؤز آچمیر. اونا گؤره ده بو رومان منجه هئچ ده ایدئولوژیک بیر رومان دئییل و اوندا اولان مارکسیزمله باغلی دیالوق‌لار، قولایجا رومانین دوغال آخیشیندا، گره‌یی اولان دیالوق‌لاردیر. خانیم کبیری بو روماندا اسکی کومسومول فیقورونو اؤز- اؤزوندن بیر قیراغا چکیب و گئرچک یولو تانیماق ادعاسیندا دا دئییل. بو رومان مودئرن بیر بیچیمده، چاغیمیزا اویغون بیر بیچه‌مله آنلادیلمیش‌دیر. مارکسیزم مودئرن فلسفه تاریخی‌نین بیر بؤلومونو اولوشدوران بیر آخیم اولدوغوندا، بورادا دا یازینسال بیر اورون شکیلینده بیر چئشید مودئرن اؤیکویه چئوریلیر. بو روماندا داها آشیری بیر ایدئولوژی‌یله اوز- اوزه دئییلیک. سایین یازار، مودئرن رومان یازماغین قورال و منطیق‌لرینه دایانا‌راق، ایسته‌نیلن دوستاق بیر کاراکتئرین باشیندان کئچمیش‌لرینی یازیب یاراتمیش‌دیر. مارکسیزم بیر فلسفه یوکلو آخیم‌دیر. و فلسفه، آنلاتی‌یلا ایلگی‌لی بیر سؤز بیلیمی دئییل دئین‌لر ده وار. آنجاق منجه ر. کبیری بونو بؤیوک بیر باشاری‌یلا گؤزل بیر آنلاتییا چئویره بیلمیش‌دیر…\nرومانین سون‌لاریندا باش کاراکتئرین اوشاق‌لیق چاغلاریندان‌ نئجه یوخسول بیر عائله‌ده یاشام سوردویویله اوزله‌شیریک. سؤزسوز بؤیله بیر دورومدا، بؤیله بیر یوخسوللوقلا یاشاماق، اینسانی بیر تور سولچو ائدیب، دین قونوسونا بئله پئسسیمیستجه داورانماغا سوروکله‌ییب، توپلومسال ساواشقانلیغا ایته‌له‌ییب، سونوندا دا زیندان بوجاق‌لارینا گؤتورر. سولچو کاراکتئر آرتیق زیندانی دؤزه بیلمیر و زیندان‌دان قورتاریب ائوه دؤنرسه، دین و مذهبه اولان آلئرژی‌سینی بئله آرا‌دان آپارماغا چالیشاجاغینی دوشونوب داشینیر. اؤز- اؤزونده بئله، نییه سولچو اولوب، بو سورون هاردان باشلانیب سوروسونا یانیت بولماق ایسته‌ییر. زین‌داندان اولدوقجا یورولوب، اولدوقجا دیره‌نیش گوجو سارسیلیب و هانکیسا بیر ساواشی دوشونمور. و اؤز باجی‌سی کیمی، آنا سؤزونه باخان کلاسیک دوشونجه‌لی بیر قیز اولسایدی دئیه دیله‌ییر. بونا گؤره ده مامورلارا یالان دانیشسا دا، اؤز- اؤزلویونده اؤزونه یالان دئیه بیلمیر:\n“آتاسی اؤلندن بری، یئمک یونگول اولسون دئییر… ایندی یاخشیجا دوشونور کی یونگول یئمک، یوخسوللوق، پاراسیزلیغا بهانه اویدورماق دئمک‌دیر. اؤز- اؤزویله آند ایچیر. ائوه دؤنورسه… آجلیغا بئله دوداغینی بوزمه‌یه‌جک. حتی کوچه باشینداکی مسجیدین میناره‌لریندن قالخان آذان سسینه دارینیب داریخمایا‌جاق… هاردان باشلاندی سوا‌لی باشیندان ال چکمیر. نه‌دن سول دوشونجه‌لرین چرچیوه‌سینه گیردی؟ نییه باجی‌سی کیمی آناسی‌نین سؤزه باخان قیزی اولا بیلمه‌دی؟ نه‌دن گنج بیر قیز کیمی اوتوروب قاپینی دؤین ائلچی‌لری گؤزله‌مه‌دی؟ نه‌دن… گیزلی- گیزلی کیتاب‌لارین ایچینه جومدو؟… مامورلارین اؤنونده سوسوب بعضن یالان دانیشسا دا، یاخشیجا بیلیر کی اؤزلویونه یالان سؤیله‌یه بیلمز… (آغ: ۸۷)”\nبو روماندا سولچولوق هانکیسا بیر سئوگیده یئنیلمک‌دن ده باشلانا بیلیر. یئنیلن بیر سئوگی‌دن سونرا کیتاب اوخوماق اورتایا چیخیر. تندیر دامینا سیغینیب کیتاب اوخوماق یئنیلمیش بیر سئوگینی اورکده یاشاتماق کیمی‌دیر. و ایتن سئوگینی سانکی کیتاب‌لارین کاراکتئرلرینده آختاریب بولماق اولور. بورادا صنعت سورونو ایره‌لی گلیر. هانکیسا بیر یازارین باخیشیندا، صنعت، سئوگی‌نین گؤزونون آتلاز بویاسینی، بال بویاسینی آنیب دوشونمک کیمی بیر نه‌سه‌دیر. بؤیله بیر صنعتچی‌لیک سؤزسوز اینسانی سولچولوغا، و اونون آردینجا زیندان سئللول‌لارینا دا یؤنلده بیلیر. کیتاب اوخویان، ایتیک دوشن سئوگیلی‌سینی، آنجاق اوخودوغو کیتاب‌لارین کاراکتئرلرینده آختاریب بولا بیلیر. کیتاب‌لاری اوخویوب درین‌لیک‌لرینه واردیقجا، اؤزونو سئوگی‌نین قهرمانی کیمی دوشونوب سایا بیلیر. اؤرنه‌یین بو رومانین سون‌لاریندا آنلادیلان ماکسیم قورکی‌نین آناسی، یوخسا صمد بئهرنگی‌نین بالاجا قارا بالیغی کیمی. داها سونرا رومانین باش کاراکتئری ماکسیم قورکی کیمی ایشچی صینیفی‌نین باش قالدیری‌لارینا قاتیلیر، یوخسا دا بالاجا قارا بالیق کیمی بؤیوک بیر ساواشا گیریر. و سئوگیلی‌سی “قارا- قره” نی ایتیرسه ده، “قورکی” نین “آنا” کیتابی‌یلا ایشچی باشقالدیری‌سی‌نین نه اولدوغونو آنلاییب، “صمد” ین ده “قارا بالیق” ینی تاپیر:\n“کیتاب‌لاری واراقلادیقجا، یئنی بیر دونیا کشف ائدیردیم… قارا- قره‌نی ایتیرسم ده، ماکسیم قورکی‌نین آناسی‌یلا یوموروغون، ایشچی‌نین نه اولدوغونو آنلادیم. آتام اؤلوم دؤشه‌یینده، صمدین قارا بالیغینی تاپدیم… قره‌نین اؤزونو، خیالینی بئله بوتؤولوکله ایتیردیم. قارا بالیق یئنی بیر جوغرافیانین، یئنی بیر بؤلگه‌نین یولونا گئدن قاپینی آچمیشدی منیم اوزومه… بلکه ده بو سؤزلرین هامی‌سی اؤزومو آلداتماق اوچون‌دور. هر شئی باغ حیطین‌دن باشلاندی. قره‌نین گئدیشی گوندن، تندیر ائویندن… (آغ: ۸۸- ۸۹)”\nبو سؤزلر بیر کاراکتئرین، یوخسا بیر یازارین ایچینده گیزلیجه توپلانیب قالان هانکیسا پوتانسیئل‌لرین اوزه چیخماسی دئمک‌دیر. مارکسیزم فلسفه‌سی مودئرنیته‌نین اینسانا وئردییی بیر آخیم کیمی دیرلندییی گؤز اؤنونده‌دیر. مودئرن و مارکسیست بیر اینسان دا یالنیز توپلومسال قاتقی‌لاردا بولونماق‌لارلا اؤز ایستک‌لرینی یانیتلایا بیلیر، اؤز تین آجلیغینی دویورا بیلیر و اؤز دویغو- دوشونجه‌لرینده بیر تور اورقاسما وارا بیلیر کیمی‌دیر. بونا گؤره ده بو رومانین باش کاراکتئری قولای- قولای سئوگیلی‌سی “قره” نین یئرینه “قارا بالیق” ی قویا بیلیر. و بو آراجلا اؤزونو اؤز چئوره‌سینه آنلادا‌راق، ایستک‌لری اوغروندا ساواشا گیریر. آنجاق اونون ایستک‌لری گوج اورقان‌لاری یؤنوندن اؤنله‌نیر. بؤیله‌لیکله بیردن بیره اؤزونو سیاست آلانلاری‌نین دوز اورتاسیندا، یاپ- یالنیز بیر سئللولون اؤز و اؤزلویو بیرلیکده کیریدن سویوغوندا گؤرور. بؤیله بیر سیاستچی گنج اؤزونو قاپ- قارانلیق بیر گئجه ایچینده دویور، سونرا دا بو گئجه‌نی نئجه ایشیق بیر سحره چاتدیرا بیله‌جه‌یینی دوشونور. بیر گؤزونده گئجه‌نین قورخوسو یووا‌لانیر، بیر گؤزونده‌سه سحره چاتماق اوچون عیناد و موباریزه‌یه قاپیلماق. بو ایکی باشلی دوشونجه اونون بوتون یاشامینی کؤلگه‌له‌ییر. اؤز- اؤزوندن ایتیب باتیر. اؤزونو اونودوب دا، اؤز سیر- صیفتینی بئله گؤره بیلمیر. قورخویلا عیینادی بیر- بیری‌یله باریشدیرا بیلمیر. آرتیق بؤیوک اینسان‌لیغی بیر- بیری‌یله باریشدیرماق آماجی‌یلا بؤیوک بیر ساواشا قاتیلان بیر سولچو گنج، اؤز ایکی گؤزونو بئله بیر- بیری‌یله باریشدیرا بیلمیر. بو رومان، اؤزونده چوخ بؤیوک، چوخ درین بیر آنلام داشیماقدا‌دیر:\n“یالنیز اؤز ایکی گؤزونو بیر- بیری‌یله باریشدیرا بیلن کیمسه‌لر، گئجه‌لری سحره چاتدیرا بیلر!…”\n□□□\nدوزو بو روماندا، بیر آز چاتیشماز یئرلر ده واردیر. چوخ آز سؤزجوک قوللانیمیندا، دیل پروبلئم‌لری، قیراماتیک چاتیشمازلیق‌لار، “آباجی” نین اوخوجولار اوچون بیر آز اینانیلماز اولان بیلگین‌لییی، “قره” نین چلیشکی‌لی پئرسوناسی و بیر نئچه چوخ دا اؤنملی اولمایان تومجه قورولوشو…\n۱- بیلدیییمیز کیمی، هانکیسا بیر سؤزو دئینده دیلی دولاشیب توپوق ووران کیمسه‌یه، “پلتک” دئییلیر. بؤیله‌دیرسه، “دیلی پلتک” یوخسا “پلتک‌لی دیلی‌ایله” سؤز بیرلشمه‌لرینده، “دیل” سؤزو آرتیق و یئرسیز گؤرونور. (آغ: ۱۸ ده)\n۲ – کیمی تومجه‌لرده، بیر ائدیمین اوچ دؤنه یئنه‌لنمه‌سی اوخوجو اوچون یاخشی آلینمایا بیلر. بو ائدیم‌لرین ان آزیندان بیرینی باشقا بیر ائدیمله دییشمک اولاردی سانیرام. اوسته‌لیک بیر تومجه قورولوشوندا بیر سؤزجویون یالنیز آنلامینی بیلیب اونو باشقا دیلده اولان بیچیمله ایشلتمک، تورکجه‌نین قورولوشوندا آخساق‌لیق یارا‌دیر. اؤرنه‌یین “آلدیرماق” سؤزونو دولایی‌سیز فارسجادا “اعتینا ائتمک” کیمی قوللانماق گئنل‌لیکله بیزده چوخ‌دور. نه‌یسه بیر سؤزون آنلامیندان چوخ، قوللانیمی اؤنملی ساییلما‌لی‌دیر. بو ایسه اوزگونلوکله یازارلاریمیز یؤنوندن اؤزن گؤستریلمه‌ین قونولاردان‌دیر.\n“قاشیقلا دیواری چیزمک، قایا‌لاری قازمایلا قازیب سود گؤلو قازماقدان چتیندی. (آغ: ۳۷)”\nمنجه اوچونجو “قازماق” یئرینه، اؤرنه‌یین “دوزلتمک” ائدیمیندن ده قوللانماق اولاردی.\n“دیرناق قیرینتی‌لارین(آ!) آلدیرما‌دان… (آغ: ۶۲)\nمنجه “دیرناق قیرینتی‌لارین(ی!) آلدیرما‌دان” یازیلسایدی، تومجه داها گؤزل آنلادیلمیش اولاردی.\n۳ – گئنل‌لیکله قوش وورماق آراجی کیمی قوللانیلان نسنه‌یه، “ریزین- داش” دئییلیر. “ریزین داشی اوخو” یوخسا تک بیر “اوخ” سؤزونو بونا ایشلتمک یاخشی یئرینه دوشمور. “اوخون ریزین حیسه‌سی” یئرینه، منجه بیر “توماج” سؤزجویو یئتردی. سؤزسوز بونلار یئرل دئییم‌لردن اولا بیلر، آنجاق نه‌یسه بیر آنلاتی آخیشیندا سؤزلرین نئجه قوللانیمینا داها دا آرتیق زیللنمه‌لیییک:\n“بیر الینده ریزین داشی اوخو، بیر الینده ده… یئنی‌دن داشی اوخون ریزین حسه‌سینه (حصه‌سینه!) قویوب آغاجی نیشان آلیر. (آغ: ۴۸- ۴۹)”\n۴ – گونئیده “گؤزلوک” سؤزونو، اؤزل‌لیکله دانیشیقدا ایشله‌دن، یوخ درجه‌سینده آزدیر. آنجاق بو سؤزجوک، روماندا گئدن بیر دیالوقدا، اؤزو ده یابانجی بیر یئرده بیر زیندان قاراوولو دیلیندن سؤیله‌نیلیر:\n“زیل سس‌لی کاغیذ- قلمی اؤنونوه قویور: – گؤزلویونو آچ! حقین یوخ‌دور باشینی ترپه‌ده‌سن. (آغ: ۵۲)”\n۵ – بو روماندا “آباجی” کاراکتئری، سانکی قام- شامان ناغیل‌لاری‌نین بیر چوخونو بیلیر. آباجی‌نین بونجا بیلگین اولماسینی، بیر آز اوخوجو اؤزو اوچون ایچسللشدیریب اینانا بیلمیر. رومانین بیر یئرینده بئله، آباجی بیلگین بیری‌سی ده دئییل، آرتیق تانری کیمی بؤیوک‌دور ده. بیر یئرده ده فالچی کیمی چیخیشدا بولونماقدا‌دیر. بو ایسه آباجی کاراکتئرینی چوخ چلیشکی‌لی بیر پئرسونا کیمی اورتایا قویماق‌دیر:\n“آباجی‌نین دئدییی شیطان دیرناق قیرینتی‌لاری‌نین ایچینده جانلانیر… آباجی‌نین ناغیل‌لارینداکی اود تانری‌سی‌دیر… نه یاخچی آباجی وار‌ایمیش دئیه دوشونور. بیر گون زیندان‌دان قورتولوشو اولورسا، آباجی کیمی تانرینی گؤیدن یئره ائندیرمه‌یه‌جک… آباجی هر کسین الی‌نین ایچینه باخسایدی، خط‌لرین کسیشمه‌سیندن نئجه یاشایاجاغینی سؤیله‌یه بیلردی… (آغ: ۵۸- ۵۹- ۹۱- ۹۳)”\n۶ – دوغوردان دا بو روماندا، “قره” کاراکتئری‌نین اوستونده چوخ دانیشماق اولار. منجه بو روماندا ان دوشوندوروجو کاراکتئرلرین بیری “قره” دیر. دوزو من بو رومانی هله باسیلما‌دان اؤنجه اوخویاندا دا، “قارا- قره” یله باغلی اولان باغلام‌لاری ایکی- اوچ دؤنه اوخویوب، آلینماز بیر داد آلیب دا اوستونده چوخ دوشونوردوم. آنجاق نه‌دنسه اونون دا بو روماندا “آباجی” کیمی بیر آز چلیشکی‌لی پئرسوناسی وار و بؤیله بیر تیپین ده اولوب- اولماماسینا اوخوجو قوشقویلا یاناشیر. اؤرنه‌یین بیر یئرده، سئوگی‌سینی قولایجا سئودییی قیزا آنلادا بیلمه‌ین پلتک بیر وورغون‌دور، بیر یئرده، سیر- صیفت‌دن ده اولموش اولسا، روس‌لارین آدلیم قوشوقچوسو اوسیپ ماندئلئشتاما بنزه‌ین بیر قوشوقچودور، بیر باشقا یئرده ده شار- مازی اوینا‌دان بیری‌سی. بونلا بئله، منجه “قره” کاراکتئری اولماسایدی، بو چوخ یئرینده یازیلمیش دولغون رومانین بیر بوجاغی بوش قالمیش کیمی اولا‌جاقدی…\nروقیه خانیم کبیری چوخ بؤیوک بیر باشاری‌یلا بو رومانی دوغما یازینیمیزا سونموش‌دور. بو رومان منیم اوچون چوخ اوغورلو بیر رومان‌دیر، داها دا اوغورلو اولسون دیله‌ییرم.\n۱۳۹۲\/ ۶\/ ۲۰- ۲۱\nدانلود\nنسخه اصلی این مطلب\nدنیز یوکلو بولودلار\nدنیز موغان‌ سارای\nدیلیم\nویدا حشمتی\nتاختالی کؤیدن‌ مکتوب‌لار \/ اون‌یئددینجی مکتوب\nعزیز نسین اسماعیل شیخلی\nمدخلی بر آداب و رسوم روستای«زنگاوا»: (قاپان- قاپان۱)\nابوالفضل جمالی\nچاپ\nدیدگاهتان را بنویسید\nنشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *\nدیدگاه *\nنام *\nایمیل *\nوب‌ سایت\nذخیره نام، ایمیل و وبسایت من در مرورگر برای زمانی که دوباره دیدگاهی می‌نویسم.\nΔ\nباشقا اثرلریندن\n«میانالی علیرضا»نین یئنی شعر مجموعه‌سی یاییلدی\nپنجشنبه ۲۲ شهریور ۱۴۰۳\n«ایشیق» ۱۳ یاشینی باشا ووردو\nدوشنبه ۱۲ شهریور ۱۴۰۳\nشاعر «انزاب خویی» حیاتا گؤز یومدو\nیکشنبه ۴ شهریور ۱۴۰۳\nایشیق سایتینا گؤندریلن خبر: بلاروس اؤلکه‌سینده شعر یاریشماسی\nپنجشنبه ۱ شهریور ۱۴۰۳\n«اندیشه نو» یایین‌ائوی یئنی‌دن فعالیته باشلادی\nپنجشنبه ۱ شهریور ۱۴۰۳\nایشیق سایتینا گؤندریلن خبر: فراخوان استان اردبیل‌خوانی(اردبیل اوستانی اوخونوشو)\nدوشنبه ۲۹ مرداد ۱۴۰۳\nرقیه کبیری‌نین «اؤزبکستان سفرنامه‌سی» لاتین الفباسی ایله چاپ اولدو\nدوشنبه ۲۹ مرداد ۱۴۰۳\n«حسن ایلدیریم»ین خاطیره‌سی عزیزلندی\nشنبه ۲۷ مرداد ۱۴۰۳\nقوجامان صنعتکار «ماشاالله اکبری» وفات ائتدی\nچهارشنبه ۲۴ مرداد ۱۴۰۳\nکتاب «زنان و اجتماع» منتشر شد\nجمعه ۱۲ مرداد ۱۴۰۳\nمجله ایشیق شماره 4\nآذربایجان توی‌لاری\nمجله ایشیق شماره 3\nآذربایجان و مهاجرت مساله‌سی\nمجله ایشیق شماره 2\nآذربایجان قفه‌خانالاری\nمجله ایشیق شماره 1\nآذربایجان معلم‌لری و تحصیل مساله‌سی\n“ائویم” ده شامانیزم، مارکسیزم و جهنمین قیزغین سویوغو \/ کیان خیاو (روقیه کبیری‌نین “ائویم” رومانی اوزه‌رینه بیر باخیش)\nایشیق\nwww.ishiq.net\nآذربایجان ادبیات و اینجه‌صنعت سایتی\n“ائویم” ده شامانیزم، مارکسیزم و جهنمین قیزغین سویوغو \/ کیان خیاو (روقیه کبیری‌نین “ائویم” رومانی اوزه‌رینه بیر باخیش)\nایشیق\nwww.ishiq.net\nآذربایجان ادبیات و اینجه‌صنعت سایتی\n“ائویم” ده شامانیزم، مارکسیزم و جهنمین قیزغین سویوغو \/ کیان خیاو (روقیه کبیری‌نین “ائویم” رومانی اوزه‌رینه بیر باخیش)","num_words":7050,"character_repetition_ratio":0.04,"word_repetition_ratio":0.027,"special_characters_ratio":0.208,"stopwords_ratio":0.003,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":197508.7,"cluster_detection":-1}
+{"text":"گئچه‌ن هفته آذربایجانلی عسگرلر قازاقیستانین جنوب-شرقینده اولان کؤکتال آتیش میدانیندا قازاقیستانلی عسگرلر ایله بیرلیکده اورتاق عسگری مانور تشکیل ائتدی\n28.08.2024 ~ 29.08.2024\n2180982\n۲۲-۲۳ آگوست ۲۰۲۴ تاریخلرینده تاتاریستانین پایتاختی قازان شهرینده ۳.جو قازان گلوبال گنجلیک ذیروه‌سی تشکیل ائدیلدی. ذیروه‌یه ۴۰ اؤلکه‌دن نماینده‌لر، تاتاریستان جمهوریتی رئیسی روستم مینه‌خانوو قاتیلدی.\n۲۲-۲۳ آگوست ۲۰۲۴ تاریخلرینده قازاقیستان جمهورباشقانی قاسیم جومرد توکایئو تاجیکیستانا دؤولت سفری گئرچکلشدیردی. قازاقیستان جمهورباشقانی توکایئو دوشنبه‌ده تاجیکیستان جمهورباشقانی امامعلی رحمان، باش ناظیر قاهیر طاهرزاده، مجلیس باشقانی محمدطاهر زامیرزاده ایله گؤروشمه‌لر ائتدی. توکایئو-رحمان گؤروشمه‌سیندن سونرا ایکی اؤلکه آراسیندا ۱۶ آنلاشما ایمضالاندی. بونلار آراسیندا قازاقیستان-تاجیکیستان متفیقلیک آنلاشماسی دا وار. سفر چرچیوه‌سینده تاجیکیستان-قازاقیستان ایش فورومو ائدیلدی. ایش فوروموندا ۱ میلیارد دلارلیق آنلاشمالار ایمضالاندی. جمهور باشقانلاری قازاقیستان مدنیت گونلرینین آچیلیش مراسیمینده ایشتیراک ائتدیلر.\n۲۲-۲۳ آگوست ۲۰۲۴ تاریخلرینده آذربایجان جمهورباشقانی ایلهام علییئو اؤزبکیستانا دؤولت سفری گئرچکلشدیردی. داشکند شهرینده جمهورباشقانلاری باشقانلیغیندا ایلک اؤزبکیستان-آذربایجان دؤولتلرآراسی یوکسک شورا ییغینجاغی گئرچکلشدیریلدی. ییغینجاق سونوندا طرفلر آراسیندا ۱۷ آنلاشما ایمضالاندی. اؤزبکیستان و آذربایجان علاقه‌لری رسمی اولاراق متفیقلیک سوییه‌سینه یوکسلدیلدی. سفر چرچیوه‌سینده کوکاند شهرینده اؤزبکیستان-آذربایجان بؤلگه‌لرآراسی فورومو، داشکند شهرینده اؤزبکیستان-آذربایجان ایش فورومو تشکیل ائدیلدی. اؤزبکیستان-آذربایجان ایش فوروموندا طرفلر آراسیندا ۲ میلیارد دلارلیق آنلاشمالار ایمضالاندی. جمهورباشقانلاری ایکی اؤلکه‌نین قاباقدا گلن ایش اینسانلاری ایله گؤروشدولر و اورتاق فروخ ذاکیروو و آذربایجاندان پولاد بولبول‌اوغلو ایکی اؤلکه‌نین خالق صنعتچیسی موکافاتینا لاییق گؤرولدولر.\nگئچه‌ن هفته آذربایجانلی عسگرلر قازاقیستانین جنوب-شرقینده اولان کؤکتال آتیش میدانیندا قازاقیستانلی عسگرلر ایله بیرلیکده اورتاق عسگری مانور تشکیل ائتدی. ایکی اؤلکه عسگرلری گئچه‌ن جولای آییندا تشکیل ائدیله‌ن \"بیرلشدیک-۲۰۲۴\" عسگری مانوروندا دا بیر آرایا گلمیشدی. گئچه‌ن هفته تورک سلاحلی قوتلریندن متخصصلر قازاقیستان اوردوسونون اؤزل حرکات قوتلرینه ۳ آیلیق تعلیم وئرمک و تجروبه‌لرینی پایلاشماق اوچون قازاقیستانا گئتدیلر.\n***\n۱۸-۱۹ آگوست ۲۰۲۴ تاریخلرینده روسییا فدراسیونو دؤولت باشقانی ولادیمیر پوتین آذربایجانا دؤولت سفری گئرچکلشدیردی. باکی‌دا گئرچکلشدیریلن علییئو-پوتین گؤروشمه‌سیندن سونرا طرفلر آراسیندا ۷ آنلاشما ایمضالاندی. طرفلر باکی‌دا اورتاق اونیوئرسیته آچما، اورتاق نفت تانکرلری قاییرما مؤوضوعلاریندا راضیلیق الده ائتدیلر. روسیا دؤولت باشقانی ان سون ۲۰۱۸-جی ایلده آذربایجانا سفر گئرچکلشدیرمیشدی.\nروسیا فدراسیونو دؤولت باشقانی ولادیمیر پوتین آذربایجاندان سونرا شیمالی قافقازداکی کاباردینو-بالکاریا، اوستیا-آلانیا و چئنیستان جمهوریتلرینه سفر ائتدی. غربین تطبیق ائتدیگی تحریملردن سونرا روسیا باخیمیندان بؤلگه‌نین، قافقازدان گئچه‌ن بین الخالق جنوب-شیمال نقلیات کوریدورونون و غرب ایله شرقی باغلایان اورتا کوریدورون اهمیتی داها دا آرتدی.\n۲۰ آگوست ۲۰۲۴ تاریخینده آذربایجان خاریجی ایشلر ناظیرلیگی مطبوعات سؤزچویو آیخان حاجییئو اؤلکه‌سینین بریکسه قاتیلماق اوچون رسمی اولاراق مراجعت ائتدیگینی آچیقلادی. مراجعتین ولادیمیر پوتینین باکی سفریندن همن سونرا ائدیلمه‌سی دقتلردن قاچمادی. گئچه‌ن آی آستانادا گئرچکلشدیریلن شانگهای امکداشلیق تشکیلاتی ذیروه‌سینده چین خالق جمهوریتینین آذربایجانین بریکسه عضولوگونو دستکله‌دیگی آچیقلانمیشدی.\nاتیکتلر: #علییئو , #آذربایجان , #اؤزبکیستان , #قازاقیستان , #قازان , #تورک جمهوریتلری\nایلگیلی‌لی خبرلر\nآوراسیا جمهوریتلرینده گئچن هفته\n13.09.2024\n۱ سپتامبر ۲۰۲۴ تاریخینده گئرچکلشدیریلن آذربایجان پارلمانی سئچکیلرینین نتیجه‌لری آچیقلاندی. سئچکی نتیجه‌لرینه گؤره، یئنی آذربایجان پارتیسی ۶۸ کورسو قازاناراق بیرینجی پا��تی اولدو\nقاقاووز تورکجه‌سی\n12.09.2024\nعالیملرین چوخو، او جومله‌دن باتی تورکولوقلارینین فیکرینجه‌، قاقاوز تورکجه‌سی تورکیه تورکجه‌سینین رومئلی دیالئکتلرین‌دن بیریدیر\n\"زیتون یاغلی بیبر دولماسی\" نئجه پیشیریلیر؟\n11.09.2024\nتورک مطبخینده \"زیتون یاغلی\" آدی ایله تصنیف ائدیلن یئمک‌لر سویوق یئییلن، اتسیز پیشیریلن و زیتون یاغی ایستیفاده ائدیله‌رک حاضرلانان یئمک‌لردیر\nگئچه‌ن هفته تورک جمهوریتلرینده بایراملار آرخا آرخایا قوتلاندی\n06.09.2024\n۳۰ آگوست ۲۰۲۴ تاریخینده تورکیه‌ده ظفر بایرامی، قازاقیستاندا آنایاسا گونو قوتلاندی. ۳۱ آگوست ۲۰۲۴ تاریخینده قیرقیزیستان، ۱ سپتامبر تاریخینده اؤزبکیستان مستقیللیک گونلرینی قوتلادیلار\n2180982\nگئچن هفته تورک جمهوریتلرینده نه‌لر یاشاندی\n\/\/cdn.trt.net.tr\/images\/xlarge\/rectangle\/611a\/469b\/4b8b\/611d6d9924915.jpg?time=1726615174\n\/turki\/prwqrmlr\/2024\/08\/28\/gy-chn-hfth-twrkh-jmhwrytlryndh-nhlr-yshndy-2180982\nمولتی مئدیا\nویدئو\nفوتو قالری\nپادکست\nکاتقوریلر\nتورکیه\nتورک دونیاسی\nبؤلگه\nدونیا\nاقتصاد\nایدمان\nبیلیم و تکنولوژی\nکولتور و صنعت\nساغلیق و چئوره\nت.ر.ت\nت‌رت تاریخی\nت‌رت رادیو\nت‌رت تی‌وی\nت‌رت و.اوف.ت وورلد\nفرکانس لار\nخبرلشمک اوچون\nتورکیه رادیو تلویزیون قورومو رسمی وب سایتی. بو سرویس، آنادولو آژانسی (AA)، فرانس پرس آژانسی (AFP)،رویترز، دویچ پرس آژانس (DPA)،آتسه (ATSH)، آفه (AFE )، منا (MENA) ، ایتارتاس(ITAR TASS)، شینهوا(XINHUA) آژانسلاریندان تألیف حاقینا تابع اولان ماتریاللار ایچرمکده‌دیر. ماتریاللار و خبرلر ایذینسیز ایشله‌دیله‌بیلمز، کوپیالانابیلمز. ت.ر.ت دیش باغلانتیلارداکی سیته‌لرین ایچریگیندن سورومولو توتولابیلمز","num_words":1024,"character_repetition_ratio":0.07,"word_repetition_ratio":0.032,"special_characters_ratio":0.202,"stopwords_ratio":0.004,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":102539.4,"cluster_detection":-1}
+{"text":"حنبلی ، ایسلام و دورد سنی مذهبین بیری دیر. بو مسلکی احمد بن حنبل قوردو. 164ا-جو ایلده بغداد شهرینده دونیایا گلدی و 241-جی ایلده اؤلدو.او حدیث اهلی ایدی و نظر یا رای اونون فقه مسلکینده گوروشمور.او تکجه قران و پیغمبر حدیثلرین فقه قایناقی بیلیردی.","num_words":56,"character_repetition_ratio":0.0,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.275,"stopwords_ratio":0.0,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.998,"perplexity_score":250041.5,"cluster_detection":-1}
+{"text":"اوستاد «مفتون امینی»نین خاطیره‌سینی عزیزله‌ییریک \/ آذربایجان ادبی مدنی درنک‌لری‌نین بیانیه‌سی – ایشیق\nپرش به محتوا\nیازیچیلار\nبیزیم‌له علاقه\nبیزیم حاقدا\nمنو\nیازیچیلار\nبیزیم‌له علاقه\nبیزیم حاقدا\nبوگون دوشنبه ۲۶ شهریور ۱۴۰۳\nآنا صحیفه\nشعر\nخبر\nحئکایه\nمقاله‌\nسس\nیادداشت\nدانیشیق\nکیتاب\nسند\nمنو\nآنا صحیفه\nشعر\nخبر\nحئکایه\nمقاله‌\nسس\nیادداشت\nدانیشیق\nکیتاب\nسند\nجستجو\nجستجو\nاوستاد «مفتون امینی»نین خاطیره‌سینی عزیزله‌ییریک \/ آذربایجان ادبی مدنی درنک‌لری‌نین بیانیه‌سی\nایشیق\nچئویرن: ایشیق\nترجمه: ایشیق\nسسلندیرن: ایشیق\nخبر\nشنبه ۱۲ آذر ۱۴۰۱\nاوخوماق زامانی: 2 دقیقه\nhttps:\/\/ishiq.net\/?p=31710\nحق چای کیمی دریایه آخیب یول تاپاجاقدیر\nداش آتماق‌ایله کیمسه اونو چؤندره بیلمز\nدونیادا قارانلیقلار اگر جمع اولا باهم\nبیر خیرداجا شمعین ایشیغین سؤندوره بیلمز\nگؤرکملی اوستاد شاعر «یداله مفتون امینی» عؤمرونون ۹۶نجی ایلینده آذر آیی‌نین ۱۰نجی گونو یاشادیغی تهران شهرینده حیاتلا ابدیلیک وداعلاشدی. عائله‌سی‌نین ��بر آژانسلارینا وئردییی معلومات اساسیندا، تاسفله اوستاد مفتون اوره‌ک انفارکتی سببیندن حیاتینی ایتیرمیشدیر.\n۱۳۰۵نجی ایلین خرداد آیی‌نین ۲۱ده (سیجیللیسینده ۱۰ بهمن ۱۳۰۲ یازیلیبدیر) «جیغاتی(زرینه‌رود)» چایی‌نین کناریندا یئرلشن «سایین قالا»نین «هولاسو» کندینده دونیایا گؤز آچان «یداله امینی» ایلک و اورتا تحصیلاتینی تبریزین «تمدن»، «رشدیه» و «فردوسی» مدرسه‌لرینده، عالی تحصیلاتینی ایسه تهران دانیشگاهی‌نین حقوق فاکولته‌سینده بیتیرمیش، ۱۳۲۸دن ۱۳۵۹نجی ایله‌دک محکمه حقوقشناسی کیمی فعالیت ائتمیش، ۳۱ ایلدن سونرا تقاعده چیخمیشدیر.\nاوستاد «مفتون امینی»نین ایلک شعری ۱۳۲۰نجی ایل فارس دیلینده «راهنمای زندگی» مجله‌سینده و ایلک شعر مجموعه‌سی ایسه ۱۳۳۶نجی ایل «دریاچه» آدیندا «بانک بازرگانی» طرفیندن نشر ائدیلیب، آنجاق اونو اؤلکه مقیاسیندا بیر تعهدلی شاعر کیمی تانیتدیران «شمس» انتشاراتی طرفیندن ۱۳۴۴نجی ایل یاییلان «کولاک» عنوانلی شعر مجموعه‌سی اولوبدور. اوستاد مفتون بو کیتابین نشری ایله یاناشی تبریز ضیالی‌لاری او جومله‌دن: صمد بهرنگی، بهروز دهقانی، علیرضا نابدل، حسن روزپیکر، بهروز دولت‌آبادی، غلامحسین فرنود، علی اکبر ترابی، غلامحسین ساعدی و … دیگرلری ایله یاخین دوستلوق و امکداشلیق علاقه‌سی یاراتمیش و «آدینه مهد آزادی» هفته‌لییینده «مفتون» و «م‌. ا. آذرنگ» امضالاریلا شعرلرینی و تورک شاعری ناظیم حکمت و آذربایجان شاعرلری علی‌آغا کورچایلی و علیرضا نابدل‌دن فارس دیلینه ائتدییی ترجمه‌لرینی نشر ائتمیشدیر. ‌\nاوستاد مفتونون حیات و یارادیجیلیغیندا قیرخینجی ایللرین سیاسی – اجتماعی آب و هواسی‌نین دانیلماز تاثیری اولموشدور. بئله کی اونون یارادیجیلیق دؤرورونون دؤنوشلرینی ده همن ایللرین تاثیری کیمی ده‌یرلندیرمک اولار. شعرلری‌نین آنا خطینی سوسیال موضوعلار، گله‌جه‌یه اومید و حاقسیزلیقلارا اعتراض دویغولاری تشکیل ائده‌ن شاعر، سونراکی ایل‌لر: انارستان(۱۳۴۶)، نهنگ یا موج(۱۳۵۷)، فصل پنهان(۱۳۷۰)، یک تاکستان احتمال(۱۳۷۶)، سپیدخوانی روز(۱۳۷۸)، عصرانه در باغ رصدخانه(۱۳۸۳)، بومرنگ(۱۳۸۴)، من و خزان و تو(۱۳۸۵)، شب هزار و دو(۱۳۸۶)، اکنون‌های دور(۱۳۸۷)، از پرسه خیال در اطراف وقت سبز(۱۳۸۹)، جشن واژه‌ها و حسّ‌ها و حال‌ها(۱۳۹۱)، طلایی، خاکستری، رگبار(۱۳۹۳)، گزینه اشعار(۱۳۹۳)، مستقیم تا نرسیده به صبح(۱۳۹۷) شعر مجموعه‌لرینی فارس دیلینده، عاشقلی کروان(۱۳۵۸) و آجی چای(۱۳۹۵) عنوانلی شعر مجموعه‌لرینی ایسه اؤز آنادیلی آذربایجان تورکجه‌سینده نشر ائتمیشدیر.\nاوستاد مفتون امینی‌نین شعرلرینی معاصرلرینین اثرلریندن فرقلندیرن آذربایجان مدنیتی و خالق یارادیجیلیغی‌نین اونون دویغولاری و خاطیره‌لرینه دریندن هوپماسی‌دیر. اوسلوب، دوغما اوبرازلار، ایفاده طرزی و سؤز آهنگی مفتون یارادیجیلیغی‌نین اساس تراوتی و شیرینلییی‌دیر. بو جهت‌لر اونون فارسجا شعرلرینه ده اؤز تاثیرینی بوراخمیشدیر و بو دا ایستر ایران مقیاسیندا، ایسترسه آذربایجان ادبی اجتماعیاتی‌نین‌ نظریندن یاندا قالماییبدیر. اوستادین ۷۰ ایل‌لیک ادبی اجتماعی فعالیتینی ده‌یرلندیرمک مقصدیله ۱۳۹۵نجی ایلین خرداد آییندا، «ساهر ادبی-مدنی درنه‌یی» و تحریریه هیاتینده یاخیندان امکداشلیق ائتدییی «آذری فصلنامه‌سی» طرفیندن اوستادین ۹۰ایل��لیک آد گونو قید ائدیلمیشدیر. بو مراسیمده اوستادین عائله عضولری، یاخین دوستلاری و بیر سیرا آذربایجان یازیچی و شاعرلری‌ اشتراک ائتمیش و اوستاد حاقیندا اؤز اوره‌ک سؤزلرینی سؤیله‌میش‌لر.\nبوگون اوستاد مفتون امینی‌نین بارلی بهرلی عؤمور و یارادیجیلیغینا سون نقطه قویولموشدور. بیزیم اوچون بو بیر آغیر ایتگی‌دیر. آشاغیدا آدلاری چکیلن آذربایجان ادبی مدنی درنک‌لرینین امکداشلاری آدیندان اوستادین ایتگیسینی اونون حؤرمتلی عائله‌سینه، ادبی مدنی اجتماعیاتیمیزا و اوستادی سئوه‌ن بوتون اینسانلارا باشینیز ساغ اولسون! دئییریک و شرفلی خاطیره‌سینی عزیزله‌ییریک.","num_words":944,"character_repetition_ratio":0.054,"word_repetition_ratio":0.045,"special_characters_ratio":0.211,"stopwords_ratio":0.003,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":167909.8,"cluster_detection":-1}
+{"text":"'); $('a.print-preview').printPreview(); $('#txtShortLink').focus(function () { $(this).select(); }); });\nتاریخ : پنجشنبه 16 شهريور 1396 | کد : 1493\nلینک کوتاه\nساغ الین 38 ایل قووزاق قالماسی\nهندوستان راهبرلریندن بیری، هندوستان اسطوره‌لرینده‌کی نقاشی‌ده هم دینلری‌نین نماز قیلان زمان ساغ اللری‌نین قووزاق اولماسینی گؤرندن سونرا، ساغ الینی یوموروقلاییب گؤیه قووزادی و بیر داها آشاغی یئندیرمه‌دی.\nهندوستان راهبرلریندن بیری، هندوستان اسطوره‌لرینده‌کی نقاشی‌ده هم دینلری‌نین نماز قیلان زمان ساغ اللری‌نین قووزاق اولماسینی گؤرندن سونرا، ساغ الینی یوموروقلاییب گؤیه قووزادی و بیر داها آشاغی یئندیرمه‌دی.\nراجاستاننین وئردیغی خبره گؤره آمار بهاراتی آدیندا بو راهب هندوستان اسطوره‌لرینده‌کی نقاشی‌ده هم دینلری‌نین نماز قیلان زمان ساغ اللری‌نین یوموروقلاییب قووزاق اولماسینی گؤرندن سونرا، ساغ الینی یوموروقلاییب گؤیه قووزادی و بیر داها آشاغی یئندیرمه‌دی.\nآمار بهاراتی 38 ایلدیر اؤز قراریندان واز گئچمه‌ییب و نتیجه‌ده ساغ الی قورو تاخته کیمی بیر دری بیر سوموک گؤیده قالیب. اونون عضله‌لری‌نین قوروماسی و سوموگونون ثابت قالماسی اونون چوخلو مرید تاپماسینا سبب اولوب. بعضیلری اونون مقدس سانیرلار.","num_words":270,"character_repetition_ratio":0.077,"word_repetition_ratio":0.425,"special_characters_ratio":0.24,"stopwords_ratio":0.0,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":171305.5,"cluster_detection":-1}
+{"text":"آمریکا بیرلشمیش ایالتلری (اینگیلیسجه: United States of America (USA))، یوخسا بیرلشمیش ایالتلر (اینگیلیسجه: United States (US)) و یا ساده‌جه آمریکا (اینگیلیسجه: America) — قوزئی آمریکا دا بیر اؤلکه و دؤولتدیر. سینیرلارینی قوزئیده کانادا، گونئیده مکزیک ایله (قوزئی آمریکا حیّصه‌سینده آلاسکا تکجه کانادا ایله) بؤلوشور. آمریکا فدراتیو جومهوریّدیر. آمریکاآنایاساسی ۱۷۸۷-نجی ایلده قبول ائدیلمیش‌دیر (۱۷۸۹-نجو ایلدن قوه‌ده‌دیر). اساسی قانوناً بوگونه قدر ۲۶ دَییشیکلیک ائدیلمیشدیر، اونلاردان ۱۰-او ۱۷۸۹-نجو ایلده حوقوق‌لار حاقیندا بیلل آدی ایله قبول اولونموشدور. عالی قانون‌وئریجی حاکیمیت اورقانی اولان آبش کونقره‌سی سئنادان و نوماینده‌لر پالاتاسین‌دان عیبارتدیر. محکمه سیستمی فدرال و یئرلی محکمه‌لردن تشکیل ائدیلیب.\nآمریکا بیرلشمیش ایالت‌لری\nUnited States of America\nآمریکا\nمیلی شوعار: تانریا اینانیریق. (رسمی)\nبیر چوخدان (سنتی)\nمیلی هیمن: اولدوزلی بایراق\nموقعیت آمریکا\nباشکند واشینقتن، دی سی\nرسمی دیل\nاینگیلیسجه\nحوکومت نوعو\nفدرال مشروطه جومهوریتی\nحاکیملر ��دی\n• جومهور باشقانی\n• باشقان یاردیمچی‌سی\n• رئیس مجلس نمایندگان\n• قاضی ارشد\nجو بایدن (د)\nکامالا هاریس (د)\nنانسی پلوسی (د)\nجان رابرتس (ج)\nساحه\n- ساحه ۹٬۸۳۳٬۵۱۷کیلومتر مربع (۳-انجی)\nجمعیت\n- جمعیت تخمینی (۲۰۱۰) ۳۰۹٬۳۴۹٬۶۸۹ نفر (۲۰۱۰)\n۳۲۳٬۶۲۵٬۷۶۲ نفر (تخمین ایلی ۲۰۱۶)\n- جمعیت سیخلیغی ۳۵\/km\n(۱۸۰)\nعومومی یوردایچی محصول (تخمین ۲۰۱۶)\n- مجموع ۱۸٬۵۵۸ تریلیون دولار (ایکینجی)\n- آدام‌باشینا ۵۷٬۲۲۰ دولار (۱۰-انجو)\nجینی (۲۰۱۳) ۴۰\/۸[۱]\nاینسان گلیشمه ایندکسی (۲۰۱۴) ۰٫۹۱۵ (۸-اینجی)\nپول بیریمی\nدولار ($) (USD)\nCEST\nسوروجولوک سمتی\nسول\nاینترنت دومینی\n.us .gov .edu .mil .um\nبرق\n- ولتاژ ۱۱۰ ولت\nایچینده‌کیلر\n۱ تاریخ\n۲ ایالتلر\n۳ گؤرونتولر\n۴ قایناقلار\nتاریخ\nدَییشدیر\nآوروپا کولونیستلری قوزئی آمریکا قاره‌سینه گلنه‌دک (۱۶نجی عصر) آمریکانین ایندیکی اراضی‌سینده قیزیل دریلر و اسکیمولار یاشاییردی. ۱۶۰۷-نجی ایلده اینگیلیسلر ایندیکی ویرجینیا ایالتی‌نین اراضیسینده ایلک دایمی مسکن سالدیلار. اوجوز زنجی امه‌ای ۱۷–۱۸ عصرلرده جنوب ایالتلری‌نین پلانتاسیا تصرروفاتینین اینکیشافیندا موهوم رول اوینادی. کاپیتالیزمین اینکیشافی ایله قاباقجیل ایدئولوژی اؤزونه یول آچیردی (توماس جفرسون، بئنجامین فرانکلین). قوزئی آمریکادا اینگیلیسین حؤکمرانلیغینا سون قویموش ایستیقلالیت موحاریبه‌سی (۱۷۷۵–۸۳) گئدیشینده آبش-دا آبش ایستیقلالیت بیان‌نامه‌سی قبول ائدیلمیشدیر (۱۷۷۶ ایل یولون ۴-ده). یورکتاون یاخینلیغیندا ووروشمادان (۱۷۸۱) سونرا اینگیلیس ایجماعلار پالاتاسی موحاریبه‌نین داوام ائتمه‌سی علئیهینه سس وئردی و حوکومتی صولح باغلاماغا وکیل ائتدی. ۱۷۸۱ ایلده خاریجی ایشلر، مالیه و حرب دپارتامنتلری یاراندی. همین ایلده مالیه دپارتامنتی باشچیسی روبرت مورریس پول بوراخیلیشی اۆچون قوزئی آمریکا بانکی کونقره لیسانسینی وئردی. ۱۷۸۷ ایلده قبول ائدیلمیش یئنی آنایاسا آبش-ای فدرال دؤولت کیمی رسمیلشدیردی. ۱۷۸۹ ایلده ایلک پرزیدنتی جورج واشینگتن سئچیلمیش‌دیر. ۱۷۸۹–۹۱-جی ایللرده ایلک سیاسی پارتیاسی - فئدئرالیستلر و رئسپوبلیکاچیلار مئیدانا گلدی (۱۸۲۸ ایلده فئدئرالیستلر آدینی دئموکرات پارتیاسیا دَ‌ییشدیلر). ۱۷۹۱ ایلده میلّی بانک یارادیلدی. میلتلرآراسی مئیداندا اؤز مؤوقعینی مؤحکملتمه‌یه‌سی گؤسترن آمریکا ۱۸۰۸–۰۹ ایل‌لرده روسیه ایله دیپلوماتیک موناسیبتلری باغلاندی. اینگیلیس-آمریکا موحاریبه‌سی (۱۸۱۲–۱۴) آبش-این موستقیل‌لیگینی موحکم‌لندیردی. ۱۹ عصرین اول‌لرینده آبش-این اراضیسی خئیلی گئنیشلندی. ۱۹ عصرین سونون‌دان جنوب کارولینا و جورجیا دان میسیسیپی، آلاباما، لوئیزیانا و آرکانزاسا کیمی گئنیشلنمیش پامبیقچیلیق اینکیشاف ائتمه‌یه باشلادی. ۱۸۰۳ ایلده آبش حکومتی لوئیزیانانی فرانسهدن ساتین آلمیشدی، ۱۸۱۹ ایلده ایسپانیا غربی و شرقی فلوریدانی آمریکایا گذشته گئتمه‌یه مجبور اولدو. ۱۸۷۶ ایلده روسیه‌دن آلاسکانی و آلئوت آدالارینی ساتین آلدی. ۱۹ عصرین ۳۰-نجو ایللرین اولینده آمریکادا آبولیسیونیزم حرکاتی گئنیشلندی. لاکین جنوب قولدارلارلیق اوستانلری شیمال جمعیتی آراسینداکی ضدیت‌لری کسکینلشدیردی. ۱۸۶۰ ایل دسامبرین ۲۰-ده گونئی کارولینا فئدئرال کونستیتوسیاسین اؤز راتیفیکاسیاسینی پوزموش، شیتات‌لار اتفاقین‌دان چیخدی. فئوریهین ۷-ده آمریکا کونفدراتیو اوستانلری‌نین مووقتی آنایاساسی قبول ائدیلمیشدیر. بۇ آبش-دا وطنداش موحاریبه‌سی (۱۸۶۱–۶۵) ایله نتیجه‌لندی. بۇ دؤورده پرزیدنت آبراهام لینکولن کؤله‌لرین فدرال سویه‌ده آزاد ائتمه‌سی حاقیندا بیان‌نامه‌سی ایمضالادی (۱۸۶۳ ایل ژانویه‌نین ۱-ده). ۱۸۶۹ ایلده وایومینق اراضیسی، ۱۸۹۳ ایلده ایسه کولورادو اوستانی قادین‌لارا سس‌وئرمه حوقوقو وئردی. وطنداش موحاریبه‌سیندن سونرا مالدارلیغین گئنیشلنمه‌سینه گؤره کابویلار مئیدانا گلمیش‌دیلر. ۱۸۸۶ ایل سپتامبرین ۴-ده جئرونیمونون توتولماسی ایله هیندیلرله موحاریبه‌لر اصلینده باشا چاتدی. همین ایلده آبش یوزایللیگی موناسیبتی ایله فرانسه‌دن پای آزادلیق هیکلی نیو-یورک یاخینلیغیندا آچیلمیش‌دیر. ۱۸۹۲ ایلده ۱۹۵۴ ایله قدر ایشلمیش ائللیس آیلئند کؤچریلر قبول مرکزی آچیلمیش‌دیر. ۱۸۹۳ ایلده آبش هاوایی آدالاری، ایسپانیا-آمریکا موحاریبه‌سینده (۱۸۹۸)، فیلیپین، قوام آدالاری و پورتو ریکو توتولدو. ۱۹۰۳ ایلده ایسه پاناما کانالی زوناسی توتولموش‌دور. بیرینجی دونیا موحاریبه‌سینده آبش اولجه بیطرفلیک اعلان ائتمیش‌دیر. ۱۹۱۴ ایل اوْکتوبر آییندا پرزیدنت وودرو ویلسون آنتانتایا قیسامودتلی کردیتلری وئرمه‌یه ایجازه وئردی. آمریکالیلارین باتیرمیش خاریجی گمیلرده هلاکلارین‌دان سونرا آبش آلمان ایله دیپلوماتیک موناسیبتلری لغو ائتمیشدیر و ۱۹۱۷ ایل آوریلین ۶-دا اونا موحاریبه اعلان ائتدی. آمریکا اوروپاداکی سیلاحلی قوه‌لری‌نین باشچیسی جون پرشینق اولدو. همین ایل دسامبرین ۱۸-ده کونقره آنایاسایا قورو قانونو داخیل ائدن ۱۸-جی دوزلیشی قبول ائتدی. ۱۹۲۹–۳۳ ایللر دونیا ایقتصادی بوحرانی آمریکایا خوصوصیله آغیر ضربه ووردو. ۱۹۴۱ ایل دسامبرین ۷-ده آبش-آ موحاریبه اعلان ائدن ژاپون پیورل-هاربور، فیلیپپین و بیر سیرا باشقا اراضیلرده‌کی حربی-دنیز بازالارینا هوجوم ائتدی. دسامبرین ۱۱-ده آلمان و ایتالیا دا ژاپون طرفینده آمریکایا موحاریبه اعلان ائتدیلر. ۱۹۴۲ ایلده سووئت ایتیفاقی-آمریکا دانیشیقلاری نتیجه‌سینده همین ایل اوروپادا ایکینجی جبهه آچماق باره‌ده تام راضیلیق الده ائدیل‌دی. ساکیت اوقیانوسدا ژاپون قارشی فعالییت‌لری آدمیرال چئستئر نیمیتس و ژنرال دوقلاس ماکارتور باشچیلیق ائتمیشلر. موحاریبه بیتمیش کیمی سویوق موحاریبه باش وئرمیشدیر. آمریکانین سووئت ایتفاقی ایله موناسیبتلری پیسلشمیش کیمی ۱۹۴۸ ایلده جورج کئننان ساخلاما (containment) دوکتریناسینی ایره‌لی سوردو.\nمانهاتانین منطقه سیندن بیر شکل\nهمین دؤورده اوروپانین برپاسی اؤچون مارشال طرحی قبول ائدیلمیشدیر. ۱۹۴۹ ایل آوریلین ۴-ده ناتو-نو یاراتمیش پاکت ایمضالامیشدیر. ۵۰-نجی ایللرده آمریکاداکی ایستهلاک سویه‌سی خئیلی یوکسلمیشدیر، عئینی زاماندا دئموقرافیک دوغوم پارتلاییشی (بابی بووم) باش وئرمیشدیر. آمریکا اورتا صینفی یئنی‌یئتمه‌لرییه گؤره اؤلکه‌ده‌کی روک-ائن-رولل (rok-en-roll) اَیلنجه صنایعسی‌نین چیچکله‌ین ساحه‌سی اولدو. ۱۹۶۲–۶۳ ایللرده کاراییب بوحرانی باش وئرمیشدیر. ۱۹۶۳ ایل آوقوستون ۲۸-ده ایرقچیلیک و ایسقرقاسیا قارشی موباریزه واشینقتونا مارشلا نتیجه‌لندی. ۱۹۶۶ ایلده آبش عالی محکمه‌سی حبس ائدیلمیش شخصه اونون حوقوقلارینی خبر وئرمه‌سی حاقیندا قرار وئردی. نؤبتی ایلده پرزیدنت لیندون جانسون مولکی حقوقلار حاقیندا فرمانی ایمضالادی. لاکین جونسونون بؤیوک جمعیت پروگرامینا باخمایاراق، آمریکا ویتنام موحاریبه‌سینه جلب ائدیلمیشدیر. ۱۹۶۸ ایلدن هیپی حرکاتی یارانمیش‌دیر. ۱۹۷۴ ایلده اووترگئیت مسئله‌سی‌نه گؤره ریچارد نیکسون پرزیدنت وظیفه‌سینی ترک ائتدی و اونون عوضینه جرالد فورد تعیین ائدیلمیشدیر. ۸۰-جی ایللرده آمریکادا QİÇS اپیدمیاسی باش وئرمیشدیر. سووئت ایتفاقی داغیلمیش کیمی جورج بوش پرزیدنت سئچیلمیشدیر. ۱۹۹۰-جی ایلده نؤوبتی ایلده بیتمیش کنگر کورفزینده موحاریبه باشلاندی. ۲۰۰۳-نجو ایل ۲۰ مارسین ۲۰-ده عیراقدا موحاریبه باش وئردی.[۲]\nایالتلر\nدَییشدیر\nبو آلت باشلیغی گئنیشلندیرماق لازیمدیر. ائلیه بولرسیز علاوه ائتماغیزینان کومک ائدسیز.\nآرکانزاس •آریزونا •آلاباما •آلاسکا •آیداهو •آیووا •اوکلاهما•اورگن•اوهایو•ایلینوی•ایندیانا•پنسیلوانیا •تگزاس•تنسی•جورجیا•دلاویر•جنوب داکوتا•شمال داکوتا•رود آیلند •فلوریدا•جنوب کارولینا•شمال کارولینا•کالیفرنیا•کانزاس•کلرادو •کنتاکی•کانتیکت•لوئیزیانا•ماساچوست•مریلند•مونتانا •میزوری•میسیسیپی•میشیگان•مِین•مینسوتا•نبراسکا •نوادا•نیوجرسی•نیومکزیکو•نیوهمپشایر•نیویورک• واشینگتن•وایومینگ•ورمونت•ویرجینیا•غرب ویرجینیا •ویسکانسین•هاوائی•یوتا\nگؤرونتولر\nدَییشدیر\nقایناقلار\nدَییشدیر\n^ CIA (۳۰ سپتامبر ۲۰۰۹). United States. ۵ ژانویه ۲۰۱۰. http:\/\/www.webcitation.org\/67UWawr7m.+یوخلانیلیب ۰۷ مه ۲۰۱۲.","num_words":1564,"character_repetition_ratio":0.042,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.197,"stopwords_ratio":0.004,"flagged_words_ratio":0.001,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":86689.4,"cluster_detection":-1}
+{"text":"Sürgünde Güney Azərbaycan (İran) Qələm Əncüməni سورگونده گونئی آذربایجان (ایران) قلم انجومنی PEN South Azerbaijan (Iran) in Exile\nHome\nArticles\nPoems\nStories\nVideos\nAz. Turkic\nFarsi\nEnglish\nNews \/ Events\nMembership\nContact Us\nDec 2, 2014\nبیر حکیمین گئنجلیک خاطره لریندن *\nدرویش اوغلو\nکئچن ایل تهران اونیورسیته سینین حکیملیک بؤلومونو قورتاران جوان حکیملریمیزین اونیورسیته نی قورتاریب و حکیملیک عنوانینی قازاندیقلاری مناسبتی ایله کئچیردیلن شنلیک چوخ تنتنه لی و گؤزل دوزنلنمیش ایدی. اونیورسیته نین کانتینی او گون تازا حکیملریمیزی و اونلارین گتیردیکلری قوناقلاری یئمگه قوناق ائیله میشدی. کانتینی بزه میشدیلر و گیریش قاپیسینین قارشیسینداکی دووارین یانیندا تاختادان، نئچه پیلله ایله چیخیلاجاق بیر صحنه قوروب اوستونو گؤزل خالچالارایله دؤشه میشدیلر. بو ایل حکیملیک عنوانینی قازانان گنجلریمیزدن بیرینجی، ایکینجی و اوچونجو اولانلارا بیر دسته گول ایله بیر دفترین آراسیندا بیر چک حاضیرلانمیشدی.\nاوچ ایلدن بری، سکسن بئش یاشیمی دولدورنجا امکلی (بازنشسته لیک) ده اولدوغوما قارشین، اونیورسیته نین ان یاشلی حکیمی اولدوغوم اوچون مکافاتلارین وئریلمه سی گؤره وینی( وظیفه سینی) منیم بوینوما قویموشدولار. فاکولته باشقانینین قیسساجا تبریکله مه چیخیشیندان سونرا اوستادلاردان بیر نئچه سی ایله صحنه یه چیخیب و ساغدان سولا سیرایا دوزولدوک. منیم یئریم ان سونونجو اولمالی ایدی. مکافاتلاندیریلاجاق اوچ حکیم ساغداکی پیلله لردن چیخیب، اؤنجه اونیورسیته باشقانی و دکان (دانشکده رئیسی ایله)، سونرا دا اوستادلارین تک تکی ایله گؤروشوب، تشکرلرینی بیلدیردیکدن سونرا مکافاتلارینی آلماق اوچون ان سون منه چاتاجاق ایدیلر. مندن سونرا دوران گنج بیر خانیم ایسه میزین اوستونه دوزولموش و هر بیرینین اوستونده کیمه هدیه ائدیله جگی یازیلمیش اولان مکافاتلاری سیراسی ایله منه چاتدیراجاق ایدی. بئله تؤره ن و شنلیکلری چوخ کئچیرتمیش و بیر چوخ یئرده بوندان داها بؤیوک گؤره و لر گؤتورموش اولدوغوما قارشین ندنی نی بیلمه دیگیم بیر هؤووشنه وار ایدی ایچیمده. اوره گیم سئوینج ایله چیرپینیردی. گؤزومون اؤنونده بیر آیدینلیق وار ایدی. سانکی بو شنلیک مندن قیرخ- اللی یاش داها جوان اولان گنجلیرین یوخ، اؤزومون تازا حکیملیک عنوانی قازاندیغیم و موکافاتلاندیریلدیغیم گون ایدی. سئوینجیمدن یئریمده دورابیلمیردیم. دکانین تبریکله مه دانیشماسینین سونونو چتینلیک ایله گؤزله یه بیلدیم. اوبیری همکارلاریمین ایچیمده کی هؤووشنه می حس ائتمه مک لری اوچون اؤزومو کنترول ائتمه گه چالیشیردیم. آنجاق بیر اوشاق کیمی سئوینجیمدن هوررا چکیب، آتیلیب دوشمک ایسته ییردیم. سالونداکی حضار فاکولته دکانینین تبریکله مه چیخیشینی دینله ییب، آلقیشلارلا تشکر ائتدیکدن سونرا اونیورسیته باشقانی صحنه یه چیخدی و درینیندن چیخان بیر سس ایله سؤزه باشلادی:\" ایندی فاکولته میزی بیرینجی لیک ایله قورتاران جوان حکیمیمیزی صحنه یه چاغیریریق.\" و گور سس ایله \"خانم ریحان کوزه گران\" دئیه سسلندی. بیرینجی سیرادا اوتوران گنج خانیملاردان بیری آیاغا قالخینجا سوئینجیمدن اوره گیم آز قالسین سینمدن چیخاجاق ایدی. ایسته گیمدن آسیلی اولمایاراق \"آها، اؤزودور\" دئیه آغزیمدان قاچدی. بو گنج خانیم سانکی اؤز قیزیم، یاخود اؤز نوه م دن ده داها یاخین ایدی منه. او گونه قدر تانیمادیغیم بیر انسانا بو قدر یاخینلیق حس ائتدیگیمی خاطرلامیرام. هدیه لری میزین اوستوندن آلیب منه چاتدیرماق اوچون یانیمدا دوران جوان خانیم دا منیم هیجانیمدان ال آیاغینی ایتیردی. \"هانسی دیر؟\" دئیه سوروشدو. \"بیرینجی دیر، بیرینجیدیر، بیریینجی دیر دا، بیرینجی دیر\" دئدیم. آنجاق هؤووشنه می گیزلتمک اوچون دیلیمین اوجونو قاباق دیشلریمین آراسینا قیسدیریب دیشلرکن اؤز اؤزومه \"ساکن اول، ساکن اول\" دئیه تلقین ائتمه گه چالیشدیم. ریحان خانیم هر ایکی الی ایله باش اؤرتوسونون قیراقلارینی دوزلدیب، یوخاریدان آشاغی یا اؤز پالتارینا بیر گؤز گزدیریب، اوزون مانتوسونا بیر ال چکرک صحنه یه ساری گلمه گه باشلادی. یئرییشینده خاص بیر متانت، بیر آغیرلیق وار ایدی. باشینی بیر آز آشاغی سالمیشدی، گؤزلرینده سوینجدن بیر پارلاقلیق، چهره سینده بیر آیدینلیق وار ایدی. آنجاق هئچ ده هیجانلی گؤرونموردو. صحنه یه چیخیب اونیورسیته دکانی ایله گؤروشوب اونون یانیندا دوردو. دکان ریحان خانیمی حضارا تانیشدیردی:\nخانم ریحان کوزه گران در سال هزارو سیصد و شصت و دو در مشکین شهر چشم به دنیا گشود. در سال هزار و سیصد و شصت و نه همراه خانواده اش به تبریز مهاجرت کرده و در سال هزار و سیصد و هشتادوسه دبیرستان را با درجه ممتاز به اتمام رسانده و وارد دانشکده پزشکی تهران شده است. و اینک خانم ریحان کوزه گران نه تنها در دانشکده پزشکی تهران، بلکه در سطح کل کشور با بهترین نمرات و درجه اول به اخذ درجه پزشکی نایل گردیده است.\nخانیم ریحان کوزه گران مین اوچ یوز آلتمیش ایکی ایلینده مشکین شهرده آنادان اولوبدور. مین اوچ یوز آلتمیش دوققوزدا تبریزه کؤچوب و مین اوچ یوزسکسن اوچونجو ایلده دبیریستانی بیرینجی لیک ایله قورتاریب و تهران اونیورسیته سینده حکیملیک فاکولته سینه باشلاییب. بو گون یالنیز تهران اونیورسیته سینده یوخ، بوتون ایراندا حکیملیک فاکولته لرینی قورتارانلار ایچینده بیرینجی یئری آلاراق تحصیلاتینی قورتاریب و حکیملیک درجه سینی آلماغا ناییل اولوبدور.\nائشیتدیگیم بو آدلارین هر بیری ذهنیمده یوزلرجه خاطره می تازادان دیریلتدی.\"مشکین شهر\" کلمه سی ایسه، منه چوخ یاد و یاراشیقسیز بیر آد ایدی. بو یئرین آدی فارسلاشدیریلمامیش دان اؤنجه خیاو ایدی. یاخچی همکاریم و یاخین دوستوم غلامحسین ساعدی اؤز کیتابینین اوستونه گؤزل بیر طرح سالمیشدی. \"خیاو\" کلمه سینی بؤیوک و قارا، \"مشکین شهر\" کلمه سینی ایسه خیردا و سولوق یازاراق، بو آدین قوندارما و یاراشیقسیز اولدوغونو چیغیریردی. بوگون او یئرین آدینا \"مشکین شهر\" دئییلسه ده من اورانی خیاو اولاراق تانییرام و بو آد ایله خاطرلاماق ایسته ییرم. بیر لحظه ایچینده قیرخ بئش ایل دالی قاییداراق او گونلریمین آنی لاری سرعت ایله کئچن بیر فیلیم کیمی گؤزومون قاباغیندا جانلاندی و آخدی کئچدی. هیجاندان آیاقلاریمین بیرینی گؤتوروب بیرینی قویوردوم. آلت دوداغیمین سول یانینی دیشلریمین آراسینا قیسدیریب اؤز اؤزومه \"ساکن اول، ساکن اول\" دئیه تلقین ائتمه گه چالیشیردیم سادا، بوتون وجودومدا نارین بیر تیترتمه اولدوغونو آیدینجا حس ائدیردیم. یانیمداکی جوان همکاریم تعجب ایله اوزومه باخیب، باشینی منه ساری یاخینلاشدیراراق \"اوستاد، یاخچی سوز؟\" دئیه سوروشدو. هیجان دان بوغازیم دا قیفیللانمیش ایدی. آنجاق باشیمی ترپه دره ک و اللریمی دؤشومون قاباغیندا آچاراق اونا \"راحات اول، بیر مسئله یوخدور\" دئیه آنلاتماغا چالیشدیم. بو آرادا ریحان اوستادلارین تک تکینی سلاملاییب تشکر ائتدیکدن سونرا منه چاتمیشدی. گؤزوم گؤزونه دوشدوگونده \"بو گؤزلری چوخ یاخیندان تانییرام\" دئیه بیر دویغو دولدو اوره گیمه. او گؤزلرده، بیر پنجره دن باخار کیمی، قیرخ بئش ایل اؤنجه یوخ، سانکی او لحظه مغان دا یاشاییرمیش کیمی، گونلریمین هر لحظه سینی جانلی و بوتون دویغولاریم ایله یئنی دن حس ائتدیم. او لحظه اونا \"خانم دکتر کوزه گران\" یوخ، یالنیز\"ریحان\" دئمک ایسته ییردیم. سول یانیمداکی خانیم همکاریم ریحان نین هدیه سینی منه ساری اوزالتدی، آنجاق منیم اختیاریم اؤزومده دگیل ایدی. ایسته گیمده ن آسیلی اولمایاراق قوللاریمی ریحانین بوینونا سالیب آلنیندان اؤپرکن گؤز یاشلاریمی دا ساخلاماغا قادر دگیل ایدیم. آذربایجان تورکوسونده \"چوخ ساغ اول، قیزیم، باشیمیزین اوجالیغی سان\" دئدیگیمین جوابیندا متانتینی ایتیرمه دن گئنه اؤز دیلیمیزده، \" سیزین سایه نیزده اوستاد\" دئدی. سالن داکی حضارین گور آلقیشلاری دقتیمی سالونا ساری چکدی و بو آرادا بیرینجی سیرادا ریحان نین بوش صندلی نین یانیندا اوتوران یاشلی بیر خانیمین آیاغا قالخیب، صحنه یه ساری گلدیگینی گؤردوم. صحنه نین سول یانیندا قورولموش پیلله لردن یوخاری چیخارکن اونو تانیدیم. گؤزو بؤیوک بنؤشه ایدی.\n*************************************\nمین اوچ یوز قیرخ دوققوز ایلینده حکیملیک درجه سی آلدیقدان سونرا او زامانلار\" سپاه بهداشت \" آدلاندیریلان ساغلیق اوردوسوندا خیاو دا خدمت ائدیردیم. سپاه بهداشتین درمانگاهی خیاوین گونئی نده، کنددن بیرآز اوزاق، خیاوچایی نین دره سینین باشلادیغی یئرده، تپه نین اوستونده تیکیلمیشدی. درمانگاهین یوخاری قاتیندا اوتوردوغوم ائوین پنجره سیندن گونئیه ساری باخدیغیمدا، دره نین ایچینده آخان چاِی، یاشیل تپه نین اوبیری تاییندا ایسه قارا دوگوش کندی گؤرونوردو. بو منظره نین دالیندا دا ساوالانین قارلی زیروه سی آچیق ماوی بیر هاله ایچینده اؤزونو گؤسته ریردی. اون آلتی آیدان بری اوردا خدمت ائتدیگیم اوچون خیاوین و اطراف کندلرینین اهالی سینی یاخچی تانییردیم. او زامانلار اون یئددی یاشلاریندا اولان بنؤشه قارا دوگوش کندینده کوزه چی خیرالله نین اوچونجو قیزی ایدی. بؤیوک و چوخ گؤزل گؤزلری اولدوغو اوچون \"گؤزو بؤیوک\" بنؤشه اولاراق تانیناردی. اورتا بویلو، ایری سوموکلو و قیوراق بیر قیز ایدی. سحرین آچیلیشیندان گونون باتیشینا قدر اونون بیر یئرده اوتوردوغونو کیمسه گؤرمه میشدی. اینه گی ساغیب، ناخیرا بیراخدیقدان سونرا، سوتو پیشیریب، ائو ایشلرینی قورتارینجا، ائولرینین یانینداکی کوزه چی کوره سینین قاباغیندا پالچیق ازمک، قوروموش کوزه لری کوره یه دوزمک، پیشمیش لری کوره ده ن چیخارتماق، یوخسا ال آراباسی ایله قیزیل تورپاق داشیماق ایله مشغول ایدی. شوشئگین لرین، گولدانلارین، کوزه لرین کوره ده ن چاتلاقسیز، صاف و تمیز چیخانلارینی بیر قیراغا آییریب حوصله ایله اوستلرینه اؤزو حاضیرلادیغی رنگلی لوغابلاردان ساری، ماوی، یوخسا قیریمیزی گوللر سالاردی وآشاغی طرفده بنفش رنگینده \"بنؤشه\" کلمه سینی یازیب، نئچه گون کؤلگه ده قوروتدوقدان سونرا اوستلرینی ماوی یوخسا قیریمیزی لوغابلا سووارکن سئوینجیندن گولوش سسلری بوتون کندی توتاردی. اردبیل ده، سرئیین ده کوزه ساتانلارین بیر چوخو \"بنؤشه\" چؤلمک لرینی و بارداقلارینی تانیاردیلار، آنجاق بو کلمه نین بلکه ده بارداقلارین اوستونه چکیلمیش گوللری آنلاتدیغینی ساناردیلار. سرئینه گلن مسافیرلرین بیر چوخو \"بنؤشه\" بارداقلاریندان، یوخسا ساخسی دخیللریندن آلیب آیری یئرلره هدیه آپاراردیلار. آنجاق اونلاردا بو کوزه لرین یوخسا گولدانلارین اوستونده کی \"بنؤشه\" کلمه سینین نه دئمک ایسته دیگینی بیلمزدیلر. قیش بویو، سویوق هاودا سو دوندوغوندان کوزه پالچیغی حاضیرلاماق مومکون اولمادیغی اوچون بنؤشه کیلیم توخوماق ایله مشغول اولاردی. کیلیملره آتدیغی رنگلی گوللر و ناققیشلارین دا بیر چوخو، شوشئگین لرین اوستونه آتدیغی شکیللر کیمی اؤز یاراتدیغی شکیللر اولدوغوندان او ماهالدا توخونان کیلیملره بنزه مزدی.\nکندین گنجلریندن بیر چوخو بنؤشه نین عشقیندن یاناردی. ساری خانلی کربلایی حسین قولونون اوغلو بولوتون گؤندردیگی ائلچیلره خیرالله \"یوخ\" جوابی وئردیکدن سونرا، بولوت بنوشه یه \"سنی قاچیرداجاغام، مندن آیریسینا گئدرسن سنی اؤلدوره رم\" دئیه خبر گؤندرمیشدی و اوندان سونرا کوچه ده باجادا گیزلنیب بنؤشه نی تک توتماغا چالیشارمیش. گونون بیرینده بولوت کوزه چی کوره سینین دالیندا بنؤشه نی تک گؤرموش و اونا یاخینلاشمیشدی. بنؤشه نین اعتراضینی اؤنم سه مه یرک اونو توتماغا چالیشمیشدی. آنجاق بو ایشینین موکافاتی نی دا بنؤشه نین ساخسی گؤلدانی اونون تپه سینه وورماسی، و باشیندا آچیلان یارانی بخیه له مک اوچون اردبیله آپاریلماسی ایله آلمیشدی.\nسویوق بیرقیش گونو، هاوا آیدینلانارکن درمانگاهین قاپیسینین یئریندن چیخاردیلاجاق کیمی ورولدوغونون سسینه یوخودان اویانیب قاپینی آچدیم. کوزه چی خیرالله قاپینین قاباغیندا قورخو و هؤوشنه دن تیتره ییردی. دیلی توتار، توتماز، تیترک سس ایله \"دوقتور بیگ گل، قیز اولور\" دئیه یالوارماغا باشلادی.\" خیرالله، قیزا نه اولوب؟ اینک ووروب؟ ییخیلیب؟ یوخسا تندیره دوشوب؟\" دئیه سورومون جوابیندا گئنه قورخو دولو سس تونوندا، \"بیلمیرم دوقتور بیگ، ایلان کیمی قیوریلیب قالیب، نفسی گیزلنیب، بوغولور\" دئیه جواب وئردی. تر- تله سیک گئیینیب، معاینه کیفیمی حاضیرلاییب، خیرالله ایله بیرلیکده دیزه جن قارا باتا- باتا قارادؤگوش کندینه ساری یولا دوشدوک. یئل قاری شاللاق کیمی اوزوموزه چیرپیردی. اوز- گؤزوموزو شال ایله بورودوگوموز اوچون چیغیرا چیغیرا دانیشیردیق. خیرالله ین دا دئدیکلرینی چتین باشا دوشوردوم.\n- آنلایابیلمیرم، نئجه یعنی قیز ایلان کیمی قیوریلیب؟\n- ایلان کیمی قیوریلیب، اودون کیمی قورویوب، نفس ده چکمیر.\n- هئج تئرپنمیر؟\n- بعضاً تیتره ییر.\n- بدنی سویوق دور؟\n- بیرآز سویوقدور، آنجاق اؤلو کیمی دگیل.\n- بیر یئری آغرییر؟\n- بیلمیرم نه سانجی سی وار، دانیشمیر کی.\n- دونن گئجه نه یئییب؟\n- هامی میزین زیققیملاندیغیمیز زهرماردان. بیزه بیر شئی اولماییب کی اونا دا بیرشئی اولسون.\n- نه زاماندان بئیله اولوب؟\n- هر گون سحر بیزدن تئز قالخاردی. بوگون گؤردوک قالخمیر، اویاندیرماغا چالیشدیق، ترپنمه دی. بیلمیرم گئجه نین نه واقتیندان بئله اولوب.\n- بوندان اؤنجه ده بئله بیر شئی اولوب؟\n- یوخ\nذهنیمین ان درین بوجاقلاریناجان آختاردیم: بلکه دیابت دیر قندی چوخ یئنیب، یوخسا اپیلپسی می؟\n- قنداب وئردوز؟\n- قانجیغین آغزی دا آچیلمیر کی، دیشلری قیفیللانیب. من ائودن چیخارکن نه نه سی بال اریدیردی. بیلمیرم ایچیرده بیلیب یا یوخ.\nاولمایا قیزی بؤوه یوخسا عقرب سانجیب دئیه فیکیرلشرک قورخماغا باشلادیم. آنجاق \" قیشین بو سویوغوندا نه بؤوه اولار نه عقرب\" دئیه دوشونوب، بو یول دا کاتاتون شیزوفرنی یه شبهه لنرک فیکیره دالدیم. آنجاق کاتاتون بیردن بیره باشلاماز، اؤزوندن حرکت ائتمه سه ده، وئریلن امیرلرله حرکت ائدر، قالخ دئسن قالخار، اوتور دئسن اوتورار. آی آلله بئله بیر حرکتسیزلیک نه اولابیلر......؟ خیاو چایینین دره سینده قوردا راست گلجگیمیز قورخوسونو کئچدیکدن سونرا، تپه نی دیرماشارکن، خیرالله چیغیرا - چیغیرا باختینین قارالیغیندان یانیخماغا باشلادی.\n- دوقتور بیگ بیلمیرم منده نه بادباختچیلیق وار کی ایشلریم همیشه ترسه گئدر.عؤمرومده بیر یول مغاندا پامبیق اکدیگیم ایل پامبیغا چور دوشدو. بوتون ماهالدان بیر تک قوزا پامبیق ییغیلمادی، بؤیوک قیزی اره وئردیگیم ایل اؤکوزوم اؤلدو. اوغلانی ائولندیردیگیم ایل نه نه م اؤلدو. بو یول دا بیلمیرم بونه بلا دیر باشیما گلیر........سؤزونو کسدیم:\n- یوخسا قیزی اره می وئریرسن؟\n- دوقتور بیگ، بو قانجیغی هانسی اوغلانا وئرمک ایسته ییریک، بیر ماهانا چیخاردیر، گئتمیر. کربلایی حسین قولونون اوغلونون باشینی ساخسی ایله یاردی. باریشماق اوچون ایکی قویون وئردیم. ایندی ده پولاتلی یوسوفون اوغلونا ایسته ییرلر، بو یول دا \"اوغلانین آناسی چئری دیر\" دئیه ماهانا گتیریر. دونن ائلچی گلمیشدیلر. دوقتور بیگ بیلیرسن، من قیزین خوشبخت اولماغینی ایسته ییرم. پولاتلی یوسوفون نئچه خالوار یئری وار، ایلخی سی وار، آغ بولاقدا اونون قدر بال پتگی اولان یوخدور. گئتسین خوشبخت اولسون، دئییرم، نه واقتا قدر پالچیق آیاقلایاجاق.\n\"بایاخدان بری هرجوره خسته ل��گه فیکیرلشیب، هر شئی سوروشماغا چالیشمیشدیم دا، بیر تک بو آغلیما گلمه میشدی، یوخسا هیستری حمله سی دیر...؟\" دئیه ذهنیمدن کئچرکن بیر آز راحاتلادیم.\nخیرالله این آروادی بیزیم ایچری گیردگیمیزی بئله حس ائتمه دی. اوخلوداکی خمیری تندیرین اوستونده کی ساجا سئررکن آغلایا آغلایا \"آی آلله، منی بو بلادان قورتار، ایکی قویون نذیر دئییرم\" دئیه آلله آ یالواریردی. بنوشه تندیردن ایکی – اوچ آددیم بو یاندان باشلاییب قاپینین یانینا قدر اوزانان ائنلی سککی ده کیلیمین اوستونده یاتمیشدی. اوستونه آتدیقلاری یورقانلارین آلتیندان آنجاق باشینین بیر ذره سی گؤرونوردو. خیرالله نین آروادی بیزی گؤرونجه، قورخودان یئریندن داشلاندی. خیرالله چیغیراراق \"آرواد قورخما، دوقتور بیگ دیر، گل بو قیزین اوستونو آچ، دوقتور بیگ باخسین\" دئیینجه یایلیغینین اوجو ایله گؤز یاشلارینی سیلیب ایچقیرا - ایچقیرا بنؤشه نین یانیندا دیزه چوکوب اوستونده کی یورقانلاری قیراغا چکدی. بنؤشه دوغرودان دا قوروموشدو، اوزو اوسده دوشوب، قیچلارینی قارنینا ییغمیشدی. ، گؤردوگوم قیز دگیل ایدی سانکی، آغزی اگیری کیمی گؤرونوردو. گؤزلری کیچیلمیشدی، گؤزلرینین آلتیندا قارا بیر حلقه ییغیشمیشدی. باخمیردی سانکی. یانیندا اوتوروب الیم ایله چیگینینی اوغوشدوراراق، \"بنؤشه، قیزیم، هاران آغرییر؟\" دئیه سوروشدوم. هئچ بیر جواب چیخمادی. اولدوغو کیمی قورویوب قالمیشدی. بیله گینی الیمیده توتوب باش بارماغیمی آتار دامارینا قویدوم. بدنی بیرآز سویوق ایدی، آنجاق یاواش بیر نبض وار ایدی. گوشی نین باشینی چتینلیک ایله چه نه سینین آلتیندان بوغازینا قویدغومدا، نفس آلدیغینی گیزلدیر کیمی بیر حس یاراندی اوره گیمده.\" دئیه سن هیستری تئوریسی دوغرویا بنزه ییر\"، دئیه ذهنیمدن کئچدی. یانیمدا گتیردیگیم کیفین قاپاغینی آرالاییب آچیب، ایچینی آختارارکن اوزومو بنؤشه نین آناسینا توتدوم:\n- بونا آستیگماتیزم ایگنه سی لازیم دیر. بو چوخ آز تاپیلان بیر داوادیر. بهداری طرفیندن درمانگاهلارا آنجاق ایلده بیر یو ل وئریلر. داواخانالاردا دا تاپیلماز. سیزین شانسینیزدان درمانگاه دا تک بیر دانا قالمیشدی.\nدئیه رک بیر مقطر سو ایگنه سی چیخاردیب سورنگه چکرکن گئنه بنؤشه نین آناسینا:\n- ایندی بونا بو ایگنه نی ووراجاغام، اون دقیقه سونرا اثر ائدجک. .... بیرده یولدا گلیرکن خیرالله ائلچی ده ن، آداخلاماقدان فیلاندان دانیشیردی. ائلچی لره \"قیز خسته دیر\" دئیب، هله لیک آداخلانما فیلان کیمی شئی لری ائرته له یین. گئدیب تبریزدن بو ایگنه دن گتیرمه لییم، اونون دا اون گون مو یوخسا ایگیرمی گون مو چکه جگینی بیلمیرم.\nدیئیرکن مقطر سویو قیزین قولوندان دامارینا ووردوم. بیرآز قاش قاباغیمی ساللایب، اوزومو تورشوداراق گئنه آناسینا سوروشدوم:\n- مشهدی فیضه خانیم، ائشیتدوز نه ددیم؟\nقورخا قورخا:\n- هن، دوقتور بیگ، سحر گئدیب چئری زلیخایا دئیه رم بیر آز ال ساخلاسینلار.\nدئدی.\nبیر نئچه دقیقه سونرا بنؤشه نین گؤزلری یاواش یاواش آچیلدی. عضله لری یوموشاندی. نفسی نورمال حالینا یاخینلاشدی، باشینی چئویریب اوزومه باخدی. باخیشیندان اوخویابیله جگیم تک دویغو یالواریش ایدی. اؤزونه زور وئره رک یاواش یاواش یاتدیغی یئردن قالخیب اوتوردو. مشهدی فیضه یانیندا دیز چوکوب الینی آیاغینی اوغوشدورارکن هیق هیق آغلاماغا باشلاییب الله چوخ شوکور، الله چوخ شوکور..... دئیه اللرینی گؤیه قاوزادی. قاپی دان چیخارکن:\n- گون اورتادان سونرا گتیرین درمانگاها، اساسلی معاینه ائتمه لی یم.\nدئدیم.\nآخشاما یاخین کند دن بیرآز آرالی اولان درمانگاهین یوخاری قاتیندا اوتوردوغوم ائوین پنجره سیندن گونشین باتیشینی و پنجره نین قاباغیندا قارا بورونموش آرموت آغاجینین اوستونده، قارلاری دئشه له ییب، آغاجین قابیغینی دیمدیگی ایله سؤکه - سؤکه آخشام یئمگی اوچون بیر قورد آختاران آغاج دلنین سئیرینه دالمیشکن، اوزاقدان دؤرد نفرین درمانگاها ساری گلدیکلرینی گؤردوم. بؤرکه، شالا، پالتووا بوروندوکلری اوچون کیشی می، یوخسا آرواد اولدوقلارینی آنلاماق مومکون دگیل ایدی. یاخینلاشینجا، \"بنؤشه گیل اولابیله جکلری ذهنیمدن کئچدی، آنجاق دؤردونجو نفرین کیم اولابیله جگینی تخمین ائده بیلمه دیم. پالتاریمی گئیمک ایله مشغول ایکن همکاریم عبدالله آشاغیدان:\n-آقای دکتر، مثل اینکه مریض داریم، بگیریم، یا بگیم فردا صبح بیان.\n\"دوقتور بیگ، ائیله بیل خسته میز وار، ایندی باخاق، یوخسا گئری گؤندرک، سحر گلسینلر\" دئیه سسلندی. قاپی وورولمامیش آشاغی ائنیب، اؤزومو حاضیرلادیم. عبدالله قاپینی آچیب، گلن دؤرد نفر ایله بیرلیکده معایینه اوتاغینین ائشیگینده اولان گؤزله مه سالونونا گیردیلر. بؤرکلرینی گؤتوروب شاللارینی آچینجا، دؤردونجو نفرین چئری زلیخا اولدوغونو تانیدیم. بنؤشه یه معاینه اوتاغینا کئچمه سینی اوبیریلرین ده گؤزله مه سالونوندا اوتورماقلارینی خاهیش ائدیب معاینه اوتاغینین قاپیسینی آچیب و اؤزومدن اؤنجه بنؤشه نین ایچری گیرمه سینی ایسته دیم. بنؤشه چوخ ایسته کسیزجه، قورخاراق، بیر اعداما محکومون دار آغاجینا ساری یئریمه سی کیمی ایچری گیردی. اوزونده رنگی – روحو قالمامیشدی. باشینی قاوزاییب اوزومه باخماقدان چکینیردی. قورخودان بیرآز تیتره دیگینی ده حس ائدیردیم. معایینه تختینین قیراغیندا دایانیب دوردو. سانکی \"شهادتووی اوخو، ماشانی چکیم\" دئیه امر ائده جگیمی گؤزله ییردی. قوللارینی دؤشونده قیفیللادیغیندان، بئلینی بیرآز بوکدوگوندن و باشینی آشاغی تیکدیگیندن، قورخوسوندان دا اؤته یه، درین بیر سوچلولوق، گناهکارلیق و پئشمانلیق دویغوسو اولدوغونو آنلاماق چتین دگیل ایدی. قیزین قورخو و سوچلولوق دویغولاری منی ده ائتگی سی آلتینا آلاجاق قدر نافذ ایدی.او زامانا جاق بیر چوخ خسته ایله قارشیلاشمیش، حتی بیر خسته نین یانیمدا جان وئرمه سینین شاهیدی اولموشدوم. آنجاق اؤلوم قورخوسونو هئچ بیر زامان بئله یاخیندان، اتیم و دریم ایله لمس ائتمه میشدیم. بئینیم دوردو، آغیر بیر سوسقونلوق ایله بیرلکده، هر شئیین رنگی پوزولدو، هر شئ کول رنگینه دؤندو، مات کول رنگینده. پنجره نی آچیب، ائشیگه اگیلیب، بیر سیگار یاندیردیم. قارا بورونموش تارلالارا کول سپیلمیش کیمی ایدی، آغاجلار کول رنگینده ایدی، ساوالیانین زیروه سی بئله کول رنگینده گؤرونوردو. بیر ایکی نفس چکدیکدن سونراسینی هله ده خاطیرلامیرام. آنجاق سیگارین بارماغیمی یاندیرماسی ایله اؤزومه گلدیم و او نچه دقیقه ده ذهنیمدن نه لر کئچدیگینی بیلمیردیم. دؤنوب قیزا باخماقدان قورخوردوم. بؤیوک بیر فاجعه گؤزله ییردیم سانکی.\nکوللار کندینده کئچن قیرقینین خبرینی اوزاقدان قزته ده اوخوموشدوم. آنجاق او لحظه سانکی بو اولایین قورخولو صحنه لرینی دریم ایله، اتیم ایله تجربه ائدیردیم. کندین اهالیسینین چوخون�� چاغیریب مچیده ییغمیشدیلار. مچدین قاپیسینی ائشیکدن باغلاییب، دامینی یاریب، نفتی تؤکوب اوتلامشدیلار. سونرا قاپینی آچییب، توسدودن بوغولاراق، باشدان آیاغا آلولایاراق، ائشیگه قاچماغا چالیشانی قاپیدان چیخان کیمی قمه ایله پارچالامیشدیلار. کوللار کندینده بو فاجعه ده پارام پارچا اولان، گؤزونون اؤنونده آتاسینین، آناسینین قویون کسر کیمی باشینین بدنیندن آیریلدیغینین شاهدی اولان اوشاق سانکی من اؤزوم ایدیم. بو جنایتدن آلدیغی روح یاراسینین عؤمرونون سونوناجاق ساغالمایاجاق اولان جوان، اوشاقلارینین، نوه لرینین گؤزونون اؤنونده تیکه پارچالانماسینین شاهیدی اولان قوجا آنا سانکی من اؤزوم ایدیم. \"ائلچی\" کلمه سینی توی گئجه سی نین قورخوسو، کوللار فاجعه سینین تکراری و اؤزونو بو فاجعه نین ایلک قوربانی اولاراق حس ائدیب قورخولو قاراباسمالارا توتولان جوان قیز من اؤزوم ایدیم. بوغازیم بیچیلیردی، نفسیم بئله آغیرگلیردی. بوغولوردوم سانکی. پنجره نین اؤنوندن چکیله بیلمیردیم. دؤنوب بنوشه یه باخماغین قورخوسوندان یئرسیز یئره یوبانیردیم. بئله بیر فاجعه نی باشدان کئچیردن انسانین عؤمرونون سونوناجاق گئجه یاریلاری قاراباسما لار ایله اویانیب، دلی کیمی هدفسیزجه اویانا - بویانا قاچاجاغینی گؤروردوم.\nدؤنوب اللریمی شالواریمین جیبلرینه قویوب، بنوشه نین اوزونه باخمادان، باشیمی آشاغی سالیب اوتاغین بویونو آددیملایاراق، اینسانلیغا سیغمایان بو جنایتین بیر هئچ اوستونده چیخدیغینی فیکیرلشیردیم. جوان بیر قیزین آتا- آناسینین اجباری ایله یوخ، اؤز ایسدگی ایله جوان بیر اوغلان ایله ائولند دیگی اوچون یوزلرجه انسان بیربیرینی پارچالاماغا، بیربیرینین بوغدا زمیسینی، ائوینی اوتلاماغا، بیربیرینین قیزینا، اوشاغینا تجاوز ائتمه گه باشلامیشدیلار.\nنه سوروشوم؟ نه دئییم؟ هاردان باشلاییم؟ سورولارینا جواب تاپابیلمیردیم. گئنه پنجره نین اؤنونده دایانیب، آلت دوداغیمین سول یانینی دیشلریمین آراسیندا چئگنه مه گه باشلادیم. بیر لحظه بنؤشه نین قورخودان تیتره یه رک دیشلرینین چاققیلدیسی نین سسی باشیما نیشان توتولموش مسلسلین آردی کسیلمزرگباری کیمی بئینیمه دولونجا آرتیق اختیاریم اؤز الیمدن چیخدی. قاییدیب قوللاریمی قیزین بوینونا سالیب، قاییتماز اؤلومه گئدن قیزینی دویمازجاسینا قوجاقلاییب، اؤپوب یالایان بیر آتا کیمی اؤپرکن، کؤرپه بیر اوشاق کیمی هونگور هونگور آغلاماغیمین دا قاباغینی توتابیلمه دیم. بوغازیم دوگونلنمیشدی. چوخ زورلاناراق، آغلاییشیمین هییققیلتی لاری آراسیندا قوپوق - قوپوق آنجاق \"قیزیم سنی آنلاییرام، جانیمین باهاسینا دا اولسا، قویمارام سنی اره وئرسینلر\" دئیه یئتیره بیلدیم.\nاؤزومو اوغوتماق اوچون گئنه پنجره نین قاباغینا کئچیب، آچیب، باشیمی ائشیگه چیخاردیب، بیر سیگار داها یاندیردیم. گون باتاندان سونرانین آیازینین سویوغو اوزومه توخونونجا بیر آز اؤزومه گلدیم و قیزین او لحظه نه کیمی دویغولاری اولدوغونو، نه کیمی فیکیرلر ائتدیگینی آنلاماغا چالیشدیم. سیگاریمی چکیب قورتارانا قدر دؤنوب باخمادیم. آنجاق قیزین قورخولارینین بیر آز آزالدیغینی، بیر راحاتلیغا قووشدوغونو حس ائدیردیم.\n\" ایندی سؤزه باشلایا بیلردیم\". فیکری ایله، پنجره نی باغلاییب قیرناسینا سؤکندیم.\n- ماشا الله، هر بارماغیندان بیر هنر یاغیر، سنین تعریفینی چوخ ائ��یتمشم، بنؤشه.\nاوتاناراق، باشینین ترپتمه سی ایله جواب وئردی و باشینی آشاغی سالدی. معاینه اوتاغینا گیردیگینده اوزونده گؤرونن اؤلوم قورخوسو بیر آز چکیلمیشدی، بنیزینیه بیر آز رنگ و روح گلمیشدی. باشینی آشاغی سالماسینین قورخونون قالینتیسیندان می یوخسا اوتانجدان می اولدوغونو آنلایابیلمه دیم.\n- نئچه یاشینداسان؟\nباشینی قاوزاییب اوزومه باخمادان قیسیق سس ایله:\n- اون یئددی.\n- دونن گئجه نه یئمیشدینیز؟ یوخسا زهیرلنمشدین؟\n- بیلمیرم.\n- بیر یئرین آغرییردی؟\n- هر یئریم آغرییردی.\n- سحر منیم گلدیگیمی بیلدین می؟\n- یوخو کیمی.\n- دونن آتانلا، آنانلا بیر آنلاشمازلیغین می چیخمیشدی؟\n- خیر.\n- بلکه بدنظره توش گلمیسن!\nبو سورویا جواب وئرمه دی. باشینی قاوزامادان، سول الینین باش بارماغینی اؤن دیشلرینین آراسینا قیسدیراراق دیرناغینی چئینه مه گه باشلادی.\n- کند ده کیمین بدنظر اولدوغونا اینانیرسان؟\nزور ایله اوتقوناراق:\n- چئری زلیخانین.\nموضوع نون اصلینه یاخینلاشدیغیمدان اؤزوم ده قورخویا توتولدوم. هر لحظه بنؤشه نین گئنه بوکولوب یئره ییخیلاجاغیندان، آغزینین اگیله جگیندن و چنه سینین قیفیللاناجاغیندان قورخوردوم. طوفان اؤنجه سی نین ساکینلیگینه بنزر بیر دوروم ایدی. اؤزومو ده بورویوب، آپاراجاغیندان قورخوردوم بو طوفانین . بدنیمده نارین بیر تیترتمه نین اولدوغونو حس ائدیردیم. ایکی الیمین بارماقلارینی بیر- بیرینه قیفیللاییب باشیمی آشاغی سالدیم، اؤز اؤزومه \"ساکین اول، ساکین اول\" دئیه تلقین ائتمه گه چالیشدیم، آنجاق اختیاریمدا اولمادان ذهنیمه: \"بو بیرمعایینه دن داها چوخ بیر امنیت مامورونون سورقو- سئوالینا بنزه ییر\" دئیه گلدی. آرتیق هئچ بیر شئی سوروشماق ایسته میردیم. سوروشاجاغیم بیر سونراکی سورو قیزین صبرینی داشیرداجاق، یا بوکولوب یئره ییخیلاجاق، یا دا چیغیر- باغیر ائدیب، ساچینی یولماغا، اؤزونو دیدیب داغیتماغا باشلایاجاق دئیه قورخوردوم. هرشئیدن ده چوخ بوندان قورخوردوم. اوتاغین ائشیگینده، گؤزله مه سالونوندا اوتوران خیرالله ایله مشهدی فیضه ده، منیم قیزا بیر شئی ائله مه گه چالیشدیغیمی ذن ائدیب، قاپینی آچیب ایچری گیره جکلر. نه اؤزومدن، نه آبرومدان، جانیمدان بئله قورخموردوم. تک قورخدوغوم قیزین دردینه بیر چاره ائده بیلمه یه جگیم، و بؤیوک بیر فلاکتین قوپاجاغیندان ایدی. زیگموند فروید دان اوخودوغوم آیلار و ایللر سورن روح ساغالتما(پسیکوتراپی) اوتوروملاری نین بوردا کئچرلیلیگی یوخ ایدی. خیرالله آ، \"بوگون بیر سونوجا چاتابیلمه دیم، صاباح دا، اوبیری هفته ده، اوندان سونراکی هفته ده گلین\"، دئسه ایدیم، بو ایشی گؤرمه یه جکلری نین یانیندا، بیرده بوتون ماحالدا شایعه چیخاجاق ایدی: \"دوقتورون خیرالله ین قیزیندا گؤزو وار، قیزین هئچ بیر دردی یوخدور، دؤنه - دؤنه اوتاغا آپاریب بیلمیرم قیزا نه ایله ییر“.\nگئنه پنجره یه ساری دؤنوب، پنجره دن ائشیگه باخماغا باشلادیم. یاری قارانلیغین چؤکمه سی ایله آیین اوفوقدان باش قاوزماسی بیر اولموشدو. آیین ایشیغی آلتیندا قارایله اؤرتولموش تارلالار درین بیر یالنیزلیق و قورخو دویغوسو یارادیردی انساندا. اوزاقدان قارلارین آراسیندا بیر شئیلرین قیمیلداندیغینی گؤردوم . یاخچی دققت ائدینجه قارلارین اوستونده ایکی آغ قوردون اویناشدیغینی آنلایابیلدیم. اختیاریمدا اولمادان ایچیمدن یانار بیر آه چیخارکن، \"کشکه بیزلر ده قورد اولسایدیق، طبیعتیمیزین گره گی اولاراق دووشانی پارچالاییب ییه ردیک، آنجاق بیر هئچ اوستونده سورو سورو بیربیریمیزی قیلینجدان گئچیرتمزدیک. انسان اولوب دا نه پوخ یئییریک؟ همی قورد کیمی دووشانی، قوزونو، اؤکوزو، قوردون اؤزونو بئله پارچالاییریق، همی ده اؤز اؤزوموزو پارچلاییریق\"، دئیه فیکیریمدن کئچرکن، مگرسه بو فیکیرلری بنؤشه نین ده ائشیده بیله جگی قدر اوجا بیر سس ایله ذهنیمدن کئچیرتمیشم. بنؤشه باشینی دؤنده ریب پنجره دن ائشیگه باخماق ایسته رکن، اوشاق کیمی سوئینجلی بیر سس ایله:\n- دوقتور بیگ، قورددورلار؟\nدئیه سوردو.\nتاسف ایله:\n- قورددورلار، قیزیم، قورددورلار...، بیزلره هئچ بنزه مزلر، بوش یئره بیربیرلرینی ییرتیب داغیتمازلار، اونلار بیر بیرلرینه بیزدن داها مهربان دیرلار.\nدئدیم.\nبنؤشه بیر اوشاق کیمی یانیما سیغیندی و پنجره دن قورتلارا باخماغا باشلادی. قورتلار اویناشا اویناشا درمانگاها یاخینلاشیردیلار و یاخینلاشدیقجا، داها آیدین و داها گؤزل گؤرونوردولر. اونلارین یاخینلاشماسی بنؤشه ده بیر اوشاقلیق سوینجی یارادیردی. ساچینین اوزونه توکولن لرینی سول الینین بارماقلارینین اوجونا ییغیب، دیشلری آراسیندا چئیگنه مه گه باشلادی و دیل – دوداغی آراسیندا حسرت ایله:\n- کشکه بیر قورد اولسایدیم، او زامان بو ائلچیلرین الیندن قورتولاردیم.\nدئدی.\nیوموشاق بیر سس تونوندا:\n- آنانا تاپیشیردیم، سنی هله لیک آداخلاماسینلار.\nدئیه قایغیسی نی آزالتماغا چالیشدیم. آنجاق قورخدوغوم طوفان دا او آن قوپدو. بنؤشه نین گوزلری یاشلا دولدو، آلینی قیریشدی، دوداقلاری بوزوشدو، چنه سی ییغیشیب تیتره مه گه باشلادی، دیزلرینین باغی بوشالدی، بوکولوب ده وه کیمی یئره چوکوب، اوتاغین سویوق موزائیکلری اوستونده اوتوردو. دیرناقلاری ایله اوزونو- گؤزونو دیده رک، هیق هیق ایچدن آغلاماغا باشلادی.:\n- بوگون اولمازسا، صاباح، صاباح اولمازسا ائرته سی گون، گونون بیرینده منی بیر قانماز، بیر بوینویوغونا وئره جکلر، توی گئجه سی باشیمی کسه جکلر، اتیمی سوموگومدن آییراجاقلار........\nبیراخیم اوره گی بوشالاناجاق آغلاسین دئیه هئچ بیر شئی دئمه دیم، اوغوتماغا چالیشمادیم. گئنه دؤنوب پنچره دن آی ایشیغی آلتیندا پاریلدایان قارلی تارلالارا باخارکن، قار کیمی ارییب یئره گیرمک آرزوسو اوره گیمی دولدوردو. قورتلار پنجره نین قیراغینا قدر یاخینلاشمیشدیلار. اؤلدورولمک قورخوسوندان آزاد، قایغی سیزجا اویناشیردیلار. بیر لحظه: \"کشکه بو قیزی پنجره دن بو قوردلارین قاباغینا آتابیلسه ایدیم. هئچ دگیل ایسه، اتی – قانی ایکی گوناهسیز وارلیغین قانینا قاریشیب، روحو اونلارین روحو ایله بیرله شردی. توی گئجه سی \"قان\" تحویل وئره بیلمه دین دئیه، بلکه ده ان یاخینلاری، قارداشی، یوخسا آتاسی طرفیندن وحشی جه قانینا به لشدیریلیب، پارام – پارچا ائدیلمزدی.....\" دئیه ذهنیمدن کئچدی.\nآرتیق آغلامیردی، نفس بئله آلمیر کیمی ایدی، قوروموشدو اوتوردوغو یئرده. گؤزلری کدرله دولو، بنیزی آغ آپباغ، جانیندا روح یوخ کیمی ایدی. قارشیسیندا دیز چؤکوب اوتوردوم. هر ایکی الیم ایله سویوق، روحسوز اللرینی توتوب مولایم جه سیلکه له دیم. باشینی قاوزامادان قورخاقجا اوزومه باخدی. \"قیزیم، سنه سؤز وئریرم، جانیمین باهاسینا اولسا بئله، قویمایاجاغام سنی اره وئرسینلر\" دئدیم. دئدیگیمه اینانیر کیمی باشینی ��وخاریدان آشاغی یا ساری ترپتدی.\nقالخیب، قاپینی آچیب گؤزله مه سالونونا گیردیم. زلیخا یوخ ایدی. داریخیب، چیخیب گئتمیش اولسا ایدی گرک. عبدالله سالونون کونجونده صندلین اوستونده اوتوروب بیر شئی اوخوماق ایله مشغول ایدی. مشهدی فیضه ایله خیرالله بؤرکلرینی باشلارینا قویوب، اوز- گؤزلرینی شاللارینا بورویوب صندلیلرین اوسدونده اوتوردوقلاری یئرده یوخلامیشدیلار. عبدالله یاواشجا قالخیب منه ساری گلدی. قیسیق سس ایله قولاغیما پیچیلدادی:\n- دوقتور بیگ، شانس گئتیردینیز، یوخلاییبلار، یوخسا اوتاغین قاپیسینی یاراردیلا، سسینیز بورایا قدر گلیردی.\nقاپینین آچیلیشی و منیم آددیملاریمین سسینه مشهدی فیضه قورخاراق اویانیب آیاغا قالخدی:\n- دوقتور بیگ، نه اولدو. قیزین نه یی وار؟\nاونون سوروسونا هئچ بیر جواب وئرمه دن خیرالله ی چیگنیندن ترپه ده رک اویاندیریب، \"ایکینیزده گلین ایچری.\" دئدیم.\nمعاینه اوتاغینین قاپیسینی باغلادیقدان سونرا اوزومو خیرالله آ توتوب، اؤزومو بیراز تاسوفلو گؤسترمه گه چالیشارکن، آه چکیر کیمی درین بیر نفس آلیب:\n- من الیمدن گلنی ائتمه گه حاضیرام، آنجاق تاسف ایله سیزه دئمه لی یم کی، بنؤشه نین خسته لیگینین درمانی یوخدور. آداخلاماق، اره وئرمک کیمی فیکیرلری باشینیزدان آتین، باشقا بیر عائیله نی ده بادباخت ایله مه یین. بیراخین قیز یاشایابیله جگی قدر یاشاسین، اونسوزدا یاشامینین گونلری ساییلی دیر.\nمشهدی فیضه نین گؤزو یاش ایله دولدو، شالینین قیراغی ایله توکولن گؤز یاشلارینی سیله رک باشینی یوخاری توتدو، هیققیلتیلارینین آراسیندان یالواردی \"آی آللاه بنوشه نین یئرینه منیم جانیمی آل\" خیرالله اللرینی اوغوشدوراراق گؤز یاشلارینین آخماسینین قاباغینی توتماغا چالیشیردی، بوغازی بیچیلدیگی اوچون آردی آردینا قورو اوتغونوردو. اوزونو منه توتوب، بیر شئی سوروشماغا چالیشدی، آنجاق دئمک ایسته دیگی هیققیلتی لارینا قاریشدی. بیرده قورو اوتغونودو:\n- دوقتور بیگ، ..... اردبیله، ...... تبریزه آپارساق.... علاج تاپارلار....؟\nاؤزومو چوخ فیکیرلی و درینلریمه دالمیش کیمی گؤسترمه گه چالیشاراق سول الیم ایله چه نه می سیغاللادیم:\n- هئچ اوممورام، اؤزوزو اینجینتمه یین، قیزی دا راحاتینا بیراخین، اونسوز دا یاشامینین گونلری ساییلی دیر.\nمشهدی فیضه هیققیلتی لاری ایله اگیلیب بنوشه نی قوجاقلاییب،\"قالخ آیاغا بالا\" دئیه آیاغا قاوزادی، یایلیغینی باشیندا یئربه یئر ائله دی، کورکونو گئیدیردی، شالینی بویونونا دولادی. سوسقونلوق ایچینده دؤردوموز ائشیک قاپی یا جاق گلدیک. قاپینی آچینجا آیازین سویوغو ایچری یوگوردو. بیردن بیره پنجره نین قاباغیندا اوینایان قورتلاری خاطرلادیم.\n- خیرالله! آخشام بوردا قورد وارایدی، دیققت ائدین.\nخیرالله اؤزونه گووه نیرجه سینه اوزومه باخدیقدان سونرا باشی ایله سول یانینا اشاره ائده رک:\n- نیگاران قالمایین دوقتور، قیسسا لوله لی توفک یانیمدادیر.\nدئدی.\nخیرالله دان سونرا، مشهدی فیضه، ان سون اولاراق دا بنؤشه قاپیدان چیخارکن قاچاق باخیشیندا گؤزو گؤزومه توش گلدیگینده، گئنه او سوئینج و یاشام دولو قیوراق قیزی گؤردوم.\n*********************************\nخیرالله ین ائودن ائشیگه چیخمادیغی اون آلتینجی گون ایدی. الی آیاغی ایشه- گوجه سویوموشدو. کیمسه ایله دانیشمیردی. اؤز ایچینه قاپانمیشدی. تندیر ایله سککی آراسینداکی بوشلوقدا مانقالین یانیندا ساعاتلارجا اوتوروب چوبوق چکیردی. چوبوق چکمه دیگینده ایسه، الینه بیر چؤپ گؤتوروب ساعاتلارجا مانقالین کولونو دئشه له ییردی. یازیب اوخوماق باشارمادیغینا قارشین سانکی سؤزه سیغمایان قایغی سینی کولون اوستونده یازیردی. سفره باشیندا آنجاق بیر تیکه یاوان چؤرک گؤتورب، اشتاهسیزجا یئییردی و آیری بیر یئمه گه ال وورموردو. قار یاغدیغی گئجه لر، سحره یاخین داما چیخیب، قاری کوره ییب، هاوا آیدینلاشمادان بولاقدان سو گتیریردی. سانکی کیمسه ایله گؤزبه گؤز اولماقدان چکینیردی. گوندوزلری اینه گه باخماق، اینه گین آلتینی تمیزله مک، یوخسا طوله ده پئهین لری یئربه یئر ائتمک ماهاناسینا ساعاتلارجا طوله ده قالیردی. قاپینی دالیدان باغلادیغی گونلر ده آز دگیل ایدی. اونون تانینماز سوسقونلوغو ائوده آغیر بیر کدرلیلیک یاراتمیشدی. هر شئیین دادی قاچمیشدی. نئچه یول مشهدی فیضه اؤزونه جرئت وئریب سوروشموشدو:\n- خیرالله، نه اولوب، نییه سوسقونسان؟\nآنجاق بوش بیر باخیش، قورو بیر لحن ده \"هئچ\" کلمه سی، و داها درین بیر سوسقونلوقدان آیری بیر جواب آلابیلمه میشدی. بنؤشه آتاسینین سحر تئزدن هاوا آیدینلاشمادان بولاقدان سو گتیرمک ایله اونون ائودن چیخیب بولاغا گئتمه سینی اؤنله مه گه چالیشدیغینی حس ائدیردی. آنجاق بو باره ده بیر شئی سوروشماغا جرئت ائتمیردی. جوابیندا آنجاق آغیر بیر سوسقونلوقدان باشقا بیر شئی آلابیله جگینی اومموردو. کیلیم توخوماق اوچون ساعاتلارجا داربستین قاباغیندا اوتوروردو. آنجاق الی ایشه گلمیردی. هر شئی رنگینی ایتیرمیشدی. کلیمین اوسدونده کی گوللر سولموشدو. بنؤشه نین گؤزلری ایپلیکلیرین رنگینی سئچمکدن، بارماقلاری ایسه دوگون آتماقدان عاجز ایدی.\nخیرالله، سوسقونلوغونون اون آلتینجی گونو، قارلی- بورانلی بیر سحر، هاوا آیدینلاشمادان بنؤشه نی اویاندیریب، چوخ قورو و محبتسیز بیر لحن ده:\n- قالخ، پالتاروو گئیین، گئدک. اینک طوله دن چیخیب گئدیب.\nدئدی.\nبنؤشه قالخیب، هئچ بیر سؤز آغزینا گئتیرمه دن، پالتارینی گئییب، اوز- گؤزونو شالا بورویوب، چاریقلارینین باغینی سیخدی. خیرالله ایله بنوشه قاپیدان چیخارکن مشهدی قیضه اویانیب وحشت ایله آیاغا قالخیب، سوروشدو:\n- نه اولوب؟ هارا گئدیرسیز؟\nخیرالله اونون اوزونه باخمادان قورو بیر سس تونوندا:\n- اینک طوله دن چیخیب گئدیب. اونو آخدارماغا گئدیریک.\nدئیدی.\nمشهدی فیضه یالواریش دولوسو سس ایله:\n- دایانین من ده گلیم.\nدئیه جواب وئردی.\nخیرالله ایسه ائتکملی بیر سس تونوندا:\n- گره گی یوخدور.\nدئیب، بنوشه یه خطاب:\n- یئری!\nدئیه امر ائده رک بنؤشه نی اؤزوندن اؤنجه قاپیدان چیخارتدی. خیرالله اؤنده، بنؤشه ایسه اونون آرخاسیندا، آغیر بیر سوسقونلوق ایچینده، دیزه جن قارا باتا- باتا کندین کوچه لرینی یئگین آددیملار ایله ساووشوب، خیاو چایی دره سینه ساری یولا دوشدولر. چایین قیراقلاری دونموش و قار ایله اؤرتولو ایدی. دره نین ایچینده کی دومان اون آددیملیغی گؤرونمز ائده جک قدر آغیر ایدی. قارا بورونموش آغاچلار چمین ایچینده قورخولو شبه لر کیمی گؤرونوردولر. خیرالله باشینی آشاغی سالیب، هئچ بیر یئره باخمادان، هئچ بیر شئی دئمه دن، یئگین آددیملار ایله یولونا دوام ائدیردی. آغیر قورخو و هؤوشنه بنؤشه نین اوره گینی ییرتیردی. قارلی و دومانلی گونلرده قوردلارین خیاو چایی دره سینه ییغیشدیقلارینی بیلدیگینین یانیندا، اینک آخدارماغ��ن دا بوش بیرماهانا اولدوغونو حس ائدیردی. آنجاق \"آتا، هارا گئدیریک؟ بوردا اینک رددی یوخدور.\" دئیه سوروشماغا جرئت ائتمیردی. قاییدیب قاچماق کیمی بیر فیکیر بئله ذهنینه گلمیردی. قورخو، سوسقونلوق و آغیر دومان ایچینده خیاو ماحالینی کئچیب، آغ بولاغا ساری دؤنوب، هاوا آیدینلانارکن، دره نین ان درین و ان دار یئرینه یئتیشدیلر.چمین ایچینده، دره نین ایکی یانینداکی دووار کیمی دیک قایالارین باشی گؤرونموردو. قارین اوستونده نئچه قوردون آیاق ایزلری وار ایدی. خیرالله ین آددیملاری یاواشلادی. بیر شئی دئمک ایستر کیمی بیر- ایکی یول اؤسگوردو. آنجاق سؤزونو دیله گتیره بیلمه دی. قوجا سؤگود آغاجینین یانیدا دوردو. پالتوونون دوگمه لرینی آچیب قولتوغونون آلتیندان قیسا لوله لی تفنگی چیخاردیب، سؤگود آغاجینا دایادیقدان سونرا، پالتوونون دوگمه لرینی باغلادی. بارماقلارینین اوجو ایله بیغیندا دونموش قندیللری، بیغیندان نئچه توک ایله بیرلیکده یولوب یئره آتدی. توفنگی گؤتوروب تیترک الی ایله خوروزونو یوخاری چکدی و آغیر آددیملار ایله یئریمه گه باشلادی. بنؤشه ایسه اونون ایله یان یانا یولا دوشدو. هئچ بیر دویغوسو یوخ ایدی آرتیق. قورخوسو، هووشنه سی، چکیلمیشدی. اوشومک، آچلیق، سوسوزلوق هئچ، وارلیغینی بئله حس ائتمیردی. خیرالله قاچاق بیر باخیش ایله بنؤشه نین اوزونه باخماغا چالیشدی ایسه ده، آنجاق گؤزو قاچدی. گؤزونو آددیملارینین اؤنونه تیکیب بیر آز داها یاواشلادی. سانکی یئریمه گه گوجو قالمامیشدی. بیر نئچه آددیم سونرا ایسه آرتیق یئریمه گه تاقطی قالمادی. دیایانیب دوردو. گؤزونو الینده کی توفنگین خوروزونا تیکیب دایاندی. نئچه دقیقه سوسقونلوقدان سونرا، باشینی قاوزامادان، بیر شئی دئمک ایستر کیمی بیر اؤسگوردو. آنجاق بوغازی قیفیللاندی. قورو اوتغوندو. بنؤشه باشینی قاوزامادان دوردوغو یئرده قورودو. هئچ بیر دویغوسو یوخ ایدی. سوروشاجاغی، یوخسا دئیه جگی بیر شئی ده یوخ ایدی. آتاسینین سوسقونلوغوندا هر شئی ائشیتمیشدی. قاییدیب قاچماق کیمی بیر فیکیر ده ذهنینه گلمیردی. یالواریب یاخارماق بئله ایسته میردی. دوردوغو یئرده اودون کیمی قورویوب قالدی. خیرالله ین دا دئیه جگی بیر سؤزو قالمامیشدی آرتیق . سوسقونلوغو ایچینده دئیه جکلرینین هامیسینی دئمیشدی. دؤرد- بئش آددیملیقداکی ایده آغاجیناجان اولان آرالیغی آغیر آددیملار ایله یئریدی. دؤنوب ایده آغاجینا سؤکندی و توفنگی دؤشونه قویوب بنؤشه نی توشلادی. بنؤشه باشینی قاوزادی. سون اولاراق آتاسینین گؤزونون ایچینه باخماق ایسته دی. آنجاق اونون دا گؤزو یانا قاچدی . ایده آغاجینین دالیندا، نئچه آددیم اوزاقلیقدا اوچ- دؤرد قوردون دوردوغونو گؤردو. قورخو کیمی بیر دویغو یوخ ایدی ایچینده، هئچ بیر سس چیخارتمادی، یئریندن قیمیلدامادی. خیرالله بارماغینی ماشایا قویوب چکمک ایسته دی. آنجاق بارماغی دا بنؤشه نین روحو کیمی قوروموشدو. حرکت دن دوشموشدو. بیر داها اؤزونو زورلادی. یوخ، اولان ایش دگیل ایدی. دیشینی قیسیب، وار گوجونو بارماغینا وئردی. بارماغی ماشانی چکمه دی. توفنگی ترسه چئویریب لوله سینین اوجونو دؤشونون سول یانینا دایایاییب، سول الی ایله سیخی توتدو. ساغ الینی اوزالدیب، باش بارماغی ایله ماشانی چکدی. توفنگین پارتلاما سسی قایالارا چیرپیب گری قاییتدی. توفک خیرالله ین الیندن یئره دوشدو. باروت و قان قوخوسو آغیر و دومانلی ��اوادا یاییلدی. قورتلار هورکوب، قاچدیلار. خیرالله ایده آغاجینین گؤوده سینده سوروشرک، دالیسیجا قالین بیر قان ایزی بیراخیب قارلارین اوستونه سه ره لندی. بنؤشه اولدوغو یئردن تئرپنمه دی. اودون کیمی قورویوب قورتلارین گئری قاییتماغینی گؤزله یه رک، دوردوغو یئرده قالدی.\nعبدالله چیگینیمدن ترپه ده رک منی اویاتماغا چالیشیردی:\"آقای دکتر، آقای دکتر، خیلی دیر موندین، ساعتتون زنگ نزد؟ خسته لر قاپیدادیرلار\". گؤزومو آچدیم. عبدالله ین اوزونو آغیر بیر دومان ین آراسیندان گؤروردوم. داها چوخ قوردا بنزه ییردی. یوخو مو گؤردوگومو، یوخسا اویاق می اولدوغومو آییرد ائده بیلمه دیگیمین یانیندا، وار اولوب اولمادیغیمی دا حس ائده بیلمیردیم. بوتون وارلیغیم بیر بوشلوق کیمی ایدی. گؤزومو تکرار یوموب، دیل- دوداغیم آراسیندا:\" اؤلمک ایسته ییرم\" دئدیم.\n*************************************\nایکی هفته سونرا درمانگاهدا خسته لره باخماق ایله مشغول ایکن، جوان بیر اوغلان نوبه سیز، عبدالله آ خبر وئرمه دن، قاپینی بئله وورمامیش، ایچری گیردی. ایلک باخیشدا، پولاتلی یوسوفون اوغلو اولدوغونو تانیدیم. آنجاق آدینی بیلمزدیم. نه اوچون گلدینی و نه ایسته یه جگینی ده آیدینجا بیلیردیم. آنجاق اؤزومو هئچ او یئره قویمادیم:\n- بویور اوغلوم، نه ییندیر؟ هاران آغرییر؟\nبیرآز بویون توتاراق:\n- دوقتور بیگ، منیم هئچ بیر یئریم آغریمیر.\n- بس نییه گلیبسن؟ آیری بیر خسته می گئتیریبسن؟\nسورومون جوابیندا بیر آز آغیر سوسقونلوقدان سونرا بیر ایکی یول اؤسگوردو:\n- من پولاتلی یوسوفون اوغلویام.\n- بلی، اوغول، بیلیرم، من ده درویش کریمین نوه سی یم.\nسسینی بیرآز گوبوتلاشدیراراق:\n- دوقتور بیگ، د ئیه سیز منی باشا دوشمورسوز؟ منیم آناما چئری زولیخا دئیه رلر.\nبو یول، \"سنه آنجاق بئله گؤبوت جواب وئرمک لازیمدیر\" دئیه فیکیرلشرک:\n- منیم ده نه نه مین آدی خدیجه دیر، نه اولسون دئمک؟\nجوان سسینی اوجالتدی:\n- دوقتور بیگ، دئیه سن سیز آنلامیرسیز، من سؤزون ایچینی دئمه لی یم؟\n- بالا، بورا گلن البته کی دردینی دئمه لی دیر، دردینی منه دئمز ایسن، من هاردان بیلیم.\nبیر اوتقوندو، اللرینین بارماقلارینی بیربیرینه کئچیردیب، سیخیشدیردی، آلینینی قیریشدیریب، اوزومه یوخ، بیرآز یانا باخاراق، اؤتکملی بیر سس تونوندا:\nاو ایگنه لردن گتیردوز؟\n- هانسی ایگنه لردن اوغول؟\n- تبریزدن گتیرمک ایسده دیگینیز ایگنه لردن.\n- اوغلوم، سنین نه دئمک ایسده دیگینی من آنلایا بیلمیرم. منیم تبریزدن ایگنه گتیریب گتیرمه دیگیمدن سنه نه؟\n- دوقتور بیگ، بنؤشه منیم آداخلیم دیر.\n- اوغول، بنؤشه خسته دیر، من بیر حکیم اولاراق اونون ایندیلیک آداخلانماسینی مصلحت گؤرمورم و آناسینا دئمیشدیم، آداخلاماقدا بیر آز ال ساخلاسینلار.\n- من ده اونا گؤره گلمیشم، نه زامانا قدر چکه جک بو ال ساخلاماق؟\nمن ده اللریمین بارماقلارینی بیر بیرینه کئچیردیب، سیخیشدیردیم. نه دئیه بیله جگیمی بیلمه دیم. بو اوغلانین نه ایچری گیریشی، نه سس تونو، نه ده سوروسو خوشوما گلمیردی. اونا بوش وعده وئرمک ایله زامان قازانماق ایسته میردیم. قیز اره گئتمک ایسته میرسه، گئتمه مه لی دیر، دئیه اینانیردیم. هئچ بیر خانواده نین باشقا بیر خانواده نین قیزینی آلماق اوچون اونلارا زور دئمه مه لی ایدی. هله بئله دانقاز بیر جاوانین اؤز باشینا قالخیب دا، قیزین ایسته مدیگینیه قارشین \"منیم آداخلیم دیر\" دئیه من�� یالان اوتدورماغا چالیشما سینی هئچ ده بگنمیردیم.\n- اوغلوم، ائشیکده خسته لر نوبه ده دایانیبلار، خاهیش ائدیرم چیخ گئت!\nاوغلان داها دا گوبورتلاشدی:\n- منه باخ، یوخسا قیزدا اؤزوون گؤزون مو وار؟\nبو سورویا آنجاق گوله بیلردیم. گولمه گیمین قاباغینی توتابیلمه دیم، آنجاق اوندان سونرا سس تونومدا جاوانین سوروسونون یئرسیز اولدوغونو بیلدیررک:\n- اوغلوم، من اوتوز یاشیندایام.\n- سن نه تهر حکیمسن؟ بنؤشه سندن ده، سنین آتاندان دا داها ساغ دیر، هئچ بیر خسته لیگی یوخدور، هر گون سحر بولاقدان سو گتیررکن گؤرورم اونو.\n- کندین اوبیری یانیندا بیر درمانگاه آچیب خسته لره باخسان منه ده یاردیمجی اولارسان، منیم ایشیم دن بیرآز آزالار.\nجاوان نه دئمک ایسده دیگیمی باشا دوشمه دی.\n- من نه تهر درمانگاه آچیم، دؤلت منه اجازه وئرر؟\n- دئدیکلرینه گؤره سن کیمین خسته، کیمین ساغ اولدوغونو مندن داها دا یاخچی آنلاییرسان، جاوان.\nاوغلان اؤزونو لاغا قویولموش حس ائدیب، یوموروغونو تهدید اشاره سی اولاراق گؤسته رمک ایله بیرلیکده باغیراراق:\n- منه باخ، بنوشه نی مندن باشقاسی آلیرسا، اونو دا، قیزی دا، سنی ده دوغرارام.\n\" بو یول آرتیق آیاغینی حدیندن ائشیگه قویدو بو اوغلان\" دئیه فیکیرلشرک سسیمی اوندان دا داها اوجالتدیم:\n- منه باخ، جنهم اول چیخ گئت، یوخسا یئریمدن قالخار، سنی بوردا اؤزوم دوغرارام.\nیوموروغونو دوغرودان دا وورماق هدفی ایله قالدیریب منه ساری یوگوررکن قاباغیمداکی میزین اوستوندن وورماق اوچون بیر آز اؤنه اگیلدی. من ده اونون اؤنه اگیلمه سی ایله ائش زامان یئریمدن قالخارکن باشیمین سول یانی ایله یان قیلیجی چه نه سینین ساغ یانینا توخوندوم. داها دوغروسو بیر آز دا بیله رک توخونماق ایسته دیم. کله مین چه نه سینه یان قیلیجی ضربه سی ایله بئینی لاخلادی. میزین اوستونه ییخیلیب، دیغیرلاناراق یئره دوشدو. بو آرادا چیغیرتیمیزی ائشیدن عبدالله قاپینی آچیب ایچری گیردی. جاوانین ایکی آیاغینین اورتاسینا گیریب، تئرسه دونوب ناسیرقا چکر کیمی ایکی آیاغینی قولتوقلارینین آلتینا یئرلشدیررک اوغلانی سورویه سورویه درمانگاهین چیخیش قاپیسیناجاق چکدی. قاپینی آچیب ایت اؤلوسو کیمی قارلارین اوستونه آتدی. عبدالله نین دئدیگینه گؤره اوغلان اؤزونه گلن کیمی قالخیب، دینمز سؤیله مز باشینی آشاغی سالیب قویوب گئتمیشدی.\nقیش قورتولماغا باشلامیشدی. قارلار یاواش یاواش ارییرکن تارلالاردا قارین آلتیندان یاشیل بوغدالار، تپه لرین گونئی ینده یازچیچکلری، بنؤشه لر گؤرونمه گه باشلاییردی. گون اورتادان سونرالاری، چایین قیراغیندا گزمه گه چیخیردیم. بعضی گونلر جاوان اوشاقلار منی گؤرونجه قاباغیما قاچیب، \"دوقتور بیگ، بالیق ایسته ییرسیز؟\" دیئه سوروشاراق، چایدان توتدوقلاری تازا بالیقلاردان منه پای وئرمه گه بیربیرلری ایله یاریشیردیلار. بیر آخشام گون باتانا یاخین گئزمکدن قاییدارکن درمانگاها یاخینلاشدیغیمدا پولاتلی یوسووفون درمانگاها ساری گلدیگینی گؤرونجه قورخماغا باشلادیم. الینده توربادا آغیر بیر شئی وار ایدی. \"گوبوتلوق ائدرسه، بونو دا اوغلو کیمی بیر کله ووروشو ایله یاتیردارام\" دئیه اؤزومه اورک وئرمه گه چالیشاراق، هئچ چکینمه دن یولوما دوام ائتدیم. یاخینلاشینجا ایچینده بیر باریش دویغوسوحس ائتدیم. بیرآز داها یاخینلاشدیم. سلاملاماقدا منی قاباقلادی. بیر بیریمیزه اون آددیم قالا�� \"سلام دوقتور بیگ\" دئیه سسلندی. یاخینلاشیب گؤروشدوک. بیرآز دا اوتاناراق:\n- دوقتور بیگ، سیزین ایله دانیشماق ایسته ییردیم.\nدئدی.\nسسینده هئچ ده دوشمانلیق کیمی بیر شئی یوخ، داها چوخ باریش و محبت حس ائدیلیردی.\n- بویور گئدک ایچری، بیر چای ایچک، یوسوف قارداش.\nدئدیم.\nبیرلیکده درمانگاها گیریب، یوخاری قاتا چیخیب، اوتوردوغوم ائوه گیررکن، عبدالله آ سسلندیم.:\n- عبدالله، مهمون داریم، لطف میکنی یه چایی بذاری!\nعبدالله اوتاغیندان چیخیب یوسوفو گؤرونجه قورخدو. آنجاق یوسوف اونو دا دوستجا سلاملاییب ال وئرینجه قورخوسو تؤکولدو. منیم اوتاغیما گیریب اوتوردوق. یوسوف الینده گئتیردیگی توربادان بیر قوتو چیخاردارکن:\n- دوقتور بیگ، سیزه بیرآز بال گتیرمیشم.\nدئیه قوتونو منه اوزالتدی.\n- چوخ شرمنده ائدیبسوز منی، یوسوف قارداش.\n- باغیشلایین دوقتور بیگ، منیم اوغلان گلیب بوردا سیزه قارشی ادبسیزلیک ائیله ییب، آنجاق سیزده یاخچی ایش گؤروب، حقینی آووجونا قویوبسوز.\n- یوسوف قارداش، باغیشلایین، سیزین آقازاده منی مجبور ائتدی، اؤزومدن دفاع ائتمه لی ایدیم، آنجاق نه ائله مه لی؟ جاواندیر، اؤگرنر........\nدئیرکن یوسوف سؤزومو کسدی:\n- دوقتور بیگ، اوغلان بوتون دلی اولوب. قیشین سویوغوندا بئله، گئجه لری گئج ساعاتاجاق دیزه جن قارا باتا- باتا، تارلالارین آراسیندا، چایین قیراغیندا، گزیردی. الی آیاغی ایشه سووویوب. قیش چیخدی، پتک لریمیزی یئر به یئر ائتمه لییک، مال حیوانا باخمالییق، اوغلان سحردن گون اورتایا جاق یاتیر، اوندان سونرا دا بوش بوش تپه لرده گزیر....بنؤشه نین خسته اولدوغونا اینانمیر، \"منه یالان دئییرلر، بنوشه هرزامانکیندان داها ساغ دیر، اونو گؤروره م، دئییر. بیر شئی دئدیگیمده ده تئز داشیب، چیغیر باغیرا باشلاییر. دوقتور بیگ، چوخ قورخورام، اوغلانین الیندن بیر خاطا چیخاجاق، بو ایشین بیر چاره سی یوخدور. ....؟\nعبدالله ین قاپینی آچیب ایچری گیرمه سی ایله یوسوف سؤزونو کسیب، آیاغا قالخیب عبدالله ایله تکرار سلاملاشیب ال وئره رک اونونلا دانیشماغا باشلادی. بو آرادا بیر آز فیکیرلشمک اوچون بیر فرصت تاپدیم. ذهنیمین ان قارانلیق بور بوجاغینی آختاردیم. بیردن بیره ذهنیمه بیر فیکیر یئتیشدی، \"آها، بو \"قان\" گؤسترمک مسئله سینی حل ائده بیلسم، هر شئی یولونا گیرر\". عبدالله اوتاقدان چیخدیقدان سونرا:\n- یوسوف قارداش، بیلیرسن، بیز...... اره گئدن قیزلاردان.... با...........\nسؤزوم یاریدا قالدی. قالانینی گئتیره بیلمه دیم. یوسوف سئوال دولو باخیشینی اوزومه تیکدی و هئچ بیر شئی دئمه دی. \"یوخ، بئله اولماز.....\" دئیه ذهنیمدن کئچدی. سؤزومو تازادان باشلادیم:\n- بیلیرسیز، اره گئدن قیزلارین اؤزوندن هئچ او اوغلانا گئتمک ایسته ییب ایسده مه دیگینی سوروشموروق بیز. داوار آلماق ایله قیز آلماغین بیرآز فرقی اولمالی دیر، یوسوف قارداش، قیزین اؤزوندن سوروشمالییق، دوغرودان دا او اوغلانا گئتمک ایسته ییر یا یوخ.......\nیوسوف منیم دئدیکلریمی آنلاماییر کیمی دوداغینی بوزوب:\n- دوقتور بیگ، بنؤشه منیم اوغلومدان داها یاخچی بیر جاوان هاردان تاپاجاق، ماشاالله ساغلیغی یئرینده، الیندن ایش گلن اوغلاندیر. باخ، بو دلی لیگی اولمازسا، سحردن آخشاما ایشلر، اونون بئجردیگی آری لاری، بیزیم ماحالدا هئچ کیم بسله یه بیلمز. منیم کؤنلوم ایسته ییر کی بنوشه گلیب بیزیم ائوده خانیم کیمی یاشاسین، ماشاالله، یاغیمیز، بالیمیز، حیوانیمیز، هر شئیمیز وار. بنؤشه یوخسول بیر ائوین قیزی دیر، سحر دن آخشاما پالچیق ازیر، بیزیم تیمورا گلسه، اوندان سونرا خانیم کیمی یاشار.\n- آخی، او خسته دیر.\n- باشیوا دؤنوم، دوقتور بیگ، آلله بیر خسته لیک یاراتمیشسا مین بیر درمان یارادیب، بو قیزین خسته لیگینه بیر درمان یوخ مو؟\n- واللهی منیم الیمدن بیر درمان گلمیر.\n- آیری حکیملر بیر درمان تاپابیلمز؟\nبیلمیرم هاردان گلدی ایسه، بیردن بیره ممدکریم دائی گؤزومون قاباغیندا جانلاندی. ممد کریم آنامین دایی سی ایدی. ماماغان دا یاشاییردی. قیسا بویلو، آریق، آنجاق قمیش کیمی سیخی و قیوراق بیر بیر بدنی وار ایدی. اینجه سسی ایله تر- تله سیک دانیشاردی، دئدیکلرینین بیر چوخونو دا باشا دوشمک اولمازدی. بعضاً ده دانیشارکن تاخما دیشلرینین یوخاری پارچاسی آغزینا دوشردی. بوغولور کیمی اولاردی، باش بارماغی ایله دیشلرینی تازادان داماغینا یاپیشدیراردی و تر – تله سیک سؤزونه دوام ائدردی. سکسن یاشینین اوستونده اولدوغونا قارشین، هله ده قیوراق و جانلی ایدی. درگز ایله اوت بیچمکده، تیکان شله سی یوکله مکده اونون اوستونه یوخ ایدی. او لحظه هارادان ممدکریم دائی آغلیما گلدی ایسه، بیلمیرم. آنجاق اونو یانیمدا ایمیش کیمی حس ائدیردیم.\n- یوسوف قارداش، منیم بیر داییم وار، بلکه او بو ایشه بیر علاج تاپابیلر، آنجاق من قیزین اؤزو ایله اؤنجه دانیشمالییام گؤروم اوغلانی ایسته ییرمی.\nیوسوف باشینی آشاغیدان یوخاریا ترپده - ترپده فیکیره گئتدی. یئریندن قالخارکن:\n- چوخ ساغ اولون، دوقتور بیگ، من سیزین خبرینیزی گؤزله ییرم.\nدئییب خداحافظ لشدی.\nائرته سی گون آخشام عبدالله یی کوزه چی خیرالله گیله گؤندردیم. بنوشه ایله بیرلیکده قالخیب درمانگاها گلمک لرینی ایسته دیم. اوچو ده درمانگاها گلدیلر. گؤزوم بنؤشه نین گؤزونه توش گلدیگینده، گئنه او شن، یاشام و سئوینج دولو گؤزلری گؤرونجه سانکی بوتون دونیا منیم ایدی. اؤزومو دونیانین ان خوشبخت انسانی اولاراق حس ائدیردیم. خیرالله ایله مشهدی فیضه نین گؤزله مه سالونونودا اوتوروب گؤزله مکلرینی خواهش ائدیب، بنؤشه ایله بیرلیکده معاینه اوتاغینا گیریب، قاپینی باغلادیم. بنؤشه ده آرتیق قورخو کیمی بیر شئی حس ائتمیردیم. آنجاق بیرآز نیگاران ایدی. منیم اوندان نه سوروشاجاغیمی ماراق ائدیردی. راحاتجا معاینه تختینین اوسدونده اوتوردو. من ده چوخ راحات جا سؤزه باشلادیم.\n- باخ، قیزیم، منه آرخایین اولابیلرسن. مندن سؤز چیخماز، جانیمین باهاسینا اولسا دا سنه بیر زیان گلمه سینی اؤنله مه گه چالیشاجاغام. یوسوفون اوغلو تیموردان باشقا بیر سئودیگین واردی ایسه، منه دئیه بیلرسن.\nگئنه جانینا بیر قورخو دوشدو. باشینی آشاغی سالیب، آلت دوداغینی چئینه نه مه گه باشلادی. من ده اونو زورلاماماق اوچون هئچ بیر شئی دئمه دیم. نئچه دقیقه سونرا، آنجاق چتینلیک ایله ائشیده بیله جگیم قیسیق بیر سس تونوندا:\n- گئتدی:\n- اؤنملی دگیل، قیزیم، ایسترسن تاپیب، گتیرریک.\nدئدیگیمین جوابیندا:\n- یوخ، ایسته میرم.\nدئدی و گئنه آلت دوداغینی چئینه یه رک آغیر بیر سوسقونلوغا دالدی. \" کیم ایدی؟ هارا گئتدی؟ نیه ایسته میرسن آرتیق؟\" کیمی بیر شئی سوروشماق ایسته میردیم. بیر حکیم ایله خسته سی آراسینداکی دانیشیق امنیت مامورو ایله متهم آراسینداکی دانیشیقدان فرقلی اولمالی ایدی. قالخیب، اللریمی شالواریمین جیبینه سوخوب، پنجره دن ائشیگه باخارکن اؤز ایچیمده سوروشابیله جگیم سورولارین احتمالی جوابلارینی یوخلاماغا باشلادیم.\"کیم ایدی؟\"، \"ایت اوغلو پاراخ!\" کیم اولدوغونون نه نقشی وار؟، \"هارا گئتدی؟\"، جهندمین دیبینه!\"، نییه ایسته میرسن آرتیق؟ سوروسو داها دا گولونج ایدی اؤزوم اوچون. جوابی دا \"بیلمیرم\" اولاجاق ایدی.بال نییه شیریندیر؟ بیبر نییه آجی دیر؟ بونلارین هامیسیندان دا، داها یئرسیزی قیزا بوشونا اومید وئرمک، یالاندان اوره گینی آلماغا چالیشماق، بوش بوش سؤزلر ایله گولدورمه گه چالیشماق، یوخسا مسئله نی \"اؤنملی دگیل، اونود\" دئیه اؤنمسیزلشدیرمه گه چالیشماق اولابیلردی.\nیالنیز بنؤشه دگیل، او یاشلاریندا، \"بخت قاپیسیندا\" یوخ \"بدبختلیک قاپیسیندا\" اولان قیزلارین هامیسی توی گئجه سی \"قان\" وئریب وئره بیلمه مک قورخوسوندان آغیر دپرسیونلار یاشاییردیلار، گئجه لری قورخولو قاراباسمالار ایله اویانیب اؤزلرینی قان تر ایچینده توی گئجه سی کابوسوندان قورتارماغا چالیشیردیلار. هانسی قیز اون یول هیجله یه گیریب، مسئله دن شخصی بیر تجربه قازانمیشدی؟ \"قان\" تحویل وئریب وئره بیلمه مه گین قیزین ناموسو ایله ، عفتی ایله هئچ بیر علاقه سی اولمادیغینی کیم اثباتلایابیلردی؟ او یاشداکی قیزلارین بو مسئله دن اله گتیردیکلری بیلگی یالنیز کوللار کندینین فاجعه سینین جاوان بیر قیزین بیر اوغلان ایله قاچدیغی اوستونده چیخدیغی ایدی. بلکه ده آنالاریندان ائشیتدیکلری یالنیز \"قیزیم اؤزووه دیقت ائله\" اولموشدو. \"اؤزووه دیققت ائله\" نین نه دئمک اولدوغو بئله اونلارین بیر چوخونا آنلاتیلمیردی. \"اؤزووه دیققت ائله\" دئمک \"ان اساسلی، ان درین ، اؤزوون بئله کونترولوندا اولمایان دویغولاروو سرکوب ائله! \" می دئمک اولدوردو؟ نه جور؟ نه ایله؟ \"اؤزووه دققت ائله!\" دئمک \"آمان ها الینی قیچلاریوین آراسینا یاخینلاشدیرما!\" دئمک می اولوردو؟ قورخو، قاراباسما، دپرسیون، کسینتیسیز بورون قانامالاری، کورلوق، لاللیق، میندارلیق دویغوسو و بونونلا باغلی واس واسیلیق، بوزو سیندیریب، هر شئیی دفعه لرجه تکرار تکرار یوماق اجباری، فلج اولماق و حتی اؤزونو اؤلدورمک کیمی عارضه لر الزاما \"بدبختلیک قاپیسیندا\" اولان قیزلارین هامیسنینین یاخاسینی توتماقدایدی. \"بدبختلیک قاپسیندا\" اولان قیز هر شئیدن اؤنجه اؤزوندن، اؤز بدنیندن قورخوردو. آلدیغی تک و هرکس طرفیندن تکرارلانان بیلگی، کوللار کندینین فاجعه سنینین بیر قیز ایله بیر اوغلانین آتا- آنالارینین اجباری ایله یوخ، اؤز ایستکلری ایله ائولندیکلری و بئیله جه بیر قیزین \"ناموسو\" نامشروع یئره زده لیندیگی اوچون قوپموش اولدوغو ایدی.\nعؤمرومده ایلک یول دویغولارین کلمه لره سیغمادیغینی، کلمه لرایله آنلاتیلابیلمه دیگینی و دویغولارا کلمه لر ایله جواب وئریله بیلمه یه جگینی، دلیلین، منطیقین، آغیلین دویغولار قارشیسیندا دالغالی بیر دنیزده بیر سامان چؤپو قدر گوجو اولمادیغینی حس ائتدیم. ذهنیمه گلن هر آخماقجا سووالا اؤزوندن ده داها آخماقجا بیر جواب تاپیردیم.\nباهارین گؤزل گونلری باشلامیشدی. گونشین ایستی سی پنجره نین شیشه سیندن ایچری سیزیردی. تارلالاردا بوغدالار گؤم گؤی بیر فرش کیمی سریلمیشدیلر، قارشی داکی تپه لرده قار ارییب، آنجاق شیریق شیریق یوللار کیمی قالمیشدی. پنجره نین اؤنونده کی آرمود آغاجیندا تومورجوقلاری دیمدیکله یه ن «جهره ائییرن» قوشلاری قیشدا گؤروندوکلریندن داها رنگلی گؤرونوردولر. ایکی آدا گؤه رچینی یئرده کی کیچیک بوداقلاری دیمدیکلری ایله گؤتوروب، اوچوب، آرموت آغاجینین ان باشیندا بیر هاچادا بیربیری اوستونه ییغیردیلار. \"آخ، بو گؤه رچینلر بیربیرلرینه بیز انسانلاردان داها چوخ وفالی دیرلار، عؤمور بویو بیربیرلرینه صادیق قالارلار\" دئیه فیکریمدن کئچرکن، دؤنوب بنؤشه یه،:\n- گل، گل بو گؤه رچینلره باخ!\nدئدیم.\nپنجره نین اؤنونه یاخینلاشیب ائشیگه باخماغا باشلادی. اوشاق کیمی بیر سئوینج ایچینده، آرموت آغاجینین زیروه سینده کی هاچانی گؤسته ره رک:\n- باخ، سبته ییغیرلار.\n- بونلارا آلاپاخلا دیئه ریک بیز، گؤورچیندن بؤیوکدورلر، آنجاق بونلاردا گؤیرچین جینسیندن دیرلر، گؤرورسن کول رنگینده دیرلر، بوغازلارینین آلتینداکی حلقه ایله بویونلارینا بزک تاخمیش گلینه بنزه ییرلر. قوشلارین بیر پاراسی، قوو قوشلاری، گؤیرچینلرین بیر پاراسی و قومرولار بیربیرلرینی تاپدیقدان سونرا یاشاملاری بویونجا بیرلیکده قالارلار.\nدئدیم.\nسئوینجی اوزوندن سیلیندی، آلینی قیریشدی، گؤزلری یئنه کدرلشدی، دوداغینی بوزه رک:\n- منی آلداتدی!\n- کیم؟\n- سپاه دانش.\nبوغازی بیچیلدی، گؤزو یاش ایله دولدو، یئنه آلت دوداغینی چئینه یه رک:\n- سنی آلاجاغام، دئدی، سنی آلاجاغام، تهرانا آپاراجاغام، گؤزل بیر یاشام قوراجاغیق دئدی.\nاختیاریمدا اولمادان:\n- وای ناموسسوز!\nدئیه آغزیمدان چیخدی.\nدؤنوب اللریمی شالواریمین جیبلرینه سوخوب، اوتاغین بویونو آددیملارکن:\n- اولوب، کئچیب، کئچمیشه یانما.\nدئدم.\nدئدیگیمی ائشیتمه میش کیمی پنجره دن ائشیگه باخا باخا اؤزونه دالدی. نئچه دقیقه دن سونرا \"بنؤشه\" دئیه چاغیردیم. منه ساری دؤندو، آنجاق یئنه اوزومه باخماقدان چکینیردی.\n- ایندی من بومسئله یه بیر یول تاپارسام، پولاتلی یوسوفون اوغلو تیمورا گئدرسن می؟\nدئیه سوروشدوم. اومودسوزجا باشینی توولادی:\n- اولماز، منی تیکه تیکه دوغرارلار.\n- باخ قیزیم، سنه دئییرم، من بو مسئله یه بیر یول تاپارسام!\nقورو اوتقوناراق:\n- او دا اوبیریلر کیمی بیر اوغلاندیر دا.\n- ایسدرسن، دئمه لی؟\n- اولسون دا.\n- سن منه آرخایین اول!\nنئچه دقیقه دن سونرا قاپینی آچیب، خیرالله ایله مشهدی فیضه نی ایچیری چاغیردیم. اؤزومو بیر آز ییغیشدیردیقدان سونرا اوزومو مشهدی فیضه یه توتوب:\n- مشهدی فیضه خانیم، من بئله شئیلردن قورخارام، آنجاق چاره یوخدور، سیزه دئمه لی یم. بنؤشه نین دردی، ائله بئله هرکسین باشینا گلن بیر درد دگیل، اونون قارنینا جین گیریب.\nدئدیم.\nمشهدی فیضه بیردن بیره قورخولو بیر هارای چیخارتدی:\n- ای وای آلله\".....رحمتلیک رستم عمی اؤلدو، یوخسا او بو ایشلری باشاراردی. مال حیوانی دا ساغالتاردی او. ممد حسین گیلین کئچی لری نین بوغازیندا بیرشئی قالمیشدی، حیوان کئچی اؤلوردو. رستم عمی بیر یول کئچی یه اؤسگور دئدی، کئچی اؤسگوروب، بوغازینا تاخیلان سوموگو ائشیگه آتدی. بیزیم ماحالدا اونون ساغالتابیلمه یه جگی خسته یوخ ایدی.\n- قورخمایین، منیم ده ماماغاندا تانیدیغیم بیر قوجا کیشی وار، اودا بو ایشلری باشارار. من اؤزوم اونون نئچه نفر بئله خسته نی ساغالتدیغینین جانلی شاهیدییم.\nمشهدی فیضه ال آیاغا دوشدو:\n- دوقتور بیگ باشیوا دولانیم، قوربانین اولوم، سنه ایکی قوزو کسرم، او کیشی نی تاپ گتیر، بو جینی قیزین قارنیندان چیخارتسین، اونو ساغالتسین.\nدئدی\nجمعه گونو، فروردینین اون آلتیسیندا سحر گون چیخمامیش، پاشا نین چادیرلی جیپی ایله اردبیله ساری یولا چیخارکن عبدلله یا، شنبه گونونه قاییدابیلمزسم، خسته لره دوقتورون بیر گونلوک مرخصلیکده اولدوغونو سؤیله مه سینی تاپیشیریق وئردیکدن سونرا، یولا چیخدیم. آخشام گون باتاندا ماماغان آلتیندا تبریزدن توفارقانا مسافیر چکن اتوبوسدان ائنیب، هاوا قارانلیقلاشارکن اؤزومو ماماغانا یئتیردیم. ممد کریم دایی نین قیزی رقیه قاپینی آچدیغیندا منی گؤرونجه تعجب ایله:\n- وای، صادق، گونون بو واقتیندا بوردا نه ایله ییرسن؟\nدئیه سوروشدو.\nگوله رک:\n- ممد کریم دائی نی قوناق آپارماق اوچون گلمیشم.\nدئدیم.\nآخشا م یئمه گیندن سونرا ممد کریم دایی یا اولوب کئچنی آنلاتیم و صاباحی سی گون منیم ایله خیاوا گلمه سینی خاهیش ائتدیم. ممد کریم دائی:\n- اوغلوم من بئیله شئیلری باجارمارام، منی خاطایا قویما!\nدئیه جواب وئردی.\nاونو راضیلاشدیرماغا چالیشدیم:\n- ممد کریم دایی، بو بیر انسانین سرنوشتی دیر، سندن خاهیش ائدیرم، گل ده بیر تئاتر اوینا، بیر انسانین جانینی قورتار.......!\n- اوغول، منیم ایشیم گوجوم وار، زمی ده ور قویوروق، یئرآلما زمی سینین یاریسینی داها اکه بیلمه میشم....\n- ممد کریم دایی، سندن خاهیش ائدیرم، من سنین زیانیوین ایکی قاتینی وئررم.......\n- اوغول بئله بیر ایش اولماز، من بئله بیر شئی باجارمارام.\nدئیه ایکی آیاغینی بیر باشماغا سوخدو. سونوندا ممدکریم دایی نین قیزی سؤزه قاریشدی:\n- داداش، من میریق جعفرقولو نو آپارارام یئرآلما زمی سینی اکیب قورتاراریق. سن منه آرخایین اول، دوقتور بی بی اوغلونون خاطیرینی قیرما.....!\nدئیه راضیلاشدیردی.\nائرته سی گون ممدکریم دایی ایله بیرلیکده سحر تئزدن یولا چیخیب آخشام قارانلیقلاشاندا خیاوا یئتیشدیک. اتوبوسدا تبریزدن اردبیله گئدرکن چوخ زامانیمیز وار ایدی. ممد کریم دایی کئچمیشلردن، قدیم گونلردن دانیشیردی:\n- بورنو زیلیقلی، آمما سئویملی بیر اوشاق ایدین. بیرگون آناوا، بواوشاق بؤیویونجه بیر پوخ اولار، چوخ هوشلو باشلی دیر دئمیشدیم، ماماغان آلتینا گلدیگینده سنه شاماما وئردیگیمی خاطرلاییرسان؟، ماشاالله، ماشاالله، ایندی بؤیویوب حکیم اولوبسان، الله بوندان دا داها اوجالتسین سنی بالا..............\nمن ده اونا خیاودا باشیمدان کئچنلردن آنلاتیردیم. اورایا یئتیشدیگیزده نئجه بیر تئاتر اوینایاجاغینی اؤیردیردیم. حتی دئیه جگی سؤزلرین بیر پاراسینی یاخچی اؤیرنمه سی اوچون تکرارلاماسینی ایسته ییردیم. خیاوا چاتار چاتماز عبدالله ی کوزه چی خیرالله گیله گؤندردیم. ائرته سی گون آخشاما پولاتلی یوسوف گیلی ائولرینه گتیرسینلر، دئیه تاپیشیریق وئردیم. تیمورون دا اوردا اولماسی گرکدیگی اونودولماسین دئیه تاپیشیردیم.\nائرته سی گون آخشام ممدکریم دایی ایله بیرلیکده خیرالله گیله گئتدیک. تندیر ائوینین قاپیسیندان گیردیگیمیزده هئچ گؤزله مه دیگیم بیر منظره ایله قارشیلاشدیم. تاواندان چوخ گور ایشیقلی بیر تورچیراغی آسیلمیشدی. اوندان علاوه ایکی لامپا چیراغی دا یانیردی. اوتاغین اورتاسیندا بؤیوک بیر سفره آچیلمیشدی. پولاتلی یوسوفون کسدیگی قوزو قاوورولوب بؤیوک میس قابلاردا سفره یه دوشنیلمیشدی. تازا چؤرگین عطری هله میطباقدان چکیلمه میشدی. تندیردن ایکی آددیم بویاندان باشلایان یاریم متیر اوجالیقداکی سککی نین اوسدونده دؤشکجه لر، موخدده لر دوزولموشدو. یوسوف ایله خ��رالله سککی نین اوستونده موخدده یه دایانیب اوتورموشدولار. اوبیری لر ده اوتاغین دؤره سینده یئرده اوتورموشدولار. قاباغیمیزا قاچان ایلک آدام ایسه تیمور اولدو. هؤوشنه لی اولاراق:\n- باغیشلایین دوقتور بیگ، سیزدن چوخ عذر ایسته ییرم.\nدئیه تر تله سیک الیمی توتوب اؤپمه گه چالیشدی. الیمی گئری چکیب بوینونو قوجاقلادیم:\n- اولسون، اوغول، جوانسان، هله اؤیرنه جگین چوخ شئیلر وار.\nدئیه اوزوندن اؤپدوم. سون سلاملاشدیغیم ایسه بنؤشه ایدی. او لحظه نه گؤردوگوم او شیطان قیز، نه ده قورخولارا بورونموش، تیتره مکدن دیشلری بیربیرینه توخونان قیز ایدی. آغیر و چوخ متین بیر خانیما دؤنموشدو و قوناقلارا قوللوق ائتمک اوچون جان آتیردی. یئمگیمیزی یئییب، سفره نی ییغیشدیردیقدان سونرا چایی میزی دا ایچدیک. گؤز اشاره سی ایله ممد کریم دایی یا \"ایندی سیرا سنده دیر\" دئیه آنلاتدیم. ممد کریم دایی هر زامان تر- تله سیک و آنلاشیلماز دانیشدیغینا قارشین بو یول چوخ آیدین و آغیرجا سؤزه باشلادی:\n- ائشیتدیگیمه گؤره بو قیزین قارنینا جین گیریب؟\nاوزونو بنوشه یه توتاراق:\n- قیزیم منه بیر چاناقدا بیر آز ایلیق سو گتیر، اؤزون ده اوتاغین اورتاسیندا اوتور!\nدئدی.\nبنؤشه اؤزو پیشیریب، ماوی لوغابلادیغی، آشاغیسیندا \"بنؤشه\" کلمه سینین گؤروندوگو بیر چاناق گتیریب مانقالین اوستونده کی چایدانلیقدان بیر آز ایستی سو، سککی نین یانینداکی کوزه دن ده بیر آز سویوق سویو قاریشدیریب ممدکریم دایی نین اؤنونه قویارکن،\n- بویور عمی!\nدئییب، اوتاغین اورتاسیندا اوتوردو. ممدکریم دایی یانیندا گتیردیگی توربادان بیر اؤنجه کی گئجه بیرلیکده حاظیرلادیغیمیز تنیکه قوتونو چیخاردیب قاپاغینی آچارکن هرکسین ائشیده بیله جگی بیر سس ده \"بسم الله الرحمن الرحیم\" دئدی. قوتونو الینده قاوزاییب هئچ کسین ائشیتمه دیگی بیر ایکی سؤز اوخویوب قوتویا پوفله دیکدن سونرا قاپاغینی آچیب، ایچینده ن قیف شکلینده گیرده لنمیش بیر کاغاذ چیخاردیب، باشینی حؤصله ایله آچیب، ایچینده کی خیردا اوتلاردان بیر چیمدیک گؤتوروب چاناقداکی سویا سپرکن، گئنه هئچ بیریمیزین ائشیده بیلمه دیگی بیر شئیلر پیچیلدادی. او کاغاذی بوکوب آیری بیر کاغاذین ایچیندن بیر شئیلر سویا آرتیردی، اوچونجو و دؤردونجو کاغاذدان دا یئنه سویا بیرشئیلر تؤکدو. هرکسین گؤزو تعجب ایله ممدکریم دایی نین الینه تیکیلمیشدی. او کاغاذلارین ایچینده نه اولدوغونو بیر من، بیر ده ممد کریم دایی بیلیردیک، بیریسی گوزاوان گولو ایدی. بیریسی قازآیاغی توخومونون دارتیلمیشی، اوبیری لر ده دارتیلمیش گیگیتگن یارپاغی ایله یونجا ایدی لر. ممدکریم دایی کاسانین ایچینده کی سویو بیر ایکی اوچ یول بارماقلاری ایله قاریشدیردیقدان سونرا \"نعوذ بالله من الشیطان الرجیم\" دئیه رک آیاغا قالخدی. بو آرادا گؤزوم بنؤشه نین گؤزونه دوشدو. قیزین گؤزوندن سئوینج ایله شیطانلیق فیشقیریردی. بو ایشین هامیسینین بیر تئاتر اولدوغونو یاخجی آنلامیشدی. بو تئاترین ایچینده بیر رول اویناماق کیمی بیر فیکیری اولدوغونو دا اوخوماق چتین دگیل ایدی. ممدکریم دایی هرکسه، چوخ ائتکملی بیر سس تونوندا:\n- قیزین آناسی کیمدیر؟\nدئیه سوروشدو.\nمشهدی فیضه خانیم:\n- منم عمی.\nدئدی.\nممد کریم دائی:\n- بو ایش خاطالی ایشدیر، جین چیخارکن قیزی دا اؤزو ایله سوپوروب گؤتوره بیلر، ساریل قیزووا خداحافیظلیک ائدر کیمی اوپ، بیر ده دققت ای��ه گؤزونون ایچینه باخ!\nدئدی.\nمشهدی فیضه هؤووشنه یه قاپیلدی، بوغازی بیچیلدی، گؤزو یاش ایله دولدو، قورخو لارو وحشت ایچینده بنؤشه نین قارشیسیندا دیزه چؤکدو، اونون بوینونا ساریلارکن آغلاماغینی توتابیلمه دی. هیق هیق آغلارکن بنؤشه نی دویاناجاق اؤپوب اوخشادی. ایسته کسیزجه گئری چکیلیب سئوال و یالواریش دولوسو باخیشینی ممدکریم دایی نین اوزونه تیکه رک، تیترک سس ایله:\n- ایندی نه ایله ییم، عمی؟\nدئیه سوروشدو.\nممد کریم دایی گئنه ائتکملی بیر سس تونوندا:\n- سنه دئدیم کی، ایندی دققت ایله گؤزلرینین ایچینه باخ!\nدئدی.\nمشهدی فیضه اؤزونو اوتوردوغو یئرده بیر آز یئر به یئر ائیله دی، بیر آز گئری چکیلدی وبنؤشه نین گؤزونون ایچینه باخماغا باشلادی. بوتون بونلارین بیر تئاتر اولدوغونو آنلاییب آنلامادیغینی حس ائده بیلمه دیم. آنجاق بیر راحاتلیغا قووشدو. سانکی قورخو و هؤوشنه سینه سرین سو سپیلدی. بنؤشه ایسه بوتون بونلاری شیطانجا باخیشلاری ایله ایزله ییر و هئچ بیر شئی دئمیردی. جین چیخارکن اونو دا اؤزو ایله گؤتوره بیله جگیندن قورخموردو. ممدکریم دایی یئنه مشهدی فیضه یه خطاب:\n- ایندی قالخ، بیر یورقان گتیر سال بو قیزین باشینا!\nدئدی.\nمشهدی فیضه آغیرجا یئریندن قالخیب، سککی نین سونوندا بیربیرینین اوستونه ییغیلمیش یورقانلاردان بیریسینی گئتیریب، بنؤشه نین باشینا سالماق ایسته رکن، تیمور یئریندن داشلاندی. قورخو و یالواریش دولو سسی ایله، ممدکریم دایی یا خطاب:\n- عمی دور، عمی باشووا دولانیم، جین بنؤشه نی آپارسا نه اولار؟\nدئیه یالواردی.\nممد کریم دایی تیمورا اعتناسیز بیر باخیش ایله:\n- اوتور یئرووه، هله بیلمیرم نه جور جین دیر.\nدئدی.\nمشهدی فیضه قورخا- قورخا یورقانی بنؤشه نین باشینا سالیب گئدیب یئرینده اوتوردو. ممدکریم دایی بیر ده هامینین ائشیده جگی شکیلده اوجا بیر بسم الله اوخودو و یاواشجا اگیلیب ساغ الینی بیر ایکی یول بنؤشه نین باشینین اطرافیندا دولاندیردیقدان سونرا آلنینی اوغوشدوراراق فیکره جومدو. سول الی ایله باشینی قاباقدان دالی یا ساری سیغالاییب الینی باشینین دالیسیندا ساخلادی. دؤنوب ساغ الینی بیر ده بیر ایکی یول بنؤشه نین باشینین اطرافیندا گزدیردیکدن سونرا، قامتینی دوزلدیب درین بیر نفس چکدی. ساغ الی ایله ساققالینی سیغالارکن:\n- چوخ خاطالی ایشدیر، ....چیراقلاری سوندورون، آنجاق بیریسی قالسین، اونوندا پیلته سینی آشاغی چکین، چوخ آز ایشیق اولسون!\nدئدی.\nخیرالله قالخیب سقف دن آسیلی اولان تور چیراغینین یئلینی آچدی. مشهدی فیضه ده لامپا چیراغینین بیرینی پوفله دی، ایکینجی لامپانین دا پیلته سینی آشاغی چکدی، آنجاق بیر شام قدر ایشیق بیراخدی. ممدکریم دایی بنؤشه نین دالیسینا کئچیب، چؤمبه لیب، ایکی الینی بنؤشه نین ایکی یانیندا بیر ایکی یول آشاغیدان یوخاری، یوخاری دان آشاغی حرکت وئردی و آیاغا قالخدی. تاسف ایله دولو بیر سس تونوندا:\n- بوینوزلو جین دیر.\nدئدی.\nهامی نین سئوال دولو باخیشی ممدکریم دایی نین آغزینا تیکیلدی. ممدکریم دایی یئنه ائتکملی بیر سس تونوندا:\n- بو جین بوینوزلو جین دیر، چیخارکن یا یوخاریدان، یا دا آشاغی دان چیخاجاق.\nدئییب بیر بیر اوتورانلارا باخدی. خیرالله\n- عمی، جین چیخسین دا هاردان چیخارسا چیخسین.\nدئیه جواب وئردی.\nممدکریم دایی درین بیر نفس آلیب، یوخاریدان آشاغی باشینی توولایاراق:\n- خاطالی بیر ایش دیر، جین یوخاری ��ان چیخارسا، قیزین آغزی گؤزو ایریله جک، عؤمورونون سونونا قدر آغزی گؤزو ایری قالاجاق.\nدئدی.\nچئری زلیخا:\n- من آغزی گؤزو ایری گلین ایسته میرم. آشاغی دان چیخارت عمی.\nدئدی.\nممدکریم دایی ساققالینی سیغالایاراق:\n- بو جین بوینوزلو جن دیر، آشاغی دان چیخاجاق اولورسا، قیزین قیزلیغینی گؤتوره جک.\nدئدی.\nآغیر بیر سوسقونلوق ائوین فضاسینی دولدوردو. هرکس باشینی آشاغی سالیب، هئچ بیر شئی دئمه گه جرئت ائتمه دی. ممدکریم دایی دا درین بیر سکوتا دالدی. سول الی ایله ساققالینی توتوب، اوتاغین اورتاسینداکی ایکی اوچ آددیملیق بوشلوقدا آددیملاماغا باشلادی. تیمور یئریندن قالخیب، سککی نین تندیره طرفکی یانیندا اوتوران آناسینین یانینا سیغینیب، قولاغینا بیر شئی لر پیچیلداماغا باشلادی. چئری زلیخا بیرآز قاباغا اگیلیب، باشینی چئویررک، سوال دولو باخیشینی یوسوفون گؤزونه تیکدی. یوسوف دوداغینی بوزه ره ک باشینی یوخاری آشاغی ترپتدی. نئچه دقیقه آغیر سوسقونلوق اوتاغین فضاسیندان چکیلمه دی. زلیخا بیر شئی دئمک ایستر کیمی بیر اؤسگوردو. آنجاق سؤزونو دیله گئتیره بیلمه دی. تیمور قالخیب سککی نین اوستونه چیخیب آتاسینین یانینا سیغیناراق اونون قولاغینا بیرشئیلر پیچیلدادی. نئچه دقیقه سوسقونلوقدان سونرا، یوسوف اؤنجه بیر اؤسگوردو، سونرا خیشیلدایان بیر سس تونوندا:\n- عمی.......\nدئدی، آنجاق یئنه سؤزونون دالیسینی گتیره بیلمه دی. تیمور یالواریشلی باخیشینی یوسوفون اوزونه تیکدی. یوسوف باشینی یوخاریدان آشاغی یا ترپه ده رک، اونا راضیلیغینی بیلدیردیکدن سونرا یئنه بیر ایکی یول اؤسگوروب:\n- عمی،........ قیز ساغ قالسین دا، جینی هاردان چیخاردیرسان چیخارت.\nدئدی.\nممدکریم دایی چاناغی الینه گؤتوروب:\n- او چیراغی دا سؤندورون!\nدئدی.\nقالمیش سون چیراغی دا سؤندوردولر.ممدکریم دایی کاسانی بیر ایکی یول بنؤشه نین باشینین اوسدونده دولاندیردی. بارماقلارینی سویون ایچینه سالیب چیخاردیب، بارماقلارینداکی سو دامجیلارینی بنؤشه نین باشینا سپه لرکن سول آیاغینین باش بارماغینین اوجو ایله بنؤشه نین بودوندان بیر دورتمه ووردو. بنؤشه تیتره مه گه باشلادی. ممدکریم دایی سودان بیر یول داها بنؤشه نین باشینا چیله ییب، اوچ یول اوجا سس ایله \" لاهوله ولا قوت الا بالله\" دئیه اوخویوب، ساغ آیاغینین باش بارماغی نین اوجو ایله بنؤشه نین بودوندان ائله مؤحکم ووردو کی، بنؤشه \"وای\" دئیه چیغیریرکن اوجا سسلی بیر اوستوراق بیراخدی. ممدکریم دایی وار گوجو ایله چیغیردی:\n- وای، ناموسسوز جینین بالاسی دا وار ایمیش، هر بیری بیر طرفدن چیخدی.\nبیر نئچه دقیقه قارانلیق و سوسقونلوق قالدی. سونرا ممدکریم دایی نین امری ایله چیراقلاری یاندیردیلار. ممدکریم دایی بنؤشه نین باشینداکی یورقانی یاواش یاواش قاوزادی. مشهدی فیضه سئوینجیندن گؤز یاشلارینی توتانمایاراق بنؤشه نی قوجاقلاییب اؤپوب اوخشاماغا باشلادی و \"الله چوخ شوکور، الله چوخ شوکور، الله چوخ شوکور\" دئیه شکر ائتدی. بنؤشه یاواش یاواش یئریندن قالخدی و آناسینین ایسته گینه گؤره قایقاناق پیشیرمک اوچون یومورتا، یاغ، اون گتیررکن، یوسوف:\n- بوگون گتیردیگیم بال یاخچی بالدیر، اوندان پیشیر!\nدئیه سسلندی.\nبنؤشه مانقالین اوستونده بیر قایقاناق حاضیرلادی. قایقاناغی یئییب، سفره نی ییغیشدیردیقدان سونرا، خیرالله ایله یوسوف اؤز آرالاریندا بیرآز پیچییلداشا- پیچیلداشا گ��ییشدیلر(مشاوره ائیله دیلر). خیرالله اوزونو ممدکریم دایی یا توتوب:\n- عمی، بو ایش اوچون سندن داها یاخچی بیرینی تاپابیلمه ریک، گل ده بو اوشاقلاری آداخلا!\nدئدی.\nممدکریم دایی اوتاغین اورتاسیندا اوتوروب تیمورو ساغ یانینا، بنؤشه نی ده سول یانینا اوتورتدوردو؛ بنوشه نین ساغ الینی، تیمورون دا سول الینی توتوب بیربیرینه قویاراق، \"آلله ین اذنی ایله، بو ایکی آتا آنانین ایستگی ایله بنؤشه خانیم ایله تیمور بیگی آداخلی اعلان ائدیرم\" دئدی.\n********************************\nگؤزو بؤیوک بنؤشه صحنه نین اوستونه چیخیب اؤزونو منه یئتیشدیریب، قوللارینی بوینوما سالیب، ساغیمدان – سولومدان اؤپرک، گؤز یاشلارینین آخماسینی توتابیلمه دیگی حالدا:\n- اوستاد، امگینی بوشا وئرمه میشم، ریحان نوه م دیر. دؤغولمامیش کن ، بو اوشاق قیز دا، اوغلان دا اولسا دوقتور یئتیشدیره جگم دئمیشدیم.\nدئدی.\n* بو ناغیلداکی شخص آدلاری و اتفاقلار، غلامحسین ساعدی نین آدی و تک تاریخی اولای اولان کوللار کندینین داعواسی ندان سیوای، یازارین تخیل گوجونون یاراتدیغی دیر و واقعیت ایله هئچ بیر ارتباطی یوخدور\nکؤلن، نوامبر 2014\nEmail ThisBlogThis!Share to TwitterShare to FacebookShare to Pinterest\nNo comments:\nPost a Comment\nNext Page Previous Page Home\nReceive by Email\nSubscribe to PEN S.Az. by Email\nAbout PEN South Azerbaijan in Exile\nOn September 1st and 2nd, 2011, a group of South Azerbaijani (Iran) poets, novelists, critics and journalists living in exile came together in Stockholm, Sweden and officially founded the South Azerbaijani chapter of PEN International, fully accepting the charter and rules of the International PEN, and founded on the United Nations Universal Declaration of Human rights. We would like to concentrate our efforts on the lines of the Charter of the International PEN to continue our efforts to promote South Azerbaijan’s culture and literature.\n* Articles reflect only the opinion of the authors.\n* Sürgündə Güney Azərbaycan (İran) Qələm Əncüməninin sitəsi yalnız Beynəlxalq Qələm Əncüməninin (PEN) mənşuru və İnsan Haqları Bəyannaməsinin çərçivəsində olan yazıları nəşr edir. Bu sitə önceden ayrı yerlərdə nəşr olunmuş yazıları təkcə Əncümənin Dəbirlər Heyəti lazım gördükdə yenidən nəşr edir.\n* وبگاه انجمن قلم آذربایجان جنوبی (ایران) در تبعید تنها نوشته‌هایی را که اصول منشور انجمن قلم جهانی و ‏اعلامیه جهانی حقوق بشر را رعایت می‌کنند منتشر می‌کند. این وبگاه از بازنشر مطالبی که پیشتر در ‏رسانه‌های دیگر منتشر شده‌اند، معذور است، مگر با صلاحدید هیأت دبیران انجمن.\nانجمن قلم چیست، و چه نیست؟\nپن همه‌ی انسان‌های خواستار آزادی بیان و اندیشه را به یاری می‌خواند. پن می‌گوید: خواهران، ‏برادران، بیایید و در این سنگر به ما بپیوندید تا با قلم‌هایمان‏ و صدایمان از آزادی بیان و از آزادی ‏انسانی‌هایی که آزادی بیان می‌خواهند، دفاع کنیم؛ آزادی بیان و اندیشه را در سراسر گیتی ‏بخواهیم.\nاین جا کلیک کنید و بخوانید\nBulletin no 1\nعکس: سئویل سلیمانی\nاورتوقرافی سئمیناری‌نین قرارلاری اوزره یازی قایدالاری\nBreaking News \/ Events\nمدرسه لرین آچیلیشی موناسیبتی ایله بیانیه\nبیلدیریش:‏ قلم انجومنی‌نین ایکینجی قورولتایی کئچیریلدی\nسورگونده گونئی آذربایجان (ایران) قلم انجومنی‌نین ایکینجی قورولتایی‌نین گوزاریشی‏\nانجومنین بیرینجی بولتنی \/ بولتن شماره یک انجمن\nاکرم آیلیسلی‌نین آزادلیغی‌نی قورویون!‏\nقلم انجومنی بولتن نشر ائده‌جک\nدونیا آنا دیلی گونو موناسیبتی ایله سمینار\nتکذیب\nSearch This Site\nTranslate\nSite Archive\n► 2024 (21)\n► September (3)\n► June (2)\n► May (2)\n► April (3)\n► March (4)\n► February (3)\n► January (4)\n► 2023 (50)\n► December (8)\n► November (1)\n► October (6)\n► September (2)\n► August (3)\n► July (2)\n► June (3)\n► May (3)\n► April (7)\n► March (4)\n► February (7)\n► January (4)\n► 2022 (64)\n► December (3)\n► November (7)\n► October (7)\n► September (4)\n► August (7)\n► July (7)\n► June (1)\n► May (4)\n► April (5)\n► March (10)\n► February (7)\n► January (2)\n► 2021 (65)\n► December (4)\n► November (8)\n► October (1)\n► September (1)\n► August (3)\n► July (9)\n► June (4)\n► May (3)\n► April (9)\n► March (9)\n► February (5)\n► January (9)\n► 2020 (89)\n► December (8)\n► November (11)\n► October (11)\n► September (1)\n► August (6)\n► July (5)\n► June (8)\n► May (9)\n► April (10)\n► March (4)\n► February (10)\n► January (6)\n► 2019 (88)\n► December (10)\n► November (12)\n► October (11)\n► September (4)\n► August (4)\n► July (4)\n► June (6)\n► May (6)\n► April (10)\n► March (9)\n► February (4)\n► January (8)\n► 2018 (110)\n► December (12)\n► November (8)\n► October (4)\n► September (6)\n► August (12)\n► July (9)\n► June (14)\n► May (5)\n► April (12)\n► March (8)\n► February (8)\n► January (12)\n► 2017 (136)\n► December (8)\n► November (9)\n► October (12)\n► September (13)\n► August (6)\n► July (11)\n► June (11)\n► May (13)\n► April (16)\n► March (16)\n► February (12)\n► January (9)\n► 2016 (155)\n► December (15)\n► November (24)\n► October (29)\n► September (3)\n► August (11)\n► July (16)\n► June (12)\n► May (3)\n► April (14)\n► March (8)\n► February (10)\n► January (10)\n► 2015 (174)\n► December (23)\n► November (14)\n► October (12)\n► September (17)\n► August (14)\n► July (16)\n► June (11)\n► May (16)\n► April (6)\n► March (20)\n► February (13)\n► January (12)\n▼ 2014 (144)\n▼ December (7)\nدر ستایش رضا براهنی\nاوستاد حبیب فرشباف بیر باخیشدا\nحبیب ساهیر ؛ ۲۱ آذر ماتمچیسی\nکولگه لر\nخواسته های جنبش 21 آذر همچنان پا برجاست\nدیلین جمعیت حیاتیندا روْلو\nبیر حکیمین گئنجلیک خاطره لریندن *\n► November (13)\n► October (8)\n► September (16)\n► August (24)\n► July (7)\n► June (6)\n► May (16)\n► April (8)\n► March (16)\n► February (10)\n► January (13)\n► 2013 (122)\n► December (10)\n► November (8)\n► October (2)\n► September (3)\n► August (12)\n► July (8)\n► June (9)\n► May (15)\n► April (12)\n► March (11)\n► February (17)\n► January (15)\n► 2012 (22)\n► December (12)\n► November (10)\nPopular Posts of All Time\nبدیعی اثرین دیلی - قیسادیلمیش\nگوندلیگیمده ن بیر صحیفه\nThe Case of Sakineh Ashtiani\nدانش – قدرت – خشونت: اندر حکایت پان‌فارس‌ها و پان‌ترک‌ها\nAnket Anketov\nنقدِ اندیشۀ آقای دکتر عباس جوادی - درموردِ \" نوشتار و الفباهای باستان \"\nYou, Me, Him and the Telephone\nاوختايين يالقيز قارا آغاج شعرينه باخيش‎\n\"حاج آقا گلابى\" و \"خودان شرابى\"\nحمله روسیه به اوکراین و نگرانی‌های امنیتی فقط برای بزرگ‌ترها؟\nPopular in Last 7 Days\n«قره»‌ سؤزو، قرآغاج محله‌سی و تبریزده محله‌لرین و کوچه‌لرین آدئنا گؤره\nگوندلیگیمده ن بیر صحیفه\nبدیعی اثرین دیلی - قیسادیلمیش\nآغاز به کاردولت کارگزار و خدمتگزار رهبری\nمرکز گرایی چگونه پیرامون را به فقر محکوم می کند\nنقدِ اندیشۀ آقای دکتر عباس جوادی - درموردِ \" نوشتار و الفباهای باستان \"\nگونوموزون راديکالى XXعصرين سونو، XXI­عصرين اوؔلى رادیکالی اوچون ائريک فروم ارثی\nبه یاد هدایت سلطانزاده\nمسعود پزشکیان هوشمندانه ترین دام نظام برای مردم ایران و مشخصاً برای آذربایجان\nدونیا آنا دیلی گونو\nقلم انجومنی نه دئمکدیر و نه دئمک دئییل؟\nپن بوتون سؤز و دوشونجه آزادلیغی‌نی ایسته‌ین انسانلاری کؤمگه چاغیریر. او دئیر: باجی‌لار، ‏قارداشلار، گلین بو سنگرده بیزه قوشولون تا قلمی‌میزله و سسی‌میزله سؤز آزادلیغی‌نی و سؤز ‏آزادلیغی‌نی ایسته‌ین انسان‌لاری قورویاق؛ سؤز و دوشونجه آزادلیغی‌نی بوتون یئر اوزونده ایسته‌یک. ‏\nبورانی تیققیلدادین و اوخویون. بورادان ائشیدین.\nQələm Əncüməni nə deməkdir və nə demək deyil?‎\nPEN bütün söz və düşüncə azadlğını istəyən insanları köməyə çağırır. O deyir: bacılar, ‎qardaşlar, gəlin bu səngərdə bizə qoşulun ta qələmimizlə və səsimizlə söz azadlığını və söz ‎azadlığını istəyən insanları qoruyaq; söz və düşüncə azadlığını bütün yer üzündə istəyək.\nBuranı tiqqildadın və oxuyun. Buradan eşidin.\nLinks\nKöhnə sitəmiz \/ Our old site\nTüzük \/ Bylaw\nPEN International\nPEN Charter\nPEN FAQs\n'PEN International' Magazine\nIPGA Campaign For Free Expression In Azerbaijan\nPEN International\nLoading...\nƏncümənin üzvləri \/ Our members\nDəbirlər \/ The Board\nReza Baraheni\nAli Gharajehlou\nAyda Amirhashemi\nAlireza Asgharzadeh\nSoudabeh Ardavan\nMohammad Azadgar\nLeyla Mojtahedi\nSamad Purmusavi\nAbolfazl Jorabchi\nDr. Mohammad Hossein Yahyai\nHadi Qaraçay\n...\n...\n28 Üzv \/ 28 Members\nMaliyyə \/ Financial Report\nSubscribe Now\nSubscribe in a reader\nYeni nəzərlər یئنی نظرلر\nLabels\n\"Dervish Oglu\" (32) 10 (1) 1Mai (1) 1may (1) 21Azer (20) 4.Gewalt (1) A.Memedov (1) A.Terbiat (2) AAgGueneili (1) Aban98 (2) AbasBabai (1) AbdulaGorKen (1) AbdulHosseinNahid (1) AbuzerJafari (1) Adabiiat (1) Adalati (8) AdelBaBayev (1) Adonis (1) AFarahmandi (2) Afganistan (1) AfganJungs (1) AfrasiabBedelBeyli (1) AgaMusaAxundov (2) Aghdashli (2) AHegcu (1) AhmadAsadollahi (1) AhmadAsgharpoor (1) AhmadRahimi (17) AhmadShaya (1) AhmedCemil (1) AhmedPoori (1) AhmedSadigi: EshrafNoranli (1) Aime Cesaire (1) AkhbarRooz (1) Alakbarli (1) AlbertMemi (1) AleksandrKlab (1) Aleman (1) AlexanderDugin (1) Alhavaz (1) AliAghaKorchaylu (1) AliAghaVahid (1) AliAghGuneili (1) AliAsharfDervishian (2) AliAshrafDervishian (1) AliceMonro (1) AliceShwartzer (1) AliDashgin (1) AliGubadiani (2) AliQaracalu (99) Amerika (3) Amerika-Chin (1) AminHajiloo (1) Amir Kianpoor (1) Amjedi (2) AmnestiInternational (1) AnaDili (7) ANagiOgli (1) ANahidiAzer (2) Analar (1) Anar Rizayev (4) ANChapar (2) Andelib (2) Anlama (2) Ansari (1) Antigone (2) APZafari (2) Aran (1) ArdAlirezaArdebilli (1) AreshTanhaii (1) Articels (18) Articles (740) AsadSeif (31) Asgar-Tajahmadi (1) AsgerFerhadi (1) AsgerTajAhmedi (1) Asgharzadeh (5) AshiqPari (1) AshrefDehghani (1) Ashwitz (1) Asim (1) AsliVeKeram (1) Atabay (1) AtbayMuganl (1) AtilaSerxosh (1) ATorabi (1) ATurabi (1) Avaye Tabiid (26) AWahedi (16) AWetenxah (1) AxevanSalis (1) AYalchin (1) Ayaz (1) Aygül Qurbanova (1) Ayvaz (1) Az.T (6) Azad (2) AzAdebi-Madeni-Dernek (1) Azerbaijan (14) AzerbaijanAdabiiat (2) Azeri (5) AzizNessin (4) AzT (508) BabekGalasi (1) Babk (1) BagerMortazavi (1) BaharGalir (1) BahramHosseini (1) BahramHusseini (1) Baku (1) Baraheni (22) Bayanname (1) BehramGefari (1) BehramHusseini (1) BehramMemedov (1) BehrangSamsami (2) BehroozDolatAbadi-ChaiOglu (2) BehroozH. (1) BehroozIsmaiilZadeh (1) BehroozSedig (1) BehzadBehzadi (3) BehzadKerimi (1) Beledci (1) BGhasimzadeh (1) bibici (1) Bildirish (1) Bluchistan (1) BulentEsinOglu (1) BuluQarachorlu (1) Buzzati (1) CanJoncel (1) Cavanshir Yusufli (1) Ceferov (1) CemilHesenli (3) Chagirish (1) ChangizMehdiPoor (1) Chaplin (1) CharlsBakster (1) Corona (5) D.S.Javid (1) Danishiq (3) DariushEgbali (1) DarvishOghlu (8) DavidPrecht (1) DavoodAhari (1) DDuvilpen (1) DedeGoorGood (2) Dergi (1) DieZeit (7) Dil (6) DimitriFormann (1) DinoButtsati (1) DIshchi (10) DoghuPerinjek (11) Dr.AlirezaAsgharzadeh (1) DW (1) Easys (1) Economy (1) Edamhaye67 (1) EdebiatSevenler (1) Eedam (1) EEyvazli (1) Ehmedoglu (1) EhmedRehimi (2) EldarMughanli (3) ElifShafak (2) ElirezaNabdel (3) ElmanMohammedov (1) ElmiraKerimi (1) ElmirNazirova (1) ElshanBojukog (1) ElshanBöyükvan (2) ElshenB (2) EltashSalehi (1) ElyadPolad (1) EmranSalahi (2) English (8) EnnieErnaux (1) Eremnistan (1) EricHapsbaum (1) ErichFromm (3) EricRunesson (1) Ermeni-Turk (5) Ermeni-Xocali (1) Ermenistan (5) EslahTelebi (1) EsmailXoii (1) Eterazat1396 (8) Etrazat (1) EzraPavend (1) FarahTaheri (1) FarhadGhabusi (2) FarhadJafari (1) Fars (2) Farsi (697) ّFarsi (7) Farsi. Mushibe (2) FatemeSadegi (1) FatimaKerimli (1) Faulkner (2) FazilSay (1) Federalism (1) FehimeFersaii (2) Ferhad (1) FerhadCeeferi (4) FerhadJafari (6) FeribaMortezaii (1) FeribaRezaii (1) FeribaVefi (2) FeridunEbrahimi (2) FermanFerziMolan (1) Fernood (1) Ferzane (8) FFarid (5) FFarzad (2) FikretAkirov (3) FikretAmirov (1) Firge (7) Firghe (14) firidun kocerli (1) FirusRefahi (3) FJafaroghlu (1) Forough_Asadpour (8) ForugFaroxzad (1) FRAlamdari (1) France (1) FridounIbrahimi (1) G-TabatabiMajd (1) Gadinlar (11) GahramanGenbari (13) GarciaMarkez (1) GencoErkal (1) GenjAliSebahi (1) GeroVonRandow (1) Ghadinlar (2) Gharacalu (2) Ghaza (1) Ghosi (2) GLevy (1) golamhosseinFarnood (3) GRTabatabaiMajd (1) Grub (1) GudretAbulhosseini (1) Gulgun (2) GültenAkin (1) Guzarish (1) H. Məcidzadə (Savalan) (1) Haaretz (1) HabibFarshbaf (4) HabibSahir (4) HabilAliev (2) HalukDoral (1) HamidAreshAzad (3) HamidBaxshmand (2) HanahArent (1) Handke (1) HaniehTabrizli-Ayman (1) HannaArendt (1) HannesGrasseger (1) HAnwar (20) HaraldWalzer (1) HArzu (1) HasanDemirchi (1) HasanPour (1) HashimKhosroshahi (3) HashimTarlan (2) HassanIldirim (3) HassanMoratzavi (1) HassanSafura (1) Hatamlui (49) HatifRhmani (1) HBilluri (3) HCabbarli (1) HebibFershbaf (1) Hegel (1) HeiderShadi (1) HeinrichBöll (1) Hemase (1) HematShahbazi (3) Hemingway (1) HermannHesse (1) HessenRushdieh (1) HFershbafAghaii (2) HGarachai (1) HicranHuseinova (1) Hikmet (1) HJorabchi (1) HMacidzade (1) HMuller (1) HMünkler (2) HNitqi (4) Hofstadter (1) Hokmavarli (1) Holderin (1) HormatRazawi (1) HosseinVahedi (1) HRiazi (5) HüseinJavid (1) HuseinVahidi (1) HushjarDehgani (1) HüsseinJavan (1) HusseinVahidi (1) HVahidi (1) Ibsen (1) IhsanYüce (1) ImanuelKant (1) IMuazzenzade (2) Ingelab (1) Ingilab (2) InterView (5) Intixabat (2) Iran (3) IranBenzinEtirazati (1) IranEngelabZanan (1) Iraq (2) IrinaBokova (1) IrisRadisch (1) Ishiq (37) IsmaiilValiev (1) IsmetÖzcilik (3) Israil (1) Itilaie (18) Itilaieh (45) J.Baxchaban (1) JabarBagcheban (1) JakobAugstein (3) Java (1) JemilHesenli (1) JeyhonMolazadeh (2) JHeyet (4) JMirdal (1) JohannesRau (1) JohnLennone (1) Jorabchi (4) Journal (3) JudithButler (1) Kacii Motociro (1) KanunNevisendegan (5) Kargeraler (2) KatiaNicodemus (1) Kawabata (1) KemalAbdulah (1) KendUsaghi (3) KendUshagi (1) Khabar (4) Kheber (2) KheirolahHagBegi (1) KhosrowBagerpoor (1) Khoy;YerTerpenmesi (1) KianXiav (1) KiaRostemi (1) Kitab (3) Kitablar (2) KoroluOperasi (1) Kundera (1) Kurd (7) Kürd (5) KurtTucholski (3) Kuzestan (1) Lalayan (1) Latif (2) Lavayi (1) Letters (1) LJavanshir (3) LMojtahedi (1) LuiAragon (1) M.A.Javad (3) M.Alar (1) M.Einali (15) M.H.T.P.Shehrek (2) M.Javanzade (2) M.Jevad (1) M.S.Garameleki (1) MAArjomendi (1) Maftun (13) MAhmediZadeh (1) MahmudJoshgun (5) MAJavad (6) MajidRezazad (1) MajidRezazadeh (1) MakhtumGholi (1) MAlardabili (1) Maliyye (1) Marefiname (1) Marx (1) MarzieAhmdeiUskui (4) MasudAzer (2) Matimeyxanasi (7) MatsMalm (1) MaximGoorki (3) MAZiaii (1) MAzizpoor (1) MBabaii (1) MBadriGültakin (7) MBadriGültekin (5) MBereguti (1) Mecelle (1) MecnunGöyceli (1) Meden (1) MedineGülgün (1) MehbubTishe (1) MehranBaharli (3) MehrdadFerehmand (1) MehrdadXoshkar (1) MehsaAmini (1) MemedAli (13) MemeGereKhani (1) MemiAlardebili (1) MEminMoayed (4) Mesih (1) MesumeGorbani (16) MeysamBadamchi (1) Mezah (1) MHuseyni (1) Miarli (3) MIbrahimov (1) Microfonnews (1) MikaelKrogerus (1) MiladBalsini (2) MilanKundera (1) MilliMesele (2) Mina Asadi (1) MirAliSelaet (1) MirAliSelaet;Ishiq (1) MirCelal (5) MirJalal (1) MirJalal Xelilov (2) Miyanali (4) MKaabi (1) MNehani (1) MNikfer (9) Moariffi (1) MocuzShabusteri (1) ModjatRezen (1) Moerifi (2) Mogedsi (1) MohamadBabaiBalanji (1) MohamadBabaii (1) MohamadGeraKhanlu (1) MohamadHosseinSadig (3) MohamadMaljoo (1) MohamadQazi (1) MohamadRezaShalguni (1) MohamdNoori (2) MohammadAli (2) MohammadAmin_ ResulZadeh (1) MohammadParincek (1) MohammedAli (1) MohammedAzadger (19) MohemedAli (1) MohemedAliHosseini (1) MohemedFanuseki (1) MohmadJavadTofig (2) MohsenRenani (1) Moradpoor (1) morefi (1) MortezaMelekMohamadi (1) Movies (1) MoYan (1) MPesianTabrizi (1) MRKerimi (1) MSchalev (1) MSebzi (1) MShams (1) MSTyrrell (3) MTajAhmedi (5) Muarifi (2) MuctebaNehani (1) Muerefi (4) Mugham (1) München (1) Musahibe (12) Musigi (6) MUskui (2) MuzaferDerafshi (1) MYahyai (159) MYelfani (2) NahidNazemi (1) NahidNosrat (2) NamiqHüsseinli (1) NaserDavaran (3) NaserMensuri (1) NazimHikmet (5) NegarNoruzi (2) NerimanAburrahmanlu (1) Neshrieh (2) Neshrieh. AvayeTabiid (3) News (10) NeyereTohidi (4) NigarRefibeyli (1) NikzadZengene (1) Nitq (1) NKhiavi (4) NNazim (2) Nobel (2) NoraChadovik (1) NRafibeyli (1) O-Rezaii (1) OHenri (1) Öjrenciler (1) oktavyu paz (1) OktayBeraheni (1) OliverStone (1) OmidRezaii (1) OMonatzeri (1) OmriBoehm (1) OnurSinanGözaltan (1) Opera (1) OrhanPamuk (1) PabloNeroda (1) ParyAnderson (1) PashaMuganli (1) PatrikChokbern (1) PeBuraPerincek (1) PenInternational (1) PenSouthazerbaijan (15) PenSweeden (1) PenWorld (1) PervizHabibpoor (1) PEtesami (2) Pezeshkian (2) Pfalsefe (1) Philosophy (1) Phnatism (1) PinarShakir (1) Pisheveri (1) PMemedli (1) Poems (181) PolElvar (1) Politzer (1) Pop (1) Psicho (1) Qadinlar (11) Qaflanti (1) Qarabag (11) Qarabg (1) Qehreman-Qenberi (1) QJafari (1) RabeMovehed (1) RadioFerda (1) Rahimi (2) RahimKakayi (1) RAliyev (1) RaminJabarli (1) RamizGuliev (1) RamizRoshan (2) RamizSavalan (1) Rase (1) Razmi (1) Rebiqa (1) RefetBalli (8) Refref (2) RehimReisNiia (3) ReinerMariaRilke (1) Report (2) Revolution (1) RezaAgnemi (1) RezaAmjedi (1) RezaHemraz (3) RezaMoridi (1) RezaNuri (1) RKabiri (24) RNouri (1) RogeyehAbdili (1) RohengizPoorNaseh (1) RoshanIshig (1) RoshanNoruzi (1) RSeyedHusseini (1) RubabeMuradova (1) RuhangizPurnaseh (1) Russieh (3) RVelizadeh (1) S.Seydavali (19) SadegSeba (1) Saedi (3) Safarkhan (1) SaidFuzat (2) SaidMetinpoor (1) SaidMuganli (1) SaidYusef (1) Salahi (7) SalmanRushdi (2) SarayMohamadRezaii (2) SavashChoban (1) SchahramKermin (1) Schostakovich (1) Sechgiler (2) Seher - HamideReiszade (1) SeherBarani (1) SeherXiavi (1) SeidehPaknejad (1) SemadChaili (1) SemedBehrengi (1) Sened (1) SettarXan (1) SevilS (10) Seyl (1) ShahabBorhan (1) ShahaneMushfig (1) ShahIsmaiilXataii (1) ShahlaShafiq (1) Shahriar (1) Shahrvand (1) ShainÖzlem (1) ShatirOglan (1) Shiva (36) Shostakovitsch (1) ShurAmirov (1) SiasiIslam (1) SimaRastin (1) Sipah (1) SMuganli (1) SohrabMobesheri (1) SohrabTahir (1) Soleimani (1) SolmazCemali (1) SolmazMohamadRezaii (1) Soltanzadeh (44) SomjeShadkam (1) Spiegel (5) Stories (124) Suaar (1) Sudabe (2) SudabeTagizadeh (1) SuleimanRustem (1) Surieh (2) SusanNavadeRazi (1) SusanNevadeRazi (1) SvetlanaAlexiech (1) SyedJalilHosseini (1) T.Valiev (1) Tabriz (2) TabrizliMR (1) TahirXelecani (1) Talk (3) TarigAli (1) Tarix (1) Teater (2) Tenz (2) Terane (1) Tercume (2) TErdBring (1) Terjume (3) Terror (1) Theater (3) Theory (1) ThomasAssheuer (1) Tnidirma (1) TofigHciev (1) ToniMorison (1) ToomajSalehi (1) Tribun (6) Trump (1) Turk-Ermain (1) Türki (3) Türkie (22) Turkieh (40) Türkieh100 (1) TurkmenGamichi (1) TürkükBiz (1) Ukarine (2) Ukrain (2) Ukraine (1) UkrainPlane (1) UmbertoEco (1) Unesco (2) UrumiaSee (5) Urumieh (1) UstadHersisi (1) V.Navariv (1) VAghaii (1) VahabHajiZadeh (1) Vakili (1) VanReybrouck (1) VefaNagi (1) Venezuella (2) Video (1) Wachningen (1) Warliq (1) WiliamDoglas (1) WiliamEngdal (1) Xadimler (1) Xalilov (1) Xatireler (2) Xatirlama (2) Xeber (2) Xiavi (2) XuramanHussenZadeh (1) YachinSahand (1) YadullahKanani-Naminli (2) YalcinArmegan (1) YanRaynis (1) YasharKemal (4) YasharShadpoor (1) YashinZunuzlu (1) Yazdani (2) YeniTebriz (1) YokoOno (1) YShamli (1) YusofAliari (1) YuvalNoahHarari (1) Zaban (1) ZakariaGaderi (2) ZakaVilayetOglu (1) Zamane (3) Zamaneh (2) ZBunyadov (1) ZebanMaderi (1) Zehtabi (1) Zelzele (1) ZengeZoor (1) ZenZendegiAzadi (1) Zerif (1) ZeynebPasha (1) Zia (1) ZiaSedgi (1) ZiaSedr-e-Eshrafi (2) Ziba Kerbasi (3) Zinadni (1) ZKhalil (1) Zöhrə Əsgərova (1) ZulfugarKemali (5) ZumrudYagmur (1)","num_words":21079,"character_repetition_ratio":0.034,"word_repetition_ratio":0.024,"special_characters_ratio":0.252,"stopwords_ratio":0.002,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.999,"perplexity_score":138337.8,"cluster_detection":-1}
+{"text":"سون زامانلاردا بیر نئچه جنوبی آذربایجانلى وطنداشیمیزین آراسیندا باشلانان قلم مجادله‌سی و بو یازیشمالارین یاواش- یاواش مدنی بیر مباحثه‌دن اوزاقلاشماسی و دوشمانجاسینا دوام ائله‌مه‌سی و بعضی دیگر خوشا گلمه‌ين مباحثه‌لر، آذربایجانلی‌لار و ایراندا یاشایان تورکلرين واختينى و گوجونو آلماقدادیر.\nوطنپرور آذربایجانلی‌لار و ایران تورکلری اورک آغری‌سیله بو مباحثه‌لری ایزله‌ییرلر.\nبو مباحثه‌لرده بیر طرفدن ملتیمیزین تاریخی‌نین افتخارلی صحیفه‌لری دانیلیر و ملی مبارزه تاریخیمیزین بعضی پارلاق مقاملارینا خور باخیلیر؛ «آذربایجان» سؤزو، «ر» و یا «ذ» حرفی ایله یازیلسین دئیه، گولونج مباحثه‌لر اورتایا آتیلیر؛ یازیلان مطلبلرین مضمونو نه اولورسا اولسون، فارسجا یازانلار خاين دیلر دئییلیر؛ هر کس دیلیمیزی تورکی دیلی یوخ آذربایجان دیلی آدلاندیرسا «استالینیست»‌دیر دئییلیر و بیر حالدا کی «اورتادا نه فول وار و نه یومورتا» آذربایجانین تورپاقلاری‌نین اؤلچوسو اوچون ملی مبارزه‌میزه هئچ دخلی اولمایان قلم مجادله‌سى تحمیل اولونور.\nدیگر طرفدن ده بیر عده آذربایجانلی و ایران تورکونون بوتون دگرلی فعالیت و چالیشمالارینا رغما اونلاری ایرانین گیزلی پولیس اورقانلارینا باغلاماق چابالارینا شاهید اولوروق.\nبو مباحثه‌لرین هر ایکی طرفینده ده منیم تانیدیغیم وطنپرور آذربایجانلی‌لار، ائلى‌نین و ملتى‌نین قایغی‌سینی چکن انسانلار واردیر. تانیدیغیم بو انسانلارین صداقتلرینه و ملی- دموکراتیک مبارزه‌میزه اینانجلارینا هئچ شبهه‌م یوخدور. یالنیز هر زامان اولدوغو کیمی بورادا دا بولانلیق سودان بالیق توتانلار اورتالیقدا «علم گزدیرمک» اوچون یاخشی میدان تاپیبلار. بو صلاحیت‌سیز آداملار، «آذربایجانلی» و «تورکی» قارشی قارشی‌یا قویماقلا، اخلاق نورم لایندان اوزاق اولان، هالای چکمک ايله آکادمیک بحث‌لری گوبودجاسینا خیاوان اورتاسینا آپاریرلار. بو اویونلار آذربایجان ملی ��رکتینه یاراشمازدیلار.\nبو بحث‌لرین بو شکیلده دوامی، آذربایجان ملتی‌نین آغیر شرط‌لر آلیتیندا فارس شوونیزمینی تمثیل ائدن اسلام جمهوری‌سی و اوپوزیسیون پالتارینا گیرن معین دایره لر ایله اؤلوم- دیریم ساواشیندا، ملی فعال‌لاریمیزی شوونیست‌لرین اؤنونده گولونج ائدیب و یالنیز دوشمنین خدمتینده اولا بیلر.\nبو سونو و نتیجه‌سی بللی اولمایان مباحثه‌لرده، آذربایجان ملتی غایب‌دیر. چونکی بو مباحثه‌لرده اشتراک ائدن وطنداشلاریمیزین سایی -هر ایکی طرفده- بیر الین بارماقلارینین سایی سیندان آرتیق دئییل. بو وطنداشلاریمیزین بعضی‌سی یاشادیقلاری اؤلکه‌لری و کیچیک محیط‌لرده گونده‌لیک مبارزه‌یه دخلی اولمایان مباحثه‌لری، اؤلکه داخیلینده مرکب شرط‌لر آلتیندا گئد‌ن مبارزه ایله دگیشیک سالیب و بئله‌لیکله بیر استکان سودا فیرتانا یولا سالماغا چالیشیرلار. بو مباحثه‌لرده اشتراک ائدنلرین بعضی‌لری باشا دوشمورلر کی، آذربایجان ملی- دموکراتیک مبارزه‌سى‌نین قاباقدا گئدنلری‌نین، بیر وظیفه‌لری واردیر کی، بو وظیفه، اونلارین شخص‌لریندن داهادا بؤیوکدور. اونوتمایاق کی آذربایجان و بیزیم ملی غایه‌میز، بیزدن داهادا بویوکدور. بونلار بیلمه‌لی‌دیرلر کی، ملی مبارزه اونلار ایله باشلاماییب و اونلارین ملی مبارزه‌ده اولوب- اولمالاری ایله ده بو مبارزه دایانمایاجاقدیر.\nبوتون بونلاری نظرده آلاراق اوخوجولارین بیر آز واختینی آلیب و ملی- دموکراتیک مبارزه‌میزین بو چتین گونلرینده معین موضوعلارا توخونماغی اؤزوم اوچون بیر بورج بیلیرم(1).\nآذربایجان ملتینه اینانانلار و بو ملته افتخار ائدنلر، بو ملتین آدینی داشیماغادا لایق اولمالی‌دیرلار.\nاؤز فیکیر و تشکیلاتلارینی زور ایله اورتایا آتماق و توتدوغو یولو ملتیمزین یگانه چیخیش و قورتولوش یولو کیمی قلمه وئرمک، ملی- دموکراتیک مبارزه‌میزین خئیرینه اولا بیلمز. باشقا فیکیرلری قارالاماق، باشقالارینین فیکیرلرینه سایقی دویماماق، ملی مبارزه میزین سیرالاریندا دایما «فارس نؤکری» و «گیزلی پولیس» آگنتی آراماق ملی مبارزه‌میزی «اولدوغوندان دا اولماز» ائده بیلر. بو دانیلماز بیر گرچکلیک‌دیر کی، بو گون بوتون نائلیت‌لره رغما، ملی- دموکراتیک مبارزه‌میز چوخ چتین گونلری کئچیرمکده‌دیر(2). بو آغیر گونلرده فارس شونیزمی‌نین بیرگه قووه لری ملی وارلیغیمیزی هر طرفدن مختلف کالیبرلی توپلار ایله یوغون آتشه توتموشدولار. بیر طرفدن فارس شونیزمینی تمثیل ائدن ایران اسلام رژیمی بوتون امکانلاری ایله او جمله‌دن ملی مبارزلرین آراسینا سوخدوغو آگنت‌لر واسیطه‌سیله، دیگر طرفدن فارس شونیزمی‌نین مختلف گؤرونتولرینی عکس ائتدیرن اسلامی رژیمین اوزدن ایراق اوپوزیسیونونون بیر بؤیوک حصه‌سی و فارس شونیزمی‌نین بؤیوک باشاریله آسیمیله ائتدیگی و اؤز ملتینه قارشی ایشه چکدیگی آذربایجانلیلار و ایران تورکلری‌نین بیر قسمی، ملی فعاللاریمیزین فعالیت دایره‌سینی داهادا داراتماغا چالیشیرلار.\nبئله بیر دورومدا اوزون وعده‌لی مبارزه‌یه حاضیرلانان ملی فعال‌لاریمیز گر‌ک تمکینله داورانیب و ملی مبارزه‌ده مختلف آخیملارا سایقی گؤسترمکله، وار اولان قووه‌لردن داهادا یاخشی فایدالانسینلار.\nآذربایجانین ملی فعال‌لاری بیلمه‌لی‌دیرلر کی « بو خمیر چوخ سو آپاراجاقدیر». غرب اؤلکه لری‌نین اؤز چیخارلاری اوچون ایران اسلام رژیمینه قارشی آپاردیقلاری مبارزه‌دن هیجانا گلیب و آکسیونیزمه قاپیلاراق ملی- دموکراتیک مبارزه‌میزین ماهیتینی نظرده آلمادان و بو مبارزه‌نین هله ایلک آددیملارینی آتدیغینی گؤرمه دن تلسیک شعارلار وئرمک و حرکت ائتمک، اولدوقجا تهلکه‌لی اولا بیلر.\nبیر عده‌نین ادعالارینا رغما آذربایجان ملی حرکتینده مختلف باخیملار و آخیشلارین اولماسی بیر دانیلماز گرچکلیک دیر. بو و یا دیگر شخص و یا حتی جریانین ایسته‌دیگینه رغما بو باخیشلارین و آخیملارین وارلیغی بیر تصادف اساسیندا یارانماییب، بو و یا دیگر شخصین ایستگی ایله ده آرادان گئده بیلمز. عکسینه بو آخیملار و باخیشلار، ملی حرکتیمیزی زنگینلشدیریر و سون 65 ایلده آذربایجانلی‌لارین بیر ملت اولاراق ساغلام گلیشمه سینی عکس ائتدیریر.\nآذربایجان ملی- دموکراتیک مبارزه‌سی‌نین ساغلاملاشماسی، غیر مدنی و غیر دموکراتیک شعارلار و سمبل‌لارین آزالماسی‌نین یگانه یولو، مدنی دیالوگ دیر. وطنپرور آذربایجانلی‌لار و ایرانین هر هانکی بؤلگه سینده یاشایان تورکلر بو دیالوگا قارشی اولانلار و بو دیالوگون یولونو هر آد آلتیندا اولورسا اولسون سد ائدنلره یوخ دئمه لیدیلر.\nآذربایجان ملتینه (یا خود تورک ملتینه) اینانانلار و بو ملته افتخار ائدنلر، بو ملتین آدینی دا داشیماغا لایق اولمالیدیلار.\nبو خمیر چوخ سو آپاراجاق‌دیر! اؤز ملتلرینه اینانمایانلار ؛ جدی و اوزون وعده‌لی مبارزه‌نین عوضینه هاردانسا بیر «معجزه» گؤزله ینلر!\nآذربایجانلی‌لارین و ایران‌دا یاشایان تورکلرین ملی- آزادلیق مبارزه‌سی داشلی- چانقیللی یوللاردان کئچیر و بو مبارزه‌نین گئدیشاتی هئچ ده راحات اولمایاجاقدیر. آذربایجانلیلارین ملی حقلرینی الده ائتمه‌لری (هر فورمدا اولورسا اولسون) یالنیز و یالنیز ایللر بویو آغیر شرطلر آلتیندا گئدن بیر مبارزه‌دن سونرا باش توتا بیلر. بو مبارزه‌ده وطنپرور آذربایجانلی‌لار هر دوشماندان اؤنجه ئؤز ایچلرینده اون مینلر آسیمیله اولموش آذربایجانلی و ایران تورکی ایله قارشی- قارشی یا گله‌جکلر. بو مبارزه‌نی اوغورلا سونا چاتدیرماق اوچون ایناملی و قئییم دیزلی مبارزلر لازیم دير. مقصد بیرینجی نوبه ده خالقین باشی اوستوندن قرار وئرمک، بو و یا دیگر مبارزه یولونو مطلق ائله‌مک دئییل.\nآذربایجان ملی فعال‌لاری و ایران تورکلری بیرینجی نوبه‌ده خالقین اؤز مقدراتینی معین ائتمک اوچون زمین حاضیرلامالی‌دیرلار.\nبو ایش اوچون، بوتون آغیر شرطلره رغما مدنی تشکیلاتلار و پارتیالارین یارانماسی شرط دیر(3). ملی فعاللاریمیزین بیر چوخو هله ده مدنی تشکیلاتلارین یارانماسی‌نین اهمیتینی باشا دوشه یبلمه‌ییبلر(4). وطنپرور آذربایجانلیلار و تورکلر گرک انسان حاقلارینی قورویان، آذربایجان محبوسلارینین، قادینلارینین، گنجلرینین، یازیچی‌لارینین، ایشچی و زحمت آداملارینین ایستکلرینی مدافعه ائدن جمعیتلر، دینی و جنسل آزینلیقلارین حقلرینی مدافعه ائدن درنکلرین یارانماسی اوچون بوتون وار قووه‌لرینی سفربر ائتسینلر.\nتاسفلر اولسون کی ملی حرکتیمیزه باغلی بعضی جریانلار ایران کیمی بیر اؤلکه‌ده ان بویوک ملت اولان آذربایجانلی‌لارین ملی آزادلیغینی اوشاق اویونو سانیرلار. بونلارین ایللر بویو یاواش- یاواش کؤکلو- دیبلی بیر مبارزه یولو ایله آزادلیغا دوغرو گئتمگه نه گوجلری و نه ده حوصله‌لری واردیر. ��ونلار جدی و اوزون مدت مبارزه‌نین عوضینه هاردانسا بیر «معجزه» گؤزله‌ییرلر. بو کیمی تیپلری هم ساغدا و همده سولدا گؤرمک اولار.\nبیر طرفدن بو جریانلار و تیپلرین بعضی‌سی ملتی بؤیوک مبارزه اوچون سفربر ائتمک یئرینه هر هانکی اؤلکه نین ایرانا اردو چکمه‌سینی گؤزله‌ییب و بئله‌لیکله «امیر بازاری یانسین، بیزه بیر دستمال قالسین» دئییرلر.\nدیگر طرفدن بعضی شخصلر و جریانلار بیله- بیله و یا خود بیلمه‌دن آذربایجانلی‌لارین بؤیوک قیمتله الده ائتدیکلری «اؤزلرینه اینانماق» پروسئسینی دایاندیرماق ایسته‌ییب و ملتیمیزین خلاص یولونو یالنیز ایران اوچون چابا گؤسترن تشکیلاتلارین قویروغو اولماقدا گؤرورلر.\nآذربایجان ملتی‌نین ملی آزادلیغا گئدن یولو باشقلارینا قویروق اولماقلا یوخ- فرق ائتمز ایرانین سیاسی پارتیالاری اولسون و یا خود باشقا دولت‌لر- اصلینده اؤز گوجونه اینانماقدان و بو گوجو یومروق کیمی بیر یئره توپلاماقدان کئچیر.\nبو حاقدا بؤیوک ملی- آزادلیق مبارزه یولو گئدن کاتالان، باسک، ایرلند و س. ملتلردن اؤيرنمک لازیم دیر.\nدوام ائده‌جک …\n(1)- حؤرمتلی اوخوجولارا تقدیم ائتدیگیم یازی، اساسدا بیر نئچه ایل بوندان اول یازدیغیم «ملی مسئله و آذربایجان سیاسی تشکیلاتلارینین وظیفه سی» کتابچاسینا بنزه‌ر بیر حال و هوادا یازیلمیشدیر. حادثه‌لرین بیری او بیریسی‌نین اوستونه گلمه‌سی سبب اولدو کی یازیدا زامان- زامان معین دگیشیک‌لیکلر آپارام.\nوطنداشلاریمیزین بیر چوخو حالا دا آذربایجان تورکی‌سینی اوخوماقدا چتینلیک چکدیکلرینه گؤره و بیرده اونلارین حوصله‌لرینی داها آرتیق زورلاماییم دئیه، اونو 19 حیصه‌یه بؤلمگه مجبور اولدوم. لاکن چالیشمیشام کی هر حیصه امکان داخلینده قیسا و مستقل بیر یازی کیمی اولسون.\n«اگری اوتوروب، دوز دانیشاق»، ملی- دموکراتیک مبارزه میدانیندا – خصوصیله سون زامانلاردا- یارانان آتمسفر، بیر مدنی دیالوگ اوچون الوئریشلی دئییل. تاسفلر اولسون کی قارا یاخمالار، تهمت و افترالار بعضا سون سؤزو دانیشیرلار. اورک آغریسى ایله یازیلان بو سطیرلر کیمسه‌یه درس وئرمک و کیمسه‌نی آشاغیلاماق مقصدی ایله یازیلمامیشدیر. مقصدیم یالنیز آذربایجان و ایران تورکلرینین ملی- دموکراتیک مبارزه سینده اشتراک ائدن قووه‌لرین اورتاق فیکیرلر اساسیندا بیر آرایا گلمه سی دیر. یازیمین هر هانکی حیصه‌سیله راضی اولمایان وطنداشلاریمدان ایسته‌ییرم کی جاوابلارینی مدنی و یازیلی بیر فورمدا نشر ائدیب و بئله‌لیک‌له بو آغیر آتمسفرین یوموشانماسیندا اشتراک ائتسینلر.\nیازیمی آچیق سؤز سایتیندان باشقا الیمده اولان بوتون ایمیل گروپلارینا گؤنده ریرم. یازینین – هئچ بیر ال آپارمادان و گؤنده ردیگیم فورمدا- درج اولماسینی بوتون سایتلاردان رجا ائدیرم.\nحؤرمتلی اوخوجولارین یازی حاقدا تام اولاراق معین تصورلری اولسون دئیه، اونون باشلیقلارینی آشاغیدا وئریرم:\nگیریش\n– جنوبی آذربایجان، ایران اؤلکه سی ایچریسنده بیر مستعمره دیر.\n– آذربایجان ملی- دموکراتیک مبارزه سی بیر حقیقت دیر. بو حقیقته اینانماق لازیم دیر.\n– آذربایجان ملی حرکتی بیر اسپکتروم دیر. آذربایجان ملی دموکراتیک مبارزه سینده اشتراک ائدن قووه‌لر.\n– تورکچو‌لوک یوخسا آذربایجانچی‌لیق؟\n– آذربایجان ملتی یوخسا تورک ملتی؟\n– آذربایجان دیلی، آذربایجان تورکجه‌سی یوخسا تورک دیلی؟\n– ایراندا پان ایرانیزم یوخسا پان تورکیسم وار؟\n– ملی دموکراتیک مبارزه‌ده ملی پرچم و سیمگه‌لر.\n– دموکراسی، انسان حاقلاری، قادینلار و ایشچی‌لر.\n– آذربایجان ملی- دموکراتیک مبارزه سی‌نین بیر تاریخی و کئچمیشی وارمی؟\n– 21 آذر قیامی، آذربایجان ملی حکومتی و آذربایجانلی‌لارین تراوماسی (Trauma) .\n– آذربایجان و ایران تورکلرینین ملی حرکتی و ایراندا «ایرانلیلار» آدینا فعالیت گؤسترن تشکیلاتلار.\n– آذربایجان ملی حرکتی‌نین نائلیتلری و چاتیشمامازلیقلاری.\n– آذربایجان ملتی‌نین ملی آزادلیغینا مانع اولانلار کیملردیر؟\n– میکرومحیط‌لرده یارانان تشکیلاتلار و بیزیم ملی غایه‌میز.\n– تاکتیک لر و استراتژی‌میز. آکسیونیزم تهلکه‌لی اولا بیلر.\n– ایالت- ولایت انجمنلری، آوتونومی، فدرالیسم، کنفدرالیسم، استقلال و ایکی آذربایجانین بیرلشمه‌سی، یوخسا اؤز گله‌جگینی تعیین ائتمک حاقی.\n– ملی مبارزه‌ده اورتاق فیکیرلر و ایستک‌لر. یگانه یول مدنی دیالوگ دیر.\n(2)- بو حاقدا بیر اؤرنک وئرمک ایسته ییرم: سون آیلاردا یئنی گاموح تشکیلاتی‌نین رهبرلرینین آغیر حبس جزاسینا محکوم اولمالاری و ایران اسلام جمهوری سی‌نین آذربایجان ملی فعاللارینا قارشی ترور اسدیرمه‌سی و باسقی‌سینا قارشی بوتون آذربایجان تشکیلاتلاری و ایران‌دا یاشایان تورکلرین درنک‌لرینین بیرگه پروتستی گؤزله‌نیردی. بو حاقدا بیر چوخ آذربایجان تشکیلاتلاری و ملی فعال لاریمیزین سکوتی تاسف اویالدیر. عجبا بو نلارا نه‌یی گؤزله‌ییرلر؟ سیاسی محبوسلاریمیزین حاقلاریندا مدافعه ائتمک بعضی‌لری اوچون «کسر شان» دیر‌می؟\n(3)- یئنی گاموح تشکیلاتی نین آغیر شرطلره رغما ایراندا لگال فعالیته باشلاماسی بو حاقدا گؤزه‌ل بیر اؤرنک دیر. یئنی گاموح تشکیلاتی‌نین رهبرلرینین جسارتلی آددیملاری دوغرودان دا آلقیشلامالی دیر. بونلار بوتون تهلکه‌لره رغما چالیشدیلار ایران اسلام رژیمی‌نین بوینونا قویسونلار کی، آذربایجان تشکیلاتلاری لگال فعالیت ائله‌مک حاقینا مالک دیرلر.‌\n(4)- سون زامانلار سورگونده یارانان آذربایجان قلم انجمنی‌نین یارانماسی و فعالیتی بو حاقدا آجی بیر تجربه دیر. بؤیوک آرزو و خوش امید‌لر ایله یارانان بو جمعیت اؤنجه فارس شوونیست لرینین آغیر تضییق و باسقی‌سینا معروض قالدی. ایندی ایسه بو جمعیت بیر پارا ملی فعاللاریمیزین واسطه سیله باسقی آلتینا آلینیمش دیر. ائله بیل کی، بو جمعیت داغیلسا آذربایجانلی‌لارین و ایران تورکلرینین بوتون پرابلملری چؤزوله بیله جکدیر. یئری گلنده یاخامیزا مداللار تاخیب زنگین تاریخیمیزدن و نه‌دن و نه‌دن دانیشیریق. آمما گؤز یاشی ایله یارانان بیر قلم انجمنینی داغیتماقدان دا چکینمه‌ییب و یئنه ده بو عرصه‌ده میدانی دوشمانا بوراخیریق. بوتون گناهلاری فارس شوونیزمی‌نين بوینونا آتماق اولماز. «آغاجی اؤز ایچیندن قورد یئیه‌ر» دئمیشلر. بو عرصه ده فارسلاردان اؤيرنمک پیس اولماز:\nبهمن انقلابیندان سونرا توده چیلر ایله فدائیلر و س. گروپلار آراسیندان گئدن داوا- دالاشدان سونرا ایکی جمعیته بؤلونن «ایران یازیچیلار اتفاقی» (کانون نویسندگان ایران)، بیر نئچه ایل بوندان اؤنجه یئنه ده بیرلشمیش و بوتون چتین‌ليکلره رغما ایراندا بیرگه فعالیت ائتمکده دیر.\nسورگونده فعالیت ائدن آذربایجان قلم انجمنيندن استعفا ائدن دوستلاردان بو انجمنه قاییتمالارینی ایسته‌��یرم. خیر بو دوستلار باشقا بیر قلم انجمنی‌نی یاراتسینلار و ایکی انجمن پارالل فعالیت ائتسینلر. فقط بو دوستلار باشقا بیر قلم انجمنی یاراتماغا تشبث ائتمه‌سه‌لر، اوندا اونلارا یالنیز دئمک اولار کی : «بایراق آلتیندان قاچماق» دردلریمیزین داواسی دئییل!\nShare. Facebook Twitter Pinterest LinkedIn Tumblr Email Reddit VKontakte Telegram WhatsApp Copy Link\nPrevious Articleبه بهانه ی سالگرد قیام ۲۱ آذر و تشکیل حکومت ملی آذربایجان\nNext Article نظری به آنسوی آئینه\nیازی ایله باغلی\nدوقتور ضياء صدر الاشرافی نين طنطنه لی 77 ايلليک ياش يوبيلئيی مناسبتينه اؤن سؤز\nنوامبر 20, 2023\nدوقتور ضياء صدر الاشرافی نين اؤتوبیوقرافيياسی\nنوامبر 20, 2023\nدوقتور ضياء صدر الاشرافی نين چيخيشی\nنوامبر 20, 2023\nFacebook X (Twitter) Instagram YouTube RSS\nوارلیغین سسی ۱۹۹۹-۲۰۲۴موعلف حقوقلاری گورونور. معلوماتدان ایستفاده ادرکن لینکدن ایستیناد اولونمالیدیر. © 2024","num_words":2955,"character_repetition_ratio":0.063,"word_repetition_ratio":0.007,"special_characters_ratio":0.199,"stopwords_ratio":0.003,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":298636.5,"cluster_detection":-1}
+{"text":"S ən ای Mələkutun Rəbbi! هرچند بیز سیسم بیر یورد توپلاشمیشیق، لاکین بیزیم مفتون و رهکلریمیز سئنین مَههببتیندن اوسونلانمیشدیر و سئنین پارلاق و زونون بیشیر هیئالار. زئف د اولساق، سئنین قؤدرت و قوووتینین زؤهورلارینی گؤزلیریک؛ heç bir imkanı və vəsаiti olmayan fəqir də olsaq, yenə də Sənin Səmavi xəzinəndən sərvət alırıq; ق تره د اولساق، یئن د سئن مکسسوس دریالار دریاسیندان بیهرهلنیریک; زره د اولساق، یئنین ئن ایشیقلی گؤنهسینین جئلالی ایچینده پاریلدییریق.\nسهن ای بیزیم پیرویردیگاریمیز! Özün kömək OL کی، buraya toplanmış hər kəs یانان بیر سام، hər kəs بیر cazibə MƏRKƏZİ، hər kəs Sənin Mələkutunun بیر carçısı اولسون، تا کی، nəhayətdə، BIZ بو فانی dünyanı Sənin Cənnətinin aynadakı əksinə çevirək.","num_words":254,"character_repetition_ratio":0.029,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.214,"stopwords_ratio":0.0,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.49,"perplexity_score":59755.3,"cluster_detection":-1}
+{"text":"جهانخوارلارین مستضعت ملّتلره اولان سلطه‌سی‌نین سیندیغی گون، مبارک گون اولار - سازمان تبلیغات اسلامی آذربایجان شرقی - ترکی\nترکی | فارسی | العربیة | English | اردو | Türkçe | Français | Deutsch\nيکشنبه 18 شهريور 1403 - 04 ربيع الأول 1446\nآنا صفحه\nعكس لر\nلینکهای بالای آگهی متحرک سمت راست\nلینکهای پایین آگهی متحرک سمت راست\nچوخ راخ...\nسایت های مرتبط\nتبيان\nالشيعه\nنهج البلاغه\nقران کریم\nخبر گزاري قرآني\nخبر گزاري سازمان تبليغات اسلامي\nامروز : 41\nديروز : 32\nماه : 2297\n'); $('a.print-preview').printPreview(); $('#txtShortLink').focus(function () { $(this).select(); }); });\nتاریخ : جمعه 28 فروردين 1394 | کد : 936\nلینک کوتاه\nجهانخوارلارین مستضعت ملّتلره اولان سلطه‌سی‌نین سیندیغی گون، مبارک گون اولار\nحضرت امام خمینی 1360-جی ایلین بایرام پیامیندا بویوردو: جهانخوارلارین بیزیم جماعتیمیزه و مستضعت ملّتلره اولان سلطه‌سی‌نین سیندیغی گون و بوتون ملّتلر گله‌جاقلارینی اؤز اللرینه آلدیغی گون و دولتلرین آییلدیغی گون، مبارک گون اولار.\nحضرت امام خمینی 1360-جی ایلین بایرام پیامیندا بویوردو: جهانخوارلارین بیزیم جماعتیمیزه و مستضعت ملّتلره اولان سلطه‌سی‌نین سیندیغی گون و بوتون ملّتلر گله‌جاقلارینی اؤز اللرینه آلدیغی گون و دولتلرین آییلدیغی گون، مبارک گون اولار. سیز آیاغا قالخمیش و آییق جماعته مبارک اولسون کی بوتون گوجوزو سیزین علیه‌یزه بسیج ائله‌ین بؤیوک قدرتلرین قاباغیندا میدانا گلدیز و نهضتین اوّلینده ال بیر و متحد اولدوغوز کیمی، بو گون‌ده تازا ایلده بیرلیقداسیز و منیم اومودوم وار داها چوخ بیر بیریزینن قارداش، همفکر و هم رزمنده اولاسیز. او گون مبارک اولار کی جهانخوارلارین بیزیم جماعتیمیزه و مستضعت ملّتلره اولان سلطه‌سی‌نین سینا و بوتون ملّتلر گله‌جاقلارینی اؤز اللرینه آلالار و دولتلرین آییلیب گؤره‌لر کی او قدر ابزار و انسان و انسانی قوّه‌لرینن و او قدر گئنیش اراضی و یئر آلتی ذخایر اینن، بونا گؤره کی بیز بوتون مسلمانلارین آراسیندا قارداشلیق عقدی باغلایان و هامینی اعتصام و حبل الله‌ا و اسلام خطیندن تبعیته چاغیران اسلام احکامینا، دقّت ائله‌مه‌میشوق.","num_words":502,"character_repetition_ratio":0.098,"word_repetition_ratio":0.272,"special_characters_ratio":0.252,"stopwords_ratio":0.0,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":170258.4,"cluster_detection":-1}
+{"text":"مقرن بن عبدالعزیز (اینگیلیسی‌جه: Muqrin bin Abdulaziz) بیر شاهزاده ایدی. ۲۳ ژانویه ۲۰۱۵ ۲۹ آپریل ۲۰۱۵ ایل‌لر آراسیندا حؤکومت ائدیب. سلمان بن عبدالعزیز آل سعود اؤلوموندن سوْنرا حؤکومتی اله کئچدیب و اؤزونون وفاتیندان سوْنرا محمد بن نایف آل سعود واریث کیمی تخت و تاجه صاحیب چیخیب.","num_words":55,"character_repetition_ratio":0.045,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.206,"stopwords_ratio":0.0,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":906316.7,"cluster_detection":-1}
+{"text":"(مقاله)دانیشیقایشلدنایشلدن دانیشیغیویکی‌پدیاویکی‌پدیا دانیشیغیفایلفایل دانیشیغیمدیاویکیمدیاویکی دانیشیغیشابلونشابلون دانیشیغیکؤمککؤمک دانیشیغیبؤلمهبؤلمه دانیشیغیپوْرتالپوْرتال دانیشیغیTimedTextTimedText talkماژولماژول دانیشیغی","num_words":79,"character_repetition_ratio":0.023,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.066,"stopwords_ratio":0.038,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.996,"perplexity_score":13396.3,"cluster_detection":-1}
+{"text":"آنا دیلیمیزین آدی نین نه اولدوغو البته کی، خلقیمیزین اکثریتی اوچون خصوصا اویدورولموش تاریخ کتابلارینی اوخومایان، داها دوغروسو، اوخوماغینا قادر اولمایان خلق کوتله سی اوچون بللی دیر. خلقیمیز، عصرلردیرکی، اؤزونو تورک ودیلینی ده تورکی ( تورکجه ) آدلاندیریر وهر زامان وهر یئرده اونو جسارتله دیله گتیریر. آنجاق تاسفلر اولسون کی، بوگون، آنا دیلیمیز ایستر قوزئی آذربایجاندا، ایستر ده ایراندا مختلف آدلارلا ایفاده اولونور وهرکس اؤز سلیقه سینه گؤره اونا آد وئریر. بواویدورما جریان 1936- نچی ایلده استالین ین گؤستریشی ایله باشلاندی. استالین، مسلمان تورک خلقلرینی بیر- بیریندن آییرماق و اونلارین کئچمیشینه یاد اولان باغلارینی قیرماق نیتی ایله سوویت لر بیرلیگینده تورک آدی نین سیلینمه سینی امر ائتدی وهر زامان تورکی آدلانان دیلیمیز، او گوندن بری آذربایجان دیلی اولاراق قیده آلیندی، طبیعی دیرکی استالین ین یاراتدیغی او دهشتلی وضعیتده بونا آچیقجا اعتراض ائتمک امکانسیزایدی. او دورکی، خلق یاواش- یاواش بو اویدورمالارا ایناندی وتورک سؤزو یالنیز تورکیه لیلر حققینده ایشله ندی وزامان- زامان خلق اؤزو تورکلویونو واصلینده کیملیگینی اونوتدو. تورکلویه قارشی آپاریلان بو تبلیغات او قده ر گوجلو تاثیر بوراخدی کی، حتی قوزئی آذربایجان مستقیل اولدوقدان سونرا داهی بو مسئله چوخلو تارتیشمالارا سبب اولدو وچؤزولمه میش بیر پروبلئم کیمی قالدی. بو جریان آز بیرسوره ایچینده ایراندا دا اؤز تاثیرینی گؤستردی. کومونیزمه اویانلار واستالین ین آغزیندان چیخانی صیرف حقیقت کیمی قبول ائده نلر « آذربایجانجا» سؤزونو « تورکجه» یه ترجیح ائتدیلر ویازیلاریندا تورک سؤزونو ایشلتمکدن چکیندیلر. آنجاق بونلارا باخمایاراق « تورک» (تورکی) سؤزو خلقین دانیشیق دیلینده اؤز حیاتینا داوام ائتدی. طبیعی دیرکی، بو مسئله عیرقیچی پهلوی رژیمی نین خوشونا گلمیردی. اودورکی، سوویتلرده آپاریلان و اؤز فیکیرلرینجه اوغورلو ساییلان سیاست، ایراندا دا پهلویلر طرفیندن تطبیق ائدیلدی و « سیز تورک دئییلسینیز، سیزه بو دیلی موغوللار زوراکیلیقلا قبول ائتدیرمیشلر» – دئیه خلقیمیزی مانقورتلاشدیرماغا قالخدیلار. بو سیرادا کسروی نین اویدوردوغو قوندارما « آذری» سؤزو اونلارین ایشینی آسانلاشدیردی و بئله لیکله ایراندا بو جریان سرعتلندی وبیر سیرا غافیل انسان اونا قوشولدو. یوخاریدا قیساجا ایضاح ائتدیگیمیز بو« آد قویما» سؤز یوخ کی، علمی دئییل، سیاسی گؤروشلرین سونوجو اولموشدور. آنجاق شوکورلر اولسون کی ایراندا اسلامی انقلابین غلبه سی و او تایدا، قوزئی آذربایجانین کومونیزم وروس امپراتورلوغوندان قوپوب، مستقیل لیگه قووشماسی بو مسئله نین سیاستدن اوزاق، علمی شکیلده حل ائدیلمه سینه ال وئریشلی شرایط یاراتمیشدیر.\nشبهه سیز، دیلیمیزین آذربایجانجا، آذری، آذربایجان دیلی و… کیمی مختلف آدلارلا آدلانماسی دیلیمیزی سئونلری راحاتسیز ائتمکده دیر وبو مسئله نین تئزلیکله حل ائدیلمه سی ان واجب مسئله لردن ساییلیر. « وارلیق » درگیسینده باشقا ساحه لرده اولدوغو کیمی بو ساحه ده ده جدی آددیملار آتیلاراق دیلیمیزین آدی نین تثبیت ائدیلمه سی اوغروندا چالیشیلمیش ودرج ائدیلن علمی مقاله لرله بو مسئله دوزگون شکیلده آراشدیریلمیشدیر.(1) بیزبورادا، همین آراشدیرمالارین داوامی اولاراق مسئله نی باشقا یؤندن اله آلیب گنجه لی نظامی دن باشلایاراق شهریارا قده ر کی بیرچوخ بؤیوک شاعرلرین اثرلریندن اؤرنکلر وئرمکله دیلیمیزین آدی نین نه اولدوغونو اونلارین دیلی ایله آچیقلاماغا چالیشاجاغیق.\n1- گنجه لی نظامی :\nاثرلرینی فارسجا یازدیغینا باخمایاراق، گنجه لی نظامی، تورک سؤزونو ایستر حقیقی معناسیندا، ایسترسه ده مثبت مجازی معنالاردا ان چوخ ایشله دن شاعیرلردن دیر. او، بوتون اثرلرینده تورکلویونو آچیقجا سؤیله- میش واونلا هرزامان اؤیونموشدور. البته نظامی نین یاشادیغی دؤرو ومحیطی نظره آلساق بومسئله داها بؤیوک اهمیت کسب ائده ر. بیلیندیگی کیمی نظامی بیرطرفدن اؤزونو خلقه واونون دیلینه یاخینلاشدیرماق ایسته سه ده باشقا طرفدن یعنی حاکیم طبقه طرفیندن تورکجه یازماقدان چکیندیریلمیشدیر و بومسئله شاعیرین «لیلی ومجنون » اثرینده شیروانشاهین دیلیندن آشاغیداکی کیمی اؤز عکسینی تاپمیشدیر:\nدر زیور پارسی و تازی\nاین تازه عروس را طرازی\nترکی صفت وفای ما نیست\nترکانه سخن سزای مانیست\nعینی زاماندا، نظامی تورک دیلینه لاییقینجه ده یر وئرمه ین محیطیندن ده شکایت ائدیر.\nترکی ام را درین حبش نخرند\nلاجرم دوغبای خوش نخورند\n( تورکجه می بو حبش لیکده آلان یوخ\nدوغبانی بیر یئمک دئیه سایان یوخ) (2)\nنظامی، اثرلری نین مثبت قهرمانلاری نین تورک اولدوغونو چئشیدلی یوللارلا گؤسترمکده دیر. م . ا . رسولزاده یازیرکی: « حتا هفت پیکر منظومه سی نین فانتزی باخیمدان ان پارلاغی اولان قارا کؤشک پرنسی- نین حکایه سینده کی نارین وجودلو تورک کرالیچه سی نین آدی بئله « ت��رکناز» دیر:\nگفت من ترک نازنین اندام\nاز پدر ترکناز دارم نام (3)\n« مخزن الاسرار » اثرینده، شاعیر، تورکلویو گؤیلره قالدیراراق، تورکلری عدالتلی انسانلارکیمی تصویرائدیر:\nدولت ترکان چو بلندی گرفت\nمملکت از داد پسندی گرفت\nچونکه تو بیدادگری پروری\nترک نه ای هندوی غارتگری\n« اسکندرنامه» اثرینده ده تورکلرین آدی فخرله چکیلمکده دیر:\nزه کوه خزر تا به دریای چین\nهمه ترک بر ترک بینم زمین\nهمین اثرده، شاعیر، روسلارا اولان نفرتینی بیلدیرمکده، یئنه ده تورکلوک قوه سیندن فایدالانیر:\nز پیکان ترکان این مرحله\nتوان ریخت برپای روس آبله\nباشقا بیر یئرده گئنجه لی نظامی، تورک اولدوغونو آچیقجا بیان ائدیر:\nپدر برپدر م مرا ترک بود\nبه فرزانگی هریکی گرگ بود (4)\nگؤروندویو کیمی بؤیوک شاعیریمیز هئچ زامان اؤزونو آذری و دیلینی آذربایجان دیلی آدلاندیرمامیش، عکسینه فرصت تاپینجا تورکلویونو قابارتماغا چالیشمیشدیر. بونلاردان علاوه نظامی اؤز اثرلرینده تورکجه مفهوملار وآتا سؤزلریندن ده بول- بول فایدالانمیشدیر. (5)\nم. ا . رسولزاده نظامی یه خطابا یازدیغی قیسا بیرشعرینده اونون تورکلویونه اشاره ائدیر. بو شعر رسولزاده نین ده دیلیمیزین آدینا مناسبتینی گؤسترمک اوچون دقته لایق دیر.\nفارسچیلیغی یوخ اونون\nتورکلویه چوخ باغلی دیر\nقافقاز دئیه ذوق آلار\nروسدان جانی داغلی دیر\nگؤزل قادین تیپلری\nیا تورک یا قافقازلی دیر\nشبهه سی یوخدور کی او،\nبیر آذربایجانلی دیر.\n2- امیر علیشیر نوائی :\nیوخاریدا سریله دیگیمیز کیمی استالین ین فرمانی ایله « تورک دیلی» ایفاده سی لهجه آدلاریله عرض ائدیلدی و تورکجه یه آذربایجاندا « آذربایجانجا » دئییلدیگی کیمی اؤزبکستاندا دا « اؤزبکجه» آد وئریلدی. حالبوکی اوندان اؤنجه اؤزبک دیلی ویا اؤزبکجه ایفاده لری هئچ بیر یئرده ایشلنمه میشدی. اؤزبکلرین (جیغاتیلارین) ان بؤیوک شاعیری وعمومیتله تورکلرین ان گؤرکملی ادبی شخصیتی اولان امیرعلیشیر نوائی ده دیلیمیزین آدی باره سینده اؤز فیکیرلرینی بیلدیرمیشدیر. او، لیلی ومجنون اثری نین مقدمه سینده اونون یازیلما سببینی آچیقلارکن دئییر:\nچون فارسی اردی نکته شوقی\nآزراق ایدی آندا تورک ذوقی\nاول تیل بیله نظم بولدی ملفوظ\nکیم فارس آنقلار اولدی محفوظ\nمن تورکجه باشلایان روایت\nقیلدیم بو فسانه نی حکایت\nکیم شهرتی چون جهانا تولقای\nتورک ائلیگه داقی بهره بولقای\nنئچون کی بوگون جهاندا اتراک\nکؤپ دور خوش طبع وصافی ادراک (6)\nنوائی یازیر مشهور « سداسکندر» مثنویسینده ده بئله یازیر:\nسانا آ نچا حق لطفی واقع دورور\nکی تا تورک الفاظی شایع دورور\nبو تیل بیرله تانظم ارور خلق ایشی\nیقین قیلمامیش خلق سندیک (سنین تک) کیشی\nنوائی « محاکمه اللغتین» آدلی اثری نین مقدمه سینده شاعیرلرین تورکجه یازماقدان چکیندیکلری نین سببلرینی آختاراراق تورکجه نین سؤن درجه گوزل وزنگین بیر دیل اولدوغونوثبوت ائتمگله چالیشیر. آشاغیدا همین مقدمه دن نقل ائده جگیمیز سطیرلردن ده آیدین اولورکی نوائی هئچ زامان دیلینی جیغاتای ویا اؤزبک دیلی آدلاندیرمامیشدیر:\n« آنادیلیم اوزرینده دوشونمه یه باشلادیم، تورکجه نین درینلیکلرینه دالینجا گؤزلریمه اون سگگیز مین عالمدن داها یوکسک بیرعالم گؤروندو. بو عالمین ناخیشلار، زینتلر ایچریسینده گئنشله نن گؤیو، دوققوز گؤیدن داها یوکسک ایدی. اورادا نئچه فضیلتلر، نئچه اوجالیقلار خزینه سینه راست گ��دیم. بو خزینه نین اینجیلری، اولدوزلارین لعل- جواهیرلریندن داها دا پارلاق ایدی. بو عالمین گول باخچالارینا گیردیم. گوللری فلکین گونشیندن داها پارلاق ایدی. هر طرفینده گؤ زله گؤرونمه ین، ال چاتمایان داها نه لر واردی، نه لر…\nآمما بو مخزنین ایلانی قان تؤکن دی و گوللری نین تیکانی سایسیز- حسابسیزدی. بیزیم تورک شاعرلریمیز بو قورخولو وتیکانلی یوللاردان چکیندیکلری اوچون تورکجه نی بوراخیب گئتمیشلر.\n… تورکجه نین فضاسیندا طبیعتیمین آتینی چاپدیردیم، خیالیمین قوشونو قانادلاندیردیم. وجوانیم بو خزینه دن سؤن درجه قیمتلی داشلار، ده یرلی اینجیلر آلدی. کؤنلوم بؤ گول باخچاسی نین دورلو چیچکلریندن، اوجسوز- بوجاقسیز، گؤزه ل قوخولاری اییله دی.\nظن ائدیلمه سین کی، منیم تورکجه نی اؤیمم تورک اولدوغومدان و طبیعتین سؤزلره تورکجه آلیشماسیندان وفارسجانی بیلمه دیگیمدن ایره لی گلیر. اصلینده فارس دیلینی اؤیرنمک اوچون هئچ کیمسه منیم قده ر غیرت گؤستر مه میش و بو دیلین دوغروسونو ویانلیشینی منیم قده ر یاخشی اؤیرنمه میشدیر… (7)\n3- محمد فضولی:\nآذربایجانین ان بؤیوک غزل شاعیری اولان فضولی اصلینده آذربایجان یئرلیسی دئیلیندر. بیلیندیگی کیمی او عراق تورکلریندن اولوب، بایات طایفا سینا منسوب دور. آنجاق هئچ بیر شاعیر اونون قده ر آذربایجانلیلار اوچون دوغما اولماییب. چونکی فضولی نین دیلی بیزیم دیلیمیز وسؤیو بیزیم سؤیوموز دور. او، بیزیم دیلیمیزین شاعیری دیر. او دورکی، فضولی نین دیلیمیزین آدینا مناسبتی خصوصی اهمیته مالیک دیر. گؤره سن فضولی اؤزونو ودیلینی نه آدلاندیریردی؟\nای فیض رسان عرب وتورک عجم\nقیلدین عربی افصح اهل عالم\nائتدین فصحای عجمی عیسی دم\nمن «تورک» زباندان التفات ائیله مه کم\nبو فضولی نین دوعاسی دیر ونئجه ده گؤزه ل دوعادیر!\nمحمد فضولی « لیلی ومجنون» اثری نین یازیلماسینی سؤیلرکن بئله دئییر:\nلیلی – مجنون عجمده چوخدور\nاتراک ده اول فسانه یوخدور.\nباشقا بیر یئرده:\nاول سببدن فارسی لفظیله چوخدور نظم کیم\nنظم نازک تورک لفظیله ایکن دوشوار اولور\nمنده توفیق اولسا بو دوشواری آسان ائله رم\nنو باهار اولجاق تیکاندان برگ گول اظهار اولور\n4- سیدابوالقاسم نباتی:\nنباتی نین آشاغیداکی شعرینه منجه هئچ بیر ایضاح لازیم دئییل.\nبچه تورکم، دیلیم تورکی، کلامیم هجو مجو\nخان چوبانی، جان آلان، جان جانی گؤزلر گؤزلریم\n5- سید عظیم شیروانی:\nسید عظیم، آذربایجانین گؤرکملی شاعیرلریندن وصابرین اوستادی اولموشدور. او، عبید ذاکانی نین مشهور «موش وگربه» ( سیچان و پیشیک) اثرینی فارسجادان ترجمه ائدیب اونا شعریله قیسا بیر مقدمه یازمیشدیر. همین مقدمه ده اثری آذربایجان و یاآذری دیلینه یوخ تورکجه یه چئویردیگینی بیان ائدیر:\nنقل ائله دیم گل سنه بیر داستان\nفارسی ایله نقل ائله ییب باستان\nتورکی ایله من اونوتحریر ائدیم\nکؤنلونو شاد ائت سنه تقریر ائدیم…\n6- میرزه علی اکبر صابر:\nصابر، ضیالیلیغی، دوشونجه سی، دونیا گؤروشو و ایجتماعی مسئله لره مناسبتی ایله شهرت قازانمیش وبؤیوک شاعیردیر. او، هربیر مسئله ده اولدوغو کیمی دیل مسئله سینده ده گئرچکچی اولموشدور. بونا مثال اولاراق، بیر نفرین یازدیغی « عثمانلیجادان تورکجه یه ترجمه» سؤزونه صابرین اعتراضینی گؤسترمک اولار:\nعثمانلیجادان ترجمه تورکه بونو بیلمم\nگئرچک یازییور گنجه لی یااینکی هنک دیر\nمومکون ایکی دیل بیر- بیرین�� ترجمه آمما\nعثمانلیجادان ترجمه تورکه نه دئمکدیر؟\nشعردن گؤروندویو کیمی حتا آنادولو تورکلری نین دیلینه عثمانلی دیلی دئییلن زامان آذربایجانلیلارین دیلینه تورک دیلی دئییلیردی. اؤزو ده تورکیه لیلر طرفیندن دئییل، آذربایجانین خلق شاعری صابر طرفیندن.\nصابردن باشقا بیر میثال\nتصنیف اولونوب تازه کتب تورک دیلینده\nهرکس اوخویوب علمله بیدار اولاجاقدیر.\n7- میرزه علی معجز شبستری:\nدیلیم تورکی، سؤزوم ساده، اؤزوم صهبایه دلداده\nمنیم تک شاعیرین البت اولار کاساد بازاری\nدونن شعریله بیر نامه آپاردیم شاه ایرانه\nدئدی تورکی نمی دانم، مرا تو بچه پنداری؟\nاؤزو تورک اوغلو تورک آمما دئییر تورکی جهالت دیر\nخدایا مضمحل قیل تختدن بو آل قاجاری.\n8- میرزه علی لعلی:\nحیرتده قویدو عالم اسلامی « شرق روس» (8)\nیوزدن نقابین آچدی بو « تورکی» زبان عروس\n9- آلماس ایلدیریم:\nمنیم ایمانیم بیر عشقیم، اؤزوم بیر\nبیر چشمه دن آخدیم قاینار گؤزوم بیر\nتورک اوغلو تورکم من مردم سؤزوم بیر\nیول وئر، یول وئر اؤز یوردوما گئدیم من\nفیرتینالی بورالیسان\nاسکی درددن یارالیسان\nسوران اولسا هارالیسان\nسؤیله تورکدور سویوم آراز\nسنه اولماز دویوم آراز\n10- احمد جواد:\nآذربایجان انگلیس لر طرفیندن اشغال اولوندوغو زامان احمد جاواد اعتراضینی آشاغیداکی بیتلرله بیلدیرمیش، عینی زاماندا اؤزونو ده ( آذربایجانلیلاری) تورک آدلاندیرمیشدیر:\nداماغیندا چاناققالا آغیسی\nسنمی سن تورک ائلی نین یاغیسی\nاسلام دونیاسینی اؤلوم چالغیسی\nاؤلوم نیتی ایله یاخان انگلیس\n……………………\nسن باغلا هر یولو، سونگوم تئز آچار\nاوچ آیدا گلنلر اوچ گونده قاچار\nظن ائتمه قورشونوم هاوالی اوچار\nتورک دور بو قورشونو آنان انگلیس\nباشقا بیر یئرده:\nاوخونور آلنیندا درین بیر تاسا ( کدر)\nقوجا تورک، سن نه دن باتدین بو یاسا\n11- صمد وورغون:\nیاندیریلان کتابلار:\n… سؤیله سنمی خور باخیرسان منیم شعر دیلیمه\nقوجا شرقین شهرتی دیر فضولی نین غزلی!\nسنمی « ترک…» دئییرسن اولوسوما، ائلیمه\nداهیلره سود وئرمیشدیر آذربایجان گؤزه لی\nقوجا شرقین شهرتی دیر فضولی نین غزلی!\n12- محمد حسین شهریار:\nآذربایجانلیلار آراسیندا شهریارین شعرلرینی اوخومایان تاپیلسا دا، ائشیتمه ین تاپیلماز. او، دیلیمیزین یاساق اولدوغو بیر دؤروده بو دیلین شاه اثرینی ( حیدربابایا سالام ) یاراتدی و تورکجه نین یئنی دن جانلانماسیندا بؤیوک رول اوینادی. اؤزو دئمیشکن:\nتورکونون ده جانین آلمیشدی حیاسیز طاغوت\nمن حیات آلدیم اونا حق اوچون احیا ائله دیم\nشهریار دا اؤزوندن اؤنجه کی شاعرلرکیمی آنادیلینی تورکجه آدلاندیریر وبیر دفعه ده اولسون بئله «آذربایجانجا» «آذری» و « آذربایجان دیلی» ایفاده لرینی ایشلتمیر:\nتورکون دیلی تک سئوگیلی، ایستکلی دیل اولماز\nاؤزگه دیله قاتسان بو اصیل دیل اصیل اولماز\nتورکون مثلی، فولکلورو دونیادا تک دی\nخان یورقانی کند ایچره مثل دیر میتیل اولماز\nتورکو واللاه آنالار اوخشاری، لایلای دیلی دیر\nدردیمی من بو دوا ایله مداوا ائله دیم\nبیزده اسلاما قاییتدیقدا گلین ال بیر اولاق\nتورکلرین هر ایکی دونیاسی قایتسین یئرینه\nمقاله میزین سونوندا بیر نئچه مسئله یه اشاره ائدیب، سون حؤکمو اوخوجولاریمیزا بوراخیریق.\n1-معلوم اولدوغو کیمی هربیر دیلین آدی مملکتین ویا معین بیر جوغرافی منطقه نین دئییل، او دیلده دانیشان خلقین آدیندان آلینیر. او دورکی، ��یران دیلی، عربستان دیلی، سوریه دیلی، آمریکا دیلی، قطر دیلی… ایفاده لری نه قده ر گولونج گؤرونورسه، آذربایجان دیلی ایفاده سی ده بیر او قده ر گولونج دور. آذربایجانجا سؤزونه گلینجه دئمه لییک کی « آذربایجانجا» نین « آذربایجان دیلی» ایله فرقی « فارسجا» ایله « فارس دیلی» نین فرقی قده ردیر. دئمه لی بو دا ان آزی اونون قده ر مضحک دیر.\n2-آذری سؤزو تامامیله اویدورمادیر. چونکی بو نه مملکت ( اراضی) آدی دیر نه ده خلق آدی. کیمسه « آذر» ویا « آذری» آدینا بیر اؤلکه ویا بیر خلقی تانیمیر. آذری سؤزو آذربایجان سؤزونه بنزه دیگی اوچون بعضی لری نین یانیلماسینا سبب اولموشدور.\n3-داها اؤنجه ده دئدیگیمیز کیمی خلقیمیزین تام اکثریتی عصرلر دیرکی اؤزونو تورک ودیلینی ده تورکی آدلاندیریر. بوتون شاعیرلریمیزده ( حتا فارسجا یازان شاعیرلریمیز) دیلیمیزین آدینی « تورک دیلی» دئیه ایشلتمیشلر. بیزده آتا- بابالاریمیزین بیزه یادگار قویدوقلاری بو دیلی اونلارین اؤزلری کیمی آدلاندیرمالی ییق. فقط ایکی ویا بیر نئچه تورک لهجه سینی مقایسه لی شکیلده آد چکدیگیمیز زامان دیلیمیزه « آذربایجان تورکجه سی» دئیه بیله ریک.\n1- اوجمله دن باخ: دوکتور جواد هیئت، درباره نام و موقعیت زبان ترکی آذربایجانی، وارلیق سایی 4 و 3 ، 1361- نچی ایل\n2- محمدامین رسولزاده، آذربایجان شاعیری نظامی، ملی اگیتیم باسیم ائوی، آنکارا 1951\n3- یئنه اورادا\n4- شفاهی خلق ادبیلتیمیزدا « قورد» سؤزو بیر چوخ حالاردا بیلیجی آنلامینی داشیمیش ونظامی ده « گرگ» سؤزونو تورکجه مجازی معنادا ایشله تمیشدیر.\n5- آرتیق معلومات اوچون باخین: دوکتور جواد هیئت، نظامی نین خمسه سینده تورکجه سؤزلر، مفهوملار وآتالار سؤزلری، وارلیق سایی 1- 80 ، 1370- نچی ایل\n6- علیشیر نوائی، لیلی ومجنون، حاضیرلایان: اولکوچلیک، تورک دیل قورومو یایینلاری، آنکارا1996\n7- مولود اولوغ تکین ییلماز، تورک خلقلری نین اورتاق آتا- بابالاری، آذربایجان تورکجه سینه کؤچورن: دوکتور فاضل قارااوغلو، گؤی تورک نشریاتی، باکی 1997\n8- 1905- 1903- نچی ایللرده تفلیسده محمدآغا شاهتاختلی طرفیندن یایینلانان تورکجه غزئته.\n*- وارلیق درگی سی 19-نچی سایی یای 1376 ص 53 ده ن 59 قده ر\nShare. Facebook Twitter Pinterest LinkedIn Tumblr Email Reddit VKontakte Telegram WhatsApp Copy Link\nPrevious Articleاوستاد محمدعلی فرزانه نین مالمو اونیورسیته سی سمیناریندا دیلیمیز حاققیندا معروضه سی\nNext Article اوغوزلولارين رسم لری و عادت لري\nیازی ایله باغلی\nشيخ محمد خياباني‌نين نهضتینده هنرین اینکیشافی\nنوامبر 16, 2013\nاورمودا اورمولوقلار… اسماعیل اولکر\nنوامبر 16, 2013\nگونئی آذربایجان ادبیاتیندان خاطره لر” – عؤمور یولوندان صحیفه لر”(۳)\nجولای 13, 2013\nFacebook X (Twitter) Instagram YouTube RSS\nوارلیغین سسی ۱۹۹۹-۲۰۲۴موعلف حقوقلاری گورونور. معلوماتدان ایستفاده ادرکن لینکدن ایستیناد اولونمالیدیر. © 2024","num_words":3411,"character_repetition_ratio":0.034,"word_repetition_ratio":0.001,"special_characters_ratio":0.231,"stopwords_ratio":0.004,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":212953.1,"cluster_detection":-1}
+{"text":"یؤنتن سیستمی یا ایشلتیم سیستمی (اینگیلیسجه‌ده: Operating System) بیلگی‌سایاریٛن منابعیٛن باشقاران و پروْقیٛرام‌لاریٛن یۆرۆتمه‌غینه آلتلیٛق یارادان یاسدال(سخت افزار)دیٛر. ایشلتیم سیستمی بیلگی‌سایاریٛن یاسدال سیستمینین ان اؤنملی قیٛرپیٛلاریٛندان ساییٛلیٛر. عۇمۇمییتله پروقیٛراملار یۆرۆمه‌غه بیر ایشلتیم سیستمینه ائحتییاجلاریٛ اوْلۇر. چاغ پایلانیٛشلیٛ یؤنتن سیستم‌لری، سیستمی داها یاخشیٛ و تاثیرلی ایشلدمغینه پروسسور چاغیٛنیٛن اساسیٛندا تاپشیٛریٛقلاریٛ پلنلشدیریرلر.\nگیریش و بۇراخیٛلیٛش و بَللَک اؤزگۆله‌مکی کیمین گؤرگَولره یؤنتن سیستمی بیلگی‌سایاریٛن یاپدالداللا پیٛروقراملاریٛن آراسیٛندا بیر آراچیٛ اوْینۇن اوْینۇماغینا [۱] باخمایاراق عۇمۇییتله پیٛروْقیٛراملاریٛن کوْدۇ مۆستقیم یاپدال الیله یۆرۆنۆر و تئز-تئز سیستمی بیر یؤنتن سیستمینین گؤرگَوین اوْلۇنماسیٛنا یا یؤنتن سیستمینین الیله کسیلمغه چاغیٛریٛر(سیستم چاغیٛریٛشلاریٛ).\nاوْین کوْنسۇللاریٛندان و وئب سئروئرلریندن و سۇپئرکامپییوْتئرلردن تۇتدۇ موْبایللارادک و بۆتۆن بیلگی‌سایارلیٛ آراچلار یؤنتن سیستملری واردیٛر.\nاندروید، بیٛلک‌بئری، بی‌ائس‌دی، کیٛروْم‌اوْ‌ائس، آی‌اوْ‌ائس، قئنوْ‌لینۇکس، اوْ‌ائس‌ایکس، کیۇائن‌ایکس، لینۇکس ،مایکروْسافت ویندوْز، ایستیم‌اوْ‌ائس، ویندوْز فوْن، زئد‍‍‍\/اوْ‌ائس تانیٛنمیٛش چاغاتیٛ یؤنتن سیستملرینه اؤرنکدیرلر.ایلک سککیز اؤرنکین کؤکلری یۇنیکسدیر.فیٛری‌آرتی‌اوْ‌ائس، میکروْسی\/اوْ‌ائس، وی‌ایکس‌ووْرکس تانیٛنمیٛش گئجیکسیز یؤنتن سیستملریندن دیرلر.\nایچینده‌کیلر\n۱ نوع‌لار\n۱.۱ بیر و نئچه-تاپشیریقلی\n۱.۲ بیر و نئچه-ایشلدیجی\n۱.۳ یاییلمیش\n۱.۴ قالیبلنمیش\n۱.۵ گؤمۆلمۆش\n۱.۶ گئجیکسیز\n۲ کئچمیش\n۳ اؤرنکلری\n۳.۱ یۇنیکس و یۇنیکس‌کیمین یؤنتن سیستملری\n۳.۲ بی‌ائس‌دی و اونۇن اۇرۇغۇندان اولان یؤنتن سیستملری\n۳.۳ اوائس ایکس\n۳.۴ لینۇکس\n۳.۵ کرومیوم اوائس\n۳.۶ ویندوز\n۳.۷ باشقا\n۴ قیرپلار\n۴.۱ نۆوه\n۴.۲ اؤرکل قۇرماقی\n۴.۳ گۆونلیک\n۴.۴ ایشلدیجی آرااۆزۆ\n۵ ایشلتیم سیتئملرینین بازاردا پایی\n۶ قایناقلار\nنوع‌لار\nدَییشدیر\nبیر و نئچه-تاپشیریقلی\nدَییشدیر\nبیر-تاپشیریقلی یؤنتن سیستملری بیر آندا یالنیز بیر پروقرامی یۆرۆیه بیلرلر آنجاق نئچه-تاپشیریقلی یؤنتن سیستملری پروقراملارین قوشۇتلۇقدا یۆرۆمه‌غینه ایجازه وئریر.نئچه-تاپشیریقلیلیق چاغ پایلانیش ایله اله گلیر.\nبیر و نئچه-ایشلدیجی\nدَییشدیر\nبیر-ایشلدیجی یؤنتن سیستملری ایشلیجیلرین آییرماغینا گۆجلری یوخدۇر،آنجاق نئچه پروقرامی آردآردا یۆرۆیه بیلرلر.[۲] نئچه-ایشلدیجی یؤنتن سیستملری نئچه-تاپشیریقلیغین تمل آنلاییشین گئنیشلدمکله یؤنتن سیستمینه سۆرجلرین و منابعین تانیماق گۆجۆن وئریرلر.اؤرنک اۆچۆن دیسکده‌کی فضا نئچه ایشلدیجینین اولۇر و سیستم نئچه ایشلدیجیه بیر آندا یؤنتن سیستمله ایشلمکین ایمکانین وئریر.\nیاییلمیش\nدَییشدیر\nقالیبلنمیش\nدَییشدیر\nگؤمۆلمۆش\nدَییشدیر\nگئجیکسیز\nدَییشدیر\nبیر گئجیکسیز یؤنتن سیستمی بیر سۆرج و یا وئرگینین بللی سۆره‌ده ساتقاماغین قارانیتیر.بیر گئجیکسیز یؤنتن سیستمی بیر-تاپشیریقلی یا نئچه-تاپشیریقلی اولا بیلر،آنجاق نئچه-تاپشیریقلی یؤنتن سیستمی گرک اؤزل القوریتملرله پیشبینی اولۇنمۇش کیمین یۆرۆنه.بۇ سیستملر پروسسورۆن چاغین سۆرجلری آراسیندا اونلارین اۆستۆنلۆک اساسیندا پایلئییرلار.[۳]\nکئچمیش\nدَییشدیر\nاؤرنکلری\nدَییشدیر\nیۇنیکس و یۇنیکس‌کیمین یؤنتن سیستملری\nدَییشدیر\nیۇنیکس یونتن سیستمیلرینین تکامۇلۇ\nاصلی مقاله : یۇنیکس\nایلکده یۇنیکس اسئمبئلی دیلینده یازیلمیشدی. 1973 ایلینده یۇنیکسین دؤردۆمجۆ نۆسخه‌سینده سی دیلینده یئنیدن یازیلدی.[۴] ایندیکی یؤنتن سیستملرینین چوخۇ یۇنیکسدن تاثیر آلمیشدیر.\nبی‌ائس‌دی و اونۇن اۇرۇغۇندان اولان یؤنتن سیستملری\nدَییشدیر\nاصلی مقاله : بی‌اس‌دی\nیۇنیکس یؤنتن سیستمینین عائیله‌سینین آلت‌کۆمه‌سینده بیر توپلۇدۇر.فیری‌بی‌ائس‌دی ، نئت‌بی‌ائس‌دی و اوپئن‌بی‌ائس‌دی بۇ توپلۇدان ساییلیر.\nاوائس ایکس\nدَییشدیر\nاصلی مقاله : اوائس ایکس\nاوْائس‌ایکس(کئچمیشده:«مک اوْ‌ائس‌ایکس»)یۇنیکسه دایانان قیٛرافیکی ایشلدیجی اینتئرفئیسی اوْلان یؤنتن سیستملرینین بیر سئریسی‌دیر.بۇ یؤنتن سیستمی اپئل شیرکتینین الیله توسعه وئریلیب و بازاردا پایلانیٛبدیٛر.اوْ‌ائس‌ایکس مکینتاش بیلگی‌سایارلاریٛن اۆزرینده یۇرۆتمغه طراحیٛ اوْلۇندۇ و ۲۰۰۲ ایلیندن ایندیه‌دک بۆتۆن مک بیلگی‌سایارلاریٛندا یئرلشمیش یؤنتن سیستمی‌دیر.\nلینۇکس\nدَییشدیر\nبیر اؤزگۆر و آچیق-قایناغ کوْدلۇ یازیلیم موْدئلینین اۆزرینده یازیلمیش یۇنیکسه-اوْخشار یؤنتن‌سیستمی‌دیر.بؤیۆک بؤلۆمۆ پازیکس ایستانداردیلا اۇیۇملۇدۇر. لینۇکس اؤزۆ بیر یؤنتن‌سیستمینین چکیردگی و قنئوْ پروْژه‌سینین پروْقرملریله بیرلیکده ایشلتیم سیستمی ساییلیر بۇنا گؤره اؤزگۆر یاسدال سازمانی قئنوْ|لینۇکس سؤزجۆکۆن بۇ یؤنتن‌سیستمینین آدینا ایشلدیر عادی حال دا اله لینوکس قولانیر.\nکرومیوم اوائس\nدَییشدیر\nویندوز\nدَییشدیر\nمایکروسافت یارادان ایشلتیم سیستملریندن بیری دیر. بو ایشلتیم سیستمی ماسا اوستو (اینگیلیسجه: Desktop‎) بیلگی‌سایار، جیب‌تلفن‌لاری و تبلت‌لر اۆچون قولانیلیر. ویندوز 1985 ایلینده ایشلمه‌یه باشلادی. ایندیکی سون داغینیشی ویندوز 10 دور.\nباشقا\nدَییشدیر\nقیرپلار\nدَییشدیر\nنۆوه\nدَییشدیر\nاؤرکل قۇرماقی\nدَییشدیر\nگۆونلیک\nدَییشدیر\nایشلدیجی آرااۆزۆ\nدَییشدیر\nایشلتیم سیتئملرینین بازاردا پایی\nدَییشدیر\nماسااۆستۆبیلگی‌سایارلارین یؤنتن سیستملرینین بازاردا پایی[۵]:\nایشلتیم سیستمی\n2013\n2014\nویندوز ۹۱.۳۴٪ ۹۱.۲۷٪\nمک ۷.۲۷٪ ۷.۱۷٪\nگئنو\/لینۇکس ۱.۳۸٪ ۱.۵۵٪\nباشقا ۰٪ ۰٪\nقایناقلار\nدَییشدیر\n^ Stallings (2005). Operating Systems, Internals and Design Principles. Pearson: Prentice Hall. p. 6.\n^ Lorch, Jacob R., and Alan Jay Smith. \"Reducing processor power consumption by improving processor time management in a single-user operating system.\" Proceedings of the 2nd annual international conference on Mobile computing and networking. ACM, 1996.","num_words":1352,"character_repetition_ratio":0.089,"word_repetition_ratio":0.009,"special_characters_ratio":0.173,"stopwords_ratio":0.01,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.999,"perplexity_score":28778.9,"cluster_detection":-1}
+{"text":"امکداشیمیز حسین ریاضی‌نین آذربایجانین زلزله وورموش منطقه‌لریندن حاضرلادیغی شکیل‌لی گزارشلر بئش حصه‌ده ایشیق سایتی‌نین اوخوجولارینا تقدیم ائدیله‌جک. بو گزارشلرین اوچونجو حصه‌سی اولاراق تقدیم ائدیریک:","num_words":43,"character_repetition_ratio":0.021,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.157,"stopwords_ratio":0.0,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":536844.4,"cluster_detection":-1}
+{"text":"ایراندا کاریکاتور قالماقالی و یا ۱۳۸۵ آذربایجان آیاقلانماسی — ایراندا ۲۲ اوردیبهشت ۱۳۸۵-جی ایلده (۱۲ مئی ۲۰۰۶)[۱] دؤولت قزئتی اوْلان «ایران» قزئتی‌نین اۇشاق صفحه‌سینده تۆرک دیلینی و میلّتینی تحقیر ائدن کاریکاتور و مقاله‌نین یئرلشدیریلمه‌سیندن سوْنرا ایرانین تۆرک شهرلرینده باش وئرن آیاقلانمالار. قزئتده پیسپیسا اۇشاغین سؤیله‌دیکلرینه قارشی «نمنه؟» دئیه جاواب وئریر.\nآیاقلانمانین سببلری\n[دَییشدیر]\nکاری��اتوردا یئرلشن مقاله‌ده «پیسپیسایا نئجه مانع اوْلاق کی٬ بیزدن پیسپیسا ائتمه‌سینلر» آدلانیردی. یازی‌نین بیرینجی بؤلومو[۲]:\nبعضیلری دۆشونور کی٬ بیرینجی دفعه گؤروشن کیمی دالاشماق لازیم دئییل٬ چۆنکو ماراقسیزدیر. اوْندا بیز اوْتوروب پیسپیسالارلا مۆتمدّین اوْلاراق دانیشمالی‌ییق. آنجاق مسأله اوْندادیر کی٬ پیسپیسا آدام دیلی باشا دۆشمه‌ییر. پیسپیسالارین اؤز دیلی ائله چتیندیر کی (هله هانسی فعل‌لری‌نین «اینق» گؤتوردوگونو تام اوْلاراق کیمسه بیلمه‌ییر)٬ پیسپیسالارین ۸۰٪-ی باشقا دیل‌لرده دانیشماغا اۆستونلوک وئریر.\nفارسجا:\nبعضي ها معتقدن كه آدم نبايد از همون اول بره سراغ خشونت ورزي، چون كه حيفه، مزه اش مي ره. پس اول بايد سعي كنيم خيلي متمدنانه بشينيم سر يه ميز و با سوسك ها گفت و گو كنيم. اما مشكل اينجاست كه سوسك، زبون آدم حاليش نمي شه. دستور زبان سوسكي هم آنقدر سخته (هنوز هيچ كي درست نفهميده كدوم فعل هاشون \"اينگ\" مي گيره) كه هشتاد درصد خود سوسك هام بلد نيستن و ترجيح مي دن به زبون هاي ديگه حرف بزنن\nایران امنیتی مسئوللاریندان علی اصغر احمدی٬ تبریزده تظاهوراتلارین ساده‌جه قزئتین تحقیرینه قارشی بیر عکس‌العملدن داها یۆکسک اوْلدوغونو اعتیراف ائتمیشدیر. اصلینده٬ ایران آذربایجانیندا بؤلگه‌نین ایقتیصادی و ایجتیماعی چتینلیک‌لرینه باغلی بؤیوک ناراضیلیق واردیر. بۇ ناراضیلیغی٬ فارسلارین تۆرکلره قارشی داورانیشی داها شیدّتلندیریر — بۇ داورانیشی فارسلار طرفیندن تۆرکلره ایستیفاده اوْلونان «تورک-خر» سؤزو قیساجا گؤستریر؛ اوْنلارین باخیشیندان تۆرکلر ایران ایقتیصادی‌نین «قوْللاری» اوْلاراق فارس «بئیینلری» سۆلطه‌سی آلتیندا اوْلمالیدیرلار.[۳]\nاعتیراضلار\n[دَییشدیر]\nبۇ کاریکاتورون آردیندان یۆز مینلرجه تۆرک ایران آذربایجانی‌نین مۆختلیف شهرلرینده آیاغا قالخیب یاخلاشیق ۱۰ گۆنلوک اعتیراضلارلا بئله سیاستلرین دایاندیریلماسینی ایسته‌دیلر. حؤکومت گۆجلری بۇ اعتیراضلاری باسدیرماغا چالیشاراق٬ اوْنلارجا تۆرکو اؤلدوروب یۆزلرجه تۆرک میلّتچینی آغیر حؤکملارلا محبسه سالدیلار.[۴]\nمۆناقیشه‌لی کاریکاتورون یاییملاندیغیندان سوْنرا٬ اعتیراضلار ایران آذربایجانی‌نین شهرلرینده باشلایاراق تهران و باشقا شهرلره ده چکیلدی. ۲ خورداددا تهران بیلیم‌یۇردونون تۆرک اؤیرنجیلری ده کاریکاتورا و تبریزده حؤکومتین اعتیراضلارا قارشی گؤستردیگی خوشونته قارشی تظاهورات ائتدیلر.[۵]\nایران حؤکومتی اعتیراضلاری دایاندیرماق اۆچون٬ ایران قزئتینی باغلاییب یازار و کاریکاتورچوسونو تۇتدوغو کیمی٬ امنیه و بسیج گۆجلرییله اعتیراضچیلارا هۆجۇم ائتدی. ایران تهلۆکه‌سیزلیک گۆجلری٬ تبریز٬ اورمیه٬ اردبیل٬ خیاو٬ زنجان٬ تهران و ... شهرلرینده اعتیراض اۆچون خیاوانلارا چیخمیش اوْن‌مینلرجه تۆرکله چاتیشدیلار. ایران ایطّیلاعات سیستمی گئنیش بیر سوْروشدورما پروژه‌سی باشلایاراق٬ داها اؤنجه تۇتوقلانمیش تۆرکچولرین قوْهوملارینی سوْروشدومالارا چکدی.[۳]\nتبریز\n[دَییشدیر]\nخورداد آیی‌نین بیرینده ساعات ۴-ده٬ تبریزده مینلرجه اعتیراضچی راستا کۆچه خیاوانی و ناماز مئیدانیندا اعتیراضلارا باشلادیلار. شهرین آیری طرفینده اؤیرنجیلردن اعتیراضلارا قاتیلاراق تبریز بیلیم‌یۇردونون اؤنوندن تظاهوراتا باشلادیلار. تبریز بازاری باغلی ایدی٬ آنجاق ��ازار اهلی ده اعتیراضلارا قاتیلمیشدیلار. گئتدیکجه خالقین اعتیراضلارا داها چوْخ قاتیلماسی بۇ ایکی حرکتی بیربیرینه باغلادیردی٬ آنجاق مأمورلار حرکتین یوْلونو کسه‌رک باغلانتی‌یا مانع اوْلدولار؛ اعتیراضچیلار اوستانداری‌نین قاباغینا گئده‌رک اوْردا دا تظاهورات ائتدیلر. یانقین ماشینی تاپیلماسی و مأمورلارین خالقا ساری حرکتی ایله بۇ ساکین حرکت خۆشونته چکیلدی. اوستانداری قاباغیندا مأمورلار خالقا ساری گاز آتدیلار؛ اعتیراضچیلار دا اوستانداری و فرمانداری‌یه طرف داش آتدیلار. جمعیت ساعات مئیدانیندان گئچیب منصور یوْل آیریمی٬ آبرسان و تبریز بیلیم‌یۇردونا ساری گئده‌رک اعتیراضا داوام ائتدی. اعتیراضچیلار دؤولت بانکلاریندان ایکی‌سینی اوْدلادیلار. تبریزده آخشام ساعات ۷ و ۸ حۆدۇدوندا تۆفک آتما سسی ائشیدیلدی؛ دۇیوملارا گؤره تۆفک آتما اثرینده ۵-۱۰ نفر یارالاندی.[۶]\nاورمیه\n[دَییشدیر]\nخورداد آیی‌نین ۲-سینده٬ بیر گۆن تبریزین آیاقلانماسیندان سوْنرا٬ اۇرمیه خالقی دا تظاهورات ائتدیلر. اعتیراضچیلار یوْللاریندا ایمام و عطایی خیاوانلاریندا امنیت گۆجلری ایله اۆزلشدیلر٬ آنجاق یوْلو آچیب حرکتلرینه داوام ائتدیلر. اعتیراضچیلار «اوْ تای بۇ تای بیر اوْلسون٬ مرکزی تبریز اوْلسون»٬ «اؤلوم اوْلسون شوونیزمه» کیمی شۆعارلارلا اؤز ایستک‌لرینی سؤیله‌ییردیلر. بۇگۆن اۇرمیه بازاری باغلاندی. اوتوبوسلارین عطایی خیاوانینا گئتمه‌سی دایاندیریلدی. اۇرمیه‌یه گیرن چوْخلو یوْللار دا کسیلدی. غربی آذربایجان اوستان باشقانی رحیم قربانی تلویزیوندا «دۆنن تبریزده باش وئرن حادیثه تکرارلانماسین دئیه خالق پان‌تۆرکلر و تجزیه‌ایسته‌ینلره آلدانماسین» دئیه سؤیله‌دی. اۇرمیه‌ده اعتیراضچیلار ایران قزئتی‌نین دفتری و صداسیما مرکزینی اوْدلادیلار. اعتیراضچیلاردان تۆرکیه کونسوللوغونون قاباغینا گئده‌رک تۆرکیهدن کؤمک ایسته‌دیلر.[۷]\nسولدوز\n[دَییشدیر]\nخورداد آیی‌نین دؤردونده٬ سولدوزدا مأمورلارین اعتیراضچیلارا قارشی تۆفک آتماسییلا نئچه نفر اؤلدورولدو. ایران تلویزیونو ۴ نفرین اؤلدوگونو تأیید ائتدی: توحید آذریون (۲۵ یاشلی)٬ همت اسدزاده (۳۵ یاشلی٬ ائولی)٬ حسین فتحی پور (۱۷ یاشلی٬ اؤیرنجی)٬ عسگر قاسمی (۳۹ یاشلی٬ ائولی). بۇ حادیثه‌ده٬ فرمانداری قاباغیندا فرماندار محمد امین فرد امرییله اؤلدورولموش اینسانلارین عائیله‌لری محمد امین فرد اۆستونه شیکایت ائتدیلر. آنجاق ۱۳۸۷-ده٬ تهران جزا محکمه‌سی ۱۰۵۹ شؤعبه‌سی٬ بۇ شیکایتی یئرسیز تانیداراق محمد امین فردی گۆناهسیز بیلدی.[۸]\nاردبیل\n[دَییشدیر]\nخورداد آیی‌نین ۵-اینده٬ بیر گۆن سولدوزون آیاقلانماسیندان سونرا، اردبیل خالقی دا تظاهورات ائتدیلر. اعتیراضچیلار یوْللاریندا ایمام و شریعتی خیاوانلاریندا امنیت گۆجلری ایله اۆزلشدیلر٬ آنجاق یوْلو آچیب حرکتلرینه داوام ائتدیلر. اعتیراضچیلار «اوْ تای بۇ تای بیر اوْلسون٬ مرکزی تبریز اوْلسون»٬ «اؤلوم اوْلسون شوونیزمه» کیمی شۆعارلارلا اؤز ایستک‌لرینی سؤیله‌ییردیلر. بۇگۆن اردبیل بازاری باغلاندی. اوتوبوسلارین شریعتی خیاوانینا گئتمه‌سی دایاندیریلدی.\nکاریکاتورچو و باش‌یازارین تۇتوقلانماسی و بۇراخیلماسی\n[دَییشدیر]\nاعتیراضلارین شیدّتلنمه‌سییله٬ کاریکاتورو چکن و «ایران جمعه» هفته‌لیگی‌نین باش‌یازاری تۇتوقلاندیلار. ایرانلی قزئتچیلر و سیاسی چالیشانلار دفعه‌لرجه ایران قضایی سیستمیندن بۇ ایکی نفرین بۇراخیلماسی و ایران قزئتی‌نین یئنیدن یاییملانماسینی ایسته‌دیلر. ایران قزئتی‌نین مسئول ایداره‌چی‌سی٬ قزئتین آیلار اؤنجه پلان‌لانمیش بیر دسیسه‌یه دۆشدوگونو ایدّیعا ائتدی. ۹۰ گۆندن سوْنرا٬ ایران حؤکومتی بۇ ایکی نفری بۇراخدی.[۱]\nآیاقلانمانین سوْنوجلاری\n[دَییشدیر]\nبۇ آیاقلانما٬ آذربایجان میلّی حرکتی دۆشونجه‌سینی خالق آراسیندا یایدی. آیاقلانمادان سوْنرا ایل‌لرجه بۇ آیاقلانمانین سببلری خالقین دانیشیق مؤوضوعلاریندان ایدی. بئله‌جه ایران تۆرکلری‌نین آیاقلانمیش حاقلاری ایجتیماع باخیشینی اؤزونه چکدی.[۴]\nآیاقلانمادا ایشلنن شۆعارلار\n[دَییشدیر]\nهارای هارای من تۆرکم.\nیاشاسین آذربایجان.\nآنا دیلده مدرسه٬ اوْلمالیدیر هرکسه.\nتۆرک دیلی رسمی اوْلسون.\nاؤلوم اوْلسون فاشیسته.\nبیز اؤلمگه حاضیریق٬ بابکین سربازی‌ییک.[۴]\nاوْ تای بۇ تای بیر اوْلسون٬ مرکزی تبریز اوْلسون.[۷]\nقایناقلار\n[دَییشدیر]\n^ ۱٫۰ ۱٫۱ آزادی موقت سردبير و کاريکاتوريست ايران جمعه (فارسجا). BBC (۲۲ آقوست ۲۰۰۶). یوخلانیلیب ۲۱ مئی ۲۰۱۶.\n^ soosk (فارسجا). iranian.com. یوخلانیلیب ۲۱ مئی ۲۰۱۶.\n^ ۳٫۰ ۳٫۱ Iranian Azeris: A Giant Minority (اینگیلیسجه). washingtoninstitute (June 6, 2006). یوخلانیلیب ۲۱ مئی ۲۰۱۶.\n^ ۴٫۰ ۴٫۱ ۴٫۲ بلال حاتمی (۳۱ اردیبهشت ۱۳۹۲). علل و پیامدهای قیام 1 خرداد سال 1385 ملت ترک آذربایجان (فارسجا). اویان نیوز. یوخلانیلیب ۲۱ مئی ۲۰۱۶.\n^ تجمع هاي اعتراضي در تبريز، اروميه و تهران (فارسجا). «اعتماد» قزئتی (4\/3\/85). یوخلانیلیب ۲۱ مئی ۲۰۱۶.\n^ تظاهرات خشونت‌آميز در تبريز (فارسجا). ایران امروز (۲۰۰۶\/۵\/۲۲). یوخلانیلیب ۲۳ مئی ۲۰۱۶.\n^ ۷٫۰ ۷٫۱ آخرین گزارش ها از تجمعات اعتراضی در تبریز و ارومیه (فارسجا). اخبار روز (۲۳ مئی ۲۰۰۶). یوخلانیلیب ۲۳ مئی ۲۰۱۶.\n^ «سولدوز: مراسم سالگرد شهدای قیام خرداد ماه 1385 با شکوه هرچه تمام برگزار شد» (فارسجا)٬ گوناز تی وی٬ (۲۰۱۴\/۵\/۲۶)٬ یوْخلانما تاریخی ۲۳ مئی ۲۰۱۶\n«https:\/\/azb.wikipedia.org\/w\/index.php?title=ایراندا_کاریکاتور_قالماقالی&oldid=1528199»-دن آلینمیش‌دیر\nبؤلمه‌لر:\nآذربایجان میلی حرکتی\nایراندا تورک آیاقلانمالاری\nتورکلر\nبۇ صفحه‌‌ سوْن دفعه ‏۱۵ اوْکتوبر ۲۰۲۲، ‏۰۹:۱۸ تاریخینده دَییشدیریلمیشدیر.\nیازی Creative Commons Attribution-ShareAlike License 4.0 آلتیندا مووجوددور؛ آرتیق شرطلر آرتیریلا بیلر. بو سایتی ایشلتمکله سیز ایشلتمه شرطلری و گیزلیلیک سیاستی ایله راضیلشیرسینیز. ویکی‌پدیا® منفعت‌سیز تشکیلاتی اولان ویکی‌مدیا فوندونون قئید آلینمیش تیجارت علامتیدیر.","num_words":1754,"character_repetition_ratio":0.056,"word_repetition_ratio":0.045,"special_characters_ratio":0.204,"stopwords_ratio":0.005,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":157387.3,"cluster_detection":-1}
+{"text":"'); $('a.print-preview').printPreview(); $('#txtShortLink').focus(function () { $(this).select(); }); });\nتاریخ : پنجشنبه 12 مرداد 1396 | کد : 1441\nلینک کوتاه\nآتش به اختیار تمیز و خوجوش فرهنگی ایش معناسیندادیر\nانقلابین معظم رهبری فرهنگی مسأله‌لره اشاره بویورماغینان دئدی: بیر چوخ فرهنگی خللیمیز وار. دوشمنین نفوذ ائله‌یه‌ بیلن یئری چوخدور. بو مسأله‌لرین ققاباغیندا هم جماعت و هم مسئول‌لارین مسئولیتی وار.\nانقلابین معظم رهبری فرهنگی مسأله‌لره اشاره بویورماغینان دئدی: بیر چوخ فرهنگی خللیمیز وار. دوشمنین نفوذ ائله‌یه‌ بیلن یئری چوخدور. بو مسأله‌لرین ققاباغیندا ه�� جماعت و هم مسئول‌لارین مسئولیتی وار.\nاونلار «آتش به اختیار» مفهمونا اشاره ائله‌ییب تأکید ائله‌دیلر: آتش به اختیار، تمیز و خوجوش فرهنگی ایش معناسیندادیر. مملکتین باشا باشیندا جوانلار و فکر صاحبلری فرهنگی منفذلری تانییب اؤز ابتکارلاری اینن فرهنگی ایشلر گؤرمه‌لدیلر.\nانقلاب رهبری تصریح ائله‌دی: آتش به اختیار قانونسوزلوق و پوچ دوشونن مدعی‌لرین طلبکارلیغی انقلابی جریانینی مدیون ائه‌ماق دئییل؛ انقلابی نیرولار هامیدان آرتیق اؤلکه‌نین نظمیندن، آرامشیندن موغایات اولمالیدیلار. اونلار دوشمنلرین اؤلکه‌نین وضعیتیندن سوءاستفاده ائله‌ماغا امکان وئرمه‌مه‌لیدیلر.\nاونلار بویوردولار: بو مراقبتلری بیرینیجی درجه‌ده اورگی یانان انقلابی و مملکتین اؤز هدفلرینه گئتمگینی ایسته‌ین نیرولارا مربوطدور.","num_words":312,"character_repetition_ratio":0.06,"word_repetition_ratio":0.244,"special_characters_ratio":0.237,"stopwords_ratio":0.0,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.999,"perplexity_score":130413.1,"cluster_detection":-1}
+{"text":"بو مقاله هئچ بیر قایناقا ایستیناد ائتمیر. لطفاً، اعتیبارلی قایناقلارا ایستیناد ائتمکله بۇ مقاله-نین تکمیللشدیرمه‌سینه کؤمک ائدین. قایناقسیز یازیلار گله‌جکده سیلینه بیلر.\nمنبعلری تاپین: \"دؤولت\" – خبرلر · روزنامه‌لر · کیتابلار · scholar · JSTOR (بو شابلون پیامینین نئجه و نه‌وقت سیلینه‌جه‌ینی اؤیره‌نین)\nدؤولَت و یا اَرکلَت سیاسی قورولوش اوْلوب، موعین سرحدلر داخیلینده یاشایان خالقین خوصوصی سیستمله ایداره اوْلونماسینی تصویر ائدیر. دؤولت چوْخ واخت جمعیتله سجیه‌لندیریلیرلر. یئر کوره‌سی جنوب قوطبونون ایستیثناسیندا ایکی یوزه یاخین دؤولت آراسیندا بؤلونموشدور.\nدؤولتین فورماسی و فعالیتی ایله دؤولت نظریه سی علمی مشغول اولور. نه علمده، نه ده بین‌الخلق حقوقدا دؤولتین قبول ائدیلمیش عمومی تعیناتی یوخودور.\nدؤولت (عربجه:دولة) تورپاق بوتونلویونه باغلی اولاراق سیاسی باخیمدان اؤگوتلنمیش میلّت و یا میلّتلر توپلولوغونون اولوشتوردوغو توزل وارلیقدیر. دؤولتین گؤلگه سی بوتون بشری فعالیتلرین اوستونه دوشر:سوسیال رفاه، ایچ دوزن، خلق ساغلیغی اۆچون اوغراشیر، بوندان مشروعیت قازانیر. قورال قویار، دوزنلر، یئتکیلندیریر، یاساقلار...\nتمل سورو ایسه، نلر دؤولت کونترولونه بوراخیلمالی؟، نلر بیرئیه (فرد) بوراخیلمالیدیر؟ بو سورونون نسنل بیر جوابی یوخدور. اؤزنل(subjective) اولاراق، «یالنیزجا بیرئیی ایلگیلندیرن قونولار بیرئیه، بیردن فازلا کیشییی ائتکیله ین قونولار دؤولته بوراخیلمالیدیر.» یورومو حاکیمدیر.\nتوماس هابس، دؤولتی لئوییاثان جاناوارینا بنزتمیشدی. ماخ وئبئر ایسه دؤولتین مشروع شیددت قوللانما آراجی اولدوغونو سؤیله‌میشدیر.\nایچینده‌کیلر\n۱ تانیمی(definition)\n۲ دؤولت ایله حؤکومت آراسینداکی فرقلر\n۳ دؤولت شکیللری\n۳.۱ اونیتار (تکلی دؤولتلر)\n۳.۲ کارما (بیلَشیک-compound) دؤولتلر\n۴ ائگمنلی یین قایناغینا گؤره دؤولتلر\n۴.۱ مونارشیک دؤولت\n۴.۲ اولیقارشیک دؤولت\n۴.۳ تئوکراتیک دؤولت\n۴.۴ دئموکراتیک دؤولت\n۵ رقیب دؤولت تئوریلری\n۵.۱ پلورالیست (چوخولجو) دؤولت\n۵.۲ کاپیتالیست دؤولت\n۵.۳ لئوییاثان دؤولت\n۶ قایناقلار\nتانیمی(definition)\nدَییشدیر\nتاریخ بویونجا بیرچوخ دؤولت تانیمی یاپیلمیشدیر. دؤولتین اورتایا چیخیشی، ایشلهوی(function) و گلجه یی حققینده فلسفی چؤزومله ملر یاپیلمیشدیر. دؤولت قوُرومونون اولوشماسینا یول آچان ائتکنلرین (factor) باشیندا أکین دئوریمی(revolution) گلیر. اؤزللیکله آسیاداکی أکین توپلولوقلاری‌نین توپلولوق اوزهرینده بیر دؤولت اولگوسونو ایلک اولاراق اولوشتوردوغو سؤیلنه بیلیر. دؤولت فلسفه سی آلانیندا فیکیر بیان ائدن فیلوسوفلاردان افلاطون'دا دؤولت «بیرلیکده یاشاما زورونلولوغوندان دوغان»، ارسطو'دا «دوغال بیر اولوشوم»، آنجیلون'دا دیل، کیمی ایلهتیشیم و توپلومساللیقدان دوغان، هوبئس'دا هرکسین هرکسه قارشی ساواشینی سونا اردیرمک اۆچون اورتایا چیخان، روُسو، هوبئس و جان لوکدا توپلوم سؤزلشمه سی‌نین سونوجو، فیشته'ده صاف اینسان آماجی‌نین اوجا آراجی، شئلینگ'ده موطلق اولان، هئگئل'ده تؤزل ایراده اولاراق اخلاقسال تین، سیسرون'دا حقوقون سونوجو اولاراق بئتیمله نیر(delineate، تصویر ائتمک). گونوموزده ده بیرچوخ سییاستبیلیمجی و فیلوسوفون فرقلی تانیملاری واردیر. حقوقی آچیدان دؤولت، گنللیکله عنصرلاریندان حرکتله تانیملانیر. بونا گؤره دؤولت؛ «اولکئ آدی وئریلن بلیرلی بیر تورپاق اوزرینده یاشایان اینسان توپلولوقلاری‌نین بیر ائگمنلیک آنلاییشی و حقوقو ایچینده بیر سییاسی ایقتیدار آلتیندا اؤرگوتلنمه‌سیدیر.» بو تانیمداکی اونسورلار بونلاردیر:\nاینسان عنصرو: خلق یا دا میلّت عنصرو اولاراق دا آدلاندیریلابیلیر. بلیرلی بیر آلاندا بیرلیکته یاشایان و چئشیتلی باغلارلا اورتاق یاشاما ایراده‌سی گؤسترن اینسان توپلولوغودور. بیر دؤولتی اولوشتوراجاق اینسانلارین ساییسی حققینده بیر آلت سینیر اولماماقلا بیرلیکته دؤولتین نیته لیغینه گؤره معقول بیر آلت سینیر قبول ائدیله بیلیر. مودئرن یاناشمایا گؤره میلّت عنصرونون قورولابیلمه‌سی اوجون معنوی نیتَلیکده باغلار یئترلی اولوب بو معنادا بیرلیکته یاشاما ایراده سی‌نین دوغماسی یئترلیدیر.\nائگمنلیک عنصرو: سییاسال ایقتیدار عنصرو اولاراق دا آدلاندیریلان بو عنصر، دؤولتین اساس قوروجو عنصرودور. بلیرلی بیر یئر-اوزو پارچاسی اوزرینده یاشایان اینسان توپلولوغونون اوستون ایراده چرچوه سینده اؤرگوتلنمه سیدیر. ائگمنلیک قاورامی اوتوریته دن فرقلی اولاراق اؤلکه ایچینده بیریجیک مشروع گوج قایناغی اولماسینی ایفاده ائدرکن اؤلکه خاریجینده (اولوسلاراراسی آلاندا) باغیمسیز اولماق آنلامینا گلمکته دیر.\nاؤلکه عنصرو: اؤلکه، جوغرافی آنلامدا بیر بوتونلوک تشکیل ائدن و سینیرلاری بلیرلنه بیلیر بیر اراضی پارچاسینی ایفاده ائدر. آنجاق دؤولتین سینیرلاری قونوسوندا بیر دارتیشما بولونماسی مومکوندور. آنجاق دؤولت سینیرلاری اؤن-گؤروله بیلیر بیر تورپاغا صاحیب اولمالیدیر. دؤولتین اؤلکه‌سی تورپاق اؤلکه‌سی، دنیز اؤلکه‌سی و هاوا اؤلکه‌سی اولاراق اوچه آیریلیر.\nدؤولت ایله حؤکومت آراسینداکی فرقلر\nدَییشدیر\nدؤولت، حؤکومتدن داها گئنیشدیر. حؤکومت ایسه دؤولتین بیر پارچاسیدیر.\nدؤولت، دواملی و سورکلیدیر. حؤکومت ایسه گئچیجیدیر، قیستا عومورلودور. حؤکومت، دؤولت اوتوریتهسی‌نین ایشلتیلمه سینی ساغلایان بیر آراجدیر. حؤکومت سادجه دؤولتین بئینی اولما گؤرَویندهدیر.\nدؤولت، کیشیسل اولمایان بیر اوتوریته دیر. مامورلار بوروکراتیک اصوللارا گؤره ایشه آلینیر و گؤرولیلر، حؤکومتین ایدئولوژیک ایستکلرینه دویارسیز اولاجاق شکیلده سئچیلیر.\nدؤولت، اورتاق ایگییی و گنل ایراده نی تمثیل ائتمیه چالیشیر. فقط حؤکومت ایسه بللی ایدئولوژیلری تمثیل ائدر\nاولوس دؤولت آلقیسینی (ادراک) اولوشدوران وستفالی باریشی\"نین نجولو اولانان مونستئر تآنلاشماسی ایمضالاتیرکن\nدؤولت شکیللری\nدَییشدیر\nبو آلت باشلیغی گئنیشلندیرماق لازیمدیر. ائلیه بولرسیز علاوه ائتماغیزینان کومک ائدسیز.\nاونیتار (تکلی دؤولتلر)\nدَییشدیر\nسیاسی اوتوریته نین تک مرکزده توپلاندیغی، مرکزی اوتوریته‌نین تک بیر آنا یاسا ایله ساغلاندیغی بیر دؤولتدیر یاسما اورقانینین یاپدیغی قانونلار بوتون اؤلکه ده اویقولانیر (اؤرنه‌یین: دانمارک، فرانسه اینگلیس، ایسرائیل، ایتالیا، ایرلند، نروژ، یونان و تورکیه)\nکارما (بیلَشیک-compound) دؤولتلر\nدَییشدیر\nبیردن چوخ دؤولتین اؤز آرالاریندا گرچکلشدیکلری بیر آنلاشما ایله بیرلشمله لری سونوجو اولوشان دؤولتلردیر. ایکی شکیلده اولابیلر:\nکونفئدراسیون :باغیمسیز دؤولتلر طرفیندن ائگمنلیکلرینی قوروما شرطی ایله اولوشتورولان و اویه دؤولتلره دیله دیکلری زامان آیریلما حقی تانییان کارما دؤولت بیچیمیدیر. (گونوموزده اؤنه یی یوخدور. اسکی سوئیس، آلمان و آمریکا)\nفدراسیون: اورتاق بیر آنایاسا آلتیندا بیرلشن دؤولتلرین اولوشتوردوغو دؤولت بیچیمیدیر. بو تیپ دؤولتلرده آیریجا هر فدره عنصورون اؤز آنایاساسی، یئریتمه و یارقی اورقانلاری واردیر. (اؤرنه یی :آلمان، آمریکا، کانادا، اوتریش، سوئیس، اوسترالیا، روسیا)\nائگمنلی یین قایناغینا گؤره دؤولتلر\nدَییشدیر\nبو آلت باشلیغی گئنیشلندیرماق لازیمدیر. ائلیه بولرسیز علاوه ائتماغیزینان کومک ائدسیز.\nمونارشیک دؤولت\nدَییشدیر\nبو آلت باشلیغی گئنیشلندیرماق لازیمدیر. ائلیه بولرسیز علاوه ائتماغیزینان کومک ائدسیز.\nائگمنلی یین تک کیشییه و اونون عایله سینه عایید اولدوغو دؤولت بیچیمی.\nاولیقارشیک دؤولت\nدَییشدیر\nبو آلت باشلیغی گئنیشلندیرماق لازیمدیر. ائلیه بولرسیز علاوه ائتماغیزینان کومک ائدسیز.\nائگمنلی یین بللی بیر صنف ویا گروپا عایید اولدوغو دؤولت بیچیمی.\nتئوکراتیک دؤولت\nدَییشدیر\nبو آلت باشلیغی گئنیشلندیرماق لازیمدیر. ائلیه بولرسیز علاوه ائتماغیزینان کومک ائدسیز.\nائگمنلی یین قایناغینین دینه دایاندیغی دؤولت بیچیمی. دین آداملارینین سؤزو گئچر. هر شئیه دین آداملاری قرار وئرر.\nدئموکراتیک دؤولت\nدَییشدیر\nبو آلت باشلیغی گئنیشلندیرماق لازیمدیر. ائلیه بولرسیز علاوه ائتماغیزینان کومک ائدسیز.\nائگمنلی یین خلقه عایید اولدوغو دؤولت بیچیمیدیر.\nرقیب دؤولت تئوریلری\nدَییشدیر\nبو آلت باشلیغی گئنیشلندیرماق لازیمدیر. ائلیه بولرسیز علاوه ائتماغیزینان کومک ائدسیز.\nپلورالیست (چوخولجو) دؤولت\nدَییشدیر\nبو آلت باشلیغی گئنیشلندیرماق لازیمدیر. ائلیه بولرسیز علاوه ائتماغیزینان کومک ائدسیز.\nلیبئرال فلسفه‌دن دوغولموشدور. بونا گؤره بیرئی اؤن پلاندا، دؤولت ایکینجی پلاندادیر.\nکاپیتالیست دؤولت\nدَییشدیر\nمارکسیست باخیش آچیسیلا اورتایا چیخمیشدیر. بونا گؤره توپلومون، ائکونومیک یاپیسیلا بیرلیکده آنالیز ائدیلمسی گرهکیر. دؤولت ایسه سیستئمیندن دوغار و صینیف سیستئمینه دایانیر: سوسیال حیاتین گرچک دایاناغی اولان آلت یاپینین قوشوللاندبردبغی اوست یاپیینین وجودبولموس حالیدیر.\nلئوییاثان دؤولت\nدَییشدیر\nاؤزو اؤزونه خیدمت ائدن و اؤزونو گلیشتیرن بیر جاناوار کیمیدیر بو دؤولت. بو یاخلاشیم یئنی ساغجیلارا و نئولیبرال لارا عایدددیر.","num_words":1688,"character_repetition_ratio":0.085,"word_repetition_ratio":0.074,"special_characters_ratio":0.189,"stopwords_ratio":0.011,"flagged_words_ratio":0.002,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":72766.9,"cluster_detection":-1}
+{"text":"آناسی یئنه ده، عئینی مهریبان‌لیقلا، گؤزلری یاشاراراق اونو باغرینا باسیب اؤپدو. اوشاق دال‌بادال دئییردی:\n– باخ، اگر اویانماسام، آغزیما بیبر سوخ ها!…آنا «جان!» – دئییر.\n– بیبر چوخ آجی اولسون\nاؤزونو ازدیریر، ارکؤیونلوکله، آرا وئرمه‌دن قیشقیریر:\n– آجی بیبر، قیرمیزی بیبر … آغزیمی ائله یاندیرسین کی … ائله یاندیرسین کی … دیک آیاغا دوروم.\nآناسی‌نین الیندن قورتاریر، همین سورعتله یاتاغا گیریر.\n– اورک بولاندیران بیر یای گئجه‌سی … گؤیده تک- توک اولدوزلار، یئکه تکره بنزر بیر آی… یاتاق تورشامیش تر قوخوسو وئریر.\nیئرینده اویان- بویانا دؤنور، سونرا بیر قرارا گلیر: «سحره‌جن یاتمایاجاغام». سئوینیر. سحر چاغی آناسی «عثمان»- دئیه‌ن کیمی، تئز قالخیب بوینونا ساریلاجاق. آناسی نه‌قده‌ر حئیرت ائده‌جک بو ایشه! یاتاغین ایچینده سئوینجله هوپلانیر. سئوینجی بیر آن سؤنور، ایچینه قورخو دوشور: «بیردن یوخوم آپارسا، اوندا نئجه اولار؟» اؤزو- اؤزونه دال‌بادال تکرار ائدیر: «یوخلامارام، یوخلامارام دای! نه‌یه گؤره یوخلاییم».\nآز سونرا آناسی گلیب یاتاقدا، اونون یانیندا اوزانیر. اوشاغی اوخشاییر:\n«بالام»- دئییر، «یوخلادین؟»\nعثمان هئچ دینمیر. آناسی قوجاقلاییب اؤپور عثمانی. عثمانین ایچیندن ایلیق- ایلیق بیر سئوگی، عئشقه، محبّته بنزه‌ین آغلادیجی بیر شئی‌لر کئچیر. سحری گؤزله‌ییر. آناسی نئجه حئیرت ائده‌جک. تکجه دوشوندویو شئی بودور کی، سحر تئزدن دوروب آناسی‌نی حئیرت‌لندیرسین.\nآنا یوخلاییب، عثمان یاتاقدا اویان- بویانا دؤنور. گؤز قاپاقلاری آغیرلاشیر. عثمان اؤزونو ائله راحات بوراخمیر.\nبیر آن قالخیب، درین- درین نفس آلان آناسی‌نین اوزونه باخیر. اوز آی ایشیغیندا آی کیمی پاریلداییر. هؤروکلو ساچلاری ایندی داها قارا گؤرونور هؤروکلو اوزون ساچلار یاستیغین آغلیغیندا گؤزه چارپیر. هؤروکلرده پیریلتی وار. اوزون زامان ساچا، آغ- آپباغ اوزه باخیر. سونرا باشی آغیرلاشیب یاستیغا دوشور.\nگئجه یاری‌سی چوخدان کئچیب، اطراف گوندوز کیمی ایشیق‌دیر. آلاچیغین آلتیندا یاتان اینه‌یین گؤوشمک، دیشلری‌نین قیجیرتماق سسی گلیر. یوخو یامان باسیب اونو. یوخلایاجاق. دیشلرینی سیخیر. قوللارینی دیشله‌ییر. هر نه ائله‌سه ده فایداسی یوخدور، یوخو بیر سو کیمی دؤرد یانینی توتوب، دورمادان یوکسه‌لیر، هیرس‌لنیر، سونرا گولومسه‌ییر. هیرس‌لنیر، گولومسه‌ییر. سحره یاخین آناسی‌نین بوینونو قوجاقلاییر. قوللاری آناسی‌نین بوینوندادیر …\nآی غرب‌ده‌کی دوزنلییه دوغرو ائنیب، ائله بیل بیر اوجو تورپاغا دیه‌جک. بیر آزدان یئره باتاجاق. ائله بیل شرق‌ده‌کی داغلارین دالیندان اینجه، آغ بیر ایشیق فیشقیریر، داغلارین تپه‌سی یاواش- یاواش آغاریر. کندین اینک‌لری بؤیورمه‌یه، کندده بیر شئی جانلانماغا باشلادی.\nآنا دیز چؤکوب، ترپنمه‌دن، سس- سمیر چیخارتمادان اوشاغا باخیر. اوشاغین باشی یاستیغین قیراغینا دوشوب، بوینو چؤپ کیمی‌دیر. اوزو ساپ- ساری. اوشاق نفس بئله چکمیر. بالاجا اوزو آلاجا قارانلیقدا خیال کیمی گؤرونور … آنا اونا باخا- باخا آه چکیر …\nاوشاق بیردن بیر قولونو ملفه‌نین آلتیندان چیخارتدی. قولون قالینلیغی آنجاق بیر باش‌بارماق قده‌ر اولار. دری‌سی او قده‌ر قیریش- قیریش‌دیر کی، ائله بیل سومویوندن قوپوب تؤکوله‌جک … آنانین گؤزو قولا ایلیشدی، قالدی. سونرا دریندن بیر «آه»- دئدی، «بالام آه ..»\nترپندی، ایکی طرفینه ساللاندی. اوشاغین یانینا گئتدی. «اویاتمایاجاغام»- دئدی. «اویاتمایاجاغام، اگر آجیمیزدان اؤله‌جه‌ییک‌سه، قوی اؤلک. بیر اوشاغین ایشله‌مه‌ییندن بیر شئی چیخماز کی».\nگؤزلری آریق قول‌دادیر. ایندییه‌جن اوشاغین بو قده‌ر آریق اولدوغونو نئجه باشا دوشمه‌دییینه حئیرت ائدیردی.\n– اگر آجیمیزدان اؤله‌جه‌ییک‌سه، قوی اؤلک.\nاوزون، هؤروکلو ساچینی آغزینا آپاریب، هیرس‌له چئینه‌دی. آشاغی‌دان اری باغیردی:\n– یئنه ده اویانمادی؟\nقادین یالواران بیر سسله دئدی:\n– نه ایسته‌ییرسن اوشاغین جانیندان؟ هله بالاجادی، بارماق بویدادیر، سوموکلری سینار، ائله ظریف‌دی کی …\nاری عصب‌لشدی:\n– بو گون موطلق اویانمالی‌دی، سنه اویانمالی‌دی دئییرم! ایشله‌سین، تنبل‌لییه عادت ائله‌مه‌سین. اوشاقلیق‌دا گر‌ک سوموکلری برکییه.\nقادین دئیینه- دئیینه، قورخا- قورخا دئدی: «قولو او قده‌ر آریق‌دی کی، …»\nاوشاغین باشی‌نین اوستونه گئتدی. اؤزونو هئچ جوره راضی ائده بیلمیردی کی، بو توک کیمی یونگول اوشاغی اویاندیریب، قیزمار گونشین آلتیندا ایشله‌مه‌یه گؤندرسین.\nآشاغی‌داکی عصبی سس: «اویات اونو»- دئدی. «بیر شیلله قوی قولاغی‌نین دیبینه. مصطفی‌آغاگیله سؤز وئرمیشم. بو گئجه یاریسی هاردان اوشاق تاپاجاقلار، هه؟»\nقادین دئدی: «آی کیشی، اوره‌ییمدن گلمیر آخی. ائله ظریف‌دی کی … اونون ایشله‌مه‌یی ایله بیز بیه پوللو اولاجاغیق؟»\nکیشی دئدی: «اگر ایندی‌دن ایشله‌مه‌یه عادت ائله‌مه‌سه …»\nقادین اوشاغین باشینی، توکلرینی اوخشادی. یاواشجا «عثمانیم»- دئدی. «عثمانیم اویان، قالخ آیاغا بالام … گون چیخدی عثمان».\nاوشاق ناله ائله‌دی. یاواشجا بیر بؤیروندن او بیری بؤیرونون اوستونه دؤندو.\n– بالام، عثمان، گون چیخیبدی …\nاوشاغین چیینیندن توتوب قووزادی. ائله یاواش توتموشدو کی، ائله بیل سینیب تؤکوله‌جک… تزه‌دن یاتیرتدی.\n«اویانمیر دای، اویانمیر. اؤلدوروم؟»\nتئز آلاچیق‌دان آشاغی ائندی. آلاچیق بئشیک کیمی ساللاندی.\nکیشی قیشقیردی:\n«آللاه سنه ‌ده لعنت ائله‌سین، اونا دا … نئجه یانی اویانمیر!»\n«اویانمیر دای، نئیله‌ییم!»\nکیشی هیرسله پیلله‌کنلره آتـیلدی. آلاچیغا چیخدی، اوشاغین ایکی قولوندان توتوب قووزادی. اوشاق بیر دووشان بالاسی کیمی الینده آسیلی قالدی. یوخولو- یوخولو ال- آیاق آتیر، «آنا، آناجان!»- دئیه قیشقیردی. کیشی آلاچیقدان اوشاغی آشاغی ائندیریب قادینین قاباغینا آتدی. اوشاق حیه‌طین توزلارینین ایچینده یئره سریلدی.\nقادین اوشاغینا باخدی، باخدی:\n«آللاه هئچ کیمین بالاسینی اؤزگه‌نین الینده قویماسین» – دئدی. تئز اوشاغی یئردن گؤتوروب باغرینا باسدی. اوشاغین گؤزلری یئکه- یئکه آچیلیب، حئیرتله باخیردی. آپاریب سویوق سو ایله اوزونو یودو.\nاؤزونه گلن اوشاق: «آنا» دئدی.\n– جان!\n– آغزیما قیرمیزی بیبر سوخدون؟\nبو واخت مصطفی‌آغانین ماشینی گلدی، ائولری‌نین قاباغیندا دایاندی.\n– عثمان …\nعثمان قاچا- قاچا گئدیب ماشینا میندی. سئوینجدن دریسینه سیغیشمیر، ماهنی اوخویوردو.\nآناسی مصطفی‌آغانین تارلاسیندا گونه‌موزد ایشله‌ین «زینب‌»ی بیر کنارا چکیب دئدی: «قوربان اولوم، زینب باجی، عثمانی گؤزله … اوشاق بیر دری، بیر سوموک‌دو …»\nزینب:\n– قورخما باجی- دئدی، «آرخایین اول».\nتارلایا گئتدیلر. هله گون چیخماییب … کومباینین دوزگون سیرالادیغی دسته‌لر شئهلی‌دیر … اوت و یاش اکین اییی‌سی گلیر … آتی آرابایا قوشوب، یوکله‌مه‌یه باشلادیلار. آرابایا ایکی آت یئرینه بیر آت قوشوبلار …آتین جیلووونو عثمان چکیر، آرابا دولان کیمی، تئز خرمن یئرینه آپاریر….\nآرابانی یوکله‌ین‌لر عثمان‌لا باش- باشا قویورلار:\n– نئجه‌دی عثمان؟\n– یاشا عثمان!\nعثمان سئوینیر …\nچوخ کئچمه‌دن قیپ- قیرمیزی بیر اود حالقاسی حالیندا گونش قارشیداکی داغلارین دالیندان چیخدی … اکین یئریندن، دسته‌لردن، سامانلاردان یاواش- یاواش، اینجه، گؤزله گؤرونن بیر بوخار قووزانیر. گؤیده پارچا- پارچا آغ بولودلار دولانیر.\nعثمان خرمن‌له دسته‌چیلر آراسیندا گلیب- گئدیر. عثمان جانلی، دیپ- دیری‌دیر. زینب هردن: «هه عثمانیم. آسلان عثمانیم …»- دئیه عثمانی اوخشاییر.\nگون تپه‌یه دوغرو یوکسلدی … هر یئر ایشیق ایچینده بوغولوب، تورپاق‌داکی بوغدالار دا، بیچیلمیش دسته‌لره وورولان گون ایشیغی ائله بیل آلوودور … ایشیق ساپ کیمی هر یئری ساریییب، مینلرله، یوز مینلرله ایشیق ساپی بیر- بیرینه دولاشیب، سانکی گؤیده اوچورلار. بیچینی دسته‌له‌ینلرین اوزونو توز توتوب، اوزلردن تر سوزولور. هر طرفه اود ساچیلیب، هر یئر یانماقدادیر.\nعثمان قارالیب، اوزو بیرآز داها اینجه‌لیب، یئکه گؤزلری قیسیلیب … کؤینه‌ییندن ده تر فیشقیریب …\nسحر واختینداکی جانلی‌لیق هاردا قالیب!؟ … ایندی عثمان یئرییه‎نده آیاقلاری بیر- بیرینه دولاشیر. آز قالیب ییخیلا و آتین آیاقلاری آلتیندا قالا … عثمان اؤزونو ساخلاییر.\nتورپاق دا قیزارمیش دمیر کیمی‌دیر. عثمان هر دفه آیاغینی یئره قویاندا، ایستی‌دن سیچراییر. بونا گؤره ده یئریمه‌یی قریبه بیر حال آلیب …\nآرابایا یئتیشه‌نه‌جن دسته باغلایان قادین‌لار، آغیزلاری یوخاری، دسته‌لرین اوستونده، گونشین آلتیندا یاتیب یورغونلوق آلیرلار.\nعثمان دورمادان گؤیه باخیر … بیر پارچا بولود … بعضن بیر چوخ بولود کؤلگه‌سی اوست‌لرینده بیر آن قالیب کئچیر… گؤزلر بولود کؤلگه‌سی‌نین دالینجادیر …\nگون تپه‌ده‌دیر … اکین یئری چیتیرداییر. شوملانمیش، قیزمار تورپاق عثمانین آیاقلاری‌نین آلتیندا … عثمان دورمادان هوپلانیر.\nعثمان جانا گلیب، آلتدان یانیر، اوست‌دن یانیر. ائله بیل جیگرینه قیزارمیش بیر دمیر سوخورلار …\nزینب دسته‌لری آرابایا یوکله‌ینده دؤنوب عثمانا باخدی. گؤردو کی، عثمانین آیاقلاری تیر- تیر تیتره‌ییر.\n«عثمان» دئدی، «عثمان، عثمانیم بئله پییادا گئدیب- گلمه، گل سنی آتین اوستونه میندیریم».\nقووزادی، آتین اوستونه میندیردی. عثمان آتی سوردو. هله آیاقلاری‌نین تیتره‌مه‌سی قورتارمامیشدی. آت اوستونده گئتدی- گلدی. زینب اوزاقلاردا دسته باغلاییردی. آتدان دوشوب، زینبه طرف یئریدی.\nزینب:\n– نییه آتی بوراخدین عثمان؟ بیردن قاچار گئدر ها!\nعثمان اونا یاخین‌لاشیئب الیندن توتدو:\n«باخ»- دئدی، «زینب خالا، من بؤیوینده سنه قیزیلدان سیرغا آلاجاغام».\nقاچا- قاچا آتین یانینا قاییتدی.\nایستی آدامی بوغور … هاوا دورغون‌دور. آتین اوستونده عثمانین آیاقلاری آغریدی. آز قالیب یئره دوشسون… گؤزو هئچ بیر یئری گؤرمور. عثمان آتی سورمور، آت اؤزو گئدیب- گلیر.\nبیر آزدان ناهار ایستیراحتی. قیزمار گونشین آلتیندا یئمک … قان کیمی ایلیق سو. زینبین بوتون یالوارماسیناباخمایاراق، عثمان آغزینا بیر تیکه بئله چؤرک قویمادی. ائله هئی سو ایچدی … زینبین آغلی کسیب، عثمانین باشینا بیر وئدره سو تؤکدو. اوشاق اوندان سونرا بیرآز اؤزونه گله بیلدی.\nایشه باشلایاندا زینب دئدی:\n– عثمان، سن گئت اوتور بیر یئرده. آتی بیر آیریسی سورسون.\nعثمان:«اولماز، زینب خالا»- دئدی، «من سوره‌جه‌یم، هئچ یورولمامیشام».\nآتی الیندن آلان کیمی عثمان اوتوروب هؤنکور- هؤنکور آغلاماغا باشلادی:\n«من یورولمامیشام، واللاه یورولمامیشام!»\nبیر قوجا آرواد دئدی:\n– میندیرین آتا بو گئده‌نی … قوی دوشوب آتین ایاقلاری آلتیندا ازیلسین … ایت کوچویو!\nعثمان:\n– واللاه دوشمه‌رم، بیللاه دوشمه‌رم. آخی من یورولمامیشام کی.\nمیندیردیلر. میندیردیلر آمما، اوچ دفه گئدیب- گلندن سونرا عثمانین باشیئ گیجللنمه‌یه باشلادی … اؤزونو گوجله ساخلاییر.\nبیرآزدان، آتین اوستونده اوزاندی، آتین یالینی اللرینه دولادی. زینب وضعییتی باشا دوشوب، عثمانی آتین اوستوندن ائندیردی. عثمان هوشدان گئتمیشدی. آپاریب بیر دسته‌نین اوستونده یاتیرتدی.\nزینب: «بالا»- دئدی، «بالا، آخی نه‌قده‌ر عنادکارسان …»\nسونرا زینب یئنه سو گتیریب، عثمانین باشینا تؤکدو. گونون قاباغیندا دایانیب عثمانی اؤز کؤلگه‌سینده ساخلادی. عثمان بیر موددتدن سونرا آییلدی. آخشام، ایش تعطیل اولاناجان، زینبین قویدوغو دسته‌نین اوستونده، بوم- بوش گؤزلرله ایشله‌ین‌لره باخدی. اوتاندیغیندان باشینی قووزایا بیلمیردی.\nایش قورتاراندا زینب عثمانین الیندن توتوب ماشینا میندیردی. اوشاق ائله بیل اریمیشدی. زینب دئدی:\n– عثمان بو گون سن چوخ یاخشی ایشله‌دین. مصطفی‌آغا موزدونو آرتیقلاماسی ایله وئره‌جک.\nعثمان تعجّوب‌له سوروشدو: «دوغرودان وئره‌جک؟»\n«سن چوخ ایشله‌دین».\nعثمان سانکی تزه‌دن جانلاندی.\n***\nبوتون عایله ییغیشیب قاپی قاباغیندا یئمک یئییرلر … اویاندا آرابا، ارابایا باغلی آتلار. آتلار باشلارینی یاش اوتا سوخوب، خیشیرتی ایله، سانکی اوتو سومورورلار. اطرافی یاش اوت قوخوسو آلیب …\nقارانلیق پرده- پرده ائنیر. آتلارین بیرآز او طرفینده ده عثمان تارلادان گلدیییندن بری تیکیلیب دوروب. صبیرسیزلیکله گؤزله‌ییر، گؤزو یئمک یئیه‌نلرده‌دیر. یئمک یئیه‌نلر عثمانی گؤرمورلر.\nعثمان گؤزله‌ییر. آخیردا صبری توکه‌نیب اؤسکورور. هئچ کیم اؤسکورویو ائشیتمیر. عثمان بیر نئچه دفه ده اؤسکورور. عثمان اطرافینا باخیر. یئردن بیر آغاج گؤتوروب، گورولتویله سیندیریر. یئمک یئیه‌نلر اهمییت وئرمیرلر. سونرا عثمان سیندیردیغی آغاج‌لا توزلاردا داییره‌لر، خط‌لر چکیر. آغاجی وارگوجو یله تورپاغا سورتور. آغاجین تورپاغا قووّتله سورتولمه‌سیندن چیخان سسلر … عثمان ایسته‌یینه یئتیشمیر. یئمک یئیه‌نلر دانیشیب گولورلر. عثمان هیرس‌لنیر. دورمادان آغاجی تورپاغا سورتور. چکدییی داییره‌لری آیاقلاری ایله پوزور. اغاجین اوجو تورپاقدا… عثمان قاچا- قاچا آغاجین اطرافیندا دولانیر. سونرا یئمک یئیه‌نلری اونودوب، اؤز اویونو ایله مشغول اولور … چکیر، چکیر، پوزور.\nبیردن بیر سس … آغاج الیندن دوشدو. یئرینده دؤندو قالدی. قاچمالی‌دیر؛ قاچا بیلمیر.\nمصطفی‌آغانین آروادی حئیرتله دئدی:\n«وای عثمان‌دی بو! عثمان … گل عثمان!»\nعثمان یئریندن ترپنمیر.\n«گل عثمان، اوتور چؤرک یی‌ء!»\nعثمان ائله بیل ائشیتمه‌ییب، هئچ بیر زاد دئمیر.\n«سنی آنان گؤندریب؟»\nعثمان باشی آشاغی‌دیر، قووزامیر باشینی.\n«یوخسا زمی‌دن گلندن سونرا بلکه ائوه گئتمه‌ییب‌سن، دلی اوغلان؟ آنان نیگران اولار، سنی آختارار».\nارینه طرف اییلیب، بیر شئی‌لر دئدی. سوفره اطرافینداکی‌لار گولدولر.\nعثمان اورادان قاچماق ایسته‌ییر. ایسته‌ییر، آمما ائله بیل یئرینه میخ‌لانیب.\nمصطفی‌آغا: «هله بیر منه باخین، عثمانین موزدونو وئرمه‌یی اونوتموشام»- دئدی. کیسه‌سینی چیخاردیب عثمانا طرف بیر ایییرمی بئش‌لیک اوزاتدی. عثمان تئز پولو قاپدی.","num_words":2710,"character_repetition_ratio":0.03,"word_repetition_ratio":0.002,"special_characters_ratio":0.232,"stopwords_ratio":0.003,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":127328.3,"cluster_detection":-1}
+{"text":"انسان یاشاییشیندا اؤنملی یئری اولان دؤرد عنصر«سو، اود، یئل، تورپاق» تورکلرین ایچینده وارلیق سیمگه‌سی کیمی قوتساللاشیب دَیرلنمیشدیر. اولو آتا- بابالاریمیز قیش فصلی‌نین سون دؤرد چرشنبه‌سی‌نین هر بیرینه آد آپاردیغیمیز دؤرد عنصرین آدینی قویوب ایل سونا چاتاندا او چرشنبه‌لری طنطنه‌لی مراسیملرله کئچیرمیشلر.\nطبیعته یئنی‌دن جان وئرن حیات سیمگه‌سی اولان «سو» آدی ایله ایلک هفته‌نی (سو چرشنبه‌سی) آدلاندیریب، بوزلا قارلارین یاواش- یاواش اریییب سویا دؤنمه‌سینی طبیعته یئنی حیات باغیشلایان بیلیبلر. بعضی یئرلرده (خیر چرشنبه) ده دئییرلر. بو هفته چوخلو کندلرده جولا قازیب تینگ اکرلر، یئر سوروب یاز اکینی اکرلر. مرجی، نوخود، یاز آرپاسی، کوروشنه، یونجا، شنبله اکرلر.\n«اود» ایستیلیک گتیریب، ایشیقلیق پایلاییب، طبیعته یئنی روح وئردیگی اوچون ایکینجی هفته‌نی (اود چرشنبه‌سی) آد وئریبلر. بو هفته‌یه (گوله چرشنبه) ده دئیینلر وار. بو گون گؤی بئجرتمگه ال قاتماق گونودور. بعضی کندلرده بئله گونده یئرلی آداملار ساری تیکان، چالقی تیکان و اودون ییغیب آخیر چرشنبه تونقال قالاماق اوچون حاضیرلیق ائدرلر. اولو بابالاریمیز بئله اینانیرمیشلار؛ اود‌لا گونشه هر نه قدر تقدّس وئردیکجه طبیعت او اؤلچوده تئز ایستیله‌شیب انسانلارا سعادت گتیرر.\nاوچونجو هفته «یئل» یولدان چاتیب آز زاماندا بوتون یئرلری دولانیب، تورپاغی قیش یوخوسوندان آییتدیغی اوچون (یئل چرشنبه‌سی) آدلانیب. بو هفته بویو چوخلو یئرلرده خالق دیرناقلارینی توتوب، ساچلارینی قیسالدیب، هابئله مال- داوارین قویروقلارینی وورارلار. اؤلکه‌میزین بعضی یئرلرینده بو چرشنبه (کوله چرشنبه) آدلی ایله ده تانینیب.\nایلین سون هفته‌سی تورپاق، اود، سو و یئل گوجو ایله یئنی‌دن جانلانیب، بیر داها آییلدیغینا گؤره (تورپاق چرشنبه‌سی) آد وئریلیب. (آخیر چرشنبه) بوتون ائللر تورپاغین آییلماسین بوللو مراسیملرله قارشیلاییب، قیشین آغیر گونلرین دالدا قویوب، طبیعتین سخاوتلی قوجاغینا قوناق گئتدیکلرین بیر- بیرلرینه تبریک دئییب، بئله اوخویارلار:\nسو گلدی‌ها! اود گلدی‌ها! یئل گلدی\nتزه عؤمور، تزه تاخیل ایل گلدی.\nآنا طبیعت ال آچیقلیقلا نعمت دولو قوجاغین ائللره ارمغان گتیردیکده هامی بو دورومو سئوینجله قارشیلاییب، اویناماغا گلدیکده شنلیک دولو مراسیملر یولا سالیرلار. آرتیرمالییام اوسته آچیقلاندیغی دؤرد چرشنبه اوزون ایللر بویوندا گئت- گئده اؤز نه‌دنینی الدن وئرسه‌ ده بو گون خالقیمیز اونلارا عاید اولان دب‌لرین هامیسینی ایلین سون چرشنبه‌سی (تورپاق چرشنبه‌سی) گونو بیرلیکده کئچیریرلر.\nسون چرشنبه گونو‌، سو ماهنیلاریندان اؤرنک:\n• سو گلیر داشا- داشا\/ داغلاردان آشا- آشا\/ عرض سلام گتیریر\/ بوتون قوهوم قارداشا.\n• من عاشیق داش بولاغا\/ سویا سرخوش بولاغا\/ عهد ائدک، ایلقار وئرک\/ اولاق سیرداش بولاغا.\n• بولاق باشی توز اولار\/ اوستو دولو قیز اولار\/ ایچسن سرین سویوندان\/ عؤمرون آرتیب یوز اولار.\n• آی بولاق، قوشا بولاق\/سویو تاماشا بولاق\/ بیز کی گئدرگی اولدوق\/ سنی مین یاشا بولاق.\n• یایلاغا دوشدو یولوم\/ چیچکدیر ساغیم سولوم\/ بولاقلار آنام اولسون\/ منده کؤرپه‌سی اولوم.\nسو ایله صافلاشماق سویون رئال علامتی ایله علاقه‌داردیر. سو ایله ایلگیلی اولان دبلر آذربایجاندا تزه ایل‌له باغلیدیر. تزه ایلده آخار سویون اوستوندن توللانماقلا، کئچن ایلین گناهلارینی یوموش اولارسان. سحر ائرکن هله گون چیخمامیش هامی چای قیراغینا گئدیب ال- اوزلرین یویاندان سونرا بیر- بیرینین اوستونه سو سپیب، نئچه دؤنه سودان اویان- بویانا آتیلیب، بئله اوخویارلار: «آغیرلیغیم، اوغورلوغوم سویا، آزار؛ بئزارلیغیم سویا» بو مراسیمین سونوندا ال- اله وئریب، اوجا سسله بئله اوخورلار: « سئل چاپار\/ سو چاپار\/ بیر گناه ایشله‌تدیم\/ گل اونو\/ توت آپار» بوندان باشقا بوتون عایله عضولری اؤتن ایلین آخیرینجی گئجه‌سی، یاتمازدان قاباق بیری- بیرینین اوستونه سو چیله‌ییرلر. دئییلنه گؤره آخیرینجی چرشنبه گئجه‌سی بوتون آخار سولار دایانیر و هامی اونا سجده ائدیر. حتی آغاجلار دا یئره اییلیر. اگر تزه ایل آخشامی هر کس بو سودان ایچردیسه، اونلار تزه ایلده بوتون خسته‌لیکلردن اوزاقلاشیریلار.\nچرشنبه سویونا اولا بعضی اینانجیلار:\n• چرشنبه سویو یارالاری توختادار.\n• بویلو اولمایان قادینین باشینا قیرخ کاسا چرشنبه سویو تؤکسن اوشاغی اولار.\n• قورخموش آدامین چرشنبه گونو اوچ دؤنه ساغ چیینینه، اوچ دؤنه ایسه سول چیینیه سو تؤکسن قورخوسو تؤکولر.\n• خسته‌لری توختاتماق، یارالاری ساغاتماق، سویا آند ایچمک و اونو مقدس بیلمک آذربایجانیلارین چرشنبه سویونونا اولان باشقا ایناملاریدیر.\nآتیل- ماتیل چرشنبه، باختیم آچیل چرشنبه:\nاولو بابالاریمیز سو ایله اودون یئر بتنین‌دن دوغولدوغونو گومان ائدیر و هر ایل باهار چاغی یوردوموزون بیر سیرا بولاقلاریندا هم اود شعله‌سی، هم قاینار سویون بیرگه پوسکورمه‌سی (کئچمیشده ایسه خزر دنیزی دیبینده اودون گاز حالیندا سو اوزونه چیخیب آلیشماسی) و دیگر قاینار نفتلی، یانار گازلی سولارین یئردن چیخماسی انسانلارین ماراق و دقت مرکزینده اولماسیدیر.\nسو ایله اود بیر- بیری ایله قوووشماسینی اورتا چاغلارین نقاشیلاری بالیق اوزگجلی، بالیق قویروقلو، آسلان گؤود‌لی، آسلان تپه‌لی اویدورما بیر مخلوق صورتینده تصویرله‌ییرمیشلر.\nسو و اودلا باغلی ماراقلی عنعنه‌لر وار. آذربایجان بیر اودلار اؤلکه‌سی کیمی، اودلارا باغلی زنگین دب‌لره مالیک‌دیر و بو صافلاشما، تمیزلنمه علامتی‌دیر. تونقاللار قالانیر و نووروزدان قاباق آخیرینجی چرشنبه یاشیندان و جیسیندن آسیلی اولمایاراق، هامی تونقالین اوستوندن توللانمالی‌دیر، اؤزو ده یئددی دفعه یا بیر تونقالین اوستوندن یئددی دفعه و یا یئددی تونقالین هامیسی‌نین اوستو��دن بیر دفعه. توللاماقلا برابر بو سوزلری دئییلیر: «ساریلیغیم سنه، قیرمیزیلیغین منه»\nایلین سون چرشنبه‌سی سحر ائرکن آذربایجانین چوخلو کندلرینده مال- حیوانی سووارماق اوچون چایا آپارارلار. بئله بیر اینام وار کی بو گون سحر مال- داوار سووارماق اونلارین جانیندان قادا- بالانی اوزاقلادیب، بوللوق گتیر‌ر. اونون آردیجا گئجه اللرینه حنا قویان قیز- گلینلر بولاق باشینا گئدیب، اللرینین حناسینی سودا یووارکن دیرناقلارینی توتوب یومنی خوش اولار دئیه ساچلارینین اوجوندان بیر آز کسیب، سویا آتارلار. سونرا گنج قیزلار سودان بو طرف او طرفه هوپپانیب بئله اوخویارلار: «آتیل- ماتیل چرشنبه، باختیم آچیل، چرشنبه» گنج قیزلاردان باشقا سودان هوپپانانلار بو سؤزلری دییرلر: «دیش آغریم، باش آغریم، گؤز آغریم بوردا قالسین.» سو باشینا گئدن قیز- گلینلر آپاردیغی سو قابلارین دولدوروب بیر ایل باشا- باش ایشیقلیق، آیدینلیق، تمیزلیک ایچینده یاشاماق اوچون گتیردیکلری سو قابلارین ائوین بوجاغینا قویوب، نعمتلرین یئدیسیندن قویولوب سوسلنن سوفره‌سینده او سودان ایچیب، اورکلرین ایشقلادارلار. بعضی یئرلرده بولاقدان گتیریلن سویو ائوین بوجاقلارینا سپیب، بئله ایناملاری وار کی او سویون تاثیرینده داها ائولرینده جان اینجیدن بوجکلردن خبر اولمایاجاق. بیر پارا یئرلرده ایسه ائولرده اوجاق اوسته قازان آسیب، بولاقدان گتیریلن سویو قاینادارلار. ایناندیقلارینا گؤره او سو یئرده قویولمامالی‌ و اونونلا یویونمالیدیلار. چونکو دئییرلر چرشنبه سویو ایله یویونماق انسانین بدنینی یونگول و ساغلام ائدر.\nآذربایجانین بعضی یئرلرینده گون چیخمامیش هامی بیر اوجا تپه باشینا ییغیلیب، تونقال قالاییب، اونون چئوره‌سینه حالقا وورارکن گونشین چیخیشینی گؤزله‌ییب، بیرلیکده سس- سسه وئریب، بئله اوخویارلار:\n«قودو خان، قودو خان\/ سؤندورمه اودو خان\/ آت اوسته اود گتیر\/ سوزو بال قودو خان\/ اوزو آغ قودو خان».\nاود اوچون اولان ایناملار:\n• اود ایمان‌داندیر.\n• اود یاندیران خئیر گؤر‌ر.\n• اودا یاخینلاشدین سالام وئر.\n• اودو یاندیران زامان اوندان بیر سس گلسه، قوناق گلمک نشانیدیر.\n• اودو یئرسیز سؤندوره‌نین، اوجاغی سؤنوب،‌ تیفاغی داغیلار.\nاودا اولان بعضی آندلار:\n• بو چیراغین ایشغینا آند اولسون.\n• بو اوجاغین اودونا آند اولسون.\n• اوجاغین اودلو، قازانین آسیلی اولسون.\n• اوجاغین قارالماسین.\n• اودون ایشیقلی اولسون.\n• اوجاغین بوش اولماسین.\nتونقال هئچ واخت سو ایله سوندورولمور. تونقال اؤزو سونندن سونرا جاوان اوغلان و قیزلار بو تونقالین کولونو ییغیب، ائودن کنارا بیر یئره، چؤله آتیرلار. بو او دئمکدیر کی، تونقالین اوستوندن توللانان بوتون عایله عضولرینین بدبخت‌چیلیگی آتیلان کول‌له بیرلیکده عایله‌دن اوزاقلاشدیریلیر.\nچرشنبه بازاری:\nچوخ کئچمیش زامانلاردان ایلین سون چرشنبه‌سی هامی بازار گئدیب، عایله عضولرینه چرشنبه‌لیک آلارلار. بوگون هر نه‌دن اؤنملی تزه پالتار آلماقدیر. هر کیمسه پولونا قدر عایله‌سینه تزه سئودیگی گئییملر آلار. بازارلار اولدوقجا قالابالیق اولار اوشاقلار اوچون پالتاردان باشقا اویونچاق، بعضی قادینلار دا قیزیل آلیب، چوخلاری ائو نسنه‌لری‌ده آلمیش اولارلار. بو گونون ان اؤنملی آلیناجاغی «چرشنبه یئمیشی» یا «یئددی لوین»‌دیر. قورو یئمیش، بادام، گیردکا��، کیشمیش، نوخود باسلیق، سوجوق و باشقا شب‌چره‌لردن بیر یئره توپلانمیشی چرشنبه یئمیشی آدلانیر.\nاره گئدن قیزلارا پای آپاریلاندا چرشنبه یئمیشی ده پایین قیراغیندا قویولار. «‌بعضی یئرلرده آخیرچرشنبه گونون یئمگی کوفته اولار، کوفته سایسی ائو آداملارنین سایسی قدر اولدوغو حالدا بیردانادا آرتیق پیشیریلر کی اونادا «قئییب پایی»دئیلیر، بونو خبرسیزگلن قوناق اوچون پیشیریلر. چرشنبه گونو بیرچوخ یئرده قووورقا دا قوورولار، بو قووورقا ائوین آغ ساققالی طرفیندن ائوآداملارنین آراسیندا پایلانار. بعضی کندلرده بوایش داملاردا و اود تونقالارنین باشیندا گورولر، آغ ساققال کیشی بیر شیش ایله دامین دورد طرفینه بیر جیزیق چکیب، قاوورقادان دایره ایچرسینه سپپب، سونرا خیر دعاسی وئرر (بسم‌الله‌الرحمن الرحیم، الهم صلی علی محمد وآل محمد، ائی الله انشاالله، کی محمدین نوروزو، ابراهمین دوولتی، نوحون عومرونو، ساغلیق و بوللوقلا بیزلره و قونشولارمیزا اکرام ایله، سونسوزلارا اوولاد، جوانلارا ساغلیق، قوجالارا اوزون عومور، ناخوشلار شفا، فاغیرلارا دوولت، پوللولارا کرامت عطا بویور، هامینی بیرـ بیرینه مهربان ائله، آمین یارب العالمین) دعادان سونرا بیر اووج قاوورقا و نوخود و مرجی گؤتوروب اوزو قیبله‌یه ساری دوروب نیّت ائله‌یر، تانری هامیا شنلیک، بول روزی قسمت ائله‌سین، آخیرده بیر اووج قوورقادان دا گویه سپللر و دئیر کی [بودا قوشلارین پایی.] »\nبعضی یئرلرده بازاردان اویونچاق آلماق یئرینه، اوشاقلار پالچیقدان فیشقا ایله ماشین یا باشقا اوینادمالی دوزه‌لدیب؛ بایرام گونو یئتینجه اویونچاقلاری ایله اویناییب، بویاقلی یومورتادا چاقیشدیرارلار.\nاوزوک آتدی:\nایلین سون چرشنبه‌سی دبلریندن بیری‌ده «اوزوک آتدی»‌دیر. اون نفردن چوخ قادین بیر ائوده توپلاشیب، بؤیوک بیر تشتین ایچینه سو دولدوروب، اوستون قیرمیزی پارچا ایله اؤرترلر. سونرا هر کیمسه اؤز اوزویون او تشتین ایچینه سالیب، سیرا ایله بیر بایاتی اوخویوب؛ اؤزو یا باشقاسی الین اؤرتویون آلتیندان سویا سالیب، اوزوکلرین بیرین گؤتورر، اگر گؤتورولن اوزوک بایاتی اوخویانین اولسا اوخودوغونا گؤره نییتین یوزار. او اوزوک آیریسی‌نین اولسا بایاتی اونون یورومو ایله یوزولار.\nسو فالی:\nچرشنبه گونو قادینلارا مخصوص اولان «اوزوک آتدی» فالیندان باشقا ائولرده «سو فالی»‌دا توتولار. بیر قابین ایچینه سو دولدوروب، اوستون پارچا ایله اؤرترلر. ائو آداملارین هر بیریسی سئودیگی بیر شئی مثلا: سانجاق، دوگمه، مینجیق، حالقا و … نسنه‌سین سویون ایچینه آتیب، بیر نفر بایاتی اوخویوب، کیچیک اوشاقلارین بیریندن ایسته‌نیلر سویا آتیلان شئی‌لرین بیرین چیخارتسین. هر کیمسه اؤز آتدیغی شئی‌یه گؤره اوخونان بایاتینی یوزار. آنجاق بایاتی اوخویانلار چالیشارلار گؤز‌ل، اورگه یاتان، یاشاییشا اومود وئرن سؤزلر دانیشسینار.\nایگنه فالی:\nآخیر چرشنبه ایسه داها طمطراقلی، داها ماراقلی، ناغیللارا بنزر بیر فورمادا کئچیریلیر. آخیر چرشنبه گونو جاوان قیزلار ییغیشار بیر ائوه، اورتالیغا سو ایله دولو بیر میس بادیا قویارلار، هره اورگینده بیر نیّت توتار. قابین باشیندا اوتوران کیمسه ایکی ایگنه‌نین اوجونا پامبیق دولاییب، هره‌سینی قابین بیر طرفیندن سالارلار سویا. هره اؤز بختینی سینایاراق نظرده توتدوغو عهدینی گؤزلیر. اگر ایگن��‌لر باش- باشا دیسه‌لر همین آدام نیّتی‌نین حاصیل اولاجاغینا اینانار. اگر دیمه‌سه‌لر بو نییتدن واز کئچر.\nقولاق فالی(آچار فالی):\nخالق آرا بئله بیر دب وار کی؛ چرشنبه گونو نیّت ائدیب، بیر آچار یا سانجاغی آیاقلارینین آلتینا قویوب، کیمسه‌لر ایسه یاخالارینا اینه تاخیب، دؤرد یولون آیریمیندا، قاپی دالیندا،‌ بعضی یئرلرده دیوار دالیندا، کندلرده داملارین باجالاریندا پوسقودا دوروب، دانیشیلان سؤزلره قولاق یاتیردیب، ائشیتدیکلری سؤزلری اوره‌کلرینده اولان نییتلرینه گؤره یوْزسونلار. عموم خالقین بئله دب‌لردن خبرلری اولدوغو اوچون؛ چالیشارلار دانیشدیقلاری سؤزلر یاخشی، اورگه یاتان و سئویندیریجی اولسون.\nگوزگو توتماق:\nایل آخیر گئجه‌سی قیزلار اللرینده گوزگو توتارلار. آیین شکلی گوزگویه دوشر. شکلین ایچینده سئودیگی اوغلان گؤرونسه، دئملی، اونلار بیر-بیرینه قسمت اولاجاقلار.\nبوغدا آتماق:\nایلین سون چرشنبه‌سی باخت اوستونده اولان قیزلارا «بوغدا آتما» رسمی اور‌ک اوخشایان دب‌لردیندیر. بیر کیچیک یاستی دمیر تیکه‌سی اود اوستونه قویولوب، دمیر قیزاراندان سونرا هر قیز بیر بوغدا نیشانلاییب، اونون اوستونه قویار، هانسی بوغدا هامسیندان تئز چیتلاییب، اود اوستوندن آتیلسا، او بوغدانی قویان قیز هامیدان تئز اره گئد‌ن اولاجاق.\nاوزوک قابا سالماق:\nایلین آخیر چرشنبه آخشامی گئجه‌سی جاوان قیزلار بیر یئره ییغیشیرلار. بیر قابا سو تؤکورلر. اللرینده‌کی اوزوکلری چیخاریب، ساچلارینا سالیرلار. نیّت توتوب اوزویو سویون اوستوندن کئچیریرلر. اوزوک فیرلانماغا باشلاییر و قابین دیوارلارینا دَییر. اوزوک نئچه دؤنه قابا دَییرسه، ساییرلار. دئمک او یاشدا دا گلین گئده‌جکلر.\nانجیر آغاجینی بورماق:\nانجیر آغاجی بیر چوخ تورکلرین آراسیندا قوتسال اولدوغو اوچون سون چرشنبه آخشامی هر کیمسه بیر نیّت ائدیب، انجیر آغاجینین بیر بوداغینی بورار. چرشنبه گونو سحر تئزدن دوروب، بوردوغو آغاجین یانینا گئدر. اگر بوروق بوداق دوزلسه سئوینر کی نیتی قبول اولوب، یوخسا بوداغین بورولماسی دوزلمه‌ییبسه بیلر کی نیّتی قبول اولماییب. بعضی یئرلرده ده سؤیود آغاجین قوجاقلاییب، آللاهدان بیر شئی ایسترلر.\nشام(شمع) یاندیرماق:\nآخیر چرشنبه گئجه‌سی اوره‌کده نیّت توت یاتیرلار. گئجه یاریسی یوخودان دوروب، شامی یاندیرلار. شامی گؤتوروب، گوزگویه یاخینلاشیب، گوزگوده گله‌جک نیشانلیلارین گؤره‌جکلر. آمما گره‌ک قورخمایالار. قورخسالار نیّتلری باش توتماز.\nائوین بار- باجاسینا داش ییغما:\nآراز قیراغینین بیر چوخ کندلرینده سون چرشنبه آخشامی مال- داوار چؤلدن قاییدان زامان هر کیمسه ائوین بار- باجاسینا بیر کیچیک داش قویار سحر تئزدن گئدیب، قویدوقلاری داشین آلتینا باخارلار. هر کیمسه‌نین داشینین آلتیندا قورد- قوش ییغیشسا، اور‌کدن سئوینیب، بئله دوشونور کی یئنی ایلدن داها آرتیق وار- دولت یییه‌سی اولاجاق. بیرینین ده داشی‌نین آلتی بوش اولورسا، اورگیی توتولوب، ناراحات حالدا دئییه‌جک داها من کاسیب اولاجاغام.\nقیفیل باغلاماق:\nچرشنبه آخشامی اوتوزلوق لامپانین آلتینا قیفیلی باغلاییب، قویورلار. نیّت ائدیب، گؤزله‌ییرلر. کیم قاپینی آچیب، بیرینجی ائوه گیرسه، اونون بیرینجی سؤزونو نیّتلرینه گؤره یوزارلار.\nقاپی بوسماق:\nآخیر چرشنبه گونو، یاخود هفته‌نین اوغورلو گونلری آخشام‌چ��غی قونشولارین قاپیسینی گیزلیجه بوسورلار. قاپییا یاخینلاشرکن ائشیدیلن ایلک سؤزو و یا بیر نئچه سؤزو یوزوب، بخت حاققیندا معین ملاحظه‌لر سؤیله‌ییرلر. (اونا گؤره، بو گونون آخشامی یالنیز یاخشی سؤزلر دانیشیلماسی عادت حساب اولونور). مثلن، ایلک ائشیدیلن سؤزلر «ایشیغی یاندیر»، «یاخشی اولاجاق» و.. اولارسا، هر شئیین یاخشی اولاجاغی گومان ائدیلیر. ترسینه، «سؤندو»، «ویران قالسین» و … کیمی سؤزلر ائشیدیلنده پیس طرفه یوزولور.\nسو قیراغینا یومورتا دوزمک:\nچرشنبه گئجه هره بیر چیی یومورتا گؤتوروب، آخار سویون قیراغینا گئدرلر. یومورتالاری دیک- دیکینه سویون قیراغیندا باسدیرارلار، یانلارینا دا زَ‌ی، کؤمور، قیرمیزی جوهر قویارلار. اوباشدان چاغی گئدیب، باخارلار، بیرینین یومورتاسینا قیرمیزی لکه، کیمسه‌نین قومورتاسینا آغ لکه، بیرینینکینه ده قارا لکه دوشوب. آغ لکه کیمین یومورتاسینا دوشسه باختی آغ اولار. قیرمیزی اولارسا قیرمیزی گونه چیخار، هر کیمسه‌نینده یومورتاسینا قارا لکه دوشسه او کئفسیزلشر کی باختی قارا اولاجاق.\nدوزلو کؤکه یئمک:\nآخیر چرشنبه آخشامی گئج یاتیرلار. یاتان‌دا ایشه قاباقدان حاضیرلانمیش دوزلو کؤکه یئییب یاتیرلار، سو ایچمیرلر. گئجه یوخودا (سوسوزلوقدان) سو گؤرونور: ایچمه‌یه کیمسه سو وئریر. دئمک، سو وئرن آدام یوخو گؤر‌نین قیسمتیدیر.\nخالق‌آرا بیر سؤز وار دئییرلر: بیر قیزی ایکی اوغلان سئویرمیش. بو فالی یوخلاماق اوچون، او قیز بایرامدا دوزلو کؤکه بیشیریب یئییر. گئجه یوخودا اوغلانلاردان بیری اونا سو وئریر. قیز ایچیر. آنجاق سوسوزلوغو کئچمیر. یئنه «سو، سو» دئییر. بو واخت او بیری اوغلان سو وئریر… بئله چیخیر کی، قیز اونلارین ایکسینه ده اره گئتملی ایدی… دئییلنه گؤره سوزو گئدن قیز اونا بیرینجی اولاراق سو وئرنه اره گئدیر. آنجاق هانسی‌سا قضادان گنج اری هلاک اولور. او بیری اوغلان دول قالمیش قیز ایله ائوله‌نیر.\nچرشنبه‌لیک:\n«چرشنبه‌لیک» یا «بایرام پایی» تزه ار ائوینه گئتمیش گلینه، آتا- آناسی طرفیندن و ار ائوینده اولان باجیلارا قارداشلاری طرفیندن بو پای گؤند‌ریلر. گلین یا دا باجینین او ائوده یاشادیغی آداملارین ساییسی حسابینا شام پیشیریلیب، بؤیوک میس مژمئیی‌لرده دوزولوب، الدن گلن قدر بایراملیق‌لا چرشنبه یئمیشی آلینیب او خورگین یانینا قویولار. چرشنبه‌لیگین اوستو گؤزه‌ل پارچا ایله اؤرتولوب، اره گئدن قیزلارا هدیه اولونار. بو رسمین ائللر ایچینده اوستون یئری اودوغونا گؤره چوخ قدیم زامانلاردان بو گونه کیمی قورونوب ساخلانمیشدیر. دئمک ایندیلر بو دبلر بیر آز کئچمیشلرله فرقلی اولاراق ساده‌لشیبدیر.\nتوولاما:\nچرشنبه آخشامی گنج اوغلانلار شنلیک‌لرین داها آرتیریب، گؤز‌ل منظرلرله کؤنوللری اوخشاماق اوچون توولاما توولاییب، تاماشا ائده‌نلری سئویندیر‌رلر. توولاما برک سیمدن توخونولموش کیچیک سبده اوخشار بیر نسنه‌دیر کی اوست دسته‌سینه اوزون بیر زنجیر باغلانار. توولامانین ایچین کؤز‌رمیش کؤمورله دولدوروب بیر تیکه آلمینیوم تیکه‌سی ده آتیب بیر نفر آرالیقدا دوروب توولامانی توولار، کؤمورلر یئلنمک اثرینده آرتیق حرارت تاپیب، آلمینیوم تیکه‌سی اریدیکجه قیغیلجیملاریندان گؤزلر اوخشایان گؤز‌ل شکیللرتؤره‌نیب اطرافا یاییلدیقجا هامیلارین باخشین اؤزونه ساری چکر. توولامانین یانیندا تاراققا، ال بومو�� فیشفیشا و … سس توره‌دن ماده‌لرده پاتلادارلار.\nنادارا:\nایلین سون چرشنبه‌سی‌نین آخشامی، دامدا، اوجالیقدا، تپه‌ده گاهداندا عمومون توپلاندیغی یئرده تونقال قالانیب، گونلری بیتن ایلی شنلیکله یولا سالماق و یولدان یئتن یئنی ایلی ایستیلیک و شادلیقلا قارشیلاماق اوچون بو مراسم ایله حاضیرلیق گؤرونر. نادارا مراسیمی چوخ طنطنه‌لی و گؤز‌ل کئچیریلر. اوشاقدان بؤیوگه قد‌ر هامی اوندا اورتاقلیق ائدیب، بیر ایلین یورغونلوغون جانلاریندان چیخاردارلار.\nرحمتلیک پرفسور دکتر ذهتابی‌نین دئیگینه گؤره گونئیی ماهالیندا نادارا مراسیمینده هامی سس- سسه وئریب، بئله بیر نغمه اوخویارلار:\nناداراها، نادارا،\/ سو گلدی قندهارا،\/ شاهیم شیروان ایچینده،\/ اوینار میدان ایچینده،\/ قیلینجی قان ایچینده،\/ میدانین آغاجلاری،\/ بار گتیرمز باشلاری،\/ آغا دایینین قاشلاری،\/ هئی دؤیوشر قوچلاری…\nایکی دانا ها ایکی دانا،\/ ایکی دانا بیر قوش‌ایدی،\/ باغچایا قونموش‌ایدی،\/ بگ‌اوغلو گؤرموش‌ایدی،\/ اوخینن وورموش‌ایدی،\/ اوخ مندن بئزار‌ـ‌ بئزار،\/ درین‌ـ‌ د‌رین قوی قازار،\/ درین قویدا بیر کئچی،\/ هانی به بونون قیچی؟\/ قیچی قازاندا قاینار،\/ پیشیک یانیندا اوینار،\/ پیشیگیم هارا گئدیرسن؟\/ گئدیرم بابان ائوینه؟\/ بابان ائوی ییخیلسین\/ قیز گلین آلتدا قالسین\nتبریزده و بعضی یئرلرده تونقالین اوستوندن آتیلانلار بئله سؤزلری تیکرار دئیرلر: «ساریلیغیم سنین اولسون\/ قیرمیزلیغین منیم اولسون.»\nپیلوولوق:\nکئچمیشلرده ایل بویو یوخسوللوق اوزره وارلیلاردان باشقا هامی ائوینده دویو دمله‌یه بیلمزدی. آنجاق سون چرشنبه گئجه‌سی بوتون عایله بیر ائوه توپلانیب، اوجاقلاردان پیلوو آسادیلار. بعضی یئرده قوهوم- قونشو ظارافات اوچون پیلاوو پیشن اوجاغین دامینا چیخیب یانان اوجاق سؤنسون دئیه باجاسیندان سو توکردیلر. ایل باشا- باشی هامییا یئنی پالتار آلیب، گئمک امکانی اولمادغیندان، بوگونکو گئییلن تزه پالتارا «پیلوولوق» دا دئییردیلر. بو سؤزون اساسیندا دالبادا قیز دوغان قادین بیر دؤنه اوغلان دوغسایدی. عایله ایچینده تزه دونیایا گلن اوغلانا نئچه گون پیلوو آدی وئریلیب، شنلیک ائدرک دئییب گولوشردیلر.\nآخیر چرشنبه اوچون اولان اینانجیلار\n• آخیر چرشنبه ده هئیوا چوبوغوندان گؤزمونجوغو دوزلدرلر..\n• آخیر چرشنبه ده اوشاغا بئشیک دوزلدرلر.\n• آخیر چرشنبه ده گون چیخمامیش سو اوستوندن آتدانارلار.\n• آخیر چرشنبه ده تونقال یاندیرارلار.\n• آخیر چرشنبه ده کل‌ین بوینوزونا قیرمیزی باغلارلار\n• آخیر چرشنبه ده قورخانلارین باشیندان سو تؤکوب قورخونو آلارلار.\n• آخیر چرشنبه ده ساغمال مالین بوینوزونا قیرمیزی باغلارلار.\n• آخیر چرشنبه ده توی اوچون آیریلمیش قویونلارین بوینونا قیرمیزی باغلارلار.\n• آخیر چرشنبه ده چیمرلر.\n• آخیر چرشنبه ده ائودن پول وئرمزلر.\n• آخیر چرشنبه ده قونشویا الک وئرمزلر.\n• آخیر چرشنبه گونو بورج اون وئرمزلر.\n• آخیر چرشنبه گونو شام یاریمچیق سؤندورمزلر.\n• آخیر چرشنبه گونو عایله عضولرینین سایینا گؤره شام یاندیریرلار.\n• آخیر چرشنبه گونو ائودن اود، کیبریت، نفت وئرمزلر.\n• آخیر چرشنبه گونو ائودن آغارتی وئرمزلر.\n• آخیر چرشنبه گونو زاهی اوستونه گئتمزلر.\n• آخیر چرشنبه گونو ائودن چؤرک وئرمزلر.\n• آخیر چرشنبه گئجه‌سی تئز یاتمازلار.\n• آخیر چرشنبه گئجه‌سی ائ��ده قازان آسارلار.\n• آخیر چرشنبه گئجه‌سی وفات ائتمیش یاخین آداملاری یادا سالارلار.\n• آخیر چرشنبه گئجه‌سی وفات ائتمیش یاخین آداملارین آدینی چکیب «فیلان‌ کسلرین آدینا قازان آسدیم» دئییب قازانا ات، دویو و … تؤکرلر.\n• آخیر چرشنبه گونو ائرتدن لامپا یاندیرارلار\n• ایلین آخیر چرشنبه‌سینده تئزدن اوزونو آخار سو ایله یویان گؤزللـشر.\n• ایلین آخیر چرشنبه‌سینده قولاق فالینا چیخارلار\n• بو گون اوشاغی اولمایان گلینلر اوچون بئشیک دوزلتمک، یئنی ایلده اونون بویلو اولماسینا سبب اولار.\n• بو گون قوچ، کل و … بوینوزلارینا قیرمیزی پارچا باغلاماق ائوین برکتین آرتیریب شنلیک گتیر‌ر.\n• بو گون حاماما گئدیب چیمک آیدینلقلا ساغلیق تور‌در.\n• بو گون ائودن ائشیگه پول، الک، دوز، اون، بیتگی، اود، اودون وئرمک ائوین برکتین آزالدار.\n• بو گون یاندیریلمیش شامی یاریمچیق سؤندورمک باختی قارالدار.\n• بو گون، گون باتمامیش ائوده لامپا، چیراق یاندیرماق ایل بویو انسانی قارانلیقدان ساخلار.\n• بو گون زاهی اوستونه گئتمک اونا زیان یئتیر‌ر.\n• چرشنبه گئجه‌سی تئز یاتماق باختی یوخلاتماق نیشانی‌دیر.\n• بو گون ائو اوجاغیندان قازان آسماق بوللوق گتیر‌ر.\n• بو گون تزه اؤلنلری یادا سالیب اونلارین قبیری اوسته گئتمک عؤمرو اوزالدار.\n• بو گون سومنی قازانینا سالینان قابیقلی بادام، فیندیق، گردگانی پول تورباسیندا ساخلاماق پولو برکتلی ائدر.","num_words":4427,"character_repetition_ratio":0.049,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.217,"stopwords_ratio":0.002,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":174903.5,"cluster_detection":-1}
+{"text":"بیز دؤرد قادینیق. بیر یئره ییغیشاندا ائله‌یه بیله‌ریک گولک، غملی اولساق دا بئله. روژو اوزه یاخان پودورلاریمیزی بیر بیریمیزه تعاروف ائده‌ریک؛ الدن اله دولانان گوزگوده اؤزوموزه باخاریق. سؤزلریمیز اوشاقلاریمیزدان باشلار و کیشیلریمیزده بیتر.\nبونا گؤره سسیمیز اوولده یوماشاق و اینجه اولار و سونرا یاواش – یاواش گوبودلاشار. بیز چوخ لذتله خیانتلریمیزدن دانیشاریق. ایندی آرتیق بیربیریمیزی یاخشی تانیریق و بیلریک هانکیمیز نئجه خیانت ائلیریک.\nبیزدن بیری همشه معده‌میزی بولاندیرار. او عصبلشنده اغزینین سویولا ارینه کباب پیشیرر. او ایگرنجی حیکایه‌لر بیزه تعریف ائده‌ر. اوزوموزو بیر یئره ییغیب، قولاقلاریمیزی توتوب یالواراریق بوندان آرتیق دئمه‌سین دا…بیزیم ظنیمیزجه او گئری قالمیش قادیندی، چونکی اینتقاما فقط بیر یول باشاریر.\nبیزدن بیری کیشیسین چاپار؛ آشکاردا، گیزلینده، یوخودا، آییقلیقدا، ائوده، بازاردا. او همشه سو، برق فاکتورون کیشینی قیرخماغا گؤره ساختالادار. همشه آل – وئرده‌دی. گئرچکدن حوققه‌بازین بیریدی.\nمن حیاتیملا باشقا معامله ائله‌میشم. ایللردیر کی اریم، ائوده اولان موبیلیا و یا دوواردان آسیلی اولان پینجدی و یا ماسا اوسته اولان بشقاب. احساسیمی اوندان آلمیشام؛ او دا هردن بیر شکله دوشور، ایللا ائوده اولمالی کیشیدن باشقا.\nفقط بیر نفر وار هله اؤز خیانتیندن بیر سؤز دئمه‌ییب. هامیمیز اونا باخیریق. قراریمیز او دئییلدی کی بیزدن بیری خیانت سیررین آچیقلامایا. ائحتمال وئریریک کی اونون خیانتی یئنی بیر شئیدی. چون قوناقلیغین اوولیندن اوزونده‌کی بویاسیز گولوشون قورویوب. صندللریمیزی اونا یاخینلاشدیریریق؛ گؤزلریمیز مراکدان ایشیلداییر.\nبیر آز سکوتدان سون��ا کی هامینی بئزدیردی، گؤزلرین یوموب و زحمتله دئییر:\n– من ده… من ده خیانت ائله‌میشم.\nراحاتلیقلا نفس آلیریق و بیریمیز دئییر:\n– آفرین…داوام ائت.\n– اونا یوخ، اؤزومه!\n– حیاتیمین بوتون ایللرینده اؤزوم دئیه‌ن کیمی یاشامامیشام.\n– اوره‌گین نه ایستیردی میه؟\n– بیلمیرم…ایندی دا آرتیق بونو دا بیلمیرم.\nهامیمیز ساکیتیک. بیریمیز سورخابین کیفیندن چیخاردیر و هامییا تعاروف ائدیر. هامیمیز گؤزگویه باخمادان، یاناق و دوداقلاریمیزی بویویوب و ائولریمیزه قاییدیریق…\nایضاح: بو حئکایه فریبا خانیم وفی‌نین «حتی وقتی که میخندیم» کیتابیندا اولان بیر حئکایه‌نین ترجمه‌سی‌دیر.","num_words":505,"character_repetition_ratio":0.022,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.215,"stopwords_ratio":0.01,"flagged_words_ratio":0.002,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":117790.6,"cluster_detection":-1}
+{"text":"تان سولا‌له‌سی (اینگیلیسجه: Tang dynasty، فارسجا: دودمان تانگ، عربجه: سلالة تانغ الحاكمة، فرانسیزجا: Dynastie Tang، آلمانجا: Tang-Dynastie، ایتالیاجا: Dinastia Tang، روسجا: Тан (династия)) آسیا دا بیر اسکی دؤولت. تان سولا‌له‌سی 618 میلادی ایلینده قۇرولدو و 907 میلادی ایلینده داغیلدی.","num_words":71,"character_repetition_ratio":0.095,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.246,"stopwords_ratio":0.0,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.997,"perplexity_score":72331.0,"cluster_detection":-1}
+{"text":"رضا خانین قارا چکمه‌لرینین آلتیندان بوغازیمیزی قورتاردیغیمیزدان یالنیز بئش ایل کئچیردی. بو بئش ایلده، کئچمیش ییرمی ایلین بوشلوغونو دولدورماغا چالیشمیشدیق. کئچمیش ییرمی ایلده، آذربایجاندا اون یئددی روزنامه (گونده‌لیک) یایینلانماقدایدی. بونلارین اون آلتیسی تام فارسجا، بیری ایسه تام ائرمنی‌جه ایمیش! دئمک، اؤز توپراق‌لاریندا اؤز آنا دیلینده بیر روزنامه‌نین یایینلانماسینی بئله، آذربایجان‌دان اسیرگه‌میشدیلر. ساده‌جه روزنامه دئییلدی، تورکجه کیتاب‌لارین دا یایینلانماسینا قاداغان قویولموشدو! داها دوغروسو، بیزیم آنا دیلمیز تام یاساقلانمیشدی.\nآنجاق، رضا خانین قارا چکمه‌لرینین آلتیندان بوغازیمیزی قورتاردیغیمیز آن‌دان بری، آنا دیلیمیزی هایقیرماغا باشلامیشدیق. ایلک اولاراق، “آذربایجان” گونده‌لییینی یولا سالمیشدیق. آردیجا، تورک دیلینده تئاترلاری صحنه‌یه چیخارتمیشدیق. آردیجا آنا دیلیمیزده یازیلمیش اولان کیتاب‌لاری باسماغا (نشر ائتمه‌یه) باشلامیشدیق! آردیجا، آذر آیینین دوندوروجو هاواسیندا چیلله گئجه‌سی یئرینه بایرام هاواسینی یاشامیشدیق!\nرضا خانین قارا چکمه‌لرینین آلتیندان قورتاردیغیمیز بوغازلاریمیز نفس آلماغا باشلامیشدی! “من تورکم” دئیه، هایقیرماغا باشلامیشدی! نفس آلماغا باشلادیغیمیزدا ال‌لریمیز ده جانلانمیشدی. یئنی‌دن جانلانان ال‌لریمیز، بیر داها قلم توتماغا باشلامیشدی؛ یازماغا باشلامیشدی. یازدیق، یاراتدیق، قالاق قالاق کیتاب یایدیق!\nآنجاق، باشقا بیر چیلله گئجه‌سی یولدایدی! داها دوغروسو، قاباقکی ایلین آجیغینی بیزدن آلماغا جان آتماقدادیدی. رضا خانین قارا چکمه‌لرینین آلتیندان قورتاردیغیمیز بوغازلاریمیز، بو دؤنه، اوغلونون چکمه‌لرینین آلتیندا قالماقدایدی. یازیب، یاراتدیغیمیز قالاق قالاق کیتاب‌لار، قالاق قالاق یاندیریلماقدایدی! یئرلر آلوو، گؤی‌لرسه دومان ایدی!\nییرمینجی یوز ایل‌لییین بو قورخونج جینایتینه دونیا گؤز یومدو! هله ده گؤز یومماقدادیر. بوش وئرین پهلوی تؤ��ونتولرینی! اونلارین اؤز جینایت‌لرینی اؤرت-باسدیر ائتمه‌یه چالیشمالاری دوغال‌دیر. آنجاق، پهلوی‌نین یئرینده اوتوران، پهلوی‌نی چیرپماق اوچون هئچ فورصتی الدن وئرمه‌ین بوگونکو رژیم بئله، بو بؤیوکلوکده جینایتی دانماقدادیر! دئمک، آذربایجان، بوتون دوشمن‌لری بیر آرایا گتیرن، اورتاق بیر دوشمن هابئله بنزرسیز بیر وارلیق‌دیر!\nبئله‌دیر منیم ائلیم! کیتاب‌لاریمیزی یاندیردیلار، قلم‌لریمیزی سیندیردیلار، دوداق‌لاریمیزی تیکدیلر، بوغازلاریمیزی آسدیلار. آنجاق، دیلیمیزی کسه بیلمه‌دیلر. داها دوغروسو دیلیمیزی کسمه‌یه گوج‌لری چاتمادی! بئله‌لیک‌له، آنا دیلیمیز بیر داها عنقا قوشو کیمی قالاق قالاق یاندیریلمیش اولان کیتاب‌لاریمیزین کولوندن آیاغا قالخدی! بیر داها جانلاندی! بیر داها کیتاب‌لاریمیز یازیلدی!\nایندینین ایندیسی ده، کیتاب‌لاریمیز، دوشمن‌لریمیزین اوره‌یینه قورخو سالیر. بونا گؤره ده، علیرضا فرشی کیمی “تورکجه کیتاب پایلایان” یولداش‌لاریمیز دوستاق‌دیرلار. بونا گؤره ده، شاعیرلریمیزله یازیچی‌لاریمیز آغیر باسقی‌لار آلتیندادیرلار. آنجاق، بیز بیر عنقا قوشو کیمی هر زامان اؤز کولوموزدن قالخاراق یئنی‌دن جانلانماغی باشارمیشیق! باشاراجاغیق دا…\nگوناز تی وی\nپایلاش\nیازی شرح\nاول کی\nاقدامی هنرمندانه و ثبت گرافیتی در خلخال؛ به مناسبت سالگرد «کتابسوزان ۲۶ آذر ۱۳۲۵» توسط حکومت پهلوی\nنؤوبتی\nگرامیداشت شب یلدا از دیر باز تا کنون\nسیزین خوشونوزا گله بیلر مؤلف‌دن داها چوخ\nسیاست\nحیاتین آمانسیز بیر قانونو وار، تعصب سوز میللت گرک خوار اولسون.\nسیاست\nبیرگون گله‌جک\nخبرلر\nگؤرکملی ژورنالیست، شاعر، مترجم مژگان خانیم صیامی ابدیته قووشدو\nمدنیت\nیاخین گونلرده آشیق قشم جعفری‌نین مزارداشی تزه‌لندی. ائله بو مناسبتله او موباریز آشیغی…\nاول کی نؤوبتی\nComments are closed.\nسۏن ؽازؽلار\nپیش از این نیز کسانی بودند که سر درختان ما را بریدند و این مرد گفت که آنها در اصل سر بچه‌های مرا بریده‌اند و باید مجازات شوند و مجازات شدند و مجازات خواهند شد.\nآذربایجان یگانه وطن شهریار بود\nبزرگداشت استاد آشیق مسلم عسگری\nآیین رونمایی ازتندیس کاظم خان قوشچی\nواحدهای اندازه‌گیری تورکی\nAprel 2021\nBE\nÇA\nÇ\nCA\nC\nŞ\nB\n1 2 3 4\n5 6 7 8 9 10 11\n12 13 14 15 16 17 18\n19 20 21 22 23 24 25\n26 27 28 29 30\n« Mar May »\nآذربایجان دموکرات فرقه‌سی نین اورقانی اولان «آذربایجان» روزنامه‌سی نین بیرینجی سایی ۱۹۴۵-جی ایل سنتیابر آیینین ۵-ده چاپ‌دان چیخمیش‌دیر. «قزئت بیرینجی سایین‌دان باشلایاراق آذربایجان دیلین‌ده بوراخیلیردی. حاجی علی شبوستری (۱-۲۹-جو سایلار)، احمد موسوی (۹۸-۱۵۱-جی سایلار)، حمزه فتحی خوشگینابی (۱۵۲-۲۴۶-جی سایلار)، اسماعیل شمس (۲۴۷-۲۹۳-جی سایلار) روزنامه‌نین باش رئداکتورلاری اولموش‌دور. حال-حاضردا روزنامه‌نین باش رئداکتورو رحیم حسین‌زاده ‌دیر.","num_words":927,"character_repetition_ratio":0.063,"word_repetition_ratio":0.033,"special_characters_ratio":0.214,"stopwords_ratio":0.002,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":149351.6,"cluster_detection":-1}
+{"text":"گئییم‌لر\/ آیاق گئییم‌لری آیاق گئییم‌لری (دؤردونجو): قالچین : کئچه یا گؤنـدن تیکیلمیش چکمه .قالچینی قالیشـدان قاباق آیاغا گئیرلرمیش قوندارا: بوتونو گؤنـدن تیکیلمیش دابان‌لی و اوزو اؤرتولو آیاق قابی لاپچین : آلتی چوخ اینجه و اویناماغا اؤزل اولان کیشی چکمه‌سی لکن : ألـده توخون��وش یون آیاق گئییمی.بو گئییمی …\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nگئییم‌لر \/ باش گئییمی \/ آراشقین\nنفیس سینافر August 6, 2017 گئییم‌لر 0 1,295\nگئییم‌لر \/ باش گئییمی \/ آراشقین آراشقین \/ آراخچین : أسکیدن قادین‌لار چارقات‌لاری‌نین آلتینـدان ساچ‌لاری‌نین قاریشیب-داغیناقلیغی‌نین قارشی‌سینی آلماق اوچون بو بؤرکو باشا قویاردیلار .آراشقین ایکی بؤلومـدن اولوشان یاریم یووارلاق (یاریم گیرده) بیر بیچیمده بؤرکدور : -اورتا بؤلومو: بؤرکون تپه‌سی. بو بؤلومو دگیشیک تیکیشلر’له بزییه‌رلر. بو بؤلومو “قوببا” یا دا “تئل …\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nگئییم‌لر \/ آیاق گئییم‌لری\nنفیس سینافر July 26, 2017 گئییم‌لر 0 1,397\nگئییم‌لر \/ آیاق گئییم‌لری آیاق گئییم‌لری (اوچونجو): توپوغلوق : قادین‌لارین قیچ بیلک‌لرینه باغلیـیان پول‌لو زنجیر یا بئزدن اولان سوسگه‌لر پاپئش \/ پاپیش : آلتی گؤن یا بئزدن اولان یوموشاق و چئشیدلی بویاق‌لاردا اولان اوشاق آیاق گئییمی پوتون : گؤنـدن تیکیلن بیلک‌لری اوجا باشماق‌لار .گئنللیک’له داغ ‌آغان‌لار و أسگرلرین گئیدیگی آیاق …\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nگئییم‌لر\/ آیاق گئییم‌لری\nنفیس سینافر June 4, 2017 گئییم‌لر 0 1,251\nگئییم‌لر\/ آیاق گئییم‌لری آیاق گئییم‌لری (ایکینجی): جوراب : یون یا ایپلیکــدن توخونولان آیاق گئییمی. چاریق : جامیش گؤنونـدن تیکیلن باشماق .چاریغین اؤزللیگی بیچیم و تیکیشی‌نین باشماغین اوست بؤلومونـدن اولدوغودور. چاریغین اوستونده باغ‌لاری اولور و بو باغ‌لارلا آیاقدا برکیلیر. چاخجور(چاقجور ) :گؤنـدن تیکیلمیش وبیلکـدن اوستو قوماشدان اولان بیر چئشیت جوراب. بو …\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nگئییم‌لر \/ باش گئییم‌لری \/ کورته\nنفیس سینافر May 17, 2017 گئییم‌لر 0 1,299\nگئییم‌لر \/ باش گئییم‌لری \/ کورته کورته : تورکمن قادین باش گئییم‌لرینـدن دیر. کورته اوست گئییم کیمی قوللاری اولان بیر پالتار دیر . آما بو گئییم‌ین دبی أگینه گئیمک یئرینه باشا اؤرتمک‌ دیر. کورته‌یی قیزلار گلینلیک‌لری اوچون تیکیب حاضیرلارلار. کورته تورکمن گلین‌لرینه اؤزل باش گئییمی دیر. نفيس سينافر\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nگئییم‌لر\/ آیاق گئییم‌لری\nنفیس سینافر May 15, 2017 گئییم‌لر 0 891\nگئییم‌لر\/ آیاق گئییم‌لری آیاق گئییم‌لری (بیرینجی): آیاق قابی: هر چئشیت و نئجه‌لیکـده (کئیفییتـده) آیاغـا گئییـلن آیاق گئییمی‌نین آدی. اوروسی: آلتی گؤن، اوستو وئرنی یا مخمردن تیکیلن شَپیک‌لر (شَپیت‌لر). قادین و کیشی اوروسی‌سی‌نین آییریقسی‌لیغی بویاغ‌لاری اوزریـندن دیر. اَهَری: آلتی آغاج و اوزو گؤنـدن اولان دوز آیاق قابی، اهری‌نین اوجو یوخاری‌یا ساری …\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nگئییم‌لر \/ سوسگه‌لر \/ میخک\nنفیس سینافر May 12, 2017 گئییم‌لر 0 2,477\nگئییم‌لر \/ سوسگه‌لر \/ میخک میخک : میخک کؤچری تورک‌لرین سئودیگی سوسگه‌لردن دیر. میخک چؤپ‌لرینی خینالی سودا ایسلادیب، ایگنه اینن نئچه یئردن دلیب ایچینـدن ایپ کئچیدرلر. میخک‌لری بیر بیر یانیـنا دیزمک‌ ایله بویون‌باغی (بویماق) کیمی سوسگه‌لر دوزه‌لدیرلر. میخک سوسگه‌لرینی قیز گلین‌لر، گلین‌لر و گنج قادین‌لار توی‌لاردا بویماق اولاراق یا دا …\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nگئییم‌لر \/ نفر ائلی\nنفیس سینافر April 27, 2017 گئییم‌لر 0 811\nگئییم‌لر \/ نفر ائلی نفر ائلی ایرانین گونئی‌ینده یاشایان بؤیوک تورک ائللرینـدن دیر. شکیلده اولان گئییم نفر ائلی‌نین کیشی گئییمی دیر. گؤندرن: محمد باقر ستاری؛ نفر ائلی، ستارلو طایفاسی، راهدار بیگلو تیره‌سیندن دیر. نفیس سینافر\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nگئییم‌لر\/ أل و قول گئییم‌لری \/ ألجک\nنفیس سینافر April 17, 2017 گئییم‌لر 0 1,104\nگئییم‌لر\/ أل و قول گئییم‌لری \/ ألجک ألجک : ألین بوتونلویونه گئییلن هر بیچیم و قوماشـدا اولان أل گئییمی‌نین آدی ألجک يا ألدیون دیر. ألجک اوچون أسکی تورکجه‌ده ایشله‌نن آدلار: ایلیک ilik ألجک əlcək ألدیون əldivən ألئک‌لیک əleklik نفيس سينافر\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nگئییم‌لر \/ سوسگه‌لر \/ تومار\nنفیس سینافر March 25, 2017 گئییم‌لر 0 1,142\nگئییم‌لر \/ سوسگه‌لر \/ تومار تومار: تورک قادینلارینا اؤزل بویونا آسیلان سوسگه‌لردن‌دیر. بو بویماغین (بویون باغیـنین) ایچینه قوتسال یازی‌لار و دووالار (دوعالار) قویارمیشلار. نفیس سینافر\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nLanguages\nتۆرکجه\nTürkcə\nسون یازی‌لار \/ Son Yazılar\nTOP 10\nیوروم‌لار \/ Yorumlar\nتگ‌لر \/ Təqlər\nآتالار سؤزۆ_‌دئییم‌لر \/ قاشقایی دئییم‌لریندن\nApril 17, 2018\nاؤیکولر \/ متل‌لر \/ ایلان توفو\nApril 12, 2018\nبیتگی‌لر \/ پیشیک اوتو\nDecember 30, 2017\nیئمک‌لر\/ قاوورقا \/ قووورقا\nDecember 21, 2017\nتانیتمالار \/ بوتا \/ گول بوتا \/ بوتامیز بادام ایچی\nDecember 5, 2017\nخبرلر-یازی‌لار \/ رامین جبرائیلی \/ گووور قیزی\nNovember 18, 2017\nیاراق‌لار \/ ایپ أگیرمک یاراق‌لاری\nNovember 11, 2017\nگئییم‌لر\/ آیاق گئییم‌لری\nNovember 7, 2017\nیاراق‌لار \/ چؤرکچی‌لیک یاراق‌لاری\nOctober 31, 2017\nبیتگی‌لر \/ قوزو قولاغی\nOctober 31, 2017\nقوشقولار \/ هپسنه\nApril 2, 2017 6,014\nبیتگی‌لر \/ قوزو قولاغی\nOctober 31, 2017 4,544\nگئییم‌لر\/ سوسگه‌لر \/ ملهو \/ مهلو\nAugust 29, 2017 2,673\nدَب‌لریمیز \/ بایداق\nApril 29, 2017 2,633\nگئییم‌لر \/ سوسگه‌لر \/ میخک\nMay 12, 2017 2,477\nیاراق‌لار \/ ساج\nApril 5, 2017 2,447\nاینانج‌لار \/ آل‌ آروادی\nOctober 15, 2017 2,408\nتوخومالار \/ مرفج\nMarch 29, 2017 2,259\nأمچی‌لیک \/ کوپه سالماق\nApril 12, 2017 2,170\nتانیتمالار \/ موتال \/ تجن\nJune 19, 2017 2,112\nAraz Əhmədoğlu: Buna da Xoyda \"Yovşan\" deyirik....\nAraz Əhmədoğlu: Buna Xoyda \"QUŞ ƏBBƏYİ\" deyirik. Yemlik ailəsindəndir. Aşa salanda yemlik dadı v...\nمحمد: چوخ گوزل و آنلاملی...\nVhid: سلام‌لار چوخ اورگه یاتیم یازقی ایدی ساغولونوز...\nفولکلور ترکان فولکلور آذربایجان فولکلور آزربایجان گئییملری نام ترکی گیاهان لباس سنتی آذربایجان گئییم لری نفیس سینافر ائل بیلیمی تورکجه بیتگیلر آدی نفیس سینافر گئییملر نفیس سینافر آذربایجان گئییملری یئرلی گئییم نام گیاهان یئرل گئییم لباس سنتی آذربایجان لباس ترکان نام گیاهان دارویی به ترکی تورک گئییملری لباس محلی نفیس گئییملری تورکجه بیتگی آدی ائل بیلیمی نفیس سینافر تورک گئییمی تورک گئییم لری فولکلور قشقایی","num_words":1592,"character_repetition_ratio":0.118,"word_repetition_ratio":0.115,"special_characters_ratio":0.263,"stopwords_ratio":0.003,"flagged_words_ratio":0.001,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":170967.4,"cluster_detection":-1}
+{"text":"(مقاله)دانیشیقایشلدنایشلدن دانیشیغیویکی‌پدیاویکی‌پدیا دانیشیغیفایلفایل دانیشیغیمدیاویکیمدیاویکی دانیشیغیشابلونشابلون دانیشیغیکؤمککؤمک دانیشیغیبؤلمهبؤلمه دانیشیغیپوْرتالپوْرتال دانیشیغیTimedTextTimedText talkماژولماژول دانیشیغی","num_words":79,"character_repetition_ratio":0.023,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.066,"stopwords_ratio":0.038,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.996,"perplexity_score":13396.3,"cluster_detection":-1}
+{"text":"بیرینجی جورج توپو (اینگیلیسی‌جه: George Tupou I) بیر شاهی ا��دی. ۴ دسامبر ۱۸۴۵ – ایل‌لر آراسیندا حؤکومت ائدیب. مسیحیت دینینه اعتیقاد ائتمیشدی.","num_words":29,"character_repetition_ratio":0.0,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.22,"stopwords_ratio":0.0,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":532940.3,"cluster_detection":-1}
+{"text":"برزیل و یا برزیل فدراتیو جومهوریتی (پورتوقالجا: República Federativa do Brasil‎)، گونئی آمریکانین ان بؤیوک اؤلکه‌سیدیر. رسمی دیلی پورتاقال دیلی و پایتختی برازیلیا دیر. جوغرافی اراضی‌سی و اهالی‌سی‌نین سایینا گؤره، برزیل دونیادا ۵-جی یئرده گئدیر. اهالی‌سی‌نین سایینا گؤره، برزیل دونیا دموکراتییالاری آراسیندا ۴-جو یئری تۇتور. آتلانتیک اوقیانوسی ایله ایحاطه اوْلونموش اؤلکه‌نین شرق ساحلی‌نین اۇزون‌لوغو ۷٬۳۶۷ کیلومتردیر. قوزئی‌دا ونزوئلا، سورینام، قایانا و فرانسه قویاناسی ایله سرحدی اوْلان برزیل، گونئی‌دا اوروقوئه، گونئی-باتی‌ده آرژانتین و پاراگوئه، باتی‌ده بولیوی و پرو، قوزئی-باتی‌ده ایسه کولومبیا ایله قونشولوق ادیر. دونیانین ۵ اینجی بویۆک اؤلکه سی اوْلان برزیلین ۱۸۶٫۱۱۲٫۷۹۴ نفر جمعیتی وار.[ برزیل اکوادور و اوْغلاق تروپیک(چوخ ایستی)ی طرفیندن ایکی یئره بؤلونور. اؤلکه مۆختلیف فلورا و فاونا ایله زنگین‌دیر. برزیلین اهالی‌سی اساساً ساهیلبویو یئرلَشن ایری شهرلرده جمع لشیب. اهالی‌سی‌نین سایینا گؤره دونیانین ایری اؤلکه‌لرین‌دن بیری اوْلماسینا باخمایاراق، برزیل اهالی‌سی‌نین سیخلیغی آشاغی‌دیر. اؤلکه‌نین مرکزی حیصّه سی‌نین اهالی سیخ‌لیغی خۆصوصی‌له آشاغی‌دیر.\nFederative Republic of Brazil\nRepública Federativa do Brasil\nبایراق\nCoat of arms\nشوعار: sahib xn NN des as SS\nse zoom PSD sseanmoi\nse as ses NN km titeew\nمیلی مارش: sahib xn NN des as SS\nse zoom PSD sseanmoi se as ses NN km titeew\nsahib xn NN des as SS se zoom PSD sseanmoi\nse as ses NN km titeew\nNational seal\nsahib xn NN des as SS\nse zoom PSD sseanmoi\nse as ses NN km titeew\nپایتخت\nبرازیلیا\nبؤیوک شهری\nSão Paulo\n23°33′S 46°38′W\nرسمی دیللر\nPortuguese[1][2]\nاتنیک قروپلار\n(2010[3])\nsahib xn NN des as SS\nse zoom PSD sseanmoi\nse as ses NN km titeew\nدمونیم(لر)\nBrazilian\nدؤولت\nفدرال presidential constitutional republic\n• President\nMichel Temer\n• Vice President\nVacant[4]\n• President of the\nChamber of Deputies\nRodrigo Maia\n• President of the Federal Senate\nRenan Calheiros\n• President of the Supreme Federal Court\nCármen Lúcia\nقانون اوقانی\nNational Congress\n• یوخاری مجلیس\nFederal Senate\n• آشاغی مجلیس\nChamber of Deputies\nIndependence\nfrom United Kingdom of Portugal, Brazil and the Algarves\n• Declared\n۷ سپتامبر ۱۸۲۲\n• Recognized\n۲۹ اوت ۱۸۲۵\n• Republic\n۱۵ نوْوامبر ۱۸۸۹\n• Current constitution\n۵ اوکتوبر ۱۹۸۸\nاراضی\n• Total\nلوآ خطاسیماژول:Convert-ین 1851-جی\/جو خطینده: attempt to index local 'en_value' (a nil value). (5th)\n• سو (%)\n۰٫۶۵\nجمعیت\n• ۲۰۱۶ تخمینی\n206,440,850[5] (5th)\n• سیخیلیق\nلوآ خطاسیماژول:Convert-ین 1851-جی\/جو خطینده: attempt to index local 'en_value' (a nil value). (190th)\nجی‌دی‌پی (PPP)\n۲۰۱۶ تخمینی\n• جمعی\n$3.101 trillion (7th)\n• آدام‌باشی\n$15,048[6] (77th)\nجی‌دی‌پی (نامینل)\n۲۰۱۶ تخمینی\n• جمعی\n$1.534 trillion (9th)\n• آدام‌باشی\n$7,447[6] (69th)\nجینی (۲۰۱۴)\n۵۱٫۵[7]\nError: Invalid Gini value\nاچ‌دی‌آی (۲۰۱۴)\n۰٫۷۵۵[8]\nError: Invalid HDI value · 75th\nپول واحیدی\nReal (R$) (BRL)\nچاغ بؤلگه‌سی\nUTC−2 to −۵ (BRT)\n• یای (دی‌اس‌تی)\nUTC−2 to −۵ (BRST)\nتاریخ فورمتی\ndd\/mm\/yyyy (CE)\nسوروجولوک طرفی\nright\nتیلفون کودو\n+55\nاینترنت ال‌تی‌دی\n.br\nآدین اتیمولوژی (دیلین کؤکلرینی آراشدیرما بیلیم)\nپورتوقال یا دنیزچی پدر آلوارش قابرال طرفیندن «ینی دونیا» یا بیرلشدیریلن اراضیلر اوْنون طرفیندن حقیقی خاچ تورپاغی آدلاندیریل‌دی (port.Terra da Vera Cruz)، داها سوْنرا بۇ اراضیلر موقددس خاچ تورپاغی آدلاندیریل‌دی (port.Terra da Santa Cruz). لاکین داها سوْنرا اراضی‌نین آدی دییشیلرک تررا دو براسیل (برزیل) آدلاندیریلدی. بۇ آد، احتیماللارین بیرینه اساساً، اراضی‌نین ساحیلینده تاپیلان آغاج نؤعو ایله باغلیدی. بۇ آغاجلاری داها سوْنرا آوروپایا ایتخال ادیلمیه باشلانیلدی. پورتوقال لیلار بۇ آغاجی پاو-برازیل (پورت. پاو-براسیل-برازیل آغاجی) آدلاندیردیلار. اوْنلار، عرب تاجیرلری‌نین ایستیفاده ائتدیی، برازیل آدلاندیردیقلاری (برازیل پورت. دیلینده براسیل-حرارت دمک‌دیر)-قیرمیزی، دیرلی آغاجین یئرینی تاپدیقلارینی دوشونوردولر. بۇ آغاج نؤعو آوروپایا آرتیق ۱۲-جی -جی اسردن ایخراج اوْلونوب، مبل و موسیقی آلتلری‌نین دوزلدیلمسینده ایستیفاده اوْلونوب. (اصلینده ایسه عربلر بۇ آغاجا چوْخ اوْخشایان، لاکین فرق‌لی، آسیانین گونئی-شرق حیصّه سینده بیتن آغاجلاردان ایستیفاده ادیردیلر) دیگر احتیمالا اساساً اؤلک‌نین آدی برازیل آداسینین آدین‌دان آمله گلیب (ایرلند میفولوژیسینا اساساً، برازیل آتلانتیک اوقیانوس‌دا یرلشن آدانین آدیدیر)\nتاریخ\nبیرینجی پدرو-برزیلین پورتوقال دان موستقیللیینی بیان ادیر. ۷ سپتامبر ۱۸۲۲-جی ایل\n۲۱ آوریل ۱۵۰۰-جو ایلده پورتوقال لی گمی‌چی پدرو آلوراس کابرول ایلک دفعه گونئی آمریکایا آیاق باس‌دی و اؤلکه‌نی پورتوقال کرالی آدینا ضبط اتدیینی اعلان ائتدی. ۱۵۳۰-جو ایللرده مارسین آلفونسو دا سووسا لیدرلیین‌ده‌کی بیر کشف گزینتی‌سی اثناسیندا، ایستراتژی نقطه‌لر اوْلان یئرلره، ریوده ژانیرو، بیر ایل سوْنرا دا بۇ گونکی سانتوس شهری‌نین اساسی اوْلان ساو ویجنته شهرلرینی قوردولار. پیراتینینگو شهری ده، ۱۵۳۲-جی ایلده ساو ویجنته یاخینلیغین‌دا یۆکسک بیر اراضی‌ده قۇرولدو. پورتوقال لارین ایسپانیا حاکمیّتینه گیردیی ۱۵۸۰-جی ایلدن ۱۶۴۰-جی ایلدک برزیل ایسپانیا موستملکه‌سی اوْلدو. ۱۶۴۰-جی اییل‌ده پورتوقال لیلار برازیلیانی تکرار اله کئچیردیلر. دؤولت مرکزی ۱۷۶۳-جو ایلده سالوادوردان ریو-ده-ژانیرویا کؤچدو.\n۱۶۹۸-جی ایلده ساو پاولودا بوْل میقداردا قیزیل تاپیل‌دی. داها سوْنرا ایچ سقمنتلره آمازون حؤوزه‌سینه ائدیلن کشف گزینتیلری نتیجه سینده باشقا مدنلر ده تاپیل‌دی. بؤلگه‌ده مۆختلیف فودال قروپلار اوْرتایا چیخ‌سا دا، چوْخ یاشاماییب یئنی‌دن بیرلیک تأمین ائدیل‌دی.\n۱۵۷۲-جی ایلده برازیلیانی اداره باخیمین‌دان سالوادور و ریو-ده-ژانیرودان عبارت اوْلماق اۆزره ایکییه آییران سیستم، ۱۷-جی عصرین ایلک روبونه قدر داوام ائتدی. ۱۶-جی و ۱۶-جی عصرلرده ایسپانیالار، اینگیلیس لر، فرانسهلار و آلمانلار زامان-زامان بۇ بؤلگه‌نی اله کئچیرمک ایسته‌دیلرسه ده، موفّق اوْلا بیلمه‌دیلر. ۱۸۰۷-جی ایلده پورتوقال نین ناپولون بوناپارت طرفیندن ایشغال ائدیلمه‌سی ایله کرال عائله‌سی و دؤولتین بعضی رهبرلری برزیلیا قاچ‌دیلار و ۱۸۰۸-جی ایلده حؤکومت مرکزینی ریو ده ژانیرودا قوردولار. اوْ زامان برزیلین اهالی‌سی ۲. ۵ میلیون نفر ایدی، اوْنلاردان ۴۰۰ مین نفری آغ ایرقه، ۱. ۳ میلیون نفری زنجی ایرقینه منسوب ایدی و ۸۰۰ مین نفرینی یئرلی خالقلار تشکیل ادیردی. زنجیلر بؤیوک شکرقامیشی فرمالارین‌دا و مدنلرده ایشلدیلمک اۆزره ۱۵۳۸-جی ایلده آفریقادان کؤله اوْلاراق گتیریلمیشلر. ۱۸۱۹-جو ایلده نا��ولونون آوروپا دؤولتلرینه مغلوب اوْلماسی نتیجه سینده پورتوقال کرالی، قارداشی اوْغلو دون پدرونو، برزیل عۆمومی قوبرناتورو تعیین ائده‌رک پورتوقال یا گئری دؤن‌دو.\n۱۸۲۲-جی ایلده پورتوقال مجلیسی ایلک کولونییا سِمتینه گئری دؤنمک ایستین‌ده، برزیللیلار، دون پدرو ژوسه بونی فاجعه داندرادا سیلوانین لیدرلیین‌ده موستقیل‌لیک حرکتلرینی باشلات‌دیلار و ۷ سپتامبر ۱۸۲۲-جی ایلده موستقیل‌لیکلرینی اعلان ادیب، ۱۸۲۴-جو ایلده لیبرال بیر آنا یاسا قبول ائتدیلر. برزیل ایستیقلال ساواشینده موباریزه نتیجه‌نین‌ده برزیل قالیب گلیر. نیظام‌سیز دؤیوشلردن سوْنرا پورتوقال لیلار برزیلین موستقیللیینی قبول ائتمک مجبوریتین‌ده قالدیلار. برزیل ۱۸۸۹-جو ایله قدر کرال‌لیقلا ایداره ائدیل‌دی.\nلاتین آمریکاسین‌دا ان اۇزون مدت کرال‌لیقلا ایداره ائدیلن تک اؤلکه برزیل ایدی. ۱۸۳۱-جی ایلده دون پدرو، اوْغلو ایکینجی دون پدرویا تاختی ترک اتمیی طلب ائتدی. ۱۸۳۵–۱۸۴۵ جی ایللرده اؤلکه‌نین اوْلان جومهوریتی طرفدارلاری ایله فارراپوس ساواشی باش وئریر. ایکینجی دون پدرو زامانین‌دا مۆعاصیر برزیلین تمللری آتیل‌دی. ۱۸۸۸-جی ایلده ۸۰۰ مین کندلییه آزادلیق وئریل‌دی. ۱۸۸۹-جو ایلده قان‌سیز بیر ضربه ایله کراللیق ایداره‌سی ییخیلاراق جومهوریتی ایداره‌سی قۇرولدو. ۱۸۹۶–۱۸۹۷-جی ایللرده کانودوس ساواشی باش وئریر کی، هدف ایمپریانین برپاسی ایدی. ۱۹۱۲–۱۹۱۶ ایللرده اؤلکه‌ده نؤوبتی وطنداش ساواشی (کونتستادو ساواشی). ۱۹۱۴-جو ایلده سیاسی بیرلیگی تأمین ادن برزیل، بۆتون دونیا اؤلکه‌لری طرفیندن تانین‌دی.\n۱۹۳۹-۱۹۴۱-جی ایللرده برزیل اؤز بی طرفلیینی اعلان ائتدی. لاکین سوْنرالار آنتی‌فاشیست کوالی‌سییایا داخیل اوْلدو. ۱۹۴۵-جی ایل ۱۸ آوریل‌ده برزیلدا سیاسی محبوسلار اۆچون آمنیستییا اعلان ائدیل‌دی. ۱۹۴۵-جی ایلین مئیین‌دا سئچکی حاقیندا قانون قبول ائدیل‌دی. اله همین ایل ۲۸ مئیدا سیاسی پارتییالارین فعالیّتینه ایجازه وئریل‌دی. ۱۹۴۷-جی ایلین سپتامبرین‌دا آمریکا بیرلشمیش ایالتلری-لا «باتی یاریمکوره‌سی‌نین بیرگه مۆدافیه‌سی حاقیندا» پاکت ایمضالان‌دی. ۱۹۵۲-جی ایلده آمریکا بیرلشمیش ایالتلری-لا ساواش یاردیم حاقیندا سازیش ایمضالان‌دی. ۱۹۶۰-جی ایل ۲۱ آوریلده باشکند ریو-ده-ژانیرودان برزیلیا کؤچورول‌دو. ۱۹۶۷-جی ایلده اؤلکه‌ده ینی آنا یاسا قبول اوْلون‌دو، اؤلکه‌ده آوتوریتار رژیم گۆجلندی. آرژانتین ایله ۱۹۸۰-جی ایلده آتوم انرژی‌سیندن ایستیفاده حاقیندا سازیش ایمضالان‌دی. بئله بیر سازیش عیراقلا دا باغلان‌دی. ۱۹۸۱-جی ایلده نیکاراگوئه، ۱۹۸۲-جی ایلده اکوادورلا سازیش باغلان‌دی. ۱۹۸۳-جو ایلده برزیل و آمریکا بیرلشمیش ایالتلری اوزای‌دا راکتلردن ایستیفاده حاقیندا سازیش باغلادیلار. برزیل لاتین آمریکاسی اؤلکه‌لری ایچریسینده اوزایا ایلک صونعی پیک گؤندرن اؤلکه اوْلدو.\nجوغرافیا\nآمازون جنگلری\nبرزیلین قوزئی و گونئی نقطه‌سی آراسینداکی نؤقطه‌له شرق و باتی نقطه‌لری آراسینداکی مسافه آز قالا بیر-بیرینه برابردیر (۴۲۲۵km). عومومیت‌له سطح شکیللری ایکی گئنیش بؤلمه‌دا آراشدیریلیر.\n۱. قوزئی‌دا آمازون چایی حؤوزه سی‌نین، باتی‌ده پولونا و پاراگوای چایی سیستمی‌نین گئنیش دوز دوزن‌لیکلری. ۲. شرق‌ده‌کی برزیل یۆکسک یایلالاری و شیمالین‌داکی جویانا یایلالاری‌دیر. ایکی گئنیش چای سیستمی، ایکی یۆکسک داغ‌لیق بؤلگه آراسیندا سرحدسیز بیر حال آلیر. آز قالا بۆتون برزیلین یاریسیندان چوْخو دنیز سوییه‌سیندن ۲۰۰ متردن آز یۆکسک یئرلر اوْلماسینا باخمایاراق، اهالی‌سی‌نین حاکم قیسمی داها چوْخ یۆکسک یئرلرده یاشاییر. اؤلکه‌نین آز قالا ۴٪-i دنیز سوییه‌سیندن ۹۰۰ م یوکسکلیین‌دن چوْخ‌دور. برزیلین ان یۆکسک داغی پیجو دا باندیرا اوْلوب، ۲۸۹۰ م-دیر.\nآخار سولار\nبؤیوک آمازون چایی دونیانین ان گئنیش و چوْخ سولو چایی‌دیر. پرودا آند داغلارینین شرقین‌دن چیخیر و برزیل دوزن‌لیکلری ایچین‌ده آخیر. آتلانتیک اوقیانوسین‌دان پرو ایچریلرینه قدر چای نقلیاتینا الوریش‌لی‌دیر. دنیزه تؤکولدویو یئرده مۆختلیف کاناللار و بیر چوْخ آدالار میدانا گتیریر. ان بؤیوک آدا ماراژو آداسی اوْلوب، ۲۶ km2دیر. آمازونون اهمیت‌لی قوْللاری، توکانتینس، آراگوایا، خینگو و توپاژوستور. دیگر اهمیت‌لی چایی، پولونا چایی‌دیر.\nگؤللر\nبرزیلدا ایکی اهمیت‌لی گؤل واردیر. بونلار لاگوا دوس پاتوس و لاگوادیر.\nایقلیم\nعومومیت‌له برزیلین ایقلیمی هر طرف‌ده عئینی اوْلدوغو فرض ائدیل‌سه ده، اؤلکه‌ده مۆختلیف ایقلیم فرق‌لی‌لیکلری گؤرولور. برزیلدا گؤرولن ان یۆکسک ایستی‌لیک قوزئی-شرق آلچاق بؤلگه‌لرین‌ده قئید ائدیلمیش‌دیر. بورادا آبسوربه ائدیلن یۆکسک میقدارداکی گونش شوالاری، ایستی‌لیگی ۳۸ °سی'یه قدر یوکسل‌دیر. قوزئی‌دا آمازون حؤوزه‌سین‌ده الده ائدیلن نتیجه‌لره گؤره ایلین چوْخو نم‌لی و ایستی کچمک‌ده‌دیر.\nقوزئی-شرق ساحللری تروپیک (چوخ ایستی) نم‌لی بیر ایقلیمه صاحب اوْلوب، قیشلا بیرلیک‌ده گلن یاغیش‌لی فصل (مئی‌دان اۇکتوبر ا قدر) قوزئی ساحللرینه سویوق هاوا گتیریر. قوزئی-شرق‌ده‌کی نم‌لی بؤلگه‌لرین ایچ سقمنتلری صحرادیر. برزیلین قوزئی-شرقین‌ده سرتاو دییلن داوام‌لی قوراق بؤلگه‌لرده کاکتوس و دیگر بیتکیلر اوْلور. آمازون بؤلگه‌سی خاریج یاز مؤوسومو یاغیش‌لی فصل‌دور. ایلین گئری قالان زامانین‌دا هاوا نورمال کئچیر. عومومیت‌له ساحل‌دن ایچری گئتدیکجه یاغینتی آرتیر. آنجاق نم‌لی یاغیش گتیرن چَتین کولکلر، ایچ قیسیملره گئتدیکجه داغ مانلری‌له قارشیلاشیر. ساو پاولونون تام جنوبون‌دا ایتاپانهاو بؤلگه‌سین‌ده سرره دو مار باریری (ستی) ساحه‌ده ۴۵۰۰ مم یاغیش دوشمه‌سینه سبب اوْلور.\nایقلیم شرطلرینی نظارت ادن ان اهمیت‌لی فاکتور، یۆکسک‌لیک‌دیر. چونکی اوْرتالاما ۳۰۰ م یۆکسک‌لیک اۆچون تخمیناً ۱٬۸ °سی ایستی‌لیک دۆشور. بۇ سبب‌له ۲۰°گونئی پاراللین‌ده ایشتیراک ادن و ۸۵۰ م یۆکسک‌لیک‌ده‌کی بلو نوریزونته شهرین‌ده ایللیک ایستی‌لیک اوْرتالاماسی ۲۰ °سی'دیر. گونئی برزیلداکی ۹۰۰ متر یۆکسک‌لیک‌ده‌کی پلاتولاردا چوْخ واخت قار یاغماق‌دادیر.\nبیتکی اؤرتویو و حئیوانلار\nبیتکیلر عومومیت‌له ایقلیم و توْرپاق وضعیتینه مؤحکم باغلی‌دیر. برزیل بیتکیلری اۆچ قروپ‌دا آراشدیریلیر.\nمشه‌لر: آز قالا برزیلین یاری‌سی مشه‌لرله اؤرتولودور. مشه‌لر دؤرد آنا قروپ‌دا توْپ‌لانیر: سلوا، ماتا، آراوجاریس، جااتینیا. آمازون حؤوزه‌سین‌ده ایشتیراک ادن اکواتوریال دایاز یاغمور مشه‌لرین‌ده‌کی آغاجلارا «سلوا» دئییلیر. دونیانین ان بؤیوک تروپیک (چوخ ایستی) یاغیش‌لی مشه‌لری‌دیر. اکینچی‌لیک ترمینلری آراسیندا چوْخ معنالی بیر ترمین ده شرقی برزیلین تروپیک (چوخ ایستی)، یارپاقلارینین یاری‌سینی تؤکن «ماتا» تعبیری‌دیر. بۇ مشه‌لر برزیلدا یاخشی تورپاغین، هوموسون و گئنیش فرمالارا اۇیغون یئرلرین بیر سمبولودور. بۇ آغاجلار کسی‌له‌رک اکینچی‌لیک اۆچون اوْرقانیک باخیم‌دان زنگین توْرپاقلار الده ائدیلیر.\nبرزیلین گونئی یۆکسک داغلارین‌داکی مشه‌لرده اوْلان «آراوجاریا» آغاجی، برزیلدا اینشاات تاختا-شالبانی اوْلاراق چوْخ ایستیفاده ائدیلیر. خۆصوصی‌له سۆرعت‌له توسعه ادن شهرلرده تؤکولن بتونلارا شکیل ورمک اۆچون، قورولوش یاردیمی اوْلاراق ایستیفاده ائدیلمک‌ده‌دیر. آنجاق چوْخ ایستیسمار ادیلدیی اۆچون توکنمه تهلوکسی‌له قارشی-قارشییادیر. جااتینگا دییلن مشه، اؤلکه‌نین قوزئی-شرق بؤلگه‌سین‌ده‌دیر. بورادا لوکوستلار و صحرا\/چؤل بیتکیلری اوْلور.\nساواننالار: عومومیت‌له اوْتلوقلار باخیمین‌دان برزیلین مرکز قیسی‌می‌نین بؤیوک بیر حیصّه‌سینی اؤرتور. برزیلین ینی باشکندی براسی‌لیا بۇ سووان بؤلگه‌سین‌ده قۇرولموش‌دور. شیمالی آمریکاداکی چاییرلار قدر بیر مونبیت اراضی دییل.\nاوْتلاقلار: کامپوس دییلن اوْتلاقلارین باش‌لیجالاری برزیلین جنوبون‌دا و بعضی یاخشی سولانان مرکز پلاتولاردا ایشتیراک ادیر. آمازون بؤلگه‌سین‌ده ده اوْتلاق اراضیلر تاپیلیر\nبرزیلدا حئیوانلار، بالیقلار، قوشلار و بؤجکلر ایستیقامتی‌له چوْخ فرق‌لی‌لیکلر گؤستریر. آسیا، آفریقا حتی قوزئی آمریکا ایله مؤ قایسه ائدیل‌سه برزیلدا بعضی بؤیوک ممه‌لیلرلر یوْخ‌دور. قوزئی‌داکی مشه‌لر حئیوانلار باخیمین‌دان، میمون و قوشلار باخیمین‌دان زنگین‌دیر. بالیق کیمی بعضی حئیوانلاردان تیجاری اوْلاراق ایستیفاده ائدیلیر. بؤجکلر اکینچی‌لیک اۆچون جدی تهلوکه ایفاده اتمک‌ده‌دیر. ۲۰۰ نؤعدن چوْخ زهرلی ایلان مؤوجوددور. آنجاق ایلانلار نادر اوْلاراق مسکونلاشما یئرلرین‌ده گؤرونور. بیر چوْخ وحشی حئیوانلار اوْولانماق سببی‌له نس‌لی کسیلمیش‌دیر\nاهالی و ایجتیماعی حیات\nاهالی: برزیل، ایجتیماعی احتیاطی باخیمین‌دان چوْخ بؤیوک فرق‌لی‌لیکلر ایفاده ادیر. گونئی سقمنتلری، داها چوْخ شهرلشمیش، داها چوْخ ضنایع لشمیش، سیاسی و ایجتیماعی آغیرلیغا مالیک‌دیر.\nقوزئی و قوزئی-شرق بؤلگه‌لری ایسه، چؤل بؤلگه‌لر اوْلوب، داها چوْخ آریستوکراتلاشمیشتیر. بۇ سبب‌دن اؤتری تاریخچیلر برزیلدان بحث ادرلرکن، قوزئی و قوزئی-شرق‌ده‌کی قدیمی اکینچی‌لیک‌له مشغول اوْلان آریستوکرات صینیف‌له، گونئی بؤلگه‌ده‌کی ضنایع لشمیش دموکرات ایجتیماعی صینیفی بیر-بیرین‌دن آییریرلار.\nبرزیلدا اهالی آرتیمی چوْخ یۆکسک‌دیر. ایگیرمینجی عصرین سوْنلارین‌دا دونیانین ان سیخ اؤلکه‌لرین‌دن بیری اوْلاجاغی تخمین ائدیلیر: برزیل اهالی‌سی ۴ اتنیک قروپ‌دا بیئرلشیر: یئرلی قیرمیزیدری‌لیلر، کولونیزاتور پورتوقال لیلار، آفریقا زنجیلری و ۱۸۵۰-جی ایلدن بری آوروپا و دیگر مملکتلردن گلن گؤچمن (مهاجیر) لاردیر. سیاهییاالما قئیدلرینه گؤره اهالی‌نین ۶۲٪i آغلار، ۱۱٪i زنجیلر، ۲۷٪ i قهویی دری‌لیلردن میدانا گلیر.\nآنجاق فرق‌لی ایرقلر آراسیندا اولنمه‌لر سببی‌له متیس خالق آرتماق‌دادیر. برزیلیا خاریج‌دن گلنلر اوْلدوقجا چوْخ‌دور. هله ده برزیلدا ۳۰۰. ۰۰۰ اینسان، پورتوقال وطنداشی اوْلاراق یاشاییر. ۱۸۷۵ ا��له ۱۹۶۰-جی ایللر آراسیندا برزیلیا ۵ میلیون آوروپالی کؤچ ائتمیش دیر.\nعائله‌ده آتا حاکم‌دیر. آنجاق سوْن زامانلاردا بۇ حاکمیّت زیفلمیش‌دیر.\nبرزیللیلار یاز و هاوانین نورمال اوْلدوغو قیش گونلرین‌ده کوچه‌یه تؤکولورلر. اولرینی آچیق، آنجاق کؤلگه‌لی یئرلره اینشا ائدیرلر. موسیقی و سامبا خالقین چوْخ چوْخ رغبت اتدیی اوْیونلاردیر. ایدمانین هر نؤعو توسعه ادیر. خۆصوصی‌له فۇتبول‌دا دونیادا سؤز صاحبی‌دیر. ۱۹۵۸، ۱۹۶۲، ۱۹۷۰، ۱۹۹۴، ۲۰۰۲-جی ایللرده دونیا کوبوکونو قازانمیش‌دیر.\nاهالی‌نین بیر قیسمی ساحل‌ده‌کی مسکونلاشما مرکزلرین‌ده توپلانمیش‌دیر. ان اهمیت‌لیلری ساو پاولو اؤلکه‌نین کؤهنه باشکندی‌دیر. ینی قورولان باشکند براسی‌لیا، سالوودور، پارتو آلگره دیگر اهمیت‌لی شهرلردن‌دیر.\nاینضیباطی اراضیلر\nبرزیل ۲۲ ایالت‌دن میدانا گلن فدرال بیر جومهوریتیدیر. باشچی‌لیق سیستمی ایله ایداره اوْلونور. مجلیس، سنات و میلّت مج‌لی‌سیندن میدانا گلیر. هر ایالت‌دن ۳ سناتور ۸ ایللیینه، میلّت وکیللری ۴ ایللیینه سچیلیرلر. ایالتلرده آیریجا خالق طرفیندن سچیلن بیر قوبرناتور و موستقیل موهاکیمه اوْرقانلاری اوْلور. اوْخوجو-یازار ۱۸ یاشینی دولدورموش هر برازیلیالینین سس ایستیفاده ائتمه‌سی مجبوری‌دیر. ۶۷ یاشین‌دان بؤیوک اوْلانلار اۆچون سس ورمک مجبوری دییل. وئرگیلر ایالتلر طرفیندن توْپ‌لانیر.\nتوریزم\nایقتصادیات\nبرزیل ایقتصادیاتی ایکینجی دونیا ساواشیندن سوْنرا قیسا بیر دورغونلوق گؤسترمه‌سینه باخمایاراق، سوْنرادان بؤیوک بیر توسعه گؤسترمیش‌دیر. آنجاق اینفلیاسییا %i باخیمین‌دان دونیادا ان ایرلی اؤلکه‌لر آراسیندا اوْلوب، مین‌لی رقملره چاتمیش‌دیر. ۱۹۶۷ و ۱۹۸۶-جی ایللردیکی دفعه پول واحیدی دییشدیریلمیش‌دیر.\nاکینچی‌لیک: برزیل، صنایع‌سی‌نین اینکیشافینا باخمایاراق، عومومیت‌له اکینچی‌لیک اؤلکه‌سیدیر. اراضی‌نین یاری‌دان چوْخو یئیجک محصوللاری اوْلماسینا باخمایاراق ینه ده یئیجک احتیاجینین بیر قیسیمینی خاریج‌دن ایدخال اتمک‌ده‌دیر.\nبرزیل دونیانین ان بؤیوک قهوه اۆرتیم (تولید) چی‌سی و ایخراجات‌چی‌سی‌دیر. آنجاق بۇ قهوه آمریکا قاره‌سین‌ده‌کی اؤلکه‌لرین احتیاجینی آنجاق قارشیلاییر. پامبیق اۆرتیم (تولید) ی دا توسعه ائتمیش دیر، قهوه ایله بیرلیک‌ده کورس قایناغینی تشکیل اتمک‌ده‌دیر. شکرقامیشی و کاکاونون دا آز بیر قیسیمینی ایخراج ائتمه‌سینه باخمایاراق، بؤیوک بیر قیسیمینی داخیلی ایستهلاک اۆچون ایستیفاده ادیر.\nقیمت‌لی تاختا-شالبان‌لیق آغاجلار، دۆیو، تزه پاخلا، پامبیق، قهوه، شکرقامیشی، کاکاو و قارغیدالی باش‌لیجا محصوللاری‌دیر. اؤلکه‌نین بعضی یئرلرین‌ده آز میقداردا پورتاغال، بانان، یرفیستیغی، توتون، لیف و بعضی تروزلر یتیشدیریلیر.\nبرزیل مالدارلیق‌دا دونیانین قاباق‌دا گلن اؤلکه‌لرین‌دن‌دیر. فرمالاردا بوْل میقداردا ات اۆچون مال یتیشدیریلیر. برزیلدا اکینچی‌لیک ایکی قروپا آیریلیر:\n۱. ریو دا ژانریونون قوزئی قیسیملرین‌ده اساس اۆصوللارلا ائدیلن اکینچی‌لیک؛ ۲. اؤلکه‌نین جنوبون‌دا داها چوْخ مۆعاصیر آلتلرله ائدیلن اکینچی‌لیک‌دیر. مشه‌چی‌لیک و بالیق‌چی‌لیق: برزیلدا مشه‌لرده‌کی آراوجاریا آغاجلاری تاختا-شالبان‌چی‌لیق‌دا گئنیش شکیل‌ده ایستیفاده ائدیلیر. آمازون مشه‌لر��ن‌ده‌کی مشه‌لر، ینی ینی اۆرتیم (تولید) ا گیریر. بال مومو، قابیق‌لی بیتکیلر، زامک آغاجی، ساتیشا چیخاریلا بیلر مشه محصوللاری‌دیر. آنجاق بۇ بیتکیلرین هئچ بیری هله ساتیشا چیخارما مۆحیطینه گیرممیش‌دیر. مشه محصوللاری عئینی زامان‌دا طیب ساحه‌سین‌ده ده ایستیفاده ائدیلیر. ایپ‌یه سیروپو، کوْکاین، تیریک وس. نارکوتیکلر بۇ تیپ مشه محصوللارین‌دان الده ائدیلیر. بالیق‌چی‌لیق گون کچدیکجه آرتیر و اؤلکه ایقتصادیاتینا بؤیوک روْل اوْیناییر\nصنایع: سوْن ایللرده برزیل ممول صنایع محصوللاری ایخراجاتی، اکینچی‌لیک محصوللارین‌دان داها چوْخ اوْلموش‌دور. صنایع‌ده الکتریک و انرژی احتیاجینی اؤنله‌مک اۆچون دونیانین ان بؤیوک هیدرو-الکتریک مرکزسینی قورموش‌دور. ۱۹۷۶-جی ایلده باشلانیلان بۇ ایتایپو آنباری ۱۹۸۰-جی ایلده تاماملانمیش‌دیر، ۱۰۰ میلیارد kilowatt\/ساعت‌دان چوْخ الکتریک انرژی‌سی اۆرتیم (تولید) ائده بیلیر. ۱۹۷۷-جی ایلده آلمانلارلا تکنیکی ایشداش‌لیق ائدیله‌رک نۆوه مرکزلار ایشلدیلمه‌یه باشلانمیش‌دیر. دمیر-پولاد، توْخوما، کاغیذ، شوشه، تکر، پلاستیک وس. امالین‌دا فابریکلر قۇرولاراق، اؤز-اؤزونه چاتاجاق حالا گتیریلمیش‌دیر. ایللیک پولاد اۆرتیم (تولید) ی ۲۰ میلیون تونا چاتمیش‌دیر.\nمدنلر: برزیل زنگین مدن یاتاقلارینا مالیک‌دیر. اوْن سککیزینجی عصردن اعتباراً زنگین قیزیل، آلماز مدنلری تاپیلمیش‌دیر. برزیل عئینی زامان‌دا دونیانین ان بوْل دمیر احتیاطلارینا مالیک‌دیر. آماپو بؤلگه‌سین‌ده بوْل میقداردا مانقان چیخاریلیر. سالوادور یاخینلارین‌دا نفت تاپیلمیش‌دیر. برزیلدا چوْخ آز کؤمور یاتاقلاری وار. . خاریج‌دن ایدخال یولو ایله احتیاجینی اؤدییر\nنقلیات: برزیلین نقلیات چتین‌لیگی اهمیت‌لی مسئله‌لردن‌دیر. جوغرافی قورولوشون‌دان اؤترو مۆعاصیر قۇرو یوللارینین قورولماسی گجیکمیش‌دیر. ینی ینی نقلیات توسعه ادیر و مۆعاصیر هاوا لیمانلاری قورولور. آمازون چایی و قوْللاری اۆزرینده گمی‌چی‌لیک و نقلیات یۆکسک سوییه‌ده‌دیر.\nماراقلی فاکتلار\nبرزیلدا هئچ کس و هئچ واخت واختین‌دا گلمیر، اگر سیز آخشام ساعت ۶-دا قوناقلاری دعوت اتدینیزسه، گؤزلیین کی، اوْنلار ۸–۹دان تئز اوْلمایاراق یاواش-یاواش ییغیلماغا باشلایاجاقلار. حتیتیلویزیونلاردا خبرلر و سریاللار ۱۰–۱۵ دقیقه گئج باش‌لانیر.\nپوللا نقد اؤدمک قبول ائدیلمیر، پراکتیک اوْلاراق هر شئی‌ده و همیشه کردیت کارتلارین‌دان ایستیفاده ائدیرلر.\nاگر سیز نقد پوللا حسابلاشماغا قرار وئردینیزسه، اوْنا حاضیر اوْلون کی، دقیق تسلیم ائتمه‌نی سیزه بورادا وئرمه‌یه‌جکلر.\nسان-پاولو ساکینی اۆچون قوْرخونج ترافیک نورمال شئی‌دیر. هر بیر ساکینه ۱۱-میلیونلوق شهرده ان آزی ۳ ماشین دۆشور.\nبرزیللیلار دمپایی (خاوایاناس) پلاستیک شاپ-شاپلارین‌دا کوچه‌ده گزمیی خوشلاییرلار. حتی باهالی رستورانلاردا و گئجه کلوبلارین‌دا دا شاپ-شاپلاردا اوْلان اینسانلارلا قارشیلاشماق اوْلار.\nقوارانا و کوْکا-کوْلا — ان مشهور الکول‌سوز ایچکیلردیر.\nسوالا: \"ایشلر نجه‌دیر (تودو بم)؟\"، یالنیز بیر جواب موختلیفی مؤوجوددور — «هر شئی یاخشی‌دیر (تودو)». حتی اگر هر شئی تماماً یاخشی دییل‌سه و یا حتی پیس‌دی‌سه، جواب ورمک لازیم‌دیر — «هر شئی یاخشی دیر».\nبرزیلدا میمونلاری تاپماق چوْخ چتین‌دیر.\nکوچه���لرده چوْخ تهلوکه‌لی‌دیر، بۇنا گؤره هئچ کس و هئچ واخت آخشاملار قاران‌لیق دؤنگه‌لر اۆزره گزمیر. اۇشاقلاری عومومیت‌له بعضی کوچه‌لرده گزمه‌یه بوراخمیرلار.\nهامیدا، حتی چوْخ کاسیبلاردا، قۇللوق‌چو وار، هانسی کی، ائوی تمیزلییر و یئمک حاضیرلاییر.\nائوده هئچ کیم‌ده دؤشمه‌ده خالچا و دیوارلاردا دیوار کاغیذی یوْخ‌دور.\nهر ائوده ان آزی ۲–۳ وان اوْتاغی وار، برزیللیلار تصوّر ائده بیلمیرلر کی، روسلار بیر وان اوْتاغی اوْلان ائوده نجه یاشاییرلار.\nبرزیلدا یئمک چوْخ موْنوتون‌دور (یکنواخت) — دۆیو، بیشیریلمیش پاخلا، قیزاردیلمیش کارتوف، سالات و قیزاردیلمیش مال اتی گون‌ده ایکی دفعه هر گون یئییلیر.\nکوچه‌ده همیشه و هر یئرده چوْخ دیلنچی و بومژ اوْلور. نزیر ایسته‌مک، حتی اگر سن گنجسن‌سه و ساغلامسان‌سا، ایش فعالیّتینه یارارلی برزیللی، بیابیرچی حساب ائدیلمیر.\nبرزیللیلار چوْخ صؤحبتجیل و اۆنسیت‌لی خالق‌دیر، اوْنلار بیر-بیری ایله کوچه‌ده، ماغازادا، ایجتیماعی نقلیات‌دا یۆکسک سس‌له دانیشماغی خوشلاییرلار.\nدیگر طرف‌دن، جاوان اینسانلارین کوچه‌ده «آی قیز، گل تانیش اوْلاق» کیمی تکلیفلری جدی حساب ائدیلیر.\nبرزیللیلار پیوه‌نی و کاشاسانی (شکر چوغون‌دورون‌دان آراق) سئویرلر.\nقیمتلر برزیلدا دونیا قیمتلرین‌دن ۲–۳ دفعه یۇخاری‌دیر. بۆتون ایدخال ماللارینا وئرگی قویولور.\nبرزیلدا اهالی‌سی‌نین ۱۵٪ یازیب-اوْخویا بیلمیر، اما تخمیناً ۳۰٪ اهالی فونکسیونال ساوادسیز حساب ائدیلیرلر.\nبرزیللیلار گونون و گئجه‌نین ایستنیلن واختی قهوه ایچمیی سئویرلر، حتی بالاجا اۇشاقلارا بئله تئز-تئز قهوه ایچمه‌یه ایجازه وریرلر.\nبرزیللیلار شیرنیاتا چوْخ دوشکون‌دولر.\nحتی برزیلدا چوْخ کؤهنه یاشاییش اولری ایچری‌ده چوْخ یاخشی وضعیت‌ده دستک‌لنیر، چونکی هر بیر کیریه‌چی مجبوری صورت‌ده کوندومینات اؤدمه‌لی‌دیر.\nاوْرتا آمار برزیللی‌سینین سویم‌لی مشغولیتلری:\nدوْستلارلا فۇتبولا باخماق و چوْخ پیوه؛\nشوخاسکو (بیزیم کبابیمیزین برزیل نؤعو) یمه‌سی و چوْخ پیوه؛\nچیمرلیک (هارادا پیوه‌نین ایستیفاده‌سی بیرده چیخاریلمامیش‌دیر، بعضی حاللاردا پیوه کوکوس سویویلا عوض ائتمک اوْلار)\nایلده ان اهمیت‌لی بایرام — میلاددیر. ینی ایل بورادا آیریجا قئید اتمیرلر.\nبرزیللیلارین اکثریتی — کاتولیکلردیر، تخمیناً ۷۰٪ اهالی هر بازار کلیسایه گئدیر.\nقدیمی برزیل سحر یمیی — پن‌دیر چؤریی‌دیر، یتیشمیش پاپیا و یوقورت و یا بیر جام قهوه.\nبرزیللیلار هئچ واخت دونوز اتی‌نی پراکتیک اوْلاراق یمیرلر، دینی ایناملارا گؤره یوْخ، ساده‌جه اوْنلار دونوز اتی‌نی پی‌لی و آغیر یئیجک حساب ائدیرلر.\nبرزیلین جنوبون‌دا داها چوْخ ساریساچ‌لی و گؤیگؤز برزیللیلار اوْلور، بۆتون برزیللیلار قاراساچ و قارابوغدایی دییل.\nبرزیلدا قادین بدنی‌نین مؤهوم حیصّه سی آرخاسی حساب ائدیلیر. حساب ائدیلیر کی، اوْ نه قدر بؤیوک‌دوسه، بیر اوْ قدر جازیبه‌لی‌دیر.\nسریاللار و فۇتبولتیلویزیوندا هئچ واخت بیر واخت‌دا گؤستریلمیر، چونکی انلیکران‌لی صنعتین هر ایکی شاه اثرینه باخیش برازیلیالینین گون‌ده‌لیک معیشتی‌نین آیریلماز حیصّه سی‌دیر.\nیۆکسک قیمتلره گؤره حتی سوپرمارکت‌ده محصوللار اۆچون مؤهلت‌لی کردیت کارتییلا ۲–۳ آی اؤدمیی قبول ائدیلمیش‌دیر.\nاینگیلیس دیلی برزیلدا س��زه کؤمک ائتمه‌یه‌جک.\nبرزیللیلار اصل وتنپرورلردیرلر. براسیل یازیسییلا فوتبولکا و برزیل بایراغی هر بیر برازیلیالینین ایشکافین‌دا وار.\nارده اوْلمایا بورادا احتیاطلا یاخینلاشیرلار.\nعائله‌ده ۳-جو اۇشاق — بۇ مینیموم‌دور، عائله‌ده ۲ اۇشاق‌لی پراکتیک اوْلاراق یوْخ‌دور.\nبؤیوک میقداردا کاسیب اینسانا و پروبلمه باخمایاراق، برزیللیلار پلانت‌ده ان خوشبخت میلّتلردن بیریدیرلر.\nکارناوال واختی بۆتون اؤلکه دینجلیر (کارناوال میلّی بایرام‌دیر).\nچوْخ تمپرامنت‌لی و قیسقانج‌دیر برزیللیلار.\nبرزیللیلار عائله‌لره چوْخ باغلیدیرلار، حتی اۇزاق قوهوملارلا بئله چوْخ یاخین و سیخ موناسیبت‌ده‌دیلر.\nدموقرافییا\n۲۰۰۰-جی ایلده آپاریلمیش سیاهییا آلمانین نهاییلارینا اساساً برزیلین اهالی‌سی ۱۶۹. ۸۷۲. ۸۵۶ نفر اوْلموش‌دور. ۲۰۰۹-جو ایلده ایسه برزیلین اهالی‌سی ۱۹۲٬۲۷۲٬۸۹۰ نفر اوْلموش‌دور. اؤلکه هم اهالی‌سی‌نین سایینا گؤره، هم ده اراضی‌سی‌نین بؤیوکلویونه گؤره دونیادا ۵-جی یئرده دایانیر. اهالی‌سی‌نین بؤیوک حیصّه سی شهرلرده یاشاییر. اۇربانیزاسییا سوییه‌سی ۸۳. ۷۵٪ تشکیل ادیر. اهالی‌سی‌نین بؤیوک حیصّه سی آغدری‌لی و قاریشیق ایرقه مخصوص اینسانلاردان عبارت‌دیر.\nدیل\nبرزیلین رسمی دیلی پورتوقال دیلی‌دیر.\nدین\nخالقین ۹۰٪i روم کاتولیک کلیساسینه منسوب‌دور. % ۵ اطرافین‌دا پروتستانتدیر. برزیلدا دیگر بیر دینی قروپ، روح‌چولار (ایسپیریتوالیستلر) دیر. بونلارین ۲ مین‌دن چوْخ ییغین‌جاق یئرلری واردیر.\nعلم\nاوْخوما-یازما بیلمینلرین نیسبتی بعضی چؤل بؤلگه‌لرده چوْخ یۆکسک‌دیر. ساو پاولو، ریو گرانده دو سول، میناس گرایس‌دا ایسه آشاغی‌دیر. آنا یاسادا تحصیل اۆچون دؤولت گلیرلری‌نین % ۱۰ی آیریلمیش‌دیر. اساس تحصیل مجبوردور. اۆچ نؤع اساس مکتب واردیر. مشهور اوْلانی دؤولت اساس مکتبی اوْلوب، ایالت ایداره‌چیلری طرفیندن ایداره ائدیلیر. ایکینجی‌سی بلدییه مکتبلری، اۆچونجوسو ده خۆصوصی اساس مکتبلردیر. اساس مکتب ۴ ایلدیر و ۷ و یا ۸ یاشین‌دا شاگیرد قبول ائدیلیر. اوْرتا مکتبلر قوزئی آمریکاداکی اوْرتا مکتبلره بنزدیلیر. برزیلدا ایلک بیلیم یوردو ۱۹۲۰-جی ایلده قۇرولموش‌دور. بۇنونلا بیرلیک‌ده ۲۰-جی عصرده ده دقته دَیَر اینکیشافلار اوْلوب ینی بیلیم یوردولر ده قۇرولدو. بعضی بیلیم یوردولر کلیسانین ایداره‌سی آلتیندادیر. ان بؤیوک بیلیم یوردو برزیل بیلیم یوردو اوْلوب، ریو دا ژانریودادیر.[9]\nشکیللر\nگؤرونتولر\nخاریجی کئچیدلر\n* برزیل، a biodiversity hotspot\nA Brazilian grouplog to show brazilian pictures Archived 2016-11-05 at the Wayback Machine. An independent source of pictures and information.\nThe Council on Hemispheric Affairs Another independent source of news and opinion on Latin America\nComprehensive and updated sources, non-profit guide Archived 2014-04-05 at the Wayback Machine.\nAccommodation in Brazil Archived 2008-09-25 at the Wayback Machine. — Guide courtesy of the Brazilian embassy in London, UK\nقایناق\n۱۰۰۰ مقاله\nآکتور و مدللر\nسارا برنارد\nچارلی چاپلین\nمارلنه دیتریش\nمریلین مونرو\nرساملار و معمارلار\nلوکوربوزیه\nسالوادور دالی\nآلبرشت دورر\nوینسنت وان قوق\nفرانسیسکو قویا\nکاتسوشیکا هوکوسای\nفریدا کاهلو\nلئوناردو داوینچی\nهانری ماتیس\nمیکل‌آنژ\nپابلو پیکاسو\nرافائل\nرمبرانت\nپیتر پائول روبنز\nمعمار سینان\nدیگو ولاسکس\nاندی وارهول\nفرانک لوید رایت\nیازیچیلار، دراماتورقلار و شاعیرلر\nابونواس\nهانس کریستیان آندرسن\nمات��وئو باشو\nخورخه لوئیس بورخس\nلرد بایرون\nمیقل د سروانتس\nجفری چاسر\nآنتون چخوف\nدانته آلیگیری\nچارلز دیکنز\nفیودور داستایفسکی\nگابریل گارسیا مارکز\nیوهان ولفقانق فون قؤته\nحافیظ شیرازی\nهومر\nویکتور هوقو\nجئیمز جویس\nفرانتس کافکا\nکالیداس\nلی‌پو\nنجیب محفوظ\nمولیر\nاووید\nمارسل پروست\nالکساندر پوشکین\nویلیام شکسپیر\nسوفوکلس\nرابیندرانات تاقور\nلئو تولستوی\nمارک تواین\nویرژیل\nبسته‌کارلار و موسیقیچیلر\nلویی آرمسترانق\nیوهان سباستیان باخ\nبیتلز\nلودويک بتهوون\nهئکتور بئرلیوز\nیوهانس برامس\nرولینق استونز\nJohannes Brahms\nفرئدریک شوپن\nآنتونین دورژاک\nگئورگ فردریک هندل\nگوستاو مالئر\nجیمی هندریکس\nوولفقانق آمادئوس موتسارت\nادیت پیاف\nGiacomo Puccini\nالویس پریسلی\nFranz Schubert\nIgor Stravinsky\nPyotr Ilyich Tchaikovsky\nام کلثوم (شارکیچی)\nGiuseppe Verdi\nAntonio Vivaldi\nولادیمیر ویسوتسکی\nRichard Wagner\nEdqar Varez\nOlivye de Messian\nآلتی‌لیق\nGeorges Auric\nLui Dyurey\nArtur Onegger\nDarius Miyo\nFrancis Poulenc\nJermena Tayeferr\nتدقیقاتچیلار و سیاحلار\nروآل آموندسن\nنیل آرمسترانق\nژاک کارتی\nکریستوف کولومب\nجئیمز کوک\nارنان کورتز\nیوری قاقارین\nواسکو دا قاما\nابن بطوطه\nفرنان ماژلان\nمارکو پولو\nZheng He\nعالیملر، اختیارچیلار، ریاضیاتچیلار\nارشمیدوس\nابن سینا\nتیم برنرز لی\nنیکلاس کوپرنیک\nماریا کوری\nچارلز داروین\nتوماس ادیسون\nآلبرت انیشتین\nاقلیدس\nلئونارد اویلر\nمایکل فارادی\nانریکو فرمی\nفیبونانچی\nهنری فورد\nژوزف فوریه\nGalen\nقالیلئو قالیله\nیوهان فردریک قاوس\nیوهان گوتنبرگ\nجیمز ژول\nیوهانس کپلر\nخوارزمی\nقوتفرید لایبنیتس\nکارل لینه\nجیمز کلرک ماکسول\nدمیتری مندلیف\nآیزاک نیوتون\nلویی پاستور\nماکس پلانک\nارنست رادرفورد\nاروین شرودینگر\nنیکولا تسلا\nآلن تورینق\nجیمز وات\nفیلسوفلار و انسانچیلار\nارسطو\nکونفوسیوس\nسیمون دو بوار\nChanakya\nنوآم چامسکی\nرنه دکارت\nزیقموند فروید\nGeorg Wilhelm Friedrich Hegel\nابن خلدون\nایمانوئل کانت\nJohn Maynard Keynes\nلائو زی\nJohn Locke\nNiccolò Machiavelli\nکارل مارکس\nفردریک نیچه\nافلاطون\nژان ژاک روسو\nژان پول سارتر\nSima Qian\nآدام اسمیت\nSocrates\nولتر\nماکس وبر\nLudwig Wittgenstein\nZhu Xi\nسیاسی اؤندرلر\nاکبر شاه\nایسکندر\nآشوکا\nمصطفی کمال آتاتورک\nآقوستوس\nDavid Ben-Gurion\nاوتو فون بیسمارک\nسیمون بولیوار\nناپلئون بوناپارت\nژولیوس سزار\nبؤیوک کارل\nوینستون چرچیل\nبیرینجی کونستانتین\nایکینجی کوروش\nشارل دو قول\nبیرینجی الیزابت (بریتانیا)\nماهاتما قاندی\nچنگیزخان\nارنستو چه قوارا\nآدولف هیتلر\nJoan of Arc\nمارتین لوتر کینگ\nولادیمیر لنین\nآبراهام لینکلون\nاوْن‌دؤردونجو لوئی\nRosa Luxemburg\nنلسون ماندلا\nMao Zedong\nJawaharlal Nehru\nKwame Nkrumah\nبیرینجی پتر\nچین شی هوانق\nفرانکلین دلانو روزولت\nصلاح الدین ایوبی\nايستالین\nبیرینجی سلیمان\nSun Yat-sen\nامیر تئیمور\nعمر بن خطاب\nجورج واشینقتون\nدین آداملاری\nابراهیم پئیغمبر\nThomas Aquinas\nAugustine of Hippo\nبودا\nابوالحمید الغزالی\nعیسی پئیغمبر\nمارتین لوتر\nموسی پئیغمبر\nمحمد\nپولوس\nفلسفه\nفلسفه\nگؤزللیک\nدیالکتیک\nسایکولوژی\nEpistemology\nفمینیزم\nایستک آزادلیغی\nبیلیک\nمنطیق\nایدراک\nگئرچک‌لیک\nحقیقت\nداورانیش\nدۇیغو\nسئوگی\nپیسکولوژی\nدوشونجه\nدین\nالله\nمیتولوژی\nدۆنیاگؤروشو فلسفه‌لری\nآتئیزم\nفوندامنتالیزم\nماتریالیزم\nمونوتئیزم\nپولیتئیزم\nروح\nدین\nبودیزم\nمسیحیت\nکاتولیک\nکونفسیوسچیلیک\nهیندوئیزم\nشیوا\nایسلام\nشیعه\nجاینیزم\nیهودیلیک\nسیکچیلیک\nتائو��یزم\nزردوشتلوک\nعیرفان مکتبلری\nصوفیچیلیک\nیوقا\nذن\nتوپلوم\nجامیعه\nتمدون\nتحصیل\nعائیله\nاوشاق\nکیشی\nائولیلیک\nقادین\nسیاست\nسیاست\nآنارشیسم\nکولونیزم\nکومونیزم\nموحافیزکارلیق\nدموکراسی\nدیکتاتورلوق\nدیپلوماسی\nفاشیزم\nکوره‌سله‌لشمه\nحؤکومت\nایدئولوژی\nایستعمار\nلیبرالیزم\nمارکسیزم\nحؤکمدارلیق\nمیلتچیلیک\nجومهوریت\nسوسیالیزم\nدؤولت\nحیزب\nتبلیغات\nتروریزم\nآلیش-وئریش، حوقوق\nایقتیصاد\nسرمایه\nکاپیتالیزم\nارز\nیورو\nیئن\nدولار\nصنایع\nپول\nوئرگی\nحوقوق\nکونوانسیون\nاۇلوسلارآراسی تشکیلاتلار\nآفریقا ایتیفاقی\nعرب بیرلیگی\nآسه‌آن\nباغیمسیز دؤولتلر بیرلیگی\nمیلتلر بیرلیگی\nاوروپا بیرلیگی\nقیزیل آی\nناتو\nنوبل جاییزه‌سی\nاوپک\nبیرلشمیش میلتلر تشکیلاتی\nInternational Court of Justice\nاولوسلارآراسی پول صندوقو\nیونسکو\nدونیا اینسان حاقلاری بیان‌نامه‌سی\nدونیا ساغلیق تشکیلاتی\nدونیا بانکی\nدونیا تیجارت تشکیلاتی\nدیل و ادبیات\nدیل\nدیللر:\nعرب دیلی\nبنقال دیلی\nچین دیلی\nاینگیلیس دیلی\nایسپرانتو\nفرانسه دیلی\nآلمان دیلی\nیونان دیلی\nعبرانی دیلی\nهیندی\nژاپون دیلی\nلاتین دیلی\nفارس دیلی\nروس دیلی\nسانسکریت\nایسپانیا دیلی\nتامیل دیلی\nتورک دیلی\nدیلچیلیک\nقرامر\nسؤز\nآد\nفعل\nالیفبا\nعرب الیفباسی\nچین یازی‌سی\nکیریل الیفباسی\nیونان الیفباسی\nHangul\nلاتین الیفباسی\nحرف\nساوادلیلیق\nیازی\nادبیات\nنثر\nبدیعی ادبیات\nمین بیر گئجه\nرومان\nقیرمیزی ائو یوخوسو\nGendzi haqqında povest\nشعر\nگیل قمیش داستانی\nایلیاد\nماهاباراتا\nشاهنامه\nآسترونومی\nآسترونومی\nگزگنچه\nبؤیوک پارتلاییش\nقارا دلیک\nقویروقلو اولدوز\nقالاکسی\nسامان یولو\nایشیق ایلی\nآی\nگزگن\nیئر\nموشتری\nمریخ\nعطارد\nنپتون\nزحل\nاورانوس\nزهره\nگونش سيستمی\nاولدوز\nگونش\nUniverse\nبیولوژی و آناتومی\nجانلی بیلیم\nBioloji materiallar\nدی‌ان‌ای\nآنزیم\nپروتئین\nBotany\nاؤلوم\nاینتیحار\nائکولوژی\nEndangered species\nDomestication\nیاشاییش\nBioloji sistematika\nSpecies\nMetabolism\nهضم سیستمی\nفوتوسینتز\nRespiratory system\nEvolution\nاوره‌مه (تکثیر)\nحامیله‌لیک\nGender\nآناتومی\nسلول\nقان دؤورانی\nقان\nاورک\nEndokrin sistemi\nهضم یولو\nاینسانین یوغون باغیرساغی\nاینسانین نازیک باغیرساغی\nقارا جیگر\nاؤرتوک سیستمی\nقادین دؤشو\nدری\nMuscle\nعصب سیستمی\nبئیین\nدویغو\nقولاق\nبورون\nگؤز\nReproduktiv sistem\nاینسانین تنفوس سیستمی\nآغ جیگرلر\nایسکلت\nMedicine\nZərərli vərdişlər\nAltshaymer Xəstəliyi\nسرطان\nCholera\nآنفولانزا\nDentistry\nDisability\nKorluq\nHearing loss\nاسکیزوفرنی\nمریضلیق (نوخوشلوق)\nدواء\nآزیترومایسین\nمتوکلوپرامید\nمتوکاربامول\nسفیکسیم\nدیفن هیدرامین\nآلپرازولام\nسیپروفلوکساسین\nدکسترومتورفان\nمترونیدازول\nکلیدینیوم سی\nکلونازپام\nمترونیدازول\nکلیدینیوم سی\nفلوکستین\nاتانول\nنیکوتین\nNicotiana tabacum\nساغلام‌لیق\nباش آغری‌سی\nMyocardial infarction\nمالاریا\nPis qidalanma\nObesity\nPandemic\nآنتی‌بیوتیک‌\nBenzilpenisillin\nPneumonia\nPoliomyelitis\nSexually transmitted infection\nایدز\nStroke\nTuberculosis\nدیابت\nویروس\nآنفولانزا\nChickenpox\nاورقانیزم\nجانلی‌لار\nحئیوان\nبوغوم‌آیاق‌لیلار\nحشراتلار\nقاریشقا\nآری\nکپنک\nهؤرومچکیمی‌لر\nخوْردالیلار\nسۇدا-قۇرودا یاشایانلار\nقۇیروقسوزلار\nقوش\nتویوق\nColumba (genus)\nبالیقلار\nکوسه\nممه‌لیلر\nدوه\nپیشیک\nاینک\nایت\nفیل\nآت\nقويون\nآسلان\nدونوزلار\nپریماتلار\nاینسان\nCetacea\nسوروننلر\nدایناسور\nایلانلار\nآرکیا\nباکتری\nگؤبلکلر\nبیتکی\nچیچک\nAğac\nProtist\nشیمی\nشیمی\nبیوکیمیا\nبیلشیک\nتورشو\nBase (chemistry)\nSalt (chemistry)\nکیمیاسال المنت لر\nکیمیاسال المنت‌لر تابلوسو\nآلومینیوم\nکربون\nپاخیٛر\nقیزیل\nهلیوم\nهیدروژن\nدمیر\nنئون\nنیتروژن\/آزوت\nاوکسیژن\nگۆمۆش\nاؤزوی کیمیا\nالکول\nکاربوهیدروژئن\nHormone\nLipid\nمولکول\nایقلیم و ژئولوژی\nاوچقون\nایقلیم\nالنینو\nقلوبال ایستیلشمه\nزلزله\nژئولوژی\nمعدن مادّه‌سی\nآلماس\nPlate tectonics\nDağ süxuru\nطبیعی فاجیعه\nسونامی\nیانارداغ\nهاوا\nبولود\nداشقین\nیاغیش\nقار\nBM-30 Smerch\nTropical cyclone\nکولک\nفیزیک\nفیزیک\nایومه\nآتوم\nانرژی\nانرژی‌نین ساخلانماسی قانونو\nالکترو مغناطیس موجو\nقیزیل آلتی ایشیقی\nبنؤشه‌یی اوستو ایشیغی\nایشیق\nرنگ\nکلاسیک مکانیک\nقووت\nClassical electromagnetism\nمغناطیس مئیدانی\nیئر چکیمی\nLength (disambiguation)\nدمیرقاپان\nMass (disambiguation)\nMetal\nKhachardzan\nNuclear fission\nState of matter\nGas\nمایع\nپلاسما\nبرک جیسم\nQuantum mechanics\nRadioactive decay\nنیسبیلیک نظریه‌سی\nSpecial relativity\nیاری‌ایلتکن\nSound\nSpeed\nایشیق سورعتی\nزامان\nترمودینامیک\nMeasurement\nJoule\nKelvin\nکیلوگیرم\nلیتر\nمتیر\nNewton (unit)\nمیلتلر آراسی بیریملر سیستمی\nثانیه\nولت\nوات\nتقویم\nقریقور تقویمی\nعصر\nگون\nآی\nساعات قورشاغی\nهفته\nایل\nایلنجه\nاویون\nاؤدول\nشطرنج\nGo (game)\nقومار\nتک-تکه دؤیوش\nکاراته\nجودو\nاولمپیک اویونلاری\nایدمان\nیونگول ایدمانلار\nاوتوموبیل یاریشی\nبئیسبال\nبسکیتبال\nکریکت\nفوتبال\nقولف\nRugby football\nتنیس\nاویونجاق\nتاریخ٬ جوغرافیا\nایبتیدائی جامیعه قورولوشو\nداش دؤورانی\nتونج دؤنمی\nدمیر دؤنمی\nبین النهرین\nاسکی میصر\nقدیم یونان\nروم ایمپیراتورلوغو\nهان سولا‌له‌سی\nقوپتا ایمپیراتورلوغو\nعباسی خلافتی\nآیدینلانما چاغی\nآزتکلر\nبیزانس ایمپیراتورلوغو\nصلیب یۆروشلری\nروم ایمپیراتورلوغو\nیوز ایل‌ ساواشی\nاورتا عصرلر\nموغول ایمپیراتورلوغو\nمین سولا‌له‌سی\nعوثمانلی ایمپیراتورلوغو\nReformation\nاوتوز ایللیک ساواش\nرونسانس\nتان سولا‌له‌سی\nوایکینقلر\nآمریکا بیرلشمیش ایالتلری وطنداش ساواشی\nApartheid\nبریتانیا ایمپیراتورلوغو\nسویوق ساواش\nCultural Revolution\nبؤیوک فرانسه اینقیلابی\nبؤیوک بؤحران\nهولوکاست\nصنایع اینقیلابی\nنازی آلمان\nMeiji period\nاوکتوبر اینقیلابی\nتزین سولا‌له‌سی\nورسای باریش مۆقاویله‌سی\nویتنام ساواشی\nبیرینجی دونیا ساواشی\nایکینجی دونیا ساواشی\nجوغرافیا\nباشکند\nشهر\nبؤلگه\nصحرا\nقوزئی قوطبو\nاوقیانوس\nیاغیش مئشه‌سی\nچای\nدنیز\nگونئی قوطبو\nبؤلگه‌لر٬ قارّه‌لر\nآفریقا\nجنوبی قوطب\nآسیا\nاوروپا\nاورتا شرق\nقوزئی آمریکا\nاوقیانوسیه\nگونئی آمریکا\nاؤلکه‌لر\nافغانیستان\nالجزاییر\nآرژانتین\nاوتریش\nاوسترالیا\nبنقلادش\nبرزیل\nبؤیوک بریتانیا\nکانادا\nچین خالق جومهوریتی\nکنقو دموکراتیک جومهوریتی\nکوبا\nمیصر\nاتیوپی\nفرانسه\nآلمان\nیونان\nهیندوستان\nاندونزی\nایران\nعیراق\nایسراییل\nایتالیا\nژاپون\nمکزیک\nنوروژ\nنیوزیلند\nنیجریه\nپاکیستان\nلهیستان\nپورتوقال\nروسیه\nسعودی عربیستان\nگونئی آفریقا جومهوریتی\nگونئی کوره\nایسکاتلند\nایسپانیا\nسودان\nسوئد\nتانزانیا\nتایلند\nتۆرکیه\nاوکراین\nبیرلشمیش عرب امیرلیکلری\nآمریکا بیرلشمیش ایالتلری\nواتیکان\nویتنام\nونزوئلا\nشهرلر\nآمستردام\nآتن\nبغداد\nبانکوک\nپکن\nبرلین\nبوقوتا\nبروکسل\nبوئنوس آیرس\nقاهیره\nکئیپ‌تاون\nدمشق\nدهلی\nداکا\nهونق کونق\nایستانبول\nجاکارتا\nقلاسقو\nقودس\nکراچی\nکینشاسا\nکلکته\nلاقوس\nلوس‌آنجلس\nلندن\nمادرید\nمکه\nمکزیکو سیتی\nموسکو\nبمبئی\nنایروبی\nنیویورک\nپاریس\nریو دو ژانیرو\nروم\nسنت پترزبورق\nسانپائولو\nسئول\nشانقهای\nسنقاپور\nسیدنی\nتهران\nتوکیو\nویئن\nواشینقتون\nسۇلار٬ آخینلار\nآمازون چایی\nقوزئی بۇز اوْقیانوسو\nآتلانتیک اوقیانوسو\nبالتیک دنیزی\nقارا دنیز\nکارائیب دنیزی\nخزر دنیزی\nکونقو\nدونای\nگنگ\nبؤیوک مرجان دیواری\nبؤیوک گؤللر\nهیند اوقیانوسو\nسند چایی\nبایکال گؤلو\nتانقانیکا\nویکتوریا گؤلو\nآرالیق دنیزی\nمیسیسیپی چایی\nنیجر\nنیل\nخوآن\nقوزئی دنیزی\nبؤیوک اوقیانوس\nپاناما کانالی\nراین\nسوئز کانالی\nگونئی اوقیانوسو\nوولقا\nیانقتسه\nداغلار٬ چؤللر\nآلپ داغلاری\nآند داغلاری\nهیمالیا داغلاری\nکلیمانجارو\nاورست داغی\nقایالی داغلار\nصحرا چؤلو\nجی ۲۰\nآرژانتین\nاسترالیا\nبرزیل\nکانادا\nچین\nاوروپا بیرلیگی\nفرانسه\nآلمان\nهیندوستان\nاندونزی\nایتالیا\nژاپون\nمکزیک\nروسیه\nعربیستان\nگونئی آفریقا\nجنوبی کوره\nتورکیه\nبیرلشمیش شاهلیق\nآمریکا بیرلشمیش ایالتلری\nمنابع\nDemographics. Brazilian Government. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 17 November 2011. یوْخلانیلیب8 October 2011.\nLibras, Brazilian Portuguese sign language, is officially recognized as a legal means of communication in Lei 10.436. Brazilian Government. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 10 September 2010. یوْخلانیلیب23 July 2015.\nCaracteristicas da População e dos Domicílios do Censo Demográfico 2010 – Cor ou raça (PDF). یوْخلانیلیب7 April 2012.\nJonathan Watts & Donna Bowater. Dilma Rousseff impeached by Brazilian senate. The Guardian. یوْخلانیلیب31 August 2016.\n\"Brazil\". IBGE population estimates.\nGINI index (World Bank estimate). World Bank. یوْخلانیلیب9 November 2016.\n2015 Human Development Report Summary. United Nations Development Programme (2015). یوْخلانیلیب14 December 2015.\nhttp:\/\/www.ibge.gov.br\/servidor_arquivos_est\/ Instituto Brasileiro de Geografia e Estatística (IBGE): censo demografico 2000\nThis article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.","num_words":8420,"character_repetition_ratio":0.031,"word_repetition_ratio":0.017,"special_characters_ratio":0.192,"stopwords_ratio":0.002,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":89151.7,"cluster_detection":-1}
+{"text":"خاریجی ایشلر ناظیری فیدان، تورکیه‌نین آراچیلیغیندا، اتیوپی ایله سومالی آراسیندا ایجرا ائدیله‌ن آنکارا سوره‌جینین ایکینجی دؤورونون تاماملاندیغینی ایفاده ائتدی\n14.08.2024 ~ 08.09.2024\n2175391\nخاریجی ایشلر ناظیری حاکان فیدان، تورکیه‌نین آراچیلیغیندا، اتیوپی ایله سومالی آراسیندا ایجرا ائدیله‌ن آنکارا سوره‌جینین ایکینجی دؤورونون تاماملاندیغینی ایفاده ائتدی.\nناظیر فیدان، آنکارا سوره‌جینین ۲.جی دؤور مذاکیره‌لرینین آردیندان سومالی خاریجی ایشلر و بین الخالق امکداشلیق ناظیری احمد معلم فیقی و اتیوپی خاریجی ایشلر ناظیری تایه آتسکه سئلاسیه ایله ناظیرلیکده تشکیل ائدیله‌ن اورتاق مطبوعات کنفرانسیندا دانیشدی.\nتورکیه‌نین آراچیلیغیندا سومالی ایله اتیوپی آراسیندا ایجرا ائدیله‌ن آنکارا سوره‌جی چرچیوه‌سینده‌کی موذاکیره‌لرین ۲.جی دؤورونون تاماملاندیغینی ایفاده ائد‌ن فیدان، گؤروشمه‌لرده، بعضی اؤزل حل یوللارینین اله آلیندیغینی قئید ائتدی.\nفیدان، \"بو فورموللار، مؤوجود فرقلیلیکلرین آرادان قالدیریلماسینی و هر ایکی طرف اوچون ده قبول ائدیله‌بیلیر بیر چرچیوه اوزرینده راضی قالمامیزی هدفله‌ییر\" دئدی.\nفیدان، \"تورکیه اولاراق هدفیمیز، یالنیز سومالی و اتیوپینین دئییل، بوتون بؤلگه‌نین فایداسینا اولاجاق شکیلده مؤوجود قایغیلارین آرادان قالدیریلماسی و پروبلئملرین حل ائدیلم��‌سیدیر\" دئدی.\nآنکارا سوره‌جینین داوام ائتدیگینه و قرارلی اولدوقلارینا ایشاره ائد‌ن فیدان، \"بو مدتی موفقیتله نتیجه‌له‌ندیرمک اومودویلا ۳.جو دؤور اوچون ۱۷ سپتامبردا پایتاخت آنکارادا یئنیدن بیر آرایا گله‌جییک\" دئیه دانیشدی.\nاتیوپی خاریجی ایشلر ناظیری سئلاسیه ده \"حؤرمتلی ناظیر حاکان فیدانین، تورکیه‌نین آسانلاشدیریجی رولویلا بو حله سرعتله چاتدیراجاغینا اینانیریق. عینی زاماندا اتیوپینین بو حل نتیجه‌سینده دنیزه دوغرودان بیر نقلیاتی دا تامین ائدیلمیش اولاجاق\" ایفاده‌لریندن ایستیفاده ائتدی.\nسومالی خاریجی ایشلر و بین الخالق امکداشلیق ناظیری فیقی ده \"ایکینجی دؤور گؤروشمه‌لریمیزده ایر‌لیله‌مه قئید ائتدیک. سومالی، تورپاق بوتونلوگونو، اگمنلیگینی و بیرلیگینی قوروما قونوسوندا قرارلیدیر. اوچونجو دؤور گؤروشمه‌لر چرچیوه‌سینده بورادا یاخالادیغیمیز حرکت ایله بیرلیکده سون بیر حله چاتابیله‌جگیمیزی اومود ائدیریک\" دگرله‌ندیرمه‌سینی ائتدی.\nاتیوپی ایله سومالییه باغلی سومالی‌لند آراسیندا ایمضالانان آنلاشما تضییقی یوکسلتمیش؛ ۲۰ کیلومترلیک ساحل یولاغینین ۵۰ ایللیک مدتله اتیوپینین ایستیفاده‌سینه وئریلمه‌سی علاقه‌لرین گئریلمه‌سینه سبب اولموشدو.\nاتیکتلر: #سومالی , #اتیوپی , #آنکارا , #حاکان فیدان\nایلگیلی‌لی خبرلر\nتورکیه ایسرائیلی قینادی\n10.09.2024\n\"ایسرائیلین خان یونسدا اعلان ائتدیگی سؤزده 'اینسانی بؤلگه‌ده وطنداشلارین قالدیغی چادیرلارا هوجوم ائد‌رک اونلارلا فیلیسطینلینی قتل ائتمه‌سینی لعنتله‌ییریک\"\nناظیر عمر بولات، پاکیستان مدافعه گونو ضیافتینه قاتیلدی\n10.09.2024\n\"داواملی گوجلو و یاخین علاقه‌لریمیز چوخ گوجلو شکی‌ده داوام ائدیر. اقتصاد، اجتماعی، مدنیت و مدافعه ساحه‌لرینده یاخین امکداشلیغیمیز وار. چوخ گوجلو علاقه‌لریمیز وار\"\nاردوغان: ایسلام امکداش‌لیق تشکیلاتی ایسراییلین قدس هوجوم‌لارینا بیگانه قالا بیلمز\n10.09.2024\nجمهور باشقانی رجب طیب اردوغان، قدس داواسینا صاحیب چیخماق وظیفه‌سی اولان ایسلام امکداش‌لیق تشکیلاتی‌نین ایسراییلین گونو-گون‌دن آرتان حیاسیز هوجوم‌لارینا بیگانه قالماسی‌نین مومکون اولمادیغینی وورغولاییب.\nتورکیه میللی ساوونما ناظیرلیگی: «هر شرایطده دؤیوش»\n10.09.2024\nتورکیه میللی ساوونما ناظیرلیگی، عراق‌ین قوزئیینده \"پنجه کلید\" عملیاتی بؤلگه‌سیندن فوتولار پایلاشیب\n2175391\nاتیوپی ایله سومالی آرالارینداکی سورونلاری آنکارادا مذاکیره ائتدی\n\/\/cdn.trt.net.tr\/images\/xlarge\/rectangle\/f922\/5597\/468e\/66bc4fb363272.jpg?time=1725976289\n\/turki\/twrkhyh\/2024\/08\/14\/tywpy-ylh-swmly-arlryndkhy-swrwnlry-ankhrd-mdhkhyrh-y-tdy-2175391\nمولتی مئدیا\nویدئو\nفوتو قالری\nپادکست\nکاتقوریلر\nتورکیه\nتورک دونیاسی\nبؤلگه\nدونیا\nاقتصاد\nایدمان\nبیلیم و تکنولوژی\nکولتور و صنعت\nساغلیق و چئوره\nت.ر.ت\nت‌رت تاریخی\nت‌رت رادیو\nت‌رت تی‌وی\nت‌رت و.اوف.ت وورلد\nفرکانس لار\nخبرلشمک اوچون\nتورکیه رادیو تلویزیون قورومو رسمی وب سایتی. بو سرویس، آنادولو آژانسی (AA)، فرانس پرس آژانسی (AFP)،رویترز، دویچ پرس آژانس (DPA)،آتسه (ATSH)، آفه (AFE )، منا (MENA) ، ایتارتاس(ITAR TASS)، شینهوا(XINHUA) آژانسلاریندان تألیف حاقینا تابع اولان ماتریاللار ایچرمکده‌دیر. ماتریاللار و خبرلر ایذینسیز ایشله‌دیله‌بیلمز، کوپیالانابیلمز. ت.ر.ت دیش باغلانتیلارداکی سیته‌لرین ایچریگیندن سورومولو ت��تولابیلمز","num_words":881,"character_repetition_ratio":0.058,"word_repetition_ratio":0.037,"special_characters_ratio":0.218,"stopwords_ratio":0.001,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":97121.3,"cluster_detection":-1}
+{"text":"(مقاله)دانیشیقایشلدنایشلدن دانیشیغیویکی‌پدیاویکی‌پدیا دانیشیغیفایلفایل دانیشیغیمدیاویکیمدیاویکی دانیشیغیشابلونشابلون دانیشیغیکؤمککؤمک دانیشیغیبؤلمهبؤلمه دانیشیغیپوْرتالپوْرتال دانیشیغیTimedTextTimedText talkماژولماژول دانیشیغی","num_words":79,"character_repetition_ratio":0.023,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.066,"stopwords_ratio":0.038,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.996,"perplexity_score":13396.3,"cluster_detection":-1}
+{"text":"«ساتیرا» دئدیکده نه‌یی دوشونورسوز و بوگونکو ساتیریک ادبیاتیمیزین دورومونو نئجه دیرلندیریرسیز؟ – ایشیق\nپرش به محتوا\nیازیچیلار\nبیزیم‌له علاقه\nبیزیم حاقدا\nمنو\nیازیچیلار\nبیزیم‌له علاقه\nبیزیم حاقدا\nبوگون چهارشنبه ۲۸ شهریور ۱۴۰۳\nآنا صحیفه\nشعر\nخبر\nحئکایه\nمقاله‌\nسس\nیادداشت\nدانیشیق\nکیتاب\nسند\nمنو\nآنا صحیفه\nشعر\nخبر\nحئکایه\nمقاله‌\nسس\nیادداشت\nدانیشیق\nکیتاب\nسند\nجستجو\nجستجو\nبیر سوال ایکی جواب و رامین جهانگیرزاده\n«ساتیرا» دئدیکده نه‌یی دوشونورسوز و بوگونکو ساتیریک ادبیاتیمیزین دورومونو نئجه دیرلندیریرسیز؟\nرامین جهانگیرزاده\nچئویرن: رامین جهانگیرزاده\nترجمه: رامین جهانگیرزاده\nسسلندیرن: رامین جهانگیرزاده\nدانیشیق\nشنبه ۲۰ اردیبهشت ۱۳۹۹\nاوخوماق زامانی: 5 دقیقه\nhttps:\/\/ishiq.net\/?p=24309\nبیرینجی جواب: نریمان ناظم(یازیچی)\n«ساتیرا» دئدیکده ایلک نوبه‌ده «گولمک» و «گولگو» سؤزلری یادیما دوشور. اونا گؤره‌ده بو ایکی سؤزه دایر باخیشیمی اختصارلادا اولسا، دئمه‌ییم لازیمدیر. «گولمک» فعلی «دانیشماق» و «دوشونمک»له برابر، تکجه انسانا مخصوص بیر عمل‌دیر. «گولمک» ادراک نشانه‌سی‌دیر؛ نییه کی، بیر حادثه‌نی درک ائله‌مه‌میش اونا گولمه‌یین معناسی یوخدور. انسان اویغونسوز‌لوق، اویارسیزلیق و تناسب‌سیزلیک گؤردوکده، ایستر- ایسته‌مز اونا گولمک ال وئره‌جک. مثال اوچون: بیر اوشاغین آتاسی‌نین پاپاغینی باشینا قویوب باییرا چیخماسی، گولمه‌لی بیر صحنه یارادیر. البته هر گولمه‌لی صحنه ده «گولگو» موضوعسو دئییل و هر «گولگو» ایسه «ساتیرا» سانیلمیر.\nآذربایجان خالقی باشقا خالق‌لار کیمی یاشاییشین آلچاق- اوجاسیندا، سئوینجلی- کدرلی دؤره‌لرینده اؤز روحی ساغلاملیغینی، حیات شادابلیغینی قورویوب ساخلاماق مقصدیله تاریخ آخاریندا «گولگو»نون الوان چئشیدلرینی یارادیب و یاشادیبدیر؛ ائله بونا گؤره‌دیر کی، بوگون گولگو ساحه‌سینده الده ائتدیگی اوغور‌لار اساسیندا گئنیش و زنگین بیر مدنیت و عنعنه‌نی تمثیل ائده بیلیر. سببسیز دئییل کی، بیزیم دیلده گولوشون گئنیش ساحه‌سینده گزیشمه‌یه، اونون الوان چالارلارینی گؤسترمه‌یه نئچه- نئچه ساتیرا، یومور، فیئلیتون، لطیفه، لوغاز، لاغ، لاغلاغی، مئرت و بونلار کیمی سؤزلر یارانیبدیر. بو سؤزلرین هر بیری اؤز یئرینده، هره‌سی اؤزونه مخصوص معناسیندا ایشله‌نیر و ایفاده مقصدی داشییر. بونلاردان بعضی‌لری بوگون ده جماعات ایچینده، مجلس‌لرده، قفه‌خانالاردا و عمومی و خصوصی ییغیناجاق یئرلرینده ایشله‌نیر؛ نئجه کی دونن‌لرده ده تلخک‌لر، کوسالار و کئچل‌لر کیمی پئشه‌کار ایلندیریجی‌لر واسطه‌سیله عنعنه‌وی مراسیم‌لرده، دربارلاردا، خانلیق‌لاردا ایشله‌نیلیردی. ساتیر��، یومور، فیئلیتون و بو کیمی ژانرلار، ائله بو یوللارلا بدیعی ادبیاتا، ژورنالیسمه، درام صحنه‌لرینه، کینو پرده‌لرینه یول آچیب و اؤز اجتماعی وظیفه‌سینی یئرینه یئتیرمکده‌دیر.\nسؤزومون باشلانیشیندا وورغولادیغیم (هر «گولگو» «ساتیرا» سانیلمیر) جمله‌سینه قاییدیرام:\nساتیرا توپلومدا، جماعات آراسیندا ظاهرده اویغون، تناسبلی و دوزگون گؤرونن، آمما اصلینده اویارسیز، یاراماز و چیرکین اولان مناسبت‌لری و یاناشمالاری ایتی‌گؤزله، ساییقلیلیقلا سزیب، سئچیب اوزه چیخاریب شیشگین صورتده، کسگین و کینایه‌لی دیلده ایفاده ائدن بدیعی بیر اثره عاید‌‌‌دیر. ساتیرا ایستر- ایسته‌مز گولوش دوغورسا دا، اونون غایه‌سی گولوش دئییل، انتباه‌‌دیر. گولودورمه اونا هدف دئییل، وسیله‌دیر. ساتیرا درمان اوچون ایچیلن شربته بنزه‌ییر؛ اونون شیرینلیگی روحون پاسلانمیش قاتلارین جیلالاندیرار، آجیلیغی ایسه ذهنین قارانلیق حصه‌لرین ایشیقلاندیرار. ساتیرا ایلندیریجی یوخ، دوشوندوروجودور. اونون گولر گؤرنوشونون آرخاسیندا قایغیجیل‌لیق، مدرک‌لیک، هر هانسی آخساقلیغا، چاتیشمامازلیغا، رذالته، فیریلداغا، ایکی ‌اوزلولوگه قارشی‌لیق و باریشمازلیق دایانیبدیر. ساتیرا بوتون یالانچی، قوندارما سینیرلاری پوزان؛ ماسکا‌لاری ییرتان؛ اویدوروجو و گئریجی دب‌لری، عنعنه‌لری، اینانج‌لاری قامچیلایان، یئرسیز تاپینمانین، منطقسیز اطاعتی قینایان، اقتدارین و قوتساللیغین پئیینی ائشن بیر حربه‌دیر.\nساتیرانین اؤزو پارادوکسیکال اؤزللیگه مالک اولدوغونا گؤره ساتیریک یازیچی دا عینی بیر مؤوقع‌ده دایانیر. بیر یاندان او خالق ایچره، جماعاتلا ان یاخین مناسبتده، یاشاییشین ان قیزقینلیغیندا، گرگینلیگینده یاشامالی‌دیر، او بیری یاندان ایسه اونلاردان آرا آچیب اوزاقدان، داها دوغروسو یوخاریدان حیاتین چئشیدلی ساحه‌لرینه باخمالی‌دیر. چونکو بیر شئیی ریشخند اائله‌ییب گولمگه، اوندان یوکسکده دایانماق لازمدیر. بو ساتیرا یازمانین بیرینجی شرطی‌دیر. آنجاق «بئله بیر ایکی‌لیگی نه ته‌هر چؤزمک اولار؟» سوآلی اؤز یئرینده اؤنملی بیر سورغودور. کئچمیش تجربه‌لره دایاناراق اونون بیرجه یولو بودور کی، ساتیرا یازان روحی و معنوی جهتدن لازیمدیر اؤزونو یوخاری چکسین. بئله بیر معنوی دیرچلیشه نایل اولماغا، گرکلی یوکسکلیگه قالخماغا اوچوش قانادی لازیمدیر. قانادین بیریسی بیلیکدن، دویارلیقدان ساییقلیقدان، اینجه‌گؤررلیکدن، بیر سؤزله بصیرتدن یوغرولور؛ او بیریسی ایسه ساتیریستین هر نوع باغلیلیقدان ایراق، دوزگون معنادا سربستلیگیندن یارانار‌. بئله بیر روحی یئتگین‌لیگه یئتیشمهِ‌یه او اقتداردان آرا آچمالی‌، تعصبدن، فاناتیسمدن اوزاق گزملی، مال ‌ییغمادان، منصب قازانمادان ساقینمالی‌دیر. بو ایکی قاناد ‍‌ایله‌دیر کی، ساتیرا یازاری یوکسک بیر معنوی مقاما چاتا بیلیر. بو ایده‌آل بیر مقام، هوندور بیر داغین ان یوکسک زیروه‌سینه بنزه‌ین مقام‌دیر. دوزگون بیر ساتیریست بیرجه آن گؤزون زیروه‌دن چکمه‌دن بو هوندور داغی چیخمالی، یئتیرینجه اونا یاخینلاشمالی‌دیر. بئله بیر آردیجیل چالیشما، یانیملیق‌ دولاسی‌‌ایله جلیل ممد قولوزاده‌لر، صابرلر و بونلار کیمی نهنگ ساتیریست‌لر یاراندی، هله‌ده یارانیر.\nساتیرا یازارلاری تاریخ بویو حاکمیت و اقتدار دایره‌لرین، فانا��یک قوه‌لرین طرفیندن جور به جور تضیقاتا معروض قالیب‌لار. آنجاق بو طبیعی بیر رئاکسیادیر؛ چونکو ساتیرا اؤز اجتماعی بورجون اؤده‌مک‌ آخاریندا دؤنه – دؤنه اونلارلا توتوشمالی اولور.\nسیزین سوالینیز ایکینجی قیسمتینه – (بوگونکو ساتیریک ادبیاتیمیزین دورومو) – سوالینا گلدیکده، قیساجا دا اولسا بئله دئیه بیلرم کی، بو گون گونئی آذربایجان‌نین چاغداش ادبیاتیندا گولگو قولونون چوخ اؤنملی یئری وار. گئچن اوتوز- قئرخ ایلده بو ساحه‌ده الده ائدیلمیش نائلییت‌لر هم گئنیش، هم ده زنگین‌دیر. بو گلیشمه‌نین نئجه‌لیگی و ندن‌لئیی‌نین آراشدیرما وظیفه‌سی ادبیاتچیلریمیزین قارشیسیندا دایانیر. بونونلا بئله بو گلیشمه کمییت‌جه اؤز اوخوجولارینی راضیلاشدیریرسا دا، کیفییت‌جه – اؤزللیکله اگر اونلارا ساتیرا باخیمیندان باخیلسا – مخاطب‌لرینی قانیق سالا بیلمیر. بونون بیرعیللتی بودور کی اساسن دوزگون اؤلچولرله ده‌یرلندیریلسه یازیلان گولگو‌لرین چوخو ساتیرا دایره‌سیندن ائشیکده قالار. اونلارین بیرآزی ساتیرا، بیرتعدادی یومور، قالمیشی ایسه لطیفه‌دیر. ایکینجی عیللت، یازیلان گولگولرین دورغون بیر دورومدا دونوب قالماسی‌دیر.هه‌له ده صابیر مکتبینه عایید اولان پئرینسیپلر وعنعنه‌لر یئرلی یئرینده‌ دایانیبلار. ائله بیل بو یوزاون ایلده بیز اصحاب کهف یوخوسوندایمیشیق . همان فورما، همان قالیب؛ عینی نظیره‌لر، تلمیح‌لر، مستزاد‌لار و… آنجاق او شئی کی بو گولگولرین چوخوندا گؤزه‌گلمز و یاییقدیرصابیرین، معجزین گولگوسونده اولان ساتیرا جوهره‌سی‌دیر.نوواتورلوغو اونودوب، عنعنه‌لره دیرنمه دردی تکجه بیزده دئییل، او تایدا دا داها گرگین وضعییتده گؤزه چارپیر.بو گون و بورادا گولگو یازیچیلارینا یئنیچیلیک، گونون طلباتینا جاواب وئرمه و اوخوجونون ذائیقه‌سینی گؤزلمک سئچیب – سئچمه‌مه بحثی دئییل، ایلزام مسئله‌سی‌دیر. بو وظیفه‌نی یئرینه یئتیره بیلمه‌ین ساتیریستین اثری فارس دیلینده یازیلمیش مودرن و اؤتکون ساتیرا اثرلریله یاناشی عینی ویترنده گؤستریشه قویولاندا هر ایکی دیلی بیلن اوخوجونون رغبتین قازانا بیلمه‌دن صحنه‌دن چیخاریلاجاق. بو فاجعه‌نین واختیلا قاباغی آلینمالی‌دیر. باشقا بیر چاتیشمازلیق گولگو ادبیاتمیزدا نثرین گئنیش ایمکانلاریندان لازیمینجا بهره‌لنمه‌مه‌دیر. بو عاریضه‌نین ندن‌لریندن دانیشماغا بورادا فورست یوخدور. آنجاق اونلاندا قارشیلاشماق لازیمدیر. هله‌لیک. ‌\nایکینجی جواب: رامین جهانگیرزاده(یازیچی-شاعر)\nساتیرا دئینده بعضی‌لرینه ائله گلیرکی بیز گولونج و مضحکه‌لی یازیلارلا اوز به اوز اولوروق. ساتیرانین گولونج و مضحکه‌لی اولدوغو دوغرو اولا بیلر، آنجاق استاتیک باخیمیندان ساتیرا بیر توپلومون گیزلی و اوزه چارپمایان سینیق سالخاقلیغینی آیدینجاسینا گؤستریر؛ اونو اوزه چیخاردیر؛ اوخوجونو گولدوررکن دوشوندورمه‌یه مجبور ائدیر.\nاوخوجونو دوشوندورمه‌ین گولونج و مضحکه‌لی یازیلار ساتیرانین سیلدیریملی صحیفه‌سینده یئری اولا بیلمز. ساتیرا یازیچیسی‌نین سطیرلری ایتی بیر قیلینجا بنزه‌ییر. بو ایتی قیلینج واسیطه‌سی ایله توپلومدا اولان چیبانلارا هجوم چکیر، اونلاری دئشیب ایچینده اولان چیرکلری ظرافتله اوزه چیخاردیر. تکی بو دئییل. قارشیسیندا اولان مانعه‌لر اونو اؤز یولوندان قویمور؛ اونلارلا دؤیوشور؛ مانعه‌لری کئچیر؛ هئچ نه‌دن چکینمیر؛ ایچینه چؤکن دردلرله دانیشیب، دردلرین دیلی ایله قلمینی دیللندیریر؛ دردلر گولونج حالیندا قلمیندن سوزولوب، سطیرلره دولور؛ دولورسا بوشالماغا جهد ائدیب، جهالت‌له قارشی -قارشییا دایانیر. بو دوئلده غالب یا مغلوب اولماغینا دوشونمور؛ بو دوئلده جسارتلی دؤیوشرکن مغلوب اولسادا جهالته باش ایمیر؛ جهالتین قارشیسیندا دایانیب، سون نفسینه‌دک دؤیوشور و بونو آنلاییرکی حقیقی یاشاماق یالنیز دؤیوشمکدیر.\nبیزی حقیقی یاشادان پازئل‌لر حقیقتدیر. یالان و اویدورمالارین اویخوسوندا خیاللاریمیزی قانداللایانلارا باش ایمه‌ییب، باش قالدیران ساتیرا یازیچیسی حقیقتین نه قدر اؤنملی اولدوغونو دوزگون باشا دوشور.\nکئچمیش ساتیریک ادبیاتیمیزدا اولان میرزه علی‌اکبر صابیر، معجز، جلیل ممد قولوزاده کیمی نهنگ یازیچی‌لارین یازیسینی و گؤردویو ایش‌لری آچیقلاساق بونو آنلایاجاییق کی هله بو گونکو ساتیریک ادبیاتیمیز اؤزونه اولان اؤزل فیگورو و اونلارین داوامچیسی اولاراق اؤزونو هله تاپماییبدیر. من بو ساحه ده آز- چوخ یازدیغیم اوچون بونو دئمک ایسته‌ییرم کی بو ادبیات اؤزونو اؤزگه حیس ائدیر؛ بونون اوچون بو ادبیاتا هله اینانماییب و اینانمیرلار. بعضی‌لرینه ائله گلیر کی بو ادبیات ساتیریک اولدوغو اوچون جدی بیر ادبیات ساییلمیر. دئملی بونلار بو ادبیاتین قارشیسیندا دایانیب و اونا هجوم چکیرلر.\nدونیا ساتیریک ادبیاتینی گؤز اؤنوندن کئچیرسک بونودا آنلایاجاییق کی بیزیم هله گئده‌سی یوللاریمیز وار؛ بو یولدا سارسیلمادان اؤز ایشیمیزه داوام ائتمه‌لی‌ییک و دونیا ساتیریک ادبیاتی ایله تانیش اولاراق اؤز یئرلی ساتیریک ادبیاتیمیزین بویا- باشا چاتماغینا چالیشامالی‌ییق. برنارد شاو, شل سیل وئراستاین، بوکفسکی، وودی آلن و باشقا دونیا ساتیریک ادبیاتی‌نین نماینده‌لرینی اوخویاندا بونو آیدینجاسینا بیلمک اولور. بو یازیچی‌لار اؤز خریطه‌لریندن چیخارکن باشقا اؤلکه‌لرده اؤزلرینه اؤزل اوخوجولار قازانیب‌لار. بئله‌لیکله بیز ده اؤز ادبیاتیمیزدا بو قونودا اساسی ایشلر گؤرمه‌لییک. ایندی کی دونیا ادبیاتیندا ساتیریک ادبیاتی ان اؤنملی یئر توتور، بونا گؤره یازیچی‌لارین چوخو بو ادبیاتدان فایدالانماغا چالیشیرلار و بوگونکو پست مدرن ادبیاتی‌نین اؤزل مؤلیفه‌لریندن ساییلیر.","num_words":2231,"character_repetition_ratio":0.041,"word_repetition_ratio":0.018,"special_characters_ratio":0.2,"stopwords_ratio":0.004,"flagged_words_ratio":0.001,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":173122.5,"cluster_detection":-1}
+{"text":"آمریکا بیرلشمیش ایالتلری (اینگیلیسجه: United States of America (USA))، یوخسا بیرلشمیش ایالتلر (اینگیلیسجه: United States (US)) و یا ساده‌جه آمریکا (اینگیلیسجه: America) — قوزئی آمریکا دا بیر اؤلکه و دؤولتدیر. سینیرلارینی قوزئیده کانادا، گونئیده مکزیک ایله (قوزئی آمریکا حیّصه‌سینده آلاسکا تکجه کانادا ایله) بؤلوشور. آمریکا فدراتیو جومهوریّدیر. آمریکاآنایاساسی ۱۷۸۷-نجی ایلده قبول ائدیلمیش‌دیر (۱۷۸۹-نجو ایلدن قوه‌ده‌دیر). اساسی قانوناً بوگونه قدر ۲۶ دَییشیکلیک ائدیلمیشدیر، اونلاردان ۱۰-او ۱۷۸۹-نجو ایلده حوقوق‌لار حاقیندا بیلل آدی ایله قبول اولونموشدور. عالی قانون‌وئریجی حاکیمیت اورقانی اولان آبش کونقره‌سی سئنادان و نوماینده‌لر پالاتاسین‌دان عیبارتدیر. محکمه سیستمی فدرال و یئرلی محکمه‌لردن تشکیل ائدیلیب.\nآمریکا بیرلشمیش ایالت‌لری\nUnited States of America\nآمریکا\nمیلی شوعار: تانریا اینانیریق. (رسمی)\nبیر چوخدان (سنتی)\nمیلی هیمن: اولدوزلی بایراق\nموقعیت آمریکا\nباشکند واشینقتن، دی سی\nرسمی دیل\nاینگیلیسجه\nحوکومت نوعو\nفدرال مشروطه جومهوریتی\nحاکیملر آدی\n• جومهور باشقانی\n• باشقان یاردیمچی‌سی\n• رئیس مجلس نمایندگان\n• قاضی ارشد\nجو بایدن (د)\nکامالا هاریس (د)\nنانسی پلوسی (د)\nجان رابرتس (ج)\nساحه\n- ساحه ۹٬۸۳۳٬۵۱۷کیلومتر مربع (۳-انجی)\nجمعیت\n- جمعیت تخمینی (۲۰۱۰) ۳۰۹٬۳۴۹٬۶۸۹ نفر (۲۰۱۰)\n۳۲۳٬۶۲۵٬۷۶۲ نفر (تخمین ایلی ۲۰۱۶)\n- جمعیت سیخلیغی ۳۵\/km\n(۱۸۰)\nعومومی یوردایچی محصول (تخمین ۲۰۱۶)\n- مجموع ۱۸٬۵۵۸ تریلیون دولار (ایکینجی)\n- آدام‌باشینا ۵۷٬۲۲۰ دولار (۱۰-انجو)\nجینی (۲۰۱۳) ۴۰\/۸[۱]\nاینسان گلیشمه ایندکسی (۲۰۱۴) ۰٫۹۱۵ (۸-اینجی)\nپول بیریمی\nدولار ($) (USD)\nCEST\nسوروجولوک سمتی\nسول\nاینترنت دومینی\n.us .gov .edu .mil .um\nبرق\n- ولتاژ ۱۱۰ ولت\nایچینده‌کیلر\n۱ تاریخ\n۲ ایالتلر\n۳ گؤرونتولر\n۴ قایناقلار\nتاریخ\nدَییشدیر\nآوروپا کولونیستلری قوزئی آمریکا قاره‌سینه گلنه‌دک (۱۶نجی عصر) آمریکانین ایندیکی اراضی‌سینده قیزیل دریلر و اسکیمولار یاشاییردی. ۱۶۰۷-نجی ایلده اینگیلیسلر ایندیکی ویرجینیا ایالتی‌نین اراضیسینده ایلک دایمی مسکن سالدیلار. اوجوز زنجی امه‌ای ۱۷–۱۸ عصرلرده جنوب ایالتلری‌نین پلانتاسیا تصرروفاتینین اینکیشافیندا موهوم رول اوینادی. کاپیتالیزمین اینکیشافی ایله قاباقجیل ایدئولوژی اؤزونه یول آچیردی (توماس جفرسون، بئنجامین فرانکلین). قوزئی آمریکادا اینگیلیسین حؤکمرانلیغینا سون قویموش ایستیقلالیت موحاریبه‌سی (۱۷۷۵–۸۳) گئدیشینده آبش-دا آبش ایستیقلالیت بیان‌نامه‌سی قبول ائدیلمیشدیر (۱۷۷۶ ایل یولون ۴-ده). یورکتاون یاخینلیغیندا ووروشمادان (۱۷۸۱) سونرا اینگیلیس ایجماعلار پالاتاسی موحاریبه‌نین داوام ائتمه‌سی علئیهینه سس وئردی و حوکومتی صولح باغلاماغا وکیل ائتدی. ۱۷۸۱ ایلده خاریجی ایشلر، مالیه و حرب دپارتامنتلری یاراندی. همین ایلده مالیه دپارتامنتی باشچیسی روبرت مورریس پول بوراخیلیشی اۆچون قوزئی آمریکا بانکی کونقره لیسانسینی وئردی. ۱۷۸۷ ایلده قبول ائدیلمیش یئنی آنایاسا آبش-ای فدرال دؤولت کیمی رسمیلشدیردی. ۱۷۸۹ ایلده ایلک پرزیدنتی جورج واشینگتن سئچیلمیش‌دیر. ۱۷۸۹–۹۱-جی ایللرده ایلک سیاسی پارتیاسی - فئدئرالیستلر و رئسپوبلیکاچیلار مئیدانا گلدی (۱۸۲۸ ایلده فئدئرالیستلر آدینی دئموکرات پارتیاسیا دَ‌ییشدیلر). ۱۷۹۱ ایلده میلّی بانک یارادیلدی. میلتلرآراسی مئیداندا اؤز مؤوقعینی مؤحکملتمه‌یه‌سی گؤسترن آمریکا ۱۸۰۸–۰۹ ایل‌لرده روسیه ایله دیپلوماتیک موناسیبتلری باغلاندی. اینگیلیس-آمریکا موحاریبه‌سی (۱۸۱۲–۱۴) آبش-این موستقیل‌لیگینی موحکم‌لندیردی. ۱۹ عصرین اول‌لرینده آبش-این اراضیسی خئیلی گئنیشلندی. ۱۹ عصرین سونون‌دان جنوب کارولینا و جورجیا دان میسیسیپی، آلاباما، لوئیزیانا و آرکانزاسا کیمی گئنیشلنمیش پامبیقچیلیق اینکیشاف ائتمه‌یه باشلادی. ۱۸۰۳ ایلده آبش حکومتی لوئیزیانانی فرانسهدن ساتین آلمیشدی، ۱۸۱۹ ایلده ایسپانیا غربی و شرقی فلوریدانی آمریکایا گذشته گئتمه‌یه مجبور اولدو. ۱۸۷۶ ایلده روسیه‌دن آلاسکانی و آلئوت آدالارینی ساتین آلدی. ۱۹ عصرین ۳۰-نجو ایللرین اولینده آمریکادا آبولیسیونیزم حرکاتی گئنیشلندی. لاکین جنوب قولدارلارلیق اوستانلری شیمال جمعیتی آراسینداکی ضدیت‌لری کسکینلشدیردی. ۱۸۶۰ ایل دسامبرین ۲۰-ده گونئی کارولینا فئدئرال کونستیتوسیاسین اؤز راتیفیکاسیاسینی پوزموش، شیتات‌لار اتفاقین‌دان چیخدی. فئوریهین ۷-ده آمریکا کونفدراتیو اوستانلری‌نین مووقتی آنایاساسی قبول ائدیلمیشدیر. بۇ آبش-دا وطنداش موحاریبه‌سی (۱۸۶۱–۶۵) ایله نتیجه‌لندی. بۇ دؤورده پرزیدنت آبراهام لینکولن کؤله‌لرین فدرال سویه‌ده آزاد ائتمه‌سی حاقیندا بیان‌نامه‌سی ایمضالادی (۱۸۶۳ ایل ژانویه‌نین ۱-ده). ۱۸۶۹ ایلده وایومینق اراضیسی، ۱۸۹۳ ایلده ایسه کولورادو اوستانی قادین‌لارا سس‌وئرمه حوقوقو وئردی. وطنداش موحاریبه‌سیندن سونرا مالدارلیغین گئنیشلنمه‌سینه گؤره کابویلار مئیدانا گلمیش‌دیلر. ۱۸۸۶ ایل سپتامبرین ۴-ده جئرونیمونون توتولماسی ایله هیندیلرله موحاریبه‌لر اصلینده باشا چاتدی. همین ایلده آبش یوزایللیگی موناسیبتی ایله فرانسه‌دن پای آزادلیق هیکلی نیو-یورک یاخینلیغیندا آچیلمیش‌دیر. ۱۸۹۲ ایلده ۱۹۵۴ ایله قدر ایشلمیش ائللیس آیلئند کؤچریلر قبول مرکزی آچیلمیش‌دیر. ۱۸۹۳ ایلده آبش هاوایی آدالاری، ایسپانیا-آمریکا موحاریبه‌سینده (۱۸۹۸)، فیلیپین، قوام آدالاری و پورتو ریکو توتولدو. ۱۹۰۳ ایلده ایسه پاناما کانالی زوناسی توتولموش‌دور. بیرینجی دونیا موحاریبه‌سینده آبش اولجه بیطرفلیک اعلان ائتمیش‌دیر. ۱۹۱۴ ایل اوْکتوبر آییندا پرزیدنت وودرو ویلسون آنتانتایا قیسامودتلی کردیتلری وئرمه‌یه ایجازه وئردی. آمریکالیلارین باتیرمیش خاریجی گمیلرده هلاکلارین‌دان سونرا آبش آلمان ایله دیپلوماتیک موناسیبتلری لغو ائتمیشدیر و ۱۹۱۷ ایل آوریلین ۶-دا اونا موحاریبه اعلان ائتدی. آمریکا اوروپاداکی سیلاحلی قوه‌لری‌نین باشچیسی جون پرشینق اولدو. همین ایل دسامبرین ۱۸-ده کونقره آنایاسایا قورو قانونو داخیل ائدن ۱۸-جی دوزلیشی قبول ائتدی. ۱۹۲۹–۳۳ ایللر دونیا ایقتصادی بوحرانی آمریکایا خوصوصیله آغیر ضربه ووردو. ۱۹۴۱ ایل دسامبرین ۷-ده آبش-آ موحاریبه اعلان ائدن ژاپون پیورل-هاربور، فیلیپپین و بیر سیرا باشقا اراضیلرده‌کی حربی-دنیز بازالارینا هوجوم ائتدی. دسامبرین ۱۱-ده آلمان و ایتالیا دا ژاپون طرفینده آمریکایا موحاریبه اعلان ائتدیلر. ۱۹۴۲ ایلده سووئت ایتیفاقی-آمریکا دانیشیقلاری نتیجه‌سینده همین ایل اوروپادا ایکینجی جبهه آچماق باره‌ده تام راضیلیق الده ائدیل‌دی. ساکیت اوقیانوسدا ژاپون قارشی فعالییت‌لری آدمیرال چئستئر نیمیتس و ژنرال دوقلاس ماکارتور باشچیلیق ائتمیشلر. موحاریبه بیتمیش کیمی سویوق موحاریبه باش وئرمیشدیر. آمریکانین سووئت ایتفاقی ایله موناسیبتلری پیسلشمیش کیمی ۱۹۴۸ ایلده جورج کئننان ساخلاما (containment) دوکتریناسینی ایره‌لی سوردو.\nمانهاتانین منطقه سیندن بیر شکل\nهمین دؤورده اوروپانین برپاسی اؤچون مارشال طرحی قبول ائدیلمیشدیر. ۱۹۴۹ ایل آوریلین ۴-ده ناتو-نو یاراتمیش پاکت ایمضالامیشدیر. ۵۰-نجی ایللرده آمریکاداکی ایستهلاک سویه‌سی خئیلی یوکسلمیشدیر، عئینی زاماندا دئموقرافیک دوغوم پارتلاییشی (بابی بووم) باش وئرمیشدیر. آمریکا اورتا صینفی یئنی‌یئتمه‌لرییه گؤره اؤلکه‌ده‌کی روک-ائن-رولل (rok-en-roll) اَیلنجه صنایعسی‌نین چیچکله‌ین ساحه‌سی اولدو. ۱۹۶۲–۶۳ ایللرده کاراییب بوحرانی باش وئرمیشدیر. ۱۹۶۳ ایل آوقوس��ون ۲۸-ده ایرقچیلیک و ایسقرقاسیا قارشی موباریزه واشینقتونا مارشلا نتیجه‌لندی. ۱۹۶۶ ایلده آبش عالی محکمه‌سی حبس ائدیلمیش شخصه اونون حوقوقلارینی خبر وئرمه‌سی حاقیندا قرار وئردی. نؤبتی ایلده پرزیدنت لیندون جانسون مولکی حقوقلار حاقیندا فرمانی ایمضالادی. لاکین جونسونون بؤیوک جمعیت پروگرامینا باخمایاراق، آمریکا ویتنام موحاریبه‌سینه جلب ائدیلمیشدیر. ۱۹۶۸ ایلدن هیپی حرکاتی یارانمیش‌دیر. ۱۹۷۴ ایلده اووترگئیت مسئله‌سی‌نه گؤره ریچارد نیکسون پرزیدنت وظیفه‌سینی ترک ائتدی و اونون عوضینه جرالد فورد تعیین ائدیلمیشدیر. ۸۰-جی ایللرده آمریکادا QİÇS اپیدمیاسی باش وئرمیشدیر. سووئت ایتفاقی داغیلمیش کیمی جورج بوش پرزیدنت سئچیلمیشدیر. ۱۹۹۰-جی ایلده نؤوبتی ایلده بیتمیش کنگر کورفزینده موحاریبه باشلاندی. ۲۰۰۳-نجو ایل ۲۰ مارسین ۲۰-ده عیراقدا موحاریبه باش وئردی.[۲]\nایالتلر\nدَییشدیر\nبو آلت باشلیغی گئنیشلندیرماق لازیمدیر. ائلیه بولرسیز علاوه ائتماغیزینان کومک ائدسیز.\nآرکانزاس •آریزونا •آلاباما •آلاسکا •آیداهو •آیووا •اوکلاهما•اورگن•اوهایو•ایلینوی•ایندیانا•پنسیلوانیا •تگزاس•تنسی•جورجیا•دلاویر•جنوب داکوتا•شمال داکوتا•رود آیلند •فلوریدا•جنوب کارولینا•شمال کارولینا•کالیفرنیا•کانزاس•کلرادو •کنتاکی•کانتیکت•لوئیزیانا•ماساچوست•مریلند•مونتانا •میزوری•میسیسیپی•میشیگان•مِین•مینسوتا•نبراسکا •نوادا•نیوجرسی•نیومکزیکو•نیوهمپشایر•نیویورک• واشینگتن•وایومینگ•ورمونت•ویرجینیا•غرب ویرجینیا •ویسکانسین•هاوائی•یوتا\nگؤرونتولر\nدَییشدیر\nقایناقلار\nدَییشدیر\n^ CIA (۳۰ سپتامبر ۲۰۰۹). United States. ۵ ژانویه ۲۰۱۰. http:\/\/www.webcitation.org\/67UWawr7m.+یوخلانیلیب ۰۷ مه ۲۰۱۲.","num_words":1564,"character_repetition_ratio":0.042,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.197,"stopwords_ratio":0.004,"flagged_words_ratio":0.001,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":86689.4,"cluster_detection":-1}
+{"text":"آنا صفحه Ana Səhifə \/ خبرلر-یازی‌لار \/ خبرلر-یازی‌لار \/ یازی‌لار \/ میثری قیلینج \/ دوکتور فیروز سیمین‌فر\nخبرلر-یازی‌لار \/ یازی‌لار \/ میثری قیلینج \/ دوکتور فیروز سیمین‌فر\nنفیس سینافر June 12, 2017 خبرلر-یازی‌لار یوروم یازین \/ Yorum Yazın 1,369 گؤرۆنۆب\/Görünüb\nخبرلر-یازی‌لار \/ یازی‌لار \/ میثری قیلینج \/ دوکتور فیروز سیمین‌فر\nمیثری قیلینج:\nاوجورکی بیلیریک کور اوغلو داستانینـدا کور اوغلونون آتاسی کور اوغلویا آت ایلا قیلینج تداریکی گؤرموشدو و اونـا یاپدیردیغی قیلینجـین آدی “میثری” قیلینج اولموشدور. ایندی بیز ایسته‌ییریک بو آدین اوستونـده دایاناق .نییه بو قیلینجا “میثری قیلینج” آدی وئریلیبدیر؟\nنیجه کی داستانـدان بیلیریک کور اوغلونون آتاسی، ” آلی کیشی ” بو قیلینجی گؤیـدن دوشن بیر داشـین پارچالاریندان دوزلتدیرمیش‌دیر و چوخ موحکم بیر دمیر داشینـدان اولدوغونا گؤره قاباقکی دمیر قیلینج‌لاری دوغراییردی.\nبیلیریک کی چوخ چوخ قدیم دؤورلرین اینانجیـنا گؤره اینسان‌لار تانری‌نی گؤیده بیلیب و اورادان یئره گلن نسنه‌لری تانری طرفینـدن یئره گؤندریلمه‌سینه اینانیردیر‌لار و او گؤیـدن دوشن داش کی آلی کیشی اوندان قیلینج چکدیرمیش‌دیر اونودا تانری‌نین طرفینـدن گلدیگینه ایناندیقلارینا گؤره اونو قوتسال و اوستون بیر دمیر بیلیردیرلر.\nبیلدیگیمیزه گؤره قدیم تورک‌لر گؤک تانری‌سینا اینانیب و زامان زامان اونا موختلیف آدلار وئرمیشدیلر ، بیزیم بؤلگه‌میزده یاشایان اینسان‌لار زردوش دینینـدن قاباق اوزون موددت یایقین اولان میترائیسم یا مهرپرستی آدلی بیر دینـه اینانیرمیش‌لار کی او دینـده مئهر(مئثر،میثیر،میترا،میثرا) تانریجاسی سیتاییش اولارمیش و اونون سیمگه‌سی ده گونش و یا گون ایمیش و گؤیـدن یئره ، گلن شئی‌لری ده میثر یا میهر طرفینـدن گلن بیر شئی حساب ائدرمیشلر و او شئیـه آد قویانـدا اونو مئهر و یا میثر تانریجاسینا منسوب ائدرمیشلر و او اوزدن بو قیلنجـین آدینا “میثری قیلینج” دئمیشلر. او قیلینجین کسگین‌لیگینی ده تانری‌نین طرفینـدن وئریلن بیر گوج بیلیب و او قیلینجین صاحیبینه اوغور و گوج گتیرمه‌سینه اینانارمیشلار.\nباستان شوناس‌لارین ائتدیکلری تحقیقاتا گؤره معلوم اولوبدور کی میصیر فیرووون‌لارینـدان اولان “توتنخامون”ون یانینـدا قویولان قیلینجـدا گؤگ داشینـدان دوزلمه بیر قیلینج اولوب، و میصیرلی‌لر ده فیرووون‌لار زامانی گؤگ داشینـدان قیلینج دوزلدرمیشلر.\nبیر آیری باخیش دان بئله دئمک اولار کی کور اوغلونون قیلینجی‌نین دوزلمه‌سی میصیرین فیرووون‌لارین قیلینجی کیمی دوزلدیگینه گؤره و میصری‌لرین گؤگ داشینـدان دوزلتدیک‌لری کیمین دوزلدیلمه‌سینه گؤره، اونا میصری قیلینج آد ویریبلر.\nبو موضوعا گئنیش باخانـدا گؤروروک کی آذربایجانـدا مئثر ویا مئهر ایله باغلی باشقا آدلاردا واردیر کی بیز بورادا بیر نئچه‌سینه ایشاره ائدیریک. ماراغا شهری‌نین یانینـدا تاپیلان بؤیوک عیبادتگاه کی اونا مئهرابه دئییلیر، ویا اینسان‌لارا قویولان مئهر ألی و مئهران، مئهریبان آدلاری، یا ساوالانـدا اولان مئهراب داشی و ماراغادا مئهر آوا کند آدی، تبریزده مئهران چایی، قئیداردا و بوستان اوادا مصر آباد آدی ایلا کند آدی، کیرماندا کویر آدی (کویر مصر) … .\nیوخاریدا دئدیگیمیزه آرتیرمالییق کی مئهر ویا میثره تاپینما (مئهرپرستی، میترائیسم) اینانجی اؤز دؤورونـده چوخ یایقین بیر اینانج اولموشدور و ایران،آنادولو،آوروپا و میصیر بؤلگه‌لرینـده چوخ اوزون بیر زامان اوستون بیر اینانج اولوب و او دؤورون اینسان‌لاری میثیر تانریجاسی‌نین آدی ایلا باغلی چوخلو آدلار یارادیبلار.\nبو یئر و چای و کند و …. آدلاری‌نین اوستونده دایانیب و فیکیرلـه‌شنده، بو قناعته گلمک اولور کی اوسته دئدیگیمیز کیمی بو آدلار میصیر (میثیر) تانریجاسینا نیسبت وئریلن آدلاردیر و میثیر تانریجاسینا منسوب اولان چئشیدلی آدلار بیزیم بؤلگه میزده اولدوغونا گؤره، گؤگ داشینـدان دوزلینن قیلینجین آدی دا بو تانریجایا منسوب اولان بیر آد دیر.\nبو فیکیرلره گؤره کور اوغلو داستانی‌نین یارانماسی دا ،میرعلی سئییداوون دئدیگی کیمین چوخ قدیم دؤورلره عایید اولدوغو اورتایا چیخیر، و فولکولورموزون بؤیوک خزینه‌لریندن اولان بو ناغیل چوخ چوخ قدیم دؤورلرین اینانج‌لاری‌نین اؤزونـده عکس ائتدیریبدیر.\nسونـدا آرتیرمالییام کی، کور اوغلونون میثری قیلینج ایلا باغلی بیر آشیق هاوامیزدا وار کی، اونا “میثری کور اوغلو” دئییرلر، و ائله بو هاوانین آدی دا کور اوغلونون قوتسال قیلینجی ایلا گؤرستدیگی شوجاعتلی دؤووشلردن گؤتورولوبدور.\n“دوکتور فیروز سیمین‌فر”\nنفیس سینافر\nThis post is also available in: TÜRKCƏ\nآشیق آلی کیشی اینانج‌لار بوستان اوادا تانریجا تبریز توتنخامون دوکتور فیروز سی��ین‌فر ساوالان فرعون فیروز سیمین‌فر فیرووون‌لار قئیدار قیدار کور اوغلو کویر مصر گؤک تانری‌سی مئهران چایی ماراغا مراغه مصر مصر آباد مهرپرستی میترائیسم میثری قیلینج میثری کور اوغلو میرعلی سئییداو میصیر یازی‌لار 2017-06-12\nنفیس سینافر\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nتگ‌لر \/ Təqlərآشیق آلی کیشی اینانج‌لار بوستان اوادا تانریجا تبریز توتنخامون دوکتور فیروز سیمین‌فر ساوالان فرعون فیروز سیمین‌فر فیرووون‌لار قئیدار قیدار کور اوغلو کویر مصر گؤک تانری‌سی مئهران چایی ماراغا مراغه مصر مصر آباد مهرپرستی میترائیسم میثری قیلینج میثری کور اوغلو میرعلی سئییداو میصیر یازی‌لار\nیازار \/ Yazar : نفیس سینافر\nاؤنجه‌کی \/ Öncəki اینانج‌لار\/ باشماق‌لار\nسونراکی \/ Sonrakı قوشقولار \/ قاشقایی قوشقولاری\nبو یازی‌یا بَنزَر \/ Bu yazıya bənzər\nخبرلر-یازی‌لار \/ رامین جبرائیلی \/ گووور قیزی\nNovember 18, 2017\nخبرلر_یازی‌لار \/ فولکو-یازی \/ قارین باشا بلادی\nOctober 8, 2017\nخبرلر_یازی‌لار \/ ایلای گونو\nSeptember 22, 2017\nخبرلر_یازی‌لار \/ هر إو بیر مکتب \/ ذکیه ذولفقاری\nSeptember 22, 2017\nخبرلر_یازی‌لار \/ فولکو-یازی \/ منی تاپانمازسان\nSeptember 11, 2017\nخبرلر_یازی‌لار \/ سونای\nSeptember 5, 2017\nبو یازینی دا اوخویون \/Bu Yazını da Oxuyun\nخبرلر_یازی‌لاری \/ فولکو-یازی \/ قیش زوماری\nخبرلر_یازی‌لاری \/ فولکو-یازی \/ قیش زوماری قیش زوماری یوخولو گؤزلریم آچیلمیر آنجاق حیطدن اوجالی-آلچاق‌لی دانیشق‌لاردان …\nLeave a Reply Cancel reply\nYour email address will not be published. Required fields are marked *\nComment\nName *\nEmail *\nWebsite\n1 + = 6\nLanguages\nتۆرکجه\nTürkcə\nسون یازی‌لار \/ Son Yazılar\nTOP 10\nیوروم‌لار \/ Yorumlar\nتگ‌لر \/ Təqlər\nآتالار سؤزۆ_‌دئییم‌لر \/ قاشقایی دئییم‌لریندن\nApril 17, 2018\nاؤیکولر \/ متل‌لر \/ ایلان توفو\nApril 12, 2018\nبیتگی‌لر \/ پیشیک اوتو\nDecember 30, 2017\nیئمک‌لر\/ قاوورقا \/ قووورقا\nDecember 21, 2017\nتانیتمالار \/ بوتا \/ گول بوتا \/ بوتامیز بادام ایچی\nDecember 5, 2017\nخبرلر-یازی‌لار \/ رامین جبرائیلی \/ گووور قیزی\nNovember 18, 2017\nیاراق‌لار \/ ایپ أگیرمک یاراق‌لاری\nNovember 11, 2017\nگئییم‌لر\/ آیاق گئییم‌لری\nNovember 7, 2017\nیاراق‌لار \/ چؤرکچی‌لیک یاراق‌لاری\nOctober 31, 2017\nبیتگی‌لر \/ قوزو قولاغی\nOctober 31, 2017\nقوشقولار \/ هپسنه\nApril 2, 2017 6,014\nبیتگی‌لر \/ قوزو قولاغی\nOctober 31, 2017 4,545\nگئییم‌لر\/ سوسگه‌لر \/ ملهو \/ مهلو\nAugust 29, 2017 2,673\nدَب‌لریمیز \/ بایداق\nApril 29, 2017 2,633\nگئییم‌لر \/ سوسگه‌لر \/ میخک\nMay 12, 2017 2,477\nیاراق‌لار \/ ساج\nApril 5, 2017 2,447\nاینانج‌لار \/ آل‌ آروادی\nOctober 15, 2017 2,408\nتوخومالار \/ مرفج\nMarch 29, 2017 2,260\nأمچی‌لیک \/ کوپه سالماق\nApril 12, 2017 2,170\nتانیتمالار \/ موتال \/ تجن\nJune 19, 2017 2,112\nAraz Əhmədoğlu: Buna da Xoyda \"Yovşan\" deyirik....\nAraz Əhmədoğlu: Buna Xoyda \"QUŞ ƏBBƏYİ\" deyirik. Yemlik ailəsindəndir. Aşa salanda yemlik dadı v...\nمحمد: چوخ گوزل و آنلاملی...\nVhid: سلام‌لار چوخ اورگه یاتیم یازقی ایدی ساغولونوز...\nفولکلور ترکان فولکلور آذربایجان فولکلور آزربایجان گئییملری نام ترکی گیاهان لباس سنتی آذربایجان گئییم لری نفیس سینافر ائل بیلیمی تورکجه بیتگیلر آدی نفیس سینافر گئییملر نفیس سینافر آذربایجان گئییملری یئرلی گئییم نام گیاهان یئرل گئییم لباس سنتی آذربایجان لباس ترکان نام گیاهان دارویی به ترکی تورک گئییملری لباس محلی نفیس گئییملری تورکجه بیتگی آدی ائل بیلیمی نفیس سینافر تورک گئییمی تورک گئییم لری فولکلور قشقایی","num_words":1842,"character_repetition_ratio":0.066,"word_repetition_ratio":0.094,"special_characters_ratio":0.234,"stopwords_ratio":0.005,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":167457.6,"cluster_detection":-1}
+{"text":"بو بیر ساخلانیش بؤلمه دیر. ویکی‌پدیا پروژه‌سینین ساخلانیلماسی اوچون دیر، امّا بیلیکلیکین بیر حیصه‌سی‌دئییل. بو، مقاله صفحه‌لری (او صفحه‌لر کی مقاله دئییللر) ایحتیوا ائدیر، یادا وضعیت یئرینه مؤوضوع اساسیندا قروپلاشدیریر. بو بؤلمه‌نی مضمون بؤلمه‌لرینده داخیل ائتمیین.\nThis category contains pages about discussion and talk pages on Wikipedia, including the most popular pages for general discussion. For contentious discussions, see Category:Wikipedia dispute resolution. For Wikipedia's centralized discussion, request, and help venues, see the dashboard for an expanded listing.","num_words":116,"character_repetition_ratio":0.018,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.183,"stopwords_ratio":0.0,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.922,"perplexity_score":254492.2,"cluster_detection":-1}
+{"text":"مونتینیقرو، اوروپانین گونئی‌دوغوسوندا و آدیریاتیک دنیزینین یانیندا یئرلشن بیر اؤلکه‌دیر.[۱] مونتینیقرونین باشکندی ایله ان بؤیوک شهری پودیقوریتسادیر.","num_words":27,"character_repetition_ratio":0.014,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.162,"stopwords_ratio":0.037,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":137153.8,"cluster_detection":-1}
+{"text":"اوکراینالیلار و روسلار اسلاو خالقینین پارچالاری اولاراق نییه چاتیشما نقطه‌سینه گلیب چاتدیلار؟ سونوجلاری نه اولاجاقدی؟ بیزیم توتوموموز نه اولمالیدیر؟ (ا. جفرلی، ساواشین دؤردونجو گونو)\nاسلاو خالقینین باشیندا اولان روسلارین دیرچه‌لیشی:\n-اسلاو خالقی‌نین دیرچه‌لیشی و یاییلماسی اون دؤردونجو یوزایل مغول-تورک سویلو «آلتون اوْردو» دؤولتی‌نین ضعیفله‌سییله باشلار، روسلار داها چوخ تورک توپراقلارینین ضبط ائتمه‌سییله تزارلار زامانی قالخیشا گئچرلر و نهایتا کومونیست روسلار، روسیا دا حاکیم اولونجا، بو خالق تاریخینین زیروه‌لرینه چاتار و هر یئرده اولدوغو کیمی، بو حادثه روسلارین دونیایا اگه‌من اولما خیالینی وجودا گتیرر.\nروسلار بو خیالی مارکسیزم ایدئولوژی‌سی، موسکوا و روس سئوگی‌سی آدییلا و داها دوغروسو روسچولوق تفکرو آدی آلتیندا ساغلاماق ایسترلر، اورتا آسیادا مسلمان تورکلریندن باشلایاراق قونشولوقلاریندا اولان گورجو و ائرمنی مسیحی‌لری و دیگرلرینی اگه‌منلیک آلتینا آلارلار، سونرادا دوغو آوروپادا ایلَرله‌ییب، آردیجا بونو دونیایا یایماق ایسترلر.\nبو یوٌریوشون بیر طرفدن ایدئولوژیک اولماسی، خصوصاً بو ایدئولوژی نین دیکتاتورلوغا دایانماسی، دیگر طرفدن کومونیزم تفکرو آلتیندا، ایرقچی روس فاشیزمینه دؤنوشمه‌سی و بو سببله ده دونیا گلیشمه لریندن اوزاق قالماسی، نهایتا بو سیستیمین ییخیلماسینا سبب اولار و اونون سونونو گتیرر.\nایلکجه کومونیزم داغیلاراق تورک جمهوریتلری و دوغو اوروپا اؤلکه لری اوندان آیریلدی و سونرادا دونیا سَویه سینده روس سئوگی‌سی تفکرو چؤکدو. آما روسلار حالا همان روسچولوق ذهنیتینده اولاراق پوتین کیمی امپراتورلوق دوشونجه سینده اولان بیرینی دستکله‌ییب ایش باشینا گتیردیلر.\nاوکراینا 1991 دن سونرا ساوئت دؤولتی نین داغیلماسییلا مستقل اؤلکه کیمی تانینار، او دؤنم 5000 دن آرتیق نوکلئیر (نوٌوه، اتمی) سیلاحی اوکراینادا وارایدی، 1994 ده روسیا و آمریکانین گیریشیملرییله اوکراینا، بو اؤلکه‌نین استقلالی‌نین تضمین اولماسی قارشیلیغیندا، بوتون اتمی سیلاحلاری روسیایا وئریلمه سینه رضایت وئره‌رک آنلاشمایا امضا آتار. سونرالار اوکراینان��ن ساوونما ناظری (آندری زاهورودنیوک) دئیه‌جکدیر: «بیز بؤیوک بیر قابلیتی هئچ زاد قارشیلیغیندا الدن وئردیک».\nسونراکی دؤنملرده اوکراینادا آوروپا بیرلیگینه و ناتو بیرلیگینه قاتیلما فیکری اورتایا آتیلار، روسیا دا بوجور گیریشیملری اؤنله‌مک اوچون ایلکجه 2014 ده کیریم یاریم آداسینی اشغال ائدر، سونرا دا اوکراینانین دوغوسوندا دونباس و لوهانس ایالتلرینده روس سویلو آیریلیقچی گروپلاری اوکراینا دؤولتی علیه‌ینه سیلاحلاندیرار. 2015 ده مینسک آنلاشماسی چرچیوه سینده بو ایالتلره اؤزارکلیک استاتوسو وئریلمه‌یی قرارلاشدیریلار، آما روسلار داها چوخ تحریکلره باش وورار، اوکراینا اؤلکه‌سی ده استقلالینی و توپراق بوتونلویونو تهلیکه ده گؤره‌رک 2017 ده رسما ناتو بیرلیگینه قاتیلما دیله‌گینی پارلمانیندا تصویب ائده‌رک ناتو قورومونا سونار. اوکراینا حاکمیتی ده آمریکا و اورپالیلارین حیمایه وعده لرینه تامامیله ایناناراق بوتون سیاسی و نظامی حرکتلرینی او یؤنده آپارماغا باشلار.\nپوتین ین بؤیوک خطاسی:\n-روسیا ناتو قوه‌لرینین سینیرلارینا یاخینلاشماسینی بیر نوع تهدید کیمی آلقیلایار، بونا باخمایاراقکی ائستوْنیا (Estonya)، لیتوْنیا (Letonya)، لیتوانیا (Litvanya) اؤلکه‌لری ناتو عضوو اولاراق، سن پطرزبورگ‌ون دیبینده و موسکووایا یاخین یئرده یئر آلاراق، نییه پوتین، مسکووایا یوزلرجه کیلومتر اوزاقلیقدا اولان اوکراینانین ناتویا گیرمه سینه حسّاسیت گؤسته‌ریر؟ و نییه بونو اؤنله‌مک اوچون، اؤزونونده بیرلشمیش ملتلرین بئش دائمی عضووندن بیری اولاراق و بو سیستیمین و یاسالارینین قوْرویوجوسو اولاراق، اولوسلارآراسی حقوقو هئچه ساییر و مستقل بیر اؤلکه‌نین دؤولتینی دونیانین گؤزلری اؤنونده هئچ بیر پرده پالاز اولمادان دئویرمه‌یه چالیشیر و بیر اؤلکه‌نین باشکندینی و توپراقلارینی اشغال ائتمه‌یه قالخیشیر؟\nشک یوخکی بوتون بونلار حقوقی گرکچه و توجیه اولمادان یالنیز، یارانان آلقیلارا دایانماقدادیر. پوتین تورلو یانلیش استخبارات سببییله و اوزون مدتلی آلداتمالار سونوجو بؤیوک بیر یانلیش حسابلامایا دوشدو، آیریجا بو حادثه دیکتاتورلوق سیتیمینین ذاتیندا اولان بیر مسئله‌ کیمی گؤرونمه‌لیدیر.\n-پوتین هجوملاریندا، یالنیز اوکراینایا عاید و اونون دوغوسوندا یئر آلان دونباسک (دونتسک) و لوهانسک بؤلگه‌لری ایله یئتینسه ایدی و ایله‌ری گئتمه‌ییب توپ یئکون اشغالا گیریشمه‌سَیدی، عملا ایسته‌دیگی هدفلره یئتیرمیش اولایدی، دونیادا بؤیوک تپکیلر اورتایا چیخمازدی و عملا بیر چوخلاری ایندیلیکده و باتیلی‌لاردا ایکی اوچ ایلده یئنی وضعیتی قبوللانمیش اولاردیلار. یعنی دونیا بونو قبول ائدردی کی روسیا بقا مسئله سینه خاطر بو ایشی یاپماق مجبوریتینده قالیبدیر و آیری طرفدنده اوُکراینا خالقی دا دورومو و خصوصاً روسیا‌نین بیر سیرا حاقلارینی گؤره‌رک اؤزلری حکومت دَییشیکلیگینه گئدردیلر. آما دوروم بئله اولمادی، پوتین بیر اؤلکه‌نی اشغاله قالخدی و اشغالچی لقبله تاریخه کئچدی،\nآما نییه بئله اولدو؟ پوتینی بو دوروما گتیرنلر نلر؟\nپوتین ی بو خطایا سوٌروکله‌ین نه؟\n-صدام 1990 دا چوخ ساده شکیلده بیر سیرا گؤروشمه لرله و اونا کویت ین آلماسینا گؤز یومولماسی سؤیله‌یه‌نه‌رک، آلداتیلدی، صدام دا کویت‌ین اشغالینا و اؤز توپراقلارینا قاتماسینا قالخدی.\nطبیعتا روسیا و پوتین کیمی بیرینی بو راحاتلیقدا آلداتماق ساده ایش دئییلدیر. اونا داها بؤیوک یئملر وئریلمه‌لی ایدی، و داها چوخ گؤز یوممالار و گئری چکیلمه‌لر اورتایا قویولمالی ایدی. البته پوتین ک.گ.ب. مامورو اولاراق باتی امنیتی قوّه لر طرفیندن ذره بین آلتیندا ایدی، اونون ضعیف نقطه‌لرینی داها اییی تانیییردیلار، خصوصا سنه 2000 ده روسیا، چچن خالقی‌نین انسانی حقوقلارینی آرادان قالدیرماق اوچون باشکند گروزنی نی توپراقلا بیر ائدر، اون مینلرجه انسانی اؤلدوروب آواره ائدر، اؤلکه‌نی روسیا اگه‌منلیگی آلتینا آلار، باتی دا بونا گؤز یوماراق، روسیا بنزر ایشلر اوچون اورکلندیریلر.\n-روسیا، گورجوستان توپراقلاری اولاراق گونئی اوسئتیا و آبخازیانی 2008 ده اشغال ائدر، اونلاری مستقل اؤلکه کیمی تانییار و روسیایا الحاقی یولوندا آددیملار آتار و باتی بونا گؤز یومار.\n-کیْریم 2014 ده روسچولار طرفیندن اشغال اولونار، سونرادا غیرقانونی بیر سئچیمله روسیا‌یا الحاق اولونار، بو حادثه ان آچیق تجاووز اولاراق و اولوسلارآراسی حقوقا و روسیا اوکراینا آنلاشمالارینا ضد اولاراق اتفاق دوشر، بوتون بونلارا رغماً باتی بونا گؤز یومار.\n-روسلار اوکراینا دوغوسوندا دونباس و لوهانس ایالتلرینده روس سوْیلو آیریلیقچی گروپلاری دؤولت علیه‌ینه سیلاحلاندیراراق، 2015 ده مینسک آنلاشماسی چرچیوه‌سینده چوخلو امتیازلار الده ائدر، باتی دا بؤیوک اؤلچوده بونا گؤز یومار، روسیا بئله دوشونرکی دونیا، روسیا قارشیسندا بیرلشه بیلمه‌یه‌رک تسلیم اولماق مجبوریتینده قالیر، بو مؤوضوع ایییجه روسیا‌نین آلدانیلماسینا سبب اولار.\n-پوتین 2021 ایلینین سونلاریندا و 2022 نین اوللرینده اوکراینا سینیریندا 200 یوز مین نفرلیک بؤیوک نظامی ییغیناق ییغدی، باتی و ناتو بیرلیگی بیر طرفدن بو حادثه لره سس‌سیز قالاراق، منفعل بیر توتوم سرگیله‌دی، و بایدن ده چوخ سینسیجه و حیله‌کارلیقلا دئیر بیز اوکراینایا دخالت ائده بیلمه‌ریک چونکی اوچونجو دونیا ساواشی چیخار و دولایلی شکیلده چین ده عملا آمریکانین دوزاغینا دوشه‌رک، ویا حتی اونونلا ایش بیریگی ایچینده اولاراق، روسیایا دستک وئردی و بو مسئله نی روسیانین حاققی اولدوغونو سؤیله‌دی. بوتون بونلار پوتینی ائله‌سینه آلداتدی کی بئله دوشوندو کی قارشی سیندا هئچ بیر دونیا اؤلکه‌سی دایانا بیلمه‌یه‌رک اعتراض ائتمه‌یه‌جک. دیگر طرفدن ده بیر چوخ یورومجویا گؤره روسیانین استخبارات بیریملری، پوتینه بئله بیر یانلیش بیلگی وئردیلر گویا روسیا اوردوسو اوکراینایا گیردیگی آن‌دا، اوکراینا نظامی لری یا تسلیم اولاجاقلار ویا قاچاجاقلار ویا حکومتی دئویره‌جکلر. آیریجا اوکراینا خالقی دا بلافاصله روسلارا تسلیم اولاراق اونلاری ناجی و قورتاریجی کیمی قارشیلایاجاقلار. خصوصا ساواشین اوچونجو گونونده پوتین‌ین اوکراینا اوردوسونا ضربه چاغریسی بو نؤوع یانلیش استخباراتین وئریلدیگینی اثبات لاماقدادیر. پوتین ائله سینه بو استخباراتا اینانمیشدی کی بیر حالداکی کلاسیک حالدا بیر یئرین اشغالیندان اؤنجه بؤیوک هاوا حرکاتی‌نین آپاریلماسی و نظامی یئرلرین ائتکی‌سیزلشمه‌سی اؤن شرط ساییلیر آما روس اوردوسو 22 شوبات 2022 ده، اؤزل ساواش دورومونا گئچدی و مقدمه‌سیز حالدا اؤنجه اشغالا قالخیشدی، و بو سببله ده یئته‌رینجه ایلرله‌یه بیلمه‌دی.\nیئنه ده بو حادثه‌لر دوغرولتوسوندا بیر نئچه اؤنملی حادثه‌یه اشاره اولونمالیدیر.\n-روسیا 2015 ده سوریه ده بؤیوک قتلعاملاردان سونرا اسد رژیمینی خالق طرفیندن دوشمه سینی اؤنله‌یر و آمریکادا بونا گؤز یومار و حتی سونرادا تورکیه نین پ.ی.د. تئرور گروپلارینا قارشی عملیاتلارینی اؤنله‌مک و سوریه ده ایلَرله‌ییشینی دوردورماق اوچون، باریش پیناری بؤلگه‌سی اطرافیندا، قامیشلی و عین العرب (کوبانی) بؤلگه‌لرینین کونترولونو روسلارا دئور ائدر. یعنی بورادادا آمریکا ناتو اؤلکه‌سی اولان تورکیه نین عوضینه روسیا نین او بؤلگه لره اگه من اولماغی نین یولونو آچار.\n-قاراباغ ظفریندن سونرا، بیر چوخلاری ایرانی اشغال گیریشیمینه و قونشو اؤلکه‌لرله ساواشا تحریک ائتدیلر مطمئنا بئله بیر اتفاق حادث اولسایدی سونوجلار چوخ کؤتو اولابیلیردی، اما حاکمیت ایچینده بیر سیرا ندنلردن و خصوصا اقتصادی و اجتماعی سیخینتیلاردان دولایی ساغ دوُیو (عقلِ سلیم) آغیر باسدی و بئله بیر فلاکت اؤنله‌نه بیلدی.\n-وقتی پوتین تجاوز حرکتی‌نین اوچونجو گونونده دئییر، من اوکراینا اوردوسونون باشچیلاریندان ایستیرم حکومت علیه‌ینه ضربه یاپسینلار (کودتا ائتسینلر)، بو سؤزلر نشان وئریر پوتین عملا حربی گئدیشاتین دوزگون گئتمه‌مه سیندن اضطرابا دوشه‌رک، و پسیکولوژیک دنگه سینی ایتیره‌رک نه قدر غیر قانونی سؤز سؤیله‌مک مجبوریتینه دوشور. بیر حالداکی پوتین بیرلشمیش ملتلرین گوٌوَنلیک کونسئیینده (امنیتی شوراسیندا) دائمی عضو ساییلیر؛ بو قوُرومون ملتلرین تشکیلاتی اولدوغونو وورغولاماق یئرینه، ملت طرفیندن سئچیلمیش بیر حکومتین اوردو طرفیندن دئوریلمه سینه امر ائدیر، عملا اولوسلارآراسی قوراللارین بیر قوُروجو اویه طرفیندن چئیننمه‌سینه سبب اولور. بونلارا اک اولاراق وقتی پوتین اتمی سیلاحلارین حاضر اولما امرینی وئریر اونون نه قدر یانلیش حرکت ائتدیگینی و ایییجه کؤشه‌یه سیخیشدیغینی گؤسترمکده‌دیر.\nپوتین ین اشغال گیریشیمی نین اصلی سونوجلاری:\n1-ناتو و داها دوغروسو اونون اصلی دولاندیرانی اولان آمریکا دونیا کاموْیوندا بئله بیر جوّ یاراتماق ایستیرلرکی: روسلار دیکتاتور و متجاوز اولاراق هر آن فرصت تاپارسالار اشغالچیلیغا ال آتارلار و اونلار حتی اؤزملتلریندن ساییلان اوُکراینا اسلاو ملتینه ده رحم ائتمه دن سالدیریرلار.\nو آردیجا آمریکا بونا چالیشاجاق ناتو عضولرینی و آوروپا بیرلیگینی داها سیخی بیر شکیلده اؤزونه طرف چکسین و ناتویو داهادا چوخ اؤز یؤنه‌تیمی آلتیندا گوجلندیرسین. و طبیعتا آمریکا بئله بیر گوجله روسیانی داها ضعیف دوروما سالاندان سونرا داها راحات شکیلده چین‌ین کونترولونا یؤنه‌له بیله‌جکدیر.\n2-قونشو اؤلکه‌لرده ضد روس بیر جو یاراناراق اونلار هر آن روس اشغالینین قورخوسویلا یاشایاجاقلار، و دیره‌نیش جبهه‌لری اولوشاجاقدیر، اونلار بیر طرفدن اقتصادی جهتدن روسیا دان اوزاقلاشماغا باشلایاجاقلار و سیاسی و نظامی باغلارینی ضد روس بلوکلارلا محکملشدیرمه یه چالیشاجاقلار.\n3-اوکراینالیلارین دیره‌نیشی و خصوصاً روسلارین حربی سیستیملرینه بؤیوک ضایعات وئرمه‌سی و روس حربچیلرین ده چوخ دا هیزلی و اؤنگوردوکلری قدر ایلرله‌یه بیلمه‌مه‌لری بو گؤرونتونو وئریرکی روسلارین حربی سیستیملری و آراجلاری و حرب استراتئژیلری چوخدا مودئرن اولمایاراق اسکیدیرلر. و طبیعتا بو سونوجوج اورتایا چیخارکی روسلارین اوتوریته سی آلتیندا اولان خالقلارلا روسلار علیه اینه دیره‌نیشلری داهادا بؤیوده بیله‌جکدیر.\n4-اوکراینالیلارین 21ینجی یوزایلده و آوروپانین گؤبگینده خالق سَویه سینده سلاحلانماسی و روس علیه اینه چاتیشمالارا گیرمه‌لری چوخ نادر بیر حادثه دیر. ایکینجی دونیا ساواشیندان سونرا، دونیانین مودئرن قیسمینین تاریخینده، اورتایا چیخان گؤرونمه‌میش بو حادثه، روس علیه‌ینه چوخلو سیلاحلی حرکتلرین تَتیکجیسی اولاجاقدیر. خصوصا اوکراینا خالقی ایچینده روس علیه‌ینه، ملیتچیلیک دوشونجه‌سی داهادا چوخ بؤیویه‌جک، و قارشیت جبهه لر یارانماغا باشلاناجاقدیر.\n5-اشغال گیریشیمی عملا اسلاو خالقی ایچینده بؤیوک چاتلامانین و آیریلیقچیلیغین خبرچیسی اولاجاقدیر.\nبو حادثه‌یه تای 16ینجی یوزایلده، شعوبیلر و حتی دؤنمین باتیلی قوه‌لری، صفوی و عثمانلی ساواشینی یولا سالماقلا تورک ملتی آراسیندا اوزون مدتلی بؤیوک آیریلیق سالدیلار، ائله‌کی 500 ایل حادثه‌دن کئچمه سینه رغما و تورکلرین بو دشمنچیلیگین نه کؤتو سونوجلاری نین اولدوغونو آنلامالارینا رغماً هله ده اونون ایزلری تورکلر آراسیندا آزماچوخ گؤرنمکده دیر.\nعینا بو اویون اسلاو ملتی نین باشینا دا گله بیلیر، و اونلار ایچینده بؤیوک آیریلیقلار اورتایا چیخابیلیر.\nدئمک اولار اوکراینا خالقی بو حادثه دن سونرا البته سونوج هرنه اولورسا اولسون، اوکراینا بوتونویله آزاد اولسون ویا اشغال اولسون؛ روسلارین تؤرَتدییی بو قدر قتلعام، ییخیم و ضایعات دان سونرا هئچ واخت روسلارلا ایچدن یاخینلیق حس ائتمه‌یه جکلر و دیگر خالقلارلا داها چوخ یاخینلیق دوُیاجاقلار.\nتورکیه و آذربایجان:\nچوخلو سببلردن دولایی بو ایکی اؤلکه و خصوصا تورکیه، هم اوکراینا، هم روسیا ایله اییی ایلیشکیلره صاحبدیلر، آما بو ایلیشکیلر هئچ واخت سبب اولمادی، اگه‌من بیر اؤلکه‌نین اشغال گیریشیمینی محکوم ائتمکدن، دالی اوتورسونلار. تورکیه هر پلاتفورم دا کیْریم‌ین روسیایا الحاق اولماسین قینامیش و اوکراینانین توپراق بوتونلویونو ساوونموشدور و بو تجاوُزدا دا آچیق شکیلده روسیانی قینایاراق تجاووزونون سونا اردیرمه‌سینی ایسته‌میشدیر.\nالبته بوتون بو حادثه لره رغماً دویغوساللیقدان اوزاق هر اؤلکه و اؤلکه‌نین دوشونورلری، ملی منافع دوغرولتوسوندا حرکت ائتمه لی و باتی‌نین پلانلادیغی و خصوصاً ده تورکلرین ضررینه ندن اولاجاق بیر سیرا پروژه‌لره دقت یئتیرمه‌لیدیرلر. ائله گؤرونور هر ایکی اؤلکه ده بئله بیر گئدیشاتی ایزله‌مکده دیرلر. بو دوغرولتودادیرکی هم آذربایجان و هم تورکیه، بیر طرفدن روسیا ایله ایلیشکلری ساخلایا بیلمیشلر و دیگر طرفدنده اوکراینا ایله ده یاخین ارتباطی حفظ ائله‌میشلر، بو ایلیشکر عملا تجاری، نظامی و سیاسی آلانلاردا ان اوست سَویه‌ده دیر. طبیعی کی ساواش سونراسیندادا بو ایلیشکیلر داهادا چوخ گوجلنمه امکانینا صاحب اولاجاقدیر.\nایران:\nتورکیه و آذربایجانین ترسینه، ایران اؤلکه‌سی، روسیا ایله ایش بیرلیگی ایچینده اولاراق، بو اشغال گیریشیمینی آچیق آیدین شکیلده قیناماقدان چکینمیشدیر، البته ایران‌لا روسیا نین تجاری، نظامی و سیاسی ایلیشکیلری، تورکیه ایله روسیا آراسیندا اولان ایلیشکیلردن قات قات آشاغی سَویه ده دیر، اؤرنک اوچون 2021 ده ایرانلا روسیا آراسیندا تجارت حجمی 4 میلیارد دولاردان آز اولاراق، تورکیه روسیا آراسیندا تجارت حجمی 10 میلیارد دولار سَویه‌سینده ایدی، آذربایجان و روسیا آراسیندا دا تجارت حجمی، آزما چوخ ایرانینکی قدر واردیر. بو اوزدن ده دیپلوماتیک شکیلده اشغال گیریشملرینی قیناماق ایران کیمی مستقل بیر اؤلکه‌نین ان اؤنجه‌لیکلی ایشلریندن اولمالیدیر. آیریجا بو مسئله‌نی یاددان چیخارمامالی‌ییق بو تور اشغال گیریشمی هر زامان غیر انسانی و غیر حقوقی اولاراق حتی ایران‌ین دا باشینا گله‌بیلر، نئجه کی دفعه‌لرجه روسیا ایران‌ین دا ادعا ائتدیگی تاریخی توپراقلارینی اشغال ائتمیشدیر و گله‌جکده ده بو تور حادثه‌لرین یاشانماماسینی هئچ کس تضمین ائده بیلمز. خصوصاً بؤیوک پطر (و بیر دئییشله ده دلی پطر)ین وصیتنامه‌سی دوغرولتوسوندا، روسیانین ایستی سولارا ال تاپما هوسینی و شیعه-سنی ساواشینین جانلی توتماسینی، اونوتمامالی ییق. طبیعتا ایران اؤلکه سینده اولان تورک دوشونورلریده بو دؤولتی، ان آزیندان دیپلوماتیک سَویه‌ده بو تور اشغال گیریشملرینین قارشیسیندا دورماغا تشویق ائتمه‌لیدیر.\nشک یوخ کی، بو اولایدان سونرا، دونیانین روسیا علیه‌ینه باسقی لارینین آرتماسییلا و روسیانین گئری چکیلمه‌لرییله اونونلا ایش بیرلیگی ایچینده اولان ایرانین دا الی داها چوخ ضعیفله‌یه‌جکدیر، و اونا اشغالچیلارین یانیندا دوُرما گؤرونومو وئره‌جکدیر.\nیئنه‌ده بو چرچیوه‌ده بیر مسئله‌یه دئیینمک لازمدیر. طبیعتا بیز، تاریخ و تاریخچیلیگه باخیشیمیزلا، گونلوک حادثه‌لر قارشیسیندا توتوموموزو بیربیریندن آییرد ائتمه‌لی‌ییک. تاریخچی، تاریخسل حادثه‌لره دوزگون شکیلده یاناشمالی، بیر طرفدن ظفرلر و ایلرله‌مه حادثه لرینین تثبیتینده دویغوساللیغا دوشمکدن قاچیناراق، دیگر طرفدن یئنیلگی لری ده کیچیمسه‌مه‌لی و اونلاری تاریخ فلسفه سی قاپسامیندا دَیرلندیرمه‌لی و اونلاردان خالقیمیز و گله‌جه‌ییمیز اوچون درسلر چیخارمالی‌دیر.\nآیری دئییشله دئسک تاریخچی تاریخی حادثه‌لری اولدوغو کیمی بوتون آجیلی و شیرینلی حادثه لرییله خالقا سونمالیدیر، اما گونلوک مسئله‌لرده بیزلر نه روسیا و نه آمریکایا کین و نفرت ویا آشیری سئوگی بسلنمکدن قاچینمالی‌ییق. هر ایکی سوپئر گوجه ملی منافع چرچیوه سینده یاخلاشمالی ییق. بیرگون ویا خاص بیر حادثه‌ده بیرینین و آیری بیر حادثه‌ده او بیرینین یانیندا دورمالی و دنگه‌لری اییی اوخومالی‌ییق. بئله توتوملاری آذربایجان و خصوصا تورکیه نین ایلیشکیلرینده گؤره‌بیلیریک، تورکیه ناتو نون گوجلو و فعال عضوو اولدوغو حالدا روسیا ایله ده دوغرو دوزگون ایلیشکیلر قورماغی باشارمیشدیر و بیزلرده بو تجربه لردن ایییجه یارارلانمالی ییق.\n(اسماعیل جفرلی، ساواشین دؤردونجو گونو 8\/12\/1400، 27\/2\/2022)\nمقاله و گزارش\nبلکه‌ده گورباچوف‌دو! - امیر مردانی\nرژیم‌دوستیِ خجالتی- امیر مردانی\nجناب اکبر آزاد-ین بیاناتینا قیسا جواب- آرش مکاریدوست نیکی کند\nترکیه و انتخابات آن، مدلی نو از دموکراسی عصر جدید- اسماعیل جفرلی\nانتشار کتاب ارزشمند آذربایجانچیلیق و دئموکراسی\nبترسید، بترسید، ما همه با هم نیستیم! – امیر مردانی\nخواهان اتحادید؟ بسم الله!- امیر مردانی\nتورکیه - د لطیف\nنفرین سفید، به طعم نمک – امیر مردانی\nترجیح \"آزادی و تغییر\" به \"امنیت و ثبات\"- سینا انوری\nاین سایت به عنوان ارگان رسمی حزب آذوح فعالیت کرده و بیانات و اخبار تشکل را منعکس می نماید.\nبرای دریافت اخبار روزانه و فوری از آزربایجان و دیگر نقاط می توانید از صفحات آذوح در تلگرام، اینستاگرام، توییتر، فیس بوک و یوتیوب استفاده نمایید.","num_words":3616,"character_repetition_ratio":0.032,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.205,"stopwords_ratio":0.005,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":280619.3,"cluster_detection":-1}
+{"text":"تقویم – بؤیوک واخت اینتروال لارینین حسابلانماسی سیستمی.اساسینی گؤی جیسیم لرینین حرکتی ایله علاقه دار اولان دؤوری طبیعت حادیثه لری تشکیل ائدیر. مختلیف تقویم نؤوع لری موجود دور.","num_words":34,"character_repetition_ratio":0.0,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.194,"stopwords_ratio":0.0,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":559726.4,"cluster_detection":-1}
+{"text":"آذربایجان خالقی آزی یوز ایلدن بری، عموم ایران خالقلاری‌نین ملی- دموکراتیک مبارزه‌لرینده اؤن‌سیراسیندا دؤیوشن خالقلاردان اولوب. ایستر مشروطه حرکاتی، ایسترسه ده اوندان سونرا ایران سویه‌سینده گئدن آزادلیق حرکاتی‌نین باش لؤوحه‌سینی، آذربایجان و اونون یئنیلمز اراده‌لی خالقی یازمیشدیر. مشروطه‌نهضتی، شیخ محمد خیابانی حرکاتی، ایکینجی دونیا ساواشی‌نین آخیرلاریندا ایرانین شمال غرب و غرب منطقه‌لرینده باش وئره‌ن آزادلیق حرکاتلاری، بهمن انقلابی و سایر حرکاتلاردا، آذربایجان خالقی‌نین مثل‌سیز و تاریخده قالار رولو اولموشدور. بو بؤیوک و شانلی خالقین مبارزه تاریخی ده، اونون ایگید و فداکار اوغول و قیزلاری‌نین پارلاق‌سیمالاریلا ایشیقلانمیشدیر. حیدر خان عمو اوغلو، شیخ محمد خیابانی، ستارخان، باقرخان، دکتر ارانی، و یوزلرجه باشقا فداکار، یئنیلمز و سارسیلماز اراده‌لی اینسانلار بو جرگه ده یئر دوتانلارداندیرلار.\nمعاصر ایران خالقلاری‌نین مبارزه تاریخینده آدی محبس‌لری تیتره‌دن، جلادلارین و قولدورلارین اوره‌یینه ولوله سالان و شرفله ۳۲ ایل‌دن آرتیق عؤمرونو انسانی ایده‌آللاری و خالقی‌نین آزادلیغی اوغروندا صرف ائدن صفرخان، ایستر آذربایجان خالقی‌نین، ایسترسه ده ایران خالقلاری‌نین فخری حساب ائدیلیر. اونون تکجه وطنیمیزده دئییل، بلکه بوتون دونیادا بشریتین سعادتی و انسانی آماللاری اوغروندا عؤمرونو مبارزه‌یه حصر ائدن اینسانلار‌سیراسیندا یئری واردیر. خالقیمیز، وطنیمیز بئله بیر یئنیلمز، دؤزوملو، جسارتلی و مبارز انسانین شرفلی خاطیره‌سینی عزیز ساخلایاراق، اونونلا همیشه‌لیک فخر ائده‌جکدیر.\nصفر قهرمانیان (صفرخان) گونش ایلی ۱۳۰۰ده، عجبشیر ماحالی‌نین شیشوان کندینده محمد حسین کیشی‌نین عائله‌سینده دونیایا گوز آچیر. او یئنی یئتمه‌لیک ایل‌لرینه‌دک آتاسی ایله بیرلیکده اکینچیلیک‌له مشغول اولور.\nجمعیتده کئچن معیشت گرگین‌لیگی، آجلیق، مولکدارلارین ظولمو، کند کوتله‌سی‌نین غیر انسانی بیر شرایطده یاشاماسی، زوراکارلیق و قولدور رضانین میراث قویدوغو فلاکت و بدبخت‌لیک، گنج صفرخانی بئله بیر دورومون علیهینه عصیان قالدیرماغا یؤنلدیر. او اوچ‌نفر یولداشلاری‌لا بیر‌لیکده ۱۳۲۱-‌نجی ایلده‌سیلاحلی دسته تشکیل ائدیب، مولکدارلارلا مبارزه‌یه گیریر. بو‌سیلاحلی دؤیوش ۱۳۲۴-‌نجی ایله‌دک دوام ائدیر و بو ایلده گنج صفر عائله قورور.\nآذربایجانین مختلف ماحال‌لاریندا ۲۰-‌نجی ایل‌لرین اوللرینده باش قالدیران مولکدارلار علیهینه کندلی‌لرین‌سیلاحلی حرکاتی،‌نهایت ۱۳۲۴-‌نجی ایلین اورتالاری��دا بوتون آذربایجاندا‌سیلاحلی دؤیوشه چئوریلیر. همین ایلین آذر آییندا، آذربایجاندا ایلک دفعه اولاراق ملی حکومت یارانیر. صفرخان ملی قوشونا قوشولور و آذربایجانی و خالقین الده ائتدیگی ‌نائلیت‌لری قوروماغا چالیشیر.\nآذربایجاندا قورولان ملی حکومتین عؤمرو اوزون چکمیر. ۱۳۲۵-‌نجی ایلین آذر آییندا مرکزدن گوندریلمیش شاه اوردوسو آذربایجانا باسقین ائدیر. یئرلی مولکدارلار،‌سیماسیز و لومپن شخص‌لر شاه قوشونونون حمایه‌سی آلتیندا، مینلر جنایته ال ووراراق و مینلرجه گوناهسیز انسانی غدارجاسینا اؤلدوره‌رک، او مقدس ‌نهضتی قانا چکیرلر و‌ نهایت مینلرجه عائله اؤز یورد- یوواسیندان دیدرگین دوشور و سورگون ائدیلیر.\nبئله بیر وضعیتده صفرخان بیر ‌سیرا ‌سیلاحلی یولداشلاریلا برابر، کوردوستانا کئچیر و اورادا دؤیوشن ‌سیلاحلی دسته‌لرله سرحددن آشیب، عراق اؤلکه‌سینه کئتمگه مجبور قالیر. آنجاق ۱۳۲۷-‌نجی ایلده اورادا یاخالانیب، ایران حکومتینه تحویل وئریلیر و اورمیه حبس خاناسیندا دوستاق ائدیلیر.\n۱۳۲۹-‌نجی ایلده صفرخان تبریزین‌ نظامی‌محکمه‌سینه وئریلیر و او محکمه ده، شاهلیق رژیمی‌علیهینه‌ سیلاحلی دؤیوش آپاردیغی اوچون، اؤلوم جزاسینا محکوم اولور. عینی حالدا قارداشی حسنعلی‌یه اون ایل و آتاسی محمد حسین کیشی‌یه ایکی ایل ایش کسیلیر.\n۱۳۳۰-‌نجی ایلده ایران سویه‌سینده باش وئرن میللی حرکات، میللی دولتی قوردوقدان سونرا، صفرخانین دوسیاسی اونون اعتراضی اساسیندا تبریزین ‌نظامی‌محکمه‌سیندن اورمیه‌یه و اورادان ایسه مرکزین عالی محکمه‌سینه گؤنده‌ریلیر.\n۱۳۳۲-‌نجی ایلین مرداد آییندا، آمریکا و انگلیس دولتلری‌نین توطئه‌لری ‌نتیجه‌سینده مصدقین ملی دولتی دئوریلیر و اوندان سونرا صفرخانین دوسیاسی یئنی‌دن ‌نظامی‌محکمه‌یه گونده‌ریلیر.‌ نهایت ۱۳۳۳-‌نجی ایلده صفرخانین اؤلوم حؤکمو، عومورلوک دوستاقا چئوریلیر.\nصفرخان دوستاقدا اولارکن خالقین محبوس ائولادلاری‌نین ایشگنجه‌گاهلاردا آپاردیقلاری مبارزه‌ده فعالجاسینا اشتراک ائدیر و بیر مقاومت ‌سیمبلی کیمی، مبارزه‌یه گوج وئرن و اعتراض سسینی یوکسلدن قوه‌یه چئوریلیر.‌ نهایت تبریز زندانیندان، اورمیه حبس خاناسینا گوندریلیر و ۱۳۳۷-‌نجی ایلده، برازجانین دهشتلی قازاماتینا سورگون ائدیلیر. بو قازاماتین دهشتلی اولدوغو او گونکو بوتون مبارزلره و انقلابچی‌لارا یاخشی تانیش ایدی. آنجاق صفرخانین اراده‌سی، اونون مقاومتی و ظولم اؤنونده دیره‌نیشی، برازجان قازاماتین دا سارسیلدیر.\n۱۳۴۱-‌نجی ایلده صفرخانین فداکار حیات یولداشی، تهراندا اونون گؤروشونه گلدیگی زامان خسته‌لنیر و دونیادان گؤز یومور. بو بیرگه یاشامین یگانه محصولو “مهین” آتا اوزونه حسرتیلیک‌له برابر، آناسیز دا قالیر. بیر ایلدن سونرا صفرخانین آتاسی و آناسی دا دونیادان کؤچور.\n۱۳۴۶-‌نجی ایلده صفرخانین ایلک دفعه اولاراق گؤروشچوسو اولور. او ییرمی‌ایلدن سونرا قیزی مهین، بالاجا ‌نوه‌سی بهروز و قیزی‌نین حیات یولداشی محسن عباسی‌نین اوزونو گؤرور.\n۱۳۴۷-‌نجی ایلده شاهلیق رژیمی‌صفرخانین سارسیلمایان اراده‌سینه تسلیم اولاراق، اونو برازجاندان تهرانین قصر دوستاغینا منتقل ائدیر. بورادا صفرخان تجربه‌لی و مقاومت گؤسترن قدیمی‌بیر محبوس کیمی، گنج محبوسلارین دایاناجاغی، اومید اوجاغی و اونلارین مقاومتینده ایلهام منبعینه چئوریلیر.\n۱۳۵۲-‌نجی ایلده ساواک مامورلاری، دوستاقلاردا گئده‌ن مقاومت مبارزه‌سینی ‌سیندیرماق اوچون تهرانین و بیر چوخ بویوک شهرلرین دوستاقلارینا هجوم گتیریر. شرایط گرگینلشیر، آنجاق خالقین قهرمان اوغول و قیزلاری‌نین مبارزه‌سی بیر آن دا اولسون دایانمیر.\n۱۳۵۴-‌نجی ایلده صفرخانی، یالنیز آدی دهشت تؤره‌دن “کمیته مشترک” ایشکنجه‌گاهینا منتقل ائدیر و اؤز اینامیندان ال گؤتورمه‌مه‌یی اوچون ایشکنجه آلتینا آلیرلار. اوندان “توبه” اومورلار. آنجاق کئچمیش ییرمی‌دوققوز ایلده اولدوغو کیمی، یئنه ده صفرخان غالیب چیخیر و اونون “یوخ” جاوابی جلادلاری‌ ناکام قویور.\n۱۳۵۵-‌نجی ایلده یئنی‌دن صفرخانی “کمیته مشترک” ایشکنجه‌گاهینا آپاریب و اونو آغیر ایشکنجه‌لر آلتیندا اؤلمه‌یه و یا “آریامهر”دن عفو ایسته‌مک مجبوریتینده قویورلار. آنجاق صفرخانین بیر جاوابی اولور: یوخ!\n۱۳۵۶-‌نجی ایلده بین‌الخالق قیرمیزی خاچ جمعیتیندن بیر گروپ، ایران دوستاقلاریندان گؤروش اوچون تهرانا گلیر. ساواک صفرخانی گیزلتسه ده، آنجاق صفرخانین دونیا شهرتی و اونون ایرانین ان قدیم ‌سیاسی محبوسو اولدوغو، ساواکی اونون یئرین بو جمعیتین ‌نماینده‌لرینه گؤسترمه‌یه مجبور ائدیر.\n۱۳۵۷-‌نجی ایلین شهریور آییندا، شاهین ۱۷ شهریور قیرغینینا اعتراض اولاراق، صفرخان بیر چوخ محبوسلارلا برابر آجلیق اعلان ائدیر.\nنهایت ۱۳۵۷-‌نجی ایلین آبان آیی‌نین اوچونده شاهلیق علیهینه عصیان قالدیران خالق، دوستاقلارین قاپیسینی آچیر و اؤز ایگید و قهرمان ائولادلارینی قارا دوستاقلاردان قورتاریر. صفرخان دا بیر‌ سیرا باشقا محبوسلارلا بیرگه ۳۲ ایلدن سونرا ایشیق اوزو گؤرور و اونا چوخ غریبه گلن تهران شهرینده، یگانه ائولادی- قیزی مهین خانیمین ائوینه گتیریلیر، اورادان ایسه آنا یوردو آذربایجانا و قهرمان تبریز شهرینه گئدیر و اورادا مثلی گؤرونمه‌ین طمطراقلا، آذربایجانین هر گوشه‌سیندن تبریزه گلن وطنداشلاری طرفیندن قارشیلانیر.\nنهایت شانلی بهمن انقلابی غلبه چالیر، شاهلیق رژیمی‌دئوریلیر و صفرخانین دا اوزون ایللر اوره‌یینده قالان آرزولاری چیچکلنمه‌یه باشلاییر.\nبو گون خالقیمیزین فخری، ایران مبارزه تاریخی‌نین پارلاق اولدوزو صفرخانین شرفلی خاطیره‌سینی عزیز ساخلاماقلا، یئنه ده داهی`پیشه‌وری‌نین بو سؤزونو خاطیرلادیریق:\n“کئچمیش انقلابچیلاری، خالق یولوندا جان وئرنلری یاددان چیخاران بیر میللت، جانباز و فداکار اوغوللار تربیه ائده بیلمز. کئچمیش انقلابچیلاری بؤیودوب، قهرمان تانیدا بیلمه‌ین بیر میللتین ایچه‌ریسیندن قهرمانلار چیخماز….”","num_words":1459,"character_repetition_ratio":0.045,"word_repetition_ratio":0.001,"special_characters_ratio":0.196,"stopwords_ratio":0.002,"flagged_words_ratio":0.001,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":295429.7,"cluster_detection":-1}
+{"text":"MIRACNAME-RESUL ALEYHISSALAMIN MERAC QABARĞANI-Alişir Nevayi-Pavet De Courteille-Fransız-Ebced-Paris-1882\nPitiklər\nMəqalə Toplusu\nبیزه گؤره\nایلتیشیم\nفارسی\nAzerbaijani\nEnglish\nتورکجه\nTurkish\nتوروز - تورکجه دیل و ائتیمولوژی کیتابخاناسی\nکیتابلار\nأل یازمالار\nMIRACNAME-RESUL ALEYHISSALAMIN MERAC QABARĞANI-Alişir Nevayi-Pavet De Courteille-Fransız-Ebced-Paris-1882\n10050\n0\n2017\/6\/11\nسس لرین سایی 1\nسس وئرمه نین سونوجو 5\n0\nتام آد :*\nایمیل :*\nیوروم :*\ncaptcha:\nاستاد شهریار\nسؤزلوک\nتورکولوژی\nدیل و دیلچیلیک\nمیفولوژی\nFelsefe\nده ده قورقود\nشعر\nفولکلور\nأل یازمالار\nآتالار سوزو\nبایاتی\nتاپماجا\nاوشاق\nگولمه جه\nنوحه\nموسیقیمیز\nهر قونودان\nEl Bilimi Dergisi\nŞəkil\nآنلاین: 1495 ایشلدیجی\nیازیلمیش: 39136 ایشلدیجی\nتوروز\nسایین اوخوجولار!\nتوروز سیته سی بیر کولتورل اوجاق اولا‌راق دیلچی‌لیکله باغلی قونولاردان دانیشیر. بو سیته دیلچی‌لیکله باغلی دیرلی بیلگی‌لر وئرمکده‌دیر. دیلیمیزین تاریخی و ائتیمولوژی‌سی ساحه‌سینده چالیشان بو سیته، سؤزلرین کؤکو و ائتیمولوژی‌سی حاقیندا، باشقا سیته‌لردن دییشیک اولا‌راق، ائیلمله(فعل) باغلی آنلام‌لارین آچیقلاییر.\nسیته‌میزده دیلچی‌لیکله باغلی بیر چوخ کیتاب، سؤزلوک، یازی‌لار الده ائدیب اوخویابیلرسینیز. اوموروق کی بو سیته، سیز دیرلی، سایین اوخوجولار یاردیمییلا، دیلچی‌لیک قول‌لاری‌نین گلیشمه‌سی، یوکسلیشی یولوندا بیر آددیم گؤتوربیلسین.","num_words":327,"character_repetition_ratio":0.066,"word_repetition_ratio":0.176,"special_characters_ratio":0.215,"stopwords_ratio":0.0,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.999,"perplexity_score":35099.8,"cluster_detection":-1}
+{"text":"گئییم‌لر \/ باش گئییمی \/ آراشقین آراشقین \/ آراخچین : أسکیدن قادین‌لار چارقات‌لاری‌نین آلتینـدان ساچ‌لاری‌نین قاریشیب-داغیناقلیغی‌نین قارشی‌سینی آلماق اوچون بو بؤرکو باشا قویاردیلار .آراشقین ایکی بؤلومـدن اولوشان یاریم یووارلاق (یاریم گیرده) بیر بیچیمده بؤرکدور : -اورتا بؤلومو: بؤرکون تپه‌سی. بو بؤلومو دگیشیک تیکیشلر’له بزییه‌رلر. بو بؤلومو “قوببا” یا دا “تئل …\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nگئییم‌لر \/ آیاق گئییم‌لری\nنفیس سینافر July 26, 2017 گئییم‌لر 0 1,397\nگئییم‌لر \/ آیاق گئییم‌لری آیاق گئییم‌لری (اوچونجو): توپوغلوق : قادین‌لارین قیچ بیلک‌لرینه باغلیـیان پول‌لو زنجیر یا بئزدن اولان سوسگه‌لر پاپئش \/ پاپیش : آلتی گؤن یا بئزدن اولان یوموشاق و چئشیدلی بویاق‌لاردا اولان اوشاق آیاق گئییمی پوتون : گؤنـدن تیکیلن بیلک‌لری اوجا باشماق‌لار .گئنللیک’له داغ ‌آغان‌لار و أسگرلرین گئیدیگی آیاق …\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nگئییم‌لر\/ سوسگه‌لر \/ آسیق\nنفیس سینافر July 6, 2017 گئییم‌لر 0 915\nگئییم‌لر\/ سوسگه‌لر \/ آسیق آسیق : تورکمن ساچ سوسگه‌لریندن دیر. آسیغین اورتاسینـدا قیرمیزی داشی اولار و اوستونده اولان باغ’لا ساچا باغلانار. اورک بیچیمینـده آسیقلار گئنللیک’له “یموت” اویماغی‌نین دیر. نفیس سینافر\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nگئییم‌لر \/ افشار گئییم‌لری\nنفیس سینافر July 3, 2017 گئییم‌لر 0 970\nگئییم‌لر \/ افشار گئییم‌لری أفشار گئییم‌لری : 1285 گونش ایلینـده ( 1906 دوغوم ایلی) اورمیا شهرینـده آفشار (اووشار) قادین‌لاری. گؤندرن : خلیل زاده نفیس سینافر\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nگئییم‌لر\/ آیاق گئییم‌لری\nنفیس سینافر June 4, 2017 گئییم‌لر 0 1,251\nگئییم‌لر\/ آیاق گئییم‌لری آیاق گئییم‌لری (ایکینجی): جوراب : یون یا ایپلیکــدن توخونولان آیاق گئییمی. چاریق : جامیش گؤنونـدن تیکیلن باشماق .چاریغین اؤزللیگی بیچیم و تیکیشی‌نین باشماغین اوست بؤلومونـدن اولدوغودور. چاریغین اوستونده باغ‌لاری اولور و بو باغ‌لارلا آیاقدا برکیلیر. چاخجور(چاقجور ) :گؤنـدن تیکیلمیش وبیلکـدن اوستو قوماشدان اولان بیر چئشیت جوراب. بو …\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nگئییم‌لر \/ باش گئییم‌لری \/ کورته\nنفیس سینافر May 17, 2017 گئییم‌لر 0 1,299\nگئییم‌لر \/ باش گئییم‌لری \/ کورته کورته : تورکمن قادین باش گئییم‌لرینـدن دیر. کورته اوست گئی��م کیمی قوللاری اولان بیر پالتار دیر . آما بو گئییم‌ین دبی أگینه گئیمک یئرینه باشا اؤرتمک‌ دیر. کورته‌یی قیزلار گلینلیک‌لری اوچون تیکیب حاضیرلارلار. کورته تورکمن گلین‌لرینه اؤزل باش گئییمی دیر. نفيس سينافر\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nگئییم‌لر\/ آیاق گئییم‌لری\nنفیس سینافر May 15, 2017 گئییم‌لر 0 891\nگئییم‌لر\/ آیاق گئییم‌لری آیاق گئییم‌لری (بیرینجی): آیاق قابی: هر چئشیت و نئجه‌لیکـده (کئیفییتـده) آیاغـا گئییـلن آیاق گئییمی‌نین آدی. اوروسی: آلتی گؤن، اوستو وئرنی یا مخمردن تیکیلن شَپیک‌لر (شَپیت‌لر). قادین و کیشی اوروسی‌سی‌نین آییریقسی‌لیغی بویاغ‌لاری اوزریـندن دیر. اَهَری: آلتی آغاج و اوزو گؤنـدن اولان دوز آیاق قابی، اهری‌نین اوجو یوخاری‌یا ساری …\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nگئییم‌لر \/ سوسگه‌لر \/ میخک\nنفیس سینافر May 12, 2017 گئییم‌لر 0 2,477\nگئییم‌لر \/ سوسگه‌لر \/ میخک میخک : میخک کؤچری تورک‌لرین سئودیگی سوسگه‌لردن دیر. میخک چؤپ‌لرینی خینالی سودا ایسلادیب، ایگنه اینن نئچه یئردن دلیب ایچینـدن ایپ کئچیدرلر. میخک‌لری بیر بیر یانیـنا دیزمک‌ ایله بویون‌باغی (بویماق) کیمی سوسگه‌لر دوزه‌لدیرلر. میخک سوسگه‌لرینی قیز گلین‌لر، گلین‌لر و گنج قادین‌لار توی‌لاردا بویماق اولاراق یا دا …\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nگئییم‌لر \/ نفر ائلی\nنفیس سینافر April 27, 2017 گئییم‌لر 0 811\nگئییم‌لر \/ نفر ائلی نفر ائلی ایرانین گونئی‌ینده یاشایان بؤیوک تورک ائللرینـدن دیر. شکیلده اولان گئییم نفر ائلی‌نین کیشی گئییمی دیر. گؤندرن: محمد باقر ستاری؛ نفر ائلی، ستارلو طایفاسی، راهدار بیگلو تیره‌سیندن دیر. نفیس سینافر\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nگئییم‌لر\/ أل و قول گئییم‌لری \/ ألجک\nنفیس سینافر April 17, 2017 گئییم‌لر 0 1,104\nگئییم‌لر\/ أل و قول گئییم‌لری \/ ألجک ألجک : ألین بوتونلویونه گئییلن هر بیچیم و قوماشـدا اولان أل گئییمی‌نین آدی ألجک يا ألدیون دیر. ألجک اوچون أسکی تورکجه‌ده ایشله‌نن آدلار: ایلیک ilik ألجک əlcək ألدیون əldivən ألئک‌لیک əleklik نفيس سينافر\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nPage 1 of 212 »\nLanguages\nتۆرکجه\nTürkcə\nسون یازی‌لار \/ Son Yazılar\nTOP 10\nیوروم‌لار \/ Yorumlar\nتگ‌لر \/ Təqlər\nآتالار سؤزۆ_‌دئییم‌لر \/ قاشقایی دئییم‌لریندن\nApril 17, 2018\nاؤیکولر \/ متل‌لر \/ ایلان توفو\nApril 12, 2018\nبیتگی‌لر \/ پیشیک اوتو\nDecember 30, 2017\nیئمک‌لر\/ قاوورقا \/ قووورقا\nDecember 21, 2017\nتانیتمالار \/ بوتا \/ گول بوتا \/ بوتامیز بادام ایچی\nDecember 5, 2017\nخبرلر-یازی‌لار \/ رامین جبرائیلی \/ گووور قیزی\nNovember 18, 2017\nیاراق‌لار \/ ایپ أگیرمک یاراق‌لاری\nNovember 11, 2017\nگئییم‌لر\/ آیاق گئییم‌لری\nNovember 7, 2017\nیاراق‌لار \/ چؤرکچی‌لیک یاراق‌لاری\nOctober 31, 2017\nبیتگی‌لر \/ قوزو قولاغی\nOctober 31, 2017\nقوشقولار \/ هپسنه\nApril 2, 2017 6,014\nبیتگی‌لر \/ قوزو قولاغی\nOctober 31, 2017 4,545\nگئییم‌لر\/ سوسگه‌لر \/ ملهو \/ مهلو\nAugust 29, 2017 2,673\nدَب‌لریمیز \/ بایداق\nApril 29, 2017 2,633\nگئییم‌لر \/ سوسگه‌لر \/ میخک\nMay 12, 2017 2,477\nیاراق‌لار \/ ساج\nApril 5, 2017 2,447\nاینانج‌لار \/ آل‌ آروادی\nOctober 15, 2017 2,408\nتوخومالار \/ مرفج\nMarch 29, 2017 2,260\nأمچی‌لیک \/ کوپه سالماق\nApril 12, 2017 2,170\nتانیتمالار \/ موتال \/ تجن\nJune 19, 2017 2,112\nAraz Əhmədoğlu: Buna da Xoyda \"Yovşan\" deyirik....\nAraz Əhmədoğlu: Buna Xoyda \"QUŞ ƏBBƏYİ\" deyirik. Yemlik ailəsindəndir. Aşa salanda yemlik dadı v...\nمحمد: چوخ گوزل و آنلاملی...\nVhid: سلام‌لار چوخ اورگه یاتیم یازقی ایدی ساغولونوز...\nفولکلور ترکان فولکلور آذربایجان فولکلور آزربایجان گئییملری نام ترکی گیاهان لباس سنتی آذربایجان گئییم لری نفیس سینافر ائل بیلیمی تورکجه بیتگیلر آدی نفیس سینافر گئییملر نفیس سینافر آذربایجان گئییملری یئرلی گئییم نام گیاهان یئرل گئییم لباس سنتی آذربایجان لباس ترکان نام گیاهان دارویی به ترکی تورک گئییملری لباس محلی نفیس گئییملری تورکجه بیتگی آدی ائل بیلیمی نفیس سینافر تورک گئییمی تورک گئییم لری فولکلور قشقایی","num_words":1564,"character_repetition_ratio":0.119,"word_repetition_ratio":0.118,"special_characters_ratio":0.267,"stopwords_ratio":0.003,"flagged_words_ratio":0.001,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":169732.9,"cluster_detection":-1}
+{"text":"بایاتی قاجار (Bayati Qacar):راست عاییله‌سی‌نین نؤوبتی عوضوو بایاتی قاجار‌دیر. بایاتی قاجار ایکی حیصه‌دن عیبارتدیر: بایاتی و قاجار. بایاتی؛ آذربایجان فولکلور ادبیاتی‌نین بیر نمونه‌سینه دئییلیر. بو سؤزون آنلامی بوگونه قدر قطعیتله بللی اولماییب، آنجاق بیر چوخلاری بو سؤزو بایات سؤزوندن آلینمیش بیر سؤز کیمی قئید ائدیرلر. آذربایجانین بؤیوک فولکلور شناسی اوستاد م.ع. فرزانه‌نین فیکرینجه بایاتی سؤزو؛ چوخ احتمال آذربایجاندا موختلیف دؤورلرده کؤچری شکلینده یاشایان بایات بویونا (اوغوزون ۲۴ قبیله‌سیندن بیری) منسوبدور. او باشقا بویلار او جومله‌دن افشاری و گرایلی آدلاری‌نین آذربایجان خالق موسیقی‌سینده اولدوغو اوچون بو احتمالین گوجلو شکیلده یقین اولدوغونا اینانیر. بایات سؤزو بیر چوخ آنلاملاری داشییر. او جومله‌دن: لوغت باخیمندان وارلی، مؤحتشم دئمکدیر. بو تئرمین تکجه بایاتی قاجار موغامیندا یوخ، بلکه ده بیر چوخ موغاملاریمیزدا ایشلنمکده‌دیر؛ بایاتی تورک، بایاتی عجم، بایاتی شیراز، بایاتی اصفهان، قاتار بایاتی، بایاتی کورد و… کیمی. ایکینجی حیصه «قاجار» سؤزو ده تورک بویلاری‌نین و داها دقیق دئسک قیزیلباش قبیله‌لری‌نین بیری‌سی و ایراندا و هابئله آذربایجاندا بیر تاریخی سولاله‌نین آدی‌دیر. اوست اوسته بو ترکیبین آنلامی قاجارین یا قاجارلارین بایاتی‌سی دئمکدیر. بایاتی قاجار؛ جنوبی آذربایجاندا بایاتی تورک کیمی شؤهرت تاپمیشدیر. بو موغام اورتا ماهوردان دا زیلده و داها دوغروسو‌ سی بئ مول پرده‌سینده ایفا اولونور.\nبایاتی قاجار؛ چوخ قدیم تاریخه مالیک اولمایان بیر موغام‌دیر. قدیم موسیقی جدوللرینده بایات یا بایاتی آدلی موسیقی حیصه‌سی اولموشسادا، آنجاق بللی دگیل کی بو بایاتی؛ بایاتی قاجار‌دیر یوخسا اوسته ایشاره اولوندوغو باشقا بایاتی‌لارین هانسینا ایشاره ائدیر. ۱۱ینجی ه.ق \/ ۱۷ – ینجی م عصرینه عایید اولان بهجت‌الروح آدلی موسیقی رساله‌سینده شعبه اهمیتینی داشییان و «حدی» و «چاهارگاه » آدلی ایکی گوشه‌نی اؤزونده جمعلشدیرن بایاتی سؤزونه راست گلیریک. ها بئله میر محسن نواب‌ین وضوح الارقام آدلی اثرینده بایاتی بیر شعبه کیمی گؤستریلمیشدیر، آنجاق اونون کشف‌الحقایق مثنوی آدلی باشقا اثرینده آیریجا اولاراق هم بایاتی قاجار هم ده بایاتی تورک، بایاتی، بایاتی کورد و بایاتی شیراز آدلارینا راست گلیریک. بایاتی قاجار؛ سون زامانلاردا، داها دوغروسو ۱۹ و ۲۰ – ینجی عصیرلرین موسیقی جدوللرینده آرتیق بیر موغام کیمی تانینمیشدیر. تارچی میرزه فرج رضایئو بو موغامی آشاغیداکی شعبه‌لر و گوشه‌لر ایله گؤسترمیشدیر: بایاتی قاجار، بایاتی تورک، قاتار، بایاتی�� چوبان بایاتی، حیجاز، گبری، شکسته فارس. ۱۹۲۵ – ینجی ایلده عوزئییر حاجی بیگلی‌نین رهبرلیگی آلتیندا تشکیل اولونان موسیقی توپلانتی‌سیندا بو موغاما راست گلمیریک. آنجاق احمد باکیخانوو-ون پروقرامیندا بو حیصه‌لرله: مایه، حسینی، شیکسته فارس، زیل زابول، بایاتی قاجارا ایاق و ۲۰ –ینجی عصیرین ایکینجی یاریسیندا یاشایان تارزن؛ کامیل احمدوو-ون پروقرامیندا آشاغیداکی شعبه‌لر و گوشه‌لر مؤوجود دور: برداشت، مایه، حسینی، شیکسته فارس، زیل بایاتی قاجار، زمین خارا، دوگاه، روح الارواح، ماورالنهر، شاه ختایی، بایاتی قاجارا ایاق. بو پروقراملاری بیر ییری ایله قیاس ائتدیکده گؤروروک کی بو گون بایاتی قاجاردا ایفا اولونان شعبه‌لر و گوشه‌لر تکجه کامیل احمدوو-ون ایفاسی ایله اوست اوسته دوشور. حال بو کی بوگونکو ایفا ایله میرزه فرجین پروقرامی آراسیندا تکجه بایاتی قاجار و شیکسته فارس شعبه‌لرینده و احمد باکیخانوو – ون ایفاسی ایله قیاس اولوندوقدا: مایه، حسینی، شیکسته فارس، بایاتی قاجارا ایاق شعبه‌لر و گوشه‌لرینده اوخشارلیق گورونور. نهایتده بو گون آذربایجاندا بایاتی قاجار موغامی بو شعبه‌لر و گوشه‌لرله ایفا اولونور: برداشت، مایه، حسینی، شیکسته فارس، زیل بایاتی قاجار، زمین خارا، دوگاه، روح الارواح، ماورالنهر، شاه ختایی، بایاتی قاجارا ایاق.\nبرداشت (Bərdaş)- گیریش: بایاتی قاجارین برداشتی راست کیمی نوروز رونده آدلانیر. آنجاق بایاتی قاجار برداشتی راستین عکسینه اولاراق چوخ قیسا، سؤز واسیطه‌سی ایله یوخ بلکه آواز ایله ایفا اولونور، حال بو کی راستین برداشتیندا موغنی غزل اوخومالی‌دیر. بونلارین موسیقی‌سی ده بیری بیریندن فرقلی‌دیر. بئله کی بونلارین تکجه آدلاری عئینی‌دیر. راستین برداشتی عیراق شعبه‌سینه اساسلانیرسا و اوندان راست موغامی‌نین قوخوسو گلیرسه، بایاتی قاجارین برداشتی؛ بایاتی قاجار احوال و روحیه‌سینی خاطیرلادیر و اونون موسیقی‌سی ده معین قدر زیل بایاتی قاجارا بنزه ییر. بو آد عئینیلیگی گاهدان باشقا موغاملار دا گؤرونور. میثال اوچون راهاب و شوشتر ده برداشت امیری اوستونده اولور. بو اونو گؤستریر کی بو موغاملار بیر لادا منسوبدورلار. بورادا دا بایاتی قاجار؛ راست عاییله‌سینه عایید اولدوغو اوچون، اونون برداشتی راست برداشتی ایله عئینی آددادیر.\nمایه (Mayə) – تَمَل: باشقا موغاملاردا اولدغو کیمی بایاتی قاجار موغامیندا دا اساس شعبه مایه \/ تمل‌دیر. داها دوغروسو تاریخ بویو بو موغامین مایه‌سی اونون باشقا شعبه‌لری و گوشه‌لرینی اؤز اطرافینا توپلامیش و بایاتی قاجار موغامی بورادان اورتایا گلمیشدیر. بایاتی قاجارین مایه‌سی معین قدر حوزونلو دور و گویا بیر چاغیریش کیمی‌دیر و دینله ییجی‌نی دوشونمه گه چاغیریر. بو چاغیریش احوال و روحیه‌سی بو موغاما ائله بیر خاصیت وئرمیشدیر کی اونون شعبه‌لری و گوشه‌لری، دینی موسیقی ده او جومله‌دن نوحه، مرثیه، آذان و موناجات کیمی دینی موسیقی‌لرده گئنیش یایلمیشدیر. خاطیرلاتماق لازیم‌دیر کی گونئی آذربایجاندا و ها بئله ایراندا و بوتون ایسلام دونیاسیندا شؤهرت قازانان اردبیللی حاج رحیم موذن-ین وئردیگی آذان؛ بایاتی قاجار موغامی اوسته و داها دقیق دئسک اونون باشلانیش جومله‌لری\/قورآن کریمین «توکلت علی الحی الذی …» آیه‌سی\/ بو موغامین مایه‌سی اساسیندا و آذانین اؤزو بایاتی قاجار، دوگاه و شور موغاملاریندا ایفا اولونان «روح الارواح » گوشه‌سی اساسیندا قورولموشدور. بئله لیکله بورادا بو موغامین چاغیریش احوال و روحیه‌سی ایسلام شریعتی‌نین عنعنه‌لریندن اولان آذان [آذان ایسه ناماز قیلما اوچون، چاغریش دئمکدیر] ایله بیرلشه‌رک، حاج رحیم موذن‌ین بو آذانی‌نی ابدی و قالارقی بیر اثره چئویرمیشدی.\nحسینی(Hüseyni): بوندان اؤنجه راست و ماهور هیندی موغاملاریندا حسینی حاققیندا اطرافلی معلومات وئریلمیشدیر. حسینی بیر گوشه اولاراق راست عاییله‌سینه منسوب اولان بوتون موغاملاردا – راست، ماهور هیندی، اورتا ماهور، بایاتی قاجار و دوگاه – ایفا اولونور. بایاتی قاجارین مایه‌سی بیتمه‌دن اؤنجه ایفاچی؛ حسینی گوشه‌سینه کئچمه لی و بو گوشه ده معین قدر گزیشدیکدن سونرا بایاتی قاجارین مایه‌سینه ایاق وئرمه لیدیر. سونرا ایسه رنگ چالینمالی‌دیر.\nشیکسته فارس (Şikəstə Fars): شیکسته فارس سئگاه موغامینا منسوبدور و اونون دوغما یئری سئگاه لادی‌دیر، آنجاق بیر چوخ موغاملاردا ایفا اولونور. شیکسته فارس شوعبه‌سی‌نین ایفا‌سی ایله ایفاچی مؤوقتی اولاراق سئگاه موغامینا داخیل اولور و بایاتی قاجار مایه‌سینه کئچید آلماقلا بو شوعبه‌دن چیخیر. شیکسته فارسین بایاتی قاجار موغامیندا ایفا اولونماسی بو موغاما داها دا حوزن و کدر وئریر. شیکسته فارسدان علاوه گاهدان موبریقه ده اونون آردینجا ایفا اولونور. خاطیرلاتماق لازیم‌دیر کی شیکسته فارس دا راست عاییله‌سینی‌نین بوتون موغاملاریندا ایفا اولونور.\nزیل بایاتی قاجار (Zil Bayatı Qacar): آذربایجان موغاملاریندا موعین قدر شوعبه‌لر وار کی آذربایجاندا موغام صنعتی‌نین انکشافی نتیجه‌سینده ووجودا گلمیشلر. او جومله‌دن بیر پارا شوعبه‌لری آد آپارماق لار کی موعین موغامین مایه‌سی اساسیندا قورولموش و داها دوغروسو بو شعبه‌لر مایه‌نین زیلده تکراری‌دیر. او جومله‌دن زیل بایاتی قاجار، زیل بایاتی شیراز، زیل زابول، زیل شاهناز، زیل قاتار، زیل سئگاه. بو شعبه‌لر بیر نئچه جهتدن موغامین مایه‌سی ایله سئچیلیر. بیر: آدیندان بللی اولدوغو کیمی زیل پرده‌لرده ایفا اولونورلار، حال بو کی موغامین مایه‌سی عمومیتله بمده ایفا اولونور. ایکی: مایه یه‌نیسبت سورعتله و قیسا شکیلده ایفا اولونور. ایندی ایسه بو اوزللیکلر زیل بایاتی قاجاردا دا مووجوددور. بئله لیکله زیل بایاتی قاجارین موسیقی‌سی مایه‌نین عیئنی‌دیر ، آنجاق ایشاره اولوندوغو کیمی معین قدر سورعتله، جَلد و ها بئله اختصارلا ایفا اولونور.\nزمین خارا (Zəminxara): زیل بایاتی قاجارین ایفاسیندان سونرا ایفاچی اونا ایاق ائدرک زمین خارا شوعبه‌سینه دوشور. زمین خارا لوغت باخیمیندان ایکی حیصه‌دن عیبارتدیر: زمین = یئر و خارا = تیکان. اوست اوسته تیکانلی یئر آنلامینی داشییر. زمین خارا دینی مراسیملرده ان چوخ ایفا اولونان شوعبه‌لردن بیری‌دیر. اونا گؤره بیر شوعبه کیمی چوخلو شؤهرت قازانمیشدیر. حتی حال حاضیردا بو شوعبه ایله تانینان بیر نئچه تصنیف مؤوجوددور.\nدوگاه (Dugah): زمین خارادان سونرا دوگاه ایفا اولونور. دوگاه بایاتی قاجاردان علاوه شور موغامیندا دا بیر شعبه کیمی ایفا اولونور و عئین حالدا راست عاییله‌سینه منسوب اولان موستقیل بیر موغامین آدی‌دیر. دوگاه فارس سؤزو اولموش و لوغت باخیمیندان دو = ایکی، گاه: یئر، اوست اوستده ایکینجی یئر دئمکدیر. آنجاق بو هئچ ��ه بو دئمک دگیل کی بو گون آدلاری فارس یا عرب اولان سؤزلر فارس خالقینا یا فارس موسیقی‌سینه عاییددیرلر، بلکه کئچمیشده موغام آدلاری اوچ دیل اساسیندا – عربجه – فارسجا و تورکجه یارانمیشدیر. قدیم موسیقی ده بئله بیر بولونتولر اولموشدورسا آنجاق ایندی داها اونلارین تکجه آدی مؤروجوددور. بو آدلار ایله بو موغاملارین خاصیتلری همیشه اویغون دگیل، بلکه تام فرقلی‌دیر. باشقا سؤزله دئسک حال حاضیردا دوگاه، سه گاه، چارگاه و پنجگاه کیمی موغاملاری تکجه موغام آدلاری‌دیر. بوندان باشقا او آدلارلا، موغاملارین آراسیندا هئچ بیر ایلگی یوخدور.\nروح الارواح (Ruh_ül_ərvah): دوگاه شعبه‌سی‌نین ایچینده بیر نئچه گوشه ده ایفا اولونور، روح الارواح اونلاردان بیری‌سی‌دیر. روح الارواح؛ شور، بایاتی قاجار و دوگاه موغاملاریندا ایفا اولونور. او عرب دیلینده روحلار روحو دئمکدیر.آنجاق باشقا بیر پارا موغام آدلاری کیمی اونون دا بئله آدلاندیرماسی‌نین سببی بورایا قدر هله ده بللی اولماییب.\nماورالنهر(Mavəra_ü_nəhr): بو گوشه ده، دوگاه شوعبه‌سی‌نین ایچینده ایفا اولونور، ماورالنهر؛ بایاتی قاجار موغامیندا ایکی یئرده ایفا اولونور. بیر دوگاه شعبه‌سی‌نین ایچینده و روح الارواح و شاه ختایی گوشه‌لری آراسیندا، بیر ده ایسه شاه ختایی گوشه‌سیندن سونرا، بو گوشه‌لره بیر اَیاق کیمی ایفا اولونور. ماورالنهر قدیم تورکوستاندا بیر ولایت آدی اولموش و آنلامی «چایین او طرفی»‌دیر. چایدان مقصد جئیحون چایی‌دیر. قدیم ماورالنهر ولایتی بو گون قازاخیستان، قیرغیزیستان، اؤزبکیستان و تاجیکیستان مملکتلری آراسیندا بؤلونموشدور. ماورالنهر دوگاه موغامیندا دا ایفا اولونور.\nشاه ختایی (Şah Xətayi): شاه ختایی؛ بایاتی قاجار موغامی‌نین سون گوشه‌سی‌دیر. شاه ختایی؛ آدیندان بللی اولدوغو کیمی آذربایجاندا و ایراندا ایکی عصیردن چوخ سورن صفویلر حؤکومتی‌نین قوروجوسو؛ شاه اسماعیل-ین شعر تخلوصودور. بوتون موغاملارین شعبه‌لری و گوشه‌لری آراسیندا راست عاییله‌سینه منسوب اولان موغاملار و اونلارین شعبه‌لری، گوشه‌لری و حتی اَیاقلاری کیمی بیری بیرینه بنزر باشقا موغام حیصه‌لری یوخدور. ایفاچی؛ اورتا ماهور، ماهور هیندی، راست، بایاتی قاجار، دوگاه، قاتار و هئیراتی موغاملاری‌نین اَیاقلارینی بیری بیری ایله قاریشیق سالمامالی‌دیر. بو بنزرلیک‌لر بایاتی قاجار و دوگاه موغاملاری آراسیندا داها چوخ گورونور. عئین حالدا بایاتی قاجار موغامی‌نین اؤز گوشه‌لری و شوعبه‌لری آراسیندا اوخشارلیقلار داها دا چوخدور. اونا گؤره ایفاچی بونلارین ایفاسیندا ان چوخ دیقتله یاناشمالی‌دیر.\nبایاتی قاجارا ایاق: ایفاچی شاه ختایی گوشه‌سی‌نین ایفاسیندان سونرا بیر داها ماورالنهر گوشه‌سینه قاییتمالی و بئله لیکله بو گوشه‌لره ایاق وئرمه لیدیر. سونرا ایسه عنعنه یه صادیق قالاراق، موغاما ایاق وئرمک مقصدی ایله بایاتی قاجارین مایه‌سینه قاییتمالی و مایه ده گزیشدیکدن سونرا موغامین ایفاسینا یئکون وورمالی‌دیر. بایاتی قاجارین یوخاری داکی شوعبه‌لر و گوشه‌لرین‌دن علاوه؛ واخت ایله متعلیم عمی و آغا خان عبد اله یئو طرفیندن ده باشقا شعبه‌لر و گوشه‌لر او جومله‌دن عوشاق، سارنج، سئگاه و عیراق ایفا اولونموشدور.\nبایاتی قاجار موغامی‌نی تحلیل ائتدیکده گؤرونور کی او باشقا موغاملار لا قیاس اولوندوقدا: بو موغام ی��نی بیر موغام اولموش و ائله ده اوزون تاریخی یوخدور. قوزئی آذربایجاندا ساوئتلر دؤنمینده حؤکومت طرفیندن دینی مضمونلار داشییان موسیقیلرین ایفاسینا سون قویما مقصد ایله دوگاه موغامی‌نین ایفاسی محدودلاشدیریلمیش و حتی چوخ زامانلار یاساق ائدیلمیشدیر. بورادا احمد باکیخانوو کیمی بؤیوک موسیقی خادیملری‌نین چالیشماسی نتیجه‌سینده دوگاه موغامیندا یاساق ائدیلن گوشه‌لر و شعبه‌لر بایاتی قاجارا علاوه ائدیلمیش و بایاتی قاجار موغامی اونلاری اؤزونده توپلایاراق بوگونکو شکیله دوشموشدور. بئله لیکله بایاتی قاجارین شوعبه‌لر و گوشه‌لری‌نین بیر چوخو ایلک اؤنجه دوگاهدا اولموش و ایندی ایسه بایاتی قاجار ترکیبینده ایفا ائدیلیر.\nبایاتی قاجار موغامی‌نین ایفاچیلاری سای باخیمیندان بارماق ساییندان آرتیق اولمامیشدیر. حال حاضیردا جبار قاریاغدی اوغلو و شکیلی علسگر-‌دن بایاتی قاجار، مجید بهبودوو- دان زمین خارا، آسلان صفروو-دان شاه ختایی کیمی قیسا سس یازیلاری مؤوجوددورسا،آنجاق بایاتی قاجاری ایلک دفعه اولاراق بیر موغام کیمی هانسی ایفاچی طرفیندن و نه زامان ایفا اولونودوغو هله ده بللی دگیل. ایگیرمینجی عصیرین ایکینجی یاریسیندا اونون اوستالیقلا ایفاچی‌سی متعلیم متعلیموو اولموشدور. حال حاضیردا اونون ایفاسیندان ایکی موختلیف ایفا الیمیزه گلیب چاتمیش و اونون باشقا سس یازیسی بو گون تانینمیش تارزن واله رحیموو-ون آرشیوینده قورونوب ساخلانیلیر. متعلیم عمی ایفالاری‌نین بیرینده بایاتی قاجاری آشاغیداکی شوعبه‌لر و گوشه‌لر ایله ایفا ائتمیشدیر: « مایه، حسینی ، شیکسته فارس، موبریقه، عیراق، دوگاه، زیل بایاتی قاجار، زمین خارا، دوگاه، ماورالنهر، سارنج، شاه ختایی، ماورالنهر، بایاتی قاجار- اَیاق ».\nبایاتی قاجار موغامینی متعلیم عمی‌دن سونرا قولو عسگروو و باکیر هاشیموو مهارتله اوخوموشلار. بو موغام قولو عسگروو –ون رئپرتووارینا اؤزل یئر توتموش و او دفعه‌لرله بو موغاما موراجیعت ائتمیشدیر. او ایفالاری‌نین بیری‌سی‌نین سونوندا «بیر قوش گلیر بربردن» آدلی گؤزل خالق ماهنی‌سینی دا ایفا ائتمیش و بو موغامین ایفاسینا داها دا گوزللیک وئرمیشدیر. حال حاضیردا آذربایجاندا بایاتی قاجار موغامی‌نین یگانه ایفاچی‌سی بؤیوک موغنی آغاخان عبدالله یئو‌دیر. آغا خان عبدالله یئو بو موغامی یئنی نفسلرله، اوزونه مخصوص اولان بیر اوسلوب ایله و داها گئنیش شکیلده ایفا ائتمیشدیر. بو قلم صاحیبی بو گونه قدر آغاخان عبدال یئو-دن دؤرد موختلیف ایفا دینله میشدیر کی هر بیری باشقاسیندان فرقلی و چئشیدلی شکیلده ایفا اولونوشدور. آغا خان عبداله یئو بو موغامی او قدر گئنیش شکیلده ایفا ائتمیشدیر کی اوندان بو گون ۴۴ دقیقه لیک اوزونلوغوندا بایاتی قاجار ایفاسی مووجوددور. بو موغامین اینسترومنتال ایفا دا ان مهارتلی ایفاچی‌سی کامانچادا، بؤیوک کامان اوستاسی هابیل علیئوو، تاردا ایسه وامیق محمد علی یئو اولموشدور.\nقایناقلار:\nزهرابوو رامیز (۱۳۸۸): موغامات آذربایجان، ترجمه مجید تیموری فر، تبریز.\nعبد المومن بن صفی الدین (۱۳۴۶): رساله موسیقی بهجت الروح، ترجمه محمد تقی مایلی، تهران، انتشارات بنیاد فرهنگ ایران.\nفرزانه، م . ع (۱۳۹۱): آذربایجان خلق ادبیاتیندان بایاتیلار، سکگیزینجی نشر، تهران، اندیشه نو.\nمراغه ای، عبدالقادر بن غیبی حافظ (۲۵۳۶): مقاصد الالحان، به اهتم��م تقی بینش، چاپ دوم، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب.","num_words":2837,"character_repetition_ratio":0.083,"word_repetition_ratio":0.012,"special_characters_ratio":0.214,"stopwords_ratio":0.002,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":384418.5,"cluster_detection":-1}
+{"text":"بیلیندیگی کیمی ایران ممالیکی محروسه سینده کی فارس اولمایان میللتلر آراسی مییلی بیلینجین گلیشمه سی فارس سول تشکلاتلاریندا اولان آذربایجانلیلارا دا تکان وئره جک گؤرونور. بو تشکیلاتلاردا کئچمیشده داها فارسجا تمیز دانیشا بیلسک، تشکیلاتدا یوکسک وظیفه لره نائیل اولا بیله ریک دئینلر بوگون میللی مسئله باخیمیندان فارس تشکیلاتلاری اوچون چتینلیک تؤره تمیش اولاجاق گؤرونورلر. فارس ایستعمارینی ایران ممالیکی محروسه سینده فارس اولمایان میللتلره یوکله مه گه چالیشان تمامیتچیلرکئچمیشده تشکیلاتلاریندا بیر آیاقچی رولوندا گؤرونن عضولره قانع ائدیجی جاواب وئره جک قابیلیتینده گؤرونمورلر. اونلار بو دفعه آشاغیدا گؤره جه گیمیز کیمی علی کشتگر دک میللی مسئله نی شهروندلیق ساحه سینه دوشوره رک ایرانچیلیق دئیه فارسچیلیق قارشیسیندا بیز فارس دگیلیک دئینلره ایرانلی دگیلسینیز ایرانی ترک ائدین دئیه قالخماغا چالیشیرلار. بیلیندیگی کیمی بیر آز سیخیشدیقدا کاسا کوزه لرینی گؤتوره رک هانکی سیچان دلیگینه گیره جکلری ده بللی دگیل. ایندی ایسه »دارا گلستان« آدلی فارس تمامیتچیسی نین فیکیرلرینی فارس سول تشکیلاتلارینا توهمی اولانلار اوچون »حق تعیین سرنوشت ملل« موضوعسوندا بعضی پاساژلارینی بیرلیکده گؤزدن کئچیرمه گه چالیشاق، اوخویوروق:\n\" ....اين موضوع که آيا امکان گذار يک پارچهء ايران از حکومت مذهبی حاکم وجود دارد يا خير ذهن بسياری از وطن دوستان را بخود مشغول کرده است. اهميت اين موضوع وقتی بيشتر ميشود که آدم ميبيند برخی از صاحبان نظر بخاطر ترس از تجزيهء ايران آگاهانه خواستهای خود را به اصلاح رژيم از درون محدود ميکنند\"(1).\nاوسته گؤروندوگو کیمی فارس ایستعمارچی قووه لرین دئموکرات مئابلیق ایددعاسیندا گؤرونمه گه چالیشمالارینا باخمایاراق ایران ممالیکی محروسه سینده کی تئوکراتیک حاکیمتی اولدوقجا تمکین ایله فارس اولمایان میللتلره حق وئرمه دن و ایران ممالییکی محروسه سینده کی میللی ظولمو حلل ائتمه دن فارس کیرواتچیلارینا تحویل وئریلمه سینین طرفداریدیرلار. فارس تشکیلاتلارینین رئفراندوم آدینا یولا سالدیقلاری توز دا بو دوغرولتودا دگرلندیرمه لیدیر. گئنه ده اوخویوروق:\n\"... البته اشکال کار اين دسته اين نيست که در مواجه شدن با چنين خطری اگر جدی باشد دست به تعديل مبارزه ميزنند، بلکه در اين است که برای رفع اين خطر بر عليه کسانی که بنادرست مقولهء \"حق تعيين سرنوشت ملل\" را طرح ميکنند به مبارزه ای همه جانبه دست نمی زنند. اين برخورد پاسيو از جانب روشنفکران متعهد اين اجازه را به افراد و عناصر مغرض ميدهد که در اين مورد، بخصوص مرز ندانستن يا بد فهمی با مرز مرض و غرض رامخدوش کنند\"(1).\nاوسته گؤروندوگو بو دئموکرات مئابلار تهراندا حاکیم اولان نیظام و اینتیظاما موخالیفت ایددعاسیندا گؤرونمکلرینه باخمایاراق یئری گلرسه یوگسلاویداکی میلوسوویچ و ژنراللاری دک تانکلار آرخاسیندا اوتوراراق فارس اولمایان ایران ممالیکی محروسه سینده کی توپلوملارا دیوان توتماغا چالیشاجاق گؤرونورلر. دئمک بونلارین دئموکرات مئآب و یالانچی پوزلارینا آلدانان فارس اولمایان آیدینلار زاما��ی الدن وئرمه دن اؤز میللی ریسالتلرینی درک ائدرک فارس تشکیلاتلارینا آیاقچیلیق ائتدیکلری ایشلریندن ال گؤتورمه لیدیرلر. گئنه ده اوخویوروق:\n\".... مارکسيست لنينست ها به اصل حق تعيين سرنوشت به مثابه يک اصل بنيادی باور دارند و آنرا همواره تا زمانی که لنينيست کور کورانه اطاعت ميشد ترويج ميکردند. بدون توجه به اينکه ما امروز مارکسيسم لنينيست را قبول داشته باشيم يا نه، لازم است روشن شود که اساسا چنين اصلی وجود دارد يا خير؟ \"(1).\nبورادا کئچن 80 ایل ایچریسینده فارس اولمایان میللت اوولادلارینی مارکسیست و لئنینیست آدینا اؤز میللی فیکیرلریندن یاییندیرماق آچیقجا اورتادا گؤرونور. دئمک فارس دیل و مدنیت هئگمونیسینه توخونولمورسا (باخ اوسته: تا زمانی که لنینیست کورکورانه اطاعت میشد ترویج میکردند.) یئری گلدیکده » حق تعیین سرنوشت ملتها« مقوله سینی بیر آلداتما (اوغلوم قیزیم صاباح سنه قاقا وئره جه گم) کیمی ایران ممالیکی محروسه سینده کی فارس اولمایان میللت اوولادلاری اؤز میللی سیاسی، مدنی و ایجتماعی تشکیلاتلارینی قورماسین و دووشانلیق یوخوسوندان آییلماسینلار دئیه اویقون گؤرونورموش. گئنه ده اوخویوروق:\n\" .... و اگر وجود دارد همانی است که چپ های ايرانی به تبعييت از سياست های عملی شوروی سابق درک ميکردند؟ به اعتقاد نگارنده آنچه که در ميان چپ مرسوم بوده و افراد مغرض يا نادان با سوء استفاده از آن امروز داعيهء تجزيهء ايران را مستند به آن ميکنند، هرگز در آثار مارکس، انگلس و لنين وجود نداشته و ندارد.\"(1).\nدئمک، بورادا کئچمیش 80 ایلده کی بوش شعارلارین ماهیتی اورتایا چیخیر. میللتلر مقوله سینده میللتلرین اؤز گله جگینی قبول ائتمه گن ایدئولوژو قوللاری نه اوچون اینسانلیقدان و حقوق برابرلیگیندن دم وورماغا چالیشیرلار؟ بونلار شعار وئردیکلری نیظام و اینتیظام میللیت مسئله سی حل اولموش توپلوملار ایچریسینده سوسیالیسم دئدیکلری دوزنده ده اؤز عکسینی تاپمایاجاقدیر. دئمک، ساده ایشچی ایله متخصص و متفکیر برابر اولمایاجاق گؤرونور. مسئله برابرلیک اساسیندا دگیلسه، بو حضراتلار ایجتماعیتی نه اوچون آلداتماغا چالیشیرلار؟ گئنه ده اوخویوروق:\n\"... آنچه که امروز دستمايه اندک شيخ خزعلی ها، آذريهای خواهان تجزيه و يا ديگر تجزيه طلبان وطنی است، اصلی من در آوردی است که با تمام قوا بايد درمقابلش ايستاد. هر گونه عقب نشينی در مقابل تجزيه طلبان نتنها خطرناک است بلکه با ايجاد امکان برای نظام حاکم بر ايران، بر عمر آن می افزايد.\"(1).\nاوسته گؤروندوگو کیمی بونلار ایران ممالیکی محروسه سینده کی فرهنگی و مدنی حرکتلری تحمل ائده جک گؤرونمورلر. بونلار اوچون فارس مقوله سی اینسانلیق مقوله سی ساییلیر. هرکس فارس اولمانی و فارس ایستعمارینی قبول ائدرسه، نفس چکمه گه حقی وار. فارس شوونیسم و ایستعمار مقوله سینه تسلیم اولمایانلار فارس شوونیسیتلری و اونلارین آلداتیلمیش قوللاری نین غضبینه دوچار اولاجاق گؤرونورموش. گئنه ده اوخویوروق:\n\".... نگاهی به \"برنامه\" برخی نيروهای \"چپ\" کافی است که اين احساس را در آدمی بوجود بياورد که بد فهمی تا کجاها رسوبات خود را باقی گذارده است. جنگ جهانی اول و پيامد های آن قبل از آنکه جنگ پايان يابد، بحث اينکه با مللی (کشورهائي) که زير سلطه امپرياليستها بوده اند چه بايد کرد، از جمله در آمريکا با دکترين مدون ويلسون وجود داشت و دنبال ميشد. بنا به اين دکترين ملل دربند نه تنها می بايست آزاد ميشدند بلکه کشوری که آن ملت يا کشور را بخود الحاق کرده و به بند کشيده بود موظف ميشد که کمک های معينی را نيز به ملت يا کشور آزاد شده در اين راه برساند. اينگونه است که آنچه که لنين و قبل از آن انگلس بعنوان \"ملل\" از آن نام ميبرند معنای تاريخی روشنی داشته و به هيچ روی نبايد و نمی تواند دست مايهء تجزيه طلبان در ايران باشد\"(1).\nاوسته کی ایفاده لری اوخودوقدا فارس ایستعمارینین فیکیر ملغمه سی ایله داها یاخشی تانیش اولوروق. دئمک، فارس سول تشکیلاتلارنین پروقرام و اساسنامه لری 1990 اینجی ایلدن دگیل، بو تشکیلاتلار فارس دیل و مدنیتی اساسیندا قورولدوغو گوندن اونلارین پروقرام و اساسنامه لری اؤز گونده لیگینی قوروموش گؤرونوردو. ندن فارس ایستعمارچی قووه لری و اونلارین یانچیلاری بوگون فارس سولچولارینی آنلاماز (باخ اوسته: بد فهمی تا کجاها ...) دئیه قلمه آلیر دئدیکده بو مسئله نین جاوابی فارس سولچولارینین آنلاماز اولدوغوندا دگیل، ایران ممالیکی محروسه سینده کی فارس اولمایان دیل و مدنیت نماینده لری نین فارس بویوندوروغو بیزیم وارلیغیمیزا سون قویور مقوله لرینده آختاریلمالیدیر. گئنه ده اوخویوروق:\n\".... مقولهء ملل تحت ستم که بايد حق تعيين سرنوشت را به آنها داد اصولا مقوله ای است که به اعتقاد لنين از عوارض جانبی ظهور امپرياليسم است که در سوسياليسم بايد حل شود و اين امپرياليست ها هستند که مورد خطاب قرار دارند. نتنها ملل مورد نظر او شامل حال اقوام ساکن ايران نميشود بلکه اصولا مربوط به سرزمين هائی است که کشور های امپرياليستی با زور به خود الحاق کرده و يا بشکل مستعمره در آورده اند. لنين با استناد به انگلس معتقد است که تا پيش از ظهور امپرياليسم مرزها مرزهای طبيعی بوده اند و اين مرزهای طببيعی به هيچ روی منظور لنين و انگلس نبوده است\"(1).\nدئمک عوامفریبلیگین ده حددی و حئسابی وار. اوسته گؤروندوگو کیمی بیر یاندان لنین، مارکس اثرلرینده میللتلرین اؤز مقدراتینی بلیرله مک مووضوسوندن بیر سؤز یازیلمادیغینی (باخ :مارکسيست لنينست ها به اصل حق تعيين سرنوشت به مثابه يک اصل بنيادی باور دارند .... ، هرگز در آثار مارکس، انگلس و لنين وجود نداشته و ندارد. باخ (1) باشقا یاندان بو مسئله دن فقط امپریالیستی مملکتلر علیهینه بیر چوماق کیمی ایستیفاده ائدیلمه سی لازیم اولان مقوله دیر دییلمه سی ده کئچمیش 80 ایلده ایران ممالیکی محروسه سینده آمریکا کاپیتولاسیونو علیهینه آخان قانلارا سایقیسیزلیق ائتمک دئمکدیر. دئمک، آچیقجا دییلیرسه، لنین اؤزو ده 1918 ده چار حاکیمیتی علیهینه قوزی آذربایجان جومهوریتی نین موستقیللیگینی تبریک دئمه سی و 1920 ده قیزیل اوردو طرفیندن بو جومهوریتی ایشغال اولماسینی بیر ایشغالچی گوج کیمی قیزیل اوردویا تبریک دئمه سی لنین ده ماهیتینی اورتایا قویور. بئله لیکله سولچولوق آدی آلتیندا فارس تشکیلاتلاریندان فارس اولمایان ایسنانلارین ترخیص اولونمالاری گونون مسئله سینه چئویرمیش اولور. گئنه ده اوخویوروق:\n\"....لنين در مقابل اين سياست امپرياليستي، سياستی سوسياليستی را قرار ميدهد و ميگويد: \"جامعه سوسياليستی هرگز قادر نخواهد شد با توسل بزور ملت هائی را دربست به خود ملحق کند.... در چنين شرايطی هرگونه امکان سلطه ملی توسط قدرت خارجی از بين می رود.\" مثال های متعددی که لنين می آورد جای هيچ ترديدی نميگذارد که سلطه خارجی به چه معناست؛ مانند سلطه آلمان ها بر بلژيک، سلطه انگليس بر هندوستان، مصر، ايرلند، آفريقا، مسائل مربوط به ترکستان، فنلاند، اوکرائين، جدائی نروژ از سوئد و...لنين حق تعيين سرنوشت را برای \"الحاق\" شده ها برسميت ميشمارد و الحاق را تعريف ميکند. \"چنانچه، هرچند به ميزان اندک، دلواپس تعميق اصولمان از نظر تئوريک هستيم و ميخواهيم فرمولبندی روشن و دقيقی برای آن پيدا کنيم نمی توانيم از زير اين مسئله که الحاق چيست طفره برويم.\"(1).\nاوسته گؤروندوگو کیمی بورادا فارس ماددیگرایلاری (فارس سولچولاری و یانچیلاری) ایستمار مقوله سینی یالنیز کلاسه ائدیلمیش بیچیمده ایضاح ائتمه گه چالیشیرلار. آنجاق دیل و مدنیت اساسیندا فارس ایداری اورگان و تشکیلاتلارینی ایران ممالیکی محروسه سینده کی فارس اولمایان میللتلرین نظریندن یاییندیرماغا چالیشیرلار. دئمک، اینگیلیس ایستعماری هیندوستاندا رسمی ائتمیش اینگیلیس دیلی واسیطه سی هیندوستانداکی اداره اورگانلاری طرفیندن هیندوستانین وار دوولتینی، یئر آلتی قایناقلارینی سؤمورور، حاکیمت داییره لرینی معیین ائدیردی ایسه، کئچمیش 80 ایلده ایران ممالیکی محروسه سینده کی رسمی اولموش فارس دیل و مدنیتی اساسیندا ایران ممالیکی محروسه سینده کی فارس اولمایان دیل و مدنیتلر یوخ ائدیلمیر می؟ فارس دیل و مدنیتینه اساسلانان فارس ایستعماری ایرانلی اولمانی فارس اولماق ایله ایضاح ائتمه گه چالیشمیرمی؟ ایلحاق مقوله سیندن دانیشیلدیقدا دیل و مدنیت باخیمیندان فارس اولمایان ایران ممالیکی محروسه سینده کی تورپاقلار(ائتنیک آذربایجان، کوردوستان، عربیستان، تورکمنیستان، بلوچیستان و ساییره) نه اوچون فارس دیل و مدنیتی ایله عینیلشمیش گؤستریلیر؟ فارس مارکسیستلری باخیمیندان دیل و مدنیتلری قدغن ائده رک، فارس دیل و مدنیتینی ائتنیک آذربایجان، کوردوستان، عربیستان، تورکمنیستان، بلوچیستان و ساییره ده رسمیلشدیرمک ایران ممالیکی محروسه سینده کی فارس اولمایان بؤلگه لری ایلحاق ائتمک دگیل می؟ گئنه ده اوخویوروق:\n\".... . مفهوم الحاق معمولا مستلزم: 1- مفهوم قهر (اتصال قهر آميز). 2- مفهوم يوغ خارجی (اتصال منطقه بيگانه و غيره...) و گاهی نيز: 3- مفهوم تجاوز به وضع موجود... الحاق يعنی تجاوز به حقوق خود مختاری يک ملت و تعيين مرزهای يک دولت عليرغم اراده مردم. مخالف الحاق بودن، يعنی طرفداری از حق خودمختاری کردن. مخالف حفظ قهری هر ملتی در چارچوب مرز های يک دولت مشخص بودن. مخالف حفظ قهری ملل ستمديده در چارچوب مرزهای دولتی که آنها را الحاق کرده و اين همان طرفداری از حق ملل در تعيين سرنوشت خويش است\"(1).\nدئمک، اوسته گؤروندوگو کیمی دولاییلی اولاراق » حق ملل در تعیین سرنوشت خویش« مقوله سی فارس تشکیلاتلارینداکی فارس اولمایان قوللوقچولاری آلداتماق اوچون وورقولانمیش اولور. ایندی گؤرک، بو اوسته کی مقوله لرین هانکیسی فارس ایستعمار قووه لری طرفیندن رعایت ائدیلیر:\n1925 میلاد ایلینده قاجار امپراتورلوغو علیهینه ووروشان آذربایجان مجاهیدلری تهرانین »اتابگ« باغیندا فارس ایستعمارچیلیغینا یئریکله گن فارس میللتچیلری طرفیندن گولللنیرلر. مشروطیت قانون اساسی سیندا نظرده توتولموش انجمن ایالتی و ولایتی رضا میرپنج واسیطه سی ایله آرادان قالدیریلیر. کئچمیشده دیوان دیلی اولان فارسجا زوراکیلیقلا فارس اولمایان میللتلر اوچون رسمی ائدیلیر. آذربایجاندا شیخ مح��د خیابانی باشلیغی آلتیندا »آزادیستان« و سید جعفر پیشه وری باشلیغیندا »آذربایجان میللی حکومتی« تضییقلره اوغرادیقدان سونرا تهران و تبریز آراسیندا ایمضالانان موختاریت مقاوله نامه سی گؤز آردی ائدیله رک مینلر گوناهسیز اینسان قان دنیزینده بوغولمالی اولور. داها نه لر، داها نه لر؟؟\nگئنه ده اوخویوروق:\n\"..... ايران نه تنها بزور کشورها (ملل، خلق های) ديگری را بخود الحاق نکرده است بلکه در اثر هجوم دولت ها و ملل بيگانه بطور مدام بخشهای قابل توجه ای از خود را نيز از دست داده است. آيا همانگونه که آلمانيها و سوئدی ها ميبايست استقلال بلژيک و نروژ را برسميت می شناختند و آن سرزمين ها را ترک ميکردند ما حق نداريم از بقايای ملل متجاوز که خواهان تجزيه ايران هستند بخواهيم که اگر خود را ايرانی نميدانند سرزمين ايران را ترک کنند؟\"(1).\nدئمک بورادا مولیفین منظورو بیر چوخ پان ایرانیستلر دک قافقازلارداکی یارانمیش (قوزی آذربایجان، گورجوستان و ساییره ) جومهوریتلرمنظور اولور. بیلیندیگی کیمی بو تورپاقلارا صاحیب اولماق ایددعاسی دا قاجارلار منسوب اولدوغو میللته عایید اولمالیدیر، نه اینگیلیستان واسیطه سی ایله قاجار امپراتورلوغونو اله کئچیرمیش یئنی ایستعمارچیلیق ایددعاسیندا اولان فارس شوونیستلرینه.\nایران ممالیکی محروسه سینه قیومچولوق ایددعاسینا گلدیکده معین سرحدلر ایچریسینده دوولتلر یارانمادان قاباق (فرانسه اینقلابیندان اؤنجه) بوتون توپلوملار اؤز یاشاییشلارینی نظره آلاراق و یا هوجوملاردان اؤزلرینی قوروماق اوچون یئر کوره سی اوزره مهاجیرت ائتمه لی اولموشلار. دئمک، بوگونکو ایران ممالیکی محروسه سی ابدی اولاراق کیمسه نین ده ده مالی دگیل، مین ایل حاکیمیت ائتمیش تورک شاهلاریندان قالمیش تورپاقلاردیر. تورک اولان سلطان محمود قزنوی (قزنلی) فارس دیلینی ده بوگونکو ایران تورپاقلارینا گتیرمیش دئسک، یانیلمامیشیق. دئمک، گئتمه لی ده اولسا، بو دیلی گتیرن توپلومون قالیقلاری دگیل، بیر کالا صورتینده گلن بو دیلین قالیقلاری اولمالیدیر. انجاق اینسانلیق مقوله سیندن حرکت ائدرسک، فارسلاریندا اؤز یاشاییش محیطلری وار، باشقا خالقلارین دا. بیز بوگون اینسانلیق پرینسیبینی نظره آلاراق بیر کالا کیمی گلن دیلین قالیقلاری اولان فارسلارا دا فارس ولایتلرینده یاشاما حقی تانیماق و باشقالارینا بو حقی تانیتماق ایسته ییریک.","num_words":3358,"character_repetition_ratio":0.074,"word_repetition_ratio":0.02,"special_characters_ratio":0.232,"stopwords_ratio":0.001,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.997,"perplexity_score":227758.1,"cluster_detection":-1}
+{"text":"فاناتیزم، چاغیمیزدا خسته اولاراق تانینان “اجبار شخصیت تیپی” نه یاخین، آیری بیر شخصیت تیپینین دوشونجه سیستمی دیر. آدیندان دا آنلاشیلدیغی کیمی “اجبار شخصیت تیپینین” فیکیر، دوشونجه و ترپنیشی دویغولاریندان یوخ، بللی اجبارلاردان قایناقلانیر. “فاناتیک شخصیت تیپی” ایسه “اجبار شخصیت تیپی”ندن داها دا آغیر و دویغودان یوخسول شرطلر آلتیندا گلیشدیگی اوچون، دویغولارینین بؤیوک بؤلومو یوخ ائدیلدیگی کیمی، آینا سلولارینین دا چوخونلوغو ائلمینی (عملکردینی) ایتیریب و یوخ اولدوغوندان، اؤز وارلیغینا قارشی هئچ بیر دویغوسو اولمادیغینین یانیندا آیری انسان و یا حیوانلار قارشیسیندا دا دویغوسوزدور. عمومی شکیلده فاناتیک شخصیت تیپینی آیدینلاتماق و آچیقلاماق اوچون، اؤنجه لیک ایله بو شخصت تیپینین فاناتیک مسلمان کولتورو ایچینده کی گلیشمه سینی آنلاتماغا چالیشدیقدان سونرا، گؤرونورده (ظاهراً) هئچ بیر دین ایله ارتباطی اولمایان تیپ لرینی و بو شخصیت تیپلرینین هامیسینین کؤکونون عینی گلیشیم پروسه سینه و عینی دوشونجه سیستمینه دایاندیغینی آچیقلاماغا چالیشاجاغام.\nفاناتیک مسلمان کولتورو ایچینده گَلیشن شخصیت تیپی\nفاناتیک مسلمان توپلومونون دگر اولچولری “آتا ارکیللیک” و “کلمه” یه دایانماقدادیر. باشدا قران اولماق اوزره، حدیثلر، روایتلر، مثاللار، رساله لر و سونوندا دین مرجعلرینین بویوردوقلاری توپلومون دگر اؤلچولرینی بَلیرلَمکده دیر.\nآئیله ایچی ارتباطلار، دئملی بیر کیشینین آروادی ایله، بیر آروادین اری ایله، بیر آتانین اوشاغی ایله، بیر قیز اوشاغینین قارداشی ایله بیر اوغلان اوشاغینین باجیسی ایله ارتباطی، عاطفی و دویغوسال کؤکوندن آیریلیب، کلمه لر و بویوروقلار اساسیندا تنظیم اولونور. بیر آتانین قیزینی، بیر آنانین اوغلونو هانسی اؤلچوده سئویب، باغرینا باسابیلمه سی، هانسی یاشا قدر سئویب، باغرینا باسابیلمه سی، اؤز دویغولاری طرفیندن یوخ، بللی حکملرده قویولان اؤلچولره گؤره تنظیم اولور. باجی – قارداشلار آراسیندا دا عینی حکم لر سورَر. دار آنلامدا، آتا، آنا، اوشاق، باجی قارداشدان اولوشان آئیله ده اولدوغو کیمی گئنیش آنلامدا، عمی، دای، عمی اوغلو، عمی قیزی، خالا، عمه، خالا اوغلو، بیبی اوغلو و ….دان اولوشان گئنیش آئیله ده ایسه انسانین طبیعی دویغولارینا دایانان ارتباط شکیللری داها ائرکن و داها سیخی بیر شکیلده حکملر و بویوروقلار طرفیندن عیارلانیب، چرچوه لشدیریلیر. بونون یانیندا، بئله بیر آئله ده آتوریتر بیر سیستم ایشله مکده دیر. باشدا آتا اولماق اوزره، یاش اولاراق داها بؤیوک اولان اوغلان اوشاقلارینین اؤزلریندن کیچیکلر اوستونه بیر آوتوریته گوجو اعمال ائتمکلری، طبیعی شکیلده وار اولان گوج ایشلَتمه ایستَگینین یانیندا بیر ده توپلومون عمومی دگر اؤلچولریندن قایناقلانیر. ائوده بیرینجی سؤز صاحیبی آتا دیر. آتانین امرلری، ایستکلری و گؤزلَنتیلری، غیر معقول اولسالار بئله، آئیله نین اوبیری عضولری اوستونه زورلا یوکله نیرلر. آنانین و قیز اوشاقلارینین اونسوز دا سؤز حقلری یوخدور. دئملی توپلومون عمومی دگر اؤلچولری (اسلام دینینین قایدا – قانونلاری) قادینا و قیز اوشاغینا اؤز وارلیغینی اثباتلاما و اؤزونه حق تانیماسینا یول وئرمه ییر. بو شرطلر آلتیندا آتا آئیله ده مطلق سؤز صاحیبی نقشینی گؤتورور و امیرلرینی و ایستکلرینی آئیله نین اوبیری عضولرینه یوکله مکده توپلومون کلمه یه دایالی، دونوق، متحجر و دگیشمز عمومی دگر اؤلچولرینه دایانیر.\nبئله بیر آئیله ده بؤیوتولن اوشاق کیچیک یاشلاریندان باشلایاراق اؤزوندن بؤیوکلرین امیرلرینی اوتوماتیک اولاراق یئرینه گتیرمگه زورلانیر و بو امیرلرین نه قدر معقول، نه قدر آغیلدان اوزاق اولدوغونو دگرلندیرمَگه حاق، اجازه و ماجال تاپابیلمیر. بو پروسه اوشاغین یاشامیندا بللی بیر زامان دؤرونده یوخ، هر زامان، هرگون، هر ساعات و هر ثانیه ایچینده وار اولان ، ائشیکدن یوکلنَن و اوشاغین اؤز دویغو و ایستکلری نین آخاریندا اولمایان ، اون بئش – اون آلتی ایل بویونجا آرالیقسیز کئچن بیر پروسه دیر. اوشاغین طبیعی اولاراق وار اولان آختاریجیلیغی (کنجکاولیغی) وگونلوک یاشامیندا قارشیلاشد��غی اولایلاردا ندن – سونوج (علت – معلولی) ارتباطینی قورابیلمه گه چالیشماسی و بو باره ده کی سورولاری “سن بیلمیزسن، سنه مربوط دگیل، سن هله اوشاقسان، چوخ دانیشما، دئیلَنی دینله، اوشاق آغزیندان بؤیوک دانیشماز” کیمی جوالار ایله کورالتیلیب ایشدن دوشور.\nاوشاق، اطرافیندا اولوب – کئچنلری آنلاییب تجزیه – تحلیل ائده بیله جک یاشا چاتمادان اؤنجه بئله، اؤزونون دویغو و ایستکلری ایله هئچ ده باغداشمایان بیر سورو ائیلَم و ایشلَمَ معروض قالیر. دئملی پاک – میندار آییریمینا دایانان تمیزلیک ائیلَم و ایشلَملری. بو ائیلم و ایشلملر اثناسیندا آنانین و یا اونون وظیفه سینی گؤرَن شخصین پاک – میندار آییریمینا دایانان قورخو و اضطرابلاری اوشاغین طبیعی دویغولارینین یئرنه ایشله ییب، و اونون سونراکی یاشامیندا اساس بَلیرلَییجی (تعیین کننده) فاکتورا دؤنوشور. زیگموند فروید اجبار شخصیتینین اولوشومونون (تشکیلینین) بو دؤنمه دایاندیغینی آچیقلامیشسا دا، بو آچیقلاما منیم فیکریمجه یئترسیزدیر. فاناتیک مسلمان بیر آنانین و یا آتانین واس واسی لیغی، زامان آخیمیندا بو دؤنمم ایله قورتولمور. واس واسی بیر آنا عؤمور بویو واس واسی دیر، و عؤمور بویو اوشاغینی واس واسیلیغی ایله شکنجه ائتمکده دوام ائده جک. دئملی اجبار شخصیت تیپینین تشکیلی اوشاغین یاشامینداکی بللی بیر دؤنم ایله خلاصه ائدیله بیلمز. بو گلیشمه (تکامل) اون – اون بئش ایل بویونجا دوام ائتمکده دیر.\nبیلینجلی (آگاهانه) دیل اؤیگرنمه پروسه سی باشلایینجا اوشاغا، یئنه اؤز دویغو و ایستکلری ایله باغداشمایان، انتزاعی، یالنیز سؤز و کلمه یه دایانان، مفهوملار آنلاتیلیر و بونلاری اؤیگرنمه سی ایسته نیلیر:\nآتا: اوغول اصول دینینی اؤیگرن، اصول دین بئش دیر.\nاوشاق: اصول دین نه دیر؟\nآتا: دینیمیزن اصوللاری دیر\nاوشاق: دین نه دیر؟\nآتا: بیزیم دینیمیز اسلام دیر.\nاوشاق: من آنلامادیم بیزیم نه ییمیز اسلام دیر.\nآتا: دینیمز.\nاوشاق: آخی منه دئمدین کی دین نه دیر.\nآتا: چوخ دانیشما، دئدیگیمه قولاق آس و اؤیگرن!\nبئله مفهوملار و قاوراملار اوشاغین ایستگینده اولمادان، اؤز دویغو و ایستکلری ایله هئچ بیر ایلیشکیسی اولمادان زور و اجبار ایله اونون بئینینه یئرلشدیریلیر. تمیزلیک و واسواسیلیق باره سینده اولدوغو کیمی، اوشاغین بئینینین بو انتزاعی و آنلاشیلماز مفهوملار ایله دولدورولماسی بللی بیر دؤنمه خلاصه اولمور. فاناتیک مسلمان بیر آتا – آنا عؤمور بویونجا اوشاغین بئنینی، اونون ایستک و دویغولارینی گؤز اؤنونده توتمادان، زور، اجبار، هده – قورخو و حتی کؤتک ایله، بئله انتزاعی و اوشاق اوچون آنلاشیلماز مفهوملار ایله دولدورماقدا دوام ائدیرلر.\nدانیشیق دیلی عربجه اولمایان توپلوملاردا یاشایان بیر اوشاق، بو انتزاعی و آنلاشیلماز قاوراملارین اؤیگرنمه سینده ایکی قاتلی چتینلک ایله قارشی قارشیا قالیر. اوشاغا بو قاوراملاری اؤیگردن اؤزو ده بونلارین آنلاملارینی بیلمه دیگی اوچون، آچیقلاماق و ایضاح ائتمک یئرینه ایشلتدیگی تک یول آنجاق و آنجاق زور و اجباردان عبارت دیر. دانیشیق دیلی عربجه اولمایان بیر توپلومدا اوشاغا قرآن اوخوماغین، یوخسا ناماز قیلماغین اؤیگرتیلمه پروسه سینی نویروفیزیولوژی و نویرواینفورماتیک باخیشیندان گؤزدن کئچیردیگیمیزده اوشاغین بئنینده یارادیلان فورمولون آنجاق آشاغیداکی کیمی اولوشابیلمه سینی تجسم ائتمک چتین دگیل دیر:\nقول هوه الله احد = زور و اجبار\nبئله جه انسان بئنینین طبیعتینده اولان آزاد تداعی (آسوتسیاتسیون) ایشلَمی (ساخت و پرداخت اطلاعات) اوشاقلیق چاغیندان باشلایاراق اوز طبیعی و آزاد آخیمیندان جایدیریلیب و کلمه لره دایانان بللی حؤکم لره دایاندیریلیر. دئملی اوشاغین دوشونمه و فیکیرلشمه گوجو اونون هانسی موضوع اوستونده نه جور دوشونوب و نه تَهر فیکیرلشمه اجازه سی اولوب اولمادیغی ایله محدود اولور.\nدین قایدا قوراللاری یالنیز تداعی بویوتوندا (بُعد) یوخ، عینی زاماندا موتوریک (حرکتی) بویوتوندا دا ایشلنمکده (ساخت و پرداخت اولماقدا) دیرلار. دئملی اوشاق بارماغینین قانادیغیندا قانین مینداراولدوغوندان قورخو و اضظراب ایله بو بارماغی هئچ بیر یئره سورتمه مه سی اوچون بئنینین موتوریک بؤلگه سینده بللی بیر ائیلم آپارمالی دیر. الینی قیچلارینین آراسینا یاخینلاشدیرمامالی دیر، بللی ساعاتلاردا بللی سؤزلری تکرار ائدرک بللی حرکتلر ائتمه لی دیر. اوشاغین بئنینین بوتون ایگیرمی دؤرت ساعات ایچریسینده تداعی و موتوریک بؤلوملری بللی حؤکم لر، بللی اجبارلار، بللی قاداغانلار و بونلار ایله باغلی قورخو، اضطراب و نیگارانچیلیق ایله مشغول اولور.\nبو پروسه ایچریسینده، بئنین ان اؤنملی ائیلَمی (عملکردی) کورالیب، ترسه ایشله مگه باشلاییر. بئنین (یالنیز انسان بئینی دگیل، بوتون جانلیلاردا اولان بئینین) بیرینجی و ان اؤنملی ائیلمی اورگانیزما ایله ائشیک دونیا آراسیندا بیر تعادل ساغلاماق دیر. دئملی اورگانیزمین یاشامینی ساغلاماق اوچون ائشیک دونیادا وار اولان خطرلی یاخود لذت سیز موقعیت لردن قاچماق، اورگانیزمین ساغلیغینا فایدالی اولان، یاخود لذت لی اولان موقعیتلری آختارماق دیر. فاناتیک مسلمان بیر توپلوم ایچینده، فاناتیک مسلمان بیر آئیله ده بؤیویَن اوشاغین بئینی ایسه بو بیرینجیل ائیلَمینیین یئرینی زامان ایله ایکینجیل بیر ائیلَمه بیراخاراق، آنجاق کلمه لره دایالی پارامترلردن حرکت ائدرک دوشونمه یه زورلانیر و بللی امیر و حکم لردن، بللی قاداغانلاردان حرکت ائدرک ایشله مگه مجبور قالیر. داها سونراکی زامانلاردا آنجاق کلمه لره و حؤکملره دایالی دوشونجه دن باشقا بیر دوشونجه سیستمی تانیمیر. یئیَجک، یوخسا ایچجک بیر شئیه (بیولوژیک سیستمین اساس دویغولاری) قارشی توتومو بو یئیَجگین عطری، دادی و طراوتی نین جذبه سی طرفیندن یوخ، اونون “حرام” یوخسا “حلال” سؤزو ایله یوکلَنمیش اولدوغو طرفیندن بلیرلنیر. قارشی جینسدن بیر انسان ایله دانیشماق، مصاحبت و یولداشلیق ارتباطی ایسه یئنه بو انسانین دویغولاری ایله یوخ، “محرم” یوخسا “نامحرم” سؤزو ایله یوکلنمیش اولدوغونا باغلانیر. بوتون وارلیقدا ان گوجلو اولان “آنالیق دویغوسو” بئله کلمه لر و سؤزلر ایله کورالتیلابیلیر. اوغلونون، یوخسا قیزینین اؤلدورولمه سینه “کافر” اولدوغو اوچون گؤز یومان و دویغوسوز قالان آنالار گؤرولموشدور. اوغلونو “شهید” اولماق اوچون گولّه قاباغینا گؤندرن آنالار دا آز دگیل دیر. اؤز باجیسینی “ناموسوموزا” توخوندون دئیه قمه ایله تیکه – پارچا ائدرک اؤلدورن گنج اوغلانلاردا آز گؤرونمه میشدیر. فاناتیک بیر توپلومون تربیت شکلینین انسان بئنینین بیرینجیل اِئیلَملرینی (فونکتسیونلارینی) سیلیب اونون یئرینه کلمه لره دایالی ایشله مه گه مجبور ائتدیگینی گؤسترن بو مثاللاری یوزلره قدر سایماق مومکون دور.\nبو پروسه یالنیز آئیله ایچینده یوخ، بونون یانیندا بیر ده آئیله ائشیگینده سوروب گئتمکده دیر. دئملی بوتون توپلومدا وار اولان دوشونمک پالامترلری، اینانجلار، توپلومسال عنعنه لر و مراسم لر ده بیر انسانین اؤیگرندیکلری و آئیله ایچینده آلدیغی تربیت ایله دوگونله دیگی تجربه لرین ییغیلماسی دیر. بوتون بونلار بیر انساینین شخصیتینین اولوشوموندا و گلیشیمینده رول اویناییر.\nایستر آئیله ایچینده، ایستر آئیله ائشیگینده، دئملی بوتون توپلومدا اولسون، دین و توپلوم نورملارینا اویماق، ، قایدا – قانونو اجرا ائتمک قارشیسیندا وئریلن انعام و تشویق، دین و توپلوم نورملارینا اویماماق، قایدا قانونو اجرا ائتمَمَک قارشیسیندا کسیلن جزا و جرم ایله ائش دگر دگیلدیر. اون اوچ، اون دؤرت یاشلاریندا بیر جوان هرگون پاک – مینداری رعایت ائدیب، نامازنی قیلیب، آلله آ شکر ائتمه سی قارشیسیندا اوبژکتیو اولاراق، دئملی اتی، دریسی و دویغولاری ایله آلغیلایابیله جگی بیر انعام آلماز. دین قایدا قوراللارینا اویماق قارشیسیندا آلدیغی انعام یالنیز اؤلدوکدن سونرا بهشته گئتمه وعده سیندن عبارت اولابیلر. بو وعده بئله گؤردگو هر ایش اوچون یوخ، آنجاق چوخ نادر اولاراق خاص بیر موقعیتده، آیدین و آچیق، اؤزونو اؤزلشدیره بیله جگی شکیلده قولاغینا چاتار. بونون قارشیلیغیندا ایسه قایدا قانونا اویمادیغی، دین حکم لرینی اجرا ائدمه دیگی هر سفرینده چوخ شدتلی بیر شکیلده جزالاندیریلار و هده – قورخویا تابع توتولار. دئملی بیر یول ناماز قیلمازسا، قارشی جنسدن بیریسی ایله ساده بیر گؤروشمک ایسته سه، یوخسا بونا بنزر بیر گوناه ایش گؤرسه، اؤلدوکدن سونرا جهندمده یاندیریلاجاغی هده – قورخوسوندان علاوه بیر ده اوبژکتیو اولاراق، اتی، دریسی و بوتون دویغولاری ایله حس ائدجگی بیر جزالاندیریلماغا تابع توتولار.\nمدرسه چاغی باشلایینجا اوشاق ائودن ائشیکده کی گئنیش توپلومدا دین قایدا قوراللارینا اویمایانلارین نئجه شدتلی و قورخونج بیر شکیلده جزالاندیریلدیقلارینی، توپلوم ایچینده شاللاقلاندیقلارینی، بارماق و یا ال کسیلمه سینی، انسانین ایپه چلیکلرک اؤلدورولمه سینی و بونا بنزر قورخونج اولایلاری داها یاخیندان ائشیدیب و گؤرمه گه باشلاییر. بئله جه اوشاغین اوگونه قدر ذهنینه یئرلشدیریلمیش حکم لر بیر قات داها قورخو و اضطراب ایله یوکلنیب و عینی زاماندا بیر آددیم داها انتزاعی لشدیریلیرلرک بیرئیسل یاشامیندان، ملموسلوقدان چیخیب، عمومی لشدیریلیر. آئیله ایچینده کی زور و اجبار و جزالاندیرما عینی زاماندا باخیجی و قورویوجو اولان بیر شخص طرفیندن، آتا، آنا، یوخسا آیری بیر یاخین انسان طرفیندن اعمال ائدیلدیگینه قارشین، عموم توپلوم داکی جزالاندیریلما قورخوسو قورویوجو اولمایان، یالنیز و یالنیز خشونت و اؤلوم تهلکه سی ساچان وارلیقلار طرفیندن اعمال ائدیلیر.\nکوچه ده خیاواندا اجرا اولونان جزالاندیرمالارین ائشیدیلمه سی و یا مشاهده سی آراجیلغی ایله یارانان قورخو، اوجالتیجی (بلندگو) لاردان یاییلان قورخو ساچان بللی سؤزلرین سسلندیریلمه سی ایله، (الله اکبر سسلری، قرآن آیه لری) هورولدوگونون یانیندا کوتلوی (جمعی) قورخو و طرفیندن آرتیلیریلیر و نئچه قاتینا چاتیر. کولکتیو دویغو اؤزو اؤز باشینا فرد ده نفوذ ائده بیلجک بیر گؤرونگه (فنومن) دیر. جمعی د��یغو بؤیوک و گوجلو آخان بیر چای کیمی ایسه، فرد او چایین ایچینده کی بیر دامجی کیمی دیر. فرد، اؤز اختیاریندا اولمادان بو بؤیوک چایین آخینتیسیا قاتیلیب گئدر. فاناتیک بیر توپلومدا، فاناتیک بیر آئیله ده یئتیشدیریلمیش سکگیز- دوققوز یاشلارینداکی اوشاغین بئنینده قورخو و اضطراب آئیله ایچینده اولدوغو کیمی آئیله ائشیگینده ده کلمه لره باغلی بللی حکم لر ایله سمبوللاشیر. بئله بیر اوشاق گونون بیرینده خیاواندا بیر انسانین “اوغورلوق” ائتدیگی اوچون بارماغینین، یوخسا الینین کسیلدیگینی، “نامشروع” جنسی ارتباطی اولدوغو اوچون شاللاقلاندیغینی، یوخسا داشلاندیغینی، آیری بیر گوناه ایش گؤردوگو اوچون آسیلدیغینی ائشیدیب گؤردوگونده، بئله بیر اولای اثناسیندا یارانان کولکتیو قورخونو بیرئسللشدیریب، (فردیلشدیریب) اؤزونو شاللاقلانان، داشلانان، یوخسا آسیلان انسان ایله اؤزدشلشدیریر. نویرواینفورماتیک باخشیندان باخارساق اوشاغین بئنینده بئله بیر فورمول یارانیر:\nحکم لره قارشی گلمک = بوشکیلده جزالاندیریلماق\nبئله جه، بئله بیر توپلومدا یاشایان و فاناتیک تربیت آلتیندا بؤیوتولن بیر انسان عؤمرونون ایلک اون – اون بئش ایلینده هر گون، هر ساعات و هر دقیقه بئله قورخولار ایچینده یاشادیغی اوچون، بئینینه یئرلشدیریلمیش حکم لر مطلق لیک قازانیر. دوشونجه گئنیشلیگی (وسعتی) بئنینه یئرلشدیریلمیش حکم لر طرفیندن محدود اولور و حکم لر بیر “گرک” ایله یوغرولور. و یوخاریداکی فورمول بو شکلیه دؤنوشور:\nگرک حکم لری اجرا ائدم.\nحکم لر نه لردن اولوشوب؟ حکم لر یالنیز کلمه لردن اولوشب. حکم لر ائیلم (عمل) اجباری و جزالاندیریلما قورخوسو ایله یوکلنمیش کلمه لردیر: ثواب، گوناه، حرام، حلال، محرم، نامحرم، واجب، ناموس، مسلمان، کافر و …….\nفاناتیک مسلمان توپلومدا یاشایان انسانین بئینینین، یاشامینین ایلک اون بئش ایلینده، بئله کلمه لر ایله محصور اولونما پروسه سینین یانیندا ایکینجی بیر تجسمی و تصوری پروسه ده گئتمکده دیر. بو حکم لر بللی آدلار ایله تداعی ائدیلمکده دیر. آلله، محمد، علی، عمر، ابوبکر، حسین، و ……. اوشاغین بئینی کلمه لر ایله و کلمه لره دایانان توصیفات ایله بو کلمه لردن تجسملر یارادیب، گؤرمه دیگی، لمس ائتمدیگی، قوخوسونو حس ائتدمه دیگی، محبتینی و یا خشیمینی دریسی ایله حس ائتمدیگی، قیسساجاسی بو اوشاغین یاشامیندا ان کیچیک وارلیغی اولمایان شخص لر یارادیر. بو شخص لره، بو شخص لر باره سینده تعریف اولان صفت لر یاپیشدیریرد. ایکی قونشو آیئله نین بیریسینین شیعه، بیریسینین سنی اولدوغونو فیکیرلشک. دئملی یان یانا یاپیشمیش ایکی ائوده بؤیویَن، عینی مدرسه یه گئدن و عینی کلاسدا اوتوران ایکی اوشاغین ذهنینده میثال اولاراق “علی” سؤزوندن یارادیلان ایکی باغداشمایان شخصیت یاشاییر. بیر اوشاغین ذهنینده اولان “علی” رشید، صداقتلی، یتیم سئون، حق، ظلمه قارشی، عدالت گتیرن و….بونا بنزر صفتلری اولان بیر شخصیت اولدوغونا قارشین اوبیری اوشاغین ذهنینده یارادیلمیش “علی” ناحق، جعل ائدن، نادان، کلک باز، و …..کیمی صفتلری اولان بیر شخصیت اولور. عینی گؤرونگه (فنومن) آیری آدلار ایله ده تداعی اولابیلر، “عمر” “حسین” و ….بو ایکی اوشاقدان هئچ بیریسینین، او ذهنینده یارادیلمیش “علی” شخصینی گؤرمه دیگی، لمس ائتمدیگی، محبتینه ویا خشمینه معروض قالمادیغی، قیسساجا بو ایکی اوشاغین وارلیغیندا “علی” آدیندا بیر شخصین هئچ بیر نقشی اولمادیغی آیدین دیر. کلمه یه دایالی حکم لرین مطلق لیک قازاندیغی کیمی، کلمه لر ایله بئینده یارادیلمیش بئله شخصلره ده بیر مطلق لیک صفتی وئریلیر. بونون یانیندا اوشاغین دویغولاری دا بو کلمه لر اطرافیندا پولاریزه اولونور (قطبی لشیر). دئملی سئوگی، محبت، عشق، شادلیق، غم و بوتون دویغولار بو کلمه لر اطرافیندا پولاریزه اولور. “علی” نین اؤزو و دوستو اولوملو (مثبت) دویغولار ایله، “علی” نین دوشمانی ایسه اولومسوز (منفی) دویغولار ایله تداعی اولونور. عینی گؤرونگه “عمر”، “مهدی” و ….کلمه لری ایله ده ارتباطدا دا عینی پروسه نی کئچیردیر.\nکئچنلرده آئیله کؤکونو یاخشی تانیدیغیم گنج بیر فاناتیک ایله گؤروشدوگومده، “حسین کیمی رشید، شهامتلی و صادق بیر پیشوام اولدوغونا چوخ افتخار ائدیرم” دئدی. بیر آز فیکیرلشدیکدن سونرا، “اوغول، سنین بؤیوک آتانین آدی نه دیر؟” دئیه سوروشدوم. بؤیوک آتاسینین آدینی بیلیردی. “اوغول، بؤیوک آتانین آتاسینین آدی نه ایدی؟” اونون دا آدینی بیلیردی. “اوغول، بؤیوک آتانین آتاسینین آتاسینین آدی نه ایدی؟” سوروسونو، “بیلمیرم” ایله جوابلاندیردی. “اوغول، بؤیوک آتانین آتاسی باره سینده نه لر بیلیرسن؟ هاردا یاشاردی؟ نه ایش ایله مشغول ایدی؟ هانسی خصوصیتلری وار ایدی؟” دئیه سورومون جوابیندا، “بیلمیرم، بیلسم ده منیم اوچون بیر اؤنمی یوخدور” دئدی. “آفرین اوغول، یوز ایل اؤنجه یاشامیش و سنین، قارداشلارینین، باجیلارینین، عمی اوغلانلارینین، عمی قیزیلارینین کؤکو اولان، سنین شخصی نسلیوین کئچمیش حلقه لریندن اولان بؤیوک آتانین آتاسینین خصوصیتلرینی بیلمیرسن، بیلسن بئله، اؤنملی دگیل، دئییرسن، آنجاق مین اوچ یوز ایل اؤنجه یاشامیش بیر انسانین خصوصیتیلرینی بیلیرسن، و بو خصوصیتلره ده افتخار ائدیرسن! سینین تجسم و تخیل گؤجووه قوربان کسمَلی یم” دئدیم.\nبو اوشاغین حسین آدیندا رشید، شهامتلی و صادق بیر پیشواسی اولدوغونا افتخار ائدیگینین و بونون یانیندا بؤیوک آتاسینین آتاسیندان ان کیچیک بیر بیلگیسی اولمادیغینین ندنی آیدین دیر. بیر تک “عاشورا” گونونده، حسین باره سینده کلمه لر ایله ذهنینه یئرلشدیریلن بیلگیلر وبو کلمه لره یوکلَنَن دویغوسال یوکلر، اون آلتی – اون یئددی ایللیک عؤمرونده بؤیوک آتاسینین آتاسی باره سینده آلدیغی بیلگیلر و بو بیلگیلرایله ارتباطداکی دویغوسال یوکون نئچه مین قاتی دیر.\nبو آرادا کولکتیو (جمعی) بیلینجین و کولکتیو دویغونون رولونا چوخ دقت ائتمه لییک. کولکتیو بیلینج و کولکتیو دیوغو آخان بیر چای کیمی ایسه، بیرئی (فرد) بو چایین ایچینه دوشموش بیر یاغیش دامجیسی کیمی دیر. بیر “عاشورا” گونونده بو اوشاغین قولاغینا یئتیشن “حسین” کلمه سی یوزلرجه و مینلرجه انسانین عینی دویغولاری ایله بیرلیکده ذهنینده یئر ائتمکده یر.\nایندی فانانک دوشونجه نی تانیملاماق (تعریف ائتمک) مومکوندور: فاناتیک دوشونجه سیستمی مطلق لشدیریلمیش بللی کلمه لردن (حکم لردن) و بللی (تخیلی) شخصلرین مطلق لیگیندن و مقدصلیگیندن حرکت ائدن و بو کلمه لرین و مقدصلیکلرین چارچوه سینده محصور قالان بیر دوشونجه سیستمی دیر.\nایستر فاناتیک شیعه توپلوموندا، ایستر فاناتیک سنی توپلوموندا، ایستر فاناتیک کاتولیک، یوخسا فاناتیک پروتستان توپلوموندا، ایستر فاناتیک بودیست توپلوموندا، ایستر فاناتیک یهودی توپلوموندا اولسون، ایستر گؤرونورده (ظاهراً) هئچ بیر دینی اولمایان فاناتیک توپلومدا اولسون، فاناتیزمین دایاندیغی ایکی اصلی آیاغی بللی حکم لرین و بللی (تخیلی) شخص لرین مطلق لیگی دیر. بو ایکی مطقلیگین، زور، اجبار و قورخو آلتیندا مطلقلیک قازاندیقلاری یوخاریدا آچیقلاندی. فاناتیک شیعه توپلومدا “علی” سؤزونو اولومسوز (منفی) بیر صفت ایله تداعی ائتمک اورگانیزم اوچون بؤیوک بیر خطر اولدوغوندان، چولون اورتاسیندا بیر پلنگ ایله قارشیلامشاقدان داها بؤیوک بیر قورخونون قایناغی دیر. هر حکم و هر (تخیلی) شخصه قارشی گلمک، حکمو اجرا ائتمه مک، یوخسا او شخصین بویوروقلارینا اویماماق دا عینی اؤلچوده قورخو یارادیجی دیر. فاناتیک شخصیت، ذهنی بئله کلمه لر، و بو کلمه لرین یاراتدیغی قورخو ایله محصور اولونموش بیر انسان دیر. دووارلاری قورخودان اولوشموش بیر توتساق (زندان) دا یاشاییر. دوشونمک و رفتارینین حرکت نقطه سی، طبیعی دویغولاری یوخ، یاشامینین هر لحظه سینده قاباغینا چیخان بو قورخولاردیر.\nفاناتیک بیر توپلومدا یاشایان بیر بیرئین یاشامینین هر ساحه سی بللی حکم لر طرفیندن قایدا قورالا باغلاندیغی کیمی ایکی جینسین، دئملی ارکک ایله قادینین، ارتباطی دا، ان سیخی شکیلده بو قایدا قورالارا و حکم لره باغلانیر. جوان اوغلان ایله جوان قیزین آراسیندا قورخو کرپیچلریندن هورولموش بیر دووار چکیلیر. یالنیز انساندا دگیل، بوتون جانلیلاردا اولان ان گوجلو یاشام انرژیسی اولان جینسی انرژی بو قورخو دوواری ایله محصور اولوب، کلمه لر ایله قویولموش حکملره یوکلنیر و بونلارای گوجلندیریر. بو گؤرونگه نی ویلهلم رایش، “فاشیزمین اجتماعی آنلاییشی”\n„Massenpsychologie des Faschismus“\nآدلی کیتابندا آچیق و آیدین بیر شکیلده توضیح ائدیبدیر.\nآنجاق ویلهم رایش جینسللیگی دار آنلامدا آنلاییب و جینسللیگین داها گئنیش یانی اولان دری ارتباطی نین رولونو آنلاتماییبدیر. دری ارتباطی (ارتباط جلدی) انسانین ان گئنیش و ان اینجه ارتباطی دیر. دری انسان وجودوندا اولان ان گئنیش و ان آیرینتیلی دویغولاری اولان آلغیلاما اورگانی دیر. اطرافیمیزدا اولان دونیانی یالنیز گؤرمک، ائشیتمک ، اییلَمک و دادماق ایله یوخ، داها گئنیش بیر آلغیلاما اورگانی اولان دریمیز ایله آنلاییریق. آنسانلار آراسی ارتباطدا دا دری ان بؤیوک رولو اویناماقدادیر. آنادان دوغولدوقدان سونرا آنا ایله ارتباطیمیزی آنجاق دری توخونماسی ایله قورویوب، و بئله جه یاشام گوجو قازانیریق. دری توخونماسی (ارتباط جلدی) اولمایان کیچیک بیر اوشاق بیر نئچه هفته ایچینده یاشام گوجونو ایتیریب اؤلور. یالنیز اوشاق اوچون دگیل، بؤیوکرده ده، دری ارتباطی اولمایان انسانلار آنلاشیلماز و علاجسیز خسته لیکلره توتولارلار. قدیم زامانلار بئله بیر خسته نی ساغالتماق اوچون اونو تازا سویولموش قویون دریسینه بوکردیلر.\nفاناتیک مسلمان بیر توپلومدا گلیشَن اوشاغین، اون بئش – اون آلتی یاشلارینا یئتیشینجه جینسل دویغولاری (ان اؤنملی سی دری ارتباطی ایستگی) باش گؤسترمه گه باشلادیغی زاماندان سونرا ان بؤیوک چتینلیکلری باشلاییر. جینسل دویغوسونو مهار ائتمه لی دیر. جینسل دویغونون ظاهره چیخماسی شاللاقلانماق، داشا باسیلماق و اؤلدولمک قورخوسو ایله یوکلو دور. تازا جاوانین (ایستر قیز اولسون، ایستر اوغلان) جینسل دویغولارینی مهار ائتمک اوچون الینه وئریلمیش وسیله ایسه گئنه کلمه یه دایانان حکم لر و بو حکم لر ایله باغلی قورخولاردیر. بو شکیلده، جینسل انرژی، داها اؤنجه دن بئیینه یوکلنمیش کلمه یه دایالی حکملرین و بو حکملر ایله باغلی قورخولارین گوجلنمه سی یولوندا ایشلنیلیر.\nفاناتیک مسلمان بیر توپلومدا بؤیویَن بیر جوان اون یئددی – اون سکگیز یاشلارینا چاتدیقدان سونرا، جنسی انرژیسینی حکم لرین و خیالی شخص لرین گوجلندیریلمه سی یولوندا ایشلتمه گه باشلادیقدان سونرا فاناتیک شخصیتین اولوشوم (تشکیل) پروسه سی قورتولموشدور. بوندان سونرا بو شخصیت آنجاق فاناتیکلیگینین گئت گئده داها سیخیلاشماسی، داها آغیرلاشماسی جهتینده اولوشومونا (تکامولونه) ادامه وئرجکدیر.","num_words":4818,"character_repetition_ratio":0.037,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.215,"stopwords_ratio":0.003,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":196664.5,"cluster_detection":-1}
+{"text":"قیرغیزیستان‌نین قاراکولداکی يورد دوشرگه‌سينده ماناس داستانی‌نین بير حيصه‌سينی ايفا ائدن عنعنه‌وی قيرغيز ماناسچی‌سی\nداستان ویا دستان (فارس. داستان — \" حکایه \" ) داستان (فارس. داستان ، \" حکايه \" و يا \" ناغيل \" معناسينی وئرير)[۱] — اورتا آسیا، ايران، تورکيه و آذربايجان شيفاهی خالق ادبیاتی‌‌نین بزه‌کلی فورماسی‌دير.\nداستانداکی هر هانسی بیر احوالات، حادیثه نثرله سؤیله‌نیلیر و یئری گلدیکجه مؤوضو ایله باغلی شعیر پارچالاری دا وئریلیر. داستان‌لار حیماسه نؤوعده اولور و حجمی بؤیوکدور.\nقهرمانلیق داستان‌لاری\n[دَییشدیر]\nقهرمانلیق داستان‌لاریندا خالقین حیاتی ایله باغلی تاریخی حادیثه‌لردن، اونون حاق-عدالت و آزادلیق اوغروندا آپاردیغی موباریزه دن بحث ائدیلیر. بئله داستان‌لارین قهرمان‌لاری خالق ایچریسیندن چیخمیش مرد و ایگید اینسان‌لار اولور. ان مشهور قهرمانلیق داستانلاری کیتابی-دده قورقود، کوروغلو، قاچاق نبی و قاچاق کرمدیر. قهرمانلیق داستان‌لاری اساساً، خالق قهرمان‌لاری حاقیندا اولان روایت و ناغیل‌لار اساسیندا یارانیر.\nمحبت داستانلاری\n[دَییشدیر]\nمحبت داستان‌لاری سایجا قهرمانلیق داستان‌لاریندان چوخدور. بو داستان‌لاردا اساس مؤوضو سئون گنجلرین صاف و تمیز محبتی، دوز ایلقاری، وفا و صداقتدیر. محبت داستان‌لاری بیر-بیرینی سئون گنجلرین حیات‌لاریندا باش وئرن حادیثه‌لردن بحث ائدیر. چوخ زامان اونلارا یوخودا ایکن بوتا وئریلیر و بوندان سونرا قهرمان حاق عاشیقینه چئوریله‌رک سئودیگی قیزین دالینجا یولا دوشور. موختلیف مانعه‌لرله راستلاشان قهرمان بعضاً سئوگیلیسینه قوووشسا دا، بعضاً بونا نایل اولا بیلمیر. داستان قهرمان‌لاری داها چوخ سازین و سؤزون گوجو ایله غالیب گلیرلر.\n\" قربانی \" ، \" عباس و گولگز \" ، \" آشیق غریب \" ، \" طاهر و زؤهره \" ، \" شاه اسماعیل \" ، \" لئیلی و مجنون \" داستان‌لاری ان مشهور محبت داستان‌لاری‌دیر. محبت داستان‌لاری عنعنه وی اولاراق اوستادنامه ایله باشلاییر و دوواق‌قاپما ایله بیتیر. اوستادنامه حیکمتلی مضمونلو قوشمایا دئییلیر. دوواق‌قاپمادا ایسه سئوگیلی‌لرین بیر-بیرینه قوووشماسی تعریفله‌نیر. دوواق‌قاپمالار کؤنول‌آچان، شن مضمون داشیییر و موخمس شکلینده اولور. سونو فاجیعه ایله قورتاران داستان‌لاردا دوواق‌قاپما اولمور. چونکی بورادا سئوگیلی‌لرین ووصالی مومکون اولمادیغی اوچون دوواق‌قاپما مراسیمی ده کئچیر��لمیر. \" شاه اسماعیل \" ، \" نوروز و قنداب \" ، \" شاهزاده ابولفض \" داستان‌لاریندا قهرمان ایگیدلیگی و جسارتی ایله غالیب گلیر. \" آشیق غریب \" داستانیندا ایسه قهرمان اوخودوغو شعیرلرله غلبه چالیر.\nداستان‌لار یارانما یوللارینا گؤره فرقله‌نیر. بعضی داستان‌لار نامعلوم اوزان-آشیق‌لار طرفیندن یارادیلیر. \"‌کوروغلو‌\" ، \"‌قاچاق نبی‌\" داستانلاری بئله یارانمیشدیر.\n\" قربانی \" ، \" عباس و گولگز \" ، \" آشیق غریب \" ، \" واقف \" داستان‌لاری ایسه همین آشیق‌لارین (شاعیرلرین) محبت مؤوضوسوندا یازدیقلاری شعیرلر و اونلار باره‌سینده خالق روایت‌لرینه اساساً یارانمیشدیر. محبت داستان‌لارینا همچنین، \" اصلی و کرم \" ، \" شاه اسماعیل \" ، \" عالی خان و پری خانیم \" داستان‌لاری دا داخیلدیر.\nبیر سیرا خالق داستان‌لاری اساسیندا اوپرالار یازیلمیشدیر؛ او.حاجی‌بیگوف \" کوروغلو \" ، ز.حاجی‌بیگوف \" آشیق غریب \" ، م.ماقومایئف \" شاه اسماعیل \" و س.\nداستان‌لار و ایسلام\n[دَییشدیر]\nدؤورلره گؤره داستان‌لار ایکی یئره بؤلونور: ایسلامدان قاباقکی داستان‌لار، ایسلامدان سونراکی داستانلار:\nایسلامدان قاباقکی داستانلار: \" افراسیاب \" ، \" شو \" ، \" هون \" ، \" کؤک تورک \" ، \" اوغوز \" ، \" اویغوردور \" .\nایسلامدان سونراکی داستانلار: \" ساتوق بوغرا خان \" داستانی، \" ماناس \" ، \" چینگیز \" ، \" کیتابی-دده قورقود \" ، \" کوروغلو \" ، \" قاچاق نبی \" ، \" قاچاق کرم \" و.س.[۲]\nاتک‌یازی‌لار\n[دَییشدیر]\n^ Russell, Ralph (1992). The Pursuit of Urdu Literature: A Select History. London and New Jersey: Zed Books. p. 85. ISBN 1-85649-029-7.\n^ Şifaqi xalq ədəbiyyatı (Folklor)\nب\nدان\nدییش\nادبیات نؤوع‌لری\nنثر\nآنی (خاطره)\nدوزیازی (نثر)\nده‌نه‌مه\nالشتیری\nگزی\nگونلوک\nمقاله\nاؤیکو (حیکایه، داستان)\nرومان\nرومانس\nقیسا اؤیکو\nقیسا رومان\nحماسه\nاسطوره‌آفرینی\nطنز\nتراژدی\nنمایش‌نامه\nنوشتار\nبیوگرافی (شرح حال)\nپاورقی\nحکایت\nروایت\nتراژدی\nمثل\nافسانه\nمکتوب\nاوتوبیوگرافی\nرپورتاژ (گزارش)\nنظم\nپوئما\nداستان\nشعر\nغنایی\nمثنوی\nغزل\nقصیده\nقطعه\nرباعی\nمربع\nتویوق\nبایاتی\nگرایلی\nقوشما (تجنیس * دوداق‌ده‌یمز * قیفیل‌بند\nمخمس\nمسدس\nمسبع\nمثمن\nمعشر\nمستزاد\nترکیب‌بند\nترجیع‌بند\nدرام\nتراژدی (فاجعه)\nکومدی\nدرام\n«https:\/\/azb.wikipedia.org\/w\/index.php?title=داستان&oldid=1513984»-دن آلینمیش‌دیر\nبؤلمه‌لر:\nادبیات ژانر اساسیندا\nادبیات\nبۇ صفحه‌‌ سوْن دفعه ‏۳ آوریل ۲۰۲۲، ‏۱۵:۰۲ تاریخینده دَییشدیریلمیشدیر.\nیازی Creative Commons Attribution-ShareAlike License 4.0 آلتیندا مووجوددور؛ آرتیق شرطلر آرتیریلا بیلر. بو سایتی ایشلتمکله سیز ایشلتمه شرطلری و گیزلیلیک سیاستی ایله راضیلشیرسینیز. ویکی‌پدیا® منفعت‌سیز تشکیلاتی اولان ویکی‌مدیا فوندونون قئید آلینمیش تیجارت علامتیدیر.","num_words":1038,"character_repetition_ratio":0.07,"word_repetition_ratio":0.014,"special_characters_ratio":0.238,"stopwords_ratio":0.007,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":142476.0,"cluster_detection":-1}
+{"text":"سؤز اوره یی آرتیق سیزلادیر ، اولور شعیر ، شعیرین چالغی لاری نه قده ر ساده ونه قده ر اؤز اوره ی لرینین الیف- بالاریندان علاوه باشقا الیف ـ بالارلا تانیش اولمایان آنالارین اوخشامالارینا بنزرلی اولاندا ، داها ایلاهیانه اولور. بو شعیر همن ائله بومعنالاری داشییر .","num_words":62,"character_repetition_ratio":0.0,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.251,"stopwords_ratio":0.0,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":564777.1,"cluster_detection":-1}
+{"text":"آذربایجان خالقی آزی یوز ایلدن بری، عموم ایران خالقلاری‌نین ملی- دموکراتیک مبارزه‌لرینده اؤن‌سیراسیندا دؤیوشن خالقلاردان اولوب. ایستر مشروطه حرکاتی، ایسترسه ده اوندان سونرا ایران سویه‌سینده گئدن آزادلیق حرکاتی‌نین باش لؤوحه‌سینی، آذربایجان و اونون یئنیلمز اراده‌لی خالقی یازمیشدیر. مشروطه‌نهضتی، شیخ محمد خیابانی حرکاتی، ایکینجی دونیا ساواشی‌نین آخیرلاریندا ایرانین شمال غرب و غرب منطقه‌لرینده باش وئره‌ن آزادلیق حرکاتلاری، بهمن انقلابی و سایر حرکاتلاردا، آذربایجان خالقی‌نین مثل‌سیز و تاریخده قالار رولو اولموشدور. بو بؤیوک و شانلی خالقین مبارزه تاریخی ده، اونون ایگید و فداکار اوغول و قیزلاری‌نین پارلاق‌سیمالاریلا ایشیقلانمیشدیر. حیدر خان عمو اوغلو، شیخ محمد خیابانی، ستارخان، باقرخان، دکتر ارانی، و یوزلرجه باشقا فداکار، یئنیلمز و سارسیلماز اراده‌لی اینسانلار بو جرگه ده یئر دوتانلارداندیرلار.\nمعاصر ایران خالقلاری‌نین مبارزه تاریخینده آدی محبس‌لری تیتره‌دن، جلادلارین و قولدورلارین اوره‌یینه ولوله سالان و شرفله ۳۲ ایل‌دن آرتیق عؤمرونو انسانی ایده‌آللاری و خالقی‌نین آزادلیغی اوغروندا صرف ائدن صفرخان، ایستر آذربایجان خالقی‌نین، ایسترسه ده ایران خالقلاری‌نین فخری حساب ائدیلیر. اونون تکجه وطنیمیزده دئییل، بلکه بوتون دونیادا بشریتین سعادتی و انسانی آماللاری اوغروندا عؤمرونو مبارزه‌یه حصر ائدن اینسانلار‌سیراسیندا یئری واردیر. خالقیمیز، وطنیمیز بئله بیر یئنیلمز، دؤزوملو، جسارتلی و مبارز انسانین شرفلی خاطیره‌سینی عزیز ساخلایاراق، اونونلا همیشه‌لیک فخر ائده‌جکدیر.\nصفر قهرمانیان (صفرخان) گونش ایلی ۱۳۰۰ده، عجبشیر ماحالی‌نین شیشوان کندینده محمد حسین کیشی‌نین عائله‌سینده دونیایا گوز آچیر. او یئنی یئتمه‌لیک ایل‌لرینه‌دک آتاسی ایله بیرلیکده اکینچیلیک‌له مشغول اولور.\nجمعیتده کئچن معیشت گرگین‌لیگی، آجلیق، مولکدارلارین ظولمو، کند کوتله‌سی‌نین غیر انسانی بیر شرایطده یاشاماسی، زوراکارلیق و قولدور رضانین میراث قویدوغو فلاکت و بدبخت‌لیک، گنج صفرخانی بئله بیر دورومون علیهینه عصیان قالدیرماغا یؤنلدیر. او اوچ‌نفر یولداشلاری‌لا بیر‌لیکده ۱۳۲۱-‌نجی ایلده‌سیلاحلی دسته تشکیل ائدیب، مولکدارلارلا مبارزه‌یه گیریر. بو‌سیلاحلی دؤیوش ۱۳۲۴-‌نجی ایله‌دک دوام ائدیر و بو ایلده گنج صفر عائله قورور.\nآذربایجانین مختلف ماحال‌لاریندا ۲۰-‌نجی ایل‌لرین اوللرینده باش قالدیران مولکدارلار علیهینه کندلی‌لرین‌سیلاحلی حرکاتی،‌نهایت ۱۳۲۴-‌نجی ایلین اورتالاریندا بوتون آذربایجاندا‌سیلاحلی دؤیوشه چئوریلیر. همین ایلین آذر آییندا، آذربایجاندا ایلک دفعه اولاراق ملی حکومت یارانیر. صفرخان ملی قوشونا قوشولور و آذربایجانی و خالقین الده ائتدیگی ‌نائلیت‌لری قوروماغا چالیشیر.\nآذربایجاندا قورولان ملی حکومتین عؤمرو اوزون چکمیر. ۱۳۲۵-‌نجی ایلین آذر آییندا مرکزدن گوندریلمیش شاه اوردوسو آذربایجانا باسقین ائدیر. یئرلی مولکدارلار،‌سیماسیز و لومپن شخص‌لر شاه قوشونونون حمایه‌سی آلتیندا، مینلر جنایته ال ووراراق و مینلرجه گوناهسیز انسانی غدارجاسینا اؤلدوره‌رک، او مقدس ‌نهضتی قانا چکیرلر و‌ نهایت مینلرجه عائله اؤز یورد- یوواسیندان دیدرگین دوشور و سورگون ائدیلیر.\nبئله بیر و��عیتده صفرخان بیر ‌سیرا ‌سیلاحلی یولداشلاریلا برابر، کوردوستانا کئچیر و اورادا دؤیوشن ‌سیلاحلی دسته‌لرله سرحددن آشیب، عراق اؤلکه‌سینه کئتمگه مجبور قالیر. آنجاق ۱۳۲۷-‌نجی ایلده اورادا یاخالانیب، ایران حکومتینه تحویل وئریلیر و اورمیه حبس خاناسیندا دوستاق ائدیلیر.\n۱۳۲۹-‌نجی ایلده صفرخان تبریزین‌ نظامی محکمه‌سینه وئریلیر و او محکمه ده، شاهلیق رژیمی علیهینه‌ سیلاحلی دؤیوش آپاردیغی اوچون، اؤلوم جزاسینا محکوم اولور. عینی حالدا قارداشی حسنعلی‌یه اون ایل و آتاسی محمد حسین کیشی‌یه ایکی ایل ایش کسیلیر.\n۱۳۳۰-‌نجی ایلده ایران سویه‌سینده باش وئرن میللی حرکات، میللی دولتی قوردوقدان سونرا، صفرخانین دوسیاسی اونون اعتراضی اساسیندا تبریزین ‌نظامی محکمه‌سیندن اورمیه‌یه و اورادان ایسه مرکزین عالی محکمه‌سینه گؤنده‌ریلیر.\n۱۳۳۲-‌نجی ایلین مرداد آییندا، آمریکا و انگلیس دولتلری‌نین توطئه‌لری ‌نتیجه‌سینده مصدقین ملی دولتی دئوریلیر و اوندان سونرا صفرخانین دوسیاسی یئنی‌دن ‌نظامی محکمه‌یه گونده‌ریلیر.‌ نهایت ۱۳۳۳-‌نجی ایلده صفرخانین اؤلوم حؤکمو، عومورلوک دوستاقا چئوریلیر.\nصفرخان دوستاقدا اولارکن خالقین محبوس ائولادلاری‌نین ایشگنجه‌گاهلاردا آپاردیقلاری مبارزه‌ده فعالجاسینا اشتراک ائدیر و بیر مقاومت ‌سیمبلی کیمی، مبارزه‌یه گوج وئرن و اعتراض سسینی یوکسلدن قوه‌یه چئوریلیر.‌ نهایت تبریز زندانیندان، اورمیه حبس خاناسینا گوندریلیر و ۱۳۳۷-‌نجی ایلده، برازجانین دهشتلی قازاماتینا سورگون ائدیلیر. بو قازاماتین دهشتلی اولدوغو او گونکو بوتون مبارزلره و انقلابچی‌لارا یاخشی تانیش ایدی. آنجاق صفرخانین اراده‌سی، اونون مقاومتی و ظولم اؤنونده دیره‌نیشی، برازجان قازاماتین دا سارسیلدیر.\n۱۳۴۱-‌نجی ایلده صفرخانین فداکار حیات یولداشی، تهراندا اونون گؤروشونه گلدیگی زامان خسته‌لنیر و دونیادان گؤز یومور. بو بیرگه یاشامین یگانه محصولو “مهین” آتا اوزونه حسرتیلیک‌له برابر، آناسیز دا قالیر. بیر ایلدن سونرا صفرخانین آتاسی و آناسی دا دونیادان کؤچور.\n۱۳۴۶-‌نجی ایلده صفرخانین ایلک دفعه اولاراق گؤروشچوسو اولور. او ییرمی ایلدن سونرا قیزی مهین، بالاجا ‌نوه‌سی بهروز و قیزی‌نین حیات یولداشی محسن عباسی‌نین اوزونو گؤرور.\n۱۳۴۷-‌نجی ایلده شاهلیق رژیمی صفرخانین سارسیلمایان اراده‌سینه تسلیم اولاراق، اونو برازجاندان تهرانین قصر دوستاغینا منتقل ائدیر. بورادا صفرخان تجربه‌لی و مقاومت گؤسترن قدیمی بیر محبوس کیمی، گنج محبوسلارین دایاناجاغی، اومید اوجاغی و اونلارین مقاومتینده ایلهام منبعینه چئوریلیر.\n۱۳۵۲-‌نجی ایلده ساواک مامورلاری، دوستاقلاردا گئده‌ن مقاومت مبارزه‌سینی ‌سیندیرماق اوچون تهرانین و بیر چوخ بویوک شهرلرین دوستاقلارینا هجوم گتیریر. شرایط گرگینلشیر، آنجاق خالقین قهرمان اوغول و قیزلاری‌نین مبارزه‌سی بیر آن دا اولسون دایانمیر.\n۱۳۵۴-‌نجی ایلده صفرخانی، یالنیز آدی دهشت تؤره‌دن “کمیته مشترک” ایشکنجه‌گاهینا منتقل ائدیر و اؤز اینامیندان ال گؤتورمه‌مه‌یی اوچون ایشکنجه آلتینا آلیرلار. اوندان “توبه” اومورلار. آنجاق کئچمیش ییرمی دوققوز ایلده اولدوغو کیمی، یئنه ده صفرخان غالیب چیخیر و اونون “یوخ” جاوابی جلادلاری‌ ناکام قویور.\n۱۳۵۵-‌نجی ایلده یئنی‌دن صفرخانی “کمیته مشترک” ایشکنجه‌گاهینا آپاریب و اونو آغیر ایشکنجه‌لر آلتیندا اؤلمه‌یه و یا “آریامهر”دن عفو ایسته‌مک مجبوریتینده قویورلار. آنجاق صفرخانین بیر جاوابی اولور: یوخ!\n۱۳۵۶-‌نجی ایلده بین‌الخالق قیرمیزی خاچ جمعیتیندن بیر گروپ، ایران دوستاقلاریندان گؤروش اوچون تهرانا گلیر. ساواک صفرخانی گیزلتسه ده، آنجاق صفرخانین دونیا شهرتی و اونون ایرانین ان قدیم ‌سیاسی محبوسو اولدوغو، ساواکی اونون یئرین بو جمعیتین ‌نماینده‌لرینه گؤسترمه‌یه مجبور ائدیر.\n۱۳۵۷-‌نجی ایلین شهریور آییندا، شاهین ۱۷ شهریور قیرغینینا اعتراض اولاراق، صفرخان بیر چوخ محبوسلارلا برابر آجلیق اعلان ائدیر.\nنهایت ۱۳۵۷-‌نجی ایلین آبان آیی‌نین اوچونده شاهلیق علیهینه عصیان قالدیران خالق، دوستاقلارین قاپیسینی آچیر و اؤز ایگید و قهرمان ائولادلارینی قارا دوستاقلاردان قورتاریر. صفرخان دا بیر‌ سیرا باشقا محبوسلارلا بیرگه ۳۲ ایلدن سونرا ایشیق اوزو گؤرور و اونا چوخ غریبه گلن تهران شهرینده، یگانه ائولادی- قیزی مهین خانیمین ائوینه گتیریلیر، اورادان ایسه آنا یوردو آذربایجانا و قهرمان تبریز شهرینه گئدیر و اورادا مثلی گؤرونمه‌ین طمطراقلا، آذربایجانین هر گوشه‌سیندن تبریزه گلن وطنداشلاری طرفیندن قارشیلانیر.\nنهایت شانلی بهمن انقلابی غلبه چالیر، شاهلیق رژیمی دئوریلیر و صفرخانین دا اوزون ایللر اوره‌یینده قالان آرزولاری چیچکلنمه‌یه باشلاییر.\nبو گون خالقیمیزین فخری، ایران مبارزه تاریخی‌نین پارلاق اولدوزو صفرخانین شرفلی خاطیره‌سینی عزیز ساخلاماقلا، یئنه ده داهی`پیشه‌وری‌نین بو سؤزونو خاطیرلادیریق:\n“کئچمیش انقلابچیلاری، خالق یولوندا جان وئرنلری یاددان چیخاران بیر میللت، جانباز و فداکار اوغوللار تربیه ائده بیلمز. کئچمیش انقلابچیلاری بؤیودوب، قهرمان تانیدا بیلمه‌ین بیر میللتین ایچه‌ریسیندن قهرمانلار چیخماز….”","num_words":1459,"character_repetition_ratio":0.045,"word_repetition_ratio":0.001,"special_characters_ratio":0.198,"stopwords_ratio":0.002,"flagged_words_ratio":0.001,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":295429.7,"cluster_detection":-1}
+{"text":"میرزا شفیع واضح (1794، گنجه – 16 نویابر 1852، تیفلیس، قافقاز جانیشین‌لیگی) — آذربایجان شاعیری و موتفکّیری، معاریفچی و پداقوق. واضح تخلوصو آلتیندا هم آذربایجان تورک دیلینده، هم ده فارس دیلینده یازاراق، بو دیل‌لرین پوئزییا عنعنه‌لرینی اینکیشاف ائتدیریردی. واضح \" ایفاده‌لی، آیدین \" دئمکدیر. تیفلیسده آذربایجان تورکجه‌سی و فارسجا دیل‌لریندن درس دئمیش‌دیر. روس پداقوق ایوان قریقوریئو ایله بیرلیکده آذربایجان پوئزییاسی‌نین ایلک مونتخباتینی و تیفلیس گیمنازییاسی اوچون \" تاتار-روس لوغتینی\" یازمیشدی.\nمیرزه شفیع چوخلو غزل‌لر، موخمس‌لر، مثنوی‌لر، روباعی‌لر و س. یازمیشدیر. اونون شعیرلری اینتیم-لیریک و ساتیریک کاراکتری داشیییردی. بوندان باشقا واضح پوئزییا تیپلی \" مودریک‌لیک درنگی \" ‌نین باشیندا دایانیردی. واضحین اثرلری نین اساس مؤوضوسو رومانتیک سئوگی‌نین ترنّومو و حیاتین نئشه‌سیدی، آما بعضی شعیرلرینده میرزه شفیع فئودال جمعیتی‌نین عیب‌لرینی گؤستریر، کؤله‌لیک شخصیت‌لیک و دینی فاناتیزمین علئیه اینه چیخیش ائدیر.\nواضحدن شرق دیل‌لری درسینی آلان آلمان شاعیری فریدریخ بودنشتدت \" شرقده مین بیر گون \" (1850) کیتابیندا واضحین شعیرلری نین ترجومه لرینی نشر ائتدیرمیشدیر. سو��رادان بودنشتدتین \" میرزه شفیع نغمه‌لری \" (1851) آدلی کیتابی ایشیق اوزو گؤردو. بو نغمه‌لر اوروپا دیل‌لرینه دفعه‌لرله ترجومه ائدیلمیشدیر. باخمایاراق کی، سونرادان بودنشتدت واضحین شعیرلرینی اؤزونکو کیمی قلمه وئرمگه باشلادی، ساخلانیلان فارس و آذربایجان دیل‌لرینده اولان اوریژینال ورق‌لر میرزه شفیع‌نین مؤلیف‌لیگینی ثوبوت ائتدی.\nقایناق\n[دَییشدیر]\nاتک‌یازی\n[دَییشدیر]\n«https:\/\/azb.wikipedia.org\/w\/index.php?title=میرزا_شفیع_واضح_تبریزی&oldid=1434788»-دن آلینمیش‌دیر\nبؤلمه‌لر:\nمقالات دارای جعبه اطلاعات\nادبیات\nشاعیرلر\nبۇ صفحه‌‌ سوْن دفعه ‏۲۸ سپتامبر ۲۰۲۰، ‏۲۲:۰۰ تاریخینده دَییشدیریلمیشدیر.\nیازی Creative Commons Attribution-ShareAlike License 4.0 آلتیندا مووجوددور؛ آرتیق شرطلر آرتیریلا بیلر. بو سایتی ایشلتمکله سیز ایشلتمه شرطلری و گیزلیلیک سیاستی ایله راضیلشیرسینیز. ویکی‌پدیا® منفعت‌سیز تشکیلاتی اولان ویکی‌مدیا فوندونون قئید آلینمیش تیجارت علامتیدیر.","num_words":411,"character_repetition_ratio":0.042,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.209,"stopwords_ratio":0.005,"flagged_words_ratio":0.002,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":110839.0,"cluster_detection":-1}
+{"text":"Türk-Moğol Şamanizminin Tasavvufi Islam Tarikatlari Üzerindeki Tesiri - Köprülüzade M.Fuad - Ferhat Tamir\nPitiklər\nMəqalə Toplusu\nبیزه گؤره\nایلتیشیم\nفارسی\nAzerbaijani\nEnglish\nتورکجه\nTurkish\nتوروز - تورکجه دیل و ائتیمولوژی کیتابخاناسی\nکیتابلار\nمیفولوژی\nTürk-Moğol Şamanizminin Tasavvufi Islam Tarikatlari Üzerindeki Tesiri - Köprülüzade M.Fuad - Ferhat Tamir\n6867\n0\n2015\/5\/11\nسس لرین سایی 1\nسس وئرمه نین سونوجو 7\n0\nتام آد :*\nایمیل :*\nیوروم :*\ncaptcha:\nاستاد شهریار\nسؤزلوک\nتورکولوژی\nدیل و دیلچیلیک\nمیفولوژی\nFelsefe\nده ده قورقود\nشعر\nفولکلور\nأل یازمالار\nآتالار سوزو\nبایاتی\nتاپماجا\nاوشاق\nگولمه جه\nنوحه\nموسیقیمیز\nهر قونودان\nEl Bilimi Dergisi\nŞəkil\nآنلاین: 3525 ایشلدیجی\nیازیلمیش: 39136 ایشلدیجی\nتوروز\nسایین اوخوجولار!\nتوروز سیته سی بیر کولتورل اوجاق اولا‌راق دیلچی‌لیکله باغلی قونولاردان دانیشیر. بو سیته دیلچی‌لیکله باغلی دیرلی بیلگی‌لر وئرمکده‌دیر. دیلیمیزین تاریخی و ائتیمولوژی‌سی ساحه‌سینده چالیشان بو سیته، سؤزلرین کؤکو و ائتیمولوژی‌سی حاقیندا، باشقا سیته‌لردن دییشیک اولا‌راق، ائیلمله(فعل) باغلی آنلام‌لارین آچیقلاییر.\nسیته‌میزده دیلچی‌لیکله باغلی بیر چوخ کیتاب، سؤزلوک، یازی‌لار الده ائدیب اوخویابیلرسینیز. اوموروق کی بو سیته، سیز دیرلی، سایین اوخوجولار یاردیمییلا، دیلچی‌لیک قول‌لاری‌نین گلیشمه‌سی، یوکسلیشی یولوندا بیر آددیم گؤتوربیلسین.","num_words":343,"character_repetition_ratio":0.066,"word_repetition_ratio":0.216,"special_characters_ratio":0.211,"stopwords_ratio":0.0,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.999,"perplexity_score":50524.6,"cluster_detection":-1}
+{"text":"مرقس یا مۆژده‌چی مرقس یا دا سن مارکو (یونانجا: Μᾶρκος؛ عیبریجه: מרקוס)، عهد جدیدین ایکینجی اینجیلی اوْلان مرقس اینجیلی‌نین یازیچی‌سی دیر. اوْنا اینجیل یازدیغی اۆچون \" ائوانژلیست مرقس\" لقبی‌نی وئرمیشلر. مرقس، کاتولیک کیلیساسی طرفیندن \" آسلان\" لقبی ایله آنیلیر. آیریجا اوْ ۴۲-جی ایلده قیبطی اورتودوکس کیلیساسی‌نی قۇردو و اوْنون ایلک پاتریکی اولدو.[۳]\nقایناقلار\n[دَییشدیر]\n^ St. Mark The Apostle, Evangelist. Coptic Orthodox Church Network.\n^ Lewis, Agnes Smith (2008). Through Cyprus. University of Michigan Press. p. 65. ISBN 978-0-88402-284-8. St. Mark is the patron saint of the Copts.\n^ Senior, Donald P. (1998), \"Mark\", in Ferguson, Everett (ed.), Encyclopedia of Early Christianity (2nd ed.), New York and London: Garland Publishing, Inc., p. 720, ISBN 0-8153-3319-6\n«https:\/\/azb.wikipedia.org\/w\/index.php?title=مرقس&oldid=1561643»-دن آلینمیش‌دیر\nبۇ صفحه‌‌ سوْن دفعه ‏۲۲ جولای ۲۰۲۴، ‏۱۴:۰۶ تاریخینده دَییشدیریلمیشدیر.\nیازی Creative Commons Attribution-ShareAlike License 4.0 آلتیندا مووجوددور؛ آرتیق شرطلر آرتیریلا بیلر. بو سایتی ایشلتمکله سیز ایشلتمه شرطلری و گیزلیلیک سیاستی ایله راضیلشیرسینیز. ویکی‌پدیا® منفعت‌سیز تشکیلاتی اولان ویکی‌مدیا فوندونون قئید آلینمیش تیجارت علامتیدیر.","num_words":271,"character_repetition_ratio":0.002,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.259,"stopwords_ratio":0.007,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.977,"perplexity_score":91884.0,"cluster_detection":-1}
+{"text":"(مقاله)دانیشیقایشلدنایشلدن دانیشیغیویکی‌پدیاویکی‌پدیا دانیشیغیفایلفایل دانیشیغیمدیاویکیمدیاویکی دانیشیغیشابلونشابلون دانیشیغیکؤمککؤمک دانیشیغیبؤلمهبؤلمه دانیشیغیپوْرتالپوْرتال دانیشیغیTimedTextTimedText talkماژولماژول دانیشیغی","num_words":79,"character_repetition_ratio":0.023,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.066,"stopwords_ratio":0.038,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.996,"perplexity_score":13396.3,"cluster_detection":-1}
+{"text":"قولچاق‌لار\/ چؤمچه گلین چؤمچه گلین أسکی تورک اینانج‌لاری‌ ایلا ایلگیلی بیر قولچاق دیر. بوتون تورک‌ یوردلارینـدا یاغینتی‌لارین آزالدیغی چاغ‌لاردا یا قیتلیق اوغرادیغیندا یاغیش دیلَمَک آماجی ایلا بیر تؤرن باشلاتیلار . بونلاردان بیری چؤمچه گلین تؤرنی دیر . بو أسکی تورک دبینـدن تورک‌لرین یاخینلیغینـدا یاشایان تورک اولمایان إل‌لرده إتگی آلیبلار و …\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nگئییم‌لر \/ آیاق گئییم‌لری\nنفیس سینافر July 26, 2017 گئییم‌لر 0 1,397\nگئییم‌لر \/ آیاق گئییم‌لری آیاق گئییم‌لری (اوچونجو): توپوغلوق : قادین‌لارین قیچ بیلک‌لرینه باغلیـیان پول‌لو زنجیر یا بئزدن اولان سوسگه‌لر پاپئش \/ پاپیش : آلتی گؤن یا بئزدن اولان یوموشاق و چئشیدلی بویاق‌لاردا اولان اوشاق آیاق گئییمی پوتون : گؤنـدن تیکیلن بیلک‌لری اوجا باشماق‌لار .گئنللیک’له داغ ‌آغان‌لار و أسگرلرین گئیدیگی آیاق …\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nقوشقولار \/ اوشاق قوشماجاسی \/ کئچل\nنفیس سینافر June 30, 2017 قوشقولار 0 1,161\nقوشقولار \/ اوشاق قوشماجاسی \/ کئچل كئچل ،كئچل بامییه گئتدی مریض خانییه مریض خانا باغلی‌دی كئچلین باشی یاغلی‌دی كئچل دئیر وای باشیم قازانـدا قاینار آشیم آشیمی ایچن اولایدی باشیمی بیچن اولایدی كئچل ،كئچل ،داز كئچل هر یاندا پرواز كئچل قیش گلیب قورتارمیسان بودور گلیر یاز ،كئچل كئچل ،كئچل …\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nاوجاق‌لار \/ سؤهوممت \/ اوچ گونبز\nنفیس سینافر June 26, 2017 اوجاق‌لار_دامغالار 0 1,327\nاوجاق‌لار \/ سؤهوممت \/ اوچ گونبز سؤهوممت \/ اوچ گونبز : سؤهوممت گونبزی اورمیه‌نین جانبازان (اوستاد برزگر) خیاوانینـدا اولان أسکی دؤنمـدن قالان تیکینتی‌لردن دیر. قایناق‌لاردا بو تیکینتی‌نین سلجوقلو دؤنمینـدن قالدیغی یازیلیب‌دیر. باشقا آراشتیرمالاردا بو تیکینتی‌نین چوخ داها أسکی دؤنمـدن قالدیغی یازیلمیش‌دیر. بیر پارا کیمسه‌لر بو تیکینتی‌نین آدینا اوچ گونبز یا …\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nیئمک‌لر\/ ساری شیله\nنفیس سینافر June 25, 2017 یئمک‌لر 0 2,049\nیئمک‌لر\/ ساری شیله ساری شیله : گئنلـده ایچینده‌کی تاخیلی ازیلمیش و بیراز سولو و قاتی اولمایان یئمک‌لره شیله دئیرلر. ساری شیله دادلی یئمک‌لردن دیر اونون اوچون ده آنا یئمکـدن سونرا یئییلَ�� یئملی‌لردن ده ساییلیر. ایچینده‌کی‌لر: دویو دویونون ایکی قاتی شکر بادام خیلالی زعفران دارچین توزو قیزیل گول سویو بیشیرمه‌سی: دویونو …\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nیاراق‌لار \/ زینقیروو \/ جینقیراق\nنفیس سینافر June 22, 2017 یاراق‌لار 0 1,058\nیاراق‌لار \/ زینقیروو \/ جینقیراق زینقیروو \/ جینقیراق : زینقروو دمیردن دوزلن بیر سوسگه دیر. کیچیک زینقیروولاری آت و دوه‌نین چولونا سوس آماجی ایلا آسارلار. زینقیروو یا جینقیراغین سوسگه‌دن آییری بیر ایشلمی گئچی و قویون بویونونا ایتمه‌مه‌لری اوچون آسیلماسی‌دیر. اؤزللیک’له ائرکج‌لرین بویونونا بؤیوک زینقیروو آسارلار. بئله‌جه قورد سالدیریسیندا دا ائرکجین …\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nقوشقولار \/ قاشقایی قوشقولاری\nنفیس سینافر June 14, 2017 قوشقولار 0 1,315\nقوشقولار \/ قاشقایی قوشقولاری آذربایجان بؤلگه‌لرینین آدی ایچینده کئچن قاشقایی قوشقولاری ایلا آساناک‌لارینـدان نئچه اؤرنک: *بو یول گئدر تبریزه قناتی ریزه ریزه (قند آتین ریزه ریزه) خودام بیر یول وئر بیزه بیز گئدک اؤلکه‌میزه. *هئچ بیلمه‌دیم هارا گئدیب هاننا دیر ، هاننا دیر (هایاندا دیر) اورومـدا دیر، حلبـده دیر، …\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nگئییم‌لر\/ آیاق گئییم‌لری\nنفیس سینافر June 4, 2017 گئییم‌لر 0 1,251\nگئییم‌لر\/ آیاق گئییم‌لری آیاق گئییم‌لری (ایکینجی): جوراب : یون یا ایپلیکــدن توخونولان آیاق گئییمی. چاریق : جامیش گؤنونـدن تیکیلن باشماق .چاریغین اؤزللیگی بیچیم و تیکیشی‌نین باشماغین اوست بؤلومونـدن اولدوغودور. چاریغین اوستونده باغ‌لاری اولور و بو باغ‌لارلا آیاقدا برکیلیر. چاخجور(چاقجور ) :گؤنـدن تیکیلمیش وبیلکـدن اوستو قوماشدان اولان بیر چئشیت جوراب. بو …\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nأمچی‌لیک \/ چیرتماق\nنفیس سینافر May 28, 2017 أمچی‌لیک 0 1,281\nأمچی‌لیک \/ چیرتماق ساوا اوشاغی چیرتماق : 10 گونلوک کؤرپه‌یی حامامـدا تیغه‌دن کئچیریرمیش‌لر (تیغه یوخسا کسیجی، اوجو ایتی یاراق اینان ) یانی اوشاغی باشـدان آیاغـا چیرتارمیش‌لار. بئله‌جه کؤرپه اوشاغین تنینـده قالان کیفیر قان‌لار آخیب گئدرمیش. چیرتانـدان سونرا اوشاغین تنینه خینا چکرمیش‌لر. نفیس سینافر\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nگئییم‌لر \/ باش گئییم‌لری \/ کورته\nنفیس سینافر May 17, 2017 گئییم‌لر 0 1,299\nگئییم‌لر \/ باش گئییم‌لری \/ کورته کورته : تورکمن قادین باش گئییم‌لرینـدن دیر. کورته اوست گئییم کیمی قوللاری اولان بیر پالتار دیر . آما بو گئییم‌ین دبی أگینه گئیمک یئرینه باشا اؤرتمک‌ دیر. کورته‌یی قیزلار گلینلیک‌لری اوچون تیکیب حاضیرلارلار. کورته تورکمن گلین‌لرینه اؤزل باش گئییمی دیر. نفيس سينافر\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nPage 1 of 3123 »\nLanguages\nتۆرکجه\nTürkcə\nسون یازی‌لار \/ Son Yazılar\nTOP 10\nیوروم‌لار \/ Yorumlar\nتگ‌لر \/ Təqlər\nآتالار سؤزۆ_‌دئییم‌لر \/ قاشقایی دئییم‌لریندن\nApril 17, 2018\nاؤیکولر \/ متل‌لر \/ ایلان توفو\nApril 12, 2018\nبیتگی‌لر \/ پیشیک اوتو\nDecember 30, 2017\nیئمک‌لر\/ قاوورقا \/ قووورقا\nDecember 21, 2017\nتانیتمالار \/ بوتا \/ گول بوتا \/ بوتامیز بادام ایچی\nDecember 5, 2017\nخبرلر-یازی‌لار \/ رامین جبرائیلی \/ گووور قیزی\nNovember 18, 2017\nیاراق‌لار \/ ایپ أگیرمک یاراق‌لاری\nNovember 11, 2017\nگئییم‌لر\/ آیاق گئییم‌لری\nNovember 7, 2017\nیاراق‌لار \/ چؤرکچی‌لیک یاراق‌لاری\nOctober 31, 2017\nبیتگی‌لر \/ قوزو قولاغی\nOctober 31, 2017\nقوشقولار \/ هپسنه\nApril 2, 2017 6,014\nبیتگی‌لر \/ قوزو قولاغی\nOctober 31, 2017 4,544\nگئییم‌لر\/ سوسگه‌لر \/ ملهو \/ مهلو\nAugust 29, 2017 2,673\nدَب‌لریمیز \/ بایداق\nApril 29, 2017 2,633\nگئییم‌لر \/ سوسگه‌لر \/ میخک\nMay 12, 2017 2,477\nیاراق‌لار \/ ساج\nApril 5, 2017 2,447\nاینانج‌لار \/ آل‌ آروادی\nOctober 15, 2017 2,408\nتوخومالار \/ مرفج\nMarch 29, 2017 2,259\nأمچی‌لیک \/ کوپه سالماق\nApril 12, 2017 2,170\nتانیتمالار \/ موتال \/ تجن\nJune 19, 2017 2,112\nAraz Əhmədoğlu: Buna da Xoyda \"Yovşan\" deyirik....\nAraz Əhmədoğlu: Buna Xoyda \"QUŞ ƏBBƏYİ\" deyirik. Yemlik ailəsindəndir. Aşa salanda yemlik dadı v...\nمحمد: چوخ گوزل و آنلاملی...\nVhid: سلام‌لار چوخ اورگه یاتیم یازقی ایدی ساغولونوز...\nفولکلور ترکان فولکلور آذربایجان فولکلور آزربایجان گئییملری نام ترکی گیاهان لباس سنتی آذربایجان گئییم لری نفیس سینافر ائل بیلیمی تورکجه بیتگیلر آدی نفیس سینافر گئییملر نفیس سینافر آذربایجان گئییملری یئرلی گئییم نام گیاهان یئرل گئییم لباس سنتی آذربایجان لباس ترکان نام گیاهان دارویی به ترکی تورک گئییملری لباس محلی نفیس گئییملری تورکجه بیتگی آدی ائل بیلیمی نفیس سینافر تورک گئییمی تورک گئییم لری فولکلور قشقایی","num_words":1651,"character_repetition_ratio":0.09,"word_repetition_ratio":0.053,"special_characters_ratio":0.261,"stopwords_ratio":0.002,"flagged_words_ratio":0.001,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":174633.9,"cluster_detection":-1}
+{"text":"آزربایجان: سعید مینایی فعال تورک آزربایجانی از احضار خود به شعبه ۱۵ دادگاه انقلاب تهران خبر داد \/ 7 سپتامبر 2024\nآزربایجان: کریم اسماعیل زاده از زندان تبریز آزاد شد \/ 6 سپتامبر 2024\nآزربایجان: اظهارنظر عجیب مدیرکل ثبت احوال استان اردبیل درباره انتخاب نام‌های تورکی برای کودکان \/ 5 سپتامبر 2024\nایران: سخنگوی آتش‌نشانی تهران: برخی خودروهای داخلی در تصادفات به سرعت آتش می‌گیرند \/ 4 سپتامبر 2024\nتیتر یک: حذف هویت ترکی تهران \/ 4 سپتامبر 2024\nآزربایجان: حضور شرکت کننده تبریزی با پیراهن تراختور در برنامه «مسترشف ترکیه» \/ 4 سپتامبر 2024\nشما اینجا هستید: \/ تورکجه \/ ایستانبول’داکى ترور سالدیریسی ایله ایلگیلی قارداش تورکییه’یه باشساغلیغى مساژی\nایستانبول’داکى ترور سالدیریسی ایله ایلگیلی قارداش تورکییه’یه باشساغلیغى مساژی\nتورکجه\n14 نوامبر 2022 - 22:46\nکد خبر: ۶۲۵۵۵\nتحریریه آرازنیوز\nمع‌الاسف بیر داها ترور چیرکین اوزونو گؤسترمیش و ترور هؤرگوتلرى و آرخالارینداکى گوجلر قارداش تورکیه’میزین گؤزل شهرى ایستانبول’دا سیویل اینسانلارین جانینا قییمیشلار.\nنه یازیق کى اورتا دوغو و او جومله‌دن تورکییه و آزربایجان تورک میللتلرى اوزون ایللردن برى ترور بلاسى ایله قارشی قارشییا قالمیش و تورک میللتینین اوزه‌رینده خائین عمللرى اولان گوجلر تورکییه و آزربایجان’دا میللتیمیزى اوزللیکله ده سیویل اینسانلاریمیزى آغیر بدللره اودمه‌یه مجبور بیراخمیشلار. ایستانبول’دا یاشانان بو منفور ترور ائیله‌مى ده بو زنجیرین بیر حلقه‌سی اولموشدور.\nبو اولای گونئی آزربایجان تورکلوگونو ده دریندن اوزموشدور. آزربایجان’ین قوزئیینده وه گونئیینده و ده تورکییه’ده یاشایان تورک میللتی اوزون بیر بیرلیک و دایانیشما گئچمیشینه صاحیبدیرلر و بو سوره ظرفینده هب آجیلاردا و سئوینجلرده اوموز اوموزا اولموشدورلار.\nقوشقوسوز بوگون ده گونئی آزربایجان تورکلوگو تورکییه’نین یانیندادیر و آجیسینی پایلاشماقدا، ترورو تلعین ائتمکده‌دیر. بیز بو مکتوبو ایمضالایان گونئی آزربایجان تشکیلاتلاری، بو وسیله ایله بو اولایدا حایاتینی ایتیره‌ن اینسانلاریمیزا آللاهدان رحمت، عائیله‌لرینه صبیر و یارالیلارا عاجیل شیفالار تمنی ائدیریک.\nامینیک کى تورک دولتی گئچمیشده اولدوغو کیمی، بو ترور ائیله‌مینین ده اونونده و ارخاسیندا اولانلارى اورتایا چیخاراجاق و گره‌یینی ائده‌جکدیر.","num_words":494,"character_repetition_ratio":0.076,"word_repetition_ratio":0.021,"special_characters_ratio":0.229,"stopwords_ratio":0.002,"flagged_words_ratio":0.002,"lang_id_score":0.999,"perplexity_score":154314.0,"cluster_detection":-1}
+{"text":"شوط بؤلگه‌سی فارسجا: شهرستان شوط، ایراندا غربی آذربایجان اوستانیندا بیر بؤلگه دیر. بو بؤلگه‌نین مرکزی شهری شوط شهری دیر.","num_words":21,"character_repetition_ratio":0.0,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.233,"stopwords_ratio":0.0,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":674902.8,"cluster_detection":-1}
+{"text":"سیخ قازون الده ائتمک اوچون، اونو دوزگون بیچمک لازیم‌دیر. اونا گؤره ده ایستنیلن جاوان آغ شام و یا شام آغاجی مهو اولموش قازوندا یاخشی گؤرونمز.\nدوزگون بیچیلمه زامانی قازون اوولکی هودورلوگونون 1\/3 قدر قیسالیر. بو او دئمک‌دیر کی، اگر بیز قازونو 6سم هوندورلوگونده بیچیریکسه، 4 سم ساخلاماق لازیم‌دیر. قازونون اوپتیمال هون‌دورلوگو 2–3 سم اولور. داها آشاغی‌دان بیچی‌لرسه، قازونون قوروما تهلوکه‌سی یارانار. اگر تامامیله قیسا قازون ایستییرسینیزسه، بیچین‌دن سونرا اونو یاخشی سولاماق لازیمدر (مسئلن 1 م² اوچون 10–15 ل سو).\nسیزه 2 نؤو اوتچالان ماشین لازیم‌دیر – کلاسسک و مولچا.\nمولچا اوتچالانی بیچیلمیش اوتلاری توپلامیر، آنجاق کیچیک حیسه‌لره بؤلور و قازونو سپلییر. بئله اولدوقدا قازون هر بیچیلمه‌دن سونرا آوتوماتیک اولا‌راق گوبره‌لنیر. اگر قازونون یاخینلیغیندا هوووز وارسا، بو اوتچالان ماشینی اونا یاخین توتمایین چونکی، کیچیک اوت قیرینتی‌لاری هوووزدا آیاق آلتیندا قالا بیلر. بئله قازون‌لار اوچون سبتی اولان کلاسسیک اوتچالان ماشین‌لار الوئریش‌لی‌دیر.\nهازیرکی دؤوروموزده اوتچالان ماشین‌لارین کئچی نؤو‌لری وار. اگر سیز اونلارا بیچیلمیش اوتلاری توپلاماق اوچون سبت یئرلش‌دیرسه‌نیز – کلاسسیک اوتچالان ماشین الده ائتمیش اولاجاقسینیز، اگر سبت یئرلشمزسه، مولچا آلینا‌جاق.\nاوتچالان ماشین‌لار یالنیز 15° دن آشاغی اییلمه‌سی اولان قازون‌لار اوچون الوئریش‌لی‌دیر. اگر سیزین قازون شاقولی تورپاق ساحه‌سینده یئرلشیرسه، کرنتی‌دن ایستیفاده ائدین. همچی‌نین کرنتینی کول و آغاج‌لارا یاخین مسافه‌ده ایستیفاده ائتمک داها اویغون‌دور، هم ده چوخیل‌لیک بیتکی‌لر قازوندا و یا گناردا بئجریلیر.\n««« اوولکی مقاله: بیز یئنی قازون سالیریق نؤوبتی مقاله: بیچیلمیش اوت ایله نه ائتمه‌لی؟ »»»\nدۇزگونو 27.12.2023 22:30 | چاپ ائدین | قازون\nکپر کلوب حاقیندا\nKPR − بیتکیچی‌لیک کلوبو بئینلخالق باغچی‌لیق تشکیلاتی‌دیر. داها چوخ اوخویون\nتجروبه‌نیزه اساساً بیتکی‌لرین بئجریلمه و یئتیشدیریلمه اصولونو بیزیمله بؤلوشون. بو ماقاله حاقیندا یازین و بوتانیخ ژورنالیندا آنا دیلینیزده درج ائدین! دیگر معلومات‌لار اوچون بیزیمله علاقه ساخلایین.","num_words":462,"character_repetition_ratio":0.062,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.218,"stopwords_ratio":0.002,"flagged_words_ratio":0.004,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":196980.3,"cluster_detection":-1}
+{"text":"Sürgünde Güney Azərbaycan (İran) Qələm Əncüməni سورگونده گونئی آذربایجان (ایران) قلم انجومنی PEN South Azerbaijan (Iran) in Exile\nHome\nArticles\nPoems\nStories\nVideos\nAz. Turkic\nFarsi\nEnglish\nNews \/ Events\nMembership\nContact Us\nDec 19, 2023\nآذربايجاندا ائپیک شعرين منشاینه دایر\nعرب اليفباسينا کؤچورن: م. آلار\nآذربایجان ادبیاتیندا ائپیک شعرین اینکیشافی تاریخینی ایزله‌مک اوچون، هر شئیدن اول، پوئزییامیزدا اونون تشکول تاریخیندن بحث ائتمک لازیم‌دیر. بونون اوچون ایسه ائپیک شعر آنلاییشی اوزرینده دایانماغی مقصده اویغون حساب ائدیریک.\nائپیک شعر نه‌دیر، پوئزییامیزدا او هانسی یوللار کئچمیش، نئجه اینکیشاف ائتمیش‌دیر؟ خلاصه شکلینده بو مسئله‌لری احاطه ائتمگه چالیشاق.\nایستر غرب، ایسترسه ده شرقده پوئتیکا یازان مؤلفلر ائپيک شعره تخمیناً بیر جور تعريف وئریرلر.\nائپیک شعر­ حیات حاديثه‌لرینین عومومی‌لشدیریلمیش تصویری‌دیر؛ ائپیک شعر­ طبیعت و جمعیت حاديثه‌لرینین معین سوژئت چرچیوه‌سینده بدیعی تقديمی‌دیر؛ ائپیک شعر (سونراکی اینکیشاف مرحله‌لرینده)­ اینسان کاراکتئرینی، اونون بوتون دولغونلوغو ایله، بوتون ضدیتلری ایله حکایه ائتمک واسیطه‌سی‌دیر. هر هانسى بیر خالق، اونون بؤیوک یا کیچیک اولماسیندان آسيلى اولمایاراق، اؤز ائپیک شعر تاریخینه مالیک‌دیر. فرق یالنیز اینکیشاف سوییه‌سینده، ژانر خصوصیتلرینده، کئیفیت درجه‌سینده اولا بیلر. بو و یا دیگر خالقین ائپیک شعر آبيده‌سی، سؤزون اصیل معناسیندا، او خالقین دونیا گؤروشونون، فیکیر و شعورونون معین جهتدن تظاهرودور، جمعیت و طبیعت حاديثه‌لرینه باخیشی‌نین بیر حيصه‌سی‌دیر.\nبدیعی اثر آز، یاخود چوخ درجه‌ده اونو یارادان صنعتکارین تماس‌دا اولدوغو حیاتلا، رئال وارلیقلا علاقه‌داردیر. آنجاق بشریت تاریخینده یارانیب، دئور کئچدیکجه بیر بیرینی عوض ائد‌ن هر بیر جمعیتده حیاتی و اونون حاديثه‌لرینی درک ائدیب، بدیعی شکیلده تقدیم ائتمک جهدلری عینی اولمامیش‌دیر. قدیم اینسانین جمعیت و طبیعت حاقینداکی تصوورلری اؤز بدیعی عکسینی اساطیری و میفیک صورتلرده تاپمیش‌دیر. ائله بو اساطير و میفلر ده ابتدايى پوئزییانین، او جومله‌دن ده ائپیک شعرین اساسینی تشکیل ائدیر. کارل مارکس یونان اساطيرینی قیمتلندیره‌رک یازیر: «یونان اساطيری یونان اینجه صنعتی‌نین جبؔه‌خاناسینی، هابئله اونون زمینینی تشکیل ائدیردی». دوغرودان دا، یونان ادبیاتی‌نین ان کلاسیک آبيده‌لری اولان «ایلیادا» و «اودیسئیا» داستانلاری اساطيرلر سیلسیله‌سیندن عبارت‌دیر.\nمیفیک تصوورون تشکولو بشر جمعیتی‌نین ایلکین اینکیشاف پیلله‌سینه عاییددیر. ابتدايى اینسان اوچون اونو احاطه ائد‌ن موحیطده آنلاشیلماز و غریبه گؤرونن طبیعت و جمعیت حاديثه‌لری چوخ ایدی. اینسان بو حاديثه و قوه‌لر قارشيسیندا اؤزونو گوجسوز حساب ائتدیگیندن بیر سیرا میفیک وارلیقلارا، فؤوق‌البشر حاديثه‌لره اینانماغا مجبور اولوردو. طبیعت جانلاندیریلیر، اینسان هر بیر طبیعت حاديثه‌سی‌نین معین بیر تانرى، یاخود ایلاهه ایله باغلی اولدوغونو تصوور ائدیردی. گئتدیکجه بو تصوورلر حکایه شکلینه کئچه‌رک ابتدايی اساطيرین یارانماسی اوچون زمین حاضرلامیش‌دیر. اساطير و میفلر بو و یا ديگر ابتدايى تانرى، یاخود ایلاهه‌نین شرفینه تشکیل ائدیلمیش ایلک سوژئت‌لی مراسیم نغمه‌لریندن یارانمیش‌دیر. دئمک، اولجه میفیک صورتین اؤزو، سونرا ایسه اونون حاقیندا اولان اساطير یارانمیش. آغیزدان آغیزا، نسیلدن نسله، دؤوردن دؤوره کئچه��رک جانلی صورتلرله زنگین‌لشمیش، فانتاستیک اؤرتوگه بورونوب دولغون بدیعی بیر صنعت اثرینین یارانماسینا سبب اولموشدور. قدیم و اورتا عصرلر ادبیاتی‌نین اینجیلری حساب اولونان اکثر دونیا ائپیک شعر نومونه‌لرینین­«ایلیادا» و «اودیسسئیا»، «رامایانا» و «ماخابخاراتا»، «شاهنامه» و «یئددی گؤزل»ین ماتئریاللاری بو یول ایله، تبددولاتا وارا وارا اینکیشاف ائتمیش، پوئزییادا کامیل و اؤلمز صنعتین یارانماسی اوچون زمین حاظیرلامیش‌دیر.\nاساطير و میفیک صورتلر، هر شئيدن اول، قدیم اینسان ذکاسی‌نین محصولودور کی، طبیعت حاديثه‌لرینین اوبیئکتیو علمی قانونلاری ایله اوزلاشمیر. لاکین بونونلا بئله، اونلارین اساسیندا حیاتی جیزگیلر ده یوخ دئییل‌دیر. دونیا ادبیاتیندا عصرلر یولا سالیب بو گونه کیمی یاشایان و بشریت دوردوقجا یاشایاجاق پرومئتئی صورتینی خاطیرلایاق. صرف میفیک صورت اولان پرومئتئی‌ده حیاتی‌لیک یوخدورمو؟ اینسانلارین سعادتی اوچون تانريلارا قارشی عوصیان ائتمیش، یئر اوزرینده‌کی حیات نامینه اؤز سعادتیندن کئچمیش اساطيری پرومئتئیی رئال زمیندن نئجه آییرماق اولار؟ مگر بو، قدیم اینسانین حاق، عدالت، خئییرخاه‌لیق، علویت تلقین ائد‌ن حيسلرینین رئال، مادی مجموعو دئییل‌می؟ بس شرق ادبیاتیندا ظولم، ایستیبداد، مشققت و شر قوه‌لرینین تجسومو اولان اساطيری زوضحاک نئجه؟ بو کی، قدیم شرقلی‌نین آغالار و قوللار دونیاسیندا دفعه‌لرله آجی‌سينی، آغری‌سینی حيس ائتدیگی اجتماعی ظولمون میفیک بدیعی تظاهورودور.\nلاکین میفیک صورتلر و اساطيرلر ده بیردن بیره یارانمامیش‌دیر. ابتدايى اینسانین طبیعت و جمعیت حاقینداکی تصوورلری اؤز ایلکین عکسینی توتئمیک صورتلرده تاپمیش‌دیر. ابتدايى اینسان طبیعت و جمعیتده باش وئر‌ن و سببی اونا معلوم اولمایان، سیرلی معما کیمی گؤرونن موختلیف حاديثه و علاقه‌لری ایلک اول بو و یا دیگر بیتگی و حئیوانلا باغلامیش، معین چیچک یاخود قوشو اؤز اجدادینین باشلانغیجی حساب ائد‌ه‌رک، اونا پرستیش ائتمیش. اونو موقدس‌لشدیرمیش‌دیر. قدیم ميصيرلیلر گونشین لوتوس چیچگیندن دوغولدوغونو ثبوت ائتمگه چالیشیردیلار. ابتدايى میصیرلی‌نین گونشی لوتوس‌لا علاقه‌لندیرمه‌سی ایسه تصادفی اولماییب، اونون بسیط حیات قناعتیندن ایر‌لی گلیردی. نیل اطرافیندا اوجسوز بوجاق‌سیز بیر ساحه‌ده بیتیب گؤزلری اوخشایان، اؤز عطیرلی چیچکلری ایله اینسان روحونو وجده گتیر‌ن لوتوس آخشام اولجاق ماوی لچکلرینی باغلاییر، سحرین آچیلماسی و گونشین چیخماسی ایله او دا یئنه باش قالدیریر، یاشیل یارپاقلار آراسیندان گؤرونن چیچکلر اطرافا اؤز راییحه‌سینی ساچیر. بو ایکی آنی­ گونشین ظهورو و لوتوسون آچیلماسینی بیربیریله باغلاماق چتین دئییلدی. لاکین قدیم اینسان سببله نتیجه‌نین یئرینی دگیشدیرمیش، بورادان گونشین لوتوس چیچگیندن یاراندیغی قناعتی آلینمیش‌دیر. آنتیک ميصير مدنیتی حاقینداکی دیگر متنلرده سما اینه‌گه، گونش قیزیل بوزووا بنزه‌دیلیر؛ بعضن گونش و آی سما قارتالی‌نین ایکی بؤیوک گؤزو کیمی آنلاشیلیر.\nمحصولدار قوه‌لرین اینکیشافی ایله علاقه‌دار اولاراق، اجتماعی موناسیبتلر ده دگيشيب تکمیل‌لشدیکجه اینسانلارین حیات و طبیعت حاديثه‌لری حاقینداکی تصوورلری دگیشیر، تکامول ائدیر؛ آرتیق توتئمیک تصوورلری اشیا و طبیعت قوه‌لرینین رو��ونا پرستیشده اؤزونو گؤسترن آنیمیستیک تصوورلر عوض ائدیر. آنیمیستیک تصوور ابتدايی اینسانین حیاتی حاديثه‌لره اوبرازلی باخیشی‌نین ایکینجی مرحله‌سینی تشکیل ائدیر. بورادا آرتیق ابتدايى اینسان حئيوان و بیتکیلرین اؤزونه دئییل، اونلارین آرخاسیندا تصوور ائتديگى روحلارینا سیتاییش ائدیر. طبیعت بؤلونمز واحيد کیمی گؤتورولور، اینسان اونو احاطه ائد‌ن بوتون اشیا و حاديثه‌لرین ایلک باشلانغیجی کیمی روحو قبول ائدیر و بو روحا سیتاییش ائدیر. بو مرحله‌ده طبیعت قوه‌لری و حاديثه لرینین، تانريلارین، حئيوانلارین، اینسانلارین، قوشلارین، بیتکیلرین، روحو ترننوم اولونور.\nیاکوت قبیله‌لریندن بیر چوخو قاز، قوقو، قارغا کیمی قوشلاری اؤز اجدادلاری قبول ائتمیشلر. قدیم تورکلر ایسه قوردو بیر توتئم کیمی موقدس سایمیش، اؤز اجدادلارینی اونونلا باغلامیشلار. افسانه‌یه گؤره، دوشمن قبیله‌لری طرفيندن تعقیب ائديلن تورک طایفالاری سون نفرینه قدر قیریلیر، یئگانه ساغ قالان ال­آیاغی کسیلیب باتاقلیغا آتیلان بیر گنج اولور. بو گنجه بیر دیشی قورد پاسیبان چيخیر، اونا آزوقه گتيرمگه باشلاییر. نهایت، بیر گون او، گنجى بیر ماغارایا آپاریر. اورادا دیشی قوردون اون اوغلو اولور کی، سونراکی تورکلرین هامی‌سی همن قورد نسلیندن‌دیر.\nشوبهه‌سیز توتئم قورد مادرشاهلیق دؤورو تورکونون دوشونجه‌سی محصولو اولوب، آنا (مادری) توتئمى‌دیر. قدیم تورک تاریخی حاقینداکی باشقا یازیلاردا تورکلرین اسکی زامانلار دا دؤرد اولوسدان عبارت بیر ائل حالیندا بیرلشدیکلری، هر اولوسون موقدس سایدیغی بیر حئيوانین­ توتئمین آدی ایله آدلاندیغی، ائله‌جه ده بو اولوسلاری بیرلشدیر‌ن ائلین ده بوتون اولوسلارا عایید بیر اونغون توتئمى اولدوغو خبر وئریلیر. منبع‌لرین گؤستردیکلرینه اساساً شرق تورکلرینین تو تئمی قویون، شیمالداکی تورک قبیله‌لرینکی اؤکوز، غربده ایت، جنوبدا قوش ایدی. تورکلر اوچون عومومی توتئم ایسه بو و یا ديگر قبیله‌نین بوتون تورکلر اوزره حاکيمیتی ایله علاقه‌دار اولاراق، بعضن بوغا، بعضن اؤکوز اولموش، زامان کئچدیکجه بو توتئم اونغونلار آنتروپومورفیک‌لشمیش، اوغوز خان، بوغاتکین، بوز قورد کیمی آدلار ایله اساطيری شخصیتلره چئوریلمیشلر.\nقدیم اینسان اؤلومو بیر یئردن باشقا یئره کؤچمک کیمی باشا دوشور، طبیعتین سولوب سونرادان جانلانماسی پروسه‌ سینی (قیش و باهار) مادی بیر وارلیق کیمی خیالینا گتیردیگی طبیعت روحونون باشقا بیر یئره گئتمه‌سی و قاییتماسی کیمی قبول ائدیر (آنتیک دئور یونانیستانیندا کئچیریلن دیونیس مراسيمی، قدیم ميصيرلیلرده گونش تانريسى رانین قیزی حساب اولونان خاتورتئفنوتون نوبییایا گئتمه‌سی و قاییتماسی حاديثه‌سی، اوسیریس کولتو، آذربایجاندا ایزلری هله بوگونه قدر گلیب چیخان «کوسا کوسا» مؤوسوم مراسیمی و اى.آ.)\nابتدايى اینسان طرفیندن طبیعت و جمعیت حاديثه‌لری حاقینداکی اوبرازلی تصوورون اوچونجو مرحله‌سینی طبیعته پرستیش و آتابابا گونونو قئید ائتمه کولتو تشکیل ائدیر. بو کولت اؤزوندن اوولکی مرحله ایله سیخی علاقه‌دار اولوب، اونون سونراکی اینکیشافی نتیجه‌سی‌دیر. بو مرحله‌ده اینسان موختلیف طبیعت قوه‌لری و حاديثه‌لرینین معبودلارینی یاراداراق، اونلارا سیتاییش ائدیر.\nقدیم ایرانلیلار، میدییالیلار و هیندلیلر سو، تورپاق و محصولدا��لیق معبودو کیمی آردویسورا آناهیدى ناهيدی، گونش، حقیقت و غلبه معبودو کیمی میتر مئهری موقدس حساب ائدیرلر. هیندلیلر گؤی تانريسى کیمی وارونایا، یاغیش و شیمشک معبودو کیمی ایندرایا سیتاییش ائدیردیلر. ائله‌جه ده توفان معبودلاری کیمی ماروتلاری، کولک معبودلاری کیمی بایو و واتانی قبول ائدیرلر.\nقدیم تورکلر ایلین دؤرد فصيلی اولان یاز، یای، گوز (پاییز) و قیشی آتا سمانین دؤرد اوغلو حساب ائدیر، اونلارا مووافیق آدلار­ یاشیل خان، قیزیل خان، آغ خان، قارا خان آدلاری وئریر، هر فصیل اوچون قوربان کسیردیلر.\nتدقیقاتچی‌لارین فیکرینه گؤره، بدیعی تصوورون بو اوچونجو مرحله‌سی گله‌جک بدیعی یارادیجی‌لیغین، خصوصاً سوژئتلی شعرین اساسلی صورتده یارانماسی اوچون بیر زمین تشکیل ائدیر. طبیعت کولتو اساطير و میفلرین اینکیشافینا، آتا بابا کولتو ایسه قهر‌مانلیق ائپوسونون مئیدانا گلمه‌سینه شرایط یارادیر.\nقدیم خالقلارین اوبرازلی تصوورونون اینکیشافی اوچون خاراکتئریک اولان ديگر بیر مرحله‌نی ده خاطیرلاماغی لازیم بیلیریک کی، بو دا طبیعت و آتا بابا کولتو ایله اساطير و قهر‌مانلیق ائپوسونون آرا مرحله‌سینی تشکیل ائد‌ن ما گیا­ اووسون­ اطرافدا باش وئرن و سببی غئیری معین حاديثه‌لره سؤز واسطه‌سیله تاثیر ائتمک عنعنه‌سی‌دیر.\nاساطير و قهرمانلیق ائپوسو بدیعی یارادیجی‌لیغین یئنی مرحله‌سینی تشکیل ائدیر. بو مرحله، اساساً، صینیفلی جمعیتین یارانماسی دؤورونه عاییددیر. ایندی آرتیق قدیم اینسانین طبیعت و جمعیت حاديثه‌لری حاقینداکی اوبرازلی خیالی نیسبتن موکمل‌لشیر، معین سیستئمه دوشور، زامان کئچدیکجه رؤونق‌لنیر، آرتیق اونلاردا سوژئت و کومپوزیسییا نظره چارپماغا باشلاییر.\nجمعیتین اجتماعی حیاتیندا باش وئرن دگیشیک‌لیکلر، محصولدار قوه‌لرین و ایستحصال موناسیبتلرینین اینکیشافی ضروری اولاراق جمعیتین معنوى حیاتیندا، اونون بدیعی تفکورونده ده دگيشيک‌لیکلرین باش وئرمه‌سینه سبب اولور. خصوصی مولکیتین، صینیفلرین، دؤولتین مئيدانا چیخماسی ایله علاقه‌دار اولاراق، ابتدايى ایجماع قورولوشونون سون زیروه‌لرینده آرتیق فورمالاشماغا باشلایان سوژئت‌لی مراسیم نغمه‌لرینین، میفیک اوبرازلارین، هابئله آرتیق یارانماقدا اولان اساطير و قهرمان‌لیق ائپوسلارینین ما هیتی ده دگيشيلير، صینفی مضمون کسب ائتمگه باشلاییر. بو یئنی اجتماعی شرایط بدیعی تفکورون نه‌اينکى یئنی ساحه‌لرینه، ائله‌جه ده آرتیق مؤوجود اولان، قدیم اینسانا معلوم اوبرازلارا دا تاثير ائدیر، اونلار یئنی خاصه، یئنی مضمون. یئنی رنگ آلیر. اجتماعی برابرسیزلیگین مئيدانا چیخماسی ایله واحيد مفکوره‌یه خیدمت ائد‌ن عموم‌خالق بدیعی تفکورو حاکيم صینیف ایدئولوگییاسی‌نین باسقى‌سينى حيس ائتمگه باشلاییر. قولدارلیق قورولوشو دؤورونون محصولو اولان و حاکيم صینیف نماینده‌لری طرفیندن یارادیلمیش اسا طیرلرده تانريلار دؤولت باشچی‌لاری ایله عئینی‌لشدیریلیر، دؤولت باشچی‌سی‌نین بوتون خصوصیتلری تانريلاردا اؤز عکسینی تاپیر، هابئله محکوم صینیفلرین، قوللارین، پلئبئی‌لرین منافعینی مودافعه ائد‌ن اثرلر مئيدانا چیخیر. ایلک دفعه عدالت‌لی دؤولت باشچی‌سی ایدئیاسی ایر‌لی سورولور والى آخر. اساطير و میفلرده، داها چوخ ایسه قهرمان‌لیق ائپوس‌لاریندا رئالیستیک عنصورلر گئتدیکجه آرتماغا باشلاییر، ایلکین میفلرده اؤن پلاندا اولان فؤوق‌البشر، غئیرمادی قوه‌لری، معجوزه‌لری بو و یا ديگر صینفین احوال روحيه‌سینی قورویان نؤقطه‌يى نظرلر، حاديثه‌لر عوض ائدیر. اساطير و قهرمان‌لیق داستانلاریندا بیز هر هانسى بیر خالقین حیات شرایطی، کونکرئت (دولانيش) معیشت طرزی ایله تانیش اولوروق، معین تاریخی دؤورده همین خالقین اجتماعی حیاتی اثر لرده اؤز عکسینی تاپمیش اولور. مثلاً دونیا ادبیاتیندا ائپیک شعرین ایلک مونومئنتال نومونه‌لریندن اولان «ایلیادا» و «اودیسسئیا» اؤز اساسینی ترویا اساطيرلر سیلسیله‌سیندن آلماسینا باخمایاراق، آرتیق قدیم یونانیستانداکی حیاتلا، یونان اجتیماعیتی ایله سیخ صورتده باغلی‌دیر. بو داستانلار یونان خالقی‌نین معیشتی، یاشاییش طرزی، میللی کاراکتئری، ائتنوقرافیک ترکیبی، فولکلور و فلسفه‌سی حاقیندا گئنیش تصوور یارادیر، قدیم یونان تاریخینی اؤیره‌نمک اوچون زنگین ماتئریال وئریر. بیرلیکده «ایلیادا» و «اودیسسئیا»دان سککیز دفعه بؤیوک اولوب، «قدیم هیند حیاتی‌نین ائنسیکلوپئدییاسی» آدینی آلمیش «ماخابخاراتا»، ائله‌جه ده «رامایانا» اونلاری یارادان دؤورون مدنى، اجتماعی، سیاسی حیاتی حاقیندا علم عالمینه اولدوقجا قیمتلی ماتئریال وئریر، یالنیز بدیعی نومونه کیمی دئییل، هابئله فلسفی تاریخی بیر اثر کیمی ده دقتی جلب ائدیر، «هیند دینی و علمی بیلیکلرینین خزینه‌سی» کیمی قیمتلندیریلیر.\nبوتون قدیم خالقلار کیمی، آذربایجانلی‌لارین دا کلاسسیک ائپیک شعرینین ایلک روشئیمینی اساطيرلر، میفلر تشکیل ائدیر. احتیمال کی، قدیم آذربايجانلی‌نین دا بدیعی تفکورو باشقا خالقلاردا اولدوغو کیمی، عینی مرحله‌لر، یاخود بونا یاخین بیر اینکیشاف یولو کئچیرمیش، ابتدايى توتئمیک اوبرازلار آنیمیستیک تصوورلرله، آنیمیستیک تصوورلر ایسه سونرادان اساطير و ائپیک شعرین اینکیشافی اوچون تکان‌وئریجی مرحله اولان طبیعت کولتو و آتابابا کولتو ایله عوض اولونموشدور، آذربایجان تاریخی و ادبیاتی‌نین ان قدیم دؤورو ایله مشغول اولان تدقیقات‌چی‌لار آذربایجان خالقی‌نین تشکولونده معین رول اوینامیش، اونون ائتنیک ترکیبینه داخیل اولان قدیم قبیله و طایفالارین اؤزونه‌مخصوص ابتدايى دینی گؤروشلری اولدوغونو خبر وئریر. البته، بو دین سؤزون اصیل معناسیندا دین دئییل، بیر اعتیقاد اولموشدور. قدیم آذربایجانلی اینکیشافین ابتدايى دؤورونده طبیعت و جمعیتده بو و یا ديگر حاديثه‌نین اوبیئکتیو علمی سیرلرینی باشا دوشمه‌دیگیندن و لازیم گلنده اونلارا قارشی موباریزه آپارا بیلمه‌دیگيندن معین اعتیقادلارا اینام بسله‌ییردی. بو اعتیقادین ایزلری شیفاهی ادبیاتیمیزین منشأ‌جه چوخ قدیم ژانرلاریندا یاشاییب گلمیش اولان موختلیف توتئملرده، زوومورفیک و آنتروپومورفیک صورتلرده هله ده اؤزونو گؤستریر. قدیم آذربایجانلى‌لا رین ائتنیک ترکیبینه داخیل اولان بیر سیرا قبیله‌لرده موختلیف حئیوانلارا، ایلانا، اؤکوزه، آتا سیتاییش ائدیلیردی. بعضی قبیله‌لرده بیر سیرا بیتکیلر، چیچکلر مقدس حساب اولونوردو. باشقا طایفالاردا سویا، ائله‌جه ده اودا اعتیقاد بسله‌نیلیردی کی، بو دا سونرادان زردوشتی‌لیک دینی‌نین تملینی قویماغا شرایط یاراتمیشدی. مقدس حساب ائديلن شئی، یا حاديثه‌نین سونرادان آنتروپومورفیک و زوومورفیک معبودلاری دا یارانیردی. مثلاً، سویون، اودون، یاغیشین، قیشین، باهارین اؤزونه مخصوص معبودلاری وارايدی. عمومیتله، قدیم آذربایجانلی طبیعتی بیربیرینه ضد اولان ایکی قوه‌نین، ایشیق و ظولمتین دايمی موباریزه‌سی کیمن باشا دوشور، بوتون یاخشی شئیلری بیرینجی‌نین، منفی شئيلری ایسه ایکینجی‌نین اطرافینا توپلایاراق، اونلارین اؤزونه مخصوص معبودلارینی یارادیردی. بعضى حاللاردا بو معبودلار حاقیندا موختلیف میفیک تصوورلر ده دوزلدیلیردی. مثلن، قدیم آذربايجانلی‌نین اعتیقادینا گؤره، ایلک یاز یا غیشلارینی یئر اوزرینه یاغدیران اولدوز، تیشتری (سیریوس) ایمیش. لاکین اینسانلاری یاز یاغیشیندان محروم ائتمگه، اکینلری قورودوب کوله دؤندرمگه چالیشان، یئر اوزرینده آجلیق و یوخسوللوغا باعث اولان باشقا بیر قوه ده واردی کی، او دا دیو آپاوش ایدی. تیشتری اونونلا هر یازین باشلانقیجیندا اوچ دفعه ووروشور، ایکی ووروشدا مغلوب اولور، نها یت اوچونجوده غالیب گلیرمیش و بونونلا دا اینسانلارا سئوینج گتیرن یاز یاغیشلاری باشلاییرمیش.\nیاخین شرق، ائله‌جه‌ده آذربایجان ائپیک شعرینین ایلک ایز لری خصوصیله ائرامیزدان اول ۹­جو عصرده شیمالغربی ایران و معاصر آذربایجان اراضی‌سینده تشکول تاپمیش قدیم میدییانین دؤولت دینی اولان زردوشتی‌لیکده و اونون مو قدس کیتابی، بیر نؤوع قانونلار مجله‌سی «آوئستا»دا اؤزونو گؤستریر. ایستر آذربایجان، ایستر ایران، تاجیکیستان و ایسترسه ده بو و یا ديگر درجه‌ده قدیم ایرانلا علاقه‌سی اولان هیندیستان اراضی‌سینده یاییلیب، سونراکی عصر صنعتکارلارینین اثرلرینده رنگارنگ بویالار آلمیش بیر چوخ میفیک، اساطيری اوبرازلارین ایلک روشئیمینی «آوئستا»دا آختارماق لازیم گلیر. لاکین «آوئستا» دا اؤز نؤوبه‌سینده بیردن بیره یارانمامیش، زردوشتی‌لیک‌دن قاباق مؤوجود اولان ابتدايى قبیله دینلرینین، اعتیقادلارینین، ایلکین اساطيری میفیک صورتلرین اساسیندا تشکول تاپمیش‌دیر.\n«آوئستا» اوزون عصرلرین محصولودور. تدقیقات اونون بیر سیرا کیتابلاردان عبارت اولدوغونو خبر وئریر. لاکین موختلیف تاریخی و سیاسی حاديثه‌لرین نتیجه‌سی اولاراق، بو کیتابلارین چوخ قیسمی ایتیب باتمیش؛ بوگون علم عالمینه «آوئستا»نین یالنیز دؤرد کیتابی معلومدور کی، بونلاردان دا آنجاق «وندیداد» («دیولر علیهینه قانون») بوتونلوگو ایله محافظه ائدیلمیش‌دیر. «وندیدات»دان علاوه «ویسپه رد» («تانريلار حاقیندا کیتاب»)، هابئله ایکی حیصه‌دن، قدیم دینی پوئزییا آبيده‌لری اولان «قات»لار و خالق الله لارینین شرفینه اوخونان هیمن‌ماهنیلاردان عبارت «یاشت» لار بیزه قدر گلیب چیخمیش‌دیر.\n«یاشت»لار و «قات»لار «آوئستا»نین ان قدیم حیصه‌لری حساب اولونور کی، اساساً زردوشتی‌لیکدن قاباقکی توتئمیک آنیمیستیک تصوورلر، طبیعت و آتابابا کولتو اساسیندا تشکیل ائدیلمیش‌دیر.\n«آوئستا»دا، خصوصاً اونون «وندیدات» حیصه‌سینده‌کی اسا طیرلر اینسانلا طبیعت آراسینداکی موباریزه، اینسان طر فیندن ائديلن اختراعلار و س. مؤوضولارا حصر اولونور. بو اساطيرلر آهورامزدا طرفیندن یئرلرین، گؤیون، سولارین، حئیوان و بیتکیلرین، هابئله ایلک اینسانین یارانماسی، اهریمن و آهورامزدا آراسیندا باشلانان دوشمنچی‌لیک، ایشیق و ظولمت قوه‌لرینین موباریزه‌سی نتیجه‌سینده ایلک اینسانین محو اولماس�� حاقینداکی حکایه‌لری احاطه ائدیر. ...\nمیدییا دؤولتی اراضی‌سینده یاشایانلارین میفولوگییاسی اؤزونه مخصوص اوریژینال خصوصیتلر داشی‌ییر. بونونلا بئله، بو میفولوگییا باشقا قدیم خالقلارین (قدیم مصرلی لرین، آسوریلرین، شومئرلرین، بابیللرین، تورک، مونقول‌لارین و س.) اساطير و میفلریندن دخی تاثيرلنمه‌میش دئییل‌دیر. بو اوخشارلیق بعضن سوژئت خطى‌نین اینکیشافیندا، بعضن ایسه فیکری جهتجه اؤزونو گؤستریر.\n«آوئستا»داکی اساطيرلر سیستئم‌لی شکیلده حکایه اولونمور. اونلار میفولوژی ائلئمئنتلر شکلینده، داغینیق حالدا یئرلشمیش‌دیر. عینی سؤزو قهر‌مان‌لیق ائپوسلاری حاقیندا دا دئمک اولار.\nقهر‌مان‌لیق ائپوسو «آوئستا»داکی بدیعی یارادیجیلیغین یوکسک مرحله‌سینی تشکیل ائدیر. دوغرودور، اونلار دؤوروموزه قدر فراقمئنتلر، موتیولر شکلینده گلیب چاتمیش، لاکین آرتیق بو پارچالاردا سوژئت، کومپوزيسيیا نظره چارپیر. «آوئستا»داکی قهرمان‌لیق ائپوسونون اساس آنا خطينی اوتوراق طایفالارین کؤچری خالقلارلا موباریزه‌سی تشکیل ائدیر. اگر اساطيرلرده موباریزه تانريلار، آهورامزدا و اهریمنین فانتاستیک قوشونلاری آراسیندا گئدیرسه، بورادا آرتیق موباریزه‌ده رئال قوه‌لر، اینسانلار دا ایشتیراک ائدیر. ائپوس‌دا سعادت اوغروندا شر قوه‌لرله ووروشوب غالیب گلن ده اینسانلار، پهلیوانلاردیر.\n«آوئستا»دا تصویر اولونان حاديثه‌لر اولدوقجا گئنیش دؤورو و مکانی احاطه ائدیر. بوراداکی حاديثه‌لر یالنیز یئر اوزرینده دئییل، هابئله تانريلارین مقام توتدوقلاری فانتاستیک عالمده باش وئریر؛ «آوئستا»نین قهر‌مانلاری یا اؤلمز تانريلار، یاخود دا یوزیوز ایللرله یاشایان اینسانلار دیر.\n«آوئستا» نثر و نظمله یازیلمیش، بورادا بدیعی واسیطه‌لردن ان چوخ تشبیه و موبالیغه‌لردن ایستیفاده ائدیلمیش‌دیر. «آوئستا»نین مضمون و فورماسیندا، خصوصاً اونون قدیم حیصه‌لرینده معین درجه خالق روحو حيس ائدیلیر. لاکین او، عمومی اجتماعی موندره‌جه‌سی اعتیباریله شاه حاکیمیتی و قولدار یوخاری طبقه نماینده‌لرینین حؤکمران‌لیغینی قورویوب مدافعه ائتمگه خیدمت ائد‌ن مقدس دینی قانونلار مجموعه‌سی‌دیر.\n«آوئستا» بیزی آنجاق بیر جهتدن، قدیم میدییا دؤولتی اراضی‌سینده یاشایان خالقلارین بدیعی تفکورو، خصوصاً اونون ائپیک شعر تاریخی ایله تانیش اولماق جهتیندن ماراقلاندیریر. لاکین «آوئستا»دا یالنیز ائپیک ژانر دئییل، لیریکا و ابتدايى درامین دا روشئیملری اؤزونو گؤسترمکده دیر. بوندان علاوه، «آوئستا» زردوشتی‌لیگه اعتیقاد باغلایان خالقلارین طبیعی، علمی، فلسفی، دینی، تاریخی، جوغرافی بیلیکلرینین ده مجموعودور.\nائپیک شعرین زمینه‌سینی بیر طرفدن میفیک صورتلر، اساطيرلر، آتابابا کولتونون اینکیشافی نتیجه‌سی اولان ابتدايی قهرمان‌لیق داستانلاری تشکیل ائدیرسه، ديگر طرفدن اونون تشکولونده روایتلر، افسانه‌لر و ناغیللار دا بؤیوک رول اوینامیش‌دیر.\nاساطيرلر کیمی افسانه‌نین ده تاریخی چوخ قدیم‌دیر. افسانه‌لرده اساساً موبالیغه‌لی دوندا تاریخی حاديثه‌لر عکس اولونور. قدیم تاریخ کیتابلاریندا آذربایجانا عایید بیر نئچه افسانه وئریلمیش‌دیر کی، بونلاردان سون میدییا حؤکمداری ایشتووئقوآستیاقا حصر ائدیلمیش «آستیاق» افسانه‌سینی، «تومیریس افسانه‌سینی»، دارا ایله، کومبیس‌له موغ کاوماتلا علاقه‌دار اولان روایتلری، هابئله سونراکی دؤورلرین محصولو، ۹­جو عصرده باش وئرمیش مشهور بابک عوصیانی ایله علا قه‌دار اولاراق یارانمیش، خالق قهرمانی بابکین مردلیک و جسارتینی، ائله‌جه ده اونون خاینجه‌سینه دوشمنه تسلیم ائدیلدیگی حاقینداکی روایتلری گؤسترمک اولار.\nبو افسانه و روایتلرین چوخوسو بیر تاریخچی قلمی‌نین محصولو اولماسینا باخمایاراق، آرتیق خالق یارادیجی‌لیغی‌نین بدیعی سوزگجیندن کئچمیش تام، دولغون فولکلور ماتئریاللاری‌دیر.\nبیر نئچه سؤز ناغیللار حاقیندا. بوگون بیزیم الیمیزده اولان ناغیللارین اکثر حیصه‌سی‌نین تشکول تاریخی معلوم دئییل‌دیر. «آذربایجان ناغیللاری»نی نظردن کئچیردیکده اونلا رین بیر قیسمی‌نین هله چوخ قدیم زامانلاردا یاراندیغینی، عصرلر کئچدیکجه موختلیف دگيشيک‌لیکلره اوغراییب فورما لاشدیغینی، موکمل بدیعی ادبیات نومونه‌سینه چئوریلدیگینی احتیمال ائتمک اولار. همین ناغیللاردا بشریتین ابتدايى بدیعی تصوور مرحله‌لرینین، توتئمیک، آنیمیستیک تصوورلرین ایزلری، آنتروپومورفیک زوومورفیک اوبراز لارین قالیقلاری گؤرونمکده‌دیر. ناغیللاریمیزدا تئزتئز تصادف ائديلن ایلان، اینک، سیمورغ قوشو، پری ،دیو صورتلری هله زردوشتی‌لیکدن قاباقکی قبیله طایفه دینی گؤروشلرینین، ابتدايى آذربايجانلی‌نین ایلکین اوبرازلی تصوورلرینین بیزه قدر گلیب چاتمیش یادیگارلاری‌دیر.\nآذربایجان ائپیک شعرینین فورمالاشماسیندا مشهور «دده قورقود» داستانلارینین دا خصوصی رولو اولموش‌دور. X­XI عصرلرین یادیگاری اولان «دده قورقود» داستانلاری آذربایجان ادبیاتی تاریخینده ایلک بؤیوک ادبی آبيده‌دیر. بوراداکی بویلاردا ائپیک قهرمانلارین داخیلی و خاریجی دوشمنلره قارشی موباریزه‌ده گؤستردیکلری هونر و رشادت تصویر اولونور. اثر کؤچری پاتریارخال قبیله قورو لوشونون پوزولدوغو و فئودال موناسیبتلرینین قوتلندیگی دؤورون محصولودور. بو داستانلاردا X—XI عصرلرده یا شایان کؤچری مالدار طایفالارین حیات قورولوشو، معیشت طرزی تصویر اولونور، آدلی سانلی قهر‌مانلار، خالق ایچری‌سیندن چیخمیش قوچاق چوبانلار، اؤز ایگیدلیک و هونرلری ایله ارلریندن، قارداشلاریندان سئچیلمه‌ین قادینلار، قیزلار تره‌ننوم ائدیلیر. «دده قورقود» داستانلاری بیر جهتدن ده ماراقلی‌دیر. بوراداکی بعضى بویلاردا بو و یا ديگر درجه‌ده قدیم میفیک، اساطيری اوبرازلار اولسا دا، بوتونلوکده داستاندا رئالیستیک عونصورلر اولدوقجا قوتلی‌دیر، ایفاده‌لر جانلی دانیشیق دیلیندن آلینمیش، طبیعت و اینسان تصویرلری حیاتی وئریلمیش‌دیر. بیز «دده قورقود» داستانلاریندا کؤچری حیات کئچیر‌ن یئرلی طایفالارین معنوى حیاتی، عادت عنعنه‌لری، حتی دونیاگؤروشو ایله یاخیندان تانیش اولوروق،\n*\nبورایا قدر بیز اساساً ائپیک شعرین تشکولو اوچون شرایط یارادان، اونون فورمالاشیب اینکیشاف ائتمه‌سینده معین رول اوینایان شیفاهی ادبیات نومونه‌لریندن دانیشدیق. آرتیق بیلاواسیطه یازیلی ائپیک شعرین اینکیشافی مسله‌سینه کئچمک اولار.\nبو گون علم عالمینه معین بیر مؤلف طرفی‌دن نظمه چکیلمیش قدیم یازيلی آذربایجان ائپیک شعرینین هئچ بیر نومونه‌سی معلوم دئییل‌دیر. بیر چوخ تورک خالقلاری اوچون عینی درجه‌ده قیمتلی اولان یئگانه ادبی آبيده محمود کاشغرینین «دیوان الغات التورک»اثرى‌دير. «دیوان الغات التورک» یالنیز تاریخی دیلچی‌لیک نؤتقطه‌يى نظرینجه ماراقلی بیر آبيده اولماییب، عینی زاماندا بدیعی ماتئریال کیمی ده قیمتلی‌دیر. لوغتین مؤلفی بو و یا ديگر سؤزون ایضاحی اوچون موختلیف تورک شاعرلرینین اثرلریندن اقتباسن دیوانی‌نین صحیفه‌لرینده یئرلشدیردیگی بیر بئیت، یاخود بیر قطعه ایله تورک ادبیاتی تاریخینه ده بؤیوک خیدمت گؤسترمیش‌دیر. «دیوان الغات التورک»ده مؤوجود شعر پارچالاری ایچريسینده دؤرد مرثیه بیزی خصوصیله ماراقلاندیریر. بو اثرلر مرثیه اولسالار دا، داستان کاراکتئری داشی‌ییر و بو معنادا ائپیک شعر نومونه‌سی ساییلا بیلر. محمود کاشغری «دیوان»ى ۱۱­جی عصرده ترتیب ائدیلمیش‌دیر. لاکین اورادا توپلا نان قيطعه، بئیت، قصیده و مرثیه پارچالاری اکثرن اوسلوب و روحلارینا گؤره اوولکی عصرلرین یادیگارلاری حساب ائدیله بیلر.\n۷­ جی عصردن اعتیبارن بوتون یاخین شرق اؤلکه‌لرینی اؤز خلافتی آلتیندا بیرلشدیرن عرب دؤولتی آذربایجاندا دا اؤز حاکيمیتینی برقرار ائتدی. ایسلام دینی بوتون یاخین شرق اؤلکه‌لرینین اساس دؤولت دینی اولدو. بو دینی اساسلاندیرماق اوچون کئچمیشین دئمک اولار کی، بوتون نیشانه‌لری، یازیلی مدنیت و ادبیات آبيده‌لری محو ائدیلدی. اؤلکه‌ده عرب الیفباسی، عرب دیلی حاکيم اولدو. خیلافت ایسلام دینی‌نین سیاسی بایراغی آلتیندا یاخین شرق خالقلاری آراسینداکی بوتون فرقلری زورلا آرادان قالدیرماغی، موختلیف خالقلاری مدنى جهتجه بیرلشدیرمگی، اونلارین علمی و دینی گؤروشلرینه عمومی ایستیقامت وئرمگی نظرده توتوردو. لاکین چوخ کئچمه‌دی کی، عرب دؤولتی‌نین بو سیاستینه قارشی موختلیف یئرلرده آردی آراسی کسیلمه‌ین موخالیفت و عوصیانلار باشلادی و خیلافت آغالیغینی معین قدر سارسیتدی. اومویلر سولاله‌سی‌نین سوقوطوندان سونرا عباسیلرین حاکيمیت باشینا گلمه‌سینده فارس زادگانلاری (اشرافيت) خصوصی رول اوینادیلار و بو یول ایله سارایا، خیلافته یول تاپاراق، اهميتلى دؤولت ایشلرینی اؤز اللرینه آلدیلار. آرتیق ۹­جو عصردن عرب دیلی دین دیلی کیمی اؤز حقوقونو ساخلاسا دا، فارس دیلی ادبیات، پوئزییا دیلی کیمی بوتون یاخین شرق خالقلاری ایچريسینده یاییلیب، آرالیق دنیزین‌دن توتموش هیندیستانا قدر بؤیوک بیر ساحه‌نی احاطه ائتدی.\n۱۱­جی عصردن اعتیبارن یازیلی آذربایجان ادبیاتیندا دا فارس دیلی اوزون مدت پوئزییا دیلی کیمی ایشله‌نیلمیش، خاقانی، نظامی کیمی جاهانشمول صنعتکارلار بو دیلده یازیب یاراتمیشلار.\nاورتا عصر فارس دیللی پوئزییاسی اساساً، هر بیرینین اؤز ایسپئسیفیک خصوصیتلری اولان دؤرد رایون اطرافیندا تشکول تاپیب اینکیشاف ائتمیشدی:\n۱. زاقافقازییا (بورایا آرران و شیروان آدلاری ایله ،ایکی حیصه‌یه بؤلونموش آذربایجان، گورجوستان و ائرمنیستان داخیل ایدی)؛\n۲. اورتا آسییا (خا رزم، بوخارا، بلخ، خوراسان، غزنه، فرقانه)؛\n۳. ایران (ایران ایراقی، کاسپی ساحللری بویو اوزانان اراضی، فارس، همدان، سیستان)؛\n۴. هیندیستان.\nآیدین‌دیر کی، خاقانی و نظامی یارادیجی‌لیغی‌نین ایسپئسیفیک جهتلری یالنیز زاقافقازییادا، امیر خوسروو صنعتی‌نین خصوصیتلری هیندیستاندا یارانا بیلردی. بونو هر بیر شاعرین قلمه آلدیغی طبیعت و معیشت تصویرلری ده، مؤوضوع‌يا یاناشماق قايدالاری و حتی دیل خصوصیتلری ده ثبوت ائدیر. آنجاق بیر اینکارائدیلمز حقیقت ده واردیر کی، بو دا فارس دیللی ادبیاتدا عمومی جهتلرین اولماسی دیر. فارس دیلینده یارانمیش پوئزییادا مؤوضوع، ژانر خصوصیتلری، بدیعی ایفاده واسطه‌لری آراسیندا بیر یاخینلیق اولموش، آذربایجاندا یازیب یارادان صنعتکارا هیندیستاندان، اورتا آسییادا یازیب یارادانا ایسه باغداددان جاواب و ئریلمیش‌دیر.\nموختلیف اؤلکه‌لرده یاشاییب، موختلیف خالقلارین نوماینده‌لری اولان بو صنعتکارلار چوخ زامان عینی مؤوضوعنو قلمه آلمیش، عینی قدیم اساطير و تاریخلردن ایستیفاده ائتمیشلر.\nیاخین شرق يازيلى ادبیاتیندا ایلک مونومئنتال ائپیک شعرین بانی‌سی فیردوسی اولموشدور. فیردوسی «شاهنامه»‌سی دونیا ائپیک پوئزییاسی‌نین نادیر اینجیلریندن‌دیر. لاکین بو اؤلمز صنعت اثری یالنیز بیر شاعر تخیلونون نتیجه سی، یاخود شاهلار تاریخی‌نین قورو سالنامه‌سی دئییل. «شاهنا مه»نین دونیا پوئزییاسی‌نین پارلاق سیلسیله‌سینده اؤزونه مخصوص ان معتبر یئرلردن بیرینی توتماسی اوچون اوراداکی مؤوضوعلار اوزون عصرلر بویو اینکیشاف پروسئسینده اولموش، ان قدیم اساطير، میف و افسانه‌لر خالق یارادیجی‌لیغی‌نین بدیعی سوزگجیندن کئچمیش، جیلالانیب پارداخلانمیش، بیر بیریله علاقه‌دار اولمایان، دولاشیق حادثه و ائلئمئنتلر بدیعی تئللر‌له بیری ديگرینه باغلانمیش و نهایت، فؤو ق‌العاده ایستعداد صاحبی اولان بیر صنعتکار قلمى‌نین\nبئله‌لیکله، یاخین شرق و او جومله‌دن آذربایجان ادبیاتیندا ائپیک شعرین ایستر قهرمانلیق، ایسترسه ده رو مانتیک نؤوعلری بیردن بیره یارانمامیش، چوخ قدیم عنعنه‌لره اساسلانمیش، عصرلر، تاریخلر کئچدیکجه اجتماعی حیات، سیاسی قورولوش، دیل و ادبی موحیطده‌کی دگيشيک‌لیکلرله علاقه‌دار اولاراق، موختلیف تبددولاتا اوغراسا دا، یئنه ده اؤز منشایینی، اؤز کؤکونو اونوتمامیش، بو و یاخود ديگر شکیلده خالقین ان قدیم ادبی آبيده‌لری ایله علاقه ساخلامیش‌دیر.\nبورایا قدر یاخین شرق ائپیک شعرینین ایکی نؤوعوندن، قهرمانلیق و رومانتیک نؤوعوندن دانیشیلدی. لاکین شرق ائپیک شعری بو ایکی نؤوعدن فرقلنن باشقا نؤوعلر ده تانی‌ییر کی، بونلار دا تاریخی اجتماعی و فلسفی دیداکتیک شعردیر.\nدوغرودور، قدیم و اورتا عصرلر شرقینده ائپیک شعرین قهرمانلیق و رومانتیک نؤوعو چوخ زامان قاریشیق شکیلده ایشلنیردی.\nاورتا عصر ده ائپیک شعرین ديگر، معاصر حیاتلا داها باغلی نومونه‌لری منظوم مکتوبلار، منظوم سیاحتنامه‌لر ده یارانیردی. بیزه ۱۱­جی عصر آذربایجان شاعرلریندن قطران تبریزی‌نین بیر سوژئتلی منظوم مکتوبو معلومدور. یاخین شرق ائپیک شعرینده ایلک منظوم سیاحتنامه مؤلفی کیمی ایسه ۱۲­جی عصر آذربایجان شاعری خاقانی شیروانی مشهوردور. خاقانی‌نین «تحفه العراقین» اثری شاعرین ایکی عراقا،عرب و عجم عراقلارینا سیاحتی زامانی، یول بویو گؤردوکلرینین ترننومونه حصر ائدیلمیش‌دیر. بورادا بو و یا ديگر مساله ایله علاقه‌دار اولاراق، خاقانی‌نین علمی، فلسفه و دیداکتیک فیکیرلری ده اؤز عکسینی تاپیر.\n«تحفه العراقین» خصوصیله بیر جهتینه گؤره یاخین شرق ادبیاتیندا اوریژینال مؤوقع توتور. بو اثر ائپیک شعر تاریخینده اؤز زمانه‌سینده‌کی ظلم و حاقسیزلیغا قارشی اعتراضين بدیعی ایفاده‌سی‌دیر. خاقانی‌یه قدر بیر چوخ حال‌لاردا ائپیک شعرده اعتراضو عصیان موتیولری عمومی خا راکتئرده ایدی. شاعر زمانه‌سینی، معاصر اولدوغو حیاتی بلاواسیطه تنقید ائتمگه جورات ائتمیردی. بو ناراضيلیق چوخ زا مان تاریخی کئچمیشله باغلانیلیر، صنعتکار کئچمیش شاه‌لارین، حکومت باشچی‌لارینین ظلموندن، عدالتسیزلیگیندن دانیشیردی.\nخاقانی ایسه لیریکاسی‌نین چوخ قیسمینده اولدوغو کیمی، بو اثرینده ده عصیانکار بیر شاعر کیمی چیخیش ائدیر، معاصری اولدوغو حؤکمدارلاری، اونلاری احاطه ائد‌ن بیر سیرا ایکی اوزلو و ریاکار سارای خادیملرینی قیرماجلاییر، شاه سارایینی قارا محبس آدلاندیریر، «ظولمکار اولارسا بیر شاه آز یاشار» دئیه جسارتلی نتیجه چیخاریر.\nشاعر قیزیلی، مال دؤولتی اینسان حیاتی اوچوی آغیر یوک، اونو بدبخت‌لیگه سوروکله‌ین بیر عامل، منفور و چیرکین ایشلرین باعيثی آدلاندیریر. بیر قیسم میستیک صوفی شاعرلرین اثرلرینده ده بیز مادی نعمتلره، دؤولته اویماغین کسکین تنقیدینی گؤروروک. لاکین بو موناسیبتلرده هم ایدئیا، هم فورما جهتینجه درین فرق واردیر. میستیک شاعر اؤز جانینی ایلاهی وارلیقدا اریتمک، یوخ ائتمک، مومکون قدر تئز ایلاهی وارلیقلا بیرلشمک نامینه بوتون رئال حیاتدان، او جومله‌دن مادی نعمتلردن ايمتیناع ائتمگی، اؤز طلبلرینی بو پوچ ایده‌آللار عشقینه سوسدورماغی طلب ائدیر. خاقا نی ایسه دؤولت، شؤهرت، منسب حریصلیگى‌نین دوشمنی‌دیر. قیزیل اینسانلارین قنيمی‌دیر. او، عاغلی قول، غافیلی حاکيم ائدیر. او، یوکسک و علوی حيسلری اؤز گوبود جایناقلاریندا بوغور، سوسدورور...\nخاقانی‌نین بیر چوخ قصیده‌لرینین نسیبلری ده کیچیک ائپیک شعر نومونه‌لری ساییلا بیلر. قئید ائتمک لازیم‌دیر کی، کلاسسیک آذربایجان پوئزییاسیندا قصیده ژانری بیر جهتدن خصوصیله فرقلنیر. بورادا شاعر قارشی‌سینا قو‌يدوغو اوبیئکتین تصویرینه بیرباشا کئچمیر، اونا موطلق بیر مو قددیمه نسیب ایله باشلاییر کی، بو نسیبلر چوخ زامان ائپیک خصوصیت داشی‌ییر. بو نومونه‌لردن بیری خاقانی‌نین «منطق الطير»ای دیر. بو کیچیک پارچادا آل الوان بیر باهار سحرینده سس‌سسه وئره‌رک اوخویان قوشلار تصویر اولونور. هر قوش بیر چیچگی، بیر گولو تعريف ائدیر و اونو اوستون توتور. موباحيثه‌نی حل ائتمک اوچون عنقا قوشو مونصیف سئچیلیر. اونون دئدیگی سؤز بوتون قوشلار طرفیندن رغبتله قارشیلاناجاق‌دیر. عنقا قوشو قیزیل گولو محبت سیموولو کیمی داها آرتیق قیمتلندیریر و بولبوله برائت قازاندیریر.\nاولدوقجا ساده بیر سوژئت اساسیندا قورولموش بو فراقمئنت شرق پوئزییاسیندا موکالیمه ژانرینین گؤزل نومونه‌لریندن‌دیر.\nبو نؤوع کیچیک ائپیک شعر نومونه‌لرینه قطران تبریزی قصیده‌لرینین نسیبلرینده ده تصادف ائتمک اولار.\nمقاله‌یه یئکون ووراراق، آشاغیداکی نتیجه‌لره گلمک اولار:\nهر بیر خالقین کلاسیک ائپیک شعری او خالقین عصرلردن بری داوام ائدیب حالن تاریخی ادبی ععنعنه‌لرى ایله سیخ صورتده باغلی‌دیر. دئمک، ائپیک شعری تدقیق ائدرکن اونو بیردن بیره یارانمیش بیر حادثه کیمی گؤتورمه‌مه‌لی، اونا تا ریخی دئورلرین پوئتیک اینعیکاسی کیمی قیمت وئریلمه‌لی‌دیر.\nبوتون قدیم خالقلاردا ائپیک شعر اؤز منشاینی تاریخی اجتماعی پروسئسله علاقه‌دار اولاراق یارادیلمیش ابتدايى مراسیم نغمه‌لريندن، میفلردن، روایتلردن آلمیش‌دیر.\nلاکین اساطيرلر، میفلر ده اؤز نؤوبه‌سینده توتئمیک آنیمیستیک تصوورلرین، طبیعت و آتابابا کولتونون سونراکی اینکیشافی مرحله‌لری‌دیر. آذربایجان ائپیک شعر تاریخینده ده بئله اولموشدور. ایستر زردوشتی‌لیک، ایسترسه ده اوندان اول تشکول تاپمیش ابتدايى قبیله طایفا دینی گؤروشلرینین تاثيری آلتیندا یارانمیش توتئملر، آنتروپومورفیک و زوومورفیک صورتلر، اساطير و افسانه‌لر ایلک اول شیفاهی خالق یارادیجیلیغیندا ایشلنمیش، سونرا ایسه آیری آیری صنعتکارلار طرفیندن قلمه آلیناراق موکمل بدیعی دونا گئیدیریلمیش‌دیر.\nهر بیر خالقین ائپیک شعر نومونه‌لرینده او خالقا مخصوص ایسپئسیفیک خصوصیتلر اؤز عکسینی تاپیر. آنجاق بو، بیر خالقین ائپیک شعرینین ديگر خالقین ائپیک آبيده‌لری ایله هئچ بیر علاقه‌سی اولمادیغی دئمک دئییل‌دیر. مدنی و ادبی علاقه و تاثير، خصوصیله منشأ، تاریخی اجتماعی اینکیشاف نؤقطه‌يى نظرینجه بیربیرینه چوخ یاخین خالقلار آراسیندا همیشه اولموشدور.\nقدیم و اورتا عصرلر آذربایجان ادبیاتی و او جومله‌دن ائپیک شعری بیر سیرا تاریخی سیاسی حاديثه‌لرین نتیجه‌سی اولاراق یاخین شرقین ادبی موحیطیندن آیریلمیش شکیلده اؤیره‌نیله بیلمز. بو خالقلارین ادبیاتی دئمک اولار کی، عینی، یاخود بیربیرینه چوخ یاخین منشأ‌دن تکامول تاپمیش، لاکین هر بیر خالق عینی تاریخی منبع‌لردن آلدیغی ماتئریاللاری اؤزونه‌مخصوص شکیلده ایشله‌میش، اونلارین منسوب اولدوغو اؤلکه‌نین اجتماعی حیاتی، طبیعتی، ایسپئسیفیک خصوصیتلری ایله عضوی صورتده باغلامیش، تام اوریژینال بدیعی شعر نومونه‌لری یاراتمیش‌دیر.\nعرب اليفباسينا کؤچورنده آزجا قيساديلميشدير: م. آلار\nEmail ThisBlogThis!Share to TwitterShare to FacebookShare to Pinterest\nNo comments:\nPost a Comment\nNext Page Previous Page Home\nReceive by Email\nSubscribe to PEN S.Az. by Email\nAbout PEN South Azerbaijan in Exile\nOn September 1st and 2nd, 2011, a group of South Azerbaijani (Iran) poets, novelists, critics and journalists living in exile came together in Stockholm, Sweden and officially founded the South Azerbaijani chapter of PEN International, fully accepting the charter and rules of the International PEN, and founded on the United Nations Universal Declaration of Human rights. We would like to concentrate our efforts on the lines of the Charter of the International PEN to continue our efforts to promote South Azerbaijan’s culture and literature.\n* Articles reflect only the opinion of the authors.\n* Sürgündə Güney Azərbaycan (İran) Qələm Əncüməninin sitəsi yalnız Beynəlxalq Qələm Əncüməninin (PEN) mənşuru və İnsan Haqları Bəyannaməsinin çərçivəsində olan yazıları nəşr edir. Bu sitə önceden ayrı yerlərdə nəşr olunmuş yazıları təkcə Əncümənin Dəbirlər Heyəti lazım gördükdə yenidən nəşr edir.\n* وبگاه انجمن قلم آذربایجان جنوبی (ایران) در تبعید تنها نوشته‌هایی را که اصول منشور انجمن قلم جهانی و ‏اعلامیه جهانی حقوق بشر را رعایت می‌کنند منتشر می‌کند. این وبگاه از بازنشر مطالبی که پیشتر در ‏رسانه‌های دیگر منتشر شده‌اند، معذور است، مگر با صلاحدید هیأت دبیران انجمن.\nانجمن قلم چیست، و چه نیست؟\nپن همه‌ی انسان‌های خواستار آزادی بیان و اندیشه را به یاری می‌خواند. پن می‌گوید: خواهران، ‏برادران، بیایید و در این سنگر به ما بپیوندید تا با قلم‌هایمان‏ و صدایمان از آزادی بیان و از آزادی ‏انسانی‌هایی که آزادی بیان می‌خواهند، دفاع کنیم؛ آزادی بیان و اندیشه را در سراسر گیتی ‏بخواهیم.\nاین جا کلیک کنید و بخوانید\nBulletin no 1\nعکس: سئویل سلیمانی\nاورتوقرافی سئمیناری‌نین قرارلاری اوزره یازی قایدالاری\nBreaking News \/ Events\nمدرسه لرین آچیلیشی موناسیبتی ایله بیانیه\nبیلدیریش:‏ قلم انجومنی‌نی�� ایکینجی قورولتایی کئچیریلدی\nسورگونده گونئی آذربایجان (ایران) قلم انجومنی‌نین ایکینجی قورولتایی‌نین گوزاریشی‏\nانجومنین بیرینجی بولتنی \/ بولتن شماره یک انجمن\nاکرم آیلیسلی‌نین آزادلیغی‌نی قورویون!‏\nقلم انجومنی بولتن نشر ائده‌جک\nدونیا آنا دیلی گونو موناسیبتی ایله سمینار\nتکذیب\nSearch This Site\nTranslate\nSite Archive\n► 2024 (18)\n► June (2)\n► May (2)\n► April (3)\n► March (4)\n► February (3)\n► January (4)\n▼ 2023 (50)\n▼ December (8)\nآذربايجاندا ائپیک شعرين منشاینه دایر\nحرکت 21 آذر در آذربایجان\nبیست و یک آذر، تاریخ دروغ که با خون نوشته شد\nتریبونون 10 انجو نمره سی یاییلدی\nفرقه دمکرات آذربایجان دیروز، امروز، فردا\n\"آوای تبعید\" شماره 37 منتشر شد\nمجازی دونیادا گزدیکلریم، گؤردوکلریم!...\nدِدین یوزده نِچه؟ اُرتوقرافی سِمینارئندان بویانا…\n► November (1)\n► October (6)\n► September (2)\n► August (3)\n► July (2)\n► June (3)\n► May (3)\n► April (7)\n► March (4)\n► February (7)\n► January (4)\n► 2022 (64)\n► December (3)\n► November (7)\n► October (7)\n► September (4)\n► August (7)\n► July (7)\n► June (1)\n► May (4)\n► April (5)\n► March (10)\n► February (7)\n► January (2)\n► 2021 (65)\n► December (4)\n► November (8)\n► October (1)\n► September (1)\n► August (3)\n► July (9)\n► June (4)\n► May (3)\n► April (9)\n► March (9)\n► February (5)\n► January (9)\n► 2020 (89)\n► December (8)\n► November (11)\n► October (11)\n► September (1)\n► August (6)\n► July (5)\n► June (8)\n► May (9)\n► April (10)\n► March (4)\n► February (10)\n► January (6)\n► 2019 (88)\n► December (10)\n► November (12)\n► October (11)\n► September (4)\n► August (4)\n► July (4)\n► June (6)\n► May (6)\n► April (10)\n► March (9)\n► February (4)\n► January (8)\n► 2018 (110)\n► December (12)\n► November (8)\n► October (4)\n► September (6)\n► August (12)\n► July (9)\n► June (14)\n► May (5)\n► April (12)\n► March (8)\n► February (8)\n► January (12)\n► 2017 (136)\n► December (8)\n► November (9)\n► October (12)\n► September (13)\n► August (6)\n► July (11)\n► June (11)\n► May (13)\n► April (16)\n► March (16)\n► February (12)\n► January (9)\n► 2016 (155)\n► December (15)\n► November (24)\n► October (29)\n► September (3)\n► August (11)\n► July (16)\n► June (12)\n► May (3)\n► April (14)\n► March (8)\n► February (10)\n► January (10)\n► 2015 (174)\n► December (23)\n► November (14)\n► October (12)\n► September (17)\n► August (14)\n► July (16)\n► June (11)\n► May (16)\n► April (6)\n► March (20)\n► February (13)\n► January (12)\n► 2014 (144)\n► December (7)\n► November (13)\n► October (8)\n► September (16)\n► August (24)\n► July (7)\n► June (6)\n► May (16)\n► April (8)\n► March (16)\n► February (10)\n► January (13)\n► 2013 (122)\n► December (10)\n► November (8)\n► October (2)\n► September (3)\n► August (12)\n► July (8)\n► June (9)\n► May (15)\n► April (12)\n► March (11)\n► February (17)\n► January (15)\n► 2012 (22)\n► December (12)\n► November (10)\nPopular Posts of All Time\nبدیعی اثرین دیلی - قیسادیلمیش\nگوندلیگیمده ن بیر صحیفه\nThe Case of Sakineh Ashtiani\nدانش – قدرت – خشونت: اندر حکایت پان‌فارس‌ها و پان‌ترک‌ها\nAnket Anketov\nنقدِ اندیشۀ آقای دکتر عباس جوادی - درموردِ \" نوشتار و الفباهای باستان \"\nYou, Me, Him and the Telephone\nاوختايين يالقيز قارا آغاج شعرينه باخيش‎\n\"حاج آقا گلابى\" و \"خودان شرابى\"\nحمله روسیه به اوکراین و نگرانی‌های امنیتی فقط برای بزرگ‌ترها؟\nPopular in Last 7 Days\nبدیعی اثرین دیلی - قیسادیلمیش\nگوندلیگیمده ن بیر صحیفه\nمسعود پزشکیان هوشمندانه ترین دام نظام برای مردم ایران و مشخصاً برای آذربایجان\nباز هم در باره \"فرقه\" مهران بهاری\nمراسم خاکسپاری زنده یاد دکتر رضا براهنی\nوسوسه‌ی سؤال، زن - شَمَن\nآذربایجان موغاملاری\nتریبون 11 یاییلدی\nبه یاد هدایت سلطانزاده\nمرکز گرایی چگونه پیرامون را به فقر محکوم می کند\nقلم انجومنی نه دئمکدیر و نه دئمک دئییل؟\nپن بوتون سؤز و دوشونجه آزادلیغی‌نی ایسته‌ین انسانلاری کؤمگه چاغیریر. او دئیر: باجی‌لار، ‏قارداشلار، گلین بو سنگرده بیزه قوشولون تا قلمی‌میزله و سسی‌میزله سؤز آزادلیغی‌نی و سؤز ‏آزادلیغی‌نی ایسته‌ین انسان‌لاری قورویاق؛ سؤز و دوشونجه آزادلیغی‌نی بوتون یئر اوزونده ایسته‌یک. ‏\nبورانی تیققیلدادین و اوخویون. بورادان ائشیدین.\nQələm Əncüməni nə deməkdir və nə demək deyil?‎\nPEN bütün söz və düşüncə azadlğını istəyən insanları köməyə çağırır. O deyir: bacılar, ‎qardaşlar, gəlin bu səngərdə bizə qoşulun ta qələmimizlə və səsimizlə söz azadlığını və söz ‎azadlığını istəyən insanları qoruyaq; söz və düşüncə azadlığını bütün yer üzündə istəyək.\nBuranı tiqqildadın və oxuyun. Buradan eşidin.\nLinks\nKöhnə sitəmiz \/ Our old site\nTüzük \/ Bylaw\nPEN International\nPEN Charter\nPEN FAQs\n'PEN International' Magazine\nIPGA Campaign For Free Expression In Azerbaijan\nPEN International\nLoading...\nƏncümənin üzvləri \/ Our members\nDəbirlər \/ The Board\nReza Baraheni\nAli Gharajehlou\nAyda Amirhashemi\nAlireza Asgharzadeh\nSoudabeh Ardavan\nMohammad Azadgar\nLeyla Mojtahedi\nSamad Purmusavi\nAbolfazl Jorabchi\nDr. Mohammad Hossein Yahyai\nHadi Qaraçay\n...\n...\n28 Üzv \/ 28 Members\nMaliyyə \/ Financial Report\nSubscribe Now\nSubscribe in a reader\nYeni nəzərlər یئنی نظرلر\nLabels\n\"Dervish Oglu\" (32) 10 (1) 1Mai (1) 1may (1) 21Azer (20) 4.Gewalt (1) A.Memedov (1) A.Terbiat (2) AAgGueneili (1) Aban98 (2) AbasBabai (1) AbdulaGorKen (1) AbdulHosseinNahid (1) AbuzerJafari (1) Adabiiat (1) Adalati (8) AdelBaBayev (1) Adonis (1) AFarahmandi (2) Afganistan (1) AfganJungs (1) AfrasiabBedelBeyli (1) AgaMusaAxundov (2) Aghdashli (2) AHegcu (1) AhmadAsadollahi (1) AhmadAsgharpoor (1) AhmadRahimi (17) AhmadShaya (1) AhmedCemil (1) AhmedPoori (1) AhmedSadigi: EshrafNoranli (1) Aime Cesaire (1) AkhbarRooz (1) Alakbarli (1) AlbertMemi (1) AleksandrKlab (1) Aleman (1) AlexanderDugin (1) Alhavaz (1) AliAghaKorchaylu (1) AliAghaVahid (1) AliAghGuneili (1) AliAsharfDervishian (2) AliAshrafDervishian (1) AliceMonro (1) AliceShwartzer (1) AliDashgin (1) AliGubadiani (2) AliQaracalu (99) Amerika (3) Amerika-Chin (1) AminHajiloo (1) Amir Kianpoor (1) Amjedi (2) AmnestiInternational (1) AnaDili (7) ANagiOgli (1) ANahidiAzer (2) Analar (1) Anar Rizayev (4) ANChapar (2) Andelib (2) Anlama (2) Ansari (1) Antigone (2) APZafari (2) Aran (1) ArdAlirezaArdebilli (1) AreshTanhaii (1) Articels (18) Articles (737) AsadSeif (31) Asgar-Tajahmadi (1) AsgerFerhadi (1) AsgerTajAhmedi (1) Asgharzadeh (5) AshiqPari (1) AshrefDehghani (1) Ashwitz (1) Asim (1) AsliVeKeram (1) Atabay (1) AtbayMuganl (1) AtilaSerxosh (1) ATorabi (1) ATurabi (1) Avaye Tabiid (26) AWahedi (16) AWetenxah (1) AxevanSalis (1) AYalchin (1) Ayaz (1) Aygül Qurbanova (1) Ayvaz (1) Az.T (6) Azad (2) AzAdebi-Madeni-Dernek (1) Azerbaijan (14) AzerbaijanAdabiiat (2) Azeri (5) AzizNessin (4) AzT (506) BabekGalasi (1) Babk (1) BagerMortazavi (1) BaharGalir (1) BahramHosseini (1) BahramHusseini (1) Baku (1) Baraheni (22) Bayanname (1) BehramGefari (1) BehramHusseini (1) BehramMemedov (1) BehrangSamsami (2) BehroozDolatAbadi-ChaiOglu (2) BehroozH. (1) BehroozIsmaiilZadeh (1) BehroozSedig (1) BehzadBehzadi (3) BehzadKerimi (1) Beledci (1) BGhasimzadeh (1) bibici (1) Bildirish (1) Bluchistan (1) BulentEsinOglu (1) BuluQarachorlu (1) Buzzati (1) CanJoncel (1) Cavanshir Yusufli (1) Ceferov (1) CemilHesenli (3) Chagirish (1) ChangizMehdiPoor (1) Chaplin (1) CharlsBakster (1) Corona (5) D.S.Javid (1) Danishiq (3) DariushEgbali (1) DarvishOghlu (8) DavidPrecht (1) DavoodAhari (1) DDuvilpen (1) DedeGoorGood (2) Dergi (1) DieZeit (7) Dil (6) DimitriFormann (1) DinoButtsati (1) DIshchi (10) DoghuPerinjek (11) Dr.AlirezaAsgharzadeh (1) DW (1) Easys (1) Economy (1) Edamhaye67 (1) EdebiatSevenler (1) Eedam (1) EEyvazli (1) Ehmedoglu (1) EhmedRehimi (2) EldarMughanli (3) ElifShafak (2) ElirezaNabdel (3) ElmanMohammedov (1) ElmiraKerimi (1) ElmirNazirova (1) ElshanBojukog (1) ElshanBöyükvan (2) ElshenB (2) EltashSalehi (1) ElyadPolad (1) EmranSalahi (2) English (8) EnnieErnaux (1) Eremnistan (1) EricHapsbaum (1) ErichFromm (3) EricRunesson (1) Ermeni-Turk (5) Ermeni-Xocali (1) Ermenistan (5) EslahTelebi (1) EsmailXoii (1) Eterazat1396 (8) Etrazat (1) EzraPavend (1) FarahTaheri (1) FarhadGhabusi (2) FarhadJafari (1) Fars (2) Farsi (696) ّFarsi (7) Farsi. Mushibe (2) FatemeSadegi (1) FatimaKerimli (1) Faulkner (2) FazilSay (1) Federalism (1) FehimeFersaii (2) Ferhad (1) FerhadCeeferi (4) FerhadJafari (6) FeribaMortezaii (1) FeribaRezaii (1) FeribaVefi (2) FeridunEbrahimi (2) FermanFerziMolan (1) Fernood (1) Ferzane (8) FFarid (5) FFarzad (2) FikretAkirov (3) FikretAmirov (1) Firge (7) Firghe (14) firidun kocerli (1) FirusRefahi (3) FJafaroghlu (1) Forough_Asadpour (8) ForugFaroxzad (1) FRAlamdari (1) France (1) FridounIbrahimi (1) G-TabatabiMajd (1) Gadinlar (11) GahramanGenbari (13) GarciaMarkez (1) GencoErkal (1) GenjAliSebahi (1) GeroVonRandow (1) Ghadinlar (2) Gharacalu (2) Ghaza (1) Ghosi (2) GLevy (1) golamhosseinFarnood (3) GRTabatabaiMajd (1) Grub (1) GudretAbulhosseini (1) Gulgun (2) GültenAkin (1) Guzarish (1) H. Məcidzadə (Savalan) (1) Haaretz (1) HabibFarshbaf (4) HabibSahir (4) HabilAliev (2) HalukDoral (1) HamidAreshAzad (3) HamidBaxshmand (2) HanahArent (1) Handke (1) HaniehTabrizli-Ayman (1) HannaArendt (1) HannesGrasseger (1) HAnwar (20) HaraldWalzer (1) HArzu (1) HasanDemirchi (1) HasanPour (1) HashimKhosroshahi (3) HashimTarlan (2) HassanIldirim (3) HassanMoratzavi (1) HassanSafura (1) Hatamlui (49) HatifRhmani (1) HBilluri (3) HCabbarli (1) HebibFershbaf (1) Hegel (1) HeiderShadi (1) HeinrichBöll (1) Hemase (1) HematShahbazi (3) Hemingway (1) HermannHesse (1) HessenRushdieh (1) HFershbafAghaii (2) HGarachai (1) HicranHuseinova (1) Hikmet (1) HJorabchi (1) HMacidzade (1) HMuller (1) HMünkler (2) HNitqi (4) Hofstadter (1) Hokmavarli (1) Holderin (1) HormatRazawi (1) HosseinVahedi (1) HRiazi (5) HüseinJavid (1) HuseinVahidi (1) HushjarDehgani (1) HüsseinJavan (1) HusseinVahidi (1) HVahidi (1) Ibsen (1) IhsanYüce (1) ImanuelKant (1) IMuazzenzade (2) Ingelab (1) Ingilab (2) InterView (5) Intixabat (2) Iran (3) IranBenzinEtirazati (1) IranEngelabZanan (1) Iraq (2) IrinaBokova (1) IrisRadisch (1) Ishiq (37) IsmaiilValiev (1) IsmetÖzcilik (3) Israil (1) Itilaie (18) Itilaieh (45) J.Baxchaban (1) JabarBagcheban (1) JakobAugstein (3) Java (1) JemilHesenli (1) JeyhonMolazadeh (2) JHeyet (4) JMirdal (1) JohannesRau (1) JohnLennone (1) Jorabchi (4) Journal (3) JudithButler (1) Kacii Motociro (1) KanunNevisendegan (5) Kargeraler (2) KatiaNicodemus (1) Kawabata (1) KemalAbdulah (1) KendUsaghi (3) KendUshagi (1) Khabar (4) Kheber (2) KheirolahHagBegi (1) KhosrowBagerpoor (1) Khoy;YerTerpenmesi (1) KianXiav (1) KiaRostemi (1) Kitab (3) Kitablar (2) KoroluOperasi (1) Kundera (1) Kurd (7) Kürd (5) KurtTucholski (3) Kuzestan (1) Lalayan (1) Latif (2) Lavayi (1) Letters (1) LJavanshir (3) LMojtahedi (1) LuiAragon (1) M.A.Javad (3) M.Alar (1) M.Einali (15) M.H.T.P.Shehrek (2) M.Javanzade (1) M.Jevad (1) M.S.Garameleki (1) MAArjomendi (1) Maftun (13) MAhmediZadeh (1) MahmudJoshgun (5) MAJavad (6) MajidRezazad (1) MajidRezazadeh (1) MakhtumGholi (1) MAlardabili (1) Maliyye (1) Marefiname (1) Marx (1) MarzieAhmdeiUskui (4) MasudAzer (2) Matimeyxanasi (7) MatsMalm (1) MaximGoorki (3) MAZiaii (1) MAzizpoor (1) MBabaii (1) MBadriGültakin (7) MBadriGültekin (5) MBereguti (1) Mecelle (1) MecnunGöyceli (1) Meden (1) MedineGülgün (1) MehbubTishe (1) MehranBaharli (3) MehrdadFerehmand (1) MehrdadXoshkar (1) MehsaAmini (1) MemedAli (12) MemeGereKhani (1) MemiAlardebili (1) MEminMoayed (4) Mesih (1) MesumeGorbani (16) MeysamBadamchi (1) Mezah (1) MHuseyni (1) Miarli (3) MIbrahimov (1) Microfonnews (1) MikaelKrogerus (1) MiladBalsini (2) MilanKundera (1) MilliMesele (2) Mina Asadi (1) MirAliSelaet (1) MirAliSelaet;Ishiq (1) MirCelal (5) MirJalal (1) MirJalal Xelilov (2) Miyanali (4) MKaabi (1) MNehani (1) MNikfer (9) Moariffi (1) MocuzShabusteri (1) ModjatRezen (1) Moerifi (2) Mogedsi (1) MohamadBabaiBalanji (1) MohamadBabaii (1) MohamadGeraKhanlu (1) MohamadHosseinSadig (3) MohamadMaljoo (1) MohamadQazi (1) MohamadRezaShalguni (1) MohamdNoori (2) MohammadAli (2) MohammadAmin_ ResulZadeh (1) MohammadParincek (1) MohammedAli (1) MohammedAzadger (19) MohemedAli (1) MohemedAliHosseini (1) MohemedFanuseki (1) MohmadJavadTofig (2) MohsenRenani (1) Moradpoor (1) morefi (1) MortezaMelekMohamadi (1) Movies (1) MoYan (1) MPesianTabrizi (1) MRKerimi (1) MSchalev (1) MSebzi (1) MShams (1) MSTyrrell (3) MTajAhmedi (5) Muarifi (2) MuctebaNehani (1) Muerefi (4) Mugham (1) München (1) Musahibe (12) Musigi (6) MUskui (2) MuzaferDerafshi (1) MYahyai (158) MYelfani (2) NahidNazemi (1) NahidNosrat (2) NamiqHüsseinli (1) NaserDavaran (3) NaserMensuri (1) NazimHikmet (5) NegarNoruzi (2) NerimanAburrahmanlu (1) Neshrieh (2) Neshrieh. AvayeTabiid (3) News (10) NeyereTohidi (4) NigarRefibeyli (1) NikzadZengene (1) Nitq (1) NKhiavi (4) NNazim (2) Nobel (2) NoraChadovik (1) NRafibeyli (1) O-Rezaii (1) OHenri (1) Öjrenciler (1) oktavyu paz (1) OktayBeraheni (1) OliverStone (1) OmidRezaii (1) OMonatzeri (1) OmriBoehm (1) OnurSinanGözaltan (1) Opera (1) OrhanPamuk (1) PabloNeroda (1) ParyAnderson (1) PashaMuganli (1) PatrikChokbern (1) PeBuraPerincek (1) PenInternational (1) PenSouthazerbaijan (15) PenSweeden (1) PenWorld (1) PervizHabibpoor (1) PEtesami (2) Pezeshkian (2) Pfalsefe (1) Phnatism (1) PinarShakir (1) Pisheveri (1) PMemedli (1) Poems (181) PolElvar (1) Politzer (1) Pop (1) Psicho (1) Qadinlar (11) Qaflanti (1) Qarabag (11) Qarabg (1) Qehreman-Qenberi (1) QJafari (1) RabeMovehed (1) RadioFerda (1) Rahimi (2) RahimKakayi (1) RAliyev (1) RaminJabarli (1) RamizGuliev (1) RamizRoshan (2) RamizSavalan (1) Rase (1) Razmi (1) Rebiqa (1) RefetBalli (8) Refref (2) RehimReisNiia (3) ReinerMariaRilke (1) Report (2) Revolution (1) RezaAgnemi (1) RezaAmjedi (1) RezaHemraz (3) RezaMoridi (1) RezaNuri (1) RKabiri (24) RNouri (1) RogeyehAbdili (1) RohengizPoorNaseh (1) RoshanIshig (1) RoshanNoruzi (1) RSeyedHusseini (1) RubabeMuradova (1) RuhangizPurnaseh (1) Russieh (3) RVelizadeh (1) S.Seydavali (19) SadegSeba (1) Saedi (3) Safarkhan (1) SaidFuzat (2) SaidMetinpoor (1) SaidMuganli (1) SaidYusef (1) Salahi (7) SalmanRushdi (2) SarayMohamadRezaii (2) SavashChoban (1) SchahramKermin (1) Schostakovich (1) Sechgiler (2) Seher - HamideReiszade (1) SeherBarani (1) SeherXiavi (1) SeidehPaknejad (1) SemadChaili (1) SemedBehrengi (1) Sened (1) SettarXan (1) SevilS (10) Seyl (1) ShahabBorhan (1) ShahaneMushfig (1) ShahIsmaiilXataii (1) ShahlaShafiq (1) Shahriar (1) Shahrvand (1) ShainÖzlem (1) ShatirOglan (1) Shiva (36) Shostakovitsch (1) ShurAmirov (1) SiasiIslam (1) SimaRastin (1) Sipah (1) SMuganli (1) SohrabMobesheri (1) SohrabTahir (1) Soleimani (1) SolmazCemali (1) SolmazMohamadRezaii (1) Soltanzadeh (44) SomjeShadkam (1) Spiegel (5) Stories (124) Suaar (1) Sudabe (2) SudabeTagizadeh (1) SuleimanRustem (1) Surieh (2) SusanNavadeRazi (1) SusanNevadeRazi (1) SvetlanaAlexiech (1) SyedJalilHosseini (1) T.Valiev (1) Tabriz (2) TabrizliMR (1) TahirXelecani (1) Talk (3) TarigAli (1) Tarix (1) Teater (2) Tenz (2) Terane (1) Tercume (2) TErdBring (1) Terjume (3) Terror (1) Theater (3) Theory (1) ThomasAssheuer (1) Tnidirma (1) TofigHciev (1) ToniMorison (1) ToomajSalehi (1) Tribun (6) Trump (1) Turk-Ermain (1) Türki (3) Türkie (22) Turkieh (40) Türkieh100 (1) TurkmenGamichi (1) TürkükBiz (1) Ukarine (2) Ukrain (2) Ukraine (1) UkrainPlane (1) UmbertoEco (1) Unesco (2) UrumiaSee (5) Urumieh (1) UstadHersisi (1) V.Navariv (1) VAghaii (1) VahabHajiZadeh (1) Vakili (1) VanReybrouck (1) VefaNagi (1) Venezuella (2) Video (1) Wachningen (1) Warliq (1) WiliamDoglas (1) WiliamEngdal (1) Xadimler (1) Xalilov (1) Xatireler (2) Xatirlama (2) Xeber (2) Xiavi (2) XuramanHussenZadeh (1) YachinSahand (1) YadullahKanani-Naminli (2) YalcinArmegan (1) YanRaynis (1) YasharKemal (4) YasharShadpoor (1) YashinZunuzlu (1) Yazdani (2) YeniTebriz (1) YokoOno (1) YShamli (1) YusofAliari (1) YuvalNoahHarari (1) Zaban (1) ZakariaGaderi (2) ZakaVilayetOglu (1) Zamane (3) Zamaneh (2) ZBunyadov (1) ZebanMaderi (1) Zehtabi (1) Zelzele (1) ZengeZoor (1) ZenZendegiAzadi (1) Zerif (1) ZeynebPasha (1) Zia (1) ZiaSedgi (1) ZiaSedr-e-Eshrafi (2) Ziba Kerbasi (3) Zinadni (1) ZKhalil (1) Zöhrə Əsgərova (1) ZulfugarKemali (5) ZumrudYagmur (1)","num_words":12753,"character_repetition_ratio":0.035,"word_repetition_ratio":0.037,"special_characters_ratio":0.243,"stopwords_ratio":0.002,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.999,"perplexity_score":168959.9,"cluster_detection":-1}
+{"text":"کوتله دیلی ایله یازماق ساوادسیزلیغی کوتله دیلی آلتیندا اؤرت-باسدیر ائتمک دئییل.کوتله‌نین دیلی ایله یازماق دئیه من رافیق تاغی یازیلارینا دئیه‌رم؛ اونون حئکایه‌لرینده‌کی لئکسیکون کوتله لئکسیکونودور؛ باخین: «بو جور قبیر دوزلتدیرمه‌ییم نه‌دی، گئدیب تزه بیرینی گتیرمه‌ییم نه‌ اولار»؟ «آی ائله آسدیم، آی بئله کسدیم». «سنین ائوین ائله‌ده‌دی، یا بئله‌ده»؟ اؤرنه‌یین یازمیر؛ «قادینلارین آبورتو» باخمایاراق کی حکیم‌دی، بو تور تئرمینلری هر کسدن ایی بیلیر؛ دئییر: «قادین زیان ائیلر بیردن» هارداسا حئکایه‌لری اوخویا-اوخویا هئی رحمت‌لیک آنام یادیما دوشوردو. رافیقین هؤروتو بیر بدن کوتله‌نی آشیب آرتیق عایله دیله ایله اوخوجوسویلا دانیشیر. آنجاق بو عایله دیلی یا دا کوتله دیلی اؤزونو بیلمز سیرادان بیر دیل دئییل. یازیچینی زحمت‌لر آلتیندان قاچیردان، امه‌یه گؤز یوموب، ناشی- ناشی نئچه دیل‌دن یاپیلمیش آش دئییل. بو دیل، اینتئللئکتوال دوشونجه‌نین اؤزل یونتوسو اولان سولوق آلا بیلن جانلی دیل‌دیر. دیلین آرخاسیندا دوشونور بیر یازار چئشیدلی دوشونوم خارالی ایله دورور. حئکایه‌لر بهانه‌دیر دوشونجه‌سینی اویقولاییب گؤزللیک، یاخشی‌لیق یایا بیلسین. بو کوتله دیلی ایله برابر بیزی قارشیلایان ائلیت بیر دیل ده واردیر کی، اوخوجونون هم دوشونجه‌سینی وارسیللاشدیریر؛ هم ساده‌جه کوتله دیلی ایله یئتینمه‌ییب قلوبال بیر یازینی اونیوئرسال یازیچی‌دان سرگیله‌ییشینی اورتایا قویور. حئکایه‌لرین بایاغی صاف کاراکتئرلری آلتیندا دونیا اؤلچوسونده اؤلکه‌لر یؤنه‌تیجی‌سی، سؤیله‌نیلن صمیمی اللـه‌نه‌جک ایچرلیکلرین آلتیندا میللتین قارتیمیش کؤهنه دردلری‌نین قایغیلارینین آچیقجا سئوینجه دؤنوشه بیله‌جک فلسفه یؤنتملی چؤزوملری بوی گؤستریر.\n-کیشی گؤر نئچه واخت‌دی کندین بو اوجقاریندا جانلا ال‌به‌یاخادی، داشادؤنموشلر بیر گلیب دَیمیرلر ده. قویاسان قاچاق-قولدوردان ناغیل-داستان آچالار. هامی‌سی دا گوْپ… ص١٣١\nهارداسا هؤروتونون تک-تک تومجه‌سی یازارلار اورتامیندا هر هانسی بیر صینیف‌ده اوزه‌ریندن یازیچیلیق درسی کئچیریله بیله‌جک قدر واردیر.\nبیر ده وار کی، کوتله، دیلده اینکیشافا باخماز، -باخاماز. کوتله‌نین، دیلین اوزه‌رینده فیکیرلشمه‌یه نه واختی اولار، نه ده حؤوصله‌سی. کوتله بیر تیکه چؤرک فیکرینده؛ ذاتن دیلی چوخو گونو کئچسین، آج قالماسین، حیاتدا قالا بیلسین دئیه قوللانار. هله دیلین تاریخینده اولان اونودولموش گوجلو سؤزجوکلری آراشدیریب تاپیب قوللانماق اوزون یارادیجی زامان طلب ائدیر آراشدیریجی‌سیندان. بو لازیملی، آرخالی، ائییتیلمیش گوجلو سؤزجوکلر چوخ زامان یازیلمیش یازی تورلرینین یازغی‌سینی بلله‌ییر. بونلار اولمادان هؤروتون دیرلی اولان آلینماز یئرلرینی بولامازسینیز. حربی بیریم‌لرین ساده‌جه عسگرلیک گون‌لرینی قورتارماق ایسته‌ین، سیلاحی اؤله-اؤله آچیب-قوشان آزجانا ائییتیلمیش بیرئیلری ایله کیم، هانکی ساواشی قازانا بیلر کی؟ اوزه‌رینه بارماق قویدوغوم بو تاپینتی سؤزجوکلر، دوز اؤزل ائییتیلمیش ظابیطلره بنزرلر ساواشدا. ساواشین یازغی‌سینی یالنیز اونلار بلیرترلر. باشقالاری، اونلارین وارلیغیندان ان آزی، اونلار قدر اولارلار. شوشانی خاطیرلایین. پولاد هشیم‌اوولار، تهران منسوم‌اوولار یاخود دا بونلارا بنزر خصوصی تأییناتلی اؤزل قووّه‌لر اولماسایدی، هانسی قارا عسگر او اوجالیقدا یئرله‌شن گوللـه یاغیشی آلتیندا اولان، قارالارا بورونموش، ساواش آلانی گؤزلر نورو، سئوه‌جن شوشایا گیره بیلردی.\nاؤرنک وئریرم رافیقین «اوجابوی لی‌لی‌پوت» حئکایه توپلوسوندان:\n«…چکمه‌سینین قونجوندان قامچی‌سینی چیخاردیب…» بو اؤرنه‌یین ریتمینه، ائستئتیکینه بیر ده «قونج» سؤزجویونو آرادان چیخاریب یئنی‌دن اوخویون.\nقونج: جورابین، چکمه‌نین، آیاق‌قابیلارین دیزه قدر قالخان حیصّه‌سی.\nیا«بولودلار یئلین کیمی دولموشدو»\n«خیرچیلتی و فیشیلتیلاردان ات اؤرپه‌شیردی»\n«موحوبونو دوزدو»\n«اونلارین اییی-جییی بو دونیادا اولمایاندا»\n«ییخیلماماق اوچون چیخاجاغین اوست پیلله‌کنلریندن بیرینه چؤکوب اوتوردو»\n«کیشی اویاناناجان»\n«گئده‌نه ساری سمتلندی»\n«گلین‌لری اونون گونونو گؤی اسکی‌یه بوکوب»\n«جانتاراق، فندگیر، خورنا، نفس‌لیک، گندالاش، توماج، توره‌مشیک، مایکا، فاتال، باتال، بلانک، لَچر، قیرچین، قاخیلیب(قاخیلماق)، ائمبلئم، دیلئنما، خیرپادان، جیزبیز، بونلار و بونلارا بنزر قولاغا دیمه‌ینلر یا دا آز دَیَن قورتاریجی سؤزجوکلردیر یازار اوچون.\nرومانچیلیق و حئکایه‌چیلک باره‌سینده اؤلمز ‘ویرجینیا وولف’ون دیرلی سؤزو واردیر کی؛ بورادا اونون دوشونجه‌سی رافیقین یازیسی آراجیلیغی ایله منیم ده دئدیکلریمی داها دا برکیشدیره‌جک‌دیر سانیرام. «رومان یا هر هانسی ادبی هؤروت دوشونجه‌سیز آرد-آردا گلن بسیط تومجه‌لردن دئییل، رفلنمیش و طاقلانمیش تومجه‌لردن اولوشور.» چوخ دیرلی بو دوشونجه‌نی گؤز اؤنونده بولوندوراراق بئله قرارا گلمک اولار کی دوشونجه‌دن یوخسون، آلت قاتی اولمایان، دیلی بیلمه‌ییب بایاغی بسیط تومجه‌لرین ییغینینا کیمسه رومان یا حئکایه آد قویوب بیلگینلرین قیرلی الشتیریسیندن یاخالارینی قورتارا بیلمز.بئله تومجه‌لری همیشه دیل ازبری اولان گونلوک قوللانیملی سؤزجوکلرله قورماق اولمور. بوروشوق اولایلار آز باشا گلدییی کیمی، بو تور اولایلاری آنلاتا بیلمک اوچون ده اورتالیقدا آز گؤروکن سؤزجوکلر، کلمه‌لر یاردیمی ایله آنلاتیلیر. البته گونده‌لیک، تانیش سؤزجوکلرله ده بؤیله تومجه‌لر، جورونو بیلدیکدن سونرا قورولا بیلیر. بوردا یازیچی یئته‌نه‌یی ایش گؤرور. بو، رفلنمیش، سای‌سئچمه تومجه‌لری دونیانین گوجلو یازیچیلاری میخائیل بولگاکوف، اورهان پاموک، ویرجینیا وولف، رافیق تاغی و باشقا بو آغیرلیق چکی‌‌سینده اولان قلم آداملاریندا گؤرمک چتین کی آنلامایاجاق قدر موشکول اولسون.\nهله‌لیک اؤرنک اوچون رافیقین «اوجا بوب لی‌لی‌پوت» حئکایه‌لر توپلوسو کیتابیندان بیر نئچه رفلنمیش تومجه گتیریرم؛ هرچند اونون بوتون جومله‌لرینی رفلنمیش سانیرام:\n-قارداشی مندن سواستیفاده ائتدییینه گؤره، رحمت‌لیک دوستوما یازیغیم گلدی. ص٣٢٩\n-باغدا اریک، سونرا دا سالام‌علئیک قورتارانداسا – دالینا بیر تپیک ص۵۶\n-سئوگی سؤزلرینین بیری بیر قپییه دوشوردو. ص۵۶\n-خوشبخت‌لیک گؤزللیکله باغلی شئی‌دیر.ص٧١\n-اونلار «یئمه‌یی» «احسان» آدی ایله مدنی‌لشدیریلمه‌سینین علئیهینه‌یدیلر.\n-جان اوسته اولانلار هله‌لیک جانلا اوزولوشمک ایسته‌میر.ص٢۶٧\n-بو ماشین قابیرغا نازیک‌لیک‌ده یوللارا گوجله سیغیر.ص٢۶٨\nادبی کانالدا فردیناند دو سوسورون «یئرینه اوتورما صنعتیندن» مطلبلر قویموشدوم. عینی معنانی داشییان ایکی فرقلی سؤزجوک چئشیدلی جومله‌لرده بیر-بیرینین یئرینه اوتورامازلار. اونلارین قوللانیم اؤزل‌لیک‌لری واردیر. بورادا یازیچینین اونلاری تانیییب یئرینه اوتوردا بیلمه‌سی اونون یوکسک یا دا عکسینه آلچاق پئرفورمانسینی راحتجا اوزه چیخاردا بیلر.\n-کومئدییا زینب اوچون حیاتین رمزی، اونون صحنه‌یه دوشن ایشیغی ایدی.ص١٣۵\n-صحنه‌ده‌کی فاجیعه‌لر اسد اوچون اؤزونون قارشیداکی اؤلومونون (سانکی اونا اؤلوم حؤکمو کسیلیب) رمزلری‌دیر.ص١٣۶\n-سامان زنبیل‌لر یوکلر اوزه‌رینده جنوب ائمبلئمی شکلینده گؤرسه‌نیر.ص١١٣\n‘رمز’له ‘ائمبلئم’ بیرگه آنلام داشیییرلار. آنجاق یوخاریداکی تومجه‌لرده یئر دییشدیرسه‌لر ساچما اولمازمی سیزجه! طبیعی‌دیر کی آکسی ده، یازارا بللی بیر سوییه قاتیر.\nالبته فردیناند دو سوسور’ون و اوندان سونرا گلن بو یولون یولچوسو آراشدیریجیلار، پیلله-پیلله بو دوشونجه‌نی اینکیشاف ائتدیریب داها یوکسک یئرلره گؤتوره بیلیب‌لر. اوستده گؤستردیییم آنالوگ بو آراشدیرمانین ان پریمیتیو و بسیط حالی‌دیر. بو تئکنیک سونرالار باشقا بویوتا کئچیب، آنلاملی فرقلی بیچیمده سؤزجوکلری یئرله‌می، قوخو ایله‌می، گؤرونتو ایله علاقه‌دار بیر-بیرلرینین یئرینه کئچیره بیلدی‌لر.\nیازارین یازیسی جانا یاتماییب، اورکدن تیکان چیخاردا بیلمیرسه، چوخونلوقدا سئمانتیکی قوللانا بیلمه‌دیییندن‌دیر. یازیچی سؤزجویون تکجه‌نه سئمانتییینی هاردانسا ازبرله‌ییر، اولار-اولماز ایره‌لی‌ده‌کی دوشونجه‌لرینی همن تکجه سئمانتیکین اوزه‌ریندن قورماغا چالیشیر. آنلایاجاغانیز تومجه‌سینی همن سئمانتیکه اویغون فورمالاشدیریر. دیلی گؤزلجه بیلیب سئمانتیکینه تانیش اولانداسا ایش دییشیر. یازار تومجه‌نی ایسته‌دییی حالا سالیب هارداسا هؤروتو الینده خمیر کیمی یوغورا بیلیر. البته بورادا سؤزجوک باگاژینین دا دولو اولماسی چوخ اؤنملی‌دی. ذاتن سؤزوکدن یوخسون‌دورسا باشقا یئتنکلرینی آراشدیرماق آنلامسیزدیر؛ الینده سرمایه‌سی اولمایان تاجیر کیمی اولورسان. سئمانتیک یوخسونلوغو، اوخوماماق هم ده آراشدیرماماقدان ایره‌لی گلیر. چوخلو یازارلارین هؤروتونون یاوان گؤروکمه‌سی البته سینتاکسیس یوخسونلوغو ایله بیرگه سئمانتیک یوخسونلوغوندان ایره‌لی گلیر. رافیق’ین «اوجابوی لی‌لی‌پوت» کیتابیندان سئمانتیک آغیرلی بیر نئجه تومجه گتیریرم:\n-کیشی اویاناناجان ص٣۴٠\n-‘افقان’ سئوگیلی‌سینی تاپدیرماق فیکرینده ایدی.ص٧١\n-اوسلوب اوخشاییشی بؤیوکدو. ص٢٨٨\n-ابدیّت هوسکارلاری بدیعی‌لییه مئییل‌لی‌دیر. ص٢٨٨\n-موعللیم ده کئچل اولدو آت گئتسین. هئچ اوشاغینی ائله‌سینه اوخوتدورماق‌ دا ایسته‌مزسن.ص٢٧٣\n-آخیشماغا باشلادی\n-ان آزی اوشاقلار بیر-بیرینه ایسنیشر.\n-شکّ ائلنمه‌مه‌لی‌دیر\n-دالجا دانیشماق نه عادتدی سنده\nالبته یازارین تومجه قورماقدا سئمانتیکله برابر سینتاکسیس تالانتی دا چوخ اؤنملی‌دیر. بو یئته‌نک گؤز آردی ائدیرلرسه آرتیق گؤز اؤنونه قویماغا هؤروت بولامازسینیز. لازیملی و دوزگون سؤزجوک تومجه‌نین دوزگون یئرینده، عین حالدا دوزگون تومجه، هؤروتون لازیملی هم ده دوزگون پاراگرافیندا ایسته‌نیلن هؤروتو سونوب اورتایا قویا بیلر. بونو بیلمه‌ینله، یازی-پوزو حاقدا دانیشماق آبسورددور. دوروست سؤزجوک تومجه‌نین دوزگون یئرینده طیبّ‌ده جراحی اوپئراسیونو نه ائده بیلیرسه اونو ائدیر. جان قورتاریر. اورک ایشیقلاندیریب، گؤز آیدینلادیر. همن کیتابدان بیر-ایکی دنه ده سئنتاکسیس آغیرلیغی اولان تومجه‌لر گتیریرم. خاطیرلاتماق ایسته‌ییرم کی، پاراگراف اولاراق آرد-آردا تومجه‌لری، یازیم اوزانماسین دئیه گتیره بیلمیرم. ذاتن کیتابین ان آغیر باسان یؤنو ده ائله پاراگرافلار و اونلارین سیرالانیب حئکایه‌یه دؤنوشمه‌سی‌دی. اؤرنکلر:\n-صوحبتین اورتاسی قیرخین اورتاسیندان خئیلی اوّل‌ده ایدی. قیرخین اورتاسی بلکه یالنیز صؤحبتین آخیری ایله اوزلاشا.\n-دونن اتچه بالامین اوردک کیمی یان باسا-باسا یئریمه‌یینین سببینی نییه گئج بیلدیم.\n-قتلده سیرر آچیلمیرسا، دئییر، دئمه‌لی، اونو آچماغا قویمایانلار وار.ص۶٢\n-گؤردوم بونو دئمکده ممّدقولونون نیّتی مراسیمی یووارلاقلاشدیرماق، قبریستاندان چیخماق‌دیر.ص٣٢۶\n-نئجه یئره چیرپدی‌سا بئناوا «هیقق» ائله‌دی.ص١٢٢\n-بو ووروب اونا سالیردی، او ووروب بونا.ص١٢٨\nطبیعتده وار اولوب یا دا آنیندا اولوشا بیلن، چیخاجاق چئشیدلی ‘سس’لری حئکایه‌لرده، رومانلاردا اولدوغو تک سسلندیره بیلمک یازیچی‌دان ظریف اوستالیق ایستر. هارداسا کونسئرته گئتمه‌ین بیرینه ماهنی‌نی، رومانسی بیره-بیر اونو سسلندیرن اوخوجو تک اوخومانی زومزومه ائتمک‌دیر. ائشیتمه‌ین بیرینه یاردیمیجی قولاق‌جیق تک‌دیر سس‌لرین ایفاده‌سی رومان‌دا، حئکایه‌ده. یازاردان گوجلو پئرفورمانس ایسته‌ین، اونو قیسناشدی��ا بیله‌جک بیر اولوشومدور. مندن سوروشسانیز، هارداسا یازارین بوتون یئته‌نک‌لری بیر یانا، بو پئرفورمانسی سرگیله‌یه بیلمه‌سی بیر یانادیر. ‘سس’ نه قدر اؤنملی، نئجه ده گرکلی‌دیر. ذاتن مجازی آنلامدا هر یازاری بیر ‘سس’ اولاراق آنلاتماغا چالیشمیریق‌می بیر-بیریمیزه. بو آنلاییشلا، رومان‌می، حئکایه‌می، هر هانسی هؤروت اؤزو ‘سس’ ساییلمیرمی. اؤیله‌سه اونو آنلاتا بیلمک ده بایا اؤنملی اولمالی‌دی. ‘سس‌لری’، قوش دیمدیی ایله یووایا قویارجاسینا ایفاده ائدن یازارلار، قارانلیق مئشه‌ده فنرین ایچیندن چیخاجاق ایشیغا برابر یازیلارینی پارلادا بیلیرلر. ‘سسلری، تانییب گؤستره بیلن یازارلار کرالی‌نین ‘سسلر کومپوزیسییا‌سینا’ اؤترگی بیر گؤز آتاق:\n-دیشلری بیر-بیرینه دییب شاققیلداشاردی.ص١٢٨\n-خیردا آددیملارلا تاپپیر-توپپور یئریمه‌یی وار.\n-تهمز آخیر الینی خارتیلتی‌یلا جود توکلو باشینا چکیب.ص١٢۴\n-ایچینده شیرهاشیر دیریلیک سویو\n-عالی مکتبه شیپپیلتی‌یلا گیره‌جک.ص٣٣٨\n-حیرصیندن دیشلری کیلیدله‌نیر، خیرچیلداییردی.\n-خیرچیلتی و فیشیلتی‌لاردان ات اؤرپه‌شیردی.\n-سویو شورولدادیردی.ص٣١٣\n-شاققاشاراق(اویناقلاریمداکی)ص٢۶٩\n-اوستومده زاغ-زاغ اسیر.\n-قیی‌یه چکدیم.\n-والای وورا-وورا\n-شاققاناق چکدی\n-خیسین-خیسین گوله‌جک\n-قاردی-قوردوسوندان خبرداردی\n-تویوقلار قاغاناقلایا-قاغاناقلایا یان اؤتدولر.ص٣١۴\n-قاشیقلار جینگیلتی‌یله یئره تؤکولور.ص١٣٩\nرافیق’ین یازیلاری حاقدا آراشدیرماغا ملزمه ایسته‌دیین قدر واردیر. باخیر سن نه پئشینده اولاسان. حئکایه‌چیلیکدن دانیشیریق‌سا، بوراداکی دئیملرین اوزه‌زینه بارماق قویوب، اونلاری اؤزل دانیشماق گره‌کیر. دئییملرین بوتون میللت‌لر آرا هانسی‌سا مکتب‌ده، اونیوئرستئتده اؤیره‌تیم آلانی یوخدور. ‘دئییم’‌لر، دیل کیمی میللتلرین میللی واری ساییلیر. اونلاری ماهنی ایچینده‌می، هانسی‌سا اؤیرتمن درس ایچینده‌می، اؤزللیکله یازارلار شاعیرلر شعر یا حئکایه-رومان یا مقاله فالان ایچینده اوخوجولارینا، دینله‌ییجی‌لرینه آنلاتارلار. ‘اوجابوی لی‌لی‌پوت’ کیتابیندا دئییم‌لر یازینی اؤیله اینجه بیر بیچیمده یولداشلاییر کی، چوخ واخت دئییم هانسی، هؤروت هانسی آییرا بیلمیرسن. دئییملر ائرکک-ائرکک هؤروت‌ده باش قالدیرمیر؛ آکسینه اوخوجو دئییمین وارلیغینی حیس بئله ائتمیر. سانکی بو دئییم ازلدن بو هؤروتون بویونا بیچیلیب‌میش.\n-داشی اته‌ییندن تؤک، گل سنی باکی‌یا آپاریم.\n-باکیدا ایتیم آزیب؟\n-باغدا اریک، سونرا دا سالام‌علئیک قورتارانداسا – دالینا بیر تپیک ص۵۶\n-آنجاق بیر ایش وار کی، دیل آلتدا قالان دئییل.ص١۴٠\nیازیچینین حئکایه‌یه گیریشیم سببی، یازیچیلیغا ال آتما قایناغی، قوشقوسوز اونون بئینینده آغیر گلن، اونلاری بوشالدیب، یونگوللشمک ایسته‌ین دوشونجه‌لری‌دیر. اصلینده حئکایه‌نین، رومانین جان مایاسی بودور. یازاری بو آلانا سوروکله‌ین بلکه تکجه‌نه اساس قووّ ده ائله اؤزودور. چوخلارینین قشنگ دوشونجه‌سی اولور، آمما یازا بیلمیرلر. چونکی یازیچیلیق بیر صنعت‌دیر. تئکنیکا طلب ائدیر. دوشونجه‌نی ده ‘حَح’ دئیه اؤنونو-آردینی دوشونمه‌دن بیر ییغین کیمی اورتایا آتسان، کیمسه‌نی اؤزونه چکمز. نئجه اوره‌تیب، صاحیبینه ایلتمک ده اساس یؤنلردن‌دی. دوشونجه‌نی اوستده دانیشدیغیمیز رفلنمیش، طاقلانمیش تومجه‌لرله اینسانلارا آختارماغا چالیشارسان‌سا ایشین ایش‌دیر. دوشونجه ده آبیرا مینر. دوشونجه‌نین اؤزو ده بو، رفلنمیش تومجه‌نین ایچینده اوخوجونون یا دا دینله‌ییجینین بئینینه یئدیرتدیریلیرسه داها گؤزل اولمازمی!؟ دیققت وئرسه‌نیز، بوردا ایکی مسأله‌نی آراشدیردیق: ایلک دوشونجه‌نین وارلیغی، داها سونرا اونو نئجه ایلتمه‌میز. بیر یازیچی بونلارین ایکی‌سینی ده، بیر یازی‌دا بوتون نیته‌لییی ایله اویقولایار.\nقاباق ‘رادیو’ باره‌سینده آذربایجاندا آراشدیرما اؤزه‌ره بیر تلویزیون-کینوسو چکیلمیشدی. اورادا گئرچک اولاراق دئییردی کی؛ «رادیو دینله‌ییجینین دؤیمه‌یه ال آتماسی ایله بیتر. چوخ امک وئرمک لازیم‌دیر کی، دینله‌ییجی بئزمه‌سین پروگرامدان.» یازیچیلیقدا دا رادیودا اولدوغو تک، ناشیلیغا یئر یوخدور. ‘اوجابوی لی‌لی‌پوت’ تک کیتابلارین اوخونولماسی گله‌جک یازارلارین یازیسینین اوخونماماسینین،. رادیوسونون سؤندورولمه‌سینه مانع اولا بیلر سانیرام. بو آرادا مادام بوراجان آنلاتدیقلاریما اؤرنک گتیرمیشم، قوی دوشونجه اوزه‌رینه دانیشدیقلاریمی دا بیر نئچه نمونه ایله گتیریم:\n-کاراته‌یه اعتیقادی اونون ایچینده‌کی بوشلوقلاری فاش ائله‌دی.\n-جمال عادی دیلغیری دا بیرینجی صؤحبت مؤضوعسو ائده بیلردی.ص١٨٣\n-یالنیز ایته یال وئریب اوندان صداقت گؤزله‌یرلر. هرچند ایت صداقتی افکتی من‌ده ‘صمد’دن گوجلو آلینمیشدی.ص١٨٣\n-من اونا باخاندا اوشاق، باجیما باخانداسا درحال بؤیوک اولوردوم.\n-جوغرافی فرقی بخته-بخت شئی‌دی.\nآداما اینسکلوپئدییا دئسم، اینانین آز دئمیشم. آدام تورک ایضاحلی لوغتدن اؤته‌سینده‌دیر. چوخلو کلمه‌لری ایضاحلی لوغتدن آختاریردیم، یوخ ایدی. بونونلا بیرگه روسجایا روسلارین یازارلاری قدر بیلدیینی حئکایه‌لریندن آنلاماق اولور. بو آرادا فارسجانین دا یابانچی‌سی دئییل. بونلاری دوشوننده بو آدام نئچه دیلین سؤزلوک باردانینی سیرتیندا داشییب. حئکایه‌لرینده گوجلو جوتلو و یازیلاریندا آنلاملی سؤزجوکلرینه اؤزل بیر آیراج آچیب آراشدیرماق لازمدی. جوتلو سؤزجوکلر بیبر فیلفیل کیمی هؤروته خصوصی داد وئریر:\nاؤرنک اوچون:\nتاپپیر-توپپور، آروادین قار-قورو، سیتیر-پیتیر، هاییل-ماییل اولوردو، چوخ دا اؤز آریق-توروغوندان‌دان یاریماییب، اَیَر-اکسیک، دئیینیب-دانساناردی، لاغ-لوغاز، پال-پالتار، بیش-دوش، چات-چات، آرین-آرخایین، آمان-زامان، آیری-آیریلیقدا، قوناق-قارا، مر-مئبیللی…\nرافیق و اونون دیرلی حئکایه‌لری حاقدا اؤلمه‌سم ساغ قالسام، شوبهه‌سیز اوخویوب-آراشدیری اوچون دفعه‌لرله یئنه-یئنه دولانیب قاییداجاغام اوستونه. رافیق منیم اوچون ادبیات‌دا بیر تاپینتی‌دی. فلسفه آغیرلی دیرلی دوشونجه‌لری تورک میللتینین قالیتیمی ساییلمالی منجه. من رافیقی بیر یازار کیمی دئییل، حیاتیمدا قارشیما چیخان تکجه‌نه شانسلار کیمی دیرلندیرمه‌یه چالیشدیم. من اونونلا یاشادیم سانیرام، بو، منیم اوچون اؤلومجول یاشانتیمدا واز کئچیلمز اولای ایدی.\nحئکایه‌ده یئگانه خوشوما گلمه‌ین جهت ایشله‌دیلمیش روسجا، فارسجا سؤزجوکلر ایدی. تامام، بیر یازارین حاققی چاتیر کی بیلدییی یابانچی دیللردن یئری گلدیک‌ده حئکایه‌سینده، رومانیندا ایشله‌ده. آنجاق، بورادا یئرسیزجه ایشله‌دیلمیش روسجا، فارسجا کلمه‌لر وار ایدی ک��، بو، بو قدر دیرلی یاپیتی آزجیق‌ دا اولسا گؤزدن سالا بیلر منجه. اؤزللیکله فارسجا ایشله‌دیلمیش ایکیلی بیتیشیک سؤزجوکلر، دوغما دیلین اوغورونو اکسیلده بیلر. آشاغی‌دا همن سؤزجوکلردن اؤرنک وئریرم:\n-آپتئک(داواخانا) -چه‌زیان -چه‌حاصیل -استانسییا(دایاناجاق) -سوژئت -تأیینات -بونون دهانیندان چیخان حیکمته بیر باخ… -srok’lu)روسجا؛ موددتلی، مؤهلتلی، وعده‌لی، -رادیکولیتی‌یئلی -فارماکوپئیا -دئفیسیت(چیخارین گلیردن چوخ اولماسی) -آدئنوما -نام‌خودا – بوْمژ(سفیل) – کیشی کیمی(سئکسیستی)’ص١۴٠ کابلوُک -ابله -یئک کلمه کسمه‌دیلر ص١۵١ – چی‌فایدا ص٢۵١ – پاتالوْک ص٢۴۴ -پئرپئندیکوُل(شاقولی)ص٢٧٠ – وئدوْموس(سیاهی،لیست)، –\nاوْتکریتکا(آچیق مکتوب، تبریک کارتی) – شپارقالکا(کوْپیا) – مئتریکا(دوغوم شهادت‌نامه‌سی) ص٣۵٢ – جاغ‌به‌جاغ(جابه‌جا) ‘فارسجا’ ص۶١ – کونیونکتور(وضعیت،شرایط) ص٧۵ – برای-احتیاط ص٨٧ – پئتکا(ایکون) ص٨٩ – کثیف ص١١۵ کثافت – ذلیل‌چه ص١١۵ – زنن ص١١۵\nروسجا و فارسجا سؤزجوکلرین اوخویا-اوخویا نوت گؤتورموشدوم. بیردن گؤزوم (کیشی کیمی؛سئکسیستی) سؤزجوکلرینه دوشدو. بونو، قصدن نوتلاریمین آراسیندان گؤتورمه‌دیم کی، نه‌دن بو اؤنملی مؤوضوع‌نون سونا قالماسی اوخوجولارا بللی اولسون. دئدیم بونو وورقولامادان اؤتوشدورمک دوز اولماز. حئکایه‌لرده ‘کیشی کیمی’، ‘آرواد آغیز’، ‘آرواد دئییلسن کی’ قاوراملارا اوزوله‌رک راس گلمک اولور. آنجاق بو آذربایجان شهرلرینده، قصبه‌لرینده، کند‌لرینده اؤرت-باسدیر ائدیلمه‌یه‌جک قدر آزمان گئرچکدی. حئکایه‌لریمیزین گئرچکلیک‌دن آلمیش پایی‌دیر. بو سؤزلر کاراکتئرلر دیلی ایله سؤیله‌نیر؛ بو، او دئمک دئییل کی، رافیق تاغی’نین دا دوشونجه‌سی اودور. عکسینه، رافیق تاغی بونلار گؤزه سوخماقلا، نه‌لری‌سه اینسان یاخشیلیغینا دوغرو دییشمک چاباسیندادیر. بلکه هانسی‌سا فئمئنیست بو حئکایه‌لری اوخویا بیلمه‌یه، یا آجی چکه‌رک اوخویا؛ آنجاق، سورونو چؤزمه‌دن اوّل اونون دردینین چاره‌سینی بولماق اولماز سانیرام. بوندا دا، حئکایه‌‌لریمیزین، شعرلریمیزین، ادبیاتیمیزین دیرلی امه‌یی اولوب، اولاجاق دا.","num_words":4013,"character_repetition_ratio":0.025,"word_repetition_ratio":0.004,"special_characters_ratio":0.204,"stopwords_ratio":0.003,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":110739.8,"cluster_detection":-1}
+{"text":"نئچه گون اؤنجه معاصر آذربایجان شاعیری حبیب فرشبافدان ۳۸ صحیفه‌لیک بیر توپلودا ۳۱ شعر اوخودوم. بو شعر مجموعه‌سی ایکی بؤلمه‌دن عبارت‌دیر. بیرینجی بؤلمه حجما کیچیک، معناجا بؤیوک بیر شعرله باشلاییر. شعر فورما اعتباری ایله سربست یازیلسادا حاصارلانمیش بیچیمی خالق معنویاتیندان کئچن، زنگین شفاهی خالق یارادیجیلیغی‌نین یئتگین قوتلاریندان اولان- بایاتیلاری یادا سالیر.\nحبیب فرشبافین بو شعرینده اؤنجه گلن مصراع‌لار مقصد یؤنلو اولاراق نه‌دن سؤز آچیرسادا خالق بایاتی‌لاریندا اولدوغی کیمی سونونجی ایکی مصراع‌لیق سؤزو دئمکدن خاطیر اورتایا چیخمیشدیر.\nمن، حبیب فرشبافین بو شعرینده مقصد یؤنلو یازیلان مصراع‌لاری دئییل، اونون اوره‌ییندن سوزوب گلن، شاعیرلیک ‌دونیاسیندان کئچن سونونجو ایکی مصراعنی مقصد گؤتورموشم.\nحبیب فرشباف «یولچو یولدا گره‌ک» آدلی بو شعرینی آشاغیدا تقدیم اولان مصراع‌لارلا سونوجلاییر:\nهر گئتمک\nیئتمک اوچون یوخ، دوستلار!\nهایدی!-\nیولچو یولدا گره ک!\nاوزون یوللار کئچیب گلن و «یولچو یولدا گره‌ک» یازان ‌لیریک دوشونجه‌لی، اینجه روحلو شاعیر هانسی یولدان، هانسی یول ارکانیندان سؤز آچیر؟\nفاکت اولاراق، حبیب فرشبافین «حیات» آدلی شعرینه بیر نظر سالاق. منجه اونون «حیات» شعری‌نین مصراع دوزومونده آشیلانان فیکیر نه‌دن دانیشیرسادا در حال اوخوجونو «یولچو یولدا گره‌ک» آدلی شعرین سونونا گتیریب چیخاراجاق.\n«حیات» شعرینده حبیب فرشباف بو قناعتده‌دیر کی،\nنه سئوینجینه بئل باغلا\nنه قاپانیب کدرینه قال.\nدؤزه بیلمه‌ینده\nآجیسینی شیرینینه قات\nبئله‌دیر حیات.\nحبیب فرشبافین شعر عالمینده حیاتا مناسبتده فیکیر، خیال، آرزو هارالاری دولاشسادا رئاللیغی درک ائتمکده مجبوریتینده‌دیر. اونون اؤزونون دئییم طرزیله دئسم، خیالین آیاقلاری قابار- قابار اولسادا حیاتا ائنمک ده لازیم‌دیر. ائله شاعیرین اؤزو کیمی:\nایستک‌سیز مومکونسه ده\nنیفرت‌سیز مومکون دئییل بیزیم یئرده یاشاماق!\nبئله دئییم طرزی، اوسته گل بئله دوشونجه‌ سیستمی قئید ائتمک اولار کی، ایکی بؤلمه‌دن عبارت بو توپلودا وئریلن اساس شعرلرین روحونا دوغما دئییل. داها دوغروسو اونلارین روحوندا گزن ایدییاللارلا تن دئییلدیر .حیاتدا اولان چاتیشمازلیقلارا بئله مناسیبت، حیاتین اؤزوندن قایناقلانسادا، ‌لیریک دوشونجه‌لی، اومانیست روحلو شاعیر حبیب فرشباف عالمینه اویغون گلمیر. اونون ایپه- ساپا دوزدویو مصراع‌لار، اوره‌ک دؤیونتولریندن قوپان حیس‌لر، هیجانلار بو بیچیمده کؤروکلنمیر. نییه کی، ایفاده‌سی سرت اولان بئله مناسیبت، اونون شعر عالمینده گزیشن روحا یاد،‌ لیریکایا ضد‌دیر.\nاو هردن حیات رئاللیغینی چیلپاق بیان ائتسه ده در حال اؤز عالمینه چکیلیر. سرعتله اؤز روحونون دینجلیک تاپا بیله‌جه‌یی مقاما قاییدیر. فیکیر یئلکه‌نی اونو هارا چکسه ده کؤنول تئللری اونو اؤزونه قایتاریر. اؤزونو درک ائتمه‌یه چاغیریر. اؤزونو اؤزونه سسله‌ییر. ایفاده‌سی کوبود سسلنسه ده او حیات رئاللیغیندان یول آلان فیکیرین دار، دوشونجه‌نین محدود بیچیمیندن چیخیر؛ ‌دونیاسینی واختسیز ده‌ییشمیش معاصرآذربایجان شاعیری مرحوم نصرت کسمنلی دئین کیمی دئسک دوشور در حال عادی‌لیک گئنیشلی‌یینه. بو عادی‌لیک گئنیشلییی دئییلن مفهوم ایسه حبیب فرشبافین ایچ دونیاسی، کؤنول عالمی‌دیر.\nاونون ‌دونیاسی، آنانین بالایا، بالانین آنایا محبتی کیمی ریاسیزدیر؛ علوی‌دیر؛ چرچیوه‌سیز‌دیر؛ صاف و تمیز‌دیر؛\nاولو داغلارین دؤشوندن آخان قاینار بولاقلارین سویو کیمی زولال‌دیر.\nبو زولاللیق، بو قاینارلیق، بو تمیزلیک، بو علوی‌لیک و بو صافلیق حبیب فرشباف ‌دونیاسیندا هاردان باشلاییر؟ منجه بو شعرلر توپلوسوندا ایکینجی بؤلمه‌نین آچیلیشی بو مصراعدان کئچیر:\nهر گئجه یوخومدا گؤرورم سنی\nنه یازیق، حسرتین گؤزومده قالیر.\nبو مصراع‌لار «ماهنی‌لار» آدلی ایکینجی بؤلمه‌نین بیرینجیسی، «تبریزیم » آدلی شعردن‌دیر. معاصر آذربایجان شاعیری حبیب فرشباف اؤزونه، اؤز معنویاتینا، اؤز ‌لیریکاسینا بو کونودان یول آلیر.\nاو «ساوالانیم » آدلی شعرینده ایسه بئله مصراعلانیر:\nامید تکجه سنه قالیب\nساوالانیم.\nتوت الیمدن-\nقوی یئنه ده هاوالانیم.\nشبهه‌سیزکی، بو مصراع‌لارین آت قاتیندا یاشی قدیم بیر اولو تاریخ یاتیر. شاعیر حبیب فرشباف ایسه اؤزونه آرخا، هایان همن ت��ریخی دئییر. همن ملی کیملییه اوز توتور، اوندان امید دیله‌ییر و او آرزولارلا هاوالانماق ایسته‌ییر. او، بو شعرین دیگر یئرینده هله گؤرون نئجه یاشی قدیم تزه سؤز یازیر:\nآیری دوشدوم دوستلاریمدان\nدوشدوم درده\nپرده‌لریم قاریشدیلار\nپرده – پرده.\nمذاکره‌یه بوراخیلان بو موضوع البته کی تکجه بونونلادا بیتیب توکنمیر. او، «خسته خانادا» آدلی شعرینده بو مناسبتی داهادا یوکسک‌لره قالدیریر. اونو هله نئجه ده علویلشدیریر:\nاؤلوم قوندو دووار اوسته\nاوره‌ییمدن بیر داغ کئچدی-\nبیرده سن!\nآنجاق سنی-\nائله گیزلی،\nائله گیزلی\nساخلادیم کی,\nاونلار تکجه کاغیذ اوسته\nداغ عکسینی چکدیلر.\nمن ائله فیکیرده‌یم کی، تقدیم اولان مصراع‌لار هامی دا بو حسی اویادیب کی، بو مصراع‌لار ائله شعرین هامیسی‌دیر. اونون هاراسیندان، هانسی حصه‌سیندن نمونه گؤسترمک اولاردی کی ، بو بیچیمده بیجیمله‌نن اوره‌ک دؤیونتولرینی، علویلشمیش سئوگینی گؤستره بیلسین؟ منجه بیر آز اؤنجه حبیب فرشباف شعریندن تقدیم ائتدی‌ییمیز:\nایستک‌سیز مومکونسه ده\nنیفرتسیز مومکون دئییل بیزیم یئرده یاشاماق-!\nایفاده‌سی حبیب فرشباف فیکرینده نئجه تصویرلنسه ده، اونون کؤنلونده یئر آلمامیشدی. آخی بئله سؤز وار کی، کؤنول ائله یئردی کی، اورا بیر قاپی‌دان نیفرت گلدیسه، باشقا بیر قاپیدان محبت چیخاندی. اورا قارانلیق چؤکدوسه، ایشیق اوچاندی. منیم تانیدیغیم حبیب فرشباف حیاتی و‌ دونیاسی ایسه بئله دئییل.\nاو، ایستک‌سیز مومکونسه ده، نیفرتسیز مومکون دئییل بیزیم یئرده یاشاماق!- یازاندا، فیکرینده، اینانجیندا بو تصویرلنسه ده تام ایناملا دئیه بیله‌رم کی، مطلق او بو معنانی یاشامامیشدی. اونون «اعتبار » شعریندن بیر پارچانی قئید ائتمک ایستردیم:\nالدن گئتسه اینسانین-\nاینسانا اعتباری.\nترکینه آلان اولماز\nیورغون پیادالاری.\nاؤزو اؤز الی ایله، اوسته گل کؤنول‌له وئردییی آتینی نامرد بیریسی النیدن چیخارانا نه دئمک اولار؟ نیفرت؟ – یوخسا اعتبار شعرینده کی، داخیلی عالمدن باش قالدیران او اوره‌ک چیرپینتی‌لارینی؟ او اوره‌ک آرزولارینی؟\nگؤیدن اوچ آلما دوشمه‌میش\nقیریلدی صؤحبتی.-\nقوش قانادی تک…\n-آتا!-\nبس سونرا نه اولدو؟\nسوروشدو قیزی.\nسینه‌سیندن توستوسونو\nبیر نفسه بوشالدیب\n-هئچ نه بالا- دئدی.\nآتام دا بو یئرده بیر کؤکس اؤتورموش\nآتامین آتاسی دا.\nدئمک-\nبیر آه لا نقطه‌لنمیش\nاوچ نسلین افسانه‌سی.\nفیکیرده، دوشونجه ده دوغمالیق وارسا، اونلار بو شعرین سونوندا گئدن او اوچ نسلین حیاتینا، دویغوسونا، یاشام طرزینه، کئچدییی یولا، تاریخه، مدنیته یاد اولا بیلمز.\nمنیم ادعاسیندا اولدوغوم حبیب فرشباف یارادایجیلیغی دا بئله‌دیر. قالان نه وارسا یاد دویغودور. اؤزگه بویاسی‌دیر.\nمنیم عالمیمده «حبیب» اؤزونو هارا وورسادا، هانسی کئچیددن کئچسه ده شعرینده استناد ائتدییی تکجه او اوچ نسیل دئییل. تاریخی قدیم بیر ملتین ائولادی‌دیر. همن ملتین آجیسینا آجییان، سئوینجینه سئوینن‌دیر. نییه کی، اودا یارادیجیلیغی‌نین یئتگین چاغیندا ملت شعوروندا فورمالاشان ایدییاللارا یؤن آلیر. اونلاردان ساده‌جه بیرینه بیر نظر سالاق:\nوئریر اؤز عؤمرونو هرکس بیر عشق اوغروندا عادت‌له:\nبوتون‌ دونیانی وئرسن آج گؤز آج‌دیر، دویماز عالمده.\nمن اینانیرام کی، اوزون یوللار کئچیب گلیب «یولچو یولدا گره‌ک» یازان ‌لیریک دوشونجه‌ل��، اینجه روحلو, اومانیست فیکیرلی شاعیر حبیب فرشباف بوندان سونرا دا کؤنلونون ایشیغینی و ائله‌جه‌ده محبتینی یاشایاجاق. نیفرتسیز مومکون دئییل یوخ، محبت‌سیز مومکون دئییل یاشاماغی ترنوم ائده‌جک. اؤز کؤنلونون سسینه سس وئره جک. اؤز عالمینه، اؤز‌ دونیاسینا، اؤز بویاسینا چکیله‌جک. شعر‌ دونیاسیندا حیاتین چاتیشماز‌لیقلاریندان دئییل اؤز کؤنلونون علویلی‌ییندن یول آلاجاق. آخی صمیمیت اوخوجویا دئییل، اؤزونه صمیمی اولماقدیر. شاعیر حبیب فرشباف ایسه من اینانیرام کی، بو یولون ان ایناملی یولچولارینداندیر.\n«یولچی یولدا گره ک !»- قارداشیم! سنه داها اوغورلو یارادیجیلیق آرزولاریلا! یولون آچیق اولسون!- دئییرم. قلمین ایسه اؤز دونیانی یازان گؤزه‌للی‌یین ترنومچیسی.","num_words":1632,"character_repetition_ratio":0.051,"word_repetition_ratio":0.005,"special_characters_ratio":0.215,"stopwords_ratio":0.002,"flagged_words_ratio":0.001,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":178640.9,"cluster_detection":-1}
+{"text":"^ Katie Douglas – Biography, Life Story & 5 Fatcs You Didn't Know About Her (en). ELLE Australia (2023-10-23). یوْخلانیلیب2023-12-21.\n«https:\/\/azb.wikipedia.org\/w\/index.php?title=کیتی_دوغلاس&oldid=1554648»-دن آلینمیش‌دیر\nبؤلمه:\nاویونچولار\nگیزلی بؤلمه:\nArticles with hCards\nبۇ صفحه‌‌ سوْن دفعه ‏۲۳ دسامبر ۲۰۲۳، ‏۰۳:۴۳ تاریخینده دَییشدیریلمیشدیر.\nیازی Creative Commons Attribution-ShareAlike License 4.0 آلتیندا مووجوددور؛ آرتیق شرطلر آرتیریلا بیلر. بو سایتی ایشلتمکله سیز ایشلتمه شرطلری و گیزلیلیک سیاستی ایله راضیلشیرسینیز. ویکی‌پدیا® منفعت‌سیز تشکیلاتی اولان ویکی‌مدیا فوندونون قئید آلینمیش تیجارت علامتیدیر.","num_words":135,"character_repetition_ratio":0.0,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.243,"stopwords_ratio":0.015,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.963,"perplexity_score":29653.2,"cluster_detection":-1}
+{"text":"دیوان لغات الترک:اَذُو:آذوُ.یوخو.\"اُذیدِم:اوُذیدیم=اویودوم\".الیفله ذ آراسینداکی \"و\" حرفی، بیر ضمه و بیر کسره آراسیندا اولدوغو اوچون آتیلمیشدیر.","num_words":44,"character_repetition_ratio":0.0,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.217,"stopwords_ratio":0.068,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":23049.7,"cluster_detection":-1}
+{"text":"بیلیندیگی کیمی دیل و مدنیت مسئله سی بیر دیل و مدنیت صاحابلاری نین اورتاق دگرلرینی یاشاتماق و پایلاشماق اوچون آرایا گلمه مسئله لریدیر. دئمک، آذربایجان دیل و مدنیتی نی اساس گؤتورموش کیتله فارس دیل و مدنیتی اساسیندا دئییل، آذربایجان دیل و مدنیتی اساسیندا اورتاق دیل تاپابیلر دئیه دوشونمه لی ییک. بو باخیمدان مرتضی نگاهی نین \"بنیاد زبان و فرهنگ آذربایجان ایران- کانادا\" آدلی قورومدا دانیشیغینی نظردن کئچیرمک پیس اولماز. بو چیخیشدا مرتضی نگاهی \"هویت ملی ایرانیان\" دئیه ائیشیک باخیمدان بیر ملغمه گؤرونن موضوعنون قیراغیندان سوروشمگه چالیشاراق میللی کیملیک باخیمیندان فرانسه لی و آلمان گؤروشلرینه دئیینمگه چالیشمیش. بو گؤروشلره دئیینمدن اؤنجه چیخیشی نین سونونداکی پاساژی نظردن کئچیره رک بیر داها سؤز قونوسو اولموش موضوعلارا قاییتماق ایستردیک. اوخویوروق:\n\"فارس ها از زمان پیشه وری خاطرات بدی دارند و می‌ترسند ایران تجزیه شود. چاره ی کار هم گفت وگوهایی مثل امشب است. نباید همیشه برنامه هایمان را به ترکی برگزار کنیم و اینطوری خودمان را جدا کنیم.\"(1).\nبو اوسته کی گؤروش مرتضی نگاهی ذات عالی دیلیندن ایفاده اولونماسینا باخمایاراق بو گؤروش اؤزلرینی ایران-آذربایجانلیسی آدلاندیران بیر سیرا آذربایجانلیلارا عاییددیر. بو مسئله فارس رئژیمی طرفیندن آذربایجانلیلارا اؤز دیل و مدنیتلرینی قوروماغا قالخدیقلاری دورومدا نه درجه اهمیت وئریلدیگی، یوخسا اونلاری بو ممالیکی محروسه یه اؤزگه سایدیقلاری اورتایا چیخمیش اولار. دئمک، آذربایجانلیلار اؤز دیل و مدنیتلری اطرافیندا دئییل، فارس ایستعمارچی دیلینی اؤزلرینی ایرانلی گؤسترمک اوچون گزدیرمک مجبوریتینده قالاجاق گؤرونرلر. بو گؤروشه بنزر دئییل، ترسینی آلمان یهودیسی گابری یئل 1991 اینجی ایفاده ائتمیش:\n\"بو مسئله گلجکده بیزیم اوچون بیر کیملیک مسئله سی اولاجاق. دئمک، بیز کیملیگیمیزه اساسلانمامیش وطنی (سئومه لی ییک،) آنجاق سئومیریک. من بو مسئله ایله اوغراشدیقجا، بیز ایله بو وطن دئدیکلری نسنه آراسیندا دره داها دا گئنلمگه باشلار. دئمک، من آلمان یهودی سی دئییل، یهودی یم. بو یهودون آلمانیادا دوغولماق، آلمان تابعیتینی داشیماق، آلمانیادا یاشاماق، آلمان مدنیتی و دیلینی بسلمک آلنینا یازیلمیش. آلمان اولماق، آنجاق اؤزونو آلمان حیسس ائتممک\"(2).\nاوسته ایکی گؤروشلر بیر آرایا گتیریلدیکده یالاندان آذربایجانی ایران ممالیکی محروسه سی نین باشی حئساب ائدنلر، آذربایجانلی نی –دیل و مدنیت اولاراق آذربایجانلی- اولدوغو اوچون دئییل، آذربایجان دئیه کاغیذ اوزرینده چیزیلمیش ایران ممالیکی محروسه سی نین خریطه سی نین پیشیک باشینا بنزر یئرینی منظور ائتدیکلری اورتایا چیخمیش اولار. مرتضی نگاهی ذات عالی دن اوخویوروق:\n\".... نگاهی آنگاه به اقلیت های دیگر در ایران پرداخت و گفت: به نظر من بیشترین ظلم به اعراب ایران می‌شود چون از ابتدایی ترین حقوقشان محرومند. آذربایجانی‌ها در عرصه بازار و تجارت خیلی موفقند. در ارتش جزو مقامات بالا هستند ولی هموطن های عرب ما نه تنها در هیچکدام از این عرصه ها به مقام و قدرتی نرسیدند، بلکه همیشه با نگاه تحقیرآمیزی که در جامعه نسبت به اعراب وجود داشته بویژه از زمان رضاشاه، که حتی نمود خود را در ادبیات از سوی شاعران بسیار بزرگ و خوب ما نشان داده، روبرو بوده اند. این نگاه، اعراب را همان‌هایی می‌داند که به ایران حمله کردند و اسلام را تحمیل کردند. عرب ستیزی در جامعه و حتی ادبیات مدرن ما همواره وجود داشته، در حالی که دو میلیون هموطن عرب ما شهروندان ایران بوده و هستند، ولی چون نهادهای مدنی کمتر داشتند صداشان به جایی نرسیده است. اعراب هموطن ما وقتی اعراب همسایه و اطراف خود را می بینند، مثلا بحرین را که شکوفاترین رشد اقتصادی را دارد، و خودشان را با آنان مقایسه می‌کنند که در حالی که زیر پایشان نفت است، در فقر زندگی می‌کنند، بیشتر ستمی که بر آنان می‌رود حس می‌کنند\"(1).\nاوسته کی مقاملاری نظره آلدیقدا مرتضی نگاهی \"دیل رئژیمی\" دئیه بیر مقوله نی نظردن قاچیرمیش گؤرونر. دیل رئژیمینه اساساً حاکیمیتده هانکی شخصین اولماسی دئییل، هانکی دیل و مدنیتی اویقولاماق (حیاتا کئچیرمک) داها اؤنملی ساییلار. محمود افشارلارین \"پان ایرانیست\" تئوریلری اساسیندا 1925 اینجی ایلدن ایران ممالیکی محروسه سینده فارس دیل و مدنیتی نی اساس گؤتورموش بیر فارسچیلیق رئژیمی یارادیلمیش بو فارسچیلیق رئژیمی 1979 اونجو ایل محمدرضا شاهین حاکیمیتدن اوزاقلادیلماسینا باخمایاراق اؤز یئریندن ترپنمه میش حؤکوم سورمکده دیر. دئمک، شاه یئرینه جمهور باشقانی اوتوردولماسینا باخمایاراق محمود افشارلار تئوریزه ائتمیش فارس دیل و مدنیت رئژیمی ایران ممالیکی محروسه سینده کی فارس اولمایالان موختلیف ائتنوسلارا (دیل و مدنیت صاحابلارینا) تحمیل اولماقدادیر. بو دیل و مدنیت رئژیمی زامان ایچریسینده بو ممالیکی محروسه ده کی بوتون اینسانی و مالی سرمایانی اؤز خیدمتینه آلاراق زامان کئچیدی ایله فارس ایستعماری نین آیریلماز ترکیب حیصصه سی ائتمگه دوغرو گئده رک دورمادان آددیم آتماقدادیر. دئمک، آذربایجانلی نین ایستر وارلیسی، ایسترسه ده یوخسولو زامان کئچیدی ایله فارس ایستعمار رئژیمینده بیر \"آذربایجان وارلیغی\" اولاراق یوخلوغا محکوم ساییلار. بو مقوله کانادا کیمی مهاجر مملکتلرده زورونلو اولاراق اریمه سیاستی نین قوربانلیق دئیه گؤرونمه سینه باخمایاراق فارس نین دیلی ایداره لر واسیطه سی ایله آذربایجان توپلومونا حؤکوم سورمه سی، آذربایجانلیلاری فارسلیق سیاستینه تابع ائتمه سی فارس ایستعمار رئژیمی نین ترکیب حیصصه سی ساییلار. بو مسئله نی درک ائتمگن ذات عالیلر آذربایجان ایجتماعیتی نین محرومیتلریندن دئییل، گولدن بولبولدن صحبت آچاراق آذربایجان ایجتماعیتی نی یوخویا وئرمگه چالیشارلار. دئمک، عرب ائتنوسونون بوگون ایران ممالیکی محروسه سینده محروم ساییلماسی هئچ ده آذربایجان آیدینی اوچون بیر توختادیجی (مسکین) کیمی نظره آلینمامالیدیر. بو مسئله جنایتین نه درجه ده اولدوغونو سرگیلرکن، خارواردان بیر یوموروق اؤرنک وئرمه ماهیتی داشیمالیدیر. گؤروندوگو کیمی مرتضی نگاهی بو باخیمدان دا کئچمیش 83 ایلده فارس حاکیمیتلری طرفیندن آذربایجان شهر و کندلری نین حئسابلانمیش بیر نقشه اساسیندا سرمایاسی و اینسانی گوجونون فارس ولایتلرینه داشینماسینی فارسلیق رئژیمی نین ترکیب حیصصه سی دئییل، اختیاری بیر مسئله کیمی سرگیلمیش مقامدا یئر آلار. مرتضی نگاهی نین چیخیشیندان گئنه ده اوخویوروق:\n\"... نگاهی چنین تبعیضی را ناشی از تقسیم جامعه به \"خودی\" و \"ناخودی\" دانست و گفت: وقتی جامعه به خودی و ناخودی تقسیم می‌شود، همیشه خودی ها رانت خواری را شروع می‌کنند و ناخودی ها زیر فشار و ستم قرار می‌گیرند\"(1).\nاوسته مرتضی نگاهی \"خودی و ناخودی\" ایفاده سینی ایشله درکن گئنه ده فارسلیق گؤزلوگو ایله اؤزو بیلمزسه بیله، عوامفریبلیک ائتمگه قاتیلار. ایستعمارچی دؤولتلر هئچ واقت سؤمورگه آلتیندا اولان توپلوملاری خوش یاشاداجاق دئییل، اونلارین یئر اوستو و یئرآلتی قایناقلارینی اؤز حاکیمیتلری اختیارینا آلاراق حاکیم دیل واسیطه سی ایله او توپلوملاری دیل و مدنیت باخیمیندان دا اؤز میللی منلیک و کیملیکلریندن قوپاراراق ایستعمار دیل و مدنیتی نین ترکیب حیصصه سی ائتمگه چالیشارلار (باخ: کئچمیشده اینگیلتره نین اوسترالیا و هیندوستانداکی سیاستلری و فرانسه نین آفریکاداکی سیاستی). دئمک، مرتضی نگاهی نین بو ایفاده لرینی بیر فارس عوامفریبی آذربایجان کندلیسینه دئیه ر و آذربایجان کندلیسی بو فارس عوامفریبلیگه اینانارسا، هئچ ده بو مسئله تعجوب یئری دوغورماز. آنجاق فارس ایستعمار مفکوره سی آذربایجان اوخوموشونو اؤز خیدمتینه آلدیقدان سونرا \" هيهات من الذلة \" دئمک او قدرده راحات گؤرونمز. مرتضی نگاهی \"کیملیک\" مقوله سینه توخونارکن کانادانین مهاجیر بیر اؤلکه اولدوغونو نظردن قاچیراراق بیر فارس تمامیتچیسی کیمی خیلط مبحث ائتمگه چالیشار، اوخویوروق:\n\"... سخنران با اشاره به اینکه هویت ملی در کانادا و آمریکا، مطرح نیست، ولی در ایران، این موضوع همیشه مسئله بوده است، گفت: این بدین خاطر است که ما حس تعلق نداشته‌ایم و همیشه خواستار آن چیزهایی بوده ایم که نداشته ایم. اگر پیغمبرمان می آید می‌گوید: \"گفتار نیک، کردار نیک و پندار نیک\" چیزهای خوبی ست، یعنی که این ها را نداشته ایم که او می‌گوید خوب است. وقتی پادشاهمان داریوش در کتیبه هایش می‌گوید \"اهورا مزدا! ما را از خشکسالی و ریا دور نگه دار!\" یعنی صداقت نداریم و خواستار‌ آنیم. هویت ملی هم چیزی ست که ما سرگردان به دست آوردنش هستیم بویژه بعد از جمهوری اسلامی این مسئله بیشتر شده است\"(1).\nاوسته گؤروندوگو کیمی مرتضی نگاهی کانادانین کئبئک ویلایتینده کی فرانسه دیل و مدنیتینی اساس گؤتورموش توپلومو و اونلارین میللی مجادیله لرینی بیله نظردن قاچیرمیش گؤرونر. گئنه ده اوخویوروق:\n\"... نگاهی افزود: یکی هویت ملی ایرانیان را در شاهنامه جستجو می کند و بر مبنای داده های فردوسی هویت ملی را تعریف می‌کند. قبل از آن مظهر ایرانی بودن زرتشتی گری بود. زمان قاجاریه میهن بر پایه شاهی که مظهر خداست و شیعه معنی داشت. در آن زمان زبان محلی از اعراب نداشت. پادشاهان ترک می آمدند و ایران را تسخیر می‌کردند و یک امپراتوری بنا می‌کردند تا آسیای صغیر.... و نام خود را کیخسرو و کیکاووس و ... می گذاشتند. آنان به نوعی خود را ادامه دهندگان سلسله‌های پیشین ایران می‌دانستند!\"(1).\nمرتضی نگاهی نین ایشاره ائتدیگی اوسته کی مقاملار میللی کیملیک مقوله سی دئییل، فارس تمامیتچیلیگی نین یانی سیرا قاپی باجاسیز عموم ایفاده لر ساییلار. گئنه ده اوخویوروق:\n\"... سخنران آن گاه به دو نگاهی که در اروپا به هویت ملی وجود داشت اشاره کرد و گفت: این دو نگاه یکی نگاه آلمانی به هویت ملی ست که نژاد و زبان را اصل می گیرد و دیگری نگاه فرانسه، که نسل جدیدی از روشنفکران و انقلابیون تعریف جدیدی از ملت ارائه دادند. ارنست رنان یکی از آنان بود که کتابی نوشته به نام \"ملت چیست؟\" که در آن فرضیه نژاد و زبان و دین را رد میکند و به آن باور ندارد و می‌گوید یک ملت حتما باید یک گذشته ی تاریخی مشترک داشته باشند و دوش به دوش هم فداکاری کرده باشند. آن مجموعه (مردم) باید در زمان حال حتما یک همدلی و میل زیستن در کنار یکدیگر را هم داشته باشند. مثل زمان جنگ ایران و عراق که ترک، کرد، لر، فارس، بلوچ و عرب در کنار یکدیگر در مقابل ارتش صدام جنگیدند و کشته شدند.\"(1).\nاوسته مرتضی نگاهی ایشاره ائتدیگی فرانسه میللیتچیلیگی فرانسه دیل و مدنیت اساس گؤتورموش بیر رئژیم مقوله سیدیر. بو مقوله بوگون ده مهاجیر مملکتلر او جومله دن مرتضی نگاهی چیخیش ائتدیگی کانادا اوچون کئچرلی ساییلار. بو مسئله نین کؤکو فرانسه جمهوریتی نین دیل-رژیمی دئیه تانیملامیش \"میللت\" مقوله سینه اساسلانار. فرانسه بگلیکلری(ایالتلری) 18 اینجی عصیرده یئرلی خانلیقلارا (ویلایتلره) و جهان وطن مسیحیلره غالیب گلمیش. آلمانیادا ایسه خانلیقلار، کلیسا و سونرالار شهرلر دؤولتین مرکزیتچی گوج اولوشدورماسی نین قارشیسینی آلماغا چالیشمیشلار. بئله لیکله فرانسه ده بیر مرکزیتچی شاهلیق حاکیمیتی اولوشاراق میللت مفکوره سی مرکزه اساسلانمیش بیر مفکوره ساییلارکن، آلمانیادا میللت مفکوره سی موختلیف سیاسی بگلیکلر و شهرلر طرفیندن فورمالانمیش و ائتنیک آلمان دیل و مدنیتینه اساسلانمیش. دئمک، آلمانیادا میللت دؤولتی ائتنیک آلمان توپلومو اساسیندا قورولدوغو اوچون خاریجدن گلن بیر ائتنیک قوروپ بو مسئله نی قبول ائتمیرم دئیه راحاتسیز اولابیلر. فرانسه ده ایسه بو مسئله \"میللت سیاستی\"نه اساسلانمیش بیر مفکوره ساییلار. میللت سیاستی توپلومو اورتاق دگرلر، قوروملار و اینانجلارا صاحیب اولماغا قاندیرار (داها دوغروسو آلدادار). بئله لیکله فرانسه لی نین \"میللت\" آنلاییشی فرانسه سرحدلرینه محدودلاشاجاق دئییل، توپلوملار آراسی بیر سیاسی دئییم ساییلار. 1789 اونجو ایل فرانسه اینقلابی نین آنا تملی فرانسه لی دئییل، فرانسه وطنداشی و فرانسه دیلی دئیه اساس گؤتورولموش. بو تمله اساساً عموم عسگرلیک، خالق قوشونو و عسگرلیگین گره کینجه (مجبوراً) سراسری دئیه فرانسه دیلی باشقا فرانسه ده یاشایان یئرلی میللی آزلیقلارا بیله تحمیل اولموش. بئلیکله، فرانسه وطنداشی ساییلماقلا میللی و مدنی آزلیقلار مقوله سی ده هئچ ساییلمیش. بو مقوله یه اساساً میللی منسوبیتیندن آسیلی اولمایاراق فرانسه وطنداشلیغینی قبول ائتمیش هر بیر اینسان فرانسه دیللی ساییلار. فرانسه جه دانیشان هر بیر شخص، فرانسه جه دانیشماغی ایله فرانسه مدنیتینی منیمسه دیگی، فراسه سیاسی و ایقتصادی یاشاییشیندا قاتقیدا بولونابیلدیگی اوچون فرانسه لی ساییلار. بو گؤروشه اساساً آلبئرت کاموس (بربر و الجزایرلی یازار) فرانسه لی ساییلار. بئله لیکله فرانسه معاریف وزیری Jack Lang فرانسه دؤولتی 1830-1962 اینجی ایله دک الجزایرده ائتدیگی ایستعمارچیلیغی اوچون الجزایر خالقیندان عذر ایستمه لیدیر دئیه چیخیش ائتمه سینه باخمایاراق فرانسه دؤولتی بو مقوله نین قارشیسیندا سوسماغا چالیشمیش. بو دا فرانسه ده میللیت مقوله سی نین ایستعمارچی یؤنلرینی اورتایا قویموش اولار. دئمک، فرانسه دؤولتی نین ایستعمارچیلیق سیاستی وطنداشلیق مقوله سی ایله اؤرتوشدوگو مقاملاردا فرانسه حاکیمیتی وطنداشلارینا یئترلی و مدنی جاواب وئرمک مقامیندا گؤرونه بیلمز. آلبئرت کاموس فرانسه دیلی و ادبیاتینا سوخولماقلا فرانسه لی اولماسینی یالنیز حقوقی باخیمدان دئییل، معاریفلیک باخیمیندان دا ثبت ائتدیرمیش گؤرونر. دئمک، فرانسه دیلی فرانسه نی ایچریدن بیرلشدیرر. اوسته لیک (بعلاوه)، فرانسه دیلی ایستر اریتمک، ایسترسه ده یاریتماق آچیسیندان فرانسه مملکتینه فرانسه دیللی مهاجیر آخینی نی دوردورولماز مقاما چاتدیرمیش گؤرونر. گؤروندوگو کیمی فرانسه ده میللت آنلاییشی شهروندلیک پوزو ایله اورتایا چیخماسینا باخمایاراق ایستعمار یوکلو بیر آنلاییشا اساسلانار. ایران ممالیکی محروسه سینده کی میللت آنلاییشینا گلدیکده بو مسئله نئیزه گوجو ایله فارس اولمایان خالقلارا سیرینمیش عوامفریبلیک ساییلار. گئنه ده اوخورویورق:\n\"مرتضی نگاهی با شعری از مولانا که میگوید: \"همدلی از همزبانی بهتر است\"، در این رابطه با مثال هایی مفهوم شعر را توضیح داد و گفت: دکتر مریدی از ارومیه می آید و اینجا در کانادا به پارلمان می‌رود درحالی که در شهر خودش ارومیه نمی توانست حتی عضو شورای شهر شود زیرا که نمی توانست از سد شورای نگهبان بگذرد\"(1).\nاوسته کی مرتضی نگاهی نین ایفاده سی \"قیاس مع الفارق\" ساییلار. بیلیندیگی کیمی مولانا جلال الدین رومی نین بو ایفاده سی اونون دین خادیمی و صوفی اولدوغونا اساسلانار. دیل و مدنیت مقوله لری ایسه میللی کیملیک مقوله سی ساییلار. کیملیک مقوله سی ایسه وارلی، یوخسول و ا��دئولوژی تانینماز. گئنه ده اوخویوروق:\n\"... مرتضی نگاهی با توجه به اینکه خود ترک ایرانی است و از سوی بنیاد زبان و فرهنگ آذربایجان ایران ـ کانادا به تورنتو دعوت شده بود، مسیر سخنانش را به آذربایجان کشاند و نگاهی به گذشته‌ی آذربایجان کرد و گفت: بعد از شکست فرقه ی دمکرات در سال 1324 وقتی ارتش شاهنشاهی به تبریز رفت، کتابسوزی راه انداخت و بسیاری بدون محاکمه کشته شدند و حدود 40 تا 60 هزار تن همراه با سران فرقه به آن سوی مرز فرار کردند که بعدها بسیار زجر کشیدند. پس از آن تبریز دیگر شهر اول ایران بعد از پایتخت، نبود و جز یکی دو صنعت مثل تراکتور‌سازی و ماشین‌سازی، چیزی برایش اختصاص داده نشد. تبریزی که روزی روزگاری \"دارالسلطنه\" بود و پرورشگاه ولیعهد یا شاه آینده ی ایران. ... : ما ها را در سراب \"تخم و ترکه ی غلام یحیی\" می‌نامیدند و مورد آزار قرار می‌دادند و در پایتخت لهجه‌مان را مسخره می‌کردند!... : تا دیروز ترک ها در فیلم ها یا چای می آوردند و یا راننده کامیونی خشن بودند \"(1).\nاوسته کی پاساژداکی ایفاده لری نظره آلدیقدا آذربایجان علیهینه اولموش بو یاناشمالار وطنداشلیق مقوله سی ایله باغلاشاجاق دئییل، ایستعمارچیلیق مقوله سی نین آچیق و قاباریق گؤرونتوسو ساییلار. بو مسئله نی گؤرمزدن حرکت ائتمک فارس دیل و مدنیتی اساسیندا \"ایران میللتی\" ایفاده سینی دیله گتیرمک عوامفریبلیک ساییلار. گئنه ده اوخویوروق:\n\"... در پاسخ به یک پرسش نگاهی گفت: رضاشاه بر مبنای ایده هویت ملی آلمانی هویت ملی را تعریف کرد. یک ملت، یک نژاد و یک زبان. او میخواست کشور را یک زبانه کند و زمان پسرش هم این ادامه پیدا کرد. یک عده از روشنفکران آذربایجان هم همصدا شدند مثل کسروی و رضازاده شفق به این موضوع دامن زدند و آن سیستم را اجرا کردند\"(1).\nاوسته کی مرتضی نگاهی نین ائتدگی ایددعا گئنه ده \"قیاس مع الفارق\" ساییلار. آلمان دیلی موختلیف لهجه لره بؤلونمه سینه باخمایاراق آلمان میللیت مقوله سی بیر آنا دیل و مدنیته اساسلانار. ایران ممالیکی محروسه سینده ایسه اوچ دیل قوروپونا (تورک دیل قوروپو، ایران دیل قوروپو و سامی دیل قوروپلارینا) عایید ائتنوسلار یاشاماقدادیرلار. بونلارین یانی سیرا ایران ممالیکی محروسه سینه حاکیم کسیلمیش فارسلیق رئژیمی 1925 اینجی ایل اینگیلیسلر واسیطه ایله ایران ممالیکی محروسه سینده حیاتا کئچمیش بیر مسئله دیر. آلمانیاداکی نازیستلر ایسه 1933 اونجو ایل ایش اوستونه گلمیش و 1946 اینجی ایله دک حؤکوم سورموشلر. دئمک، رضا پهلوی نین حاکیمیته گلمه سی و بیر دیل و مدنیت یاراتماغا دوشونمه سی آلمانلار ایله ایلگیلی دئییل، آوروپادا اوزدن ایراق راسیستلیک اتکیسی آلتیندا قالان ایران اؤیرنجیلری (محمود افشار، عارف قزوینی و ساییره) اؤز راسیستلیک گؤروشلرینی ایران ممالیکی محروسه سینه داشیماغا چالیشمالاری اساسیندا قبوللوق گؤرموش بیر مسئله ساییلمالیدیر. احمد کسروی و رضازاده شفق و ساییره لر ایسه فارس تمامیتچیلیگی باخیمیندان الی آیاقدان آییرد ائتمک قابیلیتینده اولمامیشلار.\nقایناقلار:\n1 فرح طاهری، سخنرانی مرتضی نگاهی، روزنامه نگار و نویسنده در تورنتو 18.08.2008\n، http:\/\/www.shahrvand.com\/?c=118&a=4692\nو مرتضی نگاهی یولداش: http:\/\/negahi.com\/yoldash\/index.php\n2 Gabriel (G.T.), Was bin ich? Jüdischer Deutscher, deutscher Jude, Jude in Deutschland? , Quelle: Jüdisches Jugendzentrum Berlin, Mai 1991","num_words":3647,"character_repetition_ratio":0.058,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.238,"stopwords_ratio":0.002,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.995,"perplexity_score":290698.8,"cluster_detection":-1}
+{"text":"آبان ایرانین رسمی تقویمی اولان[۱]، هیجری گونش تقویمینین، سکگیزینجی آیی اۆچون ایرانلی فارس آدیدیر.[۱] آبان ۳۰ گوندور. پاییز مووسومونون ایکینجی آیی و اوندان سونراکی آی آذر آیی دیر.","num_words":29,"character_repetition_ratio":0.0,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.208,"stopwords_ratio":0.0,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":669750.9,"cluster_detection":-1}
+{"text":"ایران کوردوستانی یا دا دوغو کوردوستان (کوردوجه: ڕۆژھەڵاتی کوردستان و یا قیساجا ڕۆژھەڵات) — ایران اؤلکه‌سی‌نین باتیسیندا یئرلشن بعضی اراضیلره دئیلیر. بو اراضیلره تاریخی کوردوستان بؤلگه‌سی‌نین دوغوسوندا یئر آلدیق‌لاری اۆچۆن دوغو کوردستان و یا شرقی کوردوستان دا دئیلیر. دوغو کوردوستان اراضیلری بۇگۆنکۆ ایران اؤلکه‌سی‌نین کوردوستان، کیرمانشاه و ایلام اوستانلارینا شامیل اولارکن بیرسای نظرلره گؤره غربی آذربایجان اوستانی‌نین گونئی‌اینده یئرلشن موکریان بؤلگه‌سی‌نین کورد نوفوسلو اولان قیسمتلری ده کوردوستان منطقه‌سینه داخیل دیرلار.","num_words":105,"character_repetition_ratio":0.099,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.173,"stopwords_ratio":0.0,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":692349.7,"cluster_detection":-1}
+{"text":"بیری باتی آذربایجان ایالتینده اولن سردشت‌ده، باشقاسی ایلام ایالتینده دهلران ساکینی اولان ایکی قادین یاخین عائله‌‌‌ عضولری طرفیندن اؤلدورولوب.\nاینسان حوقوقلاری سایتی هنگاوین یازدیغینا گؤره وفا عبدالله‌زاده آدلی سردشتلی ۴۳ یاشلی بیر قادین، ۱۷ آذر ۱۳۹۹-جو ایل، بازار ائرته‌سی گونو ساعت ۲۳-ده ائوینین قارشیسیندا باشیندان وورولاراق اؤلدورولدو.\nبیلگیلی بیر منبع‌ بو اینسان حوقوقلاری مئدیاسینا بیلدیردی کی، خانیم عبدالله‌زاده بو یاخینلاردا حیات یولداشیندان آیریلمیشدی، عائله‌‌‌سی ایله علاقه‌‌‌سی یوخ ایدی و تک یاشاییردی.\nهنگاو بو بیلگیلی منبع‌یه ایستناداً، خانیم عبدالله‌زاده‌نین “عائله‌‌‌ موباحیثه‌لری” سببیندن قارداشی طرفیندن اؤلدورولدویونو سؤیله‌دی.\nاینسان حوقوقلاری وئب سایتی هنگاو ۱۷ آذر ۱۳۹۹ بازار ائرته‌سی گونو دهلرانین دشت‌عباس بؤلگه‌سینده‌کی ذوالفقار کندینده باشقا بیر قادینین قارداشی طرفیندن بوغولدوغونو بیلدیردی.\nگنج قادینین ۲۲ یاشی وار ایدی و یئرلی مئدیا اونون قتلینی “عائله‌‌‌ موباحیثه‌سی” اولاراق بیلدیردی.\nموسیان عومومی محکمه‌‌سی‌نین باشقانی گنج قادینین قارداشی‌نین قتل ایله باغلی اولاراق حبس اولوندوغونو سؤیله‌دی.\n“عائله‌‌‌ موباحیثه‌لری” مئدیانین و ایسلام جمهوریییتی‌نین مقاملاری‌نین قادین جینایتلرینی نورمال گؤسترمک و یاپیسال اولماماسینا ایستیناد ائتدیگی بیر قاورامدیر.\nسون بیر نئچه آیدا قادین جینایتی خبرلری‌نین مئدیادا یاییلماسی ایله ایراندا توپلومسال دوشونجه بو قونویا داها حساس اولدو. آنجاق قانون‌وئریجیلر و محکمه‌‌ حاکیميتی، قادینلارین زوراکیلیغا قارشی قانونی قورونماسی طلبینی گؤرمه‌مزلیکدن گلمکده داوام ائدیر.\nبیر نومونه‌ده، آتاسی طرفیندن ۱۴ یاشلی تالشلی قیز رومینا اشرفی‌نین اؤلدورولمه‌سی و مئدیادا گئنیش یاییملاندیقدان سونرا محکمه‌‌ اونو ۹ ایللیک حبس جزاسینا محکوم ائتدی، یعنی ان یوکسک ۱۰ ایللیک جزادان دا آز بیر جزایا محکوم ائدیلدی.\nنوشته های مشابه\nاخبار, حقوق بشر, ز��ان\nهم‌بندیان سارا دلدار شهادت می‌دهند\nآذربایجان و زنان ترک, اخبار, حقوق بشر, زنان\nقادين جينايتي؛ اراک‌دا بیر قادین مهریه ایسته‌مک ندنی‌ایله حیات یولداشی طرفیندن اؤلدورولوب\nاخبار, حقوق بشر, زنان\nطراح لایحه عفاف و حجاب، عضو علمی دانشگاه الزهرا شد\nاخبار, حقوق بشر, زنان\n۱۰ زن بهائی به دادسرای اصفهان احضار شدند\nآذربایجان و زنان ترک, دیدگاه ها, زنان, مقالات\nیوز قادین؛ مشروطه اینقیلابیندان سونرا قادین نشرلرینین یوکسلیشی\nاخبار, زنان\nزبیده؛ زن بلوچی که از هیچ برای ۱۰۰ نفر کارآفرینی کرد\nBack To Top\nAll rights reserved for www.turkqadini.com\nآحرین مطالب\nهم‌بندیان سارا دلدار شهادت می‌دهند قادين جينايتي؛ اراک‌دا بیر قادین مهریه ایسته‌مک ندنی‌ایله حیات... طراح لایحه عفاف و حجاب، عضو علمی دانشگاه الزهرا شد ۱۰ زن بهائی به دادسرای اصفهان احضار شدند یوز قادین؛ مشروطه اینقیلابیندان سونرا قادین نشرلرینین یوکسلیشی زبیده؛ زن بلوچی که از هیچ برای ۱۰۰ نفر کارآفرینی کرد گزارشی از وضعیت یک مادر و نوزاد ۸ ماهه اش در زندان اوین وضعیت وخیم فرزانه قره‌حسنلو در زندان بعد از فوت برادرش قوشاچای (میاندوآب) - خودکشی شیما رامشک ۱۴ ساله و قربانی کودک‌ه... وضعیت وخیم فرزانه قره‌حسنلو در زندان بعد از فوت برادرش","num_words":649,"character_repetition_ratio":0.057,"word_repetition_ratio":0.084,"special_characters_ratio":0.203,"stopwords_ratio":0.003,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.999,"perplexity_score":227874.2,"cluster_detection":-1}
+{"text":"«https:\/\/azb.wikipedia.org\/w\/index.php?title=ویکی‌پدیا:تاریخ‌ده_بوگون\/سپتامبر_۸&oldid=36622»-دن آلینمیش‌دیر\nبؤلمه:\nویکی‌پدیا:تاریخ‌ده بوگون\/سپتامبر\nبۇ صفحه‌‌ سوْن دفعه ‏۸ آقوست ۲۰۱۵، ‏۰۷:۵۰ تاریخینده دَییشدیریلمیشدیر.\nیازی Creative Commons Attribution-ShareAlike License 4.0 آلتیندا مووجوددور؛ آرتیق شرطلر آرتیریلا بیلر. بو سایتی ایشلتمکله سیز ایشلتمه شرطلری و گیزلیلیک سیاستی ایله راضیلشیرسینیز. ویکی‌پدیا® منفعت‌سیز تشکیلاتی اولان ویکی‌مدیا فوندونون قئید آلینمیش تیجارت علامتیدیر.","num_words":101,"character_repetition_ratio":0.055,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.195,"stopwords_ratio":0.04,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.995,"perplexity_score":22010.6,"cluster_detection":-1}
+{"text":"نۆفوس ساییمی، ائو، پئشه، تحصیل سئویه‌سی، اۇشاق سایی کیمی ساحه‌لری ایحاطه ائدن خوصوصیتلری‌له اؤلکه اها‌لیسی‌نین کمیت و کیفیت دۇرومینی تعیین ائتمک مقصدیله بللی آرا‌لیقلارلا ائدیلن ساییم. ایلک اوْلا‌راق اها‌لی‌نین تعریفینی ائده‌جک اوْلساق اها‌لی بللی بیر سرحدلر ایچریسینده ‌ یاشایان اینسانلارین سایینا دئییلیر. دوغان کسلرله اؤلنلرین آراسینداکی فرق بؤیوک نیسبت‌ده اوْ یئرین اها‌لی‌سینی بللی ائدیر. طبیعی کی اها‌لی آرتیمی بۇنونلا‌دا محدود دئییل. باشقا شهرلردن گلن کؤچلر اوْ شهرین اها‌لیسینین دَییشمه‌سینده بؤیوک نقش اوْیناییر. اها‌لی ساییمینیندا تعریفینی ائده‌جک اوْلساق بیر اؤلکه اهالیسی‌له علاقه دار سندلرین رسمی اوْلا‌راق بیر آرایا توپلانما‌سینا نۆفوس ساییمی دئییلیر. ایراندا ایلک نۆفوس ساییمی 1335-جی ایلده ائدیلمیشدیر و اوْ تاریخ‌دن گۆنوموزه قدر هر ۵ ایلده بیر ائدیلمک‌ده‌دیر.","num_words":151,"character_repetition_ratio":0.074,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.2,"stopwords_ratio":0.0,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":828020.8,"cluster_detection":-1}
+{"text":"چؤرکاغاجی (Artocarpus) توت فسیله‌سین‌دن 60 نؤوو اولان همیشیاشیل تروپیک آغاج‌دیر، ج��وب-شرقی آسیادا و ساکیت اوکئان آدا‌لاریندا بئجریلیر. او، انجیر آغاجی ایله عینی منشأ‌لی‌دیر (Ficus). داها چوخ یاییلمیش و بئجریلن طبیعی چؤرکاغاجی‌دیر (Artocarpus altilis). بو فسیله‌یه مئیوه آغاجی و کول شکلینده اولان دیگر نؤو‌لر ده عاید ائدیلیر، مسئلن، آدی آرتوکارپوس (Artocarpus communis)، جئمپئداک (Artocarpus integer)، Artocarpus heterophyllus (ژاجکفرویت، نانگکا) و مارانگ و یا تاراپ (Artocarpus odoratissimus).\nبو مقاله‌ده بیز داها آز یاییلمیش نؤوونو تقدیم ائدیریک – Artocarpus odoratissimus، وطنی بورنئو (ایندونئزیا) آداسی حساب اولونور، آنجاق یئرلی احتیاج اوچون او، همچی‌نین قونشو اؤلکه‌لرده ده بئجریلیر (مالایزیا، تایلاند، فیلیپپین). اؤز وته‌نینده او، بو جور تانینیر: آتاو، کئیران، لولوی، مادانگ، مارانگ، پی-ایئن، پینگان، تاراپ، تئراپ و کهانون سامپالور. آدیچکیلن اؤلکه‌لردن کناردا، دئمک اولار کی، بو نؤو بئجریلمیر. طبیعتده او، دنیز سویه‌سین‌دن 1000 مئتر هون‌دورلویه قدر ساهیلبویو مئشه‌لرین ایکینجی یاروسوندا قوم‌لو تورپاقدا بیتیر.\nاو، 25 مئتره قدر بؤیوگور، یارپاق‌لاری‌نین اوزون‌لوغو 16–50 سم، ائنی ایسه 11–28 سم اولور. بیرئو‌لی بیتکی‌دیر، اونا گؤره ده مئیوه‌لری‌نین عمله گلمه‌سی اوچون عینی بیتکی کیفایت‌دیر. یومورتاشکیل‌لی مئیوه‌لری‌نین رنگی یاشیل، اوزون‌لوغو 16 سم، ائنی ایسه 13 سم اولور. چکی‌سی تخمینن 1 کق-دیر. مئیوه‌سی چی و یا بیشیریلمیش وضعیتده یئییلیر. توخوم‌لار تئمپئراتور ائمالین‌دان کئچیریله‌رک قیدادا ایستیفاده ائدیلیر. چؤرکاغاجی جنوب-شرقی آسیانین اها‌لی‌سی اوچون اهمیت‌لی قیدا حساب اولونور. مئیوه‌نین لتی قار کیمی بیاز، چوخ شیرین، شیره‌لی، اتیرلی، خوش دادلی اولوب، دوریانی (Durio پیس قوخولو مئیوه‌دیر) خاتیرلا‌دیر، اوندان فرق‌لی اولا‌راق پیس قوخولو دئییل.\nچؤرکاغاجی Artocarpus odoratissimus توخوم واسطه‌سیله آرتیر. تزه توخوم‌لارین چوخ یوکسک جوجرمه قابیلیی‌لری اولور و بیر هفته عرضینده جوجریر. بورنئو آداسیندا کئچیریلن تجروبه‌لرین نتیجه‌سی اولا‌راق بیزه آیدین اولدو کی، 3 هفته‌دن آرتیق آنباردا ساخلانیلان توخوم اؤز جوجرمه قابیلیتینی تامامیله ایتیریر. بونا گؤره ده توخومو درهال سپمک لازیم‌دیر، یاخشی اولار کی، قوم‌لو، یئرالتی سولاری یاخشی کئچیره بیلن تورپاقدا. وئگئتاتیو چوخالتمانین (قلم، جالاق ائتمه) نتیجه‌سی اوغورلو حساب اولونمور . چؤرکاغاجی چوخ نادیر حال‌لاردا زیانوئریجی‌لرین هوجوموننا مروز قالیر و خسته‌لیک‌لره یولوخور.\nاونون تروپیک رایون‌لاردا عمله گلمه‌سینی نظره آلساق، نؤو شاختایاداوام‌لی دئییل. مینیمال تئمپئراتور 7 °C –دن آشاغی دوشممه‌لی‌دیر. بو، او دئمک‌دیر کی، بیزیم شرایطده اونو منزیلده و یا ایستی‌خانادا بئجرمک اولار.\nچؤرکاغاجی‌نین مئیوه‌سی Artocarpus odoratissimus، بورنئو، ایندونئزیا\nچؤرکاغاجی‌نین مئیوه‌سی Artocarpus odoratissimus، بورنئو، ایندونئزیا\nچؤرکاغاجی‌نین مئیوه‌سی Artocarpus odoratissimus، بورنئو، ایندونئزیا\nچؤرکاغاجی مئیوه‌سی‌نین تفررواتی Artocarpus odoratissimus، بورنئو، ایندونئزیا\nچؤرکاغاجی مئیوه‌سی‌نین تفررواتی Artocarpus odoratissimus، بورنئو، ایندونئزیا\nچؤرکاغاجی مئیوه‌سی‌نین تفررواتی Artocarpus odoratissimus، بورنئو، ایندونئزیا\n««« اوولکی مقاله: هشراتیئین بیتکی‌لرین توخوم‌لاری‌نین سپیلمه‌سی قایداسی نؤوبتی مقاله: هیندیستان شاناگولله‌سی (Nelumbo nucifera) »»»\nآراگون 28.12.2023 17:56 | چاپ ائدین | ائکزوتیک بیتکی‌لر\nکپر کلوب حاقیندا\nKPR − بیتکیچی‌لیک کلوبو بئینلخالق باغچی‌لیق تشکیلاتی‌دیر. داها چوخ اوخویون\nتجروبه‌نیزه اساساً بیتکی‌لرین بئجریلمه و یئتیشدیریلمه اصولونو بیزیمله بؤلوشون. بو ماقاله حاقیندا یازین و بوتانیخ ژورنالیندا آنا دیلینیزده درج ائدین! دیگر معلومات‌لار اوچون بیزیمله علاقه ساخلایین.","num_words":874,"character_repetition_ratio":0.109,"word_repetition_ratio":0.165,"special_characters_ratio":0.209,"stopwords_ratio":0.003,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":92698.1,"cluster_detection":-1}
+{"text":"هیندیستان شاناگولله‌سی (Nelumbo nucifera) – بو، بوزومتول-یاشیل، ایسلانمایان یارپاق‌لاری و چهرایی چیچک‌لری ایله فوسونکار، میستیک سو بیتکی‌سی‌دیر. بوددیست‌لر اوندان دینی مراسیم‌لر اوچون ایستیفاده ائدیرلر. بیتکی‌نین بوتون حیسه‌سی یئمه‌لی‌دیر (قیدادا اساساً توخوملاریندان‌ و یئرفیندیغین‌دان ایستیفاده ائدیلیر)، بوتون جنوب-شرقی آسیا اؤلکه‌لرینده موختلیف خؤرک‌لرین هازیرلانماسیندا ایستیفاده اولونور. بو باتاق‌لیق بیتکی‌سینی آغ سوزانباغی کیمی ده بئجرمک اولار. بیزده شاناگوللنی بئجرمک چتین دئییل، آنجاق بونو نئجه ائتمیی بیلمک لازیم‌دیر.\nتوخومو اکمزدن اول اونو سومباتا‌دان تمیزلمک لازیم‌دیر، اونلارین ستهینه خصوصی مادده هوپدورولور کی، سویونو تامامیله بوراخماسین. توخوم‌لار یاخشی ایسلانمادیغینا گؤره جوجرمه‌یه ده بیلر. توخوم سومباتا‌دان تمیزلنیلمه‌دن اؤز جوجرمه قابیلیتینی مین ایل ده ساخلایا بیلر، سیز اونو سومباتا‌دان تمیزلمه‌دن سویا قویسانیز، بیر نئچه ایل اونلارین جوجرمه‌سینی گؤزلمه‌لی اولاجاقسینیز.\nداها چوخ اوخویون\nآراگون 28.12.2023 18:01 | چاپ ائدین | بیتکی‌لرین بئجریلمه‌سینه گؤستریش\nچؤرکاغاجی (Artocarpus odoratissimus)\nچؤرکاغاجی (Artocarpus) توت فسیله‌سین‌دن 60 نؤوو اولان همیشیاشیل تروپیک آغاج‌دیر، جنوب-شرقی آسیادا و ساکیت اوکئان آدا‌لاریندا بئجریلیر. او، انجیر آغاجی ایله عینی منشأ‌لی‌دیر (Ficus). داها چوخ یاییلمیش و بئجریلن طبیعی چؤرکاغاجی‌دیر (Artocarpus altilis). بو فسیله‌یه مئیوه آغاجی و کول شکلینده اولان دیگر نؤو‌لر ده عاید ائدیلیر، مسئلن، آدی آرتوکارپوس (Artocarpus communis)، جئمپئداک (Artocarpus integer)، Artocarpus heterophyllus (ژاجکفرویت، نانگکا) و مارانگ و یا تاراپ (Artocarpus odoratissimus).\nداها چوخ اوخویون\nآراگون 28.12.2023 17:56 | چاپ ائدین | ائکزوتیک بیتکی‌لر\nهشراتیئین بیتکی‌لرین توخوم‌لاری‌نین سپیلمه‌سی قایداسی\nبالکان یاغلیجاوتو (Pinguicula balcanica)\nهشراتیئین بیتکی‌لرین توخوم‌لاری اؤز جوجرمه قابیلیت‌لرینی قیسا مدت عرضینده ساخلاییرلار. بیر ایلدن سونرا بیر چوخ نؤو‌لرین توخوم‌لاری‌نین جوجرمه قابیلیتی آزالیر. بونا گؤره ده بو بیتکی‌لرین توخوم‌لارینی الده ائدن کیمی سپمک لازیم‌دیر.\nداها چوخ اوخویون\nآراگون 28.12.2023 17:53 | چاپ ائدین | ائکزوتیک بیتکی‌لر, بیتکی‌لرین بئجریلمه‌سینه گؤستریش\nهیندیستان فیستیغی Pongamia pinnata\nPongamia pinnata\nPongamia pinnata (هیندیستان فیستیغی, Honge Tree, Pongam Tree, Panigrahi) پاخلا‌لی‌لار فسیله‌سین‌دن یارپاغی تؤکولن آغاج‌دیر (Fabaceae)، وطنی هیندیستان حساب اولونور، جنوب-شرقی آسیادا بئجریلیر.\nهون‌دورلوگو 15–25 مئتر اولور و بؤیوک چتیر عمله گتیریر. کیچیک، آغ، چهرایی، بنؤوشیی رنگ‌لی، اتیرلی چیچک‌لر آچیر.\nداها چوخ اوخویون\nآراگون 28.12.2023 17:50 | چاپ ائدین | ائکزوتیک بیتکی‌لر\nشاختایا داوام‌لی پالما، اوخلو کیرپی (Rhapidophyllum hystrix)\nRhapidophyllum hystrix پالما\nرهاپیدوپهیللوم هیستریخ دونیادا شاختایا داوام‌لی نؤو‌لردن بیری حساب اولونور و بونونلا یاناشی رهاپیدوپهیللوم مونوتیپ فسیله‌سین‌دن یئگانه نؤو‌دور. طبیعتده او، آبش-نین جنوب-شرقینده باتاق‌لیق یئرلرده بیتیر. – 20 °C شاختایا و سویوغا داوام‌لی‌لیغینا گؤره، بو نؤوو آچیق هاوادا و بیزیم شرایطده بئجرمک الوئریش‌لی‌دیر. اونو موسبت خاراکتئریستیکاسینا بؤیوک اولمایان هون‌دورلوگونو (ماکسیموم 1–3 مئتر) و تیکان‌لارلا سیخ اؤرتولموش گؤزل گؤوده‌سینی علاوه ائتمک اولار.\nداها چوخ اوخویون\nآراگون 28.12.2023 17:48 | چاپ ائدین | پالما‌لار\nبیز بیتکیئین بؤجک‌لره قارشی موباریزه آپاریریق\nتسووور ائدین کی، بیتکی یئین بؤجک‌لر هامی طرفین‌دن آرزو اولونمازدیر. بو کیچیک بؤجک‌لره (3–4 مم)، دئمک اولار کی، هر یئرده متبخ‌دن توتموش پاخلا‌لی‌لارین توخوم‌لارینا قدر راست اولونور.\nداها چوخ اوخویون\nآراگون 28.12.2023 17:41 | چاپ ائدین | زیانوئریجی‌لر\nبیز آووکادو بئجریریک\nآووکادو (آللیقاتور آرمود فورما‌لی – Persea americana) 6–20 م هون‌دورلوگو اولان تروپیک بیتکی‌دیر. اساساً مئکسیکا و برازیلیا اراضی‌سینده یاییلمیش‌دیر. حال-حاضردا ایسه تروپیک و سوبتروپیک اؤلکه‌لرده یئتیشدیریلیر.\nائللیپتیک، سیوری اوجلو، قالین دری‌لی، جیلا‌لی، پارلاق و یا توند یاشیل یارپاق‌لاری وار. یارپاغین عکس اوزو بوز رنگده‌دیر، پورتاغال یارپاغینی خاتیرلا‌دیر.\nداها چوخ اوخویون\nدۇزگونو 27.12.2023 23:33 | چاپ ائدین | ائکزوتیک بیتکی‌لر\nبیچیلمیش اوت ایله نه ائتمه‌لی؟\nبیچیلمیش اوت ایله نه ائتمه‌لی؟ اگر سیز گؤزل، قیسا قازوندا ضعیف‌لیک هیسس ائدرسینیزسه، اونو تئز-تئز بیچین. آنجاق تئز-تئز بیچیلمه نتیجه‌سینده چوخ‌لو میقداردا بیچیلمیش اوت ییغیلیر، هانسی کی، (اگر سیز هئچنه الده ائتمیرسینیزسه) سیزه مانع اولا‌جاق. اودور کی، تانیش باغبان‌لارین چوخو اونو توللاییرلار. آنجاق من تعجب‌لنیرم کی، نه اوچون اونلار ان اوجوز باشا گلن گوبره‌یه قناعت ائتمیرلر.\nداها چوخ اوخویون\nدۇزگونو 27.12.2023 23:09 | چاپ ائدین | قازون\nقازونون دوزگون بیچیلمه قایداسی نئجه‌دیر؟\nسیخ قازون الده ائتمک اوچون، اونو دوزگون بیچمک لازیم‌دیر. اونا گؤره ده ایستنیلن جاوان آغ شام و یا شام آغاجی مهو اولموش قازوندا یاخشی گؤرونمز.\nداها چوخ اوخویون\nدۇزگونو 27.12.2023 22:30 | چاپ ائدین | قازون\nبیز یئنی قازون سالیریق\nیئنی قازونون و علاوه اوتون ان موناسیب اکیلمه واختی مای و یا یون آیلاری‌دیر، ایل یاغمورلو کئچرسه، یول آیی دا اکین اوچون الوئریش‌لی واخت حساب اولونور.\nداها چوخ اوخویون\nدۇزگونو 27.12.2023 22:07 | چاپ ائدین | قازون\nمانقونون توخوم واسطه‌سیله یئتیشدیریلمه‌سی\nیوکسک جوجرمه قابیلیتی اولان توخوم‌لاری الده ائتمک اوچون یالنیز توپلانمیش توخومو اکمک لازیم‌دیر. توخوم 20–25°C تئمپئراتوردا 2–6 ساعت عرضینده سودا ایسلادیلیر.\nداها چوخ اوخویون\nدۇزگونو 27.12.2023 21:07 | چاپ ائدین | ائکزوتیک بیتکی‌لر\nایندونئزیادا مانقونون نؤو‌لری\nاتیرلی مانقو (Mangifera odorata)\nایندونئزیادا بورنئو آداسیندا مانقونون 34 نؤوو مؤوجوددور (Mangifera)، طبیعتده بیتیر. بو نؤو‌لرین اکثریتینی مئشه‌لرین قیریلماسینا گؤره مهو اولماق تهلوکه‌سی گؤزلییر. ما��قونون بیر نئچه نؤوونون، مسئلن، کالیمانتان مانقوسونون (Mangifera casturi) طبیعتده نس‌لی کسیلیب.\nبورنئو آداسیندا مانقو آغاجی‌نین بیر نئچه پئرسپئکتیو نؤوونو گؤسترمک اولار، مسئلن، Mangifera griffithi (مویین یئر آدلاری: asem raba و romian)، Mangifera pajang (asem payang)، Mangifera quadrifida (asem kipang) و Mangifera torquenda (asem putaran).\nداها چوخ اوخویون\nدۇزگونو 27.12.2023 20:03 | چاپ ائدین | ائکزوتیک بیتکی‌لر\nبیز پئپینو بئجریریک\nپئپینونون وطنی (بوتانیکی آدی Solanum muricatum) پئرو و یا کولومبیا اولماسی گومان ائدیلیر. حتی اونون سرهددینه باخمایا‌راق او، اورا‌دان بوتون لاتین آمئرکاسینا یاییلیب. حال حاضردا او داها چوخ بولیویادا، ائکوادوردا و یئنی زئلاندیادا بئجریلیر.\nداها چوخ اوخویون\nدۇزگونو 27.12.2023 19:53 | چاپ ائدین | ائکزوتیک بیتکی‌لر\nکیوانو Cucumis metuliferus\nکیوانو اوزون‌لوغو 10–15 سم اولان نارینجی بورانییا بنزییر، اونون „تیکان‌لاری“ اولور و اورتا عصرلره عاید سلاحی خاتیرلا‌دیر. مئیوه‌نین لتی یاشیل رنگده اولور و 5–10 مم اوزونلوقدا اولان چوخ‌لو سایدا آغ توخوم‌دان عبارت‌دیر. اگر او، کال‌دیرسا، تیکان‌لارا یاخین یاشیل زولاق‌لار اولور.\nداها چوخ اوخویون\nدۇزگونو 27.12.2023 19:29 | چاپ ائدین | ائکزوتیک بیتکی‌لر\nContinue: 1-14 یوخارداکی آرخیوه\nکپر کلوب حاقیندا\nKPR − بیتکیچی‌لیک کلوبو بئینلخالق باغچی‌لیق تشکیلاتی‌دیر. داها چوخ اوخویون\nتجروبه‌نیزه اساساً بیتکی‌لرین بئجریلمه و یئتیشدیریلمه اصولونو بیزیمله بؤلوشون. بو ماقاله حاقیندا یازین و بوتانیخ ژورنالیندا آنا دیلینیزده درج ائدین! دیگر معلومات‌لار اوچون بیزیمله علاقه ساخلایین.","num_words":1689,"character_repetition_ratio":0.099,"word_repetition_ratio":0.068,"special_characters_ratio":0.231,"stopwords_ratio":0.003,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":131425.2,"cluster_detection":-1}
+{"text":"آزربایجان: سعید مینایی فعال تورک آزربایجانی از احضار خود به شعبه ۱۵ دادگاه انقلاب تهران خبر داد \/ 7 سپتامبر 2024\nآزربایجان: کریم اسماعیل زاده از زندان تبریز آزاد شد \/ 6 سپتامبر 2024\nآزربایجان: اظهارنظر عجیب مدیرکل ثبت احوال استان اردبیل درباره انتخاب نام‌های تورکی برای کودکان \/ 5 سپتامبر 2024\nایران: سخنگوی آتش‌نشانی تهران: برخی خودروهای داخلی در تصادفات به سرعت آتش می‌گیرند \/ 4 سپتامبر 2024\nتیتر یک: حذف هویت ترکی تهران \/ 4 سپتامبر 2024\nآزربایجان: حضور شرکت کننده تبریزی با پیراهن تراختور در برنامه «مسترشف ترکیه» \/ 4 سپتامبر 2024\nشما اینجا هستید: \/ تورکجه \/ غیرفارس میلتلر پهلوی و سلطنت سیستیمینه قارشی چیخیر – مجید جوادی\nآخار خبر سایتی ایله موصاحیبه‌ده؛\nغیرفارس میلتلر پهلوی و سلطنت سیستیمینه قارشی چیخیر – مجید جوادی\nتورکجه\n25 ژانویه 2023 - 21:18\nکد خبر: ۶۲۸۴۹\nتحریریه آرازنیوز\nگونئی آذربایجان ملی دیرنیش تشکیلاتینین سؤزچوسو مجید جوادینین آحار ساینی ایله مصاحیبه‌سی:\n– مجید بی، رضا پهلوینین ایران‌دا باش وئرن پروسسلره تأثیری حاقین‌دا نه دئیه بیلرسینیز؟\n– پهلوی ایران‌دا ان گوجلو مخالفت لیدری اولماسا دا، فارس توپلومو ایچینده تانینان و ان چوخ دستکچی‌سی اولان لیدرلردن بیری کیمی گؤرونور. بونون تصدیقی اوچون هر هانسی سورغو-فیلان اورتادا یوخدور، اما مئدیادا ایزلدییمیز کیمی، فارس توپلوموندا دستیی چوخ اولان مخالفت لیدری کیمی تقدیم اولونور. لاکین غیری-فارس ملتلری رضا پهلوییه نینکی دستک گؤستریر، عکسینه، اونا قارشی چیخیر.\n– گ��نئی آذربایجان سیاستچیلرین‌دن، یاخود پارتییاسیندان کیملری گوجلو مخالفت حساب ائتمک اولار؟\n– دوشونوره‌م کی، گونئی آذربایجان‌دا هرطرف‌لی بیر لیدردن تام معناسی ایله بحث ائتمک ممکن دئییل. اما بیزیم اؤنده گلن تانینمیش تشکیلات و رهبرلریمیز وار. او جمله‌دن، دیرنیش تشکیلاتی، مرکز پارتییاسی، یئنی گاموح، گاموح، گاماج و س. کیمی تانینان تشکیلاتلاریمیزی قید ائتمک اولار.\n– آذربایجان ملی دیرنیش تشکیلاتی حاضردا ایران‌دا باش وئرن سیاسی حادثه‌لرین ایچینده‌دیرمی؟\n– تشکیلات ۲۰۰۶-جی ایلده یارانیب. یاخینلاردا ۱۷-جی ایلدؤنومونو قید ائدجییک. بو ایللر عرضین‌ده ایستر یورد ایچینده، ایستر خاریجده لوببی‌چی‌لیک فعالیتلرین‌ده، خصوصیله ده مئدیا ساحه‌سینده تشکیلاتیمیز چوخلو ایشلر گؤروب. «آراز نیوز» و «آراز نیوز تی.وی» اینترنت کانالی گونئی آذربایجانین ان تانینان مئدیالارینداندیر. حاضردا دا تشکیلاتیمیز حادثه‌لرین ایچینده یئر آلیر. مئدیا فعالیتیمیز داوام ائدیر. دیگر ملتلرله مناسیبت قورماق و آذربایجان تشکیلاتلاری ایله بیرگه ایش‌بیرلیگی یاراتماقدا تشکیلاتیمیز چوخ آکتیودیر. گونئی آذربایجان سیاسی قورولوشلاری ایله بیرگه امکداشلیق پلاتفورمامیز وار. بورادا گونئی آذربایجان دموکرات پارتییاسی، آذربایجان اؤیرنجی حرکاتی و آذربایجان دیرنیش تشکیلاتی تمثیل اولونور. گونئی آذربایجان تشکیلاتلاری ایش بیرلیگی مرکزی ۸ تشکیلاتدان عبارتدیر. بیز بو قورومون دا عضوویوک. شمالی آذربایجان و ایرانین غیری-فارس ملتلری ایله مناسیبتلرین‌ده چوخ سیخ امکداشلیغیمیز موجوددور.\n– ایران رژیمینه قارشی مخالیف گوجلرین بیرلشمه‌سینه احتیاج وارمی؟\n– طبیعی کی، جدی احتیاج وار. ایران‌دا بیر سیرا قوه‌لر فاشیست و گئریچی قوه‌لردیر. شاهچیلار دا اونون اؤنونده گلنلردندیر. بونلار ایرانی اولکی شاه دؤنه‌مینه قایتارماق ایستییر. بلکه، اونلارین زامانین‌دا اقتصادی جهتدن ایستابیللیک وار ایدی، اما غیری-فارس ملتلرینه قارشی هر زامان مستملکه‌چی مناسیبت اولوب. بیز بو قوه‌لرله هئچ زامان بیرلشمیی دوشونموروک. اما فارس و غیری-فارس ملتلرین دموکرات و اینسان حاقلارینا اینانان قوه‌لری ایله بیرگه ایران رژیمینه قارشی اورتاق مباریزه بیزیم اساس مقصدیمیزدیر.\n– گونئی آذربایجانلیلارینین واحد کووردیناسییا مرکزینین یارانماسینا احتیاج دویولور. بونون تشکیلی نیه یوبانیر؟\n– گونئی آذربایجان تشکیلاتلاری ایش بیرلیگی مرکزی ایکی ایل اؤنجه قورولوب. بو آرالار بعضی آخسامالار یاشاندی. بیز – دیرنیش تشکیلاتی دیگر سیاسی تشکیلاتلارلا بیر آرایا گلمیشیک، غیری-فارس ملتلری ایله بیرگه حرکت ائدیریک. بیرگه پلاتفورما یاراتمیشیق. یاخین زامانلاردا اجتیماعیته تقدیم اولوناجاق. ائلجه ده باکی‌دا معین پارتییالارلا ایش بیرلیکلریمیز وار. تشکیلاتیمیز فعالیت‌ده‌دیر و داها چوخ ایشلر گؤرمک اوچون چالیشیریق. بوتون تشکیلاتلارین بیر آرایا گلدیی ایشبیرلیگی مرکزیمیز ده وار. اما سون گونلر فعالیتینده یاواشیما وار. اونو دا تئزلیکله دوزلتمه‌یه چالیشیریق.","num_words":841,"character_repetition_ratio":0.079,"word_repetition_ratio":0.012,"special_characters_ratio":0.213,"stopwords_ratio":0.004,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":236866.4,"cluster_detection":-1}
+{"text":"هیندیستان شاناگولله‌سی (Nelumbo nucifera) – بو، بوزومتول-یاشیل، ایسلانمایان یارپاق‌لاری و چهرایی چیچک‌لری ایله فوسونکار، میستیک سو بیتکی‌سی‌دیر. بوددیست‌لر اوندان دینی مراسیم‌لر اوچون ایستیفاده ائدیرلر. بیتکی‌نین بوتون حیسه‌سی یئمه‌لی‌دیر (قیدادا اساساً توخوملاریندان‌ و یئرفیندیغین‌دان ایستیفاده ائدیلیر)، بوتون جنوب-شرقی آسیا اؤلکه‌لرینده موختلیف خؤرک‌لرین هازیرلانماسیندا ایستیفاده اولونور. بو باتاق‌لیق بیتکی‌سینی آغ سوزانباغی کیمی ده بئجرمک اولار. بیزده شاناگوللنی بئجرمک چتین دئییل، آنجاق بونو نئجه ائتمیی بیلمک لازیم‌دیر.\nتوخومو اکمزدن اول اونو سومباتا‌دان تمیزلمک لازیم‌دیر، اونلارین ستهینه خصوصی مادده هوپدورولور کی، سویونو تامامیله بوراخماسین. توخوم‌لار یاخشی ایسلانمادیغینا گؤره جوجرمه‌یه ده بیلر. توخوم سومباتا‌دان تمیزلنیلمه‌دن اؤز جوجرمه قابیلیتینی مین ایل ده ساخلایا بیلر، سیز اونو سومباتا‌دان تمیزلمه‌دن سویا قویسانیز، بیر نئچه ایل اونلارین جوجرمه‌سینی گؤزلمه‌لی اولاجاقسینیز.\nداها چوخ اوخویون\nآراگون 28.12.2023 18:01 | چاپ ائدین | بیتکی‌لرین بئجریلمه‌سینه گؤستریش\nچؤرکاغاجی (Artocarpus odoratissimus)\nچؤرکاغاجی (Artocarpus) توت فسیله‌سین‌دن 60 نؤوو اولان همیشیاشیل تروپیک آغاج‌دیر، جنوب-شرقی آسیادا و ساکیت اوکئان آدا‌لاریندا بئجریلیر. او، انجیر آغاجی ایله عینی منشأ‌لی‌دیر (Ficus). داها چوخ یاییلمیش و بئجریلن طبیعی چؤرکاغاجی‌دیر (Artocarpus altilis). بو فسیله‌یه مئیوه آغاجی و کول شکلینده اولان دیگر نؤو‌لر ده عاید ائدیلیر، مسئلن، آدی آرتوکارپوس (Artocarpus communis)، جئمپئداک (Artocarpus integer)، Artocarpus heterophyllus (ژاجکفرویت، نانگکا) و مارانگ و یا تاراپ (Artocarpus odoratissimus).\nداها چوخ اوخویون\nآراگون 28.12.2023 17:56 | چاپ ائدین | ائکزوتیک بیتکی‌لر\nهشراتیئین بیتکی‌لرین توخوم‌لاری‌نین سپیلمه‌سی قایداسی\nبالکان یاغلیجاوتو (Pinguicula balcanica)\nهشراتیئین بیتکی‌لرین توخوم‌لاری اؤز جوجرمه قابیلیت‌لرینی قیسا مدت عرضینده ساخلاییرلار. بیر ایلدن سونرا بیر چوخ نؤو‌لرین توخوم‌لاری‌نین جوجرمه قابیلیتی آزالیر. بونا گؤره ده بو بیتکی‌لرین توخوم‌لارینی الده ائدن کیمی سپمک لازیم‌دیر.\nداها چوخ اوخویون\nآراگون 28.12.2023 17:53 | چاپ ائدین | ائکزوتیک بیتکی‌لر, بیتکی‌لرین بئجریلمه‌سینه گؤستریش\nهیندیستان فیستیغی Pongamia pinnata\nPongamia pinnata\nPongamia pinnata (هیندیستان فیستیغی, Honge Tree, Pongam Tree, Panigrahi) پاخلا‌لی‌لار فسیله‌سین‌دن یارپاغی تؤکولن آغاج‌دیر (Fabaceae)، وطنی هیندیستان حساب اولونور، جنوب-شرقی آسیادا بئجریلیر.\nهون‌دورلوگو 15–25 مئتر اولور و بؤیوک چتیر عمله گتیریر. کیچیک، آغ، چهرایی، بنؤوشیی رنگ‌لی، اتیرلی چیچک‌لر آچیر.\nداها چوخ اوخویون\nآراگون 28.12.2023 17:50 | چاپ ائدین | ائکزوتیک بیتکی‌لر\nشاختایا داوام‌لی پالما، اوخلو کیرپی (Rhapidophyllum hystrix)\nRhapidophyllum hystrix پالما\nرهاپیدوپهیللوم هیستریخ دونیادا شاختایا داوام‌لی نؤو‌لردن بیری حساب اولونور و بونونلا یاناشی رهاپیدوپهیللوم مونوتیپ فسیله‌سین‌دن یئگانه نؤو‌دور. طبیعتده او، آبش-نین جنوب-شرقینده باتاق‌لیق یئرلرده بیتیر. – 20 °C شاختایا و سویوغا داوام‌لی‌لیغینا گؤره، بو نؤوو آچیق هاوادا و بیزیم شرایطده بئجرمک الوئریش‌لی‌دیر. اونو موسبت خاراکتئریستیکاسینا بؤیوک اولمایان هون‌دورلوگونو (ماکسیموم 1–3 مئتر) و تیکان‌لارلا سیخ اؤرتولموش گؤزل گؤوده‌سینی علاوه ائتمک اولار.\nداها چوخ اوخو��ون\nآراگون 28.12.2023 17:48 | چاپ ائدین | پالما‌لار\nبیز بیتکیئین بؤجک‌لره قارشی موباریزه آپاریریق\nتسووور ائدین کی، بیتکی یئین بؤجک‌لر هامی طرفین‌دن آرزو اولونمازدیر. بو کیچیک بؤجک‌لره (3–4 مم)، دئمک اولار کی، هر یئرده متبخ‌دن توتموش پاخلا‌لی‌لارین توخوم‌لارینا قدر راست اولونور.\nداها چوخ اوخویون\nآراگون 28.12.2023 17:41 | چاپ ائدین | زیانوئریجی‌لر\nبیز آووکادو بئجریریک\nآووکادو (آللیقاتور آرمود فورما‌لی – Persea americana) 6–20 م هون‌دورلوگو اولان تروپیک بیتکی‌دیر. اساساً مئکسیکا و برازیلیا اراضی‌سینده یاییلمیش‌دیر. حال-حاضردا ایسه تروپیک و سوبتروپیک اؤلکه‌لرده یئتیشدیریلیر.\nائللیپتیک، سیوری اوجلو، قالین دری‌لی، جیلا‌لی، پارلاق و یا توند یاشیل یارپاق‌لاری وار. یارپاغین عکس اوزو بوز رنگده‌دیر، پورتاغال یارپاغینی خاتیرلا‌دیر.\nداها چوخ اوخویون\nدۇزگونو 27.12.2023 23:33 | چاپ ائدین | ائکزوتیک بیتکی‌لر\nبیچیلمیش اوت ایله نه ائتمه‌لی؟\nبیچیلمیش اوت ایله نه ائتمه‌لی؟ اگر سیز گؤزل، قیسا قازوندا ضعیف‌لیک هیسس ائدرسینیزسه، اونو تئز-تئز بیچین. آنجاق تئز-تئز بیچیلمه نتیجه‌سینده چوخ‌لو میقداردا بیچیلمیش اوت ییغیلیر، هانسی کی، (اگر سیز هئچنه الده ائتمیرسینیزسه) سیزه مانع اولا‌جاق. اودور کی، تانیش باغبان‌لارین چوخو اونو توللاییرلار. آنجاق من تعجب‌لنیرم کی، نه اوچون اونلار ان اوجوز باشا گلن گوبره‌یه قناعت ائتمیرلر.\nداها چوخ اوخویون\nدۇزگونو 27.12.2023 23:09 | چاپ ائدین | قازون\nقازونون دوزگون بیچیلمه قایداسی نئجه‌دیر؟\nسیخ قازون الده ائتمک اوچون، اونو دوزگون بیچمک لازیم‌دیر. اونا گؤره ده ایستنیلن جاوان آغ شام و یا شام آغاجی مهو اولموش قازوندا یاخشی گؤرونمز.\nداها چوخ اوخویون\nدۇزگونو 27.12.2023 22:30 | چاپ ائدین | قازون\nبیز یئنی قازون سالیریق\nیئنی قازونون و علاوه اوتون ان موناسیب اکیلمه واختی مای و یا یون آیلاری‌دیر، ایل یاغمورلو کئچرسه، یول آیی دا اکین اوچون الوئریش‌لی واخت حساب اولونور.\nداها چوخ اوخویون\nدۇزگونو 27.12.2023 22:07 | چاپ ائدین | قازون\nمانقونون توخوم واسطه‌سیله یئتیشدیریلمه‌سی\nیوکسک جوجرمه قابیلیتی اولان توخوم‌لاری الده ائتمک اوچون یالنیز توپلانمیش توخومو اکمک لازیم‌دیر. توخوم 20–25°C تئمپئراتوردا 2–6 ساعت عرضینده سودا ایسلادیلیر.\nداها چوخ اوخویون\nدۇزگونو 27.12.2023 21:07 | چاپ ائدین | ائکزوتیک بیتکی‌لر\nایندونئزیادا مانقونون نؤو‌لری\nاتیرلی مانقو (Mangifera odorata)\nایندونئزیادا بورنئو آداسیندا مانقونون 34 نؤوو مؤوجوددور (Mangifera)، طبیعتده بیتیر. بو نؤو‌لرین اکثریتینی مئشه‌لرین قیریلماسینا گؤره مهو اولماق تهلوکه‌سی گؤزلییر. مانقونون بیر نئچه نؤوونون، مسئلن، کالیمانتان مانقوسونون (Mangifera casturi) طبیعتده نس‌لی کسیلیب.\nبورنئو آداسیندا مانقو آغاجی‌نین بیر نئچه پئرسپئکتیو نؤوونو گؤسترمک اولار، مسئلن، Mangifera griffithi (مویین یئر آدلاری: asem raba و romian)، Mangifera pajang (asem payang)، Mangifera quadrifida (asem kipang) و Mangifera torquenda (asem putaran).\nداها چوخ اوخویون\nدۇزگونو 27.12.2023 20:03 | چاپ ائدین | ائکزوتیک بیتکی‌لر\nبیز پئپینو بئجریریک\nپئپینونون وطنی (بوتانیکی آدی Solanum muricatum) پئرو و یا کولومبیا اولماسی گومان ائدیلیر. حتی اونون سرهددینه باخمایا‌راق او، اورا‌دان بوتون لاتین آمئرکاسینا یاییلیب. حال حاضردا او داها چوخ بولیویادا، ائکوادوردا و یئنی زئلاندیادا بئجریلیر.\nداها چوخ اوخویون\nدۇزگونو 27.12.2023 19:53 | چاپ ائدین | ائکزوتیک بیتکی‌لر\nکیوانو Cucumis metuliferus\nکیوانو اوزون‌لوغو 10–15 سم اولان نارینجی بورانییا بنزییر، اونون „تیکان‌لاری“ اولور و اورتا عصرلره عاید سلاحی خاتیرلا‌دیر. مئیوه‌نین لتی یاشیل رنگده اولور و 5–10 مم اوزونلوقدا اولان چوخ‌لو سایدا آغ توخوم‌دان عبارت‌دیر. اگر او، کال‌دیرسا، تیکان‌لارا یاخین یاشیل زولاق‌لار اولور.\nداها چوخ اوخویون\nدۇزگونو 27.12.2023 19:29 | چاپ ائدین | ائکزوتیک بیتکی‌لر\nContinue: 1-14\nکپر کلوب حاقیندا\nKPR − بیتکیچی‌لیک کلوبو بئینلخالق باغچی‌لیق تشکیلاتی‌دیر. داها چوخ اوخویون\nتجروبه‌نیزه اساساً بیتکی‌لرین بئجریلمه و یئتیشدیریلمه اصولونو بیزیمله بؤلوشون. بو ماقاله حاقیندا یازین و بوتانیخ ژورنالیندا آنا دیلینیزده درج ائدین! دیگر معلومات‌لار اوچون بیزیمله علاقه ساخلایین.","num_words":1683,"character_repetition_ratio":0.099,"word_repetition_ratio":0.068,"special_characters_ratio":0.231,"stopwords_ratio":0.002,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":131808.3,"cluster_detection":-1}
+{"text":"Moğolistanda Ozanlıq Geleneğinin Animizm Ve Köçebe Avçı Hayvan Yetiştirici Toplum Dinamikleri Bağlaminda Incelenmesi\nPitiklər\nMəqalə Toplusu\nبیزه گؤره\nایلتیشیم\nفارسی\nAzerbaijani\nEnglish\nتورکجه\nTurkish\nتوروز - تورکجه دیل و ائتیمولوژی کیتابخاناسی\nکیتابلار\nتورکولوژی\nMoğolistanda Ozanlıq Geleneğinin Animizm Ve Köçebe Avçı Hayvan Yetiştirici Toplum Dinamikleri Bağlaminda Incelenmesi\n3931\n0\n2011\/11\/17\nسس لرین سایی 1\nسس وئرمه نین سونوجو 5\n0\nتام آد :*\nایمیل :*\nیوروم :*\ncaptcha:\nاستاد شهریار\nسؤزلوک\nتورکولوژی\nدیل و دیلچیلیک\nمیفولوژی\nFelsefe\nده ده قورقود\nشعر\nفولکلور\nأل یازمالار\nآتالار سوزو\nبایاتی\nتاپماجا\nاوشاق\nگولمه جه\nنوحه\nموسیقیمیز\nهر قونودان\nEl Bilimi Dergisi\nŞəkil\nآنلاین: 4800 ایشلدیجی\nیازیلمیش: 39128 ایشلدیجی\nتوروز\nسایین اوخوجولار!\nتوروز سیته سی بیر کولتورل اوجاق اولا‌راق دیلچی‌لیکله باغلی قونولاردان دانیشیر. بو سیته دیلچی‌لیکله باغلی دیرلی بیلگی‌لر وئرمکده‌دیر. دیلیمیزین تاریخی و ائتیمولوژی‌سی ساحه‌سینده چالیشان بو سیته، سؤزلرین کؤکو و ائتیمولوژی‌سی حاقیندا، باشقا سیته‌لردن دییشیک اولا‌راق، ائیلمله(فعل) باغلی آنلام‌لارین آچیقلاییر.\nسیته‌میزده دیلچی‌لیکله باغلی بیر چوخ کیتاب، سؤزلوک، یازی‌لار الده ائدیب اوخویابیلرسینیز. اوموروق کی بو سیته، سیز دیرلی، سایین اوخوجولار یاردیمییلا، دیلچی‌لیک قول‌لاری‌نین گلیشمه‌سی، یوکسلیشی یولوندا بیر آددیم گؤتوربیلسین.","num_words":341,"character_repetition_ratio":0.065,"word_repetition_ratio":0.205,"special_characters_ratio":0.205,"stopwords_ratio":0.0,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.999,"perplexity_score":51765.6,"cluster_detection":-1}
+{"text":"دین، سیاست و توپلوم آچیسیندان یهودی لرین باسقییا معروض قالمالاری مسیحیت تاریخی نین باشلانقیجینا قاییتماسینا باخمایاراق آلمان ناسیونال سویالیست ایشچی پارتیسی (NSDAP) 1933- اونجو ایل ایش اوستونه گلدیکدن سونرا یهودلار اوزره بو باسقیلار یئنی بویوتلارا چاتماغا باشلامیش[i]. 1933- 1944 ایللر آراسیندا آلمان فاشیستلری بوتون آوروپادان 6 میلیون یهودی نی توپلایاراق اونلاری اؤلدورموشلر. آلمان نازیستلری خالق کیتله سینی یهود آزینلیغی علیهینه قیزیشدیرماق اوچون اونلاری گر کئچی (Sündenbock) کیمی تانیتماغا چالیشمیشلار. آلمان نازیستلری 1933- اونجو ایل حاکیمیته گلدیکدن سونرا آلمان توپلوموندا یهودیلره دیوان توتولما مسئله سی اورتایا قویولموش. 1933. اونجو ایلین ژانویه آیی نین اونوندا یهودیلرین و اونلارین وار دؤولتی علیهینه بیرینجی سیاسی و فاشیستلیک گیریشیمی SA (Sturmabteilung) آدی آلتیندا حیاتا کئچمگه باشلامیش. ایکینجی دونیا ساواشینا دک یهودیلری آلمان توپلوموندان آییرماق و اونلارین نسلینی کسمک اوچون 250 قانون قبول اولونموش[ii]. 1933-اونجو ایلین آپریل آیی نین بیریندن باشلایاراق یهودی ائولری نین ییخیلماسی و ایش یئرلری نین باغلانماسی حیاتا کئچیلمگه باشلامیش. آدی چکیلن گون آلمان نازیستلری نین تاریخینده تحریم گونو (Boykott-Tag) دئیه قلمه آلینمیش. بو تاریخدن باشلایاراق یهود دکانلاری و ایش یئرلری نین باشلیق و تابلولارینا „Deutsche! Wehrt euch! Kauft nicht bei Juden“ (آلمانلار! اؤزونوزو ساوی نین! یهودیلردن مال آلمایین) ایفاده سی بیر قانون کیمی حاکیمیت طرفیندن یازیلاراق یهودیلر ایشه آلینمادیغی نین یانی سیرا یهودیلرین ادبی و اینجه صنعت اثرلری ده یاندیریلماغا باشلامیش.[iii] 1935- اینجی ایلین سئپتامبر آییندا آلمان نازیستلری نین تبلیغاتیندا آلمانیانین نورنبئرگ شهرینده اورتایا آتیلمیش „Nürnberger Rassengesetzen“ ایفاده سی اؤز عکسینی تاپماغا باشلامیش. بو قانونلارا اساسا آریا ایرقیندان اولمایان اینسانلاردان وطنداشلیق حاققی آلیناراق اونلار آلمان وطنداشی دئییل، اونلار بیر حاقسیز و حقوقسوز معامله یه تابع توتولموشلار. 1938-اینجی ایلدن باشلایاراق هئچ بیر یهودی آلمان توپلومونا بیله خیدمت وئریله جک (دوقتورلوق و وکالت و ساییره ایشلرینده) اؤز ایشی نی سوردوره بیلمه میش. 1938- اینجی ایلین نوامبر آیی نین 9- اونجو گونونون 10- اونجو گونه کئچیت گئجه سی „Reichskristallnacht“ دئیه 20.000 آلمانلی یهود توتولاراق اونلارین تاپینما (عبادتگاه) یئرلری، دکانلاری، ایش یئرلری و مکتبلری اودا چکیلمیش و دگرلری اشیالاری آلمان نازیستلری طرفیندن تارانمیش.[iv]\nآلمان ناسیونال سویالیست ایشچیلر پارتیسی (NSDAP) ایله روسیه کمونیست (بولشویک) پارتیسی نین دونیایا حاکیم کسیلمک اوچون آنلاشمالاری\nآلمان نازیستلر حاکیمییتی طرفیندن اوستکی آسما کسمه لره باخمایاراق 1939- اونجو ایلین آقوست آیی نین ییرمی اوچونده روسیه بولشوی ک ایستعمارچی حاکیمیتی (بعضی لری نین عوامفریب دئییشلرینه گؤره سویئتلر بیرلیگی) نین خالق کومیساری نین باشچی سی و خاریجی ایشلر باشقانی ساییلان Wjetscheslaw M. Molotow و آلمان نازیست حاکیمیتی نین خاریجی ایشلر باشقانی Joachim von Ribbentrop ایللر یئریتدیکلری گیزلین دانیشیقلار سونوجوندا موسکووادا ژوزئف ایستالین حضوروندا اون ایللیک Hitler –Stalin آنلاشماسی دئیه ایکی آنلاشماایمضالامیشلار. او زامانکی دونیا ایجتماعیتی آز دا اولسا، بو اوج صحیف لیک آنلاشمادان بیلگیلنمیش.[v]\nاوسته ک ی آنلاشمانین یانی سیرا روسیه کمونیست (بولشویکلر) و آلمان فاشیست (آلمان ناسیونال سویالیست ایشچیلر پارتیسی (NSDAP) نماینده لری بیر بیرلرینه قارشی اؤز موقعیتلرینی محکملندیرمک، یئری گلرسه دونیایا تک باشلارینا حاکیم کسیلمک اوچون اورتاق بیر نقطادا اوزله شه رک لهستان (Poland) مملکتی نی ایکیه بؤلمک ایله، ایستر دیل و مدنیت آچیسیندان، ایسترسه ده سوی قیریمی (نسل کشی) باخیمیندان اوتاق بیر جنایته ال آتمیشلار. بو آنلاشمانی باشقا آنلاشمالار دا ایزلمه لی اولموش. هیتلر و ایستالین حاکیمیتلری نین سونرا اورتایا چیخمیش گیزلی آنلاشمالاری آشاغیدا سرگیله نمیش :\n[vi]\nبو آنلاشمایا اساسا لهستان تورپاقلاری نین گو��باتان بؤلومو San ، Narew و Weichsel چایلاری نین سرحدینه دک آلمان نازیستلرینه و گونچیخان بؤلومو و Bessarabien بؤلگه لری ایسه روسیه بولشویک حاکمیتی آلتینا کئچمه لی اولموش.\nvii]\nروسیه بولشویک و آلمان نازیستلری آراسیندا اولان بو آنلاشما هیتلرین الینی آچیق قویاراق ایکینجی دونیا ساواشینا یول آچماغا باشلامیش[viii]. دئمک، بیر چوخلاری طرفیندن سوئیتلر بیرلیگی نین وطن محاریبه سی دئیه قبول ائتدیکلری گؤرونوم اصلینده وطن محاریبه سی دئییل، ایکی تمامیتچی فاشیست و کمونیست ایدئولوژی نماینده لری نین دونیا ایجتماعیتینه گتیردیگی و میلیونلار انسانین یوخلوغونا مال اولدوغو اویقارلیقدان (مدنیتدن) اوزاق بیر بربریتدیر.[ix]\nایکی آدی چکیلن تمامیتچی ایدئولوژی یانچیلاری هر بیری دونیایا یالنیز حاکیم کسیلمک ایسته دیکلری اوچون اؤز مصلحتلری اوزوندن اورتاق بیر نقطایا واراراق آلمان نازیست حاکیمیتی لهستان تورپاقلارینا سالدیرماغا باشلامیش.\nایکینجی دونیا ساواشیندان سونرا اورتایا چیخدیغی بیلگی و معلوماتلارا اساسن روسیه کمونیست - بؤلشویکلری و آلمان نازیست فاشیستلری آراسیندا اولان گیزلی آنلاشمایا گؤره لهستان ایکیه بؤلوندوکدن سونرا فینلاند، ائستلند، لئتلندو لهستانین گونچیخان بؤلگه لری و گونئی آوروپا بؤلگه لری روسیه بولشویکلرینه و غرب بؤلگه لر ایسه آلمان نازیستلرینه تابع ائدیلمه لی ایمیش. روسیه بولشویک و آلمان نازیست ایستعمارچیلاری بو آنلاشماغا قول چکدیکدن سونرا 1939- اونجو ایلین آقوست آیی نین ییرمی بئشینده اورتاق دایانیشما آنلاشماسینا قول چکمیشلر. بو آنلاشما آلمان نازیست حاکیمیتی طرفیندن ممنونیت ایله قارشیلانمیش. بو دئدیکلریمیزه آشاغیداکی شکیل تانیقلیق ائدر:\n[x].\nاؤته یاندان کمونیست و فاشیست تمامیتچیلگیندن راحاتسیز اولان فرانسه و انگلیستان ایستعمار حاکیمتلری بو ایکی تمامیتچی (فاشیسم و کمونیسم)حاکیمیتلری دیققت مرکزینه آلماغا چالیشمیشلار. بئله لیکله 1939- اونجو ایلین سئپتامبر آیی نین بیرینده آلمانلارین لهستان تورپاقلارینا سالدیرماسی (حمله سی) اینگلیستان و فرانسه علیهینه آچیلمیش ساواش کیمی قلمه آلینمیش. بونلارا باخمایاراق 1939- اونجو ایلین سئپتامبر آیی نین اون یئدیسینده روسیه بولشویکلری لهستانین گونچیخان بؤلگه لرینی اله کئچیرمگه باشلامیشلار. دئمک، بؤلشویک ایستعمارچیلاری و آلمان نازیستلری نین بو آنلاشمالاری ایله بولشویکلر باشدا ایستالین آلمان علیهینه یاراناجاق اینگیلیس و فرانسه بیرلشمه سیندن اوزاقلاشاراق بؤلگه ده کی روسیه و کمونیسم تمامیتچیلیک چیخارلارینی گوونجه آلتینا آلماق و اولاسی آلمان حکومتینه قارشی قویماق اوچون زامان قازانماغا چالیشمیشلار دئسک، یانیلمامیشیق. بئله لیکله ده روسیه بؤلشویک ایستعمارچیلاری اورتاآوروپا مملکتلرینی ایشغال آلتینا کئچیرمک یولونو اؤزلرینه هامارلانمیش قلمه آلمیشلار. لهستان یئنیلگه یه اوغرادیقدان سونرا روسیه بولشویک ایستعمارچیلاری و آلمان نازیستلری آراسیندا سرحد دوستلوق آنلاشماسی 1939- اونجو ایلین سئپتامبر آیی نین ییرمی سکیزینده داها دا گئنیشلنمیش.\nکمونیست و فاشیست تمامیتچیلری آراسیندا اولان بو آنلاشمالاری 1940- اینجی ایلین قئبروآر آیی نین اون بیرینده کی اقتصادی آنلاشما ایزلمه لی اولموش. روسیه بولشویکلری نین بو ایستعمارچی سیاست یئریتدیکلرینه باخمایاراق 1941- اینجی ایلین یونی آیی نین ییرمی ایکیسینده آلمان تمامیتچیلری طرفیندن بولشویکلر علیهینه آچیلمیش ساواش ایستالین و هیتلر آنلاشمالاری نین کئچرلیگینه قلمه چکه رک روسیه بولشویکلرینی دوشمن سایدیقلاری فرانسه، انگلیستان و آمریکا بیرلشمیش شتاتلاری نین قوجاغینا آتاراق دونیا اجتماعیتینی آلمان تمامیتچیلری و فاشیستلری علیهینه سفربر ائتدیرمیش[xi].\nقایناقلار:\n[i] Torsten Kupfer, Generation und Radikalisierung, Die Mitglieder der NSDAP im Kreis Bernburg 1921-1945, Berlin 2006\n[ii] Torsten Kupfer, bax orada.\n[iii] Nazi boycott of Jewish businesses: http:\/\/en.wikipedia.org\/wiki\/Nazi_boycott_of_Jewish_businesses\n[iv] Bax. Orada.\n[v] Deutsches Historisches Museum, Der deutsch-sowjetische Nichtangriffs-Vertrag vom 23. August 1939: http:\/\/www.dhm.de\/sammlungen\/zendok\/hitler-stalin-pakt\/Vertrag.html\n[vi] Deutsches Historisches Museum, Das Zusatzprotokoll zum deutsch-sowjetischen Nichtangriffs-Vertrag vom 23. August: http:\/\/www.dhm.de\/sammlungen\/zendok\/hitler-stalin-pakt\/Dokument.htm\n[vii]\n[viii] Deutsches Historisches Museum, Der deutsch-sowjetische Nichtangriffs-Vertrag mit Belege: http:\/\/www.dhm.de\/sammlungen\/zendok\/hitler-stalin-pakt\/Dokument.htm\n[ix] Der deutsch-sowjetische Nichtangriffsvertrag (\"Hitler-Stalin-Pakt\") 1933 – 1039: http:\/\/www.dhm.de\/lemo\/html\/nazi\/aussenpolitik\/nichtangriffspaktsu\/index.html\n[x] Deutsches Historisches Museum, Der deutsch-sowjetische Nichtangriffs-Vertrag mit Belege, bax orada.\n[xi] Deutsches Historisches Museum, Kriegverlauf: http:\/\/www.dhm.de\/lemo\/html\/wk2\/kriegsverlauf\/index.html","num_words":1793,"character_repetition_ratio":0.064,"word_repetition_ratio":0.058,"special_characters_ratio":0.202,"stopwords_ratio":0.001,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.998,"perplexity_score":119638.5,"cluster_detection":-1}
+{"text":"ماتیاس شولچ، آلمان تاریخچیسی نین Spiegel درگی سینده یایینلاتدیغی مقاله یه اساسن فارس ایستعمارچیلاری باشلاریندا محمدرضا شاه فارس ولایتینده، 2500 ایللیک شاهلیق دئیه تخت جمشیدده بایراملاماسی و جشن توتماسی بیر آلینماز قلعه یوکسکلیگینه قالدیریلمیش یالاندان باشقا هئچ نه دئییلمیش. محمدرضا اؤزونو آریالیلارین گونشی (شاهنشاه آریامهر) آدلاندیرماق اوچون یئر ایصلاحاتینی قانسیز دئوریم (انقلاب سفید) دئیه حیاتا کئچیره رک 1971 اینجی ایل 2500 ایللیک ایران شاهلیغی دئیه دونیا اجتماعیتی قارشیسیندا بایرام توتماغی سرگیلمگه چالیشمیش. محمدرضا تخت جمشید خارابالاریندا اللی دانا آلاچیق تیکدیره رک آتمیش دوقوز مملکتین باشچیلارینی و بگلرینی و اؤزللیکله ژاپون شاهینی اورایا قوناق چاغیرمیش. ماسا اوزرینده Château Lafite magnum[i]شیشه لری یئر آلیرمیش. بایرامین و شنلییگین طنطنه لی زامانیندا محمدرضا شاه ایکینجی کوروش آدلاندیردیقلاری، ایشغالچی نین قبیرینه اؤزونو یاخینلاداراق آنتیک دؤنمده کوروش بشر حاقلاری نین قوروجوسو دئیه اونو اؤیمگه و مدح ائتمگه چالیشمیش[ii]. انتقادچیلار یوزمیلیون دولارین بئله بیر شخصی آغیرلاماق اوچون چوخ اولدوغونو دیله گتیررکن محمدرضا مملکت باشچیلارینی یاوان چؤرک و توروپ ایله آغیرلامالییام می؟ دئیه میریلدامیش. آیت الله خمینی ده سورگوندن بو مسئله یه اؤز اعتیراضینی بیلدیره رک دئمیش: “ایران شاهلاری نین ائتدیکلری جنایتلر تاریخ کیتابلاری نین صحیفه لری نین اوز قاراسیدیر”. محمدرضا دئمیش: “کوروش بیر اؤزل و خاص آدام ایمیش؛ رحیم کؤنوللو، شفقتلی، مهربان. او بیرینجی سؤز آزادلیغی نین تمل و اساسینی قویانلاردان اولموش”. محمدرضا بو گؤروشو دونیا بیرلشمیش دؤلتلر تشکیلاتینا دا یئتیرمگه چالیشمیش. 1971 اینجی ایل اکیم (اکتوبر) آیی نین اون دؤردونده تخت جمشیدده بایرام شنلیگی سوررکن محمدرضاشاهین باجیسی نیویورکدا دونیا بیرلشمیش دؤلتلر تشکیلاتی نین تیکینتی سینه گئده رک[iii]بو تشکیلاتین باشچ��سی Sithu U Thant آ چؤپ بؤیوکلوگونده کوپی اولموش بیر قازیق خطی تقدیم ائتمیش. Sithu U Thant شاهین باجیسی نین دیلینجه بو کوپینی “آنتیک دؤنمین بشر حاقلاری” دئیه قلمه آلاراق ایران شاهینا اؤز تشکرونو بیلدیرمیش. دونیا بیرلشمیش دؤلتلر تشکیلاتی نین باشچیسی، Sithu U Thant یئنیله میش: “کوروش باریش ایسته ییرمیش. ایران شاهی باشقا مدنیتلری قوروماق اوچون اؤزوندن عاغیل و مودروکلوک گؤستریرمیش”. بئله لیکله Sithu U Thant بشر حاقلاری دئیه کوروشا نسبت وئریلمیش پالچیقدان دوزلمیش کوپی دیغیرلاغی خاص بیر مراسیم ایله دونیا بیرلشمیش دؤلتلری تشکیلاتی نین آنابیناسیندا، بوگونه ده اَن اسکی و قدیم بیر باریش آنلاشماسی نین کوپی سی نین قونشولوغوندا ویترین دالیندا سرگیلتمیش. Sithu U Thant ذات عالی نین بو داورانیشی ایله ائله بیل دونیا بیرلشمیش دؤلتلر تشکیلاتی بیر گیجلتمه (سرسم) توتموش. محمدرضا شاهین ایددعالارینا باخمایاراق آلمانیانین کیل شهری اونیوئرسیته سینده کی اسکی اوریئنتالیست Josef Wiesehöfer آ گؤره قازیق(میخی) خط آدلاندیردیقلاری بویوروق و فرمان یالنیز بیر تبلیغات ملزمه سیدیر: “کوروش انسان حاقلاری مفکوره سینی اورتایا آتمیش دئمک، سارساقلاماقدان آرتیق هئچ نه دئییل و اولاماز دا”. هایدئلبئرگ اونیوئرسیته سینده کی آسورولوق (آسوری شناس) Hanspeter Schaudig اَ گؤره ده آنتیک دؤنمینده هئچ کیمسه حاکیمیت باشچیلاری آراسیندا انسانلارین حقوق برابرلیگی و بؤیوکلوگو (شرفی) اوغروندا آدیم آتمامیش. “کوروشون خادیملری اونون آیاقلارینی اؤپمه لی ایمیشلر. کوروش اوتوز ایل ساواش ایله حاکیمیت ائده رک انسانلاری وئرگی وئرمگه زورلارمیش. وئرگی وئرمکدن بویون قاچیرانلارین بورون و قولاقلارینی کسدیرر و اؤلومه محکوم اولموشلاری دا قیرتلاغا دک قوما قویلاداراق باشی ائشیکده گونش قارشیسیندا قورت قوشا یئم ائتدیررمیش”[iv].\nدئمک، دونیا بیرلشمیش دؤلتلر تشکیلاتی آدی چکیلن کوپینی متخصصلر طرفیندن سیناقدان کئچیرمه دن و امتحان ائتدیرمه دن محمدرضا شاه طرفیندن دوشونولموش کوپینی بیر تاریخ اثری دئیه قبول ائتمه سی ایله بیر تاریخی یالانی بیر گئرچک کیمی قبول ائتمیش ساییلار.\nدونیا بیرلشمیش دؤلتلر تشکیلاتی اولدوقجا بؤیوک بیر یانلیشلیغا یول وئرمیش\nتاریخ اینجه صنعت خادیمی، Klaus Gallas آلمانیانین Weimer شهرینده آلمان – ایران مدنیت فئستیوالینا حاضیرلادیغی West-Östlicher Divan”, Start: Sommer 2009 آدلی کیتابیندا بو مسئله نی آچیقلیغا قاویشدیرمیش. Klaus Gallas کوروشا نسبت وئریلمیش بویورقدا باش وئرمیش توتارسیزلیق و باشاریقسیزلیغی اورتایا قویموش[v]. Klaus Gallas آ گؤره ده دونیا بیرلشمیش دؤلتلر تشکیلاتی اولدوقجا بؤیوک بیر یانلیشلیغا یول وئرمیش. دونیادا تانینمیش آلمان SPIEGEL درگیسی نین دونیا بیرلشمیش دؤلتلر تشکیلاتینا بو دوغرولتودا باش وورماسینا باخمایاراق آدی چکیلن تشکیلات بو مسئله نی آچیقلیغا قاویشدیرماقدان بیله بویون قاچیرمیش. دونیا بیرلشمیش دؤلتلر تشکیلاتی نین Wien شهرینده کی UN information service مرکزی گئنه ده بو کوپی یازیتین بیر چوخلاری طرفیندن بیرینجی انسان حاقلاری دئیه قبوللوق گؤردوگونو دیله گتیرر. آلمان مدرسه درسلیکلرینده ده اسکی ایرانلیلار انسانجیل سیاستین اؤنجوللری کیمی قلمه آلینارلار[vi]. بوگون اینتئرنئت دونیاسینا یانلیش چئویرمه و ترجومه یولو ایله کوروشو ایشچیلر اوچون اَن آزین وئریلمه لی مزد ((Mindestlohn و پناهنده لیک حاقلا��ی نین مدافعه چیسی کیمی گؤسترمگه چالیشانلارا دا تانیق اولوروق. کوروشا نسبت وئریلمیش یازیدا اوخویوروق: “یئر اوزرینده کؤله لیک یوخ اولمالیدیر. هر مملکت منیم باشچیلیغیمی قبول ائدیب، یوخسا ائتمدیگینه داییر اؤزو قرار وئرمه لیدیر”[vii].\n2003 اونجو ایل نوروئژین اوسلو شهرینده نوبئل اؤدولونه لاییق گؤرونموش شیرین عیبادی ده کوروش باتلاغینا اؤزونو سالاراق دئمیش: من بؤیوک کوروشون قالیغی ساییلان بیر ایرانلییام: “کوروش بیلدیریشینده دئمیش: خالق ایستمدیگی دورومدا، من خالقا حاکیمیت ائتمه یه جه گم”[viii].\nتاریخ اوزمانلاری شاشقین، بیر سؤیلنتی (شایعه) اؤزونو باغیمسیز و مستقیل ائده بیلر می؟\nیالانین مرکزینده یئر آلان و اسکی شرقی قورخویا سالمیش بیر چکیلیم (فیقور) وار. بو چکیلیمدن بوتون دره بگلری هیندوستاندان میصره دک قورخارمیشلار. او بوگون ده بؤیوک بیر ایمپئریانین قوروجوسو اولاراق قبول ائدیلر. افسانه لره گؤره او فوق العاده بیر قدرت ساییلارمیش[ix]. افسانه ایسه بیلینجلی باشلانمیش. اؤنمسیز بیر دره بگی نین اوغلو اولان کوروش ایرانین گونئی باتیسیندا دوغولموش و 559 اونجو ایل میلاددان اؤنجه تخته چیخمیش[x].\nکوروش اوزره حئکایه لر\nکئچمیشده قورولموش شاهلیقلارا منسوب اولان شخصلر اوزره حئکایه لر خالقلارین دیللرینده دورمادان دولاشارمیش. بعضیسینه گؤره کوروش وحشی موحیطده دوغولوب بؤیویرکن بیر قانجیق اونو امیزدیرمیش[xi]. کوروشدان هر هانکی بیر کؤلگه و تصویر الده یوخدور. …. کوروش ایلک اولاراق ایلام شاهلیغینی یئنیلگه یه اوغراتمیش. 550 ایل میلاددان اؤنجه مادلارا یوروش ائتمیش. چوخ زامان کئچمه دن آنادولو تورپاقلارینا یوروش آپاراراق یونان مستعمره لرینی اله کئچیره رک Priene آدلی شهرین ساکینلرینی کؤله لیک و برده لیگه چکمیش. کوروشون دینجلمه (استراحتگاه) یئری و اوتوراغی (قرارگاه) پاسارگاد آدلی بیر یئر ایمش. اورادا کوروشا عایید بوللو حرمسرالار وار ایمیش. کوروش پاسارگاددا داها آرتیق زامان کئچیرمدن افغانستانا یوروش ائتمیش. اؤزبکیستانین نم هاراسیندا یئتمیش بیر یاشینداکی کوروشون بودونا اوخ دگه رک اوچ گوندن سونرا اؤلموش. … کوروش زامانیندان سونراکی بعضی یونان تاریخچیلری اؤرنک اولاراق هئرودوت و Aischylos و یهودیلر کوروشدان یاخچیلیقلا آد آپارمالارینا باخمایاراق[xii]یئنی تاریخچیلر بو خبرلرین بیر اوسماقلاندیرما (باش آلداتما) اولدوغونو آچیقلیغا قاویشدیرمیشلار. آلمان تاریخجی سی Wiesehöfer اَ گؤره آنتیک دؤنمینده کوروشدان پارلاق بیر تصویر یارادیلماسینا باخمایاراق کوروش دا باشقا حاکیملر دک ظولم ایله حکومت ائدن بیر حاکیم ایمیش. کوروشون قوشونلاری ایستر یاشاییش موحیطلرینی و ایسترسه ده مقدس مکانلاری یاغمالاماقدان بیله چکینمه یه رک شهر باشچیلرینی سورگون ائدرمیشلر[xiii].\nبئله بیر ظالیمی بشر حاقلاری نین تملی نین قوروجوسو کیمی تانیتماق یالنیز محمدرضا شاها خاص اولموش بیر مفکوره ساییلارمیش. محمدرضا شاهین دا 1960 اینجی ایللرده چوخلو چتینلیگی وار ایمیش. اونون گیزلی پولیسی “ساواک” انسانلاری قییمسیزجا آغیر ایشکنجه ائتمه سینه باخمایاراق شاهلیق علیهینه هر یئرده آیاقلانما (عصیان) باش وئرمیش. مارکسیست قوروپلار شاهلیق علیهینه بومبا آتارکن ماللالار دا خالقی شاهلیق علیهینه دیرنیشه چاغیرمیشلار[xiv]. ….\n[ماتیاس شولچ دونیا بیرلشمیش دؤلتلر تشکیلاتی نین فارس ایستع��ارچیلاری نین تقلب ایشلرینه ایناناراق اونلارین الینه وئردیگی باهانه نی بیر آذربایجان آتالار سؤزو ایله باشا چاتدیرمیش، اوخویوروق][xv]:\nWie heißt es doch in einem Sprichwort aus dem Orient: “Wenn ein Narr einen Stein in den Brunnen wirft, können ihn zehn Weise nicht mehr herausholen.”\nترجومه: “شرقده خالق آراسیندا بیر مثل وار: بیر دلی قویویا بیر داش سالار، اون عاغیللی اونو قویودان چیخارابیلمز”[xvi].\n[دئمک، دونیا بیرلشمیش دؤلتلر تشکیلاتی ایلک فارس ایستعمارچیلاری نین یالانلارینا ایناناراق بیر داها او یالانین آلتینا وورماق ایستمه دیگی بیلیم آداملاری نین چابالارینی اجتماعیت قارشیسیندا اتکیسیز دوروما گتیرمیش. بو دا او دلی آدامی خاطیرلادار].\nاتک یازی و قایناق:\n[i]“Château Lafite Magnum“ Fransədən gətirilmiş su şirkətinin adıdır.\n[ii]Riza Şah da belənçi xulyalara qapılarmış. Fars İstemarçılarının Riza Şahın ağzına qoymağa çalışdıqları danışıqdan oxuyuruq: “Vəqti xəbərnigare Almani az mən dər bareye xərabehaye Təxtcəmçid miporsad, guyəm məra ba Kuruş muqayese mikonand”( bax: Məcəlleye Kavəh “Radio Televisiyon Milli İran Şahənşahi, München\/Almanya).\n[iii]Əşrəf Pəhləvi mənzur olmuş.\n[iv]Matthias Schulz, Der falsche Friedensfürst, 07\/15\/2008: http:\/\/www.spiegel.de\/spiegel\/0,1518,564395,00.html\n[v]Sadə dil ilə desək, Klaus Gallas Fars istemarçılarının mütəqəllüb olduqlarını ortaya qoymuş.\n[vi]Demək Alman təhsil sistimində insanlara aşılanmış yanlış bilgilər əsasında bugün bir çox Alman yayın və basın orqanları İran Məmaliki Məhrusəsindəki ethniklər əleyhinə yeridilmiş siyasəti görmək istəməzlər.\n[vii]Matthias Schulz, bax üstə, orada.\n[viii]Matthias Schulz, Der falsche Friedensfürst, 07\/15\/2008:\nhttp:\/\/www.spiegel.de\/spiegel\/0,1518,564395-2,00.html\n[ix]Hindustanda əsliyəti Fars olan Abu al-Kalam Azad adlı birisi Qurandaki Zulqərnəyn kələməsini Kuruşa nisbət verməklə bugün Fars ictimaiyəti də Kuruşu Məhəmməd Peyğəmbərin cəddi Qureyş Fihrə bağlamağa çalışarlar, bax, Işıq Sönməz, Pan İranistlərin Dil və Mədənəiyət təhrif etmək Məsələləri: http:\/\/www.isiqsonmaz.com\/Seite184.htm\n[x]Matthias Schulz, bax üstə, orada.\n[xi]Kuruşun qancıq sütü əmməsini və qancıq vasitəsiylə tərbiyə oluhmasını önə sürmək Tutam (Totem) məquləsinə əsaslanmalıdır. Bugünkü Farsların da keçmişlərinin “Səkpərəst” olduqları Fars ədəbiyatında öz izini buraxmış. Daha artıq bax. Işıq Sönməz, Tutam: http:\/\/www.isiqsonmaz.com\/Seite259.htm\n[xii]Ev Yuvalarından Sürülmüş Yahudilərə evlərinə dönmək icazəsini vermiş.\n[xiii]Matthias Schulz, bax üstə, orada.\n[xiv]Matthias Schulz, bax üstə, orada.\n[xv][…] içində yazılmış dününcə mənə ayıddır (Işıq Sönməz).\n[xvi]Matthias Schulz, bax üstə, orada.\nچئویرن و ایضاح ائدن: ایشیق سؤنمز، 08.11.2011\nShare. Facebook Twitter Pinterest LinkedIn Tumblr Email Reddit VKontakte Telegram WhatsApp Copy Link\nPrevious Articleبيم روسيه ازرابطه ستارخان و ترک های جوان\nNext Article تاریخ آزادی زنان در آذربایجان\nیازی ایله باغلی\nدوقتور ضياء صدر الاشرافی نين طنطنه لی 77 ايلليک ياش يوبيلئيی مناسبتينه اؤن سؤز\nنوامبر 20, 2023\nدوقتور ضياء صدر الاشرافی نين اؤتوبیوقرافيياسی\nنوامبر 20, 2023\nدوقتور ضياء صدر الاشرافی نين چيخيشی\nنوامبر 20, 2023\nFacebook X (Twitter) Instagram YouTube RSS\nوارلیغین سسی ۱۹۹۹-۲۰۲۴موعلف حقوقلاری گورونور. معلوماتدان ایستفاده ادرکن لینکدن ایستیناد اولونمالیدیر. © 2024","num_words":2782,"character_repetition_ratio":0.058,"word_repetition_ratio":0.02,"special_characters_ratio":0.21,"stopwords_ratio":0.001,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.998,"perplexity_score":96632.2,"cluster_detection":-1}
+{"text":"«https:\/\/azb.wikipedia.org\/w\/index.php?title=ویکی‌پدیا:تاریخ‌ده_بوگون\/سپتامبر_۹&oldid=36634»-دن آلینمیش‌دیر\nبؤلمه:\nویکی‌پدیا:تاریخ‌ده بوگون\/سپتامبر\nبۇ صفحه‌‌ سوْن دفعه ‏۸ آقوست ۲۰۱۵، ‏۰۷:۵۷ تاریخینده دَییشدیریلمیشدیر.\nیازی Creative Commons Attribution-ShareAlike License 4.0 آلتیندا مووجوددور؛ آرتیق شرطلر آرتیریلا بیلر. بو سایتی ایشلتمکله سیز ایشلتمه شرطلری و گیزلیلیک سیاستی ایله راضیلشیرسینیز. ویکی‌پدیا® منفعت‌سیز تشکیلاتی اولان ویکی‌مدیا فوندونون قئید آلینمیش تیجارت علامتیدیر.","num_words":101,"character_repetition_ratio":0.055,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.195,"stopwords_ratio":0.04,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.995,"perplexity_score":22010.6,"cluster_detection":-1}
+{"text":"برزیل و یا برزیل فدراتیو جومهوریتی (پورتوقالجا: República Federativa do Brasil‎)، گونئی آمریکانین ان بؤیوک اؤلکه‌سیدیر. رسمی دیلی پورتاقال دیلی و پایتختی برازیلیا دیر. جوغرافی اراضی‌سی و اهالی‌سی‌نین سایینا گؤره، برزیل دونیادا ۵-جی یئرده گئدیر. اهالی‌سی‌نین سایینا گؤره، برزیل دونیا دموکراتییالاری آراسیندا ۴-جو یئری تۇتور. آتلانتیک اوقیانوسی ایله ایحاطه اوْلونموش اؤلکه‌نین شرق ساحلی‌نین اۇزون‌لوغو ۷٬۳۶۷ کیلومتردیر. قوزئی‌دا ونزوئلا، سورینام، قایانا و فرانسه قویاناسی ایله سرحدی اوْلان برزیل، گونئی‌دا اوروقوئه، گونئی-باتی‌ده آرژانتین و پاراگوئه، باتی‌ده بولیوی و پرو، قوزئی-باتی‌ده ایسه کولومبیا ایله قونشولوق ادیر. دونیانین ۵ اینجی بویۆک اؤلکه سی اوْلان برزیلین ۱۸۶٫۱۱۲٫۷۹۴ نفر جمعیتی وار.[ برزیل اکوادور و اوْغلاق تروپیک(چوخ ایستی)ی طرفیندن ایکی یئره بؤلونور. اؤلکه مۆختلیف فلورا و فاونا ایله زنگین‌دیر. برزیلین اهالی‌سی اساساً ساهیلبویو یئرلَشن ایری شهرلرده جمع لشیب. اهالی‌سی‌نین سایینا گؤره دونیانین ایری اؤلکه‌لرین‌دن بیری اوْلماسینا باخمایاراق، برزیل اهالی‌سی‌نین سیخلیغی آشاغی‌دیر. اؤلکه‌نین مرکزی حیصّه سی‌نین اهالی سیخ‌لیغی خۆصوصی‌له آشاغی‌دیر.\nFederative Republic of Brazil\nRepública Federativa do Brasil\nبایراق\nCoat of arms\nشوعار: sahib xn NN des as SS\nse zoom PSD sseanmoi\nse as ses NN km titeew\nمیلی مارش: sahib xn NN des as SS\nse zoom PSD sseanmoi se as ses NN km titeew\nsahib xn NN des as SS se zoom PSD sseanmoi\nse as ses NN km titeew\nNational seal\nsahib xn NN des as SS\nse zoom PSD sseanmoi\nse as ses NN km titeew\nپایتخت\nبرازیلیا\nبؤیوک شهری\nSão Paulo\n23°33′S 46°38′W \/ 23.550°S 46.633°W \/ -23.550; -46.633\nرسمی دیللر\nPortuguese[۱][۲]\nاتنیک قروپلار\n(2010[۳])\nsahib xn NN des as SS\nse zoom PSD sseanmoi\nse as ses NN km titeew\nدمونیم(لر)\nBrazilian\nدؤولت\nفدرال presidential constitutional republic\n• President\nMichel Temer\n• Vice President\nVacant[۴]\n• President of the\nChamber of Deputies\nRodrigo Maia\n• President of the Federal Senate\nRenan Calheiros\n• President of the Supreme Federal Court\nCármen Lúcia\nقانون اوقانی\nNational Congress\n• یوخاری مجلیس\nFederal Senate\n• آشاغی مجلیس\nChamber of Deputies\nIndependence\nfrom United Kingdom of Portugal, Brazil and the Algarves\n• Declared\n۷ سپتامبر ۱۸۲۲\n• Recognized\n۲۹ اوت ۱۸۲۵\n• Republic\n۱۵ نوْوامبر ۱۸۸۹\n• Current constitution\n۵ اوکتوبر ۱۹۸۸\nاراضی\n• Total\nلوآ خطاسیماژول:Convert-ین 1851-جی\/جو خطینده: attempt to index local 'en_value' (a nil value). (5th)\n• سو (%)\n۰٫۶۵\nجمعیت\n• ۲۰۱۶ تخمینی\n206,440,850[۵] (5th)\n• سیخیلیق\nلوآ خطاسیماژول:Convert-ین 1851-جی\/جو خطینده: attempt to index local 'en_value' (a nil value). (190th)\nجی‌دی‌پی (PPP)\n۲۰۱۶ تخمینی\n• جمعی\n$3.101 trillion (7th)\n• آدام‌باشی\n$15,048[۶] (77th)\nجی‌دی‌پی (نامینل)\n۲۰۱۶ تخمینی\n• جمعی\n$1.534 trillion (9th)\n• آدام‌باشی\n$7,447[۶] (69th)\nجینی (۲۰۱۴)\n۵۱٫۵[۷]\nError: Invalid Gini value\nاچ‌دی‌آی (۲۰۱۴)\n۰٫۷۵۵[۸]\nError: Invalid HDI value · 75th\nپول واحیدی\nReal (R$) (BRL)\nچاغ بؤلگه‌سی\nUTC−2 to −۵ (BRT)\n• یای (دی‌اس‌تی)\nUTC−2 to −۵ (BRST)\nتاریخ فورمتی\ndd\/mm\/yyyy (CE)\nسوروجولوک طرفی\nright\nتیلفون کودو\n+55\nاینترنت ال‌تی‌دی\n.br\nایچینده‌کیلر\n۱ آدین اتیمولوژی (دیلین کؤکلرینی آراشدیرما بیلیم)\n۲ تاریخ\n۳ جوغرافیا\n۴ آخار سولار\n۵ گؤللر\n۶ ایقلیم\n۷ اهالی و ایجتیماعی حیات\n۸ اینضیباطی اراضیلر\n۹ توریزم\n۱۰ ایقتصادیات\n۱۱ ماراقلی فاکتلار\n۱۲ داشینما و کوممونیکاسییالار\n۱۳ دموقرافییا\n۱۴ دیل\n۱۵ دین\n۱۶ مدنیت\n۱۷ علم\n۱۸ شکیللر\n۱۹ گؤرونتولر\n۲۰ بیرده باخ\n۲۱ ایستینادلار\n۲۲ خاریجی کئچیدلر\n۲۳ قایناق\n۲۴ منابع\nآدین اتیمولوژی (دیلین کؤکلرینی آراشدیرما بیلیم)\nدَییشدیر\nپورتوقال یا دنیزچی پدر آلوارش قابرال طرفیندن «ینی دونیا» یا بیرلشدیریلن اراضیلر اوْنون طرفیندن حقیقی خاچ تورپاغی آدلاندیریل‌دی (port.Terra da Vera Cruz)، داها سوْنرا بۇ اراضیلر موقددس خاچ تورپاغی آدلاندیریل‌دی (port.Terra da Santa Cruz). لاکین داها سوْنرا اراضی‌نین آدی دییشیلرک تررا دو براسیل (برزیل) آدلاندیریلدی. بۇ آد، احتیماللارین بیرینه اساساً، اراضی‌نین ساحیلینده تاپیلان آغاج نؤعو ایله باغلیدی. بۇ آغاجلاری داها سوْنرا آوروپایا ایتخال ادیلمیه باشلانیلدی. پورتوقال لیلار بۇ آغاجی پاو-برازیل (پورت. پاو-براسیل-برازیل آغاجی) آدلاندیردیلار. اوْنلار، عرب تاجیرلری‌نین ایستیفاده ائتدیی، برازیل آدلاندیردیقلاری (برازیل پورت. دیلینده براسیل-حرارت دمک‌دیر)-قیرمیزی، دیرلی آغاجین یئرینی تاپدیقلارینی دوشونوردولر. بۇ آغاج نؤعو آوروپایا آرتیق ۱۲-جی -جی اسردن ایخراج اوْلونوب، مبل و موسیقی آلتلری‌نین دوزلدیلمسینده ایستیفاده اوْلونوب. (اصلینده ایسه عربلر بۇ آغاجا چوْخ اوْخشایان، لاکین فرق‌لی، آسیانین گونئی-شرق حیصّه سینده بیتن آغاجلاردان ایستیفاده ادیردیلر) دیگر احتیمالا اساساً اؤلک‌نین آدی برازیل آداسینین آدین‌دان آمله گلیب (ایرلند میفولوژیسینا اساساً، برازیل آتلانتیک اوقیانوس‌دا یرلشن آدانین آدیدیر)\nتاریخ\nدَییشدیر\nبیرینجی پدرو-برزیلین پورتوقال دان موستقیللیینی بیان ادیر. ۷ سپتامبر ۱۸۲۲-جی ایل\n۲۱ آوریل ۱۵۰۰-جو ایلده پورتوقال لی گمی‌چی پدرو آلوراس کابرول ایلک دفعه گونئی آمریکایا آیاق باس‌دی و اؤلکه‌نی پورتوقال کرالی آدینا ضبط اتدیینی اعلان ائتدی. ۱۵۳۰-جو ایللرده مارسین آلفونسو دا سووسا لیدرلیین‌ده‌کی بیر کشف گزینتی‌سی اثناسیندا، ایستراتژی نقطه‌لر اوْلان یئرلره، ریوده ژانیرو، بیر ایل سوْنرا دا بۇ گونکی سانتوس شهری‌نین اساسی اوْلان ساو ویجنته شهرلرینی قوردولار. پیراتینینگو شهری ده، ۱۵۳۲-جی ایلده ساو ویجنته یاخینلیغین‌دا یۆکسک بیر اراضی‌ده قۇرولدو. پورتوقال لارین ایسپانیا حاکمیّتینه گیردیی ۱۵۸۰-جی ایلدن ۱۶۴۰-جی ایلدک برزیل ایسپانیا موستملکه‌سی اوْلدو. ۱۶۴۰-جی اییل‌ده پورتوقال لیلار برازیلیانی تکرار اله کئچیردیلر. دؤولت مرکزی ۱۷۶۳-جو ایلده سالوادوردان ریو-ده-ژانیرویا کؤچدو.\n۱۶۹۸-جی ایلده ساو پاولودا بوْل میقداردا قیزیل تاپیل‌دی. داها سوْنرا ایچ سقمنتلره آمازون حؤوزه‌سینه ائدیلن کشف گزینتیلری نتیجه سینده باشقا مدنلر ده تاپیل‌دی. بؤلگه‌ده مۆختلیف فودال قروپلار اوْرتایا چیخ‌سا دا، چوْخ یاشاماییب یئنی‌دن بیرلیک تأمین ائدیل‌دی.\n۱۵۷۲-جی ایلده برازیلیانی اداره باخیمین‌دان سالوادور و ریو-ده-ژانیرودان عبارت اوْلماق اۆزره ایکییه آییران سیستم، ۱۷-جی عصرین ایلک روبونه قدر داوام ائتدی. ۱۶-جی و ۱۶-جی عصرلرده ایسپانیالار، اینگیلیس لر، فرانسهلار و آلمانلار زامان-زامان بۇ بؤلگه‌نی اله کئچیرمک ایسته‌دیلرسه ده، موفّق اوْلا بیلمه‌دیلر. ۱۸۰۷-جی ایلده پورتو��ال نین ناپولون بوناپارت طرفیندن ایشغال ائدیلمه‌سی ایله کرال عائله‌سی و دؤولتین بعضی رهبرلری برزیلیا قاچ‌دیلار و ۱۸۰۸-جی ایلده حؤکومت مرکزینی ریو ده ژانیرودا قوردولار. اوْ زامان برزیلین اهالی‌سی ۲. ۵ میلیون نفر ایدی، اوْنلاردان ۴۰۰ مین نفری آغ ایرقه، ۱. ۳ میلیون نفری زنجی ایرقینه منسوب ایدی و ۸۰۰ مین نفرینی یئرلی خالقلار تشکیل ادیردی. زنجیلر بؤیوک شکرقامیشی فرمالارین‌دا و مدنلرده ایشلدیلمک اۆزره ۱۵۳۸-جی ایلده آفریقادان کؤله اوْلاراق گتیریلمیشلر. ۱۸۱۹-جو ایلده ناپولونون آوروپا دؤولتلرینه مغلوب اوْلماسی نتیجه سینده پورتوقال کرالی، قارداشی اوْغلو دون پدرونو، برزیل عۆمومی قوبرناتورو تعیین ائده‌رک پورتوقال یا گئری دؤن‌دو.\n۱۸۲۲-جی ایلده پورتوقال مجلیسی ایلک کولونییا سِمتینه گئری دؤنمک ایستین‌ده، برزیللیلار، دون پدرو ژوسه بونی فاجعه داندرادا سیلوانین لیدرلیین‌ده موستقیل‌لیک حرکتلرینی باشلات‌دیلار و ۷ سپتامبر ۱۸۲۲-جی ایلده موستقیل‌لیکلرینی اعلان ادیب، ۱۸۲۴-جو ایلده لیبرال بیر آنا یاسا قبول ائتدیلر. برزیل ایستیقلال ساواشینده موباریزه نتیجه‌نین‌ده برزیل قالیب گلیر. نیظام‌سیز دؤیوشلردن سوْنرا پورتوقال لیلار برزیلین موستقیللیینی قبول ائتمک مجبوریتین‌ده قالدیلار. برزیل ۱۸۸۹-جو ایله قدر کرال‌لیقلا ایداره ائدیل‌دی.\nلاتین آمریکاسین‌دا ان اۇزون مدت کرال‌لیقلا ایداره ائدیلن تک اؤلکه برزیل ایدی. ۱۸۳۱-جی ایلده دون پدرو، اوْغلو ایکینجی دون پدرویا تاختی ترک اتمیی طلب ائتدی. ۱۸۳۵–۱۸۴۵ جی ایللرده اؤلکه‌نین اوْلان جومهوریتی طرفدارلاری ایله فارراپوس ساواشی باش وئریر. ایکینجی دون پدرو زامانین‌دا مۆعاصیر برزیلین تمللری آتیل‌دی. ۱۸۸۸-جی ایلده ۸۰۰ مین کندلییه آزادلیق وئریل‌دی. ۱۸۸۹-جو ایلده قان‌سیز بیر ضربه ایله کراللیق ایداره‌سی ییخیلاراق جومهوریتی ایداره‌سی قۇرولدو. ۱۸۹۶–۱۸۹۷-جی ایللرده کانودوس ساواشی باش وئریر کی، هدف ایمپریانین برپاسی ایدی. ۱۹۱۲–۱۹۱۶ ایللرده اؤلکه‌ده نؤوبتی وطنداش ساواشی (کونتستادو ساواشی). ۱۹۱۴-جو ایلده سیاسی بیرلیگی تأمین ادن برزیل، بۆتون دونیا اؤلکه‌لری طرفیندن تانین‌دی.\n۱۹۳۹-۱۹۴۱-جی ایللرده برزیل اؤز بی طرفلیینی اعلان ائتدی. لاکین سوْنرالار آنتی‌فاشیست کوالی‌سییایا داخیل اوْلدو. ۱۹۴۵-جی ایل ۱۸ آوریل‌ده برزیلدا سیاسی محبوسلار اۆچون آمنیستییا اعلان ائدیل‌دی. ۱۹۴۵-جی ایلین مئیین‌دا سئچکی حاقیندا قانون قبول ائدیل‌دی. اله همین ایل ۲۸ مئیدا سیاسی پارتییالارین فعالیّتینه ایجازه وئریل‌دی. ۱۹۴۷-جی ایلین سپتامبرین‌دا آمریکا بیرلشمیش ایالتلری-لا «باتی یاریمکوره‌سی‌نین بیرگه مۆدافیه‌سی حاقیندا» پاکت ایمضالان‌دی. ۱۹۵۲-جی ایلده آمریکا بیرلشمیش ایالتلری-لا ساواش یاردیم حاقیندا سازیش ایمضالان‌دی. ۱۹۶۰-جی ایل ۲۱ آوریلده باشکند ریو-ده-ژانیرودان برزیلیا کؤچورول‌دو. ۱۹۶۷-جی ایلده اؤلکه‌ده ینی آنا یاسا قبول اوْلون‌دو، اؤلکه‌ده آوتوریتار رژیم گۆجلندی. آرژانتین ایله ۱۹۸۰-جی ایلده آتوم انرژی‌سیندن ایستیفاده حاقیندا سازیش ایمضالان‌دی. بئله بیر سازیش عیراقلا دا باغلان‌دی. ۱۹۸۱-جی ایلده نیکاراگوئه، ۱۹۸۲-جی ایلده اکوادورلا سازیش باغلان‌دی. ۱۹۸۳-جو ایلده برزیل و آمریکا بیرلشمیش ایالتلری اوزای‌دا راکتلردن ایستیفاده حاقیندا سازیش باغلا��یلار. برزیل لاتین آمریکاسی اؤلکه‌لری ایچریسینده اوزایا ایلک صونعی پیک گؤندرن اؤلکه اوْلدو.\nجوغرافیا\nدَییشدیر\nآمازون جنگلری\nفایل:Ara macao - two at Lowry Park Zoo.jp\nبرزیلین قوزئی و گونئی نقطه‌سی آراسینداکی نؤقطه‌له شرق و باتی نقطه‌لری آراسینداکی مسافه آز قالا بیر-بیرینه برابردیر (۴۲۲۵km). عومومیت‌له سطح شکیللری ایکی گئنیش بؤلمه‌دا آراشدیریلیر.\n۱. قوزئی‌دا آمازون چایی حؤوزه سی‌نین، باتی‌ده پولونا و پاراگوای چایی سیستمی‌نین گئنیش دوز دوزن‌لیکلری. ۲. شرق‌ده‌کی برزیل یۆکسک یایلالاری و شیمالین‌داکی جویانا یایلالاری‌دیر. ایکی گئنیش چای سیستمی، ایکی یۆکسک داغ‌لیق بؤلگه آراسیندا سرحدسیز بیر حال آلیر. آز قالا بۆتون برزیلین یاریسیندان چوْخو دنیز سوییه‌سیندن ۲۰۰ متردن آز یۆکسک یئرلر اوْلماسینا باخمایاراق، اهالی‌سی‌نین حاکم قیسمی داها چوْخ یۆکسک یئرلرده یاشاییر. اؤلکه‌نین آز قالا ۴٪-i دنیز سوییه‌سیندن ۹۰۰ م یوکسکلیین‌دن چوْخ‌دور. برزیلین ان یۆکسک داغی پیجو دا باندیرا اوْلوب، ۲۸۹۰ م-دیر.\nآخار سولار\nدَییشدیر\nبؤیوک آمازون چایی دونیانین ان گئنیش و چوْخ سولو چایی‌دیر. پرودا آند داغلارینین شرقین‌دن چیخیر و برزیل دوزن‌لیکلری ایچین‌ده آخیر. آتلانتیک اوقیانوسین‌دان پرو ایچریلرینه قدر چای نقلیاتینا الوریش‌لی‌دیر. دنیزه تؤکولدویو یئرده مۆختلیف کاناللار و بیر چوْخ آدالار میدانا گتیریر. ان بؤیوک آدا ماراژو آداسی اوْلوب، ۲۶ km2دیر. آمازونون اهمیت‌لی قوْللاری، توکانتینس، آراگوایا، خینگو و توپاژوستور. دیگر اهمیت‌لی چایی، پولونا چایی‌دیر.\nگؤللر\nدَییشدیر\nبرزیلدا ایکی اهمیت‌لی گؤل واردیر. بونلار لاگوا دوس پاتوس و لاگوادیر.\nایقلیم\nدَییشدیر\nعومومیت‌له برزیلین ایقلیمی هر طرف‌ده عئینی اوْلدوغو فرض ائدیل‌سه ده، اؤلکه‌ده مۆختلیف ایقلیم فرق‌لی‌لیکلری گؤرولور. برزیلدا گؤرولن ان یۆکسک ایستی‌لیک قوزئی-شرق آلچاق بؤلگه‌لرین‌ده قئید ائدیلمیش‌دیر. بورادا آبسوربه ائدیلن یۆکسک میقدارداکی گونش شوالاری، ایستی‌لیگی ۳۸ °سی'یه قدر یوکسل‌دیر. قوزئی‌دا آمازون حؤوزه‌سین‌ده الده ائدیلن نتیجه‌لره گؤره ایلین چوْخو نم‌لی و ایستی کچمک‌ده‌دیر.\nقوزئی-شرق ساحللری تروپیک (چوخ ایستی) نم‌لی بیر ایقلیمه صاحب اوْلوب، قیشلا بیرلیک‌ده گلن یاغیش‌لی فصل (مئی‌دان اۇکتوبر ا قدر) قوزئی ساحللرینه سویوق هاوا گتیریر. قوزئی-شرق‌ده‌کی نم‌لی بؤلگه‌لرین ایچ سقمنتلری صحرادیر. برزیلین قوزئی-شرقین‌ده سرتاو دییلن داوام‌لی قوراق بؤلگه‌لرده کاکتوس و دیگر بیتکیلر اوْلور. آمازون بؤلگه‌سی خاریج یاز مؤوسومو یاغیش‌لی فصل‌دور. ایلین گئری قالان زامانین‌دا هاوا نورمال کئچیر. عومومیت‌له ساحل‌دن ایچری گئتدیکجه یاغینتی آرتیر. آنجاق نم‌لی یاغیش گتیرن چَتین کولکلر، ایچ قیسیملره گئتدیکجه داغ مانلری‌له قارشیلاشیر. ساو پاولونون تام جنوبون‌دا ایتاپانهاو بؤلگه‌سین‌ده سرره دو مار باریری (ستی) ساحه‌ده ۴۵۰۰ مم یاغیش دوشمه‌سینه سبب اوْلور.\nایقلیم شرطلرینی نظارت ادن ان اهمیت‌لی فاکتور، یۆکسک‌لیک‌دیر. چونکی اوْرتالاما ۳۰۰ م یۆکسک‌لیک اۆچون تخمیناً ۱٬۸ °سی ایستی‌لیک دۆشور. بۇ سبب‌له ۲۰°گونئی پاراللین‌ده ایشتیراک ادن و ۸۵۰ م یۆکسک‌لیک‌ده‌کی بلو نوریزونته شهرین‌ده ایللیک ایستی‌لیک اوْرتالاماسی ۲۰ °سی'دیر. گو��ئی برزیلداکی ۹۰۰ متر یۆکسک‌لیک‌ده‌کی پلاتولاردا چوْخ واخت قار یاغماق‌دادیر.\nبیتکی اؤرتویو و حئیوانلار\nبیتکیلر عومومیت‌له ایقلیم و توْرپاق وضعیتینه مؤحکم باغلی‌دیر. برزیل بیتکیلری اۆچ قروپ‌دا آراشدیریلیر.\nمشه‌لر: آز قالا برزیلین یاری‌سی مشه‌لرله اؤرتولودور. مشه‌لر دؤرد آنا قروپ‌دا توْپ‌لانیر: سلوا، ماتا، آراوجاریس، جااتینیا. آمازون حؤوزه‌سین‌ده ایشتیراک ادن اکواتوریال دایاز یاغمور مشه‌لرین‌ده‌کی آغاجلارا «سلوا» دئییلیر. دونیانین ان بؤیوک تروپیک (چوخ ایستی) یاغیش‌لی مشه‌لری‌دیر. اکینچی‌لیک ترمینلری آراسیندا چوْخ معنالی بیر ترمین ده شرقی برزیلین تروپیک (چوخ ایستی)، یارپاقلارینین یاری‌سینی تؤکن «ماتا» تعبیری‌دیر. بۇ مشه‌لر برزیلدا یاخشی تورپاغین، هوموسون و گئنیش فرمالارا اۇیغون یئرلرین بیر سمبولودور. بۇ آغاجلار کسی‌له‌رک اکینچی‌لیک اۆچون اوْرقانیک باخیم‌دان زنگین توْرپاقلار الده ائدیلیر.\nبرزیلین گونئی یۆکسک داغلارین‌داکی مشه‌لرده اوْلان «آراوجاریا» آغاجی، برزیلدا اینشاات تاختا-شالبانی اوْلاراق چوْخ ایستیفاده ائدیلیر. خۆصوصی‌له سۆرعت‌له توسعه ادن شهرلرده تؤکولن بتونلارا شکیل ورمک اۆچون، قورولوش یاردیمی اوْلاراق ایستیفاده ائدیلمک‌ده‌دیر. آنجاق چوْخ ایستیسمار ادیلدیی اۆچون توکنمه تهلوکسی‌له قارشی-قارشییادیر. جااتینگا دییلن مشه، اؤلکه‌نین قوزئی-شرق بؤلگه‌سین‌ده‌دیر. بورادا لوکوستلار و صحرا\/چؤل بیتکیلری اوْلور.\nساواننالار: عومومیت‌له اوْتلوقلار باخیمین‌دان برزیلین مرکز قیسی‌می‌نین بؤیوک بیر حیصّه‌سینی اؤرتور. برزیلین ینی باشکندی براسی‌لیا بۇ سووان بؤلگه‌سین‌ده قۇرولموش‌دور. شیمالی آمریکاداکی چاییرلار قدر بیر مونبیت اراضی دییل.\nاوْتلاقلار: کامپوس دییلن اوْتلاقلارین باش‌لیجالاری برزیلین جنوبون‌دا و بعضی یاخشی سولانان مرکز پلاتولاردا ایشتیراک ادیر. آمازون بؤلگه‌سین‌ده ده اوْتلاق اراضیلر تاپیلیر\nبرزیلدا حئیوانلار، بالیقلار، قوشلار و بؤجکلر ایستیقامتی‌له چوْخ فرق‌لی‌لیکلر گؤستریر. آسیا، آفریقا حتی قوزئی آمریکا ایله مؤ قایسه ائدیل‌سه برزیلدا بعضی بؤیوک ممه‌لیلرلر یوْخ‌دور. قوزئی‌داکی مشه‌لر حئیوانلار باخیمین‌دان، میمون و قوشلار باخیمین‌دان زنگین‌دیر. بالیق کیمی بعضی حئیوانلاردان تیجاری اوْلاراق ایستیفاده ائدیلیر. بؤجکلر اکینچی‌لیک اۆچون جدی تهلوکه ایفاده اتمک‌ده‌دیر. ۲۰۰ نؤعدن چوْخ زهرلی ایلان مؤوجوددور. آنجاق ایلانلار نادر اوْلاراق مسکونلاشما یئرلرین‌ده گؤرونور. بیر چوْخ وحشی حئیوانلار اوْولانماق سببی‌له نس‌لی کسیلمیش‌دیر\nاهالی و ایجتیماعی حیات\nدَییشدیر\nاهالی: برزیل، ایجتیماعی احتیاطی باخیمین‌دان چوْخ بؤیوک فرق‌لی‌لیکلر ایفاده ادیر. گونئی سقمنتلری، داها چوْخ شهرلشمیش، داها چوْخ ضنایع لشمیش، سیاسی و ایجتیماعی آغیرلیغا مالیک‌دیر.\nقوزئی و قوزئی-شرق بؤلگه‌لری ایسه، چؤل بؤلگه‌لر اوْلوب، داها چوْخ آریستوکراتلاشمیشتیر. بۇ سبب‌دن اؤتری تاریخچیلر برزیلدان بحث ادرلرکن، قوزئی و قوزئی-شرق‌ده‌کی قدیمی اکینچی‌لیک‌له مشغول اوْلان آریستوکرات صینیف‌له، گونئی بؤلگه‌ده‌کی ضنایع لشمیش دموکرات ایجتیماعی صینیفی بیر-بیرین‌دن آییریرلار.\nبرزیلدا اهالی آرتیمی چوْخ یۆکسک‌دیر. ایگیرمینجی عصرین سوْ��لارین‌دا دونیانین ان سیخ اؤلکه‌لرین‌دن بیری اوْلاجاغی تخمین ائدیلیر: برزیل اهالی‌سی ۴ اتنیک قروپ‌دا بیئرلشیر: یئرلی قیرمیزیدری‌لیلر، کولونیزاتور پورتوقال لیلار، آفریقا زنجیلری و ۱۸۵۰-جی ایلدن بری آوروپا و دیگر مملکتلردن گلن گؤچمن (مهاجیر) لاردیر. سیاهییاالما قئیدلرینه گؤره اهالی‌نین ۶۲٪i آغلار، ۱۱٪i زنجیلر، ۲۷٪ i قهویی دری‌لیلردن میدانا گلیر.\nآنجاق فرق‌لی ایرقلر آراسیندا اولنمه‌لر سببی‌له متیس خالق آرتماق‌دادیر. برزیلیا خاریج‌دن گلنلر اوْلدوقجا چوْخ‌دور. هله ده برزیلدا ۳۰۰. ۰۰۰ اینسان، پورتوقال وطنداشی اوْلاراق یاشاییر. ۱۸۷۵ ایله ۱۹۶۰-جی ایللر آراسیندا برزیلیا ۵ میلیون آوروپالی کؤچ ائتمیش دیر.\nعائله‌ده آتا حاکم‌دیر. آنجاق سوْن زامانلاردا بۇ حاکمیّت زیفلمیش‌دیر.\nبرزیللیلار یاز و هاوانین نورمال اوْلدوغو قیش گونلرین‌ده کوچه‌یه تؤکولورلر. اولرینی آچیق، آنجاق کؤلگه‌لی یئرلره اینشا ائدیرلر. موسیقی و سامبا خالقین چوْخ چوْخ رغبت اتدیی اوْیونلاردیر. ایدمانین هر نؤعو توسعه ادیر. خۆصوصی‌له فۇتبول‌دا دونیادا سؤز صاحبی‌دیر. ۱۹۵۸، ۱۹۶۲، ۱۹۷۰، ۱۹۹۴، ۲۰۰۲-جی ایللرده دونیا کوبوکونو قازانمیش‌دیر.\nاهالی‌نین بیر قیسمی ساحل‌ده‌کی مسکونلاشما مرکزلرین‌ده توپلانمیش‌دیر. ان اهمیت‌لیلری ساو پاولو اؤلکه‌نین کؤهنه باشکندی‌دیر. ینی قورولان باشکند براسی‌لیا، سالوودور، پارتو آلگره دیگر اهمیت‌لی شهرلردن‌دیر.\nاینضیباطی اراضیلر\nدَییشدیر\nبرزیل ۲۲ ایالت‌دن میدانا گلن فدرال بیر جومهوریتیدیر. باشچی‌لیق سیستمی ایله ایداره اوْلونور. مجلیس، سنات و میلّت مج‌لی‌سیندن میدانا گلیر. هر ایالت‌دن ۳ سناتور ۸ ایللیینه، میلّت وکیللری ۴ ایللیینه سچیلیرلر. ایالتلرده آیریجا خالق طرفیندن سچیلن بیر قوبرناتور و موستقیل موهاکیمه اوْرقانلاری اوْلور. اوْخوجو-یازار ۱۸ یاشینی دولدورموش هر برازیلیالینین سس ایستیفاده ائتمه‌سی مجبوری‌دیر. ۶۷ یاشین‌دان بؤیوک اوْلانلار اۆچون سس ورمک مجبوری دییل. وئرگیلر ایالتلر طرفیندن توْپ‌لانیر.\nتوریزم\nدَییشدیر\nایقتصادیات\nدَییشدیر\nبرزیل ایقتصادیاتی ایکینجی دونیا ساواشیندن سوْنرا قیسا بیر دورغونلوق گؤسترمه‌سینه باخمایاراق، سوْنرادان بؤیوک بیر توسعه گؤسترمیش‌دیر. آنجاق اینفلیاسییا %i باخیمین‌دان دونیادا ان ایرلی اؤلکه‌لر آراسیندا اوْلوب، مین‌لی رقملره چاتمیش‌دیر. ۱۹۶۷ و ۱۹۸۶-جی ایللردیکی دفعه پول واحیدی دییشدیریلمیش‌دیر.\nاکینچی‌لیک: برزیل، صنایع‌سی‌نین اینکیشافینا باخمایاراق، عومومیت‌له اکینچی‌لیک اؤلکه‌سیدیر. اراضی‌نین یاری‌دان چوْخو یئیجک محصوللاری اوْلماسینا باخمایاراق ینه ده یئیجک احتیاجینین بیر قیسیمینی خاریج‌دن ایدخال اتمک‌ده‌دیر.\nبرزیل دونیانین ان بؤیوک قهوه اۆرتیم (تولید) چی‌سی و ایخراجات‌چی‌سی‌دیر. آنجاق بۇ قهوه آمریکا قاره‌سین‌ده‌کی اؤلکه‌لرین احتیاجینی آنجاق قارشیلاییر. پامبیق اۆرتیم (تولید) ی دا توسعه ائتمیش دیر، قهوه ایله بیرلیک‌ده کورس قایناغینی تشکیل اتمک‌ده‌دیر. شکرقامیشی و کاکاونون دا آز بیر قیسیمینی ایخراج ائتمه‌سینه باخمایاراق، بؤیوک بیر قیسیمینی داخیلی ایستهلاک اۆچون ایستیفاده ادیر.\nقیمت‌لی تاختا-شالبان‌لیق آغاجلار، دۆیو، تزه پاخلا، پامبیق، قهوه، شکرقامیشی، کاکاو و قارغیدالی باش‌لیجا م��صوللاری‌دیر. اؤلکه‌نین بعضی یئرلرین‌ده آز میقداردا پورتاغال، بانان، یرفیستیغی، توتون، لیف و بعضی تروزلر یتیشدیریلیر.\nبرزیل مالدارلیق‌دا دونیانین قاباق‌دا گلن اؤلکه‌لرین‌دن‌دیر. فرمالاردا بوْل میقداردا ات اۆچون مال یتیشدیریلیر. برزیلدا اکینچی‌لیک ایکی قروپا آیریلیر:\n۱. ریو دا ژانریونون قوزئی قیسیملرین‌ده اساس اۆصوللارلا ائدیلن اکینچی‌لیک؛ ۲. اؤلکه‌نین جنوبون‌دا داها چوْخ مۆعاصیر آلتلرله ائدیلن اکینچی‌لیک‌دیر. مشه‌چی‌لیک و بالیق‌چی‌لیق: برزیلدا مشه‌لرده‌کی آراوجاریا آغاجلاری تاختا-شالبان‌چی‌لیق‌دا گئنیش شکیل‌ده ایستیفاده ائدیلیر. آمازون مشه‌لرین‌ده‌کی مشه‌لر، ینی ینی اۆرتیم (تولید) ا گیریر. بال مومو، قابیق‌لی بیتکیلر، زامک آغاجی، ساتیشا چیخاریلا بیلر مشه محصوللاری‌دیر. آنجاق بۇ بیتکیلرین هئچ بیری هله ساتیشا چیخارما مۆحیطینه گیرممیش‌دیر. مشه محصوللاری عئینی زامان‌دا طیب ساحه‌سین‌ده ده ایستیفاده ائدیلیر. ایپ‌یه سیروپو، کوْکاین، تیریک وس. نارکوتیکلر بۇ تیپ مشه محصوللارین‌دان الده ائدیلیر. بالیق‌چی‌لیق گون کچدیکجه آرتیر و اؤلکه ایقتصادیاتینا بؤیوک روْل اوْیناییر\nصنایع: سوْن ایللرده برزیل ممول صنایع محصوللاری ایخراجاتی، اکینچی‌لیک محصوللارین‌دان داها چوْخ اوْلموش‌دور. صنایع‌ده الکتریک و انرژی احتیاجینی اؤنله‌مک اۆچون دونیانین ان بؤیوک هیدرو-الکتریک مرکزسینی قورموش‌دور. ۱۹۷۶-جی ایلده باشلانیلان بۇ ایتایپو آنباری ۱۹۸۰-جی ایلده تاماملانمیش‌دیر، ۱۰۰ میلیارد kilowatt\/ساعت‌دان چوْخ الکتریک انرژی‌سی اۆرتیم (تولید) ائده بیلیر. ۱۹۷۷-جی ایلده آلمانلارلا تکنیکی ایشداش‌لیق ائدیله‌رک نۆوه مرکزلار ایشلدیلمه‌یه باشلانمیش‌دیر. دمیر-پولاد، توْخوما، کاغیذ، شوشه، تکر، پلاستیک وس. امالین‌دا فابریکلر قۇرولاراق، اؤز-اؤزونه چاتاجاق حالا گتیریلمیش‌دیر. ایللیک پولاد اۆرتیم (تولید) ی ۲۰ میلیون تونا چاتمیش‌دیر.\nمدنلر: برزیل زنگین مدن یاتاقلارینا مالیک‌دیر. اوْن سککیزینجی عصردن اعتباراً زنگین قیزیل، آلماز مدنلری تاپیلمیش‌دیر. برزیل عئینی زامان‌دا دونیانین ان بوْل دمیر احتیاطلارینا مالیک‌دیر. آماپو بؤلگه‌سین‌ده بوْل میقداردا مانقان چیخاریلیر. سالوادور یاخینلارین‌دا نفت تاپیلمیش‌دیر. برزیلدا چوْخ آز کؤمور یاتاقلاری وار. . خاریج‌دن ایدخال یولو ایله احتیاجینی اؤدییر\nنقلیات: برزیلین نقلیات چتین‌لیگی اهمیت‌لی مسئله‌لردن‌دیر. جوغرافی قورولوشون‌دان اؤترو مۆعاصیر قۇرو یوللارینین قورولماسی گجیکمیش‌دیر. ینی ینی نقلیات توسعه ادیر و مۆعاصیر هاوا لیمانلاری قورولور. آمازون چایی و قوْللاری اۆزرینده گمی‌چی‌لیک و نقلیات یۆکسک سوییه‌ده‌دیر.\nماراقلی فاکتلار\nدَییشدیر\nبرزیلدا هئچ کس و هئچ واخت واختین‌دا گلمیر، اگر سیز آخشام ساعت ۶-دا قوناقلاری دعوت اتدینیزسه، گؤزلیین کی، اوْنلار ۸–۹دان تئز اوْلمایاراق یاواش-یاواش ییغیلماغا باشلایاجاقلار. حتیتیلویزیونلاردا خبرلر و سریاللار ۱۰–۱۵ دقیقه گئج باش‌لانیر.\nپوللا نقد اؤدمک قبول ائدیلمیر، پراکتیک اوْلاراق هر شئی‌ده و همیشه کردیت کارتلارین‌دان ایستیفاده ائدیرلر.\nاگر سیز نقد پوللا حسابلاشماغا قرار وئردینیزسه، اوْنا حاضیر اوْلون کی، دقیق تسلیم ائتمه‌نی سیزه بورادا وئرمه‌یه‌جکلر.\nسان-پاولو سا��ینی اۆچون قوْرخونج ترافیک نورمال شئی‌دیر. هر بیر ساکینه ۱۱-میلیونلوق شهرده ان آزی ۳ ماشین دۆشور.\nبرزیللیلار دمپایی (خاوایاناس) پلاستیک شاپ-شاپلارین‌دا کوچه‌ده گزمیی خوشلاییرلار. حتی باهالی رستورانلاردا و گئجه کلوبلارین‌دا دا شاپ-شاپلاردا اوْلان اینسانلارلا قارشیلاشماق اوْلار.\nقوارانا و کوْکا-کوْلا — ان مشهور الکول‌سوز ایچکیلردیر.\nسوالا: \"ایشلر نجه‌دیر (تودو بم)؟\"، یالنیز بیر جواب موختلیفی مؤوجوددور — «هر شئی یاخشی‌دیر (تودو)». حتی اگر هر شئی تماماً یاخشی دییل‌سه و یا حتی پیس‌دی‌سه، جواب ورمک لازیم‌دیر — «هر شئی یاخشی دیر».\nبرزیلدا میمونلاری تاپماق چوْخ چتین‌دیر.\nکوچه‌لرده چوْخ تهلوکه‌لی‌دیر، بۇنا گؤره هئچ کس و هئچ واخت آخشاملار قاران‌لیق دؤنگه‌لر اۆزره گزمیر. اۇشاقلاری عومومیت‌له بعضی کوچه‌لرده گزمه‌یه بوراخمیرلار.\nهامیدا، حتی چوْخ کاسیبلاردا، قۇللوق‌چو وار، هانسی کی، ائوی تمیزلییر و یئمک حاضیرلاییر.\nائوده هئچ کیم‌ده دؤشمه‌ده خالچا و دیوارلاردا دیوار کاغیذی یوْخ‌دور.\nهر ائوده ان آزی ۲–۳ وان اوْتاغی وار، برزیللیلار تصوّر ائده بیلمیرلر کی، روسلار بیر وان اوْتاغی اوْلان ائوده نجه یاشاییرلار.\nبرزیلدا یئمک چوْخ موْنوتون‌دور (یکنواخت) — دۆیو، بیشیریلمیش پاخلا، قیزاردیلمیش کارتوف، سالات و قیزاردیلمیش مال اتی گون‌ده ایکی دفعه هر گون یئییلیر.\nکوچه‌ده همیشه و هر یئرده چوْخ دیلنچی و بومژ اوْلور. نزیر ایسته‌مک، حتی اگر سن گنجسن‌سه و ساغلامسان‌سا، ایش فعالیّتینه یارارلی برزیللی، بیابیرچی حساب ائدیلمیر.\nبرزیللیلار چوْخ صؤحبتجیل و اۆنسیت‌لی خالق‌دیر، اوْنلار بیر-بیری ایله کوچه‌ده، ماغازادا، ایجتیماعی نقلیات‌دا یۆکسک سس‌له دانیشماغی خوشلاییرلار.\nدیگر طرف‌دن، جاوان اینسانلارین کوچه‌ده «آی قیز، گل تانیش اوْلاق» کیمی تکلیفلری جدی حساب ائدیلیر.\nبرزیللیلار پیوه‌نی و کاشاسانی (شکر چوغون‌دورون‌دان آراق) سئویرلر.\nقیمتلر برزیلدا دونیا قیمتلرین‌دن ۲–۳ دفعه یۇخاری‌دیر. بۆتون ایدخال ماللارینا وئرگی قویولور.\nبرزیلدا اهالی‌سی‌نین ۱۵٪ یازیب-اوْخویا بیلمیر، اما تخمیناً ۳۰٪ اهالی فونکسیونال ساوادسیز حساب ائدیلیرلر.\nبرزیللیلار گونون و گئجه‌نین ایستنیلن واختی قهوه ایچمیی سئویرلر، حتی بالاجا اۇشاقلارا بئله تئز-تئز قهوه ایچمه‌یه ایجازه وریرلر.\nبرزیللیلار شیرنیاتا چوْخ دوشکون‌دولر.\nحتی برزیلدا چوْخ کؤهنه یاشاییش اولری ایچری‌ده چوْخ یاخشی وضعیت‌ده دستک‌لنیر، چونکی هر بیر کیریه‌چی مجبوری صورت‌ده کوندومینات اؤدمه‌لی‌دیر.\nاوْرتا آمار برزیللی‌سینین سویم‌لی مشغولیتلری:\nدوْستلارلا فۇتبولا باخماق و چوْخ پیوه؛\nشوخاسکو (بیزیم کبابیمیزین برزیل نؤعو) یمه‌سی و چوْخ پیوه؛\nچیمرلیک (هارادا پیوه‌نین ایستیفاده‌سی بیرده چیخاریلمامیش‌دیر، بعضی حاللاردا پیوه کوکوس سویویلا عوض ائتمک اوْلار)\nایلده ان اهمیت‌لی بایرام — میلاددیر. ینی ایل بورادا آیریجا قئید اتمیرلر.\nبرزیللیلارین اکثریتی — کاتولیکلردیر، تخمیناً ۷۰٪ اهالی هر بازار کلیسایه گئدیر.\nقدیمی برزیل سحر یمیی — پن‌دیر چؤریی‌دیر، یتیشمیش پاپیا و یوقورت و یا بیر جام قهوه.\nبرزیللیلار هئچ واخت دونوز اتی‌نی پراکتیک اوْلاراق یمیرلر، دینی ایناملارا گؤره یوْخ، ساده‌جه اوْنلار دونوز اتی‌نی پی‌لی و ��غیر یئیجک حساب ائدیرلر.\nبرزیلین جنوبون‌دا داها چوْخ ساریساچ‌لی و گؤیگؤز برزیللیلار اوْلور، بۆتون برزیللیلار قاراساچ و قارابوغدایی دییل.\nبرزیلدا قادین بدنی‌نین مؤهوم حیصّه سی آرخاسی حساب ائدیلیر. حساب ائدیلیر کی، اوْ نه قدر بؤیوک‌دوسه، بیر اوْ قدر جازیبه‌لی‌دیر.\nسریاللار و فۇتبولتیلویزیوندا هئچ واخت بیر واخت‌دا گؤستریلمیر، چونکی انلیکران‌لی صنعتین هر ایکی شاه اثرینه باخیش برازیلیالینین گون‌ده‌لیک معیشتی‌نین آیریلماز حیصّه سی‌دیر.\nیۆکسک قیمتلره گؤره حتی سوپرمارکت‌ده محصوللار اۆچون مؤهلت‌لی کردیت کارتییلا ۲–۳ آی اؤدمیی قبول ائدیلمیش‌دیر.\nاینگیلیس دیلی برزیلدا سیزه کؤمک ائتمه‌یه‌جک.\nبرزیللیلار اصل وتنپرورلردیرلر. براسیل یازیسییلا فوتبولکا و برزیل بایراغی هر بیر برازیلیالینین ایشکافین‌دا وار.\nارده اوْلمایا بورادا احتیاطلا یاخینلاشیرلار.\nعائله‌ده ۳-جو اۇشاق — بۇ مینیموم‌دور، عائله‌ده ۲ اۇشاق‌لی پراکتیک اوْلاراق یوْخ‌دور.\nبؤیوک میقداردا کاسیب اینسانا و پروبلمه باخمایاراق، برزیللیلار پلانت‌ده ان خوشبخت میلّتلردن بیریدیرلر.\nکارناوال واختی بۆتون اؤلکه دینجلیر (کارناوال میلّی بایرام‌دیر).\nچوْخ تمپرامنت‌لی و قیسقانج‌دیر برزیللیلار.\nبرزیللیلار عائله‌لره چوْخ باغلیدیرلار، حتی اۇزاق قوهوملارلا بئله چوْخ یاخین و سیخ موناسیبت‌ده‌دیلر.\nداشینما و کوممونیکاسییالار\nدَییشدیر\nدموقرافییا\nدَییشدیر\n۲۰۰۰-جی ایلده آپاریلمیش سیاهییا آلمانین نهاییلارینا اساساً برزیلین اهالی‌سی ۱۶۹. ۸۷۲. ۸۵۶ نفر اوْلموش‌دور. ۲۰۰۹-جو ایلده ایسه برزیلین اهالی‌سی ۱۹۲٬۲۷۲٬۸۹۰ نفر اوْلموش‌دور. اؤلکه هم اهالی‌سی‌نین سایینا گؤره، هم ده اراضی‌سی‌نین بؤیوکلویونه گؤره دونیادا ۵-جی یئرده دایانیر. اهالی‌سی‌نین بؤیوک حیصّه سی شهرلرده یاشاییر. اۇربانیزاسییا سوییه‌سی ۸۳. ۷۵٪ تشکیل ادیر. اهالی‌سی‌نین بؤیوک حیصّه سی آغدری‌لی و قاریشیق ایرقه مخصوص اینسانلاردان عبارت‌دیر.\nدیل\nدَییشدیر\nبرزیلین رسمی دیلی پورتوقال دیلی‌دیر.\nدین\nدَییشدیر\nخالقین ۹۰٪i روم کاتولیک کلیساسینه منسوب‌دور. % ۵ اطرافین‌دا پروتستانتدیر. برزیلدا دیگر بیر دینی قروپ، روح‌چولار (ایسپیریتوالیستلر) دیر. بونلارین ۲ مین‌دن چوْخ ییغین‌جاق یئرلری واردیر.\nمدنیت\nدَییشدیر\nعلم\nدَییشدیر\nاوْخوما-یازما بیلمینلرین نیسبتی بعضی چؤل بؤلگه‌لرده چوْخ یۆکسک‌دیر. ساو پاولو، ریو گرانده دو سول، میناس گرایس‌دا ایسه آشاغی‌دیر. آنا یاسادا تحصیل اۆچون دؤولت گلیرلری‌نین % ۱۰ی آیریلمیش‌دیر. اساس تحصیل مجبوردور. اۆچ نؤع اساس مکتب واردیر. مشهور اوْلانی دؤولت اساس مکتبی اوْلوب، ایالت ایداره‌چیلری طرفیندن ایداره ائدیلیر. ایکینجی‌سی بلدییه مکتبلری، اۆچونجوسو ده خۆصوصی اساس مکتبلردیر. اساس مکتب ۴ ایلدیر و ۷ و یا ۸ یاشین‌دا شاگیرد قبول ائدیلیر. اوْرتا مکتبلر قوزئی آمریکاداکی اوْرتا مکتبلره بنزدیلیر. برزیلدا ایلک بیلیم یوردو ۱۹۲۰-جی ایلده قۇرولموش‌دور. بۇنونلا بیرلیک‌ده ۲۰-جی عصرده ده دقته دَیَر اینکیشافلار اوْلوب ینی بیلیم یوردولر ده قۇرولدو. بعضی بیلیم یوردولر کلیسانین ایداره‌سی آلتیندادیر. ان بؤیوک بیلیم یوردو برزیل بیلیم یوردو اوْلوب، ریو دا ژانریودادیر.[۹]\nشکیللر\nدَییشدیر\nگؤرونتولر\nدَییشدیر\nفایل:0\nفایل:0\nبیرده باخ\nدَییشدیر\nایستینادلار\nدَییشدیر\nخاریجی کئچیدلر\nدَییشدیر\n* برزیل، a biodiversity hotspot\nA Brazilian grouplog to show brazilian pictures Archived 2016-11-05 at the Wayback Machine. An independent source of pictures and information.\nThe Council on Hemispheric Affairs Another independent source of news and opinion on Latin America\nComprehensive and updated sources, non-profit guide Archived 2014-04-05 at the Wayback Machine.\nAccommodation in Brazil Archived 2008-09-25 at the Wayback Machine. — Guide courtesy of the Brazilian embassy in London, UK\nقایناق\nدَییشدیر\nمنابع\nدَییشدیر\n^ Demographics. Brazilian Government. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 17 November 2011. یوْخلانیلیب8 October 2011.\n^ Libras, Brazilian Portuguese sign language, is officially recognized as a legal means of communication in Lei 10.436. Brazilian Government. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 10 September 2010. یوْخلانیلیب23 July 2015.\n^ Caracteristicas da População e dos Domicílios do Censo Demográfico 2010 – Cor ou raça (PDF). یوْخلانیلیب7 April 2012.\n^ Jonathan Watts & Donna Bowater. Dilma Rousseff impeached by Brazilian senate. The Guardian. یوْخلانیلیب31 August 2016.\n^ \"Brazil\". IBGE population estimates.\n^ ۶٫۰ ۶٫۱ قایناق خطاسی برچسب <ref> نامعتبر؛ متنی برای ارجاع‌های با نام imf وارد نشده است\n^ GINI index (World Bank estimate). World Bank. یوْخلانیلیب9 November 2016.\n^ 2015 Human Development Report Summary. United Nations Development Programme (2015). یوْخلانیلیب14 December 2015.\n^ http:\/\/www.ibge.gov.br\/servidor_arquivos_est\/ Instituto Brasileiro de Geografia e Estatística (IBGE): censo demografico 2000","num_words":5907,"character_repetition_ratio":0.037,"word_repetition_ratio":0.025,"special_characters_ratio":0.204,"stopwords_ratio":0.002,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":168444.2,"cluster_detection":-1}
+{"text":"اوغلانجیغاز پیچاغین تبیه‌سینی اوزون بیر قامیشین بوداغینا دایاییب، ساپیندانسا باسدی. پیچاغین تییه‌سی قامیشین جانینا ایشله‌یرکن، هاردانسا تییه‌نین اوزه‌رینه دوشن ایشیق، اوغلانجیغازین گؤزلرینی قاماشدیردی.\nگؤی گورلادی، گؤلمه‌جه‌ده اوزن سو قوشلاری اورکک اوچوب، قامیشلیغا سیغیندیلار. شیدیرغی بیر یاغش بوتون قامیشلیغی بورویوب، گؤلمه‌جه‌نین سویونو دئشیک – دئشیک ائدیب، چوپورلاتدی. قالین دومان یاغیشا قاریشارکن، گئتدیکجه هاوانی قارالدیردی.\nاوغلانجیغاز دوغرادیغی خیردا قامیشلاردان بیرینی گؤتوروب، ساغ گؤزونه دایایاراق، اونون داییره‌وی دئشیییندن، گؤلمه‌جه‌نین اوتاییندا قامیشلیغا باخدی.\nقامیشین داییره‌وی دومانلی دئشییینده تورپاق رنگلی اوچ جیپ ماشینی اونون گؤزونه ساتاشدی. اوزون – قارا یاغمورلوق گئیمیش بیر نئچه نفر او “جیپ” ماشینلاریندان یئره ائندیلر، آنجاق دومانلی یاغیشین آلتیندا یاغمورلوقلاری‌نین بورکونو باشلارینا چکمیش قارا گئییملی‌لرین اوزو آیدین سئیچیلمیردی.\nاوغلانجیغازین اوره‌یی دؤیونمه‌یه باشلادی. قامیشی گؤزوندن چکیب، قورخا – قورخا بیر پارچا بولوت یونگوللویونده ایره لی یئریییب، حئیرتلی باخیشلارینی قامیشلارین آراسیندان گؤلمه‌جه‌نین اوتایینا زیلله‌دی.\nاوزلری شیدیرغی یاغیشدان زولاغلانمیش قارا گئییملی‌لر، جبپ ماشینلاریندان، گؤزلری آق پارچایلا باعلانمیش سکگیز نفری یئره ائندیریب، دلیجه‌سینه یاغان شیدیرغی یاغیشین آلتیندا چوخ تله‌سیک و سرعتله اونلارین هامیسینی بیر سیرادا بیر- بیری‌نین یانینا دوزدولر. سیراداکی‌لاردا بیرینجی نفرین ساغ قولونون آق ساریغیندان سوزن قان، اونون ساریمتیل- یوموشاق بیغلاریندان آخان یاغیشین دامجیلاریلا بیرلیکده یئره دامیردی.\nیاغمورلوقلاری‌نین اوزون اته‌یی ایاقلارینا دولاشماغینا باخمایاراق، او قارا گئییملی‌لر چوخ تله‌سیک و سرعتله گل- گئتده‌ایدیلر. یاغیشدان ایسلانمیش اوغلانجیغاز اؤز یئرینده قوروموش کیمی، ترپنمه دن اووجونداکی قامیشلاری سیخا- سیخا، مات مات گؤلمه‌جه‌نین اوتایینا باخیردی. یاغیشین زولال ساچاغلاری دومان پارچالاری نین جانینا هوپوردو.\nقارا گئییملی‌لر توفنگ‌لرینی یاغمورلوقلاری‌نین آلتیندان چیخاریب، ساغ دیزلری اوسته یئره چؤکدولر. یئر ایسلانمیش‌ایدی. گؤلمه‌جه دولوب – داشماقدایدی. قارا گئییملی‌لرین بیری قولتوق جئبیندن بیر پارچا کاغاذ چیخاریب، دیلی دوتار- دوتماز تئز- تئز اوخوسادا، آنجاق اوغلانجیغاز اونون نه اوخودوغوندان هئچ نه آنلامادی. او قارا گئییملی، ایسلانیب الینه سوواشمیش کاغاذ پارچاسینی چوخ چتینلیک له تیکه- تیکه قوپاریب، یئره چیرپدی. همن کاغاذین بیر تیکه‌سی اونون قارا گئییمی‌نین اته‌یینه یاپیشیب، قالدی. دهشتلی بیر گورولتو، یاغیشین بیللور ساچاقلارینی تیترتدی. قامیشلیغا سیغینان سو قوشلاری چؤر- چؤپ‌لرین آراسینا سوخولوب، گیزلندیلر. قولو ساریقلی سیرادان چیخیب، دویونلو یوموروقلارینی گؤیه قالدیردی. آچیلمیش گولله‌لرین گوجوندن سیراداکی‌لارین اوچونجو و دؤردونجوسو، بیر نئچه قاریش بویدا گؤیه قالخیب، دوشدولر. اونلار سیراداکی‌لارین ان آریغی و ائله‌جه‌ده یئنی‌یئتمه‌لری ایدلر.\nاوزواقدا نسه پارتلادی. یاغیش داها آرتیق شیدیرغیلاشدی. پارتلاییشین سسیندن قورخموش بیر سو قوشو، اوغلانجیغازین آیاغی‌نین دیبیندنسه کئچیب، باشینی قامیشلیغین اته‌یینده‌کی چؤر- چؤپ توپاسی‌نین آراسینا سوخسادا، آنجاق اونون قویروغو و ساریمتیل پرده‌لی آیاقلاری، چؤر- چؤپ توپاسیندان ائشیکده قالدی. قوشون آیاقلاری‌نین ساریمتیل پرده‌سی‌نین تیتره‌ییشی اوغلانجیغازی داها آرتیق دهشتلندیردی. گولله‌لرین یایلیم سسیندن سونرا، اطرافی سوکوت بورودو. قورخودان باشینی گیزلتمیش سو قوشو، دارتینیب چؤر- چؤپ توپاسی‌نین آراسیندان ائشیگه چیخدی. معین فاصله‌لرله تک- تک آچیلان گولله‌لرین سسیندن یئرینده قورویوب قالمیش قوشون خیردا باشی، هر بیر گولله‌نین آچیلیشی‌لا تیتره‌ییردی. او اؤزونو گؤلمه‌جه‌یه ووروب، سودا باتدی.\nیاغیش آچدی… دومان چکیلدی. حئیرتدن کیریمیش اوغلانجیغاز اؤزونه گلدی. اسیم- اسیم اسیردی. اونون اوره‌یی ایستی بیر گونش هوه‌سی‌ایله آلیشدی. قونشولاری “خالوسیاوخش” هله‌ده گلیب، چاتمامیشدی. او آرخالیغی‌نین اته‌یی‌له اوزونو سیلرکن، خالونون سسی اوزاقلاردان ائشیدیلدی:\n– آهوی… هوی… هوی!\n– آهوی… هوی… هوی- دئیه، احوالی پوزولموش اوغلانجیغاز تیترک بیر سسله خالونون سسینه سس وئردی.\nبیر آز سونرا خالو قاچا- قاچا قامیشلیقدان چیخیب، تؤوشه‌یه- تؤوشه‌یه اوغلانجیغازلا اوز به اوز گلدی:\n– نه پیس گوندور. هاوانین بئله اولاجاغینی بیلسئیدیک گلمزدیک- دئیه، خالو ایسلانمیش شلمه‌سینی باشیندان آچیب، سیخدی.\nاوغلانجیغاز بیر داها حئیرتلی و آغیر باخیشلارینی قامیشلیغدا بارماغی‌لا گؤستردییی یئره دیکیب، دئدی:\n– بیردن گلدیلر. شیدیرغی یاغیشلا، اوردا…\n– جومجولوق سو اولموشوق. قامیش توپلاماقدان اول، اود یاندیرمالی‌ییق- دئیه، خالو شلمه‌ ‌سینی چیینینه آتیب، لوت آیاقلاری سودان دولموش رئزین باشماقلاری‌نین ایچینده لاققیلدایاراق، اودون گتیرمک اوچون قامیشلیغا دوغرو گئتدی.\nتونقالین آلووو جانا سینار ایستی‌سینی اطرافا یاییردی. اونلارین پالتارلاری یاواش- یاواش بوغلانیردی. خالو پیچاغی‌نین ایتی اولوب اولماماسینی یوخلاسین دئیه، اونون تییه‌سینی دیرناغینا چکدی. اوغلانجیغازین الی اسه- اسه گؤلمه‌جه‌نین او تایینی گؤستریب، قورخا- قورخا دئدی:\n– اوردا… قامیشلیغین دالیندا…\n– هه، اوردا نه اولوب؟\n– اوردا… اووچولار یامان قیردیلار.\nخالو گؤزلرینی اوغلانجیغازین گؤزلرینه زیلله‌ییب، سوروشدو:\n– نییه بئز کیمی آغاریبسان قاغام؟ گل گؤستر گؤروم نه اولوب؟\nاوغلانجیغازین گؤستردییی یئره چاتدیلار. آیاقلاری‌نین دیبینده قان قاریشیق یاغیش سویو اؤزونه یول آچیب، آخیردی. خالو یئره اییلیب، بیر- بیرینه قاریشمیش ایزلره باخیب، تعجب‌لندی:\n– اووچولار سحرین بو واختی، بو تئزلیکده؟!\n– گولله سسی گلدی… شیدیرغی یاغیش… سو قوشلاری یامانجا قورخدولار.\nاونلار- دئیه، اوغلانجیغاز اسیم – اسیم اسدی.\n– بئله‌کی گؤرونور جئیرانلارداندا ووروبلار.\nاوغلانجیغاز تیترک بیر سسله دئدی:\n– سکگیز نفر‌ایدیلر.\n– کیملر؟\n– مارال‌لار. بلکه یوخو گؤرموشم! ائله دانیشیردیلار کی من هئچ بیر شئی آنلایاممادیم.\nخالو چؤمبه‌لیب، تئز- تئز پالچیقلاری قورتدایارکن دئدی:\n– بولار کی آدام ایزی‌دیر. بورا باخ جئیرانلارین ایزی پوزولوب.\nخالو اشاره بارماغی‌لا قان قاریشیق آخان یاغیش سویوندان، اؤلموش گچه بنزر آق یوموشاق بیر شئی گؤتوروب، اودغونا- اودغونا دئدی:\n– باشلارینا گولله چاخیبلار، اؤزوده لاپ یاخیندان.\nبیر آز فیکره دالیب، سونرا گؤزلرینی قامیشلیغا تیکدی:\n– اولمایا قافیلدان توتوبلار؟!\nاوغلانجیغازین سسی داها آرتیق تیتره‌دی:\n– بلکه‌ده!\nاونلار تونقالین ایستیسینده اوتوروب، قامیشلاری چوخ دقتله خیردا- خیردا دوغراییب، چانتالارینا ییغیردیلار. خالو قامیشلارین بیرینی تعجبله سوزه‌رک، دئدی:\n– بورا باخ، قامیشلارین اوستونه قان چیله‌نیب!!\nاوغلانجیغاز الینده‌کی قامیشلاری اویان بویانا چئویریب، دئدی:\n– ننه‌م دئیردی قامیشلیغدا ایلدیریم چاخسا قامیشلارین اوستونه قان چیله‌نر.\n– هه، دوزدور من‌ده ائشیتمیشم.\nخالو توتک قاییرماق اوچون تونقالدان بیر کؤز گؤتوروب، یاواشجا پوله‌ییب، قیزارتدی. سونرا ایکی خیردا قامیشین صاف اوزونو معین فاصله‌لرله بیر سیرادا، قیزارتدیغی کؤزله داغلاییب، دلدی. دلدییی ایکی قامیشی بیر- بیری‌نین یانینا قویوب، موملانمیش ساپلا ساریییب، برکیتدی. سونرا ایکی نازیک گودک قامیشی‌دا پیچاغلا اورتادان یاریب، دوزلتدییی بؤیوک قامیشلارین ایچینه یئرلشدیریب، دئدی:\n– چوخ یاخشی. ایندی گؤره‌ک نئجه توتک اولدو.\nاو اللرینی تونقالین ایستی‌سینده قیزدیریب، نملی شلمه‌سینی باشینا دولاییب، دوزلتدییی توتکی دوداقلارینا دایادی. توتک اینله‌مه‌یه باشلایاندا بیردن بیره قامیشلیق‌دا، گؤلمه‌جه‌ده و سانکی بوتون عالم درین بیر سوکوتا دالدی. توتکین سسی هر یئره یاییلیردی:\n“توتکین‌له یای هر یانا:\nسحر واختی نمیشلیکده\nاووچولارین الی‌له بیز\nگولله‌لندیک قمیشلیکده.”\nخالو توتکی دوداغیندان چکیب، اوغلانجیغازدان سوروشدو:\n– – ائشیتدینمی؟ اوزاق قامیشلیغلاردا کیمسه ماهنی اوخویور!\nاوغلانجیغاز تعجبلی باخیشینی خالویا زیلله‌ییب، دئدی:\n– سن اؤزون اوخویوردون کی خالو!\n– من؟! منکی توتک چالیردیم۱\nخالو توتکین اویان بویانینی دقتله یوخلاییر، یئنه‌ده دوداقلارینا دایاییب، بیر داها چالماغا باش��ادی:\n“توتکین‌له یای هر یانا:\nسحر واختی نمیشلیکده\nاووچولارین الی‌له بیز\nگولله‌لندیک قمیشلیکده.”\nخالو درحال توتکینی قولتوق جئبینده احتیاطلا گیزلدرک دئدی:\n– هه، دوزدور. کیمسه اوزاقلاردا منیم توتکیمین سسی‌له ماهنی اوخویور. گؤر نئجه‌ده غملی، نئجه‌ده یانیغلی اوخویور!\n×××××××\nائرته‌سی گون اوغلانجیغاز معلیمی‌نین یانینا گئدیب، قامیشلیغدان توپلادیغی قامیشلاری معلیمینه وئردی. معلیم اوغلانجیغازین قیزارمیش گؤزلرینی گؤرجک، اونون کیچیک و اینجه اللرینی الینه آلیب، سوروشدو:\n– اللریندن لاپ اود چیخیر کی اوغلوم! نییه بوجوذ قیزدیرمالیسان، هه؟!\n– دونن گئتمیشدیم قامیشلیغا قلملیک کسمه‌یه. گورشادا دوشدوم- دئیه، اوغلانجیغاز یاواشجا سیزلادی.\nمعلیم باشینی بولایا- بولایا سطیر باشی یازیب، اوغلانجیغازا وئریب، دئدی:\n– گل بودا سنین سطیر باشین… نئچه گون ائوده قالیب خط مشقی‌ایله باشینی قات، قیزدیرمان چکیلندن سونرا…\nاوغلانجیغاز بیر هفته قیزدیرمادان یاندی. حالی اؤزونه گلن کیمی، معلیمی وئردییی خط باشینی یازیب، معلیمی‌نین یانینا گئدیب، خط مشقلرینی اونا وئردی. معلیم اونون یازدیغی خطی گؤرن کیمی تعجبدن آغیزی آچیلا قالدی:\n– قیامت ائله‌ییبسن کی اوغلوم! بونلاری… بو خط‌لری سنمی یازیبسان؟!\nاوغلانجیغازین اوتاندیقدان لاپ قولاقلاری‌دا قیزاردی.\n– بعلی آقا معلیم.\nمعلیم حئیرتلی باخیشینی کاغاذ واراغی‌نین اوزه‌رینده گزدیریب، اوز- گؤزونو تورشاداراق، دئدی:\n– آنجاق بو… او… من وئردیییم خط باشی‌لاری دئییل. بونلاری هارادان…..؟\nاوغلانجیغاز اؤزون ایتیرن کیمی اولوب، یاواشجا سیزلادی:\n– اینانین آقا معلیم، اؤز الیمده دئییلدی. سانکی… قامیش قلم کاغاذ اوزه‌رینده اؤز- اؤزونه سوزوب گئدیردی.\nمعلیم گؤزلویونو بورنونون اوستونده ساهمانلاییب، اوغلانجیغازین یازدیغی خط مشقینی اوخوماغا باشلادی:\nقورخوم یوخدور…ر\nایستر قارا گئجه‌نی… ن قاریشیق یوخوسوندا… ا\nایسترسه…ه\nقیزدیرمالی… ی آنلارین ساییغلاماسیندا… ا\nایسترسه… ه\nاویاغلیغیمدا… ا\nایسترسه‌ده… ه\nدوشگون… ن، جانیمین آغریلاریندا گؤرونسون بو رؤیا… ا\nمعلیمین دومانلی گؤزلری آئله‌جه‌ده کاغاذین اوزه‌رینده‌ایدی:\nزامان- زامان قانیمیزی… ی تؤکوبلر… ر\nاونوتما…ا\nقیرغینلاردان… ن بیزه… ه تکجه\nبرکتسیز… ز سوفره… ه‌میزده…ه یاوان قورو چؤره‌ک قالیب.”\nمعلیم بیدن اؤزوندن چیخیب، حیرصلندی:\n– من سنه دئمه‌میشدیم کی قیزدیرمالی واختلاریندا خط یازما اوغلوم؟ هه؟\nاوغلانجیغاز توتک کیمی حزین- حزین اینله‌دی:\n– یاخشیلاشمیشدیم ٱقا معلیم، والله توخدایاندان سونرا یازدیم…\nمعلیم هله‌ده حیرصلی‌ایدی.\n– قیزدیرما. ساییقلاما.\nاوغلانجیغاز سو قوشونون، ایپه‌یی بئلی‌نین تیتره‌مه‌سینی، اونون آیاقلاری‌نین تیترک پرده‌لرینی آناراق، قورخا قورخا سیزلادی:\n– آقا معلیم! آللاها آند اولسون حالیم چوخ یاخشی‌ایدی. اولا بیلسین کی حالی… حالیم… اولا بیلسین کی….\nاوغلانجیغازین گوناهسیز و مهربان باخیشلاری معلیمین اوره‌یینی یوموشالتدی. معلیم یئنه‌ده باخیشینی کاغاذین اوزه‌رینده‌کی یازیلارا تیکدی. اوزاق کوچه‌لردن اونون قولاغینا توتک سسی گلدی. سانکی دونیانین بوتون قوشلاری توتکین سسینه سس وئریب، یانیغلی- یانیغلی اوخویوردولار..\n“توتکین‌له یای هر یانا:\nسحر واختی نمیشلی��ده\nاووچولارین الی‌له بیز\nگولله‌لندیک قمیشلیکده.”\nبو یانیغلی ماهنی معلیمی غصه‌لندیردی. او درین فیکره دالیب، مهربانجاسینا دئدی:\n– مجبورام تزه‌دن سنه خط باشی وئرم. او قامیش قلمینی وئر گؤروم!\n– بویورون آقا معلیم!- دئیه اوغلانجیغاز قامیش قلمی معلیمه وئردی.\nمعلیم خط باشی یازدیغی کاغاذی اوغلانجیغازا وئریب، مهربانجاسینا دئدی:\n– توت! منیم اوچون اوخو گؤروم! اوجا سسله اوخو!\nاوغلانجیغاز ایپک یوموشاقلیغدا بیر سسله معلیمین یازدیغینی اوخودو:\nقورخوم یوخدور…ر\nایستر قارا گئجه‌نین قاریشیق یوخوسوندا\nایسترسه\nقیزدیرمالی آنلارین ساییغلاماسیندا\nایسترسه\nاویاغلیغیمدا\nایسترسه‌ده\nدوشگون جانیمین آغریلاریندا گؤرونسون بو رؤیا،\nمن قورخمورام.\nمن یازدیغیمی اوخو اوغلوم، اؤز یازدیغینی یوخ!\nبو ائله … بو سیزین یازدیغینیز مشق‌دیر آقا معلیم!\nمعلیم حیرصله کاغاذ واراغینی اوغلانجیغازین الیندن آلیب، اؤز یازدیغی خطه باخیب، قورودو. الینده تیتره‌ین قامیش قلمه باخیب، تومدو:\nبو قلم! بو قان لکه‌لی قامیش قلم!\nاوغلانجیغاز قیزدیرمالی گؤزلرینی اوتاغین یئرینه دؤشنمیش کیلیمده توخونان بویاسی سوزارمیش قوشون شکلینه تیکیب، دئدی:","num_words":2648,"character_repetition_ratio":0.05,"word_repetition_ratio":0.02,"special_characters_ratio":0.208,"stopwords_ratio":0.008,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":89718.9,"cluster_detection":-1}
+{"text":"نریمان آتـین جیلوونو دارتاندا، آت یاواشی‌یـیب، یورقالادی. سونرا گلیب زمی‌نین قـیراغـیندا دیک دایانـیب، اوزون بیر کیشنه‌دی.\nترلان سسه طرف دؤنوب، نریمانا یاخـینلاشدی. نریمان زمی‌یه باخا- باخا:\n– به‌به، به‌به برکتلی اولسون- دئـین‌ده، ترلان اونون سؤزلریندن وجده گلیب، دؤنوب یـئنه‌ده زمی‌نی گؤزدن کـئچیردی …\n«قوتانلـی» یوردو آران اولدوغوندان اکینی تـئز یـئتیرردی. ترلان سحر تـئزدن گلیب زمینی یوخلایـیب، قایـیتماق ایسته‌میشدی، آنجاق اکینی گؤردوک‌ده اوندان آیریلا بیلمه‌میشدی. مئه اسدیکجه قـیزیل سونبول‌لر دنیز کیمی دالغالانـیردی. ترلان بو منظره‌نی سئـیر ائتدیکجه اوره‌یین‌ده مین‌لر آرزی جوشوب داشیردی …\nنریمان آت اوسته اییلیب، زمی‌دن بیر نـئچه سونبول قوپارتدی. او، ایکی الی‌نین کفه‌سینده سونبول‌لری اؤوکه‌له‌ییب، سامانـی‌نـی پوفله‌دی. بوغداسی‌نـی آغزینا آتـیب:\n– ماشاللاه- ماشاللاه قریبه بوغدادیر- دئـیه زارافات یانا:\n– ایه ترلان نـئجه‌دیر سن ده بو ایل بیر توی چـیخارداسان! – دئـین‌ده.\nترلان «اشی سن کی منیم اوره‌یی‌می بیلیرسن! خوراسان نذیریم وار» – دئـییب، دریندن بیر کؤکس اؤتوردو.\nنریمان «ایه اوره‌یی‌نی سیخما بو ایل گـئدرسن اینشاللاه، کؤمه‌یین یوخدورسا صابا‌ح‌دان گلیم بیچک»- دئـینده، ترلان:\n– «یوخ قادالـیم، خانـیش صاباح‌دان گله‌جک» – دئدی.\nنریمان ترلان‌دان آیریلـیب، بیر-بیر زمی‌لرینه باش چکه- چکه بوتون کؤوشنی دولاندی. او، اؤروشو، زمی‌لری سئـیر ائتدیکجه فرح‌لنیردی. یال- یاماجدا هله ده باهار طراوتی وار ایدی. بیلدیرچین‌لرله توراخای‌لار سس سسه وئرمیش‌دیلر. کهلیک‌لرین نغمه‌سینه کهلیک اوتو عطری قاریش‌میشدی. طبیعت اینسانـین اوزونه گولوردو. نریمان چینارین کؤلگه‌سینده کهرین تؤوشونو بیر آز آلـیب، چـینقـیل‌لـی بولاق‌دان دا دویونجا سو ایچدی. او، بوتون یول اوزونو اوغلو ائلیارین تویونو نـئجه دبدبه‌لی کـئچیرمه‌سینه فیکیرلشیردی … دوغروسو بو ایل آمباستا نـین بوتون فضاسی‌نـی توی- دویون خیالـی بوروموشدو. هله کیمی‌سی ایندی‌دن گـئدیب آشیق عبدالعلی‌دن پایـیز وعده‌سینی ده آلمیشدی. نریمان آت اوستونده اوخویا- اوخویا کنده یاخـین‌لاشیردی. بیردن بیر گورولتو اونو دیک دایاندیردی. آرخایا دؤننده، گون باتان طرفده بیر ایلدیریم شاخـیب، کـئچدی. دالـیجا یـئنه‌ده گؤی گورولدادی. او، قاپ قارا بولودلاری گؤرنده آتدان ائنیب، بیر سیغار ائشدی. قارا بولودلار کیشنه‌یه- کیشنه‌یه آمباستا کؤوشنینه طرف ایره‌لی‌له‌ییردی. نریمان سیغاری سیغارلا آلـیشدیریب اوتوردوغو یـئرده قورویوب قالمیشدی. او، بیر آن بئله گؤزونو قارا بولودلاردان آیـیرا بیلمیردی.\nایندی شیمشک‌لر سانکی اونون اوره‌یی‌نین باشیندان شاخـیب، کـئچیردی. نریمان، آتی یـئده‌یینده چکه- چکه، دالغـین حالدا یـئریمه‌یه باشلادی. او، ایندی داها نه قوش‌لارین سسی‌نی ائشیدیردی، نه ده تازا بیچیل‌میش اوتلارین راییحه‌سینی دویوردو. اونو قارا- قارا فیکیرلر چولقامیشدی. بیردن کندین گیره‌جه‌یینده اوشاق‌لارین سسیندن اؤزونه گلدی. مدرسه داغـین اته‌یینده یـئرله‌شیردی. او، نه زامان کنده چاتدیغـینـی بیلمه‌میشدی. نریمان بیر آن آیاق ساخلایـیب، اوغلو ائلیاری کیلاس‌دان سسله‌دی. اوشاق‌لارین آرخاسی کوچه‌یه طرف ایدی. کلاسین های کویوندن کیمسه اونون سسینی ائشیتمه‌دی. نریمان یولونا دوام ائتدی …\n٭٭٭\nایمتیحان گونلری ایدی. معلم تخته‌ده یازدیغـینـی اوشاق‌لار تـئز- تـئز دفتره کـئچیردیلر. بیردن قارانلـیق بوتون کیلاسی چولقادی. بیر آزدان ایلدیریم شاخـیب کیلاسی آغ- آپپاغ نورلا بویادی. دالـیجا گؤی گورولتوسو دام- داشی تیتره‌تدی. معلم سسدن دیکسینیب، دالـی دؤننده گؤزو آخـیر سیرادا سلیمانا ساتاشدی. او، تـئز- تـئز آرخایا دؤنوب نییاران باخـیشلارلا پنجره‌دن بایـیرا باخـیردی. معلم اونون آدینـی سسله‌ینده او، یـئنه ده یازماغا باشلادی.\nایلدیریم‌لار دال بادال شاخـیب، دالـیجا گومبولتولار سانکی یازی تاختاسیندا پارتلایـیردی. معلم هله ده درسه دوام ائدیردی، آنجاق ایندی بوتون اوشاق‌لار تـئز- تـئز گـئری دؤنوب بایـیرا باخـیردی‌لار. اونلارین داها بوتون دیققتی هاوایا یؤنلمیشدی. معلم نه قده‌ر چالـیشیردی‌سا، کیمسه درسه قولاق آسمیردی.\nبیردن نـئچه دولو تاققاتاق شوشه‌لره توخوناندا، سلیمان آغلاماغا باشلادی. بو آن اوشاق‌لاردان بیر نـئچه‌سی ده اونا قوشولدولار.\nمعلم بو احوالاتدان هئچ نه باشا دوشموردو. او، داها درسی بوشلایـیب اووسونلانمیش کیمی تخته‌نین قاباغـیندا قورویوب قالمیشدی. نهایت اؤزونو اله آلـیب، اوشاق‌لاری دیله توتماق ایسته‌دی:\n– قورخمایـین! نه‌دن قورخورسوز؟ دولو آداما نـئـیلرکی؟ بیر آز یاغـیب ایندی کسه‌جک، چـیخـیب گـئدرسیز ائولریزه.\nاوشاق‌لار سانکی معلم‌ین سسینی مطلق ائشیتمه‌ییردیلر. دولو شیدیرغی‌لاشدیقجا اونلارین دا آغلاشماسی شدتلنیردی.\nمعلم سلیمانا یاخـین‌لاشیب، الینی اونون باشینا چکیب – سلیمان بؤیوک اوغلان‌سان … سن نییه آغلایـیرسان» – دئمک ایسته‌ییردی. سلیمان:\n– آغا! یازیق آتام مشهده حاضیرلاشیردی. بوتون اکینیمیزی دولو ووردو – دئسه ده، یـئنه معلم هئچ نه باشا دوشه بیلمه‌دی؛ تکجه ائلمناز گلیب اوغلونو کیلاسدان آپاراندا اونون دیرناقلانمیش یاناق‌لاری‌نـین قانـیندان هانسی بیر فاجیعه‌نین باش وئردییی‌نی باشا دوشدو. سلیمان‌ین دالـییجا بوتون اوشاق‌لار پنجره قاباغـینا یویوروب اوزلرینی شوشه‌یه دایادی‌لار. اونلارین گؤزلری دولونون یاغماسی‌ ایله برابر گؤز یاشی یاغدیریردی. بیردن جئـیران:\n– آی ننه، آی ننه گل آشاغـی- دئـیه، شوشه‌نی دؤیج‌له‌دی. معلم پنجره قاباغـینا یاخـین‌لاشدی. ارکناز خالا باشینا قوران آلـیب، دام اوسته دایانمیشدی. ائولردن دولونون آلتـینا ارسین آتـیلـیردی. بوتون کند بیر- بیرینه چاخناشمیشدی. بیر نـئچه نفر اللرینی گؤیلره اوجالدیب بولودلارا یالواریردی. تویوق- جوجه چـیغـیرا- چـیغـیرا اویان بویانا قاچـیردی. کندین بوتون داملاری آغ آپپاغ آغارمیشدی …\nهاچاندان- هاچانا دولو سئـیرک‌له‌ییب، کسن کیمی بوتون کند اهلی ائولردن ائشییه تؤکولدولر. قنبر عمی بارماغـینـی بولودلارا توشلایـیب فله‌یین چرخینی سؤیوردو. قادین‌لاردان کیمی‌سی یاناق‌لارینـی دیرناق‌لایـیب، سینه‌سینه دؤیور، کیمی‌سی ده ساچ‌لارینـی یولا- یولا اوخشایـیردی. ناله- شیون سسی کنددن داشلانـیب کؤوشنه یایـیلـیردی …\nبیردن ائلیارین گؤزو آتلارینا ساتاشان کیمی کندین اوجاغـینا طرف گؤتورولدو. نریمان آتـینـی اوجاق آغاجینا باغلایـیب، قوللاری قوینوندا دایانمیشدی.\nبو آن ترلان اینجاردان دوشموش، بوزلایا- بوزلایا کنده قایـیدیردی. اونون باشی‌نـین قانـی اوز- گؤزونه آخـیب یایـیلـیردی. معلم سلیمانـین قولوندان توتوب زمی‌لره طرف یولا دوشدو. کؤوشنده هر زمی باشیندا بیر ماتم بوساطی قورولموشدو:\nدریادا گمیم قالدی\nبیچمه‌دیم زمیم قالدی\nدیرناغـیم‌لا یـئر ائشدیم\nمنه ده قمیم قالدی\nیای قورتاران کیمی یـئنه معلم شهردن کنده قایـیتدی. بوتون کیشی‌لر شهرلره ایش‌لمه‌یه گـئتمیشدیلر. کندده تکجه قوجالارلا، آرواد- اوشاق قالمیشدی. هر سحر- آخشام ائولرین دام باجاسیندان توستو عوضینه هیجران نغمه‌سی اوجالـیردی. تندیرلر خمیر قوخوسونا حسرت قالمیش‌دیلار.\nآداخلـی جورابی‌نـین هر بیر دویونونه، توخونان فرشین هر بیر ایلمه‌سینه بیر بایاتـی حالقالانـیردی. بوتون کندده بیرجه پارچادا بوغدا چؤره‌یی تاپیلمیردی. گاهدان بیر ائوده گیزلی بیر اود- اوجاق اولوردوسا، آرپا- داری چؤره‌یین‌دن باشقا بیر شئـی پیشیرمیردی. آنجاق او دا کی، دویون قارین اولموردو …\nمعلم یـئنه اوشاق‌لاری بیر- بیر تاپیب مدرسه‌یه توپلادی. پایـیز یاواش- یاواش سولغون بویالارینـی کؤوشنه یایـیردی. اوشاق‌لار دا سانکی پایـیزا اوغرامیش‌دیلار.\nشهردن گلن کؤهنه پالتارلار اونلارین اینین‌ده توولانـیردی. اونلاردا درسه رغبت آزالمیشدی. عکسینه هئـی بیری بیری‌له دالاشیب معلمه شیکایته گلیردیلر.\nبو ایل نه‌دن دورنالارین قاتاری دا آمباستا گؤیلریندن کـئچن‌ده حزین- حزین قاققـیلداشیردی. گونلرده دورنا قاتاری تک آغـیر- آغـیر کـئچیردی …\nبو گون‌لر معلم هر دؤنه تخته قاباغـینا گـئدن‌ده گیزلی- گیزلی سلیمان‌ی سوزوردو. او قایـیدیب اؤز یـئرینده اوتوردوقدا یـئنه ده سلیمانا فیکیرلشیردی:\n– آخـی بو اوشاغا بیردن بیره نه گلدی؟‍! نییه گونو گوندن رنگی سولور؟! هئچ ائله بیل اؤتن ایل کی اوشاق دئـییل؛ هر زامان دئـییب- گولوب، اوشاق‌لارین درسینه یـئتیشیردی. او کی مندن هئچ سؤزونو گیزلتمزدی! ایندی- ندن بیر سؤز دانـیشمیر؟!- دئـییردی.\nاؤتن هفته‌لرده اوشاق��لار دؤنه- دؤنه سلیمانـین داملاردا سفیل- سفیل گزدییی‌نی معلمه دئسه‌لر ده معلم – یـئنه ده گیجیک‌لری توتوب- دئـیه، اؤزونو اوندا قویمامیشدی.\nایندی او: – پس رحیم نه دئـییر؟! او کی پاخـیل‌لـیق ائدن اوشاق دئـییل!! – دئـیه، لاپ باشینـی ایتیرمیشدی …\nمعلم اؤز- اؤزونه دانـیشیردی. او، ائلیارین نه زاماندان اونون قاباغـیندا دایاندیغـی‌نـی بیلمه‌میشدی. ائلیار اونا یاخـینلاشیب:\n– آغا! دونن آخشام یـئنه ده سلیمان چؤلدن قایـیداندا جمشیدین دامینا چـیخمیشدی – دئـیه، معلم‌ین قولاغـینا پیچـیلدادی.\nمعلم درسی نـئجه تامام‌لادیغـینـی بیلمه‌دی. او:\n– یوخ بوگون بو ایشی مطلق آیدین‌لاشدیرماق لازیمدی- دئـیه، سلیمان‌ـی یانـینا چاغـیردی:\n– سلیمان، اونون- بونون دامینا نییه چـیخـیرسان؟ سوروش‌سادا، سلیمان باشینـی آشاغـی سالـیب جاواب وئرمه‌دی. معلم یـئنه:\n– سلیمان! دونن گـئجه جمشیدین دامینا نییه چـیخمیشدین؟ هئچ اوتانمیرسان؟ – دئسه ده یـئنه سلیمان لالام- لال دایانمیشدی.\nسلیمان جاواب وئرمه‌دیکجه معلم‌ین سسی اوجالـیردی. او، نهایت اؤزوندن چـیخـیب:\n– چـیخ گـئت! منیم کیلاسیما بیر ده گلمه! – دئـیه، سلیمانین قولوندان توتوب اونو بایـیرا توللادی.\nسلیمان دینمز- سؤیله‌مز کیتاب‌لارین دا گؤتورمه‌ییب کیلاسدان چـیخـیب گـئتدی …\nاو گوندن، سلیمانین غیابیندا، هر گون اوشاق‌لاردان بیری سلیمان‌دان بیر پیس خبر مدرسه‌یه گتیریردی:\nسلیمان هر گـئجه بیری‌نین دامیندا گؤرونوردو.\nهر کیمین نه‌یی ایتیردی‌سه- سلیمان آپاردی- دئـییردی.\nگـئت به گـئت خبرلر بوتون کنده یایـیلدی. ایندی داها بولاق باشیندا دا صحبت سلیمان‌دان گـئدیردی.\nبیر گون کدخدا، سلیمانی دامدا یاخالاماق قرارینا گلدی …\n٭٭٭\nپایـیز گونشی سولغون ساریمتـیل ایشیغـینـی بولودلارین آرخاسیندان یـیغـیب هئشته‌سر داغلاری‌نـین دالـیندا گؤزدن ایتدی. قارانلـیق بوتون کندی بورودو.\nگولو بیبی ایله ریحان خالا اللرینده بیر چوماق جمشیدین دامیندا تایانـین دالـیندا گیزلندیلر. گولو بیبی سلیمانـین آناسیندان آجیق آچماغا بئله بیر فرصت آختارسا دا، ریحان خالا تکجه کدخدانـین تکلیفی ایله بو ایشه راضی قالمیشدی. ریحان خالا جمشیدین قوهومو اولسا دا او، بو ایشین سونوندان چکینیردی. ائله بونونچون ده داما چـیخارکن اوره‌یی گوپ- گوپ دؤیونمه‌یه باشلامیشدی. ایندی قارانلـیق‌دا بیر طرفدن اونون قورخوسونو آرتـیریردی. گاهدان بولودلارین آراسیندان گؤزه چارپان بیر اولدوزدان باشقا، هئچ نه گؤزه گؤرونمه‌ییردی. قویون- قوزو سسی گـئت گـئده کندین کوچه‌لریندن کسیلیردی. انتظار آنلاری آغـیر- آغـیر کـئچیردی. قادین‌لار نه کی گؤزله‌دیلر بیر خبر چـیخمادی!\nریحان خالا گولو بیبی‌نین بؤیروندن ووروب:\n– آی قـیز گل چـیخاق گـئدک! بلکه هئچ بو گـئجه گلمه‌دی – دئـیه‌ن‌ده، گولو بیبی:\n– یوخ! دئـییرلر هر گـئجه گلیر، او، بیزوولارین چؤله آپاریر، بیر آزدان گلیب چـیخار. – دئدی.\nایندی کندین مال- قاراسی دا چؤلدن قایـیدیب، ائولره داغـیلمیشدی. داها کندین کوچه‌لریندن بوتون گل- گـئت کسیلمیشدی. سس‌سیزلیک بوتون کنده حاکیم ایدی …\nائولرین ساریمتـیل ایشیغـی شوشه دالـیندان بایـیرا چـیخا بیلمه‌سه ده، قارانلـیغـی بیر آز یومشالتمیشدی. بیردن نجف‌ین ایتی دامدا هورمه‌یه باشلادی. سلیمان اویان- بویانا باخا- باخا اهما��جا جمشیدین دامینا دیرماشدی. او، آیاق‌لارینـی دره- دره دامین باجاسینا یاخـین‌لاشیب اونون اوستونه اییلدی.\nگولو بیبی ریحان خالانـی دومسوکله‌ینده اونون اللری تیر- تیر اسیردی.\nسلیمان آیاغا قالخماق ایسته‌ینده، قادین‌لار چالاغان قوش کیمی اونو شیغیدی‌لار. سلیمان – منی بوراخـین- دئـیه، یالوارماغا باشلادی.\nقادین‌لار اونون ایکی قولوندان مؤحکم توتوب – آی گلین های! اوغرونو توتدوق.- دئـیه باغـیریردیلار.\nگـئجه‌نین سس‌سیزلییینی پوزان بو سس کنده ولوله سالدی. هر کس الینه دهره‌دن، اوراق‌دان آلـیب، سسه طرف قاچـیردی.\nکدخدا سؤیوش وئره- وئره سلیمانا یاخـین‌لاشیب:\n– گئده! ترلان‌ین شهرده جانـی چـیخـیر سنه پول گؤندریر، سن ده قودوروب‌سان قودوق؟!- دئـیه سلیمانین اوزونه توپوردو.\nسلیمان دینمز- سؤیله‌مز باشی آشاغـی دایانمیشدی.\nکدخدا- گـئدین جمشیدین آروادین چاغـیرین- دئـیه‌، ایبیش تـئز حیطه توللانـیب:\n– سئحرناز باجی! کدخدا دئـییر «تـئز اول گل! اوغرونو توتموشوق»- دئـیه، ائوه گیردی.\nسحرناز کؤرپه‌سینی اووودوب داما چـیخـینجا، دامدا آیاق قویماغا یـئر قالمامیشدی. هامی اوغرونو تانـیماغا جان آتـیردی. کیمی‌سی:\n– ایه کندیر گتیرین قو‌ل‌لارینی باغلایاق،\nکیمی سی‌ده:\n– ایه تـئز اولون ژاندارمایا خبر وئرک. – دئـییردی.\nسئحرناز ازدحامی یارا- یارا ایر‌لی گـئدیب، الینده کی فانـیسی یوخاری قالخـیزاراق، سلیمانین گؤزلریندن ایکی دامجی یاناغـینا دامجی‌لادی.\nسئحرناز سلیمانی گؤرن کیمی فانـیسی یـئره توللایـیب:\n– بالا سنه جانـیم قوربان- دئـییب، سلیمانین بوینونو قوجاق‌لادی.\nهامی حئـیرت ایچینده یـئرینده داشا دؤندو.\nگولو بیبی- ویی باشیما خـئـییر! هله اوغرونون بویونا دا اوخشایـیر‍! آی باشی خـئـییرلی نه‌یینی آپاریب‌دیر توت آل داینا – دئـدی. سئحرناز:\n– آی باجی منیم نه‌ییم وار کی، بیری آپارا؟ جمشید «نه ویلادی۱» شهرده ناسازدی، نـئچه آی‌دیر بیزه پول گؤندرمه‌ییر، بالالاریم آجدیر؛ بو یازیق بالا هر آخشام منیم ائویمه بیر ال چؤره‌یی سالـیر؛ من داما چـیخـینجا دا قاچـیب گـئدیر. من نه کی آختاریردیم اونون کیم اولدوغونو …\nریحان خالانـین آغاجی الیندن یـئره دوشموشدو.\nکدخدا آلنـی‌نـین ترینی آرخالـیغـی‌نـین دسته‌یی ایله تمیزله‌ییردی.\nآی بولودون آلتـیندان چـیخـیب هر یـئری سود ایشیغـینا بویامیشدی.\nاو گـئجه معلم‌ین اوتاغـی‌نـین چـیراغـی دان یـئری سؤکولونجه یانـیردی …\nدانلود\nنسخه اصلی این مطلب\nتاختالی کؤیدن‌ مکتوب‌لار \/ اون‌یئددینجی مکتوب\nعزیز نسین اسماعیل شیخلی\nمدخلی بر آداب و رسوم روستای«زنگاوا»: (قاپان- قاپان۱)\nابوالفضل جمالی\nو سئل‌لرین گونجل آخاری …\nمسعود اسلامی\n«میانالی علیرضا»نین یئنی شعر مجموعه‌سی یاییلدی\nایشیق\nچاپ\n2 پاسخ\nنادیرگرمرودی گفت:\nیکشنبه ۱۹ بهمن ۱۳۹۳ در ۲۳:۳۵\nحبیب موعللیم سولیمان حکایه سین اوخویوب کوره لندیم اینسان قوجالاندا اوریی نازیک لشیرخوصوصیله بئله تراژدیک احوالات کندچیلریمیزین چوخوسوبئله یاشاییرلارهره سی سولبمانااوخشارحالدا.اللرینه ساعلیق سیزه بوللی اوعورلارارزیلاییرام حیات یولداشیوا قیزین ووقارخاتیماسلامیم وار\nعلی تقی زاده گفت:\nپنجشنبه ۱۲ اردیبهشت ۱۳۹۲ در ۱۱:۴۴\nسالاملار سایقیلار حبیب موعللیم\nسنین قلمینین گوجو اوخوجونو ایستر ایسته مز حکایه نین ماحالینداکی ��ینسانلارین بیرینه چئویریر.\nکلاسیک ادبیات عالیملرینده ده ،دوغروسو شولوخوف ، آیتماتف ودولت آبادی کیمی بوسایاق یازانلاری آرتیق سئویرم .","num_words":3697,"character_repetition_ratio":0.029,"word_repetition_ratio":0.001,"special_characters_ratio":0.212,"stopwords_ratio":0.003,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":65046.3,"cluster_detection":-1}
+{"text":"( مقاله دکی فکرلره بیزیم فکر اوست – اوسته دوشمه سه ده اونو اوخوجولار اوچون یارارلی بیلدیم و ترجمه ائدرک سیزلره تقدیم ائدیرم.)\nاوزت :\nدونیادا ائتنیک طلبلرین موتیواسییاسینی و میللتچیلیین ائتنیک رئسورسلارینی آلوولاندیردیغینی نظره آلساق، گؤرونور کی، یاخین اون ایللیک‌ده بوتون اؤلکه‌لر معین معنادا بو پروبلئمله اوزلشه‌جکلر. ائتنیک منسوبیت اؤلکه‌لرین ثابت‌لییه نایل اولماق و زوراکیلیق‌دان قاچماق اوچون طبیعی ایمکانلارینین تانینماسیندا اساس گؤستریجیلردن بیری اولدوغوندان، یاخین اون ایللیک‌ده اؤلکه‌لرین تهلوکه‌سیزلیگی بو اؤلچویه دقت یئتیریلمه‌دن معین ائدیلمه‌یه‌جک. ایران ایسلام رئسپوبلیکاسیندا ائتنیک قروپلارین ساییندان و تاریخی کئچمیشیندن آسیلی اولمایاراق بو مسله نین گونده‌مه گتیریلجیی گؤرونور. اؤلکه‌نین قربینده و جنوب-شرقینده ایکی دینی و خصوصیله اقتصادی تفریقه ایله موشایعت اولونان ائتنیک قوطبون مؤوجودلوغو، اجنبیلرین تخریباتلاری تهلوکه‌لی اولا بیلر. بو مقاله‌ده بو مسئله مذاکره اولونور.\n1. کونسئپسییالار (مفهوملار)\nتهلوکه‌سیزلیک\nتهلوکه‌سیزلیک سؤزونون ایکی موثبت (دؤولت خادیملری و وطنداشلار آراسیندا ممنونلوق و اینام حسینین اولماسی دئمک‌دیر) و منفی (قورخو، مجبوریت و تهدیدلرین اولماماسی دئمک‌دیر) معناسی وار.\nمیللی تهلوکه‌سیزلیک\nروبئرت ماندئل میللی تهلوکه‌سیزلیک تئرمینینین تعریفینی وئررکه‌ن دئییر: میللی تهلوکه‌سیزلیک پسیخولوژی و مادی تهلوکسیزلیین آرخاسینجا گئتمیی احاطه ائدیر و رئژیملرین، وطنداش‌لیق سیستئمینین و یولون ساغ قالماسی اوچون کناردان گلن بیرباشا تهدیدلردن قاچینماق اساس اعتباریله میللی حکومتلرین عهده‌لیکلرینین بیر حیصه‌سی‌دیر.وطنداشلار اؤزلرینه مانع اولمالیدیرلار.۳\nمیللی بیرلیک\nمیللی-سیاسی بیرلیک دییشن قوه‌لرین و سیاسی سوسیال قروپلارین، او جمله‌دن ائتنیک قروپلارین نئجه تشکیل اولوندوغونو گؤستریر. بو دییشن میللی تهلوکه‌سیزلیک نقطه-نظریندن مهم مسئله حساب اولونور، اونا گؤره ده، میللی دؤولت نه قدر آردیجیل و واحیددیرسه، اونون تهلوکه‌سیزلیک وضعیتی بیر او قدر ثابت‌دیر، غیری-برابر میللی دؤولت ایسه اونون اینکیشافی اوچون پوتئنسیال اویغون موحیطدیر. داورانیش و حادثه‌لرین باش وئرمه‌سی.تهلوکه‌سیزلیک علیه ینه‌دیر.\nسوسیال بیرلیک و اینتئقراسییایا و دؤولت قوروجولوغو پروسئسینین کئیفیتینه اساس‌لانان میللی تهلوکه‌سیزلییه پروقرام تأمیناتی یاناشماسینا اساساً دئمک اولار کی، ضعیف جمعیتلرده و پارچالانمیش جمعیتلرده سوسیال قروپلارین، او جمله‌دن ائتنیک قروپلارین بیرلشمه درجه‌سی، اونلاردا اهمیت‌سیزدیر .\nگویا میللی قروپلارین دیوئرگئنسییا و ائکسسئنتریک‌لیک احتیمالی بؤیوک‌دور، ائتنیک منسوبیت میللی تهلوکسیزلیین قیمتلندیریلمه‌سینده مهم دییشمه حساب اولونور.\nبو جمعیتلرده میللی تهلوکسیزلیین دییشه‌نی کیمی ائتنیک-ائتنیک مئیللرین گوجله‌نمه‌سینه آشاغی‌داکی عامللر تأث��ر گؤستریر:\n۱. سوسیال بیرلیک و اینتئقراسییانین (همگرایی) آشاغی درجه‌سی (ضعیف حکومت)؛\n۲. سیاسی سیستئمین ضعیف‌لیک پوتئنسیالینی آرتیران سیاسی حاکمیتین غیری-ایشتیراکچی و آوتوریتار قورولوشو؛\n۳. سفربرلیک ایستعدادی و ائتنیک قروپلارین سفربرلیگی؛\n۴. حکومت و ائتنیک قروپلار آراسیندا مرکز-پئریفئرییا (یوخاری حدی) موناسیبتی۴\nائتنیک منسوبیت\nائتنیک منسوبیت تئرمینی داها چوخ پراکتیکی معنادا ایستیفاده اولونور و اونون موختلیف شرحلری اولموش‌دور. بو آرادا، آنتونی سمیتین تعریفی اولدوقجا تطبیق اولونا بیلر: «میللت، اورتاق اجدادلار افسانه‌سی، اورتاق خاطره‌لری، مدهنی ائلئمئنتلری، تاریخی تورپاق و یا وطنله علاقه‌سی، ماراق و مسولیت حیسی اولان خصوصی اینسان اهالی‌سی‌دیر». مرکزی عنصورله اونون عمومی شخصیتی، اینانجی، شعورو و مدنیتی واردیر. ۵\nمیللی کیم‌لیک (وطنداشلیق حقوقلاری)\nمیللی کیم‌لیک‌ده بئله بیر سوال وار کی، اینسان اؤزونو هانسی سیاسی واحیدین عضوو حساب ائدیر و اونون سیاسی واحیددن، کونکرئت سیاسی جوغرافییادا یاشایان و اونون ایداره ائدیجی قانونلارینا تابع اولان اینسانلاردان پسیخولوژی جهت‌دن اوزاقلاشما حیسسی نه درجه‌ده دریندیر؟ اونلار دا اؤزلرینی همین بؤلمه‌نین عضوو حساب ائدیرلر. میللی کیم‌لیک عنعنوی اولاراق میللی حکومتین اوزولویونو قبول ائتمیش اینسانلارین برابرلیگی کیمی وورغولانان وطنداش‌لیق حقوقلاری و میللی وطنداش‌لیق دا داخیل اولماقلا بیر نئچه آسپئکته مالیک‌دیر. بو اینسانلار اوچون ایرقی، دیل و ائتنیک فرقلردن باشقا حقوقلار وار کی، بونلاردان ان مهملری:\n۱. جمعیتین سیاسی و اینضیباطی حاکمیتلرینه چاتماق ایمکانیندا برابرلیک؛\n۲. تحصیل، اویغون ایش و سوسیال تأمینات کیمی اساس ایمکانلاردا برابرلیک؛\n۳. قانونی حقوق و ایمتیازلاردا برابرلیک؛\n۴. سیاسی ایشتیراکلا باغلی حقوقلاردا برابرلیک و اونون وظیفه‌لری.\nاگر بیر میللتین عضولری یوخاری‌دا قئید اولونان حقوقلارین الده اولونماسیندا بیر-بیری ایله برابر مؤقع‌ده اولدوقلارینی حیسس ائدرلرسه، میللی کیم‌لیک داها آز بحران کئچیرر؛ لاکین ائتنیک قروپلار دؤولت قوروجولوغو پروسئسینه، میللی ادبیاتا، رسمی دیله، خالق معاریفینه و رسمی دینه اویغونلاشا بیلمه‌سه‌لر، ایکینجی درجه‌لی وطنداشلار سوییه‌سینه دوشه‌جک، حقوقلاریندان محروم اولاجاقلار، مارژیناللاشاجاقلار و اؤزونو محروم حیسس ائدیر و سبب اولور گویا میللی کیم‌لیکلرین (ائتنیک منسوبیت، عرق، قونشولوق و س. کیمی) گوجله‌نمه‌سی سیاسی حرکتلره و زوراکیلیغا و س. مشغول اولماق اوچون ایستیمولا چئوریلیر، خصوصاً ائتنیک فرقلیلیکلرین اولدوغو اؤلکه‌لرده بو پروبلئملر داها چوخ قئید اولونور. . مثلاً، بو گون بیزیم ایرانلی ائتنیک قروپلار دئدییمیز اصلینده اؤزلرینه تقدیم ائتدیکلری تعریف ده ایرانلیدیر، آنجاق میللی کیم‌لیکلری ، و سوسیال کیم‌لیکلری ایسه بلوج ؛ تورک، تورکمن، ؛ عرب ؛خوراسانی، کیرمانی، فارس و خوزیستان...\nبوشلوق\nبوشلوق کئچیجی اولمایان و جمعیتین کونتئکستیندن ایر‌لی گلن قارشی‌دورمادیر و ایستئین روحونا گؤره، اونلار دورماغا و اوزون ایللر کؤچکون جمعیت‌ده قالماغا مئیللیدیرلر و اونون منشایی چوخ واخت جمعیتین مهم و تاریخی حادثه‌لری‌دیر. اینقیلاب و یا مدرنلشمه و سایره کیمی.. 6\n۲. ائتنیک میللتچی��یین فورمالاشما عامللری\nمیللتچیلیین فورمالاشماسینا و یا گوجله‌نمه‌سینه تأثیر ائد‌ن عامللر\nچوخمیللتلی جمعیتلرده هر بیر جمعیتین ایسپئسیفیک احتیاجلارینا اویغون اولاراق بیر چوخ ائتنیک ظهور وار، او جمله‌دن آشاغی‌داکیلار:\n۱. جمعیت‌ده گوج رئسورسلارینین (اقتصادی-سیاسی-مد‌نی) بؤلگو ایستروکتورو نئجه‌دیر؛\n۲. میللت‌چی‌لیک حرکاتینین اؤزونون اوچ ایدئولوگییا اوخو، مئخانیزم و طلبلرین حیاتا کئچیریلمه‌سی اصوللاری و سوسیال بازا ایله باغلی وضعیتی؛\n۳. ائتنیک قروپلارین قارشی‌لیقلی تأثیر و موناسیبتلرینین تاریخی تجروبه‌سی، ایستر دومینانت، ایسترسه ده تابع، فئدئرال و یا مختار؛\n۴. رئگیونال و دونیا گوجلرینین کونکرئت اؤلکه‌ده‌کی ائتنیک قروپلار مسئله‌سینه رئاکسییاسی و حسساسلیغی؛\n۵. هر بیر جمعیتین ائتنیک ترکیبینین گئوئتیک شرایطی و یا جوغرافییاسی، اهالی و تورپاق نیسبتی و قونشو دؤولتلرله ائتنیک اوخشارلیغی و جمعیت‌ده‌کی بوشلوقلارین تیپی؛\n۶. اؤلکه‌ده دؤولت قوروجولوغو و دؤولت قوروجولوغو پروسئسی بحران دؤورونو کئچیب، یا یوخ و هانسی مرحله‌ده‌دیر؟\n۷. ائتنیک قروپلارین میللی کیم‌لییه، میللی ماراقلارا، میللی تهلوکه‌سیزلییه و میللی حکومته موناسیبت نؤوع و اوریئنتاسییا درجه‌سی، اونلار مرکزی حکومتله، یوخسا مرکزی خالقلا راضیلاشیرلار؟۷.\n۸. ائتنیک پروبلئملرین سببلریندن بیری اولان آیری-سئچکیلیک.\n۳. ایراندا ائتنیک منسوبیت\nاگر بیز ایران خالقلارینین موناسیبتلرینی تنظیمله‌ین عمومی قایدا اولاراق هارمونییا، رغبت و دینج و قارداشجاسینا بیرگه یاشاییشی قبول ائتسک، بو موناسیبتلر زامان-زامان موختلیف سوییه‌لرده گرگینلیک، موناقیشه و بحرانلارلا ایداره اولونوب. ایسلام اینقیلابینین غلبه‌سیندن سونرا کوردوستان، آذربایجان، تورکمن صحرا، بلوجیستان و خوزیستاندا ائتنیک قارشی‌دورمالارین باش وئرمه‌سی ایسلام رئسپوبلیکاسی سیستئمینین ایلک اون ایللیک‌ده بو رئگیونلار اوچون زررلی تأثیرلری و نتیجه‌لری اولان ان مهم پروبلئملریندن بیری اولموش‌دور. و اؤلکه‌نین سیاسی قورولوشونا، ائل‌جه ده ائتنیک قروپلارین سیاسی، سوسیال و مد‌نی موناسیبتلرینه تأثیر گؤسترمیش‌دیر.\nدیل و دیالئکت باخیمیندان ائتنیک قروپلار\nاؤلکه اهالی‌سینین تقریباً ۶۰%-نی (بو استاتیستکا هنوز دقیق بیلینمیر.ح.ش ) احاطه ائد‌ن اساس فارسدیللی ائتنیک منسوبیته علاوه اولاراق، موختلیف دیللره و لهجه‌لره مالیک اون باشقا ائتنیک قروپ وار، او جمله‌دن:\nتورکلر، کوردلر، لرلر، عربلر، تورکمه‌نلر و تالشیلر ۹\nدینی هئتئروژئنلیک(دوزوملولوک)\nدین هم ائتنیک موختلیفلیین منبیی اولماقلا یاناشی، همرایلیک عاملی اولموش‌دور. ارمنیلر، آسوریلر، یهودیلر، زردوشتیلر و ماندایلر کیمی دینی آزلیقلار، موسلمانلار آراسیندا ایسه ایسماعیلی (یئددی ایمام)، شیعه جعفری (اون ایکی ایمام) و یا سننی (حنبلی-شفیی-حنفی) کیمی موختلیف دینلر مؤوجوددور.۱۰\n۴. ایراندا ائتنیک قروپلارین تیپولوگییاسی\nدیل و ائتنیک موختلیف‌لیک باخیمیندان ایران تورپاغی ۲۴% اوخشارلیق ایله دونیادا ۱۶-جی، تانزانییا ۷% اوخشارلیق ایله بیرینجی، شیمالی و جنوبی کورئیا ایسه ۱۰۰% اوخشارلیق ۱۱.\nایراندا فارسدیللیلر اهالینین چوخلوغونو تشکیل ائتسه ده، بو میللی واحیدین ترکیبینده آلتی اساس ائتنوسون مؤوجودلوغو و اونلارین تاریخی اینکیشافین گئدیشاتینا بؤیوک تأثیری دانیلماز فاکت‌دیر و بو باره‌ده پروقنوز وئرمک اوچون اساس اولا بیلر.\n5.اؤلکه‌نین گله‌جک تهلوکه‌سیزلیک وضعیتی\nتورک خالقی\nتورکلر ایراندا ان بؤیوک ائتنیک آزلیق تشکیل ائدیر، دؤرد اردبیل ویلایتی، شرقی و قربی آذربایجان و زنجان اونلارین اساس مسکونلاشدیقلاری اراضیلردیر کی، بو دا بلوج و کوردلرین یاشادیغی اراضی ایله موقاییسه‌ده بؤیوک اراضی‌دیر. اما بو طایفه همدان، قزوین، شیمالی خوراسان، مازندران، فارس و گیلان کیمی اراضیلره ده سپلنمیش‌دیر. بؤلگه‌نین اقتصادی وضعیتینین نیسبتا یاخشی اولدوغونو نظره آلساق، بو بؤلگه‌ده ائتنیک پروبلئملرین یارانماسینا مادی عامللر سبب اولمور. تورکلرده ایرانا قارشی یوکسک میللت‌چی‌لیک حیسسی وار کی، بونو هئچ بیر ائتنیک طلبی اولمایان شیخ محمد خیانینین ۱۲۹۸-جی ایلدکی قیامیندا دا گؤره بیلریک. تورکلر ده دینی میللی ایده‌آللارا منسوب اولدوقلارینی گؤسترمیش، دیگر وطنداشلارلا برابر مرکزی حاکمیتله قارشیدورما مرحله‌سینه کئچمیشلر. طبیعی کی، ۱۳۲۴-جو ایلده پیشوری دئموکراتیک حرکاتی کیمی حرکاتلار بین الخالق ملاحظه‌لره و سووئت اتفاقینا معروض قالدی و ایسلام اینقیلابیندان سونراکی ایلک ایللرده خلق مسلمان پارتییاسینین یارانماسی ایسلام رئسپوبلیکاسی پارتییاسینین قارش‌سیندا گرگینلییه سبب اولدو، لاکین مسئله تئز باشا چاتدی.تاپیل‌دی.۱۲\nبو گون دؤرد ویلایت‌ده تورک دیلینده 100 دن چوخ نشریه نشر اولونور، بو ویلایتلردن کناردا اون اوچ تورک نشری، فارس و آذربایجان دیللرینده ده ۷۳ نشریه نشر اولونور. آذربایجان دیلینده اون بیر مینه یاخین کیتاب نشر اولونوب.\nائتنیک منسوبیت\nکورد اهالی‌سی داها چوخ قربی آذربایجان، کرمانشاه، همدان، کوردوستان و شیمالی خوراساندا یاشاییر و اونلارین داغیلما امثالی تورکلردن داها آشاغی‌دیر. بو قبیله فعال اولماق اوچون داها موناسیب زمینه مالیک‌دیر –\nبو ساحه‌لر آراسیندا: بیرینجی‌سی، اهالینین کیچیک و کونکرئت اراضی‌ده جعملشمه‌سی؛ ایکینجی‌سی، اقتصادی، صحیه و تحصیل موسسیسه‌لرینین آز اولماسی؛ اوچونجوسو، ائتنیک و یئرلی اوخشارلیقلارا مالیک ایکی اؤلکه‌نین سرحدینه یاخین جوغرافی یئرلشمه و سیستئم مخالیفلرینین یوخا چیخماسی و داغلارین و یوللارین وضعیتی؛ دؤردونجوسو، سیاسی تجرید و سیستم داخیلینده اجتماعی-سیاسی ائلیتالارین آز-چوخ اولماسی؛ بئشینجی‌سی، اساساً سننی اولان دینی ملاحظه‌لری شیمالی خوراسان کوردلری ایله موقایسه‌ده شیعه اولان و بو مؤوضودا هئچ بیر پروبلئمی اولمایان؛ آلتینجی‌سی، عیراقین شیمالیندا، تورکییه‌نین جنوب-شرقینده، سورییانین شرقینده کورد اهالی‌سینین رئگیونال ملاحظه‌لری نتیجه‌سینده ایران کوردوستانی بؤلگه‌ده‌کی بو ائتنیک منسوبیتین گرگینلیک و سیاسی مئیللریندن تأثیرلنیر، شیمالی خوراسان کوردلری ایسه اوزاق. بو اراضی‌دن داها دینج بیر حیات یاشاییرلار؛ یئددینجی‌سی، کورد دیلی ایران دیلینین قوللاریندان بیری اولسا دا و قدیم فارس دیلی ایله چوخلو اوخشار جهتلره مالیک اولسا دا، بوگونکو فارس دیلی اوچون معناسی یوخدور و موختلیف کورد لهجه‌لری واحید اونیوئرسال دیل اوچون مانعه‌دیر. بو گون کورد حرکاتلارینین مرکزی کورد دیلی‌دیر، باخمایاراق کی، اونلار کوردلرین آری و ایرانلی اولدوقلارینی اینکار ائده بیلمیرلر. شئیخ عبید الله ین ۱۲۹۷-جی ایلده عثمانلیلارا قارشی کورد طایفه لارینا قارشی عصیان تجروبه‌سی و شئیخ سعیدین ۱۳۰۴-جو ایلده تورکیه یه قارشی عصیانینی قید ائتمک اولار. ایسماعیل آغا سمیتقو حرکاتی، همچینین ۱۳۲۰-جی ایللرده سووئت حاکمیتینین گؤستریشی ایله کوردوستان دئموکراتیک پارتییاسینا چئوریلن کومله نین یارادیلماسی و ۱۳۲۴-جو ایلده موختار کوردوستان پلانی و ماهاباد رئسپوبلیکاسینین یارادیلماسی. سئپاراتیزم اوچون عبدالرحمان قاسملوو باشچیلیغی ایله کوردلر بولونمه ایده اللارینی اورتایا قویموشدورلار.\nپهلوی همچینین ائتنیک دیللرده قزئت، ژورنال و کیتابلارین نشرینی و یاییلماسینی قطعی شکیل‌ده قاداغان ائتدی، حتی ماغازا و تیجارت موسسه‌لرینین آدلارینین ائتنیک دیللرده قئید ائدیلمه‌سی قاداغان ائدی‌دی و بعضی ائتنیک اراضیلرده پلیس حتی ساکینلرین حرکتینی محدودلاشدیردی. .نظارت ائدیردی ائتنیک بؤلگه‌لرله موقای‌سه‌ده فارس و مرکزی بؤلگه‌لر آراسیندا بانک کرئدیتلرینین آیریلماسی و صنایعلرین قورولماسیندا آیریسئچکی‌لیک آشکار ایدی. فارس ایالتلرینین اهالی‌سینین ۸۰ فایزی شهرلشمیش، ایلام، کوردوستان، سیستان و بلوچیستان کیمی سرحد بؤلگه‌لری ایسه تخمیناً ۲۰% شهرلشمیش‌دیر.\nمرکزی و تورکدیللی ویلایتلر چیچک‌لنیر، لاکین کوردوستان و بلوجیستان محروم‌دور.\n- اساساً سووئت اتفاقینین دسته یی ایله تورک و کورد ائتنیک حرکاتلاری، اینگیلتره‌نین دسته یی ایله ایسه عرب و بلوج حرکاتلاری فورمالاشیب.\nایران جمعیتینین اؤزیینه ائتنیک اهالینین اینتئقراسییا سرعتی نیسبتا آشاغی‌دیر؛ مثلاً، کوردلر ان یوکسک همرا‌لییه و ان آز اینتئقراسییایا مالیک ان گوجلو سیاسی تشکیلاتا صاحیبدیرلر، آذربایجا‌لیلار ایسه ایران جمعیتینه خیلی درجه‌ده اینتئقراسییا ائدیبلر.\nپهلوی دؤورونده اساس ائتنیک بؤلگولر\nایراندا مودئرنیزم قاجارلار دؤورونده باشلاییب، مشروطه اینقیلابی دؤورونده و خصوصیله پهلوی حاکمیتی دؤورونده داها دا شیددتلنیب. رضا خانین دؤورونده مودئرنیزم اوچ پرینسیپ اوزرینده قورولموش‌دو: دونیوی‌لیک، صنایعنین مرکزده اینکیشافی و یادلاردان آسیلیلیق. بو پرینسیپلر ایراندا کؤکلو پارچالانمالارا سبب اولدو. رضا خانین دینی دیرلری تهدید ائد‌ن و مقدس شریعتین مقددسلیینی پوزان حرکتلرینه قارشی روحانیلر و دینی قروپ آیاغا قالخدی؛ اساساً پایتاخت و ایالت مرکزلرینده باش وئره‌ن اؤلکه‌نین صنایعلشمه‌سی اقتصادی برابرسیزلیکلره، عرقی و ائتنیک آیری-سئچکی‌لییه سبب اولموش، چوخسایلی سیاسی حرکاتلارین منبعیینه چئوریلمیش، ایران چوخسایلی ائتنیک و عرقی عصیانلارین فورمالاشماسی و میدانا چیخماسینین شاهیدی اولموش‌دور. . خاریجیلردن آسیلیلیق میللی کیملییه اینانان موختلیف طبقه‌لرین پارچالانماسینا دا سبب اولدو. داها چوخ دیندار اولان سفربر ائدیلمیش سوسیال قروپلارین طلبلری مذاکره اولونا بیلمزدی، چونکی هئچ بیر قروپ اؤز کیم‌لیگی ایله باغلی دانیشیقلارا گئتمک ایستمیر، اونا گؤره ده سیاسی حللر دالانا دیره‌ندی و بوشلوق یاراندی ۱۹\n۶. ائتنیک قروپلارین اؤلکه‌نین میللی تهلوکسیزلیینی تهدید ائتمک پوتئنسیالی\nسرحد ساکینی\nمیللتلرین جوغرافی مؤوقعیی میللی تهلوکه‌سیزلیک تنلیینی داها دا مورککبلشدیریب. موختلیف ائتنیک قروپلار و دینی آز��یقلار اؤلکه‌نین ان حسساس ایستراتژی اراضیلرینده و سرحد دیوارلاریندا مسکونلاشیبلار کی، اونلارین مانعه‌لری حدودلاردان کناردا، میللی حکومتین تأثیر و تأثیریندن کناردادیر. تأسف کی، بو ساحه‌لرین بعضیلرینین مئلی اؤلکه خاریجینه یؤنلیب و آشاغی‌داکی آسپئکتلردن تهدید ائدیجی و پاتولوژی حساب اولونور:\n۱. سرحدلردن کنار اراضیلرین بیرلشدیریلمه‌سی و علاقه‌سی باخیمیندان ایسته‌نیله‌ن خاریجی چاغیریشلار و بحرانلار آسانلیقلا سرحدلر داخیلینده یاییلاجاق؛\n۲. اراضیلر اوزرینده میللی سووئرئنلییه نظارت و عهده‌لیک گؤتورمه ایمکانلاری خئیلی آزالیر؛\n۳. ایران ایسلام رئسپوبلیکاسی حکومتی پوتئنسیال اولاراق ایررئدئنتیزم فئنومئنی ایله (سرحدین او بیری طرفینده‌کی آیریلمیش یاریسینا قوشولماق ایسته‌ین موستقیل‌لیک حرکاتی) اوزلشه‌جک.۲۰\nاوخشار ائتنیک قروپلارین قونشو اؤلکه‌لرین قونشو رایونلاریندا مسکونلاشماسی\nبو گون تورکلرین، کوردلرین، بلوجلارین و عربلرین بیر قیسمی ایراندا، بیر قیسمی ایسه دیگر اؤلکه‌لرین قونشو بؤلگه‌لرینده یاشاییر. بو ائتنیک قروپلارین ایرانین قونشولوغوندا اولماسی ایرانین مد‌نی تأثیرینه سبب اولا بیلسه ده، عکسینه، خاریجیلرین ایرانین داخیلی ایشلرینه قاریشماسینا سبب اولوب و عادتا بو اراضیلردن میللت‌چی و سئپارات‌چی فیکیرلر داخیل اولور . شیمالی ایراقین کورد بؤلگه‌لرینده داغیلمیش دئموکراتیک پارتییاسی، پاکیستانین بلوجیستانیندا جامبا کیمی تانینان ایرانین بلوجیستان میللی حرکاتی، ایراق‌دا عرب خالق حرکاتی و آذربایجان رئسپوبلیکاسیندا و تورکییه‌ده پانتورکیستلر کیمی ائتنیک و دینی موختلیف‌لیک وکورد سئپارات‌چی قروپلاری قید ائتمک اولار. ایرانین هیندیستان، گورجوستان، روسییا، لیوان، ایشغال اولونموش فیلیسطین و یاخین شرقین دیگر حیصه‌لری کیمی قونشولارینین دیوارلاریندا ائتنیک و دینی بحرانلارین آکتیو مرکزلرینین اولماسی بوتون رئگیونو فیتنه آلووونا قرق ائده و بحرانلارلا تئز بیر زاماندا اوزلشه بیلر. ۲۲\nخاریجی موداخیله\nاؤلکه‌نین ائتنیک و دینی پلورالیزمی مسئله‌سی خاریجی و دوشمن موستملکه‌چی‌لیک مقصدلری ایله علاقلندیریلدیک‌ده سون درجه واجیب و حسساس اولور و ائتنیک و دینی سئکتالارین و آزلیقلارین موختلیف‌لیگی و هئتئروژئنلیگی اونلارین ان مهم واسطه‌لریندن بیری حساب اولونور. اؤلکه‌نین معاصر تاریخینده باش وئره‌ن حادثه‌لره نظر سالساق، ائتنیک ایغتیشاشلارا خاریجی تأثیر و موداخیله‌نین ایزلرینی گؤره بیلریک.۲۳\nائتنیک بؤلونمه‌نین دینی و لینقویستیک بؤلونمه‌لرله پارالئل‌لیگی (سیخ بؤلونمه)\nموختلیف قروپلارین اوچوروملاری و موناقیشه‌لری اؤلکه‌ده ایغتیشاش و امین-آمانلیق یاراتماقلا ثابیتلیین سوییه‌سینده مهم رول اویناییر. بو بوشلوقلار و موناقیشه‌لر چارپاز و یا پارالئل، آکتیو و یا غیری-آکتیو، تک و یا چوخلو اولا بیلر. قروپلارین سایی، اونلارین پارالئل‌لیگی و پارچالانمالارین آکتیولشمه‌سی دیگر بؤلگه‌لرله و مرکزی حکومتله فرق‌لی‌لیکلره سبب اولور و نتیجه‌ده ایراندا گؤرونه بیلن غیری-ثابت‌لیک و اعتبارسیزلیق، چونکی اؤلکه‌نین اکثر ائتنیک بؤلگه‌لرینده ائتنیک منسوبیت موناقیشه‌سی گئدیر. و عرق لینقویستیک کونفلیکت و دینی فرقلرله علاقلندیریلیر، طبیعی کی، بو موناقیشه‌لر آکتیولشرسه و بوشلوقلار درینلشرسه، بو، اعتیبارسیزلیغا سبب اولار.24\n۷. ایراندا وطنداش جمعیتی و ائتنیک قروپلار (ایسلام اینقیلابیندان اول و سونرا)\nایراندا معاصر دؤولت قورولمازدان اول دؤولتی طایفالاردان آییرماق آسان دئییل‌دی، چونکی دؤولتین ایستروکتوروندا قبیله و طایفه باشچیلاری ایشتیراک ائدیردیلر، دؤولتله ایران طایفالاری بیر-بیریندن آسیلی ایدیلر. و ایندی ایران کیم‌لیگی اولان واحید بیر سیستئم میدانا گتیردی. حکومت اوردونو سفربر ائتمک، وئرگی و روسوملاری توپلاماق، سرحد تهلوکسیزلیینی تامین ائتمک اوچون ائتنیک قروپلارا گووه‌نیردی و ائتنیک قروپلار دا حکومتین و حکومتین صلاحیتلرینی بؤلوشور‌دولر.\nاونلار فایدالاندیلار و اگر ایکیسی آراسیندا تارازلیق پوزولسا، بو تارازلیق برپا اولوناجاقدی. پارس و میدییا تاریخی بیرلیینه و آری خالقینین عمومی میفینه فارسلار، تورکلر، کوردلر، لورلار و س. دیالئکت و دیالئکت فرقی ده همین عمومی پرینسیپین علامتی‌دیر. مشروطه دؤورونده بختیاری خالقینین شیعه ایرانلیلارلا ایمانی بؤلوشمک‌ده بیرلشمه‌سی و کوردلرین ایران منشأ‌لی اولدوغونو وورغولاماسی و نفت صنایع‌سینین میللیلشدیریلمه‌سی زامانی قاشقای خالقینین بیرلشمه‌سی ایرانین بو بیرلیینه ایشاره‌دیر.\nایران ایسلام اینقیلابیندان سونرا مخالیفت و سئپارات‌چی قروپلارین فعالیتی ائتنیک بؤلگه‌لرده بحرانلار یاراتدی، لاکین امام خمینین باش‌چی‌لیق ائتدیی زوراکی‌لیق محاربه‌سی زامانی ائتنیک قروپلار ایرانی مدافعه ائتمک اوچون بیر آرایا گلدی. یئنیدنقورما دؤورونده محرومیتلرین و قوروجولوق فعالیتینین آرادان قالدیریلماسینا، اقتصادی اینفراستروکتورون گئنیشلندیریلمه‌سینه سی گؤستریلدی، بوندان سونرا وطنداش جمعیتی فورمالاشدی.\nکونستیتوسییانی اؤیره‌نمکله موختلیف پرینسیپلرده وطنداش‌لیق حقوقلارینین اساسلارینی آشاغی‌داکی کیمی تاپماق اولار:\n- یئددینجی پرینسیپ‌ده سیاسی ایشلرده ایشتیراک حقوقو.\n- ایران خالقینین ائتنیک منسوبیتیندن و طایفاسیندان آسیلی اولمایاراق برابر حقوقلارا مالیک اولدوغونو، رنگیندن، عرقیندن، دیلیندن و س.دن آسیلی اولمایاراق، ایمتیاز سببی اولمایاجاقلارینی آچیق شکیل‌ده ایفاده ائد‌ن ۱۹-جو پرینسیپ‌ده برابر حقوقلاردان ایستیفاده ائتمک.\n- ۲۰-جی پرینسیپ‌ده هامینین قانون قارشیسیندا برابرلیگی.\n- ایگیرمی بئشینجی پرینسیپ‌ده هر کسین جان و مالینین توخونولمازلیغی.\n- ایگیرمی اوچونجو پرینسیپ‌ده اجتماعی تحقیقاتین قاداغان ائدیلمه‌سی.\n- ایگیرمی بئشینجی پرینسیپ‌ده هر کسین اینتئللئکتوال تهلوکه‌سیزلیک‌دن حذ آلماسی.\n- ایگیرمی دؤردونجو و ایگیرمی یئددینجی پرینسیپلرده عمومی شکیل‌ده فیکیر بیلدیرمک حقوقو.\n- پرینسیپجه هر کس اوچون پولسوز تحصیل.\n- اوتوز بیرینجی پرینسیپه اویغون اولاراق هر کسین اویغون منزیله چیخیشی.\n- اوتوز ایکینجی پرینسیپ‌ده گئنیش ایجتیماعیتین محکمه و حقوقی تأمینات‌دان ایستیفاده ائتمه‌سی.\n- وطنداش جمعیتینین و یا حکومتله خالق آراسیندا واسطه‌چی‌لیک اینستیتوتلارینین آلتلری آلتینجی و ایگیرمی آلتینجی پرینسیپلرده گؤستریلیر کی، پارتییالار و ایجماعالار، سیاسی و همکارلار اتفاقلاری، ایسلام بیرلیکلری و یا تانینمیش دینی آزلیقلار آزاددیر، بو شرطله کی، قانونو پوزماسینلار. موستقیل‌لیک، آزادلیق، میللی بیرلیک، ایسلام ایستاندارتلاری و ایسلام رئسپوبلیکاسینین تملی.\n7-جی ۱۰۰-دن ۱۱۶-جی پرینسیپلرده قئید اولونان و قرارلارین قبولو و اؤلکه ایشلرینی ایداره ائد‌ن سوتونلار حساب ائدیلن شورالار.\n- ایران خالقلارینین یئرلی دیللرینین میللی دیلله، یعنی فارس دیلی ایله یاناشی ۱۵-جی پرینسیپ‌ده تانینماسی.\n- ۱۳-جو و ۱۴-جو پرینسیپلرده غیری-موسلمان ایرانلیلارین حقوقلارینا رعایت ائدیلمه‌سینین ضروریلیگی.\n- ایگیرمی دؤردونجو پرینسیپ‌ده مطبوعات آزادلیغی فعالیتی.\n- ایگیرمی یئددینجی پرینسیپ‌ده توپلانتیلار و یوروشلر تشکیل ائتمک حقوقو. اونا گؤره ده دئمک اولار کی، میللتین عضولری و بوتون ایران وطنداشلاری، ائتنیک و دینی فرقلری نظره آلماساق، حاقی وار.۲۵\nایگیرمی ایللیک ‌ ائتنیک منسوبیت سندینه باخیش\nایران ایسلام رئسپوبلیکاسیندا ایگیرمی ایللیک باخیش سندینین حیاتا کئچیریلمه‌سی اوچون اینکیشافین طلبلریندن بیری ده میللی همرای‌لییه و اجتماعی ایشتیراکا آرخالانماق، ائتنیک، دین، آزلیق و موختلیف قروپلارین یاخینلاشماسی اوچون اویغون حل یوللاری تاپماق‌دیر. تشکیل ائدیلمیش آژیوتاژلارا قارشی ضروری ساییق‌لیق.دوشمن و اونلارین سوی-قصد و پلانلاری گرگینلیک و بحران یاراتماق مقصدی داشیییر.26\n۸. سوسیال بیرلیک و ائتنیک مئیللرین فعالیتینین قارشیسینین آلینماسی اوچون اویغون ایستراتئگییالار\n۱. بیزیم یئرینه وطنداش‌لیق آنلاییشینین تقدیماتی - او بیری - ائتنیک و...\n۲. کووپئراتیو اینستیتوتلارینین اینکیشافی و دانیشیقلارین آچیلماسی.\n۳. رئپرئسسییادان چکینمک و حاکمیتین رئپرئسسیو رولونو خیرخواهلیق و مرحمته چئویرمک.\n۴. محرومیتین گئنیشله‌نمه‌سینین قارشیسینین آلینماسی (سیاسی وظیفه‌لرده، اقتصادی دستک و س.).\n۵. قصورلو حکومت مودئلینین اینکار ائدیلمه‌سی و بوتون اؤلکه‌لره مراجعت ائدیلمه‌سی.\n۶. محرومیت و محرومیتین روحی مکانینین قورودولماسی.\n۷. یئنی نسلین تعلیم - تربییه‌سی و اوچورومو آرادان قالدیرماق اوچون عائله و مکتب کیمی اینستیتوتلارین ثمره‌لی سیاسی ایجتیماعیلشمه‌سی و ایستیقامتلندیریلمه‌سی.\n۸. اینجه صنعت و ادبیات ساحه‌سینده آلچالما و...\n۹. نئقاتیو صولحون (فردلرین گوجلو سیاسی مرکز قارشیسیندا آجیز اولماسی) اینکار ائدیلمه‌سی و عدالت‌لی سیستئمین قورولماسیندا و اینسانلارین راضیلیغینین الده ائدیلمه‌سینده و زوراکی‌لیق‌دان قاچماق‌دا موثبت صولحون یارادیلماسی .27\n۹. ایرانین سیاسی و مدهنی تهلوکه‌سیزلیگی اوچون ائتنیک و دینی آلت مدنیتلر ساحه‌سینده ان مهم تهدیدلر، ضررلر و ایمکانلار.\nایندییه قدر دئییله‌نلره اساساً، فورصت، تهلوکه و ضرر باخیمیندان بعضی سوبکولتورا نومونه‌لرینی آشاغی‌داکی جدول‌ده تقدیم ائدیریک.\nسوبکولتورانین نؤوو، سببلرین تأثیر نؤعو\nائتنیک دیل ائتنیک دیلین ایمکانی ائتنیک بیرلییه گتیریب چیخاریر - کئچمیش اثرلرین جانلانماسی - قونشو اؤلکه‌ده اوخشار ائتنیک قروپلا عینی دیل‌ده دانیشماسی - میللی مدنیتین ائتنیک دیلله ایفاده ائدیلمه‌سی تهلوکه میللی بیرلیین و فارسجانین رسمی دیلینین پارچالانماسینا سبب اولور. (تورکییه و ایران. )\nخاریجی سؤزلره موداخیله‌نین ضرری - فارس رسمی دیلینه یادلاشما حیسسی.\nیئرلی گئییم جوغرافی موحیطه و ایقلیمه اویغون موختلیف گئییملره و رنگلره صاحب اولماق ایمکانی‌دیر (عربلر، تورکمنلر، کوردلر، بلوجلار و س.) کئچمیش اثرلرین جانلانماسی - قونشو اؤلکه‌لرده اوخشار ائتنیک قروپلارلا ائتنیک اوخشارلیقلار - ائتنیک منسوبیتین تانینماسی. بیر-بیرینن قروپلار.\nتهلوکه میللی بیرلیین پارچالانماسینا سبب اولور - ایرانین میللی چادیر و کوستیوم پالتاری تانینمیر.\nفارس جمعیتینده یادلاشما حیسسینین زیانی\nیئرلی اقتصادیات ائتنیک پروبلئملری یونگوللش‌دیرمک و ائتنیک گرگینلیگی آزالتماق اوچون اقتصادی آرتیما ایمکان یارادیر - قونشو اؤلکه‌ده‌کی اوخشار ائتنیک قروپلار اوچون نومونه اولماق - میللی اقتصادیاتین و آدامباشینا آرتیمی آرتیرماق - آیریسئچکی‌لیگی آزالتماق - عدالتی یایماق .\nتهلوکه موستقیل‌لیک حیسسی دوغورور و مختاریت و موستقیل‌لیک اوچون میللت‌چی حیسسلری ایستیموللاشدیریر، مثلاً، خوزیستان عربلرینین ایالته نفت گلیرلرینین آیریلماسی ایله باغلی طلبی.\nمیللی اقتصادیاتین و یا مرکزین یئرلی اقتصادیات‌دان آسیلی اولماسی حالیندا زیان گرگینلیک یاراداراق میللی پروبلئملر یارادا بیلر.\nموختلیف دینلر و مذهبلر، دینی و دینی آزلیقلارین مؤوجودلوغو ایمکانلاری و حکومتین اونلارا صولح یولو ایله یاناشماسی دیگر اؤلکه‌لر اوچون نومونه اولور - اونلارین اجتماعی توپلانتیلاریندا دینی و دینی آزلیقلارین نماینده‌لری اولا بیلر.\nتهدید خاریجی تأثیره و آزلیقلارا مالییه دستیینه سبب اولور\n- آزلیقلارین حاکمیت‌ده ایشه گؤتورولمه‌مه‌سی - مرکزه اینسان حاقلارینین اینکویزیسییا و خاریجی موداخیله کیمی اتهام ائدیلمه‌سی.\nدینی و دینی ایکیلیین تراوماسی - یادلارین تحریک ائدیلمه‌سی - ائمپاتییانین اولماماسی - مراسیملر و حادثه‌لرده‌کی فرق.\nعلم و بیلیک\nفورصتی درک ائتمک ایسه خالقین اؤزونودرکینه و اویانماسینا و ائلیتانین یئتیشمه‌سینه - ائلیتانین الینده اولان خالقین ایشلرینی ایداره ائتمه‌یه و گئری‌لیگی آرادان قالدیرماغا گتیریب چیخاریر.\nائلیتانین مؤوجودلوغونا تهلوکه و حاکمیت‌ده ایشتیراک طلب و طلبلرینین عمومی شکیل‌ده بیلینمه‌سی - میللی و مرکزی حاکمیتین صلاحیتینده اولمایان گئری‌ده قالمیش طلبلر - تاریخی طلبلر.\nمیللی بیرلییه ضد ییغینجاق و یوروشلر تشکیل ائتمیین، ماتئریال حاضرلاییب نشر ائتمیین ضرری.\nائتنیک نیکاح، دینی و لینقویستیک ائتنیک قروپلارین قاریشماماسی ایمکانی - ائتنیک حیسسلرین بوشالدیلماسی.\nتهدید، ائتنیک قروپلار اهالی محدودیتلری ایله باغلی اولمادیغی اوچون اونلارین اهالی‌سینین چوخالماسی ویلایتین ائتنیک ایستروکتورونو دییشه‌جک. یانلیش عادت-عنعنه‌لرین داوام ائتدیریلمه‌سینین ضرری - اؤلکه‌یه پروبلئملر یاراتماق.","num_words":5071,"character_repetition_ratio":0.046,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.187,"stopwords_ratio":0.002,"flagged_words_ratio":0.001,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":235864.0,"cluster_detection":-1}
+{"text":"اگر دئسم منیم دیلیم «قولام دایی» سؤزویله آچیلیب- سیزی آللاه اینانین! اینانین، چونکو من اؤزومو تانییاندان بری هر سؤزدن چوخ «قولام دایی» سؤزون ائشیتمیشم. آنام منی اوخشایان زامان، منه آجییان واخلار، هر یئرده, هر زاماندا «قولام دایی» سؤزو حیی و حاضیرایدی:\n– گؤز ده‌یمه‌سین بالاما! بوی – بوخونو عینی «قولام دایی»سی‌دی!\n– قاش گؤزه باخ سنی آللاه! اویانا چکیل دئمه‌ییب ها، لاپ «قولام»ین اؤزودور!\n– جانی ساغ اولموش بو دا «قولام دایی»سی کیمی عیناددیر!\n– ماشاللاه مئهربان‌دیر، «قولام دایی»سینا چکیب!\n-…\n-…\nبئله – بئله سؤزلرله «قولام دایی» همیشه دیلیمین ازبری، قولاغیمین قوناغی اولوبدور. چوخ اوزون زامان او منیم ذهنیمین ان گئنیش حیصه‌سینی یئیه‌لیکله‌میشدی. من اونا گووه‌نردیم؛ اونون قانادیلا اوچاردیم. او هر هانسی زامان بیزه گلنده، کامیونون سسیله آنامین سسی بیرگه ائشیدیلردی: “قاداسی اوره‌گیمه، گلدی «قولام دایی»‌ون! ” او بو جومله‌نی ائله بیر لحن ایله ادا ائدردی کی آدام اونا موشتلوق وئرمه‌نی اؤزونه تکلیف ساناردی.\n«قولام دایی» ماشینی دربندین آغیزیندا ساخلاردی؛ ایپک دسمال بوینوندا ماشیندان یئنردی؛ دؤره بورکون گؤتوروب یانقیلیجی باشینا قویاردی؛ سونرا بیر ایکی دانا قوهون قارپیز، یوخسا بیر پاکات تنققولات قولتوغوندا یایخانا – یایخانا ائوه ساری یئرییردی. آنام ایسه بیر الینده حوله، او یبری الینده آفتابا، قویونون باشیندا دایانیب گؤزون قاپییا زیللردی. «قولام دایی» ال- اوزون یویوب، اوتاغا کئچردی. در حال سماور دزگاهی قورولاردی؛ بیر تاییندا آنام، او بیری تاییندا قولام داییم ایله‌شردی؛ آنام چای سوزردی؛ قولام داییم ایچردی. «قولام دایی» مطلق چاییا یوخ دئمزدی؛ آنام ایسه آغاداداشینا چای سوزمه‌دن هئچ زامان یورولمازدی؛ بو آرادا زاواللی سماورین پیققیلتیسی آخیر- آخیردا یورقونلوغدان زاریلتییا چئوریلردی.\n«قولام دایی»نین رح به رح ماجرالاری وار. اونون توپراغا تاپشیریلماسیندان ایللرجه گئچمیشسه ده، بو ماجرالار هله‌ده منیم ذهنیمین یوخاری باشیندا ایلشیب‌لر. نئجه اولار سیز ده منیم ذهنیمه قوناق گله‌سینیز؛ بیرلیکده اونلارین بیر نئچه‌سی‌نین تاماشاسینا ایله‌شک؛ اولارمی؟\n***\n(۱): «قولام دایی»نین جیدیرا چیخماسی\nبیزیم بالاجا شهریمیزین ایلکین شوفری “هنریک” آدلی بیر ائرمنی ایمش؛ ایکینجیسی ایسه منیم قولام داییم ایدی. قالمیش شوفرلرین هامیسی بونلارین شاییردی اولمودوشلار. البته منیم قولام داییم، گؤز دیمه‌سین، همیشه سواره ایدی؛ چونکو او ماشیندان یئنجک، آتینی یهرلردی. اونون آتی کؤهلن بیر آت ایدی. «قولام دایی» اونو وول – وول آدیلا چاغیراردی.\nبیر عنعنه اولاراق، ایلین آخیر چرشنبه‌سی جاماعات چای باشینا گئدیب قاییداندان سونرا آتلی‌لار شهره یاخین بیر دوزده یاریشا چیخاردیلار. طبیعی کی «قولام دایی» اؤز وول-وول ایلا بو یاریشین اؤن سیراسیندا گئدنلردن اولاردی. او ایل ده هر ایل کی کیمی «قولام دایی» سحر ائرکن وول-وولو آرپا یونجایا توتوب، بئل – بوخونون قاشوولادی، یال – قویروغون اوخشاییب ائودن چیخارتدی. من اوندا اون ایکی-اون اوچ یاشیندایدیم؛ او آت ایلا، من ایسه قاچا- قاچا اونون آردینجا اؤزومو یاریش مئیدانینا یئتیردیم.\nییرمی نئچه آتلی سیرا دایانمیشدیلار. «قولام دایی»ایسه دری پاپاغی باشدا، ایپک دسمال بوغازیندا، شال قورشاق بئلینه ساریلمیش حالدا، اوجا بویوایلا کؤکسون قاباردیب دیم-دیک آتا اوتوروب نسه اوفوقده بیر شئیی آختاریرمیش کیمی، گؤزلرین دوم – دوز قاباغا دیکمیشدی. آنجاق سیرا تکمیللشدی؛ آدلیم آت دلالی پاشاخان‌ین توفنگینین سسلنمه‌سیله آتلار یئرلریندن سیچراییب، قیساجیق زاماندا توز- تورپاغا قاریشیب گؤزلردن ایتدیلر.\nلحظه‌لر آغیر- آغیر اؤتوشوردو. منیم اوره‌گیم سینه قفسینده چیرپینیردی. هله آتلاردان خبر یوخ ایدی. اوفوقده سئیرک دوماندان باشقا بیر ش��ی گؤرونموردو. بیردن بیره اوزاقدان سرعتله یاخینلاشان توز- توزاناق توپاسی گؤزه چارپدی. هیجان، ییغیناقدان قایناییب داشلاندی. های – کوی چؤل – باییری بورودو. بیر ایکی آتلی جیزیغا چاتیب، سوووشدولار. اوچونجوسو، دؤردونجوسو؛ آمما «قولام دایی»دان خبر چیخمادی. توز- تورپاغین قاتیلیغیندان یئتیشن آتلی‌لارین تانینماسی چتینه چیخمیشدی. آتلی‌لار آتدان دوشوب، آتلارینی دولاندیریردیلار. هله ده من قولام داییمی آختاریردیم. بیردن پاشاخانین سسی اوجالدی:\n– اده قولام، آتی دولاندیر! چرلر هآا..، دولاندیر اونو!\nپاشاخان سؤزونو ایکی – اوچ دؤنه تکرار ائله‌دی. هاچاندان – هاچانا «قولام دایی» دیله گلدی:\n– جهنمه چرلر، گورا چرلر.\n«قولام دایی»‌نین بوغوناق سسینه طرف یونلدیم. آتین جیلووندان توتوب دایانمیشدی. توز- تورپاغا بویانمیش صیفتیندن دوغوردان زه‌هر دامیردی. قورخومدان دال – دالی چکیلیب، یاواشجا سوزولوب، ائوه ساری یوللاندیم.\nاوچ گون «قولام دایی»‌نین ائوینین هنده‌ورینه دولانمادیم؛ دؤردونجو گون “فهی” زن‌دایی بیزه گلدی. بللی اولدو کی همان گون «قولام دایی» وول-وولو یالدان قویروغا ازیب؛ سونرا اونو سالیب طؤلویه؛ قاپیسینادا بیر یئکه‌جه قیفیل وروب، باغلاییب. دیلسیز- آغیزسیز حئیوانی تکجه آرپا یونجایا یوخ، حتتا سویا سامانا دا حسرت قویوبدور. آتین کیشنرتیسیندن قاپ-باجا دیله گلیب. «قولام دایی»نین اؤزوده یورغان-دؤشه‌یه دوشوب، او گوندن ایشه گئتمه‌ییبدیر.\nتکی منیم آتام- آنام دئییل، قوهوم- قونشودان دا کیمیسی قورخوسوندان ایشه قاریشمیردی. بیر ایکی گون ده سوووشدو، سؤز یاییلدی، نهایت آتین لاپ دیلدن دوشن زامانی پاشاخان بیر نئچه آق ساققال ایله برابر «قولام دایی»نین یاتاغین دؤرله‌دیلر. هره بیر بند دئدی؛ آنجاق پاشاخان سؤزو آلدی:\n– قولام، اشی سن ده بیر دانیش آخی، دی دئ گؤرک بو دیلسیز حئیوانین باشینا هانسی داشی سالمالییق؟\nقوناق‌لار دانیشیغا باشلایان لحظه‌دن باشین یئره دیکن «قولام دایی» نهایت باشینی قالدیریب، تکی بیر جومله دئدی:\n– پاشاخان سن فقط بیر ایش گؤره‌جکسن؛ بو قورومساغین بئینینه بیرجه‌دنه گولله بوشالداجاغسان؛ والسلام!\nپاشاخان سؤزو آلیر؛ درحال، دوروب دوشونمه‌دن دئیییر:\n– آی سنون او دیلیوه قوربان قولام، واالله سؤزون لاپ جؤهرین دئدین؛ دوغرودانکی بو بئقئیرتین قانی حلال‌دیر!\nسونرا باشین قاپییا ساری اوزادیب، سسله‌ییر:\n– فهیمه باجی گتیر، گتیر او آچاری! من اؤزوم بیللم اونون باشینا نه اویون گتیرمه‌لییم.\nبیر ایکی هفته‌دن سونرا پاشاخان آتین پولونو قاپییا گتیریر. فهی زن‌دایی‌یا وئریر. پول ایکی آی تاخچادا قالیر. «قولام دایی» هر گون فهی زن‌دایی‌نین آغیزینی گودور کی پولا گؤره اونا بیر سؤز دئیه بلکه، آمما فهی زن‌دایی قورخوسوندان لا کلام دانیشماییر. نهایت «قولام دایی» تاخچاداکی پولون قاش گؤز آتماسینا دؤزه بیلمه‌ییب گونلرین بیر گونو سسسیز- سمیرسیز ال آتیر پولو گؤتوروب جیبینه قویور… “سون”","num_words":1422,"character_repetition_ratio":0.055,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.227,"stopwords_ratio":0.007,"flagged_words_ratio":0.001,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":125364.8,"cluster_detection":-1}
+{"text":"درآمد : سلسله خلجی به هندی: सलतनत ख़िलजी ) یک سلسله پادشاهی ترک - افغان مسلمان بود که به پایتختی دهلی بر بخش وسیعی از شمال و غرب شبه قاره هند نزدیک به سه دهه، بین سال های ۱۲۹۰ تا ۱۳۲۰، حکومت می کرد. این دودمان توسط سلطان جلال الدین فیروز خلجی تأسیس شد و دومین دودمان سلطنت دهلی به شمار می رود. شورش خلج ها و به قدرت رسیدن آنها در هندوستان، نشان دهنده انتقال قدرت از ترکان به افغان ها بود. سلسله خلجی بخاطر فتوحاتش در جنوب هند و دفع حملات پی درپی مغول به هند مشهور شده است.\n• اسلام سنی ( رسمی )\n• هندوئیسم\nمنابع درباره عصر حکومت دودمان خلجی در هندوستان پراکنده و اغلب مطالب آنان با یکدیگر اختلاف دارد. منبعی معاصر با حکومت آنان بدست نیامده است. تنها نوشته هایی که معاصر با دودمان خلجی درباره آنان نوشته شده است عبارتند از فصلی کوتاه در تاریخ وصاف که به وقایع سقوط دودمان ممالیک دهلی و سلطنت جلال الدین خلجی و قتل او و آغاز سلطنت علاءالدین می پردازد، مثنوی نیمه داستانی نه سپهر از امیر خسرو دهلوی که به درخواست مبارک شاه نوشته شده است. اما این منابع محدود نمی تواند اطلاعات چندان موثقی بدهد. بین ۳۰ تا ۱۱۵ سال پس از سقوط دودمان خلجی، سه کتاب تاریخی مهم نوشته شده اند که اطلاعات نسبتاً کاملی از دودمان خلجی در اختیار ما می گذارد.\nاولین منبع فتوح السلاطین اثر عبدالملک عصامی است که به نظم و به سبک شاهنامه فردوسی سروده شده است. این متن حماسی در سال ۱۳۴۹، ۲۹ سال پس از قتل مبارک شاه، سروده شده است و حاوی مطالب مهمی درباره دودمان خلجی است. دومین و مهم ترین منبع، کتاب تاریخ فیروزشاهی ضیاءالدین برنی است که در سال ۱۳۵۷، ۳۷ سال پس از قتل مبارک شاه، در تاریخ سلاطین هند نوشته شده است و گویا بر مبنای اسناد اداری و دیوانی سلطنت خلجی و خاطرات شفاهی درباریان آن زمان نگارش شده است. در متون پژوهشی تاریخی درباره دودمان خلجی، بیشترین ارجاعات به کتاب تاریخ فیروزشاهی می شود. سومین منبع، کتاب تاریخ مبارک شاهی اثر یحیی بن احمد سرهندی هست که در سال ۱۴۳۴، ۱۱۵ سال پس از قتل مبارکشاه، است. سرهندی این کتاب را در عصر سلاطین سادات هند، در تاریخ حاکمان مسلمان هندوستان، نوشته است و توانست با استفاده از اسنادی که در دسترسش بود کتاب خود را نگاشته و اطلاعات مفیدی درباره دودمان خلجی و اقدامات شاهان آن بدهد.\nخالاجلار اسکی تورک سویلاریندان بیری‌دیر. ۹-جو و ۱۰-جو یوزیل‌لیک‌ده یاشامیش عرب سییاهلارینین اثرلرینده خالاجلارین آدینا راست گلمک مومکوندور. ان آزی ۲۰۰۰ – ۲۵۰۰ ایللیک تاریخه مالیک اولمالارینا باخمایاراق، خالاجلارین تاریخی و تاریخ‌ده‌کی رولو کیفایت قدر آراشدیریلمامیشدیر. یالنیز ۲۰-جی یوزیل‌لیک‌دن باشلایاراق آوروپالی، ایران‌لی و داها سونرا تورکییه‌لی تورکولوقلار طرفیندن آراشدیرمایا جلب ائدیلمیشدیر. تورکییه‌ده فاروک سومرین، فوات کؤپرولونون خالاجلارلا باغلی آراشدیرمالاری وار. ایراندا ایسه خالاج تورکلری ایله باغلی ایکی کیتاب نشر اولونوب. بونلار علی عسگر جئمراسینین «هالاج-ها یادئگاری تورک-هایی باستان» (اسکی تورکلرین یادیگاری خالاجلار) و عبدالله واشگانینین «هالاج-ها دئر آینئیی-تاریخ» (خالاجلار تاریخین آیناسیندا) کیتابلاری‌دیر. بونلاردان علاوه آیری-آیری کیتابلاردا خالاجلار حاقیندا قیسمه‌ن ده اولسا بحث ائدیلمیش، اینتئرنئت سایتلاریندا و درگیلرده اونلارین حاقیندا بیر نئچه مقاله یاییملانمیشدیر. آذربایجاندا ایسه ایندییه قدر بو بوی حاقیندا هرترف‌لی آراشدیرما آپاریلمامیشدیر. خالاجلارین تاریخی ایله آز-چوخ تانیش اولدوق‌دا بللی اولور کی، اونلار تاریخ‌ده یئترینجه اونلو سویلاردان بیری اولموش، بیر نئچه دؤولتین یؤنتیلمه‌سینده فعال رول اوینامیش، بعضی حاللاردا ایسه بوتؤو بیر رئگیوندا اجتماعی-سیاسی دوشونجه‌یه یؤن وئره‌ن توپلوملاردان اولموشلار. تاریخ‌ده خالاج بویونا منسوب اولان کیفایت قدر اونلو اینسانلار وار. اونلارین حاقیندا آراشدیرمانین سونوندا آیریجا سؤز آچاجاغیق.\nخالاج آدینین آنلامی\nمحمود کاشغارلینین «دیوانی الغات الترک» اثرینده آدی شکیله‌ن تورک بویلاریندان بیری ده خالاج تورکلری‌دیر. بورادا خالاج سؤزونون منشیی حاقیندا بئله یازیلیر: «...ایگیرمی ایکیلر اونلارا قال آج دئییرلر، «آج قال» دئمک‌دیر. سونرادان اونلارا خالاج دئییلمیشدیر». خالاج آدینین آنلامی حاقیندا دانیشان اکثر آراشدیرماچیلار خالاج سؤزونو «قال آج» سؤزو ایله علاقه‌له‌ندیریرلر. لاکین بو واریانتین دوغرو اولدوغونو دوشونموروک. ائرکه‌ن اورتا یوزیل‌لیکلرده، اؤزل‌لیکله بیزانس قایناقلاریندا خالاج بویونون آدی «خولاس» شکلینده ده یازیلیب. فیکریمیزجه، خالاج سؤزونون ایلکین واریانتی محض «خولاس»، یاخود دا «کولاس» اولوب. آس و یا آز سؤزو ان اسکی تورک سویلاریندان بیرینین آدی‌دیر. تورکلرین یاشادیغی اراضیلرده بیر چوخ توپونیملرده سیخ-سیخ «آس»این ایزلرینه راست‌لانیریق. اورخون-یئنی‌سئی عابده‌لرینده ده «آز بودون» ایفاده‌سی وار. چوخ بؤیوک احتیماللا خالاجلار اسکی آزلاردان (آس – آز – اوز) بیر قول اولاراق آیریلدیقلاری اوچون ایلک آدلاری خولاس و یا کولاس اولوب. سونرالار یوز ایللر عرضینده فورما دییشدیره‌رک خالاج و یا کالاج شکلینی آلیب.\nخالاجلارین کؤکه‌نی\nخالاجلار بیزیم ائرانین اوللرینده قازاخستانین گونئی اراضیلرینده سیر-دریا و آمودریا چایلاری آراسیندا، ائل‌جه ده خوراسانین قوزئی اراضیلرینده یاشامیشلار. لاکین بورایا نه زامان یئرلشدیکلری و یاخود داها اول هارادا یاشامالاری باره‌ده هله کی دقیق بیلگی یوخ‌دور. خالاجلار ۵-جی یوزیللیین اوللرینه قدر آیری-آیری تورک دؤولتلرینین ترکیبینده اؤز وارلیقلارینی قورویوب-ساخلامیشلار. عینی زاماندا دؤیوش‌چو تورک توپلوملاریندان بیری کیمی شؤهرت قازانمیشلار. ائرکه‌ن اورتا یوزیل‌لیکلردن باشلایاراق، خوراسانین قوزئییندن ایچریلرینه دوغرو یئرلشمه‌یه باشلادیلار. تورکییه‌لی پروفسور آحمئد تاشاغیل «ایسلام اؤنجه‌سی دونمده اورتا آسییادا یاشایان تورک بویلاری» آدلی مونوقرافییاسیندا یازیر: «خوراساندان گونئیه دوغرو ایر‌لیله‌ین خالاجلار سیستانا گله‌رک اورادا یورد سالدیلار». سیستانا کؤچ ائد‌نلر سؤزسوز کی، خالاجلارین بیر قیسمی ایدی. آراشدیرماچی بیلال حاتمی ۲۰۱۳-جو ایلده آنکارادا نشر ائدیله‌ن بیر مونوقرافییاسیندا اورتا یوزیل‌لیکلرین یازی‌لی قایناقلارینا ایستیناد ائد‌رک خالاجلار حاقیندا بونلاری دئییر:\n«بؤیوک احتیماللا خالاجلار ایسلام‌دان اؤنجه حکومت قورموشلار. ندن کی، سمرقندین ۶ کیلومئترلیینده تاپیلان پئنجیک شهرینین قالینتیلاریندا اوزه چیخان پوللار اوزرینده سوغ‌دی دیلینده «خالاج اوردو»، یعنی خالاج باشکندی یازیلیب. بو پوللارا و کاسان قالاسیندا تاپیلان یازیلارا دایاناراق دئمک اولار، او دؤنه‌م خالاج سویوندان ایکی قادین و اوچ کیشی حؤکم سورموش و اؤز آدلارینا پول دا بوراخمیشلار». گؤروندویو کیمی هله ایسلام‌دان اؤنجه خالاجلار اورتا آسییا اراضیلرینده و خوراسان اطرافیندا اونلو تورک سویلاریندان بیری اولموشدور.\nخالاجلارین داها فعال شکیل‌ده اورتایا چیخماسی ایسه آغ هون دؤولتینین یارانماسی ایله باغلی‌دیر. ۴۰۸-جی ایلده (بعضی قایناقلاردا ۴۲۰-جی ایل یازیلیر) خزرین دوغو ساحلیندن هیندیستانین قوزئی حیسه‌سینه دوغرو اوزانان اراضیلرده قودرت‌لی آغ هون دؤولتی قورول‌دو. بو دؤولتین اساس قوروجولاری اولان بیر نئچه تورک بویوندان بیری محض خالاجلار ایدی. خالاجلار همین دونمدن باشلایاراق، ایندیکی افقانیستان و هیندیستان اراضیلرینده گوج‌لو مؤقع قازانمیشدیلار. بو اراضیلره یئرلشمه‌لری ایسه ان آزی آغ هون دؤولتینین قورولماسیندان یوز ایللر اوله عاییددیر. تصادفی دئییل کی، ۱۳-جو یوزیللیین اوللرینده هیندیستان اراضی‌سینده میدانا چیخان دهلی تورک سلطان‌لیغینی سونرالار ۳۰ ایلده‌ن آرتیق خالاج تورکلری ایداره ائتمیشدی. بو گون ده بو اراضیلرده ۱۰ مینلرله خالاج تورکو یاشاماق‌دادیر. سونرالار قاراقویون‌لو دؤولتینده و صفوی حاکمیتی دؤنه‌مینده ده خالاجلار اونملی مؤقعیه صاحب اولان تورک بویلاریندان بیری اولدولار. اورتا یوزیل‌لیکلرده خالاجلارین یئرلشمه آرئالی اورتا آسییادان قافقازا، هیندیستاندان کیریما قدر گئنیشله‌ندی. حاضردا بو اراضیلرده عمومی‌لیک‌ده یوز مینلرله خالاج تورکو یاشاماق‌دادیر. لاکین تأسفلر اولسون کی، سون یوز ایللرده اساساً هیندیستاندا و افقانیستاندا، قیسما ایسه ایراندا اولماقلا اون مینلرله خالاج آسسیمیلیاسییایا اوغرادی، دیللرینی ایتیردی.\nهیندیستان خالاجلاری\n«هیندیستان بیر آنادیر. اونون ایکی اؤولادی وار.\nبونلارین بیری تورکلر، دیگری ایسه هیندلیلردیر».\nماهاتما قاندی هیندیستان آزادلیق حرکاتینین لیدئری\nتورکلر هیندیستاندا بیزیم ائرانین ایلک یوزیل‌لیکلرینده مسکونلاشمیشدیلار. سونرالار مین ایله یاخین هیندیستانی تورکلر ایداره ائتمیشدی. بو آنلام‌دا ماهاتما قاندی تورکلر و هیندلر حاقیندا سؤیلدیی دئییم‌ده چوخ حق‌لیدیر.\nهیندیستاندا مسکونلاناشان ایلک تورک بویلاریندان بیری ده خالاج تورکلری‌دیر. تأسفله قئید ائدیلمه‌لی‌دیر کی، تورکلرین هیندیستان تاریخینده‌کی یئری و رولو هله یئترینجه آراشدیریلماییب. بو سبب‌دن بورادا یاشایان تورکلرین، ائل‌جه ده خالاجلارین فعالیتی، عادت-عنعنه‌لری و سایلاری باره‌ده دقیق بیلگی یوخ‌دور.\nخالاجلار هیندیستان تاریخینده سیلینمز ایزلر بوراخیبلار. دهلی سولتانلیغینین قورولماسیندا و یؤنتیلمه‌سینده فعال رول اوینادیقلاری کیمی بو اؤلکه‌ده مؤوجود اولان مادی-مدنیت عابده‌لرینده ده خالاجلارین زحمتی وار. هیندیستاندا ۳۰۰ ایلده‌ن آرتیق حؤکم سوره‌ن دهلی سولتانلیغینین باش‌چیلاریندان ۳ نفری خالاج اولموشدو. یازینین سونوندا اونلارین هر بیری حاقیندا دانیشاجاغیق.\nدهلی سلطان‌لیغینا خالاجلارین رهبرلیک ائتدیی دونمده بیر سیرا مئمارلیق نومونه‌لری اینشا ائدیلمیشدی، یئنی یاشاییش یئرلری سالینمیشدی. خالاج تورکلریندن اولان فیروزون دؤنه‌مینده ایسه فیروزآباد شهری سالینمیشدی. هیندیستانداکی مشهور «قوه الاسلام» مسجیدینده اعلا الدین توربه‌سی وار. اعلا الدین ایسه اونلو خالاج تورکلریندن بیری‌دیر.\nبعضی قایناقلارا گؤره هیندیستاندا یاشایان تورکلرین عمومی سایی ۱۰۰ میلیوندان آرتیق‌دیر. خالاجلار بو اراضیلره ایلک یئرلشه‌ن و اوسته‌لیک هیندیستان تاریخینده اونملی یئر توتان تورک سویلاریندان بیری‌دیر. بورادا خالاج تورکلرینین سایینین ۱۰۰ میندن آرتیق اولدوغونو احتیمال ائتمک اولار.\nایران خالاجلاری\nایراندا خالاج آدلی ۴۰-دان آرتیق اراضی، کند، داغ و سایر یئرلر وار. عبدالله واشقانینین «تاریخ آیناسیندا خالاجلار» کیتابیندا یازدیغینا گؤره ایراندا خالاج تورکلرینین یاشادیغی ۴۷ کند وار.\nعلی عسگر گئمراسی «اسکی تورکلرین یادیگاری خالاجلار» کیتابیندا ایراندا تهرانلا قم آراسیندا یئرلشن خالاجیستان آدلانان اراضی‌دن بحث ائدیر. اونون یازدیغینا گؤره ایراندا ۵۴ کندده خالاج تورکجه‌سینده دانیشیلیر. گمراسینین یازدیغینا گؤره ایراندا یاشایان خالاجلار ۱۳-جو یوزیل‌لیک‌ده مونقول هوجوملاری زامانی سورییایا، لیوانا و فیلیسطینه کؤچ ائدیر. تخمیناً، یوز ایل سونرا امیر تئیمور دؤنه‌مینده یئنی‌دن تاریخی تورپاقلارینا – ایرانا گئری دؤنورلر. آراشدیرماچی علی عسگر گئمراسی بو حاق‌دا بئله یازیر:\n«خالاج بویونون آغساققاللاری امیر تئیمورون قبولونا گئتمیش و اونلاری ایرانا اؤز تورپاقلارینا گئری قایتارماسینی خواهیش ائتمیشلر. امیر تئیمور اونلارین خاهیشینی قبول ائتمیش و خالاجلارین ایرانا دؤنوشونو تامین ائتمیشدی».\nایراندا خالاجلار بیر چوخ بؤلگه‌لرده یاشاییرلار. بعضی قایناقلارا گؤره ایراندا خالاجلارین یاشادیغی کندلرین سایی ۶۰-دان چوخ‌دور. اونلارین ان چوخ مسکونلاشدیقلاری بؤلگه ایسه ایرانین مرکزی – تئهراندان قوما قدر اولان اراضیلردیر.\nایراندا آیری-آیری سویلارین سیاهییا آلینماسی آپاریلمادیغی اوچون (یاخود دا آپاریلیب، آنجاق گیزلی ساخلاندیغی اوچون) بورادا خالاجلارین سایی حاقیندا دقیق بیلگی یوخ‌دور. بو رقه‌م ۴۰ مینله ۷۰ مین آراسیندا دییشیر. لاکین ایراندا خالاجلارین سایینین بوندان ان آزی ۳ دفعه چوخ – ۱۵۰-۲۰۰ مین جیواریندا اولدوغونو دوشونوروک. ندن کی، ایران حاکمیتی هر زامان بو اراضیلرده یاشایان تورکلرین سایینی مومکون قدر گیزلتمه‌یه و رقه‌ملری کیچیلتمه‌یه چالیشیر. آیریجا، اهالی‌سی ۱ میلیوندان چوخ اولان قم شهرینین محله‌لریندن بیری بوتونلوکله خالاج تورکلریندن عبارت‌دیر. اوسته‌لیک، بعضی آراشدیرماچیلارین یازدیغینا گؤره تکجه تهراندا ۲۰ مینه یاخین خالاج وار.\nافقانیستان خالاجلاری\nحاضردا افقانیستانین ۳۳ میلیون اهالی‌سی وار. اؤلکه اهالی‌سینین ۱۵ میلیونو تورک منشأ‌لی‌دیر. لاکین تورک اهالینین بؤیوک حیصه‌سی آسسیمیلیاسییایا اوغراییب، آنا دیللرینی اونوتموشلار. بورادا آسسیمیلیاسییایا معروض قالان تورک سویلاریندان بیری ده خالاجلاردیر.\nامین‌لیکله دئمک اولار کی، افقانیستان ان اسکی تورک یوردلاریندان بیری‌دیر. بو اؤلکه‌نی میلاددان ۱۵۰ ایل اول‌دن باشلایاراق، سون یوز ایله قدر فاصیله‌لرله تورکلر ایداره ائتمیشدیر. میلاددان اؤنجه ۱۲۵-جی ایلده‌ن میلادین ۴۰-جی ایلینه قدر ساکا تورکلری، میلادین ۴۰-جی ایلیندن ۵-جی یوزیل‌لییه قدر کوشانلار، ۵-جی - ۶-جی یوزیل‌لیک‌ده آغ هونلار افقانیستاندا حاکمیت سورموشلر. سونراکی دؤورلرده افقانیستان یوز ایللر بویو قزنه‌لی تورکلرینین، سلجوکلارین، امیر تئیمور نسلیندن اولانلارین، صفویلرین، آفشارلارین �� دیگر تورک دؤولتلرینین ترکیبینده اولموشدور.\nدئمه‌لی، تورکلر هله میلاددان یوز ایللر اؤنجه افقانیستان اراضیلرینده مسکونلاشماغا باشلامیشلار. خالاجلار ساکالاردان سونرا افقانیستان اراضیلرینه یئرلشه‌ن ایلک تورک بویلاریندان بیری‌دیر. لاکین خوراسانین بیر حیسه‌سینین افقانیستان سرحدلرینین داخیلینده یئرلشدیینی نظره آلساق، سؤیله‌مک اولار کی، میلاددان یوز ایللر دئییل، بلکه ده مین ایللر اؤنجه ده بو تورپاقلاردا تورکلر یاشاییب. ندن کی، خوراسانین ان اسکی تورک یوردلاریندان بیری اولدوغو دانیلمازدیر.\nگؤرونه‌ن بودور کی، ائرکه‌ن اورتا یوزیل‌لیکلرده خالاج تورکلری افقانیستان اراضی‌سینده ساییلیب-سئچیله‌ن تورک بویلاریندان بیری اولموشدور. سؤزسوز کی، اونلار افقانیستان اراضی‌سینده حؤکم سورموش تورک دؤولتلرینین اوردوسوندا و یؤنتیمینده رول آلمیشلار. آغ هون دؤولتینین قورولماسیندان سونرا خالاجلار افقانیستاندا داها اونملی مؤقعیه صاحب اولموشدولار. همین دونمده افقانیستان دا آغ هون دؤولتینین ترکیبینه داخیل ایدی. بو دؤولتی قوران اساس تورک بویلاریندان بیری ایسه خالاج تورکلری ایدی. دئمه‌لی، خالاجلار اوزون ایللر افقانیستانی ایداره ائد‌ن بویلاردان بیری اولوب.\nتأسف کی، افقانیستان تاریخینده ده تورکلرین یئری و رولو گئنیش شکیل‌ده آراشدیریلمامیشدیر. بو سبب‌دن خالاج تورکلرینین ده افقانیستان تاریخینده اوینادیغی رول و بو اؤلکه‌نین تاریخینده اؤزونمخصوص یئر توتموش اونلو خالاجلار حاقیندا بیلگیلر یوخ حدینده‌دیر. افقانیستان خالاجلارینین کئچدیی تاریخی یول و اونلارین بو گونکی دورومو آیریجا اؤیرنیلمه‌لی‌دیر.\nآذربایجاندا خالاجلار\nتورکییه‌ده نشر اولونان ایسلام ائنسیکلوپئ‌دییاسیندا خالاجلارین «آذربایجان و آنادولو اراضیلرینه مغول هوجوملاری زامانی گلدیی تخمین ائدیلیر» –جمله‌سی یئر آلیر. مؤلفلر فیکیرلرینی اساسلاندیرماق اوچون «حتی کیریم‌دا خالاج آدلی کندلر وار» – فیکرینی علاوه ائدیر.\nلاکین آراشدیرمالار و اورتادا اولان فاکتلار گؤستریر کی، خالاجلار آذربایجان اراضیلرینه مین ایللر اؤنجه کؤچ ائتمیشلر. مونقول هوجوملاری زامانی خالاجلارین گلیشی ایسه اونلارین آذربایجان اراضیلرینه ۲-جی کؤچو ایدی. ناخچیوان اراضی‌سینده خالاج آدلی یاشاییش ماسسیوینده آرخئولوژی قازینتیلار زامانی الده ائدیله‌ن مادی-مدنیت نومونه‌لری بیزیم ائرادان خئی‌لی اول خالاجلارین بو اراضیلرده یاشاماسینی بل‌لی ائدیر. ندن کی، آرخئولوق عالیملریمیز بو اراضیلردن تاپیلان اؤرنکلرین میلاددان اؤنجه‌یه عایید اولدوغو قناتینددیرلر. تاریخ‌چی عالیم ولی باخشلیئو یازیر:\n«خالاج یاشاییش یئری شرور رایونونون عینی آدلی کندی یاخینلیغیندا، آرپاچایین ساغ ساحلینده یئرلشیر. یاشاییش یئری، بورادا آچیلان مرمر داش کارخاناسیندا گئدن ایشلر زامانی داغیدیلمیشدیر. اونون سالامات قالمیش حیصه‌سینین ساحه‌سی ۰،۵ هئکتاردیر. عابده‌دن توپ‌لانان یئراوستو ماتئریاللار بوز و چهرایی رنگ‌لی گیل قاب پارچالاریندان، امک آلتلریندن عبارت‌دیر».\nآشاغی‌داکی جمله‌لری ایسه «آرپاچای وادی‌سینین تونج دؤورو آرخئولوژی عابده‌لری» مونوقرافییاسینین مؤلفی زئینب قولیئوا یازیر:\n«۱۹۸۲-جی ایلده آرپاچای وادی‌سینده V.ه. الیئو و آ.ق. سئییدوو طرفیندن داها بیر قدیم یاشاییش یئری خلج کندینده آشکار ائدیلمیشدیر. ۱۹۸۴-جو ایلده عینی تدقیقات‌چیلار طرفیندن اربیئنگیجه یاشاییش یئرینده آپاریلان قازینتیلار نتیجه‌سینده داش آلتلر و کئرامیکا نومونه‌لری تاپیلمیشدیر. ۲۰۰۸-جی ایلده آ.ق. سئییدوو و و.ب. باخشعلیئو طرفیندن یئنی‌دن تدقیقات اوبیئکتینه چئوریله‌ن یاشاییش یئریندن ائنئولیت و تونج دؤورونه عایید آرتئفاکتلار آشکار ائدیلمیشدیر».\nمثاللارین سایینی ایسته‌نیله‌ن قدر آرتیقماق اولار. قناعتیمیز بودور کی، خالاج تورکلری هله میلاددان یوز ایللر اؤنجه آذربایجان اراضی‌سینده یاشامیشلار. ۱۳-جو یوزیل‌لیک‌ده خوراساندان و خوراسان اطرافی بؤلگه‌لردن قوزئی آذربایجانا کؤچ ائد‌ن خالاج تورکلری مین ایلدی بو تورپاقلاردا یاشایان قوهوم-اقربالارینین یانینا گلمیشدیلر.\nقربی آذربایجاندا زنگزور قضاسیندا قیسار خالاج (۱۹۰۵-جی ایلده اهالی‌سی دئپورتاسییا اولوناراق کند تاریخ‌دن سیلینمیشدیر)، قافان رایونوندا خالاج چایی و خالاج کندی، ایروان قوبئرنییاسینین شرور-درلیز محلیندا خالاجلار یوردو واردی. ائرمه‌نی ایشغالی و واندالیزمی نتیجه‌سینده همین یئرده بو آدلار تاریخ‌دن سیلیندی.\nآنادولودا – آنتالییادا، بولودا، یوزقات‌دا، آنکارادا، توکات‌دا و دیگر بؤلگه‌لرده عمومی‌لیک‌ده ۲۰-یه یاخین هالاچلار، هالاچ‌لی (بعضی حاللاردا هاللاچ) آدلی کندلر قئی‌ده آلینیب.\nآذربایجاندا ۳ رایوندا صد‌رک‌ده، شروردا و شاماخی‌دا خالاج داغی وار.\nبوندان باشقا آیری-آیری رایونلاریمیزدا، او جمله‌دن خیزی‌دا، قوبادلی‌دا، سالیاندا، شروردا و اوجاردا خالاج آدلی کندلریمیز وار.\nآبشرون اراضی‌سینده یئرلشن آتاچایین ساغ قولو اوللر خلچچای آدلانیب. حاضردا خلنچچای کیمی یازیلیر.\nبوندان علاوه آذربایجاندا خالاج تورکلرینین آیری-آیری تیره‌لری (قوللاری) مسکونلاشیب. سالیان اراضی‌سینده چاندار (چاندارلیلار)، بئیلقان رایونوندا آشقال‌لیلار (اونلارین یاشادیغی ارازینین آدینی یانلیش اولاراق دییشیب آشیقالیلار قویوبلار)، یئنه بئیلقاندا آشیق‌لیلار، خوجاوند، آغدام و فضولی اراضی‌سینده چمه‌ن‌لیلر، بئیلقاندا دونیامالیلار (دونیامالیلار کندینین اوولکی آدی خلج اولوب)، گدبی رایونوندا یاشایان فرضعالیلار، زرداب، خاچماز و بئیلقان رایونوندا گؤدک‌لیلر و س. آذربایجانین موختلیف اراضیلرینده مسکونلاشان خالاج تیره‌لری‌دیر.\nبوتون بونلار خالاج تورکلرینین اسکی تاریخه مالیک اولماسینین و چوخ گئنیش آرئال‌دا یاییلدیغینین گؤستریجی‌سی‌دیر.\nتاریخ‌ده ایز قویموش اونلو خالاجلار\nحلاج منصور - خالاج منصوردور\n۹-جو-۱۰-جو یوزیل‌لیک‌ده یاشامیش اونلو صوفی حلاج منصور حاقیندا چوخ یازیلیب. بو اوزده‌ن اونون حیاتی حاقیندا دانیشماق فیکریمیز یوخ‌دور. ساده‌جه آدی اوزرینده دوشونجه‌لریمیزی بیلدیرجییک.\nاکثر مؤلفلر اونون آتاسینین صنعتینین هاللاج (یون دارایان، پامبیق دارایان) اولدوغو اوچون منصورا دا هاللاج منصور دئییلدیینی یازیرلار. آنجاق بوتون مؤلفلر بونو احتیماللار اوزرینده یازیر. اورتادا هئچ بیر توتارلی فاکت و یا قایناق یوخ‌دور.\nحلاج منصور خوراسان‌لی‌دیر. خوراسانین تور کندینده دوغولوب. حاقیندا یازانلارین بیر چوخو اونون میللیتینه توخونماسالار دا بعضیلری اونون فارس اولدوغونو یازیر. بیز ایسه اونون تورک، هم ده محض خالاج ��ورکو اولدوغونو دوشونوروک؛\n- خوراسان ان اسکی زامانلاردان تورک یوردودور. بورایا فارسلار ایلک دفعه گلنده آرتیق مین ایللر ایدی کی، خوراساندا سیخ شکیل‌ده تورکلر یاشاماق‌دا ایدی.\n- حاللاج منصورون دوغولدوغو کندین آدی تور کندی‌دیر. تور تورکله، تورانلا باغلی اولان ائتنوتوپونیم‌دیر. ائرکه‌ن اورتا یوزیل‌لیکلرده توردا فارسلارین یاشاماسینی نه تاریخی قایناقلار یازیر، نه ده منطیق قبول ائدیر.\n- تورکیه‌ده یاشایان بعضی خالاجلار بو گون ده اؤزلرینی محض حاللاچ تورکو آدلاندیریر. تورکیه‌نین هاوران بؤلگه‌سینده حاللاچ آدلی کند وار. کندین اهالی‌سی اؤزونو خالاج تورکو حساب ائدیر. بو کنددن اولان آراشدیرماچی حاسان دمیرباش بیر نئچه ایل اؤنجه خالاجلارلا باغلی هازیرلادیغی کیتابی محض «تورکیه‌ده‌کی حاللاچ تورکلری» آدییلا یاییملایاجاغینی بیلدیرمیشدی.\n-کیمه‌سه آتاسینین صنعتینه گؤره لقب قوشماق نه درجه‌ده منتیقه اویغوندور؟ آتاسی معلم اولانلارا معلم و یا آتاسی حکیم اولانلارا هکیم دئییلیرمی؟\n- پئشه بیل‌دیره‌ن سؤزلر اکثر حاللاردا آددان سونرا گلیر؛ صمد معلم، حسن حکیم چاغیریلیر، معلم صمد، حکیم حسن چاغیریلمیر.\n-ائتنیک منسوبیت بیلدیر‌ن سؤزلر ایسه اکثر حاللاردا آددان اول دئییلیر و یازیلیر. مثلاً، کورد احمد، کولانی ولی، پادار جمیل و سایر.\nخالاجلارین ایسلامدان ان آزی یوز ایللر اؤنجه خوراسانا یئرلشمه‌سی و سیخ شکیل‌ده بورادا مسکونلاشماسی ایله باغلی کیفایت قدر توتارلی تاریخی قایناقلار وار. روزا ائیوازووا تاریخ‌چی عالیم م. ولیئوه ایستینادن یازیر: «خالاج طایفه سی لاپ قدیملردن خوراساندا و ایراق‌دا (عراق) یاشایان قدیم تورک طایفالاریندان بیری‌دیر»\nحلاج منصور دا اسکی تورک یوردو اولان خوراساندا تور کندینده دوغولان تورک‌دور و خالاج تورکودور.\nلئکنئوتی خالاجلاری\nمحمد بختیار خالاج‌لی\n۱۳-جو یوزیللیین اوللرینده بئنقال کؤرفزی ساحللرینه یاخین، هیندیستانین قوزئی اراضیلرینده لئکنئوتی سلطان‌لیغی قورولدو. بو اراضیلر خالاج تورکلرینین سیخ یاشادیغی اراضی ایدی. سولتانلیغین قوروجوسو بو تورپاقلاردا یاشایان خالاج تورکلریندن اولان محمد بختیار خالاج‌لی ایدی. او، اطراف بؤلگه‌لرده یاشایان خالاجلاری اطرافینا توپلایاراق ۱۲۰۲-جی ایلده لئکنئوتی خالاجلی خانه‌دان‌لیغینی قوردو. ۱۲۰۵-جی ایلده آرتیق اونون کوماندان‌لیغی آلتیندا ۱۰ مین‌لیک قوشون واردی. تیبئتی فتح ائتمک ایستیینین نتیجه‌سیز قالماسی و بورا سفرینین اوغورسوز آلینماسی اونون نفوذدان دوشمه‌سینه سبب اولموشدو. محمد بختیار خالاج‌لی ۱۲۰۶-جی ایلده اؤلور. اؤلوم سببی حاقیندا ۲ وئرسییا وار؛ ۱-جی وئرسییایا گؤره آغیر مغلوبیت‌دن سونرا خسته لنمیش و کدریندن اؤلموشدور. ۲-جی وئرسییایا گؤره علی مردان آدلی اوردو باش‌چی‌سی (امیر) طرفیندن اؤلدورولموشدور.\nعزالدین محمد خالاج‌لی\n۱۲۰۶-جی ایلده محمد بختیارین اؤلوموندن سونرا خالاج‌لی خانه‌دانینین باشینا کئچمیشدی. اوردو باش‌چیلاری آراسیندا خئی‌لی ترفدارینین اولماسی اونون خاندان رهبری اولماسینی تامین ائتمیشدی. او، ۱۲۱۱-جی ایله قدر حاکمیت‌ده اولموشدو.\nعلا الدین علی خالاج‌لی\n۱۲۱۱-جی ایلده عزالدین محمد اؤلدو. اعلا الدین علی خالاج‌لی خاندانلیغین رهبری اولدو. آز مدت سونرا حاکمیت‌ده یئرینی محکه‌مله‌ندیرمک اوچون ��ؤزونه رقیب حساب ائتدیی اوردو باش‌چیلارینی سیرا ایله موختلیف بهانه‌لر گتیرمکله آرادان قالدیرماغا باشلادی. بو دا اونو خیلی نفوذدان سالمیش اولدو. بیر قدر سونرا وئرگیلری آرتیرماسی اوندان نارازی اولانلارین سایینی خئی‌لی آرتیردی. ۱۲۱۳-جو ایلده خالاج اوردو باش‌چیلاری بیرلشه‌رک اعلا الدین علی خالاجلینی دئویردیلر.\nقیاس الدین خالاج‌لی\nلئکنئوتی خالاج‌لی خاندانلیغینین ان اوزونؤمورلو باش‌چی‌سی‌دیر. حاکمیت‌ده اولدوغو مدت‌ده خالقلا عدالت‌لی داورانماغا چالیشمیشدی. داخی‌لی نیظام اینتیظام یاراتماق اوچون بیر سیرا ایشلر گؤرموشدو. اونون زامانیندا لئکنئوتی اراضیلرینین دهلی سلطان‌لیغی طرفیندن ضبط ائدیلمه‌سی خاندان‌لیغی خئلی ضعیفلتمیشدی. قیاسددین بو تورپاقلاری گئری آلماق اوچون چوخ چالیشسا دا مومکون اولمامیش، ۱۲۲۷-جی ایلده دهلی سلطان‌لیغی لئکنئوتی خالاج‌لی خاندانلیغینا سون وئرمیشدی. اونلارا مخصوص اولان بوتون تورپاقلار دهلی سولتانلیغینین ترکیبینه قاتیلمیشدی.\nبیلگه ملیک\n۱۲۲۷-جی ایلده لئکنئوتی خالاجلاری بیلگه ملیی باشچی سئچمیشدیلر. لاکین بو سئچیم فورمال ایدی. ندن کی، آرتیق نه تورپاقلار واردی، نه ده خاندان‌لیق. بیر نئچه ایل یئنی‌دن خاندان‌لیق قورماق اوغروندا چالیشمیشدیلار. ۱۲۳۰-جو ایلده بیلگه ملیین باش‌چی‌لیغی ایله دهلی سلطان‌لیغینا قارشی عصیان قالدیرمیشدیلار. لاکین نتیجه اوغورسوز اولموشدو. بیلگه اسکی تورکلرده عقل‌لی، مودریک و بیلگی‌لی آداما دئییردیلر. گؤرونور خاندانلیغین سوقوطا اوغرادیغی دونمده یئنی‌دن خاندان‌لیق قورماق اوچون بو دفعه بیلگه باش‌چی سئچیلمه‌سینه احتیاج دویموشدولار. لاکین بو دا آلینمادیق‌دا، خالاجلار باشقا بیر عقل‌لی سئچیم ائتمیشدیلر؛ دهلی خاندانلیغینین ایچینده نفوذ قازانماغا و یوکسلمه‌یه چالیشمیشدیلار.\nدهلی خانه‌دان‌لیغی و خالاجلار\nدهلی سلطان‌لیغی ایندیکی هیندیستان تورپاقلاریندا ۱۲۰۶-جی ایلده قورولموشدو. ۱۵۲۶-جی ایله قدر حؤکم سورموشدو. لئکنئوتی خاندانلیغینین مغلوبیتیندن سونرا خالاجلار گوجله‌نمک‌ده اولان دهلی سولتانلیغیندا مؤقع قازانماغا باشلادیلار. بیر قدر سونرا اوردودا اساس گوجلردن بیرینه چئوریلدیلر. نهایت ۱۲۹۰-جی ایلده دهلی سولتانلیغینین باشینا خالاج تورکو اولان جلال الدین فیروز کئچدی. بوندان سونرا دهلی سلطانلیغینی ۳۰ ایل خالاج تورکلری ایداره ائتدی.\nجلال الدین فیروز\nاو، دهلی سولتانلیغینین اوردو باش‌چیلاریندان ایدی. مونقوللارا قارشی ساواشدا خصوصی خیدمتلر گؤسترمیشدی. بو سبب‌دن بؤیوک نفوذ قازانمیشدی. سونرالار سلطان طرفیندن اوردونون ان یوکسک روتبه‌لی باش‌چیلاریندان بیری تعیین ائدیلدی. بوندان سونرا خالاجلارین اوردو ایچری‌سینده چکی‌سی خیلی آرتمیشدی. نهایت ۱۲۹۰-جی ایلده خالاج اوردو کوموتانلاری بیرلشه‌رک سلطانی اؤلدوردو و جلال الددین فیروزو تاختا اوتورت‌دولار.\nحاکمیت‌ده اولدوغو مدت‌ده بیر سیرا اوغورلار قازاندی. ۱۲۹۲-جی ایلده مونقوللارلا ساواشدا قلبه قازاندی. اوردودا اساس وظیفه‌لره خالاج تورکلرینی گتیردی. لاکین سونرالار خالاج تورکلرینین اؤزلرینین آراسیندا ایکیتیره‌لیک یارانیر. جلال الددین فیروز ۱۲۹۶-جی ایلده اؤز قوهومو، اوردو امیرلریندن اولان اعلا الدین خالاج‌لی طرفیندن اؤلدورولور.\nرکن الدین ایبراهیم خ��لاج‌لی\nجلال الددین فیروزون اؤلوموندن سونرا اونون خانیمی ملیکجاهان (ملیکی-جاهان) اوغلو ایبراهیمی تاختا چیخاردی. آنجاق اونون حاکمیتی چوخ چکمدی. جمعی ۵ آی سونرا اعلا الدین خالاج‌لی اوردوسو ایله دهلییه داخیل اولدو. باش‌چی عائله‌سینی و اونون اطرافیندا اولان بیر چوخ شخصلری اؤلدوردو.\nعلا الدین محمد خالاج‌لی\n۱۲۹۶-جی ایلده‌ن ۱۳۱۶-جی ایله قدر دهلی سولتانلیغینین باش‌چی‌سی اولموشدو. حاکمیتینین ایلک ایللرینده سلطان‌لیق اراضی‌سینده اولان وارلی و گوجلو عائله‌لری سیرا ایله آرادان قالدیریر، بعضیلرینی ایسه حبس ائدیر. اونون ان چوخ احتیاط ائتدیی قوه موغول ایمپئرییاسی ایدی. ۱۲۹۴-جو ایلده کوبیلای خانین اؤلوموندن سونرا موغول ایمپئراتورلوغو ۲ یئره پارچالانیر. ۱۲۹۹-جو ایلده مونقوللار ۲۰۰ مین‌لیک اوردو ایله دهلی اوزرینه گلسه ده نتیجه الده ائده بیلمیرلر. قایناقلاردا اعلا الدینین هم حیله‌گر هم ده قددار اولدوغو یازیلیر. ۱۳۰۶-جی ایلده دهلی اوزرینه گلن مونقول عسگرلریندن ۵۰ مین نفری اسیر آلینمیشدی. دئییلنه گؤره اعلا الدین اونلارین هامی‌سینی اؤلدورتموشدو. او، ۱۳۱۶-جی ایلده خسته‌لنرک اؤلور. مزاری دهلی‌ده‌دیر.\nصباح الدین عمر خالاج‌لی\nاعلا الدین اؤلوموندن سونرا – ۱۳۱۶-جی ایلده دهلی سولتانلیغینین تاختینا چیخمیشدی. لاکین حاکمیتی چوخ قیسا سورموشدو. سارای محافظه‌چیلری طرفیندن اؤلدورولموشدو. یئرینه قارداشی قوتبددین کئچمیشدی. بعضی قایناقلاردا اونون اؤلومونده قارداشی قوطب الددین موبارکین رولو اولدوغو یازیلیر.\nقوطب الدین موبارک خالاج‌لی\n۱۳۱۶-جی ایلده - قارداشی شهاب الددین عمر اؤلدوروله‌ندن سونرا دهلی سولتانلیغینین باش‌چی‌سی اولدو. ۱۳۲۰-جی ایله قدر حاکمیت‌ده اولموشدو. اؤلوم تاریخی بعضی قایناقلاردا ۱۳۲۰، بعضیلرینده ایسه ۱۳۲۱ اولاراق گؤستریلیر.\nاونون اؤلوموندن سونرا حاکمیت باشینا نصرالددین خسرو گلسه ده حاکمیت‌ده چوخ قیسا واخت عرضینده قالا بیلمیشدی. بئله‌لیکله، دهلی سولتانلیغیندا خالاجلارین ۳۰ ایللیک حاکمیتی سونا چاتمیشدی. بوندان سونرا دهلی سولتانلیغینین باشینا توغلوق سولاله‌سی کئچمیشدی.\nمالوا خالاجلیلاری\nمالوا خالاج‌لیلاری دهلی خالاجلارینین نسلیندن ایدی. ۱۴۳۶-جی ایلده هیندیستان اراضی‌سینده - مالوادا خانه‌دان قورموشدولار. مالوا خالاجلارینین قوردوغو خانه‌دان‌لیق ۱۰۰ ایله یاخین – ۱۵۳۱-جی ایله قدر داوام ائتمیشدی. خاندانلیغین قوروجوسو محمود شاه ایدی. او، ۱۴۳۶-جی ایلده‌ن ۱۴۶۹-جو ایله قدر حاکمیت‌ده اولموشدو. اونون اؤلوموندن سونرا حاکمیته گلن قیاس شاه ۱۵۰۰-جو ایله قدر حؤکم سورموشدو. ۱۵۰۰-جو ایلده ناصر شاه تاختا اوتورور. اونون دا حاکمیتی ۱۵۱۱-جی ایله قدر چکیر. ۱۵۱۱-جی ایلده حاکمیته گلن محمود شاه مالوا خالاجلارینین سونونجو حؤکمداری اولور. او، ۱۵۳۱-جی ایلده اؤلدورولور. بونونلا دا خاندانلیغین عمرو باشا چاتیر.\nهیندیستان تاریخینین بیر نئچه اونلو شخصیتی، او جمله‌دن شاعر و موسیقی‌چی امیر خسرو دهلوی، تاریخ‌چی زیاد الدین برنی، مشهور صوفی نیظام الددین ائولییا خالاجلارین هیندیستاندا حؤکم سوردویو دونمده یاشامیشلار.\nگؤروندویو کیمی خالاج تورکلری هیندیستان تاریخینده اونملی رول اوینامشلار. خالاجلارین هیندیستان تاریخینده‌کی یئری و رولو آیریجا آراشدیرما مؤوضوسودور. ندن کی، اونلار بو اؤلکه‌ده آیری-آیری تورک دؤولتلرین قورولماسیندا و یؤنتیلمه‌سینده خصوصی چکییه مالیک اولموشلار. بوندان علاوه خالاجلارین هیندیستاندا قورموش اولدوغو ۳ خاندان‌لیق اوست-اوسته ۱۵۰ ایلده‌ن آرتیق داوام ائتمیشدیر. هیندیستاندا تاریخی عابده حساب ائدیله‌ن بعضی قیمت‌لی مادی دیرلر محض خالاجلارین زامانیندا اینشا ائدیلمیشدیر.\nبو گون کیریم ‌دان هیندیستانا، اورتا آسییادان آنادولویا قدر گئنیش بیر رئگیوندا یاییلاراق یاشایان خالاج تورکلرینین دونه‌نی و بو گونو دریندن، هرطرف‌لی آراشدیریلمالی، اؤیرنیلمه‌لی و کیتابلاشدیریلمالی‌دیر. ندن کی، سون ۲ مین ایللیک عمومتورک تاریخینی خالاجلارسیز تصور ائتمک ممکون‌سوزدور.\nقیسمت اولارسا، داوامی نؤوبتی آراشدیرمالاردا...\nقایناقلار:\n۱. M.Kaشغاری «دیوانو لوغات-ایت-تورک» دؤرد جیلدده، ترجومه ائد‌ن و نشره حاضرلایانی رامیز اسکر (باکی – ۲۰۰۶)\n۲. فاروق سومر «اوغوزلار» (باکی – ۱۹۹۲)\n۳. بولودخان خلیلوو «محمود کاشغارینین «دیوانی لوغت-ایت-تورک» اثرینده ائتنونیملر» (باکی-۲۰۰۹)\n۴. باهائددین اؤگئل «ایسلامیئتتئن اؤنجئ تورک کولتور تاریهی (تورک تاریه کورومو یایینلاری – ۲۰۰۴)\n۵. باهائددین اؤگئل «تورک میتولوژی‌سی» (آنکارا – ۱۹۷۱)\n۶. آهمئت تاشاغیل «ایسلامؤنجئ‌سی دئورئدئ اورتا آسییادا یاشایان تورک بویلاری» (قایناق: «تورکلئر» ۲-جی جیلد)\n۷. ائنوئر کونوک‌چو \"آکهون‌لولارین کالینتی‌سی اولاراک کالاچلار (هالاچلار) (قایناق: «تورکلئر» ۱-جی جیلد)\n۸. فوات کؤپرولو «آنادولو ایستیلاسینا کادار تورکلئر» (آنکارا – ۲۰۰۵)\n۹. آذربایجان تاریخی، ۷ جیلدده، ۱-جی جیلد (باکی – ۲۰۰۷)\n۱۰. ضیا بونیادوو «آذربایجان ۷-جی-۹-جو عصرلرده» (باکی – ۱۹۸۹)\n۱۱. آذربایجان توپونیملرینین ائنسیکلوپئدیک لوغتی ۱-جی جیلد (باکی – ۲۰۰۷)\n۱۲. روزا ائیوازووا «افقانیستاندا تورک منشأ‌لی توپونیملر» (باکی – ۱۹۹۵)\n۱۳. روزا ائیوازووا «آذربایجان دیلی ایرانداکی تورک ائتنوسلارینین دیلی کونتئکستینده» (تورکولوگییا ژورنالی، باکی – ۲۰۱۱، ن ۴)\n۱۴. ایبراهیم بایراموو «قربی آذربایجانین تورک منشأ‌لی توپونیملری» (باکی-۲۰۰۲)\n۱۵. ائمئل ائسین «ایسلامیئتتئن اؤنجئکی تورک کولتور تاریهی و ایسلاما گیریش» (ایستانبول -۱۹۷۸)\n۱۶. آبدولهئی هابیبی «آفگانیستانین کیسا تاریهی» (ایستانبول – ۱۹۹۸)\n۱۷. مئهمئت سارای «آفگانیستان و تورکلئر» (ایستانبول – ۱۹۹۷)\n۱۸. «ایسلام آنسیکلوپئ‌دی‌سی» (تورکیئ دیانئت واکفی، ۱۵-جی جیلد)\n۱۹. فاهری تئمیزیورئک، ائرول بارین، مئتئ یوسوف اوستابولوت «آفگانیستانین دیل پولیتیکاسی و آفگانیستاندا تورکچئ ائگیتی‌می تاریهی» (تورکبیلیگ – ۲۰۱۶)\n۲۰. «آفگانیستان تورکلئرینین دینی، اینانچ و یاشاییشلاری» (حاضرلایان: ناژیبا زیایی، ایسپارتا – ۲۰۰۴)\n۲۱. آلی آهمئتبئیوغ‌لو «آفگانیستان اوزئرینئ آراشتیرمالار» (ایستانبول - ۱۹۹۷)\n۲۲. فازول آهمئد بورگئت «آفگانیستان تورک سوی‌لولارینین ائدئبیاتی (ایزمیر- ۱۹۹۹)\n۲۳. هاسان اورهان «اونوتولان سویداشلاریمیز: افقانیستان تورکلری» (اورکون دئرگی‌سی -۲۰۰۱، سایی ۴۱)\n۲۴. هانئفی پالابیییک «هیندیستان تاریهینده و هیند کولتوروندئ موسلومان تورکلئر» (ائکئو آکادئ‌می دئرگی‌سی -۲۰۰۷، سای:۳۳)\n۲۵. هیکمئت بایور «هیندیستان تاریهی» (آنکارا – ۱۹۵۰)\n۲۶. ائنوئر کونوک‌چو «هیندیستانداکی تورک دئولئتلئری، دوغوشدان گونومزئ بویوک ایسلام تاریهی» (ایستانبول – ۱۹۸۹)\n۲۷. اورهان گئدیک‌لی «هیندیستاندا تورک ایزلئری» (پدف واریانتی)\n۲۸. موسا تاشده‌له‌ن «هیندیستاندا ۱۰۰ میلیون تورک وار» (Haberler.com سایتی)\n۲۹. بوتا بوکولئوا، راوشانگول آواکووا، ژئنیسبئک آبئلدایئو «تورک کولتورونون هیندیستان اویغارلیغینا ائتکی‌سی» (تورک دونیاسی اینجئلئمئلئری دئرگی‌سی-۲۰۱۲)\n۳۰. «ایرانداکی تورک بویلاری و بوی مئنسوبو کیشیلئر» (حاضرلایان: باباک ژاوانشیر، ایستانبول – ۲۰۰۷)\n۳۱. آلی کافکاسییالی «ایران تورکلئری و ایران تورک ائدئبیاتی» (ائرزوروم-۲۰۰۴)\n۳۲. ایران تورکلری (تورکمهclisi.org)\n۳۳. بابا کوهی باکووی «هاللاجین حیاتی و اؤلومو» (فارس دیلیندن ترجومه ائد‌نی: مسیاغا محمدی، mesiha.blogspot.com)","num_words":6343,"character_repetition_ratio":0.053,"word_repetition_ratio":0.002,"special_characters_ratio":0.197,"stopwords_ratio":0.001,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":171575.9,"cluster_detection":-1}
+{"text":"Kitabi El Idrak El Lisan El Etrak-Esiretdin Ebu Heyyan El Endelusi-Ahmed Caferoğlu-Istanbul-1934-353s\nPitiklər\nMəqalə Toplusu\nبیزه گؤره\nایلتیشیم\nفارسی\nAzerbaijani\nEnglish\nتورکجه\nTurkish\nتوروز - تورکجه دیل و ائتیمولوژی کیتابخاناسی\nکیتابلار\nسؤزلوک\nKitabi El Idrak El Lisan El Etrak-Esiretdin Ebu Heyyan El Endelusi-Ahmed Caferoğlu-Istanbul-1934-353s\n5241\n0\n2017\/3\/18\nسس لرین سایی 1\nسس وئرمه نین سونوجو 7\n0\nتام آد :*\nایمیل :*\nیوروم :*\ncaptcha:\nاستاد شهریار\nسؤزلوک\nتورکولوژی\nدیل و دیلچیلیک\nمیفولوژی\nFelsefe\nده ده قورقود\nشعر\nفولکلور\nأل یازمالار\nآتالار سوزو\nبایاتی\nتاپماجا\nاوشاق\nگولمه جه\nنوحه\nموسیقیمیز\nهر قونودان\nEl Bilimi Dergisi\nŞəkil\nآنلاین: 4153 ایشلدیجی\nیازیلمیش: 39119 ایشلدیجی\nتوروز\nسایین اوخوجولار!\nتوروز سیته سی بیر کولتورل اوجاق اولا‌راق دیلچی‌لیکله باغلی قونولاردان دانیشیر. بو سیته دیلچی‌لیکله باغلی دیرلی بیلگی‌لر وئرمکده‌دیر. دیلیمیزین تاریخی و ائتیمولوژی‌سی ساحه‌سینده چالیشان بو سیته، سؤزلرین کؤکو و ائتیمولوژی‌سی حاقیندا، باشقا سیته‌لردن دییشیک اولا‌راق، ائیلمله(فعل) باغلی آنلام‌لارین آچیقلاییر.\nسیته‌میزده دیلچی‌لیکله باغلی بیر چوخ کیتاب، سؤزلوک، یازی‌لار الده ائدیب اوخویابیلرسینیز. اوموروق کی بو سیته، سیز دیرلی، سایین اوخوجولار یاردیمییلا، دیلچی‌لیک قول‌لاری‌نین گلیشمه‌سی، یوکسلیشی یولوندا بیر آددیم گؤتوربیلسین.","num_words":320,"character_repetition_ratio":0.065,"word_repetition_ratio":0.154,"special_characters_ratio":0.224,"stopwords_ratio":0.0,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.999,"perplexity_score":48669.9,"cluster_detection":-1}
+{"text":"بوگونکو دیل دئدیگیمیز قونو، قولاق‌لار ایله إشیدیلَن چئشیدلی سس تون‌لاریندان اولوشان بیر فیزیک‌یانا تؤرَنتی‌سی دیر. بو سس تون‌لاری زامان آخاریندا، چئشیدلی جوغرافیالاردا، چئشیدلی دوروم‌لارین اوز وئریشی ایله یارانیبلار، او اوزدن بو چئشیدلی‌لیکده یارانان نسنه، اؤز ایچینده بوتون یارانیش تاریخینی و یارانیش جوغرافیاسینی قورویوب، توخانیلماز بیر دوسیادا بیزلره چاتدیرا بیلیب. بو ساخلانیش اؤزلوگونده اؤزل بیر مئکانیزمه صاحاب دیر و بو مئکانیزمی کشف إدیب، اونونلا دیلین ایچینده‌کی سیرلری تاپماق اوچون بیر چوخ بیلیمین حاققیندا اوزمانجاسینا آراشدیریب، اونلارلا بو قونویا گیریش إتمک گره‌کیر. بیز ایلک اؤنجه سس یارانیشی‌نین بیلیمی، دیل تئوری‌لری و بونلارین آراسیندا یارانان ریاضیات ایله باغلی سایقارلاری بیلمه‌لی‌ییک.\nبو یازی‌دا چالیشیریق قی��المیش بیر بیچیمده قونولاری وورقولاییب، تَمَل سؤزوموزو اوخوجولارا چاتدیراق.\nسس‌لر آغیزدان چیخیب، قولاغا چاتدیریلماق یولوندا بیر سیرا گوجلو فرئکانس‌لارا چئوریلیب، چئشیدلی دئییم شیدت‌لرینه باغلی گوج دالغالارینا چؤنوشورلر. أصلینده سس فرئکانسدان اولوشور، آنجاق بو فرئکانس‌لار گؤزه گؤرونمور و بیز بوردا فرئکانس آدینی وورقولاماق‌لا اونون حیس اولونان ماهیتینی اوخوجولارین گؤزونده جانلاندیرماغا چالیشیریق. بو گوج دالغالاری ۵ أصلی بؤلومونه بؤلونورلر و عئینی حالدا هر بؤلوک اؤزلوگونده فرقلی سس تئل‌لرینه باغلی قولاقداکی إشیدیم تئل‌لرینده سای‌سیز آلت بؤلوک‌لری یارادیب، بو گوج دالغالارینی داها بوروشوق بیر گیزلی‌لیگه چاتدیرا بیلیر و أصلینده بو بوروشوقلوق اوندان توخانیلماز بیر بیلیم یارادیر و بو بیلیم گؤروب، حیس إدیب و اونو فیزیک‌یانا بیلیک‌لرله آراشدیرماغا یول‌لاری قیسیتلاییر. بئله بیر دورومدا دیل قونوسونا تاریخ ایزگه‌لری و فیزیکه سؤیکَنمیش اوخشاریق‌لار بیلیگی (إتیمولوژی) و حتتا کلاسیک دیلچی‌لیک ایله باخیب، نظر آتساق، دیلین نه اولدوغونو و اونون واراولوشونو باشا دوشه بیلمه‌ریک.\nدالغا گوج‌لری‌نین باش بؤلوک‌لرینه بیرلیکده گؤز دولاندیریب، او حاقدا کیچیک بیر آچیقلاماغی یئرلی گؤرورَم.\nبیرینجی دالغا گوجو قاما (گاما) دالغاسی دیر.\nقاما دالغاسی بوتون بئیین دالغالاری آراسیندا أن یوکسک فرئکانسا مالیک دیر. بئیین قاما دالغاسی دوروموندایکن، أن چوخ اوداقلانا بیلیر. بو دالغالار باش قونونو اؤزلوگونده داشییا بیلیر و بوتون سس‌لرین ایچ آنلامینی ثانییه‌نین أللی‌دن بیرینده آنالیز إدیب، اونون آچیق بیر دویوم آنلامینی بئیینین آلینتی و قایتاریش بؤلومونه چاتدیریر. بو دالغالار، بئیین یئنی بیر شئی اؤرگندیگینده و یا بیر قونویا چوخ درین اوداقلاندیغیندا، یا دا بیلگینی یادداشدا ساخلاییب، بؤلمه‌لره آییردیغیندا یارانیر و أصلینده بو یارانیش ایله بئیین بیزیم قولاق‌لاریمیزین سس آلیجی ایشله‌مینه قاتیلیب، فرئکانس‌لاری آنلاشیلان کلمه‌لره چئویریر. بونا بئله دوشونمه‌لی‌ییک کی بوغازداکی سس تئل‌لرینده یارانان سس‌لرین فرئکانس‌لاری ایلک اؤنجه دی‌کامپایل اولونوب ایچه‌ری‌لیک بؤلوم‌لره چئوریلیر. بو چئوری‌دن سونرا هر بؤلوک اؤزلوگونه اؤزل بیر حرکت تاپیر، سونرا قولاقداکی آلیجی پرده‌ده یئنی‌دن بیرلَشیب، فرئکانس‌لار کامپایل اولونوب، قایناق سسه چئوریلیرلر، آنجاق بئیینده‌کی قاما دالغاسی ۴۰ هئرتزدن ۱۴۰ هئرتزه قَدر بیر فرئکانس آلانیندا بو سسین نئجه کامپایل اولماسیندا بؤیوک بیر رول اویناییر. سسین ایچینده‌کی حرکت، چاپراز دا اولور، آخینا آخینا دا اولور، بعضن ده بیر گئری اوتورور، سونرا ساغدا بؤیویور، سولدا ایسه کیچیلر. بعضن ده لاپ ترسینه اؤنه گئدیب، سونرا سولا بؤیویوب، ساغدا ایسه کیچیلیر. بو دؤرد حرکتی قیرخ هئرتز بؤیوکلوکده گؤره بیلیریک، آنجاق قیرخ هئرتزدن یوز قیرخ هئرتزه قدَر یوز هئرتز بؤیوکلوک وار و بو سایاقدا دؤرد یوز بیچیم یارانیر و هر دؤرد یوز بیچیم سس تئلورانسیندا باشقا یوز بیچیم‌له ایکی‌لی قورولوشدا گؤرونَنده یوز آلتمیش‌مین سس بیچیمی یارانیر و بو ایکی‌لی قورولوش‌لار سونسوزاجان داوام إده بیلیر. بیزه ماراقلی اولان بو دیر کی ایکی‌لی قورولوش سس تون‌لاری‌نین أن ساده بیچیمینی یارادا بیلیر، حال بو کی اوچلو قورولوشدا ایکی دَگیشیک فورما دوزه‌لیر. اونلاردان بیری سس کئیفیتینی اؤزو ایله داشیییر، بیری ایسه سس بؤیوکلوگونو. بورا کیمی دیل چئشیدلیگینده هله ماهییت آرتیلا بیلمه‌ییب و بوتون آلچاق اوجالیق‌لار هر دیلده اولوندوغو کیمی آنا دیله عایید دیر و بورادا آنا دیل دئدیگیمیزده ایلکین یارانان دیلدن سؤز گئدیر کی بوتون دیل‌لر اونون گؤوده‌سینده یارانیبلار. بئله‌لیک‌له تک بیچیملی سس حرکتینده حرف‌لر یارانیر، ایکی بیچیملی سس حرکتینده کلمه یارانیر، اوچ بیچیملی سس حرکتینده ایسه تمل دیلده گئدن دانیشیق حرکته چیخیر و بو حرکتین اؤزل ماهیتی ده یوخ دیر، اؤزل بیر دیله عایید سس تون‌لارینی دا یارادا بیلمیر. بو سس‌لر و ایچینده‌کی یارانان دانیشیق‌لار بوگونکو قولاق‌لارا تانیش دَگیل و آنلاشیلماز بیر گؤرگه‌سی وار. بونا اؤرنک کؤرپه اوشاغین دانیشیغینی و یا ایکی حئیوانین سس سسه وئرمه‌سینی گتیرمک اولار. بیز بو سویه‌ده‌کی سس فرئکانس‌لارینا و او دانیشیغا آنلام وئریب، اونو ایندیکی دیله چئویره بیله‌ریک، آنجاق بو ایش اوچون سس بیچیم‌لری‌نین دؤرد بیچیملی حرکتینی جانلاندیرمالی‌ییق. أصلینده تکامول اوچون و سس بؤلمه‌لری‌نین دیل آیریمینی بَلیرلَتمک اوچون بیز دؤرد بیچیملی سس حرکت‌لرینی ایشه سالیب، بو بیچیم‌لرده هر دیلین اؤزونه عایید باش کودونو چیخاردا بیله‌ریک. بو کودلار چیخاندان سونرا، بوتون بیر بیچیملی، ایکی بیچیملی و اوچ بیچیملی سس حرکت‌لرینده یارانان سس‌لردن یارانان فرئکانس‌لارا دیل بؤلومو وئریب، اونلاری بیر-بیرینه هئچ بیر دئیتابئیس اولمازدان چئویره بیله‌ریک. بیز هر سسین ایلک اؤنجه نئجه و هانسی چئویرگن بیچیمی ایله فرئکانسا چؤنمه‌سینی اونون دی‌کامپایل اولماسیندا تاپا بیله‌جه‌ییک و بو، سس حرکت‌لری‌نین نئجه‌لیگی و نئچه‌لیگی و آختاریشین گرچک سونوج‌لارینی بَلیرله‌ده‌جک.\nبیرینجی دالغا گوجونون بئیینده‌کی چئویریلمه‌سی‌نین چاتدیرانی یوز میلیاردا یاخین نورون‌دان اولوشور. نورون‌لار عصب سیستئمینده‌کی مورفو-فیزیولوژی و یا هیستو-فیزیولوژی قورولوش و ژئنئتیک واحیدی ساییلیرسا دا، اونلار سس فرئکانس‌لارداکی ماهیت‌لری، هئچ أل دَگمَزدن ساغلامجاسینا بئیینده آنالیز إتدیریب، اونون قارشی طرفده‌کی نئجه‌لیگینی تام اولاراق قورویور. اینسان بو پروسه‌ده نه إدیرسه ده، بو سس چئوری‌سی‌نین حرکتینده اولان قارا قوطودا دَگیشیک‌لیک إده بیلمَز، نه‌دن کی تکجه ثانییه‌نین أللی‌دن بیرینده اوز وئرمیش میلیاردلارجا آلینیب، گؤنده‌ریلن فرئکانس‌لار او قدر ایچ-ایچه‌لیک یاشاییر کی اینسان اونو یاخالاییب، ایچینده‌کی دوغما قورولوش‌لارینی دَگیشه بیلمَز. بو پروسه‌ده آرتیلماق وار، آنجاق یادداش‌لاردا قالمیش اؤنجه‌کی گؤنده‌ری‌لرده أکسیلمه اولمور.\nایکینجی دالغا گوجو بئتا دالغاسی دیر.\nبئیینده‌کی ایشلَم‌لرین اوز وئریش آنی‌سیندا، سس چئوری‌سی فرئکانسدان سوزجوگه و اوندان سونرا آنلاشیلماغا گئدن سوره‌ده، بئتا دالغا گوجو اؤزونو بو ایشله‌مین اولوشونا چاتدیریر. بئتا دالغالاری چوخونلوق‌لا قیسیت بیر آلانا مالیک دیر و بوتون دالغالار آراسیندا أن سورعتلی اولان بیر دالغا دیر. باخمایاراق کی بو دالغانین دا آلت بؤلمه‌لری سورعت قونوسوندا داها فرقلی اولا بیلیر. بئتا دالغالاری���نین فرکانسی ۱۵ ایله ۴۰ هئرتز آراسیندا دیر. أصلینده بئتا دالغالاری اولدوقجا أکتیو بیر بئیینین آچیق و نئت بیر اؤزل‌لیگی دیر. بونو آنلاماق اوچون بو سس چئوریلمه پروسئسینه اینجه‌لنسک، بو دالغانین آشاغی فرئکانس‌لارینا باخمایاراق، آنلام چئوریسی بؤلومونده‌کی رولونو داها یاخشی باشا دوشه‌ریک. بونا اؤرنک یؤنه‌تیجی‌سی ایله دانیشیب، دارتیشان بیر اینسانین و یا درس وئرمک اوزه‌رینده اولان بیر اؤرگتمنین بئیینی بو چکیش-برکیشده زورونلوق چکمه‌سین دئیه بئتا دالغاسیندا ایش‌لری یؤنه‌لیر و بورادا نورون‌لارین آلیجی‌لیق حیسه‌سی آشاغی فرئکانس‌لاردا داها سورعتلی اولور و بو اوزدن بو بئیین فرئکانسی‌نین اولماسی، دایانیش و نیققیلداماق و سؤز تاپیلمازلیغین اؤنونو آلیر. بیر چوخ اینسان‌لاردا دانیشیق‌لاری قیریق-قیریق اولور و اونلار هر کلمه‌نین تاپیلیب، یانیتلانماسی اوچون درین بیر چتین‌لیک چکیرلر و بونو آرادان آپارماق اوچون، بئتا دالغاسی‌نین بئیینده‌کی آزین‌لیغینی أن آزی ییرمی‌یه چاتدیرمالی‌ییق و بونون اوچون ده دانیشیق تئکنیک‌لری و سس اوزمان‌لاری‌نین مئتودلارینا دیققت یئتیرمه‌لی‌ییک.\nاینسانین ایچینده‌کی هیجان و شیدت آرتدیقجا، آردیندان دا سس تونو و اونون هنگی اوجالدیقجا، بئتا دالغالاری أن یوکسک سینیرینا چاتیب ۴۰ هئرتزی گؤرسه‌ده بیلیر و بو آرا ۴۰ هئرتزدن یوکسک بیر بؤیوکلوگه چاتیرسا، قاما دالغاسینا چؤنوب، دیل پَلتَک‌لیگی و توتولا-توتولا دانیشماق یارانا بیلَر. بو حالدا سؤزجوک‌لرین آنالیز بؤلومو و اونلارین ایفاسینداکی نئجه‌لیگی، بئییندن بوغاز تئل‌لرینه چاتان بؤلومده آخسایا بیلَر.\nبئتا دالغالاری‌نین سینیرلامالاری اؤرگنمه، دوشونمه و چؤزمه اوزه‌رینده بؤیوک بیر رول اویانیر و أصلینده بو دالغالارین کامپایلئری‌نین نئجه‌لیگینی ألده إدیرسک، اؤرگنمک و ایفا إتمک سورونو بوتون اینسان‌لاردا سینیرسیزجا حل اولونار. بو نئجه‌لیک‌لردن قایناقلاناجاق ایش‌لردن بیری‌سی اینسان‌لارین اؤرگه‌تیم سوره‌لری اولدوقجا قیسالیب، آردیجا دا بیلیم و یئنی‌لیک أل چاتمازلیقدان إشیکده بوتون اینسان‌لارین ألده إده بیله‌جک‌لری اولاجاق.\nاوچونجو دالغا گوجو آلفا دالغاسی دیر.\nبو دالغانین ایشله‌وی بئتا دالغاسی‌نین تام ترسه‌سی دیر.‌ بئتا دالغالاری‌نین آغیر بئیین چالیشماسینی و اویانیلماغی گؤرسَتدیگینی سؤیله‌سَک ده، آلفا دالغالاری بئیین اویانماسی‌نین أکسیک‌لیگینی گؤرسه‌دیر.\nبو دالغالار داها سس‌سیز دیر و داها یوکسک بیر آچیق‌لیغا مالیک دیر. آلفا دالغالاری‌نین فرئکانسی ۹ ایله ۱۴ هئرتز آراسیندا دیر. بیر ایشی بیتیریب راحاتلاماق اوچون اوتوردوغونوز زامان آلفا دورومونداسینیز و یا ایشدن یئمک اوچون آیریلما آنی‌سیندا، بئینینیزدن آلفا دالغاسی یاییلیر. مئدیتئیشئن مشق‌لری ده اؤزوندن آلفا دالغالارینی تؤره‌ده بیلیر. آلفا دالغالاری آییق‌لیقدا، ایچ دینج‌لیگینده، زئیین یانا آییق‌لیغیندا، درین دوشونجه‌ده و قاپالی گؤزلر دوروموندا گؤرونه بیلَر. سس‌لر قونوسونا گلدیکده آلفا دالغالاری‌نین گؤره‌وی ماراقلی اولا بیلیر. بیر سیرا سس‌لر اینسانین یاری یوخولو حال‌لاریندا تؤره‌نیر و او سس‌لر اویاق‌کن إشیدیلمز دیر. بو سس‌لر یازی دونیاسینداکی ویرقول کیمی ایشله‌نیر. سس‌لر آراسی سس‌سیزلیک! بو اولد��قجا ماراقلی دیر، و کلمه‌نین یارانیشیندا بؤیوک رول اوینایا بیلیر. آلفا دالغاسی هر ثانیه‌ده ۱۰ دؤنه دَگیشیک‌لیگه راستلاشا بیلیر و اونون بو دَگیشکن‌لیگی سککیزدن اون اوچ فیرلانتی هر بیر ثانیه‌ده اولا بیلَر.\nایلک کشف اولونان دالغا آلفا دیر و او اوزدن ده لاتین ألیفباسینداکی ایلک حرفین آدینی اونون اوزه‌رینه قویوبلار. هانس بئرگئر ۱۹۰۸ ایلینده بو دالغانی کشف إتدی، آنجاق بو دالغانین بئیینده‌کی یارانیشی‌نین دیل و سس قونوسو ایله ایلگی‌سینی او دؤنَمدن ایندی‌یه کیمی اینسان‌لار اوزه چیخاردا بیلمه‌ییبلر. بئیینین دینج‌لیگی، دایانماق، سوکوت و آرا وئرمک بو دالغادان یارانیر و بونلاردان داها اؤنملی‌سی کلمه‌لرده‌کی هیجالار و جومله‌لرده‌کی آرالار بو دالغانین اورونو دیر. بئتا دالغاسی جریانداکن، آرا-سیرا آلفا دالغاسینا چؤنوشنده، سس‌لر آراسینداکی سس‌سیزلیک ایله جومله‌لر و حتتا نئچه هیجالی کلمه‌لر یارانیر، آنجاق بو دالغانین فرئکانسی دوققوزدان آشاغی یئنیرسه، دانیشیقدا بَلیرسیزلیک یارانیب و بعضن کلمه‌لر آراسیندا اوزون و یئرسیز بیر سس‌سیزلیک دانیشیقداکی آخاردا، آخساق‌لیق یارادیر. بو دالغانین آخساماسی جومله و دانیشیق قورولوشونو آرادان آپاریب، آنلاشیلماز بیر سس‌لری دینله‌ییجی‌نین قولاغینا چاتدیرا بیلَر.\nدؤردونجو دالغا گوجو تئتا دالغاسی دیر.\nاؤنجه‌کی دالغالارا باخدیقدا، تئتا دالغاسی اونلاردان داها بؤیوک بیر گئن‌لیگه و داها دوشوک بیر فرئکانسا صاحاب دیر. بو دالغالارین فرئکانسی ۵ ایله ۸ هئرتز آراسیندا دیر. بورادا اؤنجه‌کی دالغالاردان فرقلی بیر فرئکانس آلانی ایله اوز-اوزه‌ییک. سس داها آرتیق اینسان قولاغی ایله إشیدیلمَز بیر دوروما گلیر. ۵ هئرتز ایله ۸ هئرتزلیک بیر فرئکانس سس‌لرین ایچینده‌کی ایکیلی رقم‌لری یارادیر. بورادا زنجیرلنمیش رقم‌لر بیر یووارلاق آی کیمی بیر-بیرینه ساریلیب، داها بؤیوک و نئچه رقملی بیر سس یوکونو یارادیر. بونلار هر آن قیریلا بیلر ده، ساریلا بیلر ده. بو فرئکانسین آخیشیندا هر سولا دؤنوشده رقم‌لر أکسیلیب، اونوتقان‌لیق، سایریشما و آنلاشیلمازلیق یارادار؛ ساغا دؤنوشده ده رقم‌لر آرتیب سککیزه و حتتا اوندان دا چوخا آرتیب آلفا فرئکانسینا چؤنه بیلَر و بو آرتمادا سس‌لر آنلاشیلان بیر بیچیم آلانینا کئچه بیلَر. تئتا فرئکانسی اؤزلوگونده اینسان بئینینده ده دَگیشیک دوروم‌لار یارادا بیلَر. اؤرنک اوچون ایش یئرینده ایشینیزی قورتاریب، ایشدن سونرا هارا گئده‌جه‌گینیزی و یولداش‌لارینیز’لا أگله‌نه‌جه‌گینیزی خیال إتمه‌گه باشلادیغینیزدا، بئینینیز تئتا دالغاسی دوروموندا دیر. اینسان تئتا دالغاسی دوروموندایکن سانکی بئینی دایانیر، دینج‌لیک آختاریر، دونوب همن یئرده قالماق ایسته‌ییر. اؤرنک اوچون سس‌سیز بیر اوتوباندا گئدرکن بیر آندا یولون بئش کیلومئترینی هئچ خاطیرلامادیغینیزی، بو قدر یولو گلدیگینیزده آنلامادیغینیزی باشا دوشدوگونوزده، بئینینیز تئتا مودوندا دایانیر و بوندا اینسانین بئینینده‌کی کئچیجی یادداشی دا سانکی صیفیرلانیر و خاطیرلایاجاق هئچ بیر قونونو اوردا جانلاندیرا بیلمیر، آنجاق یئنی و هئچ دوشونمه‌دیگی ایده‌لر اوچون بئینینده فرئکانس آرتماسی اولورسا و بو آرتما ۶ رقمه و حتتا داها اوستون رقمه چاتیرسا، او هئچ گؤزله‌نیلمَزدن حئیرت إدیجی ایش‌لر گؤره بیلیر و بو آشامادا آلفا سینیرینا چاتماق بو دینج‌لیگه سون وئریر و یئنی چابالارا یول آچیر.\nبو حاقدا بو اؤرنک‌لری ده گتیرمک اولار: اوتوباندا سورکلی اولاراق ماشین قوللانان شوفئرلرین عاغلینا، تئتا مودوندایکن یاخشی یؤنتم‌لر گله بیلیر و یا دوزنلی اولاراق اوزون مسافه قاچیش إدن ایدمانچی‌لارین چوخلو قاچما سیراسیندا بئیین‌لری دورقون و ریلکس مودوندا دیر و تئتا دالغالارینی یاراداراق اؤزل بیر راحاتلاما یاشایارلار. بو دوروم دوش آلارکن، وان‌دا اوزانارکن و حتتا دیش‌لرینیزی فیرچالایارکن ده مئیدانا گله بیلَر.\nبو گؤرَولرین تکرارلایان دوغاسی، ایشینیزی اوتوماتیک اولاراق یئرینه یئتیریب، بئینینیزی بو ایش‌لر اوچون داها آرتیق یورماز. بو دورومدا بئیین تئتا دوروموندا دیر و فیکیر یاراتماغا باشلایار. فیکیر و ایده یارانارکن فرئکانس‌لارین رقمی ایکیلی باغلی‌لیق‌لاری دؤردلو، آلتیلی، سککیزلی و حتتا اونلو رقمه یوکسه‌له بیلر. بو یوکسه‌لیش رقم‌لردن یوخاری مضرب‌لر یاراداراق، سؤزجوک‌لرین چَرچیوه‌لَنمه‌سینه نه‌دن اولور و آلفا دورومونا یؤنلَنمک اوچون بو کئچید داها ایچ-ایچه‌لیک بیر آلانی اولوشدورماغا چالیشیر. بئله‌سه تئتا دورومو تَمل جوتلوک‌لرین یارانیش کئچیدی دیر و آلفا دورومونون اولوشماسینا أن گره‌کن کئچید ساییلیر.\nبئشینجی دالغا گوجو دئلتا دالغاسی دیر.\nبئیین‌ده‌کی دالغالارین سون چئشیدی دئلتا آدلانیر. بو دالغالار أن چوخ گئنیش‌لیگه و أن دوشوک فرئکانسا صاحاب دیر. دئلتا دالغالاری‌نین فرئکانسی ۱.۵ ایله ۴ هئرتز آراسیندا دیر. بو دالغالارین فرئکانسی هئچ بیر زامان صیفیرا چاتمیر، نه‌دن کی صیفیرا چاتیرسا، بئیینین دایانیب، اؤلدوغو آنلامینا گلیر. آنجاق درین یوخوسوز (رؤیا) بیر یوخودا اولدوغونوزدا، بو دالغالارین فرئکانسی أن دوشوک دورومونا چاتیر.\nبو قونویا بیر داها بئله باخمالی‌ییق:\n۴ هئرتز فرئکانس‌دان نه‌قدر آشاغی یئنیرسک او قَدر سس‌سیزلیک و اینجارسیزلیغا چاتیریق. بورادا نورون‌لاری دامغالاماق اوچون گوجلو بیر فرئکانس یوخوموز و اینسان بو حالیندا أن دوشونجه‌سیز، أن فیکیرسیز و أن دینج آنی‌لارینی یاشایا بیلَر. بئله دئمه‌لی‌ییک کی اؤلومدن بیر آددیم دیری‌لیگه دوغرو آتیلان آددیم إله هَمَن دئلتا دالغاسی دیر. ۱.۵ هئرتزده اینسان جانلی ساییلیر، آنجاق اوندا تپکی و إتکی آدلی بیر اولای اوز وئرمیر، او اؤلولوکدن دیری‌لیگه سوروکله‌نیب و هله یوخودا دیر. فرئکانس هر آرتدیغیندا، نورون‌لار اولاشیم بیچیمینه قوشولوب، اینسان اویانیش و آنلاماق دورومونا گلیر. و بورادا تک رقم‌لر یارانماغا باشلاییب، اینجه بیر یووارلاق‌لیغی جانلاندیریر. بو تک رقم‌لی بیچیم‌لردن یارانان سس‌لر یالنیز بیر سیرا حئیوان‌لارین قولاغیندا إشیدیله بیلر. بو ایلک تونلو سس‌لر ایچ-ایچه‌لیک سس‌لرین آناسی کیمی گؤرونور و هر هئرتز فرئکانسینا آرتدیقدا، نئچه بیچیملی‌لیگه دوغرو آددیم آتیب، اینسانین قولاغی ایله إشیدیلَن دوروما چاتیر. یاتاغا گئتدیگینیزده و یاتمازدان اؤنجه بیر نئچه دقیقه کیتاب اوخودوغونوزدا، بئینینیز دوشوک بیر بئتا دوروموندا دایانیر. کیتابی یئره قویوب، ایشیغی سؤندوروب، سونراسی گؤزلرینیزی یومدوقدا، دالغالارداکی فرئکانس‌لار گئت-گئده آزالیر و بئتادان آلفایا و آلفادان تئتایا دَگیشیر و سونوندا یوخویا دالدیغینیزدا، بئینینیز دئلتا دورومونا گلیب چاتیر.\nاوست-اوسته دئلتا دالغاسی یوخو دوروموندا، دینج‌لیک و سس‌سیزلیک و بیر چوخ واخت‌لار بیلینجی ألدن وئردیگیمیز دورومدا ایزله‌نیله بیلیر. دئلتا دالغاسی ۶ آیدان کیچیک کؤرپه‌لرده أن اوستون دالغا دیر. اونلار او ایلک آنی‌لاردا ترپه‌نیش و سس یاراتماقدا دئلتا دالغاسی‌نین ایلک گوجونده دیرلر و بعضن اونلاردا بو دالغا ایکی اوچ هئرتزه چاتدیقدا ترپه‌نیش و آنلاشیلماز مونوتون‌لار، آغلاییش فورموندا ایزلَنیب-إشیدیلیر. اونلاردا هر آی کئچدیکجه بو دالغانین گئنیش‌لیگی آزالیر و بئیینده‌کی نورون‌لار ایله باغلانتی‌لار گوج‌لَنیر. آنا بطنینده بیر سیرا دئیتالار ایکیلی قورولوش’لا یادداشدا ساخلانیلیب و بو اولای ایله او دئیتالار بئییندن بوغاز تئل‌لرینه و بدن حرکت‌لرینه کؤچورولوب، کؤرپه‌نی او سس‌سیزلیک و حرکت‌سیزلیکدن قورتاریر. فرئکانس‌لار دؤردو آشدیقجا هر نه یئنی بیر یولا آیاق باسیر و دانیشیق، ترپه‌نیش و دویقولار اؤز بیچیمینی اولوشدورماغا باشلاییر.\n۵ دالغا گوجو و سای‌سیزجا یارانان سس و سؤزجوک رقم‌لری\nسس حرکتده اولان اوزونجا بیر دالغا (longitudinal wave) دیر. اینسان‌لار سس دالغالاری‌نین فرئکانسینی اینجه-قالین اولاراق آلقیلایارلار. بو آرا بوتون سس‌لری موسیقی کیمی نظرده آلساق، هر موسیقی نوتو هئرتز جینسیندن اؤلچوله بیلن بَلیرلی بیر فرئکانسا قارشی‌لیق گلیر. بو بَلیرلی‌لیک اولا بیلَر کی بیر چوخ بیچیم‌لر ایله بیرلَشدیکده، سای‌سیز سس ایلکه‌لرینی یارادا و بو یارانیشدان چئشیدلی سس تئم‌لری، دانیشیق هَنگی و أن باشدا دَگیشیک دیل‌لر یارانا. بئیینده میلیاردلار’لا نورون و سینیر ایلگیجی وار کی، بونلارین هامیسی بیر-بیرینه دریندن و ایچ-ایچه باغلی دیر. بو باغلی‌لیق کیچیک بیر إلئکتریک آخیمی ایله باشلاییر و آردیندان چئشیدلی حیس إدیله‌جک و ترپه‌نه‌جک نورون‌لارین بؤیوک و حئیرت إدیجی آلانیندا یولا دوشوب، سورَکلی دئیتالاری گؤندَریب، آلماغا باشلاییر.\n۱.۵ هئرتزدن باشلاییب، ۱۴۰ هئرتزه قَدَر بو بئش دالغانین ایشله‌گی ایله تانیش اولدوق، آنجاق بو ۱۳۸.۵ هئرتز فرئکانس آلانی اؤزلوگونده ۱۰۰۰ بؤلومدن اولوشور و بئله‌لیک’له ۱۳۸۵۰۰ آلت سایی‌لار ایله قارشی قارشی اولوروق. بونلارین هره‌سی ۱۳۸۴۹۹ رقم ایله بیرلَشه بیلیر و هر ۱۳۸۴۹۹ سس قورولوشو اؤزلوگونده یئنه ۱۳۸۴۹۸ رقم ایله یئنی سس تون‌لاری‌نین یارانیشینا نه‌دن اولور.\nبیز بو سونسوز و دیب‌سیز بیر سس بیچیم‌لر ایله اوز-اوزه‌ییک و اونلارین آراسینداکی تابئع‌لره بَلیرلی بیر قورولوش بیچیمله‌مه‌سی یازا بیلسَک، دونیادا یاشایان بوتون سس‌لرین “ایستر اینسان سسی، ایستر حئیوان‌لارین سسی و حتتا أسَن یئلین سسی‌نین” آنلامینی هئچ بیر دئیتامیز اولمازدان باشا دوشوب، اونلاری بیر-بیرینه چئویره بیله‌ریک. دیل بیر جانلی وارلیق اولاراق اونو تاریخین بعضن ساختا یارپاق‌لاری ایله و حتتا اوخشاریق‌لار’لا آنلاییب، اونا دَگر وئرمک اولماز. بو دیلین ایچینده دیب‌سیز بیر دونیا یاشاییر و او دونیانی دیلچی‌لیک و إتیمولوژی بیلیم‌لری ایله دَگیل، ریاضیات’لا کشف إده بیله‌ریک.","num_words":4062,"character_repetition_ratio":0.045,"word_repetition_ratio":0.002,"special_characters_ratio":0.19,"stopwords_ratio":0.003,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":299921.9,"cluster_detection":-1}
+{"text":"'); $('a.print-preview').printPreview(); $('#txtShortLink').focus(function () { $(this).select(); }); });\nتاریخ : جمعه 3 آذر 1396 | کد : 1503\nلینک کوتاه\nدنیانین 4 معروف گزمه‌لی یئری\nلست سکندین وئردیغی خبره گؤره دنیانین لاپ معروف گزمه‌لی یئرلری بونلاردان عبارتدیر:\nلست سکندین وئردیغی خبره گؤره دنیانین لاپ معروف گزمه‌لی یئرلری بونلاردان عبارتدیر:\n1. Iguazu شلاله‌سی، برزیل و آرژانتین مرزینده\nحیرت آمیز Iguazu شلاله‌سیندن گؤروش ائله‌دیغیم زمان، شلاله‌ده اوزماغا امکان وئرن گؤزل یای گونو ایدی. بو مکان منیم علاقه‌لی اودلوغوم طبیعی گؤرمه‌لی یئرلریندن بیری سیاییلیر. بوردا مختلف اندهزه‌لرده 300 شلاله وا. گونون باشا باشینی پیادا آرژانتینه طرف گئده بیلرسیز ائله کی دال با دال شلاله‌لردن عکس سالماقدان هیپنوتیزم اولاسیز.\n2. پرودا، Arequipa\nاولا بیلر بیر ایل بویو Arequipa-دا یاشادیغیم اوچون اورا تعصبوم اولسون، آما ایلین باشا باشیندا اورانین گؤیونده آبی گؤی و گونشدن سونرا آیری بیر زاد گؤرمه‌دیم. پرونین ایکینجی بؤیوک شهری ماچو پیچو، لیما و یا نازکا لاینز کیمی معروف دئییل آما لاتین آمریکانین لاپ اهمیتسیز شهری ساییلیر. Arequipa شهری، Misti کیمی وولقانلارین احاطه‌سینده اولان آندس داغلاریندا یئرلشیر. شهرین مرکزینده وولقانین کوللریندن آغ رنگه بویانمیش گؤزل ساختمانلار دوزلیب. بو شهرده یاشاییش هزینه‌سی آشاغیدیر و اینانیلماز یئماقلاری وار.\n3. روم وادیسی چؤلو، اردن\nپترا شهری اردنین لاپ مهم توریستی سایتی ساییلیر آما روم وادیسی چؤلو ده همان اندازه مهم و گؤرمه‌لیدیر. کویر و اطراف داغلارین قیرمیزی رنگی گؤزلری قاماشدیریر. اوندان علاوه چؤلده یاشایان جماعت قوناق سئوردیلر و چؤل یاشاییشینی سیزه نشان وئرماغی سئویرلر و سیزین اوچون تایسیز و امنیتلی تجربه ارائه وئریرلر.\n4. مدلین، کلمبیا\nکلمبیانین بو شهری، دنیا مخدره ماده‌لرین سلطانی پابلو اسکوبارین رهبرلیغیندا، دنیانین کوکائین تجارتی مرکزی ایدی. و بیر زمان مقطعینده دنیادا لاپ چوخ قتله شاهد ایدی. آما بو گون دنیانین لاپ خلاق شهرلریندن اولوب و دئو آسا برقی پله‌لر، مدرن مترو و قطار سیستملرینه مجهز اولوب. شهر یام یاشیل تپه‌لرینن احاطه اولوب و هنر کالری‌لری، کتابخانالار، عمومی مکانلار و چوخ مهربان جماعته مالکدیر.","num_words":454,"character_repetition_ratio":0.052,"word_repetition_ratio":0.031,"special_characters_ratio":0.239,"stopwords_ratio":0.004,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":226111.4,"cluster_detection":-1}
+{"text":"شابلونو باغلی گؤسترماق اؤچون: |state=collapsed شابلونو چاغیراندا بو حالت ایستیفاده اولونور: {{شاهرود بؤلگه‌سی|state=collapsed}}\nشابلونو آچیق گؤسترماق اؤچون: |state=expanded شابلونو چاغیراندا بو حالت ایستیفاده اولونور: {{شاهرود بؤلگه‌سی|state=expanded}}\nشابلونو اوتوماتیک گؤسترماق اؤچون: |state=autocollapse شابلونو چاغیراندا بو حالت ایستیفاده اولونور: {{شاهرود بؤلگه‌سی|state=autocollapse}}\nاگر {{navbox}}، بیر {{sidebar}} و یا باشقا بیر جدول اولسا شابلونو باغلی گؤستریر\nصفحه‌ده باشقا هئچ بیر آیتم اولماسا، شابلونو آچیق گوستریر\nاگر |state= پارامترینه هئچ بیر حالت تعیین اولماسا، Collapsible option شابلونو ایلک گورونورلؤکون |default= پارامترینن آلار. بو صفحه‌ده کی شابلون، حال حاضیرده autocollapse حالتینده دیر.\n«https:\/\/azb.wikipedia.org\/w\/index.php?title=شابلون:شاهرود_بؤلگه‌سی&oldid=1542408»-دن آلینمیش‌دیر\nبؤلمه:\nایران بؤلگه‌لرینین شابلونلاری\nبۇ صفحه‌‌ سوْن دفعه ‏۲۷ مارس ۲۰۲۳، ‏۰۹:۱۴ تاریخینده دَییشدیریلمیشدیر.\nیازی Creative Commons Attribution-ShareAlike License 4.0 آلتیندا مووجوددور؛ آرتیق شرطلر آرتیریلا بیلر. بو سایتی ایشلتمکله سیز ایشلتمه شرطلری و گیزلیلیک سیاستی ایله راضیلشیرسینیز. ویکی‌پدیا® منفعت‌سیز تشکیلاتی اولان ویکی‌مدیا فوندونون قئید آلینمیش تیجارت علامتیدیر.","num_words":275,"character_repetition_ratio":0.079,"word_repetition_ratio":0.075,"special_characters_ratio":0.208,"stopwords_ratio":0.004,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.999,"perplexity_score":44491.3,"cluster_detection":-1}
+{"text":"قوزئی آذربایجانین روسیه‌نین ترکیبینده اولماسی نتیجه‌سینده تزار حاکیمیتی اؤز موستملکه‌چی‌لیک ‌سیاستینی حیاتا کئچیرمک اوچون تبلیغات واسیطه‌سینه احتییاج دویدو و تیفلیسده روس دیلینده ایلک مطبوع اورقان اولان \" Tiflisskiye vedomosti \" قزئتینی 1828-جی ایلده نشر ائتدی. \" Tiflisskiye vedomosti'نین بیر نئچه دیلده علاوه‌سی نشر اولونوردو. قزئت آذربایجان تورکجه‌سینده1832-جی ایلده نشر اولونموشدور و قزئتین آذربایجانجا آدی \" تیفلیس اخباری \" ایدی. قزئتین هم روس، هم ده یئرلی دیل‌لرده چیخان علاوه‌لری جیدی سانسور نظارتینده چاپ اولونور، حربی اورقان اونلاری دایم دیقتده ساخلاییردی.[۱][۲][۳]\nقزئتین نشره باشلاماسی\n[دَییشدیر]\nتیفلیسده کی \" دیپلوماتیک دفترخانا \" دا \" تیفلیسده تاتار دیلینده قزئت نشری حاقیندا \" 142 نؤمره‌لی ایش 29 مارس 1831-جی ایلده آچیلیب، 30 ژانویه 1833-جو ایلده باغلانمیشدیر. ایش تبریزدن بزاکین دیپلوماتیک دفترخانایا مکتوبو ایله باشلانیر. او، خواهیش ائدیردی کی، آذربایجان تورکجه‌سینده‌کی قزئت تبریزده محمدخان امیر نیظاما تقدیم اولونماق اوچون \" آردیجیل چاتدیریلسین \" ، چونکی او، قزئتین مضمونو ایله شاهی تانیش ائده‌جکدیر.[۳]\nآرخیو ماتریال‌لاریندان معلوم اولور کی، \" تیفلیس اخباری \"‌نین آذربایجان تورکجه‌سینده اولان واریانتی فارسجا چیخان قزئت باغلاندیقدان سونرا چاپ اولونوب. فارسجا چیخان قزئتین آبونه‌چی‌‌‌لری آز اولدوغودان چوخ داوام ائده بیلمه‌میشدیر. بو، پاسکویچ‌دن سونرا قافقازین باش حاکیمی اولان بارون روزِن‌ین 1831-جی ایلین دسامبر آیی‌نین 30-دا معاریف ناظیری ک.آ.لیوِنه یازدیغی مکتوبدان بللی اولور. روزئن یازیردی کی، مندن اول بورادا فارس دیلینده \" Tiflisskiye vedomosti\" قزئتی نشر اولونموشدور. قزئتی ساخلاماق اوچون آبونه‌چی‌‌‌لرین سایی آز اولدوغونا گؤره اونون نشری دایاندیریلمیشدیر.\n\" تاتارلار (آذربایجانلی‌لار) اونلار اوچون چیخان قزئتی (فارس نوسخه‌لری نظرده توتولور.) طبیعت‌لرینه خاص اولان ماراقلا و ممنونیتله قارشیلادیلار، لاکین اولدوقجا آز آبونه ایله کیفایت‌لندیلر... چونکی فارس دیلی ‌نینکی بیزه منسوب اولان و تاتارلار (آذربایجان تورکلری) یاشایان زاقافقازیا اؤلکه‌سینده، حتّی آذربایجانین اؤزونده ده آز یاییلیبدیر... همین نشردن گؤزله‌نیلن فایدا منی، اونو برپا ائتمک ضرورتینه ایناندیردی، لاکین فارس دیلینده یوخ... تاتار دیلینده. \"\n\" تیفلیس اخباری \" قزئتی‌نین آذربایجان تورکجه‌سینده ایلک نؤمره‌سی 1832-جی ایلین ژانویه‌سینده چیخمیشدیر. سندلرین بیرینده دئییلیر:\n\" بو ایل ژانویه‌نین 1-دن تیفلیسده آشاغیداکی شرط‌لرله تاتار دیلینده قزئت بوراخیلاجاقدیر.\n1. قزئت هفته ده بیر دفعه چیخاجاقدیر.\n2. روسجا نشرینده اولدوغو کیمی، تاتار قزئتی‌نین ده ایل‌لیک آبونه حاقی گوموش پوللا 8 مانات، یاریم ایل‌لیک ایسه 5 مانات‌دیر.\n3. نؤمره‌لرین واختیندا چیخماسینا و آبونه‌چی‌‌‌لره مونتظم چاتدیریلماسینا نظارت قزئتین باش رداکتورو، باش سارای موشاویری سانکووْسکی‌یه تاپشیریلیر. قزئت آلماق ایسته‌ین‌لر اونا یا شخصاً، یا دا کی، یئرلی حؤکومت واسیطه‌سیله موراجیعت ائده بیلرلر.\"\nبو سنددن گؤروندوگو کیمی \" تیفلیس اخباری \" قزئتی \" Tiflisskiye vedomosti\"‌نین علاوه‌سی اولدوغو اوچون اونون رداکتورو سارای موشاویری سانکووسکی ایدی. بو مضموندا اعلان‌لار ارمنیستان ویلایتینه، آهالسیخ پاشالیغینا، موسلمان ایالتلری ایداره‌سینه، شیروان، شکی، باکی، قوبا، دربند، لنکران، قومری کومندانت‌لارینا گؤندریلمیشدی. اعلان‌لا یاناشی، قزئته آبونه‌چی‌‌لر توپلاماق حاقیندا گؤستریش ده وئریلمیشدی. آلینان جاواب‌لاردان بیر نئچه‌سی گورجوستان دؤولت آرشیوینده ساخلانیلیر. مثلا، قوبا کومندانتی پودپولکوونیک گیمبوت یازیردی:\n\" تاتار دیلینده چیخان \" تیفلیس اخباری \" قزئتینی آلماق ایسته‌ین 30 نفر، روس دیلینده آلماق ایسته‌ین ایکی نفردیر. \"\nباکی کومندانتی پودپولکوونیک کولومییسئو مکتوبوندا دئییردی کی، باکیدا قزئته یازیلماق ایسته‌ین‌لر تک-تکدیر. عومومیتله، جاماعات قزئته یازیلماق ایسته‌میر. اونا گؤره کی، کئچن ایل‌لر فارس دیلینده چیخان قزئتین آبونه‌چی‌‌لری نؤمره‌لرین بیرینی ده آلمامیشلار. ایندی ده تامام اعتیراض ائدیرلر.\n\" تیفلیس اخباری \" قزئتی‌نین بیر نوسخه‌سی بئله الده یوخدور. لاکین قزئتین چیخماسی حاقیندا چوخلو آرشیو سندلری واردیر. بو سندلر مطبوعاتدا قیسماً ایشیقلاندیریلمیشدیر. مطبوعات تاریخیمیزین ایلک مرحله‌سینده نشر اولونان مطبوع اورقان‌لار کیمی \" تیفلیس اخباری \"‌نین دا آبونه‌چی‌‌لری‌نین سایی آز ایدی. قوبا کومندانتی گیمبوت 1832-جی ایل 21 ژانویه تاریخلی 119 نؤمره‌لی مکتوبوندا قزئتین 30 نفر آبونه‌چی‌‌سی اولدوغونو گؤستردیگی حالدا، باکی کومئندانتی کولومییسئو آبونه‌چی‌‌ آزلیغیندان شیکایت‌له‌نیردی.\n\" تیفلیس اخباری \" تکجه زاقافقازیادا دئییل، ایراندا و تورکیه ده ده اوخویوردولار.[۳]\nرداکتور\n[دَییشدیر]\nقزئتین ماتریال‌لارینی میرزه اپریم یئنیکوْلوْپوْف رداکته ائدیردی. او، شرق دیل‌لرینی بیلیردی.[۳]\nیازیچی\n[دَییشدیر]\nورقه شکلینده هفته‌نین چرشنبه گونلری چیخان بو قزئتده عباسقولو آغا باکیخانوف (1794 -1846) دا فعالیت گؤستردی. او، سانکووسکی‌نین \" معیشت، تاریخ، ادبیات، مدنیت \" مسله‌لری اوزره مصلحتچیسی ایدی. باکیخانوف شرق خالق‌لاری‌نین تاریخینی، مدنیتینی، فارس، روس، عرب دیل‌لری‌نین موکمل بیلیجیسی کیمی قافقاز باش امیرلیگی‌نین دیقتینده ایدی. آکادمیک فواد قاسم‌زاده‌نین یازدیغی کیمی، \" تیفلیس اخباری \"‌نین آذربایجان‌تورکجه‌سینده نشرینه، همچنین قوبادا اهالی آراسیندا یاییلماسیندا او زامان جانیشین‌لیک دفترخاناسیندا ترجومه‌چی ایشله ین مشهور آذربایجان عالیمی و یازیچیسی باکیخانوف (قدسی) یاخیندان کؤمک گؤسترمیشدیر.[۳]\nقزئتین باشلیجا مؤوضولاری\n[دَییشدیر]\nباروْن روْزِن معاریف ناظیری‌نین نظرینه چاتدیریردی کی، آذربایجان ‌تورکجه‌سینده چاپ اولوناجاق \" تیفلیس اخباری \" فارسجا چیخمیش قزئتین مضمونونا مووافیق ماتریال‌لار وئره‌جکدیر. مقاله‌لرین مضمونو ایسه بو شکیلده موعین‌لشدیریلمیشدیر.\n1. دؤولت طرفیندن زاقافقازیا موسلمان‌لا��ینا وئریلن یوکسک موکافات‌لار حاقیندا معلومات‌لار.\n2. آسیالی‌لار اوچون آنلاشیقلی و ماراقلی اولان خاریجی و داخیلی یئنی‌لیک‌لر.\n3. یئرلی اهالی آراسیندا اوروپا تحصیلینه، صنایعسینه رغبت اویادان موختلیف ماتریال‌لار.\nبارون روزن مکتوبوندا گؤستریردی کی، قزئتین آذربایجان‌ تورکجه‌سینده چیخماسی ایله حؤکومتین \" مووافیق خئیرخواه نیت‌لری‌نین \" بوراداکی‌لار آراسیندا یاییلماسی اوچون \" ان لاییقلی واسیطه \" الده ائدیله‌جکدیر.[۳]\nقزئتین نشری‌نین دایاندیریلماسی\n[دَییشدیر]\nتزار ایداره‌لری آذربایجان تورکجه‌سینده چیخان قزئتین نشرینه ایجازه وئرمکله یاناشی، عئینی زاماندا برک هیجان‌لانیردیلار. تزار مأمورلاری قورخوردولار کی، حؤکومتین خالق علئیهینه گؤردوگو تدبیر حیس اولونمادان قزئت صحیفه‌سینده چیخا بیلر و جاماعاتین بوندان خبری اولار. اودور کی، لازیمی تدبیرلر گؤروردولر. بونو بارون روزن‌ین 1831-جی ایل دسامبرین 31-ده خاریجی ایشلر ناظیرلیگی یانیندا آسیا دپارتامنتی‌نین مودیری روْدوْفینیکی‌نه گؤندردیگی مکتوبدان آیدین حیس ائتمک اولور. مکتوبدا دئییلیردی کی، همین قزئتده حؤکومتین ‌سیاسی گؤروش‌لری عکس اولوناجاقدیر. اودور کی، بعضی شئی‌لری رداکتورا بیلدیرمک لازیم دئییلدیر.\nقزئت 1833-جو ایلین اوّل‌لرینه قدر چیخمیشدیر. سانکووسکی 1832-جی ایل اوکتوبرین 19-دا وفات ائتدیکدن سونرا امکداش‌لاردان زوْباریوْو ف قوردئیئف هر اوچ قزئتین نشرینی داوام ائتدیرمک ایسته‌میشلر. لاکین اوچ قزئتی رداکته ائتمک اونلار اوچون چتینلیک تؤرتمیشدیر. بیر-بیری‌نین آردینجا هر اوچ قزئت باغلانمیشدیر. بوندان سونرا تیفلیسده بیر نئچه ایل آذربایجان تورکجه‌سینده قزئت چیخمامیشدیر. [۳]\nآیریجا باخ\n[دَییشدیر]\nاکینچی (قزئت)\nادبیات‌سیاهیسی\n[دَییشدیر]\nA.S.Puşkin. “Ərzurum səyahəti”. Bakı. Azərnəşr, 1937, səh.31-32\n“Культура и писменность Востока”, III kitab, Bakı, 1928, səh.142\n“Акты, собрание Кавказской археологической комиссией”, VIII cild, səh.14; Иваненко В. Гражданское управление Закавказья, 1886, səh. 165; И.Ениколопов. Первая тюркская газета на Кавказе “Культура и письменность Востока”, III kitab, Bakı, 1928, səh.140-146\nF. Qasımzadə. XIX əsr Azərbaycan ədəbiyyatı tarixi. 1974, səh.114.\nقایناق\n[دَییشدیر]\nآخوندوف ناظم. آذربايجاندا دؤوري مطبوعات. (1832-1920). بيبليوقرافيا - باکي. 1965\n\" آذربايجان دؤوري مطبوعاتي \" . (1832-1920). ببليوقرافيا. باکي. 1987\nزئينالوف ن. \" آذربايجان مطبوعاتي تاريخي \" . 1. حيصه . باکي. 1973.\nولي‌يئو عاکف عبدالعظیم اوغلو (آشيرلي). \" آذربايجان مطبوعاتي تاريخي \" (1875-1920)، باکي \" علم و تحصيل \" ، 2009 –5-6 ص.\nاتک یازی‌لار\n[دَییشدیر]\n^ Nizami Məmmədzadə, Mahmud Kamaloğlu, \"Gürcüstanın azərbaycanlı jurnalistləri\", Tiflis, 2015, 124 səh.PDF. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2020-05-25. یوْخلانیلیب2021-04-09.\n^ Niyaz Niftiyev, \"Mətbuatda multikulturalizm\", Bakı, 2017, səh.19 PDF. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2020-05-26. یوْخلانیلیب2021-04-09.\n^ ۳٫۰ ۳٫۱ ۳٫۲ ۳٫۳ ۳٫۴ ۳٫۵ ۳٫۶ Şahverdiyev A.B. Azərbaycan mətbuatı tarixi. \"Təhsil\" nəşriyyatı, 2006 - 248 səh.PDF.\nب\nدان\nدییش\nآذربایجان مطبوعاتی\nتزار دؤنمینده\nملانصرالدین • آذربایجان • بهلول • آری • بابای امیر • دیریلیک • طوطی • کل نیت • زنبور • لک‌لک • مزه‌لی • میرات • دبستان • شرق روس • Bakinskiy Raboçiy • اکینچی • فیوضات • حیات • ایقبال • یئنی ایقبال • ایرشاد • کاسپی • کشکول • معلومات • م��تب • موسولمانسکی ایزوستیا • مشعل • ناش قولوس • Neftyanoye delo • رهبر • تیفلیس اخباری • تزه حیات • شلاله • یئنی فیوضات • ضیا • ترقی • ایشیق • هومّت • یولداش •\nآذربایجان خالق جومهوریتی دؤنمینده\nآل بایراق • آذربایجان • گنجلر یوردو • Xalq qəzeti • ایستیقلال توپلوسو • Molot • اوراق نفیسه • شئیپور • تارتان-پارتان •\nشوروی دؤنمینده\nآزادلیق • Azərbaycan dili və ədəbiyyatı tədrisi • Azərbaycan qadını • Azərbaycan məktəbi • Bauer und Arbeiter • Damğa • Ədəbiyyat cəbhəsində • عقرب • Xəzər • İpəkçi • İqtisadi xəbərlər • İqtisadiyyat və həyat • İstiqlal • کیرپی • Gənclik • Göyərçin • Lenins Weg • Məktəbəqədər və ibtidai təhsil • Molodyoj Azerbaydjana • Qanunçuluq • Qızıl Gəncə • Qızıl Şəfəq • Qızıl tələbə • Qobustan • Şəki • Şərq qapısı • Ulduz • Vışka • یئنی فیکیر • Yeni kənd • Yeni məktəb • Yeni Müsavat یئنی یول\nکؤچمه دؤنمینده\nآذری تورک • قافقاز •\nقورتولوش • موجاهید • اودلو یورد • یئنی قافقازیا\nایستیقلالدان سونرا\n525-ci qəzet • Abituryent • Ailə və sağlamlıq • Alatoran • Alma • Aşpaz • ATV maqazin • Avropa • Avtoritet • Aydınlıq (qəzet) • Ayna • Aysel • Azerbaijan International • AzerNews • Azərbaycan Arxeologiyası • Azərbaycanın vergi jurnalı • Bakı təhsili • Bakı Xəbər • Baku • Birlik • Bizim Əsr • Bizim Xəbər • Bizim Yol • Bu gün • Çağ • Çeşmə • Dədə Qorqud • Doqquz İqlim • Dövlət və Din • Dövran • Dünya Ədəbiyyatı • Düşünən İnsan • El • Elman • Ekspress • Exo • Ədalət • Ədalət və Həqiqət • Ədəbiyyat qəzeti • Film Fiction • Futbol+ • Göyqurşağı • Göyərçin • Gün Səhər • Günay • Gündəlik Azərbaycan • Hesabat • Hürriyyət • Xalq Cəbhəsi • Xəzan • İki sahil • İncəsənət və mədəniyyət problemləri • İnformasiya Cəmiyyəti Problemləri • İnterpark • İstiot • Komanda • Laçın yurdu • Literaturnıy Azerbaydjan • Meydan+ • Mərkəz • Məzəli • Milli Zəka • Monitor • Müxalifət • Müsavat • Mütərcim • Nargis • National Geographic Azerbaijan • Nedelya • Olaylar • Ozan dünyası • Palitra • Panorama • Qərbin qərbi • Qoroskop • Region Plus • Respublika • Reytinq • Rəsmi Bakı • Səhər • Səs • Soy • Şəkinin səsi • Şərq • Şərq fəlsəfəsi problemləri • Teleskop • Təzadlar • Tumurcuq • Ulduz • Ulus • Urbanizm • Üç nöqtə • Visions of Azerbaijan • Yada düşdü • Yazı • Yeni Azərbaycan • Yeni yüzil • Yol • Yuva • Zaman Azərbaycan • Zerkalo • Zəka\n«https:\/\/azb.wikipedia.org\/w\/index.php?title=تیفلیس_اخباری_(قزئت)&oldid=1540600»-دن آلینمیش‌دیر\nبؤلمه‌لر:\nقزئتلر\nدرگیلر\nبۇ صفحه‌‌ سوْن دفعه ‏۶ مارس ۲۰۲۳، ‏۰۴:۳۵ تاریخینده دَییشدیریلمیشدیر.\nیازی Creative Commons Attribution-ShareAlike License 4.0 آلتیندا مووجوددور؛ آرتیق شرطلر آرتیریلا بیلر. بو سایتی ایشلتمکله سیز ایشلتمه شرطلری و گیزلیلیک سیاستی ایله راضیلشیرسینیز. ویکی‌پدیا® منفعت‌سیز تشکیلاتی اولان ویکی‌مدیا فوندونون قئید آلینمیش تیجارت علامتیدیر.","num_words":2807,"character_repetition_ratio":0.051,"word_repetition_ratio":0.007,"special_characters_ratio":0.246,"stopwords_ratio":0.003,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":96448.6,"cluster_detection":-1}
+{"text":"حماسدان وئریله‌ن یازیلی آچیقلامادا، \"عرب بیرلیگی ایله ایسلام امکداشلیق تشکیلاتینی عاجیل توپلانتییا چاغیریریق\" ایفاده‌سیندن ایستیفاده ائدیلدی\n12.08.2024 ~ 13.08.2024\n2174191\nحماس، عرب بیرلیگی ایله ایسلام امکداشلیق تشکیلاتینی، غزه‌ده ۱۰ آیی آشان مدتدیر داوام ائد‌ن سویقیریمین دورماسی اوچون عاجیل توپلانتییا چاغیردی.\nحماسدان وئریله‌ن یازیلی آچیقلامادا، \"عرب بیرلیگی ایله ایسلام امکداشلیق تشکیلاتینی عاجیل توپلانتییا چاغیریریق\" ایفاده‌سیندن ایستیفاده ائدیلدی.\nآچیقلامادا، غزه خالقینا قارشی یئریدیله‌ن سویقیریمین دورماسی و ایسرائیل ایله سیاسی، تیجاری و دیپلوماتیک علاقه‌لرین کسیلمه‌سی اوچون تأثیرلی قرارلار آلینماسی لازیم اولدوغو ایفاده ائدیلدی.\nبو مضموندا، ۱۱ نوامبردا سعودی عربیستانین پایتاختی ریاضدا تشکیل ائدیله‌ن ایسلام امکداشلیق تشکیلاتی- عرب بیرلیگی اورتاق ذیروه‌سینده آلینان قرارلارین (غزه‌ده‌کی محاصره‌نین قیریلماسی و کؤمک گیریشلرینین تامین ائدیلمه‌سی) تطبیق اولونماسی چاغیریشی ائدیلدی.\nآچیقلامادا آیریجا بیرلشمیش میللتلر تهلوکه‌سیزلیک شوراسینا عاجیل ییغینجاق تشکیل ائتمه و ایسرائیلی، غزه‌ده ایشلدیگی سویقیریمی دوردورماغا مجبور ائد‌جک قرارلار آلما چاغیریشی ائدیلدی.\nبین‌الخالق یارغی سیستمینه ده سسله‌نیله‌ن آچیقلامادا، بو سیستمین واسطه‌لرینین فعالیته گئچیریلمه‌سی و صهیونیست ساواش سوچلولارینین محاکیمه اولونماسی لازیم اولدوغو ایفاده ائدیلدی. بو مضموندا ۱۰ آگوستدا غزه شهرینده‌کی التبیین مکتبی باشدا اولماق اوزره وطنداشلارا قارشی ایشله‌نه‌ن بوتون قیرغینلاردا ایسرائیل اوردوسونون بارماغی اولدوغونون اورتایا چیخاریلماسی اوچون بین‌الخالق بیر کمیسیون گؤندریلمه‌سی لازیم اولدوغو بیلدیریلدی.\nغزه‌ده ایشله‌نه‌ن قیرغینلاردان آمریکا بیرلشمیش دؤولتلرینین بیر باشا مسئول اولدوغو ایفاده ائدیله‌ن آچیقلامادا، \"باشدا آمریکا اولماق اوزره غرب اؤلکه‌لرینین سیاسی و عسگری دستگی اولماسایدی ایسرائیل غزه‌ده قیرغین و ساواش سوچو ایشله‌مه‌یه داوام ائده بیلمزدی. وئریله‌ن بو دستک، بو قیرغینلارا بیر باشا اورتاق اولماق معناسینی وئریر\" دگرلندیرمه‌سی وئریلدی.\nاؤته یاندان حماس، آراچیلاردان، ایسرائیل ایله یئنی موذاکیره دؤورونه گئتمک یئرینه، آمریکا باشقانی جو بایدنین غزه‌ده آتیشکس اوچون تقدیوئردیگی تکلیفی تطبیق ائد‌جک بیر پلان سونمالارینی ایسته‌دی.\nآمریکا، مصر و قطرین ۸ آگوستدا نوماییش ائتدیکلری اورتاق آچیقلاما ایله ائتدیکلری موذاکیره‌لره یئنیدن باشلانماسی چاغیریشینین آردیندان، حماس‌ان مؤوضوع ایله باغلی اچیقلاما گلدی.\nآچیقلامادا آراچیلاردان، یئنی موذاکیره دؤورونه گیرمک یئرینه آمریکا باشقانی جو بایدنین آتیشکس اوچون وئردیگی و حرکتین ده قبول ائتدیگی تکلیفین تطبیق ائدیلمه‌سی اوچون بیر پلان سونمالاری ایسته‌نیلدی.\nبایدن ۳۱ می‌ده ایسرائیلین تکلیفی اولدوغونو وورغولادیغی ۳ مرحله‌لی آتیشکس پلانی آچیقلامیشدی. پلان قیساجا قالیجی آتیشکسی، ایسرائیلین غزه‌نین هر یئریندن چکیلمه‌سینی، گیروولارین و محبوسلارین قارشیلیقلی قایتاریلماسینی، یئرلریندن ائدیله‌ن فیلیسطینلیلرین غزه‌یه گئری قاییدیشی، اینسانی کؤمکلرین کسیلمز و کافی سویه‌ده چاتدیریلماسینی و غزه‌نین یئنی‌دن آبادلیغینی احتیوا ائدیردی.\nایسرائیلین غزه یولاغینا ۷ اکتبردان بو یانا حیاتینی ایتیره‌ن فیلیسطینلیلرین ساییسی، چوخو اوشاق و قادین اولماق اوزره ۴۰ مینه دایاندی.\nاتیکتلر: #جو بایدن , #غزه , #ایسرائیل , #عاجیل توپلانتی , #ایسلام امکداشلیق تشکیلاتی , #عرب بیرلیگی , #حماس\nایلگیلی‌لی خبرلر\nایسرائیل‌ین غزه‌یه سالدیریسیندا ۶ فیلیسطینلی حیاتینی ایتیردی\n16.09.2024\nغزه‌ده‌کی سیویل مدافعه مودورلوگوندن وئریله‌ن شرحده، ایسرائیل ساواش طیاره‌لرینین غزه شهرینین جنوب شرقینده بیر ائوی بومبالادیغی ایفاده ائدیلدی\nایران‌دا سو بؤحرانی\n16.09.2024\nایران‌داکی ۷ بندده سو ۱۵٪-دن آزدیر\nحوثیلردن ایسرائیل آچیقلاماسی\n16.09.2024\n\"ایسرائیله قارشی بو گونکو عملیاتیمیز، ایر‌لی سویه‌ده تکنولوژییه صاحب دوشمن مدافعه سیستملرینی آشاراق ۲ مین ۴۰ کیلومتر مسافه‌یه چاتان بیر موشکله گئرچکلشدیریلدی\"\nحماس: ایسرائیل، فیلیسطین-ه قارشی وئردیگی بؤیوک ایتکیلری تلافی ائتمک ایسته‌ییر\n16.09.2024\nحماس: ایسرائیل‌ین آفریقالی قاچقینلاری غزه‌ده دؤیوشمه‌یه جلب ائتمه‌سی، یاشادیغی درین معنوی بؤحرانی تصدیقله‌ییر\n2174191\nحماسدان عاجیل توپلانتی چاغریسی\n\/\/cdn.trt.net.tr\/images\/xlarge\/rectangle\/d943\/e4ef\/41c1\/65c0ce6047980.jpg?time=1726483296\n\/turki\/bw-lgh\/2024\/08\/12\/hmsdn-jyl-twplnty-chgrysy-2174191\nمولتی مئدیا\nویدئو\nفوتو قالری\nپادکست\nکاتقوریلر\nتورکیه\nتورک دونیاسی\nبؤلگه\nدونیا\nاقتصاد\nایدمان\nبیلیم و تکنولوژی\nکولتور و صنعت\nساغلیق و چئوره\nت.ر.ت\nت‌رت تاریخی\nت‌رت رادیو\nت‌رت تی‌وی\nت‌رت و.اوف.ت وورلد\nفرکانس لار\nخبرلشمک اوچون\nتورکیه رادیو تلویزیون قورومو رسمی وب سایتی. بو سرویس، آنادولو آژانسی (AA)، فرانس پرس آژانسی (AFP)،رویترز، دویچ پرس آژانس (DPA)،آتسه (ATSH)، آفه (AFE )، منا (MENA) ، ایتارتاس(ITAR TASS)، شینهوا(XINHUA) آژانسلاریندان تألیف حاقینا تابع اولان ماتریاللار ایچرمکده‌دیر. ماتریاللار و خبرلر ایذینسیز ایشله‌دیله‌بیلمز، کوپیالانابیلمز. ت.ر.ت دیش باغلانتیلارداکی سیته‌لرین ایچریگیندن سورومولو توتولابیلمز","num_words":970,"character_repetition_ratio":0.059,"word_repetition_ratio":0.035,"special_characters_ratio":0.213,"stopwords_ratio":0.003,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":122918.5,"cluster_detection":-1}
+{"text":"مهر ایرانین رسمی تقویمی اولان[۱]، هیجری گونش تقویمینین، یئددینجی آیی اۆچون ایرانلی فارس آدیدیر.[۱] مهر ۳۰ گوندور. پاییز مووسومونون ایلک آیی و اوندان سونراکی آی آبان آیی دیر.","num_words":28,"character_repetition_ratio":0.0,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.225,"stopwords_ratio":0.0,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":726384.3,"cluster_detection":-1}
+{"text":"فرانسه‌ سئنا مجلیسینین اۆیه‌سی: \"آذربایجانا قارشیٚ قبۇل اوْلۇنان قطعنامه‌نین هئچ بیر گۆجۆ یوْخدۇر\" - قارا چوخا-\nلطفا یک افزونه تاریخ نصب کنید.\nقارا چوخا- اخبار مرتبط با آذربایجان _ دوز ، آیدین ؛ آرخایین خبر قایناغی x صفحه اصلی تماس با ما موضوعات\nعمومی\nسونای کیتاب\nفرهنگ و هنر\nیادداشت\nاخبار شهرستان ها\nجهان\nتجارت و تکنولوژی\nورزش\nارتباط با ما\nچاپ\nکد خبر : 1388\nتاریخ انتشار : سه‌شنبه 22 نوامبر 2022 - 4:33\nچاپ خبر 0 نظر\nعمومی\nفرانسه‌ سئنا مجلیسینین اۆیه‌سی: “آذربایجانا قارشیٚ قبۇل اوْلۇنان قطعنامه‌نین هئچ بیر گۆجۆ یوْخدۇر”\nقطعنامه‌یه یالنیز مخالف رای وئرن سئناتور: “فرانسه‌ سئناسیندا آذربایجانا قارشیٚ قبۇل اوْلۇنان قطعنامه‌نین هئچ بیر گۆجۆ یوْخدۇر.”\nقاراچوخا-نین “رئپوْرت”-دان آلدیغی خبره گؤره بو فیکرلری فرانسه‌ سئناسینین اۆیه‌سی ناتالی قۇله بیلدیریب.\n“من بۇ سندین قارشیٚسیٚنا اوْیلادیٚم. چۆنکی هر زامان اوْلدۇغۇ کیمی، آذربایجانیٚن حاقّ یوْلۇندا اوْلدۇغۇنا امینم. بۇ قطعنامه‌ همیشه‌ اوْلدۇغۇ کیمی، فرانسه‌‌ده‌کی گۆجلۆ ائرمنی لابیسینین تأثیری آلتیٚندا قبۇل ائدیلیب”، – قطعنامه‌نین قارشیٚسیٚنا اوْیلامیٚش یئگانه‌ سئناتور وۇرغۇلاییٚب.\nاوْ، آذربایجانا قارشیٚ قبۇل اوْلۇنان قطعنامه‌نین هئچ بیر گۆجۆنۆن اوْلمادیٚغیٚنیٚ بیلدیریب: “بۇ قطعنامه‌نین آذربایجانا هئچ بیر منفی تأثیری اوْلمایاجاق. بۇ سند مجبۇری کاراکتئر داشیٚمیٚر. فرانسه‌ حکۇمتینین مؤقعینی ده‌ییشدیره بیلمه‌یه‌جک. عمۇمیّت‌له‌، اۇنۇتمایاق کی، واقتیله‌ فرانسه‌نین دا هم صدری اوْلدۇغۇ مینسک قۇرۇپۇ آرتیٚق مؤجۇد دئییل.”","num_words":358,"character_repetition_ratio":0.105,"word_repetition_ratio":0.1,"special_characters_ratio":0.223,"stopwords_ratio":0.008,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":162149.2,"cluster_detection":-1}
+{"text":"بو مقاله، ۲۰۱۹-جو ایلین ایول آیی‌نین ۱۸-ده «اشلی کراسمن» طرفیندن «ThoughtCo» سایتیندا درج ائدیلمیشدیر و متن اتک‌یازی ترجومه قروپو طرفیندن آذربایجان تورکجه‌سینه ترجومه ائدیلمیشدیر.\nیوخسوللوق، اساساً ساغ قالماق اوچون واجیب اولان و یا اینسانین یاشادیغی یئر اوچون گؤزله‌نیلن مینیموم حیات ایستانداردلارینی قارشیلاماق اوچون لازیم اولان منابعین چاتیشمازلیغی ایله کاراکتئریزه اولونان سوسیال بیر وضعیتدیر. یوخسوللوغو معین ائد‌ن گلیر سوییه‌سی یئردن یئره دییشیر، بونا گؤره ده سوسیالوگییا اوزره عالیم‌لر یوخسوللوغو ان یاخشی قیدا، گئییم و سیغیناجاغا چیخیشین اولماماسی کیمی مؤوجودلوق شرط‌لری ایله معین ائتدیریله بیله‌جه‌یینه اینانیرلار. یوخسوللوقدا اولان اینسان‌لار عادتا داواملی آجلیق و یا آجلیقدان اؤلمک، کیفایت قدر و یا هئچ اولمایان تحصیل و صحییه خیدمتی آلماماق کیمی وضعیت‌لرله قارشیلاشیلیر و عادتا جمعیتین اساس مرکزیندن اوزاقلاشدیریلیر.\nیوخسوللوق قلوبال میقیاسدا و میللت‌لر داخیلینده مادی احتیاط‌لارین و ثروت‌لرین غیربرابر پایلانماسی‌نین نتیجه‌سیدیر. سوسیولوق‌لار بونو گلیر و ثروتین غیربرابر بؤلگوسو، غرب جمعیت‌لرینین صنایع‌سیزلشمه‌سی و قلوبال کاپیتالیزمین ایستیثمارچی تاسیرلرینین سوسیال بیر وضعیتی کیمی گؤرورلر.\nیوخسوللوق فورصت برابرلیگینه اساسلانان بیر سوسیال وضعیت دئییل. دونیادا و آمئریکا بیرلشمیش دؤولت‌لرینده قادین‌لار، اوشاق‌لار و رنگلی اینسان‌لار آغ‌دریلی کیشی‌لره نیسبتا یوخسوللوقدان داها چوخ اذیت چکیرلر. بو تصویر یوخسوللوغون عمومی آنلاییشینی تقدیم ائتسه ده، سوسیولوق‌لار اونون بیر نئچه فرقلی نؤعونو تانیییرلار.\nیوخسوللوغون نؤع‌لری\nموطلق یوخسوللوق: اینسان‌لارین چوخونون یوخسوللوق دئدیکده آغلینا گلن شئی موطلق یوخسوللوقدور، خصوصاً ده بو باره‌ده قلوبال سوییه‌ده دوشونولدویو زامان. بو، ان اساس یاشاییش ایستانداردلارینا جاواب وئرمک اوچون طلب اولونان منابعین و واسیطه‌لرین چاتیشمازلیغی کیمی معین ائدیلیر. موطلق یوخسوللوق قیدا، گئییم و سیغیناجاغا چیخیشین اولماماسی ایله کاراکتئریزه اولونور. بو نؤع یوخسوللوغون خصوصیت‌لری یئردن یئره دییشمیر.\nنیسبی یوخسوللوق: اینسانین یاشادیغی سوسیال و ایقتیصادی کونتئکستدن آسیلی اولدوغو اوچون یئردن یئره فرقلی شکیلده تعریف ائدیلیر. نیسبی یوخسوللوق او زامان یارانیر کی، اینسانین یاشادیغی جمعیتده نرمال حساب ائدیلن مینیموم حیات سوییه‌سینی تامین ائتمک اوچون طلب اولونان واسیطه و منابعی تامین ائده بیلمیر. دونیانین بیر چوخ حیصه‌سینده، مثلاً، ائوده سو بوروسو سیستئمی زنگینلیک علامتی کیمی قبول اولونور، لاکین صنایع جمعیت‌لرینده بو، عادی بیر حال حساب اولونور و ائوده سو بوروسو سیستئمی‌نین اولماماسی یوخسوللوق علامتی کیمی قبول ائدیلیر.\nگلیر یوخسوللوغو: آمئریکا بیرلشمیش دؤولت‌لرینده فئدر��ل حکومت طرفیندن اؤلچولن و آمئریکا بیرلشمیش دؤولت‌لری سرشماریسی طرفیندن سندلشدیریلن یوخسوللوق نؤعودور. بو، بیر عایله‌نین عضولرینین اساس حیات ایستانداردلارینا نایل اولماسی اوچون ضروری حساب ائدیلن معین میللی مینیموم گلیری قارشیلایا بیلمه‌دیگی زامان مؤوجود اولور. قلوبال میقیاسدا یوخسوللوغو معین ائتمک اوچون ایستیفاده اولونان رقم گونده‌لیک ۲ دلاردان آز گلیرله یاشاماقدیر. آمئریکا بیرلشمیش دؤولت‌لرینده گلیر یوخسوللوغو ائو تصروفاتی‌نین اؤلچوسو و ائوده‌کی اوشاق‌لارین سایی ایله معین ائدیلیر، بونا گؤره ده هامی اوچون یوخسوللوغو معین ائد‌ن ثابت گلیر سوییه‌سی یوخدور. آمئریکا بیرلشمیش دؤولت‌لری سرشماریسینه گؤره، تک یاشایان بیر اینسان اوچون یوخسوللوق حدی ایللیک ۱۲.۳۳۱ دلار ایدی. بیرلیکده یاشایان ایکی یئتکین اوچون بو رقم ۱۵.۸۷۱ دلار، ایکی یئتکین و بیر اوشاق اوچون ایسه ۱۶.۳۳۷ دلار ایدی.\nدؤوری یوخسوللوق: یوخسوللوغون گئنیش یاییلدیغی، لاکین مدتی‌نین محدود اولدوغو بیر وضعیتدیر. بو نؤع یوخسوللوق عادتا جمعیتی داغیدان معین حادثه‌لرله باغلیدیر، مثلاً، موحاریبه، ایقتیصادی بحران و یا تنزل، همچینین قیدا و دیگر منابعین بؤلوشدورولمه‌سینی انگلله‌ین طبیعی حادثه‌لر و یا فلاکت‌لر. مثلاً، آمئریکا بیرلشمیش دؤولت‌لرینده ۲۰۰۸-جی ایلدن باشلایان بؤیوک تنزل دؤورونده یوخسوللوق سوییه‌سی آرتمیش، ۲۰۱۰-جو ایلدن سونرا ایسه آزالمیشدیر. بو، ایقتیصادی بیر حادثه‌نین داها مفرط یوخسوللوق دؤورو یاراتدیغی بیر حالدیر و بو دؤورون مدتی تخمیناً اوچ ایل اولموشدور.\nکوللئکتیو یوخسوللوق: جمعیتین بوتون بیر حیصه‌سینی و یا همین جمعیت داخیلینده‌کی بیر آلت قروپو احاطه ائد‌ن اساس منابعین گئنیش یاییلمیش چاتیشمازلیغیدیر. بو نؤع یوخسوللوق نسیل‌لر بویو داوام ائدیر. بو، کئچمیشده موستملکه اولموش یئرلرده، تئز-تئز موحاریبه شرایطینده اولان یئرلرده و قلوبال تیجارتده ایشتیراکدان کناردا قالمیش و یا آغیر شکیلده ایستیثمار اولونموش یئرلرده، او جمله‌دن آسیانین بعضی حیصه‌لرینده، اورتا شرقده، آفریقانین چوخ حیصه‌سینده و مرکزی و جنوبی آمئریکانین بعضی حیصه‌لرینده یایغیندیر.\nجمعلنمیش کوللئکتیو یوخسوللوق: یوخاریدا تصویر ائدیلن کوللئکتیو یوخسوللوغون جمعیت داخیلینده خصوصی آلت قروپ‌لار طرفیندن یاشاندیغی و یا صنایعنین، یاخشی معاشلی ایش‌لرین اولمادیغی و تزه ائله‌جه ده ساغلام قیدایا چیخیشین چاتیشمادیغی معین ایجماع‌لاردا و یا بؤلگه‌لرده جمعلشدیگی زامان باش وئریر. مثلاً، آمئریکا بیرلشمیش دؤولت‌لرینده مئتروپولیتن بؤلگه‌لرده یوخسوللوق همین بؤلگه‌لرین اساس شهرلرینده و تئز-تئز ده شهرلرین معین محله‌لرینده جمعله‌نیر.\nمعین وضعیت (Case) یوخسوللوغو: منابعین چاتیشماز اولمادیغی و اطرافداکی‌لار عمومیتله یاخشی یاشادیغی حالدا، بیر شخص و یا عایله‌نین اساس احتیاج‌لارینی قارشیلاماق اوچون لازیم اولان منابعی تامین ائده بیلمه‌دیگی زامان باش وئریر. معین وضعیت یوخسوللوغو ایشین غفیل ایتیریلمه‌سی، ایشله‌مک قابیلیتی‌نین اولماماسی و یا یارالانما و یا خسته‌لیک نتیجه‌سینده یارانا بیلر. ایلک باخیشدان فردی بیر وضعیت کیمی گؤرونسه ده، اصلینده بو سوسیال بیر وضعیتدیر، چونکی ایقتیصادی تهلوکه‌سیزلیک شبکه‌لری تامین ائد‌ن جمعیت‌لرده باش وئرمه احتیمالی آزدیر.\nوارلیق (دارایی) یوخسوللوغو: گلیر یوخسوللوغوندان و دیگر فورمالاریندان داها گئنیش یاییلمیشدیر. بو، بیر شخص و یا عایله‌نین اوچ آی عرضینده یاشاماق اوچون کیفایت قدر وار-دؤولت (املاک، سرمایه‌لر و یا ساخلانیلان پول شکلینده) صاحبی اولماماسی حالیندا اورتایا چیخیر. اصلینده، آمئریکا بیرلشمیش دؤولت‌لرینده بو گون یاشایان بیر چوخ اینسان وارلیق یوخسوللوغوندا یاشاییر. اونلار ایشله‌دیکلری مدتده یوخسول اولماسالار دا، معاش‌لاری دایانسا درحال یوخسوللوغا دوشه بیلرلر.\nاتک یازی اتک یازی ترجمه اشلی کراسمن یوخسوللوق\nPaylaş. Twitter Facebook Google+ Pinterest LinkedIn Tumblr Email\nƏvvəlki məqaləکلاسیک لیبرالیزم ندیر؟ تعریفی و نومونه‌لری\nسونراکي مقاله هانا آرنتین آدولف آیشمن-ه میدان اوخوماسی\nMüəllif haqqında\nاشلی کراسمن\nRelated Posts\nهانا آرنتین آدولف آیشمن-ه میدان اوخوماسی\nجودیت باتلر\nکلاسیک لیبرالیزم ندیر؟ تعریفی و نومونه‌لری\nرابرت لانگلی\nنئولیبرالیزم ندیر؟ تعریف و نومونه‌لر\nرابرت لانگلی\nŞərhlər bağlıdır.\nان چوخ باخيلانلار\nساپقینلیق و سوچ سوسیولوژی‌سی: کولتور نورملاری نه‌دیر و اونلار پوزولارسا نه باش وئرر؟\nاشلی کراسمن\nنه ائده بیله‌ریک؟ پروبلئم حللی‌نین بیر پارچاسی اولماق\nآللان جی جانسون\nقیرمیزی یوخ، ساری آلما\nابراهیم ساوالان\nفمینیست پولیتیکا: دیره‌نیش نؤقطه‌میز\nبئل هوکس\nمنه قارشی یارادیلمیش من\nرامین جبارلی\nسون يازيلار\nساپقینلیق و سوچ سوسیولوژی‌سی: کولتور نورملاری نه‌دیر و اونلار پوزولارسا نه باش وئرر؟\nبیزنس اوچون آزادلیغی فدا ائدن سنگاپورون اقتیصادی گلیشمه تاریخی\nهانا آرنتین آدولف آیشمن-ه میدان اوخوماسی\nیوخسوللوق و اونون موختلیف نؤع‌لری\nکلاسیک لیبرالیزم ندیر؟ تعریفی و نومونه‌لری\nحاقيميزدا\nاتک‌يازي دوشونجه وئب‌ سايتيدير. بو سايتدا سوسيال علم‌لره عايد يازيلار نشر ائديلير. بو ایمئيل آدرئسي واسيطه‌سي ايله بيزيمله","num_words":1441,"character_repetition_ratio":0.064,"word_repetition_ratio":0.025,"special_characters_ratio":0.184,"stopwords_ratio":0.005,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":262910.6,"cluster_detection":-1}
+{"text":"گونئی آذربایجان توپلوموندا انسانلارین اؤز میللی منلیک و کیملیکلری اوزره ایلگی و ماراقلاری نین آرتماسی فارس ایستعمار تشکیلاتلارینا آیاقچی اولموشلاری او جمله دن محسن ابراهیمی نی داغا داشا سالمیش گؤرونر. محسن ابراهیمی کئچمیش مقاله لرینده \"ناسیونالیسم\" دئیه دیل و مدنیت اوغروندا ساواش آپاران گونئی آذربایجان میللی فعاللاری علیهینه چیرکین ایفاده لر سرگیلمک ایله، او جومله دن \"ناسیونالیست فاسد، فاشیست قوم پرست، پان ترکیست، فاشیست آذری، ناسیونالیست خطرناک و مضر آسایش و سعادت بشر، (عامل) نفاق علیه انسان و انسانیت و خرافاتچی\" دئیه فارس ایستعمارچیلیغینا خوش خدمتلیگینی سرگیلمیش[i]. آشاغیدا اله آلماق ایستدیگیمیز مقاله سینده میللیتلر مسئله سینی اهمیتسیز گؤسترمک اوچون \"ناسیونالیسم ایرانی و ناسیونالیسم ترک\" دئیه \"ایرانیت\" داشینی گونئی آذربایجان میللی حرکتی نین قاباغینا دیغیرلاتماق و اؤز ذهنیتینده بیر مانع یاراتماغا چالیشمیش، یئری گلمیشکن اونون یازیسی نین بعضی مقاملارینی گؤتور قوی ائتمگه چالیشاق، اوخویوروق:\n\"ناسیونالیسم تحت ستم نداریم! ظاهرا ناسیونالیسم ایرانی و ناسیونالیسم ترک دو نیرو و دو جنبش در مقابل هم هستند. اولی عظمت طل��، مسلط، ستمگر و غالب است و دومی محکوم و تحت ستم و تحت سلطه\"[ii].\nمؤللیفین ایفاده ائتدیگی \"ناسیونالیسم\" کلمه سی نین اوزرینده دوراقلارساق، گونئی آذربایجان میللی فعالارینا نسبت وئردیگی بو ایفاده بوهتان ماهیتی داشییان بیر دئییم کیمی اورتایا آتیلمیش گؤرونر. دئمک، گونئی آذربایجان میللی حرکتی فعاللاری هئچ زامان بو حرکتی \"–ایسم\/-یسم\" باشلیغی آلتیندا یوروملامیش و تانیملامیش دئییللر.\nمحسن ابراهیمی \"ناسیونالیسم ایرانی و ناسیونالیسم ترک\" دئییملرینی اورتایا آتماقلا دیل و مدنیت مقوله لریندن اولدوقجا اوزاق اولدوغونو و یالنیز فارس ایستعمارچیلیق ادبیاتیندان فایدالاناراق معنوی احتیاجلارینی گئدرمگه چالیشدیغینی، بئله لیکله مفکوره باخیمیندان فارس ایستعمارچیلیغی نین ترکیب حیسسه سی ائدیله رک دوشونجه یئریتدیگینی اورتایا قویار.\nدئمک، دیل بیلیمینده 1836 -اینجی ایل هیندشیناس Christian Lassenطرفیندن اورتایا آتیلمیش \"ایران دیل قوروپو\" ایفاده سی یالنیز فارس دیلی اوچون دئییل، بیر دیل قوروپونا وئریلمیش و بیلیم اوجاقلاری طرفیندن قبول اولموش آد ساییلار[iii]. دئمک، دیللر و مدنیتلر اساسیندا \"ناسیونالیسم ایرانی\" دئییمی نی اورتایا قویانلار ایستر، ایستمز پان ایرانیستلیگین فارس ایستعمارچیلیغی مفکوره سینه قاتقیدا بولونموش اولارلار. کئچمیش یازیدا محسن ابراهیمی و داریوش همایونون گؤروشلری نین فارس ایستعمارچیلیغی دوغرولتودا کسیشدیکلری نقطه یه ده تانیق اولدوق[iv]. باشقا یاندان، \"ایران\" کلمه سی نین بیر سیاسی آلانا نسبت وئریلمه سی منظور اولارسا، بوگون بو ایران آدلانمیش ایران ممالیکی محروسه سینده مختلیف دیل و مدنیت صاحابلاری یاشامالارینا باخمایاراق سیاسی نیظام و اینتیظام باخیمیندان بیر چوخلاری اوچون قبول ائدیلمه سی آجی دا اولسا، فارس ایستعمارچیلیغی حؤکوم سورمکده دیر. یئری گلمیشکن بونو دا دئمکده فایدا وار: بوگون ایران دیل قوروپونا قوشا (پارالئل و موازی) اولاراق دیل بیلیمینده تورک دیللری یوخسا تورک دیل قوروپو دا قبول اولموش، بیلیمه دایالی بیر آد ساییلار[v].\nدئمک، فارس ایمپراتورلوغو و ایستعمارچیلیغی نی \"ایران میللتی\" باشلیغی آلتیندا حزب کمونیست کارگری ایران- فارس محفلی نین ناسیونالیسم \"عظمت طلب\" آدلاندیرماسی دا فارس ایستعمارچیلیغی و فارس مدنیت راسیستلیگی دوغرولتوسوندا ژوبین رازانی (منصور حکمت) یانچیلاری طرفیندن اورتایا آتیلمیش بیر یئنی تاپینتی (اختراع) ساییلار. بو تاپینتییا اساسن ایران ممالیکی محروسه سینده میللی ظولوم دئیه بیر آنلاییش قبول ائدیله بیلمز. فارس ایستعمار یانچیلاری و مدنیت راسیستلرینه گؤره دؤلت – میللت آنلاییشی رضا شاه طرفیندن اورتایا قویولموش و فارس ایستعمارچیلاری و فارس مدنیت راسیستلری طرفیندن آسدی و کسدی واسیطه سی ایله قبول اولوندوغو اوچون هر هانکی فارس اولمایان ائتنیکلرین دیل و مدنیت مسئله لری ده \"خرافاتی، قوم پرست، ناسیونالیست فاسد، مخل نظم، غیر انسانی، ...\" دئیه قلمه آلینمالی ایمیش[vi]. محسن ابراهیمی و منصوب اولدوغو محفل، فارس حاکیم دیل و مدنیت سیستیمی نی \"ناسیونالیسم عظمت طلب\" دئیه قمله آلماسی دا توپلوم تانیما (جامعه شناسی) بیلیمی باخیمیندان دیققت چکیجی ساییلار. دئمک، باسقییا معروض قالمیش میللی حرکتلره اوسته کی چیرکین و پیس صفتلری نسبت وئرمک، اؤزلرینی منصوب ائتدیکلری حاکیم دیل و مد��یت دؤولتچیلیگی نی یاخشی صفتلر ایله بزه مک و \"بیزیم قوروپ: - یاخشی، انسانی، باشاریلی\"، \"او بیری قوروپ: - پیس و غیر انسانی و باشاریقسیز\" ایفاده لری توپلوم تانیما بیلیمینده قوروپلار آراسیندا تانینمیش بیر چیخیش و نظر ساییلار[vii]. محسن ابراهیمی گئنه ده یازمیش:\n\"... لازم است تاکید کنیم که ناسیونالیسم به مثابه یک جنبش نمیتواند تحت ستم باشد. این مردم منتسب به یک ملت، نژاد و یا قوم معینی هستند که مورد ستم و تبعیض قرار میگیرند. ناسیونالیسم \"تحت ستم\"، معمولا از ستم و تبعیض اعمال شده بر مردم معینی به عنوان ماتریال اجتماعی استفاده میکند تا برای خودش به مثابه یک جنبش مشروعیت سیاسی دست و پا کند\"[viii].\nاوسته گؤروندوگو کیمی محسن ابراهیمی بیر ماتئریالیست کیمی بحث ائتمک ایستدیگینه باخمایاراق روحانیت دونیاسیندا سئیر و حرکت ائتمکله لمس اولوناجاق واقعیتلری ده درک ائتمک ایسته مه یه رک کلمه لر ایله اوغراشاراق جمله قورماغا چالیشار. بئله لیکله، ناسیون کلمه سی نین نه اولدوغونو دا درک ائتمک ایستمز. یئری گلمیشکن آلمانی سؤزلوک کتابیندان ناسیون کلمه سی نین نه اولدوغونو دا اؤیرنمیش اولاق: دوغولدوغو یئر، دیل، گله نک (عنعنه)و گؤره نک (عادت)، مدنیت و سیاسی گلیشمه لر اساسیندا بیر بیرلرینه باغلی اولان توپلوم ناسیون (Nation) و خالق (Volk) ساییلار[ix].\nاوسته کی وئریلمیش تعریفه اساسن ائتنیک آذربایجان: آذربایجان تورکلری نین دوغولدوقلاری یئر (آذربایجان). دیل: آذربایجان تورکلری نین دانیشدیغی و ادبیات دیلی ائتدیکلری آذربایجان تورکچه سی. گله نک، گؤره نک: آذربایجان تورکلوگونه عایید اولموش معنوی دگرلر، عادت و عنعنه لر. مدنیت: آذربایجان تورکلوگونه عایید اولموش تاریخی عابیده لر و اثرلر. سیاسی گلیشمه لر: آذربایجان تورکلوگو تاریخده دیل بیلینجی و تاریخ بیلینجیندن یوخسول قالدیغی اوچون، آذربایجان مشروطه حرکاتی زامانی، آذربایجان سیاسی ائلیتی زامانی درک ائتمه یه رک خاریجی عامیللر واسیطه سی ایله حاکیمیتچیلیگی فارس میللیتچیلیگی و ایستعمارچیلیغینا اودوزاراق مغلوب ائدیلمیش و بئله لیکله آذربایجان تورکلوگو مستعمره آلتینا کئچمیش بیر میللت ساییلار.\nدئمک، بو باسقی آلتینا آلینمیش توپلومو نماینده لیک ائدن میللی حرکت ده بو توپلومون آیریلماز بیر پارچاسی اولاراق ایستعمارچیلیغا تابع توتولموش آذربایجان تورک وارلیغی نین سیاسی ائلیتی ساییلار. دئمک، باسقیلارا سئیریجی قالمایاراق میللی حرکتین عضولری سورگون و توتساق اولماغی جان کؤنول ایله قبول ائتمیش گؤرونرلر. بئلنچی آجی واقعیتلری گؤز اؤنونه آلاراق داها آرتیق قضاوتی اوخوجولارا بوراخارساق، داها یاخشی اولار دئیه دوشونورم. محسن ابراهیمی گئنه یازیر:\n\"حدود یک قرن و نیم پیش، ۳۲ کشور مستقل در جغرافیای سیاسی جهان وجود داشتند. امروز این تعداد به بالای ۱۹۰ رسیده است. مشخصا در ۱۱۱ سال گذشته ۱۴۱ کشور مستقل اعلام موجودیت کرده اند. یعنی در کمتر از یک سال یک کشور جدید چشم بر جهان گشوده است. یک \"ملت\" جدید صاحب کشور شده است\"[x].\nاوسته گؤروندوگو کیمی ایدئولوژی باخیمیندان حاکیمیتچیلیگه سوسامیشلارین میللت آنلاییشلاری دیل و مدنیته اساسیندا قورولموش میللی دؤلتلر دئییل، اونلارین میللت آنلاییشلاری ایستر ایمپراتورلوقلارین داغیلماسی نتیجه سینده و ایسترسه ده غرب ایستعمار دؤلتلری نین یئرلی خالقلارا ایستعمار دیلینی تحمیل ��ئتدیکدن سونرا اونلارا ایستعمار دیلی اساسیندا هیندوستان، پاکیستان و آفریقا مودئلینده ایداره اولونموش مملکتلر، یوخسا دا کیچیک قارداش دئیه ایران مودئلینده مملکتلرین داغیلمادان باشقا بیر ائتنیک و میللتین انحصارینا کئچیرمه سی منظور اولونار. محسن ابراهیمی نین، مظلوم خالق اوولادی اولاراق بئلنچی ایستعمار ماهیتلی گؤروشلری بیر منطیق دئیه فارس ایستعمار محفللریندن قبول ائتمه سی و بو ایستعمار محفللرینه آیاقچیلیق ائده رک بو محفللره آذربایجان کمیته سی یاراتماسی داها دوغروسو دهشت ساییلار. قیسا سؤزله دئمک جاییزسه، حاکیم اولموش بیر دیل و مدنیتده، کؤله دورومونا دوشموش انسانین منسوب اولدوغو خالقی اؤزگه ساییلماسینا و یوخلوغا محکوم گؤرونمه سینه باخمایاراق بو انسانین بئلنچی حاکیمیت کیملیگینی میللی کیملیک دئیه قبول ائتمه سی مدنیت راسیستلیگی ساییلار.\nقایناقلار و اتک یازیلار:\n[i] ایشیق سؤنمز، حزب کمونیست کارگری ایران- فارس محفلینه باغلی اولان محسن ابراهیمی نین \"ناسیونالیست\" حئکایه سی: http:\/\/www.isiqsonmaz.com\/Seite%20336.htm\n[ii] محسن ابراهیمی، : ستم ملی در آذربایجان و راه حل آن! (قسمت دوم) ناسیونالیسم تحت ستم نداریم! نشریه روزنه اورگان حزب کمونیست کارگری ایران- فارس، کمیته آذربایجان، شنبه, 19 بهمن 1392!: https:\/\/rowzane.com\/notes\/7256-%D9%85%D8%AD%D8%B3%D9%86-%D8%A7%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%87%DB%8C%D9%85%DB%8C-%D8%B3%D8%AA%D9%85-%D9%85%D9%84%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D8%B1%D8%A7%D9%87-%D8%AD%D9%84-%D8%A2%D9%86-%D9%82%D8%B3%D9%85%D8%AA-%D8%AF%D9%88%D9%85-%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%B3%D9%85-%D8%AA%D8%AD%D8%AA-%D8%B3%D8%AA%D9%85- %D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D9%85.html\n[iii] ایشیق سؤنمز، ایران دؤلتی و ایران دیل قوروپو آدی نین اورتایا آتیلماسی: http:\/\/www.isiqsonmaz.com\/Seite269.htm\n[iv] باخ اورادا، ایشیق سؤنمز، حزب کمونیست کارگری ایران- فارس محفلینه باغلی اولان محسن ابراهیمی ...\n[v] Turksprachen: http:\/\/de.wikipedia.org\/wiki\/Turksprachen\n[vi] باخ اورادا، ایشیق سؤنمز، حزب کمونیست کارگری ایران- فارس محفلینه باغلی اولان محسن ابراهیمی ...\n[vii] König, Oliver und Schattenhofer, Karl; Einführung in die Gruppendynamik, Heidelberg 2006.\n[viii] محسن ابراهیمی، : ستم ملی در آذربایجان و راه حل آن! (قسمت دوم) ناسیونالیسم تحت ستم نداریم!، باخ اورادا.\n[ix] Wahrig, Deutsches Wörterbuch, çap Munix, S. 925.\n[x] محسن ابراهیمی، : ستم ملی در آذربایجان و راه حل آن! (قسمت دوم) ناسیونالیسم تحت ستم نداریم!، باخ اورادا.","num_words":2020,"character_repetition_ratio":0.072,"word_repetition_ratio":0.043,"special_characters_ratio":0.239,"stopwords_ratio":0.0,"flagged_words_ratio":0.001,"lang_id_score":0.999,"perplexity_score":95774.8,"cluster_detection":-1}
+{"text":"آلمان (آلمانجا: Deutschland)، ( تلفظ کؤمک·ایطلاعات) رسمی آدی: آلمان فدراتیو جومهوریتی (آلمانجا: Bundesrepublik Deutschland) باتی آوروپادا یئرلشن دؤولت‌دیر. قوزئی ده قوزئی دنیزی، دانمارک و بالتیک دنیزی، دۇغودا لهیستان و چک جومهوریتی، گونئی‌ده اوتریش و سویس، باتی ده ایسه فرانسه، لوکزامبورق، بلژیک و هولند ایله همسرحددیر.\nآلمان فدراتیو جومهوریتی\nBundesrepublik Deutschland[a]\nبایراق\nمیلی نیشان\nشوعار: بیرلیک و عدالت و اؤزگورلوک\n\"Einigkeit und Recht und Freiheit\"\n\"Unity and Justice and Freedom\" (de facto)\nفارس دیلی : اتحاد و عدالت و آزادی\nمیلی مارش: Deutschlandlied\n(اینگیلیسجه: \"Song of Germany\")\n(third verse only)[b]\nفایل:National anthem of Germany - U.S. Army ۱st Armored Division Band.ogg\nآلمان یئری نقشه اوستونده (dark green)\n– in اوروپا (green & dark grey)\n– in the اوروپا بیرلیگی (green) – [Legend]\nپایتخت\nو بؤیوک شهری\nبرلین[a]\n52°31′N 13°23′E \/ 52.517°N 13.383°E��� \/ 52.517; 13.383\nرسمی دیللر\nآلمان دیلی[۱][c]\nاتنیک قروپلار\n(۲۰۱۲[۲])\n۸۰٫۰٪ آلمانلار\n۱۱٫۶٪ باشقا اورپالی\n۳٫۷٪ ترک\n۱٫۷٪ آسیالی\n۰٫۷٪ آفریقالی\n۰٫۵٪ آمریکالی\n۱٫۸٪ باشقا\nدین\n۳۳٫۵٪ دین‌سیز\n۲۹٫۵٪ کاتولیسیزم\n۲۷٫۹٪ اینجیل‌لی کیلیسا\n۵٪ ایسلام\n۳٫۳٪ باشقا مسیحیت\n۰٫۸٪ باشقا دین[۳]\nدمونیم(لر)\nآلمانلار\nدؤولت\nفدرال\nپارلمانی سیستم\nجومهوریت\n• جومهور باشقانی\nJoachim Gauck\n• کانس\nآنقلا مرکل\nقانون اوقانی\n• یوخاری مجلیس\nبوندسرات\n• آشاغی مجلیس\nبوندستاق\nتشکیلات\n• مقدس روم\n۲ فوریه ۹۶۲\n• آلمان کونفدراسیونو\n۸ ژون ۱۸۱۵\n• آلمان بیرلیشماقی\n۱۸ ژانویه ۱۸۷۱\n• ویمار جومهوریتی\n۱۱ اوت ۱۹۱۹\n• غربی آلمان\n۲۳ مئی ۱۹۴۹\n• EEC Foundation[d]\n۱ ژانویه ۱۹۵۸\n• بیرلیشماق\n۳ اوکتبر ۱۹۹۰\nاراضی\n• جمعی\nلوآ خطاسیماژول:Convert-ین 1851-جی\/جو خطینده: attempt to index local 'en_value' (a nil value). (۶۳)\nجمعیت\n• ۲۰۱۵ تخمینی\n۸۲٬۱۷۵٬۷۰۰[۴] (۱۶نجی)\n• سیخیلیق\nلوآ خطاسیماژول:Convert-ین 1851-جی\/جو خطینده: attempt to index local 'en_value' (a nil value). (۵۸)\nجی‌دی‌پی (PPP)\n۲۰۱۵ تخمینی\n• جمعی\n$۳٫۸۴۲ تریلیون[۵] (5)\n• آدام‌باشی\n$۴۷٬۰۳۳[۵] (۲۰)\nجی‌دی‌پی (نامینل)\n۲۰۱۵ تخمینی\n• جمعی\n$۳٫۳۷۱ تریلیون[۵] (4)\n• آدام‌باشی\n$۴۱٬۲۶۷[۵] (۲۰)\nجینی (۲۰۱۴)\n30.7[۶]\nاورتا\nاچ‌دی‌آی (۲۰۱۴)\n0.916[۷]\nچوخ‌یوخاری · ۶\nپول واحیدی\nیورو (€) (EUR)\nچاغ بؤلگه‌سی\nUTC+۱ (CET)\n• یای (دی‌اس‌تی)\nUTC+۲ (CEST)\nسوروجولوک طرفی\nساغ\nتیلفون کودو\n۴۹\nایزو ۳۱۶۶ کودو\nDE\nاینترنت ال‌تی‌دی\n.de و .eu\nآلمان ۱۶ فدرال ایالت‌دن (آلمانجا: Bundesländer) عبارت مجلیس‌لی فدرال جومهوریتیدیر. باشکند شهر و اینضیباطی مرکز برلین شهری‌دیر. دؤولت کیمی آلمان ۱۸۷۱-جی ایلده فرانسه -پروس ساواشیندن سوْنرا بیرلشدیریلمیش‌دیر. ایکینجی دونیا ساواشیندن سوْنرا ایکی حیصّه یه بؤلونن اؤلکه، ۱۹۹۰-جو ایلده یئنی‌دن بیرلش‌دی. اوروپا بیرلیگینین یارادیجیلاریندان بیری اوْلان آلمان ۸۱٫۸ میلیون اهالی‌سی ایله آب-ده سای اعتباری‌له بیرینجی یئری تۇتور.[۸] [۹][۱۰][۱۱]\nبیرلشمیش میلتلر قورومو (۱۹۷۳)، ناتو (۱۹۵۵)، جی ۸ و جی۴ تشکیلاتلارینین عضوو اوْلان آلمان دۆنیانین اؤنجول دؤولتلریندن بیریدیر. اؤلکه اۆدم حجمینه گؤره دۆنیانین اۆچونجو بؤیوک ایقتصادیاتینا مالیک اوْلماقلا یاناشی امتهه ایخراجاتینا گؤره بیرینجی، ایدخالاتینا گؤره ایسه ایکینجی یئری تۇتور. ۲۰۰۷-جی ایلده هم اوروپا بیرلیگی، هم ده گ۸-ین نؤوبه‌لی رهبرلییی خۆصوصیت لرینی حیاتا کئچیریب. ۱۰۰-جی ایلدن اول جرمن خالق‌لاری جرمانیا اولاراق آدلاندیریلان بؤلگه‌ده یاشامیش‌لار.[۱۲] ۱۰. عصردن ۱۸۰۶-جی ایله قدر جرمن بؤلگه‌لری موقددس روما ژرمن ایمپراتورلوغونون بیر پارچاسی اوْلدو. ۱۶. عصر بویونجا قوزئی آلمان بؤلگه‌لری، تئستانت ایصلاحاتیندان مرکزی اوْلدو. ژرمن خالقی ایلک اولاراق ۱۸۷۱-جی ایلده فرانسه -پروسسییا موحاریبه‌سی اسناسیندا خالق-دؤولت حالینا گلدی. ایکی. دونیا دؤیوشو سوْنراسیندا، ۱۹۴۹-جو ایلد، آلمان دؤیوشو قازانان دؤولت‌لر طرفیندن ایکی دؤولته بؤلوندو. بۇ ایکی دؤولت ۱۹۹۰-جی ایل‌ده بیرلشدی‌لر. باتی آلمان داها سوْنرا آدی آوروپا بیرلیگی آوروپا بیرلیگی‌نین ۱۹۵۷دئکی قوروجو عوضولریندن بیری. بیرلشمک‌له شرقی آلمان دا ۱۹۹۳-جو ایل‌ده بۇ بیرلیگه عوضو اوْلموشدور. آلمان شئنگئن بؤلگه‌سینین بیر پارچاسی و آوروپا اورتاق پول واحیدی آورویو ۲۰۰۲-جی ایلده قبول ائتمیش وضعییت‌ده‌دیر.\nآلمان بیر فدرال پارلمانتر جومهوریت دیر. اون‌آلتی اوستان‌دن عیبارت‌دیر. پایتختی و ان بؤیوک شهری برلین‌دیر. آلمان بیرلشمیش میلت‌لر تشکیلاتینا، ناتو-یا، جی ۸-ه عوضوودور و کیوتو پروتوکولونون ایمضالامیش‌دیر. آلمان ۲۰۰۷-جی ایله گؤر، عومومی داخیلی محصول (فارسجا: تولید ناخالص داخلی) گؤره دونیانین ۳ بؤیوک ایقتیصادیاتی و ان چوْخ ایخراجات رئال‌لاشدیران اؤلکه‌سیدیر. اؤلکه دونیادا توسعه اۆچون ان چوْخ هدیهده بونونان ایکینجی اؤلکه مؤوقع‌سینده‌دیر.[۱۳] بونا قارشی اؤلک، حربی خرجله‌مه بودجه‌سی اولاراق ۶. سیرادادیر.[۱۴] اؤلکه، ایجتیماعی تهلوکه‌سیزلیک سیستمی‌یله یوکسک حیات سَوییه‌سینه مالیک‌دیر. آلمان، اوروپا مسئله‌لرینده یوکسک اؤلکه اهالیسی و ایقتیصادی گئلیشمیشلیغی‌یله دونیا سَوییه‌سینده کیلیدی رول اویناماقدادیر.[۱۵] آلمان بیر چوْخ علم وتکنولوژی ساحه‌سینده لیدر وضعییت‌ده اولاراق قبول ائدیلمیشدیر.[۱۶]\nایچینده‌کیلر\n۱ تاریخ\n۱.۱ آلمان قبیله‌لری\n۱.۲ روما آلمان ایمپیراتورلوغو (۹۶۲–۱۸۰۶)\n۱.۳ برپا و قییام (۱۸۱۴–۱۸۷۱)\n۱.۴ آلمان ایمپاراتورلوغو (۱۸۷۱–۱۹۱۸)\n۱.۵ ویمار جوموریتی (۱۹۱۹–۱۹۳۳)\n۱.۶ اۆچونجو ایمپیراتورلوق (۱۹۳۳–۱۹۴۵)\n۱.۷ بؤلونمه و بیرلشمه (۱۹۴۵–۱۹۹۰)\n۲ جوْغرافییا\n۲.۱ اوستان‌لر\n۲.۲ آلمانین ان بؤیوک شهرلری\n۲.۳ ایقلیم\n۲.۴ بیولوژی موختلیف‌لیک\n۲.۵ اطراف موحیط\n۳ ایداره\n۴ خاریجی علاقه لر\n۵ حربی\n۶ دئموگرافی\n۷ دین\n۸ ایقتیصادیات\n۸.۱ اسکیناسلار\n۸.۲ اینفراستروکتور\n۹ علم\n۱۰ تحصیل\n۱۱ مدنیت\n۱۱.۱ فلسفه\n۱۱.۲ مدیا\n۱۱.۳ سینما\n۱۱.۴ ایدمان\n۱۱.۵ آلمان متبخی\n۱۱.۶ جمعیت\n۱۲ گؤرونتولر\n۱۳ نوتلار\n۱۴ قایناقلار\nتاریخ\nدَییشدیر\nآلمان قبیله‌لری\nدَییشدیر\nآلمان قبیله‌لری‌نین یاییلماسی\nآلمان قبیله‌لری‌نین، تونچ چاغیندا و یا دمیر چاغی‌نین درحال اولینده اورتایا چیخدیغی تخمین ائدیلیر. م. اؤ ۱. عصرده، گونئی اسکاندیناوییا و قوزئی آلماندان گلن قبیله‌لر، جنوبا، شرقه و قربه یاییلاراق کلت‌لرله، گالیالی‌لارلا، ایسلاولارلا، بالتیک قبیله‌لری‌یله و ایران خالق‌لاری ایله علاقه‌یه گیردیلر. ائرکن ژرمن تاریخی حاقیندا بیلینن‌لر، روما ایمپیراتورلوغو زامانینداکی معلومات‌لارلا محدوددور.[۱۷]\nآوگوستوس رهبرلیگینده کیروما ایمپیراتورلوغو زامانیندا، رومالی گئنئرال جئرمانیایا هوجوم‌لارا باشلادی. ژرمن قبیله‌لری بۇ سیرادا دؤیوش تاکتیکالارینی اؤیرندیلر. بۇ اسنادا شخصییت‌لرینی موحافیظ‌ه ائتمه‌گی باجاردیلار. ۹-جی ایل‌ده، طرفیندن ایداره اوْلونان روما لئژیونو، چئروسکئرلئرین لیدئری طرفیندن واروس دؤیوشونده مغلوب اوْلدو. بئلج، تونا و رئن چای‌لاری آراسیندا سرحدلرینه قدر گئنیشلندی. ۱۰۰ اطرافیندا طلب، تاجیتوسون ژرمن‌لر اوزرینده یازدیغی اثره گؤر، ژرمن قبیله‌لری بۇ گونون موعاصیر یوردلار تونا و رئن چایی آراسینداکی بؤلگه‌یه یئرله‌شدیلر. ۳. عصر اطرافیندا بیر نئچه بؤیوک ژرمن قبیله‌سی اورتایا چیخدی. آلامان‌لار، فرانک‌لار، ساکسون‌لار، فریزلر، جهاتتی‌لر، سیجامبری‌لر بۇنلاردان بعضی‌لری. ۲۶۰ اطرافیندا، ژرمن خالق‌لاری، تونانی کئچیب روما ایداره‌سینده‌کی ساحه‌لره گیرمه‌یه باشلادیلار.[۱۸]\nروما آلمان ایمپیراتورلوغو (۹۶۲–۱۸۰۶)\nدَییشدیر\nایصلاحات حرکتینی باشلادان مارتین لوتئر\nاورتا عصرلر بؤلونموش دوولت‌چیک‌لرینی شارلمان بیر آرایا گتیردی.[۱۹] ۲۵ دسامبر ۸۰۰-دن واتیکان‌دا کراللیق تاجینی گئیه‌رک کارولئنژ ایمپراتورلوغونو قوردو.[۲۰] ۸۴۳-جی ایله گلیندیگینده بۇ دؤولت اوچ پارچایا آیریلدی و دهییشیک‌لیک‌لره اوغرایاراق وارلیغینی ۱۸۰۶-جی ایله قدر داوام ائتدیردی. دؤولت، ائیدئر چاییندان آرالیق دنیزینه قدر یاییلدی. دؤولت، موقددس روما ایمپیراتورلوغو اولاراق بیلینسه‌ده، ۱۴۴۸-جی ایل‌ده اعتیباراً رسمی اولاراق آلمان خالقی‌نین موقددس روما ایمپیراتورلوغو (ساجروم رومانوم ایمپئریوم ناتیونیس گئرمانیج) اولاراق خاطیرلانمیش‌دیر.[۲۱]\nاوتتو خاندانی (۹۱۹–۱۰۲۴) دؤوروند، ۹۶۲-جی ایل‌ده؛ لورراینه، ساکسونییا، فرانجونیا، سوابییا، تهورینگئن و باویئرا دوک‌لوک‌لری بیرلشدیریلدی و آلمان کرالینا موقددس روما ژرمن ایمپراتورو اولاراق تاج گئیدیریلدی.[۲۲] موقددس روما ژرمن ایمپیراتورلوغو، سالیان سولاله‌سی‌نین (۱۰۲۴–۱۱۲۵) یؤنتیمینده‌ایکن قوزئی ایتالییانی و بورگونیایی اله کئچیردی. بونا قارشی ایمپراتورلار، باشا کئچمه مؤوضوع‌سوندا چکیشمه‌لره گیرینجه گوج‌لرینی ایتیردیلر.[۲۳] هوهئنستاوفئن خاندانی‌نین (۱۱۳۸–۱۲۵۴) رهبرلیگی آلتیندا، آلمان شاهزاده‌لری، گونئی و شرقده‌کیسلاویان توْرپاق‌لارینداکی تاثیرلرینی آرتیردیلار. بورا یئرلَشن آلمان ایممیقرانت‌لار خانسا بیرلیگینی قوراراق تیجارت‌ده توسعه و او گونون آوروپاسینا گؤر، اوْلدوقجا زنگین وضعییته گلدیلر.[۲۴]\nایمپیراتورلوق‌دان شاهزاده سئچیمی تشکیلاتی (۱۳۴۱ پارشومئنی)\n۱۳۵۶دا اعلان ائدیلن فرمان‌لا حؤکمدارلیق سئچیمی ایله علاقه‌دار بیر سیرا ده‌ایشیک‌لیک‌لر ائدیلدی. بونا گؤره کرالی، باشپیسکوپوسلوکلاردان و تاثیرلی اوستان‌لرده‌کی شاهزاده‌لرین ایشتیراکی ایله عیبارت اوْلان یئددی نفرلیک بیر هئیت سئچه‌جک‌دی.[۲۵] ۱۵. عصردن اعتیباراً، کرال یالنیز هابسبورگ خاندانینا عوضو کس‌لردن اوْلموشدور.\n۱۵۱۷-جی مارتین لوتئر وظیفه‌سینی سوءایستیفاده ائدن روما کاتولیک کیلسه‌سینه قارشی ۹۵ مادّه‌لیک بیر بیان‌نامه حاضیرلایاراق پروتئستانت ایصلاحاتی‌نین باشلاتدی. ۱۵۳۰دان سوْنرا، لوتئرجیلیک کاتولیک کیلسه‌سیندن آیریلدی و بیر چوْخ آلمان اوستانینده رسمی دین قبول ائدیلدی. بونون اوزرینه، آلمان اؤلکه‌سی‌نی خاراب ائدن اوتوز ایل دؤیوش‌لری (۱۶۱۸–۱۶۴۸) باشلادی.[۲۶] آلمان اوستانلارینده‌کی اهالی تخمیناً% ۳۰ نیسبتینده آزالدی.[۲۷] ۱۶۴۸ده ایمضالانان وستفالیا آندلاشماسی بۇ دین دؤیوشونو بیتیردی. دؤیوشون سوْنوندا کراللیق، بیر چوْخ موستقیل اوستانه آیریلدی. ۱۷۴۰دا سوْنرا، آوسترییادا حؤکم سورن هابسبورگ خاندانی و پروسیا دؤولتی، آلمان اوستانلاری‌نی اؤز یانلارینا چکیب اؤلکه‌یه تامامیله حؤکم ائتمه‌یه چالیشدیلار. موقددس روما ژرمن ایمپیراتورلوغو ۱۸۰۶-جی ایل‌ده ناپولئون موحاریبه‌لری زامانی تامامیله ییخیلدی.[۲۸]\nبرپا و قییام (۱۸۱۴–۱۸۷۱)\nدَییشدیر\nفرانکفورت مجلیسی، ۱۸۴۸\nناپولیون بوناپارتین تاخت‌دان دوشمه‌سیندن سوْنرا ۱۸۱۴-جی ایل‌ده توپلانان وییانا کونقرئسینده آلینان قرارلارلا آلمان کونفدراسیونو آدی آلتیندا ۳۹ دنه موستقیل آلمان اوستانی قورولدو. بۇ کونفدراسیونو لیدئرلیگینه اوتریش-ماجاریستان ایمپیراتورلوغو سئچیلدی. ویانا کونقرئسینه رئاکسییا اولاراق آوروپانین موختلیف اؤلکه‌لرینده قییام‌لار چیخدی. خوصوصی‌له آلماندا علم و فلسفه‌ده گؤرولن توسعه و لیبئرالیزم آخینی خالق‌لارین حاق‌لاری‌نی زنگینده اساس فاکتور اوْلدو. بۇ مودت‌ده آلمان خالقی‌نین اکثرییتی فرانسیز اینقیلابی‌نین و میلّیت‌چیلیک آخینیندان تاثیرلندیلر. خالق، میلّی بیرلیگین تأمین ائدیلمه‌سینی ایسته‌ایردی. سئچیلن قوروجو مجلیس، ۱۳ مای ۱۸۴۸ده فرانکفورت‌دا بیر کونستیتوسییا حاضیرلاماق اۆچون توپلاندی. ۲۸ مارس ۱۸۴۹دا کونستیتوسییا قبول ائدیلدی. بۇ حرکتی تمثیل ائدن قارا، قیرمیزی و قیزیل ساریسی رنگ‌لر داها سوْنرا آلمان بایراغینا رنگ ورمیشدیر.[۲۹]\n۱۸۴۸ اینقیلاب‌لاری نتیجه سینده فرانسه دا جومهوریت اعلان ائدیلدی. بۇ حرکتین موفقیته چاتماسی اوزرینه آلمان اینتئللئکتوال‌لار و خالق دا قییام باشلاتدیلار.[۳۰] باشلانغیجدا حؤکمدارلار طلب ائدیلن لیبئرال حوقوق‌لاری تصدیق‌له‌دی. پروسیا کرالی دؤرد. فریئدریجه ویلهئلمه بیر سیرا حوقوق‌لاری آلینمیش شکیلده کراللیق تکلیف ائدیلدی. لاکین او، بونو ردد ائتدی. چونکی قبول ائتسه‌یدی، تاجی تانری‌نین عینایت‌ینه دئییل، مجلیسین حوضوروندا گئیه‌جک و مجلیسه باغلی اولاجاقدی.[۳۱] اؤلوموندن سوْنرا یئرینه بیر. ویلهئلم کئچدی. ۱۸۶۲-جی ایل‌ده، باش ناظیر اوتتو وون بیسمارجکی تعیین ائتدی. بیسمارک دانمارکیلا ۱۸۴۶-جی ایل‌ده ائدیلن دؤیوشده بیر قیسیم یئرلری اله کئچیردی. ائرته‌سی ایل ائدیلن دؤیوش‌لرده اوتریش (اتریش) اوردوسونو مغلوب ائده‌رک قوزئی آلمان کونفئدئراسیونونو قوردو. اوتریش بۇ کونفدراسیونو خاریجینده بوراخیلدی.\nآلمان ایمپاراتورلوغو (۱۸۷۱–۱۹۱۸)\nدَییشدیر\nVersailles'da Alman İmparatorluğu'nun kurulması,1871. Bismarck ortadaki beyaz üniformalı\nبرلین میلّی تمل‌لره سؤیکنن موعاصیر آلمان ائدیلن راضیلاشمالار ۱۸۷۱-جی ایل‌ده قورولدو. اؤلکه‌نین قوروجوسو پروسیا کرال‌لیغی‌یدی. فرانسه -پروسسییا موحاریبه سیندن سوْنرا، ۱۸ ژانویه ۱۸۷۱-جی ایل‌ده ورسایللئسدا آلینان قرارلاردا ایمپیراتورلوق اعلان ائدیلدی.[۳۲] ایمپراتورلوغا هوهئنزوللئرن خاندانی حؤکم ائتدی. باشکند بئرلین ائدیلدی. ایمپیراتورلوق بوتون داغینیق آلمان دوولت‌چیک‌لرینی ایچینه آلیناراق قورولدو لاکین اوتریش بۇ بیرلیگین خاریجینده بوراخیلدی. اؤلکه ۱۸۸۴ده اعتیباراً آوروپا خاریجینده موستملکه‌لر قورماغا باشلادی.[۳۳]\nایمپراتورلوغون اینشاسی اثناسیندا تاختدا اوْلان بیر ویللیام خاریجی سیاستده آلمانی دیگر بؤیوک دؤولت‌لر کیمی گوج‌لو و اعتیبارلی بیر وضعییته گتیرمک اۆچون مشغول اوْلموشدور. فرانسه دان دیپلوماتیک اولاراق اوزاق دورولمایا چالیشیلمیش، دؤیوشدن کاچینیلمیشتیر. ایکی. ویلهئلم دؤورونده، آلمان، دیگر آوروپا گوج‌لری کیمی ایمپئریال بیر سیاست ایزله‌میش و زامان-زامان موستملکه‌لری مؤوضوع‌سوندا قونشو دؤولت‌لرله ضیدییت‌لرین گیرمیشدیر. بو، بیر سیرا دوستلوق‌لاری زده‌له‌میش و آلمان قارشی فرانسه، بیرلشمیش کراللیق و روسیه ایمپیراتورلوغو بیر راضیلاشما ایمضالایاراق قوطب مئیدانا گتیرمیشدیر. آلمان ایسه یالنیز اوتریش-ماجاریستان ایمپیراتورلوغو ایله ایتتیفاق قورابیلمیش‌دیر.[۳۴]\nآلمانین ایمپئریال سیاستی اؤلکه خاریجینه داشمیش و دؤولت دیگر آوروپا گوج‌لری کیمی آفریقانین پایلاش��اسینا قاتیلمیشدیر. بئرلین کونفرانسیندا بۇ قیطعه آوروپا گوج‌لرینه پای ائدیلمیش‌دیر. آلمانین پایینا آلمان شرق آفریقاسی، آلمان قوزئی غربی آفریقاسی، توقو و کامئرون دوشدو. بؤیوک گوج‌لر آراسی آفریقادا اوْلان بۇ موباریزه بیر. دونیا دؤیوشونون سبب‌لریندن بیری اولاجاقدی.[۳۵]\n۲۸ ژوئن ۱۹۱۴د، سارایئوودا اوتریش-ماجاریستان ایمپیراتورلوغو شاهزاده‌سی ائرسه-هئرسوق فرانس فئردیناند سوءقصد تشکیل ائدیلمه‌سی بیر. دونیا دؤیوشونو باشلاتدی. آلمانین آرالاریندا اوْلدوغو ایتتیفاق دؤولت‌لری، اعتیلاف دؤولت‌لری‌نه قارشی ۴ ایل داوام ائدن دؤیوش‌لر نتیجه سینده مووففقیت‌سیز اوْلدو. آلماندا نووامبر ۱۹۱۸-جی ایلده قییام یاشاندی و ایمپراتور ایکی. ویلهئلم، تاخت‌دان ایمتیناع ائتمک مجبوریتینده قالدی. ۱۱ نووامبردا آتش‌کس اعلان ائدیلدی. ۲۸ ژوئن ۱۹۱۹دا ورسایللئس باریش آندلاشماسی ایمضالاندی. لاکین موقاویله شرط‌لری آلمانی آلچالدیجی تاپیلدی، بۇ وضعیت اؤلکه‌ده میلّیتچیلیگی آرتیردی و خالق یاواش-یاواش ناسیزم آخینی اطرافیندا بیرلشمه‌یه باشلادی.[۳۶]\nویمار جوموریتی (۱۹۱۹–۱۹۳۳)\nدَییشدیر\nجومهورباشقانی پاول فن هیندنبورق\nموفقیت‌لی کئچن نووامبر ۱۹۱۸ قییامی‌نین سوْنرا جومهوریت ائلان ائدیلدی. دؤولت باشچی‌سی فریئدریجه ائبئرت طرفیندن ۱۱ آوقوست ۱۹۱۹دا قورولوشو اعلان ائدیلن دؤولت، آدینی میلّی مجلیسین یئنی کونستیتوسییانی یاراتماق اۆچون توپلاندیغی ویمار شهریندن آلیر. داها اول روسا لوخئمبورگ و کارل لیئبکنئجهت ۱۹۱۸-جی ایل‌ده آلمان کومونیست پارتییاسینی قورموشدولار. بونون خاریجینده آلمان ایشچی پارتییاسی ایسه ژانویه ۱۹۱۹-جو ایلده قورولدو. حیزب داها سوْنرا آدینی ناسیونال سوسیالیست آلمان ایشچی پارتییاسینا دؤنوشدورجک‌دی.\nبؤیوک بوحران (۱۹۲۹-اونجو ایلده یارانان بویوک ایقتیصادی بوحران)، ورسایللئس آندلاشماسی طرفیندن دیکته ائدیلن آغیر صولح شرط‌لریندن و اوزون بیر سیلسیله غئیری-ثابیت حؤکومت‌لردن ضرر گؤرن آلمانداکی سیاسی کوتله‌لر، سیاسی سیستم‌لری اوْلان مجلیس سیستمله اؤزلرینی داها آز قایناشدیرماق باشلامیش‌لار. مشهور بیر ساغچی (مونارشیست، völkisch، و نازی) Dolchstoßlegende یئنی آلمانین بیر دونیا دؤیوشونو حربی مغلوبیت سببی‌یله دئییل ده آلمان اینقیلابی سببی‌یله ایتیردیگینی ایدیعا ائدن بیر سیاسی میت بۇ وضعیتی داها دا پیس‌لش‌دیرمیش‌دی. دیگر طرف‌دن، رادیکال سولچو کومونیست‌لر، مثلاً ایسپارتاکوس بیرلیگی، «کاپیتالیست رهبرلیگی» اولاراق گؤردوکلری سیستمی بیر راتئرئپوبلیک قورماق مقصدی‌یله ییخماق ایسته‌ایردیلر.[۳۷]\nبیر چوْخ حیزب طرفیندن یاری حربی (پارامیلیتئر) گوج‌لر قورولموشدو و سیاسی سبب‌لرله مین‌لرله جینایت ایشلنمیشدی. پارامیلیتئر گوج‌لر سئچیجی‌لرین گؤزونو قورخوتماق‌دا و اونسوز دا یوکسک ایش‌سیزلیک سَوییه‌سی و یوخسوللوق‌دان دؤیوشن اوْلان خالق‌دا شیددت و نیفرت توخوم‌لاری اکمک‌ده‌ایدی‌لر. بیر سیلسیله مووففقیت‌سیز کابینئتده سوْنرا، جومهوریت باشچیسی پاول وون هیندئنبورگ، هم چوْخ آلترناتیو گؤرمه‌مه‌سیندن هم‌ده ساغچی دانیشمالاری‌نین تضییقی سببی‌ایله، ۳۰ ژانویه ۱۹۳۳ده آدولف هیتلئری آلمان کانسلئری اولاراق آتامیش‌دیر.[۳۷]\nاۆچونجو ایمپیراتورلوق (۱۹۳۳–۱۹۴۵)\nدَییشدیر\nآدولف هیتلئر، اۆچونجو ایمپ��راطورلوغون صدراعظمی (۱۹۳۳).\nفئوریه ۱۹۳۳د، آلمان مجلیسی اوتاچکیلدی. صاباحی‌سی گون بعضی تمل دئموکراتیک حوقوق‌لار حذف اوْلوندو. هیتلر، بوتون قانون‌وریجیلیک و ایجرا صلاحییت‌لرینی اؤزونده ییغدی. بونونلا علاقه‌دار قرار مجلیسده آلینارکن آلمان ایجتیماعی دئموکرات پارتییاسی لاییحه‌نین قارشیسیندا دایاندی، لاکین کومونیست‌لرین مجلیس‌ده‌کی۸۱ کورسوسو، بۇ قرارین چیخماسینا مانیعه اولا بیلمه‌دی.[۳۸] یئنه کونستیتوسییادا ائدیلن بیر سیرا ده‌ایشیک‌لیک‌لر اؤلکه‌ده تک حیزب رژیمینین اورتایا چیخماسینی تأمین ائتدی. صنایع ساحه‌سینه سهمیه قویولدو. بئله‌جه صنایع یالنیز کیفایت قدر اساس احتییاج مادّه‌سی چیخاراجاق، بونون خاریجینده بوتون ایستئحصال گوجونو سیلاح صنایع‌اینده حرکت وریلدی.[۳۹] ۱۹۳۶-جی ایل‌ده آلمان بیرلیک‌لری ورسایللئس سازیشینه گؤره سیلاح‌سیز بؤلگه اوْلان رئن-روهئر بؤلگه‌سینه گیردیلر. اینگیلیس باش ناظیری نئویللئ چامبئرلاین‌ین (Neville Chamberlain) حادیثه‌نی یاتیرماق سیاستینین غئیری-کافی اوْلدوغو گؤرولدو. بوندان جسارت ائدن هیتلئر ۱۹۳۸-جی ایل‌ده اعتیباراً یاییلما سیاستینی تطبیقه باشلادی. ایکی جبهه‌ده بیردن دؤیوشمک‌دن چکینن هیتلئر، سووت‌لر بیرلیگی ایله، داها سوْنرا اؤزونون پوزاجاغی، مولوتوو-ریببئنتروپ سالدیرمازلیک پاکتی (پئیمانی) ایمضالادی.\n۱۹۳۹دا، میلتچیلیگین حددیندن آرتیغا قاچماسی نتیجه‌سی آلمان، پولشانی، ایلدیریم دؤیوشو تاکتیغییله ایشغال ائتدی. بونو ایزله‌ین ایکی گونده بریتانییا و فرانسه دؤیوش دئکلاراسیون‌لار نشر آلمان دؤیوش اعلان ائتدیلر. بو، ایکینجی دونیا موحاریبه‌سی‌نین باشلاماسی معناسینی وریردی. آلمان چوْخ آردیجیل بیر شکیلده آوروپانین اهمیتلی بیر قیسیمینی دیرک یا دا بیلواسیطه یولدان نظارت ائتمه‌گی باجاردی.\nایکینجی دونیا موحاریبه‌سی سوْنراسیبئرلین، ۱۹۴۵.\n۲۲ جولای ۱۹۴۱-جی ایل‌ده، هیتلئر، سووت‌لر بیرلیگی ایله ائدیلن پاکتی (پئیمانی) تک طرفلی لغو ائتدی، شرق جبهه‌سینی آچدی و بارباروسسا هارئکاتینی باشلاتدی. قیسا بیر مۆدت سوْنرا یاپونییا ایمپیراتورلوغو، بیرلشمیش دؤولت‌لرین پئارل هاربور بازاسینا هوجوم تشکیل ائتدی. آلمان، بیرلشمیش دؤولت‌لرین دؤیوش اعلان ائتدی. آلمان اوردوسوْنون، سووت‌لر بیرلیگینه قارشی دؤیوش باشلانغیجیندا سورعت‌له توسعه ائتدیردیگی هوجوم‌لار ایستالینگراد دؤیوشوی‌له سوْنا چاتدی. موسکو یولونو آچماق اۆچون ائدیلن بۇ دؤیوشده آلمان اوردولاری مغلوب اوْلدو. آردیندان، آلمان اوردولاری شرق جبهه سیندن گئری چکیلمک مجبوریتینده قالدی. نورماندییا چیخارماسی، دؤیوشون باتی جبهه سینده‌کی دؤنوش نؤقطه‌سی اوْلدو. موتتفیق قوووه‌لری، نورماندییا ساحیل‌لرینه چیخارما ائده‌رک سورعت‌لی بیر شکیلده آلمان حاکیمیتینده‌کی بؤلگه‌لرده ایره‌لی‌له‌دیلر. بو، آلمان اۆچون دؤیوشون سونو اوْلدو. ۸ مای ۱۹۴۵-جی ایل‌ده قیرمیزی اوردو، بئرلینی ایداره‌سی آلتینا آلدی.\nنازی حؤکومتی، داها سوْنرالاری هولوکوست اولاراق تعیین اوْلوناجاق سوی‌قیریم‌لا، یهودی‌لری، کومونیست‌لر، رومان‌لار، ائشجینسل (هم‌جنس‌گرالار)، یهوه‌نین شاهیدلرین، سیاسی رقیب‌لری‌نی، کئشیش‌لری، الیله اورتادان قالدیرما سیاستی ایزله‌دی. نازی آلمانسی دؤورونده تخمیناً اون بیر میلیون آدام هولوکوست‌دا سوی‌قیریم‌ا اوغرادی. بۇنلارین آلتی میلیونو یهودی، اوچ میلیونو پولونیالی‌ایدی. ایکینجی دونیا دؤیوشو و ناسیست سوی‌قیریم‌لاری، آوروپادا تخمیناً ۳۵ میلیون اینسانین جانینا مال اوْلدو.[۴۰]\nبؤلونمه و بیرلشمه (۱۹۴۵–۱۹۹۰)\nدَییشدیر\n۱۹۴۹'دن سوْنرا ایکی آلمان دوولت‌لری‌نه و بولونموش شهییر بئرلینه ایکینجی دونیا ساواشی‌نی قازانان گوج‌لر طرفیندن شکیل وریلدی. قربی آلمان آمریکا، اینگیلیس و فرانسه ایداره‌ائتمه‌سی آلتیندا، شرقی آلمان ایسه سووت‌لر ایداره‌چی‌لیک آلتینا وریلدی.\nبو دؤیوش‌ده تخمیناً اون میلیون عسگر و آلمان وطنداش اوْلوب-اؤلوموایله نتیجلنمیشدی. اودئر چایی‌نین شرقین‌دکی گئنیش توْرپاق‌لار ایتیریلمیش؛ یئنی سرحدلر خاریجینده قالان باشقا اؤلکه‌لردکی اون بئش میلیون آلمان، بۇ اؤلکه‌لر طرفین‌دن دئپورتاسیا ائدیلمیش؛ بیر چوْخ بؤیوک شهر تخریب اوغرامیشدی. گئرییه قالان میلّی بؤلگه و بئرلین، موتتفیق‌لر طرفین‌دن دؤرد عسگری بؤلگه‌یه آیریلمیشدی.\nباتی بؤلگه‌لری ایداره ائدن فرانسه، بیرلشمیش کراللیق و آبش بؤلگه‌لرینی بیرلشدیریب، ۲۳ مای ۱۹۴۹-جو ایلده آلمان فدراتیو جومهوریتینی آلمانجا: Bundesrepublik Deutschland قوردولار؛ ۷ اوْکتوبر ۱۹۴۹-جو ایلده، سووت بؤلگه‌سی، دئموکراتیک آلمان رئسپوبلیکاسینا آلمانجا: Deutsche Demokratische Republik چئوریلدی. بون‌لار، «قربی آلمان» و «شرق آلمان»، و بئرلین‌ین ایکی پارچاسی «باتی بئرلین» و «شرق بئرلین» اولاراق خاطیرلاندی. شرقی آلمان، شرق بئرلینی باشکند اعلان ائتدی، بونا قارشی‌لیق باتی آلمان باشکندینی بون‌و ائتدی.\nباتی آلمان، فدرال مجلیس جومهوریتی اعلان ائتدی و بیرلشمیش دؤولت‌لر، فرانسه و بیرلشمیش کراللیق ایله امکداش‌لیغینا گئده‌رک بازار ایقتیصادیاتینا آغیرلیق وردی. اؤلکه، ۱۹۵۰-جی ایل‌لرین باشین‌دان اعتبارن سورعتله ایقتیصادی توسعه ایچینه گیردی. باتی آلمان، عئینی زاماندا ۱۹۵۵-جی ایل‌ده ناتو-یا قاتیلدی؛ ۱۹۵۸-جی ایلده آوروپا بیرلیگی‌نین آلتی قوروجو اؤلکه‌سی آراسیندا ایشتیراک ائتدی[۴۱]\nشرقی آلمان، وارشاوا (ورشو) پئیمانی ایمضالایاراق سووت ایتتیفاقی‌نین حربی و سیاسی نظارتی آلتین‌داکی شرقی بلوکو اؤلکه‌لرین‌دن بیری حالینا گلدی. دئموکراتیا حوقوق‌لارینا قارشی، سیاسی گوج یالنیز قاباقدا گلن عضولر (پولیتبورو) آلمانجا: Politburo طرفین‌دن تشکیل ائدیلدی. گوج‌لری شرقی آلمان دولت تهلوکه‌سیزلیک سازیمانی هئیت طرفین‌دن تأمین ائدیلیردی، گئنیش بیر ساحه‌یه یاییلمیش گیزلی خیدمت و حؤکومت‌دکی سوسیالیست بیرلیک پارتیاسی‌نین بیر چوْخ کانار محلله تشکیلاتی جمعیت‌دکی هر جور فیکری تعقیب ائدیردی. خالقین تمل احتیاج‌لاری چوْخ اوجوز قیمت‌لره دؤولت طرفین‌دن قارشیلانیردی. سووت‌لر بنزری پلان‌لی ایقتیصادییات قورولدو؛ سوْنرا، شرقی آلمان قارشی‌لیق‌لی ایقتیصادی یاردیم شوراسی‌نین بیر عضوو اوْلدو. اؤلکه‌نین سوسیال پروقرامینی ایضاح ائدن و بونون فایدالاریندان بحث ائدن کومونیست تبلیغاتا باخمایاراق بیر چوْخ وطنداش، باتی‌دکی سیاسی آزادلیق و ایقتیصادی ریفاها حئیران‌لیق دویوردو. بئرلین دیواری، ۱۹۶۱-جی ایل‌ده شرق آلماندان، باتی آلمانا قاچیش‌لارین قاباغین آلماق اۆچون دوزلدیلدی و سویوق دؤیوش‌ون سیموولو اوْلدو.\nشرقی و قربی آلمان آراسین‌داکی تضییق، باش ��اظیر ویللی براندتین اوستپولیتیک سیاستی ایله آزالدی. شرق آلماندان، باتی آلمانا ائدیلن کؤچ‌لرین آرتیمینا قارشی شرق آلمان حوکومتی، سینیرلارداکی کئچید مانیعه‌لرینی یونگول‌لشدیردی و وطنداش‌لاری‌نین باتی آلمانا گزینتی‌لرینه ایجازه وردی. آرتان خالق تضییق‌لری قارشی‌سیندا شرقی آلمان، سرحدلرینی آچدی. ان نهایت، آلمان یئنی‌دن بیرلشمه‌سی، ۳ اوْکتوبر ۱۹۹۰دا تأمین ائدیلدی. ائدیلن راضی‌لاشمالارلا، بۇ دؤولت‌لری قوران دؤرد بؤیوک گوج حاق‌لاریندان ایمتیناع ائتدی و آلمان تام موستقیل‌لیگینه قوووشدو. بئرلین اؤلکه‌نین رسمی باشکندی اعلان ائدیلدی، بون شهری ایسه بعضی ناظیرلیک‌لرین مرکزی اوْلدو.[۴۲]\nBerlin Duvarı, Brandenburg Kapısı'nın önünde. 1989'dan sonra kapı açılmıştır.\nبیرلشمه‌دن بری آلمان، ناتو و آوروپا بیرلیگی ایچینده آکتیو رول آلماقدادیر. آلمان بالکان‌لارا صولح گوجو گؤندرمیش‌دیر. آیریجا آلمان اوردوسو، افقانیستان موحاربه‌سینده طالیبانین دئوریلمه‌سین‌دن سوْنرا، تهلوکه‌سیزلیگین تأمین ائدیلمه‌سی اۆچون افقانیستانا گئدن ناتو اوردوسو ایچینده رول اوینامیش‌دیر.[۴۳] بۇ حربی حرکات‌لار چوْخ موباهیسه موذاکیره ائدیلدی، چونکی ایکینجی دونیا دؤیوشون‌دن سوْنرا اؤلکه‌نین یالنیز مودافعه ائتمه آدینا عسگر ساخلاماسی قبول ائدیلمیش، اؤلکه خاریجینه عسگر گؤندرمه‌سی، قانون‌لا مانیعه تؤردیلمیشدی. بونا قارشی مجلیس، صولح گوجو اۆچون بونون رئال‌لاش‌دیریلا قبول ائتدی.\nجوْغرافییا\nدَییشدیر\nTopografik harita.\nآلمان سرحدلری ۳۵۷٬۰۲۱ کم ² 'لیک بیر ساحه‌نی اؤرتر. بونون ۳۴۹٬۲۲۳ کم ² 'سی قورودان، ۷٬۷۹۸ کم ² سی سو قایناق‌لاریندان مئیدانا گلیر. آلمان، ساحه باخیمین‌دان آوروپانین یئددینجی، دونیانین آلتمیش اۆچونجو بؤیوک اؤلکه‌سیدیر. یئنیله؛ گونئی‌داکی آلپ داغ‌لاریندان، قوزئی‌داکی قوزئی دنیزینه (Nordsee) و قوزئی-باتی‌دکی بالتیک دنیزینه (Ostsee) دوغرو آزالماقدادیر. اؤلکه‌نین ان یوکسک نوقطه‌سی، آلپ‌لار اوزرینده اوْلان ۲٫۹۶۲ م یوکسک‌لیک‌دکی زوگسپیتزئ (Zugspitze) نوقطه‌سی‌دیر. اوْرتا آلمان‌داکی آغاچلانمیش مؤوقع‌دکی یایلالار ایله قوزئی‌داکی آلچاق سویه‌لی دوزن‌لیک‌لره نقلیات؛ رئن چایی، تونا چایی و ائلبئ چایی[۴۴] کیمی، آوروپانین بعضی اهمیتلی بؤیوک چای‌لاری ایله تأمین ائدیلیر.\nآلمان سرحدلری‌نین هامی‌سینی آوروپا بیرلیگی عضوو اؤلکه‌لرله پایلاشار. اؤلکه‌نین قونشولاری قوزئی‌دا دانمارک، شرقده پولشا و چئخ جومهوریتی، گونئی‌دا آوستریا و سویس، باتی‌ده فرانسه و لوکسئمبورق، قوزئی-باتی‌دن بلژیک و هوللاندیانین.\nاوستان‌لر\nدَییشدیر\nآلمان؛ هر بیری آلت بؤلگه‌لره آیریلمیش جمعی ۱۳ اوستان (Bundesländer) و ۳ آزاد شهر ترکیب‌لی‌دیر.\nنیدرزاکسن\nBremen\nهامبورق\nمکلنبورق-فورپومرن\nزاکسن-آنهالت\nزاکسن\nبراندنبورق\nبرلین\nتورینقن\nهسن\nنوردراین-وستفالن\nراینلاند-فالتس\nبایرن\nبادن-وورتمبرق\nSaarland\nشلسویق-هولشتاین\nاوستان\nمرکزی\nساحه (km۲)\nاهالی[۴۵]\nNominal GDP billions EUR in 2015[۴۶]\nNominal GDP per capita EUR in 2015[۴۶]\nNominal GDP per capita USD in 2015[۴۷]\nبادن-وورتمبرق اشتوتقارت ۳۵٬۷۵۲ ۱۰٬۸۷۹٬۶۱۸ ۴۶۱ ۴۲٬۸۰۰ ۴۷٬۵۰۰\nبایرن مونیخ ۷۰٬۵۴۹ ۱۲٬۸۴۳٬۵۱۴ ۵۵۰ ۴۳٬۱۰۰ ۴۷٬۹۰۰\nبرلین برلین ۸۹۲ ۳٬۵۲۰٬۰۳۱ ۱۲۵ ۳۵٬۷۰۰ ۳۹٬۷۰۰\nبراندنبورق پوتسدام ۲۹٬۴۷۷ ۲٬۴۸۴٬۸۲۶ ۶۶ ۲۶٬۵۰۰ ۲۹٬۵۰۰\nبرمن ایالتی برمن ۴۰۴ ۶۷��٬۴۸۹ ۳۲ ۴۷٬۶۰۰ ۵۲٬۹۰۰\nهامبورق هامبورق ۷۵۵ ۱٬۷۸۷٬۴۰۸ ۱۱۰ ۶۱٬۸۰۰ ۶۸٬۸۰۰\nهسن ویسبادن ۲۱٬۱۱۵ ۶٬۱۷۶٬۱۷۲ ۲۶۴ ۴۳٬۱۰۰ ۴۷٬۹۰۰\nمکلنبورق-فورپومرن شورین ۲۳٬۱۷۴ ۱٬۶۱۲٬۳۶۲ ۴۰ ۲۵٬۰۰۰ ۲۷٬۷۰۰\nنیدرزاکسن هانوفر ۴۷٬۶۱۸ ۷٬۹۲۶٬۵۹۹ ۲۵۹ ۳۲٬۹۰۰ ۳۶٬۶۰۰\nنوردراین-وستفالن دوسلدورف ۳۴٬۰۴۳ ۱۷٬۸۶۵٬۵۱۶ ۶۴۶ ۳۶٬۵۰۰ ۴۰٬۵۰۰\nراینلاند-فالتس ماینتس ۱۹٬۸۴۷ ۴٬۰۵۲٬۸۰۳ ۱۳۲ ۳۲٬۸۰۰ ۳۶٬۴۰۰\nSaarland زاربروکن ۲٬۵۶۹ ۹۹۵٬۵۹۷ ۳۵ ۳۵٬۴۰۰ ۳۹٬۳۰۰\nزاکسن درسدن ۱۸٬۴۱۶ ۴٬۰۸۴٬۸۵۱ ۱۱۳ ۲۷٬۸۰۰ ۳۰٬۹۰۰\nزاکسن-آنهالت دورتموند ۲۰٬۴۴۵ ۲٬۲۴۵٬۴۷۰ ۵۷ ۲۵٬۲۰۰ ۲۷٬۸۰۰\nشلسویق-هولشتاین کیل ۱۵٬۷۶۳ ۲٬۸۵۸٬۷۱۴ ۸۶ ۳۱٬۲۰۰ ۳۴٬۷۰۰\nتورینقن ارفورت ۱۶٬۱۷۲ ۲٬۱۷۰٬۷۱۴ ۵۷ ۲۶٬۴۰۰ ۲۹٬۳۰۰\nGermany برلین ۳۵۷٬۳۷۶ ۸۲٬۱۷۵٬۶۸۴ ۳۰۲۵ ۳۷٬۱۰۰ ۴۱٬۲۰۰\nآلمانین ان بؤیوک شهرلری\nدَییشدیر\nایقلیم\nدَییشدیر\nباویئرادان آلپ داغ‌لارینا بیرباخیش\nآلمانین عومومی‌سی، نم‌لی باتی کولک‌لری‌نین اوستونلوک قوردوغو مولاییم بیر ایقلیمه مالیک‌دیر. ایقلیم؛ گولف ایسترئام‌ین تأثیری آلتین‌داکی قوزئی آتلانتیکا آخینتی‌لاری طرفین‌دن تأثیرلنمکده‌دیر. بۇ ایسیدیجی سولار، قوزئی دنیزی سینیرلارینداکی ژوتلاند یاریماداسی و قوزئی بؤلگه‌سی داخیل اولماق اوزره بیر چوْخ بؤلگه‌نی تأثیر ائتمکده‌دیر. نتیجه اولاراق قوزئی-باتی و قوزئی بؤلگه‌لرینده ایقلیم اوقیانوسال ایقلیمی؛ یاغیش یای بویونجا ماکسیموما چیخماق اوزره هر دؤور سورر.[۴۸]\nقیش‌لاری مولاییم و یای‌لاری سرینلیر، بونا قارشی ایستی‌لیک چوْخ واخت ۳۰ ° ج (۸۶ ° ف) آشابیلمکده‌دیر. شرق‌ده ایسه ایقلیم داها یئر؛ قیش‌لار چوْخ سویوق، یازلار چوْخ ایستی و قورو اولا بیلمکده‌دیر. اوْرتا و گونئی آلمان ایسه فرق‌لی اولاراق یئر و اوقیانوسال ایقلیم آراسیندا بیر کئچیش بؤلگه‌سی‌دیر. یئنه، ان یوکسک ایستی‌لیک یازین ۳۰ ° ج (۸۶ ° ف) آشابیلمکده‌دیر.[۴۹][۵۰]\nبیولوژی موختلیف‌لیک\nدَییشدیر\nگه‌ایک نووع‌لری، گئنیش بیر یابانی اورتاما یاییلمیش‌دیر\nآلمان؛ آوروپانین اوْرتا و آتلانتیک بؤلگه‌لرینده اولماسی ایله بیر چوْخ حئیوان و بیتکی نؤوعونو ساخلاماقدادیر. اؤلکه، دؤرد آنا ائکوبؤلگه‌یه آیری‌لار: آتلانتیکا مئشه‌لری، بالتیک مئشه‌لری، اوْرتا آوروپا مئشه‌لری و قربی آوروپا مئشه‌لری.[۵۱] آلمانین عومومی‌سی، ایشلنه بیلر اراضی (۳۳٪) و سیلویکولتورلر، مئشه‌لر (۳۱٪) ایله اؤرتولموش‌دور. یالنیز ۱۵٪ لیک بیر قیسیم قالیجی چاییرلاردان اؤرتولودور.\nاؤلکه‌نین اوچ‌ده بیری مئشه‌لرله اورتولوب‌دور\nبیتکی و حئیوان نؤوعو عومومییت‌له اوْرتا آوروپا ایله عئینی‌دیر. کایین‌لار، پالید و دیگر یارپاق تؤکن آغاج‌لار، مئشه‌لرین اوچ‌ده بیرینی تشکیل ائتمکده‌دیر؛ آغاچلاندیرما ایله قوزالی آغاج‌لار آرتماقدادیر. لادین و کؤکنار آغاج‌لاری داغ‌لارین اوست قیسیم‌لرینی دومینه ائتمیش وضعییت‌ده‌دیرلر، بونا قارشی شام و قاراچام، قوم‌لو اراضی‌لرده اولور. اؤلکه‌ده بیر چوْخ ائغرئلتیوتو، چیچک، گؤبلک و قارایوسون نؤوعو وار. بالیق، قوزئی دنیزینده و چای‌لاردا اولور. یابانی حئیوان نؤوع‌لری عومومی اولاراق مارال، چؤل دونوزو، یابانی قویون، تولکو، پورسوق، یابانی دووشان و کوندوزدان مئیدانا گلر. یاز و پاییزدا بیر چوْخ نؤوع کؤچری قوش، آلمان‌دان کئچر.\nآلمان‌داکی میلّی پارک‌لار بون‌لاردیر: -هولستئین دنیزی میلّی پارکی، هامبورگ دنیزی میلّی پارکی، آشاغی ساکسونیا دنیزی میلّی پارکی، ژاسموند میلّی پارکی، وورپوممئرن لاگو بؤلگه‌سی میلّی پارکی، موریتز میلّی پارکی، آشاغی اودئر وادی‌سی میلّی پارکی، هارز میلّی پارکی، ساکسون سویس میلّی پارکی و باویئرا مئشه‌سی میلّی پارکی.\nآلمان حئیوانات باغچالاری، یابانی حیات پارک‌لاری، سوآلتی پارک‌لاری، و قوش پارک‌لاری ایله مشهوردور.[۵۲] ۴۰۰-دن چوْخ قئیدیات‌دان کئچمیش زووپارک و طبیعت پارکی‌یلا اؤلکه، دونیادا بۇ ساحه‌ده بیر نؤمره‌دیر.[۵۳] بئرلین زوولوژیک باغچاسی، آلمانین ان کؤهنه و ایندیکی واخت‌دا دونیانین ان چوْخ حئیوان نؤوعونه صاحب زووپارکین.[۵۴]\nاطراف موحیط\nدَییشدیر\nآلماندا کولک گوجونو و گونش انرژی‌سی‌نی دونیادا ان چوْخ ایستیفاده ائدن اؤلکه‌دیر\nآلمان، اطراف شوعورو یئرینده بیر اؤلکه اولاراق بیلینیر.[۵۵] چوْخ آلمان، اینسانین ائتدیک‌لری‌نین، قلوبال ایستی‌لشمه‌نین ان اهمیتلی سببی اوْلدوغونو بیلر.[۵۶] اؤلکه، کیوتو پروتوکولونو و بیر چوْخ دیگر اطراف تهلوکه‌سیزلیگی راشیلاشماسینی ایمضالایاراق، آز ائمیسیون ایستانداردلارینا اویغون گلمه‌یه، یئنی‌دن دؤوره‌یه آرتیرماغا و یئنی‌لنه بیلر انرژی قایناق‌لاری ایستیفاده‌سی‌نین یایقین‌لاشدیریلماسینا سؤز ورمیش‌دیر.[۵۷]\nراک عوقابی اوولانماق قاباغیندا موحافیظت اولونوب‌دور\nآلمان حوکومتی، اطرافا ضررلی مادّه‌لرین آزالدیلماسی یولون‌داکی گئنیش آکتیویته‌لریله، بۇ مقصده لیدئرلیک ائتمیش‌دیر و ایندیکی واخت‌دا دا بۇ فعالییت‌لرین بیر نتیجه‌سی اولاراق اؤلکه‌دکی ضررلی کیمیوی مادّه نیسبتی آزالتیلماق‌دادیر. آلمان، آدام باشینا دوشن کاربون نیسبتینده آوروپا بیرلیگی ایچینده بیرینجی سیرادا ایشتیراک ائتمه‌سینه قارشی؛ آوسترالیا، کانادا، سعودیه عربیستانی و آمریکا بیرلشمیش دؤولت‌لرینه گؤره اوْلدوقجا آشاغی بیر نیسبته مالیک‌دیر.\nکؤمور یاکیمی و صنایع توللانتیلاریندان گلن نشر (ائمیسیون)، هاوا چیرک‌لی‌لیگینه سبب اولماقدادیر. سولفات تورشوسو طرفین‌دن یارادیلان تورشو یاغیش‌لاری، مئشه‌لرین ضرر گؤرمه‌سینه سبب اولماقدادیر. بالتیک دنیزینه شرقی آلمان طرفین‌دن، کانالیزاسیا آتیغی و صنایع آرتیغی ایله یارادیلان چیرک‌لی‌لیک آزالدیلدی. گئرهارد اشنایدئر آلمانجا: Gerhard Schröder رهبرلیگین‌دکی حؤکومت زامانیندا ائلئکتریک ایستئحصالی اۆچون نووه انرژی ایستیفاده‌سی‌نین بیتیریلمئسی‌نین پلانلاندیغی آچیقلاندی.\nآلمان؛ آوروپا بیرلیگی ایله، آب-نین فاونا، فلورا و هابیتاتی‌نین قورونماسی مقصدی‌له چالیشماقدادیر. آلمانین سون بوزلاق بؤلگه‌سینین اوْلدوغو آلپ بؤلگه‌سین‌دکی بوزلاق‌لار، اریمه‌یه معروض قالیر.\nایداره\nدَییشدیر\nBerlin'de, parlamentonun toplandığı Reichstag\nآلمان؛ فدرال، مجلیس، تمسی‌لی دئموکراسی‌لی بیر رئسپوبلیکادیر. آلمان سیاسی سیستمی ۱۹۴۹-جو ایلده اعلان ائدیلن کونستیتوسیایلا، بیلینن آدییلا گروندگئسئتز ایله، تمللندیریلمیش‌دیر. گروندگئسئتز آدییلا خاتیرلانان سند، ورفاسسونگ سؤزونه (کونستیتوسیا) قارشی سئچیلمیش‌دیر، چونکی اؤلکه او زامان ایکی آیری دؤولت و گروندگئسئتزی یازان‌لار، آلمان بیرلشدیگینده بونون اصل کونستیتوسیایلا دییش‌دیریله وورغولاماق ایستمیش‌دیر. گروندگئسئتز اوزرینده دیی��یک‌لیک‌لرین تکلیف اۆچون مجلیسین اوچده ایکی‌لیک اکثریتی لازیم‌دیر؛ تمل حاق‌لاری مۆدافیعه مادّه‌لری، گوج‌لرین آیری‌لیغینی، فدرال قورولوش و کونستیتوسیانی قالدیرماغا ایستیقامت‌لی تشببوس‌لری مقاومتی، دایم قانونی و دییش‌دیریله بیلمز ائدر. گروندگئسئتز، ۱۹۹۰ آلمان یئنی‌دن بیرلشمه‌سین‌دن سوْنرا کیچیک دییشیک‌لیک‌لرله ایندیکی واختدا وارلیغینی داوام ائتدیرمکده‌دیر. فدرال پرزیدنت، ژواجهیم گاوجک\nفئدرال باشقان, Joachim Gauck\nبوندئسکانزلئر (فدرال شانسؤلیئ)-بو آن آنگئلا مئرکئلین - حؤکومتین باشی‌دیر و ایجرا رئال‌لاش‌دیران آدام‌دیر، وظیفه‌لری اعتباریله مجلیس دئموکراسیلئردئکی باش ناظر ایله بنزردیر. آنا قانونوریجی‌لیک اوْرقانی بوندئستاگ و اون آلتی اوستانی تمسیل ائدن، قانون‌لارین ائدیلمه‌سینه قاتیلان کونستیتوسیا اوْرقان بوندئسرات، فدرال قانونوریجی‌لیک اوْرقان‌لاری‌دیر. بۇ ایکی قورولوش قانون ائدر. بوندئستاگتا ۶۱۴ میلّت وکی‌لی وار. بۇ میلّت وکیل‌لری دؤرد ایلده بیر سئچیلیر و آلمان خالقینی تمسیل ائدیر. سئچکی سیستمی اکثریت سیستمی و نیسبی تمسیل سیستمی‌نین بیر قاریشیغی‌دیر. بوندئسرات عضولری اون آلتی اوستان‌دن سئچیلمیش کس‌لردن میدانا گلر و بون‌لار اوستان کابینئلئریندئ ده اولور. هر اوستان حؤکومتی، اؤز دئلئگئسینی هر هانسی بیر زاماندا دییش‌دیرمک حقوقونا مالیک‌دیر.\nبوندئسپرäسیدئنت (فدرال پرزیدنت)-بو آن ژواجهیم گاوجک-دؤولت باشچی‌سی، سیموولیک وظیفه‌لری و گوجلریله پریوریتئت‌لی حقوقونا مالیک‌دیر. وظیفه‌سینی بئش ایللیک بیر دؤور اۆچون ایجرا ائدیر. بیر باشقا دؤور اۆچون یئنی‌دن سئچیله بیلر. قیسمن فدرال مجلیس عضولری، قیسمن ایسه اون آلتی اوستانین مجلیسولارینجا سئچیلن و فدرال مجلیس عضولرینه برابر سایدا عضولردن عبارت کومیته‌سی طرفین‌دن سئچیلیر. بوندئستاگ باشچی‌سی، پروتوکول باخیمین‌دان رسمی اولاراق ایکینجی سیرادا ایشتیراک ائدر. پروتوکولدا اۆچونجو سیرادا ایسه شانسؤلیئ گلیر. بوندئستاگ طرفینده سئچیلن شانسؤلیئ، پرزیدنت طرفین‌دن تعیین ائدیلیر.\n۱۹۴۹-جو ایلدن بری سئچکی‌لر و ناظرلیک‌لر خریستیان دئموکرات بیرلیگی و آلمان ایجتیماعی دئموکرات پارتیاسی طرفین‌دن کازانیلمیشتیر. بونا قارشی، آز بیر سئقمئنت طرفین‌دن دستک‌لنن، لیبئرال پارتیا اوْلان لیبئرال دئموکرات پارتیاسی‌نین (۱۹۴۹-جو ایلدن بۇ یانا همیشه مجلیسده ایشتیراک ائتمیش‌دیر) و بیرلیک ۹۰\/یئشیللئر (۱۹۸۳دن بۇ یانا مجلیس‌دن) بوندئستاگتا اهمیت‌لی رول اوستلنمکده‌دیر. بۇ پارتیالار کوالیسیا حؤکومت‌لرده کیچیک رول‌لار ائتمکده‌دیر.\nخاریجی علاقه لر\nدَییشدیر\nآلمان، قورولوشون‌دان بری آوروپا بیرلیگی ایچینده لیدر رول اوْیناییر. ایکینجی دونیا دؤیوشون‌دن بری اؤلکه، فرانسه ایله یاخین علاقه ایچینده‌دیر. بۇ دوستلوق خصوصیله ۱۹۸۰لر سوْنوندا و ۱۹۹۰-لارین باشیندا، خریستیان دئموکرات هئلموت کول و سوسیالیست فرانچویس میتتئرراند اؤندرلیگینده اوْلدوقجا گوجلندی. آلمان، آوروپالی دؤولت‌لره یئنی تئخنولوگیالارین تاپیلماسیندا، بیرلشمیش و هسساس آوروپا سیاستی یارادیلماسیندا، مۆدافیعه و تهلوکه‌سیزلیک جیهازلاری ایستئهسالیندا رهبرلیک ائدیر.\n۲۳ مای ۱۹۴۹-جو ایلدن، باتی آلمانین قورولوشون‌دان بری اؤلکه، گرک یاخین کئچمیشی گرکسه ایشغال آلتینا گیرمه‌سی سببیله مؤوجود اوْلان خاریجی ایلیشکیسیندئکی ضعیف‌لیگی‌نین فرقینه واردی. سویوق دؤیوش مدتین طرفین‌دن، آلمانین شرق بلوکو طرفین‌دکی پارچاسی، آوروپادا سیاسی معناداکی شرق -باتی گرگین‌لیگی‌دیر سیموولو اوْلدو. بونا قارشی ۱۹۷۰-جی ایللرده، براندتین اوستپولیتیکی دتئنتئنین آنا فاکتورو اوْلدو. ۱۹۹۹-جو ایلده، شانسؤلیئ گئرهارد سجهرؤدئرین حؤکومتی تمل آلمان اساس خاریجی سیاستینده فرق‌لی بیر قرار آلاراق ناتو-نون یوقوسلاویایا ائتدیگی عملیاتا عسگر گؤندردی. بئله‌جه آلمان عسگرلری، ایکیتجی دونیا دؤیوشونده بری ایلک دفعه خاریجه چیخمیش اوْلدو.\nآنگلا مرکل، جی ۸'ه ائو صاحیبلیگی ائتماقدا\nآلمان و آمریکا بیرلشمیش شتات‌لاری یاخین دوست‌دور. ۱۹۴۸تئئ مارسهالل پلانی ایله، آبش حؤکومتی، آلمانین دؤیوش سوْنراسیندا تکرار سنایئسی‌نین قورولماسینا کؤمک ائتمیش‌دیر. آیریجا آبش یئنه دؤیوش سوْنراسی آلمانداکی یئمک بحرانی مؤوضوسوندا یاردیم‌لار ائتمیش‌دیر. ایراق دؤیوشو اسناسیندا آلمان، آمریکا حؤکومتینه سویوق داوراناراق آب ایله آبش-این اورتاق حرکت ائتمه‌سینه سؤیکنن آتلانتیسیزم تئزی‌سینی بوزموش‌لاردیر. بونا قارشی ایکی اؤلکه آراسیندا یاخین بیر سوسیال-مدنی علاقه وار. ایکی اؤلکه آیریجا اقتصادی اولاراق بیر-بیرینه اوْلدوقجا آسی‌لی‌دیر: آلماننین ایدخالاتینین ۸٫۸٪، ایخراجاتی‌نین ایس ۶٫۶٪ سی آمریکا بیرلشمیش دؤولت‌لرینه عاییددیر. یئنه آمریکا بیرلشمیش شتاتلاری ۸٫۸٪ لیک ایدخالاتینی، ۹٫۸٪ لیک ایخراج آلمان ایله ائدر. بیر باشقا یاخین‌لیق، آمریکاداکی اتنیک قروپ‌لارلا علاقه‌داردیر. اؤلکه‌دکی ان بؤیوک آزلیغی آلمان وطنداش‌لاری تشکیل ائدیر. آیریجا کایسئرسلاوتئرنین یاخین‌لارین‌داکی رامستئین آئرودروم آمریکان اوردوسوْنون اؤز توْرپاق‌لاری خاریجین‌دکی ان بؤیوک اوسسودور.\nآلمان فدراتیو جومهوریتی‌نین توسعه یاردیم‌لار، رسمی اؤلکه سیاستین‌دن موستقیل‌دیر. بۇ یاردیم‌لار، اقتصادی همری‌لیک و توسعه ناظرلیگی (بمز) طرفین‌دن نیزاما قویولور و تطبیق ائدیلیر. آلمان حؤکومتی بۇ یاردیم‌لاری بئینلخالق بیر مسولیت اولاراق گؤرر.\nآلمان، ۲۰۰۷-جی ایلده توسعه کؤمک‌لری و هومانیتار یاردیم‌لار آدینا ۸٫۹۶ میلیارد آورو ایستیفاده ائتمیش‌دیر. بۇ بیر اوولکی ایل اوْلان ۲۰۰۶ گؤر ۵٫۹٪ آرتیم دئمک‌دیر. بئله‌لیکله، دؤولت، آمریکا بیرلشمیش شتات‌لاریندا سوْنرا ان چوْخ هدیه‌ده اوْلان اؤلکه مؤوقئسینه گلمیش‌دیر. آلمان، هر ایل اؤلکه بودجسینین ۰٫۳۷٪ سینی بۇ یاردیم‌لارا خرجلمکده‌دیر و حؤکومتین ۲۰۱۰ هدفی بونو ۰٫۵۱٪ ائ چیخارماق‌دیر.\nحربی\nدَییشدیر\nMecklenburg-Vorpommern ساواش گئمیسی, Lübnan'daki geçici güç çerçevesinde Lübnan sahillerinde.\nآلمان اوردوسو یا دا دیگر آدییلا بوندئسوهر، قورو قوووه‌لری، دنیز قوووه‌لری، هاوا قوووه‌لری و مرکزی تیبب خیدمتینده مئیدانا گه‌لر. حربی خیدمت ۱۸ یاشینی کئچمیش هر کیشی وطنداش اۆچون ضروریدیر و دوققوز آیدیر. ایسته‌ین کسلر، عسگرلیک وضعیفه‌سی یئرینه کؤنوللو اولاراق زیویلدیئنست (بیر نؤو ایجتیماعی وضعیف)، یا دا آلتی ایل بویونجا کؤنوللو اولاراق؛ قیرمیزی خاچ، خیلاصئتمه کیمی بیر تجیلی حادیثهقروپوندا وضعیفه آلا بیلر. ۲۰۰۳-جو ایل معلوماتلارینا گؤره اؤلکه گسییهنین %۱٫۵۵ای آسکئرییئیئ هارجانماکتادیر. باریش زامانی؛ بوندئسوهر، مودافیعهنازیری طرفیندن ایداره ائدیلیر. اگر آلمان بیر دؤیوشه قاتیلسا، بۇ وضعیتده آلمانین کانسلئری بوندئسوهرین رهبرلیگینی اله آلیر.\nبیر یوروفایتر تایفون گوستریر اوچوشوندا\nبو آندا بوندئسوهردئ وضعیفه‌لی ۲۳۰٬۰۰۰ پروفئسسیونال عسگر، ۵۵٬۰۰۰ ۱۸–۲۵ یاش آراسی ضروری حربی خیدمتینی یئرینه یئتیرن عسگر و ۲٬۵۰۰ آکتیو احتیاط گوج اولار. آشاغی یوخاری ۳۰۰٬۰۰۰ احتیاط عسگر اوردو گوجو اۆچون حاضیردیر. بۇنلار مودافیعهتالیملئرینئ کاتیلماکتادیرلار و بیر قیسیمی ده خاریجه یاییلمیشدیر. ۲۰۰۱-جی ایلدن بۇ یانا قادینلار دا قانونی هر هانسی بیر محدودلاشدیرما اولمادان عسگره پایلاش، لاکین وضعیفه آلماق ضروری دئییل، ایسته‌یه باغلیدیر. تخمیناً ۱۴٬۵۰۰ قادین بۇ آندا آکتیو گؤرئودئدیر. بۇ عددین ایچینده صولح می‌سسیاسی مقصدییله موختلیف اؤلکه‌لرده اوْلان قادین عسگرلر ده واردیر. اؤلکه‌ده بۇ آن ایکی قادین تیبب ایشچیسی گئنئرال روتبه‌سینده وار.\nاوْکتوبر ۲۰۰۶ گؤر؛ آلمان اوردوسو؛ تخمیناً ۹٬۰۰۰ شخصیت حربی گوجله خاریجده‌کیبیر چوْخ صولح گوجونون اورتاغیدیر. بۇنلاردان ۱٬۱۸۰ عسگر بوسنییا هئرسئقووینادا؛ ۲٬۸۴۴ عسگر کوسووادا؛ ۷۵۰ عسگر ائوفور بونیه‌سینده دئموکراتیک کونگو رئسپوبلیکاسیندا؛ و ۲٬۸۰۰ عسگر ناتو طرفیندن یارادیلان ایساف ترکیبینده افقانیستاندا. فئوریه ۲۰۰۷-جی ایله گؤر؛ آلمان، افقانیستانداکی تخمیناً ۳٬۰۰۰ ایساف گوجویله آمریکا بیرلشمیش شتاتلاری (۱۴٬۰۰۰) و بؤیوک بریتانییانین (۵٬۲۰۰) سوْنرا ان چوْخ حربی گوج گؤندرن ۳. اؤلکه ایشتیراک ائتمکده‌دیر. آلماندا، آمریکا بیرلشمیش شتاتلاری طرفیندن بوجهئلئ کونوشلاندیریلمیش نووه سیلاهلاری وار.\nدئموگرافی\nدَییشدیر\nهامبورق, AB içinde başkent olmayan şehirler arasında en kalabalık şehirdir.\n۸۲ میلیوندان اوزرینده‌کی وطنداشی ایله آلمان؛ آوروپا بیرلیگی ایچینده ان چوْخ اهالییه صاحیب اؤلکه مؤوقئعسی‌نده‌دیر. بونا قارشی اؤلکه‌ده دوغورگانلیک نیسبتی، آنا باشینا ۱٫۳۹ اوشاق ایله دونیا اورتالاماسینین اوْلدوقجا آلتیندادیر. فدرال ستاتیستیکا اوفیسی تخمینلرینه گؤره اهالی ۲۰۵۰ -جی ایلده ۶۹–۷۴ میلیون آراسیندا اولاجاق (۶۹ میلیون ایللیک +۱۰۰٬۰۰۰ گؤچلئ؛ ۷۴ میلیون ایللیک +۲۰۰٬۰۰۰ گؤچلئ). آلمان بیر چوْخ بؤیوک شهره مالیکدیر. بۇنلاردان ان بؤیوکلری بئرلین، هامبورگ، مونهئن، کؤلن، فرانکفورت و ستوتتگارتتیر. بونونلا بیرلیکده آلمانداکی بیر چوْخ شهر، بیربیرییلا قایناشمیش و گئنیش یاشاییش یئرلری مئیدانا گتیرمیشدیر. بۇنلاردان بیری ده رئن-روحر بؤلگه‌سیدیر. بۇ بؤلگ؛ دوسسئلدورف (کرونین باشکندی)، کؤلن، ائسسئن، دورتموند، دویسبورگ و بوجهوم شهرلرینی ایحاطه ائدیر.\nبرلین ۳٫۴ میلیون نوفوسیله آلمانین ان کالابالیک شهریدیر.\nدسامبر ۲۰۰۴ اعتیباریل، آلماندا تخمیناً ۷ میلیون خاریجی، آلمان وطنداشلیغینا کئچمیشدیر. اؤلکه‌ده یاشایان ائدئنلئریندئن ۱۹٪ و خاریجی و یا خاریجی منشالیدیر. گنج اوْلانلار یاشلی اوْلانلارا گؤره داها خاریجی منشالیدیر. ۱۵ یاشینی آشمیش آلمانلارین ۳۰٪ `نین خاریجده دوغولموش ان آز بیر والیدئینلرینه وار. بؤیوک شهرلرده ۵ یاش و کیچیک اوشاقلارین ۶۰٪ ینین خاریجده دوغولموش ان آز بیر والیدئینلرینه وار.\nاؤلکه‌ده‌کیان بؤیوک آزلیق قروپونو (۷٫۲ میلیون)، تورکیهدن گلمیش اینسانلار تشکیل ائدیر. دیگر آزلیقلار ایسه ایتالییادان، سئربییادا، یونانیستاندان، پولشادان و خورواتییادا گلمیشدیر. بیرلشمیش می‌لتلر تشکیلاتینین اهالی فوندو سییاهیسینا گؤره آلمان، دونیادا قاچقین اهالیسی ان چوْخ اوْلان اۆچونجو اؤلکه‌سی دئییل. بو؛ دونیا اوزرینده‌کیکؤچکونلرین ۵٪-ای ینی ۱۹۱ میلیون ایممیقرانتین ۱۰ میلیونو، یا دا باشقا بیر تعبیرله آلمان اهالیسینین ۱۲٪-ای دئمکدیر. آلمانین کئچمیشده اوْلان چوْخ چتینلیک چیخارمایان کؤچ قانونلاری سایه‌سینده بیر چوْخ خاریجی آلمان وطنداشی اوْلموش و آلمان ائتنیغینی سئچمیشدیر (داها چوْخ کئچمیش سووتلر بیرلیگی اؤلکه‌لریندن). لاکین ۲۰۰۰-جی ایلدن اعتیباراً قانونلار سئرتلئشتیریلمیش و وطنداشلیغا کئچمک زورلاشتیریلمشتیر.\nدین\nدَییشدیر\nRen nehri kıyısındaki Köln Katedrali, Dünya Miras Listesindedir.\nخریستیانلیق، آلماندا ۵۳ میلیون (۶۴٪) تارافتارلا ان مشهور اوْلان دینی اینانیشدیر. ایکینجی مشهور اینانج ایسه ۳٫۳ میلیون آدام ایله ایسلام دینی (۴٪)، داها سوْنرا ایسه هر ایکیسینه اینانان جمعی ۲۰۰٬۰۰۰ آدام (۰٫۲۵٪) ایله بوددیزم و یهودیلیک گلمکده‌دیر. هیندویزم ۹۰٬۰۰۰ اینانانا مالیکدیر (۰٫۱٪). آلمانداکی دیگر بوتون دینی ایجماعلار ۵۰٬۰۰۰-دن آز سایدا (وه یا ۰٫۰۵٪ دن) طرفدارا مالیکدیر. تخمیناً ۴٬۲۴ میلیون آلمان ایسه (۲۹٫۶٪) هر هانسی بیر دینه اینانماماقدادیر.\nŞu anki Papa; XVI. Benedictus, Almanya'nın Bavyera eyaletinde doğmuştur.\nپروتئستانتلیق قوزئی و شرقد؛ رومان کاتولیکلییه ایسه گونئی و قربده یوغونلاشماکتادیر. بوتون اینانجلار اهالینین تخمیناً ۳۱٪-ده ایحاطه ائتمکده‌دیر. بۇ آنکی پاپا بئنئدیکت اون آلتی باویئرادا دوغولموشدور. آتئیستلر و آقنوستیکلر ده داخیل هر هانسی بیر اینانجا داخیل اولمایان اینسانلار اهالینین تخمیناً ۶٫۲۹٪ سینی تشکیل ائدیر و خوصوصیله کؤهنه شرق آلمان بؤلگه‌لرینده و بؤیوک متروپول بؤلگه‌لرینده یاشاماقدادیرلار.\nچوخ تورکیه‌دن گلن سوننیلر و شیه‌لرین عیبارت تخمیناً ۳٫۳ میلیون موسلمان اهالیسی ایله بیرلیکده آز سایدا دا شیه واردیر. اؤلکه اهالیسینین۱٫۷٪ سینی مئیدانا گتیرن، اورتودوکس مذهبینه باغلی اینسانلارین بؤیوک اکثریتی سئربلر و قدیم یونان مئیدانا گه‌لر. آلمان، باتی آوروپانین اۆچونجو بؤیوک یهودی اهالیسینه صاحیب اؤلکه‌سیدیر. ۲۰۰۴-جو ایلد، آلمان، ایسرایلده اوْلدوغو کیمی سووت رئسپوبلیکالاریندان گلن یهودی اهالیسی، آلمانین بیرلشمه‌سی زامانی رقم اوْلان ۳۰٬۰۰۰ ایله موقاییسه ۲۰۰٬۰۰۰-دن چوْخ بیر عدده چائتمیشدیر. یهودی اهالیسینین آغیرلیقلی اوْلدوغو شهرلر آراسیندا بئرلین، فرانکفورت و مونهئن وار. تخمیناً ۲۵۰٬۰۰۰ بوددیست آلماندا یاشاییر و بۇنلارین ۵۰٪-ای عاصییا ایممیقراتیدیر.\n۲۰۰۵-جی ایلده‌کیائوروبارومترئ آنکئتینئ گؤر، آلمان خالقینین ۴۷٪-ای «بیر یارادیجینین وار اولدوغونا اینانیرام» دوشونجه‌سینی دستکلرکن، ۲۵٪-ای «بیر نؤو روح و یا حیات قایناغینین وار اولدوغونا اینانیرام» و ۲۵٪-ای ده «هر هانسی بیر روح، یارادیجی و یا حیات قایناغینین وار اولدوغونا اینانمیرام» دوشونجه‌سینی منیمسه‌میشلر.\nایقتیصادیات\nدَییشدیر\nAlmanya ۲۰۰۷ yılında dünyanın önde gelen ihracatçılarındandı.\nآلمانییا آوروپانین ان بؤیوک میلّی ایقتیصادیاتی، دونیادا اۆچونجو ان بؤیوک عومومی داخیلی هاسیلایا صاحیب اؤلک، ساتین آلما گوجو جوتونده گؤره بئشینجی اؤلکه مؤوقئعسینده‌دیر؛ ۲۰۰۷-جی ایلده‌کیرئال بؤیومه نیسبتی ٪ ۲٫۴ نؤو. صنایعلشمه‌سینی بری اؤلک؛ قلوبال ایقتیصادیاتدا بیر لوکوموتیو، یئنیلیکچی و قاباقجیل اولاراق رول آلمیشدیر. \"مادئ این گئرمانی\" ائتیکئتلی ایخراج ماللاری اؤلکه‌نین زئنگینلیغیندئکی آنا عونصوردور. آلمانییا ۲۰۰۶-جی ایلده‌کی $ ۱٫۱۳۳ تریلیون دوللارلیق ایهراجاتییلا دونیانین ان چوْخ ایخراجات ائدن اؤلکه‌سی اوْلموشدور. اؤلک؛ آورو اۆچون اؤلکه‌لری داخیلدیر و ۱۶۵ میلیارد آورو تیجارت چوخونا صاحیب اوْلموشدور. عومومی گلیرینین ۷۰٪ینی خیدمت سئکتورو، ۲۹٫۱٪ اینی صنایع ساحه لری و ۰٫۹٪ اونو دا اکینچیلیک سئکتورو تشکیل ائدیر. چیخاریلان محصوللارین بؤیوک اکثریتینی اوتوموبیل، ماشین، مئتال صنایع و کیمیوی مادّه قوللارینداکی موهندیسلیک محصوللاری تشکیل ائدیر. آلمانییا دونیاداکی کولک توربینلری و گونش انرژیسی تئخنولوگییاسی ساحه‌سینده بیر نؤمره‌لی ایستحصالچینین. هر ایل هاننوور، فرانکفورت و بئرلین کیمی بیر چوْخ آلمان شهرینده بؤیوک بین‌الخلق تیجارت سرگیلر و کونقرئسلر تشکیل ائدیلمکده‌دیر.\nFrankfurt önemli bir finans merkezidir ve Avrupa Merkez Bankası'na ev sahipliği yapar\nدونیانین گلیرلرینی گؤره سیرالانمیش ان بؤیوک ۵۰۰ شیرکتینی گؤسترن فورتونئ گلوبال ۵۰۰ سیرالاماسیندا آلمانییادان ۳۷ شیرکت وار. بۇنلارین ان بؤیوک اون دنه‌سی دایملئر، وولکسwاگئن، آللیانز سئ (ن چوْخ قازانج ائدن شیرکت)، سیئمئنس، دئوتسجهئ بانک (۲. ان چوْخ قازانج ائدن)، ائ. اون، دئوتسجهئ پوست، دئوتسجهئ تئلئکوم، مترو و باسفتیر. ان چوْخ چالیشانا صاحیب شیرکتلر ایسه دئوتسجهئ پوست، روبئرت بوسجه گمبه و ائدئکادیر. دونیا سَوییه‌سینده بیلینن مارکالاری؛ مرسدس-بنز، ساپ، بم‌و، عادیداس، آودی، پورسجهئ، وولکس‌واگئن و نیوادیر.\nآلمانییا؛ باغلی آوروپا ایقتیصادیاتی و سیاسی بیرلشمه‌نین مودافیعه چیسیدیر. تیجارت قرارلاریندا ایسه آوروپا بیرلیگی عوضولرینین و آب تک بازار قانونلارینین قرارلارینا اویغون حرکت ائدیر. آلمانییا، آوروپانین عومومی پول واحیدی اوْلان آورونو ایستیفاده ائتمکده‌دیر و آلمانییانین پول سیاستی ایله علاقه دار قرارلاری، دیگر آوروزوندا اوْلان اؤلکه‌لر کیمی فرانکفورتداکی آوروپا مرکزی بانکی طرفیندن وریلیر. ۱۹۹۰-جی ایلده‌کییئنیدن بیرلشمه‌دن سوْنرا، حیات ستاندارتی و ایللیک گلیرلر کؤهنه قربی آلمانییا عیالتلرینده یوکسک ایدی و بوتون آلمانییادا بۇ ستاندارتلارین قورونماسی ساغلانیلمایا چالیشیلدی. کؤهنه شرق آلمانییا ایقتیصادیاتینین مودئرنیزاسیاسی و باتی عیالتلرین ستاندارتلارینا اینتئقراسییا اولماسی ۲۰۱۹-جی ایله قدر اوزون مودتلی اولاجاق شکیلده پروقراملاشدیریلمیشدیر و ایللیک قربدن شرقه دوغرو تخمیناً ۸۰ میلیارد دوللار ترانسفئر اولماقدادیر. ۲۰۰۵-جی ایلدن بری ایشسیزلیک نیسبتی ائنیشه کئچمیشدیر و ۲۰۰۸ ژوئن آییندا سون ۱۵ ایلین ان آشاغی سَوییه‌سینه گئریلیه‌رک ۷٫۵٪ آ چائتمیشدیر. یوزده نیسبتلر باتی آلمانییادان شرقه دوغرو۶٫۲٪ ایل ۱۲٫۷٪ آراسیندا دییشمکده‌دیر. بۇ آنکی حؤکومت محدودلاشدیریجی بیر مالیییه سیاست ایزله‌ایب ایجتیماعی سئکتورونداکی ایشلرده کسیلمه‌یه گیتمیشکئن، شانسؤلیئ آنگئلا مئرکئل حؤکومتی ایشچی بازاری و ریفاه سَوییه‌سی آدینا بیر سیرا ایصلاحات حیاتا کئچیرمیشدیر.\nاسکیناسلار\nدَییشدیر\n۲۰۰۴-جو ایلین ایلک آلتی آییندا آلمانییادا ان چوْخ ساختاسی ائدیلن بانکنوت ۵۰ آورو (۴۳٫۶٪)، سوْنرا ۲۰ آورو (۲۸٫۲٪) و ۱۰۰ آورو (۲۱٫۳٪) بانکنوتلاری ایدی. ۵۰۰ آورو پوللارین ساختادیر ایسه چوْخ نادیر گؤرولوردو. ۲۰۰۴-جی ایلده آوروپا بؤلگه‌سینده جمده تخمیناً ۵۹۴٬۰۰ ساختا پول اورتایا چیخاریلدی. ۲۰۰۵-جی ایلده بۇ عدد ۵۷۹٬۰۰۰ و ۲۰۰۶-جی ایلده ده ۵۶۵٬۰۰۰ ائ گئریله‌دی. آلمانییادا قئید آلتینا آلینان ساهتئجیلیک سایی دا سون ایللرده (۲۰۰۴) ۸۰٫۵۸۳ دن ۴۰٫۲۰۴ (۲۰۰۷) ائ گئریله‌دی. آورونون بازارا چیخاریلما مرحله سینده چوخو دفعهساختا ۳۰۰ و ۱۰۰۰ آورو (بو پوللارین گئرچکلری یوخ ایدی) پوللارین دا بازارا چیخاریلماسی جهدینده اوْلدو و بعضی حاللاردا بۇ جهد مووففقیتله نتیجلندی. ۲۰۰۶-جی ایلده ۲۰ آورو بانکنوتلار ۳۶٪ لیک نیسبتله ان چوْخ ساختاسی ائدیلن بانکنوتتو.\n۲۰۰۳-جو ایلده سویس بانکنوتلاریندان ۴ میلیون سویس فرانکی دیرینده‌کی ۸٫۲۷۷ عددینین ساختا اوْلدوغو موعین اوْلوندو. نومینال دیره گؤره (تئداوولدئکی جمعی پول ۳۴ میلیارد فرانک) حسابلاندیغیندا ساختا پول پایی ۰٫۰۲۲٪ دیر. ۴ میلیون ساختا فرانکتان ۲٬۳ میلیون فرانک فاکسیمیلئ-بانکنوت دئییلن ساختا بانکنوتلارین. بۇ بانکنوتلار تشکیل قورو پول آکلامادا، پول تئسلیماتی ائدیلرکن سویس بانکنوتلارینی تانیمایان آلانلار دولاندیرمادا ایستیفاده ائدیلر. فاکسیمیلئ-بانکنوتلار عومومیتله گئرچک پوللارین آراسینا یئرله‌شدیریلمیش دسته‌لر حالیندا الدن چیخاریلیر.\nسویس‌ده‌کیآورو ساختاچیلیغین ان چوْخ پروبلئم یاشانان مؤوزولاردان بیریدیر. ۲۰۰۴-جو ایلده ۲ میلیون آورو دیرینده ساختا آورو کاغیذ و سیککه‌نی ال قویولدو. بونون یانیندا ۱ میلیون دوللار دیرینده دوللار ساختاچیلیغین ده ائدیلمیشدیر.\nدیر باخیمیندان ۱۰۰ فرانک بانکنوتلار ۲۰۰۳-جو ایلد ۵۳٪ لوک ایستیفاده نیسبتییله ان اعتیبارلی بیریمدی. بۇ واحیدی ۱۶٪ لیق نیسبتله ۵۰ فرانک بانکنوتلار و۱۴٪ لوک نیسبتله ۲۰ فرانک بانکنوتلار تقیب ائدیر. ان آز ساختاسی چیخاریلان بانکنوتلار ۲٫۹٪ نیسبتییله ۱۰۰۰ فرانک بانکنوتلاری. آیریجا رسمی اولاراق بازاردا اولمایان ۲۰۰۰ فرانک بانکنوتلار دا موعین اوْلونموشدور.\nبعضی ساهتئجیلیکلئر ائله دیقته چارپاندیر کی فدرال بانکین تجروبه‌لی ایشچیلری و پولیسه باغلی ساختا پول بیریملئریندئکی وضعیفه‌لیلر و پول سایما ماشینلاری بۇ پوللاری تانییا بیلرلر.\nاینفراستروکتور\nدَییشدیر\nهامبورق Limanı Avrupa'nın ikinci büyük limanıdır\nآوروپادا مرکزی بیر مؤوقئعده اولماسی، آلمانییانی اهمیتلی بیر نقلیات علاقهنؤقته‌سی حالینا گتیرمیشدیر. بۇ وضعیت اؤلکه‌نین سیخ و موعاصیر نقلیات شبکه‌سی سایه‌سینده رئاللاشمیشدیر. بۇ شبکه‌نین ان مشهورلاری، دونیادا جمعی اوزونلوقدا اۆچونجو ان بؤیوک اوْلان گئنیش موتورلو واسیطه یولو (وتویول) دور. اوتویوللاردا بعضی مارشروتلاری آراسیندا سورعت سینیرلاماسینین اولماماسی دا اهمیتلی بیر خوصوصیتدیر.\nآلمانییا چوْخ مرکزلی بیر سورعتلی قاتار شبکه‌سی قورموشدور. اینتئرجیتیئخپرئسس دیگر آدییلا ایجئ عومومیتله قونشو اؤلکه‌لرده‌کیبؤیوک شهرلره و مسافه‌لره نقلیات تمین ائتمکده‌دیر. قاتارلارین سورعتلری ۱۶۰ کم \/ سا ایله ۳۰۰ کم \/ سا آراسیندا دییشمکده‌دیر و ان اوست ایره‌لی خیدمتی دئوتسجهئ باهن وریر. اولاشیملار ۳۰ دقیقه لیک�� ساعاتلیق و یا ایکی ساعاتدا بیرلیک پئرییوتلار شکلینده رئاللاشمادان.\nآلمانداکی بیر سورعتلی ترن\nآلمانییا دونیانین بئشینجی بؤیوک انرژی ایستهلاکچیسی دئییل و ۲۰۰۲-جی ایلده ایلک انرژی احتییاجینین اوچده ایکیسی ایتهالاتلا قارشیلانمیشدیر. عئینی ایل آلمانییا، آوروپانین ان بؤیوک ائلئکتریک ایستهلاکچیسی اوْلموشدور: جمعی اولاراق ائلئکتریک ایستهلاکی ۵۱۲٫۹ تئراواتت-ساعات اولاراق رئاللاشمیشدیر. حؤکومت سیاستی؛ گونش، کولک انرژیسی، بییودیزئل، هیدرولئکتریک و گئوتئرمال انرژی کیمی یئنیلنه بیلر انرژی قایناقلارینین توسعه ائتدیریلمه‌سینی وورغولاییر. انرژییه قناعت اؤلچومونون نتیجه‌لرینه گؤر، انرژی محصولدارلیغی ۱۹۷۰-جی ایللرین باشلاریندان بری توسعه ائتمکده‌دیر. حؤکومت، ۲۰۵۰-جی ایلده اؤلکه‌نین انرژی احتییاجینین یاریسینی یئنیلنه قایناقلاردان قارشیلاما آدینا بیر حدف قویموشدور.\n۲۰۰۰-جی ایلده حؤکومت و آلمانییا نووه گوج صنایعسی؛ ۲۰۲۱ئ قدر نووه ستانسییالاری پیلله‌لی اولاراق آزالتما مؤوزوسوندا آنلاشمیشتیرلار. لاکین یئنیلنه بیلر انرژی، انرژی ایستهلاکیندا اوْلدوقجا آشاغی پایا مالیکدیر. ۲۰۰۶-جی ایل انرژی ایستهلاکینین قایناقلارا گؤره داغیلیمی بۇ شکیلده رئاللاشمیشدیر: مایئ یاناجاق (۳۵٫۷٪)؛ کؤمور (۲۳٫۹٪)؛ طبیعی قاز (۲۲٫۸٪)؛ نووه انرژی (۱۲٫۶٪)؛ سو و کولک گوجو (۱٫۳٪)؛ دیگرلری (۳٫۷٪).\nعلم\nدَییشدیر\nAlbert Einstein - ۱۹۲۱\nآلمان گئچمیشتئن بئری موختلیف علمی آلانلاردا ائن گؤزئ چارپان آراشدیرمالارین بازیلارینا ائو ساهیپلیغی یاپماکتادیر. نوبئل موکافاتی بوگونئ کادار ۱۰۱ آلمان تارافیندان آلینمیشتیر. آلبئرت ائینستئین وماخ پلانجکین چالیشمالاری موعاصیر فیزیغین تئمئللئری آدینا چوْخ واجیبدیر و داها سوْنرالاری بۇ چالیشمالار ورنئر هئیزئنبئرق وماخ تارافیندان گئلیشتیریلمیشتیر آنادان اوْلموشدور. بۇ آدلار، داها اؤنجئلئری یئتیشمیش هئرمانن وون هئلمهولتز جوزئف وون فراونهوفئر ودانیئل قابریئل فاهرئنهئیت کیمی ایسیملئردئند ائتکیلئنمیشتیر. یلهئلم جونراد رؤنتگئن اون-ایشینینی کئشفئتمیشتیر وبو هئم آلمانجادا هئم دئ دیغئر دیللئردئ رؤنتگئنستراهلئن (رؤنتگئن ایشینلاری) ایسمییلئ آنیلمیشتیر. بۇ باشاری اونو، ۱۹۰۱-جی ایلده ایلک نوبئل فیزیک موکافاتی کازانان کیشیسی یاپمیشتیر.\nسپئیس موهئندیسی ئرنهئر وون براون، ایلک اوزای روکئتینی گئلیشتیردی وداها سوْنرا ناسانین اؤندئ گئلئن اویئلئریندئن اوْلدو، آبدنین آپوللون پروگرامینین باشاریسینا اؤنجولوک ائدئن ساتورن بئش آی روکئتینی گئلیشتیردی. هئینریجه رودولف هئرتزین ائلئکترومانیئتیک ایشین اوپئراتئس چالیشمالاری، موعاصیر تئلئکومونیکاسیونون گئلیشیمینین تئمئلینی اولوشتورموشتور. ۱۸۷۹-جی ایلده لئیپسیق اونیورسیتئسیندئ ایلک لابوراتوارینی اینشا ائدئن wیلهئلم wوندت، دئنئیسئل پسیکولوژینین آتاسی اولاراق قبول ائدیلمیشدیر. آلئخاندئر وون هومبولدتون دوغا بیلیمجی وکاشیف اولاراق ائتدیگی چالیشمالار، بییوجوْغرافیانین تئمئلینی اولوشتورموشتور.\nاشتوتقارت'ta Mikroelektronik Üretim için kapsamlı tozsuz oda birimi\nجارل فریئدریجه گاوسس، داوید هیلبئرت، بئرنهارد ریئمانن، قوتفرید لئیبنیتس، کارل wئیئرستراسس وهئرمانن wئیل کیمی موهوم ماتئماتیکچیلئر دئ آلمانییادا دوغموشتور. آلمان، آوروپادا ماتباایی ایلک کوران یوهان قوتئنبئرق، گئیگئر سایاجینین خالیقی هانس گئیگئر وایلک تام آوتوماتیک دیگیتال بیلگیسایاری یاپان کونراد زوسئ کیمی بیر چوْخ اونلو کشیف وموهئندیسین واتانیدیر. فئردیناند وون زئپپئلین، اوتتو لیلیئنتهال، گوتتلیئب دایملئر، رودولف دیئسئل، هوگو ژونکئرس وکارل بنز کیمی آلمان موجیت، موهئندیس وساناییجی موعاصیر اوتوموتیو وهاوا اولاشیم تئکنولوژیسینین شئکیللئنمئسینئ یاردیم ائتمیشلئردیر.\nآلمانداکی موهوم آراشدیرما بیریملئری ماکس پلانک طایفا، هئلمهولتز-گئمئینسجهافت وفراونهوفئر-گئسئللسجهافتدیر. وبو کوروملار باغیمسیز و یا هاریجی اولاراق اونیورسیتئت سیستمینئ باغلیدیر علمی اورئتیملئرئ موهوم کاتکیلار ساغلاماکتادیرلار. پرئستیژلی قوتفرید لئیبنیتس wیلهئلم موکافاتی ائلم آدامی و یا آکادئمیسیئنئ وریلمئکتئدیر اونون ایل. اونون بیر اؤدولون دئغئری ان چوْخ ۲٬۵ میلیون آورویئ کادار چیکابیلمئکتئدیر وبو موکافات، دونیادا وریلئن ائن یوکسئک موکافات دئغئرینئ مالیک آراشدیرما اؤدوللئریندئن بیریدیر.\nتحصیل\nدَییشدیر\nآلمانییادا تحصیلین ایدارئسینین سوروملولوغو، اؤنجئلیک اولاراق فدرال اوستانلئریندیر. فدرال باش تحصیل کونوسوندا اوْلدوقجا کیچیک بیر رول مالیکدیر. ایستئغئ باغلی اولماقلا آناوکولو تحصیلی اوچ وآلتی یاش آراسیندا بوتون چوجوکلارا ساغلانماکتادیر، سوْنراسیندا دا ائن آز دوققوز ایل سورئجئک زورونلو تحصیل واردیر. وایلکؤغرئتیم گئنئلدئ دؤرد ایل سورمئکتئدیر دؤولت اوکوللاری بۇ ایلکؤغرئتیم سورئجیندئ کاتمانلارا آیریلمامیشتیر. [کایناک بئلیرتیلمئلی] بونا زیت اولاراق، اوْرتا اؤغرئتیمدئ اؤغرئتمئنلئرین اؤغرئنجیلئرین یئتئنئکلئرینئ واؤغرئتمئنلئرین تاوسییئسیلئرینئ گؤرئ اؤغرئنجیلئرین گیدئبیلئجئکلئری دؤرد نؤو اوکول وار: گیمناسیوما ائن یئتئنئکلی اؤغرئنجیلئر قئیدیاتدان اولور وگیمنازییانین اونلاری اونیورسیتئت تحصیلینئ حاضیرلار، تحصیل، ائیالئتلئرین سیستمینئ باغلی اولاراق سئکیز و یا دوققوز ایل سورمئکتئدیر؛ رئالسجهولئ داها یایگین اولاراق اوْرتا سیرا اؤغرئنجیلئرئ هیتاپ ائدئر وآلتی ایل سورئر. هاوپتسجهولئ اوکوللاری، اؤغرئنجیلئری مئسلئکی تحصیلئ حاضیرلار وگئسامتسجهولئ دئ اؤنجئکی اوچ نؤوو کاپسایان بیر تحصیل سیستمینی بئنیمسئمئکتئدیر [کایناک بئلیرتیلمئلی]\nMünih Ludwig Maximilian Üniversitesi ۱۴۷۲ yılında kurulmuştur.\nاییت بونیئسیندئن ساغلانان اۇلوسلاراراسی اؤغرئنجی دئغئرلئندیرمئ پروقرامی، اوجد اولکئلئری وبیر نئچه طرفداش اولکئدئن ۱۵ یاشینداکی اؤغرئنجیلئرین یئتئنئکلئرینی دئغئرلئندیرمئسی اۆچون تاسارلانمیشتیر. ۲۰۰۶-جی ایلده آلمان اوکول چوجوکلاری اؤنجئکی ییللارا گؤرئ سئوییئلئرینی گئلیشتیردیلئر ویاپیلان ایستاتیستیک آراشدیرمالارا گؤرئ علمی یئتئنئکلئردئ اورتالامانین اوْلدوقجا اوزئریندئ ۱۳. سیرادا اوْلوب، ماتئماتیکتئ ۲۰. سیرادا واوکوما یئتئنئکلئریندئ ایسئ ۱۸. سیرادا بولوناراک اورتالامانین نئ چوْخ اوزئریندئ، نئ دئ آشاغیسیندا کالمیشلاردیر. [۱۱۰] آلمانییادا سوسیو-ایقتیصادی حاللار اوْلدوقجا یوکسکدیر، اؤغرئنجیلئرین پئرفورمانسلاری دا سوسیو-ایقتیصادی فاکتؤرلئردئن دیغئر اولکئلئرئ گؤرئ داها چوْخ ائتکیلئنیر. [۱۱۰]\nاونیورسیتئیئ گیرمئک اۆچون، لیسئ اؤغرئنجیلئرینین آبیتور سیناوینا گیرمئلئری طلب اوْلونور؛ آیریجا ��ئسلئک لیسئسی دیپلوماسینا مالیک اوْلان اؤغرئنجیلئر دئ باشوورابیلمئکتئدیر. خوسوسی بیر چیراکلیک سیستمی اوْلان دوعالئ تحصیل، اؤغرئنجیلئرئ مئسلئکی ائغیتیملئرینی بیر شیرکئت بونیئسیندئ سوردورئبیلمئلئرینئ ایزین وریر. بیر چوْخ آلمان اونیورسیتئتی دئولئتئ عاییددیر واؤغرئنجیلئردئن ایستئنئن بیر دؤنئملیک هارچ اوجرئتی ۵۰–۵۰۰ آورو آراسیندا دئغیشمئکتئدیر. [۱۱۱]\nآلمانداکی اونیورسیتئلئر، اولکئدئکی یوکسئک ائغیتیم ستاندارتلارییلا بین‌الخلق بیر سایگینلیغا مالیکدیر. تهئس. - قس دونیا اونیورسیتئلئر سیرالاماسی کریتئرلئرینئ گؤرئ ۲۰۰۷-جی ایلده ۳ آلمان اونیورسیتئتی دونیادا ایلک ۱۰۰دئ یئر آلاندا، ایلک ۲۰۰دئ اوْلان اونیورسیتئت سایی ۱۱ اوْلدو [۱۱۲]\nمدنیت\nدَییشدیر\nلودويک بتهوون (۱۷۷۰–۱۸۲۷), besteci.\nآلمان، تاریختئ داس توْرپاق دئر دیجهتئر آوند دئنکئر (شایرلئرین ودوشونورلئرین اولکئسی) دییئ آنیلیر و. ۲۰۰۶-جی ایلدن بۇ یانا آلمان کئندیسینی فیکیرلئرین اولکئسی اولاراق آدلاندیرماکتادیر. آلمان جولتورئ، آلمانین اولوس دئولئت اولاراق دوغماسیندان چوْخ اؤنجئلئری اورتایا چیخدی آلمان دیلی کونوشولان بوتون جوْغرافیایی ائتکیسی آلتینا آلمیشتیر. کؤکلئرینین ائتکیسییلئ آلمانییادا کولتور، آوروپاداکی دین ولایکلیک کیمی زیهینسئل وپوپولئر ائغیلیملئرین ائتکیسییلئ شئکیللئنمیشتیر. بۇ اونلاری آوروپا کولتوروندئن آیری اولاراق خوصوصی بیر آلمان گئلئنئغی تانیملاماک زور اولاجاق بۇ یارگی باغلامیندا دیگر بیر چیکاریم دا تاریخی شاهسییئتلئردئ اولاجاق. وولفقانق آمادئی موتسارت، فرانس کافکا وپاول جئلان موعاصیر دوشونجئدئ بیرئر آلمان یئرلیسی اولمامالارینا باخمایاراق، تاریخسئل حاللاری، ایش و سوسیال ایلیشکیلئرینین آنلاشیلمالاری آچیسیندان آلمان کولتورئل چئورئسینین ایچیندئ دئغئرلئندیریلمئکتئدیرلئر.\nFranz Marc'ın (۱۸۸۰–۱۹۱۶) ۱۹۱۱ yılındaki yapıtı, Blaues Pferd I.\nآلمانییادا کولتورئل کوروملاردان فدرال ائیالئتلئر جاوابدئهدیر. اوزئریندئ کیتابخانا ایله مالی دئستئک ساغلانان ۲۴۰ تییاترو، یوزلئرجئ سئنفونیک اورکئسترا، بینلئرجئ موزئ و ۲۵٫۰۰۰٬۱۶ ائیالئتئ داغیلمیش دورومدادیر. بۇ کولتورئل اوْلاناکلار میلیونلارلا اینسان تارافیندان دئغئرلئندیریلمئکتئدیر: آلمانییادا هر ایل ۹۱ میلیون کیشی موزئلئری زییارئت ائتمئکتئ، ۲۰ میلیون کیشی تییاترو و اوپئرایا گیتمئکتئ و ۳٬۶ میلیون کیشی سئنفونیک اورکئسترالاری دینلئمئکتئدیر.\nآلمان، لودویق وان بئتهوون، ایوهان سئباستیان باخ، ژوهاننئس براهمس و ریجهارد wاگنئر کیمی دونیاجا اونلو کلاسسیک موسیقی بئستئجیلئرینئ مالیک چیکماکتادیر. ۲۰۰۶دان ایتیبارئن آلمان، دونیاداکی بئشینجی بؤیوک موسیقی پازاری حالینا خئیری و کرافتwئرک، سجورپیونس و راممستئین کیمی موسیقی گروپلارییلا پوپ و روجک موسیقی اوزئریندئ ائتکیلی اوْلدو.\nبیر چوْخ آلمان رئسسام فارکلی آرتیستیک تارزداکی چالیشمالارییلا بین‌الخلق بیر پرئستیژ کازانمیشتیر. هانس هولبئین، و ماتتهیاس گرونئwالد، آلبرئجهت دورئر رؤنئسانس دؤنئمینین، جاسپار داوید فریدریخ رومانتیکا دؤورون، ماخ ائرنستدئ گئرچئکوستوجولوغون موهوم ساناتچیلارینداندیر. آلمانین کارولئنژ میماریسی و اوتتو میماریسی ایلئ بۇ آلانا ائتدیگی کاتکیلار، رومانئسک میمارینین موهوم هابئرجیلئری اوْلدولار. رئگیون داها سوْنرالاری گوتیک، رؤنئسانس و باروک کیمی تارزلارین موهوم چالیشمالارینین یاپیلدیغی بیر مئکان حالینا گلمیشدیر. آلمان یاخین موعاصیر آکیمدا اؤزئللیکلئ wالتئر گروپیوسون باشلاتتیغی باوهاوس آکیمییلا اوْلدوقجا موهوم بیر یئر تئشکیل ائدیر. عئینی زاماندا، یئنه آلمانلی اوْلان لودویق میئس وان دئر روهئ، ۲۰. یوزییلین ایکینجی یاریسیندا دونیانین ائن اونلو میمارلاریندان بیری حالینا گلمیشدیر. جام جئپهئلی گؤکدئلئنلئر اونون فیکریدیر.\nفلسفه\nدَییشدیر\nImmanuel Kant (۱۷۲۴–۱۸۰۴), filozof.\nآلمانین فعلسئفئیئ ائتکیسی تاریخ‌سئل اولاراق بؤیوک اؤنئم آرز ائدئر و بیر چوْخ اونوتولماز آلمان فیلوزوفو، اوْرتا چاغدان بئری باتی فعلسئفئسینئ اؤنئملی کاتکیلاردا بولونموشلاردیر. قوتفرید لئیبنیزین راسیونالیزمئ کاتکیلاری؛ کلاسسیک آلمان ایدئالیزمینین ایممانول کانت، قئورق ویلهئلم فریدریخ هئگئل، و فریدریخ ویلهئلم جوزئف سجهئللینگ ژوهانن گوتتلیئب فیجهتئ تارافیندان قورولماسی؛ کارل مارکس و فریدریخ ائنگئلسین کومونیست تئوریگی فورمولئ ائتمئلئری؛ آرتور سجهوپئنهاورون مئتافیزیکسئل پئسیمیزم دئرلئمئسی؛ فریدریخ نیئتزسجهئین پئرسپئکتیویزمی گئلیشتیرمئسی؛ مارتین هئیدئگگئرین وارولوشچولوک اوزئرینئ چالیشمالاری؛ ژورگئن هابئرماسین سوسیال تئوریلئری؛ فعلسئفئنین توسعه ائتمه‌سی آدینا اوْلدوقجا ائتکیلئییجییدیلئر.\nآلمان ائدئبییاتی، التهئر وون دئر ووگئلئیدئ و ولفرام وون ائسجهئنباجه کیمی یازارلارین چالیشمالارییلا اوْرتا چاغا کادار اوزانابیلمئکتئدیر. ایوهان وولفقانق وون قؤتئ و فریدریخ شیللئر کیمی بیر چوْخ آلمان یازار و شاعیر بؤیوک بیر اونئ مالیک اوْلدولار. قریمم کاردئشلئر تارافیندان باسیلان حالک ماساللاری، آلمان حالک ائدئبییاتینی بین‌الخلق سئوییئدئ اون صاحیبی یاپمیشتیر. ۲۰. یوزییلین ائتکیلی یازارلاری و توماس مانن، بئرتولت برئجهت، هئرمانن هئسسئ، هئینریجه بؤلل، گونتئر گراسستیر.\nمدیا\nدَییشدیر\nAlman kitap pazarı, her yıl dünya çapında basılan tüm kitapların yaklaşık %۱۸'ini üretmiştir.(۲۰۰۸ yılında Frankfurt Kitap Fuarı)\nآلمان تلویزیون پازاری، ۳۴ میلیون تو صاحیبی ایلئ آوروپانین ائن بویوگودور. بیر چوْخ بؤلگئسئل و میلّی یایین ستاتیون فدرال سیاسی ستروکتورو ایچیندئ کابلو لینکی ایلئ ائدیلیر تشکیل ائدیر. آلمان هانئهالکلارینین یاکلاشیک% ۹۰ی کابلولو یا اویدو یایینینا مالیکدیر و ایزلئییجیلئرین ایجتیماعی کاناللاریندان خوصوصی کاناللارینا قدر ایزلئمئک اۆچون بیر چوْخ سئچیم اوْلاناغی واردیر. اوجرئتلی تو موبیل، عومومی تو یاییمجیلاری زدف و آردنین یایگین دیگیتال کانال ایمکانی سونماسیندان دولایی راغبئت گؤرمئمئکتئدیر.\nآلمان، بئرتئلسمانن و آخئل سپرینگئر آگ کیمی، دونیانین ان بؤیوک مدیا کورولوشلارینا ائو ساهیپلیغی یاپماکتادیر. آلمانین بیر کوماندا پولسوز تو رئکلامجیلیغی آغلارینین ساهیپلیغینی پروسیئبئنسات۱ اوستلئنمئکتئدیر.\nآلمان کیتاب پازاریندا هر ایل یاکلاشیک ۶۰٫۰۰۰ یئنی باسیم یاپیلماکتادیر؛ و بۇ راکام بوتون دونیادا باسیلان کیتاپلارین% ۱۸ینئ تئکابول ائدیر، بئله کی، آلمان دونیانین ۳. بؤیوک کیتاب اورئتیجیسی کونوموندا وار [کایناک بئلیرتیلمئلی]. فرانکفورت کیتاب فواری، بین‌الخلق جلیپ و تیجارئتتئ دونیانین ائن اؤنئملی کیتاب فواری اولاراق آنیلماکتادیر و ۵۰۰ ایلین اوزئریندئ بیر زاماندیر دوزئنلئنمئسییلئ آرتیق بیر گئلئنئک حالینا گلمیشدیر.\nاؤلکه هابئرلئری، اینگیلیس دیلی اولاراق هابئر حاقیندا دئر سپیئگئل، یاییمجی دئوتسجهئ ئللئ و هابئر حاقیندا تهئ لوجالدا یاییملانماکتادیر.\nآلمان اینتئرنئت کوللانیجیلاری تارافیندان نووامبر ۲۰۰۸دئ ان چوْخ زییارئت ائدیلئن اینتئرنئت سایتلار گووگلئ، یووتوبئ، ائبای، ویکیپئدییا، یاهوو! دور.\nسینما\nدَییشدیر\nŞubat'ta Berlin Film Festivali sırasında Berlinale Palast.\nآلمان کینوسو، ماخ سکلادانوسکینین ایشلرییله اوْلدوقجا ائرکن زامانلارا اساسلانیر. سینئما، ئیمار جومهوریتی ایللری بویونجا آلمان دیشاوورومجولاری روبئرت یئن و فریئدریجه یلهئلم مورناو ایله تاثیرلی اوْلموشدور. اوتریش منشالی اوْلوب ۱۹۲۶-جی ایلده آلمان وطنداشلیغینا کئچن و دؤیوش اولی آلمان فیلم صنایعسینده کاریئری پارلامیش اوْلان رئژیسسور فریتز لانگین هوللیwوود کینوسو اوزرینده بؤیوک بیر تأثیری اوْلدوغو دئییله بیلر. سسسیز فیلمی متروپولیس (۱۹۲۷) موعاصیر معنادا ائلم فانتاستیکا فیلملرینین آتاسی اولاراق قبول ائدیلیر.\n۱۹۳۰-جو ایلده آوسترییالی-آمریکان ژوسئف وون ستئرنبئرگ، ایلک اهمیتلی آلمان سسلی فیلمی اوْلان ماوی مئلئکی ایداره ائتدی و بۇ فیلم آکتریسا مارلئنئ دیئتریجهئ دونیا سَوییه‌سینده بیر اون قازاندیردی. التئر روتتماننین ایداره ائتدیگی ایزلئنیمجی سندلی بئرلین: بؤیوک بیر شهرین سئنفونیسی، شهر سئنفونیسی نؤوونون ایلک اهمیتلی نومونه‌لریندن بیریدیر. لئنی ریئفئنستاهل ایشلرینده یئنی ائستئتیک ائلئمئنتلره یئر ورمیش اولسا دا نازی دؤورو فیلملری عومومی اولاراق تبلیغات آغیرلیقلی اوْلموشدور.\n۱۹۷۰ و ۸۰-جی ایللر بویونجا، وولکئر سجهلؤندورفف، ئرنئر هئرزوگ، یم ئندئرس و راینئر ئرنئر فاسسبیندئر کیمی یئنی آلمان سینئماسی رئژیسسورلاری، اکثریتله ائتدیکلری تهریکئدیجی فیلملرله بین‌الخلق آرئنادا قربی آلمانییا کینوسوْنون ایره‌لیله‌مه‌سینه مانع اوْلموشلار.\nداها یاخین دؤورده‌کیفیلملر اوْلان گوود بیئ لئنین! (۲۰۰۳)، دیوارا قارشی (۲۰۰۴) و دئر اونتئرگانگ (چؤکوش) (۲۰۰۴) بین‌الخلق ایجتیماعیتده اهمیتلی اوغورلار قازانمیشلار. ان یاخشی خاریجی دیلده فیلم آکادئمییا موکافاتی، آلمان ایستحصاللاری اوْلان، ۱۹۷۹-جو ایلده دیئ بلئجهتروممئل (تئنئکئ ترامپئت) آ، ۲۰۰۲-جی ایلده ایرگئندو این آفریقا (افریکانین هئچ بیر یئریند) یئ و ۲۰۰۷-جی ایلده داس لئبئن دئر آندئرئن (باشقالارینین حیاتی) آ گئتمیشدیر. ان تانینان آلمان آکتیورلاری مارلئنئ دیئتریجه، کلاوس کینسکی، هاننا سجهیگوللا، آرمین موللئر-ستاهل، ژورگئن پروجهنو و توماس کرئتسجهمانن.\n۱۹۵۱-جی ایلدن بۇ یانا هر ایل تشکیل ائدیلن بئرلین فیلم فئستیوالی، دونیانین قاباقدا گلن فیلم فئستیوالی آراسیندادیر. دونیانین هر یئریندن گلن فیلملری قییمتلندیرمک اوزره بین‌الخلق بیر مونصیف ایشتیراک ائدر و قازانانلار قیزیل و گوموش آیی ایله موکافاتلاندیریلار. هر ایل تشکیل ائدیلن آوروپا فیلم موکافاتلاری مراسیمی، هر ایکی ایلده بیر آوروپا فیلم آکادئمییاسینین (ئفا) اوْلدوغو شهر اوْلان بئرلینده تشکیل ائدیلمکده‌دیر. پوتسدامداکی بابئلسبئرگ ستودییالاری، دونیاداکی گئنیش میقیاسلی فیلم ستودییالارینین ان کؤهنه‌سینین و بین‌الخلق فیلم ایستحصاللاری اۆچون بیر مرکز حالیندادیر.\nای��مان\nدَییشدیر\nMichael Schumacher yedi defa Formula ۱ şampiyonluğu kazanmıştır.\nایدمان، آلمان حیاتی‌ندا اهمیت‌لی بیر یئر توتماقدادیر. ییرمی یئددی میلیون آلمان بیر ایدمان کلوبونا عضوودور و بونون یانیندا اون ایکی میلیون آدام فردی اولاراق بیر فعالیتی تعقیب ائدیر. فوتبول، ا​​ن مشهور ایدمان ساحه‌سی‌دیر. ۶٬۳ میلیون رسمی اوزوویله آلمان فوتبول فئدئراسیاسی (دئوتسجهئر فوßبالل-بوند)، دونیادا اؤز نؤوونده ان گئنیش تشکیلات تشکیلات‌دیر. بوندئسلیگا دونیاداکی بوتون پروفئسسیونال ایدمان لیقالاری آراسیندا ان چوْخ تاماشاچی اورتالاماسینا صاحب لیگ‌دیر. آلمان میلّی فوتبول کومانداسی ۱۹۵۴، ۱۹۷۴ و ۱۹۹۰ ایللرینده فیفا دونیا کوبوکونو و ۱۹۷۲، ۱۹۸۰ و ۱۹۹۶ ایللرینده ده آوروپا فوتبول چئمپیوناتینی قازانمیش‌دیر. آلمان، فیفا دونیا کوبوکونا ۱۹۷۴ و ۲۰۰۶ ایللرینده و اوفا آوروپا فوتبول چئمپیوناتینا دا ۱۹۸۸-جی ایلده ائو صاحب‌لیگی ائتمیش‌دیر. ان موفقیت‌لی و مشهور فوتبولچولاری فرانز بئجکئنباور، گئرد موللئر، ژورگئن کلینسمانن، لوتهار ماتتهاوس و اولیور کاهن‌دیر. تاماشاچی‌لار آراسیندا مشهور اوْلان دیگر ایدمان بوداق‌لاری دا هندبول، وولئیبول، باسکئتبول، ​​بوز هوکئیی و تئنیستیر.\nآلیانز آرنا, Bayern Münih'in iç saha maçlarına ev sahipliği yapar ve ۲۰۰۶ Dünya Kupası'nda kullanılmış stadlardandır.\nآلمان دونیادا موهرریک‌لی ایدمان نؤولری‌نین بیرینده قاباقجیل اؤلکه‌لردن بیری‌دیر. یاریش قازانان اوتوموبیل‌لر، کوماندالار و سوروجولر آلماندان چیخماقدادیر. تاریخ‌دکی ان موفقیت‌لی فورمولا ۱ پیلوتو اوْلان میجهائل سجهوماجهئر، کاریئری بویونجا بیر چوْخ اهمیت‌لی موتورسپورلاری رئکوردلارا ایمضا آتمیش‌دیر و ۱۹۴۶-جی ایلدن بۇ یانا تشکیل ائدیلن فورمولا ۱ده ان چوْخ یاریش و چئمپیونلوق قازانان پیلوت وضعیتینده‌دیر. تاریخ‌دکی ان چوْخ قازانان ایسپورجولاردان بیری اوْلوب، میلیارد دول‌لارلیق بیر ثروته مالیک‌دیر. بی ام و و مرسدس ایستئهسالچی‌لاری موهرریک‌لی ایدمان نؤولری‌نین بیرینده قاباقجیل تاکیم‌لاردان‌دیر. فرانسه دا هر ایل تشکیل ائدیلن حؤرمت‌لی یاریش بیر تشکیلاتی اوْلان لئ مانس ۲۴ ساعتی پورسجهئ ۱۶ دفعه قازانمیش‌دیر.\nآلمان ایدمانچی‌لاری بوتون زامان‌لار اولیمپیا اویون‌لاری مئدال سیرالاماسیندا شرقی و قربی آلمان بیرلیکده دئغئرلئندیریلدیغینیدئ اۆچونجو سیرادا اولاراق اولیمپیا اویون‌لاریندا ان موفقیت‌لی اؤلکه‌لری آراسیندا وار. ۲۰۰۸ یاز اولیمپیادالاریندا آلمان مئدال سیرالاماسیندا بئشینجی سیرادا اولارکن ۲۰۰۶ قیش اولیمپیادالاریندا ایلک سیرادا ایشتیراک ائتمیش‌دیر. آلمان ۱۹۳۶-جی ایلده بئرلین و ۱۹۷۲-جی ایلده دا مونیه اولماق عذره یای اولیمپیا اویون‌لارینا ایکی دفعه ائو صاحب‌لیگی ائتمیش‌دیر. قیش اولیمپیا اویون‌لاری دا ۱۹۳۶-جی ایلده باویئرانین اکیز شهرلری اوْلان گارمیسجه و پارتئنکیرجهئندئ رئاللاشدیریلمیش‌دیر.\nآلمان متبخی\nدَییشدیر\nBir Schwarzwälder Kirschtorte (Kremalı pasta çeşidi).\nآلمان متبخی، بؤلگه‌دن بؤلگه‌یه فرق‌لی‌لیک گؤسترمکده‌دیر. باویئرا و سوابیانین گونئی بؤلگه‌لری بونا نومونه‌دیر. بۇ بؤلگه‌لرین متبخ مدنیتی؛ آوستریا و ایسویچرئنینکینئ بنزردیر. دونوز اتی، مال اتی و ائو حئیوان‌لاری اتی ایله ائدیلن یئمک نؤولری آلماندا ایستهلاک ائدیلن یئمک‌لرین قاباقدا گلن‌ل��ی‌نین. خصوصیله دونوز ائتینین آلمان موتفاغینداکی یئری خصوصی‌دیر. آز قالا بوتون بؤلگه‌لرده، یئمک‌لر سوسیس‌لی یئییلیر. آلماندا ۱۵۰۰لرده چوْخ سوسیسکا نؤوو چیخاریلماقدادیر. ان مشهور تروزلر کارتوف، کلم، کؤک، شالغام، ایسپاناق و پاخلانی. اوْرقانیک قئیدا ساتیشی بیر بازار حالینا گلمیش‌دیر و ساتیلان مهسوللارین% ۳٫۰ 'ونو بۇ قروپ قئیدالار اولوشتورور. بۇ بیر ترئند حالیندا یوکسلمکده‌دیر.\nمشهور بیر آلمان دییش بئله دئمکده‌دیر: \"ناهار بیر ایمپراتور، گونورتا یئمیی بیر کرال و آخشام یئمیی بیر کاسیب کیمی‌دیر.\" ناهار عومومیتله تاخیل‌لی یئمک‌لرله و بال یا دا رئچئل‌لی چؤرکله ائدی‌لر. آلمان‌لارین بیر قیسیمی ناهاردا سویوق یئمک‌لری یا دا پئن‌دیرلی چؤریی سئچیم ائدیر. اؤلکه‌ده ۳۰۰-دن چوْخ چؤرک نؤوو سوبالاردا ساتیلماقدادیر.\nTipik bir peynir ve soğuk yemek servisi\nباشقا اؤلکه‌لردن گلن ایممیقرانت‌لار سایه‌سینده، آلمان متبخی و گونده‌لیک یئمک وردیش‌لری بیر چوْخ متبخ‌دن تسیرلنمیش‌دیر. پیززا و ماکارون کیمی ایتالیان یئمک‌لری، دؤنر کیمی تورک و عرب یئمک‌لری خصوصیله بؤیوک شهرلرده اوْلدوقجا مشهور اولاراق ساتیلماقدادیر. بئینلخالق بورگئر زنجیرلری و چین رئستورانت‌لار اؤلکه‌نین بیر چوْخ یئرینه یاییلمیش‌دیر. هیند، یاپون و دیگر آسیا موتفاک‌لاری‌نین پوپولئریتئسی آرتماقدادیر. یوکسک پروفیل‌لی دوققوز آلمان رئستوران، رئستورانت‌لار بئینلخالق دئرئجئلئندیرئن میجهئلین رهبری طرفین‌دن اوچ اوْلدوزلو اولاراق اعلان ائدیلمیش‌دیر. یئنه ۱۵ رئستوران ایکی اوْلدوز آلمیش‌دیر.\nشرابین اؤلکه‌نین بیر چوْخ سئقمئنتینده مشهور اولماسینا باخمایاراق آلمانین میلّی ایچکی‌سی پیوه اولاراق بیلینمکده‌دیر. آلماندا آدام باشینا پیوه ایستهلاکی ایللره گؤره دوشمه‌سینه باخمایاراق، آدام باشینا ایللیک ۱۱۶ لیتر ایله اوست سیرالارداکی یئرینی قوروماقدادیر. ۱۸ باتی اؤلکه‌سی اوزرینده ائدیلن آراشدیرمالار نتیجه سینده آلمان؛ آدام باشینا ایسپیرت‌سیز ایچکی ایستهلاکی مؤوضوسوندا ۱۴. ، آدام باشینا مئیوه سویو ایستهلاکیندا ایسه ۳. اوْلموش‌دور. بون‌لارین خاریجینده، مینئرال‌لارلا سو و سجهورلئ (مئیوه سویو ایله قاریشدیریلمیش) آلماندا چوْخ مشهوردور.\nجمعیت\nدَییشدیر\nAlmanya'nın dünya çapında olumlu tanınmışlığı vardır. (Claudia Schiffer, model)\n۲۰۰۶ دونیا کوبوکون‌دان بری، اؤلکه‌نین ایمیجی داخی‌لی و خاریجی دونیادا دییشمیش‌دیر. بۇ تورنیردن سوْنرا، ایللیک ائدیلن میلّی مارکا گؤسترمکله آراشدیرماسینا آلمان اوست سیرالارا تیرمانمیش و ۲۰۰۸-جی ایلده لیدئرلییه چاتمیش‌دیر. ۲۰ فرق‌لی اؤلکه‌دن اینسان‌لارا اؤلکه‌نین تانینمیش‌لیغی؛ مدنیت، سیاست، ایخراجات، اؤلکه‌نین اینسان‌لاری، اؤلکه‌یه توریزم، ایممیقرانت‌لارین ماراغینی چکمه و اینوستیسیالار باخیمین‌دان سوروشولموش‌دور. بیر باشقا قلوبال دوشونجه آراشدیرماسی ببج طرفین‌دن ائدیلمیش و نتیجه‌ده آلمانین، ۲۲ قاباقدا گلن اینوستور اؤلکه‌سی آراسیندا ان موسبت تأثیره صاحب اؤلکه اوْلدوغو اورتایا چیخمیش‌دیر. % ۵۶لیک بؤیوک بیر قروپ اؤلکه حاقیندا موسبت دونیاگؤروشونه ساهیبکن، % ۱۸لیک بیر قیسیم اؤلکه‌یه منفی باخماقدادیر.\nآلمان قانونی و ایجتیماعی اولاراق هوموسئکسوال‌لارا قارشی تولئرانس‌لی‌دیر. عائله بیرلیکده‌لییه ۲۰۰۱-جی ایلدن بری ایجازه وریلیر. گئیلئر و لئزبیئنلئر قانونی اولاراق یولداش‌لاری‌نین بیولوژی اوشاق‌لارینی اؤولادلیغا گؤتوره بیلر (اؤگئی اوشاق اولاراق). ایکی بؤیوک آلمان شهری‌نین بلدیه باشچی‌سی، گئی اوْلدوژک‌لارینی اعلان ائتمیش‌دیر.\nAlman toplumu tatillere oldukça para ayırmaktadır.(Neuschwanstein Şatosu)\n۲۰. عصرین سون اون ایل عرضینده آلمان، ایممیقرانت‌لارا قارشی موقع‌ینی دییشدیرمیش‌دیر. ۹۰-جی ایللرین اورتاسینا قدر اومومی دوشونجه آلمانین بیر کؤچ اؤلکه‌سی اولمادیغی ایستیقامتینده ایدی. بونا قارشی اهالی‌نین ۱۰٪-ی آلمان اولمایان کس‌لردن میدانا گلمکده ایدی. گاستاربئیتئرلارین (ماوی یاخالی، قوناق ایشچی) اؤلکه‌یه گیریشی‌نین بیتمه‌سین‌دن سوْنرا، بۇ سیغینماجی‌لار تولارئ ائدیلدی‌لر. حال-حاضردا حؤکومتین و آلمان جمعیتی‌نین دوشونجه‌سی نظارت آلتیندا ایختیساس‌لی ایممیقرانت‌لارین اؤلکه‌یه گلیشی‌نین قبول ائدیله بیلر اوْلدوغودور. [۱۴۶] ۱۹۸۴-جو ایلده ۴٬۴ میلیون اوْلان آلماندا یاشایان خاریجی اهالی‌سی، ۲۰۰۸-جی ایلده ۷٬۳ میلیونا چیخمیش‌دیر.\n۲۰۰۵-جی ایلدکی ۵۸ میلیارد آورو تتیل هارجاماسییلا آلمان، بۇ مؤوضودا بیرینجی اوْلموش‌دور. ان مشهور گزینتی یئرلری آوستریا، ایسپانیا، ایتالیا و فرانسه دیر.\nگؤرونتولر\nدَییشدیر\nنوتلار\nدَییشدیر\n^ In the recognized minority languages and the most spoken minority language of Germany:\nدانمارکجا: Forbundsrepublikken Tyskland\nآشاغا آلمانجا: Bundesrepubliek Düütschland\nشابلون:Lang-hsb\nشابلون:Lang-dsb\nشابلون:Lang-rmy\nشابلون:Lang-fy\nآنادولو تورکجه‌سی: Almanya Federal Cumhuriyeti\n^ From 1952 to 1990, the Deutschlandlied was the national anthem but only the third verse was sung on official occasions. Since 1991, the third verse alone has been the national anthem.[۱]\n^ دانمارک دیلی، Low German، سورب دیللری, رومان دیلی, and فریس دیل‌لری are recognised by the European Charter for Regional or Minority Languages\n^ اوروپا بیرلیگی since ۱۹۹۳.\nقایناقلار\nدَییشدیر\n^ Bundespräsidialamt. Repräsentation und Integration (German). یوْخلانیلیب۸ March ۲۰۱۶. “Nach Herstellung der staatlichen Einheit Deutschlands bestimmte Bundespräsident von Weizsäcker in einem Briefwechsel mit Bundeskanzler Helmut Kohl im Jahr 1991 die dritte Strophe zur Nationalhymne für das deutsche Volk. [In 1991, following the establishment of German unity, Federal President von Weizsäcker, in an exchange of letters with Chancellor Helmut Kohl, declared the third verse [of the Deutschlandlied] to be the national anthem of the German people.]”\n^ Bundesamt für Migration und Flüchtlinge (January ۲۰۱۴). Migrationsbericht ۲۰۱۲ (PDF) (in German). Bundesministerium des Innern Referat Öffentlichkeitsarbeit. 2016-08-12-ده اوریجنال (PDF)-دن آرشیولشدیریلمیشدیر. ۲۷ July ۲۰۱۴-ده یوخلانیب. {{cite book}}: Check date values in: |accessdate= (کؤمک); Unknown parameter |trans_title= ignored (|trans-title= suggested) (کؤمک)CS1 maint: unrecognized language (link)\n^ Numbers and Facts about Church Life in Germany 2016 Report. Evangelical Church of Germany. Retrieved 06 December 2016.\n^ Population at 82.2 million at the end of 2015 – population increase due to high immigration. destatis.de (۲۶ August ۲۰۱۶).[دائمی اولو باغلانتیلی]\n^ ۵٫۰ ۵٫۱ ۵٫۲ ۵٫۳ Germany. International Monetary Fund (October ۲۰۱۵). یوْخلانیلیب۶ August ۲۰۱۶.\n^ Gini coefficient of equivalised disposable income (source: SILC). Eurostat Data Explorer. یوْخلانیلیب۱۳ August ۲۰۱۳.\n^ ۲۰۱۵ Human Development Report. United Nations Development Programme (۲۰۱۵). یوْخلانیلیب۱۴ December ۲۰۱۵.\n^ http:\/\/www.bbc.com\/news\/world-europe-17299607\n^ http:\/\/www.nationsonline.org\/oneworld\/germany.htm\n^ https:\/\/www.lonelyplanet.com\/germany\n^ https:\/\/www.deutschland.de\/en\n^ M.S. Cermanya hakkında www.unrv.com\n^ Almanya, ABD'den sonra en çok bağış yapan ülke Archived 2011-05-24 at the Wayback Machine. TopNews, India, Retrieved 2008, 04-10.\n^ archive copy. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2007-08-14. یوْخلانیلیب2012-08-28.\n^ Avrupa'nın lideri?[دائمی اولو باغلانتیلی] International Herald Tribune. Nisan 4, 2008.نیسان (عبری).\n^ Güvenli geleceğe güvenli tekonojiyle Archived 2013-11-05 at the Wayback Machine. www.innovations-report.de. Mayıs 7, 2008. ۰۴–۰۴.\n^ Jill N. Claster: Medieval Experience: 300–1400. NYU Press 1982, p. 35. ISBN 0-8147-1381-5.\n^ The Cambridge Ancient History, vol. 12, p. 442. ISBN 0-521-30199-8.\n^ Şarlman Archived 2017-12-10 at the Wayback Machine. Şarlman'ın biyografisi\n^ Joanna Story, Charlemagne: Empire and Society, Manchester Üniversitesi Yayınları, ۲۰۰۵ ISBN 978-0-7190-7089-1\n^ Sacrum Romanum Imperium Nationis Germanicæ www.nationstates.net\n^ Rosamond McKitterick, Charlemagne: The Formation of a European Identity, Cambridge Üniversitesi Yayınları, ۲۰۰۸ ISBN 978-0-521-88672-7\n^ Hükümdarlık mücadelesi http:\/\/www.britannica.com\n^ آلمان en.wikipedia.com\n^ Kutsal Roma Cermen İmparatoru IV.Charles'ın fermanı Yale Üniversitesi Web Sitesi\n^ 30 Yıl Savaşları Archived 1999-10-09 at the Wayback Machine., Gerhard Rempel, Western New England Koleji.\n^ 30 Yıl Savaşları (۱۶۱۸–۴۸), Alan McFarlane, The Savage Wars of Peace: England, Japan and the Malthusian Trap (2003)\n^ Fulbrook, Mary: A Concise History of Germany, Cambridge Üniversitesi Yayınları ۱۹۹۱, p. 97. ISBN 0-521-54071-2\n^ Martin, Norman. Alman Konfederasyonu 1815–1866 (Almanya) Dünya Bayrakları. ۵ Ekim 2000.Erişim: 12-07-2006\n^ Almanya'da 1848 Devrimi mars.acnet.wnec.edu\n^ Almanya'da ۱۸۴۸ İhtilalleri en.wikipedia.com\n^ Alman İmparatorluğu Archived 2009-04-02 at the Wayback Machine. Das Kaiserreich\n^ Alman İmparatorluğu'nun tüm sömürgeleri www.worldstatesmen.org\n^ Alman İmparatorluğu dış politikası www.britannica.com\n^ Khapoya op. cit. p. ۱۱۵f\n^ Stephen J. Lee: Europe, 1890–1945. Routledge 2003, p. 131. ISBN 0-415-25455-8.\n^ ۳۷٫۰ ۳۷٫۱ آلمان en.wikipedia.org Erişim: 1 Mart 2009\n^ Das Ermächtigungsgesetz 1933\nErişim = ۱۲-۰۹-۲۰۰۸\nYazar = Deutsches Historisches Museum\nYayımcı = Deutsches Historisches Museum\nDil = Almanca\n^ Industrie und Wirtschaft Archived 2014-07-05 at the Wayback Machine.\nErişim tarihi = ۱۲-۰۹-۲۰۰۸\nYazar = Deutsches Historisches Museum\nYayımcı = Deutsches Historisches Museum\nDil = Almanca\n^ Holokost ve II. Dünya Savaşı maddelerine bakınız.\n^ Avrupa Topluluğu kurucu devletleri Avrupa Birliği resmi internet sitesi\n^ Colchester, Nico. D-mark day dawns[دائمی اولو باغلانتیلی] Financial Times. 1 Ocak 2001. Erişim tarihi = ۰۷-۱۲-۲۰۰۶\n^ Dempsey, Judy. Almanya Bosna'dan çekilmeyi planlıyor[دائمی اولو باغلانتیلی] International Herald Tribune. 31 Ekim 2006. Erişim tarihi = ۳۰-۱۱-۲۰۰۶\n^ Almanya Archived 2006-09-30 at the Wayback Machine. CIA Factbook. 14 Kasım 2006. Erişim = ۲۹-۱۱-۲۰۰۶\n^ Gebiet und Bevölkerung – Fläche und Bevölkerung (German). Statistisches Bundesamt und statistische Landesämter (December ۲۰۱۵). آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2017-07-06. یوْخلانیلیب۳ August ۲۰۱۷.\n^ ۴۶٫۰ ۴۶٫۱ Gross domestic product – at current prices – 1991 to ۲۰۱۵ (English). Statistische Ämter des Bundes und der Länder (۵ November ۲۰۱۶). یوْخلانیلیب۶ July ۲۰۱۶.[دائمی اولو باغلانتیلی]\n^ Historical Exchange Rates Tool & Forex History Data – OFX. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2012-03-21. یوْخلانیلیب2017-08-04.\n^ Almanya'da iklim www.germanculture.com Erişim: 1 Mart 2009\n^ Germany For Dummies 3.baskı Archived 2007-11-23 at the Wayback Machine.\nyayımcı = Wiley Mayıs 2007 ISBN = ۹۷۸-۰-۴۷۰-۰۸۹۵۶-۹\n^ Almanya'da iklim ve hava World Travels. Erişim = ۳۰-۱۱-۲۰۰۶\n^ Ekobölgeler WWF, Erişim = ۲۸-۱۲-۲۰۰۸\n^ Avrupadaki ünlü hayvanat bahçeleri listesi www.eupedia.com, Erişim = ۱۷-۱۰-۲۰۰۸\n^ Bazı ilginç hayvanat bahçesi olayları Archived 2003-10-07 at the Wayback Machine. www.americanzoos.info\/, Erişim = ۲۰۰۸ ۱۷-۱۰-۲۰۰۸\n^ Hayvan İstatistikleri 2007 Archived 2010-06-09 at the Wayback Machine.(Almanca), Berlin Hayvanat bahçesi, Giriş = ۰۵-۰۸-۲۰۰۸","num_words":16803,"character_repetition_ratio":0.03,"word_repetition_ratio":0.009,"special_characters_ratio":0.194,"stopwords_ratio":0.004,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":88710.5,"cluster_detection":-1}
+{"text":"گئییم‌لر \/ باش گئییمی \/ آراشقین آراشقین \/ آراخچین : أسکیدن قادین‌لار چارقات‌لاری‌نین آلتینـدان ساچ‌لاری‌نین قاریشیب-داغیناقلیغی‌نین قارشی‌سینی آلماق اوچون بو بؤرکو باشا قویاردیلار .آراشقین ایکی بؤلومـدن اولوشان یاریم یووارلاق (یاریم گیرده) بیر بیچیمده بؤرکدور : -اورتا بؤلومو: بؤرکون تپه‌سی. بو بؤلومو دگیشیک تیکیشلر���له بزییه‌رلر. بو بؤلومو “قوببا” یا دا “تئل …\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nگئییم‌لر \/ آیاق گئییم‌لری\nنفیس سینافر July 26, 2017 گئییم‌لر 0 1,397\nگئییم‌لر \/ آیاق گئییم‌لری آیاق گئییم‌لری (اوچونجو): توپوغلوق : قادین‌لارین قیچ بیلک‌لرینه باغلیـیان پول‌لو زنجیر یا بئزدن اولان سوسگه‌لر پاپئش \/ پاپیش : آلتی گؤن یا بئزدن اولان یوموشاق و چئشیدلی بویاق‌لاردا اولان اوشاق آیاق گئییمی پوتون : گؤنـدن تیکیلن بیلک‌لری اوجا باشماق‌لار .گئنللیک’له داغ ‌آغان‌لار و أسگرلرین گئیدیگی آیاق …\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nگئییم‌لر \/ افشار گئییم‌لری\nنفیس سینافر July 3, 2017 گئییم‌لر 0 970\nگئییم‌لر \/ افشار گئییم‌لری أفشار گئییم‌لری : 1285 گونش ایلینـده ( 1906 دوغوم ایلی) اورمیا شهرینـده آفشار (اووشار) قادین‌لاری. گؤندرن : خلیل زاده نفیس سینافر\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nگئییم‌لر\/ آیاق گئییم‌لری\nنفیس سینافر June 4, 2017 گئییم‌لر 0 1,251\nگئییم‌لر\/ آیاق گئییم‌لری آیاق گئییم‌لری (ایکینجی): جوراب : یون یا ایپلیکــدن توخونولان آیاق گئییمی. چاریق : جامیش گؤنونـدن تیکیلن باشماق .چاریغین اؤزللیگی بیچیم و تیکیشی‌نین باشماغین اوست بؤلومونـدن اولدوغودور. چاریغین اوستونده باغ‌لاری اولور و بو باغ‌لارلا آیاقدا برکیلیر. چاخجور(چاقجور ) :گؤنـدن تیکیلمیش وبیلکـدن اوستو قوماشدان اولان بیر چئشیت جوراب. بو …\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nگئییم‌لر\/ آیاق گئییم‌لری\nنفیس سینافر May 15, 2017 گئییم‌لر 0 891\nگئییم‌لر\/ آیاق گئییم‌لری آیاق گئییم‌لری (بیرینجی): آیاق قابی: هر چئشیت و نئجه‌لیکـده (کئیفییتـده) آیاغـا گئییـلن آیاق گئییمی‌نین آدی. اوروسی: آلتی گؤن، اوستو وئرنی یا مخمردن تیکیلن شَپیک‌لر (شَپیت‌لر). قادین و کیشی اوروسی‌سی‌نین آییریقسی‌لیغی بویاغ‌لاری اوزریـندن دیر. اَهَری: آلتی آغاج و اوزو گؤنـدن اولان دوز آیاق قابی، اهری‌نین اوجو یوخاری‌یا ساری …\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nگئییم‌لر \/ سوسگه‌لر \/ میخک\nنفیس سینافر May 12, 2017 گئییم‌لر 0 2,477\nگئییم‌لر \/ سوسگه‌لر \/ میخک میخک : میخک کؤچری تورک‌لرین سئودیگی سوسگه‌لردن دیر. میخک چؤپ‌لرینی خینالی سودا ایسلادیب، ایگنه اینن نئچه یئردن دلیب ایچینـدن ایپ کئچیدرلر. میخک‌لری بیر بیر یانیـنا دیزمک‌ ایله بویون‌باغی (بویماق) کیمی سوسگه‌لر دوزه‌لدیرلر. میخک سوسگه‌لرینی قیز گلین‌لر، گلین‌لر و گنج قادین‌لار توی‌لاردا بویماق اولاراق یا دا …\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nگئییم‌لر \/ سوسگه‌لر \/ قول‌باغی\nنفیس سینافر May 7, 2017 گئییم‌لر 0 846\nگئییم‌لر \/ سوسگه‌لر \/ قول‌باغی قول‌باغی: قولا باغلانان یازیلی، ناخیشلی قول‌باغ. قول‌باغی‌لارین اوزرینه مینجیق‌ ایلا داش دان دامغالار، یازی‌لار و دووالار تیکیلیرمیش. قول‌باغ اؤزل توخونموش ایپ‌لر یوخسا بئزدن قولپ‌لارلا قولا باغلانیرمیش . بیر پارا ائل‌لرده قول‌باغی‌نین قول آلتی بؤلومونـدن قوتاز و میخک (موخک) ساللارمیشلار. نفیس سینافر\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nگئییم‌لر\/ أل و قول گئییم‌لری \/ ألجک\nنفیس سینافر April 17, 2017 گئییم‌لر 0 1,104\nگئییم‌لر\/ أل و قول گئییم‌لری \/ ألجک ألجک : ألین بوتونلویونه گئییلن هر بیچیم و قوماشـدا اولان أل گئییمی‌نین آدی ألجک يا ألدیون دیر. ألجک اوچون أسکی تورکجه‌ده ایشله‌نن آدلار: ایلیک ilik ألجک əlcək ألدیون əldivən ألئک‌لیک əleklik نفيس سين��فر\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nگئییم‌لر \/ باش گئییم‌لری \/ موتال پاپاغی \/ چوبان بؤرکو\nنفیس سینافر April 4, 2017 گئییم‌لر 0 1,386\nگئییم‌لر \/ باش گئییم‌لری \/ موتال پاپاغی \/ چوبان بؤرکو موتال پاپاغی \/ چوبان بؤرکو : موتال پاپاغی \/ چوبان پاپاغی \/ چوبان بؤرکو اوزون یونـلو قویون دریسیندن دوزلیر. یوخسول کندلی‌لر آرتیقراق بو بؤرکو گئیرمیشلر. گؤندرن : ناصر زارع نفیس سینافر\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nگئییم‌لر \/ بئل اوستو گئییم‌لری \/ تومان\nنفیس سینافر March 18, 2017 گئییم‌لر 0 1,232\nگئییم‌لر \/ بئل اوستو گئییم‌لری \/ تومان تومان: تومان‌لار اوست تومان، اورتا تومان و آلت تومان‌لاردان اولوشور . اوست تومان گئن، اوزون و چینـلی اولور. داها أسکی چاغ‌لاردا گئینیلَن تومان‌لارین ائنی 7دن 10 أرشینه چن اولورموش. گنج قیزلار داها چینلی تومان‌لار گئیرمیشـلر. اوست تومان گئنَللیک’له اوزون اولور و بوتونلوک’له شالوار، …\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nPage 1 of 212 »\nLanguages\nتۆرکجه\nTürkcə\nسون یازی‌لار \/ Son Yazılar\nTOP 10\nیوروم‌لار \/ Yorumlar\nتگ‌لر \/ Təqlər\nآتالار سؤزۆ_‌دئییم‌لر \/ قاشقایی دئییم‌لریندن\nApril 17, 2018\nاؤیکولر \/ متل‌لر \/ ایلان توفو\nApril 12, 2018\nبیتگی‌لر \/ پیشیک اوتو\nDecember 30, 2017\nیئمک‌لر\/ قاوورقا \/ قووورقا\nDecember 21, 2017\nتانیتمالار \/ بوتا \/ گول بوتا \/ بوتامیز بادام ایچی\nDecember 5, 2017\nخبرلر-یازی‌لار \/ رامین جبرائیلی \/ گووور قیزی\nNovember 18, 2017\nیاراق‌لار \/ ایپ أگیرمک یاراق‌لاری\nNovember 11, 2017\nگئییم‌لر\/ آیاق گئییم‌لری\nNovember 7, 2017\nیاراق‌لار \/ چؤرکچی‌لیک یاراق‌لاری\nOctober 31, 2017\nبیتگی‌لر \/ قوزو قولاغی\nOctober 31, 2017\nقوشقولار \/ هپسنه\nApril 2, 2017 6,014\nبیتگی‌لر \/ قوزو قولاغی\nOctober 31, 2017 4,544\nگئییم‌لر\/ سوسگه‌لر \/ ملهو \/ مهلو\nAugust 29, 2017 2,673\nدَب‌لریمیز \/ بایداق\nApril 29, 2017 2,633\nگئییم‌لر \/ سوسگه‌لر \/ میخک\nMay 12, 2017 2,477\nیاراق‌لار \/ ساج\nApril 5, 2017 2,447\nاینانج‌لار \/ آل‌ آروادی\nOctober 15, 2017 2,408\nتوخومالار \/ مرفج\nMarch 29, 2017 2,260\nأمچی‌لیک \/ کوپه سالماق\nApril 12, 2017 2,170\nتانیتمالار \/ موتال \/ تجن\nJune 19, 2017 2,112\nAraz Əhmədoğlu: Buna da Xoyda \"Yovşan\" deyirik....\nAraz Əhmədoğlu: Buna Xoyda \"QUŞ ƏBBƏYİ\" deyirik. Yemlik ailəsindəndir. Aşa salanda yemlik dadı v...\nمحمد: چوخ گوزل و آنلاملی...\nVhid: سلام‌لار چوخ اورگه یاتیم یازقی ایدی ساغولونوز...\nفولکلور ترکان فولکلور آذربایجان فولکلور آزربایجان گئییملری نام ترکی گیاهان لباس سنتی آذربایجان گئییم لری نفیس سینافر ائل بیلیمی تورکجه بیتگیلر آدی نفیس سینافر گئییملر نفیس سینافر آذربایجان گئییملری یئرلی گئییم نام گیاهان یئرل گئییم لباس سنتی آذربایجان لباس ترکان نام گیاهان دارویی به ترکی تورک گئییملری لباس محلی نفیس گئییملری تورکجه بیتگی آدی ائل بیلیمی نفیس سینافر تورک گئییمی تورک گئییم لری فولکلور قشقایی","num_words":1630,"character_repetition_ratio":0.116,"word_repetition_ratio":0.123,"special_characters_ratio":0.264,"stopwords_ratio":0.006,"flagged_words_ratio":0.001,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":171515.7,"cluster_detection":-1}
+{"text":"بیلیندیگی کیمی میللی مسئله میللی دیل و میللی مدنیت اوزرینده قورولار. دئمک، میللی مسئله نی جانلاندیرماق اوچون آذربایجان ادبی شخصیتلری فارس دیلینده دئییل، اؤز میللی دیللرینده فیکیر یئریتمگی و یازماغی اساس گؤتورمه لیدیرلر. میللی مفکوره سیز هئچ بیر میللت اؤزونو یاشادا بیلمز. ایران ممالیکی محروسه سینه فارس دیلی نین فارس شوونیستلری و پان ایرانیست قووه لر طرفیندن تحمیل اولماسی بو ممالیکی محروسه ده کی میللتلری او جومله دن آذربایجان توپلومونو میللی ادبیات زمینه سینده قیسیر دوروما دوشورموش. بو قیسیرلاشماق یالنیز آنا دیلده یازیب یاراتماق زمینه سینده دئییل، میللی تشکیلاتلانما، اؤزونو ایداره ائتمه، آذربایجان منلیک و کمیلیگی اوزره دوشونمه زمینه سینده ده اؤزونو آچیقچا اورتایا قویموش. دئمک، آذربایجان تجددودلوگونون یئنیلمه سی و پان ایرانیست و فارس شوونیست گوجلری نین ایران ممالیکی محروسه سینه حاکیم کسیلدیکلری گوندن آذربایجان میللی مفکوره سی دیرچلمک یئرینه گونو گوندن -فارس تمامیتچیلیگی ایلریله مگه و آذربایجان میللی منلیک و کیملیک مسئله سی - گئریله مگه داوام ائتمیشدیر. بوگون حزب نژادپرست جبهه میللی فارس مسئولو پرویز ورجاوندلر، حزب نهضت آزادی فارس مسئولو ابراهیم یزدی اؤز ال آلتیلاری نین واسیطه سی ایله تبریزده آذربایجان میللی منلیک و کمیلیگی علیهینه میتینگ دوزنله مگه اؤزلرینه جسارت وئریرلر. مسئله بونلارلا دا یکونلاشمایاراق فارس شوونیستلرینه آیاق آلتی و بیر سککی ماهیتینده دؤنموش پیمان پاکمهرلر نژادپرست حزب پان ایرانیست مسئوللاری او جومله منوچهر یزدی و محسن پزشکپورلار اوچون تبریزنیوز سیته سی دئیه اؤز شوونیستی و فاشیستی فیکیرلرینی یایماق اوچون تریبون یاراتما تشبوثونه قاپیلدیغی نین دا تانیغی اولوروق. بونلارا یارانمیش قوشول (شراییط) هامیسی بیرگون و بیر گئجه ایچینده حیاتا کئچمیش دئییل، بو مسئله کئچمیشده، اوزدن ایراق آذربایجان آیدینلاری نین فارس شوونیستلرینه اویونجاق اولدوقلاریندان حئکایت ائدیر.\nبو آرادا سیدحسن تقی زاده، احمد کسروی، حسین کاظم زاده ایرانشهر، صادق رضازاده شفق آذربایجانلی شخصلرین ده آدلارینی قلمه آلماق پیس اولمازدی. سید حسن تقی زاده مشروطه فعاللاریندان اولموش، تهران فتح اولدوقدان و آذربایجان تجددودلوک حرکتی یئنیلدیکدن (شیکسته اوغرادیقدان) سونرا فارسچیلیغی اساس گؤتورموش عامیون پارتیسی نین باشچیلاریندان اولموش، سید حسن تقی زاده میللی کیملیک و منلیک باخیمیندان فارس تمامیتچیلری کیمی بیر تمامیتچی اولموش و ایرانچیلیق شعاری آلتیندا گیزلنمگه چالیشمیش. سید حسن تقی زاده بیرینجی دونیا ساواشی زامانی کاوه درگی(نشره) سینی \"کمیته نجات ملی ایران\" عنوانی ایله یایماغا باشلامیش. کاوه درگیسی 4 ایل یاییلدیقدان سونرا دوراقلامیش، سونرا تقی زاده بو درگی نین ایکینجی دؤوره یاییمی نی فرهنگی و ادبی مجلله بیچیمینده آلمانیانین برلین شهرینده آوروپا مدنیتینی ایران ممالیکی محروسه سینده یایماق اوچون باشلامیش. سید حسن تقی زاده آنتی روس اولدوغو اوچون حسین کاظم زاده ایرانشهر (1)، ابراهیم پورداوود، نصرت الله جهانگیرلرله بیرلیکده آلمانیاداکی جووین تأثیر داییره سی آلتینا کئچه رک ایران ممالیکی محروسه سی ایچره آلمانلیلارا سمپاتلیغین یاییلماسینا چالیشمیشلار. تقی زاده کاوه مجلله سینده اؤز فیکیرینی خیلاصه اولاراق یازیر: :\" قبول و ترویج تمدن اروپا بلا شرط و قید و تسلیم مطلق شدن به اروپا و اخذ آداب و عادات و رسوم و تربیت و علوم و صنایع و زندگی و کل اوضاع فرنگستان بدون هیچ استثناء ( جز از زبان ) راه کامیابی است ....ایران باید ظاهرا و باطنا ، جسما و روحا فرنگی مآب شود وبس .) \" (2) . \" تجدد پدیده ای است غربی ؛ راه نجات ایران قبول اساسی این جریان در عین حفظ جنبه های ‏مثبت و ماندنی فرهنگ ا��ران است. می گفتند در این رهگذر باید فرهنگ و ادب ایران را نیک بشناسیم ؛ جنبه ‏های مضر و منفی اش را طرد و ترک وجنبه های مثبت آن را پاس بداریم. اگر خود و غرب را به درستی ‏بشناسیم ، نه مرعوب تجدد خواهیم شد و نه بی رویه مفتون خود خواهیم ماند. حفظ زبان فارسی یکی از ‏کلیدهای پیروزی در این تلاش و حفظ هویت ملی ایران است\" (3).\nاوسته گؤروندوگو کیمی تقی زاده لرین فیکیرلرینه اساساً فارس دیل و مدنیتی ایران ممالیکی محروسه سی اوچون ایستر میللی منلیک و کیملیک، ایسترسه ده قورتولوش آچیسیندن بیر باشاریق آچاری کیمی نظره آلینمیش. بو ساپیق فیکیرلر اساسیندا احمد کسروی، حسین کاظم زاده ایرانشهر ده آذربایجان ایجتماعیتی نی فارس شوونیستلیگینه قوربان ائتمیش مقامدا یئر آلیرلار.\nمسئله سید حسن تقی زاده و حسین کاظم زاده ایرانشهر و احمد کسرویلر ایله یکونلاشمایاراق صادق رضازاده شفق تبریزی ده فارس دیل و مدنیتی اوچون جان یاندیرماغا و فارس شوونیستلرینه اویونجاق اولماغا چالیشمیش. (4). او اؤز آنادیلی و مدنیتینه دوشونمک یئرینه حسین گلاب، محمود حسابی کؤمکلری ایله بیر انجمن یاراداراق 1319 اونجو ایله دک 400 یئنی سؤزجوک عرب و تورک دیللرینه عایید اولان کلمه لرین یئرینه فارس دیلی اوچون تقدیم ائتمگه چالیشمیش. بو کلمه لری بیر سیراسی بوگون ده فارس درسلیک کیتابلاریندا گؤزه چارپماقدادیر. دئمک، آتالار دئدیکلری \"هر نه تؤکرسن آشینا، سونرا چیخار قاشیغینا\" کئچمیش اوزدن ایراق آذربایجان آیدینلاری نین ائتدیکلری یانلیش داورانیشلاری نین بوگونه دک آذربایجان ایجتماعیتی کفاره سینی اؤده مگه چالیشمیش. بو کفاره اؤده مک آذربایجان میللتی نی یوخ اولاجاق مقاما دوغرو دورمادان سوروکله مکده دیر. دئمک، بوگون آذربایجان میللی کیملیک و منلیگینه دوشونن اینسانلار بو مسئله نی بیلمه دیکلری تقدیرده بو مسئله نی زامان کئچمه دن باشا دوشمه لی، اؤز باشاریق و قابیلیتلری ایچریسینده آذربایجان دیلینی اساس گؤتوره رک اؤز فیکیرلرینی قالیبلاشدیرمالی و کاغیذ اوزره گتیرمه لیدیرلر. اوسته لیک یئنی میللی مسئله یه جذب و جلب اولموش اینسانلاری دا آنا دیللرینده یازماغا آلقیشلانمالیدیرلار. بو مسئله لری سیرالارکن شمس تبریز سیته سینده بعضی آذربایجان دیل و مدنیت هوسکارلاری نین دانیشیقلاری ایله تانیش اولوروق. او ذات عالیلر توش گلدیکلری مسئله لر اوزره دئگینمک پیس اولماز دئیه دوشونوروک. محرم خوشنام شمس تبریز سایتی نی جاوابلارکن دئییر:\n\"...تمام اجراهاي من به صورت تركي بود و من اشعار را به زبان تركي ميخواندم و تركي صحبت ميكردم ولي امروز به اتهام پان توركيست بودن و عضو ك گ ب بودن ، رئيس انجمن به صورت خودسرانه مرا اخراج كرد.\"(5).\nاوسته گؤروندوگو کیمی آذربایجان دیلینده اؤزونو ایفاده ائتمک بیله \"پان تورکیست\" و خاریجی عامیللره نیسبت وئریلمیش اولور. بو مسئله یالنیز بیر انجمن رئیسی نین داورانیشی اولموش و ایران ممالیکی محروسه سینده آپاریلان بیر فاشیستی و شوونیستی خططین ترکیب حیسسه سی اولماسا، اینسان انجمن رئیسی آدلانان نجفی ذات عالینی حقوقی اورقانلارا شیکایت ائتمک اوچون دوشونه بیلر. بیلیندیگی کیمی ایران ایسلام جومهوریسی نین آنایاسالاریندا نه \"پان ترکیست\" دئیه بیر جوروم وار، نه ده آنا دیلینده دانیشماق و اؤزونو ایفاده ائتمک هانکی مملکتین سازمان امنیتینه منسوب اولاجاق بیر سوچ (گناه) ساییلا بیلر. آنجاق ایران ممالیکی محروسه سی فارس شوونیستلیگی بیر سیستیمین چنبره سینده اولدوغو اوچون او نیظام و اینتیظام اطرافیندا اینسانلاری او نیظام و اینتیظاما ترس، یوخسا موافیق دئیه قلمه آلماق هر دره بگی اوچون بیر شرف ساییلار. گئنه ده ائشیدیریک:\n\"رئيس انجمن ادبي استاد شهريار چه كسي است ؟ - اين انجمن به صورت شورايي اداره ميشد ولي حالا آقاي نجفي كه رئيس حوزه هنري است ، همه كاره اين انجمن است . ايشان قبلا شوراها را منحل كردند و امروز هم بنده را به جرم اينكه برنامه ها را به صورت فارسي اجرا نمي كنم اخراج نمود و آقاي دلاور نژاد را به جاي بنده انتصاب كرد .\" (5)\nگؤروندووگ کیمی \"مشاورهم فی الامر، شورا بینهم فی الامر\" مقوله لری ده فارس شوونیستلیک سیستیم دوغرولتوسوندا حیاتا کئچرکن، سؤز قونوسو اولابیلر. آنجاق اینسانلار اؤز آنا دیل و مدنیتلرینده دانیشیب یازیشماق ایسته دیکلرینده کؤرپو چایین او طرفینده قالار و مسئول مقام دئیه دره بگلیک ائتمه گه واؤز باشینالیغی اینسانلارین غورورلارینا داها اوستون حئساب ائدر. اوسته کی یازیداکی فیکیرلره اساساً نجفی ذات عالی نین هنر و اینجه صنعت بؤلومونون باشقانی اولماسی اونون باجاریغی آچیسیندان دئییل، فارس شوونیستلیگینه خوش خیدمتلیک ائده جگی آچیسیندان بو ذات رئیسلیک مقامینا یوکسلمیش گؤرونور. بیلیندیگی کیمی، شورا حالیندا ایداره اولان بیر جمعی بیر شخص دئییل، او شورا عووضولری بیرلیکده فورمالاشدیرابیلرلر. بئله لیکله محرم خوشنام ذات عالی نین فارسچا پروگرام آپارمادیغی آذربایجان ایجتماعیتینه ضرر وئره جه گینی او شورا عووضلری بیرلیکده تصدیقله یه بیلردی دئیه دوشونمه لی ییک. آنجاق نه دن شورالیق و جمعی مسئله لر ده - آتام منه کؤر دئدی، هر گلنی وور دئدی- مأموریت آلمیش قوللوقچولار واسیطه سی ایله حیاتا کئچیر مسئله سینه دیققت ائتدیکده نه شورانین اولدوغونو، نه ده اینسانلارا و اونلارین کیم اولدوقلارینا داییر سایقی و حؤرمت گؤستریلمه سی نین تانیغی اولابیله ریک. علی هارای اؤز دانیشیغیندا دئییر:\n\" من حدود 5 سال است كه در انجمن ادبي شهريار فعاليت ميكنم ولي حدود يك ماه است كه مرا بصورت رسمي عضو كرده اند ... اكثر افراد عضو نيستند و معلوم نبود كه ما را چرا عضو نمي كردند و اين امر را بايد مسئولين پاسخگو باشند .\"(6).\nگؤروندوگو کیمی بو ادبی انجمن بیچیمینی آلمیش محفل، اصلینده هئچ ده ادبی انجمن کیمی ایداره اولونمور. بیلیندیگی کیمی هر بیر انجمن و رسمی بیر قوروما قاتیلماق ایسته گن ذات عالی اؤز کیملیگی اساسیندا قورومون مسئولونا مکتوب یازار، بو ایش مکتوب ایله اولمازسا، مستقیم اورا گئده رک کیملیگینی تقدیم ائده رک شراییطی اویقون گؤرونسه، عووضو اولابیلر. عکس تقدیرده بیر اینسانی 5 ایل قاپیلار دالیندا ساخلاماق یوخسا اوندان اجیر کیمی ایش چکمک نه آنلام داشییابیلر؟ دئمک، بو انجملر ده ادبی آدلانمالارینا باخمایاراق بیر توپلومون آیدینلارینی کونتورول آلتیندا توتماق و اونلاری حاکیم نیظام و اینتیظام ایستکلرینه دوغرو یؤنلندیرمه مقصدینه خیدمت ائدر گؤرونور. بئله لیکله بئلنچی قوروملارا گلن اینسانلارین ادبیات سئور و صاف نیتلی اولمالارینی نظریمیزه آلمامیزا باخمایاراق بو شخصلردن ایداره ائدیجی اورقانلار اؤز چیرکین چیخارلارینا دوغرو فایدالانماغا چالیشار دئیه دوشونمه لی ییک. گئنه ده دانیشیقدان ائشیدیریک:\n\" .. آقاي نجفي آن روز آمدند و اعلام نمودند كه شورا منحل شده است، چرا كه آذربايجان به زنده ها نياز دارد نه به مرده ها كه فسيل شده اند و شماها هم بهتر است كه از اين تاريخ فسيل دست بكشيد . اينجا انجمن ادبي است و جاي متينگ سياسي نيست . در اين مورد البته آقاي رمضان خلفي اطلاع كاملي دارند چرا كه بر روي همين مسئله درگير شدند ولي پس از آن آقاي نجفي بخاطر اين گفته هايش عذر خواهي نمود ولي مسئله به اينجا ختم نشد چرا كه پس از آن چندين نفر كه نمي خواهم اسمشان را بياورم ، از اين مسئله دست نكشيدند و دائما در گوش آقاي نجفي زمزمه كردند كه اين افراد پان تركيست هستند .\" (6).\nگؤروندویو کیمی نجفی آدلی ذات ایران ممالیکی محروسه سینه حاکیم اولموش نیظاملارین بیر سیاسی تشکیلاتی منحل اعلام ائتمه لری کیمی اؤز باشینا داورانماغا چالیشمیش. یئری گلمیشکن دئییلمه لیدیر. هر بیر تشکیلاتی منحل ائتمک او تشکیلات مسئوللاری طرفیندن حیاتا کئچر. آنجاق بیر تشکیلاتی قانونسوز آدلاندیرماق حاکیم بیر نیظام و اینتیظاما عایید گؤرونور. او حاکیم نیظام و اینتیظام هر هانکی بیر تشکیلاتین وار اولماسینی اؤز آنایاساسینا ترس باشا دوشورسه، او تشکیلاتی غیر قانونی دئیه ایجتماعیته تانیتماغا چالیشار. آنجاق بیر تشکیلاتی منحل ائتمک مسئله سی او تشکیلاتین قوروجولار طرفیندن حیاتا کئچمه لیدیر. بورادا دا نجفی اؤز باشینالیغینی ایضاح ائتمک یئرینه آذربایجان ایجتماعیتی نین دالیندا گیزلنمه گه چالیشاراق ادبی زمینه ده قلم وورانلاری اؤلولر دئیه بو مسئله نی اونلارین دیققتینه یئتیرمگه چالیشمیش. بو داورانیش ماللانصرالدین گولمه جه (فکاهی) لرینی خاطیرلاتمیش اولور.\n\"ماللا نصرالدین بیرگون آغاجین بوتاغی نین اوستونده اوتوراراق بوتاغی دیبیندن کسمه گه چالیشیر. یولدان کئچن بیریسی اونا دئییر: - ماللا عمی، نه ایش گؤرورسونوز؟ - ماللا نصرالدین دئییر: -گؤرورسن ده، بوتاغی کسیرم! یولدان کئچن ماللایا دئییر: بوتاقلا بیرلیکده یئره دوشه جه گینی دوشونه بیلرسن می؟ ماللانصرالدین دئییر: ایش منیمدیرسه، نه ائتدیگیمی بیلیرم. یولچو یولونا داوام ائدیر. بیر آزدان سونرا ماللا نصرالدین آغاجین بوتاغی ایله بیرلیکده یئره دوشر. الی قابیرقاسیندا یولچودان داها آرتیق اؤیرنمک اوچون اونون دالیسیجا قاچار و اوندان نه زامان اؤله جه گینه داییر معلومات آلماق ایسته ر.\nماللا نصرالدین: منه دئیه بیلرسن می، من نه زامان اؤله جه گم؟\nیولچو: گونلرین بیرینده سن قوجالاجاقان، بیر اولاغ ایله یولا دوشه جکسن. قارشیدا بیر یوخوش گله جکدیر. اولاغ اوچ یول ترک ادبلیک ائده جک. بو ترک ادبلیگین هربیریسی سنین اؤلومونه یاخینلاشمانا داییر بیلگیلری اولوشدوراجاقدیر. یوخوشون باشلانیشینداکی ترک ادبلیک جانی نین دیزه یئتمه سینی، یوخوشون اورتاسینداکی ترک ادبلیک جانی نین گؤبه گه یئتمه سینی و یوخوشون باشینداکی ترک ادبلیک سنین اؤلوموندن خبر وئره جکدیر.\nگونلرین بیر گونو ماللا نصرالدین قوجالمیش، بیر اولاغ ایله یولا چیخار، گئتدیگی یولدا بیر یوخوش ایله اوزله شر. ماللا نصرالدین یوخوشو گؤرر گؤرمز کئچمیشده اؤلومونه داییر ائشیتدیگی سؤزلر یادینا دوشر. اولاغ بو ائشیتدیکلری سؤزلری عمله کئچیردیکدن سونرا ماللانصرالدین اؤلدوم دئیه یولون اورتاسیندا اوزانار. ماللا نصرالدین اؤلمکده اولسون، یولدان کئچن کاروانلارین آت قاتیرلاری یول اوزره بیر اویوق (شبه) وار دئیه، قورخاراق قاباغا گئتمک ایستمزلر. سونرا کاروان باشچیسی اؤنه گله رک یولون ایچینده بیر اویوغون اولدوغونو گؤرر. ایلک بو اویوغا آغاچلا اولدوقچا برک بئش آلتی چکر.\nماللا نصرالدین چیغیرماغا باشلار. منی نیه دؤیورسونوز؟\nکاروانباشچیسی ماللادان سوروشار: یولون ایچینده یاتارلارمی، باشقا یئر یاتماق اوچون تاپابیلمه دین می؟\nماللا نصرالدین کاروانباشچیسینا دئیه ر: من اؤلموشم.\nکاروانباشچیسی ماللادان سوروشار: سن می اؤلموشسن، اؤلن سنین کیمی اولار؟\nماللا نصرالدین کاروانباشچیسینا دئیه ر: ائله اؤلمه میشم کی دانیشا دا بیلمه یم!\"\nبئله لیکله نجفی ذات عالی اینجه صنعت انجمنی رئیسی اولاراق آذربایجان قلم صاحابلارینی فارس شوونیسمی و ایستعماری آلتیندا فسیله بنزتمه سی چوخ دا یئرسیز گؤرونمور. دئمک، اونلار اؤز عالملرینده یئریتدیکلری پلانلارا اساساً آذربایجان دیل و ادبیاتی دئیه فعالیت ائتمک ایسته گنلره گؤلور و اونلاری دوغرودان دا فسیللره بنزدیرلر. بئله لیکله، آذربایجان ایجتماعیتی و اؤزلرینی آیدین قلمه آلان بیر سیرا آذربایجانلار بو فاجیعه نین نه قدر درین اولدوغونو درک ائتمک ایسته میرلر دئسک، نجفی نین فسیل دئیه ایفاده ائتدیگی کلامین آرخاسینداکی دئییلمه میش سؤزلر دئییلمیش اولار.\nدئمک، ادبی انجمن دئدیکده بیر دیل و مدنیت اورزه فیکیر یئریدن قلم صاحابلاری اینسان اوغلونون قارشیسیندا جانلانمیش اولار. بو دیل و مدنیت اورزه بو قلم صاحابلاری دیری وارلیق اولاراق فیکیر گؤتورقوی ائده و دارتیشابیلرلر. بو مسئله نین هاراسی بیر ادبی انجمندن اولان آنلاییشا ترس گؤرونور دئیه نجفی ذات عالیلری سورقو سوآلا چکمک لازیمدیر. دئمک، آذربایجان توپلومو اوچون قلم صاحیبی اولان اینسانلارین گؤرئو و مسئولیتلری داها دا آغیردی. بو توپلوم اوچون رسمی اولاراق اؤز آنا دیلینده اوخویوب یازما بشر حقوقلاری دئیه بیر حاقلار فارس شوونیستلیک سیستیمی طرفیندن عملده تانینمامیش. میلیونلارین اینسانین دیل و مدنیتلری مدنیت دئیه بربریت معامیله سینه تابع توتولاراق یوخ اولماغا محکوم گؤرونور. دئمک، نجفی ذات عالیلرین گؤروشونه اساساً بو موضوعلارین تاریخده کی فسیل اولموش موضوعلار گؤرونمه سی، آذربایجان میللتی نین بیر میللی وارلیق اولاراق یوخ قلمه آلینماسی دئمکدیر. گئنه ده دانیشیقدان اوخویوروق:\n\" چندي پيش نيز در انجمن درگيري فيزيكي روي داد ماجرا چه بود ؟ - يكي از شاعر ها شعر تركي مي خواند كه يكي از حضار مرتب اعتراض مي كرد كه ما ايراني هستيم . پس از تمام شدن شعر خواني اين فرد معترض آمد كه شعرش را بخواند كه متاسفانه شروع به شانتاژ پراكني كرد كه اين كارهاي شما ادامه همان كارهاي ك گ ب است . ما ايراني هستيم و از ايران نيز دست بر نمي داريم و فعاليتهاي تركي كار سازمان ك گ ب است . \" (6).\nاوسته گؤروندوگو کیمی ایرانلی اولماق= فارس اولماقدیر مسئله سی بیرسیرا مانقورتلاشمیش آذربایجانلیلارین دا ذهنیتینی اؤزونه جلب ائتمیشدیر. بو ایستعمارچی فیکیرلر آذربایجان ایجتماعیتینی بیر آغاچی ایچیندن یئمه گه چالیشان آغاچ قوردلاری کیمی یئمه گه و ایچیندن چوروتمه گه داوام ائدیر. فارس شوونیستلری و ایستمعارچی قووه لری نین سید حسن تقی زاده، حسین کاظم زاده ایرانشهر، صادق رضازاده شفق، احمد کسروی، یحی ذکا، تقی ارانیلره آذربایجان کیملیک و منلیگینی علیهینه شوونیستلیک مدالی وئرمه لری ��ساسیز دئییل. اونلار هر زامان بو ذات عالیلرین آت آشغاللارینی \"فلان آذربایجانی خودش گفته...\" تیکرار ائتمه گه چالیشاراق آذربایجان کیملیک و منلیگینی باسدیرماغا چالیشارلار (7).\nآذربایجان میللتی نین کئچمیش یوزایلده کی تاریخینه باخدیقدا اؤزلرینی آیدین بیلن آذربایجان میللی منافعینه کورک چئویرنلرین بیلمدیکدن ائتدیکلری حیماقتلری نتیجه سینده گونئی آذربایجان ایجتماعیتی بوگون ده فارس شوونیستلیگی و ایستعماری نین آلتیندا اینیلده مه سینه تانیغ اولوروق. کئچمیشده فارسلیق حئیرانلارینی و اونلاردان آذربایجان میللتینه گلمیش ضرر و زیانلاری گؤز اؤنونه آلاراق ایران ممالیکی محروسه سی نین ائتنیک گونئی آذربایجان تورپاقلاری نین شهر و کندلرینده آذربایجان تورکچه سینی اساس گؤتوره رک میللی و مدنی تشکیلاتلارین یارانماسی گونون قاچینماز و حیاتی مسئله لریندن اولاراق آذربایجان میللی کیملیک و منلیگینه دوشونن اینسانلارین قارشیسیندا دورور.\nقایناقلار:\n1 حسین کاظم زاده ایرانشهر، حاجی میرزا کاظم طبیب تبریزلی اوغلو، 1262 (1883) ایلینده آذربایجانین تبریز شهرینده دونیایا گؤز آچدی، آلمانیانین بئرلین شهرینده کاوه مجلله سینده قلم وورماغا و ایرانشهر مجلله سی نین قوروجوسو اولدو. 1942 ایلینده حسین کاظم زاده ایرانشهر بیر باطنی مکتبی نی تأسیس ائتمه گه چالیشدی. یاشامی نین سون زامانلاریندا سوئیسین دئگرئس هایم کندیدنده یئرلشه رک تحقیقاق ایشی ایله مشغول اولدو و 1340 (1961) ایلینده دونیاسینی دگیشدی.\n2 ، مجله کاوه شماره 1 برلین 1920.\n3 مجله کاوه شماره 2، برلین 1920.\n4 صادق رضازاده شفق 1272 (1893) ایلینده تبریزده دونیایا گؤز آچدی. بئرلینده شهرینده فارس شوونیست مئییللی محفللر ایله تانیش اولدو. ایران ممالیکی محروسه سینه دؤندوکدن سونرا تهراندا فارس ادبی انجمنی یاراتماغا باشلادی و بیرینجی فارس فرهنگیستانی قورولدوقدان سونرا فارس فرهنگیستانی نین عوضوو اولدو. http:\/\/persianacademy.ir\/tarikhche.htm#mm1\n5 گفتگو با محرم خوشنام ، مجري انجمن ادبي شهريار :بجرم پان تركيست بودن مرا از انجمن اخراج كردند: http:\/\/www.shamstabriz.com\/xosnam-anjoman.htm\n6 گفتگو با علي هاراي ، عضو انجمن ادبي استاد شهريار: ما نمي توانيم توهينها را تحمل كنيم: http:\/\/www.shamstabriz.com\/haray-%20anjoman.htm\n7 جلیل دوستخواه: چند يادآوري ي بايسته درباره ي استقلال ِ ساختاري ي ِ زبان ِ فارسي: http:\/\/www.iran-chabar.de\/1384\/12\/10\/doostkhah841210.htm","num_words":3909,"character_repetition_ratio":0.056,"word_repetition_ratio":0.001,"special_characters_ratio":0.225,"stopwords_ratio":0.002,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":289569.7,"cluster_detection":-1}
+{"text":"آزربایجان: سعید مینایی فعال تورک آزربایجانی از احضار خود به شعبه ۱۵ دادگاه انقلاب تهران خبر داد \/ 7 سپتامبر 2024\nآزربایجان: کریم اسماعیل زاده از زندان تبریز آزاد شد \/ 6 سپتامبر 2024\nآزربایجان: اظهارنظر عجیب مدیرکل ثبت احوال استان اردبیل درباره انتخاب نام‌های تورکی برای کودکان \/ 5 سپتامبر 2024\nایران: سخنگوی آتش‌نشانی تهران: برخی خودروهای داخلی در تصادفات به سرعت آتش می‌گیرند \/ 4 سپتامبر 2024\nتیتر یک: حذف هویت ترکی تهران \/ 4 سپتامبر 2024\nآزربایجان: حضور شرکت کننده تبریزی با پیراهن تراختور در برنامه «مسترشف ترکیه» \/ 4 سپتامبر 2024\nشما اینجا هستید: \/ خبر \/ آزربایجان \/ ایرانین سون اولایلاری – لطیف حسنی\nرجائی شهر زندانیندان یاییلان مکتوب\nایرانین سون اولایلاری – لطیف حسنی\nیالانچیلیق و فیریلداقچیلیقلا «سازندگی»، «اصلاحات»، «مهرورزی» و «تدبیر له اومود» اؤرتویو آلتیندا اؤلکه خالقلارینی قوندارما سئچکی صاندیقلارینا سوروکله‌مه‌یی باجاریب اؤزلرینه مشروعییت قازاندیراراق اؤلکه‌نین بوتون یئرآلتی-یئراوستو ثروت‌لرینی چاپیپ تالادیلار.\nآزربایجان\n12 دسامبر 2019 - 01:16\nکد خبر: ۵۳۲۰۹\nتحریریه آرازنیوز\nدئموکراتیک، آچیق حاکمیت سیستم‌لرینی، غیر دئموکراتیک قاپالی سیستم‌لردن بلیرله‌دن اؤلچو، مخالیف پارتیالاری دؤزوب اونلارلا قاتلاشماقدادیر. بونونلادا، بو گونکو دونیامیزدا دئموکراتیک قورلوشلارین قورولماسی اوچون چئشیتلی دوشونجه‌لری و سلیقه‌لری اؤزونده داشییان چوخ سایلی پارتیا و ان‌جی‌او لارین وارلیغینی قبول ائتمک ان بؤیوک اوستونلوک ساییلیر.\nبو اولدوغو حالدا دئموکراسیانین باشقا قوراللاری او جومله‌دن؛ سیاسی یاریشمالار و آزاد سئچکی‌لر گئرچک‌لشیب، میللت سئچکین‌لرینین چاباسی‌ایله سوروملو، آیدین، بیر-بیریندن باغیمسیز محکمه، اجرا ائدیجی و قانون وئریجی قووه‌لره دایاناراق بیر دئموکراتیک قورولوش اورتایا چیخیر. بونلارلا یاناشی اؤلکه‌ده سوسیال و کیشی‌سل آزادلیقلاری، سؤز و ویجدان آزادلیغینی قورویان؛ جنسی، عیرقی و دینی آیری سئچکیلیک‌لره یول وئریلمه‌مه‌سی اوچون چوخ سایلی ان‌جی‌او، مطبوعات و مئدیا اورقانلاری آرا وئرمه‌دن چالیشیاراق حاکمیت قووه‌لرینین بوتون ساحه‌لرده اولان فعالییت‌لرینی گؤز آلتینا آلیرلار. محض بئله بیر توپلومدا سیستماتیک شکیلده اختلاس، اؤز‌باشینالیق و جنایت‌دن آرتیق سؤز گئده بیلمز.\n۱۳۵۷-ینجی ایلدن بری سؤزده بوتون یوخسوللاری و مظلوملاری عدالت بایراغی آلتینا آلیب قورویان اسلامی جمهوری رژیمی، ائله ایلک یاراندیغی گوندن بیر یاندان اؤلکه اهالیسی‌نین یاریسیندان چوخونو قارا چادرایا چولغالاییب ان گئری قانونلارینا دایاناراق قادینلاری شددتلی درجه‌ده آیری سئچکیلییه معروض قویوب ایلکین حقوقلاریندان محروم ائتدیلر، باشقا یاندان ایسه قیسا مدت‌ده آچیق شکیلده فعالیتده بوتون پارتیالاری سیل-سوپور و دیدرگین ائتدیکدن سونرا دئوریم شرایطینده یارانان سؤز آزادلیغینا سون قویدولار. یالانچیلیق و فیریلداقچیلیقلا «سازندگی»، «اصلاحات»، «مهرورزی» و «تدبیر له اومود» اؤرتویو آلتیندا اؤلکه خالقلارینی قوندارما سئچکی صاندیقلارینا سوروکله‌مه‌یی باجاریب اؤزلرینه مشروعییت قازاندیراراق اؤلکه‌نین بوتون یئرآلتی-یئراوستو ثروت‌لرینی چاپیپ تالادیلار و پهلوی رژیمیندن قات-قات آرتیق گونو-گوندن یوخسوللاشان خالقی سیخما- بوغمایا سالیب، اونلارین اؤزه‌ل یاشایشلارینا بئله بورون سوخدولار. بو آزمیش دئیه میللی ثروت‌لردن الده اولونان گلیرلرین واسیطه‌سی‌ایله قونشو اؤلکه‌لرده تروریست قوروپلار یاراداراق اونلاری قودوردوب خالقلاری‌نین جانینا داراشدیریبلار.\nبیر حالداکی، دونیامیزدا میللت‌لر قیمت‌لرین بیر نئچه قیران باهالاشماغیندان اؤترو آردیجیل اولاراق اعتراض نمایشلری یولا سالیب دئولت‌لرینی استعفا ائتمه‌یه بئله مجبور ائدیرلر؛ بیزیم اؤلکه‌میزده دئولت هر بیر اعتراضی اغتشاش و اعتراضچینی ایسه اغتیشاشچی، اوباش و شرور آدلاندیراراق سوروکله‌ییب خاریجی سرویس‌لره و یا خود خاریجده‌کی اپوزیسیونلارا باغلایب محو ائدیرلر.\nنئجه‌کی سون گونلرده قیمت‌لرین اوچ قات آرتیق باهالاش��اغینا قارشی اولان اؤلکه خالقلارینین اعتراض سسلرینی بوغماقدان اؤترو کئچمیشلرده اولدوغو کیمی، اؤنجه اینترنتی کسیب دونیا اجتماعییتی‌نین خبرسیزلییندن ۴۸ ساعاتین ایچینده یوزلرله اعتراضچینی اؤلدوروب، مینلرجه‌سینی ایسه توتوقلاییبلار. روحانی دئولتی بو اولایلاردا تدبیرله اومودون نه اولدوغونو چوخ گوزلجه‌سینه اؤلکه خالقلارینا آنلاتدی. سن دئمه تدبیر، اهالی‌نین گله‌جک اومودو ساییلان ائولادلارینین کؤکسونده آچیلان گولله‌لریمیش! بورادا یئری گلمیش‌کن شهید اولانلارین عایله‌سینه باش ساغلیغی وئره‌رک بوتون دونیا اجتماعییتینی، دونیانین دئموکراتیک دئولت‌لرینی و بین‌الخالق اینسان حاقلاری قوروملارینی بو جنایتی کسگین شکیلده قیناماغا و اؤلکه خالقلارینی بئله بیر حاکمییت قارشیسیندا یالنیز بوراخماماغا چاغیریرام. نییه‌کی بو جنایت، اینسان حاقلارینی کوبودجاسینا پوزان بشرییته قارشی توره‌دیلن دئولتی بیر جنایت دیر.","num_words":969,"character_repetition_ratio":0.046,"word_repetition_ratio":0.117,"special_characters_ratio":0.195,"stopwords_ratio":0.003,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":202881.8,"cluster_detection":-1}
+{"text":"تیبریوس (اینگیلیسی‌جه: Tiberius) روم ایمپیراتورو. ۱۸ سپتامبر 14 AD – ایل‌لر آراسیندا حؤکومت ائدیب. آقوستوس اؤلوموندن سوْنرا حؤکومتی اله کئچدیب و اؤزونون وفاتیندان سوْنرا کالیقولا واریث کیمی تخت و تاجه صاحیب چیخیب.","num_words":39,"character_repetition_ratio":0.0,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.202,"stopwords_ratio":0.0,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":747464.6,"cluster_detection":-1}
+{"text":"(مقاله)دانیشیقایشلدنایشلدن دانیشیغیویکی‌پدیاویکی‌پدیا دانیشیغیفایلفایل دانیشیغیمدیاویکیمدیاویکی دانیشیغیشابلونشابلون دانیشیغیکؤمککؤمک دانیشیغیبؤلمهبؤلمه دانیشیغیپوْرتالپوْرتال دانیشیغیTimedTextTimedText talkماژولماژول دانیشیغی","num_words":79,"character_repetition_ratio":0.023,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.066,"stopwords_ratio":0.038,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.996,"perplexity_score":13396.3,"cluster_detection":-1}
+{"text":"گفتنی است این سایت آرشیو مطالب منتشر شده از اسفند 89 تا دی 92 و همچنین از مهر 94 تا شهریور 95 را شامل می شود\nگزارش نقض حقوق بشر\nمجموعه گزارشات نقض حقوق بشر در آذربایجان در سالهای اخیر\nامیر مردانی آمئریکا سسی ایله موصاحیبه سی: مئدیامیز گوج‌لو دئییل\nيكشنبه ۰۳ شهریور ۱۳۹۲ ساعت ۰۰:۲۲ |\nعلیرضا قولونجو\n24.08.2013\nگونئی‌لی فال، سابیق سیاسی مهبوس و گونئی آذربایجان اؤیرنجی حرکاتی (آزوه) وئب صحیفه‌سی‌نین رئداکتورو امیر مردانی آمئریکانین سسینه موصاحیبه‌ده ایران آذربایجانی ایله باغلی خبر یایماغین چتین‌لیک‌لری، خبر ساحه‌سینده فعالیت گؤسترن میللی فال‌لارین اوزلشدیگی باسقی‌لار و حاضردا آذربایجان وئب صحیفه‌لری‌نین خبر یاییمی ساری‌دان چاتیشمازلیق‌لاری حاقدا دانیشیب.\nامیر مردانی‌نین سؤزلرینه گؤره، گونئی آذربایجاندا باش وئرن حادثه‌لرله باغلی خبر یایان بیر چوخ میللی فال فعالیت‌لری اوزون‌دن تعقیب، هبس و دیگر تضییق‌لره معروض قالیرلار. او، بو خوسوسدا اؤزو و آزوه آدینا فعالیت گؤسترن دیگر دوست‌لاری‌نین باشینا گلن‌لره ایشاره ائدیب.\nجناب مردانی دئییر کی، ایران کیمی توتالیتار جمعیت‌لرده مئدیا ساحه‌سینده چالیشان مدنی فال‌لار جدی باسقی‌لارلا اوزلشیر. “2006-جی ایلین مای آییندا باش وئرن کوتلوی اعتراضلاردا سولدوز، اورمییه، تبریز و خیاو شهرلرینده بیر چوخ میللی فاللیمیز شهید اولدو. آنجاق بیزیم گوج‌لو مئدیامیز اولمادیغی اوچون او خبرلری دوزگون شکیلده یایا بیلمدیک. ایران‌لی قروپ‌لارین مئدیاسی بیزیم خبرلری یایماق یئرینه بویکوت ائتمه‌یه چالیشدی و بونو قیسمن باجاردی.”\n2006-جی ایلین مای آییندا باش وئرن کوتلوی اعتراضلاردا سولدوز، اورمییه، تبریز و خیاو شهرلرینده بیر چوخ میللی فاللیمیز شهید اولدو. آنجاق بیزیم گوج‌لو مئدیامیز اولمادیغی اوچون او خبرلری دوزگون شکیلده یایا بیلمدیک.\nحاضردا ایسوئچده یاشایان فال همچی‌نین آذربایجان وئب صحیفه‌لری ایله باغلی بعضی چاتیشمازلیق‌لار حاقیندا فیکیر بیان ائدیب: “گونئی آذربایجاندا مئدیا و خبر یایما فعالیتی هم حرکاتین اؤمرو هم ده بو ساحه‌ده فعالیت گؤسترن‌لرین یاش و تجروبه‌سی باخیمین‌دان چوخ گنج‌دیر.”\nجناب مردانی‌نین فیکرینجه، ایراندا آذربایجان تورک‌لری، خصوصی‌لر اونلارین سیاسی مهبوس‌لاری ایله باغلی خبرلری یایماقدا دقیق‌لیک و دوغرولوق سرعت مسئله‌سین‌دن داها اؤنم‌لی‌دیر.\nhttp:\/\/www.amerikaninsesi.org\/content\/article\/1735556.html\nآدرسهای ما - Follow us\nYouTube\n-----\nFacebook\n-----\nTwitter\nصفحه اصلی __ اخبار __ مقالات __ مصاحبه\/گزارش __ یادداشت هفته __ بحث روز __ بیانیه __ درباره آذوح __ دانلود __ جستجو __ پیوندها __ تماس __ اقتصاد آذربایجان جنوبی\nتمام حقوق مادی و معنوی این سایت متعلق به آذوح (AZOH) بوده و استفاده از مطالب آن با ذکر منبع بلامانع است.","num_words":548,"character_repetition_ratio":0.058,"word_repetition_ratio":0.13,"special_characters_ratio":0.231,"stopwords_ratio":0.007,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":272187.3,"cluster_detection":-1}
+{"text":"آذر ایرانین رسمی تقویمی اولان[۱]، هیجری گونش تقویمینین، دوققوزونجو آیی اۆچون ایرانلی فارس آدیدیر.[۱] آذر ۳۰ گوندور. پاییز مووسومونون اۆچونجو آیی و اوندان سونراکی آی دی آیی دیر.","num_words":28,"character_repetition_ratio":0.0,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.21,"stopwords_ratio":0.0,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":726384.3,"cluster_detection":-1}
+{"text":"بو فعلی باغلامالار فعلین امر فورماسینا دؤرد چشیدلی \"میش٤\" آرتیرماقلا دوزه لیر و زامان حال- وضعیت بیلدیرن فعلی باغلامالار یارادیر. مثلا: منی قلبا ناراحات ائدن بو سواللارین جوابینی آلمامیش گئدن دئیلم.\nبیر چوخ حاللاردا بو فعلی باغلامالاردان سونرا بیر سوال عوضلییی ایشلنیر. مثلا: گلمیش نه ائده جکسن؟ یازمامیش نئجه گؤنده ره بیلر؟\nبو فعلی باغلامالار \"ما- مه\" اینکار علامتی ایله ده ایشلنه بیلر. بو حالدا بونلار \"مادان- مه دن\" فعلی باغلامالاری معناسینی وئریر و اونلارین بیری ایله عوض اولا بیلر. مثلا: سینمامیش شاققیلداما= سینمادان شاققیلداما.\/مثل\/ یاغمامیش گورولداما= یاغمادان گورولداما.\/مثل\/ بو فعلی باغلامالار ساده جمله ده یا زامان، یا دا طرز حرکت ظرفی اولور. مثلا: معلم درسی قورتارمامیش زنگ چالیندی.\nبو فعلی باغلامالار ساده گئنیش جمله ده فعلی باغلاما ترکیبی یارادیر و جمله نین مرکب زامان ظرفلییی اولور. مثلا: اونلار بیزه گلیب چاتمامیش، بیز یولوموزا داوام ائتدیک. جمله ده \"اونلار بیزه گلیب چاتمامیش\" سؤزلری بیرلیکده جمله نین مرکب زامان ظرفیدیر.\nبیرینجی فعل \"آر٢\" و ایکینجی فعل \"ماز\"\nایکی شکیلچینین بیرلیکده ایشلنمه سیله دوزه لن بو فعلی باغلامالار بیر ایشین ایجرا اولوب قورتاردیغی آن ایکینجی بیر ایشین باشلانماسینی بیلدیریر. هر ایکی شکیلچی عینی بیر فعله علاوه اولونار کی، بیری تصدیق و ایکینجیسی اینکار بیلدیریر. مثاللار: اوشاق ائوه چاتار- چاتماز سو ایستدی. بو فعلی باغلامالار هم زامان، همده حال- وضعیت مضمونو بیلدیریر و جمله نین ظرفی اولور. مثاللار: مسافیر قاتار دایاناجاغینا چاتار- چاتماز ایکینجی زنگ چالیندی. بو فعلی باغلامالار ساده جمله ده فعلی باغلاما ترکیبی یارادیر و جمله نین مرکب ظرفلییی اولور. مثلا: اوشاقلار مئیداندا یاریشا باشلار- باشلامازز یئر ترپندی.\n۷۰ آراق ٢ \/یاراق٢\/\nبو شکیلچیلرله طرز حرکت، حال- وضعیت و بعضا سبس مضمونلو فعلی باغلامالار دوزه لیر. بونلار \"یب\" ایله دوزه لن فعلی باغلامالارا گؤره محدود ایشلنیر، جمله نین فعلی و خبری اولا بیلمز. بو فعلی باغلامالار ساده جمله ده سبب ظرفی مضمونو بیلدیریر و سبب ظرفی اولور. مثلا: بابک خالقینین ازیلمه سینی دوشونره ک کدرلنیردی.\nبو فعلی باغلامالار بعضا اساس فعلی، خبرین زامانینی بیلدیرمیه خدمت ائدیر. مثلا: سن ناراحات اولما، من ده ایشیمی قورتاراراق گلرم. بونلار ساده جمله لره غیر مستقیل همجنس خبر اولاندا بیر ایشین اولجه باشلانیب بیتدییینی، ایکینجی ایشین\/ اساس ایشین\/ ایسه اوندان سونرا باشلاندیغینی بیلدیریر و بئله لیکله ایکی ایشی بیری- بیرینه باغلاییر. مثلا: اوشاق مکتبه قبول ائدیله رک هوسله اوخوماغا باشلادی.\nبو جمله ده غیر مستقیل همجنس خبر اولان \"قبول ائدیله رک\" فعلی باغلاماسی \"قبول ائدیلدی\" شکلینده ده ایشلنه بیلر و جمله یه هئچ بیر خلل گلمز. یعنی بو جمله \" اوشاق مکتبه قبول ائدیلدی، هوسله اوخوماغا باشلادی\" شکلینده ده یازیلا بیلر و یئ نه ده همجنس خبرلی جمله اولور. بو ایکی جمله نین فرقی اوندان عبارتدیر کی، بیرینجی جمله ده همجنس خبرلرین بیرینجیسی غیر مستقیل- فعلی باغلامالاردیر، لاکن ایکینجیسی ده مستقیل فعلدیر.\nبو فعلی باغلامالار بعضا تابعسیزمرکب جمله نین ترکیبینده کی بیرینجی جمله نی ایکینجی جمله یه باغلاماغا خدمت ائدیر. مثلا:\" آنانین محبتی جوشاراق، بالاسینی برک- برک قوجاقلاییب اؤپدو.\" شکلینده ده دئییله بیلر و معناسی دییشمیر. دئمک \"جوشاراق\" فعلی باغلاماسی بیرینجی جمله نی ایکینجی جمله یه باغلاماغا خدمت ائدیر.\n\"آنا- ه نه\"\nبو شکیلچیلرله دوزه لن فعلی باغلامالاردان سونرا \"ده ک\"، \"قدر\" یا دا \"کیمی\" قوشمالاریندان بیری گلمه لیدیر. بو فعلی باغلامالار \"آن- ه ن\" شکیلچیلی فعلی باغلامالارین معناسینی وئریر. بو فعلی باغلامالار جمله نین فرعی ایشینین باشلاندیغی آنا تک اساس ایشن داوامینی بیلدیریر. مثال: اوشاق یاتانادک آناسی اونا لای لای دئدی. اؤلنه کیمی چالیشماق لازیمدیر.\nدیغی...٤\/دیغی... دیگی...دوغو...دوگو....\/\nبو شکیلچیلرله فعلی باغلامالار دوزه لرکن اونلارا مطلق بیتیشن شخص عوضلیکلری و اوندان سونرا \"کیمی\" قوشماسی ایشلنمه لیدیر. بو فعلی باغلامالاری \"نئجه کی...\" شکلینده یازماق اولار. \"یازدیغین کیمی دانیش\" جمله سینی \"نئجه کی یازدین دانیش\" شکلینده دئمک اولار. مثلا: گؤردویون گون کیمی سؤیله. آپاردیغین کتابلاری گتیرمه لیسن کی، منه لازیمدیر. قازاندیغین کیمی ده خرجله.\nتاریخ\n2019.05.18 \/ 09:58\nمولف\nآینورا مممدووا\nShare\nشرح لر\nدیگر خبرلر\n«آنا دیلی – آذربایجان مکتبی»نه قیدیات باشلادی\nخاریج‌ده یاشایان آذربایجان‌لیلار اوچون آنا دیلی لاییحه‌سی\nآنا دیلین‌ده فعللرین شکیللری - ویدئو\nدیل و آنا دیلی\nیازی ـ پوزو یانلیش‌لاری\nعرب الیفباسیندا دیلیمیزدکی یازی گرافیکاسیندان!\nسویداشلاریمیزین دیل گلنیی- ماراغا لهجه‌سی\nبو گون آذربایجان تورکجه‌سینین رسمی دیل اعلان ائدیلدیی گوندور\nآذربایجان دیلینین یازی قایدالاری\nآنا دییلی - اسملرین قورولوشجا نوعلری\/ ویدئو\nخبر خطّی\nآمریکا تهرانی «قیجیقلاندیرماق» ایسته‌میر - ن.ی.ت\n11:10\nفرانسانین یئنی باش ناظیری پروگرامینی نه واخت اعلان ائد‌جک؟\n10:46\nپزشکیان پایتاختی تهراندان کؤچورمک ایستییر\n10:23\nبو اؤلکه ایله علاقه‌لره یئنی‌دن باخماغین واختی‌دیر - استارمر\n10:00\nرسمی کیئودن تهرانا خبردارلیق: داغیدیجی نتیجه‌لر...\n7 سئنتیابر 18:15\nتبریزده \"امام زامانین نماینده‌سی\" حبس ائدیلدی\n7 سئنتیابر 17:48\nایران‌دا آلزایمر خسته‌لیینه یولوخانلارین سایی آچیقلاندی\n7 سئنتیابر 17:25\nکرمل بونو جدی بیانات کیمی قبول ائتمیر - پئسکوو\n7 سئنتیابر 16:50\nتورکییه‌نین بو اراضی‌سینده مئشه یانغینی باشلادی\n7 سئنتیابر 16:15\nایران‌دان زنگزور دهلیزینه قارشی نوبتی بیانات\n7 سئنتیابر 15:48\n«شاهید» پارچالاری عالی رادانین یاخینلیغیندا تاپیلدی\n7 سئنتیابر 15:20\nایران‌دا طب باجیلاری اعتراض آکسیاسی کئچیردیلر\n7 سئنتیابر 14:57\nپاریس-۲۰۲۴: آذربایجان پاراآتلتی قیزیل مدال قازاندی\n7 سئنتیابر 14:34\nایران‌دا دانگ قیزدیرماسینا یولوخانلارین سایی آچیقلاندی\n7 سئنتیابر 14:10\nلامییه ولیئوا نوبتی مدالینی قازاندی\n7 سئنتیابر 13:46\nبرازیلییا ایله دوستلوغا بؤیوک اهمیت وئریریک\n7 سئنتیابر 13:23\nایران‌دا ۷ محکوم اعدام ائدیلدی\n7 سئنتیابر 13:00\nقادینلارین ایشله‌مه‌سی منطیقلی دئییل- خامنه‌اینین نماینده‌سی\n7 سئنتیابر 12:35\nتورکییه‌ده گوجلو زلزله اولدو\n7 سئنتیابر 12:10\nحسنوف و میرزیئو شرطی سرحدده...\n7 سئنتیابر 11:48\nکویت‌ده ۳ ایرانلی اعدام ائدیلدی\n7 سئنتیابر 11:25\nآمریکا ایرانین روسییایا راکت یاردیمینا مناسبت بیلدیردی\n7 سئنتیابر 11:00\nایران روسییایا بالیستیک راکتلر وئردی\n7 سئنتیابر 10:35\nدؤرد ایلده مینا قربانلاری‌نین سایی... - آناما\n7 سئنتیابر 10:10\nتأسف کی، کرملی وورا بیلمیریک - زلنسکی\n7 سئنتیابر 09:48\nزنگزور دهلیزی: روسییا-ایران علاقه‌لری پوزولاجاق‌می؟\n7 سئنتیابر 09:25\nاسرائیل آچیقلادی: لیوانا هجوما حاضیرلاشیریق\n7 سئنتیابر 00:30\nآمریکا و عراق راضیلاشدی: قوشونلار چیخاریلیر\n6 سئنتیابر 23:21\nشوشادا ۳۲ ایل سونرا یئنی‌دن توی اولدو: بئی قاضی‌دیر - ویدئو\n6 سئنتیابر 23:00\nمارگاریتیس شیناس ایروانا گلیر\n6 سئنتیابر 22:39\nایستفاده قایدالاری مؤلیف حقوقلاری قوُرونور. معلوماتدان ایستیفاده ائتدیکده ایستیناد مطلق دیر. معلومات اینترنئت صحیفه لرینده ایستیفاده ائدیلدیکده موافیق کئچیدین قویولماسی مطلق دیر.","num_words":1390,"character_repetition_ratio":0.088,"word_repetition_ratio":0.007,"special_characters_ratio":0.245,"stopwords_ratio":0.004,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":183604.6,"cluster_detection":-1}
+{"text":"(مقاله)دانیشیقایشلدنایشلدن دانیشیغیویکی‌پدیاویکی‌پدیا دانیشیغیفایلفایل دانیشیغیمدیاویکیمدیاویکی دانیشیغیشابلونشابلون دانیشیغیکؤمککؤمک دانیشیغیبؤلمهبؤلمه دانیشیغیپوْرتالپوْرتال دانیشیغیTimedTextTimedText talkماژولماژول دانیشیغی","num_words":79,"character_repetition_ratio":0.023,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.066,"stopwords_ratio":0.038,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.996,"perplexity_score":13396.3,"cluster_detection":-1}
+{"text":"(مقاله)دانیشیقایشلدنایشلدن دانیشیغیویکی‌پدیاویکی‌پدیا دانیشیغیفایلفایل دا��یشیغیمدیاویکیمدیاویکی دانیشیغیشابلونشابلون دانیشیغیکؤمککؤمک دانیشیغیبؤلمهبؤلمه دانیشیغیپوْرتالپوْرتال دانیشیغیTimedTextTimedText talkماژولماژول دانیشیغی","num_words":79,"character_repetition_ratio":0.023,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.066,"stopwords_ratio":0.038,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.996,"perplexity_score":13396.3,"cluster_detection":-1}
+{"text":"اینگیلیسجه ویکی‌پدیاسی‌نین ایشلدنلری طرفیندن یارانمیش«Kentucky»، مقاله‌سیندن گؤتورولوبدور. (۲۲ آقوست ۲۰۱۷ تاریخینده یوْخلانیلیبدیر).","num_words":17,"character_repetition_ratio":0.0,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.159,"stopwords_ratio":0.0,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":440529.1,"cluster_detection":-1}
+{"text":"اسکی متنلری چاغداش قوراملارلا اوزلاشدیرمانین هم ائستئتیک هم ده ائپیستئمولوژیک یؤنو وار. فورم، دیل، ایچریک، موسیقی، دونیا گؤروشو و اینانج سیستمی کیمی قونولار، هر ایکی ساحه ده اله آلینیب آراشدیریلا بیلر. یازیلما تاریخیندن یوز ایللر کئچمیش هر تورلو یازی ایستر ایسته‌مز کئچمیشی بو گونه داشییر، بو گونکو اوخوجو ایسه کئچمیشی آلقیلاماقلا یاناشی متنه چاغداش دیرلر سیستمی ایله یاناشیر و موقاییسه‌ ائدیر. اما بیر متن، آراشدیرماق مقصدی ایله اوخوناندا بو طبیعی سورج داها دا دقیق بویودلار آلیر و گؤزدن یایینان، ائله‌جه ده گونون غالیب کولتورو و زامان توزو ایله اوستو اؤرتولن بعضی آلت کولتورلر پارلاماغا باشلاییر. اینسان یئنی تکنولوژی و چاغداش دوشونجه واسیطه‌سی ایله گله‌جه‌یه افقی و یاتای بیر اییلیمده‌دیرسه، اسکی متنلرین باساماغییلا کئچمیشین درینلیینه ائنیر. یعنی گلیشمه‌ و ترقی‌نین بیر دیاگرامی(نمودار) اولسایدی، یقین اونون اوزونلوق و بویونو یئنی تکنولوژی، کشف و گونلوک ائییتیم، ائنی و قالینلیغینی ایسه اسکی متنلردن آلینمیش بیلیم و تجروبه‌لر تشکیل ائدردی.\nبو گیریشله، آذربایجان و تورک دونیاسینین معنوی ثروتلریندن بیری حسابلانان ده‌ده‌ قورقود کیتابیندا، مدرن دونیادا واراولوشچولوق(اگزیستانسیالیسم) کیمی تانینان فلسفی بیر آخیمین ایزینی آختارماغا چالیشاجاغیق. اوخوجولارین ده ده قوروقود کیتابی و اگزیستانسیالیسم مکتبی ایله تانیشلیغینی فرض آلاراق اونلارین قونوموزلا ایلگیلی جهتلری و اساس اؤزللیکلرینه توخوناراق بیر باشا قونویا کئچیریک.\nاگزیستانسیالیسم\nاگزیستانسیالیسم یا دا واراولوشچولوق اینسانین ووجودو و واراولوشونا اؤنجه‌لیک وئرن و اینسانین اؤزگورلویو و سوروملولوغونو تمل آلان فلسفه، ادبیات و صنعت آخیمی دیر. تمل دوشونجه‌سی ۱۹-جو یوز ایللییین اورتالاریندا قویولسا دا ۲۰-ینجی یوز ایللیکده آرتیق دونیا سویه‌سینده تانینمیش بیر آخیم کیمی فلسفه آلانینا کئچمیشدیر. وار اولوشچولوق مکتبی ایکی چئشیدی ایله تانینماقدادیر:\n۱- دانیمارکالی فلسفه‌چی سورن کیئرکئگارد تمثیل ائتدییی، خریستیان-اینانجلی- اگزیستانسیالیسم(باخمایاراق کی کیئرکئگارد بو آد و عنوانی قوللانمامیشدیر)\n۲- فرانسالی فلسفه‌چی ژان پول سارترین تمثیل ائتدیی، الحادی و آتئییست اگزیستانسیالیسم\nبو ایکی دسته‌نین تمل اورتاقلیقلاری: « وار اولولوش(وجود) اؤزدن(بوردا ماهیت) اؤنجه گلیر »*۱ سلوقانی‌دیر.\n«ووجودون ماهییتدن اؤنجه‌لییی» نه دئمک‌دیر؟\nسارترین «اگریستانسیالیسم و بشر اصالتی» اثرینده بئله بیر آچیقلاماسی وار: بشر(اینسان) اؤنجه وار اولور، اؤز وارلیغینین فرقینه واریر، دونیادا باش قالدیریر، سونرا ایسه اؤزونو تانیتدیریر؛ یعنی اؤزوندن بیر تانیم(تعریف) اورتایا قویور.\nدئملی واراولوشچولوق اینسان مرکزلی بیر دوشونجه‌ اولاراق اؤز فلسفه‌سینی اینسانین وارلیغی اوزرینده قورور و اینسانین کاراکتئر و گله‌جه‌یینی، اؤنجه‌‌دن اولان ماهیت و جوهر کیمی آنلاییشلارا باغلاماغا قارشی‌دیر. سارتر دئیر کی اینسانین ماهیتی تدریجی شکیلده، سئچیملری و آلدیغی قرارلار آراجیلیغی ایلا اولوشور، چونکو اینسان اؤنجه‌دن چیزیلمیش بیر پلان دئییل و اینسان طبیعتی دئیه بیر شئی یوخدور. اینسان تکجه ذهنیمیزده یاراتدیغیمیز نسنه دئییل بلکه اؤزوموزدن طلب ائتدییمیز و اؤزوموزدن یاراتدیغیمیز بیر وارلیق‌دیر.\nواراولوشچولوقدا اینسان سئچیملری و داورانیش طرزی ایله اؤزونو یارادیر و اؤزوندن بیر تعریف و تانیم ایره‌لی سورور. سارترین اؤیرتیلری اساسدا اینسان آزادلیغا محکومدور و بو آزادلیق سئچیم ائتمک باجاریغی دئمک‌دیر. بیر کیمسه گؤستردیی قهرمانلیقلا بشریته او قهرمانلیق نوعونو تانیتدیریب اؤنریر و ترسینه اولاراق قورخونو و آلچاق ایشلری سئچدیینده ایسه قورخو و پیس ایشلرین ائتیکاسینی یارادیب و هامینی او داورانیشا دعوت ائدیر. اما بو قهرمانلیق و یا آلچاق ایشلر اینسانلارلا دونیایا گلمیر. اینسان اؤنجه وار اولور سونرا بو خاصییتلره یییه‌لنیر. ووجودون ماهیتدن اؤنجه‌لییی تکجه اینسانلارا اؤزل‌دیر؛ اشیالار و باشقا مووجودلار باره ده کئچرلی دئییل. یازدیغیمیز قلمی نظره آلساق بو قلم وارلیق قازانمامیشدان اؤنجه بیر صنعتچینین ذهنینده، اؤنجه ماهیتی، نئجه‌لیی و نه ایشه یارادیغی بلیرلنیر، سونرا ماتریاللاری بیرلشدیریب معین ایش اوچون اوره‌دیلیر. اما اینسانا گلینجه اؤنجه‌دن کیم اولدوغو، نئجه ماهیته مالیک اولدوغو وگله‌جکده نه ایشلر گؤردویو باره ده بیر فیکیر اورتادا یوخدور. یعنی اینسان دوغولوب وار اولدوقدان سونرا، دوشونوب داشیندیقجا ائیلملری ایله(عمل) او ماهییتی قازانیر.\nده ده قورقود\nهر بیر خالقین یاشام طرزی، مئنتالیتئت و عنعنه‌لرینی اولوشدوران یازیلی و یا شفاهی ادبیات اؤرنکلری اولدوغو کیمی آذربایجان و تورک خالقینین دا اؤزونه مخصوص ادبی آبیده‌لری وار. بو ادبی آبیده‌لردن بیری دونیاجا تانینمیش ده ده قورقود کیتابی دیر. ایندیه قدر اوچ نسخه‌سی تاپیلیب تانیتدیریلمیش ده ده قورقود کیتابی منبعلره اساسن ایلک اولاراق اون بیرینجی یوز ایللیکده یازییا آلیندیغینا باخمایاراق، متنده گئدن گله‌نک و آیینلری نظره آلدیقدا عصیرلر اؤنجه‌یه عایید اولدوغو فیکری ده اورتادادیر و یازی شکیلی آلدیغی چاغلارا قدر شفاهی اولاراق اوزانلارین داستانلاری ائله‌جه‌ده خالق دیلینده یاشامیش‌دیر. آذربایجان خالقینین معنوی دیرلرینی یانسیدان ده ده قورقود کیتابی زامان زامان اطرافلی شکیلده آراشدیرما قونوسو اولموشدور. آراشدیرمالار چوخونلوقلا فیلولوژی، میفولوژی و تاریخی باخیمدان آپاریلسا دا اثرین ائستئتیک و فلسفی جهتدن آراشدیرما و تدقیق قابلیتینی ده وورغولایا بیلریک. اثرده گئدن حیات طرزی، دونیا گؤروشو و الوانلیغییلا سئچیلن عادت عنعنه‌لر آنتروپولوژی باخیشلا یاناشیلدیغیندا زامان بویو شکیل دییشدیینه باخمایاراق هله ده خالق ایچینده یاشدادیغینین شاهیدی اولوروق. او گله‌نکلردن بیری اوغوز ائلینده آد وئرمه مراسیمی‌دیر. بیر نئچه بوی‌دا(داستان) تکرارلانان آد قویما مراسیمی بلکه‌ده دونیادا اؤرنه‌یی اولمایان گله‌نکلردن بیری‌دیر.\nده ده قورقود کیتابیندا آد وئرمه و آذربایجان خالقی ایچینده آد گونو\nبیلیندیی کیمی آذربایجان خالقینین مدنیتینده، باشقا میللتلرین ترسینه اولاراق اوشاغین دوغوم گونو دئییل، اوشاغین آد گونو شنلیک و تؤرن شکیلینده قئید اولونور. البته آد گونو عنوانی ایلا تانینان تؤرن، مدرنیته و گون طلبلرینه گؤره دونیا ایلا اینتئقراسیا اولاراق، شخصین دوغوم گونونده قئید اولونور، بو ایسه ده ده قورقود کیتابیندا گئدن و اوغوز آد وئرمه مراسیمینین یوخاریدا دا وورغولاندیغی کیمی دییشمیش شکیلی‌دیر.\nآد وئرمه\/قازانما\nده ده قورقود کیتابیندا اوشاق آنادان اولدغو زامان بیر سوره‌لیک آدسیز یاشاییر و اونا دونیایا گلن همن، آد قویولمور. یعنی اوشاق اؤزوندن بیر هونر، قهرمانلیق و فرقلی بیر اؤزللیک گؤستررک ایسته‌دییی و داوررانیشلارینا اویغون آدی قازانمالی‌دیر، سونرا ایسه ائلین بیلگین شخصی(ده ده قورقود) گلیب او اوشاغا بروزا وئردییی اؤزللیکلرینه گؤره آد وئرمه‌لیدیر. اصلینده بو گله‌نه‌یی آد وئرمه دئییل داها چوخ آد قازانماق کیمی دیرلندیرمک دوزگون اولار. چونکو اصلینده آد وئریلمیر آد قازانیلیر.\nبوی‌لاردا آنلاتیلدیغی کیمی بعضا بو آد قازانماق سوره‌سی شخصین گنج یاشلارینا قدر سوره بیلر. هر بیر حادیثه و تصادفی داورانیشلار آد وئرمک اوچون اساسلی ندن دئییل و گؤرولن ایش، آدسیز اینسانین کاراکتئریندن گلن و مقصدلی شکیلده دوشونولموش بیر چابا و داورانیش اولمالی‌دیر. کیتاب ده ده قورقود حماسی بیر اثر اولدوغونا گؤره بوی‌لارداکی اینسانلارین چاباسی دؤیوش، ایگیدلیک و قهرمانلیق یؤنونده گؤستریلیر. قازانیلان آدلار ایسه چوخونلوقلا بو فوندا حیاتا کئچیر. ائله‌جه ده قادینلارا وئریلن آدلار باره‌ده بیلگی‌لر یوخدور. نظره گلیر کی بو گله‌نه‌یی، راییج اولدوغو چاغلاردا، بوتون توپلوما عمومیت وئرسک، فرقلی آنلاییشلار داشییان آدلارین دا کؤکو و یارانما ندنینی تخمین ائتمک اولار. اما هله‌لیک بو مراسیمله ایلگیلی الده اولان اؤرنک، ده ده قورقود داستانلاریندا گئدن آدلار اولدوغونا گؤره بیر نئچه اؤرنه‌یینه توخونوروق:\nبئیره‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ک: اون بئش یاشینا قدر عاییله طرفیندن کئچیجی بیر آد آلسا دا، بئیره‌ک آدینی، اوغوز تاجیرلرینی گورجو یاغیلاردان قورتاریب و اؤزونه مخصوص بیر قهرمانلیق گؤسترندن سونرا آلیر. “بالاجا قورد” آنلامینا گلن بئیره‌ک سؤزو، “بؤرو‌یک”(börüyak) سؤزونون دییشمیش فورماسیدیر. بیلیندیی کیمی توروک میفولو‌ژیسینده قوردون اؤزونه مخصوص یئری وار . قورد قورخمازلیق، قورویوجولوق، قورتاریجیلیق و رهبرلیک سیمگه‌سیدیر.\nبوغاج: سالدیرقان و وحشی بوغانی یئندییندن سونرا بوغاج آدینی قازانیر\nقازان خان: داستانلارین بیر چوخوندا آدی گئدن قازان خانین آدینین نئجه وئریلمه‌سی باره ده، کتاب ده ده قورقودون اوچونجو نوسخه‌سینده(تورکمن صحرا نسخه‌سی) ماراقلی بیلگی‌لر گئدیر. بو نسخه‌ده نئچه آشامالی بیر یاریشدا، قازان خانین هونری باره‌ده سؤیله‌نن روایتین آراسیندا قازانین آد قازانماسی ایلا نتیجه‌له‌نن “قارا قازانی” قالدیرماسی اولایی آنلاتیلمیشدیر. داستان سویلاما شکیلینده قازان خانین اؤز دیلی ایله بئله روایت اولور:\n*۲ آلا دمیر کافیر خاندان گلن آلتی دئییل آلتمیش باتمان قازان ایدی\nایچ اوغوزون، دیش اوغوون آغالاری،(اونو) بوش ایکین گؤتوره بیلمزدی\nایچینه لعل چاخیر دولدوردوم، یاخشیجا دالیمین(اوموزومون) اوستونه قالدیردیم\nقارا قازانی بوشالدیبان یئره قویدوم\nآدیم “دلی دؤنمز” ایکین، آد قازانان “قازان” ایدیم\nمتنده باشقا دؤولتدن گلن و قوللانماسی باجاریق ایسته‌ین، چوخ دیرلی اوچ عونصورله ایلگیلی اولاراق گؤستریلن هونر، سیرا ایله آنلاتیلمیشدیر. هونر گؤستریلرینین هر بیریسی اؤدول قازانماقلا نتیجه‌لنمیشدیر. هونرین عونصورونون قازان(یئمک ظرفی) اولدوغو بؤلومده ایسه اؤدول، آد قازانماق اولموشدور. بوردا ده ده قورقوددا راییج اولان آد قازانما گله‌نه‌یینین یئنی جهتلری ایله ده تانیش اولوروق: ۱-کئچمیشده آلدیغین بیر آدین اولسا دا یئنی داورانیش و گؤستردیین هونرلر واسیطه‌سییله یئنی ماهیتلی بیر آد دا قازانیب آدینی دییشه بیلرسن.( داستاندان بللی اولدوغو کیمی قازان خانین اؤنجه‌لر دلی دؤنمز دئیه آدی اولاراق یئنی‌دن قازان آدینی قازانیر) ۲- آد قازانماغین شرطی تکجه قان تؤکوب قهرمانلیق گؤسترمک دئییل، ایسته‌نیلن هر بیر باجاریق ساحه‌سینده آد قازانماق مومکوندور.\nدئییللمه‌سی یئرینه دوشر کی قازان آدینین او دؤورده اهمیتی اونون رمزی معنا داشیماسییندادیر. قازانین آد قازانماسی ماجراسیندا، ایچینده‌ شاراب و ایچکی دولو بیر قازانی چیینینه آلیب و اونو بوشالتماسی، یعنی اوراداکی اینسانلارا ایکرام ائتمه‌سی، بیر اونور و شرف اولاراق سیمگه‌له‌نیر. قازان خانین همن ماجراسی شجره تراکمه کیتابیندا(ابوالقازی بهادر خان۱۰۷۱-هجری قمری) قهرمانین بؤیوک قارا قازان دولوسو قیرخ بیر آتین اتینی چیینینده داشینیب اینسانلاری دویورماسی کیمی روایت اولور. البته روایتده قازان سؤزو ایله یان یانا گلرک “قازانان” فعلینه ده تاکید اولماسی، ایهام صنعتی اولاراق، بو آدین هم ده قهرمانین آردی آردینا الده ائتدیی اوغورلارلا ایلگیلی اولدوغونو گؤستریر. دئمک هر دوورون اؤز دیرلری اینسانلارین قازانماق ایسته‌دیی ماهییت و اؤزونون نئجه تقدیم ائتمه‌سینده تاثیری وار. اصلینده آد قازانما گله‌نه‌یی تورک اینسانینین آنادان دوغولاندان سونرا بیر سوره آدسیز یاشاییب و سونرا اؤزونو تانیدیقجا اؤزوندن بروزا وئردییی داورانیشلاری سرگیله‌مکله، آدینین نئجه اولدوغونا قرار وئرمک و اؤزونو تانیتدیرماق کیمی واراولوشسال چاباسی‌دیر.\nسونوج\nبییلیندیی کیمی ده ده قورقود کیتابی مختلف دؤور‌لرین کولتور و مدنیتینی اؤزونده باریندیریر و سانکی یازیلیب بیتمیش بیر کیتاب دئییل‌دیر. کیتابدا هم اسلامدان اؤنجه شاراب ایچمه کیمی ائیلملر هم ده اسلام مدنیتینین عونصورلری یانسییر. هم توتمچیلیک و شامانیزم، هم ده اسلام اسلوبوندا دعا ائتمک وار، بو اؤزللیک اثرین کئچدییی چئشیدلی چاغلارین کیتابدا قویدوغو ائتکی‌نی و هر دؤورون کیتابدا قاتقیسینی گؤستریر. سانکی قار یاغمیش بیر ساحه‌ده بیر قار توپاسینی یووارلاتدیقجا، کئچدییی یئرلرین قارینی اؤزونده توپلاییب گئتدیکجه بؤیویور. اونا گؤره بعضن چلیشکیلی دوشونجه‌لری اؤزونده عکس ائتدیریب گونوموزه چاتان بو اثر، ماراقلی الوانلیقلارییلا مختلف ساحه‌لرده آراشدیرمالار قونوسو اولور و دوشونجه خزینه‌میزین یئنی چالارلارییلا تانیش او��وروق. بو یازینین قونوسو ایسه ده ده قورقود کیتابیندا آد وئرمه\/ قازانما گله‌نه‌یی ایله چاغیمیزین ان تانینمیش فلسفی آخیملاریندان اولان اگزیستانسیالیسم مکتبینین تمل دوشونجه‌سی‌نین چاغیریشماسی‌دیر. دئمک اولار اگزیستانسیالیسم ائورنسل بیر آخیم اولدوغونا گؤره، باشقا اثرلرده اونون ایزینی آختارماق و وار اولوشچو دوشونجه‌لرین اسکی متنلرده آراشدیریلماسی همیشه دیققت مرکزینده اولموشدور.\nدوغال اولاراق بیر متنین واراولوشچو و یا هر هانسی بیر دوشونجه‌یه یؤنه‌لیک آچی‌دان اینجه‌لنمه‌سی اوچون اورتالاریندا اؤزدشله‌شن بیر آنلاییش و اؤزللییین اولماسی شرط‌دیر. بئله‌لیکله یوخاریدا دا آچیقلانان هر ایکی متن و دوشونجه سیستمینه باخاراق ده‌ده‌ قوروقود کیتابیندا واراولوشچولوقلا اؤزدشله‌شن آنلاییشی بو شکیلده اؤزتله‌ییب سونلاندیرا بیلریک:\n-اگزیستانسیالیسم(واراولوشچولوق): واراولوش اؤزدن اؤنجه گلیر. یعنی «اینسان اؤنجه وار اولور، اؤز وارلیغینین فرقینه واریر، دونیادا باش قالدیریر، سونرا ایسه اؤزونو تانیتدیریر؛ یعنی اؤزوندن بیر تانیم اورتایا قویور.»\n-ده ده قورقود کیتابی و تورک کولتورونه اؤزل، آد وئرمه\/قازانما سیستمی. بو تؤرن سانکی اگزیستانسیالیسمین اساس موتیوی اولان واراولوش اؤزدن اؤنجه گلیر ایلکه‌سینین حیاتا کئچمیش تجسسومو و گله‌نک حالی آلمیش شکیلی‌دیر. اینسان دوغولور(وار اولوش)، آدسیز یاشاییر(اؤنجه‌دن ماهیت، کیملییین اولماماسی)، قهرمانلیق و هونر گؤستریر(وارلیغینین فرقینه وارماق،باش قالدیری)، آد قازانیر(اؤزونو تانیتدیرماق، ماهیت و کیملیک قازانماق).\nبو باغلامدا ده ده قورقود کیتابیندا تانیش اولدوغوموز بو گله‌نه‌یی اگزیستانسیالیسمین وورغولادیغی آتیلمیشلیق، بیرئیلشمک، سئچیم و آزادلیق کیمی آنلاییشلاری ایلا دا اوزلاشدیرماق اولار. اینسانین دوغولاندان سونرا آدسیز یاشاماسی بیر چئشید حیاتا آتیلمیشلیق، آد قازانماسی ایسه سئچیم و آزادلیق آنلاییشلاری ایلا اوست اوسته دوشور.\nده ده قورقود داستانلاریندا آتا آنانین اوشاغا آد وئرمه‌مه‌سی، سانکی اوشاغین گله‌جه‌یی و کیملیی و نئجه بیر اینسان اولدوغو باره‌ده بیر فیکیرلرینین اولماماسینا ایشاره‌دیر. میثال اوچون بیر والدین اوشاغینا آصلان آدی قویورسا دئمک اونون آصلان کیمی گوجلو و قورخماز بیر کاراکتئرینین اولماسینا اومودلودور. اما آد قویمادیقدا بئله چیخیر کی بو الدن، ایاقدان، گؤوده‌دن و باشدان اولوشموش بیر مؤوجودون گله‌جه‌یی و نئجه اینسان اولدوغو آتا آنایا معلوم دئییل و اونون آدی، نئجه اینسان اولدوغو و کیملییینی گله‌جکده اؤزونون سئچیمینه بوراخیرلار. او بؤیودوکجه تدریجا اؤزونو یاراداجاق و کیم اولدوغونو هامی‌یا تانیتدیراجاق. او اؤزونو اؤزو یاراداجاقسا، آدینی اؤزو قازاناجاقسا، والدینین اونا آد قویماسی عبث بیر ایش دئییل‌می؟ بو ده ده قورقود متنیندن چیخان بیر منطیقدیر و وار اولوشچولوق مکتبی ایله اؤرتوشمکده‌دیر.\nایضاحلار:\n*۱« وار اولولوش(وجود) اؤزدن(بوردا ماهیت) اؤنجه گلیر »: فارسجادا «وجود مقدم بر ماهیت است» کیمی ترجومه اولموشدور.\n*۲ یوخاریداکی آلینتی چاغداش آذربایجان تورکجه‌سینه اویغونلاشدیریلمیشدی. متنین اورجینالی بودور:\nآلتی دَکول آلتمیش باتمان غازانیدی\nایچ اوغوزونک دیش اوغوزونک آقالری بوش ییریندَنک کوتوره بیلمَزدی\nایچینه لعلی چاقیر دولدوردوم آق دالیمونک اوستینه خوب کوتوردوم\nقارا غازانی بوشادوبنی ییره قویدوم\nآدوم دَلو دونمَز ایکَن آد غازاننک غازانیدوم\nقایناق:\n-ده ده قورقود کیتابی و ده ده قورقود کیتابیندا سؤزلر و آدلار. دئرئسدن نوسخه‌سی اوزرینده- حسین م گونئیلی ۱۳۸۷\n– کتابِ دده قوْرقود و نسخه گنبد- تبریز(تورکمن صحرا) -اسماعیل جفرلی-سومرنشر ۱۴۰۰\n-اگزیستانسیالیسم و اصالت بشر- ژان پل سارتر. ترجمه مصطفی رحیمی-نشر نیلوفر\n-ده ده قورقود. اولوسلار آراسی تورک دیلی و ادبیاتی آراشدیرمالاری درگیسی. ۹جو سای.سالور قازانین آد قازانماسی اوزرینه-آصلی هان هازنه‌دار اوغلو ۲۰۲۰","num_words":3026,"character_repetition_ratio":0.051,"word_repetition_ratio":0.014,"special_characters_ratio":0.199,"stopwords_ratio":0.002,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":215151.9,"cluster_detection":-1}
+{"text":"ویکی‌پدیانین دییشمک پروسه‌سینی سیناقدان کئچیرماق اوچون مکان اولان بو قارالاما دفترینین صفحه‌سینه خوش گلمیسینیز.\nبو قارالاما دفترینی دییشدیرمک اوچون یا قایناغی دَییشدیریب (یوخاریدا «قایناغی دَییشدیر») و یا ویژووال‌ائدیتوردا (یوخاریدا «دَییشدیر») -دن ایستیفاده ائده بیلرسینیز. سونرا دییشیکلرینیزی ائدین و بیتیردیکدن سونرا «دَییشیک‌لیکلری یای» دویمه‌سینی باسین. دَییشدیرمه‌لری ذخیره ائتمکدن قاباق سیناق گورمک اوچون «سیناق گؤستریش» و یا دییشدیرینیزی گورمک اوچون «دَییشیکلیکلری گؤستر» اوستونده کلیکلیه بیلرسینیز.\nقایناغی دَییشدیر یا دَییشدیر\nایستنیلن ایستیفاده‌چی بۇ صحیفه‌نی دییشدیره بیلر و اوْ، آوتوماتیک اوْلاراق مۆنتظم اوْلاراق سیلینیر (یازدیغینیز هر شئی سونسوزا قدر قالمایاجاق). قارالامانی صیفیرلاماق اۆچون بورا کلیکلیین.\nIf you are logged in, you can access your personal sandbox (\"صفحهٔ تمرین\" link at the very top of the page, next to your username).\nPlease DO NOT place promotional, copyrighted, offensive, or libelous content in sandboxes.\nFor more information on what is a sandbox, see Help:My sandbox. For information and resources on the basics needed to comprehend, comment on, and edit Wikipedia, see Contributing to Wikipedia or our tutorial. If you have questions, you can find help at the Teahouse. You can also use Test Wikipedia.\nقارالاما دفتریندن فایدالانین!\nدَییشدیر\nسلاملار، ویکی‌پدیادا چالیشمالارینیز اۆچون تشکور ائدیریک. دییشدیرمه ایمکانلارینی ایمتحانلاماق یوخسا تست مقاله و یازی یازماق اۆچون قارالاما دفتریندن فایدالانا بیلرسینیز. مقاله‌نیز هله‌لیک حاضیر دئییلسه، اونو پیش‌نویس فضاسیندا یارادیب، تکمیللشدیرمکدن سونرا مقاله آد فضاسینا داشییا بیلرسینیز.\nداها آرتیق ایطلاعات اۆچون صفحه دییشدیرمه کؤمگی، سورعتلی اؤیرنمه و ویکی‌پدیا اؤزاؤیرنمه صفحه‌لرینی اوخویون.","num_words":400,"character_repetition_ratio":0.062,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.186,"stopwords_ratio":0.003,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.993,"perplexity_score":153801.3,"cluster_detection":-1}
+{"text":"(مقاله)دانیشیقایشلدنایشلدن دانیشیغیویکی‌پدیاویکی‌پدیا دانیشیغیفایلفایل دانیشیغیمدیاویکیمدیاویکی دانیشیغیشابلونشابلون دانیشیغیکؤمککؤمک دانیشیغیبؤلمهبؤلمه دانیشیغیپوْرتالپوْرتال دانیشیغیTimedTextTimedText talkماژولماژول دانیشیغی","num_words":79,"character_repetition_ratio":0.023,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.066,"stopwords_ratio":0.038,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.996,"perplexity_score":13396.3,"cluster_detection":-1}
+{"text":"باکی (لاتین تورکجه: Bakı – اینگیلیسجه: Baku) — آذربایجان جومهوریتنین باشکندی، قافقاز بؤلگه‌سینده ان بؤیوک تیجارت، مدنیت و علم مرک��ی، خزر دنیزینده ان بؤیوک لیمان.\nباکی\nBakı\nClockwise: Details of the façade of the Ismailiyya building, Philharmony Fountain in front of the Magomayev Philharmonic Hall, a vessel on the Bay of Baku with the skyline of the city, and the Maiden Tower – clickable image\nنیشان\nلقب(لر):\nCity of Winds\nباکی\nباکی‌نین یئری آذربایجاندا\nShow map of Azerbaijan\nباکی\nباکی (Asia)\nShow map of Asia\nموختصاتلار: 40°23′43″N 49°52′56″E \/ 40.39528°N 49.88222°E \/ 40.39528; 49.88222\nاؤلکه\nآذربایجان جومهوریتی\nاراضی\n[۱]\n• شهر\n۲۸۵ km2 (۱۱۰ sq mi)\nاوجالیق\n−۲۸ m (−۹۲ ft)\nجمعیت\n(۲۰۲۰)[۳]\n• شهر\n۲٬۲۹۳٬۷۰۰\n• سیخلیق\n۹۹۶٫۳۸\/km2 (۲٬۵۸۰٫۶\/sq mi)\n• شهر\n۳٬۱۲۵٬۰۰۰[۲]\n• متروپولیتن\n۵٬۱۰۵٬۲۰۰\n[شؤبهه‌لی – دانیشیق]\nدمونیم\nباکی‌لی[۴] لاتین تورکجه: Bakılı\nساعات قورشاغی\nیوتی‌سی ۴+ (AZT)\nپوْست کودو\nAZ1000\nتیلفون کودلاری\n(+994) 12\nماشین کودو\n10–90 AZ\nوئب سایت\nwww.baku-ih.gov.az\nدونیا میراثی\nرسمی آدی\nWalled City of Baku with the Shirvanshah's Palace and Maiden Tower\nنوْوعو\nمدنیت\nعیار\niv\nتصدیقلندی\n۲۰۰۰ (۲۴اینجی جلسه)\nایسناد نومره‌سی\n958\nتئحلؤکه‌لی وضعیت\n۲۰۰۳–۲۰۰۹\nدؤولت\nآذربایجان\nمنطقه\nاوروپا و آسیا\nشهرین ساحه‌سی – ۲ ۱۳۰ km²[۵]-دیر. باکی آبشرون یاریم‌آداسی‌نین گونئی ساحلین‌ده یئرلشیر. شهر اؤز گدیملیینه، اراضی‌سینین بؤیوکلویونه و اهالی‌سینین سایینا گؤره شرقین ان ایری شهرلرین‌دن بیریدیر.\n۱۹۱۸-جی ایلدن جومهوریت تابعلی شهردیر. شهر ۱۱ اینضیباطی رایونا و ۴۸ کند، قصبه‌یه بؤلونوب. شیروانشاهلار سارای کومپلئکسی، ایچری شهر و قیز قالاسی ۲۰۰۰-جی ایلده یونسکو-نون عوموم‌دونیا ارثی سیاهی‌سینا داخیل ائدیلمیشدیرلر.\nباکی آذربایجانین علمی، مدنی و صنایع مرکزی‌دیر. آذربایجانین بیر چوْخ ایری شیرکت‌لرینین باکی‌دا باش دفترلری وار. اونلارین آراسین‌دا آردنش ده وار، بۇ شیرکت دونیانین ۱۰۰ ان ایری شیرکت‌لرین‌دن بیری‌دیر.[۶] باکی-تیفلیس-جئیهان نفت کمرینین باشلانغیج نقطه‌سی باکی‌دا یئرلشیر.\nایچینده‌کیلر\n۱ اؤتک (تاریخ)\n۲ نفت داشلاری\n۳ ایچری‌شهر\n۴ باکی‌دا یئرالتی تیکینتی‌لر\n۵ باکی خانلارینین ائولری\n۶ جوغرافیاسی و ایقلیمی\n۷ شهر رایون‌لاری\n۸ فایدالی قازینتی‌لار\n۹ اهالی‌سی\n۹.۱ تانینمیش باکی‌لی‌لار\n۱۰ ایقتیصادیاتی\n۱۰.۱ صنایع\n۱۰.۲ مالیه ساحه‌سی\n۱۰.۳ حربی صنایع کومپلئکسی\n۱۱ نقلیات\n۱۱.۱ بئینلخالق نقلیات\n۱۱.۱.۱ هاوا نقلیاتی\n۱۱.۱.۲ دنیز نقلیاتی\n۱۱.۱.۳ بورو خطی\n۱۱.۲ داخیلی نقلیات\n۱۱.۲.۱ متروپولیتئن\n۱۱.۲.۲ دمیر یولو نقلیاتی\n۱۱.۲.۳ فونیکولیور\n۱۲ ایدمان\n۱۳ مدنیت\n۱۳.۱ آبشئرون میلی پارکی\n۱۳.۲ مئهمانخانالار\n۱۳.۳ موزئی‌لر\n۱۳.۴ سرگی‌لر\n۱۳.۵ تئاترلار\n۱۳.۶ کوْنسرت زال‌لاری\n۱۳.۷ اوپرا ایستودییاسی\n۱۳.۸ کاپئللهاوس\n۱۳.۹ سارای\n۱۳.۱۰ کوْنسرت زالی\n۱۳.۱۱ مدنیت مرکزی\n۱۳.۱۲ ایدمان و کوْنسرت کومپلئکسی\n۱۳.۱۳ باکی مطبخی\n۱۴ تحصیل\n۱۵ قارداش شهرلر\n۱۶ گؤرونتولر\n۱۷ دؤولت بایراغی میدانی\n۱۸ باکی تئلئقوله‌سی\n۱۹ خاریجی کئچیدلر\n۲۰ آیریجا باخ\n۲۱ قایناقلار\nاؤتک (تاریخ)\nدَییشدیر\nآبشرون یاریم‌آداسی توپراقلاریندا تاپیلمیش آرخئولوژی ماتئریال‌لار بورانین اسکی یاشاییش مسکنی اوْلدوغونو ثبوت ائدیر. پیراللاهی، زیغ گؤلو اطرافی، شوولان، مردکان، بینقدی، امیرجان و س. یئرلرده ائ.ا. III-I مین‌ایللیکلره عایید آرخئولوژی عابده‌لر تاپیلمیش‌دیر.\nباکینین سالیندیغی تاریخ دقیق معلوم دئییل‌دیر. بعضی تدقیقات‌چیلار باکینی قایتارا (قانقارا)، آ��بانا، باروکا و س. ایله عئینی‌لشدیریرلر. باکی‌دا تاپیلمیش V-VII عصرلره عایید ساسانی دفینه‌سی او دؤنمده بورانین یاشاییش بؤلگه‌سی اوْلدوغون‌دان خبر وئریر. V-VI عصر قایناقلاریندا باکی «باغاوان» و «آتش-ی باقوان»، عرب قایناقلاریندا (۱۰. یوز ایل) «باکویه»، «باکوه»، «باکو»، روس قایناقلاریندا (۱۵. یوز ایل) «باکا»، صفوی‌لر دؤورو فارس دیللی قایناقلاریندا «بادی کوبه» آدلاندیریلیر.\nتاریخاً باکی شرقین ایری شهرلرین‌دن اوْلوب. شهر ایقتیصادیندا نفت و دوز ایستحصالی اساس یئر توتوب. عرب سییاحی ابو دولفین (۱۰. یوز ایل) معلوماتینا گؤره، باکی‌داکی ایکی نفت یاتاغین‌دان ایلده تقریباً ۷۲۰ مین دیرهم گلیر الده ائدیلیرمیش. فئودال موناسیبت‌لرین، آل وئرین و صنعت‌کارلیغین اینکیشافی شهرین چیچکلنمه‌سینه شرایط یارادیب. اۇلوسلارآراسی آلیش - وئریشین یول‌آیریجین‌دا یئرلَشن باکی دوغو و باتی اؤلکه‌لری آراسین‌داکی تیجارت علاقه‌لرین‌ده اؤنملی رول اویناییب. باکییا خزر، سلاویان، بیزانس ایمپیراتورلوغو، چین، عراق، سوریا، گئنویا، ونسیا، ایران، هیندیستان تاجیرلری گلیب. باکی‌دان ایران، عراق و س. اؤلکه‌لره نفت ایخراج اوْلونوب.\nI۱۰. یوز ایلین ۲-نجی یاریسین‌دا عباسی‌لر خیلافتینین ضعیفله‌مه‌سی و مرکزی حاکمیت‌دن اوزاقلاشماق میل‌لرینین قوتلنمه‌سی خیلافته تابع اؤلکه‌لرده بیر سیرا باغیمسیز دؤولت‌لرین یارانماسینا سبب اوْلدو. بئله دؤولت‌لردن بیری ده شیروانشاهلار دؤولتی ایدی. باکی ۱۰. یوز ایلین آخیرلارین‌دا شیروانین اساس شهرلرین‌دن بیرینه چئوریلدی. اهالی صنعت‌کارلیق، تیجارت، باغچی‌لیق، بوستانچی‌لیق، اوزومچولوک، باراماچی‌لیق، اکینچی‌لیک، نفت‌چیخارما، بالیقچی‌لیق و س. ایله مشغول اولوردو.\nباکی ۱۰. یوز ایلدن لیمان شهری کیمی مشهور ایدی. XI عصرین سونو، ۱۳. یوز ایلین اول‌لرین‌ده باکی ترقی دؤورو کئچیریردی. ۱۱۹۱-نجی ایلده قیزیل آرسلان شاماخینی توتدوق‌دا شیروانشاه I آخسیتان موقتی اولاراق باشکندی باکیا کؤچورموش‌دو. شیروانشاه‌لار شهرین مؤحکم‌لندیریلمه‌سینه خصوصی دقت وئریردیلر. XII عصرده باکی ایکی‌جرگه‌لی قالا دیواری و خندکله ایحاطه اوْلوندو.\nقیز قالاسی دا شهرین مۆدافیعه سیستمینه داخیل ایدی. ۱۲۳۲-۱۲۳۵ ایللرده باکینی دنیز طرف‌دن قوروماق سونوج ایله بوختا داخیلین‌ده مؤحکملندیریلمیش قالا تیکیلدی. شیروانشاه‌لار خزر دنیزین‌ده گوج‌لو دونانما یارات‌دیلار.\n۱۳. یوز ایلین ۳۰-نجو ایللرین‌ده مونقول‌لار باکیا هوجوم ائدیب، اوزون‌مودت‌لی محاصره‌دن سوْنرا شهری آلدیلار. باکی‌دا نفت‌چیخارما و تیجارت تنزوله اوغرادی. ۱۴. یوز ایلین اورتالارینا دوغرو باکی‌دا تیجارت (خصوصیله دنیز تیجارتی) یئنی‌دن جانلاندی. گیلان و شاماخی ایپیینین بین‌الخلق تیجارت‌ده اهمیتینین آرتماسی ایله علاقه‌دار باکینین ایقتیصادی مؤوقعی مؤحکملندی. ۱۴. یوز ایلدن باکی‌دان قیزیل اوردا، موسکو کنیازلیغی، آوروپا اؤلکه‌لری و س. یئرلره موختلیف ماللار، خصوصاً ایپک، خالچا و س. ایخراج ائدیلیردی. باکی‌دان هشتارخانا، اورتا آسیایا و خزرلرین گونئی ساحل‌لرینه مال داشینیردی. ۱۴. یوز ایلین ۲-نجی یاریسین‌دا باکینین ایقتیصادی و سیاسی رولونون آرتماسی ایله علاقه‌دار اولاراق خزر دنیزی بعضاً باکی دنیزی ده آدلاندیریلیردی (بو، ۱۳۷۵-نجی ایلده کاتالان دیلین‌ده حاضیرلانمیش اطلس‌ده گؤستریلیر). باکی‌دا ایندیه‌دک قالان تاریخی-معمارلیق عابده‌لری – بوخارا کاروانساراسی (۱۴. یوز ایل)، قیز قالاسی یاخینلیغین‌دا مولتانی (هیند) کاروانساراسی (XV-۱۶. یوز ایللر) و س. شرق اؤلکه‌لری ایله گئنیش تیجارت علاقه‌لرینین مؤوجودلوغون‌دان خبر وئریر.\nشیروانشاه بیرینجی خلیل‌الله‌ین دؤورون‌ده (۱۴۱۷-۱۴۶۲) باکی‌دا موهوم تیکینتی ایشلری آپاریلدی. شیروانشاهلار سارای کومپلئکسی ده بۇ دؤورده تیکیلمیش‌دیر. باکی‌دا تیجارت، صنعتکارلیق توسعه ائدیر، ایقتیصادی و مدنی حیات یوکسلیردی. ۱۵. یوز ایلین ۲-نجی یاری‌سین‌دا بؤیوک موسکو کنیازلیغی ایله تیجارت داها دا گئنیشلندی و دیپلوماتیک علاقه‌لر یارادیلدی. ۱۵۰۱-نجی ایلده شاه ایسماعیل شیروانا هوجوم ائدرک باکینی آلدی.\nصفوی حؤکمداری I طهماسیب ۱۵۳۸-نجی میلادی ایلده باکی‌نین دا داخیل اوْلدوغو شیروانی صفوی‌لر دؤولتینه بیرلشدیردی. صفوی-عثمانلی محاربه‌لری زامانی ۱۵۷۸-نجی ایلده عثمانلی اوردوسو باکینی توتدو. ۱۶۰۷-نجی ایلده شهر یئنی‌دن صفوی‌لرین حاکمیتی آلتینا کئچدی. مرکزی حاکمیتین قوتلنمه‌سی، محصول‌دار قوه‌لرین اینکیشافینی لنگیدن فئودال چکیشمه‌لرینه، داغیدیجی محاربه‌لره سون قویولماسی ۱۷. یوز ایلین ۴۰-نجی ایللرین‌ده شهرین یوکسلیشینه تکان وئردی. صفوی‌لر دؤورون‌ده باکی‌دا میس پول‌لار بوراخیلیردی. باکی و آبشئرون اهالی‌سینین چوح حیصه‌سی خالچاچی‌لیقلا مشغول اولوردو. XVI-X۸. یوز ایللرده صنعتکارلیق، خصوصیله خالچاچی‌لیق داها دا توسعه ائتدی. باکی‌دا توخوجولوق دا موهوم یئر تۇتوردو. XVII-X۸. یوز ایللره عایید تاریخی عابده‌لر بۇ دؤورده باکی‌دا معمارلیق، حکاک‌لیق و س. -نین توسعه ائتدیینی گؤستریر.\nباکینین زنگین طبیعی ثروت‌لری، هابئله موهوم حربی ایستراتژی اهمیتی X۸. یوز ایلین اول‌لرین‌دن اعتباراً روسیه‌نین دقتینی جلب ائدیردی. خزرین گونئی-باتی ساحل‌لرینه ییه‌لنمیه چالیشان روسیه چاری I پیوتر خصوصی حربی دنیز ائکسپئدیسییاسی یارادیر. ۱۷۲۳-نجو ایل ایونون ۲۶-دا I پیوترون قوْشونو باکینی ایشغال ائدیر. لاکین، روسیه و ایران آراسیندا باغلانان گنجه مقاویله‌سینه (۱۷۳۵) گؤره باکی یئنی‌دن ایرانین حاکمیتی آلتینا کئچدی.\nX۸. یوز ایلین اورتالارین‌دا آذربایجان‌دا بیر سیرا خان‌لیق‌لار، او جمله‌دن باکی خان‌لیغی یاراندی. آرا محاربه‌لری بوتون آذربایجان‌دا اوْلدوغو کیمی، باکی‌دا دا ایقتیصادیات و مدنیتین اینکیشافینا مانع اولور، اهالینین وضعیتینی سون درجه آغیرلاشدیریردی. X۸. یوز ایلین ۲-نجی یاری‌سیندا باکی‌دا شهر حیاتی و تیجارت نیسبتاً جانلاندی. لاکین آغا محمد شاه قاجارین آذربایجانا هوجوم‌لاری ایقتیصادیاتین و تیجارت علاقه‌لرینین یئنی‌دن تنزوله اوغراماسینا سبب اوْلدو. ۱۷۹۶-نجی ایلین یازین‌دا روسیه ایمپئراتریاسی II یئکاتئرینانین امری ایله گئنئرال V.A.Zubovun کومان‌دان‌لیق ائتدیی روس قوْشون‌لاری آذربایجانا یوروش ائتدی. ایونون ۱۳-ده باکی آلیندی. ۱۷۹۷-نجی ایلین اولین‌ده گئنئرال P.D.Sisyanov باکینین کومئندانتی تعیین اوْلوندو. II یئکاتئرینانین اؤلومون‌دن سوْنرا اوْغلو I پاوئل V.A.Zubovu گئری چاغیردی. چار قوْشون‌لاری ۱۷۹۷-نجی ایلین مارسین‌دا باکینی ترک ائتدی. ۱۹. یوز ایلین اولین‌ده I آلئکساندر خزرساحلی ویلایت‌لری، ایلک نؤوبه‌ده باکینی توتماق پلانی ایله خصوصی ماراقلانیردی. روسیه-ایران محاربه‌سی (۱۸۰۴–۱۸۱۳) بۇ پلانین حیاتا کئچیریلمه‌سی‌نی سورعتلندیردی. ۱۸۰۵-نجی ایل آقوستون ۱۲-ده چار قوْشونو باکینی محاصره‌یه آلدی، لاکین موفقیت قازانمایاراق گئری چکیلدی. ۱۸۰۶-نجی ایلین اولینده گئنئرال P.D.Sisyanovun قوْشون‌لاری یئنی‌دن باکییا یاخینلاشدی. شهری تسلیم ائتمک حاقین‌دا باکی خانی حوسین‌قولو خانلا دانیشیق‌لار زامانی گئنئرال P.D.Sisyanov اؤلدورولدو. ۱۸۰۶-نجی ایل اوْکتوبرین ۶-دا باکی روسیه‌یه بیرلشدیریلدی. ۱۸۰۷-نجی ایلده باکی‌دا ۵۰۰ ائو، ۳۰۰۰۰۰ اهالی وار ایدی. ۱۸۱۳-نجو ایلده باغلانمیش گولوستان صولحو ایله قوزئی آذربایجان، او جمله‌دن باکینین روسیه‌یه بیرلشدیریلمه‌سی تصدیق ائدیلدی.\nبو دؤورده آبشئرون‌دا ایل‌لیک نئفت استحصالی ۲۰۰–۳۰۰ مین پودا چاتیردی. ۱۸۴۷-نجی ایلده باکینین بیبی‌هیبت ساحه‌سینده مئخانیکی اصوللا ایلک نفت قویوسو قازیلماسینا تشبوث گؤستریلدی. باکی نفت صنایع‌سینه خاریجی کاپیتالین آخینی باشلاندی. ۱۸۷۹-نجو ایلده باکی‌دا ۹ قازما بوروغو واردی‌سا، ۱۹۰۰-نجو ایلده اونلارین سایی ۱۷۱۰-آ چاتدی. باکی نفتی دونیا میقیاسینا چیخدی. نفت صنایع‌سی ایله یاناشی باکی‌دا باشقا صنایع ساحه‌لری ده اینکیشافا باشلادی؛ مئخانیکی زاوودلار، ائمالاتخانالار، توتون فابریک‌لری، بوخار موحریک‌لری ایله ایشله‌ین دییرمان‌لار و س. یاراندی. یئنی تیکیلی‌لر، بانک‌لار، تیجارت و صنایع فیرمالارینین بینالارین‌دان عبارت ایدی.[۷]\n۱۸۸۳-نجو ایل مایین ۸-ده باکی-تیفلیس دمیر یولو ایشه سالیندی. ۱۸۹۹-نجو ایلده باکی‌دا ایلک کونکا ایشله‌مه‌یه باشلادی. هله ۱۹. یوز ایلین ۴۰-نجی ایللرین‌ده خزرده بوخار گمی‌لری ایشله‌ایردی.\nنفت داشلاری\nدَییشدیر\nنفت داشلاری – دونیان‌دا ایلک نفت پلاتفورماسی‌دیر. بونؤوریسی ۱۹۴۷-جی ایلده قویولموش‌دور. جیمز باندین مشهور سرگوذشتین‌دن بیری اوْلان \"دونیا کیفایت دئییل\" فیلمینین اساس کادرلاری محض بورادا – نفت داشلارین‌دا لئنته آلینمیش‌دیر.\nنفت داشلاری شهر تیپ‌لی قصبه‌دیر و باکینین خزر رایونونون اراضی‌سینه داخیل‌دیر. خزر دنیزی سطحین‌دن آزجا گؤرونن «قارا قایالارین» اطرافین‌دا تیکیلمیش‌دیر. آبشئرون یاریم‌آداسینین ۴۲ کم-ده گونئی-شرق‌ده یئرلَشن بۇ قصبه دنیزین دیبینه برکیدیلمیش مئتال دیرک‌لرین اوستون‌دکی ائستاکادادا دنیز سطحین‌دن بیر نئچه متر هوندورلوک‌ده تیکیلمیش‌دیر.\nباکی‌داکی قدیم بینالاردان بیری. \"سعادت سارایی\"\nایچری‌شهر\nدَییشدیر\nسول طرف‌ده مۆعاصیر گؤرونوشو ایله ایچری‌شهر متروستان‌سییاسی ساغ طرف‌ده ایسه ایچری‌شهرین بورج‌لری و قالا قاپی‌سی\nباکی هله قدیم زامانلاردان تکجه گونئی قافقازدا دئییل، ائله‌جه ده یاخین شرق‌ده اهالینین سیخ مسکونلاشمیش شهرلردن بیری کیمی تانینمیش‌دیر. الوئریش‌لی ایقلیمی، طبیعی-جوغرافی شرایطی، طبیعی ثروت‌لرین بوللوغو، بورادان کئچن بین‌الخلق اهمیت‌لی تیجارت یوللاری بۇ شهرین ایقتیصادی جهت‌دن اینکیشافینا کؤمک ائتمیش‌دیر. مولاییم ایقلیمی، محصولدار تورپاغی، بول سو منبعی بورادا عصرین اول‌لرین‌دن باشلایان ایقتیصادی توسعه اۆچون اساس زمین اوْلموش‌دو. تصادوفی دئییل‌دیر کی، هله ائرامیزین اول‌لرین‌ده یونان-روما آیسترونومو و جوغرافیاشوناسی کلاودی پتولئمئی (۷۰–۱۴۷-جی ایللر) «جوغرافیا درس‌لیگی» کیتابین‌دا آلبانییانین اراضی‌سین‌دکی ۲۸ شهرین آدینی چکرکن باکینی باروکا و یا قایتارا کیمی گؤستریر.\nباکینین «مقدس» اودلار دیاری کیمی تانینماسی اونون حیاتیندا موهوم رول اوینامیش‌دیر. بللی‌دیر کی، عرب ایستیلاسینا قدر آذربایجانین موختلیف ویلایت‌لرین‌ده خریستیان، بوتپرست‌لیک، آتشپرست‌لیک دین‌لری یاییلمیش و اونلارین دینی عیبادت یئرلری – مرکزلری مؤوجود اوْلموش‌دور. آتشپرست‌لیک دینینین اساس اوجاقلاریندان بیری ده قدیم باکی ایدی. منبع‌لرده ۶۲۴-جو ایلده بیزانس ایمپئراطورو ایراکلینین (۶۱۰–۶۴۱) باکییا گلمه‌سی و بیر چوْخ عابیده‌لری داغیتماسی حاقیندا معلومات دا واردیر.\nایچری‌شهرلر بیر نؤو جانلی اورقانیزم‌دیر. اونون اؤزونه‌مخصوص تالئیی واردیر. اوْرتا عصرلرده بعضی شهرلر حربی، سیاسی حادیثه‌لردن کاناردا قالسا دا، بیر قیسمی تاریخی حادیثه‌لرین گوج‌لو بورولغانیندا چیرپینیردی. بعضی شهرلر تالان و یانغینلارا، فئودال چکیشمه‌لرینه، طبیعی فلاکاتلره تاب گتیرمیرک محو اؤلوردو. باکی شهری ایسه الوئریش‌لی طبیعی-ایقلیم شرایطینه، گوج‌لو ایقتیصادیاتینا، تیجارت و صنعتکارلیغینین اینکیشافینا گؤره چیچکلنرک شؤهرت قازانمیش‌دی.\nایچری‌شهر ماهیر معمارلارین، صنعتکارلارین پئشه‌کارلیغیندان صحبت آچیر، بیزی اؤتن قرینه‌لره آپاریر. دؤوروموزه گلیب چاتمیش بۇ شهرین دار، ایری-اویرو کاوچ‌لرینی، میدانچالارینی گؤز اؤنونه گتیردیکجه اؤتن یوزیل‌لیکلرده حکیم اوْلموش شهر حیاتینین زامان کئچدیکجه نئجه دییشدیینی گؤروروک. اونون دیوارلاری آراسیندا سانکی کئچمیشه قاییداراق، او دؤورون سسینی دویوروق. «مدنی قاتلاردا» شهرسالما عنعنه‌لرینی ایزله‌دیکده بورادا صنعت عشقیله یاشاییب-یارادان اینسانلارین اورک چیرپینتیلارینی ائشیدیریک.\nایچری‌شهرده ایزدیحاملی تیجارت مایدانلاری، کوچه‌لر و بؤیوک محله‌لر میدانا گلمیش‌دی. او، سؤزون اصل معناسین‌دا داخیلی محلی ایستروکتورلارا مالیک اوْلوب هر شئیدن اول ایقتیصادی مرکز کیمی فورمالاشمیش‌دی. یعنی اونون اؤزونوایداره‌سی داخیلی و اطراف یاشاییش منطقه‌لری ساکینلرینین میشت و تصروفات حیاتیندا آپاریجی رول اوْیناییر، یاخین و اوزاق یئرلرله سیخ ایقتیصادی-مدنی علاقه‌ده ساخلاییردی. باکینین توسعه ائتمیش شهر سوییه‌سینه یوکسلمه‌سی اۆچون موهوم عامیل‌لردن بیری ده اونون اؤلکه‌نین صنعتکارلیق مرکزلرین‌دن بیرینه چئوئریلمه‌سی ایدی. بورادا موختلیف صنعت ساحه‌لری فورمالامیش، امتعه ایستحصالی گئنیشلنمیش، (دولوس، مئتال، شوشه معمولاتی و س)، یئرلی اهالی لازیم اوْلان چوخ‌موختلیف ماللارلا تعمین ائدیلمیش‌دی. شهر تصروفاتینین ان موهوم عامیل‌لرین‌دن بیری ده اونون زنگین امتعه ایستحصال ائتمه‌سین‌ده‌دیر. سو تجهیزاتی، سانیتارییا و کانالیزاسییا سیستم‌لرینین قۇرولماسی، سانیتاریا قایدالارینا عمل ائتمه، همچینین یاشیللاش‌دیرما ایشی شهر حیاتیندا اؤنم‌لی یئر تۇتور. اوْرتا عصرلر باکی‌سین‌دا بوتون بۇ پروبلئم‌لر حل ائدیلمیش‌دی.\nیوکسک تپه اوزرین‌ده آمفیتئاتر فورماسین‌دا سالینان شهر آشاغی‌دان دنیزه باخیر، یوخاری حیسه‌دن ایسه قافقاز داغ‌لاری ایله ایحاطه اوْلونموش‌دو. اوچ‌قات قالا دیوارلاری، قیز قالاسی و دیگر فورتیفیکاسییا قورغولاری ایله برابر شهر سانکی بوتؤولوک‌ده مؤحتشم مۆدافیعه ایستحکامینی خاطیرلادیردی. دیگر اوْرتا عصر شهرلری کیمی قالا دیواری ایچین‌ده اوْلان بوتون بینالار (شهریستان) دا تاکتیکی و ایستراتژی باخیم‌دان مۆدافیعه کاراکتری داشیییردی. شهرین پلان قۇرولوشو حربی اوستونلوک و دؤیوش تاکتیکاسی دوشونوله‌رک سانکی اصیل لابیرینتی خاطیرلادیردی. ایری مئیدان و ائنلی کوچه‌لرین شهرین ایچری‌لرینه دوغرو گئتدیکجه گئومتریک پلان‌دا کیچیلیب سیخلاشماسی شهر اهالی‌سینین ده بوتون گوجو ایله مۆدافیعه ایشینه جلب اوْلونماسین‌دان خبر وئریر. بئله کی، دوشمن‌دن مۆدافیعه‌یه قالا دیوارلاری و یا عسگرلر تاب گتیرمزدی‌لرسه بۇ ایشه شهر اهالی‌سی ده فعال جلب اوْلونوردو. اولا سوواری‌لر دار کوچه و دالان‌لارا گیره بیلمیردیلر. چونکی بۇ دالان‌لاردا آتلارین گئرییه دؤنمه‌سی و یا ایداره اوْلونماسی غئیری مۆمکون ایدی. دوشمن عسگرلری ایسه بۇ دالان‌لاردا آزیر، سانکی داش تله‌یه دوشوردولر. ایکی‌مرتبه‌لی ائولرین دام‌لارین‌دان ایسه هر کس – اوشاق دا بؤیوک ده دوشمنین باشینا یا قتران، یا قاینار سو تؤکور و یا داش یاغدیریردی. بئله‌لیکله شهر اهالی‌سی دار گون‌ده بیرلیک‌ده دوشمنه سینه گریر، اؤز وطنینی، اؤز شهرینی یاغیلاردان قوروماق اۆچون قئیرت گؤستریردی.\nباکی‌دا یئرالتی تیکینتی‌لر\nدَییشدیر\nآذربایجانین اوْرتا عصر شهر و قالالاریندا احتیاط اۆچون تیکیلمیش یئرالتی گیزلی یوللارین اولماسی حاقیندا چوخلو معلوماتلارا تصادوف ائتمک اولور. خالق یارادیجیلیغیندا یئرالتی گیزلی یوللار حاقیندا چوْخ دانیشیلیر. تصادوفی دئییل کی، شهر و قالالارین یئرالتی یوللاری، خوصوصی ماراغا سبب اوْلماقلا یاناشی، اونلارین تصادوف‌دن یارانمادیغی و رئال حیاطا باغلی اوْلدوغو آیدینلاشیر. باکی شهرین‌ده مۆدافیعه ایستحکام‌لاری تیکیلرکن، قالا دیوارلارینین عظمتینی، مؤحکملیینی قورویوب ساخلاماق و مۆدافیعه سیستمینی آسانلاش‌دیرماق اۆچون مؤحتشم بورج‌لر و قالا دیواری بویو یئرالتی یول‌لار دا قالا دیوارینین آیریلماز حیسه‌سی کیمی اینشا اوْلونموش‌دور. ایچری‌شهرده محض بۇ مقصدله قوزئی قالا دیوارلارینین داخیلی حیسه‌سینده عسگرلرین راحت حرکتی اۆچون نظرده تۇتولموش و قوشا قالا قاپیلارینادک اوزانان یئرالتی یول اینشا ائدیلمیش‌دیر. یئرالتی یول قالا دیواری بورج‌لرین‌دن بیری اوْلان دؤردکونج قالا-بورجه (جبه‌خانا و یا دونژون) باتی و شرق طرف‌دن بیئرلشیردی. قالا-بورجون بۇ جور یئرله‌شمه‌سی عسگرلرین سلاح و سورسات گؤتورمک اۆچون یئرالتی یوللا جبه‌خانایا راحت گیریب چیخا بیلمک مقصدی داشیییردی. بو یئرالتی یول هله ده اؤز ایستراتئژی و معماری اهمیتینی قورویوب ساخلاییر. قالا دیواری بویونجا «ایچری‌شهر» مترو ایستان‌سییاسینین ایچریشهره گیریش قاپی‌سین‌دان قوشا قالا قاپیلارینا قدر اوزانان یئرالتی یول، موختلیف ایللرده و بعضی یئرلرده ایچری‌شهره گیریش قاپی‌لاری آچیلماسی ایله علاقه‌دار باغلانمیش‌دیر. قئید ائدک کی، شرق ایستیقامتین‌ده اوزانان بۇ یولون دیوارلاری یاخشی یونولموش هامار داشلاردان قایانین اوستون‌ده سلیقه ایله هؤرولموش‌دور. بو یئرالتی تیکیلینین ایچری‌سینده یئرلَشن بیر نئچه اوتاق‌دان عبارت سو آنباری حال-حاضردا قالماق‌دادیر. بۇ سو آنباری، یاخین‌لیق‌دا یئرلَشن اوودان ایله علاقه‌لی‌دیر. ایندی ده سو آخان بۇ یئرالتی یول واختیله فعالیت‌ده اوْلان بؤیوک سو کمرینین قالیغی‌دیر. قایادا اووولموش سو یول‌لارین‌دان هم ده یئرالتی گیزلی یول کیمی ایستیفاده ائدیلمه‌سی چوْخ ماراق‌لی‌دیر.\nباکی خانلارینین ائولری\nدَییشدیر\nشیروانشاهلار دؤولتینین سوقوطون‌دان سوْنرا ۱۷-جی عصرده آذربایجان اراضی‌سینده یارانان خان‌لیقلار دؤورون‌ده، باکی خانلاری شاماخی قاپی‌سینین سول طرفین‌دکی اراضی‌ده یئرلَشن سارای‌دا یاشامیش‌لار. باکی خان‌لیغینا ۳۹ آبشئرون کندی ده داخیل ایدی. ۱۷۴۷-جی ایله کیمی باکی خان‌لیغی ایران شاهلیغین‌دان آسیلی اوْلموش‌دور. باکی خان‌لاری شهری ۱۷۴۷-جی ایلدن ۱۸۰۶-جی ایله قدر سربست ایداره ائتمیش‌لر. ۱۸۰۶-جی ایل روس‌لارین باکینی ایشغالین‌دان سوْنرا خان سارایین‌دا روس حربی قارنیزونو یئرله‌شدیریلمیش‌دیر. سووئت-سوْنرا دؤورون‌ده ایسه بۇ اراضی‌ده حربی پولیس ایداره‌سی یئرلشیردی. واختیله بۇ اراضی‌ده حووض‌لو گول-چیچک‌لی باخچا وار ایمیش. بۇ عظمت‌لی سارای‌دان حال-حاضردا ساده‌جه گیریش پورتالی و برپا اوْلونموش کیچیک مسجید سالامات قالمیش‌دیر. خان سارایینین اراضی‌سینده قالا دیوارلارینین دیبین‌ده یئرالتی حامام هله ده توْرپاق آلتین‌دا دورور. سون اوْرتا عصرلرده باکی شهرینین قالا دیوارلارین‌دان کناردا دا خان باغی و خان سارایی مؤوجود ایمیش. ۱۹۸۵–۸۶-جی ایللرده باکی خان سارایینین اراضی‌سینین بیر حیسه‌سینده آرخئولوژی قازینتی‌لار آپاریلمیش‌دیر. بورادان کول‌لی میقداردا مادی-مدنیت نومونه‌لری ایله یاناشی سو کهریز سیستمی و یئرالتی معمارلیق تیکی‌لیلری ده آشکار اوْلونموش‌دور. باکی خان‌لارینین سارایین‌دا آشاغی‌داکی خان‌لار یاشامیش‌لار: ۱۷۴۷–۱۷۶۵ – ۱-جی میرزه محمد خان (درگاه‌قولو خانین اوْغلو)؛ ۱۷۶۵–۱۷۸۴ – ملیک محمد خان (۱-جی میرزه محمد خانین اوْغلو)؛ ۱۷۸۴–۱۷۹۱ – ۲-جی میرزه محمد خان (ملیک محمد خانین اوْغلو)؛ ۱۷۹۱–۱۷۹۲ – محمد قولو خان (۱-جی میرزه محمد خانین اوْغلو)؛ ۱۷۹۲–۱۸۰۶ – حسین قولو خان (حاجی علی‌قولو آغا خانین اوْغلو).\nجوغرافیاسی و ایقلیمی\nدَییشدیر\nعئینی جوغرافی ائنلیک‌ده و یا اوزونلوق‌دا یئرلَشن شهرلر\nقوزئی: سامارا، کازان\nباتی:\nنیو-یورک\nمادرید\nنئاپول\nشرق:\nداشکند\nپئکین\nگونئی: ماناما\nآبشئرون یاریم‌آداسی دونیا اوقیانوس سوییه‌سین‌دن ۲۸ متر آشاغی‌دا یئرلشیر. باکینین و آبشئرونون ایقلیمی مولاییم- ایستی، یاریم‌صحرا و چؤل ایقلیمی اوْلوب یالنیز آبشئرونا خاص اوْلان کولک‌لرله سجیوی‌دیر. «خزری» دئییلن قوزئی کولیی یای‌دا هاوانی سرینلشدیریر، قیش‌دا ایسه حدسیز درجه‌ده سویودور. «گیلاوار» دئییلن گونئی کولیی یای‌دا ایستی گتیریر، قیش‌دا ایسه سویوغو بیر قدر مولاییملشدیریر. عومومیتله مۆعاصیر باکینین ایقلیمی باکی‌لی‌لارین سئوه-سئوه بئجردیک‌لری باغ‌لارین و پارک‌لارین سایه‌سینده چوخلو مولاییملشمیش‌دیر. ۲۰-جی عصرین اول‌لرین‌ده گوج‌لو کولک و توز الدین‌دن باکینین کوچه‌لرینه چیخماق مۆمکون دئییل‌دی، بۇ گون ایسه باکی ایلیق و راحت حیات طرزی ایله سئچیلن بیر شهره چئوریلمیش‌دیر.\nآبشئرون یاریم‌آداسی، کوسموس‌دان چکیلمیش شکیل، ۶ سپتامبر ۲۰۱۰- جو ایل\nشهر رایون‌لاری\nدَییشدیر\nباکی آشاغی‌داکی شهر رایون‌لارینا بؤلونوب:\nبینقدی\nقاراداغ\nختای\nخزر\nنریمانوو\nنسیمی\nنظامی\nسبایل\nصابون‌چو\nسوراخانی\nیاسامال\nباکی‌دا میکرورایون‌لار ۱۹۶۰-جی ایللرین اولین‌دن اعتباراً تیکیلمه‌یه باشلانیل‌دی. یئنی میکرورایون‌لارین تیکیلمه‌سی ایله اراضی‌ده نقلیات اینفراستروکتورودا یارانماغا باشلامیش‌دیر. بئله کی، ایلک اول‌لر یالنیز آوتوبوس‌لارلا یئنی تیکیلمییش یاشاییش ساحه‌لرینه چاتماق اولوردوسا ۱۹۸۰-جی ایللرین اولین‌ده معمار عجمی و ۲۰ ژانویه ماترو ایستان‌سییالارینین ایستیفاده‌یه وئریلمه‌سی ایله نقلیاتین وضعیتی داها دا یاخشیلاش‌دی و میکرورایون‌لار اوزاق بیر شهراطرافی اراضی ایستاتوسونو ایتیرمگه باشلادی. میکرورایون‌لار گئتدیکچه شهر مرکزی ایله موقاییسه‌ده بیر سیرا اوستونلوک‌لر الده ائتمگیه باشلادی. ان اساسی بۇ اراضی‌لرده یاشیل‌لیق ساحه‌لرینین مرکزی اراضی‌لره نیسبتاً قات-قات چوْخ اولماسی، هاوانین تمیز اولماسی، بوتون یاشاییش ائولرینین جدی پلان اساسین‌دا سیرالانماسی، نیظام‌لی‌لیق بۇ کیمی اوستونلوک‌لر اینسان‌لاری میکرورایون‌لارا اوْلان ماراغینی جلب ائتدی و یئنی ائولر صورتله مسکونلاشماغا باشلادی. باکینین ۹ میکرورایونو واردیر.\nفایدالی قازینتی‌لار\nدَییشدیر\nاهالی‌سی\nدَییشدیر\n۱۸۵۰-جی ایلده شهرده یئرله‌شه‌ن ۲٬۰۳۱ ائوده هر ایکی جینس‌دن ۷٬۴۰۰ نفر اهالی یاشاییردی.[۸]\n۱۸۵۱-جی ایلده شهرده یئرله‌شه‌ن ۱۹۹۲ ائوده ۳٬۷۵۵ نفری کیشی‌لر، ۳٬۶۷۶ نفری قادین‌لار اوْلماقلا توپلام ۷٬۴۵۱ نفر اهالی یاشاییردی.[۹]\n۱۸۵۴-جو ایلده اهالینین سایی ۸٬۳۵۴ نفر ایدی.[۱۰]\n۱۸۶۳-جو ایلده – ۱۴٬۵۰۰ نفر اوْلموش‌دور.\n۱ ژانویه ۱۸۸۵-جی ایل تاریخین‌ده باکی شهرین‌ده هر ایکی جینس‌دن توپلام اهالینین سایی ۶۰٬۴۲۱ نفر اوْلموش‌دور.[۱۱]\nمیلّی ترکیب\nاتنیک قروپ‌لار\n۱۸۹۷[۱۲] s.a.\n۱۹۲۶[۱۳] s.a.\n۱۹۳۹[۱۴] s.a.\n۱۹۵۹[۱۵] s.a.\n۱۹۷۰[۱۶] s.a.\n۱۹۷۹[۱۷] s.a.\n۱۹۸۹ s.a.\n۱۹۹۹[۱۸] s.a.\n۲۰۰۹[۵] س.آ.\nجمعی ۱۱۱ ۹۰۴ ۴۵۳ ۳۳۳ ۵۷۱ ۴۴۷ ۶۴۲ ۵۰۷ ۸۵۱ ۵۴۷ ۱ ۰۱۳ ۴۳۶ ۱ ۱۹۰ ۲۵۱ ۱ ۷۸۸ ۸۵۴ ۲ ۰۴۵ ۸۱۵\nآذربایجان‌ تورکلری ۴۰ ۳۴۱[q ۱] ۱۱۸ ۷۳۷[q ۲] ۱۳۹ ۱۶۰ ۲۱۱ ۳۷۲ ۳۶۱ ۶۳۸[q ۳] ۵۳۰ ۵۵۶[q ۴] ۷۳۵ ۴۶۲ ۱ ۵۷۴ ۲۵۲ ۱ ۸۴۸ ۱۰۷\nروس ۳۷ ۳۹۹ ۱۵۹ ۴۹۱ ۲۴۱ ۳۵۳ ۲۲۳ ۲۴۲ ۲۴۲ ۰۲۳ ۲۲۹ ۸۷۳ ۲۲۷ ۶۷۹[q ۵] ۱۱۹ ۳۷۱ ۱۰۸ ۵۲۵\nتاتار [q ۶] ۹ ۲۳۹ ۱۶ ۸۱۸ ۱۰ ۷۴۵ ۱۳ ۰۰۲ ۱۳ ۹۰۴ ۱۳ ۹۰۶ ۲۷ ۶۵۲ ۲۵ ۱۷۱\nلزگی ۳۱۰ ۳ ۷۰۸ ۷ ۱۴۲ ۶ ۹۱۳ ۱۲ ۴۶۲ ۱۶ ۰۹۶ ۲۱ ۶۹۶ ۲۶ ۱۴۵ ۲۴ ۸۶۸\nاوکراینالی ۹۳۰ ۷ ۸۸۲ ۷ ۲۴۸ م\/ی ۹ ۸۳۲ ۱۰ ۵۲۰ [q ۷] ۲۴ ۹۰۰ ۲۱ ۰۷۱\nیهودی ۱ ۹۰۵ ۲۱ ۵۷۴[۱۹] ۲۹ ۰۰۹ ۲۳ ۸۷۹ ۲۶ ۴۷۹ ۲۲ ۸۱۰ ۲۰ ۷۷۰ ۵ ۱۶۴ ۶ ۰۵۶\nگورجو ۹۷۱ ۲ ۵۵۸ ۲٫۹۳۲ ۲ ۶۲۲ ۲ ۸۲۱ ۲ ۶۰۹ ۲ ۴۶۳ ۲ ۳۴۰ ۲ ۲۲۶\nتورک ۸۱۴ [q ۸] م\/ی م\/ی م\/ی م\/ی ۲۶۵ ۱ ۱۰۸ ۲ ۰۸۱\nتالیش ۳ ۵۶ ۳۸۳ ۴۹ [q ۹] [q ۱۰] م\/ی ۹۴۸ ۱ ۰۴۸\nآوار ۲۴۴ ۲ ۱۸۴ ۲۰۸ ۳۰۵ ۴۱۳ ۵۴۲ م\/ی ۲۹۶\nکورد ... ۳۳ ۷۵ ۲۲ ۸۶ ۵۱ ۲۶۸ ۷۶۰ ۱۸۵\nائرمه‌نی ۱۹ ۰۹۹ ۷۶ ۶۵۶ ۱۰۶ ۳۶۸ ۱۳۷ ۱۱۱ ۱۶۴ ۴۰۶ ۱۶۷ ۲۲۶ ۱۴۵ ۷۵۸ ۳۷۸ ۱۰۴\nتات ۱ ۰۷۲ ۲ ۹۸۰ م\/ی ۵ ۳۹۶ ۷ ۱۱۵ ۷ ۷۰۸ ۷ ۹۶۰ م\/ی م\/ی\nدیگر ۸ ۸۱۶ ۵۰ ۴۱۷ ۲۰ ۷۷۵ ۲۰ ۹۹۷ ۱۱ ۳۷۸ ۱۱ ۶۸۱ ۱۳ ۴۸۲ ۵ ۸۳۶ ۶ ۰۷۷\n؛ قئید\n^ ۱۸۹۷-جی ایلده آذربایجان‌لی‌لار و تاتارلار ساده‌جه تاتار کیمی قئی‌ده آلینیب‌لار \/ی. -یوخ‌دور \/\n^ ۱۹۲۶-جی ایلده آذربایجان‌لی‌لار ساده‌جه تورک اولاراق قئی‌ده آلینیب‌لار\/ م\/ی-معلومات یوخ‌دور. \/\n^ ۱۹۷۰ و ۱۹۷۹-جو ایللرده تالیش‌لار ��ذربایجان‌لی اولاراق سیاهییا آلینیب‌لار.\n^ ۱۹۷۰ و ۱۹۷۹-جو ایللرده تالیش‌لار آذربایجان‌لی اولاراق سیاهییا آلینیب‌لار.\n^ روسلار و اوکراینالی‌لار\n^ ۱۸۹۷-جی ایلده آذربایجان‌لی‌لار و تاتارلار ساده‌جه تاتار کیمی قئی‌ده آلینیب‌لار \/ی. -یوخ‌دور \/\n^ روسلار و اوکراینالی‌لار\n^ ۱۹۲۶-جی ایلده آذربایجان‌لی‌لار ساده‌جه تورک اولاراق قئی‌ده آلینیب‌لار\/ م\/ی-معلومات یوخ‌دور. \/\n^ ۱۹۷۰ و ۱۹۷۹-جو ایللرده تالیش‌لار آذربایجان‌لی اولاراق سیاهییا آلینیب‌لار.\n^ ۱۹۷۰ و ۱۹۷۹-جو ایللرده تالیش‌لار آذربایجان‌لی اولاراق سیاهییا آلینیب‌لار.\nتانینمیش باکی‌لی‌لار\nدَییشدیر\nآبباسوو آکیف میکاییلوویچ – فوتبولیست، ایجتیماعی خادیم.\nسفر ابیئو — آذربایجان جومهوریتینین مۆدافیعه ناظری، گئنئرال-پولکوونیک.\nآراز آغالاروو — ایقتیصاد علم‌لری دوکتورو. عوموم‌روسیه آذربایجان کونقرئ‌سینین ویتسئ-پرزیدنتی.\nآللئقرووا ایرینا — روس موغه‌ننی‌سی\nواهید الکبروو — آذربایجان‌لی میلیاردئر. روسیهنین لوکویل نئفت شیرکتینین پرزیدنتی.\nایلهام الیئو — آذربایجان جومهوریتینین پرزیدنتی\nنیکولای بایباکوو — سووئت دؤولت خادی‌می.\nباتاشوو کونستانتین — موسکو کونسئرواتورییاسینین پروفئسسورو.\nتوفیق بهراموو — آذربایجان فوتبول‌چوسو، فوتبول حاکمی.\nایوان بئسئدین — موسکو متروپولیتئنینین باش‌چی‌سی.\nایقتیصادیاتی\nدَییشدیر\nباکی‌نین گئجه گؤرنوشو\nباکی گونئی قافقازین ان بؤیوک صنایع و ایقتیصادی مرکزی‌دیر. باکی نئفتی موختلیف دؤورلرده دونیا نئفتین‌ده آپاریجی چکییه مالیک اوْلوب. ۱۸۴۸-جی ایلده باکی‌دا، بیبیهئیبت یاتاغین‌دا قازیلمیش قویودان وورموش نئفت فونتانی آذربایجان‌دا «قارا قیزیلین» صنایع اوسولو ایله چیخاریلماسینین اساسی‌نی قویموش‌دور. آرتیق ۱۸۹۹-جو ایلده آذربایجان نئفت هاسیلاتی و ائمالی اوزره دونیادا بیرینجی یئره چیخمیش، دونیا نئفت هاسیلاتینین یاری‌سی‌نی وئرمیش‌دیر.[۲۰] بون‌دان باشقا سۆرعتله بؤیویه‌ن کاپیتالیست باکی‌سی [[۱۹. یوز ایل]]ین سوْنرالارین‌دا زرگرلیین ان بؤیوک مرکزینه چئوریلمیش‌دی. شهرین کوچه‌لرین‌دن بیرینین ایندی ده «زرگر پالان» آدلانماسی بونا ثبوت‌دور. ۱۹۰۰-جو ایلده بورادا ۱۳۰ نفر تکجه قئیدیات‌دان کئچمیش زینت اوستاسی و ۸۹ نفر شاگیرد چالیشیردی. ۱۹. یوز ایلین سونو و۲۰. یوز ایلین اول‌لرین‌ده باکی‌دا میس قاب ایستئهسال ائدن موس‌سی‌سه‌لرین سایی ۲–۳ دفعه آرتمیش‌دی. سۆرعتله بؤیومک‌ده اوْلان کاپیتالیست باکی‌سین‌دا میس ممولاتینا اهالینین تلباتینین آرتماسی بۇ مسئله‌ده هللئدیجی رول اوینامیش‌دیر.[۲۱]\n۱۹۴۹-جو ایلده آچیق دنیزده، باکی شهرین‌دن ۱۰۰ کیلومتر مسافه‌ده او زامان اۆچون نادیر یاتاق ساییلان نئفت داش‌لاریندا ووران فونتان دنیزده نئفتچیخارمانین یئنی مرحله‌سینین باشلانغیجینی قویموش‌دور. آذربایجان دونیادا ایلک دفعه اولاراق آچیق دنیزده نئفت چیخارماغا باشلامیش‌دیر. ۱۹۹۹|راق آچیق دنیزده نئفت چیخارماغا باشلامیش‌دیر. ۱۹۹۹-جو ایل ۱۷ آوریلده باکی-سوپ‌سا نئفت کمری و گورجوستانین قارا دنیز ساحلین‌ده‌کی سوپ‌سا ایخراج تئرمینالی ایستیسمارا وئریلمیش‌دیر. «چیراق» یاتاغین‌دان حاصیل اوْلونان نئفتین سوپ‌سا لیمانین‌دان دونیا بازارلارینا ایخراجینا باشلانمیش و ایلک دفعه اولاراق آذربایجان نئفتی قوزئیا یوخ، باتیه ایستیقامت گؤتورموش‌دور. شهرین ایقتیصادی اینکیشافینی تعمین ائدن اساس ساحه‌لر بون‌لاردیر: بئینلخالق تیجارت، نئفت هاسیلاتی و ائمالی، کیمیا، ماشینقاییرما، توخوجولوق و قئیدا سنایه‌سی. سون زامان‌لار حربی صنایع، یوکسک تئخنولوگییالی صنایع و اینفورماسییا تئخنولوگییالاری توسعه ائدیرلر.\nصنایع\nدَییشدیر\n۲۰ سپتامبر ۱۹۹۴- جو ایلده گولوستان سارایین‌دا، باکی‌دا موقاویله ایمضالان‌دی، هانسیکی اؤز بؤیوک اهمیتی نتیجه‌سینده عصرین موقاویله‌سی آدینی آلیر. عصرین موقاویله‌سی ان بؤیوک موقاویله‌لر سیاهی‌سین‌دا، هم کاربوهیدروگئن احتیاط‌لارینا گؤره، هم ده تخمین اوْلونان اینوئستی‌سییالارین هجمینه گؤره، اؤز یئرینی تۇتور. نئفت و قاز ساحه‌سینده دونیانین بیر چوْخ نئفت و قاز شیرکت‌لری مشغول‌دور.[۲۲] ان ایری شیرکت‌لر بون‌لاردیر:\nآموکو\nبپ\nائخخونموبیل\nایستاتویل\nلوکویل\nتوتال نئفت شیرکتی\nسوجار\nمالیه ساحه‌سی\nدَییشدیر\nباکی‌دا آذربایجان بانک‌لارینین اوفیس‌لری و بئینلخالق بانک‌لارین فیلیال‌لاری فعالیت گؤستریر. باکینین ان بؤیوک بانک‌لاری بون‌لاردیر:\nکاپیتالبانک\nتئخنیکابانک\nاونیجرئدیت\nآذربایجان بئینلخالق بانکی\nباکی فوند بیرژاسی- اؤلکه‌نین آپاریجی فوند بیرژاسی‌دیر. بفب ۲۰۰۰-جی ایلین ۱۵ فئوریه‌سین‌ده آذربایجانین ۱۵ بانکی، ۲ مالییه شیرکتی و ایستانبول فوند بیرژاسی طرفین‌دن یارادیلمیش‌دیر. اونلارین هر بیری ۳۰۰ ملن. آذربایجان ماناتی اؤدمیشدیرلر. ۲۰۰۸- جی ایلین ایولون ۱- نه دؤورییه ۴۰۲۱٬۷۵۹ ملن. مانات ($۴۹۵۴٬۷۳۶ ملن) تشکیل ائتمیش‌دیر.[۲۳]\nحربی صنایع کومپلئکسی\nدَییشدیر\nباکی‌دا آذربایجانین حربی- سنایه کومپلئک‌سینین بیر سیرا موس‌سی‌سه‌لری یئرلشیر. اونلارین آراسین‌دا الکترون هئسابلاییجی ماشین‌لار زاوودو، \"ایقلیم\" علمی-ایستئهسالات موس‌سی‌سه‌سی، \"آویا-آقرئقات\" زاوودو، \"سنایئجیهاز\" علمی-ایستئهسالات موس‌سی‌سه‌سی، \"رادیوقوراش‌دیرماً زاوودو، \"تئلئمئخانیکاً زاوودو، \"آلوو\" زاوودو و دیگرلری وار.\nنقلیات\nدَییشدیر\nباکی آذربایجانین ان بؤیوک نقلیات قووشاغی‌دیر. شهرده بیر سیرا، آبشئرون یاریماداسی ایله داغ‌لیق شیروانی قوووش‌دوران، اوتوموبیل و دمیریولو ماگیسترال‌لاری کسیشیر. شهرده بئینلخالق هاوا لیمانی و دنیز لیمانی یئرلشیر.\nبئینلخالق نقلیات\nدَییشدیر\nهاوا نقلیاتی\nدَییشدیر\nفایل:Airport baku.jpg\nحیدر الیئو آدینا بئینلخالق هاوا لیمانی\nحیدر الیئو آدینا بئینلخالق هاوا لیمانی – باکی شهرین‌دن ۲۰ کم قوزئی-شرق‌ده، بینه قصبه‌سینده یئرله‌شه‌ن و قافقازدا ان بؤیوک بئینلخالق هاوا لیمانی. بۇ هاوا لیمانی آذربایجاندا یئرله‌شه‌ن یئددی بئینلخالق هاوا لیمان‌لارین‌دان بیری‌دیر. اوچ تئرمینال‌دان عبارت‌دیر. هاوا لیمانین‌دان آوروپایا، یاخین شرقه، گونئی- شرقی و اورتا آسییایا سرنیشین و یوک رئیس‌لری حیاتا کئچیریلیر.\nدنیز نقلیاتی\nدَییشدیر\nباکی – تورکمنباشی، باکی – آکتاو دمیر یولو بره‌لری بئینلخالق نقلیات سیستم‌لرین‌ده و دهلیزلرین‌ده آذربایجانین نقلیات سیستمینین بیر حیسه‌سی‌دیر.\nبورو خطی\nدَییشدیر\nباکی – تبی‌لی‌سی – ارزوروم قاز بورو خطی ۲۰۰۷- جی ایل ۲۵ مارس تاریخین‌ده رس‌می آچیلیش مراسی‌می اوْلموش‌دور. بورو خطینین دیامتری ۴۲ دو��م اوزونلوقو ایسه ۹۷۰ کیلومتر تشکیل ائدیر(۴۴۲ کم آذربایجانین، ۲۴۸ کم گورجوستانین و ۲۸۰ کم تورکیه‌نین اراضی‌سین‌دن کئچیر. هر بورونون اوزونلوقو – ۱۱٬۵ متردیر.[۲۴] بۇ بورو خطی ایله شاه-دنیز پرویئکتینین چرچیوه‌سینده چیخاریلان قاضی ایخراج ائتمک پلانلاشدیریلیر.[۲۵]\nباکی – تبی‌لی‌سی – جئیهان بورو خطی، آذربایجان نئفتینین خزر دنیزین‌دن تورکیه‌نین جئیهان لیمانینا، اورادان آرالیق دنیزی واسطه‌سیله آوروپا بازارلارینا نق‌لی کمری. اوزون‌لوغو ۱۷۷۳ کیلومتردیر. آذربایجان‌دان (۴۴۹ کم)، گورجوستان‌دان (۲۳۵ کم) و تورکیه‌دن (۱۰۵۹ کم) کئچیر.\nباکی – سوپ‌سا رس‌می آچیلیشی ۱۷ آوریل ۱۹۹۹- جو ایلده اوْلموش‌دور. بورو خطی آذری-چیراق-گونش‌لی پرویئکتی چرچیوه‌سینده تیکیلمیش‌دیر. اونون اوزونلوقو ۸۳۷ کیلومتر تشکیل ائدیر.[۲۶] بورو خطینین دیامتری ۵۳۰ میلّیمتردیر.[۲۷]\nباکی – نوووروسسیسک بورو خطی — خزر نئفتینی روسیهنین، قارا دنیزین ساحلین‌ده یئرله‌شه‌ن، نوووروسسیسکلیمانینا چات‌دیرماق اۆچون ایستیفاده‌یه بوراخیلمیش بورو خطی.\nنابوککو قاز کمری (پلانلاشدیریلیر) — خزر بؤلگه‌سی و اوْرتا شرق طبیعی قاز احتیاط‌لارینی آوروپا بازارلارینا چاتدیرماغی نظرده توتان قاز کمری لاییحه‌سی. ۳ ۳۰۰ کیلومترلیک بۇ بورو خطی لاییحه‌سینده اومو (اوتریش)، بولگارگاز (بولقاریستان)، مول (ماجاریستان)، ترانسگاز (رومینییا) و بوتاش (تورکیه) ایشتیراک ائدیر. آلمان RWE قاز شیرکتی ۵ فئوریه ۲۰۰۸-ده ویانادا تشکیل اوْلونان ایجلاس‌دا نابوککونون آلتینجی اورتاغی اوْلموش‌دور. همچینین، فران‌سا شیرکتی اوْلان گاس دا فرانجئ ده بۇ لاییحه‌یه قوشولماق ایستیینی بیلدیرمیش‌دیر.\nداخیلی نقلیات\nدَییشدیر\nمتروپولیتئن\nدَییشدیر\nباکی متروپولیتئنی عمومی اوزون‌لوغو ۳۴٬۶ کم اوْلان ۲ خت‌دن، ۲۳ ایشله‌یه‌ن و ایکی تیکیله‌ن ایستان‌سییادان عبارت‌دیر، همین ایستان‌سییالارین ۲۳ وئستیبولو وار. ایستان‌سییالارین یئددی‌سی بؤیوک درین‌لیک‌ده یئرلشیر. متروپولیتئن‌ده پیللکان زولاغینین عمومی اوزون‌لوغو ۴۰۰۰ متردن آرتیق اوْلان بئش تیپ‌لی ۳۹ ائسکالاتور ایشه سالینمیش‌دیر. تونئل تیکی‌لی‌لرینین عمومی اوزون‌لوغو ۱۷٬۱ کیلومتردن آرتیق‌دیر. باکی متروپولیتئنینین نادیرلیگی بون‌دان عبارت‌دیر کی، اونون خت‌لری تپه‌لیک اراضی‌ده یئرله‌شه‌ن شهرین بیر-بیری ایله کسیشه‌ن رئلیئفی اوزره سالینمیش‌دیر، بورادا ۶۰٪ و ۴۰٪-مین‌لیک مایل‌لیک‌لر و کیچیک رادیوس‌لو چوخ‌لو ایری‌لر مؤوجوددور.\nدمیر یولو نقلیاتی\nدَییشدیر\nحال-حاضردا باکی دمیر یولو واغزالین‌دان موسکویا، کیئوه، تیف‌لی‌سه، سانکت-پئتئربورقا، خارکووا، تومئنه، روستوو-نا-دونویا، آغستافایا، بالاکه‌نه، هورادیزه، گنجهیه، آستارایا قاتارلار گئدیر.[۲۸] باکی-تبی‌لی‌سی-قارس دمیریولو خطی آچیلدیق‌دان سوْنرا قارسا و ایستانبولا مارشروت‌لارین آچیلیشی گؤزلنیلیر.\nفونیکولیور\nدَییشدیر\nباکی فونیکولیورو ۱۹۶۰-جی ایل مایین ۵-ده ایستیفاده‌یه وئریلیب. ۲ ایستان‌سییاسی وار – بهرام گور هیکلی و شهیدلر خیابانی. ایستان‌سییالار آراسی مسافه ۴۵۵ متردیر. بیر ایستان‌سییادان دیگرینه ۴ دقیقه‌یه چاتماق اولور. واقونلاراراسی اینتئروال ۱۰ دقیقه، گئدیش حاقی ایسه ۲۰ قپیک‌دیر.[۲۹]\nایدمان\nدَییشدیر\nشهرده، بوتون آذربایجانین اراضی‌سینده اوْلدوغو کیمی، ان پوپولیار ایدمان نؤوو فوتبول‌دور. پرئمیئر-لیقادا شهری آشاغی‌داکی کلوب‌لار تمثیل ائدیرلر:\nنئفت‌چی\nباکی\nاینتئر\nآزال\nمدنیت\nدَییشدیر\nآبشئرون میلی پارکی\nدَییشدیر\nیارادیجی‌لیغی ایل: ۲۰۰۵ ساحه (هئکتار): ۷۸۳ اولدوغو یئر: باکی شهرینین عزیزبیوو رایونونون اراضی‌سین‌ده، آبشئرون یاریم‌آداسی. قیسا معلومات: آبشئرون میلی پارکی آذربایجان جومهوریتی پرزیدنتینین ۲۰۰۵-جی ایل ۸ فئوریه تاریخ‌لی سرانجامی ایله ۷۸۳ هئکتار ساحه‌سین‌ده، آبشئرون دؤولت طبیعت یاساقلیغینین بازاسین‌دا یارادیلمیش‌دیر. میلی پارک نین گونئی-شرق قورتاراجاغین‌دا – شاه دیلی اراضی‌سینده یئرلشیر. آبشئرون میلّی پارکینین یارادیلماسین‌دا باش‌لیجا مقصد اطراف موحیطین مۆحافیظه‌سی، اوندان ثمره‌لی ایستیفاده ائدیلمه‌سی، نسلی کسیلمک‌ده اوْلان نادیر فلورا و فاونا نؤولرینین (خزر سویتی‌سی، جئیران، ککیل‌لی دالغیج، گوموشو قاغایی، یاشیل باش اؤردک و س) قورونوب ساخلانیلماسی، ائکوتوریزمین توسعه ائتدیریلمه‌سی، توریزم و استراحت (رئکرئاسییا) زونالارینین یارادیلماسی، اکولوژی مونیتورینقین حیاتا کئچیریلمه‌سی و اهالینین اکولوژی جهت‌دن معاریفلندیریلمه‌سینی تعمین ائتمک‌دیر. آبشئرون میلی پارکینین حئیوانات عالمی چوْخ زنگین‌دیر. قوش‌لاردان گوموشو قاغایی، فیسیل‌دایان قو قوشو، بوز و قیرمیزیباش قازلار، بیزقویروق، یاشیلباش اؤردک، آغگؤز قارا اؤردک، ککیل‌لی دالغیج، بؤیوک آغ واغ، قوملوق جوللوتو، قاشقالداق، باتاق‌لیق بئلیباغلی‌سی، دنیز بوزجاسی و س. ممه‌لی حئیوان نؤولرین‌دن ایسه جئیران، جاناوار، چاققال، چؤل پیشیی، یئنوت، اوخلو کیرپی، تولکو، پورسوق، دووشان، خزرین سولارین‌دا سو آیتی و همچینین موختلیف نؤو بالیق‌لار مسکونلاشمیش‌دیر. آبشئرون میلّی پارکینین خزر دنیزی اراضی‌سینده چوخلو میقداردا خزر سویتی‌سی یاییلمیش‌دیر. بۇ نؤو، پرایاق‌لی‌لارین یئگانه نماینده‌سی‌دیر کی، دونیا اوکئانینین ان کیچیک سو ایتی‌سی کیمی «گینئس» ین رئکوردلار کیتابینا داخیل ائدیلمیش‌دیر.\nمئهمانخانالار\nدَییشدیر\nموزئی‌لر\nدَییشدیر\nباکی معمارلیغی، \"حاجی‌نسکینین ائوی\"\nآذربایجان تاریخ موزئیی\nممد سید اوردوبادینین خاطره موزئیی\nنظامی گنجوی آدینا میلّی آذربایجان ادبیاتی موزئیی\nلطیف کریموو آد. آذربایجان خالچاسی و خالق تطبیقی صنعتی دؤولت موزئیی\nصمد وورغونون ائو-موزئیی\nآذربایجان دؤولت اینجه‌صنعت موزئیی\nنریمان نریمانووون خاطره موزئیی\nجلیل ممدقولوزاده‌نین ائو-موزئیی\nحسین جاویدین ائو موزئیی\nجعفر جابارلینین ائو-موزئیی\nعبدالله شایقین ائو موزئیی\nآرخئولوگییا و ائتنوقرافییا موزئیی\nآذربایجان دؤولت دینی تاریخی موزئیی\nآذربایجان دؤولت کند تصروفاتی موزئیی\nآذربایجان دؤولت شکیل قالئرئیاسی\nآذربایجان گئولوگییا موزئیی\nآذربایجانین موستقیل‌لیگی موزئیی\nآذربایجان مینیاتوراسینین اینجه‌صنعت مرکزی\nآذربایجان جومهوریتی میلی تحصیل موزئیی\nبول-بول مئموریال موزئیی\nجعفر جابارلی ائو موزئیی\nجلیل ممدقولوزاده‌نین ائو موزئیی\nدؤولت تاریخی-آرخیتئکتورا موزئیی-قوروغو \"شیروانشاه‌لار سارایی کومپلئکسی\"\nحسن بی زردابی آدینا طبیعت‌شوناس‌لیق موزئیی\nلئوپولد و مستیسلاو روستروپوویجهین ائو موزئیی\nلطیف کریموو آدی��ا آذربایجان خالچاسی و خالق تطبیقی صنعتی دؤولت موزئیی\nمحمد فضولی آدینا الیازمالار اینستیتوتو\nمیلّی آذربایجان تاریخی موزئیی\nمینیاتور کیتابلارین موزئیی\nممد سید اوردوبادینین خاطره موزئیی\nنظامی گنجوی آدینا آذربایجان ادبیاتی موزئیی\nن. نریمانووون خاطره موزئیی\n\"قوبوستان\" دؤولت تساریخی-بدیعی قوروغو\nرینای مالاجوفاونا موزئیی\nروستام موصطافایئو آدینا آذربایجان دؤولت اینجه‌صنعت موزئیی\nصمد وورغونون ائو موزئیی\nسرگی زالی وجیهه صمدووا\nاوزئییر حاجی‌بیووون ائو موزئیی\nعظیم عظیم‌زاده‌نین ائو موزئیی\nج. جابارلی آدینا آذربایجان دؤولت تئاتر موزئیی\nحسین جاویدین ائو موزئیی\nآذربایجان طیب موزئیی\nاولیمپییا موزئیی\nآذربایجان دؤولت موسیقی مدنیتی موزئیی\nسرگی‌لر\nدَییشدیر\n\"بؤیوک قالا ۱۹\" آرت قالئرئیا\nستار بهلول‌زاده آدینا سرگی زالی\nتئاترلار\nدَییشدیر\nآذربایجان دؤولت آکادمیک اوپرا و بالئت تئاتری\nآذربایجان دؤولت آکادمیک اوپرا و بالئت تئاتری\nآذربایجان دؤولت آکادمیک میلی درام تئاتری\nروس درام تئاتری\nآذربایجان دؤولت کوکلا تئاتری\nآذربایجان گنج تاماشاچیلار تئاتری\nآذربایجان دؤولت موسیقی‌لی کومئدییا تئاتری\nباکی دؤولت سیرکی Archived 2017-04-20 at the Wayback Machine.\nعبدالله شایق آدینا آذربایجان دؤولت کوکلا تئاتری\nآذربایجان دؤولت گنجلر تئاتری\nباکی ماریونئت تئاتری\nبلدیه تئاتری\nایجتیماعی پانتومیما تئاتری\n«موغام» آذربایجان خالق موسیقی‌سی تئاتری\nرشید بئهبودوو آدینا آذربایجان دؤولت ماهنی تئاتری\nصمد وورغون آدینا آذربایجان دؤولت روس درام تئاتری\n«اونس» تئاتری\nیوغ تئاتری\nکوْنسرت زال‌لاری\nدَییشدیر\nفایل:Respublikapalace.JPG\nحیدر علیئو سارایی\nآذربایجان دؤولت فیلارمونییاسی\nاوپرا ایستودییاسی\nدَییشدیر\nشؤوکت ممدووا آدینا اوپرا ایستودییاسی\nکاپئللهاوس\nدَییشدیر\nکاپئللهاوس آلمان-آذربایجان مدنیت آسسوسیاسییاسی\nسارای\nدَییشدیر\nحیدر علیئو آدینا سارایی\nکوْنسرت زالی\nدَییشدیر\nآذربایجان دؤولت فیلارمونییاسی یانین‌دا کامئرا و بورو اورقان موسیقی‌سی زالی\nباکی جاز مرکزی\nمدنیت مرکزی\nدَییشدیر\nشهریار آدینا باکی مدنیت مرکزی\nایدمان و کوْنسرت کومپلئکسی\nدَییشدیر\nایدمان و کوْنسرت کومپلئکسی\nباکی مطبخی\nدَییشدیر\nباکی مطبخی رنگارنگ و موختلیف خؤرک‌لرله فرق‌لنیر. اونلار آراسین‌دا قوتاب، دوشبره، خنگل، گورزه، خمیراشی داها مشهوردورلار. باکی‌لیلارین شاه یئمگی قویون اتی و شابالیدلا قورودولموش آلچانین قاریشیغین‌دان آش، بیشیریلمیش تویوقلا، قایغاناق و لیمون سویو قاریشیغین‌دان چیغیرتمالی آش، و س. موختلیف نؤو آش نومونه‌لری ساییلیر. همچینین قویون اتی، تویوق، بالیق‌دان حاضیرلانمیش کابابلار دا مشهوردورلار.\nباکی مطبخینین شیرنیاتی دا موختلیف‌دیر. بورا پاخلاوا، شکربورا، قوغال، شربت‌لر و س. عاییددیر. عادتاً بۇ نعمت‌لرین حاضرلانماسی یازین گلمه‌سی ایله قئید اوْلونان نووروز بایرامی ایله اوست-اوسته دوشور.\nبوتون آذربایجان‌لیلار کیمی، باکی‌لیلار دا لذیذ نعمت‌لری سئویرلر. قئیدا قبولو ایسه اؤزلویون‌ده بؤیوک بیر ریتوال‌دیر کی، بوتون قایدا-قانونلا ایجرا اوْلونور.\nتحصیل\nدَییشدیر\nباکی آذربایجانین ان واجیب تحصیل مرکزلرین‌دن بیری‌دیر. بورادا چوخ‌لو تحصیل اوبیئکت‌لری یئرلشیب.\nآذربایجان دؤولت نفت آکادئمییاسی\n��ذربایجان تئکنیکی اونیوئرسیته‌سی\nآذربایجان معمارلیق و اینشاات اونیوئرسیته‌سی\nآذربایجان طیب اونیوئرسیته‌سی\nآذربایجان دؤولت ایقتیصاد اونیوئرسیته‌سی\nآذربایجان دؤولت مدنیت و اینجه‌صنعت اونیوئرسیته‌سی\nآذربایجان دؤولت پئداقوژی اونیوئرسیته‌سی\nآذربایجان جومهوریتنین پرزیدنتی یانین‌دا دؤولت ایداره‌چی‌لیک آکادئمییاسی\nآذربایجان دیللر اونیوئرسیته‌سی\nآذربایجان دؤولت رسام‌لیق آکادئمییاسی\nآذربایجان میلّی کونسئرواتورییاسی\nآذربایجان تئاتر اونیوئرسیته‌سی\nآذربایجان توریزم اینستیتوتو\nباکی موسیقی آکادئمییاسی\nباکی دؤولت اونیوئرسیته‌سی\nباکی سلاویان اونیوئرسیته‌سی\nباکی آسییا اونیوئرسیته‌سی\nباکی آوراسییا اونیوئرسیته‌سی\nباکی بیزینئس اونیوئرسیته‌سی\nآدینا موسکو دؤولت اونیوئرسیته‌سینین باکی فیلیالی\nباکی قیزلار اونیوئرسیته‌سی\nباتی اونیوئرسیته‌سی\nمیلی آویاسییا آکادئمییاسی\nآذربایجان اونیوئرسیته‌سی\nاودلار یوردو اونیوئرسیته‌سی\nعلم و تحصیل مرکزی تفکور اونیوئرسیته‌سی\nخزر اونیوئرسیته‌سی\nحیدر علیئو آدینا MTN-ین آکادئمییاسی\nقارداش شهرلر\nدَییشدیر\nگؤرونتولر\nدَییشدیر\nپُرت‌باکو گؤی‌دَلَن‌لری\nقیزقالاسی گون باتارکن\nباکی‌نین گئجه گؤرونوشو\nلندمارک گؤی‌دَلَنی\nایسماعیلیه سارایی\nآغ‌شهر\nنیظامی کوچه‌سی\nباکی‌دا آکسفورد اوخولونون شعبه‌سی\nسعادت سارایی\nایچری‌شهر\nاولیمپیا ایستادیونو آوروپا اویونلاریندا\nآذربایجان میلی بیلیم‌لر آکادئمیاسی\nدؤولت بایراغی میدانی\nدَییشدیر\nدؤولت بایراغی میدانی\nدؤولت بایراغی میدانی — باکی شهرینین باییل ساحه‌سینده یئرلَشن مئموریال عابده-استراحت پارکی. میدانین تنتنه‌لی آچیلیشی ۲۰۱۰-جو ایلین سپتامبرین ۱-ده آذربایجان جومهوریتنین پرزیدنتی، سلاح‌لی قوه‌لرین آلی باش کوماندانی ایلهام علیئو طرفین‌دن کئچیریلمیش‌دیر.[۳۰]\nباکی شهرین‌ده یئرلَشن دؤولت بایراغی میدانین‌دا تیکینتی-قوراش‌دیرما و آبادلاش‌دیرما ایشلرینین سورتلندیریلمه‌سی اۆچون آذربایجان جومهوریتنین ۲۰۰۹-جو ایل اۆچون دؤولت بودجه‌سینده نظرده تۇتولموش پرزیدنتین احتیاط فوندوندان باکی شهر ایجرا حاکمیتینه ۱۰ میلیون مانات وسایت آیریلمیش‌دی.[۳۱]\n۲۰۰۰۰ m² اراضی‌سی اوْلان مئیدان‌دا اوجالدیلمیش دایاغین هوندورلویو ۱۶۲ متر، بونؤوره‌سینین دیامتری ۳٬۲، بونؤوره‌نین اوست حیسه‌سینین دیامتری ۱٬۰۹ متردیر. قورغونون عمومی کوتله‌سی ۲۲۰ تون‌دور. بایراغین ائنی ۳۵ متر، اوزون‌لوغو ۷۰ متر، عمومی ساحه‌سی ۲۴۵۰ کوادرات‌متر، کوتله‌سی ایسه تقریباً ۳۵۰ کیلوقرام‌دیر.[۳۲] گینئس دونیا رئکوردلاری تشکیلاتی ۲۰۱۰-جو ایل مایین ۲۹-دا آذربایجان دؤولت بایراغی دیریینین دونیادا ان هوندور بایراق دیرگی اوْلدوغونو تصدیق ائدیب.\nباکی تئلئقوله‌سی\nدَییشدیر\nباکی‌دا یئرلَشن، ۳۱۰ متر هوندورلویه صاحب آذربایجان تلویزیون قوله‌سی سسری ناظیرلر سووئتینین قراری و آذربایجان سسر رابطه ناظیرلیینین سیفاریشی ایله اینشا ائدیلمیش‌دیر. لاییحه‌سی سسری رابطه ناظیرلیینین لاییحه اینستیتوتونا مخصوص اوْلان تئلئقوله‌نین تیکینتی ایشلری ۱۹۷۹-جو ایلده باشلامیش‌دیر. لاییحه‌یه اساساً، ۱۹۸۵-جی ایلده تئلئقوله‌نین تیکینتی‌سی باشا چاتمالی ایدی، لاکین معین سببلره گؤره، کومپلئکس‌دکی اینشاات ایشلری دایاندیریلمیش‌دی. عوموم‌میلی لیدر حیدر علیئوین حاکمیته قاییتماسین‌دان سوْنرا، ۱۹۹۳-جو ایلده اینشاات ایشلری یئنی‌دن باشلامیش و ۱۹۹۶-جی ایلده اونون ایشتیراکی ایله کومپلئکسین رسمی آچیلیش مراسیمی کئچیریلمیش‌دیر.\nخاریجی کئچیدلر\nدَییشدیر\nGasimov, Zaur: The Caucasus, in: Europäische Geschichte Online (EGO), hg. vom Institut für Europäische Geschichte (IEG), Mainz European History Online (EGO), published by the Institute of European History (IEG), Mainz 2011-11-17. URL: http:\/\/www.ieg-ego.eu\/gasimovz-2011-en\nباکی\nباکی شهر ایجرا حاکمیتینین رسمی سایتی\nباکینین الکترون خریطه‌سی و کوسمیک شکیل‌لری Archived 2009-02-27 at the Wayback Machine.\nباکی شکیل‌لری[دائمی اولو باغلانتیلی]\nقدیم باکی شکیل‌لری[دائمی اولو باغلانتیلی]\nباکی فوتو\nباکی آدینین معنالاری[دائمی اولو باغلانتیلی]\nFull HD Video: Panorama Baku, Azerbaijan, ۰۷٫۱۱٫۲۰۰۹\nآیریجا باخ\nدَییشدیر\nآذربایجان سلاح‌لی قوه‌لری\nباکی-تیفلیس-جئیهان بورو خطی\nباکی-تیفلیس-قارس دمیریولو خطی (بتاق)\nقایناقلار\nدَییشدیر\n^ Administrative, density and territorial units and land size by economic regions of Azerbaijan Republic for January 1. 2007. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on ۲۴ نوامبر ۲۰۰۷. یوْخلانیلیب17 July 2009.\n^ Demographia: World Urban Areas – Demographia, 2016\n^ CIA World Factbook\n^ Thomas de Waal (2010). The Caucasus: An Introduction. Oxford University Press. p. 16. ISBN 0-19-975043-2.\n^ ۵٫۰ ۵٫۱ آذربایجان دؤولت ایستاتیستیکا کومیته‌سی:باکی شهری Archived 2012-06-30 at the Wayback Machine.\n^ State Oil Company of Azerbaijan Republic: Transition from National to Transnational Company or Demand of Time?. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2012-01-11. یوْخلانیلیب2012-09-26.\n^ archive copy. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2012-09-27. یوْخلانیلیب2012-09-26.\n^ Тифлис، Канцелярии Наместника Кавказского. ۱۸۵۰. \"Кавказский календарь на ۱۸۵۱ год\". \/Оглавление: Глава — Отделение третье، стр.۱۲۸\n^ Тифлис، Канцелярии Наместника Кавказского. ۱۸۵۱. \"Кавказский календарь на ۱۸۵۲ год\"، стр. ۳۰۵\n^ Старый Баку\n^ Кавказский Статистический комитет. Е. Кондратенко. ۱۸۸۶. \"Кавказский календарь на ۱۸۸۷ год\"، стр. ۱۹۳\n^ Демоскоп Weekly (еженедельная демографическая газета. Электронная версия) :Первая всеобщая перепись населения Российской Империи ۱۸۹۷ г. Распределение населения по родному языку и уездам Российской Империи кроме губерний Европейской России-Город Баку-Источник: Первая Всеобщая перепись населения Российской Империи ۱۸۹۷ г. Таблица XIII. Распределение населения по родному языку. (Губернские итоги). Т. Т.۵۱–۸۹. С. -Петербург: ۱۹۰۳–۱۹۰۵\n^ Ethno-Caucasus, Этнодемография Кавказа:Город Баку (перепись ۱۹۲۶ года)\n^ Ethno-Caucasus, Этнодемография Кавказа:Город Баку (перепись ۱۹۳۹ года)\n^ Ethno-Caucasus, Этнодемография Кавказа:Город Баку (перепись ۱۹۵۹ года)\n^ Ethno-Caucasus, Этнодемография Кавказа:Город Баку (перепись ۱۹۷۰ года)\n^ Ethno-Caucasus, Этнодемография Кавказа:Город Баку (перепись ۱۹۷۹ года)\n^ Population statistics of Eastern Europe:Azerbaijan Republic population and housing census of 1999\n^ ۱۹۵۸۹+۱۹۸۵\n^ Azerbaijan.az – آذربایجان نئفتی. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2012-07-13. یوْخلانیلیب2012-09-26.\n^ آذربایجانین ائتنوقرافییاسی، ۱-جی جیلد، سه ۳۷۳، ۳۹۷ – پرزیدنت کیتابخاناسی. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2012-07-25. یوْخلانیلیب2012-09-26.\n^ ОБЩИЕ СВЕДЕНИЯ ОБ АЗЕРБАЙДЖАНСКОЙ ЭКОНОМИКЕ. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2012-10-14. یوْخلانیلیب2012-09-26.\n^ агентство جبوندس\n^ ИНМАРСИС\n^ Кавказ. МЕМО.РУ\n^ Вести. رو[دائمی اولو باغلانتیلی]\n^ \/Новости — Азербайджан\/\n^ Расписание пассажирских поездов на ۲۰۱۰\/۲۰۱۱ гг. из Баку. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2011-11-11. یوْخلانیلیب2012-09-26.\n^ باکی فونیکولیورونون رنگی دییشدیریلیر.. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2011-08-28. یوْخلانیلیب2012-09-26.","num_words":9467,"character_repetition_ratio":0.046,"word_repetition_ratio":0.051,"special_characters_ratio":0.199,"stopwords_ratio":0.002,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":134767.6,"cluster_detection":-1}
+{"text":"هر آخشام تورکجه ورزش اوخو؛ آذربایجانین ان اؤنملی ورزش خبرلرین هر آخشام ورزش آذربایجان آخاغیندان ایزله‌یین\nورزش آذربایجان، آذربایجانین ورزش و ورزشکارلارینین سسی اولاراق ایشه باشلاییب. بیزیم بؤلگه‌میزده بئله بیر رسانه‌نین اولمادیغی اوچون بو خبر مرکزی اؤزللیکله آذربایجان شهرلرینین ورزشی اولای‌لارین سایت هابئله اینستاگرام و تلگرام آخاق‌لاریندا یایینلاماغا باشلاییب و داها گوجلنمک اوچون آددیم آتیر.\nوالیبال فدراسیونونون بیلدیرسینه گؤره، شهرداری اورمییه باشگاهی، کئچمیش بورج‌لاری اوچون یئنی آلدیغی اویونچولارلا سؤزلشمه یازا بیلمز.\nhttp:\/\/azarbayjanvarzesh.ir\/news\/2557\nسجاد هاشمی، سرکان ییلدیریم آدی‌‌ ایله تورکییه اوچون قیزیل مدال آلمیشدی؛ آنجاق گؤزلریندن آلیندیغی تست‌لر فرقلی اولدوغو اوچون اونون مدالی گئری آلیندی؛ بو حاقدا اؤزل گزارش اوخویون\nhttp:\/\/azarbayjanvarzesh.ir\/news\/2554\nپاراولمپیک اولدوزو تبریزه قاییتدی؛ رحیمی: \"من تراکتورچویام\". پزشکی اوخوماغا گؤیلوم یوخدور.\nhttp:\/\/azarbayjanvarzesh.ir\/news\/2556\nآردا گولر کوپا اؤدولونون آدایی؛ ۱۹ یاشلی تورکییه‌لی فوتبولچو، رئال مادرید تیمی‌نین اویونچوسو، ۲۰۲۴-جو ایلین ان یاخشی گنج اویونچو اؤدولو اوچون آدای‌لانمیش‌دیر.\nhttp:\/\/azarbayjanvarzesh.ir\/news\/2555\nبیر سیرا رسانه‌لرین سؤزلرینه رغمن تراکتور باشگاهی، سپاهانین آرتیق قالمیش اویونچولارین آلماق ایسته‌میر.\nhttp:\/\/azarbayjanvarzesh.ir\/news\/2553\nقالاتاسارای باشگاهی، تیمین پورتوقال‌لی اولدوزو، سرخیو اولیویرانین تیمدن آیریلدیغینی رسمی اولاراق تایید ائتدی.\nhttp:\/\/azarbayjanvarzesh.ir\/news\/2552\nتراکتور اویونچولاری‌نین یاریسی تمرینده یوخدولار؛ تراکتور باشگاهی بو گوندن مشق‌لرینه باشلامیش‌دیر آنجاق تیمین اویونچولارینین بیر نئچه‌سی میللی تیمین مشق‌لرینه قوشولموش‌لار؛ هابئله یابانجی اویونچولار هله تیمه قوشولماییب‌لار.","num_words":341,"character_repetition_ratio":0.125,"word_repetition_ratio":0.018,"special_characters_ratio":0.192,"stopwords_ratio":0.006,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":84997.1,"cluster_detection":-1}
+{"text":"(مقاله)دانیشیقایشلدنایشلدن دانیشیغیویکی‌پدیاویکی‌پدیا دانیشیغیفایلفایل دانیشیغیمدیاویکیمدیاویکی دانیشیغیشابلونشابلون دانیشیغیکؤمککؤمک دانیشیغیبؤلمهبؤلمه دانیشیغیپوْرتالپوْرتال دانیشیغیTimedTextTimedText talkماژولماژول دانیشیغی","num_words":79,"character_repetition_ratio":0.023,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.066,"stopwords_ratio":0.038,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.996,"perplexity_score":13396.3,"cluster_detection":-1}
+{"text":"بو مقاله‌نی ویکی‌لشدیرمک لازیمدیر. لۆطفاً مقاله‌نی ویکی‌پدیا قایدالارینا اویغون دۆزنله‌یین. گرکلی دۆزنله‌مه ائدیلمه‌دن بۇ شابلون قالدیریلمامالی‌دیر.\nاوروپا بیرلیگی یا دا آوروپا بیرلیگی و یا اوروپاایتیفاقی[۱۰](اینگیلیسجه: European Union) اوروپا دؤولتلرینی بیرلشدیرن و دؤولت‌لر اوستو �� عئینی زاماندا دؤولت‌لرآراسی ایقتصادی و سیاسی تشکیلات.\nاوروپابیرلیگی\nEuropean Union\nمیلی شوعار: «چئشیدلی‌لیک‌ده بیرلیک»[۱][۲][۳]\nمیلی هیمن: سئوینجه تعریف[۲](ارکسترال)\nموقعیت\nباشکند بروکسل (دفاکتو)[۴][۵]\nرسمی دیل\n۲۴ دیل\nبولغار دیلی. کوروات دیلی. چک دیلی.\nدانمارک دیلی. هولند دیلی. اینگیلیس دیلی. استونیا دیلی. فنلاند دیلی. فرانسه دیلی. آلمان دیلی. یونان دیلی. مجار دیلی. ایرلند دیلی. ایتالیا دیلی. لتونیا دیلی. لیتوانیا دیلی. مالت دیلی. لهسیتان دیلی. پورتقال دیلی. رومانی دیلی. اسلواکیا دیلی. اسلونیادیلی. ایسپانیا دیلی. سوئد دیلی\nگروه(های) نژادی اوروپابیرلیگی‌نین اؤلکه‌لری\nنوع\n۲۸ دولت\nاوتریش\nبلژیک\nبولغاریستان\nکروواسی\nقیبریس جومهوریتی\nچک جومهوریتی\nدانمارک\nایستونی\nفنلاند\nفرانسه\nآلمان\nیونان\nماجاریستان\nجزیره ایرلند\nایتالیا\nلتونی\nلیتوانی\nلوکزامبورق\nمالت\nهولند\nلهیستان\nپورتوقال\nرومانی\nایسلوواکی\nایسلوونی\nایسپانیا\nسوئد\nحوکومت نوعو\n• اوروپا کومیسیونون صدری\n• اوروپا پارلامنتی‌نین پئریزیدنتی\nحاکیملر آدی ژان کلود یونکر (EPP)\nآنتونیو تاجانی (EPP)\nعلامتدار حادیثه‌لر\n• پاریس موقاوله‌سی\n• رم موقاوله‌سی\n• ادغام موقاوله‌سی\n• ماستریخت سازیشس\n• لیسبون موقاوله‌سی\n۲۳ ژوئیه ۱۹۵۲\n۱ ژانویه ۱۹۵۸\n۱ ژوئیه ۱۹۶۷\n۱ نوْوامبر ۱۹۹۳\n۱ دسامبر ۲۰۰۹\nساحه\n- ساحه ۴٬۳۸۱٬۳۷۶کیلومتر مربع (یئددینجیa)\nجمعیت\n- جمعیت تخمینی (۲۰۱۲) ۵۰۷٬۸۹۰٬۱۹۱[۶]\n(۳)\n- جمعیت سیخلیغی ۱۱۶٫۲\/km\nعومومی یوردایچی محصول (تخمین )\n- مجموع ۳۶٬۳۹۳ دلار[۷] (اون‌آلتینجی)\n- آدام‌باشینا ۱۸٫۴۵۱ تریلیون دولار[۸] (بیرینجی)\nجینی (۲۰۱۰) ۳۰٫۴[۹](متوسط)\nپول بیریمی\nیورو یورو منطقه‌سینده (EUR)\nساعات قورشاغی\n۰+ تا ۲+\n- یای (DST) ۱+ تا ۳+ (دونیا ساعاتی)\n۱+ تا ۳+\nاینترنت دومینی\n.eu\nاوروپاایتتیفاقی یادا قیساجا آ. ا(EU)، ایگیرمی یئددی عوضو اؤلکه‌دن عیبارت اوْلان و توْرپاق‌لاری بؤیوک اؤلچوده اوروپا قاره‌سینده اوْلان سیاسی و ایقتیصادی بیر تشکیلاتلانمادیر. ۱۹۹۲-جی ایل‌ده، اوروپاایتتیفاقی موقاویله‌سی اولاراق دا بیلینن ماستریخت آنلاشماسی‌نین قووه‌یه مینمه‌سی نتیجه سینده، وار اوْلان اوروپاایقتیصادی ایتتیفاقینه یئنی وظیفه و مسولییت ساحه‌لری یوکلنمه‌سی‌له قورولموش‌دور. تخمیناً ۵۰۰ میلیونلوق اهالی‌سی‌له اوروپاایتتیفاقی، دونیا اؤلکه‌لری‌نین عومومی داخیلی محصول (نومینال \/ اسمی) گؤره سیرالانماسین‌دان نومینال عومومی داخی‌لی حاصیلاسی‌نین% ۳۰ حیصّه‌سی‌نی مئیدانا گتیرر. (۱۶٫۸ تریلیون آبش $)[۱۱]\nاوروپاایتتیفاقی، بوتون عوضو اؤلکه‌لری باغلایان ایستاندارد قانون‌لار واسیطه‌سی‌له، اینسان، اشیا، خیدمت و سرمایه دؤورانی (آخینی-جریانی) آزادلیق‌لاری‌نی ایحاطه ائدن بیر اورتاق بازار (تک بازار) توسعه ائتدیرمیش‌دیر.[۱۲] بیرلیک ایچینده کند تصرروفاتی، بالیق‌چی‌لیق و رئجیونال توسعه سیاست‌لرین‌دن عیبارت اوْلان اورتاق بیر تیجارت سیاستی اوْلونور.[۱۳] بیرلیگه عوضو اؤلکه‌لرین اون بئشی، آورو (یورو) آدی‌ایله خاطیرلانان اورتاق پول واحیدی ایستیفاده ائتمه‌یه باشلامیش‌دیر. اوروپاایتتیفاقی، عوضو اؤلکه‌لرینی دونیا تیجارت تشکیلاتینا، گ. ۸ (G۸–۸ بویوک دوولت‌لرین قورپو) زیروه‌لرینده و بیرلشمیش میلّت‌لرده تمثیل ائده‌رک خاریجی سیاستینده‌ده رول اویناییر. ای��تیفاقین ایگیرمی یئددی عوضوون‌دن ایگیرمی بیری ناتو-نون دا عوضوودور. شئنگئن (Schengen) موقاویله‌سی اویغون اولاراق بیرلیک عوضوو اؤلکه‌لر آراسیندا پاسپورت ایداره‌سی‌نین قالدیریلماسینین دا آراسیندا اوْلدوغو بیر چوْخ محکمه مؤوضوع و داخیلی ایش‌لری تنظیم‌لمه‌لرینده اوروپاایتتیفاقی‌نین پایی اولور.[۱۴]\nاوروپاایتتیفاقی، دؤولت‌لر آراسی و چوْخ میلّت‌لی بیر مئیدانا گلمه‌دیر. بیرلیک ایچینده کیمی مؤوضوع‌لاردا دؤولت‌لر آراسی راضیلاشما و فیکیر ایتتیفاقی لازیم‌دیر. آنجاق موعه‌ایه‌ن وضعیت‌لرده میلّت اوستو رهبرلیک اورقان‌لاری، عوضولرین موقاویله‌سی اولمادان دا قرارا وئره بیلر. اوروپاایتتیفاقی‌نین بۇ تیپ حاق‌لارا صاحیب اهمیت‌لی رهبرلیک واحیدلری اوروپاکومیسسیاسی، اوروپاپارلامئنتی، اوروپاایتتیفاقی شوراسی، لیدئرلر ساممیتی (اجلاس سران)، اوروپاعدالت محکمه‌سی و اوروپامرکزی بانکی‌نینمجلیسی، اوروپاایتتیفاقی وطنداش‌لاری بئش ایل‌دن بیر سس وئرمه اوصولوایله سئچرلر.\nاوروپاایتتیفاقی‌نین تمل‌لری ۱۹۵۱-جی ایلده، آلتی اؤلکه‌نین ایشتیراکی ایله یارادیلان اوروپاکؤمور و پولاد ایتتیفاقی‌نین و ۱۹۵۷ روما سازیشینه اساس‌لانیر. او دؤوردن بۇ یانا، بیرلیک یئنی عوضولرین ایشتیراک‌لاری‌یلا اؤلچو اولاراق بؤیوموش؛ وار اوْلان صلاحییت‌لرینه یئنی وظیفه و مسولییت ساحه‌لری علاوه ائده‌رک ده گوجونو آرتیرمیش‌دیر. عوضو دؤولت‌لر دسامبر ۲۰۰۷-جی ایل‌ده، ایتتیفاقین بۇ گونه قدر ائتدیگی موقاویله‌لر و قانونی قورولوشونو یئنیلمک و یاخشی‌لاش‌دیرماق مقصدی‌له لیسبون موقاویله‌سی ایمضالانمیش‌دیر. لیسبون سازیشی‌نین تصدیق‌لنمه و عمله گیرمه پروسسی‌نین ۲۰۰۸-جی ایلین ایچینده اولماسی اونگورولموش‌سه (تجویز) ده ایرلاندیادا، موقاویله‌نین تصدیق‌لنمه‌سی اۆچون ائدیلن خالق‌اویلاماسی‌نین (رئفراندوم\/همه‌پرسی) ایلک مرحله‌ده منفی نتیجه‌لنمه‌سی قبول مۆدت ینی گئجیک‌دیرمیش‌دیر.\nایچینده‌کیلر\n۱ کئچمیشی\n۱.۱ اوروپاکومور و پولاد ایتتیفاقی\n۱.۲ اوروپابیرلیک‌لری\n۱.۳ اوروپاایتتیفاقی\n۱.۴ آنا یاسا و لیسبون موقاویله‌سی\n۲ عوضو دوولت‌لر\n۳ اوروپا ایتتیفاقین گئنیش‌لنمه سوره‌جی\n۴ جوغرافیا\n۵ ایداره\n۵.۱ کومیسسییا\n۵.۲ پارلامئنت\n۵.۳ اوروپاایتتیفاقی شوراسی\n۵.۴ دوولت و حوکومت باشچی‌لاری زیروه‌سی\n۵.۵ حوقوقی آکت‌لاری\n۵.۶ محکمه‌لر\n۶ سیاست\n۷ عدالت، آزادلیق و تهلوکه‌سیزلیک\n۷.۱ اساس حوقوق‌لار\n۸ خاریجی علاقه‌لر\n۸.۱ اینسانی کومک\n۸.۲ حرب و مودافیعه\n۹ ایقتیصادی سیاست\n۹.۱ اورتاق بازار\n۹.۲ اورتاق پول واحیدی\n۹.۳ ریقابت\n۹.۴ بودجه\n۱۰ توسعه سیاستی\n۱۰.۱ کند تصرروفاتی\n۱۰.۲ انرژی\n۱۰.۳ اینفراستروکتور\n۱۰.۴ رئگیونال توسعه\n۱۰.۵ اطراف موحیط\n۱۰.۶ تحصیل و آراشدیرما\n۱۱ اهالی معلومات‌لاری\n۱۱.۱ دیل\n۱۱.۲ دین\n۱۲ مدنیّت سیاستی\n۱۲.۱ ایدمان\n۱۳ خاریجی کئچیدلر\n۱۴ قایناقلار\nکئچمیشی\nاوروپاکومور و پولاد ایتتیفاقی\nایکینجی دونیا دویوشو سوْنراسی عیبارت اوْلان سیاسی هاوا غرب‌آوروپادا بیرلیک و برابرلیک کولک‌لری استیرمه‌یه باشلادی. بودا بیر چوْخ آدام طرفین‌دن، آوروپایا بویوک ضررلر وئرن حددین‌دن آرتیق میلّییت‌چیلیک دوشونجه‌لرین‌دن بیر قاچیش یولو اولاراق گورولوردو.[۱۵] بۇ دوشونجه‌لرله بیرلیک‌ده ۱۹۵۱-جی ایل‌ده، ایلک مووففقییت‌ه چاتان اوروپاداخیلی ایش ایتتیفاقی اوْلان، اوروپاکومور و پولاد ایتتیفاقی تکلیفی گل‌دی. بۇ مئیدانا گلمه‌نین اساس مقصدی، باش‌دا فرانسه و غرب آلمانییا اولماق اوزره عوضولری آراسین‌دا کومور و پولاد ائندوستری‌لری‌نین (صنایئع) رهبرلیگینی بیر آرایا گتیرمک‌ایدی. بونون قورولوش سببی، دوورون ان اهمیتلی صنایئع خام‌مال‌لاری (مواد اولیه) اوْلان کومور و پولاددان یارانا بیله‌جک هر هانسی بیر موباحیثه‌نین قارشی‌سی‌نین آلینماسی و بونا باغلی اولاراق ایکی اؤلکه آراسین‌داکی اولابیله‌جک بیر دویوشون مانیعه توره‌دیلمه‌سی‌نین. بۇ ایش ایتتیفاقی‌نین قوروجولاری ائتدیک‌لرینی «اوروپاایتتیفاقین‌دان ایلک آددیم» اولاراق نییت‌لدی‌لر.[۱۶] ایتتیفاقین دیگر قوروجو عوضولری ایتالییا و بئنئلوکس اؤلکه‌لری: بلژیک، هوللاندییا و لوکزامبورق ایدی.[۱۷]\nاوروپابیرلیک‌لری\n۱۹۵۷-جی ایل‌ده ایکی یئنی بیرلیک داها یارادیل‌دی: گومروک ایتتیفاقی عملییات‌لارینی تأمین ائدن اوروپاایقتیصادی ایتتیفاقی و نووه انرژی ایش‌لری ایجرا ائتمک اۆچون قورولان اوروپاآتوم انرژی‌سی ایتتیفاقی (ئوراتوم).[۱۷] ۱۹۶۷-جی ایله گلین‌دیگین‌ده ایمضالانان بروکسئل موقاویله‌سی‌ایله وار اوْلان ۳ بیرلیک اوروپابیرلیک‌لری یادا داها مشهور فورماسی‌ایله اوروپاایتتیفاقی (ات) آدی‌ایله تک بیر دام آلتین‌دا توپلاندی.[۱۸]\n۱۹۷۳-جی ایل‌ده اوروپابیرلیک‌لری دانمارک، ایرلاندییا و بیرلشمیش کرال‌لیغین‌دا ایچینه آلیناراق گئنیشله‌مه یولونا گئت‌دی.[۱۹] بۇ اؤلکه‌لرده ایلک ایشتیراک آپاریلان دانیشیق‌لار زامانی نوروئچ‌ایله‌ده موزاکیره اوتورولدو. آنجاق اؤلکه‌ده تشکیل ائدیلن خالق‌اوی‌لاماسی (رئفراندوم) نتیجه‌سین‌ده ایشتیراک ایستگی ردد ائدیلین‌جه، نوروئچ ایتتیفاقین خاریجین‌ده قال‌دی.\nاوروپاپارلامئنتی‌نین عوضولری آراسین‌دا ایلک دئموکراتیک، بیرباشا سئچکی‌لر ۱۹۷۹-جو ایل‌ده رئال‌لاش‌دیریل‌دی.[۲۰] بون‌لار آوروپالی‌لارا اوروپاپارلامئنتی میلّت وکیل‌لرینی سئچمه‌لری مووضوع‌سون‌دا ایمکان تأمین ائدن و آیری‌جا بین‌الخلق سَوییه‌ده ائدیلن ایلک سئچیم‌لردی.\nیونانیستان، ایسپانییا و پورتوقالییا بیرلیگه ۱۹۸۰-جی ایل‌لرده قاتیل‌دیرلار.[۲۱] ۱۹۸۵-جی ایل‌ده ایمضالانان شئنگئن سازیشی عوضو دوولت‌لرین بیر چوخو آراسین‌دا سرحدده پاسپورت ایداره‌سی اولمادان سفر ائده بیلمه ایمکانینی تأمین ائت‌دی.[۲۲] ۱۹۸۶-جی ایل‌ده اوروپابایراغی ایستیفاده ائدیلمه‌یه باشلان‌دی و لیدئرلر اوروپاتک سندینی ایمضالادیرلار. بونون‌لا بیرلیک‌ده ایتتیفاقین قرار آلما مئکانیزمی‌نین گئنیشله‌مه‌سی، تیجارت عملییات‌لاردا مانیعه و فورمال (رسمی) آزالدیلماسی و داها ایره‌لی بیر اوروپاسیاسی ایش‌ایتتیفاقی تشکیلاتی یارادیلماسی تأمین ائدیل‌دی.\nاوروپاایتتیفاقی\nدمیر پرده‌نین داغیلماسی، ایتتیفاقین شرقه دوغرو گئنیشلنمه‌سینه ایمکان وئردی (بئرلین دیواری).\n۱۹۹۰-جی ایل‌ده دمیر پرده‌نین ییخیلماسی‌ایله کوهنه شرق آلمانییا، بیرلش‌میش یئنی آلمانییانین بیر حیصّه‌سی کیمی بیرلیگه قاتیل‌دی.[۲۳] شرق آوروپایا دوغرو رئال‌لاش‌دیریلان گئنیشله‌مه‌ایله بیرلیک‌ده، بیرلیگه قوشولماق نامیزد اؤلکه‌لره تطبیق مقصدی‌ایله کوپئنهاگ کریتئرلری‌نین قبول ائدیلمه‌سی اوزرینه گوروش ایتتیفاقینه چاتیل‌دی.\n۷ فئوریه ۱۹۹۲ تاریخین‌ده مااستریخت موقاویله‌سی قوووه‌یه میندی.[۲۴] بۇ آندلاشما ایلک دفعه اوروپاایتتیفاقی تئرمینینی ایستیفاده ائت‌دی و اوچ سوتون آدینی وئردیگی تطبیق ساحه‌سینی باشلاددی. بوگون‌کی اوروپاایتتیفاقی تئرمینی، کئچمیش‌ده اوروپابیرلیک‌لری‌نین وظیفه ساحه‌سینه گیرن سیاست و میلّت‌اوستو عملییات‌لاری ایحاطه ائدن بیرینجی سوتونا یولداش دوشور. ایکینجی و اۆچونجو سوتون‌لارسا ایتتیفاقین خاریجی سیاستی‌ایله داخیلی ایش‌لریله علاقه‌دار، داها چوْخ دوولت‌لر آراسی سَوییه‌ده ایش‌ایتتیفاقی تقدیم ائدیر. گونده‌لیک دانیشیق دیلین‌ده اوروپاایتتیفاقی تئرمینی، اوروپاایتتیفاقی اۆچون‌ده ایستیفاده ائدیلمک‌ده‌دیر و ایتتیفاقین بیرینجی سوتونونون بیر عوضوو اولاراق اوروپاایتتیفاقی آدی، نظرده توتولدوغو تاریخ‌ده قوووه‌یه گیره‌جک اوْلان لیسبون موقاویله‌سی‌ایله بیرلیک‌ده ایستیفاده‌دن قالخاجاق.\nبیرلیگه ۱۹۹۵-جی ایل‌ده، اوتریش، ایسوئچ و فینلاندییا قاتیل‌دی. ۱۹۹۷-جی ایل تاریخ‌لی آمئستئردام آندلاشماسی، مااستریخت آندلاشماسی‌نین دئموکراتییا و خاریجی سیاست باشلیق‌لاردا یاخشی‌لاشدیرمالار ائتمک اۆچون ایمضالانیب. آمئستئردام آندلاشماسینی ۲۰۰۱-جی ایل‌دن‌ایجه آنلاشماسی ایزله‌دی و بودا ایتتیفاقین شرق ایستیقامت‌لی گئنیشلن‌مه‌سینه یئنی ویزیونلار قازان‌دیرماق آدینا روما و مااستریخت آندلاشمالاری‌نین اوزرین‌ده تنظیم‌لمه‌لر ائت‌دی.\n۲۰۰۲-جی ایل‌ده اون‌ایکی عوضو اؤلکه «آورو» آدلی اورتاق بیر پول واحیدی منیم‌سه‌دی. اوگون‌دن بویانا، آورو ساحه‌سی دئییلن آورو ایستیفاده اؤلکه‌لر سایجا اون‌بئشی آش‌دی. ۲۰۰۴-جو ایل‌ده اوروپاایتتیفاقی، اکثرییه‌ت‌ی کوهنه شرق بولوکو اؤلکه‌لرین‌دن اوْلان اون یئنی نامیزد اؤلکه‌نین‌ده بیرلیگه رسمی اولاراق قاتیل‌مالاری‌ایلا تاریخین‌ده‌کی ان بویوک گئنیشله‌مه‌ای گوردو.[۲۵] اوچ ایل سوْنرا، بولقاریستان و رومینییادا بیرلیگه گیردی.[۲۵]\nآنا یاسا و لیسبون موقاویله‌سی\n۲۰۰۴-جو ایل‌ده رومادا، داها اوولکی بوتون موقاویله‌لری تک بیر سندده ییغاجاق اوروپاایتتیفاقی آنایاساسی حاضیرلانماسینی نظرده توتان موقاویله ایمضالانیب. آنجاق بۇ کونستیتوسییا لاییحه‌سینی، فرانسه و هلند تشکیل ائدیلن خالق‌اوی‌لامالارین‌دا (رفراندوم) آلینان منفی نتیجه‌لردن اوتری دیگر اؤلکه‌لرده تطبیق اوْلونمادی و تصدیق ائتمه عملییاتی هئچ بیر زامان تامام‌لانمادی. بۇ سبب‌له بونون یئرین، ۲۰۰۷-جی ایل‌ده اوولکی موقاویله‌لری یئنی بیر کونستیتوسییایلا ده‌ایشدیرمک شرط‌لرینی یاخشیلاشدیرماغی نظرده توتان و ایصلاحات آندلاشماسی اولاراق خاطیرلانان لیسبون آندلاشماسی ایمضالاندی.[۲۶]\nقوناق اؤلکه‌لرده ائدیلن خالق‌اوی‌لامالاری نتیجه‌سین‌ده تصدیق‌لنسه، ژانویه ۲۰۰۹دا قوووه‌یه گیرمه‌سی نظرده توتولان آندلاشما ایلک اولاراق اویلان‌دیغی (رئفراندوما قویولدوغو) ایرلاندییا رئسپوبلیکاسین‌دا ردد ائدیلین‌جه، پروسسین گله‌جگینه باغلی گوزلمه‌لر بلیرسیزلش‌دی. ۲ اوْکتوبر ۲۰۰۹ تاریخین‌ده یئنی‌دن حیاتا کئچیریلن سس‌وئرمه‌ده ایرلاندییا خالقی‌نین‌دا موثبت گوروش بیل‌دیرمه‌سی لیسبون موقاویله‌سی بوتون عوضو اؤلکه‌لر طرفین‌دن قبول گورموش اوْلدو و تطبیق مۆدت ینه آلینماسی‌نین اوْلان بوتون مانیعه‌لر آرادان قالدیریل‌میش اوْلدو. موقاویله جبل‌الطارق و ساحه خوصوصی بؤلگه‌لرین‌ده‌ده اویلاندیق‌دان سوْنرا بۇ بؤلگه‌لر قارشی گوروش بیلدیرسه‌ده، بۇ بؤلگه‌لرین موقاویله موددعالاری‌نین خاریجین‌ده قالماسی شرطی‌ایله قوووه‌یه مینیر.\nعوضو دوولت‌لر\nاوروپاایتتیفاقی‌نین عوضو اؤلکه‌لری.\nاوروپاایتتیفاقی ایییرمی‌یئددی موستقیل دوولت‌دن عیبارت‌دیر. بون‌لار عوضو دوولت‌لر اولاراق بیلینن آلمانییا، اوتریش، بیرلش‌میش کراللیق (بویوک بریتانییا)، بئل‌چیکا (بئلژیک)، بولقاریستان، چئک جومهوریتی، دانمارک، ائستونی‌یا، فینلاندییا، فرانسه، قیبریس، هوللاندییا، ایرلاندییا، ایسپانییا، ایسوئچ، ایتالییا، لاتوییا، لیتوا، لوکزامبورق، ماجاریستان، مالتا، لهیستان، پورتوقالییا، رومانی‌یا، اسلوواکی‌یا، اسلووئنی‌یا و یونانیستانین‌دیر.[۲۷]\nبیرلیگه قاتیلماغی گوزله‌ین ۵ نامیزد اؤلکه واردیر. بون‌لار: کورواسی‌یا، ایسلاندییا، مقدونییه جومهوریتی، مونته‌نئگرو و تورکیه‌دیر. قربی بالکان اؤلکه‌لری آلبانییا، بوسنییا-هئرزئقووینا و صئربییا اولا بیله‌جک رسمی نامیزدلر اولاراق تعیین اوْلون‌موش‌دور.[۲۸] سون دوورده کوزووایادا بنزر بیر ستاتوس وئریل‌میش‌دیر.[۲۹]\nاوروپاایتتیفاقینه قاتیلابیلمک اۆچون بیر اؤلکه ۱۹۹۳-جو ایل‌ده کوپئنهاگ لیدئرلر ساممی‌تین‌ده تعیین اوْلونان کوپن‌هاگ کریتئرلرینی تامامی‌ایله تأمین ائتمک وضعییتین‌ده‌دیر. بۇ اولچوت‌لر (مئعیارلار)، قانونون عالی‌لیگینه و اینسان حوقوق‌لارینا حورمت گوسترن ثابیت دئموکراتییا، بیرلیک عوضولری‌ایله رقابت ائده بیله‌جک سَوییه‌ده موحکم اساس‌لی بیر ایقتیصادییات و اوروپاایتتیفاقی قانون‌لارینی‌دا احتیوا ائدن عوضولوک شرط‌لری‌نین قبول ائدیلمه‌سینی طلب ائدیر. بیر نامیزد اؤلکه‌نین بۇ اولچوت‌لر عویوب اویمادیغی‌نین ده‌یه‌رلندیریلمه‌سی‌نین ائدیلمه‌سی شورانین وظیفه ساحه‌سی‌دیر.[۲۸]\nایتتیفاقین ایندی‌کی واخت‌دا وار اوْلان تعلیمات‌لاری، ۱۹۸۵-جی ایل‌ده قرین‌لندییا بیرلیک‌دن چکیلمه‌سی‌ایله نومونه‌سی یاشانماسینا قارشی، عوضو بیر اؤلکه‌نین بیرلیک‌دن نئجه آیری‌لا آچیق‌جا گوسترمک‌ده‌دیر. آنجاق بۇ مووضوع‌ا تصدیق‌لنمه گوزله‌یه‌ن لیسبون آندلاشماسین‌دا توخونول‌موش‌دور و بۇ لاییحه بیر اؤلکه‌نین بیرلیک‌دن چیخماق ایستمه‌سی وضعییتین‌ده ایزله‌نیله‌جک عملییات‌لاری داخیل‌دیر.\nبیرلیگه قاتیلماماق ایسته‌یه‌ن دورد اوروپااولکه‌سی ایسوئچ، ایسلاندییا، لیختئن‌شتاین و نوروئچ‌دن اوروپاایتتیفاقی‌ایله علاقه‌دار بیر چوْخ ایقتیصادی و حوقوقی تنظیمله‌مه‌یه ایسه قیسمن‌ده اولسا ایشتیراک گوسترمیش‌دیر. بۇ اؤلکه‌لردن ایسلاندییا، لیختئن‌شتاین و نوروئچ، اوروپاایقتیصادی اۆچون واسیطه‌سی‌له اورتاق بازار قایدالارینا قاتیل‌میش‌دیر. ایسوئچه‌ده بنزر ایکی-طرف‌لی موقاویله‌لر واسیطه‌سی‌له اوروپاایتتیفاقی‌ایله علاقه‌لر قورموش‌دور.[۳۰] آوروپانین سیاسی اولاراق تانین‌میش بئش کیچیک دوولتی اوْلان آندوررا، لیختئن‌شتاین، موناکو، سان‌مارینو و واتیکان‌ایله ایجرا ائدیلن علاقه‌لرده آورونو اورتاق پول واحیدی اولاراق ایستیفاده و بعضی دیگر ایقتیصادی امکداش‌لیق ایش‌لری ائتمک‌دن عیبارت‌دیر.\nاوروپا ایتتیفاقین گئنیش‌لنمه سوره‌جی\n۱۹۵۷ – قوروجو عوضولر\nاوروپاایقتیصادی بیرلییی‌نین قورولوش ۶ قوران عوضو:\nبلژیک\nفرانسه\nهولند\nلوکزامبورق\nآلمان\nایتالیا\n۱۹۷۳ – بیرینجی بویومه\nبیرینجی بویومه، یئنی عوضولر:\nدانمارک\nبیرلشمیش شاهلیق\nایرلند\n۱۹۸۱ – ایکینجی بویومه\nایکینجی بویومه، یئنی عوضولر:\nیونان\n۱۹۸۵ – ایلک آیریلما\nایلک آیریلما، آیریلان بؤلگه:\nقرینلند\n۱۹۸۶ – اۆچونجو بویومه\nاۆچونجو بویومه، یئنی عوضولر:\nپورتوقال\nایسپانیا\n۱۹۹۰ – آلمانین یئنی‌دن بیرلشمه‌سی\nآلمانین یئنی‌دن بیرلشمه‌سی، بیرلییه رسمن قاتیلان اوستان‌لر:\nبراندنبورق\nمکلنبورق-فورپومرن\nزاکسن\nزاکسن-آنهالت\nتورینقن\n۱۹۹۵ – دوردونجو بویومه\nدوردونجو بویومه، یئنی عوضولر:\nاوتریش\nفنلاند\nسوئد\n۲۰۰۴ – بئشینجی بویومه\nبئشینجی بویومه، یئنی عوضولر:\nچک جومهوریتی\nایستونی\nقیبریس جومهوریتی\nلتونی\nلیتوانی\nمجاریستان\nمالت\nلهیستان\nاسلوواکی\nایسلوونی\n۲۰۰۷ – آلتینجی بویومه\nآلتینجی بویومه، یئنی اؤلکه‌لر:\nبولغاریستان\nرومانی\n۲۰۱۱ – نامیزد اؤلکه‌لر و اولابیله‌جک نامیزدلر\nنامیزد اؤلکه‌لر:\nکروواسی\nایسلند\nمونتینیقرو\nمقدونیه جومهوریتی\nتورکیه\nاولابیله‌جک نامیزدلر:\nآلبانی\nبوسنی و هرزگوین\nکوزووو\nصربیستان\nجوغرافیا\nمونت بلانج، اوروپاایتتیفاقی‌نین ان یوکسک نوقطه‌سی‌دیر.\nاوروپاایتتیفاقی‌نین توْرپاق‌لاری قیطعه خاریجینه داشان یادا قیطعه خاریجین‌ده اوْلان بعضی توْرپاق‌لار خاریجین‌ده ایگیرمی‌یئددی عوضو اؤلکه‌نین جمعی توْرپاق‌لارین‌دان عیبارت‌دیر. اوروپاایتتیفاقی‌نین سرحدلری، اوروپاقاره‌سی‌نین سرحدلری‌ایله برابر دئییل؛ چون‌کی قیطعه‌نین بیر پارچاسی اولمالارینا قارشی، ایسلاندییا، نوروئچ و سوئیس کیمی اؤلکه‌لر بیرلیک ایچین‌ده دئییل. بونون‌لا بیرلیک‌ده، بعضی عوضو اؤلکه‌لرین‌ده توْرپاق‌لاری‌نین بیر حیصّه‌سینی تشکیل ائدن یئرلر، مثلاً، دانمارکنین فارئر آدالاری و بیرلش‌میش کرال‌لیغین مانش آدالاری، ایتتیفاقین خاریجین‌ده‌دیر.\nایتتیفاقین عوضولرینه باغلی، جوغرافی اولاراق اوروپاخاریجین‌ده قالان، قرین‌لند، آروبا و هوللاندییا آنتیل کیمی بیر چوْخ بؤلگه‌ده ایتتیفاقین خاریجین‌ده‌دیر. آزورلار، کانارییا آدالاری، فرانسیز گویاناسی، گواده‌لووپه، مادئیرا، مارتینیقوه، رئونیون، ساینت بارتهئلئمی و ساینت مارتین کیمی جوغرافی اولاراق اوروپاتوْرپاق‌لاری ایچین‌ده اولمایان بعضی خوصوصی عوضو دوولت توپراق‌لاری‌ایسه بۇ وضعییت‌لرینه قارشی بیرلیک عوضوو اولاراق گورونورلر.[۳۱][۳۲][۳۳]\n۶۹ مین ک. م-لیک ساحیل شریدی (نواری) آ. انین ایقلیمینی تأثیر ائدر (گیریت).\nاوروپاایتتیفاقی عوضوو اؤلکه‌لرین جمعی ساحه‌سی ۴٫۴۲۲٫۷۷۳ کوادرات کیلومترلیک بیر ساحه‌نی توتور. ایتتیفاقین جمعی توْرپاق‌لاری، ساحه باخیمین‌دان اله آلیندیغین‌دا ۶ اؤلکه‌دن سوْنرا گلیر. ایتتیفاقین سرحدلری ایچین‌ده‌کی ان یوکسک نوقطه، آلپ‌لاردا دنیز سَوییه‌سین‌دن ۴۸۰۷ مترلیک یوسکلیگی‌ایله غرب آوروپانین‌دا ان یوکسک نوقطه‌سی اوْلان مونت بلانج‌دیر.\nکانادادان سوْنرا دونیانین ان اوزون ساحیلینه صاحیب اوْلان اوروپاایتتیفاقی ۶۹٫۳۴۷ کیلومتر اوزون‌لوغون‌داکی ساحیل‌لری طرفین‌دن گرک یئر��کیل‌لری، گرک ایقلیم خوصوصییت‌لری، ایسترسه‌ده ایقتیصادی شرط‌لری باخیمین‌دان تأثیرلن‌میش‌دیر. عوضو دوولت‌لر جمع‌ده اییگرمی‌بیر بیرلیک خاریجی اؤلکه قورو سرحدی پایلاشارلار. جمع‌ده ۱۲٫۴۴۱ کیلومتره چاتان بۇ اوزون‌لوقویلا اوروپاایتتیفاقی‌نین سرحدلری دونیاداکی ان اوزون بئشینجی سرحد اولما خوصوصییت‌ینی داشیییر.[۳۴][۳۵][۳۶]\nدنیزاشیری اؤلکه توْرپاق‌لاری‌دا ایشین ایچینه قاتیلدیغین‌دا اوروپاعومومی اولاراق قوطب ایقلیمین‌دن تروپیک ایقلیمه قدر گئنیش یئلپییه (محدوده‌یه) یاییلان بیر ایقلیم موختلیف‌لیگی یاشار. بۇ وضعییت‌ده اوروپااۆچون عومومی بیر ایقلیم قییمت‌لندیرمه ائتمگی غئیری-مۆمکون ائدر. اهالی‌نین چوخو یا آرالیق دنیزی ایقلیمی‌نین (جنوبی آوروپا) یا اوقیانوسال ایقلیمین (قربی آوروپا) یادا قوزئی ایقلیمینه کئچید ایلک یئر ایقلیمین حاکیم اوْلدوغو بؤلگه‌لرده (شیمالی آوروپا) یاشار.[۳۷]\nایداره\nاوروپاایتتیفاقی‌نین بوگون‌کو قورولوشو بعضی موقاویله‌لر اساسی اوزرینه قورولودور. بۇ موقاویله‌لر یئنی علاوه‌لر و وار اوْلان شرح‌لری یاخشیلاش‌دیرمالار ائدیله‌رک بیر چوْخ دفعه رئداکته ائدیلیب.[۳۸] سازیش‌لر، ایتتیفاقین سیاسی مقصدلرینی تعریف‌لر و قانونی گوج‌لری‌له مقصدینه چاتابیلمک اۆچون تشکیلات‌لار توسعه ائتدیرر. ائدیلن موقاویله‌لر بیرلیگه عوضو دوولت‌لری و یوردداش‌لاری‌نی دوغرودان تأثیر ائدر و بودا بیرلیک لوغت‌ین‌ده بیرباشا تأثیر تئرمینی تعیین اوْلونار.[۳۹]\nقوناق اۆچون اؤلکه‌لر، عوضولوک شرط‌لرین‌دن بیری اولاراق، میلّی محکمه‌لرین‌ده اوروپاایتتیفاقی موقاویله‌لری ایشیغین‌دا اوروپاایتتیفاقی قانون‌وئریجی‌لیگینه گوره حرکت ائدر. هر هانسی بیر اؤلکه‌ده اوروپاایتتیفاقی حوقوقون‌دا اوْلان بیر قانون وار اوْلان میلّی قانون‌وئریجی‌لیک ضیددییت تشکیل ائتسه اوروپاایتتیفاقی قانون‌لاری‌نین تطبیق اوْلونماسی گوزله‌نیلیر.[۴۰] اوروپاایتتیفاقی نیظام‌نامه‌سی‌نی تطبیق قرارلار میلّی محکمه‌لر اوروپاعدالت محکمه‌سی تطبیق‌لری اولاراق آدلاندیریرلار. اوروپاایتتیفاقی، باش‌دا اوروپاایتتیفاقی شوراسی، اوروپاکومیسسیاسی و اوروپاپارلامئنتی اولماق اوزره موختلیف تشکیلات‌لار طرفین‌دن ایداره اوْلونور.\nچوخ واخت اوروپاایتتیفاقی، هر بیرینه سوتون آدی وئریلن وظیفه ساحه‌لرینه بولون‌موش اولاراق تعیین اوْلونار. اوروپاایتتیفاقی تعلیمات‌لاری بیرینجی سوتونو مئیدانا گتیررکن، ایکینجی سوتون اورتاق خاریجی ایش‌لر و تهلوکه‌سیزلیک سیاستینی اله آلار. اۆچونجو سوتون‌دا ایلک اولاراق عدالت و داخیلی ایش‌لر مسئله‌لری موزاکیره آلین‌میش‌سادا آمئستئردام و نیجه آندلاشمالارین‌دا ائدیلن ده‌ایشیک‌لیک و علاوه‌لرله بۇ سوتونون وظیفه ساحه‌سی حال-حاضیردا یالنیز تهلوکه‌سیزلیک گوج‌لری و عدالت ساحه‌سین‌ده امکداش‌لیغی ایحاطه ائدیر. بۇ مضمون‌دا ایکینجی و اۆچونجو سوتون‌لار دوولت‌لر آراسین‌داکی عملییات‌لار اولاراق تعیین اوْلونا بیلر؛ چون‌کی کومیسسییا، مجلیس و عدالت دیوانی کیمی میلّت‌اوستو تشکیلات‌لار بۇ عملییات‌لاردا یا هئچ رول اوینامازلار یادا مووضوع‌ا چوْخ آز داخیل اولارلار. اوروپاایتتیفاقی‌نین ایجرا ائتدیگی فععالییت‌لرین چوخو بیرینجی سوتون دامی آلتین‌دا حیاتا کئچی��یلیر. بۇ حادیثه‌لر اکثرییت‌له ایقتیصادی مرکزلیک و میلّت‌اوستو تشکیلات‌لار بۇ سوتونون مووضوع‌لارین‌دا داها تأثیرلی‌دیر.[۴۱]\nایجرا قانون‌وئرجی‌لیک قانون‌وئرجی‌لیک موحاکیمه\nاوروپاکومیسیاسی اوروپابیرلیگی شوراسی اوروپاپارلامئنتی اوروپاعدالت محکمه‌سی\nقانون لاییحه‌سی تقدیم ائدیر\nبودجه‌نی حاضیرلاییر\nایجرا نظارتی\nقانون و داخیلی ایش‌لرینه نیظام‌لار\nبین‌الخلق موقاویله‌لری ایمضالاییر\nقانون و داخیلی ایش‌لرینه تصدیق\nکومیسییا نظارتی\nاساس حوقوق و آزادلیق‌لارین قورونماسینی تأمین ائدیر\nکومیسسییا\nاوروپاکومیسسیاسی، اوروپاایتتیفاقی‌نین ایجرا اورقانی کیمی فونکسییا گورر (عمل ائدر) و قانون‌وئریجی‌لیک تکلیف‌لری حاضیرلایاراق بیرلیک ایچین‌ده بون‌لارین گون‌به‌گون حیاتا کئچیریل‌مه‌سینه نظارت ائدیر. بۇ تشکیلات یارادیلارکن، تشکیلاتین لیدئرلرین میلّی چیخارلار ایستیقامتین‌ده حرکت ائتدیگی اوروپاایتتیفاقی شوراسی‌نین عکسینه یالنیز عوضو دوولت‌لر اۆچون دئییل، بوتون اوروپادوولت‌لری اۆچون چالیشماسی مقصد قویول‌موش‌دور. کومیسسییا بونا علاوه اولاراق اوروپااینتئقراسیاسی‌نین‌دا مرکزی اولاراق گورولر. بۇ آن ائعتیباری‌ایله موختلیف ساحه‌لرده وظیفه‌لی ایگیرمی‌یئددی عوضو اؤلکه‌نین هر بیرین‌دن گلن بیر کومیسسییا عوضوون‌دن عیبارت‌دیر.\nکومیسسییایا سئچیله‌جک بوتون عوضولر و کومیسسییایا باشچی‌لیق ائده‌جک عوضو شورا طرفین‌دن نامیزد گوستریلیر. کومیسسییا صدری‌نین آتانماسی‌نین و آیریجا کومیسسییا کابینئتی‌نین قبولو اۆچونمجلیسین تصدیق لازیم‌دیر.[۴۲]\nپارلامئنت\nائسترازبورق‌داکی آ. ا پارلامئنتی.\nاوروپاپارلامئنتی، اوروپاایتتیفاقی‌نین قانون‌وئریجیلیک اورقانینین بیر یاری‌سینی مئیدانا گتیرر. مجلیسین ۷۳۶ عوضوو، اوروپاایتتیفاقی وطن‌داش‌لاری طرفین‌دن هر بئش ایل‌دن بیر سئچیلیر. بوتون میلّت وکیل‌لری، اوز اؤلکه‌لرینده میلّی دیامترده تشکیل ائدیلن سئچکی‌لریله ایش باشینا گلمه‌لرینه قارشی، مجلیسوداکی کولتوکارین‌دا میلّی شخصییت‌لرین‌دن چوْخ سیاسی فیکیرلرینه گوره قروپلانیرلار. هر عوضو اؤلکه ایلک‌دن تعیین اوْلون‌موش سای‌دا میلّت وکیلینیمجلیسه گوندریر. مجلیس و شورا بیرلیک ایچین‌ده‌کی قانون‌وئریجی‌لیک عملییات‌لارینی موشترک بیر شکیل‌ده ایجرا ائدرلر.\nبعضی سیاست‌لری اورتاق قرار مئکانیزمینی ایستیفاده ائدرک ایستیقامت‌لندیررلر. بۇ پروسه‌دور قوووه‌یه گیرمگی گوزله‌ین لیسبون آندلاشماسین‌دا گئنیشله‌دیل‌میش و اورتاق قرار ساحه‌سینه یئنی باشلیق‌لار علاوه اوْلون‌موش‌دور. مجلیس آیریجا، کومیسسییانین و اوروپاایتتیفاقی بودجه‌سی‌نین آلدیغی قرارلاری ردد ائتمه یادا تنقید حوقوقونادا مالیک‌دیر. مجلیس باشچی‌سی عئینی زامان‌دا مجلیس سوزجوسو اولاراق‌دا وظیفه یئرینه یئتیرر ومجلیسی بین‌الخلق سَوییه‌ده تمثیل ائدیر. باشچی و باشچی کومک‌چی‌لری هر ایکی یاریم ایل‌ده بیرمجلیس ایچین‌ده میلّت وکیل‌لری طرفین‌دن سئچیلیر.[۴۳]\nاوروپاایتتیفاقی شوراسی\nاوروپاایتتیفاقی شوراسی، اوروپاایتتیفاقی‌نین قانون‌وئریجی‌لیک اورقانی‌نین دیگر یاری‌سینی مئیدانا گتیرر. بۇ شورا هر عوضو اؤلکه‌دن وکیل‌لری ایلک‌دن تعیین اوْلون‌موش ساحه‌لره گوره وظیفه‌لره تعیین ائدیل‌دیگی موتشککیل بیر پلاتفورمادیر. شورا بیر چوْخ آلت حیصّه‌دن عیبارت‌دیر اولماسینا قارشی تک بیر واحید اولاراق قبول گورر.[۴۴]\nقانون‌وئریجی‌لیک ساحه‌سین‌ده‌کی فونکسییالاری‌نین یانین‌دا شورا، آیریجا اورتاق خاریجی ایش‌لر و تهلوکه‌سیزلیک سیاستی داخیلین‌ده‌ده ایداره ائتمه وظیفه‌لر آلیر. اوروپاایتتیفاقی شوراسی‌نین صدری، باشچی‌لاری شوراسی‌نین خوصوصییت‌لی چوخ‌لوغویله سئچیلیر، باشچی ۲ و ۵ ایل مۆدت ‌له وظیفه ائدر. سس حاقّی یوخ‌دور.\nاوروپاایتتیفاقی باشچی‌لیغی وظیفه‌سی ایسه ایگیرمی‌یئددی عوضو اؤلکه‌نین هر بیری‌نین سیرا-سیرا ایشتیراک‌لاری‌ایله آلتی آیلیق دوورلر حالین‌دا چئوریلمه‌لی اولاراق ایجرا ائدیلر. بۇ مۆدت بویونجا حاقّین‌دا دانیشیلان اؤلکه‌نین نوماینده‌سی تشکیل ائدیلن ییغینجاق و گوروش‌لرین بیر چوخونا صدرلیک ائدیر.[۴۴] دوور باشچی‌لیغی وظیفه‌سینی ایجرا ائتمک‌ده اوْلان اؤلکه عومومییت‌له، بعضی یئنی‌لیک‌لر، ایتتیفاقین گئنیش‌لنمه‌سینی ماراق‌لاندیران مووضوع‌لار یادا دونیانین هر هانسی بیر بؤلگه‌سی‌ایله داوام ائتدیریلن خاریجی علاقه‌لر کیمی ساحه‌لرده محدود بیر صلاحییت چرچیوه‌سین‌ده حرکت ائدر.\nدوولت و حوکومت باشچی‌لاری زیروه‌سی\nاوروپاایتتیفاقین‌دا ان یوکسک درجه‌لی سیاسی لیدئرلری بیر آرایا گتیرن تشکیلات، بیر باشچی و هر عوضو اؤلکه‌دن بیر نوماینده‌نین عیبارت لیدئرلر زیروه‌سی‌دیر. عوضو اؤلکه‌لر، زیروه‌ه گوندرمک اوزره یا دوولت باشچی‌لارینی (پرزیدنت کیمی) یادا حوکومت باشچی‌لارینی (باش‌ناظیر کیمی) سئچرلر. لیدئرلر زیروه‌سی هر ایل ان آز اولماسا دورد زیروه نیظام‌لار و بۇ زیروه‌لره چئوریلمه‌لی اولاراق اوروپاایتتیفاقی شوراسی‌نین باشچی‌لیغی وظیفه‌سینی ایجرا ائدن اؤلکه‌نین نوماینده‌سی صدرلیک ائدیر.[۴۴] اینگیلیسجه‌ده اوروپاشوراسی (European Council) آدی‌ایله خاطیرلانان اوروپازیروه‌سی، اینسان حوقوق‌لاری، تحصیل و مدنیّت ساحه‌سین‌ده خیدمت ائدن و بوتون اوروپادوولت‌لرینه آچیق اوْلان اوروپاشوراسی‌نین شورایی اوروپا(Council of Europe) ایله قاریش‌دیریلمامالی‌دیر.\nحوقوقی آکت‌لاری\nموختلیف اوروپاتشکیلات‌لاری‌نین بیر-بیری‌ایله علاقه‌دارلیق‌لارینی گوسترن جدول\nائدیلن موقاویله‌لر اوروپاایتتیفاقی قانون‌وئریجی‌لیگی‌نین اساس ائلئمئنت‌لری اولماسینا قارشی، بیرلیک تشکیلات‌لاری اۆچون حاضیرلان‌میش بعضی تنظیم‌لمه‌لرده واردیر. بۇ قایدالارین اوچ آنا حیصّه‌سی: بیرلیک اساسنامه‌لر و موقررات‌لار، یونرگه‌لر (دستورالعمل‌لر) و قارارلاردیر (تصمیم). بۇ اوچ بولوم آراسین‌دا رسمی بیر اییئرارکییا یوخ‌دور.\nبیرلیک اساسنامه‌لری، قوووه‌یه گیردیک‌لری آن‌دان ائعتیبارن بیرلیگه عوضو بوتون اؤلکه‌لرده تطبیق عونصوره‌سی تانین‌مادان درحال قانون حالینا گلن دوزنلم‌لردیر.[۳۸] اوروپاایتتیفاقین‌دا تطبیق اوْلونان بیرباشا تأثیر تنظیمله‌مه‌سی سببی‌ایله قوووه‌یه گیردیک‌لری آن‌دان باشلایاراق حاقّین‌دا دانیشیلان اؤلکه‌لرده‌کی اونجل قانون‌لاری ائعتیبارسیز ائدرلر.[۳۹]\nیونرگه‌لر (دستورالعمل‌لر)، نئجه و هانسی یول‌لارلا چوزوم‌له‌یه‌جک‌لری‌نین تقدیرینی عوضو دوولت‌لره بوراخاراق، اؤلکه‌لرین موعه‌ایه‌ن بیر زامان حیصّه‌سی ایچری‌سین‌ده موعه‌ایه‌ن بیر نتیجه‌سی الده ائتمه‌سینی طلب ائدیر. بۇ تقدیرین ایستیفاده ائدیلمه‌سی عومومییت‌له، قانونی تنظیم‌لمه‌لرین دئتال‌لاری میلّی حوکومت‌لره بوراخیل‌دیغی زامان اوستون‌لوک وئریلیر.[۴۵] ایلک‌دن قویولان مۆدت دولان‌دا موقررات‌لار حوکم‌لری بیرباشا تأثیر تطبیقی‌ایله بیرلیک‌ده یئرلی حوکومت‌لرین حوقوقونا گیره بیلر.\nقرارلار (تصمیم‌لر) یوخاری‌دا گوستریلن ایکی قانون‌وئریجی‌لیک مودئلینه آلترناتیو بیر یول تقدیم ائده بیلر. لیدئرلر ساممیتی یادا اوروپاکومیسسیاسی رسمی قزئت‌ده هر هانسی بیر تاجیر یادا شیرکت کیمی موعه‌ایه‌ن بیر آلیجییا (گیرنده‌یه) ایستیقامت‌لی قرارلاشار. بۇ قرارلار عومومییت‌له اوروپاایتتیفاقی رقابت حوقوقو ایچین‌ده یادا دوولت کومکی مودیرییت‌لرینه بیلر و اوروپاایتتیفاقی محکمه‌لرین‌ده ایکجه بۇ علاقه‌دار قرارلارا قارشی چیخا بیلرلر.\nاوروپاایتتیفاقی‌نین حوقوقی سیستمی یوخاری‌داکی قایدالاری ایحاطه ائدن بیر چوْخ قانونی یول (روش) مئیدانا گلر. ایتتیفاقین ائتدیگی موقاویله‌لر بوتون قانون‌وئریجی‌لیک اورقان و عملییات‌لاری اۆچون اساس تشکیل ائدیر و موختلیف ساحه‌لرده قانون چیخارماق اۆچون موختلیف یول‌لار اورتایا قویار.[۴۶]\nاوروپاایتتیفاقی‌نین قانون‌وئریجی‌لیک پروسه‌دورلارین بیر اهمیتلی خوصوصییتی‌ده عوضو دوولت‌لردن بیری یادامجلیس عوضولرین‌دن چوْخ آز قالا هر واخت اوروپاکومیسسیاسی طرفین‌دن تکلیف ائدیله‌بیلر اولماسی‌دیر. دیگر ایکی اهمیتلی عونصور ایسه اوروپاپارلامئنتینه حاضیرلانان بیر قانون لاییحه‌سینی وئتو ائده‌بیلمه حاقّینی وئرن اورتاق قرار مئکانیزمی ومجلیسین بیرلیک لیدئرلرینه مجبوری قوووه‌سی اولمایان تکلیف و تنقیدلر بولونابیلمه‌سی‌دیر. بیر چوْخ وضعییت‌ده قانون تاساری‌لاری‌نین (پیش‌نویس) زیروه‌ده تصدیق‌لنمه‌سی لازیم‌دیر.[۴۷]\nمحکمه‌لر\nاوروپاایتتیفاقی‌نین محکمه حیصّه‌سی اوروپاعدالت محکمه‌سی و لیسبون موقاویله‌سی اویغون اولاراق آدی‌نین عومومی محکمه اولاراق ده‌ایش‌دیریلمه‌سی نظرده توتولان اوروپابیرلیک‌لری ایلک درجه محکمه‌سین‌ده مئیدانا گلر. بۇ ایکی تشکیلات بیرلیک‌ده، ایمضالانان آندلاش‌مالاریله اوروپاایتتیفاقی حوقوقونو ده‌یه‌رلن‌دیریر و تطبیق ائدیر.[۴۸]\nایلک درجه محکمه‌سی، اوروپاایتتیفاقی‌نین دیگر محکمه‌لرین‌ده ایلک عومومی اولاراق بیرباشا فردلر یادا شیرکت‌لر طرفین‌دن آچیلان ایددیعالارا باخار. اوروپاعدالت محکمه‌سی ایسه عوضو اؤلکه‌لریله یادا اوروپاایتتیفاقی تشکیلات‌لاری‌ایله علاقه‌دار داوالارلا و عوضو اؤلکه محکمه‌لری‌نین بیر اوست تشکیلاتا سووق ائتدیگی اویوشمازلیک‌لارلا مشغول اولار.[۴۹] ایلک درجه محکمه‌لرین‌ده آلینان قرارلار اۆچون بعضی قانون‌لار ایستیقامتین‌ده عدالت محکمه‌سینه موراجیعت ائدیله‌بیلر و شیکایت ایسته‌نیله‌بیلیر.[۵۰]\nعوضو دوولت‌لرین یئرلی محکمه‌لری، اوروپاایتتیفاقی حوقوقونون اساس ایجراچی‌سی اولاراق بیرلیک ایچین‌ده اهمیتلی بیر رول اوینایارلار. ائدیلن موقاویله‌لر ایشیغین‌دا، اوروپاایتتیفاقی و میلّی محکمه‌لر آراسین‌دا بیر ایش‌ایتتیفاقی علاقه‌سی یاتار. یئرلی محکمه‌لر داخیلی مووضوع‌لاردا اوروپاایتتیفاقی حوقوقونو تطبیق ائده و بیر قانونون شرح اوْلونماسی م��وضوع‌سون‌دا شرحه احتییاج ائشیتسه‌لر عدالت دیوانین‌دان بیر اوندوروشما تاریخی ایسته‌یه بیلرلر.\nسیاست\nاوروپاکومیسسیاسی باش‌چی‌سی ژوسئ مانوال بارروسو\nاوروپاایتتیفاقی‌نین ان چوْخ ماراقلاندیغی ایکی مؤوضوع اوروپااینتئقراسیاسی و اوروپاایتتیفاقی‌نین گئنیشلنمه‌سی مۆدت ی‌دیر. بیرلیگه یئنی اؤلکه‌لرین قاتیلماسی فاکتی بیرلیک ایچینده و عوضو اؤلکه‌لرده چوْخ تئز شکیلده سیاسی وساییت وضعییتینه گلمیش‌دیر. بۇ پروسسین دستک‌چی‌لری یئنی عوضو ایشتیراک، بیرلییه داخیل اوْلان اؤلکه‌لرده دئموکراتیانین اینکیشافینا ایشتیراک ائتدیگینی مودافیعه یانیندا بؤیومه‌نین ایقتیصادییاتا تؤحفه‌لرینی ده اله آلارلار. بؤیومه تقابول‌لری‌سه اوروپاایتتیفاقی‌نین سیاسی و \/ و یا مدنی باخیم‌دان حیمایت ائدن داها کنار سرحدلره چاتماسی‌نین بیرلیگه ضرر وئره‌جه‌این‌دن قایغی دویورلار. ۲۰۰۴-جو ایل‌ده بیرلیگه اون یئنی اؤلکه‌نین قاتیلماسین‌دان بۇ یانا، اوروپاجمعیتی‌نین و بونون‌لا مورتبیط اولاراق پارتیا گؤروش‌لری‌نین ایسه بۇ مؤوضوع‌ا یاناشمالاری داها بی‌طرف اوْلموش‌دور. بۇ مؤوضوع‌دا ان بؤیوک قئید-شرط‌لر تورکیه‌نین بیرلیگه داخیل اولماسی مؤوضوع‌سوندادیر.[۵۱][۵۲][۵۳]\nاینتئقراسیا، اوروپاایتتیفاقی‌نین اهمیت وئردیگی لاکین زامان زامان میلّی دوشونجه‌لرین اوروپاایتتیفاقینینکی‌لرله ضیدییت تشکیل ائتدیگی بیر باشقا سیاسی مؤوضوع‌دور. عوضو و نامیزد اؤلکه‌لر آراسین‌داکی اویغونلاشماسی آرتیرماق مقصدی گودن اینتئقراسیا پروسسی، اوروپاایتتیفاقی‌نین فونکسیالارین‌دان شوبهه ائشیدن کس‌لری، میلّی منلیک‌لرینی ایتیرمه مؤوضوع‌سوندا قایغی‌لاندیرماق‌دادیر.[۵۴] ۲۰۰۴-جو ایل‌ده اورتاق بیر اوروپاایتتیفاقی کونستیتوسیاسی یاراتماق تکلیف‌لری عوضو دؤولت باش‌چی‌لاری آراسیندا قبول ائدیلمیش، آنجاق باشلانغیج اولاراق عوضو ایکی اؤلکه‌ده ائدیلن رئفراندوم‌لار نتیجه سینده رد ائدیلینجه هئچ بیر زامان قووه‌یه گیرمه‌میش‌دیر. اوْکتوبر ۲۰۰۷-جی ایل‌ده سون فورماسی وئریلن و عوضو اؤلکه‌لرده رئفراندوما تقدیم ائدیلن لیسبون آندلاشماسی، قووه‌یه مینمه‌میش اوْلان بۇ کونستیتوسیا لاییحه‌سینی ایچین‌دکی بیر چوْخ شرحی ایحاطه ائدر آنجاق کونستیتوسیا باغلایی‌جیلیک‌دن محروم‌دور.\nلیسبون سازیشی‌نین ۲۰۰۹-جو ایل ایچینده بوتون عوضو اؤلکه‌لرده قبول ائدیلمه‌سین‌دن سوْنرا، یاخین گله‌جکده رسمی اولاراق قووه‌یه گیرمه‌سی گؤزله‌نیلیر. اگر عوضو اؤلکه‌لر ایچینده تصدیق‌لنسه شورانین سس وئرمه اصول‌لارینا ده‌ایشیک‌لیک گتیره‌جک و اکثرییت سس وئرمه‌سی سیستمینه گئچیله‌جک‌دیر. موقاویله آیریجا اوروپاایتتیفاقی‌نین اوچ سوتون سیستمینی ده لغو ائتمه‌یه نظرده توتماقدادیر. تصویب‌ائتمکله بیرلیک‌ده، بیر چوْخ خاریجی سیاست مؤوضوع‌سو دا بیرلیک ایچینده میلّت‌اوستو تشکیلات‌لارا تابیع اولاجاق.[۲۶][۵۵]\nعدالت، آزادلیق و تهلوکه‌سیزلیک\nشئنگئن آندلاشماسی، چوخلو عوضولر آراسیندا شرط‌سیز سفر آزادلیغی تأمین ائدیر. (آلمان-اوتریش سرحدی)\nاوروپاایتتیفاقی‌نین داخیلی ایش‌لر و عدالت ساحه‌سینده صاحب اوْلدوغو صلاحییت‌لرین بؤیوک حیصّه‌سی ۱۹۸۵-جی ایل‌ده اون عوضو دؤولتین آلتی‌سی‌نین آراسیندا سرحد ایداره‌لری‌نین یاواش-یاواش آزالد��لماسینی نظرده توتان شئنگئن سازیشین‌دن گلمک‌ده‌دیر. شئنگئن سازیشی تطبیق اۆچون ایشتیراک‌چی اؤلکه‌لر آزالدیلمیش سرحد ایداره‌لری‌نین تأثیرلری‌نین قارشیلانماسی، سیغیناجاق پروبلئم‌لری، چؤل‌دن کؤچ و جینایت حوقوقو کیمی مؤوضوع‌لاری ائحتیوا ائدن تدبیرلر آلمیش‌لار.[۵۶] ماستریخت آندلاشماسی، شئنگئن دونیاسینی اوروپاایتتیفاقینه کؤچورموش‌دور. (اؤزگون موقاویله‌نین IV. مادّه‌سی)[۵۷]\nماستریخت سازیشی اوروپاایتتیفاقینه موقاویله حوقوقو و عائیله حوقوقو کیمی مؤوضوع‌لاردا اورتاق وطنداش قایدالار یوکله‌یه‌رک وطنداش‌لارین حرکت آزادلیغینی آسان‌لاشدیرمیش‌دیر.[۵۷] ماستریخت موقاویله‌سی آیریجا بیرلیگه عوضو اؤلکه‌لرین وطنداش‌لارینا موکممیل اولاراق بیر ده اوروپاایتتیفاقی وطنداش‌لیغی شخصیتی وئرمیش‌دیر.[۵۸]\nبو آندلاشمالاری یاخشی‌لاش‌دیرماق اۆچون توپ‌لانان آمئستئردام موقاویله‌سی ایسه بیر آزادلیق، تهلوکه‌سیزلیک و عدالت اۆچون یاراداراق اوروپاایتتیفاقینه یئنی هدف‌لر یوکلمیش‌دیر.[۵۹] آندلاشما آیریجا عدالت و داخیلی ایش‌لر ساحه‌سینده قانون چیخارتماغی داها آسان حالا گتیررکن، عوضو اؤلکه‌لرسه بۇ قانون تاساری‌لارینی (پیش‌نویس) وئتو ائتمه‌سینی داها گوج حالا گتیردی. اوروپاپارلامئنتی‌نین صلاحییت‌لری بعضی مؤوضوع‌لاردا عوضو دؤولت‌لرین اورتاق قرارا چاتماسی شرطینه باغ‌لاناراق داها دا آرتیریلدی. سون قانون‌وئریجی‌لیک اوروپاحبس امری مؤوضوع‌سونو[۶۰] و عائیله حوقوقو یؤنرگه‌لرینی ده ایحاطه ائدیر.[۶۱]\nاوروپاایتتیفاقی، عدالت و داخیلی ایش‌لر مؤوضوع‌سون‌داکی حرکت‌لرینی بیر نیظاما قویماق مقصدی‌له بعضی تشکیلات‌لار مئیدانا گتیرمیش‌دیر. بون‌لاردان، ائوروپول (Europol اوروپاپولیس ایداره‌سی) پولیس گوج‌لری آراسیندا ایش ایتتیفاقینی،[۶۲] ائوروجاست (Eurojust)، جینایت حقوقو ساحه‌سینده محکمه امکداش‌لیغی[۶۳] فرونتئکس (Frontex) ایسه سرحد ایداره‌لری اثناسیندا صلاحییت‌لی‌لر آراسیندا امکداش‌لیغی نظرده توتور.[۶۴] اوروپاایتتیفاقی آیریجا شئنگئن معلومات سیستمی واسطه‌سیله پولیس و کؤچکون دفترلری اۆچون اورتاق بیر وئریلن‌لر بازاسی تقدیم ائدیر.[۱۴]\nاساس حوقوق‌لار\nاوروپاایتتیفاقی اینسان حوقوق‌لاری‌نین قورونماسی مؤوضوع‌سوندا تأثیرلی بیر وظیفه بوینونا گؤتورموش‌دور. جینس و عیرق آیری-سئچکی‌لیک‌چی‌لیگینه قارشی آندلاشمالاریندا و قرارلاریندا نشر قاداغان کؤک‌لو بیر کئچمیشسه مالیک‌دیر.[۶۵] آمئستئردام آندلاشماسی دا، عیرق، دین، فیزیکی مانیعه و جینسیت باخیمین‌دان اینسان‌لارا آیری-سئچکی‌لیک ائدیلمه‌سینی قاداغان ائده‌رک بۇ قرارلاری بوتونله‌میش‌دیر.[۶۶] بۇ صلاحییت‌لری ایستیفاده ائده‌رک اوروپاایتتیفاقی، قانون‌وئریجیلیگینده ایش یئرینده جینسیت آیری-سئچکی‌لیگی، عیرقی آیری-سئچکی‌لیک و یاش آیری-سئچکی‌لیک‌چی‌لیگینه قارشی تدبیرلر ائتمه یولونا گئتمیش‌دیر.[۶۶] اوروپاایتتیفاقینه عوضو بوتون اؤلکه‌لر هانسی جینایته قارشی اولورسا اولسون اعدام جزاسینی قالدیرمیش‌دیر و بونون بوتون دونیادا قالدیریلماسینی تأمین ائتمک مقصدی ایله ائدیلن ایش‌لره دستک وئریر.[۶۷]\n۱۹۵۰-جی ایل‌ده چیخاردیلان اوروپااینسان حوقوق‌لاری کونوئنسیاسی‌نین ایمضالامیش اولماق اوروپاایتتیفاقی عوضوو اولا بیلمک اۆچون تمل شرط‌لردن بیری‌دیر آنجاق بۇ آندلاشما اوروپاایتتیفاقی تشکیلات‌لارینی ایحاطه ائتمیر. اوروپاایتتیفاقی بیر آندلاشما یا دا توزوک (اساسنامه) ده‌ایشیک‌لیگی اولمادان بۇ موقاویله‌نین آلتینا ایمضا قویامادیغین‌دان، اؤزو اوروپاایتتیفاقی اساس حوقوق‌لار بیلدیرگه‌سی (منشورو) آدی آلتیندا بیر توزوک مئیدانا گتیرمیش‌دیر. بۇ بیلدیریش یالنیز اینسان حوقوق‌لاری حاقیندا کونوئنسیانین مادّه‌لری ایحاطه ائتمک‌له قالماز، آیریجا اؤز آندلاشمالاریندا اوول‌دن قبول ائتدیگی حؤکم‌لرله بیرلشمیش میلّت‌لر تشکیلاتی‌نین قرارلارینی‌دا ایحاطه ائدیر. بۇ حؤکم و قرارلار ایقتیصادی و سیاسی حوقوق‌لاردان، یاخشی ایداره‌ائتمه و تمیز یاشاییش محیطِ حاق (حق محیط کیمی اۆچونجو قورشاق حوقوق‌لارا قدر گئنیش بیر یئلپییه (محدوده‌یه) یاییلان ایجتماعی حوقوق‌لاری ائحتیوا ائدر. اساس حوقوق‌لار بیلدیرگه‌سی، ۲۰۰۰-جی ایلده نشر اوْلونماسینا قارشی هله قانونی بیر مجبوری قووه‌سی یوخ‌دور. اصلاحات موقاویله‌سی اولاراق خاطیرلانان لیسبون آندلاشماسی اویغون اولاراق بۇ بیلدیریش اوروپاایتتیفاقی اۆچون باغلاییجی وضعییته گله‌جک و اوروپاایتتیفاقی، اوروپااینسان حوقوق‌لاری کونوئنسیاسی‌نین داخیل اولا بیله‌جک. بئله‌جه بیرلیک، بۇ آن اؤزون‌دن تامامیله موستقیل اوْلان و آوروپادا اینسان حوقوق‌لاری مؤوضوع‌سوندا ان موکممل تشکیلات اوْلان اوروپااینسان حاق‌لاری محکمه‌سی قرارلارینا تابیع اولاجاق و بۇ محکمه ایتتیفاقین مؤوجود بوتون عدالت واحیدلرین‌دن یوکسک وضعیته کئچه‌جک.[۶۸]\nآنجاق اوروپاایتتیفاقی، بونا قاتیلمادان بئله عدالت دیوانی و اوروپااینسان حاق‌لاری محکمه‌سی قرار و توزوک‌لری‌نین بیربیرلری‌نین‌کی‌له چئلیشمه‌مه‌سینه (اساسنامه تضادلاری‌نا) اهمییت وئرر. بۇ سبب‌له، عدالت دیوانی‌نین اوروپااینسان حوقوق‌لاری کونوئنسیاسی‌نین اون‌سوز دا قانون‌وئریجی‌لیگی‌نین بیر حیصّه‌سی کیمی تطبیق اوْلدوغو دئییله بیلر.[۶۹]\nخاریجی علاقه‌لر\nخاویئر سولانا، اوروپاایتتیفاقی‌نین خاریجی علاقه‌لرین‌ده ان صلاحیییت‌لی آددیر.\nاوروپاایتتیفاقی‌نین خاریجی علاقه‌لری بویوک اولچوده اورتاق خاریجی ایش‌لر و تهلوکه‌سیزلیک پولیتیکاسی‌نین ایشیغین‌دا آپاریلیر. بین‌الخلق تیجارت دانیشیق‌لارین‌دا ایش‌ایتتیفاقی اساسی اورتاق بیر تیجارت سیاستی چرچیوه‌سین‌ده ایتتیفاقین کومور و پولاد ایتتیفاقی اولاراق تمل‌لری‌نین آتیل‌دیغی ۱۹۵۷-جی ایل‌ده اساس‌لانیر.[۷۰] اورتاق خاریجی ایش‌لر و تهلوکه‌سیزلیک پولیتیکاسی‌نین ایسه تمل‌لری ۱۹۷۰-جی ایل‌ده یارادیلان اوروپاسیاسی ایش‌ایتتیفاقی قرارلارین‌دا آتیل‌میش‌دیر.[۷۱]\nاوروپاسیاسی ایش ایتتیفاقی مئیدانا گلمه‌سی عوضو اؤلکه‌لر آراسین‌دا اورتاق خاریجی سیاست توسعه ائت‌دیریلمه‌سی اۆچون قورولموش غئیری-رسمی بیر واحید اوْلموش‌دور. اوروپاتک سندی طرفین‌دن اوروپاایتتیفاقینه تقدیم ائدیل‌میش و درحال آردین‌دان مااستریخت آندلاشماسین‌دا آدی اورتاق خاریجی ایش‌لر و تهلوکه‌سیزلیک سیاستی اولاراق دییش‌دیریل‌میش‌دیر.[۷۱]\nمااستریخت سازیشی اورتاق خاریجی ایش‌لر و تهلوکه‌سیزلیک پولیتیکاسینا هم اوروپاایتتیفاقی‌نین اوز ماراق ساحه‌لرینی، هم‌ده بین‌الخلق ایتتیفاقین ماراق‌لارینی حیمایه‌سی مقصدینی یوک‌لر. بۇ مقصد، بین‌الخلق امک‌داش‌لیغی دستکله‌مک، اینسان حوقوق‌لارینا حورمت ائتمک و بونلاری توسعه ائت‌دیرمک، دئموکراتییا و حوقوقون اوستون‌لوگون‌دن گوزشت وئرمه‌مک کیمی پرینسیپ‌لری ایحاطه ائدیر.[۷۲]\nآمئستئردام آندلاشماسین‌دا، اوروپاایتتیفاقی‌نین خاریجی سیاست‌لرینی ایجرا ائدیلمه‌سی اۆچون بۇ آن خاویئر سولانا طرفین‌دن ایجرا ائدیلن بیر باش‌چیلیق وظیفه‌سی یارادیل‌میش‌دیر.[۷۳] بۇ یوکسک نوماینده، مووجود اوروپاایتتیفاقی شوراسی‌نین باش‌چیلیغی وظیفه‌سی‌ایله بیرلیک‌ده، اوروپاایتتیفاقی آدینا خاریجی سیاست باغلی مووضوع‌لاردا بیل‌دیریش وئره بیلر و ایکی عوضو اؤلکه آراسین‌دا مئیدانا گله بیله‌جک هر هانسی بیر نامعلوم سیاسی وضعییتی آچیق‌لیغا قووش‌دورابیلیر. اورتاق خاریجی سیاستین قبول ائدیلمه‌سی و موعه‌ایه‌ن بیر آچی‌دان ایزله‌نیله بیلمه‌سی اۆچون ایگیرمی‌یئددی عوضوون‌ده گوروش ایتتیفاقینه چاتیب، تصدیق وئرمه‌سی لازیم‌دیر. اورتاق خاریجی سیاست اوصولون‌دا، یئک‌دیل چاتما ضروریلیگی، عیراق دویوشو مووضوع‌سونون موزاکیره ائدیل‌دیگی دانیشیق‌لاردا اوْلدوغو کیمی زامان-زامان آنلاشیلمازلیق‌لارا سبب اولماق‌دادیر.[۷۴]\nآلمانییا، هئیلیگئندامم‌دا تشکیل ائدیلن ۳۳ونجو گ۸ زیروه‌سی. ایشتیراکچی‌لاری\nاوروپاایتتیفاقی‌نین بین‌الخلق تأثیری، خاریجی سیاستی‌نین یانین‌دا گئنیش‌لمه مۆدت ی‌دیر سایه‌سین‌ده‌ده حیس ائدیل‌مک‌ده‌دیر. اوروپاایتتیفاقی عوضوو اولمانین گتیردیگی گورونورده‌کی فایدالار، سیاسی یادا ایقتیصادی مووضوع‌لاردا اوروپاایتتیفاقینه ایشتیراک شرطی اوْلان مئعیارلاری یئرینه یئتیرمک ایسته‌یه‌ن اؤلکه‌لر اۆچون ائعتینا ائتدیریجی بیر فاکتور اولماق‌دادیر. بۇ شرط‌لر آیری‌جا شرقی آوروپانین کوهنه کومونیست حوکومت‌لری‌نین تأثیرلرینین قالدیریلماسین‌دا اهمیییت‌لی رول اوینایار.[۵۲]\nایتتیفاقین خاریجی اؤلکه‌لرین داخیلی ایش‌لرینه بئله بیر تأثیره صاحیب اوْلونماسی «یومشاق گوج» اولاراق تعیین اوْلونماق‌دادیر.[۷۵] فینلاندییا باش ناظیری، فینلاندییانین آرتیق حقیقتاً طرفی بیر دوولت اولماماسی سببی‌نین اوروپاایتتیفاقی خاریجی سیاستی اوْلدوغونو وورغولامیش‌دیر. بۇ گوروشون دیگر بیرلیک عوضوو اؤلکه باشکان‌لارین‌جادا (ناظیر\/وزیر) پایلاشیلیب پای‌لاشیلمادیغی بیلینمک‌ده‌دیر.[۷۶]\nاورتاق خاریجی ایش‌لر و تهلوکه‌سیزلیک سیاستی باشچی‌سی‌نین یانین‌دا، اوروپاکومیسسیاسی‌دا بین‌الخلق سَوییه‌ده دانیشیق‌لارا اوز نوماینده‌سی گوندریر. بیرلش‌میش میلّت‌لر ایچین‌ده اوروپاایتتیفاقی یاردیم مووضوع‌لاردا ائتدیگی بویوک توحفه‌لره گوره بویوک اهمیییت قازان‌میش‌دیر. (آلت باشلیق‌لارا باخ)[۷۷]\nگ۸ (G۸) زیروه‌لرین‌ده، اوروپاایتتیفاقی عوضولوک حوقوق‌لارینا مالیک‌دیر و ییغینجاق‌لاری ایداره ائتمک، توپلانت‌لارا ائو صاحیب‌لیگی ائتمک کیمی وظیفه‌لرین یانین‌دا، ییغینجاق‌لاردا اوروپاکومیسسیاسی باشچی‌سی و دوور باشچی‌سی اؤلکه نوماینده‌سی طرفین‌دن‌ده تمثیل ائدیلیر.[۷۸] ایتتیفاقین ایگیرمی‌یئددی عوضوونون‌ده تمثیل ائدیل‌دیگی دونیا تیجارت تشکیلاتینا، اوروپاایتتیفاقی‌ده رسمی اولاراق اوروپاکومیسسیاسی‌نین خاریجی تیجارتین مسئول عوضوو طرفین��دن تمثیل ائدیلیر.\nاینسانی کومک\nاوروپاایتتیفاقی و عوضولری جمع‌ده دونیاداکی ان بویوک خاریجی کومکی ائدرلر.\nاوروپاایتتیفاقی اینسانی کومک بوروسویادا قیساجا ECHO، اوروپاایتتیفاقین‌دن توسعه ائتمک‌ده اوْلان اؤلکه‌لره اینسانی کومک تأمین ائدر. ۲۰۰۶-جی ایل‌ده بورونون بودجه‌سی ۶۷۱ میلیون آورویا چاتمیش و بونون ۴۸ فایزلیک حیصّه‌سی آکپ (AKP) اؤلکه‌لری اولاراق‌دا خاطیرلانان آفریقا، کاراییب و ساکیت اوکئان اؤلکه‌لرین‌ده گئت‌میش‌دیر.[۷۹] اوروپاایتتیفاقی‌نین اوزونون و عوضو اؤلکه‌لری‌نین ائتدیگی کومک‌لر توپلاندیغین‌دا، اوروپاایتتیفاقی دونیاداکی ان بویوک باغیشچی وضعیییتینه گلیر.[۸۰]\nاوروپاایتتیفاقی‌نین اینسانی کومک‌لری کئچ‌میش‌ده، بۇ یاردیم‌لارین غئیری-کافی، مقصدین‌دن ساپمیش و داها چوْخ ایتتیفاقین ایقتیصادی ماراق‌لارینا خیدمت ائتمک‌ده اوْلدوغو کیمی سبب‌لرله تئز-تئز کیمی سئقمئنت‌لرین تنقیدلرینه مووضوع اوْلموش‌دور.[۸۱] بونا علاوه اولاراق، بعضی ایداره‌لر اوروپادوولت‌لری‌نین کومک اۆچون خرج‌لدیگی پول میقداری‌نین، بورج یونگول‌لتمه‌لری‌نین، خاریجی طلبه و سیغیناجاق آختاران شخص‌لر خرج‌لری‌نین‌ده داخیل ائدیلرک یوکسک گوستریل‌دیگینی ایره‌لی سورموش‌لر.[۸۲]\nبو خرج‌لر چیخاریلیب، ساده‌لش‌دیریل‌میش رقم‌لر ایشیغین‌دا اوروپاایتتیفاقی ۲۰۰۶-جی ایل‌ده چاتماق ایسته‌دیگی کومک هدفینی گرچکلشدیرمه‌میش‌دیر. ۲۰۰۵-جی ایل‌ده ایسه اوروپاایتتیفاقی‌نین کومک مبلغی غئیری صافی میلّی حاصیلاسی‌نین ۳۴ فاییز اوْلموش و بۇ رقم‌لری‌له آمریکا بیرلش‌میش شیتات‌لاری و یاپونییانین اونونه کئچیل‌میش‌دیر.[۸۳] اوروپاکومیسسیاسی‌نین اینسانی یاردیم مسئول باشچی‌سی اوْلان لویس میشئل بۇ یاردیم‌لارین داها سورعت‌لی، داها تأثیرلی و اینسانی پرینسیپ‌لره داها اویغون شکیل‌ده ائدیلمه‌سی‌نین واجیب‌لیغینی وورغولامیش‌دیر.[۸۰]\nحرب و مودافیعه\nاوروپاایتتیفاقی‌نین عوضولری اوز اؤلکه توْرپاق‌لاری‌نین قورولماسی اوزلری مسئول‌دور. اوروپاایتتیفاقی‌نین ایگیرمی‌یئددی عوضوونون ایگیرمی‌بیری ناتو عوضوودور. قربی اوروپاایتتیفاقی، اوروپاایتتیفاقینه باغلی بیر تهلوکه‌سیزلیک و مودافیعه واحیدی‌دیر. اوروپاایتتیفاقی‌ایله غرب اوروپاایتتیفاقی علاقه‌لری، ۱۹۹۲-جی ایل‌ده اوروپاایتتیفاقی‌نین قارشی طرفه یوکله‌دیگی و پئتئرسبئرگ وظیفه‌لری اولاراق‌دا بیلینن شرط‌لرله تعیین اوْلون‌موش‌دور. بونلار آراسین‌دا بوحران رهبرلیگی و صولح گوجو عسگرلیگی کیمی اینسانی کومک وظیفه‌لری‌ده وار. بۇ وظیفه‌لر، داها سوْنرا آمئستئردام موقاویله‌سی‌ایله قربی اوروپاایتتیفاقین‌دن اوروپاایتتیفاقینه کئچمیش‌دیر. بونون طلب ائتدیگی مسئولییت‌لر اورتاق خاریجی ایش‌لر و تهلوکه‌سیزلیک سیاستی‌ایله آوروپادا تهلوکه‌سیزلیک و مودافیعه پولیتیکاسی‌نین بیر حیصّه‌سی کیمی تطبیق اوْلونماغا باشلان‌میش‌دیر. غرب اوروپاایتتیفاقی‌نین اساس عونصورلاری اوروپاایتتیفاقی سیاستینه علاوه اوْلونموش و قربی اوروپاایتتیفاقی باشچی‌سی، خاریجی ایش‌لر و تهلوکه‌سیزلیک سیاستی‌نین یوکسک نوماینده‌سی مووقئع‌سینه گتیریلمیش‌دیر.[۸۴][۸۵]\n۱۹۹۹ کوزووو موحاریبه‌سین‌دن سوْنرا، لیدئرلر ساممیتین‌ده ایتتیفاقین، بین‌الخلق بوحران �� بوحرانلاردان ناتونون حرکت‌لرینه قورخو دوشمه‌دن، اهمیییت‌لی عسگری قوووت‌لرجه دستکله‌نیله‌جک، نه واخت و هانسی شراییط‌ده ایستیفاده ایتتیفاقین قرار وئره‌جگی آوتونوم بیر تهلوکه‌سیزلیک واحیدینه صاحیب اولماسی گرگی مووضوع‌سون‌دا گوروش ایتتیفاقینه گلمیش‌لر. بۇ سبب‌له، باش‌دا هئلسینکی زیروه قرارلاری اولماق اوزره اوروپاایتتیفاقی‌نین حربی ساحه‌ده یئترلیگینی آرتیرماق اۆچون بیر چوْخ آددیم آتیل‌میش‌دیر. بویوک موباحیثه‌لردن سوْنرا، هر بیری آن اولماسا ۱٫۵۰۰ شخصیت واحیدلردن عیبارت اوْلان اوروپاایتتیفاقی دویوش قروپ‌لاری‌نین قورولماسینی نظرده توتان قرار بۇ مووضوع‌دا آتیل‌میش ان کونکرئت آددیم اوْلموش‌دور.[۸۶] اوروپاایتتیفاقی حربی واحیدلری، آفریقادان کوهنه یوقوسلاوییا و اورتاشرقه قدر بیر چوْخ بؤلگه‌ده صولح گوجو خیدمتینه قاتیل‌میش‌لار.[۸۷] اوروپاایتتیفاقی فعالیییت‌لری، اوروپاایتتیفاقی حربی قوللوق‌چولارین، اوروپاایتتیفاقی پئیک مرکزی و اوروپامودافیعه اگئنتلیگی کیمی تشکیلات‌لار طرفین‌دن دستکله‌نیر.[۸۸]\nایقتیصادی سیاست\nدونیانین ان بؤیوک ۵۰۰ شیرکتین‌دن ۱۶۳ونون عومومی مرکزلری آ. ا(EU) اؤلکه‌لری ایچری‌سینده‌دیر. (نوکیا، فینلاندیا)\nدونیانین ان بؤیوک ۵۰۰ شیرکتین‌دن ۱۶۳ونون عومومی مرکزلری آ. ا(EU) اؤلکه‌لری ایچری‌سینده‌دیر. (نوکیا، فینلاندیا)\nقورولوشون‌دان بۇ یانا، اوروپاایتتیفاقی بوتون عوضولری آراسیندا ایقتیصادی بیر اورتاق بازار توسعه ائتدیرمیش‌دیر. ۲۰۰۹-جی ایل اعتباری‌له، آورو (یورو) ساحه‌سی دئییلن بؤلگه ایچینده ایتتیفاقین اون آلتی عوضوو آورو آدلی اورتاق پول واحیدی ایستیفاده ائتمک‌ده‌دیر.[۸۹][۹۰] تک بیر ایقتیصادییات اولاراق دوشونولدوگونده اوروپاایتتیفاقی، ۱۶\/۸ تریلیون دوللارلیق عومومی داخیلی حاصیلی‌نن دونیا جمعی‌نین% ۳۱ لیک حیصّه‌سینی مئیدانا گتیرر.[۱۱] بۇ اوروپاایتتیفاقینی دونیانین نومینال عومومی داخیلی محصول اثناسیندا بیرینجی، گ.ی. س‌ی. ه (GYSİH) (تولید ناخالص ملی) اساس‌لی ساتیش گوجو جوتو سیراسی (برابری قدرت خرید) ایچینده ده ایکینجی بؤیوک تیجارت بولوکودور. اوروپاایتتیفاقی آیریجا، دونیاداکی ان بؤیوک ایخراجات‌چی (صادرکننده) مئیدانا گلمه[۹۱] ایکینجی ان بؤیوک ایدخالات‌چی (واردکننده)،[۹۲] و هیندوستان ایله چین خالق جومهوریتی کیمی اؤلکه‌لرین ان بؤیوک تیجارت اورتاغی‌دیر.[۹۳][۹۴][۹۵] گلیرلرینی گؤره اؤلچولن دونیانین ان بؤیوک ۵۰۰ تشکیلاتین‌دان ۱۶۳-ونون عومومی مرکزلری اوروپاایتتیفاقی سرحدلری ایچینده ایشتیراک ائتمک‌ده‌دیر.[۹۶] مای ۲۰۰۷ اعتباری‌له اوروپاایتتیفاقی ایچینده ایش‌سیزلیک نیسبتی% ۷ اولاراق اؤلچولورکن[۹۷] اینوئستیسیالار عومومی داخیلی محصول% ۲۱\/۴ 'و، اینفلیاسیا (تورم) نیسبتی% ۲\/۲ و ایجتماعی سئقمئنتی آچیغی (کسری بودجه بخش عومومی)% - ۰\/۹ اولاراق تعیین اوْلونموش‌دور.[۹۸]\nاورتاق بازار\nروما موقاویله‌سی بیرلیک‌ده ایلک اولاراق اوروپاایقتیصادی ایتتیفاقی قورولدو. بۇ آندلاشما ایشتیراک‌چی اؤلکه‌لر آراسیندا گؤمروک ایتتیفاقی‌نین قورولماغی‌لا باشلایاراق، اورتاق بازار تطبیقی‌نین توسعه ائتدیریلمه‌سی‌نین آنا خطط‌لرینی چکدی. بۇ بیرلیک اوروپاایتتیفاقی آدی‌یلا خاطیرلانماغا باشلاندی و بۇ گون هله اوروپاایتتیفاقی آدی آلتیندا ایشله‌یه‌ن بیر تشکیلات اولاراق اورتاق بازار تطبیقی‌نین تشکیل ائدیلمه‌سی مؤوضوع‌سوندا وظیفه گؤتوردو. اوروپاایتتیفاقی‌نین بیر باشقا مقصدی ده عوضو اؤلکه‌لر آراسیندا اینسان، اشیا، خیدمت و سرمایه دؤورانی (دولاشیمی-جریانی) آزادلیق‌لارینی ضمانت آلتینا آلماق‌دیر.[۹۰]\nاشیانین سربست دؤورانی پرینسیپی، هر جور مالین بوتون بیرلیک اؤلکه‌لری آراسیندا هر هانسی بیر مانیعه‌ایله قارشیلاشمادان آسان‌لیق‌لا دولاشابیلمه‌سینی ضمانت آلتینا آلار. بۇ دؤوران (دولاشیم-جریان) آزادلیغینین هم داخیلی، هم‌ده خاریجی اؤلچوسو واردیر. بیرلیک ایچینده مال‌لار، اؤلکه‌لرآراسی گؤمروک عملیات‌لارینا اوغرامادان، ایدخال (واردات) محدودلاشدیرماسی گؤرمه‌دن، آیری-سئچکی‌لیک گودن وئرگی و تدبیرلر اولمادان دولاشابیلمه‌لی‌دیر. بیرلیک خاریجی اولاراق ایسه، بیرلیگه عوضو اولمایان اؤلکه‌لردن آلینان مال‌لار اورتاق گؤمروک تعریفه اؤدنیشینه اؤده‌دیک‌دن سوْنرا یئنه بیرلیک ایچینده سربست گزه بیلرلر.\nآ. ا(EU) ده اورتاسیندا ده‌ایشه بیلن میلّی سیموول اوْلان اورتاق بیر پاسپورت حاضیرلامیش‌دیر.[۹۹]\nکاپیتالین سربست دؤورانی پرینسیپی، داشینماز املاکین آلیم-ساتیمی، اؤلکه‌لرآراسی حیصّه پایلاشیم‌لاری کیمی سرمایه‌لره ایمکان تأمین ائتمک مقصدی‌له یارادیلمیش‌دیر.[۱۰۰] اورتاق ایقتیصادییات و پول واحیدی تطبیقینه گئچیله‌نه قدر سرمایه اینکیشافی عملیات‌لاری اوْلدوقجا یاواش اوْلموش‌دور.\nاینسان‌لارین سربست دؤورانی (دولاشیمی-جریانی) پرینسیپی، اوروپاایتتیفاقی وطنداش‌لاری‌نین دیگر عوضو اؤلکه‌لر آراسیندا اوتورماق، چالیشماق، اوخوماق، گزمک یا دا تقاودچو اولا بیلمک (امکلی اولا بیلمک-بازنشست اولابیلمک) اۆچون سربست سفر ائده بیلمه‌سینه ایمکان تأمین ائدر. بۇ قانونون توسعه ائتدیریله بیلمه‌سی اۆچون بیر چوْخ فورمال آزالدیلماسی و دیگر اؤلکه‌لردن گلن اینسان‌لارین پئشه اهلییت‌لری‌نین (ایش صلاحییت‌لری-گواهینامه‌های شغلی) تانینماسی لازیم ایدی.[۱۰۱] کؤهنه‌دن، ایقتیصادی اولاراق داها تأثیرلی اوْلان اؤلکه‌لره، اولمایان‌لاردان داها چوْخ آزادلیق تانینمیش‌دیر. ایقتیصادی باخیم‌دان داها آز تأثیرلی اوْلان‌لارا دا حاق‌لار تانینماسی ایلک اولاراق ۱۹۹۹-جو ایل‌ده اوروپاایتتیفاقی وطنداش‌لیغی آنلاییشی‌نین اورتایا آتیلماسی‌یلا اوْلموش‌دور. اینسان‌لارین سربست دؤورانی‌نین اؤلچوسونون آرتدیریلماسی‌نین یاناشی، بۇ قانون بیرلیک وطنداش‌لارینا کیمی ایجتیماعی و سیاسی حوقوق‌لاردا وئریر.\nخیدمت‌لرین (خدمات) و شیرکت‌لرین سربست دؤورانی پرینسیپی اؤز ایشینی ایجرا ائدن کس‌لرین عوضو اؤلکه‌لر آراسیندا وطنداش‌لارا کئچیجی یا دا داوام‌لی خیدمت تقدیم ائتمک مقصدی‌ایله هر هانسی بیر مانیعه‌یه توخونماق‌سیزین حرکت ائده بیلمه‌سینی نظرده توتور. بۇ خیدمت‌لر، اوروپاایتتیفاقی عومومی داخیلی حاصیلی‌نین ۶۰٪-دان % ۷۰ یارادیر. بازارین بۇ ساحه‌سینی داها دا آزادلاش‌دیرماق مقصد قویان خیدمت‌لر و بازار اونرگه‌سی‌نین (Bolkestein Direktifi) یاخین کئچمیشده قبول ائدیلمیش‌دیر.[۱۰۲] بونا گؤره خیدمت ساحه‌سی عملیات‌لاری، اگر باشقا بیر سربستی ایشه آپاریلمامیش‌سا، قالیجی خوصوصیت‌ده‌دیر.\nبو خصوصیت‌لرین هئچ بیری تامامیله سرحدسیز و قطعی دئییل. عوضو اؤلکه‌لر ایسته‌سه���لر، آندلاشمالارجا نظرده توتولان موعه‌ایه‌ن آزادلیق ساحه‌لرینده قیسالدلامالاردا بیلر یا دا داها خصوصی وضعیت‌لرده اوروپامحکمه‌لری‌نین مؤوضوع‌ا باغ‌لی حؤکم‌لرین‌دن فایدالانا بیلرلر. مثلاً، موقاویله‌لر هر هانسی بیر عوضو اؤلکه‌یه، ایجتیماعی سیاست و یا تهلوکه‌سیزلیگینه ترس دوشمه‌سی وضعییتینده بۇ آزادلیق ساحه‌لرینی قالدیرا حاق و صلاحیتی‌نی وئریر. بۇ مؤوضوع‌دا بیرلیک طرفین‌دن اوول‌دن تعیین اوْلونموش حؤکم‌لرین یوخلوغوندا، ائدیله‌جک‌لره عوضو اؤلکه‌لر اؤز ایچینده قرار وئریر. بۇ وضعییت‌ده، اوروپاایتتیفاقی محکمه‌لری عوضو اؤلکه‌نین قراری‌نین، ایتتیفاقین داخی‌لی نیظامنامه‌سینه ضید اوْلوب اولمادیغی مؤوضوع‌سوندا حاکم‌لیک ائدر. اوروپاایتتیفاقی عوضولری آراسین‌داکی سربست حرکت آنلاییشی، اوروپاایقتیصادی اۆچون اوزرین‌دن بیرلییه عوضو اولمایان ایسلاندیا، نوروئچ و لیختئنشتاین کیمی اؤلکه‌لره ده تطبیق اوْلونموش‌دور.[۱۰۳] اوروپاایتتیفاقی ایچین‌دکی تیجارتین تخمیناً یاری‌سی یئنه بیرلیک طرفین‌دن اویغونلاش‌دیریلان قایدا و قانون‌لار آلتیندا باش وئریر.[۱۰۴]\nاورتاق پول واحیدی\nاوروپامرکزی بانکی ایتتیفاقین پول سیاستینی ایداره ائدر.\nاوروپااتفاقیندا پول ایتتیفاقی ۱۹۶۹-جو ایل‌دن بری رئال‌لاشدیریلماغا چالیشیلان رسمی بیر هدف اوْلموش‌دور و ۱۹۹۰-جی ایلده اوروپاایقتیصادی و پول ایتتیفاقینده بونون اۆچون ایلک ایش‌لر باشلادیلمیش‌دیر. دوققوز ایل سوْنرا، ۱۹۹۹-جو ایلده ایتتیفاقین او زامانکی اون بئش عوضوونون، اون بیری‌نین آورونو (یورونو) اورتاق پول واحیدی اولاراق قبول ائتمه‌سی ایله کؤهنه میلّی پول واحیدلری ده بیر مۆدت ایستیفاده‌ده قالمیش آنجاق قور فرق‌لری آورویا گؤره نیظاملانمیش‌دیر. ۱ ژانویه ۲۰۰۲-جی ایل‌ده بۇ دفعه اون ایکی اؤلکه‌ده کؤهنه میلّی پول واحیدلری تداوول‌دن قالخمیش و آورو ایستیفاده ائدیلن تک اورتاق پول اوْلموش‌دور. ائسلوونی‌یا، ۱ ژانویه ۲۰۰۷-جی ایل‌ده، مالتا و قیبریس ۱ ژانویه ۲۰۰۸-جی ایل‌ده، ائسلوواکی‌یا دا ۱ ژانویه ۲۰۰۹-جو ایل‌ده آورو ایستیفاده ائتمه‌یه باشلامیش و بئله‌جه جمع‌ده آورونو رسمی پول واحیدی اولاراق ایستیفاده ائدن اؤلکه سایی اون آلتی‌یا چیخاراق آورو ساحه‌سی بؤیوموش‌دور. بیرلشمیش کراللیق (United Kingdom) و دانمارک خاریجینده بوتون اؤلکه‌لر عوضولوک شرطی آورونو اورتاق پول اولاراق ایستیفاده قبول ائتمیش‌لر. قالان اؤلکه‌لرین آورونو ایستیفاده نه واخت کئچجیی ایقتیصادی وضعیت‌لر گؤروشولدوگونده قرارا باغ‌لاناجاق. آنجاق، بۇ اؤلکه‌لرده آورویا کئچیش‌له علاقه‌دار ایجتیماعییت فیکیرلری دانمارک[۱۰۵] و رومانی‌یا[۱۰۶] خاریجینده منفی ایستیقامت‌ده‌دیر. مونته‌نئگرو و کوزوو کیمی بعضی اؤلکه‌لر ده غئیری-رسمی اولاراق آورونو پول واحیدی اولاراق ایستیفاده ائدیر.[۱۰۷]\nاورتاق پول واحیدی آورو (یورو)\nآورو ایله علاقه‌دار عملیات‌لار و آورونو پول واحیدی اولاراق ایستیفاده ائدن اؤلکه‌لرین پول سیاستی اوروپامرکزی بانکاسینجا تشکیل ائدیلمکده‌دیر.[۱۰۸] اوروپاایتتیفاقی ایچینده ایستیفاده ائدیلن ۱۲ باشقا پول واحیدی داها واردیر.[۸۹][۸۹]\nآورو، اوروپاایتتیفاقی وطنداش‌لاری‌نین و مال‌لارین سربست سفر ائتمه‌سینی و گزمه‌سینی آسانلاش‌دیرماق، مزننه فرقی کیمی سوال‌لاری اورتادان قال‌دیرماق، قیمت شففاف‌لیغی یاراتماق، تک بیر اورتاق مالیه بازار یاراتماق، قیمت ثابیت‌لیگی تأمین ائتمک، آشاغی فاییز درجه‌سی و تک بیر اورتاق پول واحیدی‌له میلتلرآراسی بوحران‌لارا قارشی قورونماق مقصدی‌له ایستیفاده‌یه سوخولموشدور. آیریجا آورودان عوضو اؤلکه‌لر آراسیندا بوتون‌لشمه‌یه کؤمک اولماسی و بونو توسعه ائتدیرمه‌سی مقصدی‌له سیاسی بیر سیموول اولاراق دا فایدالانیلماسی دوشونولموش‌دور.[۸۹] سون ایل‌لرده، آورو هجمی سورعت‌له آرتمیش‌دیر و آورو آلانی‌نین یاخین گله‌جک‌ده داها دا یاخشی اولاجاغینی باغ‌لی سؤز-صوحبت‌لر وار. آورونون دیر آرتیمینین و آمریکان دولاری‌نین دیر ایتکی‌سی‌نین سورمه‌سی وضعییت‌ینده آورونون دونیاداکی باش‌لیجا ائحتیاط صندوق وضعییت‌ینه گلمه‌سی اولاسی‌دیر.[۱۰۹]\nریقابت\nاوروپاایتتیفاقی، مئیدانا گتیردیگی اورتاق بازار ایچینده هر هانسی بیر حاق‌سیز ریقابت حادیثه‌سینه یئر وئریلمه‌مه‌سینی تأمین ائتمک مقصدی‌له بیر ریقابت حوقوقو یؤنرگه‌سی (دستورو) ایجرا ائتمکده‌دیر.[۱۱۰] ریقابت تشکیلاتی اولاراق، اوروپاکومیسسیاسی‌نین اورتاق بازار ایچینده اعتیمادلارا قارشی تدبیرلر گؤرمک، کارتئل قیرماق، ایقتیصادییاتی داها دا آزادلاش‌دیرماق و دؤولت دسته‌اینی اؤنلمک کیمی عؤهده‌لیک‌لری وار.[۱۱۱]\nاوروپاایتتیفاقی‌نین ریقابت‌دن مسئول عوضوو، کومیسسیا ایچین‌دکی ان اهمیتلی مؤوقع‌لرده بیرینده‌دیر و قرارلاری‌یلا چوخ‌میلّت‌لی شیرکت‌لری (شرکت‌های چند ملیتی) تأثیر ائده بیلر.[۱۱۲] مثلاً، ۲۰۰۱-جی ایل‌ده کومیسسیا عوضوو اینحیصارین قباغی آلینما مقصدی‌له آمریکا بیرلشمیش شیتات‌لاری قایناق‌لی ایکی بؤیوک شیرکتین بیرلشمه‌سینی میلّی صلاحیت‌لی‌لر راضیلاشمیش اولماسینا قارشی مانیعه تؤرتمیش‌دیر.[۱۱۳] ریقابت مؤوضوع‌سوندا بیر باشقا اهمیت‌لی ایددیعا دا، ۹ ایل‌لیک بیر مۆدت ‌دن سوْنرا کومیسسیانین مایکروسافتو، ویندوز مدیا پلایئر اوزرینده اینحیصار یاراتماق اۆچون ۷۷۷ میلیون آورولوق پول جزاسینا تحمیل ائتمه‌ای‌دیر.[۱۱۴]\nلیسبون آندلاشماسی گؤروشمه‌لرینده، فرانسه پرزیدنتی نیکولار سارکوزی‌نین گریشیم‌لری‌له آندلاشما لاییحه‌سینده ایتتیفاقین ریقابته علاقه‌دار یؤنرگلریندن (دستورلاریندان) بعضی مادّه‌لرین حذف ائتمیش‌دیر. آنجاق بۇ مادّه بعضی علاوه یؤنرگلره هله وار و بونون اوروپاایتتیفاقی سیاستی ایچینده تأثیرلی اوْلوب اولمایاجاغی نامعلوم‌دور.[۱۱۵]\nبودجه\nآ. ا(EU)-نین ۲۰۰۶-جی ایل خرج‌لری.[۱۱۶]\nاکین‌چی‌لیک: ۴۶٫۷٪\nایستروکتورجا خرج‌لر: ۳۰٫۴٪\nداخیلی سیاست: ۸٫۵٪\nایداره: ۶٫۳٪\nخاریجی خرج‌لر: ۴٫۹٪\nبیرلشمه‌دن اونجه خرج‌لری: ۲٫۱٪\nتضمینات‌لار: ۱٫۰٪\nائحتیاط‌لار (رزرو): ۰٫۱٪\nاوروپاایتتیفاقی‌نین ۲۰۰۷-جی ایل راضی‌لاشدیریلمیش بودجه‌سی ۱۲۰٫۷ میلیارد آورودور و ۲۰۰۷–۲۰۱۳ آراسی مۆدت اۆچون جمع‌ده ۸۶۴٫۳ میلیارد آورو آییرمیش‌دیر.[۱۱۷] بۇ میقدار اوروپاایتتیفاقی‌نین ایگیرمی یئددی اؤلکه‌سی‌نین جمعی غئیری صافی میلّی حاصیل‌اسی‌نین% ۱٫۱ 'ی دن% ۱٫۰۵ -اینه برابر گلیر. بیر موقاییسه ائدیله‌جک اولسا، بیرلشمیش کراللیغین (بریتانییا) ۲۰۰۴-جی ایل بودجه‌سی ۷۵۹ میلیارد آورو اولاراق تخمین ائدیلمیش و فرانسه نین دا ۸۰۱ میلیارد آورو خرجلیه‌جه‌ای نظرده توتو��موش‌دور. ۱۹۶۰-جی ایلده اوروپاایتتیفاقی‌نین اؤنجل اوروپاایتتیفاقی‌نین بودجه‌سی غئیری صافی میلّی محصول یالنیز% ۰٫۰۳ 'و ایدی.[۱۱۸]\nان بؤیوک اورتاق خرجلمه اؤگه‌سی (عونصورو) بودجه‌نین% ۴۵ لیک حیصّه‌سی‌نین آیریلمیش اوْلدوغو اورتاق اکین‌چی‌لیک پولیتیکاسی‌دیر. ایکینجی سیرادا% ۳۰ ایله اوروپاایتتیفاقی‌نین رئجیونال توسعه سیاستی گلیر. بۇ خرج‌لری ۸٪-لیک پای ایله خاریجی ایش‌لر سیاستی گئدن، % ۶ لیک پای ایله ایداره‌ائتمه خرج‌لر و ۵٪ لیک پای ایله آراشدیرما خرج‌لری ایزلر.\nتوسعه سیاستی\nکند تصرروفاتی\nاوروپاایتتیفاقین‌دا کند تصرروفاتی بودجه‌دن ان بویوک پایی آلار (ایسپانییا).\nاورتاق اکین‌چیلیک سیاستی، اوروپاایتتیفاقی‌نین ان کوهنه یونرگلرین‌دن و اساس مقصدلرین‌دن بیری‌دیر.[۱۱۹] بۇ سیاستین، اکین‌چیلیک ایستئحصالی آرتیرماق، محصول آنبارلارین‌دا قطعی‌لیک تأمین ائتمک، اکین‌چیلیک‌له مشغول اوْلان کس‌لر اۆچون یاخشی بیر حیات ایستانداردی تقدیم ائتمک، بازاردا ثابیت‌لیگی اوزرین‌ده قورولماسی، ایستهلاک‌چی‌لار اۆچون اویغون قیمت‌لر تعیین کیمی مقصد و وظیفه‌لری واردیر (روما سازیشی‌نین ۳۳ونجو مادّه‌سی).[۳۲] سیاست یاخین زامانا قدر بیر دوولت دستکی نیظامی و بازار موداخیله‌سی ایشله‌ایردی. اکین‌چیلیگه وئریلن دستک ۹۰-جی ایل‌لره قدر او زامان‌کی اوروپاایقتیصادی ایتتیفاقی‌نین ایل‌لیک بودجه‌سی‌نین ۶۰ فایزی قدرایدی. اکین‌چیلیک دستگی بوگون‌کو اوروپاایتتیفاقی بودجه‌سی‌نین ۳۵ فایزینی مئیدانا گتیرمک‌ده‌دیر.[۱۱۹]\nسیاستین قیمت ایداره‌سی (کنترل قیمت) و بازار موداخیله‌سی (دستک آلیشی) بویوک اولچوده ائحتییاج چوخو محصول اورتایا چیخاردی. بۇ ائحتیاط‌لار بیرلیک طرفین‌دن ان آلت قیمت سرحدین‌دن توپ‌دان ساتین آلین‌دی. بیرلیک الینده‌کی آنبارلاری اریده‌بیلمک اۆچون محصول‌لاری ضمانت قویدوغو قیمت‌لرین چوْخ آلتین‌دا دونیا بازارلارین‌دا ساتیشا تقدیم ائت‌دی یادا جوت‌چولره (اکینچی‌لره) ایتتیفاقین محصول‌لاری آلدیغی قییمت‌له سات‌دیغی قییمت آراسین‌داکی فرق قدر دوولت دستکی وئریل‌دی. بۇ اوصول توسعه ائتمک‌ده اوْلان دونیانین آز وساییط‌آلان جوت‌چولری طرفین‌دن بویوک تنقیدلره معروض قال‌دی.[۱۲۰] ائحتییاج چوخو ایستئحصال، اکولوژی اطرافا توخونجاسی اوْلان اکین‌چیلیک اوصول‌لارین سیخ بیر شکیل‌ده ایستیفاده اوتری‌ده چوْخ چوخ رئاکسییا آل‌دی.[۱۲۰]\n۹۰-جی ایل‌لرین باشلانغیجین‌دان بری، اورتاق اکین‌چیلیک سیاستی بیر سیرا تنظیم‌لمه کئچیرمیش‌دیر. ایلک اولاراق بۇ تدبیرلر بیر بولوم تورپاغین شوورلو اولاراق ایستئحصال‌دان چکیلمه‌سینی نظرده توتان ۱۹۸۸ کنارا-قویما سیاستی، سود کووتاسی (سود سهمیه‌سی) و داها یاخین کئچمیش‌ده اورتایا آتیلان جوت‌چولرین (اکینچی‌لرین) چیخاردیق‌لاری محصول میقدارینا گوره اوروپاایتتیفاقین‌دن پول آلماسینی تأمین ائدن آیری-سئچکی‌لیک مودئلی‌دیر. بۇ خوصوصی مودئل خوصوصی بیر محصول چیخاریب پولونو آلماق یئرین، کند تصروفاتی ساحه‌سی بویوک‌لوگونه گوره بیرباشا اودمه پلانینا کئچیلیر.[۱۱۹] بونون اکین‌چیلیک گلیر سَوییه‌سینی یوکسک توتارکن، بازارین ایستئحصال نیسبتینی‌ده موعه‌ایه‌ن بیر نوقطه‌ده توتماسینا کومک ائتمه‌سی اومید ائدیلمک‌ده‌دیر. اکین‌چیلیک مووضوع‌سون‌دا ائدیلن ان یئنی ایصلاحات‌لاردان بیری‌ده شکر بازارینی بویوتمک اۆچون داها ایلک عوضو دوولت‌لر آراسین‌دا و اوروپاایتتیفاقی‌ایله خوصوصی علاقه‌لر ایچری‌سین‌ده اوْلان بعضی آفریقا-کاراییب-ساکیت اوکئان (اقیانوس آرام) اؤلکه‌لری آراسین‌دا بیرگه شکر بازاری‌نین بۇ خوصوصییتی‌نین سونونجو تنظیم‌لمه‌سی‌دیر.[۱۲۱]\nانرژی\nبیر چوخ اوروپاایتتیفاقی عوضوو روسیهدان طبیعی قاز ساتین آلار.\nاوروپاایتتیفاقی قورولوشون‌دان بویانا بؤلگه‌سین‌ده‌کی انرژی سیاستین‌ده قاباق‌جیل گوج اوْلموش‌دور. بۇ وضعییتین تمه‌لین‌ده ایتتیفاقین ۱۹۵۱-جی ایل‌ده اوروپاکومور و پولاد ایتتیفاقی اولاراق قورولماسی یاتماق‌دادیر. ایلک ضروری و گئنیش ایحاطه‌لی بیر اوروپاانرژی سیاستی‌نین توسعه ائت‌دیریلمه‌سی ۲۰۰۵-جی ایل‌ده تشکیل ائدیلن اوروپاایتتیفاقی ساممیتین‌ده تصدیق ائدیلمیش، ایلک قارالاما یونرگه ژانویه ۲۰۰۷-جی ایل‌ده نشر اوْلون‌موش‌دور.[۱۲۲]\nاوروپاکومیسسیاسی‌نین انرژی سیاستینه باغلی بئش اهمیتلی نوقطه‌سی واردیر: داخیلی بازاردا رقابتین آرتیریلماسی، یاتیریم یاتیرماغین تشویقی (تشویق سرمایه‌گذاری) و ائلئکتریک پایلاما شبکه‌سی‌نین گئنیش‌لندیریلمه‌سی؛ بیر بوحران وضعییتین‌ده ائحتییاجی قارشیلایاجاق انرژی قایناق‌لاری‌نین نوع‌لره آییریلدیریلماسی؛ روسیه فئدئراسیاسی‌ایله انرژی اورتاق‌لیغینی توسعه ائتدیررکن اوْرتا آسییانین و شیمالی آمریکانین طبیعی قایناق باخیمین‌دان زنگین اؤلکه‌لریله‌ده آل‌وئر مقصدی‌ایله ایش‌ایتتیفاقی ائتمک اۆچون یئنی آندلاشما چرچیوه‌لری چیخارماق؛ یئنی‌لنه‌بیلر انرژی قایناق‌لاری‌نین ایستیفاده‌سینه آرتیرارکن، وار اوْلان انرژی قایناق‌لارینی داها ثمره‌لی ایستیفاده ائتمک و یئنی انرژی قایناق‌لاری اۆچون آیریلان اودنیگین (مستمری) آرتیریلماسی‌دیر.[۱۲۲]\nاوروپاایتتیفاقی بوگون، نئفتی‌نین ۸۲ فایزسینی، طبیعی قاز ائحتییاجی‌نین ایسه ۵۷ فایزسینی چول‌دن آلیر و بودا اوروپاایتتیفاقینی بۇ یاناجاق‌لارین ان بویوک ایدخالاتچی‌سی (واردکننده) وضعییتینه گتیرر.[۱۲۳] اوروپاایتتیفاقی‌نین یاناجاق مووضوع‌سون‌دا خاریجی اؤلکه‌لره خوصوصی‌ایله‌ده روسیه یه آسیلی اولماسین‌دان اوتری بعضی قایغی‌لار دویولماق‌دادیر. بۇ قایغی‌لار یاخین کئچمیش‌ده روسیه و قونشولاری آراسین‌دا یاشانان یاناجاق چاتدیریلما پروبلئم‌لری سببی‌ایله داهادا آرتمیش‌دیر. بونون نتیجه‌سی اولاراق اوروپاایتتیفاقی وار اوْلان انرژی قایناق‌لارینی و کوک‌لری‌نی نوع‌لره آییریلدیرماغا چالیش‌ماق‌دادیر.[۱۲۴]\nاینفراستروکتور\nاوروپاایتتیفاقی، ترانس-اوروپاشبکه‌لری کیمی (اینگلیسجه: ns-European Networks, TEN) اوز سرحدلری ایچین‌ده اؤلکه‌لر آراسی اینفراستروکتور خیدمت‌لرینی توسعه ائتدیرمه‌یه چالیش‌ماق‌دادیر. ترانس-اوروپاشبکه‌لری لاییحه‌سین‌ده مانش تونئلی، مونت جئنیس تونئلی، لگو ائست، اورئسوند کورپوسو، برئننئر تونئلی کیمی ایش‌لر ایجرا ائدیلمک‌ده‌دیر. ۲۰۱۰-جی ایل سونو ائعتیباری‌ایلا اوروپاایتتیفاقی ایچین‌ده‌کی نقلیات شبکه‌سی‌نین جمعی اوزون‌لوغونون ۷۵٫۲۰۰ کیلومتر قورو، ۷۸٫۰۰۰ کیلومتر دمیر یولونا، ۳۳۰ هاواآلانی‌نا (فرودگاه)، ۲۷۰ بین‌الخلق لیمانا و ۲۱۰ داخیلی لیمانا چاتماسی گوزله‌نیلیر.[۱۲۵][۱۲۶]\nتوسعه ائتمک‌ده اوْلان اوروپانقلیات سیاستی ایتتیفاقین بیر چوْخ یئرین‌ده آرتان نقلیات شبکه‌سی‌ایله بیرلیک‌ده طبیعی اطراف اوزرین‌ده‌کی تزییقی‌دا آرتیرمیش‌دیر. ۲۰۰۴ اوولی اوروپاایتتیفاقی عوضوو اؤلکه‌لرده نقلیات‌لا علاقه‌دار ان بویوک پروبلئم یول سیخیشیق‌لیغی (ازدحام) و چیرک‌لی‌لیک (آلودگی) دیر. بون‌دان سوْنرا یاشانان گئنیشله‌مه مۆدت ‌لرین‌دن سوْنرا نقلیات آژان‌داسینا اولاشیلابیلیرلیک (تقویم در دسترس بودن) پروبلئمین حلل ائدیلمه‌سی گرک‌لیگی‌ده علاوه اوْلون‌موش‌دور.[۱۲۷] خوصوصی‌ایله لهیستان‌ین یول‌لاری، اؤلکه اوروپاایتتیفاقینه قاتیلدیغین‌دا چوْخ پیس وضعییت‌ده اوْلدوغون‌دان، ۴٫۶۰۰ کیلومتر یول اوروپاایتتیفاقی اولچون‌لرینه یوکسل‌دیلمیش و بونا باغلی اولاراق ۱۷ میلیارد آورو خرج‌لنمیش‌دیر.[۱۲۸]\nاوروپاایتتیفاقی‌نین حاضیرلادیغی بیر باشقا اینفراستروکتور لاییحه‌سی‌ده گالیله مووقئع‌لندیرمه سیستمی‌دیر. گالیله لاییحه‌سی تکلیفه تقدیم ائدیل‌میش بیر قلوبال پئیک (اویدو-قمر مصنوعی) سئیروسفر سیستمی‌دیر. سیستمین اوروپاایتتیفاقی طرفین‌دن ائدیلمه‌سی و ۲۰۱۰-جی ایل‌ده ایستیفاده‌یه حاضیر وضعییته گتیریله‌رک اوروپاکوسموس آگئنت‌لیگی طرفین‌دن کوسموسا آتیلماسی گوزله‌نیلیر. اوروپاایتتیفاقی، گالیله پرویئکتینی، آمریکا بیرلشمیش شیتات‌لاری قایناق‌لی قلوبال مووقئع‌لندیرمه سیستم‌لرینه اوْلان باغیم‌لیغینی آزالت‌ماق اۆچون باشلات‌میش‌دیر.[۱۲۹] بۇ جهد بیر چوْخ کیمسه طرفین‌دن یوکسک مبلغی، گئجیکمه‌لری و وار اوْلان جی.پی. ائس (GPS) سیستم‌لری‌نین یانین‌دا گرک‌سیز اوْلدوغو ایستیقامتین‌ده آلدیغی رئاکسییالار سببی‌ایله تئز-تئز تنقید اوْلون‌ماقدادیر.[۱۳۰]\nرئگیونال توسعه\nآ. ا اوده‌مه‌لرین شوسه‌لر کیمی اینفراستروکتور خیدمت‌لری اۆچون ایستیفاده ائدیله بیلر. (لوووسیجه، چئک جومهوریتی).\nاوروپاایتتیفاقی ایچین‌ده بیر چوْخ بؤلگه آراسین‌دا گوزه‌گورولر خوصوصییت‌ده برابرسیزلیک‌لر واردیر. ساتین آلما گوجونه گوره اویغون‌لاشدیریلاندا ان یوخسول و ان وارلی بؤلگه‌لر (نومئنکلاتورون NUT-۲ و NUT-۳ حیصّه‌لری) آراسین‌داکی آیری-سئچکی‌لیک یاخشی‌جا دیققته چارپان حالا گلمکده‌دیر. یوکسک طرف‌ده، آدام باشی ۶۸٫۷۵۱ آورولوق آلیش گوجویله فرانکفورت، ۶۷٫۹۸۰ آورولوق آلیش گوجویله پاریس و ۶۵٫۱۳۸ آورولوق آلیش گوجویله ایچری لوندون اولارکن، آشاغی طرف‌ده کیشی‌باشی ۵٫۰۷۰ آورولوق آلیش گوج‌لری‌ایله رومانی‌یانین نورد-ائست توسعه بؤلگه‌سی و ۵٫۵۰۲ آورولوق آلیش گوجویله بولقاریستانین سئوئروزاپادئن (Severozapadentranslate) کیمی بؤلگه‌لری اولور.[۱۳۱] اوروپاایتتیفاقی اورتالاماسینا باخیلدیغین‌دا، آمریکا بیرلشمیش شیتات‌لاری عومومی داخیلی نتیجه‌سی ۳۵ فایز، یاپونییا عومومی داخیلی نتیجه‌سی ۱۵ فایز داها یوکسک‌دیر.[۱۳۱]\nاوروپاایتتیفاقین‌دا گئری قالمیش بؤلگه‌لرین اینکیشافی‌نین دستک‌لنمه‌سی اۆچون آیریلمیش ائستروکتورجا فون و اویغون‌لاشما فوندو آدی وئریلن اودمه‌لرین واردیر. بوجور بؤلگه‌لر عومومییت‌له بیرلیگه یئنی قاتیلان شرقی اوروپااولکه‌لرین‌ده‌دیر.[۱۳۲] بیر چوْخ اودنک، تعجیلی کومکی، نامیزد اؤلکه‌لرین اوزلرینی اوروپااولچون‌لرینه داشیماسینا کومک‌چی اولاجاق ایمکان (Phare, ISPA, SAPARD) و کوهنه سوئت سوسیالیست رئسپوبلیکالار ایتتیفاقی اؤلکه‌لری اوْلان موستقیل دوولت‌لر ایتتیفاقی عوضولرینه پول دستک تأمین ائدر. تاجیس (TACIS -Technical Aid to the Commonwealth of Independent States) ایندی‌کی واخت‌دا اوروپاکومیسسیاسی‌نین بیر پارچاسی اوْلان اوروپایاردیم و ایش‌ایتتیفاقی ایداره‌سی‌نین بیر پارچاسی اوْلموش‌دور. ۷. چرچیوه پروقرامی، اورتاق بیر اوروپاآراش‌دیرما اۆچون یاراتماق اۆچون بوتون بیرلیک عوضوو اؤلکه‌لردن قاتیلان کونسورسییوم‌لارجا ایداره اوْلونان آراش‌دیرمالاری مالیییه‌یه ائدر.[۱۳۳]\nاطراف موحیط\nاوروپاکومیسسیاسی، لهیستان‌داکی روسپودا وادی‌سینی قوروماغا چالیشیر.\nاوروپاتوپ‌لولوغون‌دا اطراف‌لا علاقه‌دار ایلک سیاست ۱۹۷۲-جی ایل‌ده باشلان‌دی. او گون‌دن بری، اوروپاایتتیفاقی تورشو یاغیش‌لاری، اوزون طبقه‌سی‌نین اینجله‌مه‌سی، هاوا کئیفییتی، سس-کوی چیرک‌لی‌لیگی، سو چیرک‌لی‌لیگی و توللانتی‌لار کیمی بیر چوْخ مووضوع‌ایلا ماراق‌لانماق‌دادیر. آخار سولارین، گول‌لرین، تورپاغین و ساحیل طبقه‌لری‌نین سولاری‌نین ۲۰۱۵-جی ایله قدر تمیزلنمه‌سی‌نی مقصد قویان سو چرچیوه‌سی امرلری، اوروپاایتتیفاقی‌نین اکولوژی سیاستی‌نین بیر نومونه‌سی‌دیر. اوروپاایتتیفاقین‌دا چول حیاتی، ناتورا ۲۰۰۰ پروقرامی اساسین‌دا قورونور. قوروما آلتین‌دا تخمیناً ۳۰ مین ساحه اولور.[۱۳۴] ۲۰۰۷-جی ایل‌ده، لهیستان حوکومتی روسپودا وادیسی ایچین‌دن کئچن بیر شوسه ائتمه جهدلرین‌ده تاپیلمیش آنجاق بۇ جهد، اوروپاکومیسسیاسی طرفین‌دن، بؤلگه‌نین چول حیات قوروما پروقرامینا داخیل بیر ساحه اوْلدوغو سببی ایله دایان‌دیریلمیش‌دیر.[۱۳۵]\nکیموی (شیمیایی) مادّه‌لرین کایدی، قییمت‌لندیریلمه‌سی، آللاهین ایذنی و محدودلاشدیریلماسی (رئاجه) پروقرامی (اینگلیسجه: رئگیستراتیون، ائوالواتیون، آوتهوریساتیون آند رئستریجتیون اوف جهئمیجالس)، اوروپاایتتیفاقی‌نین گونده‌لیک ایستیفاده اۆچون چیخاریل‌میش ۳۰ مین ده‌ایشیک کیموی مادّه‌نین تهلوکه‌سیزلیک‌لری‌نین اولچولمه‌سینی نظرده توتان بیر سیاست‌دیر.[۱۳۶] ۲۰۰۶-جی ایل‌ده آوروپادان گلن بیر گمی‌نین فیل ده‌یشی ساحیلی ساحیل‌لرین‌ده زهرلی توللانتی سیزینتی‌سی‌نا سبب اولماسین‌دان اوتری، اوروپاکومیسسیاسی زهرلی آتیکلارلا علاقه‌دار داها جیددی تدبیر و سانکسییالار تطبیق قرار وئرمیش‌دیر. گمی‌لرله زهرلی توللانتی داشیماجی‌لیغینی قاداغان ائدن ایسپانییا کیمی اؤلکه‌لرله بۇ گون اوروپاکومیسسیاسی، اکولوژی جینایت‌لر باشلیغی آلتین‌دا بعضی جینایت سانکسییالار تطبیقی تکلیف ائتمیش‌دیر. کومیسسییانین بۇ مووضوع‌ا باغلی قانون چیخارماسینا بعضی کسیم‌لرجه قارشی چیخیلسادا گورولن ایددیعادا اوروپاعدالت محکمه‌سی قانون لاییحه‌سینی تصدیق ائتمیش‌دیر.[۱۳۷]\nآلمانییادا تارلالار.\n۲۰۰۷-جی ایل‌ده عوضو اؤلکه‌لر اوروپاایتتیفاقی‌نین گله‌جک‌ده برپا انرژینی ۲۰ فایز نیسبتین‌ده ایستیفاده و ۲۰۲۰-جی ایله قدر آتموسفره آتیلان کاربون‌دی‌اوکسید نیسبتی‌نین ۹۰جی ایل‌لره نیسبتن ان آز ۲۰ فایز آزالدیلماسینی نظرده توتان قانون لاییحه‌سینی قبول ائتمیش‌دیر.[۱۳۸] بۇ قانوناً اویغون گلمک اۆچون ایمضالانان ۲۰۰۵ قئیدییات موقاویله‌سی اویغون اولاراق ۲۰۲۰-جی ایله قدر، عوضو اؤلکه‌لرده‌کی بوتون اوتو��وبیل و یوک ماشین‌لاری‌نین ان آز اون‌دا بیری‌نین بییویاکیت‌ایله چالیشار وضعییته گتیریل‌مه‌سی قرارلاشدیریلدی. بونون صنایئع‌لشمیش بیر بؤلگه اۆچون قلوبال ایستی‌لش‌مه‌یه قارشی آلینا بیله‌جک ان یئرین‌ده تدبیرلر بیری اوْلدوغو دوشونولمک‌ده‌دیر.[۱۳۹]\nکیوتو پروتوکولونون داوامی خوصوصییتین‌ده‌کی بیرلشمیش میلّت‌لر ایقلیم ده‌ایشیک‌لیگی کونفرانسین‌دا اوروپاایتتیفاقی‌نین ۲۰۵۰-جی ایله قدر ایستی‌خانا قازی سالینی‌مینی یاری-یارییا آزالتماسی تکلیف ائدیل‌میش‌دیر.[۱۴۰] اوروپاایتتیفاقی‌نین اوز کاربون آیاق ایزینی آزالت‌ماق ایستیقامت‌لی جهدلری ۱۹۹۰ ایله ۲۰۰۵ آراسین‌دا شرقی آوروپادا ۱۵ فایز، قربی آوروپادا ۱۰ فایز اوْلان مئشه نیسبتی‌نین آرتماسی‌ایلادا دستکلنمیش‌دیر. بۇ مۆدت بویون‌جا بۇ مئشه‌لر اوروپاایتتیفاقی ایچین‌ده اینسان قایناق‌لی چرشنبه آخشامینیمی ۱۲ فایز عئینی دوشن ۱۲۶ میلیون متری‌سین تون کاربون اممیش و هاوانی تمیزله‌میش‌دیر.[۱۴۱]\nتحصیل و آراشدیرما\nتحصیل و آراشدیرما ساحه‌سین‌ده اوروپاایتتیفاقی‌نین وظیفه‌سی میلّی رهبرلیک‌لری دستکله‌مک‌له محدوددور. تحصیل‌ده ایتتیفاقین سیاستی عومومی اولاراق ۹۰لاردا حاضیرلانان و شاگیرد ده‌ایشمه‌سینی و شاگیردلرین خاریج‌ده اوخوماسی‌نی آسان‌لاشدیران پروقرام‌لاردان عیبارت‌دیر. بۇ پروقرام‌لاردان ان گوزه آرتیرما، ۱۹۸۷-جی ایل‌ده تطبیقه قویولان اونیوئرسیته‌لر آراسی بیر شاگیرد موبادیله‌سی پروقرامی اوْلان ائراسموس‌دور. ایلک ایگیرمی ایل‌ده بۇ پروقرام بین‌الخلق سَوییه‌ده ۱٫۵ میلیون اونیوئرسیتئت و کوللئج شاگیردینه خاریج‌ده تحصیل‌لرینی داوام ائتدیرمه ایمکانی تأمین ائتمیش‌دیر.[۱۴۲]\nیئنی‌لنه‌بیلر انرژی قایناق‌لاری آراش‌دیرمالاری پریوریتئت‌لی ائتکین‌لیک‌لردن‌دیر.\nایندی‌کی واخت‌دا ایبتیدایی تحصیل شاگیردلری، موعللیم‌لر، پئشه‌تحصیل شاگیرد و حیات بویو اویرنمه لاییحه‌سی ایچین‌ده‌کی یئتکین طلبه‌لر اۆچون‌ده بنزر پروقرام‌لار واردیر. بۇ پروقرام‌لار اؤلکه‌لر آراسی معلومات اوتورولمه‌سینی آرتیرماق، تحصیل و یئتیش‌دیرمه مووضوع‌سون‌دا فایدالی تطبیق‌لری بیرلیگه عوضو اؤلکه‌لر آراسینا یایما کیمی مقصدلر گودولرک یارادیلمیش‌دیر.[۱۴۳] بولوگنا سوره‌جینه وئردیگی دستک‌له‌ده اوروپاایتتیفاقی، آوروپادا تحصیل دستکی‌نی داوام ائتدیرمک‌ده‌دیر.\nعلمی آراشدیرمالار، اوروپاایتتیفاقی‌نین ایلکی ۱۹۸۴-جو ایل‌ده باشلادیلان آراشدیرما و تئکنولوژی توسعه ائتدیرمه چرچیوه پروقرامی داخیلین‌ده آسان‌لاشدیریل‌ماق‌دادیر. بۇ ساحه‌ده‌کی اوروپاایتتیفاقی سیاستی‌نین مقصدی علمی آراشدیرمانی اعتینا ائت‌دیرمک و دوزن‌لمک‌دیر. موستقیل بیر قورولوش اوْلان اوروپاآراشدیرما شوراسی، اوروپاایتتیفاقی اودنک‌لرینی آوروپادا ایجرا ائدیلن آراشدیرمالار و میلّی آراشدیرمالار آراسین‌دا پایلاش‌دیریر.[۱۴۴] یئددینجی آراشدیرما و تئکنولوژی توسعه ائتدیرمه چرچیوه پروقرامی (فپ۷)، چول‌دن آلینمیش یاناجاق‌لارا اوْلان آسیلی‌لیغی آزالت‌ماق و یئنی‌لنه‌بیلر انرژی قایناق‌لاری‌نی نوع‌لره آییریلدیرماغا مقصدی‌ایله، انرژی ساحه‌سین‌ده اوْلدوغو کیمی چوْخ موختلیف مسئله‌لری موزاکیره ائدیر.[۱۴۵]\nژانویه ۲۰۰۰-دن بری اوروپاکومیسسیاسی، اوروپاآراشدیرما اۆچون اولاراق بیلینن داها بویوک هدف‌لره یونل‌میش‌دیر. بۇ ساحه‌ده بویوک اودنک‌لرله بعضی اهمیتلی مووضوع‌لاردا آراش‌دیرمالار ایجرا ائدیلمک‌ده‌دیر. بۇ آراش‌دیرمالار بوتون عوضو اؤلکه‌لرین دستکینی آلمیش‌دیر. آراشدیرما ساحه‌سین‌دن ایش‌ایتتیفاقی، معلومات پایلاشیمی، اوروپاایچین‌ده آراش‌دیرما ایشچی‌لری‌نین دووران آزادلیغی‌نین تأمین ائدیلمه‌سی، شیرکت‌لری‌له صنایع آراسین‌داکی باغ‌لارین گوجلندیریلمه‌سی و ایداره ائتمه مانیعه‌لرین قالدیریلماسی کیمی مقصدلر اوزرین‌ده یوغونلاشیلماق‌دادیر.[۱۴۶]\nاوروپاایتتیفاقی، فرانسه نین جاداراجه شهرین‌ده قورولاجاق اوْلان بین‌الخلق تئرمونوک‌لر تجروبی رئاکتور (یتله‌یر) پرویئکتینی رئال‌لاشدیرماق اۆچون آلتی باشقا اؤلکه‌ایله ایش‌ایتتیفاقی ایچینه گیرمیش‌دیر. بۇ لاییحه بوگونه قدر ائدیلمیش اوْلان ان بویوک نوعه رئاکتور اوْلان ژئتین (اینگلیسجه: ژوینت ائوروپئان توروس) قورولوشو اوزرینه قبول ائدیلمیش‌دیر.[۱۴۷] اوروپاکومیسسیاسی بۇ لاییحه‌نین ۲۰۵۰-جی ایله قدر انرژی ایستئحصالینا باشلایاجاغینی نظرده توت‌ماق‌دادیر.[۱۲۲] اوروپاایتتیفاقی‌نین، اوروپانوعه آراشدیرما مرکزی بونیه‌سین‌ده‌ده موشاهیده‌چی ایستاتوسو، اوروپاکوسموس آگئنت‌لیگی‌ایله موختلیف موقاویله‌لر و اوروپاجنوب رصدخانای‌له‌ده ایش‌ایتتیفاقی واردیر.[۱۴۸] بۇ تشکیلات‌لار اوروپاایتتیفاقی بونیه‌سین‌ده اولاماسالاردا بونلارلا تئز-تئز بیرلیک‌ده ایش‌لر ایجرا ائدیلمک‌ده‌دیر\nاهالی معلومات‌لاری\nلوندون؛ بیرلش‌میش کراللیق.\nپاریس - فرانسه\nروما؛ ایتالییا.\nمادرید؛ اسپانییا.\nبئرلین؛ آلمانییا.\nاوروپاایتتیفاقی‌نین ایییرمی‌یئددی عوضو اؤلکه‌سی‌نین جمعی اهالی‌لری ژانویه ۲۰۰۷ اعتیباریله ۴۹۵٫۱۲۸٫۵۲۹ نفردیر.[۱۴۹] عومومی اولاراق اوروپاقاره‌سین‌ده یاشایان جمعی اهالی ایسه تخمیناً اولاراق ۷۱۰ میلیون نفردیر. بیر چوْخ اوروپااولکه‌سینه دوغرو یاشانان چول‌دن کوچ‌لر سببی‌ایله بیرلیک اهالی‌سین‌ده بیر میقدار آرتیم گوزله‌نیلیر.[۱۵۰][۱۵۱]\nاوروپاایتتیفاقی‌نین عومومی اهالی‌سی دونیا اهالی‌سی‌نین ۷٫۳ فایزنا برابر دوشر. بیرلیک توْرپاق‌لاری دونیا سطحی‌نین یالنیز ۳ فایزی‌نین کاپلاماسینا قارشی کوادرات کیلومتره ۱۱۴ آدامین دوشدویو بیرلیک توْرپاق‌لاری دونیانین ان سیخ نۆفوس لان‌میش بؤلگه‌لرین‌دن‌دیر. جمعیتین ۸۰ فایزی شهرلرده یاشاییر و بیرلیک وطنداش‌لاری‌نین اوچ‌ده بیری اهالی‌سی ۱ میلیون‌دان چوْخ اوْلان شهرلرده یاشاییر.[۱۵۲] اوروپاایتتیفاقی، دونیاداکی دیگر بوتون بؤلگه‌لردن داها چوْخ دونیا شهرینه مالیک‌دیر.[۱۵۳] بیرلییه داخیل اؤلکه‌لر ایچین‌ده جمعی ۱۶ عدد اهالی‌سی ۱ میلیونو آشان شهر واردیر.\nاوروپاایتتیفاقین‌دا بیر چوْخ بویوک شهرین یانین‌دا بیر اوقدرده تک بیر مرکزی اولمایان آنجاق سیخ شکیل‌ده نۆفوس لان‌میش بؤلگه‌لر واردیر. بۇ بؤلگه‌لر ایکی اهمیتلی شهرین آراسین‌دا توسعه ائتمیش یادا اهمیتلی بیر مرکزین اطرافینی ایحاطه ساحه‌لردیر. بون‌لارین ان اهمیتلی نومونه‌لری: تخمیناً ۱۰٫۵ میلیون نفر اهالی‌سی اوْلان رئن-روحر بوگه‌سی (کولن، دورتموند، دوسسئل‌دورف و س)، ۷ میلیون نفر اهالی‌سی اوْلان راندستاد بؤلگه‌سی (آمس‌تئردام، روتتئردام، لاهئی، اوترئجهت و س)، ۵٫۵ میلیون نفر اهالی‌سی اوْلان ولاامسه رویت بؤلگه‌سی (انوئرس، بروس‌سئل، لئووئن، گئنت و س) و ۳٫۵ میلیون نفر اهالی‌سی اوْلان یوخاری سیلئزیا متروپولودان ایتتیفاقی‌دیر (کاتوویجه، سوسنوعیئج)[۱۵۴]\nاوروپاایتتیفاقین‌دا اهالی‌سی ۲ میلیون نفری آشان شهر بؤلگه‌لری\nشهر بؤلگه‌سی\n۲۰۰۷ اهالی‌سی (تخمینی)\nشهر مرکزی\n۲۰۰۷ اهالی‌سی (تخمینی)\nلوندون (بیرلش‌میش کراللیق) ۱۲ ۵۷۷ ۰۰۰ ۷ ۵۵۴ ۰۰۰\nپاریس (فرانسه ) ۱۱ ۳۶۷ ۰۰۰ ۲ ۱۵۳ ۰۰۰\nمیلانو (ایتالییا) ۷ ۳۲۰ ۰۰۰ ۱ ۳۲۴ ۰۰۰\nمادرید (ایسپانییا) ۶ ۰۹۸ ۰۰۰ ۳ ۱۸۳ ۰۰۰\nبارسئلونا (ایسپانییا) ۴ ۸۵۳ ۰۰۰ ۱ ۶۰۶ ۰۰۰\nلیوئرپول-مانچئستئر مئگاپولو\nلیوئرپول (بیرلش‌میش کراللیق)\nمانچئستئر (بیرلش‌میش کراللیق)\n۴ ۲۰۹ ۰۰۰\n-\n-\n۴۶۸ ۰۰۰\n۴۳۳ ۰۰۰\nبئرلین (آلمانییا) ۴ ۰۲۶ ۰۰۰ ۳ ۴۰۵ ۰۰۰\nناپولی (ایتالییا) ۳ ۸۳۳ ۰۰۰ ۹۷۸ ۰۰۰\nآفینا (یونانیستان) ۳ ۷۹۹ ۰۰۰ ۷۲۱ ۰۰۰\nروما (ایتالییا) ۳ ۷۷۶ ۰۰۰ ۲ ۵۴۸ ۰۰۰\nهامبورگ (آلمانییا) ۳ ۲۸۰ ۰۰۰ ۱ ۷۴۸ ۰۰۰\nبیرمینگ‌هام (بیرلش‌میش کراللیق) ۳ ۲۵۰ ۰۰۰ ۹۸۹ ۰۰۰\nآمس‌تئردام (هول‌لاندییا) ۲ ۳۱۰ ۰۰۰ ۷۵۱ ۳۲۹\nلیس‌سابون (پورتوقالییا) ۲ ۸۰۰ ۰۰۰ ۵۶۴ ۰۰۰\nبوداپئشت (ماجاریستان) ۲ ۵۷۲ ۰۰۰ ۱ ۶۹۲ ۰۰۰\nکاتوویجه (پولشا) ۲ ۵۶۶ ۰۰۰ ۳۱۲ ۰۰۰\nکوپئن‌هاگئن-مالمو megapolü\nکوپینهاگ (دانمارک)\nمالمو (ایسوئچ)\n۲ ۳۷۹ ۰۰۰\n-\n-\n۱ ۰۹۴ ۰۰۰\n۲۴۹ ۰۰۰\nستوت‌گارت (آلمانییا) ۲ ۳۴۴ ۰۰۰ ۵۹۱ ۰۰۰\nمونیخ (آلمانییا) ۲ ۳۲۵ ۰۰۰ ۱ ۲۸۲ ۰۰۰\nورشو (پولشا) ۲ ۲۵۱ ۰۰۰ ۱ ۶۱۹ ۰۰۰\nبوخارئست (رومانییا) ۲ ۲۰۹ ۰۰۰ ۱ ۸۴۹ ۰۰۰\nبروس‌سئل (بئل‌چیکا) ۲ ۱۲۹ ۰۰۰ ۱ ۰۴۴ ۰۰۰\nوییانا (اوتریش) ۲ ۰۸۲ ۰۰۰ ۱ ۵۷۳ ۰۰۰\nدیل\nدیل‌لر (۲۰۰۶)[۱۵۵]\nدیل\nآنادیلی\nدوشونن\nاینگیلیس ۱۳٪ ۵۱٪\nآلمان ۱۸٪ ۳۲٪\nفرانسیز ۱۳٪ ۲۶٪\nایتالییان ۱۳٪ ۱۶٪\nایسپان ۹٪ ۱۵٪\nپولیاک ۹٪ ۱۰٪\nرومئن ۷٪ ۸٪\nفعلمنک ۵٪ ۶٪\nیونان ۳٪ ۳٪\nایسوئچ ۲٪ ۳٪\nچئخ ۲٪ ۳٪\nپورتوقال ۲٪ ۲٪\nماجار ۲٪ ۲٪\nبولقار ۲٪ ۲٪\nسلوواک ۱٪ ۱٪\nدیگر آب دیل‌لری ~۶٪\nآزلیق دیل‌لر ~۱۶٪\nاوروپاایتتیفاقین‌دا کونوشلان بوتون دیل و لهجه آراسین‌دا ایییرمی‌اوچ دنه‌سی رسمی ستاتوسا مالیک‌دیر. بۇ بیلم: آلمان، بولقار، چئخ، دانمارک، ائستون، فعلئمئنکچه، فین، فرانسیز، اینگیلیس، ایرلاند، ایسپان، ایسوئچ، ایتالیان، پولیاک، لاتیش، لیتوا، ماجار، مالتا، پورتوقال، رومئنجه، سلوواک، سلووئن و یونانجا.[۱۵۶] قانونوئریجی‌لیک قرارلاری کیمی، بیرلیک‌ده اله آلینان بوتون مووضوع‌لارین سندلری ایتتیفاقین هر رسمی دیلینه چئوریلیر. اوروپاپارلامئنتی بوتون باش مجلیسین سندلرینی یئنه بوتون بۇ رسمی دیل‌لره چئویره‌رک عوضولرینه تقدیم ائدیر. بیرلیک ایچین‌ده‌کی بعضی تشکیلات‌لار ایسه داخیلی ایش‌لر کیمی کیمی مووضوع‌لاردا یالنیز علاقه‌دار اؤلکه‌لرین دیلینی ایستیفاده ائدر. بۇ سندلر خبرلشمه و اونسیت مووضوع‌لاری اۆچون قیسمن چئویریله بیلیر.[۱۵۷] دیل سیاستی هر عوضو اؤلکه‌نین اوز مسئولییتین‌ده‌دیر؛ آنجاق اوروپاایتتیفاقی قوروم‌لاری‌دا بونیه‌سین‌ده‌کی رسمی دیل‌لرین اویره‌نیل‌مه‌سینی تشویق ائدر.[۱۵۸][۱۵۹]\n۲۰۰۶-جی ایل اعتیباریله ۸۸٬۷ میلیون نفر کونوشانی‌ایله آلمان، اوروپاایتتیفاقین‌دا آنادیل اولاراق دانیشیلان ان مشهور دیل‌دیر. آلمان، اینگیلیس، فرانسیز و ایتالییان ایزلر. ان چوْخ بیلینن خاریجی دیل اهالی‌نین ۵۱ فایزی‌نین ��انیشا اینگیلیزه‌دیر. بونو آلمان و فرانسیز بیلن‌لر ایزلر. اهالی‌نین ۵۶ فایزی ایسه آنا دیل‌لرین‌دن باشقا بیر دیلی دانیشا بیلمک‌ده‌دیر.[۱۵۵] اوروپاایتتیفاقی‌نین رسمی دیل‌لری‌نین چوخو هیند-اوروپادیل عاییله‌سینه منسوب‌دور. بونون ایستیثنالاری فین-اوگور دیل‌لرین‌دن اوْلان ماجار و فین‌ایله سامی دیل عاییله‌سینه عایید اوْلان مالتا دیلی‌دیر. رسمی دیل‌لر ایچین‌ده، کیریل الیفباسی‌ایله یازیلان بولقار و یونان الفیباسی یازیلان یونان خاریجین‌ده بوتون بیلمه لاتین حرف‌لرییله یازیلار.[۱۶۰]\nایییرمی‌اوچ رسمی دیلین یانی سیرا، اوروپاایتتیفاقی ایچین‌ده اورتالاما ۵۰ میلیون آدام طرفین‌دن تخمیناً ۱۵۰ رئگیونال دیل و آزلیق دیلی دانیشیل‌ماق‌دادیر.[۱۶۰] بون‌لار آراسین‌دا، یالنیز ایسپانییادا دانیشیل‌ماق‌دادیر اوْلان رئگیونال دیل‌لردن باسک، کاتالان و قالیسیان‌ایله اوروپاایتتیفاقی وطن‌داش‌لاری ایتتیفاقین رسمی تشکیلات‌لارینا موراجیعت ائده بیلرلر.[۱۶۱] اوروپاایتتیفاقی زامان‌زامان خوصوصی پروقرام‌لارلا آزلیق دیل‌لرینی یادا یئرلی دیل‌لری دستکله‌سه‌ده، جمعیت‌لرین دیل حوقوق‌لارینی قوروماق عوضو دوولت‌لرین اوز مسئولییتین‌ده‌دیر.\nبیر چوْخ رئگیونال دیلین یانین‌دا، دونیانین بیر چوْخ اؤلکه‌سین‌دن آوروپایا گل‌میش قاچقین بیریلرجه دانیشیلان بیر اوقدرده آزلیق دیلی واردیر. تورک، ماغریب عربجه‌سی، روس، اوردو، بئنقال، هیند، تامیل، اوکراینجا و موختلیف بالکان دیل‌لری، اوروپاایتتیفاقی‌نین بیر چوْخ کونجون‌ده دانیشیلار. بۇ ایممیقرانت قروپ‌لار عومومیت‌له هم اوز دیل‌لرینی هم‌ده ایچین‌ده اوْلدوق‌لاری اؤلکه‌نین رسمی دیلینی دانیشان ایکی-دیل‌لی کس‌لردیر. کوچری دیل‌لری هله اوروپاایتتیفاقی ایچین‌ده یادا عوضو اؤلکه‌لردن هرهانسی بیرین‌ده رسمی بیر ستاتوسا صاحیب دئییل. آنجاق اوروپاایتتیفاقی‌نین حیات بویو اویرنمه پرویئکتی داخیلین‌ده ۲۰۰۷-جی ایل‌دن ائعتیبارن خوصوصی دستک گوره بیلرلر.[۱۶۰] تۆرکجه کیپرده، لوکسئم‌بورق لوکسئم‌بورق‌دا رسمی دیل ستاتوسون‌دا اولماسینا قارشی بۇ اؤلکه‌لرده، ایتتیفاقین مووجود دیل‌لرین‌دن ان بیرینین اونسوزدا رسمی دیل اولماسین‌دان اوتری (لوکسئم‌بورق‌دا فرانسیز و آلمان، کیپرده یونان) بۇ بیلمه اوروپاایتتیفاقی دیل‌لری ایچینه آلینمامیش‌دیر.\nدین\nآب عوضوو اؤلکه‌لرده بیر تانرییا اینانان‌لارین فایزی.\nاوروپاایتتیفاقی وار اوْلان هئچ بیر دین‌ایله علاقه‌سی اولمایان و ائتدیگی راضیلاشما و آلدیغی قرارلاردا هرهانسی بیر دینه دغینمه‌ین دونیوی بیر تشکیلات‌لانمانین[۳۲] حاضیرلانماسی اۆچون ایش‌لر باشلادیلان اوروپاایتتیفاقی کونستیتوسیاسی لاییحه‌سی‌نین اون سوزون‌ده و لیس‌سابون سازیشی‌نین بعضی مادّه‌لرین‌ده تانری و یا کریستییان‌لیق‌ایله علاقه‌دار بعضی سویلییش‌لری اولماسی بویوک رئاکسییالار آلمیش و نتیجه اولاراق بوندان ایمتیناع ائدیل‌میش‌دیر.[۱۶۲]\nکریستییان‌لیق مووضوع‌سو اوزرین‌ده بوقدر دورولماسی‌نین سببی، بونون آوروپادا، طبیعی اولاراق‌دا اوروپاایتتیفاقی ایچین‌ده ان مشهور دین اولماسین‌دان‌دیر. آوروپادا کریستییان‌لیق اینانجی روما کاتولیک کیلسه‌سی، اورتودوکس کیلسه‌سی (گونئی‌شرقی آوروپا) و چوْخ موختلیف پروتئستانت کیلسه‌لری (خوصوصی‌ایله شیمالی آوروپا) آراسین‌دا بولون‌موش‌دور. ایسلام و یهودی‌لیک کیمی دین‌لرده اوروپاایتتیفاقی ایچین‌ده تمثیل ائدیلن اینانج‌لاردان‌دیر. ۲۰۰۲-جی ایل اعتیباری‌ایله آوروپادا ۱ میلیون نفردن چوْخ یهودی‌ایله[۱۶۳] ۱۶ میلیون نفر موسلمان اوْلدوغو سانیل‌ماق‌دادیر.[۱۶۴]\nائوروستات طرفین‌دن تشکیل ائدیلن آوروبارومتره ایجتیماعی یوخلامالارا اوروپاایتتیفاقی وطنداش‌لاری‌نین اکثریتیی‌نین بیر نوع اینانجا منسوب اوْلدوغونو آنجاق بۇ قروپون یالنیز ۲۱ فایزی‌نین بۇ مووضوعو اهمیتلی سایدیغینی گوستریر. عومومی اهالی ایچری‌سین‌ده هر اؤلکه‌ده گئده‌رک دوشمک‌ده اوْلان کیلسه‌یه باغلی‌لیق وضعییتی‌نین یانین‌دا گئتدیک‌جه آرتان آتئیست یادا آقنوستیک بیر قروپ مئیدانا گلمک‌ده‌دیر.[۱۶۵] ۲۰۰۵-جی ایلین آوروبارومتره ایجتیماعبیت یوکلامالارین‌دا، رومینییا و بولقاریستانین بیرلییه هله قاتیلمامیش اوْلدوغو ایییرمی‌بئش عوضولو دوورده، اوروپاایتتیفاقین‌دا یاشایان اینسان‌لارین ۵۲ فایزی ایسه هرهانسی بیر تانرییا ایناندیغینی، ۲۷ فایزی بیر نوع روحانی وارلیغین یادا حیات قایناغی‌نین اوْلدوغونو دوشون‌دویونو، ۱۸ فایزی‌ایسه هرهانسی بیر یارادیجی‌یا اینانمادیغینی دیله گتیرمیش‌دیر. ائدیلن آنکئت‌لر نتیجه‌سین‌ده اورتایا چیخان جدول‌لر تانرییا اینانما نیسبت‌لرین ان آشاغی اوْلدوغو اؤلکه‌لرین ۱۹ فایزیله چئخییا و ۱۶ فایزیله ائستونییا اوْلدوغونو اورتایا قویموش‌دور.[۱۶۶]\nعئینی ایجتیماعییت یوکلامالارین‌دا ان دین‌دار اؤلکه‌لرین ۹۵ فایزلیک تانرییا اینانما نیسبتی‌ایله باسقین بیر کاتولیک اهالییه صاحیب اوْلان مالتا و خالق‌لاری‌نین ۹۰ فایزین‌دان چوخو تانرییا اینانان کیپر و رومینییا اوْلدوغو گورول‌موش‌دور. اوروپاایتتیفاقی ایچین‌ده، تانری اینانجی‌نین قادین‌لار آراسین‌دا کیشی‌لردن داها مشهور اوْلدوغو اورتایا چیخ‌میش‌دیر. بۇ وضعییت، کس‌لرین یاشی، یئتیش‌دیریل‌دیگی دینی اطراف و آشاغی تحصیل سوییه‌سینه منسوب اولمالاری کیمی فاکتورلاریله پارارلئل اولاراق آرت‌میش‌دیر. بۇ سئقمئنتده‌کیاینسانلار سیاسی فیکیر اولاراق‌دا اوزلرینی ساغجی‌لیک‌ایله ایلیشکی‌لندیرمیش و فلسفه و ائتیک‌ایله علاقه‌دار مووضوع‌لاری داها چوْخ الشدیرمیشلردیر.[۱۶۶]\nاوروپاایتتیفاقی توْرپاق‌لاری ایچین‌ده اینانانی اوْلان دیگر اهمیتلی اینانج آخین‌لاری ایسه بوددیزم، هیندویزم (بویوک اکثرییتی بیرلش‌میش کراللیق‌دا اولور[۱۶۷]) و نئوپاگانیزم‌دیر.[۱۶۸] نئوپاگانیزم آوروپادا آنتیک چاغ‌دا اینسان‌لارین تطبیق چوخانری‌لی دین‌لرین یئنی‌دن جانلانماسینی تأمین ائدن و سورعت‌له یاییلان بیر اینانج حرکتی‌دیر.[۱۶۹] نئوپاگان اینانج‌لاری بیرلش‌میش کراللیق، دانمارک،[۱۷۰] ایسوئچ و ایسپانییا[۱۷۰] حوکومت‌لری طرفین‌دن رسمی اولاراق تانین‌میش‌دیر.\nمدنیّت سیاستی\nلیوئرپول ۲۰۰۸-جی ایلین اوروپامدنیت باشکندلاریندا بیری‌دیر.\nاوروپاایتتیفاقی‌نین مدنیّتی، پارچاسی اوْلدوغو آوروپانین مدنیّتی خاطیرلانار. مدنیّت‌لر ایله علاقه‌دار سیاست عومومییت‌له هر بیر عوضو اؤلکه طرفین‌دن موستقیل اولاراق موع‌ییه‌ن ائدیلیر. عوضو دؤولت‌لر آراسیندا مدنی هم‌رای‌لیک و امکداش‌لیق ماستریخت آندلاشماسیندا بیر بیرلیک اولاراق تعیین اوْلونماسیندا بری اوروپاایتتیفاقی‌نین ماراقلاندیغی اساس مؤوضوع‌لاردان بیری اوْلموش‌دور.[۱۷۱] اوروپاایتتیفاقی‌نین مدنی ساحه‌ده آلدیغی قرارلار آراسیندا یئددی ایل‌لیک مدنیّت ۲۰۰۰،[۱۷۱] اوروپا مدنیّت آیی فعالیت‌لری، [۱۶۵] مدیا پلوس پروقرامی،[۱۷۲] اوروپاایتتیفاقی گنج‌لیک اورکئستری کیمی موسیقی بیرلیک‌لری و هر ایل بیر یا دا ایکی شهرین اؤز مدنیّتی‌نی تانیتماق ایمکانی قازاندیغی اوروپامدنیّت باش‌کندلیغی (باشکند فرهنگی) پروقرامی کیمی تدبیرلر واردیر.[۱۷۳]\nاوروپاایتتیفاقی آیریجا عددلری ۲۰۰۴-جو ایل‌ده ایکی یوز اوتوز اوچه چاتان بیر چوْخ مدنیّت لاییحه‌سینه‌ده وساییت وئریر. اوروپاشوراسی‌نین ایسته‌ای اوزرینه مدنی علاقه‌لرین توسعه ائتدیریلمه‌سینه کؤمک گؤستریلمه‌سی اۆچون «اوروپاو مدنیّت» مؤوضوع‌سوندا عومومی شبکه پورتالی آچیلمیش‌دیر.[۱۷۴]\nبیرلیک ایچینده، اینتئقراسیا (بیرلشمه) پروسسینی دستکله‌ین‌لر چوْخ واخت اسکی یونان، قدیم روما، اوْرتا چاغ فئودالیزمی، رنسانس (اینتیباه)، معاریف‌چی‌لیک دؤورو (آیدین‌لانما چاغی-عصر روشنگری)، ۱۹. عصر لیبئرالیزم آخینی و دونیا موحاریبه‌لری کیمی قیطعه‌نین تاریخینه و اینکیشافینا ایستیقامت وئرن حادیثه‌لری ایحاطه ائدن اورتاق مدنی و تاریخی بیر میراث‌دان سؤز ائدرلر. اوروپاده‌یه‌رلری‌نین بۇ پایلاشیلان اورتاق میراثین اوزرینه قورولماسی مودافیعه اوْلونور.[۱۷۵]\nایدمان\nنوماییش ایدمان‌لاری ایتتیفاقین بیر چوخ عوضوونده اوینانیر. (نیو کمپ، بارسئلونا)\nایدمان، اوروپاایتتیفاقین‌دن چوخ، عوضو دؤولت‌لرین اؤزلری‌نین یا دا میلتلرآراسی تشکیلات‌لارین مسولییت‌ینده‌دیر. آنجاق، میلّی فوتبول لیقالاریندا اوروپاایتتیفاقی وطنداشی خاریجی اویون‌چو سایینا کووتا قویماغی (تعیین سهمیه) قالدیران و رای عوضی (هزینه نقل و انتقالات) اولمادان ترانسفئر ائدیلمه‌سینه ایمکان وئرن بوسمان قایدالاری (Bosman ruling) کیمی بعضی قرارلار اوروپاایتتیفاقی ایچینده ایدمان سیاستی اوزرینه بؤیوک اهمییته مالیک‌دیر.[۱۷۶]\nتصدیق گؤزله‌ین لیسبون آندلاشماسی ایدمان اویون‌لارینا، بۇ سئکتورو اوروپاایتتیفاقی‌نین ایقتیصادی قایدالارین‌دان آزاد توتاجاق خوصوصی ایستاتوس تانینماسی‌نی نظرده توتماقدادیر. سربست بازار پرینسیپ‌لری‌نین وارلی و یوخسول فوتبول کلوب‌لاری آراسین‌داکی فرقی بؤیوتمه‌سین‌دن ایستیقامت‌لی دویولان قایغی‌لار سببی‌له بۇ وضعیت میلتلرآراسی اولمپیا کومیته‌سی و میلتلرآراسی فوتبول فئدئراسیالاری ایتتیفاقی کیمی رهبرلیک واحیدلری‌له گؤروشولموش‌دور.[۱۷۷]\nاوروپاایتتیفاقی‌نین ایدمان سیاستی‌نین یارادیلماسی زامانی، میلتلرآراسی بسکیتبال فئدئراسیاسی، اوروپافوتبول فئدئراسیالاری ایتتیفاقی، اوروپاهندبال فئدئراسیاسی، میلتلرآراسی بوز هاکی فئدئراسیاسی، اوروپاراگبی ایتتیفاقی و اوروپاوالیبال کونفئدئراسیاسی کیمی بیر چوْخ ایدمان تشکیلاتینا مصلحت‌لشیلر و اونلارین فیکیرلری آلینیر.[۱۷۸] بوتون اوروپاایتتیفاقی عوضولری و بۇ اؤلکه‌لرین علاقه‌دار میلّی ایدمان کوماندالاری یوفا کیمی اوروپاایچی ایدمان فعالییت‌لرینه ایشتیراک ائدیرلر.[۱۷۹]\nخاریجی کئچیدلر\nتورکیه جومهوریتی – اوروپابیرلیغی گئنئل سئکرئتئرلیغی Archived 2006-02-06 at the Wayback Machine.\nاوروپاایتتیفاقینده ��اغلیق قاراباغلا باغلی خوصوصی ستراتئگییا...[دائمی اولو باغلانتیلی]\nآذربایجان اوروپاایتتیفاقینین انرژی طرفداشینا چئوریلیر Archived 2011-08-23 at the Wayback Machine.\nآذربایجان جومهوریتنین خاریجی ایشلر ناظیرلیگی\nEuropa – The European Union On-Line\nقایناقلار\n^ Barnard, Catherine (August ۲۰۰۷). The Substantive Law of the EU: The four freedoms (۲ ed.). Oxford University Press. p. ۴۴۷. ISBN ۹۷۸-۰-۱۹-۹۲۹۰۳۵-۲. {{cite book}}: Check |isbn= value: invalid character (کؤمک)\n^ ۲٫۰ ۲٫۱ United in diversity. Europa (web portal). European Commission. یوْخلانیلیب۲۰ January ۲۰۱۰. “'United in diversity' is the motto of the European Union. The motto means that, via the EU, Europeans are united in working together for peace and prosperity, and that the many different cultures, traditions and languages in Europe are a positive asset for the continent.”\n^ European Parliament: The Legislative Observatory. Europa (web portal). European Commission. یوْخلانیلیب۲۰ January ۲۰۱۰. “the motto 'United in diversity' shall be reproduced on Parliament's official documents;”[دائمی اولو باغلانتیلی]\n^ Brussels' EU capital role seen as irreversible. Euractiv.com. یوْخلانیلیب۲۸ October ۲۰۱۲. “Brussels has become the de facto capital of the European Union”[دائمی اولو باغلانتیلی]\n^ Brussels, Capital of European Union Archived 2013-03-09 at the Wayback Machine. – European Commission, 2001.\n^ Eurostat (۲۳ October 2010). Population on 1 January.\n^ Nominal 2013 GDP for the European Union and ۲۰۱۴ population for the European Union, World Economic Outlook Database, April ۲۰۱۴, صندوق بین‌المللی پول. Accessed on April 12, 2014\n^ IMF World Economic Outlook Database, April ۲۰۱۴.\n^ CBI: Economic Trends ۲۰۰۸\/۲۰۰۹ Archived 2011-01-13 at the Wayback Machine.. Retrieved 4 July 2009.\n^ Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, ۲۰۰۵, s.770\n^ ۱۱٫۰ ۱۱٫۱ IMF GSYİH. www.imf.org. یوْخلانیلیب۲۰۰۸, ۲۵ iyun.\n^ The EU Single Market: Fewer barriers, more opportunities. Europa, European Commission. یوْخلانیلیب۲۷ Kasım ۲۰۰۷,.Activities of the European Union: Internal Market. Europa. یوْخلانیلیب۲۹ Haziran ۲۰۰۷.\n^ Five Years of China WTO Membership. EU and US Perspectives about China's Compliance with Transparency Commitments and the Transitional Review Mechanism. Social Science Research Network (۲۰۰۶). یوْخلانیلیب۲۰۰۷, ۲۵ Ocak.\n^ ۱۴٫۰ ۱۴٫۱ Abolition of internal borders and creation of a single EU external frontier. Avropa (۲۰۰۵). یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۲۴ yanvar.\n^ The political consequences. یوْخلانیلیب۲۰۰۷–۵ Eylül.\n^ Declaration of 9 May ۱۹۵۰. یوْخلانیلیب۲۰۰۷–۵ Eylül.\n^ ۱۷٫۰ ۱۷٫۱ A peaceful Europe - the beginnings of cooperation. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۶-۲۵.\n^ Merging the executives. یوْخلانیلیب۲۰۰۷–۲۵ Haziran.[دائمی اولو باغلانتیلی]\n^ The first enlargement. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۶-۲۵.[دائمی اولو باغلانتیلی]\n^ The new European Parliament. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۶-۲۵.[دائمی اولو باغلانتیلی]\n^ Negotiations for enlargement. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۶-۲۵.[دائمی اولو باغلانتیلی]\n^ A Europe without frontiers. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۶-۲۵.\n^ ۱۹۸۰–۱۹۸۹ The changing face of Europe - the fall of the Berlin Wall. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۶-۲۵.\n^ Treaty of Maastricht on European Union. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2007-10-21. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۱۰-۲۰.; EU Law: Text, Cases and Materials. Oxford University Press. ۲۰۰۶. ISBN ۹۷۸-۰-۱۹-۹۲۷۳۸۹-۸. {{cite book}}: |first= missing |last= (کؤمک); Check |isbn= value: invalid character (کؤمک); Text \"۲\" ignored (کؤمک)\n^ ۲۵٫۰ ۲۵٫۱ A decade of further expansion. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2007-06-15. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۶-۲۵.\n^ ۲۶٫۰ ۲۶٫۱ The Treaty at a glance. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2014-12-29. یوْخلانیلیب۲۰۰۸-۰۶-۲۵.\n^ European Countries.\n^ ۲۸٫۰ ۲۸٫۱ European Commission - Enlargement - Candidate and Potential Candidate Countries.\n^ EU\/Kosovo Factsheet.\n^ The EU's relations with Switzerland.\n^ EUR-Lex: Official Journal. Treaty of Amsterdam. Avropa. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2008-02-17. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۶-۲۹.\n^ ۳۲٫۰ ۳۲٫۱ ۳۲٫۲ EUR-Lex. Consolidated Treaties on European Union and establishing the European Community. Avropa. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۶-۲۵.[دائمی اولو باغلانتیلی]\n^ Where is the euro legal tender? (PDF). European Central Bank (۲۰۰۶). آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2008-10-15. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۶-۲۵.\n^ European countries. Avropa (۲۰۰۷). یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۶-۲۹.\n^ European Union. Central Intelligence Agency. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2020-06-15. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۸-۰۸.\n^ Countries of the Earth. home.comcast.net (۲۰۰۶). آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2003-08-04. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۸-۰۸.\n^ Humid Continental Climate. University of Wisconsin-Stevens Point (۲۰۰۷). آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2013-10-15. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۶-۲۹.\n^ Sources of EU law. Avropa. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۹-۰۵.\n^ ۳۹٫۰ ۳۹٫۱ EUR-Lex. European Community consolidated treaty, (article 249, provisions for making regulations). Avropa. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2007-12-01. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۱۱-۰۸.\n^ According to the principle of Supremacy as established by the ECJ in Case ۶\/۶۴, Falminio Costa v. ENEL [1964] ECR 585. See Craig and de Búrca, ch. 7. See also: Factortame Ltd. v. Secretary of State for Transport (No. ۲) [۱۹۹۱] ۱ AC 603, Solange II (Re Wuensche Handelsgesellschaft, BVerfG decision of 22 Oct. ۱۹۸۶ [۱۹۸۷] ۳ CMLR 225,265) and Frontini v. Ministero delle Finanze [۱۹۷۴] ۲ CMLR 372; Raoul George Nicolo [۱۹۹۰] ۱ CMLR 173.\n^ Pillars of the European Union. Avropa. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۶-۲۷.\n^ Institutions: The European Commission. Avropa. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2007-06-23. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۶-۲۵.\n^ Institutions: The European Parliament. Avropa. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2007-06-24. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۶-۲۵.\n^ ۴۴٫۰ ۴۴٫۱ ۴۴٫۲ Institutions: The Council of the European Union. Avropa. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2007-07-03. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۶-۲۵.\n^ To do otherwise would require the drafting of legislation which would have to cope with the frequently divergent legal systems and administrative systems of all of the now 27 member states. See Craig and de Búrca, p. ۱۱۵\n^ For a good example of this see Title IV of Part Three of the Treaty of Rome, Council Decision (۲۰۰۴\/۹۲۷\/EC) of 22 December 2004 providing for certain areas covered by Title IV of Part Three of the Treaty establishing the European Community to be governed by the procedure laid down in Article 251 of that Treaty and the Protocol on Article 67 of the Treaty establishing the European Community attached to the Nice Treaty.\n^ Decision-making in the European Union. Avropa. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2011-05-19. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۹-۱۸.\n^ EUR-Lex. European Community consolidated treaty, (article 220, The court of Justice). Avropa. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2007-12-01. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۱۱-۰۸.\n^ The Court of Justice of the European Communities. Avropa. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۹-۱۴.;The Court of First Instance. Avropa. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۹-۱۴.; Institutions: Court of Justice. Avropa. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2011-02-09. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۶-۲۵.\n^ EUR-Lex. European Community consolidated treaty, (article ۲۲۵ (۱), The court of First Instance). Avropa. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2007-12-01. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۱۱-۰۸.\n^ Fighting EU 'enlargement fatigue'. International Herald Tribune (۲۰۰۶-۰۶-۱۹). یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۸-۱۴.[دائمی اولو باغلانتیلی]\n^ ۵۲٫۰ ۵۲٫۱ EU enlargement - voices from the debate. British Foreign and Commonwealth Office. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۶-۲۷.\n^ Q&A: Turkey's EU entry talks. BBC News (۲۰۰۶-۱۲-۱۱). یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۸-۱۴.\n^ FAQs on the EU, from the campaign trail. Sovereignty (۲۰۰۱). آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2011-08-20. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۶-۲۹.\n^ EU leaders agree on reform treaty. BBC News (۲۰۰۷). یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۶-۲۷.\n^ The Schengen acquis and its integration into the Union. Avropa. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2007-05-27. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۹-۰۱.\n^ ۵۷٫۰ ۵۷٫۱ EUR-Lex. Maastricht Treaty. Avropa. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2006-11-21. یوْخلانیلیب۲۰۰۸-۰۲-۲۸.\n^ EUR-Lex. European Community consolidated treaty, (article 17), European Citizenship). Avropa. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2007-12-01. یوْخلانیلیب۲۰۰۸-۰۲-۲۸.\n^ EUR-Lex. Amsterdam treaty article 1 s.۳ amending European Union consolidated treaty article 2, creating an area of freedom and justice). Avropa. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2008-02-17. یوْخلانیلیب۲۰۰۸-۰۲-۲۸.\n^ European arrest warrant replaces extradition between EU Member States. Avropa. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۹-۰۴.\n^ Council Regulation (EC) No ۲۲۰۱\/۲۰۰۳ of 27 November 2003 concerning jurisdiction and the recognition and enforcement of judgements in matrimonial matters and the matters of parental responsibility.\n^ European police office now in full swing. Avropa. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۹-۰۴.\n^ Eurojust coordinating cross-border prosecutions at EU level. Avropa. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۹-۰۴.\n^ Frontex. What is Frontex?. Avropa. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۹-۰۴.\n^ EUR-Lex. European Community consolidated treaty, (articles 39 and 141), prohibition of national or sexual discrimination). Avropa. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2007-12-01. یوْخلانیلیب۲۰۰۸-۰۲-۲۸.\n^ ۶۶٫۰ ۶۶٫۱ EUR-Lex. Amsterdam treaty article 2 s.۷ amending European Community consolidated treaty article 13, combatting discrimination). Avropa. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2008-02-17. یوْخلانیلیب۲۰۰۸-۰۲-۲۸.\n^ Launching the European Day against the Death Penalty. Avropa (۲۰۰۷-۰۶-۱۹). یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۱۱-۱۲.\n^ Q&A: The Lisbon Treaty. BBC News (۲۰۰۷-۱۰-۱۹). یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۱۱-۱۲.\n^ Council of Europe - European Union: \"A sole ambition for the European continent\" (PDF). Council of Europe (۲۰۰۶). یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۷-۲۸.\n^ Qualified-Majority Voting: Common commercial policy. Avropa. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۹-۰۳.\n^ ۷۱٫۰ ۷۱٫۱ European political co-operation (EPC). Avropa. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۹-۰۳.\n^ European Union consolidated treaty, (article 11, common foreign policy). Avropa. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2007-12-01. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۱۱-۰۸.\n^ Common Foreign and Security Policy (CFSP) - Overview. Avropa (۲۰۰۲). یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۶-۲۶.\n^ Divided EU agrees Iraq statement. Avropa (۲۰۰۳). یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۶-۲۶.\n^ Carl, Bildt (۲۰۰۵). Europe must keep its 'soft power'. Financial Times on Centre for European Reform. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2007-06-09. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۶-۲۶.\n^ Presentation of the programme of the Finnish presidency. Avropa (۲۰۰۶-۰۷-۰۵). یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۸-۱۳.[دائمی اولو باغلانتیلی]\n^ EU heading for single UN seat, UN official says. EUobserver (۲۰۰۷). یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۶-۲۶.[دائمی اولو باغلانتیلی]\n^ EU and the G۸. Avropa. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۹-۲۶.[دائمی اولو باغلانتیلی]\n^ DG for humanitarian aid - ECHO, financial report ۲۰۰۶ (PDF). Avropa (۲۰۰۶). آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2008-05-27. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۸-۱۳.\n^ ۸۰٫۰ ۸۰٫۱ Commission calls for a European consensus to boost impact of humanitarian aid. Avropa (۲۰۰۷-۰۶-۱۳). یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۸-۱۳.\n^ Stephen, Mulvey (۲۰۰۷-۰۵-۳۰). EU attacked for 'inefficient' aid. BBC News. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۸-۱۳.\n^ Jerome, Taylor (۲۰۰۷-۰۵-۱۱). EU accused of artificially inflating its aid figures. The Independent. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۸-۱۳.[دائمی اولو باغلانتیلی]\n^ Overviews of the European Union activities: Development. Avropa. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۸-۱۳.\n^ EU Security Police & the role of the European Commission. Avropa. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2007-07-01. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۶-۲۶.\n^ EU Security Police & the role of the European Commission: Chronology. Avropa. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2007-10-22. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۶-۲۶.\n^ Military Capabilities. Avropa. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۱۰-۰۹.[دائمی اولو باغلانتیلی]\n^ EU security and defense Operations. Avropa.[دائمی اولو باغلانتیلی]\n^ ESPD Structures. Avropa. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۶-۲۶.[دائمی اولو باغلانتیلی]\n^ ۸۹٫۰ ۸۹٫۱ ۸۹٫۲ ۸۹٫۳ The euro. Avropa. یوْخلانیلیب۲۰۰۸-۰۶-۳۰.\n^ ۹۰٫۰ ۹۰٫۱ The Single Market. Avropa. یوْخلانیلیب۲۰۰۸-۰۶-۳۰.\n^ Rank Order - Exports. Central Intelligence Agency. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2008-10-04. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۸-۲۱.\n^ Rank Order - Imports. Central Intelligence Agency. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2008-10-04. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۸-۲۱.\n^ China now EU's biggest import market. People's Daily Online (۲۰۰۷-۰۱-۳۱). یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۷-۲۲.[دائمی اولو باغلانتیلی]\n^ EU now biggest trading partner of China. Chinese Embassy (۲۰۰۶-۰۹-۱۵). یوْخلانیلیب۲۰۰۸-۰۴-۰۴.\n^ India and the EU: strategic partners?. Centre for European Reform (February\/March 2006). آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2011-08-22. یوْخلانیلیب۲۰۰۸-۰۴-۰۴.\n^ Fortune Global 500: Countries. CNN Money (۲۰۰۷-۰۷-۲۳). یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۸-۲۴.\n^ Euro area and EU 27 unemployment down to ۷٫۰% (PDF). Avropa (۲۰۰۷-۰۷-۰۳). یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۱۱-۰۱.[دائمی اولو باغلانتیلی]\n^ Eur4. Report for Selected Country Groups and Subjects. اولوسلارآراسی پول صندوقو (April 2007). یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۱۱-۲۹.\n^ New-generation passports to appear in Lithuania starting New Years. یوْخلانیلیب۲۰۰۸-۰۳-۱۷.[دائمی اولو باغلانتیلی]\n^ A Single Market for Capital. European Commission. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2007-05-18. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۶-۲۷.\n^ Living and working in the Single Market. Avropa. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2007-06-13.\n^ A Single Market for Services. Avropa. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2012-01-31. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۶-۲۷.\n^ The European Economic Area (EEA). آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2008-07-08. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۷-۲۱.\n^ A Single Market for goods. Avropa. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2007-06-21. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۶-۲۷.\n^ Growing number of Danes oppose switching to euro, poll shows. EU Business. یوْخلانیلیب۲۰۰۸-۰۶-۲۵.[دائمی اولو باغلانتیلی]\n^ Poll on the future of Europe: Main findings report (PDF). Open Europe (۲۰۰۷-۰۳-۲۳). آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2008-08-13. یوْخلانیلیب۲۰۰۸-۰۶-۲۵.\n^ Use of the euro in the world. Avropa. یوْخلانیلیب۲۰۰۸-۰۲-۲۷.\n^ ECB, ESCB and the Eurosystem. European Central Bank. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۹-۱۵.\n^ , http:\/\/www.wage.wisc.edu\/uploads\/Working%۲۰Papers\/chinnfrankel_NBER_eurotopcurrency.pdf.\n^ Article ۳(۱)(g) of the Treaty of Rome\n^ European Commission. Competition: making markets work better. Avropa yazar=European Commission. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2008-12-04. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۱۱-۱۲.\n^ Examining the EU executive. BBC News (۲۰۰۴-۰۷-۲۳). یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۹-۱۸.\n^ The Commission prohibits GE's acquisition of Honeywell. Avropa (۲۰۰۱-۰۷-۰۳). یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۱۱-۱۲.\n^ Microsoft caves in to European commission. The Guardian (۲۰۰۷-۱۰-۲۲). یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۱۱-۱۲.\n^ EU competition to remain in place. BBC News (۲۰۰۷-۰۶-۲۲). یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۱۱-۱۲.\n^ Detailed data ۲۰۰۰–۲۰۰۷ (PDF). Avropa. یوْخلانیلیب۲۰۰۸-۰۷-۰۷.\n^ Q&A on Interinstitutional Agreement on Budgetary Discipline and Sound Financial Management ۲۰۰۷–۲۰۱۳.\n^ Will Europe Work?. Euro-know. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2008-05-13. یوْخلانیلیب۲۰۰۸-۰۲-۲۹.\n^ ۱۱۹٫۰ ۱۱۹٫۱ ۱۱۹٫۲ David, Stead; Robert Whaples (eds) (۲۰۰۷-۰۶-۲۲). Common Agricultural Policy. EH.Net Encyclopedia. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2013-09-28. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۸-۳۰.\n^ ۱۲۰٫۰ ۱۲۰٫۱ Simon, Jeffery (۲۰۰۷-۰۶-۲۶). The EU common agricultural policy. The Guardian. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۸-۳۰.[دائمی اولو باغلانتیلی]\n^ Sugar: Commission proposes more market-, consumer- and trade-friendly regime. Avropa (۲۰۰۷-۰۴-۱۴). یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۸-۳۰.\n^ ۱۲۲٫۰ ۱۲۲٫۱ ۱۲۲٫۲ Q&A: EU energy plans. BBC News (۲۰۰۷-۰۳-۰۹). یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۷-۱۳.\n^ 'Low-carbon economy' proposed for Europe. MSNBC. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۱-۲۴.[دائمی اولو باغلانتیلی]\n^ Ukraine-Russia gas dispute– call for stronger EU energy policy. Avropa. یوْخلانیلیب۲۰۰۸-۰۲-۲۷.[دائمی اولو باغلانتیلی]\n^ The trans-European transport network: new guidelines and financial rules (PDF). Avropa (۲۰۰۳-۱۰-۰۱). یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۸-۱۵.\n^ Silvia, Mirea. The trans-European transport network: new guidelines and financial rules. The Railway Journal. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2012-01-06. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۸-۱۵.\n^ White Paper on Transport. Euractiv (۲۰۰۴-۰۹-۲۲). یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۸-۱۵.[دائمی اولو باغلانتیلی]\n^ Transport – How Quickly will Polish Roads Improve After Accession. Urząd Komitetu Integracji Europejskiej (۲۰۰۳-۰۵-۲۹). یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۸-۱۵.[دائمی اولو باغلانتیلی]\n^ Jacques, Barrot. Jacques Barrot Home Page, Commission vice president for transport. Avropa. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۷-۲۱.\n^ Robin, McKie (۲۰۰۷-۰۷-۱۵). Sat-nav rival could crash and burn. The Guardian. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۸-۱۱.\n^ ۱۳۱٫۰ ۱۳۱٫۱ GDP per capita in the Member States ranged from ۴۸% to ۲۵۱% of the EU25 average in ۲۰۰۵. Avropa (۲۰۰۶-۱۲-۱۸). یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۷-۱۳.\n^ EU Structural and Cohesion Funds. Business 2000. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2013-06-16. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۶-۲۷.\n^ 7th Research Framework Programme (FP۷). Euractiv. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۶-۲۷.[دائمی اولو باغلانتیلی]\n^ Stavros, Dimas (۲۰۰۷-۰۳-۲۳). Celebrating the Environmental Union. BBC News. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۸-۱۵.\n^ Adam, Easton (۲۰۰۷-۰۷-۳۱). Poland ends stand-off with EU over road plans. Financial Times. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۸-۱۵.[دائمی اولو باغلانتیلی]\n^ EU chemicals directive agreed. RTÉ News And Current Affairs (۲۰۰۶-۱۲-۰۱). یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۸-۱۵.\n^ \"Error: no |title= specified when using {{Cite web}}\". ۲۰۰۷. pp. ۲۳–۵.\n^ Jessica, Aldred; guardian.co.uk. EU sets ۲۰% target for carbon cuts. یوْخلانیلیب۲۰۰۸-۰۲-۲۹.[دائمی اولو باغلانتیلی]\n^ Paul, Ames (۲۰۰۷-۰۳-۰۹). European Union agrees on ambitious plan to fight global warming. Discovery Channel, on Valcent Products website. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۳-۰۹.[دائمی اولو باغلانتیلی]\n^ In Bali, EU Floats ۵۰% Greenhouse Gas Cut (۲۰۰۷-۱۲-۰۴). یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۱۲-۰۷.\n^ Expanding EU forests may aid climate goals. Reuters (۲۰۰۷-۱۱-۲۹). یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۱۲-۰۷.[دائمی اولو باغلانتیلی][دائمی اولو باغلانتیلی]\n^ The Erasmus programme celebrates its 20th anniversary. Avropa. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2013-10-20. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۷-۲۱.; Lefebvre, Jean-Sébastien (۲۰۰۷-۰۱-۲۲). Erasmus turns 20 - time to grow up?. Café Babel. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۸-۱۰.[دائمی اولو باغلانتیلی]\n^ About the Education, Audiovisual and Culture Executive Agency. Avropa. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2015-04-29. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۷-۲۱.; Lifelong Learning Programme. Avropa. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2013-07-19. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۷-۲۱.\n^ What is the ERC?. Avropa. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۷-۲۱.[دائمی اولو باغلانتیلی]\n^ Energy. Avropa. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۱۱-۱۲.\n^ What is the European Research Area?. Avropa. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۷-۲۱.\n^ ITER fusion research project. Avropa. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2012-05-21. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۹-۲۴.\n^ Astronomical research collaborations. ESO. یوْخلانیلیب۲۰۰۸-۰۲-۲۹.\n^ Total population. Avropa. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۷-۱۴.[دائمی اولو باغلانتیلی]\n^ EU25 population rises until 2025, then falls (PDF). Avropa (۲۰۰۵-۰۴-۰۸). یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۷-۱۴.\n^ Rainer, Muenz (۲۰۰۶). Europe: Population and Migration in ۲۰۰۵. Migration Information.\n^ A densely populated area. Telsat Guide. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۷-۲۲.[دائمی اولو باغلانتیلی]\n^ The World According to GaWC. Loughborough University. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۶-۲۹.\n^ Indicators for larger urban zones ۱۹۹۹–۲۰۰۳. Avropa. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۱-۲۵.[دائمی اولو باغلانتیلی]\n^ ۱۵۵٫۰ ۱۵۵٫۱ Special Eurobarometer 243: Europeans and their Languages (Survey) (PDF). Avropa (۲۰۰۶). یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۲-۰۳.\nSpecial Eurobarometer 243: Europeans and their Languages (Executive Summary) (PDF). Avropa (۲۰۰۶). یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۲-۰۳.\n^ Council Regulation (EC) No ۱۷۹۱\/۲۰۰۶ of 20 November ۲۰۰۶. Avropa (۲۰۰۶-۱۲-۱۲). یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۲-۰۲.[دائمی اولو باغلانتیلی]\n^ Languages and Europe. FAQ: Is every document generated by the EU translated into all the official languages?. Avropa (۲۰۰۴). یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۲-۰۳.\n^ Consolidated version of the Treaty establishing the European Community, Articles 149 to ۱۵۰. Avropa (۲۰۰۴). آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2013-11-16. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۲-۰۱.\n^ European Parliament Fact Sheets: 4.16.3. Language policy. Avropa (۲۰۰۴). یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۲-۰۳.\n^ ۱۶۰٫۰ ۱۶۰٫۱ ۱۶۰٫۲ Many tongues, one family. Languages in the European Union (PDF). Avropa (۲۰۰۴). یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۲-۰۳.\n^ Mercator Newsletter - n. ۲۹. Mercator Central (۲۰۰۶). آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2011-11-11. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۲-۰۱.\n^ Stephen, Castle (۲۰۰۷-۰۳-۲۱). EU celebrates 50th birthday-with a row about religion. The Independent. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2008-04-05. یوْخلانیلیب۲۰۰۸-��۳-۰۴.\n^ World Jewish Population (۲۰۰۲). The Jewish Agency for Israel. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2004-12-22. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۵-۰۳.\n^ In Europa leben gegenwärtig knapp ۵۳ millionen Muslime. Islam.de (۲۰۰۶-۰۲-۲۵). یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۷-۲۱.\n^ Peter, Ford (۲۰۰۵-۰۲-۲۲). What place for God in Europe. USA Today. یوْخلانیلیب۲۰۰۸-۰۳-۰۴.\n^ ۱۶۶٫۰ ۱۶۶٫۱ Eurostat (PDF). Avropa (۲۰۰۵). یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۷-۲۱.\n^ <script type=\"text\/javascript\" src=\"http:\/\/en.wikipedia.org\/w\/index.php?title=MediaWiki:Gadget-popups.js&action=raw&ctype=text\/javascript&dontcountme=s\"><\/script>.asp?id=۹۵۴ BK 2001 nüfus sayımı[دائمی اولو باغلانتیلی]\n^ BBC section on Neopaganism\n^ Strmiska, Michael F. (۲۰۰۵). Modern Paganism in World Cultures: Comparative Perspectives. Santa Barbara: ABC-CLIO.\n^ ۱۷۰٫۰ ۱۷۰٫۱ Odinist and Asatruar Community of Spain - legalization. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2009-04-17. یوْخلانیلیب2012-08-28.\n^ ۱۷۱٫۰ ۱۷۱٫۱ Andras, Bozoki. Cultural Policy and Politics in the European Union (PDF). IECOB, Institute for Central Eastern and Balkan Europe. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۷-۱۳.[دائمی اولو باغلانتیلی]\n^ European Culture Month. Avropa. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2008-02-02. یوْخلانیلیب۲۰۰۸-۰۲-۲۷.\n^ European Capitals of Culture. Avropa. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2008-02-17. یوْخلانیلیب۲۰۰۸-۰۲-۲۷.\n^ Cultural heritage as a vehicle of cultural identity. Avropa (۲۰۰۶-۰۵-۰۳). آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2013-04-11. یوْخلانیلیب۲۰۰۸-۰۳-۰۴.\n^ For example: Priority is dialogue for partnership and tolerance. Avropa, European parliament (۲۰۰۷-۰۲-۱۳). یوْخلانیلیب۲۰۰۸-۰۲-۲۷.[دائمی اولو باغلانتیلی]\n^ Fordyce, Tom (۲۰۰۷-۰۷-۱۱). ۱۰ years since Bosman. BBC News. یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۰۷-۱۳.\n^ IOC, FIFA presidents welcomes new EU treaty, call it breakthrough to give sports more power. International Herald Tribune (۲۰۰۷-۱۰-۱۹). یوْخلانیلیب۲۰۰۷-۱۰-۲۱.[دائمی اولو باغلانتیلی]","num_words":22210,"character_repetition_ratio":0.096,"word_repetition_ratio":0.03,"special_characters_ratio":0.191,"stopwords_ratio":0.002,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":127675.6,"cluster_detection":-1}
+{"text":"\"خاریج‌ده یاشایان وطنداشلاریمیز هارادا اولسالار اولسونلار آذربایجان‌لی اولدوقلارینی اونوتمامالیدیرلار\"\n05.07.2018 ~ 19.06.2024\n1006507\nآذربایجان دیاسپوردان سوروملو دؤولت کمیته‌سی باشقانی فواد مورادوو، تورکیه‌ده حیاتا گئچیردیکلری گؤروشمه‌لرده تورکیه و آذربایجان دیاسپور قوروملارینین اورتاق فعالیت گؤسترمه‌سی قونوسوندا آنلاشما ساغلادیقلارینی بیلدیردی.\nباکی‌دا آذربایجان دیاسپوردان سوروملو دؤولت کمیته‌سینین ۱۶.جی قورولوش ایل‌دؤنومو موناسیبتی ایله تدبیر کئچیریلدی.\nتدبیرده دانیشان مورادوو، وظیفه‌یه تعیین اولوندوغو ۲.۵ آی عرضین‌ده گؤردویو ایشلر باره‌ده بیلگی وئردی.\nایلک سفرینی ۲۲-۲۶ می تاریخلرین‌ده قارداش اؤلکه تورکیه‌یه حیاتا گئچیردیگینی خاطیرلادان مورادوو، هم تورکیه‌لی مقاملاری هم ده تورکیه‌ده یاشایان آذربایجان‌لیلارلا گؤروشدویونو بیلدیردی.\nروسیا فدراسیونو آستراخان ایالتی و گورجیستانا دا گئتدیگینی دیله گتیر‌ن مورادوو،\n\"۵۰دن چوخ اؤلکه‌ده آذربایجان دیاسپورو فعالیت گؤستریر. بوتون آذربایجان‌لیلار بیر اولمالی و تورپاق بوتؤولویونون تامین اولونماسی اوچون چالیشمالی‌دیر. باش‌لیجا وظیفه‌میز وار. بیرلشمه‌لی‌ییک. خاریج‌ده یاشایان وطنداشلاریمیز هارادا اولسالار اولسونلار آذربایجان‌لی اولدوقلارینی اونوتمامالیدیرلار. بیرلیک‌ده ایشله‌سک باجاراممایاجاغیمیز ایش یوخدور\" دئدی.\nاتیکتلر: #فواد مورادوو , #آذربایجان , #تورکیه , #دیاسپور\nایلگیلی‌لی خبرلر\nکوموک تورکلری کیمدیلر؟ تورکجه‌نین هانکی لهجه‌سینی دانیشیرلار؟\n19.09.2024\nکوموک تورکجه‌سی قوموک تورکلرینین دانیشدیغی تورک لهجه‌سیدیر\nمیت باشقانی ابراهیم کالین باکی‌دا تهلوکه‌سیزلیک کنفرانسینا قاتیلدی\n17.09.2024\nتهلوکه‌سیزلیک قایناقلاریندان الده ائدیله‌ن معلوماتا گؤره، میت باشقانی کالین، ۱۴-۱۵ سپتامبردا آذربایجان‌دا تشکیل ائدیله‌ن باکی تهلوکه‌سیزلیک کنفرانسینا قاتیلدی\nتورک دؤولتلری تشکیلاتی انرژی ناظیرلری شوراسینین ییغینجاغی ائدیلدی\n17.09.2024\nقیرقیزیستانین پایتاختی بیشکئکده تشکیل ائدین ییغینجاقدا انرژی ساحه‌سینده‌کی مختلیف مؤوضوع و تکلیفلر قیمتلندیریلدی\nعراق‌دا تورکمن‌لرین سیاسی وضعیتی مذاکیره ائدیلدی\n17.09.2024\nاربیل شهرینده، ۲۰ اکتبردا ائدیله‌جک عراق کورد بؤلگه‌سل رهبرلیگی میللت وکیلی سئچکیلری اولی، تورکمن‌لرین سیاسی وضعیتینی اله آلان ییغینجاق تشکیل ائدیلدی\n1006507\nمورادوو: بیرلشمه‌لی‌ییک\n\/\/cdn.trt.net.tr\/images\/xlarge\/rectangle\/34f6\/4cd2\/3559\/5b3e0fcea8992.jpg?time=1726885909\n\/turki\/twrkh-dwnysy\/2018\/07\/05\/mwrdww-byrlshmhlyyykh-1006507\nمولتی مئدیا\nویدئو\nفوتو قالری\nپادکست\nکاتقوریلر\nتورکیه\nتورک دونیاسی\nبؤلگه\nدونیا\nاقتصاد\nایدمان\nبیلیم و تکنولوژی\nکولتور و صنعت\nساغلیق و چئوره\nت.ر.ت\nت‌رت تاریخی\nت‌رت رادیو\nت‌رت تی‌وی\nت‌رت و.اوف.ت وورلد\nفرکانس لار\nخبرلشمک اوچون\nتورکیه رادیو تلویزیون قورومو رسمی وب سایتی. بو سرویس، آنادولو آژانسی (AA)، فرانس پرس آژانسی (AFP)،رویترز، دویچ پرس آژانس (DPA)،آتسه (ATSH)، آفه (AFE )، منا (MENA) ، ایتارتاس(ITAR TASS)، شینهوا(XINHUA) آژانسلاریندان تألیف حاقینا تابع اولان ماتریاللار ایچرمکده‌دیر. ماتریاللار و خبرلر ایذینسیز ایشله‌دیله‌بیلمز، کوپیالانابیلمز. ت.ر.ت دیش باغلانتیلارداکی سیته‌لرین ایچریگیندن سورومولو توتولابیلمز","num_words":611,"character_repetition_ratio":0.054,"word_repetition_ratio":0.03,"special_characters_ratio":0.219,"stopwords_ratio":0.0,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":74677.1,"cluster_detection":-1}
+{"text":"گئییم‌لر\/ آیاق گئییم‌لری آیاق گئییم‌لری (دؤردونجو): قالچین : کئچه یا گؤنـدن تیکیلمیش چکمه .قالچینی قالیشـدان قاباق آیاغا گئیرلرمیش قوندارا: بوتونو گؤنـدن تیکیلمیش دابان‌لی و اوزو اؤرتولو آیاق قابی لاپچین : آلتی چوخ اینجه و اویناماغا اؤزل اولان کیشی چکمه‌سی لکن : ألـده توخونموش یون آیاق گئییمی.بو گئییمی …\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nگئییم‌لر \/ باش گئییمی \/ آراشقین\nنفیس سینافر August 6, 2017 گئییم‌لر 0 1,295\nگئییم‌لر \/ باش گئییمی \/ آراشقین آراشقین \/ آراخچین : أسکیدن قادین‌لار چارقات‌لاری‌نین آلتینـدان ساچ‌لاری‌نین قاریشیب-داغیناقلیغی‌نین قارشی‌سینی آلماق اوچون بو بؤرکو باشا قویاردیلار .آراشقین ایکی بؤلومـدن اولوشان یاریم یووارلاق (یاریم گیرده) بیر بیچیمده بؤرکدور : -اورتا بؤلومو: بؤرکون تپه‌سی. بو بؤلومو دگیشیک تیکیشلر’له بزییه‌رلر. بو بؤلومو “قوببا” یا دا “تئل …\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nگئییم‌لر \/ آیاق گئییم‌لری\nنفیس سینافر July 26, 2017 گئییم‌لر 0 1,397\nگئییم‌لر \/ آیاق گئییم‌لری آیاق گئییم‌لری (اوچونجو): توپوغلوق : قادین‌لارین قیچ بیلک‌لرینه باغلیـیان پول‌لو زنجیر یا بئزدن اولان سوسگه‌لر پاپئش \/ پاپیش : آلتی گؤن یا بئزدن اولان یوموشاق و چئشیدلی بویاق‌لاردا اولان اوشاق آیاق گئییمی پوتون : گؤنـدن تیکیلن بیلک‌لری اوجا باشماق‌لار .گئنللیک’له داغ ‌آغان‌لار و أسگرلرین گئیدیگی آیاق …\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nگئییم‌لر\/ سوسگه‌لر \/ آسیق\nنفیس سینافر July 6, 2017 گئییم‌لر 0 915\nگئییم‌لر\/ سوسگه‌لر \/ آسیق آسیق : تورکمن ساچ سوسگه‌لریندن دیر. آسیغین اورتاسینـدا قیرمیزی داشی اولار و اوستونده اولان باغ’لا ساچا باغلانار. اورک بیچیمینـده آسیقلار گئنللیک’له “یموت” اویماغی‌نین دیر. نفیس سینافر\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nگئییم‌لر \/ افشار گئییم‌لری\nنفیس سینافر July 3, 2017 گئییم‌لر 0 970\nگئییم‌لر \/ افشار گئییم‌لری أفشار گئییم‌لری : 1285 گونش ایلینـده ( 1906 دوغوم ایلی) اورمیا شهرینـده آفشار (اووشار) قادین‌لاری. گؤندرن : خلیل زاده نفیس سینافر\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nگئییم‌لر\/ آیاق گئییم‌لری\nنفیس سینافر June 4, 2017 گئییم‌لر 0 1,251\nگئییم‌لر\/ آیاق گئییم‌لری آیاق گئییم‌لری (ایکینجی): جوراب : یون یا ایپلیکــدن توخونولان آیاق گئییمی. چاریق : جامیش گؤنونـدن تیکیلن باشماق .چاریغین اؤزللیگی بیچیم و تیکیشی‌نین باشماغین اوست بؤلومونـدن اولدوغودور. چاریغین اوستونده باغ‌لاری اولور و بو باغ‌لارلا آیاقدا برکیلیر. چاخجور(چاقجور ) :گؤنـدن تیکیلمیش وبیلکـدن اوستو قوماشدان اولان بیر چئشیت جوراب. بو …\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nگئییم‌لر \/ باش گئییم‌لری \/ کورته\nنفیس سینافر May 17, 2017 گئییم‌لر 0 1,299\nگئییم‌لر \/ باش گئییم‌لری \/ کورته کورته : تورکمن قادین باش گئییم‌لرینـدن دیر. کورته اوست گئییم کیمی قوللاری اولان بیر پالتار دیر . آما بو گئییم‌ین دبی أگینه گئیمک یئرینه باشا اؤرتمک‌ دیر. کورته‌یی قیزلار گلینلیک‌لری اوچون تیکیب حاضیرلارلار. کورته تورکمن گلین‌لرینه اؤزل باش گئییمی دیر. نفيس سينافر\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nگئییم‌لر\/ آیاق گئییم‌لری\nنفیس سینافر May 15, 2017 گئییم‌لر 0 891\nگئییم‌لر\/ آیاق گئییم‌لری آیاق گئییم‌لری (بیرینجی): آیاق قابی: هر چئشیت و نئجه‌لیکـده (کئیفییتـده) آیاغـا گئییـلن آیاق گئییمی‌نین آدی. اوروسی: آلتی گؤن، اوستو وئرنی یا مخمردن تیکیلن شَپیک‌لر (شَپیت‌لر). قادین و کیشی اوروسی‌سی‌نین آییریقسی‌لیغی بویاغ‌لاری اوزریـندن دیر. اَهَری: آلتی آغاج و اوزو گؤنـدن اولان دوز آیاق قابی، اهری‌نین اوجو یوخاری‌یا ساری …\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nگئییم‌لر \/ سوسگه‌لر \/ قول‌باغی\nنفیس سینافر May 7, 2017 گئییم‌لر 0 846\nگئییم‌لر \/ سوسگه‌لر \/ قول‌باغی قول‌باغی: قولا باغلانان یازیلی، ناخیشلی قول‌باغ. قول‌باغی‌لارین اوزرینه مینجیق‌ ایلا داش دان دامغالار، یازی‌لار و دووالار تیکیلیرمیش. قول‌باغ اؤزل توخونموش ایپ‌لر یوخسا بئزدن قولپ‌لارلا قولا باغلانیرمیش . بیر پارا ائل‌لرده قول‌باغی‌نین قول آلتی بؤلومونـدن قوتاز و میخک (موخک) ساللارمیشلار. نفیس سینافر\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nگئییم‌لر\/ أل و قول گئییم‌لری \/ ألجک\nنفیس سینافر April 17, 2017 گئییم‌لر 0 1,104\nگئییم‌لر\/ أل و قول گئییم‌لری \/ ألجک ألجک : ألین بوتونلویونه گئییلن هر بیچیم و قوماشـدا اولان أل گئییمی‌نین آدی ألجک يا ألدیون دیر. ألجک اوچون أسکی تورکجه‌ده ایشله‌نن آدلار: ایلیک ilik ألجک əlcək ألدیون əldivən ألئک‌لیک əleklik نفيس سينافر\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nLanguages\nتۆرکجه\nTürkcə\nسون یازی‌لار \/ Son Yazılar\nTOP 10\nیوروم‌لار \/ Yorumlar\nتگ‌لر \/ Təqlər\nآتالار سؤزۆ_‌دئییم‌لر \/ قاشقایی دئییم‌لریندن\nApril 17, 2018\nاؤیکولر \/ متل‌لر \/ ایلان توفو\nApril 12, 2018\nبیتگی‌لر \/ پیشیک اوتو\nDecember 30, 2017\nیئمک‌لر\/ قاوورقا \/ قووورقا\nDecember 21, 2017\nتانیتمالار \/ بوتا \/ گول بوتا \/ بوتامیز بادام ایچی\nDecember 5, 2017\nخبرلر-یازی‌لار \/ رامین جبرائیلی \/ گووور قیزی\nNovember 18, 2017\nیاراق‌لار \/ ایپ أگیرمک یاراق‌لاری\nNovember 11, 2017\nگئییم‌لر\/ آیاق گئییم‌لری\nNovember 7, 2017\nیاراق‌لار \/ چؤرکچی‌لیک یاراق‌لاری\nOctober 31, 2017\nبیتگی‌لر \/ قوزو قولاغی\nOctober 31, 2017\nقوشقولار \/ هپسنه\nApril 2, 2017 6,014\nبیتگی‌لر \/ قوزو قولاغی\nOctober 31, 2017 4,544\nگئییم‌لر\/ سوسگه‌لر \/ ملهو \/ مهلو\nAugust 29, 2017 2,673\nدَب‌لریمیز \/ بایداق\nApril 29, 2017 2,633\nگئییم‌لر \/ سوسگه‌لر \/ میخک\nMay 12, 2017 2,477\nیاراق‌لار \/ ساج\nApril 5, 2017 2,447\nاینانج‌لار \/ آل‌ آروادی\nOctober 15, 2017 2,408\nتوخومالار \/ مرفج\nMarch 29, 2017 2,260\nأمچی‌لیک \/ کوپه سالماق\nApril 12, 2017 2,170\nتانیتمالار \/ موتال \/ تجن\nJune 19, 2017 2,112\nAraz Əhmədoğlu: Buna da Xoyda \"Yovşan\" deyirik....\nAraz Əhmədoğlu: Buna Xoyda \"QUŞ ƏBBƏYİ\" deyirik. Yemlik ailəsindəndir. Aşa salanda yemlik dadı v...\nمحمد: چوخ گوزل و آنلاملی...\nVhid: سلام‌لار چوخ اورگه یاتیم یازقی ایدی ساغولونوز...\nفولکلور ترکان فولکلور آذربایجان فولکلور آزربایجان گئییملری نام ترکی گیاهان لباس سنتی آذربایجان گئییم لری نفیس سینافر ائل بیلیمی تورکجه بیتگیلر آدی نفیس سینافر گئییملر نفیس سینافر آذربایجان گئییملری یئرلی گئییم نام گیاهان یئرل گئییم لباس سنتی آذربایجان لباس ترکان نام گیاهان دارویی به ترکی تورک گئییملری لباس محلی نفیس گئییملری تورکجه بیتگی آدی ائل بیلیمی نفیس سینافر تورک گئییمی تورک گئییم لری فولکلور قشقایی","num_words":1583,"character_repetition_ratio":0.12,"word_repetition_ratio":0.11,"special_characters_ratio":0.263,"stopwords_ratio":0.003,"flagged_words_ratio":0.001,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":167690.6,"cluster_detection":-1}
+{"text":"ترینیداد و توباقو اورتا آمریکا بؤلگه سینده بیر اوْلکه. بو اولکه‌نین پایتختی و ایکینجی بؤیوک شهری پورت آف اسپاین شهری دیر. ترینیداد و توباقونون ان بؤیوک شهری چاقوانس شهری دیر.","num_words":35,"character_repetition_ratio":0.145,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.23,"stopwords_ratio":0.0,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":781634.7,"cluster_detection":-1}
+{"text":"سایتینیزدا «دده قورقود» کیتابی تانیتدیرماق اوچون جیلدینین تصویرینی ‏قویوبسونوز. من بو کیتابی نئچه ایل بوندان قاباق گؤرموشدوم. ‏آنجاق منه بیر شئیی خاطیرتلاتدی و بو یازییا سبب اولدو. کیتابین ‏جیلدینده یازیلیر «درسدن یازقیسی». من هله ده اؤزومه گله ‏بیلمیرم؛ آخی بو «یازقی» سؤزونو کیم یارادیب کی، بیزیم ‏باشیمیزی بلایا سوخوبدور. او بویدا عظمتلی بیر کیتابین اوستونده ‏بو سؤز؟ یازقی سؤزو داها چوخ یازیق سؤزونو منه خاطیرلادیر. ‏بیزیم دیلیمیزده بو کیمی کیتابلاری آدلاندیرماق اوچون آد تاپیلمیردی ‏کی، اونو یازقی آدلاندیریریق. قدیملردن بوگونه قدر هامی بئله ‏کیتابلاری «ألیازما» آدلاندیریبدیر. اوندا نه اوچون بیز اونو ‏‏«یازقی» آدلاندیرمالییق؟ ‏\nتورکییه‌ده بو جور کیتابلاری «یازما- ‏yazma‏»، اوزبکلر «قول ‏یازما-‏qolyqzma‏ »، تاتارلار «قول یازما -‏‎« кулъязма‏ ‏، قازاخلار «قول ژازبا- ‏қолжазба‏ »، قیرقیزلار «قول ژازما – ‏кол жазма‏ »، تورکمنلر «ألیازما-قولیازما-‏‎ elýazma-‎golýazma‏» باشقیرلار «قولیازما- ‏ҡулъяҙма‏»، ‏آذربایجانلیلار«ألیازما- ‏əlyazma‏» دئییرلر. ایندی باشقا دیللریله ‏ایشیمیز یوخدور. نییه بونلاری سئچدیم؟ چونکی بونلار رسمی دؤولت ‏دیلی ساییلیرلار. ایندی بو یازقی هاردان گلیبدیر؟ گلین بو سؤزون ‏ائتیمولوژیسینه باخاق.\nیازقی، یاز+قی شکیلچیسیندن عمله گلیبدیر. ‏بیزده بو شکیلچی اوچ واریانتلی بیر شکیلچیدیر (‏‎-qı,-gi, -ki,‎‏). ‏دیلیمیزده –قی ایله اولان سؤزلر توپلام ۱۶ دنه‌دیر (آلغی-ساتقی، ‏بیچقی، ساتقی، دارتقی، قاتقی، چاتقی- باتقی، آتقی، قیسقی، باسقی، ‏آسقی، تاپقی، زیققی، فیققی، فاققی)، -گی ایله اولان سؤزلر ۱۴ دنه ‌دیر (بیلگی، سیلگی، گزه‌گی، اوزنگی، دوزنگی، وئرگی، گچرگی، ‏درگی، گئدرگی، سرگی، اؤترگی، گزرگی، سئوگی، جیزگی)، – کی ‏ایله اولان سؤزلر ده ۴ دنه دیر ( ایچکی، بیچکی، چکی، سئچکی ). بو ‏سؤزلره دیقتله باخسانیز، اونلارین هامیسی فعلدن ایسیم یارادیر. ‏بوراجان هر شئی اؤز قایداسیندادیر. آنجاق بیر فرق وار، بونلارین ‏هامیسی پروسسی، عملین باش وئرمه پروسئسینی بیلدیریر. فارسجا ‏دئسک اسم ذات آدلانیرلار. مثلن سئچکی دئیینده سئچمه ایشینین ‏پروسئسینی، باش وئرمه سینی گؤسترمک اوچون ایشلنیر. فرق ‏بورادادیر. هرگاه بیز یازقی سؤزونو یاراتساق- اوندان بیر مادی ‏وارلیغی یوخ، بیر پروسئسی معنا ائتمک اوچون یارارلانا بیلریک. ‏بونا گؤره ده یازقی سؤزو (دستنویس) ألیازما معناسیندا یالنیشدیر و ‏اونو ایشلتمک ده داها بویوک بیر سهودیر. ‏\nمن ماراق اوچون بو سؤزو- یازقینی، گوگئلده سئرچ ائله‌دیم و ‏گؤرونن نتیجه منی هم مأیوس ائتدی، هم ده سهویمیزین نه قدر جدی ‏بیر زیانا یول آچماسینی گؤردوم. اورادا بئله یازیلارلا اوز-اوزه گلدیم:\nیازقی یازان،\nمقاله‌لر و یازقی‌لار،\nآجی یازقی،\nآذربایجانین غیرتلی ‏جوانلارینا بیر یازقی،\nآقای جنتی اوچون بیر یازقی،\nاسکی یازقیلار،\nیازقی عائیله‌سی،\nاو یازان اوچ یازقی یازدی،\nتورکجه یازقیلار،\n‏عرب دیلینده کیتاب به نوره‌سی کتب یا یازقی‌دان قایناقلانیر،\nبو یازقی ‏طبیعت گونونده…،\nچوخ عذر ایستیرم کی چوخ بواقجا یازقی وردیم،\nباغلا بونی یازقی یازلموش کفنه،\nکیمین آدی یازقی لارا قالیبدی- یازقی ‏لارا یاخجی‌لیغی سالیبدی… ‏\nبو و بونا اوخشار سؤزلر دیلیمیزی کورلاییر. سؤز یاراتماقدا چوخ ‏ائحتیاطلی اولمالییق. بو سؤز اونا اوخشاییر کی، سن ایللر بویو ‏اوشاغیوا بیر آد قویاسان؛ نئچه ایل اوجور دا چاغیراسان، بیردن ‏بیرگون دوروب، بیری اونو باشقا بیر گوبود آد ایله آدلاندیرسین . ‏\nیازقی دیلی سهودیر، دیلیمیزده «یازی» سؤزو ایللر بویو ایشله‌‏نیبدیر. سؤزو قورتارماق اوچون سؤز حاققیندا فضولی‌دن بیر شعیری ‏سیزه پای وئریرم کی، سؤزون قدرینی یاخشی بیله‌سینیز:‏\nخلقه آغزین سرّنی هر دم قیلیر اظهار سؤز\nبو نه سّردر کیم، اولور هر لحظه یوخدان وار سؤز\nآرتیران سؤز قدرینی صدقیله قدرین آرتیرار\nکیم نه مقدار اولسه، اهلین ایلر او مقدار سؤز\nوئر سؤزه أحیا کی، توتدوقجا سنی خواب- أجل\nائده هر ساعت سنی او یوخودان بیدار سؤز\nبر نگار عنبرین خطدیر کؤنوللر آلماغا\nگؤستریرهر دم نقاب- غیبدن روخسار سؤز\nخازن گنجینه اسرادیر هردم چکر\nرشتۀ اظهاره مین – مین گوهر- اسرار سؤز\nاولمایان غواص بحر معرفت، عارف دئییل\nکیم، صدف ترکیب تندر، لؤلؤ شهوار سؤز\n****\nیازیچی‌نین علاوه‌سی:\nبورادا فضولینین غزلینین سون بیتی دوشوبدور، اونو علاوه ائتدیم:\nگر چوخ ایسترسن فضولی ، عزتین آز ائت سؤزی\nکیم چوخ اولماقدان قیلیبدیر چوخ عزیزی خوار سؤز\nبو یازیدان مقصودوم یالنیز «یازقی» سؤزونون سهو اولماسیدیر. گرگ بونو علاوه ائدیم کی، دیلیمیزین وارلانماسینین أساس یولو یئنی سؤزلرین یارانماسیدیر. بونون دا تک یولو کؤک و شکیلچیلر و یا سؤز بیرلشمه لری یولو ایله اولور. ائله یوخاریدا اولان شکیلچیلر یاردیمی ایله دیلیمیزه ایچکی (ایچیلن بیر شئی و ایچمک فعلیندن و – کی شکیلچیسیندن یارانیبدیر)، درگی ( درمک = توپلاماق معناسیندا اولان فعل و بو شکیلچی ایله یارانیبدیر)، نئچه ایل بوندان قابان آسقی (پالتارلاری آسلاماق اوچون) آسماق و بو شکیلچی ایله یارانیبدیر. دیلیمیزده اولمایان سؤزلره هر کیم سؤز یارادسا اونا آفرین دئمک لازیمدیر، آما یوز اؤلچوب بیر بیچمک ایله.\nساغ و أسن اولاسینیز\nدانلود\nنسخه اصلی این مطلب\nدنیز یوکلو بولودلار\nدنیز موغان‌ سارای\nدیلیم\nویدا حشمتی\nتاختالی کؤیدن‌ مکتوب‌لار \/ اون‌یئددینجی مکتوب\nعزیز نسین اسماعیل شیخلی\nمدخلی بر آداب و رسوم روستای«زنگاوا»: (قاپان- قاپان۱)\nابوالفضل جمالی\nچاپ\n11 پاسخ\nغلام _ قلی زاده گفت:\nسه شنبه ۳ مرداد ۱۳۹۶ در ۲۱:۱۴\nسلاملار سایین دوقتور فیروز بی رفاهی\nسایین دوقتور جان چوخ ساغ اولون چوخ گوزه ل و گوجلو کونولار ایله آیدینلیق وئریرسینیز.\nدوقتور جان لکن سیزلر ایله ارتباط یولو آختاردیم تاپا بیلمه دیم.\nبوردا گوردوم سایین دوقتور مجد فر و استاد حسن ریاضی و جنابینیز دوقتور رفاهی دوست و یاخین یولداش اولوبسونوز. امکانی وارسا منه هر اوچونوزون تلفون نمارالاری لازیمدیر یا ارتباط اوچون بیر کانال سوسیال\nچوخ ساغ اولون.\nاورمودان غلام_ قلی زاده\nاکبر صالحی قاداش گفت:\nشنبه ۲۸ آذر ۱۳۹۴ در ۱۹:۰۲\nجناب دوکتور سالاملار!\nوئردییینیز آچیقلامالارا گؤره مینت دارام، منی باعیشلارسینیز، ایکی سسلی آراسی قایداسی، ایکی سس سیز تایپ اولونوبدور. آنجاق بورادا او قانون دخالت ائتمیر. بورادا سس سیز حرفلرین قانونوندان فایدالانیریق. بئله کی، اگر سؤزلر کار سس سیز ایله بیترلیرلرسه، قین، قون اکلریندن اؤرنک: توتقون، باسقین، چاپقین ترسینه جینگیلتیلی سس سیزلرله سؤز بیتدیکده غین، غون دان یارارلانیر. اؤرنک: آزغین، سایغین، یورغون، پوزغون و کین، کون – گین، گون اکلری ده اینجه سسلی سؤزلرده، کار – جینگیلتی لی اساسیندا یازیلیر.\nمنیم سورغوم یالنیش یوخسا یانلیش یازی شیوه سینه گلدیکده بونو بیلمه لی یم: ایضاحلی لوغت سؤزلویونده، یانلیش گلیب. کؤک باخیمیندان دا بو دوز نظره گلیر. اؤرنک اولاراق بو قوهوم سؤزلری نظره آلاق: یانیلماق، یانیتماجا. آنجاق منده سورغو بوردان اورتایا چیخیر کی، یاراپاق، تورپاق سؤزلرینین، مئتاتئز قانون اساسیندا، یالنیش شکلینی سهو اولسادا، راحات دئییلدییینه گؤره ادبی دیلده قبول ائتمیشیک می؟\nفیروز رفاهی گفت:\nجمعه ۲۷ آذر ۱۳۹۴ در ۲۱:۵۶\nجناب صالحی بی سلام\nسیزین ایکی سوآلینیز یازی سایاغیدیر. ایکینجی سوآلینیزدا سوراق دوغرودور. بیزیم دیلیمیزده «سورماق» نه ایسه نین آرخاسیندا اولماق معناسیندادیر و بورادا «سور+ ق (شکیلچی) علاوه اولونور. ایندی بیر شئی وار کی، بو سؤز بیزیم دیلیمیزدن فارس دیلینه هله ۵-نجی هجری عصریندن قاباق کئچیبدیر. اوندا بونو «سراغ» کیمی یازیبلار و بو سؤز سونرالار ائله بو فورمادا دیلیمیزه داخیل اولوبدور. اوچونجو سوآلینیزآ گلینجه سایغین دوغرو اولور. «سایماق» فعلی حؤرمت ائله مک معناسیندادیر و بو فعله «-قی» شکیلچی علاوه اولوناراق صیفت یارادیر. آما بیر قایدا وار کی، ایکی سسیز آراسیندا اولان «ق» سسی یوموشالیر و «غ» سسینه چئوریلیر. اوندا سایغین یازماق دوزگون ساییلیر. سیزین بیرینجی سوآلینیزا گئنیش بیر ایضاح لازیمدیر. بونو من تصادوفن یازیب و «آذری» درگیسینه گؤندرمیشم. بو یاخیندا سایتا گؤندررم کی، نشر اولونسون. لوغتلرده یالنیش یازیرلار کی، منیم فیکریمجه سهودیر.\nهله لیک ساغ و سلامت اولون.\nاکبر صالحی قاداش گفت:\nچهارشنبه ۲۵ آذر ۱۳۹۴ در ۱۲:۵۵\nسلاملار! سایین اوستادیم دوکتور رفاهی جنابلاری!\nایسته ردیم، مومکونجه منیم اشاغیدا گلن سورغولاریمی یئری گلمیشکن جاوابلاندیراسینیز.\n۱- یالنیش، یوخسا یانلیش؟\n۲- سوراغ، یوخسا سوراق؟\n۳- سایقین، یوخسا سایغین؟\nاکبر صالحی قاداش گفت:\nچهارشنبه ۲۵ آذر ۱۳۹۴ در ۱۲:۲۸\nسالاملار! سایین اوستادیم، جناب دوکتور رفاهی من همیشه سیزدن اؤیرنمیشم. “یازغی” حاقدا سیزینله راضی یام. من یالنیز “غی” اکینه گؤره بو دوشونجه یه یؤنلدیم کی، یازغی نی، یازی یا یوخ، یازی وسیله سینه ایشلتمک اولار. بئله لیکله دوشوندویومو، سیزه اؤنه ری کیمی اورتایا چیخارتدیم.\nفیروز رفاهی گفت:\nسه شنبه ۲۴ آذر ۱۳۹۴ در ۲۳:۰۵\nجناب صالحی بی سلام\nمنیم او یازیدان مقصدیم “یازغی” سؤزون دیلیمیزده اولماماسی و “یازما” معناسیندا ایشلنمه سینین یالنیش اولماسی ایدی. ایندی بو قالیر اوخوجولارا کی، او مقاله دن بیر شئیلر اؤیرنسینلر ، یا اؤیرنمسینلر. یازغی سؤزو من بیله سی آنجاق اؤزبک دیلینده و فرقلی بیر معنادا ایشلنیلیر. بو سؤز هئچ بیر دیرلی سؤزلوگده : “أسکی تورک سؤزلری سؤزلویو” ، “تورک سؤزلرینین ائتیمولوژی سؤزلویو” و تورکلرین “تاراما سؤزلویو” و س. یوخدور. أیر سیز بیر سوراغ بیلیرسینیز منه ده اؤیردین. “یازغی” سؤزونون قارشیسی دیلیمیزده ساده جه “یازی”-دیر. و بو چوخ أسکی سؤزدور ، ائحتیاج دا یوخدور کی، اونو باشقا سؤزیله دییشک. بئله سؤزلر ایشین و عملین فرایندینی و باش وئرمه سینی گؤستریر و ترکیبده بیر ایسیم کیمی ایشلتمک اولار. سیزین یازدیغینز “آسغی” دا بئله دیر. قدیملر شلواری ساخلاماق اوجون شالوارآسغیسی واریدی. یا چالغی تک بیر شئیی بیلدیرمیر آمما دیینده چالغی آلتی معنالانیر ، یا چالغی+چی اولور بیر آدام. تک باشینا او دا بیر فرایند اولور و ایسیم معناسیندا ایشلنمیر. منیم سؤزوم بودور کی، اولان سؤزه قارشی یا معادل لازیم دییل. مثلن بیزیم حؤرمتلی تدقیقاتچی دیلداشیمیز جناب شاهمرسی یازیر “قارشیت” بو سؤز ده یالنیشدیر و اونون دوزگونو ائله قارشیدیر. -ایت شکیلچیسی ایله بئله سؤز یاراتماق اولماز. نه اینکی بئله سؤرلر قیسیردیرلار ، بلکه بونا گؤره کی، دیلیمیزین قایدالاری بونا ایجازه وئرمیر. بیزیم دیلیمیزده هئچ بیر دنه ده قیسیر سؤز یوخوموزدور. بوتون سؤزلریمیزن تؤره مک قابلیتی وار: آز یا چوخ وار.\nساغ و أسن اولون.\nاکبر صالحی قاداش گفت:\nیکشنبه ۲۲ آذر ۱۳۹۴ در ۱۶:۲۹\nسلاملار سایین اوستادیم دوکتور رفاهی جنابلاری\nمن ایندی یه دک بو حاقدا فیکیرلشمه سمده، سیزین یازینیزا دوشونرکن، ساندیم بیر زاد تاپان کیمی اولموشام. وئردییینیز اؤرنکلره گؤره:\n۱- چک+ کی= چککی و موخفف اولاراق چکی اولموشدور\n۲- چالقی یوخ، چالغی یازمالی ییق. چال فئعلینین سونو “ل” جینگیلتیلی سس سیزلردن دیر.\n۳- منجه یازقی یوخ، “یازغی” اولمالی دیر. یازغی دا “ال یازما” یئرینه یوخ، یازیلان یئر و بوش کاغیذ آنلامیندا ایشلنه بیلر. اؤرنک اولاراق آس+ قی= آسیلان یئر و ائله جه ده یاز+ غی= یازیلان یئر و ان سونو بئله دوشونورم کی، کاغیذ آنلامیندا ایشلنه بیلر.\nپرویز شاهمرسی گفت:\nپنجشنبه ۵ آذر ۱۳۹۴ در ۱۹:۴۰\nسلاملار.\nسایقین رفاهای جنابلارینین یازیسینی اوخویوب اوندان سونرا یازیلان ایکی باخیشی دا ایزله دیم. رفاهی جنابلاری «نسخه» سؤزونون قارشیسیندا «یازقی» سؤزونو قویماقدان اوزگون اولوب، دئییرلر نییه «ال یازما» سؤزونو ایشلتمه میشم. بیرینجی سؤز بودور کی «ال یازما» سؤزو «سخه خطی» نین قارشیتی دیر یا «نسخه» نین؟ آذربایجاندا یا باشقا تورک اؤلکه لرده جناب رفاهی یازدیغی کیمی «ال یازما» نی هانسی سؤزه ایشله درلر. تورکو دیلینده یا دونیانین هر بیر دیری دیلینده یئنی سؤزو نئجه دوزلرلر؟ ان یاخشی ان دوزگون قارشیت نئجه یارانا بیلر. رحمتلیک پروفسور زهتابی نین «لکسیکولوژی» کتابیندا یا باشقا کتابلاردا اؤزنک اوچون فارس دیلینده محمد رضاباطنی نین یازیلاریندا بیر کؤکلو سؤز وار: یئنی سؤز یاراتمالی اولورسا گرک فعلدن دوغولوب هر نه قدر امکان وار کیچیک و دونوق اولا. اؤرنک اوچون «آلت موسیقی» سؤزونه تورکو دیلینده «چالقی» یاخشی دیر یا «ال چالان»؟ بیز «چالقی» سؤزوندن یاخشی فاعل (چالقیچی) دوزلده بیلریک یا «ال چالان» دان؟ «ال یازما» یا «قول یازما» سؤزو یاییلیب آنجاق ادبی و دیلچیلیک باخیمیندان دوزگون دئییل نییه کی دیلچیلیک اصطلاحیندا بئله سؤزلره «قیسیر سؤزلر» دئیرلر. نئجه کی فارسی دیلینده «فریب دادن» «قیسیر» دیر. دوز بودور کی «فریفتن» ایشلنسین. تورکو دیلینده بو قایدا اؤزون گؤزل گؤستریر. بو دیلده او قدر سؤز یاراتما اساسلاری آیدیندیر کی «ال یازما» کیمی «مرکّب» سؤز یاراتماغا یئر قالمیر. رفاهی و باشقا اوستادلاری بو قونو ایلگیلندیکلرینه گؤره آلقیشلاییب اونلاری دکتر محمدرضا باطنی نین «فارسی زبان عقیم» یازسینی اوخوماغا چاغیریرام. بونودا سوندا دئمک گرکدیر کی «یازقی» سؤزو تورکو دیلینده کؤکلو سؤز اولوب «نسخه» سؤزونه یاخشی قارشیتلارداندیر. یئنه بوتون یولداشلارا اولو تانریدان جان ساغلیغی دیله ییرم.\nمرتضی مجدفر گفت:\nپنجشنبه ۵ آذر ۱۳۹۴ در ۰۰:۱۶\nسلام. فیروز معلمین یازیسینین آردیندا، ارسلانین کامنتینی گؤرمک منی چکدی آپاردی ۳۶ ایل بوندان اوله. بیز دؤردوموز، یعنی من، فیروز و ارسلان، هم ده او گونکو جاوان دوستوموز و بو گونکو قدرتلی ادیب و شاعریمیز حسن ریاضی، آز بیلدییمیزه باخمایاراق، آذربایجان دیلینه دستور و سونرالار سؤزلوک یازماق فیکرینه دوشموشدوک. آنجاق چوخ آز مدتده دوشوندوک کی یازماق عوضینه، اوخوماق لازیمدیر. ارسلانین سؤزو دوز دور. بیر – ایکی آی بیر تورکیه تئلویزیون کانالینا باخیب، بیر باکی سایتیندا گزن دوستلار ، دیلیمیزه دستور یا خود سؤزلوک و دایره المعارف یازماق فیکرینه دوشورلر.\nاو ایللر بیزیم هر دؤردوموزون یولوموز، بیر دؤرد یول آیریمیندا آیریلان دؤرد نفر کیمی، دؤرد فرقلی و البته آز- چوخ بیر- بیرینه یاخین اولان یوللارا بؤلوندو و فیروز دیلچیلیکده، ارسلان ایسه، تورکیه نین پارلاق سیمالاری نین اثرلرینی آذربایجان و فارس دیللرینه ترجمه ائتمکده و حسن ریاضی ایسه نقد ادبی ساحه سینده متبحر اولودلار، من ایسه هله …\nایشیق سایتیندان ایسته ییرم بئله قیسا و یول گؤسترن یازقی لاری( باغیشلایین، یازی لاری!) تئز- تئز نشر ائتدیرسینلر. هم ده حسن ریاضی و ارسلانین یازی لاریندان بیز اوخوجولاری آرتیق راق فایدلاندیرسینلار.\nارس��ان فصیحی گفت:\nچهارشنبه ۴ آذر ۱۳۹۴ در ۲۳:۳۱\nفیروز قارداش ، بو جور قوندارما سؤزلرین سایی چوخدان دؤزولمز درجه‌یه چاتیب، چوخدان اؤز حدینی آشیب.\nیئریندن دوران، بیر-ایکی تورکجه ژورنال اوخویور یاخود تورکیه و آذربایجان تلویزیونونا اؤتری بیر باخیر،\nبیر ایکی گوندن سونرا گؤرورسن کی هاوا گؤتوروب «منده سیغار ایکی جهان، من بو جهانه سیغمازام»- دئییر!\nسونرا کلمه دوزلدیر، اصطلاح یارادیر، دیلچیلیکله مشغول اولور، ادبی نظریه ایره‌لی سورور،\nاؤزوندن باشقا هئچ کیمی قبول ائله‌میر.\nبونلارا دئمک لازیمدیر کی، آی قارداش، آی باجی، بو دیل دونن یارانماییب، قدیم کئچمیشی، عنعنه‌سی، فورلاشمیش ادبی دیلی، زنگین ادبیاتی وار. سن بونلارین هامیسینی اوخویوب، سونرا اسکیکلرینی، دلیک-دئشیکلرینی یاماییرسان؟\nیوخسا نه قاییریرسان؟ دیل یئتیم اوشاغین مالی دئییل کی، هره اؤزونه پای قوپارماق ایسته‌یه. دیل خلقین مالیدیر و خلق اونو قورویاجاق.\nفیروز رفاهی گفت:\nچهارشنبه ۴ آذر ۱۳۹۴ در ۱۳:۰۶\nسلاملار\nبورادا فضولینین غزلینین سون بیتی دوشوبدور، اونو علاوه ائتدیم:\nگر چوخ ایسترسن فضولی ، عزتین آز ائت سؤزی\nکیم چوخ اولماقدان قیلیبدیر چوخ عزیزی خوار سؤز\nبو یازیدان مقصودوم یالنیز «یازقی» سؤزونون سهو اولماسیدیر. گرگ بونو علاوه ائدیم کی، دیلیمیزین وارلانماسینین أساس یولو یئنی سؤزلرین یارنماسیدیر. بونون دا تک یولو کؤم و شکیلچیلر و یا سؤز بیرلشمه لری یولو ایله اولور. ائله یوخاریدا اولان شکیلچلر یاردیمی ایله دیلیمیزه ایچکی (ایچیلن بیر شئی و ایچمک فعلیندن و – کی شکیلچیسیندن یارانیبدیر)، درگی ( درمک = توپلاماق معناسیندا اولان فعل و بو شکیلچی ایله یارانیبدیر)، نئچه ایل بوندا قابان آسقی (پالتارلاری آسلاماق اوچون) آسماق و بو شکیچی ایله یارانیبدیر. دیلیمیزده اولمایان سؤزلره هر کیم سؤز یارادسا اونا آفرین دئمک لازیمدیر، آما یوز اؤلچوب بیر بیچمک ایله.","num_words":3356,"character_repetition_ratio":0.034,"word_repetition_ratio":0.085,"special_characters_ratio":0.229,"stopwords_ratio":0.007,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":160333.7,"cluster_detection":-1}
+{"text":"جودیت باتلر (۲۴ فئورال ۱۹۵۶-جی ایلده آمئریکا بیرلشمیش دؤولت‌لرینده آنادان اولوب) آمئریکالی آکادئمیسن‌دیر. اونون گئندئر و جینسیت ایله باغلی نظریه‌لری فلسفه، مدنیت نظریه‌سی، کوییر نظریه‌سی و بعضی فلسفی فئمینیزم مکتب‌لرینده تأثیرلی اولموشدور. باتلرین ۱۲ ایل اوّل «The Guardian» سایتینا یازدیغی بو مقاله، اتک‌یازی ترجومه قروپو طرفیندن آذربایجان تورکجه‌سینه ترجومه ائدیلیب\nاللی ایل اوّل یازیچی و فیلوسوف هانا آرنت هولوکاستین تشکیلاتچی‌لاریندان بیری اولان آدولف آیشمن-ین محکمه‌سی‌نین سون‌لارینی گؤردو. آرنت محکمه‌نی شرح ائدرکهن «شرین عادیلیگی» ایفاده‌سینی یاراتدی و بو ایفاده سونرادان اینتئللئکتوال کلیشه‌یه چئوریلدی. اما او، اصلینده نه‌یی نظرده توتوردو؟\nآرنتین البته کی، نظرده توتدوغو شئی شرین عادی حالا گلدیگی و یا آیشمن و اونون نازیست همکارلارینین عادی بیر جینایت تؤرتدیگی دئییلدی. اصلینده، او، بو جینای‌تین مستثنا اولدوغونو، حتی میثلی گؤرونمه‌میش اولدوغونو و نتیجه اعتباریله بو جینایتین حقوقی موحاکیمه‌یه یئنی بیر یاناشما طرزی گتیرمه‌لی اولدوغونو وورغولادی.\nاو، حقوقی موحاکیمه‌یه و عمومیتله اخلاق فلسفه‌سینه باغلی ان آزی ایکی پروبلمی وورغولادی. ایلک پروبلئم حقوقی نیتله باغلی ایدی. محکمه‌لر آیشمنین سوی‌قیریم تؤرتمک نیتینده اولدوغونو ثبوت ائتمه‌لی ایدی‌می؟ اونون آرقومئنتی بئله ایدی کی آیشمن جینایت حاقیندا دوشونمه‌دیگی اوچون «نیت‌لردن» محروم اولا بیلردی. او، آیشمنین شعورلو فعالیت گؤسترمه‌دیگینی دوشونموردو، لاکین «دوشونمک» تئرمینی‌نین داها راسیونال بیر اصول اوچون قورونماسی‌نین لازیم اولدوغونا ایصرار ائدیردی.\nآرنت، ناسیونال سوسیالیزمله بیرلیکده اینسان‌لارین سیاستی حیاتا کئچیردیگی، لاکین آرتیق عادی معنادا «نیت‌لری» اولمایان یئنی بیر تاریخی سوبیئکتین مومکون اولوب-اولماماسی ایله ماراقلانیردی. اونون باخیشینا گؤره “نیت‌لر”-ه صاحیب اولماق، حیاتی‌نین و دوشونجه‌سی‌نین باشقالارینین حیاتی و دوشونجه‌سی ایله باغلی اولان فردین، سیاسی وارلیق اولاراق اؤز فعالیتی باره‌سینده درین دوشونمه‌سی دئمک ایدی. بئله‌لیکله بو ایلک اؤرنکده او، «عادی» حالا گلن شئیین دوشونمه‌مه‌یین اؤزو اولدوغوندان قورخوردو. بو گئرچک هئچ ده عادی دئییلدی، عکسینه، میثلی گؤرونمه‌میش، شوک ائدیجی و یانلیش ایدی.\nآرنت آیشمن حاقیندا یازماقلا ایسرائیل اوچون مستثنا بیر دوروم یاراتماق اوچون دئییل، نازیست سوی‌قیریمیندا میثلی گؤرونمه‌میش شئیی آنلاماغا چالیشیردی – یهودی‌لر، قاراچی‌لار، هوموسکسوال‌لار، کمونیست‌لر، علیل‌لر و خسته‌لرین محوینی قبول ائده‌‌جک اینسانلیغا قارشی بیر جینایتی آنلاماق اوچون. نئجه کی دوشونمکده اوغورسوزلوق دوشونمه‌نی مومکون ائد‌ن ضرورتی و دَیَری نظره آلینماماسی آنلامینا گلیر، بوتون بیر اهالی‌نین محو ائدیلمه‌سی و کؤچورولمه‌سی ده یالنیز بو خصوصی قروپا دئییل، بوتون اینسانلیغا قارشی بیر هوجومدور. نتیجه‌ده آرنت، آیشمنین خصوصی بیر میللت-دؤولتین یالنیز اؤز اهالیسی آدینا محکمه‌یه آپاریلماسینا اعتراض ائتدی.\nبو تاریخی مقامدا آرنت اوچون اینسانلیغا قارشی جینایت‌لرین تئوریزه ائدیلمه‌سی و حاضیرلانماسی ضرورتی یاراندی و بونونلا دا یئنی بئین‌الخالق حقوق قورولوش‌لارینین ایشله‌نیب حاضیرلانماسی مجبوریتینی نظرده توتوردو. دئمه‌لی، اگر بشریته قارشی جینایت معین معنادا «عادی» اولموشدوسا، بونون سببی گونده‌لیک حیاتدا، سیستئملی شکیلده، لازیمی قدر آدی چکیلمه‌دن و اونا قارشی چیخیلمادان تؤردیلمه‌سی ایدی. او، معین معنادا بشریته قارشی جینایتی «عادی» آدلاندیرماقلا، جینایتین جینایتکارلار طرفیندن قبول گؤروندویونو، قایدایا سالینمیش و اخلاقی ایرنمه و سیاسی هیددت و مقاومته سبب اولمادان حیاتا کئچیریلدیگینی گؤسترمه‌یه چالیشیردی.\nاگر آرنت نازیست جینایت‌لرینی آنلاماق و موحاکیمه ائتمک اوچون مؤوجود حقوقی نیت آنلاییش‌لارینی و میللی جینایت محکمه‌لرینی کیفایتسیز حساب ائدیردیسه، بونون سببی نازیسمین دوشونمه‌یه قارشی هوجوم ائتدیگینی دوشونمه‌سی ایدی. اونون باخیشی بیر طرفدن سوی‌قیریمین موحاکیمه‌سینده فلسفه‌نین رولونو و یئرینی یوکسلدرکن، بیر طرفدن ده هم دوشونجه‌نی هم ده سون‌سوز چوخ‌سسلی قلوبال اهالی‌نین محو اولمادان قورونولما حقوق‌لارینی تامین ائده‌‌جک یئنی بیر سیاسی و حقوقی دوشونجه طرزینه چاغیریش ایدی.\nعادی حالا گلن –و حیرت‌آمیز درجه‌ده عادیله‌شن– دوشونمه‌مک ایدی. اصلینده، بیر نقطه‌ده دوشونمه‌مک آیشمنین تؤرتدیگی جینایتین آدی ایدی. اوّلده بو اونون دهشتلی جینایتینی تصویر ائتمک اوچون قالماقاللی بیر یول کیمی گؤرونه بیلر، اما آرنت اوچون دوشونمه‌مه‌یین نتیجه‌سی سوی‌قیریم‌دیر و یا ان آزیندان بونا سبب اولا بیلر.\nالبته، ظاهرده بئله ساده گؤرونن بیر ادعایا قارشی ایلک رئاکسییا آرنتین دوشونمه‌یین گوجونو شیشیرتدیگی و یا بو آدلا بیلینن موختلیف دوشونمه نؤع‌لرینه، اؤز-اؤزونه دانیشما و سس‌سیز صحبت‌لره اویغون اولمایان، چوخ نورماتیو بیر دوشونمه ایضاحینا یاپیشدیغی اولا بیلر.\nاصلینده، آرنتین آیشمن حاقیندا ایرَ‌لی سوردویو اتهامی فرددن تاریخی دونیایا چاتیر. بئله بیر دونیادا حقیقی دوشونجه یوخا چیخیب و نتیجه‌ده اینسانلیغا قارشی جینایت‌لر گئتدیکجه «دوشونوله» بیلن بیر وضعیت اولوب. (باشقا سؤزله) دوشونجه‌نین تنزولو اهالینین سیستئماتیک شکیلده محو ائدیلمه‌سی ایله ال-اله وئریب.\nآرنت آیشمنین جینایتینی آدلاندیرماق اوچون اونون دوشونمه‌مه‌یینه دقت یئتیرسه ده، آیدیندیر کی، ایسرائیل محکمه‌لرینین کیفایت قدر یاخشی دوشونمه‌دیگینی دوشونوردو و اونلارین ایرَلی‌له‌ییش طرزلرینه بیر سیرا دوزلیش‌لر تکلیف ائتمک ایسته‌ییردی. آرنت محکمه‌نین یئکون قراری ایله راضیلاشدی، یعنی، آیشمن اؤلومه محکوم ائدیلمه‌لی ایدی، لاکین او، محکمه‌ده ایرَ‌لی سورولن اساسلاندیرما و محکمه‌نین گئدیشاتینا قارشی چیخیردی. او، محکمه‌نین آیشمنین ائتدیگی عمل‌لره، او جمله‌دن سویقیریم سیاستی‌نین حاضرلانماسینا دقت یئتیرمه‌لی اولدوغونو دوشونوردو.\nاؤزوندن اوّل حقوق فیلوسوفو یوسال روقات کیمی آرنت ده آنتی‌یهود تاریخی‌نین و حتی آلمانداکی آنتی‌یهودلوغون آزادلیغی‌نین موحاکیمه اولونا بیله‌جه‌یینی دوشونموردو. او، آیشمنین «گوناه کئچیسی(فارسجا: بز طلیعه)» اولاراق گؤرونمه‌سینه اعتراض ائتدی؛ ایسرائیلین محکمه‌دن اؤز حقوقی صلاحیتینی و میللی آرزولارینی معین ائتمک و قانونی‌لشدیرمک اوچون ایستیفاده ائتمه‌سی‌نین بعضی یول‌لارینی تنقید ائتدی. آرنت، محکمه‌لرین آیشمنی و اونون عمللرینی آنلامادیغینی دوشونوردو. آیشمن یا نازیسمین هامیسینی و هر بیر نازیستی تمثیل ائدیر کیمی اولدو، یا دا سون اولاراق خسته بیر شخص اولاراق حساب اولوندو. بو ایکی تفسیرین اساساً ضدیت تشکیل ائتمه‌لری قاضی‌لره اهمیتلی گؤرونموردو. اونا گؤره محکمه کوللئکتیو گوناه ایدئیاسی‌نین تنقیدینی، هم ده دیکتاتورا آلتیندا اخلاقی مسئولیتین تاریخی اولاراق خصوصی چتینلیک‌لری اوزَرینه داها گئنیش دوشونمه‌سی لازیم ایدی. اصلینده او، آیشمنی قطعی قانونو تنقید ائتمه‌مه‌سی اوچون اتهام ائتدی، یعنی قانون و سیاستین اونا قویدوغو طلب‌لر‌دن اوزاق دورماماسی اوچون؛ باشقا سؤزله، آرنت اونو اطاعتکارلیغی، تنقیدی مسافه‌نین اولماماسی و یا دوشونمه‌مه‌سی اوچون اتهام ائتدی.\nآنجاق بوندان علاوه، اونو هم ده تفککورون ایجتیماعیت و یا چوخلوغا عایید اولدوغونو باشا دوشمه‌دیگی اوچون ده گوناهلاندیریر. بو ایجتماعیت و چوخلوق، سوی‌قیریم ایله داغیدیلا و یا محو اولونا بیلمز. اونون فیکرینجه، هئچ بیر دوشونن وارلیق سوی‌قیریمی پلانلاشدیرا و یا تؤره‌ده بیلمز. البته، اونلار بئله دوشونجه‌لره مالیک اولا بیلرلر، سوی‌قیریم سیاستینی فورمالاشدیریب حیاتا کئچیره بیلرلر، نئجه کی، آیشمن آچی�� شکیلده بونو ائتدی، اما اونون فیکرینجه، بو جور حسابلامالار دوشونمه آدلاندیریلا بیلمز. دوشونمه‌نین، هر دوشونن «من»-ی بیر «بیز»-ین بیر حیصه‌سی اولاراق نئجه احاطه‌لدیگینی سوروشا بیله‌ریک، اینسان حیاتینین چوخلوغونون بیر حیصه‌سینی محو ائتمک یالنیز اؤزونو محو ائتمک دئمک دئییل، عینی زاماندا دوشونجه‌نین شرط‌لرینی محو ائتمکدیر.\nچوخلو سوال‌لار وار: دوشونمه پسیخولوژی بیر پروسئس کیمی باشا دوشولمه‌لیدیرمی، یوخسا دوزگون تصویر ائدیله بیلن بیر شئیدیر، یوخسا آرنتین معناسیندا دوشونمه همیشه بیر نؤع موحاکیمه ایجراسیدیر و بئله‌لیکله، نورماتیو بیر عمله قاریشیر. اگر «دوشونن من» «بیز»-ین بیر حیصه‌سیدیرسه و «دوشونن من» همین «بیز»-ین ساخلانماسینا صادقدیرسه، «من» و «بیز» آراسینداکی علاقه‌نی نئجه باشا دوشوروک و دوشونمه‌نین سیاستی ایداره ائد‌ن نورمالارا، خصوصیله ده مثبت حقوقا تنقیدی موناسیبتی ها‌نسی خصوصی نتیجه‌لری وار؟\nآرنتین آیشمن حاقیندا کیتابی چوخ موباحیثه‌لیدیر. اما قئید ائتمک اولار کی، او، یالنیز ایسرائیل محکمه‌لرینی و اونلارین آیشمنی اؤلومله جزالاندیرما قرارینا گلمه یول‌لاری تنقید ائتمیر. آرنت، آیشمنی ده ضررلی بیر نئچه قانون فورمالاشدیرماق و اونلارا اویماق اوچون تنقید ائدیر.\nاونون آیشمن حاقیندا کیتابی‌نین ریتوریک خصوصیت‌لریندن بیری، بعضا آیشمنین اؤزو ایله موباحیثه ائتمه‌سیدیر. چوخ واخت او، محکمه و آیشمن حاقیندا اوچونجو شخص اولاراق معلومات وئریر، لاکین محکمه‌ده دئییل اما متنده اونا بیرباشا مراجعت ائتدیگی آن‌لار دا وار. بئله آنلاردان بیری، آیشمنین سون حل یولونو حیاتا کئچیررکن ایطاعتکارلیقدان حرکت ائتدیگینی و بو خصوصی اخلاقی پرینسیپی کانت-ین اوخوماسیندان چیخاردیغینی ادعا ائتدیگی زاماندیر.\nبئله بیر آنین آرنت اوچون نئجه ایکی‌قات قالماقاللی اولدوغونو تصوور ائده بیله‌ریک. یقین کی، سون حل اوچون فرمان‌لاری حیاتا کئچیرمه‌سی کیفایت قدر پیس ایدی، اما دئدیگی کیمی، بوتون عؤمرونو کانت پرینسیپ‌لرینه اویغون یاشادیغینی، او جمله‌دن نازیست حاکمیتینه اطاعتینی ده بئله آچیقلاماسی چوخ ادعالی سؤز ایدی. او، اؤز کانتچیلیغی ایضاح ائتمه‌یه چالیشارکن «وظیفه» قاورامینا باش ووردو. آرنت یازیر: «بو ظاهرا چوخ ایرنج و هم ده باشا دوشولمز ایدی، چونکی کانتین اخلاق فلسفه‌سی اینسانین موحاکیمه قابیلیتی ایله چوخ سیخ باغلیدیر و کور ایطاعتکارلیغی رد ائدیر.»\nآیشمن کانتچی تعهدلرینی ایضاح ائدرکن اؤزو ایله ضدیت تشکیل ائدیر. بیر طرفدن بئله آچیقلیق گتیریر: «من کانت حاقیندا دئمک ایسته‌ییردیم کی، منیم ایراده‌مین پرینسیپی همیشه عمومی قانون‌لارین پرینسیپی حالینه گله بیله‌جک کیمی اولمالیدیر.» و یئنه ده سون حلی حیاتا کئچیرمک وظیفه‌سینی آلدیقدا، کانتچی پرینسیپ‌لره گؤره یاشاماغی بوراخدیغینی دا قبول ائدیر. آرنت اونون اؤزونون تعریفینی دئییر: «او آرتیق ‘اؤز عمل‌لرینین اوستاسی’ دئییلدی و … ‘هئچ بیر شئیی دییشدیره بیلمیردی.’»\nآیشمن قارماقاریشیق ایضاحی‌نین اورتاسیندا فردین عملی پیشوانین بیه‌نه‌جه‌یی و یا اؤزو اولسا ائله داوراناجاغی شکیلده حرکت ائتمه‌سی‌نین واجیب اولدوغونو یئنیدن فورمالاشدیراندا، آرنت اونا سانکی بیرباشا سسلی اعتراض ائدیرمیش کیمی، سرعتلی بیر جاواب وئریر: «امین اولون ��ی کانت هئچ واخت بئله بیر شئی دئمک ایسته‌میردی؛ عکسینه، اونون فیکریجه هر اینسان عمله کئچنده قانون‌وئریجی ایدی؛ اینسان ‘پراکتیک آغلینی’ ایستیفاده ائده‌‌رک حقوقون پرینسیپ‌لری اولا بیله‌جک و اولمالی اولان پرینسیپ‌لری تاپدی.»\nآرنت پراکتیک عقل و اطاعت آراسینداکی بو فرقی ۱۹۶۳-جو ایلده «Eichmann in Jerusalem(آیشمن در اورشلیم)»-ده ائدیر و یئددی ایل سونرا نیویورکداکی یئنی سوسیال آراشدیرما مکتبینده کانتین سیاسی فلسفه‌سی حاقیندا تأثیرلی محاضیره‌لرینی باشلادی. بیر معنادا، بیز آرنتین سونراکی ایش‌لرینین چوخونو، ایراده، موحاکیمه و مسئولیت اوزَرینده‌کی ایش‌لرینی، آیشمن ایله کانتین دوزگون اوخونماسی اوزَرینده گئنیش بیر موباحیثه کیمی، کانتی نازیست شرحدن گئری آلماق و متن‌لرینین منابع‌لرینی محض جینایت حقوقو کدو و فاشیست رئژیمینی غیرتنقیدی شکیلده دستکله‌ین ایطاعتکارلیق آنلاییش‌لارینا قارشی سفربر ائتمک اوچون سعی گؤستردیگی شکیلده باشا دوشه بیله‌ریک.\nآرنتین یاناشماسی چوخ حیرت‌آمیزدیر، چونکی او یهودی‌لر و آلمان فلسفه‌سی آراسینداکی علاقه‌نی آلمان مدنیتی و دوشونجه‌سینده میللی سوسیالیزمین توخوم‌لارینی تاپانلارا قارشی مدافعه ائتمه‌یه چالیشیر. بو معنادا، اونون باخیشی ۲۰-جی عصرین اولینده یهودی‌لرین فیلیسطینه آپاراجاق هر هانسی بیر صهیونیست لاییحه‌دن داها چوخ قوروما و مدنیت عایدیتین آلماندا تاپیلاجاغینی تراژیک بیر شکیلده ادعا ائد‌ن هرمان کوهن-ین باخیشینی خاطیرلادیر.\nکوهن اونیوئرساللیغین آلمان فلسفه‌سینه مخصوص اولدوغونو دوشوندو، میللت-دؤولت‌لره آلتئرناتیو تامین ائده بیله‌جک اینتئرناسیونالیزمه و یا قلوبال مدل‌لره دقت ائتمه‌میشدی. آرنت کوهن-ین ساده‌لؤوحلویوندن اوزاق ایدی و میللت-دؤولتین مهم تنقیدینی حیاتا کئچیردی. او، کوهن-ین لاییحه‌سینی یئنی سوسیال و سیاسی فلسفه‌ده رئفورمولیاسییا ائتدی: کانت ایله حقیقتا قالماق و یا اونو معاصر سوسیال و سیاسی فلسفه‌ده حقیقتا رئفورمولیاسییا ائتمک آیشمنی و اونون همکارلارینی دایاندیرا بیله‌ردی، اونون اورشلیمده گؤردویو محکمه‌دن باشقا بیر نؤع محکمه میدانا چیخا بیلر و نیویورکا گتیرمه‌یه چالیشدیغی آلمان-یهودی فلسفی وظیفه‌سینی قورتارا بیلردی. عادی حالا گلن شئی دوشونمه‌یه هوجوم ایدی و بو آرنت اوچون اؤزلویونده داغیدیجی و نتیجه‌لیدیر. آرنتین میلیون‌لارلا اینسانین حیاتینی یالنیز فلسفه‌نین خلاص ائده بیله‌جه‌یینه اولان امینلیگی شوبهه‌سیز کی، بیزیم اوچون دیقته لاییقدیر.\nآدولف آیشمن اتک یازی اتک یازی ترجمه جودیت باتلر هانا آرنت\nPaylaş. Twitter Facebook Google+ Pinterest LinkedIn Tumblr Email\nƏvvəlki məqaləیوخسوللوق و اونون موختلیف نؤع‌لری\nسونراکي مقاله بیزنس اوچون آزادلیغی فدا ائدن سنگاپورون اقتیصادی گلیشمه تاریخی\nMüəllif haqqında\nجودیت باتلر\nRelated Posts\nیوخسوللوق و اونون موختلیف نؤع‌لری\nاشلی کراسمن\nکلاسیک لیبرالیزم ندیر؟ تعریفی و نومونه‌لری\nرابرت لانگلی\nنئولیبرالیزم ندیر؟ تعریف و نومونه‌لر\nرابرت لانگلی\nŞərhlər bağlıdır.\nان چوخ باخيلانلار\nساپقینلیق و سوچ سوسیولوژی‌سی: کولتور نورملاری نه‌دیر و اونلار پوزولارسا نه باش وئرر؟\nاشلی کراسمن\nنه ائده بیله‌ریک؟ پروبلئم حللی‌نین بیر پارچاسی اولماق\nآللان جی جانسون\nقیرمیزی یوخ، ساری آلما\nابراهیم ساوالان\nفمینیست پولیتیکا: دیره‌نیش نؤقطه‌میز\nبئل هوکس\nمنه قارشی یارادیلمیش من\nرامین جبارلی\nسون يازيلار\nساپقینلیق و سوچ سوسیولوژی‌سی: کولتور نورملاری نه‌دیر و اونلار پوزولارسا نه باش وئرر؟\nبیزنس اوچون آزادلیغی فدا ائدن سنگاپورون اقتیصادی گلیشمه تاریخی\nهانا آرنتین آدولف آیشمن-ه میدان اوخوماسی\nیوخسوللوق و اونون موختلیف نؤع‌لری\nکلاسیک لیبرالیزم ندیر؟ تعریفی و نومونه‌لری\nحاقيميزدا\nاتک‌يازي دوشونجه وئب‌ سايتيدير. بو سايتدا سوسيال علم‌لره عايد يازيلار نشر ائديلير. بو ایمئيل آدرئسي واسيطه‌سي ايله بيزيمله","num_words":2797,"character_repetition_ratio":0.032,"word_repetition_ratio":0.012,"special_characters_ratio":0.198,"stopwords_ratio":0.004,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":263485.7,"cluster_detection":-1}
+{"text":"منطقه میزده اولان گلیشمه لر، آمئریکادا حاکمییت ده ییشمه سی، ایران دئییله ن یئرده سوزده سئچگیلر ، عراق ، سورییه و تورکییه ده باش وئره ن اولوشوملار، بیز گونئی آذربایجانلیلاری دوشوندورمکده دیر. چونکی بو گلیشمه لر میللت و وطنیمیز اوچون تهلوکه خبری وئرمکده دیرلر. آتالاریمیز سوزو ایله دئسک ، قونشودا یانقین اولورسا، اودو گلمه سه ،قورو گه لر دئمیشلر. تاسوفله بئله گورولورکی، اودونون گلمه سی ائحتمالی چوخدور.بئله بیر دورومدا وطنی دوشونن، مسئولییت حیس ائده ن هر بیر آذربایجانلی، فیکیر ، گوروش و سلیقه فرقلیکلرینی بیر یانا قویوب ، بیر گیرده میز اطرافیندا اوتوروب ، گوزله نیلن تهلوکه نی و وطنین طالعینی دارتیشیب ، گوتور ـ قوی ائتمه لری و نتیجه سینی خالقیمیزا بیلدیرمه لری تاریخی وظیفه ساییلیر. بو مسئولییتی درک ائده ره ک آندا، قوروم و تشکیلات ، شخصی دویقولار ایکینجی مرحله ده یئر آلمالیدیر.\nبونا گوره ده، بیز فیکیر، سلیقه و گوروشلری نظره آلمادان مسئولییت حیس ائده ن هر بیر آذرباجانلینی بو « نه ائتمه لی ییک » ده ییرمی (گیرده) میز دارتیشماسینا دعوت ائدیریک . بو تاریخه قده ر ایشتیراک ائدیب ـ ائتمه مه لرینی بیلدیرمه لرینی ریجا ائدیریک.","num_words":246,"character_repetition_ratio":0.061,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.26,"stopwords_ratio":0.008,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.999,"perplexity_score":332311.4,"cluster_detection":-1}
+{"text":"(مقاله)دانیشیقایشلدنایشلدن دانیشیغیویکی‌پدیاویکی‌پدیا دانیشیغیفایلفایل دانیشیغیمدیاویکیمدیاویکی دانیشیغیشابلونشابلون دانیشیغیکؤمککؤمک دانیشیغیبؤلمهبؤلمه دانیشیغیپوْرتالپوْرتال دانیشیغیTimedTextTimedText talkماژولماژول دانیشیغی","num_words":79,"character_repetition_ratio":0.023,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.066,"stopwords_ratio":0.038,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.996,"perplexity_score":13396.3,"cluster_detection":-1}
+{"text":"بیر باهار گونو, بیر چیچک‎لی آغاجین آلتـیندا, لاله پارکـیندا, بیر کیشی ‎کی کوتونون سول قولتوغونون جیبینه قویموشدور, نیمکتین اوستونده, بیر کیشی ایله کی نظره گلیردی تازا بازنشسته اولوب دانـیشـیردی:\n– دوز بویورورسوز, اقتصادی سیخینتی‎لار همیشه باعث اولوب آدام بعضی شئی‎لری زیندگانلیق‎دا حذف ائله‎سین. آدام ائله‎یه بیلمز ات, چؤر‎ه‌ک و یاغ آلمایا, آمما ائله‎یه بیلر مثلن کیتابی اؤز برنامه‎سیندن حذف ائله‎یه. آدام خور‎ک یـئمه‎سه اؤلر, آمما اگر کیتاب اوخوماسا, اونا هئچ بیر شئی اولماز، تازا مومکون‎دور ترقّی‎ده ائله‎یه, خلاصه لازیم اولمایان شئی‎لرین حذفی آداما ضرر وورماز.\nمنیم بئش قـیزیم وار. دورد اوغلان هاواسینا دونـیایا گلیب‎لر. بئش‌ایل بوندان ��اباق, اوّل‎کی قـیزیمی گره‎گ اره وئره‎یدیم. آمما جئهیز آلماغا پولوم یوخ ‎ایدی. نه پس‌اندازی واریدی, نه ساتماق اوچون بیر درده دیه‎ن شئی. وام آلماغا دا ایمکانـیم یوخ ‎ایدی. بیر گون بو پارک‎دا اوتورموشدوم روزنامه اوخویوردوم. گؤردوم بیر مناقصه آگهی‎سینده یازیب‎لار: «بؤیره‎ک آلـیریق».\nاؤزومله فیکیرلشدیم کی، دونـیادا چوخ‎لاری بیر بؤیره‎ک‎له زیندگانلـیق ائدیرلر. نییه بو آللاه وئرگی‎سی سرمایه‎دن استفاده ائله‎مه‎ییم.\nبؤیره‎ک‎لریمین بیرینی ساتدیم, اول‎کی قـیزیمی ار ائوینه گؤنده‎‎ردیم. بیر ایل‎دن سونرا ایکینجی قـیزیم ارلیک اولموشدور. یـئنه هامان پولسوزلوق‌ایدی و هامان چتین‎لیک‎لر. منیم آبیریم واریدی, ائله‎یه بیلمز ایدیم ایکینجی قـیزیمی جئهیزسیز ار ائوینه گونده‎‎رم. یـئنه‎ بیر گون بو نیمکتین اوستونده اوتوردوم و بدنین آیری یـئرلرینه فیکیرلشدیم. البته او یـئرلره‎کی جوت ایدی. مثلن گؤزلریمه. اؤزوم‎له دئدیم ایکی گؤزو نئیله‎ییرم. مگر گؤرمه‎لی شئی‎ ده وار؟ نییه بو قات- قاریشـیق دونـیانـی ایکی برابر گؤروم و ایکی برابر عذاب چکیم. هر نه روزنامه‎لرین آگهی‎سینه باخدیم, گؤردوم گؤز آلان یوخ‎دور. اؤزوم بیر آگهی وئردیم، روزنامه‎لرین بیرینده چاپ ائله‎دیلر. بیر گون‎دن سونرا موشتری تاپیلدی، ایکینجی قـیزیم دا اره گئتدی. ایندی گؤزلریمین بیری شوشه‎دن‎دیر.\nبیر ایل‎دن سونرا اوچونجو قـیزیمین نووبتی ایدی. هامی قاپیلار اوزومه باغلی ایدی. بیلمیردیم نئیله‎یم. آز قالـیردی باغریم چارتلایا. قولاق‎لاریما فیکیرلشدیم. دئدیم اونلارین بیرین ساتارام, آمما کیم قولاق آلاجاق ایدی؟ چوخ مایوس پارک‎دا اوتورموشدوم, روزنامه‎نی ورق‎له‎ییردیم، گؤردوم آگهی صحیفه‎سینده یازیبلار: «بدنین هر یـئرین آلـیریق» ائله‎بیل دونـیانـی منه وئرمیشدیلر. تئلفون ووردوم سوروشدوم قولاق ‎دا آلـیرسیز؟\nدئدی‎لر: بیر نفر اونلارین موسسه‎سینه موراجیعه ائله‎ییب، دئییر کی، قولاق‎لاری‎نـین بیرین بیر داوادا الدن وئریب, ایندی ائله‎یه‎ بیلمیر قولاق‎سیز کیتاب اوخویا. سوروشدوم قولاغـین نه ربطی‎ وار کیتاب اوخوماغا؟ دئدی‎لر: موشتری قولاغـی بوندان اؤتورو ایسته‎ییر کی عئینکی‎نین دسته‎سین قویا اونون اوستونه. تئز معامله باشا چاتدی. اوچونجو قـیزیم ‎دا ار ائوینه گئتدی. ایندی توک‎لریمی اوزاتمیشام، توکموشم باشـیمین اویان- بویانـینا, بیلینمیر بیر قولاغـیم یوخدور.\nبیر ایل‎دن سونرا دؤردونجو قـیزیمین نووبتی ایدی. اومیدیمی لاپ الدن وئرمیشیدیم. آمما دوز هامان وقت هامان موسسه‎دن من‎له تماس توتدولار کی، فوری بیر سول اله احتیاج‎لاری وار. سئوینجک اولدوم. داهی سوروشمادیم نه اوچون ایسته‎ییرلر. تئز گئتدیم بیمارستانا, سول الیمی وئردیم، اونون پولو ایله دوردونجو قـیزی ‎دا اره وئردیم. یاخچی ال ایدی. بیر بارماغـی سینمیشدی، آمما یاخچی ایشله‎ییردی. او تاریخدن بویانا اوزویومو ساغ الیمین بارماغـینا تاخمیشام و ایندی موشتری منیم الیم‎له نه ایش‎لر گورور- آللاه بیلیر.\nبیر ایل‎دن سونرا گرک آخیر قـیزیمی اره وئره‎یدیم. یـئنه هامان پولسوزلوق ایدی و هامان گرفتارچیلـیق. گلدیم بوردا بو گؤلون قـیراغـیندا اوتوردوم و بدنیمین آیری یـئرلرینه فیکیرلشدیم. آیاغـی ساتماق اولماز ایدی. ماشـین آیناسیز و قاپی‎سیز یولا گئده بیلر، آمما تکرسیز یوخ. بورنومو دا اولمازدی ساتام, اوندا قیافه‎می الدن وئره‎ردیم. دیلیمی‎ ده آلمیردیلار, دئییردیلر چوخ ایتی‎دیر. بیر دیله احتیاج‎لاری وار ایدی کی، یالاندان تعریف ائله‎سین. بیلمیرسیز نه موکافات ایله آخیر قیزیمی اره وئردیم. او گئتدی ائو- ائشیگی‎نین باشـینا.\nآمما ایندی من اؤزوم ائودن آوارا اولموشام. آروادیم منی ائوه یول وئرمیر و ‎دئییر من داهی نه اومیدله سن ایله یاشایـیم.","num_words":972,"character_repetition_ratio":0.044,"word_repetition_ratio":0.008,"special_characters_ratio":0.211,"stopwords_ratio":0.003,"flagged_words_ratio":0.002,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":160517.7,"cluster_detection":-1}
+{"text":"(مقاله)دانیشیقایشلدنایشلدن دانیشیغیویکی‌پدیاویکی‌پدیا دانیشیغیفایلفایل دانیشیغیمدیاویکیمدیاویکی دانیشیغیشابلونشابلون دانیشیغیکؤمککؤمک دانیشیغیبؤلمهبؤلمه دانیشیغیپوْرتالپوْرتال دانیشیغیTimedTextTimedText talkماژولماژول دانیشیغی","num_words":79,"character_repetition_ratio":0.023,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.066,"stopwords_ratio":0.038,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.996,"perplexity_score":13396.3,"cluster_detection":-1}
+{"text":"قسام توغایلاری، ایسرائیل اوردوسونا عاید ۲ مرکاوا تانکیندان بیرینین یاسین-۱۰۵ مرمیسی ایله دیگرینین ده یئره یئرلشدیریلمیش پاتلاییجییلا یوخ ائدیلدیگینی بیلدیردی\n14.08.2024 ~ 11.09.2024\n2175239\nفیلیسطین مقاومت حرکتی حماسین عسگری قانادی عزالدین القسام توغایلاری، غزه یولاغینین مختلیف بؤلگه‌لرینه سیزمیش اولان ایسرائیل عسگرلرینه قارشی بیر سری عملیات تشکیل ائتدیکلرینی آچیقلادی.\nقسام توغایلاری، رفح شهرینین غربینده‌کی تل السلطان محله‌سینده، داها اول ایسرائیل عسگرلری طرفیندن انفجاری تله قورولان ۳ تونل گیریشینی پاتلاتدی.\nقسام، بیر باشقا آچیقلاماسیندا دا، ایسرائیل اوردوسونا عاید ۲ مرکاوا تانکیندان بیرینین یاسین-۱۰۵ مرمیسی ایله دیگرینین ده یئره یئرلشدیریلمیش پاتلاییجییلا یوخ ائدیلدیگینی بیلدیردی.\nبیر باشقا آچیقلامادا ایسه، ایسلامی جیهاد حرکتینین عسگری قانادی قدس توغایلاری ایله ایجرا ائدیله‌ن اورتاق عملیاتدا، خان یونس شهرینده اولان بیر قروپ ایسرائیل عسگرینین توپلارلا وورولدوغو بیلدیریلدی.\nایسرائیل طرفیندن سؤزو گئدن آچیقلاملارا دایر هله بیر آچیقلاما وئریلمه‌دی.\nقسام توغایلاری، دونن تل آویو شهری و اطرافینین ایکی موشکله وورولدوغونو بیلدیرمیشدی.\nاتیکتلر: #رفح , #خان یونس , #تانک , #ایسرائیل , #قدس توغایلاری , #حماس , #عزالدین قسام\nایلگیلی‌لی خبرلر\nایران‌دا اصناف ماغازالارینی باغلاییبلار\n15.09.2024\nایران‌دا پولیس مرکزین‌ده دونیاسینی دگیشدیرن مهسا امینی‌نین اؤلومونون ایکینجی ایلدؤنومون‌ده اصناف اونون دوغولدوغو ساقیز شهرینده و اطراف شهرلرده ماغازالارینی باغلاییبلار.\nباکی‌نین ایشغال‌دان آزاد ائدیلمه‌سینین ایلدؤنومو\n15.09.2024\nآذربایجانین پایتاختی باکی شهرینین قافقاز ایسلام اوردوسو طرفین‌دن ارمنی و بولشئویک قولدور دسته‌لرین‌دن آزاد ائدیلمه‌سینین 106-جی ایلدؤنومو موناسیبتیله باکی تورک شهیدلر قبیریستانلیغین‌دا مراسیم کئچیریلیب.\nیمن و لبنان‌دان ایسرائیله راکئت سالدیریسی\n15.09.2024\nایسرائیل اوردوسو یمن‌دن اؤلکه‌یه بالیستیک راکئت سالدیریسی ائدیلدیگینی آچیقلاییب.\nایسرائیل‌لیلر اوردون چایینین باتی ساحیلینه باسقین ائدیبلر\n15.09.2024\nفیلیسطین تورپاقلارینی غصب ائد‌ن ایسرائیل‌لیلر عسگرلرله بیرلیکده ایله ایشغال آلتین‌��اکی اوردون چایینین باتی ساحیلین‌ده بیر چوخ کند و قصبه‌یه باسقین ائد‌رک فیلیسطین‌لیلره سالدیری ائدیب.\n2175239\nعزالدین القسام توغایلاریندان ایسرائیل عسگرلرینه قارشی عملیات\n\/\/cdn.trt.net.tr\/images\/xlarge\/rectangle\/05ba\/d6f4\/5a4b\/66bc50746e866.jpg?time=1726423197\n\/turki\/bw-lgh\/2024\/08\/14\/zldyn-lqsm-twgylryndn-ysry-yl-sgrlrynh-qrshy-mlyt-2175239\nمولتی مئدیا\nویدئو\nفوتو قالری\nپادکست\nکاتقوریلر\nتورکیه\nتورک دونیاسی\nبؤلگه\nدونیا\nاقتصاد\nایدمان\nبیلیم و تکنولوژی\nکولتور و صنعت\nساغلیق و چئوره\nت.ر.ت\nت‌رت تاریخی\nت‌رت رادیو\nت‌رت تی‌وی\nت‌رت و.اوف.ت وورلد\nفرکانس لار\nخبرلشمک اوچون\nتورکیه رادیو تلویزیون قورومو رسمی وب سایتی. بو سرویس، آنادولو آژانسی (AA)، فرانس پرس آژانسی (AFP)،رویترز، دویچ پرس آژانس (DPA)،آتسه (ATSH)، آفه (AFE )، منا (MENA) ، ایتارتاس(ITAR TASS)، شینهوا(XINHUA) آژانسلاریندان تألیف حاقینا تابع اولان ماتریاللار ایچرمکده‌دیر. ماتریاللار و خبرلر ایذینسیز ایشله‌دیله‌بیلمز، کوپیالانابیلمز. ت.ر.ت دیش باغلانتیلارداکی سیته‌لرین ایچریگیندن سورومولو توتولابیلمز","num_words":665,"character_repetition_ratio":0.055,"word_repetition_ratio":0.052,"special_characters_ratio":0.223,"stopwords_ratio":0.002,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":64900.3,"cluster_detection":-1}
+{"text":"(مقاله)دانیشیقایشلدنایشلدن دانیشیغیویکی‌پدیاویکی‌پدیا دانیشیغیفایلفایل دانیشیغیمدیاویکیمدیاویکی دانیشیغیشابلونشابلون دانیشیغیکؤمککؤمک دانیشیغیبؤلمهبؤلمه دانیشیغیپوْرتالپوْرتال دانیشیغیTimedTextTimedText talkماژولماژول دانیشیغی","num_words":79,"character_repetition_ratio":0.023,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.066,"stopwords_ratio":0.038,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.996,"perplexity_score":13396.3,"cluster_detection":-1}
+{"text":"سیخ قازون الده ائتمک اوچون، اونو دوزگون بیچمک لازیم‌دیر. اونا گؤره ده ایستنیلن جاوان آغ شام و یا شام آغاجی مهو اولموش قازوندا یاخشی گؤرونمز.\nدوزگون بیچیلمه زامانی قازون اوولکی هودورلوگونون 1\/3 قدر قیسالیر. بو او دئمک‌دیر کی، اگر بیز قازونو 6سم هوندورلوگونده بیچیریکسه، 4 سم ساخلاماق لازیم‌دیر. قازونون اوپتیمال هون‌دورلوگو 2–3 سم اولور. داها آشاغی‌دان بیچی‌لرسه، قازونون قوروما تهلوکه‌سی یارانار. اگر تامامیله قیسا قازون ایستییرسینیزسه، بیچین‌دن سونرا اونو یاخشی سولاماق لازیمدر (مسئلن 1 م² اوچون 10–15 ل سو).\nسیزه 2 نؤو اوتچالان ماشین لازیم‌دیر – کلاسسک و مولچا.\nمولچا اوتچالانی بیچیلمیش اوتلاری توپلامیر، آنجاق کیچیک حیسه‌لره بؤلور و قازونو سپلییر. بئله اولدوقدا قازون هر بیچیلمه‌دن سونرا آوتوماتیک اولا‌راق گوبره‌لنیر. اگر قازونون یاخینلیغیندا هوووز وارسا، بو اوتچالان ماشینی اونا یاخین توتمایین چونکی، کیچیک اوت قیرینتی‌لاری هوووزدا آیاق آلتیندا قالا بیلر. بئله قازون‌لار اوچون سبتی اولان کلاسسیک اوتچالان ماشین‌لار الوئریش‌لی‌دیر.\nهازیرکی دؤوروموزده اوتچالان ماشین‌لارین کئچی نؤو‌لری وار. اگر سیز اونلارا بیچیلمیش اوتلاری توپلاماق اوچون سبت یئرلش‌دیرسه‌نیز – کلاسسیک اوتچالان ماشین الده ائتمیش اولاجاقسینیز، اگر سبت یئرلشمزسه، مولچا آلینا‌جاق.\nاوتچالان ماشین‌لار یالنیز 15° دن آشاغی اییلمه‌سی اولان قازون‌لار اوچون الوئریش‌لی‌دیر. اگر سیزین قازون شاقولی تورپاق ساحه‌سینده یئرلشیرسه، کرنتی‌دن ایستیفاده ائدین. همچی‌نین کرنتینی کول و آغاج‌لارا یاخین مسافه‌ده ایستیفاده ائتمک داها اویغون‌دور، هم ده چوخیل‌لیک بیتکی‌لر قازوندا و یا گناردا بئجریلیر.","num_words":359,"character_repetition_ratio":0.069,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.208,"stopwords_ratio":0.003,"flagged_words_ratio":0.006,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":190259.9,"cluster_detection":-1}
+{"text":"(مقاله)دانیشیقایشلدنایشلدن دانیشیغیویکی‌پدیاویکی‌پدیا دانیشیغیفایلفایل دانیشیغیمدیاویکیمدیاویکی دانیشیغیشابلونشابلون دانیشیغیکؤمککؤمک دانیشیغیبؤلمهبؤلمه دانیشیغیپوْرتالپوْرتال دانیشیغیTimedTextTimedText talkماژولماژول دانیشیغی","num_words":79,"character_repetition_ratio":0.023,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.066,"stopwords_ratio":0.038,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.996,"perplexity_score":13396.3,"cluster_detection":-1}
+{"text":"۵ ایلدیر اییونون ۵ینده (خردادین ۱۵ینده) آذربایجان رئسپوبلیکاسیندا، آذربایجان یازیچیلار بیرلییی طرفیندن بین‌الخالق شعر گونو قورولتایی کئچیریلیر. هر ایل بو قورولتایا دونیانین مختلف اؤلکه‌لریندن، او جمله‌دن، آمریکا، روسیه، اوکراین، تورکیه، گورجوستان، اؤزبکستان و باشقا بیر نئچه اؤلکه‌دن، آذربایجان دیلینده یازان شاعیر- یازیچیلاردان سئچیلیب دعوت ائدیلیر. بو گون، آذربایجان ادبیاتیندا بؤیوک ایمضاسی اولان میکاییل موشفقین آد گونو اولدوغونا گؤره، اونون اولو آدینا تلطیف اولونوب. هر ایل شعر- ادبیات دونیاسی‌نین بیر چوخ تانینمیش اینسانلاری بو قورولتایین قوناغی اولورلار. هم ده بو گونده سئچیلیب دعوت اولان شاعیر- یازیچیلارا آذربایجان یازیچیلار اتفاقی طرفیندن میکاییل مشفق موکافاتی وئریلیر. بو ایل (۲۰۱۴- ۱۳۹۳) ایلک دفعه اولاراق ایراندان دا، کیان خیاو بو قورولتایا دعوت اولوب و قورولتایین کئچیریلدییی باکی بین‌الخالق موغام مرکزینده بو موکافاتا لاییق گؤرونموشدور. کیان خیاوین اوردا چیخیشی دا اولوب و دونیانین بیر چوخ تانینمیش ادبیاتچیلارینین آراسیندا مدرن شعر و ادبیاتلا باغلی اؤز دوشونجه‌لرینی اورتایا قویموشدور. سونونجو گون آذربایجان ادبی مطبوعات و سایتلاری کیان خیاولا دانیشیق آپارمیشلار کی بیز اونو بوردا تقدیم ائدیریک.\nس. حؤرمتلی کیان بی. او تایدا نه وار نه یوخ؟ بورداکیلار اوچون داریخیرلارمی؟\nج. “او تای” دئییلن بیر سؤز ده “بو تای” کیمی بیر آنلاییشدیر. اوردا دا یاشام اؤز آخاریندادیر، بوردا دا. بورا اوچون داریخان اینسانلار دا وار. بوردا دا بئله اولمالیدیر کسین. نه اولور اولسون، او تای- بو تای هارداسا ۲۰۰ ایل بوندان اؤنجه قارداشجا بیر- بیرلرینین یانیندا، چئوره‌سینده بیر وطنداش کیمی یاشامیشلار. بو، تاریخین شهادت وئردیگی بیر سؤز و دانیلماز بیر مسئله‌دیر. اوسته‌لیک هر یئرده باشقا سئویلن اینسانلار اوچون داریخانلار وار. من هاچانسا بو داریخقانلیغین بیته‌جگینی اوما بیلرم ساده‌جه، و او تای- بو تایلی بوتون آذربایجانلیلار اوچون سعادتلی بؤیوک گونلر دیله‌یه بیلرم. اونسوز دا بوتون اینسانلار بیر- بیرلریله قارداشدیرلار. فارس یازاری محمود دولت‌آبادی‌نین کلیدر رومانیندا آفوریزمجه گؤزه‌ل بیر سؤز وار. او دئییر، قرار دئییل بوتون قارداشلار بیر آنانین قارنیندان چیخسینلار. آرتیق هامی بیر- بیریله قارداش اولا بیلرلر.\nس. او تایدا مودئرن ادبی پروسس نئجه اینکیشاف ائدیر؟ چوخلاری دئییر کی، او تای شاعرلری داها مودئرن‌دیرلر…\nج. قالیب مودئرن ادبیاتا نئجه باخاق. بیز شعره یوخسا باشقا بیر ادبی ژانرا مودئرن دئییب، مودئرن صیفتی وئرنده نه‌لر دوشونوب دئییریک؟ منجه مودئرن سؤزو داها چوخ آرخاییک، کلاسیک و اسکی بیر سیرا دوشونجه‌لرله یاشایان بیر توپلوم، بیر اجتماعیتده ایشله‌نیر. حال بو کی بئله توپلوملاردا مودئرن- مودئرن دئیه- دئیه اؤز اسکی ماتریاللارینی یئنیدن یئنیله‌مه‌یه جان آتیرلار. اولا بیلسین دوغوردان دا مودئرن یاشام یییه‌سی اولان توپلوملاردا چوخ دا مودئرن سؤزو ایشلنمیر. اؤرنک اوچون آمئریکادا. آنجاق بیز آذربایجانلی اولاراق بؤیوک بیر کئچمیش، بؤیوک بیر تاریخ، دب و کولتور یییه‌سی اولدوغوموزا گؤره اولا بیلسین مودئرن و مودئرنیته سؤزونو باشقا بؤیوک و زنگین بیر کئچمیش یوخسا تاریخی اولمایان اؤلکه‌لردن، اؤرنک اوچون آمئریکادان چوخ قوللانیریق. بیزلرده کلاسیک ادبیاتین بؤیوک بیر یئری و قونومو اولدوغو اوچون، کلاسیک سؤزو و ایندی دوغالجا- طبیعیجه اونون قارشیسیندا یارانان مودئرن سؤزو داها چوخ ایشلکدیر. بیلدیگیمیز کیمی مودئرنیزم سؤزو ده باشقا بیر نئچه تئرمین کیمی، فلسفه‌دن ادبیاتا کئچمیش بیر تئرمیندیر. مودئرنیزم فلسفه‌سی‌ایسه ۱۷- ۱۸ینجی یوز ایل‌لیکدن آوروپادا تئوریزه اولماغا باشلاییب و اوندان یارانان آنلاییشلارین گئت- گئده گلیشمه‌سی بو گونوموزه کیمی سورمکده‌دیر. بونا گؤره ده بیز ادبیاتا یوخسا باشقا بیر نسه‌یه مودئرن سؤزونو بیر صیفت کیمی ایشله‌دنده داها چوخ اونون فونداسیونونا زیللنمه‌لی و دقت ائتمه‌لی‌ییک. مودئرنیته قونوسونا ساده‌جه اینسان مدنیتینین بیر اؤزللیگی کیمی ده باخماق اولار. بیر ادبی اثرین بیچیمی، آنلاتی فورماسی، ایچینده‌کی ایمگه‌لر، بتیملمه‌لر- تصویرلری کلاسیک شعردن فرقلیدیرسه، دئمه‌لی مودئرن بیر شعردیر دئینلر ده وار. آنجاق منجه بو مودئرن سؤزونده قارماقاریشیق بیر آنلاییش وار. ائورنسل- جهانشمول بویوتدا مودئرنلیک بوتون دوشونجه‌لرده یارانان دییشیم و گلیشیم دئمکدیر. قارماقاریشیق دئییرم‌سه مودئرنیته‌ده بوتون رئاللیق، سوررئاللیق، میفیک و پسیخولوژیک قونولارینین بیر- بیریله بیر چئشید باغلی اولماسینی دوشونرکن دئییرم. بیر مودئرن شعرده یئنی تئکنیکلر، یئنی ریتملر، یئنی چیزگیلر و یئنی- یئنی باشقا نسه‌لرین ده رولو وار. بیز ۴- ۵ یوز ایل اؤنجه‌نین توپلوملارینی، یاشام بیچملرینی، نئجه دوشونمه‌لرینی اوردان- بوردان اوخویوب سئزیب بیلسک ده، بو گون اونلاری شعره کؤچورمگی کولتورل و ادبی بیر گرکسینیم- ضرورت کیمی گؤرموروک و نسه یازدیغیمیزدا، ایچینده یاشادیغیمیز توپلومو و چاغی یئنی دوشونجه‌لرله دوشونوب یازیریق. بو یازماقدا سؤزسوز روایت فورماسی ان ایلکین رول یییه‌سیدیر. بیر سؤز ده دئییم بو قونودان سوووشاق. یانیلماسام ژان بودئریاردان بو سؤزو اوخوموشام. مودئرنین کلاسیکله هر زامان بیر چلیشکیلی- تضادلی داورانیشی اولوب. نه اونو اؤزونه یاماییب، نه ده اونو اؤزوندن قووالاییب. اونا گؤره ده مودئرنیستلیک بیر چئشید اوپورتونیستلیک دئمکدیر. من اؤز آدیمدان، مودئرن ادبیات آدی هارداسا گلنده، بو قوراملار- تئوریلری دوشونوب ندنسه اینجیییرم و نه‌ایسه هارداسا ایتیرمیش، باتیرمیش اولدوغوموزو سانیرام. ایندی او تایدا مودئرن ادبی پروسسی‌نین نئجه گلیشمه‌سینه گلدیکده منه بئله گلیر کی سیزین آماجینیز یئنی ادبیات اولور. منجه یئنی ادبیات یالنیز بیچیم و اؤزگور دئییم بیچیمی، یئنی آزاد و سربست روایت فورماسیلا کلاسیک ادبیاتدان ��یریلیر. بو باخیمدان او تایدا دا، بو تایدا دا مودئرن شعر دوغوردان دا چوخ بؤیویوب و سئوینجله دئییم کی داها دا بؤیویوب گلیشمه‌یه ساری گئدیر. بیر ده سووالینیزین سون بؤلومو منی بیر آز باشقا دوشونجه‌لره ساری دا چکدی. سیز دئدیز کی چوخلاری دئییرلر او تای شاعرلری داها مودئرندیرلر. ایندی من گوله- گوله دئدیگیم بو سؤز سیزی ده گولدوره بیلر، دوستوم. منجه بیر شعرین مودئرنی وار، بیر شاعرین مودئرنی. من ائله مودئرن شعرلر گؤرموشم کی شاعرینین یاشام طرزی هئچ ده مودئرن اولماییب. یاخود یاشامینین طرزی بیر آز مودئرن اولان شاعرلر گؤرموشم کی شعرلرینی هئچ ده مودئرن آدلاندیرماق اولماز. (گولوشله!)\nس. تبریز چوخ‌مو گؤزه‌ل یئردیر؟ آنجاق آدینی ائشیتمیشیک، اونا گؤره بئله سوروشوروق..\nج. بلی، چوخ گؤزه‌ل یئردیر. یئددی ایله یاخین اوردا سئوه- سئوه یاشامیشام. چئشید آبیدوی یئرلری، گزمه‌لی پارکلاری، باغلاری، ارک قالاسی، ساعات قاباغی، گؤی مچیدی، اونیوئرسیته‌سی، کیتاب نشر ائولری، مقبره‌الشعرا- شاعرلر مزارلیغی، موزه‌یی، آجی چایی، عئینالی داغی، باغمئشه‌سی، قارتال پارکی، اییده بولوارلاری، شاه گؤلوسو. منیم بعضی یاخین دوستلاریملا گؤروش قراریم شاه گؤلو اولوب. بونلار او تایدا یارانان بیر سیرا شعر- حئکایه‌لرین تمل موتیولری اولوبلار. من هر زامان تبریزه گئتدیگیمده، نه‌ایسه، کیمی‌یسه بوتون وارلیغیملا اؤزله‌ییرم. اوردا ائله یئرلر وار کی من اؤز یاخین دوستلاریمین آراسیندا اونا اؤزلم باغچاسی آدینی وئرمیشم. هر گئتدیگیمده اورا بیر باش چکیب اوتورارام، آنجاق ندنسه اؤزلملریم هئچ بیتمز ده، قات- قات چوخالار. اوردا گؤروشدویوم گؤزه‌ل اینسانلاری اؤلوم گونومه کیمی اونوتمایاجاغام. سؤزسوز تبریزلیلر آراسیندا بیر چئشید تبریزیسم ده وار. گئنللیکله تبریز یئرلی‌لری باشقا چئوره شهرلردن گلنلری بینمزلر دئییرلر. آنجاق تبریزده اولان بؤیوک بیر اویقارلیق- کولتور- مدنیتی بونونلا اؤلچمک یاخشی اولماز. تبریزین کولتورونو اؤرنک اوچون ماشین سوروجولری یوخسا آرتیق پول- پاراسینی قورویان توکانچیلاریلا یوخ، منجه چوخ دیرلی اینسانلاریلا، رضا براهنی، غلامحسین ساعدی، جاواد هئیت، صمد بهرنگی، حمید نطقی و بیر چوخ باشقا دونیا سویه‌لی اورژینال پئرسوناسی اولان اینسانلاریلا اؤلچمه‌لیییک. گون گلر سیزلر ده گلیب تبریز شهرینی یاخیندان گؤررسینیز اومورام.\nس. بو گون باکیدا یاشایان بیر شاعرین تبریزی اورکدن سئوه بیلمه‌سینه اینانیرسینیزمی؟\nج. بلی، سؤزسوز. نییه اینانماییم کی؟ بیر شاعر هانکیسا گؤرمه‌دییی بیر شهری سئوه بیلمزمی؟ هله او شاعر باکی‌لی، و او شهر تبریز اولسا کی، بونا هئچ سؤز اولا بیلمز. سیزلر ده تبریزده یاشایان هانکیسا بیر شاعرین باکینی سئوه بیلمه‌سینه اینانا بیلرسینیز. شاعرلر یالنیز اؤز شهرلرینه عایید دئییل‌لر. اولا بیلسین دونیادا هانکیسا بیر شاعری هئچ ده آنیب دوشونمه‌ین شهرلر اولسون، آنجاق او شاعر اونلاری دا سئوه بیلیر. من اؤزوم “وین” شهرینه چوخدان بیر شعر یازماغی دوشونورم. نه‌دنسه زیقموند فرویدون، ساموئل بئککئتین و باشقا بیر نئچه دیرلی اینسانین اوزون سوره اوردا یاشاماسی منیم اوچون ماراق‌لی اولوب. حال بو کی “وین” شهری هارا، من هارا؟ نه ایسه اینانماماقدان، اینانماق داها یاخشی‌دیر. و من اینانیرام.\nس.مودئرن دونیا ادبیاتیندان ان چوخ هانسی یازارلاری ایزله‌ییرسینیز؟\nج.ایزله‌مک کی نه دئییم، آنجاق آردیجیل اولا‌راق یورولما‌دان اوخویورام. روماندا و حکایه‌ده مارکئز، کافکا، کوندرا، بورخئس، داستایووسکی و سارتر ی باشقالاریندان‌ داها چوخ اوخویورام. شعرده ایسه اوخودوقلاریم سایسیزدیر. تورکییه، آلمانیا، فرانسا، آمئریکا، روسیا و عرب شعری. اوخودوغوم شاعرلری سایسام، سایماقلا توکنمزلر. آنجاق بونلارین ایچیندن داها چوخ سئودیک‌لریم وار. اؤرنک اوچون روسیادا مارینا تسوه تایوا و اوسیپ ماندئلئشتام و باشقالاری…. آمئریکا‌دان سیلویا پلات، آن سئکستون و باشقالاری…. فرانسا‌دان رئنه شار، گیوم آپولینئر و باشقالاری…. تورکییه‌دن ناظیم حیکمت، آتیللا ایلهان و باشقالاری…. آلمانیا‌دان ماریا ریلکه، پول سئلان و باشقالاری…. عرب‌لردنسه آدونیس، محمود درویش و باشقالاری….\nس.باکییا گلرکن ادبی جامعه‌ده سیزی تعجبلندیره‌جک نه گؤردونوز؟\nج.دوزونو دئسم، تعجب ائله‌دیییم نه‌سه گئنلده آز اولار. آنجاق منده دوپ- دولو سئوینمک‌لر اولور. بونلا بئله عاغلیما بئله گلمزدی بیر گون باکی‌نین بین‌الخالق موغام مرکزینده منه هانکیسا بیر موکافات وئریله‌جک. اوسته‌لیک اوردا تریبون آرخاسیندا چیخیشیم اولا‌جاق و کیان خیاو اولا‌راق شعر- ادبیاتلا باغلی آنلاییش‌لاریمی چئشید اؤلکه‌لردن گلمیش اینسان‌لارین ایچینده اورتایا قویاجاغام. ایندی بوردا، آذربایجان یازیچیلار بیرلییینده نه گؤرورسم منی سئویندیریر. یازارلار بیرلییینه آیاغیمی قویار قویماز، یاریم ساعاتین ایچینده گؤزل اینسان‌لارلا گؤروشدوم. گنج‌لیک چاغیمدا شعرلرینی اوخویوب نه‌لرسه اؤیرندیییم فیکرت قوجا، علی صمید کور و باشقا بیر نئچه‌سینی گؤردویوم منیم اوچون دوغوردان دا سئویندیریجی حال اولدو. تعجب و سئوینجدن باشقا بیر آز دا اوتانج دویدوم. آذربایجانین چوخ سئویم‌لی گؤزل دوشونر خانیمی اسمیرا خانیم فوآدین منیم گؤروشومه گلمه‌سی عؤمور بویو قیوانجیم و باش اوجالیغیم اولا‌جاق. اوسته‌لیک اسمیرا خانیم اؤزونو آغیر خرجه باتیریب منیم آدیما چوخ‌لو شیرنی- مئیوه آلیب گتیریب شعبه‌یه قویدو. من بو خرجه موطلق راضی دئییلدیم. اونونلا بیر ماسا باشیندا اوتوروب دانیشماغیمیزدا بیلمه‌دیییم بیر چوخ شئی‌لر اؤیرندیم. گئرچک‌دن ده اونون مودئرن شعرله باغلی کشف ائتدییی، عینی حالدا اؤزونه اؤزل قورام‌لار اوره‌تدییی منیم اوچون چوخ ایلگینج ایدی. اسمیرا خانیمین چوخ سئویم‌لی‌لییی و بؤیوک روحونون قارشی‌سیندا باش اییرم و اومورام بو تئزلییه اونون مودئرن شعر حاقیندا یازدیغی مقاله‌لری اوخویاق. و سئوگیلی سایمان آروزدان منه گؤره آغیر زحمت‌لره قاتلاشدیغی اوچون اؤزلجه تشککوروم وار. بونلاری هئچ زامان اونوتمایاجاغام. بوردا آذربایجانین گؤزل شاعری و یازارلاری، قشم نجف‌زاده و نورانه خانیم نورلا دا یاخیندان تانیش اولدوغومدان نئجه ایچدن سئویندیییمی گیزله‌ده بیلمه‌رم. سن سئوگیلی ائلمینله ده یاخیندان تانیشماق آز سئوینج دئییل دوستوم. هله منی لاپ چوخ سئویندیرن بو “کیتابچی” ژورنا‌لی‌دیر. آشاغی شعبه‌ده اوتورموشدوم کی سئوگیلی سلیم بابوللااوغلو ایچری گیردی. گؤروش- اؤپوشدن سونرا سلیم منی اؤزو دئمیشکن اوغورلادی و اوست قاتدا اؤز اوتاغینا آپاردی. اوردا سئوینج خانیم موروت قیزی، علی صمید کور و باشقالاری‌نین یانیندا “کیتابچی” ژورنا��ینی منه وئردی. ژورنا‌لی آچیب واراقلادیقدا، اوندا دونیا اونلو ادبی شخصیتلریله اوزلشدیم. بو، دوغوردان دا منده بؤیوک بیر سئوینج دوغوردو. چونکو اوردا مارکئزدن، بئککئت‌دن، هاروکی موراکامی‌دن، غلامحسین ساعدی‌دن و باشقالاریندان‌ اولان یازی‌لاری گؤردوم و آذربایجان ادبی جامعه‌سی‌نین بونجا بؤیوک یازارلارلا اوغراشماسی منی اولدوقجا سئویندیردی. گئرچک‌دن ده آذربایجاندا دونیا ادبیاتی‌نین تانیتماسیندا سلیم بابوللااوغلونون بؤیوک امه‌یی، بؤیوک رولو وار. اونون قدری بیلینمه‌لی‌دیر.\nس.بو تای‌داکی‌لار نئجه یازیرلار؟\nج.اوست- اوسته یاخشی و اومید وئریجی‌دیر. فورم و ایچه‌ریک باخیمیندان چوخ گؤزل یازیرلار. بورداکی‌لاری آز دا اولسا اوخویورام. اولدوقجا دا اؤیره‌نیرم. سون واخت‌لار آفاق مسعودون “سو ایتی” رومانینی اوخویوردوم. قونوسو و آنلاتی- روایت فورماسی چوخ گؤزل، چوخ دوشوندوروجودور. آنجاق اینجیمه‌سه‌نیز، بیر سؤز ده دئمک ایستردیم. بورداکی‌لاردا گئنلده دیل پروبلئمی وار. بعضن ده اوخوجونون کوفرونو چیخارا بیلن بیر دیل پروبلئمی. من ایسماییل شیخلی‌دان توت گل بو گونکو سئوینج پروانه‌یه کیمی، هامی‌سینی آز- چوخ اوخوموشام، اوزگونلوکله هامی‌سیندا دا بیر آز دیل پروبلئمی وار. دئمک ایسته‌دیییم نه‌دیر بیلیرسیزمی؟ دیل، آذربایجان تورکجه‌سی‌دیر، آنجاق بوتون شعرلر و حکایه‌لرده‌کی قورولوش فارسجا- عربجه قورولوش‌دور. بو دئییم بیچه‌می- اوسلوبو بیزده ده وار آنجاق اومورام بو دیلین گلیشمه پروسسینی داها چوخ دوشونک. اینانین آذربایجان دیل مسئله‌سینده چوخ گئجیکیب. بو دیلین کؤک‌لو- کؤکن‌لی بیر وارلیغی وار. بونو بوندان آرتیق قوروماق گرک. آفاق مسعودون رومانی، بورا کیمی اوخودوغوم ان گؤزل رومان‌لارین بیری‌دیر. یانیلماسام بو روماندا هئچ بیر کاراکتئر آدینی گؤرمه‌دن، ایرمی نئچه صحیفه روایت‌دن سونرا “فاطمانیسه” دئیه ایلک کاراکتئر آدینا راست گلیریک. بو، آفاق مسعودون روماندا بؤیوک گوجونو بیزه آشیلاییر. آنجاق روماندا اولان دیل سورونو منی اینجیتدی. اؤزل‌لیکله “کی” باغلاییجی حرفی‌نین گره‌کدیییندن آرتیق ایشلنمه‌سی منی یوردو. بو رومانی اوخوموش اولسانیز، بیر صحیفه‌ده دؤنه‌لرجه “فیکیرلشدی کی، اولسون کی، دوشونوردو کی” سؤزلرینی گؤررسینیز. تک ده آفاق مسعود دئییل، نرمین کامال، گونئل مؤولود، سلیم بابوللااوغلو، قشم نجف‌زاده و باشقا شاعر- یازیچی‌لاردا دا بو دیل وار. باخسانیز، بونلارین شعرلرینده دوپ- دولو فارسجا، عربجه سؤزجوک‌لرله قارشیلاشارسینیز. من بیلمیرم بیز اؤز دوغما، اؤز کؤک‌لو- کؤکن‌لی سؤزجوک‌لریمیزدن نه پیس‌لیک گؤرموشوک کی بونجا ارادی اولا‌راق باشقا دیل‌لردن آلینما سؤزجوک‌لری ایشلتمه‌یه ایصرارلیییق؟! اؤرنک اوچون “گؤی یوخسا گؤی‌اوزو” سؤزجویونون نه‌یی‌دیر کی اونون یئرینه آردیجیل “سما” سؤزجویو ایشله‌نیر؟! اومورام اینجیتمه‌دیم سیزی. بلی دوستوم، بو دیل وار و اوزگونلوکله سانکی آذربایجاندا بو دیل، بو دئییم بیچه‌می آرتیق ائپیدئمی اولوب. بو گئرچک‌دن ده منی اوزور. منجه دیلین بیر آنلامی وار، بیر نئجه قوللانیمی. بیز دیلی نئجه قوللانماغی سانیرام داها چوخ دوشونمه‌لیییک. نئچه ایل قاباق راسیم قاراجانین آلاتوران درگی‌سی الیمه چاتاردی. اوردا گئدن بیر چوخ یازیلاری صحیفه- صحیفه اوخویار��یم. چوخ دیرلی یازی‌لار گئدردی اوندا. آنجاق یئنه اوندا دا دیل سورون‌لاری منی بیر تور اینجیدردی. بونا آذربایجاندا دوغوردان دا بیر فیکیر ائتمه‌لی، بیر چیخیش یولو تاپما‌لی‌دیرلار.\nس.سیز هم ده دیلچی عالیمسینیز. بو تایین یازارلاری دیلی بیلیرلرمی؟\nج.یوخ دوستوم، من دیلچی عالیم دئییلم. دیل دئییلن سؤز، هئچ بیریمیز اوندا اولان اینجه‌لیک‌لرین و گؤره‌و‌لرین هامی‌سینی بیلمدیییمیزجه چوخ بؤیوک و گئنیش بیر وارلیق‌دیر. شعرده دیلین رولونون اوستونده مقاله‌لر یازماق اولار. دیل، شعرده بیر باشالا- ایشاره بارماغی کیمی اوخوجویا نه‌لریسه گؤسترمک ایسته‌ییر. شعرده بوتون نه‌سه‌لر آچیق- ساچیق دئییلمیر. بیز اونلاری دیلین ایشارلریله کشف ائده بیلیریک. شعر سؤزدن اولوشور و سؤز دیلدن یارانیر. بیر شعری شعر ائدن، اونو گوجلندیرن یالنیز دیل‌دیر. باشقا سؤزله، شعر دیلین اؤزودور. بو تایین یازارلاری دا دیلی بیلیرلر سؤزسوز. آنجاق ایندی دئدیییم کیمی بوردا دیلی نئجه داها دا چوخ دوغمالاشدیریب داها دا چوخ گلیشدیرمه‌یی نه‌دنسه چوخ دوشونمورلر. البته آذربایجانین اوفیسال- رسمی دیلی ده بئله‌دیر. شاعرلرین اوندان گؤتوره بیله‌جک سؤز داغارجیغی چوخ کیچیک‌دیر. بورانین خبرلرینده، رئپورتاژلاریندا بئله گئنیش شکیلده یابانجی سؤزجوک‌لر ایشله‌نیر. هم ده تومجه- جمله قورولوش‌لاری چوخونلوقلا باشقا دیل‌لردن آلینما قورولوش‌دور. هم ده دیلین بعضی قایدا- قورال‌لارینی آلدیرمایا‌راق، اوندا پوزونتو یارا‌دیرلار. اؤرنک اوچون سس اویوشومو قایداسی. بو دورومدا بورانین شاعر- یازیچی‌لاری نئیلمه‌لی‌دیرلر. باخ، بونو دوشونمه‌لی‌دیرلر منجه.\nس.آذربایجان یازیچی‌لار بیرلییی سیزده هانسی تاثراتی یاراتدی؟\nج.بو سوالینیزی سانیرام ۵ اینجی یوخسا ۶ نجی سوالینیزدا جوابلادیم. بونلا بئله دوغوردان دا نئچه گون بوردا، آذربایجان یازیچی‌لار بیرلییینده اولماغیم، سانکی منده بؤیوک بیر دییشیم، بؤیوک بیر گلیشیم یاراتدی. بوردان آلدیغیم ائتگی‌لرین بیر گون هانکیسا بیر یازیما کئچه‌جه‌یینی ایندی‌دن کسین بیلیرم.\nس.گؤزلرینیزدن گؤرورم کی، بوردان آیریلماق ایسته‌میرسینیز. اگر بیزیم یازارلار تبریزه، یاخود سیزین یاشادیغیز مئشکینه گلسه‌لر اونلارین دا گؤزلری یاشارار؟\nج.منیم آنجاق گؤزلریم یاشارماییب هااا! (گوله- گوله!) آنجاق دوزونو ایسته‌سه‌نیز، بوردان، بو حال- هاوا‌دان، بو اینسان‌لاردان آیریلماق چتین‌دیر. دئمک نه تورده اولور اولسون، آیریلیق هر زامان چتین اولوب‌دور. و ایندی من انایین و غریبه بیر دورومدایام. آنجاق هاچانسا آیریلا‌جاق بیر اینسانین تئز آیریلماسی داها یاخشی‌دیر. آرتیق گئتمک ایسته‌یه‌نی یولوندان دؤندرمزلر، دالینجا سو سپرلر. باکیدا چوخ گؤزل اینسان‌لارلا اولدوم. چوخ گؤزل آنلار یاشادیم. اورک دولو آنی‌لار- خاطره‌لرله ده بوردان آیریلاجاغام. بو، آنجاق درین دوشونسک آیریلیق آنلامینا گلمیر. سیزین ده یازارلارین بیر گون تبریزه یاخود مئشکینه گله‌جه‌یینی اورک‌دن دیله‌ییرم. اورادا اونلاردان سوروشاریق کی گؤزلری یاشاردیمی یوخسا یوخ! کسین یاشارماز، یاشارسا دا سئوینجدن یاشاراجاغینی اومورام.\nس.بیزیم شاعرلرده ان چوخ دیل و مضمون خطاسی کیمین شعیرلرینده موشاهیده اولونور؟\nج.بو قونودا آد چکمک یاخشی اولماز. منجه موطلق یاخشی، یوخسا موطلق پیس شا��ر یوخ‌دور. بیزیم هئچ بیریمیز موطلق بیر اینسان دئییلیک. هامیمیزدا کسین‌لیکله چاتیشماز یئرلر وار. هامیمیزین گوج‌لو و گوج‌سوز شعرلریمیز اولوب. بونلار آنجاق اورژینال بیر متن کیمی الشدیریلمه‌لی- تنقید اولما‌لی‌دیر. ادبیات دئدییین نیسبی بیر آنلاییش‌دیر. بو آرادا هامیمیزین گؤره‌ویمیز داها یئنی‌لییه جان آتماق، داها یئنی آختاریش‌لاردا گؤرونمک، ادبیاتی دئموکراتیکلشدیرمه‌یه ساری آپارماق، و بیر سؤز، ادبیاتیمیزین داها بؤیوک گلیشمه‌سی اوغروندا یورولما‌دان صداقتله قوللوق ائتمک‌دیر.\nس.نثریمیزدن دانیشمادیق بی. نثردن دانیشماغا احتیاج وارمی؟\nج.سؤزسوز کی احتیاج وار. من ده اؤز بیلدیییم و باشاریمجا سیزینله دانیشا بیله‌رم. آنجاق قویاق بو قونودا دا باشقا یولداش‌لاریمیز دانیشسین‌لار. نه‌یسه مندن قات- قات چوخ نثرله اوغراشان دوست‌لاریمیز وار. اونلاری دا دانیشدیرسانیز پیس اولماز. هله‌لیک من‌لیک بو قدر یئتر. ساغ اولون.\nدانلود\nنسخه اصلی این مطلب\nدنیز یوکلو بولودلار\nدنیز موغان‌ سارای\nدیلیم\nویدا حشمتی\nتاختالی کؤیدن‌ مکتوب‌لار \/ اون‌یئددینجی مکتوب\nعزیز نسین اسماعیل شیخلی\nمدخلی بر آداب و رسوم روستای«زنگاوا»: (قاپان- قاپان۱)\nابوالفضل جمالی\nچاپ\n3 پاسخ\nس. رضی گفت:\nسه شنبه ۳۱ تیر ۱۳۹۳ در ۰۰:۴۳\nسلام و سایقیلار چوخ ده‌یرلی کیان خیاو. سیزی تبریک ائدیر داها داها اوغورلار دیله‌ییرم. بو مصاحبه‌نیزی دفعه‌لرجه اوخویوب هر اوخونوشدا یئنی شئیلر اؤیرنمیشم. ادبیاتیمیز دا، بیز ده، سیزینله غرور دویوروق. مین القیشلار سیزه!\nبولود مرادی گفت:\nپنجشنبه ۵ تیر ۱۳۹۳ در ۱۸:۳۸\nتبریکلر سایغیلی قارداشیم.\/\/ سیزی قوتلاییریق. اوغورلار.\nفریبا مرتضایی گفت:\nسه شنبه ۳ تیر ۱۳۹۳ در ۱۶:۴۵\nعزیز و حؤرمتلی شاعیر و یازار کیان خیاو جنابلاری آذربایجان یازیچیلار بیرلیینین اؤدولونو قازانمانیزا چوخ سئویندیم","num_words":3994,"character_repetition_ratio":0.032,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.205,"stopwords_ratio":0.004,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":226084.3,"cluster_detection":-1}
+{"text":"روسییا پرزیدنتی ولادیمیر پوتین و اؤلکه‌نین خاریجی ایشلر ناظری سرگئی لاورووون زنگزور دهلیزی و ارمنستانین بو دهلیزین آچیلماسینا دایر مانعه‌لر تؤرتمه‌سی باره‌ده‌سینده‌کی آچیقلامالاری ایران طرفینین غضبی ایله قارشیلانیب.\nAxar.az خبر وئریر کی، بونونلا باغلی ایران مئدیاسی، خصوصاً سپاه-آ باغلی \"تسنیم\" خبر آگنت‌لییی گئنیش مقاله درج ائد‌رک مسکوانی اتهام ائدیب.\nمقاله‌نین ایکینجی یاریسیندا \"روسیایا رسمیلرینه بیر نئچه اهمیت‌لی توصیه\" آدی آلتیندا ایرانین زنگزور دهلیزی و روسییانین موقعی ایله باغلی ۷ حیصه‌دن عبارت \"توصیه\"لر درج اولونوب.\n\"ولادیمیر پوتینین باکیا سون سفرین‌دن سونرا روسییانین یوکسک روتبه‌لی مأمورلارینین جنوبی قفقاز رگیونون‌دا کمونیکاسییا مارشروتو ایله باغلی سون موقعینین آچیقلانماسی و اونون سون گونلرده تکرارلانماسی،\nایرانین رگیونون جغرافییاسی ایله باغلی اعلان ائتدیی بعضی پرینسیپ و اساسلاری روسییا حاکمیتی اوچون بیر داها وورغولاماق لازیمدیر\"،- مقاله‌نین باشلانغیجیندا دئییلیر.\nبوندان سونرا مقاله‌ده روسیا خاریجی ایشلر ناظری سرگئی لاوروون «تأسف کی، ارمنستانین سیونیک بؤلگه‌سیندن کمونیکاسییا ایله باغلی باش ناظر پاشینیانین امضالادیغی مقاویله‌یه انگل تؤره‌دن ارمنستان رهبرلییی‌دیر» فکرلری تنقید اولونوب.\n\"روسییا خاریجی ایشلر ناظرینین بو موقعی مسکوانین آذربایجان رسپوبلیکاسیندان ناخچیوان بؤلگه‌سینه شرق-غرب مارشروتو اولاجاق «زنگزور» آدلی دهلیزین ارمنستانین بو اراضی‌دن کئچمه‌سی ایله باغلی خبر مطبوعات‌دا مختلف شرحلره و فرضیه‌لره سبب اولوب»،- لاورووا جواب اولاراق یازیلیب.\nایرانین یوکسک روتبه‌لی رسمیلری روسییا، آذربایجان رسپوبلیکاسی، ارمنستان و ترکیه رسمیلری ایله مختلف گؤروشلرده تهرانین سرحدلرده و رگیوندا گئوسییاسی دییشیکلیکلر گتیره‌جک بو دهلیزه آچیق شکیل‌ده قارشی اولدوغونو دفعه‌لرله بیان ائدیبلر.\nیازینین داوامیندا روسییا خاریجی ایشلر ناظرلیینین سؤزچوسو مارییا زاخارووانین سون آچیقلامالارینا دا توخونولوب و بیلدیریلیب کی، بو آچیقلامالاردان سونرا روسیانین بو موقینه حساس‌لیق داها دا گوجلنیب.\nسپاه-این مؤقعینی عکس ائتدیره‌ن یازیدا زاخارووانین \"زنگزور آذربایجانین اساس اراضی‌سینی ارمنستان‌دان کئچمکله ناخچیوانا بیرلشدیره بیله‌جک مارشروتدور. زنگزور بلوکونون آچیلماسی ارمنستانلا اوچطرف‌لی صلح دانیشیقلاری چرچیوه‌سینده مطلق مذاکیره اولوناجاق\" آچیقلاماسینا خصوصی حساس‌لیقلا یاناشیلیب.\n\"بو مؤقع ۲۰۲۰-جی ایلین نیابرین‌دا و باکی ایله ایروان آراسیندا ۴۴ گونلوک محاربه‌دن سونرا (۲۷ سنتیابر - ۱۱ نیابر ۲۰۲۰-جی ایل) مسکوا صلح سازیشینین ۹-جو بندینین تکراری ایدی؛ ۹-جو بند طرفلردن رابطه کاناللارینین بلوکلانماسینا سون قویماغی طلب ائدیر\"،- زاخارووا قید ائدیب.\n\"سون مذاکیره‌لردن سونرا ایران دا روسییا طرفینه لازیمی مئساژی چاتدیرماق اوچون دیپلماتیک تدبیرلر گؤروب و روسییانین تهران‌داکی سفیرینی (آلکسی ددوو) ناظرلییه چاغیریب و خاریجی ایشلر ناظرینین کمک‌چی‌سی و آوراسییا اوزره باش دیرکتور موجتبا دمیرچیلو ایران اسلام رسپوبلیکاسینین روسییایا اعتراضینی بیلدیریب.\n«او، قفقازدا داواملی صلحون و رگیونال امکداشلیغین اساسینین قارانتی اولان اؤلکه‌لرین ملی سوورنلیینه، اراضی بوتؤولویونه و قارشی‌لیقلی ماراقلارینا حرمت اولدوغونو قید ائدیب\"،- \"تسنیم\" ایران طرفینین روسییایا اعتراض بیلدیرمه‌سینه توخونوب.\nخبر آگنتلیینین درج ائتدیی گئنیش یازینین داوامیندا \"روسییا حاکمیتینه بعضی واجب توصیه‌لر درج اولونوب.\n«روسییا حاکمیتینه بیر نئچه مقامی خاطرلاتماق لازیم‌دیر\"،- آدی آلتیندا وئریلن \"مصلحت\"لرده تهرانین رسمی مسکوانین زنگزور دهلیزی ایله باغلی موقعین‌دن درین ناراحاتلیق کئچیردیی حس اولونور.\nبورادا دئییلیر:\n«بیرینجی‌سی، روسیا خاریجی ایشلر ناظرلییی ایرانین گؤزلنتیلرینه ضد آچیقلامالار وئردی؛ اؤلکه‌میزین یوکسک وظیفه‌لی شخصلری واسطه‌سیله و بیر چوخ حاللاردا ایران اسلام رسپوبلیکاسی ناخچیوانی آذربایجانلا بیرلشدیرن زنگزور و دیگر دهلیزلرین ایسته‌نیله‌ن نوونه قارشی‌دیر، اونا گؤره ده روسییانین بو مؤوقئیی تعجب‌لودور!\nایکینجی‌سی، مسکوا حاکمیتی یاخشی بیلیر کی، ایران اسلام رسپوبلیکاسی مستقل اؤلکه کیمی رگیوندا، خصوصیله ده جنوبی قفقازدا باش وئرن ان خیردا حادثه‌لرله باغلی دقیق و آیدین مؤقعلره مالیکدیر.\nایران، همیشه آمریکایا، غربه و دونیادا حکمرانلیق ایسته‌یه‌نلرین هامی‌سینا قارشی دایانیب و ایران اسلام انقلابین‌دان سونرا باش و��رن تاریخی حادثه‌لر تهرانین قلوبال زوراکی‌لیقلارا قارشی دایانماق کیمی اساس استراتگییاسینی تسدیقلییر.\nاوچونجوسو، ایران ایران اسلام رسپوبلیکاسی اؤز سرحدینده و اؤلکه‌نین تهلوکه‌سیزلیک سرحدلرین‌ده هر هانسی بیر دییشیک‌لییی قبول ائتمیر.\nدؤردونجوسو، هئچ بیر قایدایا اساساً، جنوبی قفقاز اؤلکه‌لرینین هئچ بیرینین تهلوکه‌سیزلییی و گئوسییاسی موقعی دیگرلریندن اوستون دئییل؛ بس نیه بیزیم روس دوستلاریمیز ارمنستانلا پروبلملرینی حل ائتمک اوچون زنگزور دهلیزیندن استفاده ائتمه‌لی اولدوقلارینی دوشونورلر؟\nبئشینجی‌سی، مسکوا و یا روسییا اوکراینا ایله محاربه‌نین قیزغین چاغیندا اولان‌دا آمریکالیلار جنوبی قفقازدا ناتو دریسینه بورونموش ایلان کیمی یول آچماق ایستییردیلر. اما ایران اسلام رسپوبلیکاسی بوتون گوجو ایله ناتو و آمریکانین قارشی‌سیندا تکباشینا دایاندی. بئله کی، بایدن حکومتی ایرانین زنگزور دهلیزینین آچیلماسینا یگانه مانعه اولدوغونو آچیقلادی.\nروسییا اونو دا دقت‌ده ساخلامالیدیر کی، زنگزور دهلیزی مسئله‌سینده، سون ایکی ایلده بو اؤلکه‌نین باشی اوکراینا مسئله‌سینه قاریشارکه‌ن، بو مسئله‌ده ایران و شخصاً عالی رهبر منفعت‌پرست طرفلرین، خصوصاً ده غرب‌لیلرین اسراف‌چی‌لیغینا قارشی دایانیب، اونلارین تجاوزلرینه ایمکان وئرمیردی.\nایرانین اؤز موقعینی آچیق-آشکار بیان ائتدیی و بو مسئله دنیادا تعیین ائدیجی بیر مسئله‌یه چئوریلدیی، ایرانین بو مسئله‌ده موقعینین هامی طرفیندن ده اعتراف ائدیلدیی بیر واخت‌دا روسییانین مسئله ایله باغلی بئله بیر آچیقلاماسی تعجب‌لودور!!\nآلتینجی مقام اوندان عبارت‌دیر کی، ایکی اؤلکه‌نین حاکمیت اورگانلاری ایستراتژی علاقه‌لر باغلاماغا حاضرلاشیر و بو، ایران اسلام رسپوبلیکاسینین هانسی‌سا ایستراتژی علاقه‌لر قورماق اراده‌سینه اشاره‌دیر. روسییانین یوکسک روتبه‌لی رسمیلری، خصوصاً ده بو اؤلکه‌نین پرزیدنتی ولادیمیر پوتین ده بو مسئله‌یه تاکید ائدیب.\nجناب پوتینین ایران اسلام رسپوبلیکاسینین یوکسک روتبه‌لی رسمیلری ایله الده ائتدیی چوخ مهم و آیدین رازیلاشمالاری و ایکی اؤلکه‌نین ایستراتئژی علاقه‌لرین مؤهکملندیریلمه‌سین‌ده هدفلرینی نظره آلساق، روسییا خاریجی ایشلر نازیرلیینین بئله بیر مؤوقئیی تعجب‌لودور!! بئله گؤرونور کی، روسییا خاریجی ایشلر ناظرلیگی اوچون «ایستراتئژی موناسیبتلر»این پراکتیکی معناسی یئنی‌دن معین ائدیلمه‌لی‌دیر.\nیئددینجی، گؤرونه‌ن اودور کی، روسییا خاریجی ایشلر ناظرلیگی آلدانیب و ایرانین موخالیفتی ایله قطیعاً یارادیلمایاجاق بو خیالی زنگزور دهلیزیندن استفاده ائتمکله ارمنستانلا پروبلملرینی حل ائتمک نیتینده‌دیر.\nخاطرلاتماق یئرینه دوشر کی، زنگزور دهلیزینین آچیلماسی ایرانین آوروپایا آچیلان قاپیلاریندان بیرینین باغلانماسی و ایران اسلام رسپوبلیکاسینین قونشولارینین سایینین ۱۵-دن ۱۴-ا ائندیریلمه‌سی دئمکدیر.\nایران و روسییانین آختاردیغی «ایستراتژی علاقه‌لر» کونسپسییاسینا گؤره، بو جور تاکتیکی آددیملارین آتیلماسی استراتژی مناسیبتلرین اساسلاری ایله ضدیت تشکیل ائدیر.\nیکون: چوخ گمان کی، زنگزوردا دهلیز دئییلن بیر شئی آچماق ایسته‌سه‌لر، غربلیلر بونا مطلق مقاومت گؤستره‌جکلر و سونرا بو مناقیشه ایرانین شمال-غربینین چوخ حساس سرحدلرینین دوز یانیندا یئنی آلوولانما مرکزی یاراداجاق.\nاگر هر هانسی بیر اؤلکه اؤز سرحدلریندن کناردا باشقالارینین حسابینا یئنی آلوولانما و قارشی‌دورما جبهه‌سی آچماقلا اؤز پروبلملرینی حل ائده بیلجیینی دوشونورسه، او زمان دنیانین هئچ بیر یئری تهلوکه‌سیز اولمایاجاق و دونیادا دایمی خاوس حکم سوره‌جک\".\nقید ائدک کی، \"تسنیم\" خبر آگنت‌لییی ایران اسلام انقلابی کشیک‌چیلرینین و اؤلکه رهبری علی خامنه‌اینین فیکیر و مؤقعلرینی عکس ائتدیرن مئدیا قورومودور.\nبونا گؤره ده، بورادا عکس اولونان موقعین هم ده علی خامنه‌اینین باخیشلارینی عکس ائتدیردیینی دئمک اولار.\nبوندان اول ده، زنگزور دهلیزینین آچیلماسی ایله باغلی گئدن مذاکیره‌لرله باغلی علی خامنه‌ای اوخشار فکرلر سسلندیریب و اؤلکه‌نین باشقا یوکسک روتبه‌لی رسمیلری بونو ایرانین قیرمیزی خطی آدلاندیریبلار.\nاونودا قید ائتمک یئرینه دوشر کی، روسییا ایله ایستراتژی متفیق‌لیکدن دانیشان تهران حاکمیتی، زنگزور دهلیزینده روسییا صلح‌مراملیلاری و نظارت‌چیلرینین اولماسینا قارشی چیخدیغی حال‌دا، باش‌دا آمریکا اولماقلا بیر نئچه غرب اؤلکه‌سینین ارمنستانین ایرانلا سرحد بؤلگه‌لرینده حربی بازا قورمالاری و حربچیلر یئرلشدیرمه‌لرینه ملایم یاناشیر.\nبعضی ایران رسمیلری مسئله ایله باغلی وئردیکلری آچیقلامالاردا بیلدیریبلر کی، ارمنستانین کیمینله دوستلوق ائدیب، ائتمیجیی ایروانین اؤز ایشی‌دیر.\nگؤرونه‌ن اودور کی، ایران جنوبی قفقازدا صلح و ثابیتلیین برقرار اولماماسی، آذربایجان رسپوبلیکاسینین صلح سازیشینده عکس اولونان طلبلرینین یئرینه یئتیریلمه‌مه‌سی اوچون اؤز سرحدینده آمریکا حربچیلرینین بئله اولماسینا راضی‌دیر.\n#آذربایجان رسپوبلیکاسی #روسیه #ایران #https:\/\/ca.axar.az\/ #آمریکا #ناتو #زنگزور دهلیزی #ولادیمیر پوتین #سرگئی لاوروو\nتاریخ\n2024.09.04 \/ 17:39\nمولف\nجاویدان\nShare\nشرح لر\nدیگر خبرلر\nروسیادان زنگزور دهلیزی ایله باغلی آچیقلاما: صادیقیک!\nآذربایجان‌دا اقتصادی آرتیم ۴ فایزی اؤتدو\nارمنی میلت وکیلی صلحون دتاللارینی یایدی: گیزلی معلوماتلار...\nاوچ اؤلکه‌دن ایران‌دان راکتلر آلینماسی ایله باغلی بیانات\nآمریکا ایرانا یئنی سانکسییالار تطبیق ائد‌جک - سبب...\nلامییه و اورخان «شهرت» اوردنی ایله تلطیف ائدیلدی\nزنگزور دهلیزینه قارشی چیخان سبحانی ایراندا تنقید ائدیلدی\nتورکییه اوردوسو داها ۱۳ ترورچونو محو ائتدی\nسرحدلرین دلیمیتاسییاسی و دمارکاسییاسین‌دا ایرلیلییش...\nارمنستان نخچیوانلا باغلی عهده‌لیینی یئرینه یئتیریر - دئتاللار\nخبر خطّی\nزلنسکی ایکینجی صلح پلانیندان دانیشدی\n11 سئنتیابر 23:10\nوطن محاربه‌سی اشتراکچی‌سی اوکراینادا هلاک اولدو - فوتو\n11 سئنتیابر 22:47\nزنگزورلا باغلی موقعییمیزی ایرانا ایضاح ائتمیشیک - زاخارووا\n11 سئنتیابر 22:24\nبو مسئله‌ده باکییا هر جور یاردیما حاضیریق - زاخارووا\n11 سئنتیابر 22:01\nچین اوکرایناداکی محاربه ایله باغلی موقعیینی آچیقلادی\n11 سئنتیابر 21:38\nپاشینیان‌دان باکییا تکلیف: ۱۶ مادده‌دن عبارت صلح سازشی\n11 سئنتیابر 21:15\nپزشکیاندان تکلیف: بو سرحده نظارت لغو ائدیلسین!\n11 سئنتیابر 20:52\nسرحدچیلریمیزین ارمنیستان‌دان چیخاریلماسی... - زاخارووا\n11 سئنتیابر 20:29\nکازان‌دا پوتین و اردوغان آراسیندا گؤروش… - پسکوو\n11 سئنتیابر 20:06\nکلار آوروپا بیرلیی-نین اؤزبکیستانداکی سفیری تعیین ائدیلدی\n11 سئنتیابر 19:43\nایران روسیایا بالستیک راکتلر وئریر؟\n11 سئنتیابر 19:20\nروسیادان زنگزور دهلیزی ایله باغلی آچیقلاما: صادیقیک!\n11 سئنتیابر 18:57\nترک دنیاسینین اورتاق الفباسی قبول ائدیلدی\n11 سئنتیابر 18:35\nتبریزلی تقاعدچولر اعتراض آکسییاسی کئچیردیلر\n11 سئنتیابر 18:11\nبلینکن و لممی کیئوده سفرده‌دیر\n11 سئنتیابر 17:45\nسپاه یئنه ده هده‌له‌دی\n11 سئنتیابر 17:22\nآوسترالییا ایرانا قارشی یئنی سانکسییالارا دستک وئردی\n11 سئنتیابر 16:56\nسپاه مسعود پزشکیانا غربله دانیشیقلار اوچون امکان وئرمه‌یه‌جک\n11 سئنتیابر 16:30\nآذربایجان‌دا اقتصادی آرتیم ۴ فایزی اؤتدو\n11 سئنتیابر 16:04\nفورمولا-۱: آذربایجان گران-پرایس‌ینین پرگرامی دقیقلشدی\n11 سئنتیابر 15:45\nقوشاچای‌دا آذربایجانلی محبوسلار اعدام ائدیلدی\n11 سئنتیابر 15:22\n۳۰۰ صنعتچی‌نین فعالیتینه قاداغا قویلوب\n11 سئنتیابر 14:56\nعراق بانکلاری سپاه-ا میلیاردلارلا دلار پول کؤچوروب\n11 سئنتیابر 14:30\nاسرائیل عملیاتلارا فاصیله وئره‌جک... - گاللانت\n11 سئنتیابر 14:04\nارمنی میلت وکیلی صلحون دتاللارینی یایدی: گیزلی معلوماتلار...\n11 سئنتیابر 13:41\nسپاه ژنرالی پزشکیانا قارشی چیخدی- آمریکا ایله دانیشیق اولمامالیدیر\n11 سئنتیابر 13:07\nاوکراینا گیزلنه‌ن روس عسگرلری بئله اوزه چیخاریر\n11 سئنتیابر 12:44\nاسرائیل‌دن حماس لیدرینه شوک تکلیف...\n11 سئنتیابر 12:19\nپوتین ترکییه‌یه سفر اوچون شرط قویدو - شوک ادعا\n11 سئنتیابر 11:54\nطب باجیلارینا تضییقلر آرتدی\n11 سئنتیابر 11:31\nایستفاده قایدالاری مؤلیف حقوقلاری قوُرونور. معلوماتدان ایستیفاده ائتدیکده ایستیناد مطلق دیر. معلومات اینترنئت صحیفه لرینده ایستیفاده ائدیلدیکده موافیق کئچیدین قویولماسی مطلق دیر.","num_words":2495,"character_repetition_ratio":0.072,"word_repetition_ratio":0.007,"special_characters_ratio":0.206,"stopwords_ratio":0.001,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":175782.0,"cluster_detection":-1}
+{"text":"گئییم‌لر\/ آیاق گئییم‌لری آیاق گئییم‌لری (دؤردونجو): قالچین : کئچه یا گؤنـدن تیکیلمیش چکمه .قالچینی قالیشـدان قاباق آیاغا گئیرلرمیش قوندارا: بوتونو گؤنـدن تیکیلمیش دابان‌لی و اوزو اؤرتولو آیاق قابی لاپچین : آلتی چوخ اینجه و اویناماغا اؤزل اولان کیشی چکمه‌سی لکن : ألـده توخونموش یون آیاق گئییمی.بو گئییمی …\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nگئییم‌لر \/ باش گئییمی \/ آراشقین\nنفیس سینافر August 6, 2017 گئییم‌لر 0 1,295\nگئییم‌لر \/ باش گئییمی \/ آراشقین آراشقین \/ آراخچین : أسکیدن قادین‌لار چارقات‌لاری‌نین آلتینـدان ساچ‌لاری‌نین قاریشیب-داغیناقلیغی‌نین قارشی‌سینی آلماق اوچون بو بؤرکو باشا قویاردیلار .آراشقین ایکی بؤلومـدن اولوشان یاریم یووارلاق (یاریم گیرده) بیر بیچیمده بؤرکدور : -اورتا بؤلومو: بؤرکون تپه‌سی. بو بؤلومو دگیشیک تیکیشلر’له بزییه‌رلر. بو بؤلومو “قوببا” یا دا “تئل …\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nگئییم‌لر \/ آیاق گئییم‌لری\nنفیس سینافر July 26, 2017 گئییم‌لر 0 1,397\nگئییم‌لر \/ آیاق گئییم‌لری آیاق گئییم‌لری (اوچونجو): توپوغلوق : قادین‌لارین قیچ بیلک‌لرینه باغلیـیان پول‌لو زنجیر یا بئزدن اولان سوسگه‌لر پاپئش \/ پاپیش : آلتی گؤن یا بئزدن اولان یوموشاق و چئشیدلی بویاق‌لاردا اولان اوشاق آیاق گئییمی پوتون : گؤنـدن تیکیلن بیلک‌لری اوجا باشماق‌لار .گئنللیک’له داغ ‌آغان‌لار و أسگرلرین گئیدیگی ��یاق …\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nگئییم‌لر\/ آیاق گئییم‌لری\nنفیس سینافر June 4, 2017 گئییم‌لر 0 1,251\nگئییم‌لر\/ آیاق گئییم‌لری آیاق گئییم‌لری (ایکینجی): جوراب : یون یا ایپلیکــدن توخونولان آیاق گئییمی. چاریق : جامیش گؤنونـدن تیکیلن باشماق .چاریغین اؤزللیگی بیچیم و تیکیشی‌نین باشماغین اوست بؤلومونـدن اولدوغودور. چاریغین اوستونده باغ‌لاری اولور و بو باغ‌لارلا آیاقدا برکیلیر. چاخجور(چاقجور ) :گؤنـدن تیکیلمیش وبیلکـدن اوستو قوماشدان اولان بیر چئشیت جوراب. بو …\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nگئییم‌لر\/ آیاق گئییم‌لری\nنفیس سینافر May 15, 2017 گئییم‌لر 0 891\nگئییم‌لر\/ آیاق گئییم‌لری آیاق گئییم‌لری (بیرینجی): آیاق قابی: هر چئشیت و نئجه‌لیکـده (کئیفییتـده) آیاغـا گئییـلن آیاق گئییمی‌نین آدی. اوروسی: آلتی گؤن، اوستو وئرنی یا مخمردن تیکیلن شَپیک‌لر (شَپیت‌لر). قادین و کیشی اوروسی‌سی‌نین آییریقسی‌لیغی بویاغ‌لاری اوزریـندن دیر. اَهَری: آلتی آغاج و اوزو گؤنـدن اولان دوز آیاق قابی، اهری‌نین اوجو یوخاری‌یا ساری …\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nگئییم‌لر \/ سوسگه‌لر \/ میخک\nنفیس سینافر May 12, 2017 گئییم‌لر 0 2,477\nگئییم‌لر \/ سوسگه‌لر \/ میخک میخک : میخک کؤچری تورک‌لرین سئودیگی سوسگه‌لردن دیر. میخک چؤپ‌لرینی خینالی سودا ایسلادیب، ایگنه اینن نئچه یئردن دلیب ایچینـدن ایپ کئچیدرلر. میخک‌لری بیر بیر یانیـنا دیزمک‌ ایله بویون‌باغی (بویماق) کیمی سوسگه‌لر دوزه‌لدیرلر. میخک سوسگه‌لرینی قیز گلین‌لر، گلین‌لر و گنج قادین‌لار توی‌لاردا بویماق اولاراق یا دا …\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nگئییم‌لر \/ نفر ائلی\nنفیس سینافر April 27, 2017 گئییم‌لر 0 811\nگئییم‌لر \/ نفر ائلی نفر ائلی ایرانین گونئی‌ینده یاشایان بؤیوک تورک ائللرینـدن دیر. شکیلده اولان گئییم نفر ائلی‌نین کیشی گئییمی دیر. گؤندرن: محمد باقر ستاری؛ نفر ائلی، ستارلو طایفاسی، راهدار بیگلو تیره‌سیندن دیر. نفیس سینافر\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nگئییم‌لر \/ باش گئییم‌لری \/ موتال پاپاغی \/ چوبان بؤرکو\nنفیس سینافر April 4, 2017 گئییم‌لر 0 1,386\nگئییم‌لر \/ باش گئییم‌لری \/ موتال پاپاغی \/ چوبان بؤرکو موتال پاپاغی \/ چوبان بؤرکو : موتال پاپاغی \/ چوبان پاپاغی \/ چوبان بؤرکو اوزون یونـلو قویون دریسیندن دوزلیر. یوخسول کندلی‌لر آرتیقراق بو بؤرکو گئیرمیشلر. گؤندرن : ناصر زارع نفیس سینافر\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nگئییم‌لر \/ سوسگه‌لر \/ تومار\nنفیس سینافر March 25, 2017 گئییم‌لر 0 1,142\nگئییم‌لر \/ سوسگه‌لر \/ تومار تومار: تورک قادینلارینا اؤزل بویونا آسیلان سوسگه‌لردن‌دیر. بو بویماغین (بویون باغیـنین) ایچینه قوتسال یازی‌لار و دووالار (دوعالار) قویارمیشلار. نفیس سینافر\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nگئییم‌لر \/ بئل اوستو گئییم‌لری \/ تومان\nنفیس سینافر March 18, 2017 گئییم‌لر 0 1,232\nگئییم‌لر \/ بئل اوستو گئییم‌لری \/ تومان تومان: تومان‌لار اوست تومان، اورتا تومان و آلت تومان‌لاردان اولوشور . اوست تومان گئن، اوزون و چینـلی اولور. داها أسکی چاغ‌لاردا گئینیلَن تومان‌لارین ائنی 7دن 10 أرشینه چن اولورموش. گنج قیزلار داها چینلی تومان‌لار گئیرمیشـلر. اوست تومان گئنَللیک’له اوزون اولور و بوتونلوک’له شالوار، …\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nPage 1 of 212 »\nLanguages\nتۆرکجه\nTürkcə\nسون یازی‌لار \/ Son Yazılar\nTOP 10\nیوروم‌لار \/ Yorumlar\nتگ‌لر \/ Təqlər\nآتالار سؤزۆ_‌دئییم‌لر \/ قاشقایی دئییم‌لریندن\nApril 17, 2018\nاؤیکولر \/ متل‌لر \/ ایلان توفو\nApril 12, 2018\nبیتگی‌لر \/ پیشیک اوتو\nDecember 30, 2017\nیئمک‌لر\/ قاوورقا \/ قووورقا\nDecember 21, 2017\nتانیتمالار \/ بوتا \/ گول بوتا \/ بوتامیز بادام ایچی\nDecember 5, 2017\nخبرلر-یازی‌لار \/ رامین جبرائیلی \/ گووور قیزی\nNovember 18, 2017\nیاراق‌لار \/ ایپ أگیرمک یاراق‌لاری\nNovember 11, 2017\nگئییم‌لر\/ آیاق گئییم‌لری\nNovember 7, 2017\nیاراق‌لار \/ چؤرکچی‌لیک یاراق‌لاری\nOctober 31, 2017\nبیتگی‌لر \/ قوزو قولاغی\nOctober 31, 2017\nقوشقولار \/ هپسنه\nApril 2, 2017 6,014\nبیتگی‌لر \/ قوزو قولاغی\nOctober 31, 2017 4,544\nگئییم‌لر\/ سوسگه‌لر \/ ملهو \/ مهلو\nAugust 29, 2017 2,673\nدَب‌لریمیز \/ بایداق\nApril 29, 2017 2,633\nگئییم‌لر \/ سوسگه‌لر \/ میخک\nMay 12, 2017 2,477\nیاراق‌لار \/ ساج\nApril 5, 2017 2,447\nاینانج‌لار \/ آل‌ آروادی\nOctober 15, 2017 2,408\nتوخومالار \/ مرفج\nMarch 29, 2017 2,260\nأمچی‌لیک \/ کوپه سالماق\nApril 12, 2017 2,170\nتانیتمالار \/ موتال \/ تجن\nJune 19, 2017 2,112\nAraz Əhmədoğlu: Buna da Xoyda \"Yovşan\" deyirik....\nAraz Əhmədoğlu: Buna Xoyda \"QUŞ ƏBBƏYİ\" deyirik. Yemlik ailəsindəndir. Aşa salanda yemlik dadı v...\nمحمد: چوخ گوزل و آنلاملی...\nVhid: سلام‌لار چوخ اورگه یاتیم یازقی ایدی ساغولونوز...\nفولکلور ترکان فولکلور آذربایجان فولکلور آزربایجان گئییملری نام ترکی گیاهان لباس سنتی آذربایجان گئییم لری نفیس سینافر ائل بیلیمی تورکجه بیتگیلر آدی نفیس سینافر گئییملر نفیس سینافر آذربایجان گئییملری یئرلی گئییم نام گیاهان یئرل گئییم لباس سنتی آذربایجان لباس ترکان نام گیاهان دارویی به ترکی تورک گئییملری لباس محلی نفیس گئییملری تورکجه بیتگی آدی ائل بیلیمی نفیس سینافر تورک گئییمی تورک گئییم لری فولکلور قشقایی","num_words":1590,"character_repetition_ratio":0.119,"word_repetition_ratio":0.125,"special_characters_ratio":0.264,"stopwords_ratio":0.006,"flagged_words_ratio":0.001,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":173145.5,"cluster_detection":-1}
+{"text":"خان‌یم هئی! دده‌م قورقود گئتدی. هرگلن گئتدی. گلن اولسا دا گئده‌جک. دلی دومرول عزرائیله ‌مئیدان اوخوسا دا، یئنه گئتدی. باسات‌‌‌لار اوخ باتماز تپه گؤزلرین، گؤزلریندن وورسا‌‌لار دا، اونلار دا گئتدی. جان شیرین، عؤمور عزیز؛ آمما شیرین جان دا گئتدی. اوزان‌‌‌لار بوی بویلاییب قوپوز‌‌لاری‌لا‌ مین‌لر ‌نغمه داغا داشا سالسا‌‌لار دا، اونلار دا کؤچدو؛ آمما ‌سینه‌دن ‌سینه‌یه گزه‌ن دستان‌‌‌لار هئچ گئتمه‌دی. اوغوز‌‌لار یاشادی. بو توپراقدا پاره- پاره هره بیر ‌دییاردا عؤمور سورسه‌لر ده، تاریخین بوستانیندا ایللر بویو ‌دیرچه‌لیب، جان تاپیپ داد باغیشلادی‌‌لار. آلا گؤزلو ‌مارال‌‌لار و اصلان سودو اَممیش ایییت‌لر بوی باشا چاتیب هره بیر یوردا دوشسه‌لرده اوغوز تورک‌لری هئچ واخت اولو سوی‌‌‌لارینی اونوتمادی‌‌لار.\nخان‌یم هئی! یوزلر ایل کئچسه ده دده قورقود ‌میراثی صدفلی قوپوز بیزه امانت قالدی. بیر اوزان اولوب کؤکسومدن پینار تک جوشان دستان‌‌‌لاری ائله هدیه ائتدیم. یئرین اوچماق اولسون خان‌یم! ‌من ده گئژ- تئز گئد‌رجی‌یم. یاد‌‌لار ‌منی جانا گَتدی؛ آمما ‌من اوسانمادیم. ‌دیلیمی قوپارتدی‌‌لار. سازلا قلم‌له سؤزه گلدیم.\nبیر بوی وار‌ دیلیمده، اونو سؤیله‌ییم. تاریخ‌لر بویو آدی یاشایان اوغوز آتامیزا هدیه اولسون. «آذر» ایله «بایجان»دان ‌دانیشیرام. ایکی گنج‌دن. بیری ‌نظامی‌نین ‌لیلی‌سیندن گؤزه‌ل، بیری «شیرین»‌ین «فرهاد»یندان ایییت و ‌نیگارین ک��راوغلوسوندان دَلی. اوزون ایللر‌ ماجرادان اؤتسه ده سانکی ائله بو گونلر ایدی خان‌یم!\nبیر آی وار ایدی ‌مین‌لر اولدوز. گونش ده گلیب گئتمکده. گئجه‌میز گوندوز اولوردو، گوندوزوموز گئجه. یئر فیرلانیردی؛ آمما گونئی، گونئی ده قالیردی، قوزئی ده قوزئی‌ده. دلی دومرول ده یوخ ایدی آرادا جوشوب آخا‌ن و تاریخدن قوجامان چایا قورو اولمازسادا بیر ‌سینماز و تیتره‌مز یئنی بیرکؤرپو سالسین.\nبوتون اوغوز تورک‌لری قیرخ گئجه گوندوز کئف ‌مجلیسی قوروب، قولو پولاد ایییت‌لر، ساچ‌‌لاری دالغا ووران اینجه بئللی گؤزه‌ل قیز‌‌لار، اوزان‌‌‌لارین قوپوز‌‌لاری و شراب کوپ‌لری‌نین تأثیری‌له چال چاغیر و رقص ائتمکده ایدی‌لر. یاد‌ دیللی سوی‌‌‌لار، تورک‌لرین شنلیییندن حسدلری قاغزانیب یوروشه حاضیر‌لاندی‌‌لار. دوستجا داورانیب تورک ائللری‌نین قوناقجیل‌لیک‌لرینه گووه‌نه‌رک اونلارین ایچینه ‌نوفوذ ائتدیلر. قرار قویدو‌‌لار آذرخاتونی کی آز اَر و پهلوان تاپیلاردی اونون قیلینجیندان جان قورتارا، اسیر توتوب آپارا‌‌لار و اوغوز‌‌لار ‌دینجه‌لیب یاتاندا بوتون قوپوز‌‌‌لاری دا بیر یئره ییغیب اودلاسین‌‌لار.\nخان‌یم هئی! بئله ده اولدو و بایجان سئوگیلیسی‌نین قاچیریلدیغینی بیلیب قافلان‌‌‌لار سودو ایله یئتیشدیردییی بوزقوردا پناه آپاردی. اوندان ایسته‌دی آذرین ایزینی بولماقدا اونا یاردیم ائتسین.‌ نئجه کی بوز قوردون سولاله‌سی بورانلی و چیسگین‌لی قارانلیق بیر یول دا تورک ائللرینه یول گؤستریب اونلارین سویونو یاشاتماقدا بؤیوک رول اوینامیشدی. اودا بو توپراقین شرفین قوروماقدا اوغوز‌‌لارا و بایجانا جان یولداشی اولسون. آلاولانمیش قوپوز‌‌‌لار هله ائلین جانینی‌سیخیردی و آذرین اسیر دوشدویو، زیروه‌سی بولود‌‌لارا دایانان داغ‌‌لار کیمی چییین‌لرینه آغیرلیق سالیردی.\nقازان خانا بو اهانت بَرک توخوندو. ییرمی دؤرد ولایتدن یئنیلمز پهلوان ایییت‌لری چاغیریب، یاراقلاندیریب یئتمیش دوه حاضیرلادیب اونلاری تاجیر صیفَتینده بایجان‌لا بوزقوردا یولداش ائتدی. ایییت‌لر قارا دونلو اهریمن‌لره قارشی یولا چیخارکن اوزان‌‌‌لاردان بیری قوپوزون ‌دیللندیره‌رکن بؤیله دئدی:\nآغری داغیندان ائنیب ساوالاندان کئچن ایییت‌لر\nسهندی گؤرسه‌نیز بیزدن ده اونا سالام سؤیله‌یین\nقییمایین سالدیرین یاد‌‌لارا، جاندان کئچن ایییت‌لر\nتوران‌لا خزره جوشان آرازا، سالام سؤیله‌یین…\nبایجان قاراجیق قاشقای آتین ‌مینیب بوزقوردلا بیرلیکده کاروانین اؤنونه دوشدولر. چوخ گئتدیلر آزگئتدیلر، دره- تپه دوز گئتدیلر و بوزقورد ایله بایجانا یار گئتدیلر. چاتدی‌‌لار بیر قالایا. دمیر قاپی دربند‌ میثالی. هؤرولموش اوجا داش – دووارلی بیر هئیبت‌لی قالا. قالا قاپیسی آچیلارکن تاجیر گئییم‌لی بیر سورو یوک یاپلی، دوه‌لرله ایچری گیردیلر. قافیله بیر کروانسارادا قوناقلانارکن بوز قورد آپاردی بایجانی اهریمن‌لر قالا‌سیندا قاپیسی قیفیل‌لی بیرباغا. باغدان حزین بیر آواز قولاغا چاتیردی. بایجان یاخینلاشدی گؤردو آذرین سسی‌دیر.‌ نیسگیللی دویغو‌‌لارین ‌ماهنی ائدیب یاردان ائل‌دن آیری دوشدویوندن اوخویوری. جان ائویندن سئودییی و ‌موراد وئریب ‌موراد آلمادیقی بایجان‌دان ‌نغمه‌لر سؤیله‌ییری. بایجان باغین دووارینا کمند آتیب اؤزون یوخاری چکمک ایسته‌سه ده کمند آلوولانیب کولو قالدی. بو باغین سئحیرلی اولدوغون آنلادی. قاراجیق قاشقای آتین چاپاراق چاتدی یولداش‌‌لارا. سؤیله‌دی:\n– گؤردوز بیرگون اولدو گلمه‌دیم، ایکی گون اولدو بوز قورددا گلمه‌دی، قارا دونلو اهریمن‌لرگؤزوندن گیزلی یاراقلانین، ‌سیلاحلانین، گلین بوللور باغا.\nبایجان‌لا بوز قورد یئنه گلیب چاتدی‌‌لار بوللور باغا. اوغوزخان‌دان امانت قالمیش قیلینجی‌لا باغین قیفیلینا بیر ضربه ائندیریب، قیفیل بؤلوک- بؤلوک اولوب هره‌سی بیر اود پارچاسینا دؤندو. باشین قالدیریب یوخاری باخدیقدا یئددی باشلی بیر اژدها گؤردو. هر باشدان اود پوسکوروردو. بیر باشی اؤلوم دئییب شعله چکرکن، باشقا باش‌‌‌لار آیریلیق، حسد،‌ نیفرت، قورخو و طاماح‌دان سؤز آچیب آلاو پوسکورمکده ایدی‌لر. بایجان قاراجیق قاشقای آتینی چاپارکن اوخ آتیب، سونگو قوللانیب، قیلینج چکیب اژدهانین هر آلتی باشینی قان‌‌لارینا غلطان ائدیب توپراقا ساووردی؛ آمما اؤلوم آتشی پوسکورَن باشا ‌نئیله‌دی، دلی دومرول کیمی غالیب گلنمه‌دی. بوزقورد گؤز ائیله‌دی:\n– آلوولو باشی بوراخ‌منه، اؤزون گیر باغا آذری قورتار!\nبایجان گیردی باغا، جنّتین‌لاپ اوجاغی. بولاغ‌‌لارین قایناغی. آغاج‌‌لاردان بال سوزوردو؛ آرخ‌‌لاردان شراب آخیردی. آمما اوچ بوللور حاصار، دوستاق اولوب جان‌سیخیردی. بیرینده حوری‌ میثاللی گؤزه‌ل‌لر دوز آی پارچاسی. ساچ‌‌لار قاپ قارا شَوه کیمی یا قیزیل چا‌‌لارلی‌ گونش کیمی دارانمیش و هؤروکلو. گؤزلری سورمه‌لی و قاش‌‌لاری کامان. یاناق‌‌لار آلما کیمی قیزارمیش و دوداق‌‌لار ایسه،\nاولدوزکیمی پارلایان گولوش‌لر. اونلار اهریمن‌لردن، قادین‌‌‌لارین اؤزگورلوک حاق‌‌لارینی ایسته‌ین کس‌لر. ایکینجی حاصاردا قوللو بودلو پولاد ایراده‌لی ایییت‌لر. آزادلیق هایلایان و ظولمه قارشی دوشونن قافالی دویغولو ارکک اینسان‌‌لار. اوچونجونده هله باش بیر یاسدیقا قویمادیغی، قول بوینونا هؤرمه‌دییی و‌ لب ‌لبینه سورمه‌دییی ایلدیریم کیمی آت چاپان و سلجان خاتون تک قیلینج چکیب اوخ آتان سئوگیلیسی اینجه بئل آذرخاتون. حاصار‌‌لار آمما سئحیرلی. ‌نه اوخ باتیر،‌ نه قیلینج کسیر و نه سونگو اثر ائیلیر. او تَردن و تلاش‌دان بیر گؤلون کناریندا یورقونلوقدان و چاره‌سیزلیکدن‌ دینجه‌لرکن قاناد قانادا وئره‌ن ‌ملَک‌لرگؤله قونوب چیممه‌یه باشلادی‌‌لار.‌ ملک‌لردن بیری سسلندی:\n– ای جاندان دویوب یول آزان و عشق آتشی‌له یانان ووقارلی ایییت. ال ال اوسته قویوب اوتورماقدان بیر زاد چیخماز. اژدهانین اؤلوم جارلایان و آلاو پوسکوره‌ن باشینی قوپارتمایینجا سن بو سِحره غالیب گلنمه‌یه‌جکسن؛ آمما اونودما کی اونون باشی یئره ساوریلینجا اونلارجا قارا دونلو ‌سیلاحلی اهریمن ظاهیر اولاجاقدیر. تک باشینا اونلارلا قارشی قارشی ساواشماق ‌مومکون دئییل. هالای پوزان و دلی دولو یاراقلی یولداش‌‌لار ‌لازیم. اژدهانین ‌لئشین‌دن تؤره‌نن اهریمن‌لر اؤلمه‌یینجه بو بوللور حاصار‌‌لار ‌سینمایاجاق‌‌لار.\nبونلاری‌دینله‌ین بایجان ائله ساندی هر گؤردویو و ائشیتدییی یوخو کیمین ایدی. آمما باش قالدیراندا ‌ملَک‌لرین قاناد قانادا چالیب اوچما‌‌لارینی گؤردو. اوره‌یی دولدو، گؤزلری یاشاردی و غملی – غملی بو سؤزلری آوازلا ‌ملَک‌سیمالی آذرخاتونا اوخودو :\nدنیزین اولدوزو گؤیلرین ‌نورو\nبولاق گؤرمه‌دیم گؤزلریندن دورو\nداغ‌‌لاردا ‌مارال‌‌‌لار اولوب‌‌لار سورو\nاصلان تک یورویوب گلیرلر گؤزل!\nایکی گون اولدو اوچ گون، ‌نه بوزقورددان خبر اولدو ‌نه بایجان‌دان. ایییت‌لر سیلاحلانیب ساواشا گئتمه‌یه قرار قویدو‌‌لار. تورک ائللرینده بیر دده بابا سؤزو وار دئیر: «‌سیلاحسیز ائل، چیپلاق قادین دئمکدیر». اونون اوچون ده یاراقلانیب قورشانیب دمیر‌ناللی یئل تک قوشان آت‌‌لاری‌لا چاپماغا باشلادی‌‌لار. آت‌‌لارین آیاق‌‌لاریندان قیغیلجیم قالخاراق توز- دومان هر یئری بورودو. اونلار هله چاتمادان بوزقورد گؤرودو بو اژدهایا باتماق اولموری و بایجان قان- تر ایچره بوتون دؤیوش و چابا‌‌لاری‌لا اونون جانین آلانمیری. بوزقورد بیر یول تاپیپ اژدهانی غضَب‌لندیره‌رک دالیجا سالیب، بیر اوچوروما ساری یولا دوشدو. هر ایکیسی قاچا- قاچ دا بوزقورد دوش ها دوش ده آیاق ساخلادی، آمما اژدها تووون آلانماییب اوجا بیر داغدان دره‌یه دوشوب پارام پارچا اولدو. بایجان ‌ماجرانی یاخیندان گؤره‌رک گؤردو اونلارجا قارا دونلو اهریمن، اوزاقلاردان قارا بولود کیمی اوزه‌رلرینه چؤکورلر. بایجان قاشقای آتین چاپیپ بوز قورد ایله بیرلیکده باغا ساری گؤتورلندیلر. اهریمن‌لر ده یئتیریب قیلینج چکیب اونلاری قیرماق ایسترکن اوغوز پهلوان‌‌‌لاری داد‌‌لارینا چاتدی‌‌لار. بایجان‌لا چییین به چییینه وئریب ساواش آچدی‌‌لار. قیلینج‌‌‌لار چکیلیب اوخ‌‌لار یاغدی‌‌لار. آت‌‌لار کیشنرکن جان قورخو بیلمه‌ین اوغوز ائللری‌نین دؤیوشجول ایییت‌لری دومانلار سالیب، هره بیر اهریمنی اؤلدوررکن قانلارینی گؤیه فیشقیردیب. ساعات‌‌لارلا دؤیوش داوام ائتدی. تکجه بیری قالمیشدی کی ‌نه آذر اونون الیندن گله بیلیردی ‌نه بایجانین اوخ‌‌لاری اونا اثر ائدیردی. جنگاورلر اونلاری دومان‌‌لار ایچره گؤرسه‌لر ده بو گئجیشمه‌نین و یئنیلمز‌لی‌یین ‌سیررینی هله بیلمیردیلر. بو آرادا بوزقورد او قارا دونلونون گؤزلرینده الماس کیمی پارلایان بیر ایشیق سئچدی. یورویوب‌ مئیدانا گیردی و قارا دونلونو‌نون اوزگؤزونو هدف توتوب پنجه‌لرینید سالدی اهریمن‌ین گؤزلرینه و اونلاری یئریندن ‌دیدیب قوپارارکن، قارا دونلو ضربه‌لر ائندیرسه ده گؤزلری بوللور کیمی‌سینیب تیکه پارچا اولدو.\nائل ظفر چالدی، آمما بوزقورد قان‌‌لار و یارا‌‌لار ایچینده سون ‌نفس‌لرینی چکه‌رک بایجانا آنلاتدی کی کوچوجوک یاورو‌‌لارینی، بسله‌نمک اوچون قورد‌‌‌لار سوروسونه تاپشیرسین. هاوا بوزاریردی کی بوزقوردا اؤلوم قالیب گلدی، آمما تورک ائللرینده ابدیته قده‌ر بوزقورد‌‌لار یاشایاجاق‌‌لار. بایجانین گؤزلری قان یاش ایچره ایدی کی ایییت‌لر چاتاراق اونلارین سردار‌‌لاری اوختای‌لا آیدینا خبر وئردیلر هوندور بیرداغین اته‌یینده بوزقوردو توپراقا وئره‌لر. سحر اِئرکن، ایییت‌لر باغا گیرمه‌دن بیر گور چایین کناریندا‌ دینجه‌لیب یارا‌‌لارینی باغلارکن گؤیده یوزلر قارانقوش گؤروندو. بیری قوندو بایجانین چیینینه و یوزلری بیر سالخیم‌لی بؤیوک قامتلی سویود آغاجی‌نین قول- بوداغینا.\nبایجان یئریندن قالخیب قوش‌‌لارا ساری گئتدی و گؤردو چای‌دا بیر خنجرلی بالاجا قارا بالیق گؤیدن هله کؤچمه‌ین آی‌لا ‌دانیشیری. بالاجا قارا بالیق ‌دنیزه گئتمکدن دئییری و اؤزگور یاشاماغ اوچون ‌نه تهلوکه‌لری آتلاتماق‌ لازیم‌دیر. او دئییردی:\n– اؤلوم هرآن‌ منی جایناغینا چکه بیلر، آمما اؤنملی اودور کی ‌منیم یاشاماغیم یا اؤلوموم خالقین سعادتینده ‌نه قده‌ر رول اوینایا بیلر.\nبایجان ایسته‌دی بالاجا قارا بالیغی سؤزه توتا کی گؤردو او درینلره جومدو و بالاجا بیر قیرمیزی بالیق آردیجا گئدیری. قارانقوش‌‌‌لار اوچدو‌‌لار و چیینینده اوتوران قارانقوش آیریلیق‌ نغمه‌سی سؤیله‌ییب سمادا قاناد آچدی. چای ایسه کئچمیشدن ایندی‌یه‌جان گلیب، گله‌جه‌یه یول دؤیوردو. ‌نییه کی ‌دنیزه چاتماغا بالاجا قارا بالیغا یاردیم ائتمه‌لی ایدی. اوختای بایجانا یاخین گلینجه کیشنه‌ین آت‌‌لار اونلاری سسلیردیلر.\nاوختای‌لا بایجان دوروب گلرکن آیدین اونلارا توش گلیب بایجان اونلارا‌ دنیزدن و بالاجا بیر قارا بالیق‌لا قارانقوش‌‌‌لاردان سؤز آچدی. ایییت‌لر یولا دوشوب باغا ساری گئدرکن بیر جنت گؤردولر. شلاله‌لردن شراب آخیب‌ مارال‌‌‌لار اویناشیردی‌‌لار. هریان یام- یاشیل و آل- الوان ‌مین‌لر رنگه چالان گول‌لر اوزه‌رینه قونان آری‌‌‌لار پتک‌لره بال داشی‌ییردی‌‌لار و بوللور حاصار‌‌لارا گونش ووردوقجا\nپاریلتی‌‌‌لاری یوزلر آغاج یول گئدیردی. بولبول‌لر، سئیره‌لر چَح چَح ووروب قیزیل آلما‌‌لار بوداق‌‌‌لاردا گولوردولر. بایجان، هایدی دئییب یولداش‌‌‌لارلا بیرلیکده بوللور حاصار‌‌لارا قارشی عمود، سونگو و قیلینج ایله یوروش ائتدیلر. حاصار‌‌لار بیربه بیر پاره- پاره اولوب خیر ها خیر یئره ساورو‌‌لارکن هر ‌سینمیش پارچا بیر بایقوشا چئوریلیب گؤیه اوچدو. دوستاق اولموش قادین‌‌‌لار و اَرکک‌لر\nاؤزگورلویه قاووشوب تورک ائللرینه آلقیش‌‌‌لار یاغدیردی‌‌لار. اونلار هامیسی قوتولوش هارایی چکیب وداع ائدرکن گیزلینده دؤیوش آپاران ائلداش گنج‌لرینه قاتیشماق اوچون یولا دوشدولر. آذر له بایجان دا ‌سینه ‌سینه‌یه وئریب قول بویون اولدو‌‌لار. پهلوان‌‌‌لار دا شنلیک ائدیب رقصه باشلادی‌‌لار. بیر گئجه اوردا ‌دینجه‌لرکن سحر اولجاق آت‌‌لاریندان یوک یاپی آچیب یئنه تاجیر قیلیغینا دوشوب کاروانسارایا ساری یول آلدی‌‌لار.\nصاباحکی گون یولا دوشه‌رک بیر کؤرپودن کئچرکن آذرخاتون چایا باخیب یوزلرجه بئلینده خنجر، قیرمیزی بالیق‌‌‌لار گؤردو کی بیر دالغا دالیجا سوزولوب اوزورلر. آذر اونلاری بایجانا گؤستره‌رک دئدی:\n– خیردا بالیق‌‌‌لار دسته- دسته قورخمادان ‌سیلاحا بورونوب بو گور چایدا چیمیرلر. ‌منیم سؤزوم او آردی کسیلمز دالغادا‌دیر کی اوزاقدان اوزون هؤروک‌لو بیر قادین کیمی گؤرسه‌نیر.\nبایجان اونا گؤردویو بالاجا قارا بالیقدان ‌دانیشدی و دئدی:\n– او دالغانین گؤزه‌ل بیر قادینا اوخشارلیغینی ‌من ده دویوب گؤرورم و اولا- اولمایا قیرمیزی بالیقین‌‌‌لار ایله او دالغا قیز، بالاجا قارا بالیغین یولونو دوام ائدنلردیلر.\nکاروانچی‌‌‌لار بوتون اضطراب‌‌‌لارلا اهریمن‌لرین قالاسیندان و یوردوندان دیشاری چیخارکن اوختای ایله آیدین آت‌‌لارینا‌ مینیب ظفر ‌موشتولوغو وئرمک اوچون اوغوز ائللرینه ساری چنلی بئل‌لی داغ‌‌لارا‌ دیرماشدی‌‌لار. سهنده چاتارکن اونلاری گؤزله‌ین بیر قارانقوش قارقا‌‌لارا دئدی کی، یولداش‌‌لاری اولدوزلا یاشارا خبر وئرسین‌لر کی آذربایجانین ظفرینی، قازان‌خانا چاتدیرسین‌‌لار و اوزان‌‌لار قوپوز‌‌لارینی چالماغا باشلاسین‌‌‌لار.\nخان‌یم هئی! داها ‌نه دئییم کی قازان‌خان بو ظفری قوتلاماق اوچون شنلیک اعلان ائتدی و خزردن باشلاییب دَماوندین ‌سینیر‌‌لارینا قده‌ر، بوتون تورک ائللری شنلییه باشلادی‌‌لار. قازان‌خان بیر بؤیوک اوردو ایله یولا چیخاراق آراز اوسته قورولموش کؤرپو اوزه‌رینده آذر ایله بایجانی باغرینا باسیب اونلارین افتخارینا بوتون اوغوز تورپاق‌‌لارینی آذربایجان آدلاندیردی. خان‌یم هئی! بیرده دئییم کی هامی گئدرکن اوختای دا گئتدی، آیدین دا. قارا ساچلی آی پارایا اوخشایان او دالغادا گئتدی. آذرخاتون ایله بایجان‌خان دا کؤچدو. آمما آذربایجان توپراقی تاریخ بویو قا‌‌لاراق یاشارلیغا قاووشوبدور.","num_words":2940,"character_repetition_ratio":0.032,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.189,"stopwords_ratio":0.002,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":328711.5,"cluster_detection":-1}
+{"text":"'); $('a.print-preview').printPreview(); $('#txtShortLink').focus(function () { $(this).select(); }); });\nتاریخ : چهارشنبه 22 شهريور 1391 | کد : 477\nلینک کوتاه\nعلیمیه حوزه‌لرین اصلی ایشی فقیه تربیت ائله‌ماقدیر\nاینقیلابین موعظم رهبری اؤلکه‌نین علمیه حوزه‌لری‌نین عالی شورا اعضاسی‌نین گؤروشونده بویوردو:\nاینقیلابین موعظم رهبری اؤلکه‌نین علمیه حوزه‌لری‌نین عالی شورا اعضاسی‌نین گؤروشونده بویوردو:\nعلمیه حوزه‌لرده دگیشماق ضروریدیر.\nعلیمیه حوزه‌لرده ایشین اصلی مبناسی فقیه تربیت ائله‌ماقدیر\nاینقیلابین موعظم رهبری حضرت آيت‌الله العظمي خامنه‌اي اؤلکه‌نین علمیه حوزه‌لری‌نین عالی شورا اعضاسی‌نین گؤروشونده, تأثیرلی عالیملر و روحانیلرین تربیتینده بو شورانین منزیلت و یئرینه ایشاره ائدیب, علمیه حوزه‌لرده دگیشمه‌لری جیدّی توتماغا و اونون داخیلی ظرفیتلرین جانلاندیرماغا و طلبه‌لرین اخلاق, فیکیر و دینی معریفتین چوخالماسینا تأکید ائله‌دی.\nاینقیلابین موعظم رهبری, علیمیه حوزه‌لرینده ایشین اصلی مبناسینی فقیه تربیت ائله‌ماق ساییب و بویوردو: بو اصلی مبنانین کناریندا لازیمدیر کی فلسفه و کلام کیمی عقلی علملرین تعلیمینه دیقّت یئتیریله.\nاو حضرت, علمیه حوزه‌لرینه حاکیم اولان روحی, بؤیوک عالیملرین تربیتی بیلیب علمیه حوزه‌لری‌ فعالیتلری‌نین «صورت و قالیب» لوازیمی‌نین تبیینینده, ایداری تشکیلاتی گئنیشلندیرمک, موازی ایشله‌مک, مدرک دالیسیجان اولماق و دیوان‌سالارانه مودیریتی رَویشلردن اوزاق گزماغا تأکید ائله‌دی.\nاینقیلابین موعظم رهبری علمیه‌ حوزه‌لرده تعلیم و علمی سطحین گوجلندیرمه‌سینی ضروری بیلیب تصریح ائله‌دیلر: واجیبدیر کی علمیه حوزه‌لرین عالی شوراسی بو زمینه‌ده برنامه تؤکسون.\nاینقیلابین موعظم رهبری‌نین فرماییشلریندن قاباق, علمیه حوزه‌لرین عالی شوراسی‌نین رئیسی, آيت‌الله استادي و سونرا حضرات آقالار مقتدايي،‌غروي و حسيني بوشهري حوزه‌نین اوّلکی مودیریت دؤره‌لرینده‌کی ایشلریندن گوزاریش وئریب و عالی شورانین گله‌جکده اولان برنامه‌لریندن و سیاستلرین بیان ائله‌دیلر.","num_words":413,"character_repetition_ratio":0.119,"word_repetition_ratio":0.084,"special_characters_ratio":0.221,"stopwords_ratio":0.01,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":210650.3,"cluster_detection":-1}
+{"text":"رونی موسقروو (اینگیلیسجه: Ronnie Musgrove) آمریکالی وکیل و سیاستچی ، دموکرات حزبینین عوضوو و میسیسیپی ایالتین سناتور ایدی. میسیسیپی بیلیم یوردا تحصیل ائله‌ییب. ۱۹۵۶ ایلینده دۆنیایا گؤز آچیب.","num_words":33,"character_repetition_ratio":0.011,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.195,"stopwords_ratio":0.0,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.998,"perplexity_score":528543.0,"cluster_detection":-1}
+{"text":"عیسی بن سلمان آل‌خلیفه (اینگیلیسی‌جه: Isa bin Salman Al Khalifa) بیر شاهزاده ایدی. ۲ نووامبر ۱۹۶۱ – ۶ مارس ۱۹۹۹ ایل‌لر آراسیندا حؤکومت ائدیب. ایسلام دینینه اعتیقاد ائتمیشدی. و اؤزونون وفاتیندان سوْنرا حمد بن عیسی آل‌خلیفه واریث کیمی تخت و تاجه صاحیب چیخیب.","num_words":52,"character_repetition_ratio":0.008,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.223,"stopwords_ratio":0.0,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":1006777.3,"cluster_detection":-1}
+{"text":"بؤیوک ایسکندر (اینگیلیسی‌جه: Alexander the Great) قدیم یونان و ایران شاهی.۳۳۶–۳۲۳ میلادان قاباق ایل‌لر آراسیندا حؤکومت ائدیب. آتاسی ایکینجی مقدونیه لی فیلیپ دیر. ایسکندر ارسطونون الینین التیندا اورنجیلیگ اتدی .ایسکندر ۳۳۴ میلاددان اونجه مقدونیه - یونان اردوسونی توپلادیخ دان سنرا آنتیک ایران هخامنشی ایمپراتورلوغونا حوجوم ائتدی ایسکندر ۱۰ ایل ایچینده بیر نچه ساواش دا ایرانا قارشی قازاندی و سونوندا ایرانان ایشی قوتاردیقدان سورا قوزی هیندیستانا حوجوم اتدی ایسکندر کیچیک آسیانی آلدیخدان سرا بیر نچه اونملی ساواشدا ایسوس و قاوقاملا ساواشیلاریندا ایرانین ایشینی قوتاردی و اوچونجو داریوشی گوجدن سالدی و یرینه اوتوردی.\nAlexander the Great\nBasileus of مقدونیه چارلیغی, Hegemon of the Hellenic League, شاه of ایران, Pharaoh of اسکی میصر, Lord of Asia\nAlexander Mosaic (ت. first century AD), ancient Roman floor mosaic from the House of the Faun in Pompeii showing Alexander fighting king اۆچونجو داریوش in the Battle of Issus","num_words":209,"character_repetition_ratio":0.044,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.187,"stopwords_ratio":0.0,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.965,"perplexity_score":372464.3,"cluster_detection":-1}
+{"text":"ایلک باش‌دا بوتون حئیوان‌لاری یاشام طرزی باخیمیندان ایکی بؤلومه بؤلمک اولار؛ تک یاشایان‌لار و توپلو یاشایان‌لار. اؤرنک‌ایچین قورد بیر توپلو یاشایان حئیوان، آما آیی بیر تک یاشایان حئیوان‌دیر و‌هابئله. انسان دا بوتون غریزه‌یه باغلی اولان یؤن‌لردن (یئمک، ایچمک، یاتماق، قورخماق و س) باشقا حئیوان‌لارلا اورتاق بیر حالی وار؛ یعنی انسان دا بیر جور حئیوان‌دیر، آما اسکی فیلسوف‌لارین دئدیگی کیمی‌«ناطق حئیوان». البته بورادا «ناطق» سؤزوندن مقصد ساده‌جه دیل نوطقو و دانیشماق گوجو دئییل، دوشونمک و ایچ نوطقو گوجودور. ایندی باخالیم کی انسان تک یاشایان بیر حئیوان‌دیر یوخسا توپلو؟ و بو یاشاماق طرزی اونون غریزه‌سینده وار یوخسا اؤز یاشاماق طرزینی اؤز عقلی و دوشونجه‌سی‌ایله سئچیر؟ آرکولوژی، تاریخ و سوسیولوژی بیلیم‌لری کسین‌لیک‌له تاریخین هئچ بیر دؤنمینده هئچ بیر جوغرافیادا تک یاشایان انسانین اولماماغین بیزه اثبات ائدیر. قوزئی آذربایجانین آزیق کؤهولو و زنگانین ماهنشان بؤلگه‌سینده یئرله‌شن قاطیرچی دربندینده اولان کؤهول‌ کیمی‌کؤهول‌لرده باقی قالان انسان‌ یاشامی‌اثرلری انسانین تاریخ بویو توپلو شکیل‌ده یاشادیغین بیزه اثبات ائدیر. بس انسان‌دا باشقا حئیوان‌لار کیمی‌اؤز غریزه‌سینده اولان حؤکمه تابع اولاراق تاریخ بویو توپلو یاشاییب و یاشاییر، آما ساده‌جه توپلو یاشاماق‌ غریزه‌سینده توپلو یاشایان حئیوان‌لارلا فرق‌سیز اولسادا، یاشادیغی توپلومون سئچمه‌سینده اونلار کیمی‌تام‌ اولاراق غریزه‌سینه تابع ‌دئییل.","num_words":273,"character_repetition_ratio":0.078,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.19,"stopwords_ratio":0.0,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":658117.7,"cluster_detection":-1}
+{"text":"[[یوتی‌سی +2 coordinates = 40°44′33″N 4°28′20″W \/ 40.7425°N 4.4722°W \/ 40.7425; -4.4722موختصات: 40°44′33″N 4°28′20″W \/ 40.7425°N 4.4722°W \/ 40.7425; -4.4722]] (CEST)\nسانتا ماریا دل کوبییو (ایسپانجا: Santa María del Cubillo) ایسپانیادا بیر یاشاییش منطقه‌سی‌دیر و آبیلا اوستانینده یئرلشیب. بۇ شهرین مساحتی ۶۶ کیلومتر موربّع دیر. سوْن نۆفوس تخمین‌لرینه گؤره ۳۸۸ نفر و اها‌لی سیخلیغی ۵٫۹ اینسان کیلومتر موربّع دیر.\n«https:\/\/azb.wikipedia.org\/w\/index.php?title=سانتا_ماریا_دل_کوبییو&oldid=633867»-دن آلینمیش‌دیر\nبؤلمه:\nایسپانیا شهرلری\nگیزلی بؤلمه‌لر:\nتیکراری دیتا قالیبلریندن ایشلنمیش صفحه‌لر\nصفحه‌های دارای تابع تجزیه‌گر آرایش‌عدد با آرگومان غیرعددی\nقیسا توضیح ایله مقاله‌لری\nقیسا توضیح ویکی‌دیتا-دان فرقلیدیر\nموختصاتلار ویکی‌دئیتادا\nیاشاییش یئری معلومات قوتوسو موختصاتسیز صفحه‌لر\nبۇ صفحه‌‌ سوْن دفعه ‏۵ دسامبر ۲۰۱۸، ‏۰۷:۴۳ تاریخینده دَییشدیریلمیشدیر.\nیازی Creative Commons Attribution-ShareAlike License 4.0 آلتیندا مووجوددور؛ آرتیق شرطلر آرتیریلا بیلر. بو سایتی ایشلتمکله سیز ایشلتمه شرطلری و گیزلیلیک سیاستی ایله راضیلشیرسینیز. ویکی‌پدیا® منفعت‌سیز تشکیلاتی اولان ویکی‌مدیا فوندونون قئید آلینمیش تیجارت علامتیدیر.","num_words":251,"character_repetition_ratio":0.058,"word_repetition_ratio":0.025,"special_characters_ratio":0.284,"stopwords_ratio":0.012,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.998,"perplexity_score":66211.0,"cluster_detection":-1}
+{"text":"پاکیستان خاریجی ایشلر ناظیرلی‌گیندن وئریلن آچیقلامادا، بوتون پاکیستان‌لی‌لاردان بیر سونراکی خبردارلیغا قدر لبنان-ا سفردن چکینمه‌لری ایسته‌نیلیب\n07.08.2024 ~ 09.08.2024\n2172403\nپاکیستان بؤلگه‌دکی سون حادیثه‌لر و مؤوجود تهلوکه‌سیزلیک وضعیتی ایله علاقه‌دار لبنان‌داکی وطنداشلارینی اؤلکه‌نی ترک ائتمه‌یه چاغیردی.\nپاکیستان خاریجی ایشلر ناظیرلی‌گینین رسمی سایتیندا وئریلن آچیقلامادا، بوتون پاکیستان‌لی‌لاردان بیر سونراکی خبردارلیغا قدر لبنان-ا سفردن چکینمه‌لری ایسته‌نیلیب.\nآچیقلامادا سون حادیثه‌لر (ایسرائیل و لبنان‌داکی حزب‌الله حرکاتی آراسیندا موناقیشه‌لر) و بؤلگه‌دکی مؤوجود تهلوکه‌سیزلیک وضعیتی اساس گؤتوروله‌رک، لبنان‌دا یاشایان بوتون پاکیستان وطنداشلارینی تیجاری اوچوشلاری داوام ائدرکن اؤلکه‌نی ترک ائتمه‌یه چاغیریلدی.\nاتیکتلر: #حزب الله , #لبنان , #پاکیستان\nایلگیلی‌لی خبرلر\nایران‌دا اصناف ماغازالارینی باغلاییبلار\n15.09.2024\nایران‌دا پولیس مرکزین‌ده دونیاسینی دگیشدیرن مهسا امینی‌نین اؤلومونون ایکینجی ایلدؤنومون‌ده اصناف اونون دوغولدوغو ساقیز شهرینده و اطراف شهرلرده ماغازالارینی باغلاییبلار.\nباکی‌نین ایشغال‌دان آزاد ائدیلمه‌سینین ایلدؤنومو\n15.09.2024\nآذربایجانین پایتاختی باکی شهرینین قافقاز ایسلام اوردوسو طرفین‌دن ارمنی و بولشئویک قولدور دسته‌لرین‌دن آزاد ائدیلمه‌سینین 106-جی ایلدؤنومو موناسیبتیله باکی تورک شهیدلر قبیریستانلیغین‌دا مراسیم کئچیریلیب.\nیمن و لبنان‌دان ایسرائیله راکئت سالدیریسی\n15.09.2024\nایسرائیل اوردوسو یمن‌دن اؤلکه‌یه بالیستیک راکئت سالدیریسی ائدیلدیگینی آچیقلاییب.\nایسرائیل‌لیلر اوردون چایینین باتی ساحیلینه باس��ین ائدیبلر\n15.09.2024\nفیلیسطین تورپاقلارینی غصب ائد‌ن ایسرائیل‌لیلر عسگرلرله بیرلیکده ایله ایشغال آلتین‌داکی اوردون چایینین باتی ساحیلین‌ده بیر چوخ کند و قصبه‌یه باسقین ائد‌رک فیلیسطین‌لیلره سالدیری ائدیب.\n2172403\nپاکیستان، لبنان‌داکی وطنداشلارینی اؤلکه‌نی ترک ائتمه‌یه چاغیردی\n\/\/cdn.trt.net.tr\/images\/xlarge\/rectangle\/2832\/d72a\/fbba\/638c817be3a5b.jpg?time=1726420169\n\/turki\/bw-lgh\/2024\/08\/07\/pkhystn-lbnndkhy-wtndshlryny-w-lkhhny-trkh-y-tmhyh-chgyrdy-2172403\nمولتی مئدیا\nویدئو\nفوتو قالری\nپادکست\nکاتقوریلر\nتورکیه\nتورک دونیاسی\nبؤلگه\nدونیا\nاقتصاد\nایدمان\nبیلیم و تکنولوژی\nکولتور و صنعت\nساغلیق و چئوره\nت.ر.ت\nت‌رت تاریخی\nت‌رت رادیو\nت‌رت تی‌وی\nت‌رت و.اوف.ت وورلد\nفرکانس لار\nخبرلشمک اوچون\nتورکیه رادیو تلویزیون قورومو رسمی وب سایتی. بو سرویس، آنادولو آژانسی (AA)، فرانس پرس آژانسی (AFP)،رویترز، دویچ پرس آژانس (DPA)،آتسه (ATSH)، آفه (AFE )، منا (MENA) ، ایتارتاس(ITAR TASS)، شینهوا(XINHUA) آژانسلاریندان تألیف حاقینا تابع اولان ماتریاللار ایچرمکده‌دیر. ماتریاللار و خبرلر ایذینسیز ایشله‌دیله‌بیلمز، کوپیالانابیلمز. ت.ر.ت دیش باغلانتیلارداکی سیته‌لرین ایچریگیندن سورومولو توتولابیلمز","num_words":575,"character_repetition_ratio":0.053,"word_repetition_ratio":0.057,"special_characters_ratio":0.222,"stopwords_ratio":0.0,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":66252.1,"cluster_detection":-1}
+{"text":"– آی باجی‌لار، آی ‌ننه‌لر، بو گون هامی‌نین بوینوندا تکلیف وار. هره اؤز پاییندا ایثار ائله‌مه‌لیدیر. چتیندیر بیلیرم، آمما بو ایشین ثاوابی قورتولان دئییل باجیلار. اونا گورا کی سیز اؤز اورک‌لریزدن ایثار ائله‌ییرسیز. سیز اؤز قلب‌لریزی طبق اخلاصه قویوب تقدیم ائله‌ییرسیز. گؤر نه بؤیوک مقامی‌دیر. گؤر نه عظمتلی‌دیر بو مقام!…\nفخری‌‌نین هله‌ ده سسی گلیر. حاج اکرم خانیم بیرین ائشیدیر، بیرین ائشیتمیر. بیر لحظه آییخیر، یئنی‌دن اویغو عالمینه دالیر:\n– دئییرم آخی حاج اکرم خانیم بیز ایندیه‌جن نئیله‌میشیک کی بوننان بئله نئیله‌یک. باشیمیز قاریشدی اوشاقلارا عؤمور سوووشدو. هئش بیلمه‌دیک هاردان گلدی هارا گئتدی. من اؤزومو دئییرم باجی، باخ او اوروش-نامازی دا دوز- تؤره‌لی یئرینه یئتیره بیلمه‌میشم. بو سرطان سهته‌‌نین قاباغیندا کیم دایانا بیلر آی باشیوا دؤنوم. جار جاوانا رحم ائله‌میر، هاندا قالمیش اولا بیزلره. یوخ باجی بئله اولماز، بیز گره‌ک اؤزوموزه بیر گون آغلییاق. صاباحکی گون نه جاواب وئره‌جه‌ییک؟ اونون بونون سؤزون ساققیز ائله‌دیک سالدیق آغیزیمیزا، چئینه‌دیک بوتون عؤموروموز قئیبته گئشدی. خانیمتاش خانیم رحمته گئد‌ه‌ن گوندن منی فیکیر خیال گؤتوروب، دئییرم آخی بئله بو اللی نئجه ایلده من دالی یانیما نه قویموشام ؟! آغزیما داش تورپاغ، منیم باشیما بیر ایش گلسه الی بوش گئدیب او دونیادا نه دئیه‌جییم من؟\nشکوفه خانیمین سؤزو بورا یئتیشنده حاج اکرم خانیمین اوتوردوغو یئر بیر قویو آغیزی کیمی لاپدان آچیلیر، حاج اکرم خانیم گورولتویله قویونون دیبینه دوشور. ظولمت هر یانی بورویوب. اوزاقدا قاپییا بنزر بیر شئی قیزاریر. حاج اکرم خانیم اوزون زامان اولدوغو یئرده کیریییب قالیر. سونرا هانسیسا آدامین دهشتلی باغیرماسیندان یئریندن سیچراییب ایشیغا ساری قاچیر. یاخینلاشدیقجا ایستی شیددتلنیر، ایره‌لی‌له‌دیکجه قیرمانج کیمی اونون اوز – گؤزون اودا چکیر. ساچلاری آلازلانیر. گ��ری قاییدیقدا غافیلدان باشقا بیر قاپییا توققا گلیر. قاپی اوزونسوو بیر دالانا آچیلیر. دالا‌نین او تای بو تاییندا یوزلرجه قادین آسیلیب: کیمیسی قیچیندان، کیمیسی ساچیندان، کیملری دیلیندن. آسیلانلارین بعضیسی تانیشدی، آمما حاج اکرم خانیم اونلارین آدینی یادینا سالا بیلمیر. بیردن خانیمتاج خانیمی گؤرور. دیلیندن قناری‌یه آسیلیبدی. دیلی یاریم آرشینجا ائشیگه چیخمیشدیر. اونون گؤردوکده، خانیمتاج خانیم ال آیاق چالیب چیرپینیر. حاج اکرم خانیم سوروشور:\n– بورا هارادی خانیمتاش، سن نه ائله‌ییبسن؟!\nخانیمتاج خانیم جاواب وئره بیلمیر، تکجه آغلاییر. گؤزلریندن یاش یئرینه قان گیله‌لنیر.حاج اکرم خانیم یئنی‌دن سوروشور:\n– بورا هارادی، دئ گؤروم سنی نییه آسیبلار؟\nخانیمتاج خانیم یئنه ده آغلاییر. بیردن کیمیسی اونون قولوندان یاپیشیب مهریبانجاسینا دئییر:\n– او قئیبت ائله‌ییب قیزیم.\nحاج اکرم خانیم اوجا بوی بیر قادین گؤرور. یاشیل نورلا هاله‌لنمیش بنیزیندن ایشیق ساچیر. حاج اکرم خانیم اؤرکله‌نیر، دیلی توتار – توتماز سوروشور:\n– بس، او بیری‌لر؟ ساچیندان آسیلانلار؟\nجاواب ائشیدیر:\n– اونلار ساچلارین نامحرمه گؤستریبلر، او بیری‌لری ایسه ارلریندن اجازه‌سیز بیر یئره گئدیبلر.\nحاج اکرم خانیم تیر- تیر اسه‌رک اینله‌ییر:\n– بس من؟ منی نئیلییه‌جک‌سیز؟\nنورانی قادین: «ایندیدن بیلینمز، هله سنین واختینا قالیر»- دئیه، بیر قاپینی آچیر اونو ائشیگه بوراخیر. حاج اکرم خانیمین گؤزلری قاماشیر. یاواش یاواش اؤزون تاپیر. هند‌ه‌وره باخیر، تانیشدی. سئچیر. اؤز مسجدلری‌دی، امامزادا مسجدی‌نین حیطی‌دی. شیخ مفیدین سسی بلندگودان یاییلیر. او اینجارسیز حالدا دووارین دیبینده اوتورور. سس ائشیدیلیر:\n– آنالار، باجیلار، ارسیز قالانلارین سایی – حسابی یوخدور. یئتیم اوشاقلار آتا ایسته‌ییرلر. ایثار ائلمه‌لی گوندور. ایمکانی اولانلار بونلاری قانادلاری‌نین آلتینا چکسین‌لر. آغالاریزی تشویق ائله‌یین بو خئیر ایشه قول قویسونلار. راضی اولمایین جاوان باجیلاریمیز بی‌صاحاب قالسینلار. روا بیلمئیک بیر پارا مسائلی خدای نخواسته جامعه‌ده وجوده گله کی صاباحکی گون قیامتده جوابگو اولا بیلمه‌یک…\nحاج اکرم خانیم یئنه ده ائوده‌دی. شکوفه خانیم اوتوردوغو یئرده اوتوروب هله ده دانیشیر:\n– گینه ده واللاه آلله شیخ مفیدین آتاسینا رحمت ائله‌سین. اقللیکم بیزه بیر قاچاق یولو قویورو. ایسراغی گون زیور خانیما دئییردیم، دئییردیم گلین هامیلیغان تصمیم توتاخ ارلریمیزه دئیک گئتسین‌لر آداما بیرین آلسین‌لار. باخ بیری من واللاهی سیزدن بئلیم باغلی اولسا لاپ گونو صاباح حاج احمدینن دانیشارام. قیز ایندی کیمده دای ار نازی چکمه‌یه حوصله قالیب. قوی گئتسین‌لر بلکه باشلاری قاریشا اؤزلرینه، بیز ده قول قیچیمیزی اوزاداق بیر راحات نفس چکک آخی!\nشکوفه خانیم یاواش- یاواش دومانا بورونوب یوخا چیخیر، آمما «بیر راحات نفس چکک!» جومله‌سی هرله‌نیر، هرله‌نیر دؤنه – دؤنه گئدیب در- دووارا ده‌ییب حاج اکرم خانیمین قولاغینا قاییدیر…\nقاپی‌نین او اوزونده باجیلار هله ده دانیشیرلار. حاج اکرم خانیم فخری‌نین سؤزلرین سئچیر:\n– آنجاق گون او گون اولدو کی فروغ ایلا قاسیم آغا گئتدیلر «شمسی»نی گتیردیلر. بیر ایکی هفته ائله بیر سؤز سوو یوخ‌ایدی. بیزده چوخ آز گیت گل ائدیردیک. آمما یاواش یاواش آبا‌نین عوالمی ده‌ییشیلدی. ایندی آرالاریندا نه گئچمیشدی بیلمیرم آنجاق…. ائله آرواد…. سسین چیخارت….هئچ اوولدن…. ائو…. قاسیم آغا…….\nگئتدیکجه فخری‌نین سؤزلری حاج اکرم خانیمین عالمیندن آرا آچیر، سؤزلر سئیره‌لیر، بیری ائشیدیلیر، بیری ائشیدیلمیر. یئنی‌دن اویغویا دالیر. بو دؤنه اؤزون مطبخده گؤرور، لپه آریدیر. هیرسی باغیرساغین کسیر:\n– آخی هرشیین بیر حددی وار. یوخو اولار بیر ساعات، ایکی ساعات. ناهاری تیخیب یاتیبلار. باخ اورا سنی الله، گون باتیر ها! به بو کیشی دوکانا گئتمه‌یه‌جک؟…\nباشینی یوخاری قووزویاندا گؤرور شکوفه خانیم قاپی‌نین آغیزیندا دایانیب. دیکسینیر. سوروشور:\n– شکوفه خانیم سن هایاننان گلدین؟!\nشکوفه خانیم گولور. آغیزیندا هئچ بیر دیشی یوخدور. گؤزلری آلاجا – بیلاجا چالیر. آنایین بیر آدامدیر سانکی. یوخ، «بو شکوفه دئییل» – دوشونه‌رک سوروشور:\n– سن کیمسن، هاردان گلدین بورا؟\nآرواد یئنی‌دن گولور:\n– بوشلا بو سؤزلری آی بیناوا بدبخت! دور آیاغا، دور گیت اوسته، گؤر اوردا نه خبردی؟ دور!\nآرواد قاپی‌نین قاباغیندان چکیلیر. حاج اکرم خانیم لپه خونچاسین یئره قویوب قالخیر. قاپی‌نین او تای بو تایینا باخیر، آروادی گؤرمور. حیطه چیخیر. آرواد یوخ اولوب. اوره‌یی دؤیونمه‌یه باشلاییر. رنگی قاچیر. حیط قاپیسینا گلیر. قاپی باغلیدیر. دالاندا اوست اوتاغین پیلله‌سی‌نین قاباغیندا بیر نئچه لحظه دوروخور. یئنی‌دن آروادین سسین ائشیدیر:\n– چیخ اوسته. چیخ گؤر نه ائلیرلر؟\nبو سسین اؤز سسینه اوخشارلیغیندان شاشیر:\n– قیز من اؤز اؤزومه دانیشیرام؟!\nسس گلیر:\n– سفئه دانیشما آرواد، چیخ اوسته دئدیم. چیخ! اورا باخ! یئنه دایاندی ها! ای آوارا کولباش!\nاوول پیلله‌نی چیخیر. دوروخور سس گلیر:\n– نه‌یه دوردون بس؟\nیئنه ده بیر پیلله چیخیر. اوره‌یی چیرپینیر. بارماغی اوسته یئریییر. هر پیلله‌نی چیخدیقجا دایانیر قولاق آسیر. او تای بو تایا باخیر. هله بئش آلتی پیلله قالیر. اوره‌یی‌نین دؤیونتوسونو ائشیدیر. قورخو جا‌نینا چؤکور. ایسته‌ییر قاییتسین. بارماغین دیشی‌نین آراسینا آلیب سیخیر. آرخاسین دووارا سؤیکه‌ییب توختاقلیق دیله‌ییر. بیر ایکی پیلله ده چیخیر اوسته. اوچ پیلله قالیر. دیزه چؤکور. دیرسه‌یین آخیرینجی پیلله‌یه سؤیکه‌ییر. اینجارسیز حالدا دایانیب قالیر. اوره‌یی کؤکسونده چابالاییر. دؤشونو پیلله‌‌نین تینینه سیخدیقدا باشینی قول‌لاری‌نین اوستونه قویوب نفسین اوغورلاییر. اوتاغدان خیسین – خیسین سسلر گلیر. شمسی‌‌نین نارین – نارین گولوش سسی کسیلمیر. هنیرتی ایچینده حاجی‌‌نین بوغوق سسی هردن بیر ائشیدیلیر. حاج اکرم خانیم وحشتله بویانمیش نیفرته قاپانیر. بیر لحظه قاپینی آچیب ایچری گیرمک ایسته‌ییر. شمسی‌‌نین یولوناجاق کیلکه‌سینی جایناقلاریندا حیس ائله‌ییر. قجیردیغی دیشلری‌نین آراسیندا چئینه‌نه‌جک اتین دادین دویور. آغیزینا دولاجاق قا‌نین شورلوغون تامسینیر،… کیمیسی‌نین تنگه ده سسله‌نن سسی‌ایله در حال قاییدیب سورعتله پیلله‌لری یئنیر. آرخاسینجا اوتاغین قاپیسی‌نین آچیلماسین حیس ائله‌ییر:\n– ده‌دم وای گؤردولر منی. حاجی‌‌نین اؤزویدی، گؤردو. ائویم یئخیلدی منیم. وای!\nدوشونه – دوشونه حیط قاپیسینی آچیب تنگه‌یه قاچیر. تنگه‌ده کیمسه گؤزه گؤرونمور. نئچه دقیقه اوتای بوتایا قاچیر. نئیله‌دیگینی بیلمیر. بیردن با�� آچیقلیغینی دویور. چادیراسین گؤتورمگه یئنی‌دن ائوه قاییدیر. ایچری گیرجک تعجب‌دن گؤزلری بویویور: حیط آدامدان قیمبیلداییر. حاج اکرم خانیما یول آچیرلار. کئچیر گئدیرحیطین اورتاسیندا دایانیر. وحشتدن بؤیوموش گؤزلریله اونو دؤره‌له‌ین جماعته باخیر. باخیشلاردان یاغان نیفرت اوخو اوره‌یینه سانجیلیر. هامی تانیشدی: قوهوم- قونشو، ائل – فامیل. بیردن بیره فروغ شیهه چکه‌رک جماعتی یاریب اونا ساری شیغاییر:\n– اؤلدوردون آتامی نااینصاف،… دیغلاتدین آاجانی،… دیغلاتدین\nحاج اکرم خانیم مطبخه ساری قاچیر، بدری اوردا اؤزون بوداماقدادیر. اوز – گؤزون دیدیب داغیدیب، ساچلارین یولوق – یولوق یولوب خرمن ائله‌ییر.گئری قاییدیر. تنگه‌یه ساری قاچیر. دالاندا میر آغایلا اوزلشیر. نئچه نفرایله بیرلیکده حاجی‌نین جنازه‌سین پیلله‌دن آشاغی گتیریردی. میرآغا اوندان اؤز چئویریر. جنازه‌‌نین آردینجا گئد‌ه‌ن فخری مزمت ائدیجی باخیشیلا اون سوزور، بیر سؤز دئمه‌دن سوووشوب گئدیر. جنازه‌نی آمبولانسا قویورلار. مینن مینیر، یئرده قالان ایسه باشقا ماشینلاریلا یولا دوشوب آمبولانسین دالیجا گئدیرلر. حاج اکرم خانیم آغلایا – آغلایا آمبولانسین دالینجا قاچیر، اونا یئتیشه بیلمیر. کیمسه اونو ماشینینا میندیرمیر. هانسی ماشینا مینمک ایسته‌ییر، اونو نیفرتله دالا ایته‌له‌ییب یولا دوشورلر. حاج اکرم خانیم ساچلارینی یولا- یولا ائوه قاییدیر. ائوده کیمسه قالماییب. او چادیراسی‌نین دالینجا ائوی گزیر. آلت اوتاغا گیرجک اورادا شمسی‌‌ایله قاسیمی قول – بویون گؤرور. نیفرتدن شیهه چکیب اونلارا ساری یوگورور.\nایکی باجی آنالاری‌نین باغیرتیسی‌لا یئرلریندن سیچیرایب اؤزلرین حاج اکرم خانیما یئتیریرلر. حاج اکرم خانیمین وحشتدن بؤیوموش گؤزلری تای با تای اولوب تاوانا دیرنمیشدی. فخری آناسین سیلکه‌له‌ییب دیکلدیر؛ میتککه‌یه سؤکه‌ییر. بدری آباسی‌نین بوینون قوجاقلاییب آغلاییر، گؤزلریندن یاش آخیداراق اونون آلنیندا مینجیقلانان تری لئچگی‌نین اوجوایلا سیلیر. فخری قاچیر بیر کاسا سرین سو گتیریر. بیر آزین اونا ایچیردیر، قالمیشین اونون اوزونه چیله‌ییر. الین آناسی‌نین آلنینا قویوب سوروشور:\n– یوخو گؤردون آبا؟\nجاواب گؤزله‌مه‌دن تواراخ گئدیر بیر له‌ین سوایلا بیر دسمال گتیریر. دسمالی ایسلادیب آناسی‌نین آلنینا قویور. سونرا آیاقلارینی له‌ینده یویور. هاچاندان هاچانا حاج اکرم خانیم اؤزونه گلیر. قیزدیرماسی واملاییر. قیزلارین سورغو سوآلینا جاواب وئرمه‌دن یورغانی باشینا چکیر. قیزلار چیراغی سؤندوروب یئرلرینه قاییدیرلار. بدری سوروشور:\n– گؤره‌سن نییه اوجور چیغیردی آبا، حتمن یوخو گؤردو، هه…؟\nفخری آه چکه‌رک جاواب ویریر:\nحتمن دآا، او کی قاباغیدی، قارا یولا هر گون یوخو گؤروردو. اؤزو ده لاپ او یاخشیلاریننان!. ایندی ده کی قارا باسیر. ائله او یوخولارین دا گودازینا گلدی. بیلمیسن نه مسخره‌ایدی. آدام اوتانیر دئیه. خانیم یوخو گؤورورموش بهشتده گلین چیخیر. اؤزوم اؤز قولاغیملا ائشیتدیم. جیجی – باجیلارین ییغمیشدی باشینا تعریفله‌ییردی. اولارینداکی آغیزی‌نین سویو آخیردی. کئشگه بوردا اولایدین، صحبتلرین ائشیدئیدین. آدامین هم گولمه‌یی گلیردی هم ده آغلاماغی.\n****\nکئچن آیین اوزونو حاجی میر غافارین عایله‌سی‌نین بوتون واختی داوا -شاوادا سووولوب. حاج اکرم خانیم ایکی آیاغین بیر باشماغا سوخوب، «یا من، یا شمسی»- دئییر. حاجی میر غافار ایسه دایاندیغی یئرده دوروب دیره‌نیر. بیر قاریش دا گئری چکیلمه‌یه حاضیر دئییل. سؤز- سوو ائودن ائشیگه سیزیب قوهوم- قونشویا یاییلیب، هامینی پیچا – پیچا سالیب. حاج اکرم خانیم هامیدان اومودون کسیب، قورشاغی محکم باغلاییب، تک‌لیگینده یوروشه گیریبدیر. تکی بیر یول اوغلو میرآغانی چاغیرتدیریب، اونون بوشانماسینی اونا تکلیف ائله‌ییبدیر. نهایت اونون دلیل- دلاییلینه، یالوار- یاخارینا باخمادان اؤزو چادیرا باشماق اولوب، گئدیب دادگاها عریضه وئریبدیر. ایندی دادگاهدان حاجی میر غافارا احضاریه‌‌نین یولانماسی عایله‌ده گرگینلیک یارادیب، هامینی ال – آیاغا سالیبدیر. بو گئجه میرآغا حاجی میر غافاری و اونون قیزلارین، کوره‌کن‌لرین و حاج اکرم خانیمین بویوک قارداشی حاج مؤحسون آغانی اؤز ائوینه چاغیریب بلکه بو مسئله‌یه بیر یوللوق سون قویولا. حاجی میر غافارا پیچاق ویرسان قانی چیخماز. طنه‌بی‌نین یوخاری باشیندا اوتوروب سیگاری سیگارا قوشور. حاجی مؤحسون آغا اوتانقاج گؤرکم‌له باشین یئره دیکیب تسبیح چئویریر. اونون آق ساققالی سؤزون باشلانیشین اونا تکلیف ائله‌ییر. آمما او دا بیلمیر نه دئسین، هاردان باشلاسین. نیگرانلیق ییغیناغا کؤلگه سالیبدی. میرآغا گؤز آلتی حاجی مؤحسونه باخیر. نهایت حاجی مؤحسون سؤزه باشلاییر:\n– آتمیش نئچه ایل عؤمور سورندن سونرا آدام بیر ایشلره راست گلیر کی اوشاق کیمی نئنیم نئجه ائله‌ییمه دوشور.گیجه‌لیر. بیلمیر نئیله‌سین. ایشی نه ته‌هر یئرینه قویسون؟ ایندی بو قضیه ده کی بیز گرفتار اولموشوق ائله بئله بیر شئی‌دی. نه قدر چالیشیرام اینانا بیلمیرم اکرم گئده دادگاها عریضه وئره. آخی بئله ده بیرایش اولاندی مه‌یر؟! میر آغایا دئدیم، دئدیم میرآغا منی بو ایشدن معذور ائله، منیم او کیشی‌‌نین یا‌نینا گئتمه‌یه اوزوم یوخدو. آمما نئینیم کی میرآغا‌نین اوزونن چیخا بیلمه‌دیم. یوخسا من حاجی میر غافار آغییا نه سؤزوم وار دئیم. واللاه اوتانیرام. آخی آدام دردین کیمه دئسین جانیم. بیرده‌لی بیر داش سالار قویویا، یوز عاغیللی اونو چیخاردانماز مثلی‌دی. واللاه ده‌لی اولوب هوشو آزیب بو آروادین.. سحر چاغی میرآغایلا گئتمیشیک گؤرموشوک بابا بیر آیری عالمده‌دی بو. هاداران – پاداران دانیشیر. بوردا اؤزگه آدام یوخدور، اوتورون عاغیل عاغیلا وئرک گؤرک کی نئیله‌مه‌لییک. بایاخ میرآغایا دئییردیم، دئدیم واللاه هئش کیمین الیندن بیر ایش گلمز ایللا خود حاجی میر غافارآغا. بیرراه حل اولورسا اگر، او دا اونون اؤز الینده‌دی. اؤزو اؤز بؤیوکلویونه باغیشلییا، قضیه‌نی بیر یانلیق ائلییه قورتارا گئده. بیر نئچه خانواه‌‌نین آبیرین ساتین آلا.\nحاجی میرغافار بیرنئچه لحظه دینمز- دانیشماز دایانیر، سونرا دئییر:\n– او کی بویورورسوز او ده‌لی‌دی، او جور دئییل، او بیزیم هامیمیزدان عاغیللی‌دی. آمما شئبئه بزه‌مه‌سین دئسن، بعلی اوندا اوستاددی. اونو من تانیرام. یئددی تولکونو آپارار چایین باشیندا دولاندیریب قایتارار، بیرینه بیر قورتوم سو وئرمز. او ائله‌دی. آمما ایندی گلدی یئتیشدی راه حل‌له. راه حل ساده‌دی. دئییر بوشانیرام؟ گئدیب عریضه وئریب؟ اولسون. حاضیرام بوشویام.، آمما بوردا یوخ، آیری بیر شه‌هرده. گئدک آیری بیر شه‌هرده ایشی قورتاراخ قئییداخ. ائو – ائشیک، بوتون و��ایل‌لر ده اونون. گلسین اوتورسون زندگانلیغین ائله‌سین. ائله بیلسین کی من اؤلموشم. بئله ائله‌سک آبیریمیز دا قالار کیسه‌میزده. یا خئیر یئنه شئبئه بزه‌مه‌دی، او آیری مسئله‌دی\nحاجی میرغافارین سؤزلریندن هامی سوسوب کیریییر. حاجی مؤحسون‌آغا باشین یئره دیکه‌رک جیبیندن پاپیریز قوطوسون چیخاردیب بیر سیگار آلیشدیریر. میرآغا‌نین سوروجو باخیشی اوتاقدا اولانلاری بیر به بیر گزیر، آمما گؤزلرین یئره دیکیلدیگیندن هئچ بیر باخیشلا توشلاشمیر. او بو تکلیفین آغیرلیغینی اؤز بویونوندا حیس ائله‌دیکدن آتاسینا خطابن دئییر:\n– معلوم ائلییه‌نی سیز بو برنامه‌‌نین اوستونده چوخداندی فیکیرلشمیسیز. آمما او جور ده کی بویورورسوز مسئله او قده‌ر ده ساده دئییل. سیز آبانی تک گؤرمه‌ییز حاج‌آغا. اونون دؤره‌سینده آزی ییرمی نفر آدام وار. اونلاردان نئچه‌سی بوردا اوتوروب؛ اوننان چوخو دا ائشیکده وار. فرض بویورون سیز آبانی آپاردیز بیر آیری شه‌هرده بوشادیز، بس بونلاری نئیلییه‌‌جکسیز؟ بونلاری دا بوشییاجاقسیز؟\n– سن نه دانیشیرسان میرآغا؟ سن منی تهدید ائدیرسن؟\n– جسارت اولماسین حاج آغا. منیم ائله قصدیم یوخدور. فقط خواهیشیم بودور آرتیخراخ فکیرله‌شین! آبانی بوشاماق بو ساده‌لییه دئییل.\n– من کی بوشاماق ایسته‌میردیم، او گئدیب دادگاه‌ها عریضه وئریب.\n– هئچ او دا بوشانماق ایسته‌میر. از بس کی بویوروبسوز شمسی‌نی بوشاسام بو شه‌هرده آبیریم گئدر. او دئییر بلکه اونو دا آبیریزا گؤره بوشویا بیلمه‌یه‌جکسیز.\n– معلوم‌دی کی من آبیریما سیخیلمیشام. بس نه اوچون دئییرم گئدک باشقا بیر یئرده ایشی قورتاراخ. ائو – ائشیگی ده ترپنمه‌سین. قاییدسین گلسین اوتورسون ائوینده. کیم نه بیلر بیز آیریلمیشیق؟\n– اگر آبیر مسئله‌سی بو ساده‌لییه حل اولاندی بس نه اوچون بو ایشی شمسی خانیمین موردینده گؤرمورسوز؟ اونو بوشویون. اوتوردوغو آپارتمانی دا وئرین اوتورسون. بورالی دئییل، ایسته‌سه ساتسین‌ ییغیشدیریب گئتسین اؤز یورت یوواسینا.\nحاجی میرغافارین رنگی بوغولور. مصنوعی دیشلر آغیزیندا چیققیلاشیر. گوجو ایله یئریندن اوینامیش دیشلری آغیزیندا یئر به یئر ائله‌ییب دئییر:\n– اوولان سن منی اؤلمه‌میش قویلادون. عصا الیمنن دوشمه‌میش سن منه تکلیف تعیین ائدیرسن؟ ائله دئییل، نه قده‌ر کی من وارام او دا وار. من اؤلندن سورا دا کبین هشتی یکین آلار گئدر. لازیم دئییل سن منه عاغیل قویاسان! باشا دوشدون!\n– من سیزه تکلیف تعیین ائلییه بیلمه‌رم حاج آغا. چونکو بو ائوده من بیر قارا قولام. قاباقدا بیلمه‌سئیدیم ایندی بیلدیم بونو. اشتباه منن‌ایدی که درسیمی بوراخیب گلدیم اوتوردوم دوکاندا. عؤمرومو وئردیم هده‌ره. نتیجه‌سی بو اولدو کی منیم گؤزومون قاباغیندا یاپیشاسان آنامین قولیندان قویاسان ائشیگه. لابود دئییرسیز نئیلییه‌جک، هارا گئده‌جک، هاراسی وار گئده. آمما اشتباه ائلیرسیز حاج‌آغا. من بو شه‌هرده سیزین گؤزوزون قاباغیندا فهله‌لیک ائله‌رم، آمما بئقئیرتلیک چؤره‌یین یئمه‌رم. بو ائویز او دا دوکانوز. بیر آروادیم، اوچ اوشاغیمی گؤتوروب گئده‌رم. سیز ده آبا‌نین ایشینی قورتارین اؤتوروز گلسین. لابود منیم ائویمده بیر تیکه چؤره‌ک تاپیلار او یئیه. آمما بوشاما ایشی گره‌ک ائله بو شه‌هرده اولا، آیری یئرده اولا بیلمز، والسلام.","num_words":3801,"character_repetition_ratio":0.039,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.222,"stopwords_ratio":0.004,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":192768.8,"cluster_detection":-1}
+{"text":"لهیستان یا دا رسمی آدیلا لهیستان جمهوریتی اۇرتا اوروپادا یئرلَشن بیر اوْلکه دیر. پایتختی ورشو شهریدیر. بو اؤلکه مرکزی اوروپادا اوْلۇب غربده آلمان، جنۇبدا چک جومهوریتی و ایسلوواکی، شرقده اوکراین و بلاروس، شیمالدا ایسه بالتیک دنیزی، لیتونی و روسیه (کالینینگراد اوستانی) ایله هم سرحددیر. اؤلکنین همچینین دانمارک و سوئیس ایله دنیز سرحدلری واردیٛر. لهیستاننیٛن اراضیسی ۳۱۲٫۶۸۳ کیلومتر موربع -دیر (دۆنیادا اراضیسینه گؤره ۶۹-جی یئرددیر). اهالیسی ۳۸٫۱ میلیوْندان چوْخدۇر،\nلهیستان جمهوریتی\nRzeczpospolita Polska (لهیستان)\nبایراق\nمیلی نیشان\nمیلی مارش: \"Mazurek Dąbrowskiego\"\n(اینگیلیسجه: \"Poland Is Not Yet Lost\")\nShow globe\nShow map of Europe\nلهیستان یئری نقشه اوستونده (dark green)\n– in اوروپا (green & dark grey)\n– in the اوروپا بیرلیگی (green) – [Legend]\nپایتخت\nو بؤیوک شهری\nورشو\n52°13′N 21°02′E \/ 52.217°N 21.033°E \/ 52.217; 21.033\nرسمی دیللر\nلهیستان دیلی[۱]\nتانینمیش دیل\nKashubian\nاتنیک قروپلار\n(2011[۲][۳][۴])\n98% لهیستانلار[note ۱]\n2% لهیستانلار\nدین\n(2011[۵])\n87.58% کاتولیک کلیساسی\n7.10% Opting out of answer\n1.28% Other faiths\n2.41% Irreligious\n1.63% Not stated\nدمونیم(لر)\nPolish\nPole\nدؤولت\nUnitary semi-presidential جومهوریت\n• President\nAndrzej Duda\n• Prime Minister\nMateusz Morawiecki\nقانون اوقانی\nNational Assembly\n• یوخاری مجلیس\nSenate\n• آشاغی مجلیس\nSejm\nFormation\n• Baptism of Poland[a]\n14 April 966\n• لهیستان شاهلیغی(۱۰۲۵–۱۳۸۵)\n18 April 1025\n• لهیستان-لیتوانی بیرلیگی\n1 July 1569\n• Third Partition of Poland\n24 October 1795\n• ورشو دوکلیغی\n22 July 1807\n• Congress Poland\n9 June 1815\n• Second Polish Republic\n11 November 1918\n• Polish government-in-exile\n17 September 1939\n• Polish People's Republic\n8 April 1945\n• Third Polish Republic\n13 September 1989\n• Accession to the اوروپا بیرلیگی\n1 May 2004\nاراضی\n• جمعی\nلوآ خطاسیماژول:Convert-ین 1851-جی\/جو خطینده: attempt to index local 'en_value' (a nil value).[b] (69th)\n• سو (%)\n3.07\nجمعیت\n• 31 December 2017 تخمینی\n38,433,600 [۹] (35th)\n• سیخیلیق\nلوآ خطاسیماژول:Convert-ین 1851-جی\/جو خطینده: attempt to index local 'en_value' (a nil value). (83rd)\nجی‌دی‌پی (PPP)\n2018 تخمینی\n• جمعی\n$1.202 trillion[۱۰] (21st)\n• آدام‌باشی\n$31,647[۱۱]\nجی‌دی‌پی (نامینل)\n2018 تخمینی\n• جمعی\n$615.021 billion[۱۰] (23rd)\n• آدام‌باشی\n$16,200\nجینی (2015)\n31.8[۱۲]\nاورتا\nاچ‌دی‌آی (2017)\n0.865[۱۳]\nچوخ‌یوخاری · 33rd\nپول واحیدی\nPolish złoty (PLN)\nچاغ بؤلگه‌سی\nUTC+1 (CET)\n• یای (دی‌اس‌تی)\nUTC+2 (CEST)\nسوروجولوک طرفی\nright\nتیلفون کودو\n+48\nایزو ۳۱۶۶ کودو\nPL\nاینترنت ال‌تی‌دی\n.pl\nوب‌سایت\npoland.pl\nThe لهیستان-لیتوانی بیرلیگی at its greatest extent, after the Truce of Deulino (Dywilino) of 1619\nIn 1791 the Great or Four-Year Sejm adopted the May 3 Constitution at the Royal Castle in ورشو\nThe three Partitions of the Polish–Lithuanian Commonwealth (1772, 1793, and 1795)\nایچینده‌کیلر\n۱ لهیستانین تاریخی\n۲ اهالی و سوْسیال حیات\n۳ دیل\n۴ مذهب\n۵ لهیستانین اوستانلاری\n۶ ایقتیصادییات\n۷ گؤرونتولر\n۸ نوتلار\n۹ قایناقلار\nلهیستانین تاریخی\nدَییشدیر\nAn iconic representation of the Battle of Grunwald, a great military contest in the Late Middle Ages\nایلک لهیستان دؤولتی ۹۶۶-جیٛ ایلده یارادیٛلمیٛشدیٛ. همین دؤولتین سرحدلری تخمیناً بۇگۆنکۆ لهیستان سرحدلری ایله اۆست-ۆسته دۆشۆر. لهیستان ۱۰۲۵-جی ایلده کراللیٛغا چوریلمیش، ۱۵۶۹-جی ایلده ایسه بؤیۆک لیتونی حرسوْقلۇغۇ ایله بیرلشرک لهیستان-لیتونی بیرلیگینین ساسیٛنیٛ قوْیدۇ. بۇ ایتتیفاق یالنیٛز ۱۷۹۵-جی ایلده داغیٛلمیٛشدیٛ. ۱۹۱۸-جی ایلده مۆستقیللییینی ینیدن قازانان لهیستان ایکینجی دۆنیا مۆحاریبسی دؤورۆنده آدوْلف هیتلر آلمانین طرفیندن ایشغال اوْلۇنمۇش، مۆحاریبه بیتدیکیدن سوْنرا ایسه کوْممۇنیست دؤولت کیمی اسسرین نظارت ائتدییی شرق بلوْکۇنا داخیل اوْلمۇشدۇ. ۱۹۸۹-جی ایلده کوْممۇنیست رژیمی دوریلدیکدن سوْنرا لهیستاندا «ۆچۆنجۆ جومهوریتی» قۇرۇلدۇ. بۇ گۆن اوروپا ایتتیفاقیٛنیٛن ان چوْخ اهالییه مالیک ۶-جیٛ اؤلکسی اوْلان لهیستان ۱۶ ووْیووْدالیگدان (شابلون:لانگ-پل) عیبارت لیبرال دموْکراتیک دؤولتدیر. اؤلکه اوروپا بیرلیگی، ناتوْ، بمت، ایقتیصادی امکداشلیٛق تشکیلاتیٛ، دۆنیا تیجارت تشکیلاتیٛنیٛن عضوۆدۆر.[۴]\nKing John III Sobieski with son Jakub, whom he tried to position to be his successor. Sobieski led the Commonwealth to its last victories.\n۸۷۷-جی ایلده کیچیک لهیستان اراضیسی بؤیۆک موْراوییا دؤولتی طرفیندن ایشغال ائدیلدیکدن سوْنرا قنزنوْ شهری باشکند اوْلماقلا بؤیۆک لهیستان اراضیسی لهیستان دؤولتینین یارانماسیٛ اۆچۆن اساس مرکز اوْلدۇ. لهیستان دؤولتینین بانیسی و ایلک حؤکیلومترداریٛ پیاستوْولار ناصلیندن اوْلان کنیاز ستفان ای مشکوْ (۹۶۰–۹۹۲) اوْلمۇشدۇر. اوْ، ۹۶۶-جیٛ ایلده باتی عادتلری اۆزره مسیحیت دینینی قبۇل ائتمیشدیر. اوْنۇن اوْغلۇ-ایگید بوْلسلاویٛن دؤورۆنده لهیستان کنیازلیٛغیٛ اؤزۆنۆن گۆجلۆ دؤورۆنۆ یاشاییٛردیٛ. لهیستان و ویستۇلا چایلاریٛ آراسیٛندا یاشامیٛش اوْلان ایسلاو قبیللرینین قۇرمۇش اوْلدۇغۇ بیر دؤولتدیر. اوْ زامانکی بۇ ایسلاولارا \"یایلا اینسانلاریٛ\" مناسیٛنیٛ ورن \"پوْلان\" دییلیردی. زامانلا بۇ آد لهیستان حالیٛنا چوریلدی.\nلهیستان اوْن دؤرد عصردن وْن یددی عصره قدر کچن مۆدت ایچینده اوروپادا گۆجلۆ بیر دؤولت حالیٛندا ایدی. «ۆچ پارچالانمادان» ایلکی ۱۷۷۲-جی ایل تاریخینه قدر اوْلان مۆختلیف خاندانلیگلار ایدارسینده ایدی. بۇ تاریخدن اعتباراً لهیستاننیٛن چؤکۆش دؤورۆ باشلادیٛ. ۱۷۷۲-جی ایل تاریخینده پروس، روسیه و اوتریش، اؤلکه توْرپاقلاریٛنیٛ آرالاریٛندا پایلاشدیٛلار. بۇنۇ ۱۷۹۳-جی و ۱۷۹۵-جی ایللر پایلاشمالاریٛ ایزلدی. لهیستاننیٛن لینده یالنیٛز شرق پروس اراضیلری قالدیٛ. بیرینجی دۆنیا مۆحاریبسیندن سوْنرا اۇزۇن مۆباریزه و چتینلیکلردن سوْنرا ۱۹۱۸-جی ایلده ورسای مۆقاویلسی ایله مۆستقیللییی تأمین ائدیلدی. لهیستان ۱۹۱۸-جی ایل ۷ نوْیابردا مۆستقیل اؤلکه ائلان ائدیلدی. لهیستاندا حاکیمیییته لهیستان سوْسیالیست پارتییاسیٛنیٛن رهبری اوْلان یۇزف پیلسۇدسکی گلدی. لهیستاننیٛن باتی سرحدلری ورسای مۆقاویلسی ایله مۆیینلشدیریلمیشدی. ۱۹۱۹-جی ایل ۲۸ اییۇندا لهیستان نۆمایندلری اوْنا ایمضا آتمیٛشدیٛلار. لاکین شرق سرحدلرینی مۆیین ائتمکده آنتانتا دؤولتلری لهیستانیا فعالیییت آزادلیٛؤیٛ ورمیشدیلر. حتتا ۱۹۱۹-جی ایلین دکابر آییٛندا آنتانتانیٛن آلی شۇراسیٛ شرقده لهیستاننیٛن سرحد ختتینی تسدیق ائتدی. بۇ، شرتی اوْلاراق کرزوْن ختتی آدلاندیٛریٛلدیٛ. ۱۹۲۱-جی ایلین مارتیٛندا ریقادا سوْوت-لهیستان مۆقاویلسی ایمزالاندیٛ. همین مۆقاویلیه ساسن باتی بلوْرۇس و باتی اوکراین اراضیلری لهیستاننیٛن ترکیبینده قالدیٛ. ۱۹۲۱-جی ایل ۱۲ مارتدا اؤلکنین کوْنستیتۇسییاسیٛ قبۇل اوْلۇندۇ. کوْنستیتۇسییادا جومهوریتی قۇرۇلۇشۇ تسبیت ائدیلدی. پیلسۇدکینین سلاحیییت مۆددتی بیتدییی اۆچۆن بۆتۆن وزیفلریندن ایمتینا ائتدی. ل��کین اؤلکده وضیعت گتدیکجه پیسلشیر، سیاسی دیدیشملر، میلّی مۆناقیشلر اؤلکنی ایدار اوْلۇنماز وضیعته سالیٛردیٛ. ۱۹۲۶-جیٛ ایلده اؤلکده حربی چوریلیش باش وردی. ی. پیلسۇدکی ینیدن حاکیمیییته گلدی. اوْ، ۱۹۳۵-جی ایله کیمی دؤولتین باشچیٛسیٛ اوْلدۇ. بۇ ایللر اؤز ماحیییتینه گؤره لهیستان تاریخینه ساناسیوْن (ساغلاملاشدیٛرما) دؤورۆ کیمی داخیل اوْلمۇشدۇر. لهیستان خاریجی سییاستده آنتیسوْوت و آنتیالمان سییاستی یئریدیردی. بۇ دا، ۱۹۳۹-جی ایلده لهیستاننیٛن سسرای و آلمان آراسیٛندا بؤلۆشدۆرۆلمسی ایله نتیجلندی.\nAugustus II the Strong\n۱۹۳۹-جی ایلده عئینی آندا هم ناسیست آلماننیٛن و هم ده روسیهنیٛن ایشغالیٛنا اۇغرادیٛ. ایکینجی دۆنیا مۆحاریبسی عرضینده آلتیٛ میلیوْن لهیستانلیٛ اؤلدۆرۆلدۆ. داها سوْنرا آلمان اوْردۇلاریٛ مۆتتفیقلره تسلیم اوْلدۇ. ایشغال سناسیٛندا قۇرۇلان سۆرگۆندکی لهیستان حؤکۇمتی ایش باشیٛنا گلدی. ۱۹۴۷-جی ایلده ائدیلن سچکیلرده کوْممۇنیستلر حؤکۇمتی قۇردۇلار و اؤلکنی روسیه نیٛن پیکی وضیعتینه گتیردیلر. ایکینجی دۆنیا مۆحاریبسینین بۇ چتین گۆنلریندن سوْنرا لهیستان، روسیه یا وئریلن ۱۷۸٫۸۴۲ کیلومتر موربع -لیک بؤلگیه قارشیٛ ۱۹۴۵-جی ایلده آلمان توْرپاقلاریٛندان ۱۰۲٫۴۰۰ کیلومتر موربع -لیک بیر بؤلگنی گؤتۆردۆ. اوْدر-نیسسئ ختتینین شرقینده قالان بۇ بؤلگه سیلزییا، پوْمرانییا، باتی پروس و شرق پروس دا داخیل ایدی. لهیستان ایدارسینه کوْممۇنیستلرین گلمسییل، بؤیۆک مۆلکیییتلر قالدیٛریٛلدیٛ، صنایعلر میلّیلشدیریلدی، مکتبلردکی تحصیل سیستملری کوْممۇنیستلشدیریلدی. ایستحصال آزالدیٛ. بۆتۆن بۇنلاریٛن نتیجسینده ۱۹۵۶-جیٛ ایلده پوْزناندا عصیان چیٛخدیٛ.\nJózef Poniatowski's leap into the وایسه الستر چایی at the Battle of Leipzig to some epitomized Poland's fate\n۱۹۷۰-جی ایلده ینی آغیٛر ورگیلر و حددیندن آرتیٛق قییمت یۆکسلملری ینی عصیانلارا یوْلاچتیٛ. ۱۹۸۰-جی ایلده حادیثه لر داها شیددتلندی. لنین لیمانلاریٛندا توسعه ائدن \"ایشچی تتیللری\" سوْنۇندا، ایشچینین یانیٛندا اوْلدۇغۇنۇ سؤیلین کوْممۇنیست ایداره \"۲۱ ایمتییازیٛ\" ورمک مجبۇریییتینده قالدیٛ. قدانسک آدیٛیلا بیلینن بۇ تتیللر سوْنۇندا، مۆستقیل ایشچی پشلری قۇرما حاققیٛ لده ائدیلدی.\nحادیثه لرین گدیشیندن حۆرکن روسیهنیٛن تحدیدلری اؤلکده حربی وضیعت ائلانیٛنا سبب اوْلدۇ. ایشچی قییاملاریٛنیٛ تشکیل ائدن همریلیک پشسی لیدرلری حبس اوْلۇندۇ. ۱۹۸۲-جی ایلده آمریکا بیرلشمیش ایالتلری-یٛن تزییقی نتیجسی حربی وضیعت قالدیٛریٛلدیٛ. ۱۹۸۳-جۆ ایلده ینه قدانسکدا لنین لیمانلاریٛندا حؤکۇمت لیحداریٛ گؤستریلر ائدیلدی. ۱ مایدا لهیستان ایشچیلری، ایشچی حؤکۇمتیندن حاققلاریٛنیٛ طلب ائتمک اۆزره \"ایشچی بایرامیٛنیٛ\" تتیللرله قئید ائتدیلر. عسگری ایداره ایشچیلره بعضی حاققلار وردی. ۱۹۸۵-جی ایلده سچکیلریندن سوْنرا حاکیمیییته کچن ووْیچخ یارۇزلسکی، غربله علاقه لرینی توسعه ائتدیرمیه چالیٛشدیٛ. آرتان ایقتیصادی پروْبلملر ۱۹۸۸-جی ایلده بؤیۆک بیر تتیل دالغاسیٛنا سبب اوْلدۇ. ۱۹۸۹-جی ایلین اییۇنۇندا ائدیلن سچکیلرد، اوْ تاریخه قدر ایقتیداردا اوْلان بیرلشمیش ایشچی پارتییاسیٛ آغیٛر مغلۇبیییته اۇغرادیٛ. همریلیک پشسینین تکلیفی اۆزرینه تادۇش مازوْوتسکی باشچیٛلیٛغیٛندا بیر کوْالیسییا حؤکۇمتی قۇرۇلدۇ. ۱۹۹۰-جیٛ ایلدکی دؤولت باشچیٛلیٛغی�� سچکیلرینی لخ والنسا قازاندیٛ.\nاهالی و سوْسیال حیات\nدَییشدیر\nلهیستانلیٛلار اسلاولار منشلیدیرلر. اهالینین ان کوهنه قایناغیٛنیٛ ۱۰-جی عصرده «پوْلان» آدیٛ وئریلن اسلاولار قبیللری میدانا گتیریر. تخمیناً اوْلاراق ۳۷٫۸۷۵٫۰۰۰ اهالییه صاحیب بیر اؤلکدیر. اهالینین ۹۸٪ اینی لهیستانلیٛلار میدانا گتیریر. گری قالان کیچیک بیر هیسسسینی ایسه آلمانلار، اوکراینلیٛلار و بلوْرۇسلار تشکیل ائدیر. لهیستانلیٛلاریٛن ۶۵٪ یاخیٛنیٛ گنج اوْلۇب، ۱۵ ایله ۶۰ یاش قرۇپۇ آراسیٛندادیٛر. اهالی سیٛخلیٛغیٛ ۱۲۱ اوْلۇب، ایللیک اهالی آرتیٛمیٛ ۰٬۱٪-دیر.\nبۇ گۆنکی لهیستان دیلی، اسلاولار قبیللریندن تشکیل ائتمیش پوْلانلرین دیلیندن قایناقلانماقدادیٛر. بۇنا مۆقابیل، پوْمرانییانیٛن شرقینده و لهیستان کارپاتلاریٛنیٛن بعضی بؤلگلرینده دیگر اسلاولار قبیللرینین بیر میقدار فرقلی ایستیقامتلری اوْلان لحجلری ده دانیٛشیٛلماقدادیٛر. لهیستان خالقیٛنیٛن بؤیۆک بیر هیسسسی کاتوْلیکدیر. مسیحیتلاریٛن ائکس-پاپاسیٛ یی ایوْانن پاول، لهیستانلیٛدیٛر.\nلهیستاندا تحصیل و تحصیل ایمکانلاریٛ اوْلدۇقجا گنیشدیر. خالقیٛن اوْخۇما یازما نیسبتی ۹۸٪-دیر. ووللر کاتوْلیک اینانجیٛنا گؤره حاضیرلانمیٛش تحصیل تدریس پلانیٛسیٛ، کوْممۇنیستلرین ایش باشیٛنا گلمسییله داها پیس بیر وضیعته سالیٛندیٛ. درسلر تامامیله دیندن اۇزاقلاشدیٛریٛلمیٛش و کوْممۇنیست ایدوْلوْگییاسیٛیلا شاگیردلرین بیینلری زهرلنمیه چالیٛشیٛلمیٛشدیٛر. مارخسیست-لنینیست فلسفه ایچینده بوْغۇلمۇش دۆشۆنجه و پرینسیپلر، هر سویییده مجبۇری اؤیردیلمکده ایدی. ۱۹۸۶ دان سوْنرا بۇ مجبۇر ائتمه یاواش یاواش یۇمۇشالمیٛشدیر. مؤوجۇد بیلیم‌یوردولر ایچینده کراکوْودا ژاگرللوْنیوْن بیلیم‌یوردوی، لیۇبلین کاتوْلیک بیلیم‌یوردوی و ورشو بیلیم‌یوردوی ان اهمیییتلیلریدیر.\nدیل\nدَییشدیر\nلهیستان دیلی ۹۸٫۷٪\nاوکراین دیلی ۶٪\nآلمان دیلی ۰٫۴٪\nبلاروس دیلی ۰٫۱٪\nمذهب\nدَییشدیر\nلهیستان اوروپانیٛن ان دیندار اؤلکسیدیر. کاتوْلیک اوْلدۇغۇنۇ سؤیلینلر ۹۰٪، گدری اینسان نیزعملیٛ اوْلاراق کیلیسایه گتدیینی بیان ائدنلر ۸۰٪ چاتماقدادیٛر. دینی اینانجیٛ اوْلانلار آراسیٛندان ۴ قرۇپ سچه بیلریک. بیرینجی قرۇپا آید ۱۵٪ لهیستانلیٛ چوْخ دیندار اوْلۇب، هر گۇن دینی آیینلرینی یئرینه یتیریب، بؤیۆک بیر اینانجلا دۇا ائدنلردیر. ایکینجی قرۇپ- ۳۵–۵۵٪ خالق، بۇ اینسانلار آللاحا اینانیٛر و دۇا ائدیر آمّا هر واخت کیلسنین سسینه قۇلاق آسمیٛر. اۆچۆنجۆ قرۇپ- ۲۰–۲۵٪ آللاحا اینانیٛب، کیلیسایه جوْخ نادیر گدنلردیر. آیریٛجا کیلسنی تنقید ائدیرلر. دؤردۆنجۆ قرۇپ ۲۰–۳۰٪ اینسانلار آللاحا اینانیٛب، دۇا ائتمین و کیلیسایه گتمینلردیر. لهیستان مجلیسی (سیم) باشچیٛ کۆرسۆسۆنۆن آرخاسیٛندا خاچ واردیٛر. کوْنستیتۇسییادا علاقه دار هر هیسسده کاتوْلیکلییه یئر آییٛرلمیٛشدیٛر. بۇ منادا، کاتوْلیسیزم دؤولتین رسمی دینی اوْلاراق قبۇل ائدیلمکددیر ده دییله بیلر. کیلس، دؤولت، سیاست و جمعیت حیاتیٛندا لازیٛم اوْلدۇغۇندا ایستیفاده ائتدیی جیددی بیر نۆفۇزا مالیکدیر. بعضی کاتوْلیک کشیش و قرۇپلار سییاسته آچیٛقجا گیرمکده و بۇ گۆنکی کوْالیسییا ایقتیداریٛنیٛن ان بؤیۆک و ان کیچیک پارتییالاریٛنیٛ دستکلمکددیر.[۵] ۱- کاتولیک کلیساسی ۹۵٪\n۲- ارتودوکس ۲٫۳٪\n۳- پروتستانیزم ۰٫۴٪\nلهیستانین اوستانلاری\nدَییشدیر\nلهیستان ۱۶ استانی وار:\nاوستان\nلهیستانی\nمرکز\nدولنواشلونسکی (سلیزیا سفلی)[۱۴] Dolnoslaskie وروتسلاو\nکویاواسکو پومورسکی[۱۵] Kujawasko-Pomorskie بیدگوشچ\nترونی\nووجکی Lodzkie ووج\nلوبلسکی (لوبلین)[۱۶] Lubelskie لوبلین\nلوبوسکی (لوبوش)[۱۷] Lubuskie گورژوف ویلکوپولسکی\nژلونا گورا\nماووپولسکی (لهستان کوچک‌تر)[۱۸] Malopolskie کراکوف\nماسوویان Masovian ورشو\nاوپولسکی (اوپوله) Opolskie اوپوله\nپودکاروپاسکی (پودکارپاکیه) Podkaropackie ژشوف\nپودلاسکی[۱۹] Podlaskie بیاویستوک\nپومورسکی (پومرانی)[۲۰] Pomorskie گدانسک\nاشلونسکی (سیلسیان)[۲۱] Slaskie کاتوویتس\nاشفیتوکشیسکی Swietokrzyskie کیلتس\nوارمینسکو مازورسکی وارمی-ماسوری) Warminsko-Mazurskie الشتین\nویلکوپولسکی (لهستان بزرگ‌تر)[۲۲] Wielkopolskie پوزنان\nزاخودنی پومورسکی (پومرانی غربی)\n[۲۳] Zachodniopomorskie شچچین\nلهیستاننیٛن اساس شهری ورشودیٛر. دیگر اهمیییتلی شهرلری ایسه؛ وروتسلاو، ووچ، گدانسک، پوزنان و راکوف دیٛر.\nایقتیصادییات\nدَییشدیر\nVarşavanın maliyyə mərkəzi\nلهیستان ایقتیصادییاتیٛ، ایکینجی دۆنیا مۆحاریبسی و مۆختلیف ایستیلالر اۆزۆندن بؤیۆک سارسیٛنتیٛلار سوْوۇشدۇرمۇشدۇر. داها سوْنرا آمریکا بیرلشمیش ایالتلری و دیگر اؤلکلردن آلیٛنان کؤمکلرله بیر آز دۆزلمیشدیر.\nکوْممۇنیستلر اؤلکنی له کچرینجه ایقتیصادییاتدا دؤولتلشدیرمه و کوْللکتیفلشتیرمئ باشلادیٛ. کوْممۇنیست اؤلکلر آراسیٛندا قۇرۇلان \"قارشیٛلیگلیٛ ایقتیصادی کؤمکلشمه شۇراسیٛ\" (جوْمجوْن) ایقتیصادی ایستیقامتی یۆنگۆلشدیرمک. لهیستان بۇنۇن بیر عضوۆ اوْلاراق، تیجارتینی بۇ اؤلکلرله ائدردی. اؤلکده سوْسیالیستلر سچکیلری ایتیرینجه و سوْوتلر بیرلیی داغیٛلیٛنجا باشا کچن حۆکۇمت ایقتیصادی پروْبلملری حلل ائتمک اۆچۆن غربه آچیٛلما سییاستینی تتبیق ائتمکددیر.[۸]\nلهیستان صنایعسی اوْلدۇقجا مۆختلیفدیر؛ گمی ایستحصالیٛ، تکستیل، کیمیا، مشه محصوللاریٛ، متال صنایعسی، آوتوْموْبیل، تییار، ماشیٛن، سمنت، آلۆمینیۇم و نفت محصوللاریٛ باشلیٛجا صنایعئ آسپکلریدی. سوْن زامانلاردا تاختا-شالبان و کاغیٛز صنایعلری ده اینکیشافا باشلامیٛشدیٛر. مدنچیلیک و مدن صنایعسی اوْلدۇقجا توسعه ائتمیشدیر. بۇنلاریٛن ان اهمییتلیلری کؤمۆر، سینک، گۆلله و میسدیر. لهیستان، قوزئی آلمان و اینگیلتردن سوْنرا اوروپانیٛن ان بؤیۆک کؤمۆر ایستحصالچیٛ اؤلکسیدیر. آیریٛجا سۆلفۆر چیٛخاران اؤلکلر آراسیٛندا قاباقدا گلمکددیر. مانقان، قالای، دۇز، لینییت، نفت، دمیر و طبیعی قاز دیگر اهمییتلی یئرالتیٛ قایناقلاریٛدیٛر.\nانرژی باخیٛمیٛندان اوْلدۇقجا توسعه ائتمیش بیر اؤلکدیر. سوْوت کؤمییله قۇرۇلمۇش حیدروْلکتریک ستانسییالاریٛ مؤوجۇددۇر. کؤمۆره سؤیکنن دمیر و پوْلاد صنایعسی اهمییتلی بیر گلیر قایناغیٛدیٛر. وروْسلاو، پوْزنان، بیٛدقوش، یۇخاریٛ سیلسیی ان اهمییتلی مخانیکی و ائلکتریک مۆحندیسلیی صنایعئ مرکزلریدیر. گدانسک و شچینده ایسه لیمانلار مؤوجۇددۇر. سوْن زامانلاردا قئیدا، آلۆمینیۇم صنایعسی ماجاریٛستان بوْکسۇ ایدی و یئرلی قئیدا، آلۆمینیۇم و سۆنی گۆبره صنایعلری توسعه ائتمیش وضیعتددیر. آلۆمینیۇم صنایعسی؛ ماجاریٛستان بوْکسۇ ایدینه و یئرلی گحو رنگلی کؤمۆره باغلیٛدیٛر.\nکینچیلیک محصوللاریٛ باخیٛمیٛندان داها چوْخ کارتوْف، تۆتۆن، کتان، چوْودار، آرپا، بۇغدا و یۇلاف قاباقدا گلیر. حیواندارلیگدا ایسه داها چوْخ مال و قوْیۇن یتیشدیریلر. آیریٛجا بالیگچیٛلیگ دیگر اهمییتلی بیر قایناقدیٛر. ایشلین اهالینین ۳۰٪ آ یاخیٛن بیر هیسسسی کینچیلیک و حیواندارلیگلا مشغۇل اوْلار. لهیستان، پۇل واحیدی اوْلاراق زłوْتی ایستیفاده ائدر. آدام باشیٛنا دۆشن میلّی گلیر ۷۲۰۰ دوْللاریٛن اۆستۆنددیر. لهیستان خاریجی تیجارتینین تخمیناً اۆچده ایکیسی کوهنه جوْمجوْن عضوۆ کوْممۇنیست بلوْک اؤلکلرییله اوْلماقدادیٛر. بۇ اؤلکلردن ان چوْخ تیجارت ائدیلنی روسیهدیٛر. ایدخالاتیٛن ۳۵٪ و ایخراجاتیٛن ۲۶٪ ایٛ بۇ اؤلکلردیر. غربلی اؤلکلر آراسیٛندا ان چوْخ آلمان ایله تیجاری مۆناسیبتلری مؤوجۇددۇر. آیریٛجا اینگیلیس و آمریکا بیرلشمیش ایالتلری، لهیستان ایله تیجاری آندلاشمالاریٛ اوْلان لیبرال اؤلکلردیر. خصوصیله سوْن ایللرده بۇغدا و دیگر کینچیلیک محصوللاریٛندا آمریکا بیرلشمیش ایالتلری ایله اوْلان باغلیٛلیگ آرتمیٛشدیٛر.\nلهیستاننیٛن ایدخالات محصوللاریٛ; تکستیل خاممالیٛ، دمیر جؤوهری، ماشیٛن و تجحیزات، تاخیٛل محصوللاریٛ و نفتدیر. نفتین هامیسی «دوْستلۇق بوْرۇ ختتی» یوْلۇیلا روسیهدان تأمین ائدیل ؤلکنین نقیللییات شبکسی خصوصیله ایکینجی دۆنیا مۆحاریبسی سناسیٛندا ایشلمز حالا گتیریلمیشدیر. بۇ گۆن ایسه نیزعملیٛ یوْللارا مالیکدیر. دمیریوْللاریٛنیٛن جمی اۇزۇنلۇغۇ تخمیناً ۲۵٫۸۴۸ کیلومتردیر. بۇنۇن ۳۲۰۰ کیلومتره یاخیٛن بیر هیسسسی ائلکتریکلیدیر. چای و کاناللار نقلیاتا اۇیغۇندۇر. اوْدرا چاییٛ اۆزرینده تیجاری چاتدیٛرما ائدیلمکددیر. اؤلکنین تیجارت یۆکۆنۆن آغیٛرلیٛغیٛ دمیریوْللاریٛ اۆزریندن اوْلدۇغۇ اۆچۆن ۳۶۳٫۱۱۶ کیلومتره چاتان قۇرۇیوْللاریٛ نیسبتن داها آز توسعه ائتمیشدیر. معاصیر بیر هاوا یوْلۇ سیستمینه مالیکدیر. آیریٛجا دنیز نقلیاتیٛ دا یاخشیٛ وضیعتددیر. باشلیٛجا لیمانلاریٛ قدانسک، قدیٛنیا و شچیندیر.\nگؤرونتولر\nدَییشدیر\nورشو\nورشو بیلم یولدو\nکراکوف\nVroslav\nBelostok\nBеlskо-Byalа\nپوزان\nQdansk\nLyublin\nSvinouyscie\nKаtоviçе\nویستولا چایی\nQdansk\nTomaszów Mazowiecki\nToruni\nKarpat\nورشو (۱۹۳۹)\nورشو (۱۹۴۵)\nAuşvits həbs düşərgəsi\nنوتلار\nدَییشدیر\n^ Many declared more than one ethnic or national identity. The percentages of ethnic Poles and of minorities depend on how we count. 94.83% declared exclusively Polish identity, 96.88% declared Polish as their first identity and 97.10% as either first or second identity. Around 98% declared لهیستانلار as their first identity.\n^ The adoption of Christianity in Poland is seen by many Poles, regardless of their religious affiliation or lack thereof, as one of the most significant events in their country's history, as it was used to unify the Polish tribes.[۶]\n^ The area of Poland, as given by the Central Statistical Office, is ۳۱۲٬۶۷۹ km2 (۱۲۰٬۷۲۶ sq mi), of which ۳۱۱٬۸۸۸ km2 (۱۲۰٬۴۲۱ sq mi) is land and ۷۹۱ km2 (۳۰۵ sq mi) is internal water surface area.[۸]\nقایناقلار\nدَییشدیر\n^ Constitution of the Republic of Poland, Article 27.\n^ Struktura narodowo-etniczna, językowa i wyznaniowa ludności Polski. Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań 2011 [National-ethnic, linguistic and religious structure of Poland. National Census of Population and Housing 2011] (PDF) (in لهستانی). Central Statistical Office. November 2015. ISBN 978-83-7027-597-6.\n^ Ludność. Stan i struktura demograficzno-społeczna. Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań 2011 [Population. Number and demographical-social structure. National Census of Population and Housing 2011] (PDF) (in لهستانی). Central Statistical Office. February 2013. ISBN 978-83-7027-521-1.\n^ ۴٫۰ ۴٫۱ Rykała, Andrzej (2014). \"National and Ethnic Minorities in Poland from the Perspective of Political Geography\". Acta Universitatis Lodziensis. Folia Geographica Socio-Oeconomica (in Polish). 17: 63–111 – via CEON Biblioteka Nauki. {{cite journal}}: CS1 maint: unrecognized language (link)\n^ ۵٫۰ ۵٫۱ \"4.4. Przynależność wyznaniowa\" [4.4 Religious affiliation]. Ludność. Stan i struktura demograficzno-społeczna. Narodowy Spis Powszechny Ludności i Mieszkań 2011 [Population. Number and demographical-social structure. National Census of Population and Housing 2011] (PDF) (in لهستانی). Warsaw: Central Statistical Office. 2013. p. 99. ISBN 978-83-7027-521-1. 31 May 2017-ده یوخلانیب.\n^ Christian Smith (1996). Disruptive Religion: The Force of Faith in Social-movement Activism. Psychology Press. 9 September 2013-ده یوخلانیب – via Google Books.\n^ GUS. Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2018 roku.\n^ ۸٫۰ ۸٫۱ Concise Statistical Yearbook of Poland, 2008 (PDF). Central Statistical Office (28 July 2008). آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 28 October 2008. یوْخلانیلیب12 August 2008.\n^ demografia.stat.gov.pl\/. Population. Size and structure and vital statistics in Poland by territorial division in 2017. As of December 31.[دائمی اولو باغلانتیلی]\n^ ۱۰٫۰ ۱۰٫۱ 5. Report for Selected Countries and Subjects. اولوسلارآراسی پول صندوقو. یوْخلانیلیب9 October 2018.\n^ Poland. International Monetary Fund. یوْخلانیلیب10 September 2018.\n^ \"GINI Index for Poland\". World Bank. 2015. 15 September 2018-ده یوخلانیب. {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (کؤمک)\n^ 2018 Human Development Report. United Nations Development Programme (2018). یوْخلانیلیب15 September 2018.","num_words":4918,"character_repetition_ratio":0.035,"word_repetition_ratio":0.034,"special_characters_ratio":0.215,"stopwords_ratio":0.006,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.995,"perplexity_score":48908.5,"cluster_detection":-1}
+{"text":"آبروتزو - (ایتالیاجا: Abruzzo) ایتالیاده ۲۰ بؤلگه دن بیریدیر. لاکوئیلاشهری یؤنئتیم (ادارای) مرکزی دیر. بۇ بؤلگه نین ساحه سی 10 763کیلومتر موربع دیر. ۲۰۱۶ نۆفوس ساییمی سوْنوچ لارینا گؤره جمعیتی ۱331 749و اها‌لی سیخلیغی 123 نفر دیر.[۱]","num_words":48,"character_repetition_ratio":0.0,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.296,"stopwords_ratio":0.021,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":304417.5,"cluster_detection":-1}
+{"text":"(مقاله)دانیشیقایشلدنایشلدن دانیشیغیویکی‌پدیاویکی‌پدیا دانیشیغیفایلفایل دانیشیغیمدیاویکیمدیاویکی دانیشیغیشابلونشابلون دانیشیغیکؤمککؤمک دانیشیغیبؤلمهبؤلمه دانیشیغیپوْرتالپوْرتال دانیشیغیTimedTextTimedText talkماژولماژول دانیشیغی","num_words":79,"character_repetition_ratio":0.023,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.066,"stopwords_ratio":0.038,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.996,"perplexity_score":13396.3,"cluster_detection":-1}
+{"text":"داغلیق قاراباغ، آذربایجانین غرب حیصه‌سینده ائرمنیستان و ایرانلا سرحد بؤلگه، ائرمنیستان طرفیندن ایشغال اولونوب. آذربایجانلیلارین و ائرمنیلرین کومپاکت یاشادیغی بؤلگه‌دیر. ائرمنی دیللی ادبیاتلاردا آدی آرتساخ کیمی ایشله‌نیر. بؤلگه نین اراضیسی ۴،۴۰۰ کیلومتر مربع -دیر، ۱۹۹۰-نجی ایلده اهالیسی ۱۹۲،۰۰۰-ه چاتمیشدی. بو اهالی ائرمنی‌لردن (۷۶%)، آذربایجانلی‌لاردان (۲۳%)، کوردلردن، روس‌لاردان عیبارت ایدی. مرکزی خان‌کندی، باشقا بؤیوک شهری ایسه شوشادیر.\nقاراباغ مقاله‌سینی اوخو...\nدَییشدیر\nسئچیلمیش مقاله\n۲۰۲۰ داغلیق قاراباغ ساواشی یادا ایکینجی قاراباغ ساواشی — آذربایجان جومهوریتی‌نین سیلاحلی گوجلری و ائرمنیستان سیلاحلی گوجلری آراسیندا داغليق قاراباغ‌دا دوام ائدن سیلاحلی ساواش دیر.\nداغلیق قاراباغ تماس خططینده‌کی دؤیۆشلر ۲۷ سپتامبر ۲۰۲۰ ده سحر ساعاتلاریندا باشلادی. هر ایکی طرف حربی و مۆلکی ایتکیلر اوْلدۇغۇنۇ بیلدیردی. مۆناقیشه نتیجه‌سینده، ائرمنیستان و داغلیق قاراباغ جومهوریتی‌نده حربی وضعیت و عۆمومی سفربرلیک، آذربایجان‌دا ایسه حربی وضعیت، کومندانت ساعاتی، مۆحاریبه وضعیتی و قیسمن سفربرلیک اعلان ائدیلدی.\nنووامبرین ۱۰-ونا دک آذربایجان سیلاحلی گوجلری جبراییل، فضولی، زنگیلان، قوبا��لی و شوشا شهرلرینی، هادروت، مینجیوان، آغبند و بارتاز شهرجیکلرینی، ۲۸۶ کندی و مۇروْو داغینی ایشغالدان آزاد ائتدی. نووامبرین ۱۰-وندا روسیه آراجیلیغییلا ایمضالانان آتش‌کسه گؤره آذربایجان جومهوریتی ساواش دؤورونده آزاد ائتدیگی اراضیلری الده ساخلادی و ائرمنیستان ایشغال ائتدیگی اراضیلری او جومله دن کلبجر، آغدام و لاچین رایونلارینی نووامبرین ۲۵-ینه دک آذربایجانا قایتاردی.\nداها...\nدَییشدیر\nسئچیلمیش عکس\n\"اَل یئتمز\" آدلی قاراباغ آتی (۱۸۶۷)\nدَییشدیر\nتاریخ\nقاراباغ خانلیغی ۱۷۴۷-جی ایلده نادیرشاه افشارین اؤلومون‌دن سونرا جاوانشیر سولاله‌سین‌دن اولان پناهعلی خان قاراباغ خانلیغینین اساسینی قویموش‌دور. قاراباغ خان‌لیغی کیچیک قافقاز داغلارینین جنوب-شرقین‌ده یئرلشیردی. خانلیغین سرحدلری آراز چایین‌دان گؤیچه گؤلوندک، ترتر چایین‌دان بوتون دوزه‌ن‌لیک و داغ‌لیق قاراباغی، زنگزورو، برگوشادی احاطه ائتمکله مئهری، تاتئو و سیسیانا قدر اۇزانیردی. خان‌لیق شکی، گنجه، ایروان، ناخچیوان، قاراداغ، جاواد و شاماخی خان‌لیقلاری ایله هم مرز ایدی.\nداها...\nدَییشدیر\nسئچیلمیش شخصیت\nمیرمحسن نواب (دوْغوم۱۸۳۳ شوشی – اوًلوم ۱۹۱۸ شوشی) ایلک اؤنجه موسیقی شناس، آذربایجان دیلین‌ده یازیلمیش \"ووزوهول-ارقام\" (\"رقه‌ملرین ایضاحی\") ریساله‌سی‌نین مؤلفی کیمی تانی‌یرلار. ان یاخشی کلاسسیک عنعنه‌لر روحون‌دا قله‌مه آلینمیش همین اثر شرق‌ده بو قبیل‌دن یارادیلمیش سون ریساله‌لردن بیری‌دیر. آذربایجان‌دا ایسه، نوواب سونونجو کیمیاگرلردن، مونججیملردن و کؤهنه مکتبه منسوب رس‌ساملاردان‌دیر.\nداها...\nدَییشدیر\nسئچیلمیش یئر\nشوشا (لاتین تورکجه: Şuşa) — آذربایجان جومهوریتی‌نده بیر بؤیوک شهر دیر. قاراباغ بؤلگه‌سی‌نین ان بؤیوک شهری‌دیر. شهر ۱۷۵۲-جی ايلده قاراباغ ویلایتی‌نین خانى پناه‌علی خان ساریجالى-جاوانشير طرفيندن سالینیب. ايلك چاغلاردا قوروجوسونون شرفينه پناه‌آباد آدلانديريلمیش‌دیر. ۱۹۹۲-جی ایلده ارمنیلر طرفیندن ایشغال ائدیلن شوشا شهری، ایکی ۲۰۲۰-جی ایلده، آبان آیی‌نین ۱۸-جی گۆنۆنده (نوْوامبر آیی‌نین ۸–جی گۆنۆ) آذربایجان سیلاحلی گۆجلری طرفیندن ایشغالدان آزاد ائدیلمیش‌دیر. شوشا شهری آذربایجانین مدنیّت اوجاق‌لاریندان ساییلیر و بونا گؤره‌ده آذربایجان خالقینا اؤنملی و دَیَرلی بیر شهر دیر.\nداها...\nدَییشدیر\nبؤلمه‌لر\nداغلیق قاراباغ\nداغلیق قاراباغ جومهوریتینین تاریخی\nداغلیق قاراباغ جومهوریتینین ساواش‌لاری\nداغلیق قاراباغ موناقیشه‌سی\nقاراباغ دوغوملولار\nقاراباغ ساواشی\nدَییشدیر\nمربوط اولان پورتال‌لار\nپوْرتاللار نه دیر؟\nپوْرتاللار سیاهه‌سی\nدیقت پورتال ایشتیراکچی‌سی اوْلماق ایسته‌يیرسینیزسه موافیق بؤلمه‌ده آدینیزی قئيد ائدین\n«https:\/\/azb.wikipedia.org\/w\/index.php?title=پوْرتال:قاراباغ&oldid=1467361»-دن آلینمیش‌دیر\nبؤلمه‌لر:\nپوْرتاللار\nقاراباغ\nداغلیق قاراباغ\nبۇ صفحه‌‌ سوْن دفعه ‏۳ جولای ۲۰۲۱، ‏۱۳:۳۵ تاریخینده دَییشدیریلمیشدیر.\nیازی Creative Commons Attribution-ShareAlike License 4.0 آلتیندا مووجوددور؛ آرتیق شرطلر آرتیریلا بیلر. بو سایتی ایشلتمکله سیز ایشلتمه شرطلری و گیزلیلیک سیاستی ایله راضیلشیرسینیز. ویکی‌پدیا® منفعت‌سیز تشکیلاتی اولان ویکی‌مدیا فوندونون قئید آلینمیش تیجارت علامتیدیر.","num_words":777,"character_repetition_ratio":0.07,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.195,"stopwords_ratio":0.005,"flagged_words_ratio":0.001,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":118877.8,"cluster_detection":-1}
+{"text":"(مقاله)دانیشیقایشلدنایشلدن دانیشیغیویکی‌پدیاویکی‌پدیا دانیشیغیفایلفایل دانیشیغیمدیاویکیمدیاویکی دانیشیغیشابلونشابلون دانیشیغیکؤمککؤمک دانیشیغیبؤلمهبؤلمه دانیشیغیپوْرتالپوْرتال دانیشیغیTimedTextTimedText talkماژولماژول دانیشیغی","num_words":79,"character_repetition_ratio":0.023,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.066,"stopwords_ratio":0.038,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.996,"perplexity_score":13396.3,"cluster_detection":-1}
+{"text":"سنت مارتین فرانسه (اینگیلیسجه: Collectivity of Saint Martin) بیر اؤلکه دیر و باشکندی ماریقو (سنت مارتین) شهردیر. سوْن نۆفوس ساییمی اساسیندا ۳۶٬۲۸۶ نفر دیر. و ۵۳٫۲ کیلومتر موربّع ساحه‌سی وار.\nسنت مارتین فرانسه اؤلکه‌سی‌نین بایراغی\nسنت مارتین فرانسه نقشه اوستونده یئری\nقایناق‌لار\nگؤرونتولر\nThis article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.","num_words":101,"character_repetition_ratio":0.069,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.204,"stopwords_ratio":0.0,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.989,"perplexity_score":220643.0,"cluster_detection":-1}
+{"text":"ایران توپلومو پروبلم‌لری و اونلارین حل یوللاری‌نین اساسلاری حاقدا آذربایجان دموکراسی طرفدارلارینین بیانیّه‌سی ‌","num_words":19,"character_repetition_ratio":0.0,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.126,"stopwords_ratio":0.0,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":981484.6,"cluster_detection":-1}
+{"text":"«دیالوق» آذربایجان سیویک نئیشن ایله اتک‌یازی‌نین اورتاق پروژه‌سی‌دیر. اونون مقصدی آذربایجان فعاللاری، دوشونورلری و چالیشانلاری آراسیندا سؤیلمسل دیالوق قورماق و فیکیر آلیش-وئریشی ایمکانی یاراتماقدیر. بو پروژه…\nدیالوق؛ آذربایجان مسئله‌لری: اورمو گؤلو | واحید قاراباغلی ایله موصاحیبه\nاتک‌یازی 16-10-1402\n«دیالوق» آذربایجان سیویک نئیشن ایله اتک‌یازی‌نین اورتاق پروژه‌سی‌دیر. اونون مقصدی آذربایجان فعاللاری، دوشونورلری و چالیشانلاری آراسیندا سؤیلمسل دیالوق قورماق و فیکیر آلیش-وئریشی ایمکانی یاراتماقدیر. بو پروژه…\nدیالوق؛ آذربایجان مسئله‌لری: اورمو گؤلو | دومان رادمهر ایله موصاحیبه\nاتک‌یازی 15-10-1402\n«دیالوق» آذربایجان سیویک نئیشن ایله اتک‌یازی‌نین اورتاق پروژه‌سی‌دیر. اونون مقصدی آذربایجان فعاللاری، دوشونورلری و چالیشانلاری آراسیندا سؤیلمسل دیالوق قورماق و فیکیر آلیش-وئریشی ایمکانی یاراتماقدیر. بو پروژه…\nدیالوق؛ آذربایجان مسئله‌لری: اورمو گؤلو | سهند توران ایله موصاحیبه\nاتک‌یازی 23-8-1402\n«دیالوق» آذربایجان سیویک نئیشن ایله اتک‌یازی‌نین اورتاق پروژه‌سی‌دیر. اونون مقصدی آذربایجان فعاللاری، دوشونورلری و چالیشانلاری آراسیندا سؤیلمسل دیالوق قورماق و فیکیر آلیش-وئریشی ایمکانی یاراتماقدیر. بو پروژه…\nدیالوق؛ آذربایجان مسئله‌لری: اورمو گؤلو | بهزاد جدی ایله موصاحیبه\nاتک‌یازی 29-7-1402\n«دیالوق» آذربایجان سیویک نئیشن ایله اتک‌یازی‌نین اورتاق پروژه‌سی‌دیر. اونون مقصدی آذربایجان فعاللاری، دوشونورلری و چالیشانلاری آراسیندا سؤیلمسل دیالوق قورماق و فیکیر آلیش-وئریشی ایمکانی یاراتماقدیر. بو پروژه…\nدیالوق؛ آذربایجان مسئله‌لری: اورمو گؤلو | ابراهیم ساوالان ایله موصاحیبه\nاتک‌یازی 27-7-1402\n«دیالوق» آذربایجان سیویک نئیشن ایله اتک‌یازی‌نین اورتاق پروژه‌سی‌دیر. اونون مقصدی آذربایجان فعاللاری، دوشونورلری و چالیشانلاری آراسیندا سؤیلمسل دیالوق قورماق و فیکیر آلیش-وئریشی ایمکانی یاراتماقدیر. بو پروژه…\nدیالوق؛ آذربایجان مسئله‌لری: اورمو گؤلو | آیاز سورگون ایله موصاحیبه\nاتک‌یازی 25-7-1402\n«دیالوق» آذربایجان سیویک نئیشن ایله اتک‌یازی‌نین اورتاق پروژه‌سی‌دیر. اونون مقصدی آذربایجان فعاللاری، دوشونورلری و چالیشانلاری آراسیندا سؤیلمسل دیالوق قورماق و فیکیر آلیش-وئریشی ایمکانی یاراتماقدیر. بو پروژه…\nدیالوق؛ آذربایجان مسئله‌لری: اورمو گؤلو | تئومان آکتان ایله موصاحیبه\nاتک‌یازی 22-7-1402\n«دیالوق» آذربایجان سیویک نئیشن ایله اتک‌یازی‌نین اورتاق پروژه‌سی‌دیر. اونون مقصدی آذربایجان فعاللاری، دوشونورلری و چالیشانلاری آراسیندا سؤیلمسل دیالوق قورماق و فیکیر آلیش-وئریشی ایمکانی یاراتماقدیر. بو پروژه…\nدیالوق؛ آذربایجان مسئله‌لری: اورمو گؤلو | محمدرضا هیئت ایله موصاحیبه\nاتک‌یازی 18-7-1402\n«دیالوق» آذربایجان سیویک نئیشن ایله اتک‌یازی‌نین اورتاق پروژه‌سی‌دیر. اونون مقصدی آذربایجان فعاللاری، دوشونورلری و چالیشانلاری آراسیندا سؤیلمسل دیالوق قورماق و فیکیر آلیش-وئریشی ایمکانی یاراتماقدیر. بو پروژه…\nدیالوق؛ آذربایجان مسئله‌لری: اورمو گؤلو | محمد بابایی ایله موصاحیبه\nاتک‌یازی 16-7-1402\n«دیالوق» آذربایجان سیویک نئیشن ایله اتک‌یازی‌نین اورتاق پروژه‌سی‌دیر. اونون مقصدی آذربایجان فعاللاری، دوشونورلری و چالیشانلاری آراسیندا سؤیلمسل دیالوق قورماق و فیکیر آلیش-وئریشی ایمکانی یاراتماقدیر. بو پروژه…\n1 2 3 4 Next\nان چوخ باخيلانلار\nساپقینلیق و سوچ سوسیولوژی‌سی: کولتور نورملاری نه‌دیر و اونلار پوزولارسا نه باش وئرر؟\nاشلی کراسمن\nنه ائده بیله‌ریک؟ پروبلئم حللی‌نین بیر پارچاسی اولماق\nآللان جی جانسون\nقیرمیزی یوخ، ساری آلما\nابراهیم ساوالان\nفمینیست پولیتیکا: دیره‌نیش نؤقطه‌میز\nبئل هوکس\nمنه قارشی یارادیلمیش من\nرامین جبارلی\nسون يازيلار\nساپقینلیق و سوچ سوسیولوژی‌سی: کولتور نورملاری نه‌دیر و اونلار پوزولارسا نه باش وئرر؟\nبیزنس اوچون آزادلیغی فدا ائدن سنگاپورون اقتیصادی گلیشمه تاریخی\nهانا آرنتین آدولف آیشمن-ه میدان اوخوماسی\nیوخسوللوق و اونون موختلیف نؤع‌لری\nکلاسیک لیبرالیزم ندیر؟ تعریفی و نومونه‌لری\nحاقيميزدا\nاتک‌يازي دوشونجه وئب‌ سايتيدير. بو سايتدا سوسيال علم‌لره عايد يازيلار نشر ائديلير. بو ایمئيل آدرئسي واسيطه‌سي ايله بيزيمله","num_words":825,"character_repetition_ratio":0.105,"word_repetition_ratio":0.673,"special_characters_ratio":0.206,"stopwords_ratio":0.012,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":113487.4,"cluster_detection":-1}
+{"text":"بئشینجی بالدوین (اینگیلیسی‌جه: Baldwin V of Jerusalem) بیر شاهی ایدی. ۱۶ مارس ۱۱۸۵ آقوست ۱۱۸۶ ایل‌لر آراسیندا حؤکومت ائدیب.","num_words":26,"character_repetition_ratio":0.0,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.203,"stopwords_ratio":0.0,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":592476.2,"cluster_detection":-1}
+{"text":"53°22′00″N 1°12′00″W \/ 53.3667°N 1.200°W \/ 53.3667; -1.200موختصات: 53°22′00″N 1°12′00″W \/ 53.3667°N 1.200°W \/ 53.3667; -1.200\nدینینقتون سنت جونز (اینگیلیسی‌جه: Dinnington, South Yorkshire) بریتانیادا بیر یاشاییش منطقه‌سی‌دیر سوْن نۆفوس تخمین‌لرینه گؤره 9077 نفر دیر. بۇ شهر اینگیلیس اؤلکه‌سینده یئرلشیب.\nگؤرونتولر\n[دَییشدیر]\nبیرده باخ\n[دَییشدیر]\nبریتانیا شهرلرین لیستی\nقایناق‌لار\n[دَییشدیر]\n^ Local statistics - Office for National Statistics. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2017-01-10. یوْخلانیلیب2018-05-20.\nبو شهرلر ایله باغلی مقاله، بیر قارالاما مقاله دیر. بونو گئنیشلندیرمکله ویکی‌پدیایا کؤمک ائده بیلرسینیز.\nب\nدان\nدییش\n«https:\/\/azb.wikipedia.org\/w\/index.php?title=دینینقتون_سنت_جونز&oldid=1450154»-دن آلینمیش‌دیر\nبؤلمه‌لر:\nArticles with OS grid coordinates\nچئویرمک یانلیش سئچیملر\nشهرلر قارالامالاری\nبریتانیا شهرلری\nگیزلی بؤلمه‌لر:\nاسکریپت خطالاری اوْلان صفحه‌لر\nقیسا توضیح ایله مقاله‌لری\nقیسا توضیح ویکی‌دیتا-دان فرقلیدیر\nموختصاتلار ویکی‌دئیتادا\nبوتون قارالاما مقاله‌لری\nبۇ صفحه‌‌ سوْن دفعه ‏۸ فوریه ۲۰۲۱، ‏۰۰:۱۳ تاریخینده دَییشدیریلمیشدیر.\nیازی Creative Commons Attribution-ShareAlike License 4.0 آلتیندا مووجوددور؛ آرتیق شرطلر آرتیریلا بیلر. بو سایتی ایشلتمکله سیز ایشلتمه شرطلری و گیزلیلیک سیاستی ایله راضیلشیرسینیز. ویکی‌پدیا® منفعت‌سیز تشکیلاتی اولان ویکی‌مدیا فوندونون قئید آلینمیش تیجارت علامتیدیر.","num_words":284,"character_repetition_ratio":0.054,"word_repetition_ratio":0.022,"special_characters_ratio":0.283,"stopwords_ratio":0.014,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.999,"perplexity_score":46335.8,"cluster_detection":-1}
+{"text":"تورکیه بو ایلین ایکینجی چئیرگینده اؤنجه‌کی دؤنمه موقاییسه‌ده خیدمت صادراتیندا آرتیشا گؤره جی-20 اؤلکه‌لری آراسین‌دا بیرینجی اولوب.\n31.08.2024 ~ 31.08.2024\n2181851\nتورکیه بو ایلین ایکینجی چئیرگینده اؤنجه‌کی دؤنمه موقاییسه‌ده خیدمت صادراتیندا آرتیشا گؤره جی-20 اؤلکه‌لری آراسین‌دا بیرینجی اولوب.\nتیجارت ناظیرلیگی طرفین‌دن ائدیلن یازی‌لی آچیقلامادا ایقتیصادی اینکیشاف و امکداش‌لیق تشکیلاتینین (اوئجد) 2024-جو ایلین ایکینجی چئیرگینده بین الخالق تیجارت ایستاتیستیک راپورونون درج ائدیلدیگی خاطیرلادیلیب.\nآچیقلامادا، ایقتیصادی اینکیشاف و امکداش‌لیق تشکیلاتینین راپورونا گؤره، جی-20 اؤلکه‌لرینین مال ایخراجاتینین آرتیش سرعتی 2024-جو ایلین ایکینجی چئیرگینده بیرینجی دؤنمه موقاییسه‌ده ثابت قالیب و خیدمت ایخراجی، مال ایخراجین‌دان فرق‌لی اولاراق، عینی دؤورده بؤیومه‌یه داوام ائدیگینی بیلدیره‌رک دئییلیب: \"تورکیه 2024-جو ایلین ایکینجی چئیرگینده اؤنجه‌کی چئیرگینده موقاییسه‌ده خیدمت صادراتین‌دا آرتیش سرعتینه گؤره جی-20 اؤلکه‌لری آراسین‌دا بیرینجی یئری توتسا دا، بو اؤلکه‌لر آراسین‌دا خیدمت ایدخالین‌دا آرتیش سرعتینین ده ان چوخ آزالدیغی اؤلکه‌دیر.\"\nاتیکتلر: #تورکیه‌ , #ایلین ایکینجی چئیرگینده , #خیدمت صادراتیندا آرتیش , #جی-20 اؤلکه‌لری\nایلگیلی‌لی خبرلر\nخاریجیلرین تورک لیره‌سینه ماراغی آرتیر\n15.09.2024\nایقتیصاد‌دا آتیلان آددیملار خاریجی یاتیریمجیلارین تورک لیره‌سی (تل) آکتیولرینه اعتمادی آرتیریب.\nتورکیه‌ فیندیغی ۱۲۴ اؤلکه‌یه ساتیلیب\n13.09.2024\nتورک فیندیغین آلیجی تاپدیغی ۱۲۴ اؤلکه آراسیندا آلمان-ا ۳۸ میلیون ۹۴ مین ۹۹۱ دولارا ۸۳ مین ۲۴۰ تون فیندیقلا لیدئر اولوب\nتورکیه‌دن بیرلشمیش کراللیغا صادرات رکوردو قیریلدی\n12.09.2024\nتورکیه‌نین صادراتی ایلین ۸ آییندا گئچه‌ن ایلین عینی دؤورونه گؤره یوزده ۳،۹ آرتاراق ۱۷۰،۸ میلیارد دلارا یوکسلدی\n8 آیدا 11 اؤلکه‌یه بال صادر ائدیلیب\n11.09.2024\nژانویه-آوقوست آیلاری آراسیندا دوغو قارا دنیز بؤلگه‌سیندن بال امریکا باشدا اولماقلا 11 اؤلکه‌یه ساتیل��ب.\n2181851\nتورکیه خیدمت صادراتی آرتیشیندا جی-20 اؤلکه‌لری آراسین‌دا بیرینجی یئرده‌دیر\n\/\/cdn.trt.net.tr\/images\/xlarge\/rectangle\/1f0e\/1608\/dbb9\/66d2e09d0fdd9.jpg?time=1726611110\n\/turki\/qtsd\/2024\/08\/31\/twrkhyh-khydmt-sdrty-artyshynd-jy-20-w-lkhhlry-arsynd-byrynjy-yy-rdhdyr-2181851\nمولتی مئدیا\nویدئو\nفوتو قالری\nپادکست\nکاتقوریلر\nتورکیه\nتورک دونیاسی\nبؤلگه\nدونیا\nاقتصاد\nایدمان\nبیلیم و تکنولوژی\nکولتور و صنعت\nساغلیق و چئوره\nت.ر.ت\nت‌رت تاریخی\nت‌رت رادیو\nت‌رت تی‌وی\nت‌رت و.اوف.ت وورلد\nفرکانس لار\nخبرلشمک اوچون\nتورکیه رادیو تلویزیون قورومو رسمی وب سایتی. بو سرویس، آنادولو آژانسی (AA)، فرانس پرس آژانسی (AFP)،رویترز، دویچ پرس آژانس (DPA)،آتسه (ATSH)، آفه (AFE )، منا (MENA) ، ایتارتاس(ITAR TASS)، شینهوا(XINHUA) آژانسلاریندان تألیف حاقینا تابع اولان ماتریاللار ایچرمکده‌دیر. ماتریاللار و خبرلر ایذینسیز ایشله‌دیله‌بیلمز، کوپیالانابیلمز. ت.ر.ت دیش باغلانتیلارداکی سیته‌لرین ایچریگیندن سورومولو توتولابیلمز","num_words":630,"character_repetition_ratio":0.091,"word_repetition_ratio":0.052,"special_characters_ratio":0.248,"stopwords_ratio":0.0,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":67223.1,"cluster_detection":-1}
+{"text":"برچسب ها : دانلود اکینجی باهار , دانلود فيلم ترکي اکینجی باهار , دانلود آذري اکینجی باهار , دانلود ترکي اکینجی باهار , دانلود مستقيم اکینجی باهار , دانلود رايگان اکینجی باهار , اکینجی باهار","num_words":58,"character_repetition_ratio":0.339,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.259,"stopwords_ratio":0.0,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.98,"perplexity_score":351287.0,"cluster_detection":-1}
+{"text":"شاه صفی (اینگیلیسی‌جه: Safi of Persia) قدیم ایران شاهی.۲۸ ژانویه ۱۶۲۹ – ۱۲ مئی ۱۶۴۲ ایل‌لر آراسیندا حؤکومت ائدیب. بیرینجی شاه عباس صفوی اؤلوموندن سوْنرا حؤکومتی اله کئچدیب.","num_words":33,"character_repetition_ratio":0.0,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.233,"stopwords_ratio":0.0,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":656827.4,"cluster_detection":-1}
+{"text":"بیرینجی سنت آلبنز دؤیوشو (اینگیلیسجه: First Battle of St Albans) سنت آلبنز و اینگیلیس یئرینده اوز وئرمیش‌دیر\nقایناق‌لار\n[دَییشدیر]\n^ ۱٫۰ ۱٫۱ Anthony Goodman, The Wars of the Roses:Military Activity and English Society, 1452–97, (Routledge & Kegan Paul, 1981), 24.\n^ ۲٫۰ ۲٫۱ Ralph A. Griffiths, The Reign of King Henry VI:The exercise of royal authority, 1422–1461, (University of California Press, 1981), 742.\n^ ۳٫۰ ۳٫۱ Ralph A. Griffiths, The Reign of King Henry VI:The exercise of royal authority, 1422–1461, 744.\nاینگیلیسجه ویکی‌پدیاسی‌نین ایشلدنلری طرفیندن یارانمیش«First Battle of St Albans»، مقاله‌سیندن گؤتورولوبدور.( ۲۸ سپتامبر ۲۰۱۸ تاریخینده یوْخلانیلیبدیر).\nقارداش پروژه‌لرده بیرینجی سنت آلبنز دؤیوشو گؤره داها آرتیق بیلگی‌لر تاپابیلرسینیز.\nفایل‌لار ویکی‌آمباردا\nبو ساواش ایله باغلی مقاله، بیر قارالاما مقاله دیر. بونو گئنیشلندیرمکله ویکی‌پدیایا کؤمک ائده بیلرسینیز.\nب\nدان\nدییش\n«https:\/\/azb.wikipedia.org\/w\/index.php?title=بیرینجی_سنت_آلبنز_دؤیوشو&oldid=614092»-دن آلینمیش‌دیر\nبؤلمه‌لر:\nساواشلار\n۱۴۵۵-جی ایلده اینگیلیس\nسنت آلبنزین تاریخی\nگیزلی بؤلمه:\nبوتون قارالاما مقاله‌لری\nبۇ صفحه‌‌ سوْن دفعه ‏۵ دسامبر ۲۰۱۸، ‏۰۱:۴۲ تاریخینده دَییشدیریلمیشدیر.\nیازی Creative Commons Attribution-ShareAlike License 4.0 آلتیندا مووجوددور؛ آرتیق شرطلر آرتیریلا بیلر. بو سایتی ایشلتمکله سیز ایشلتمه شرطلری و گیزلیلیک سیاستی ایله راضیلشیرسینیز. ویکی‌پدیا® منفعت‌سیز تشکیلاتی اولان ویکی‌مدیا فوندونون قئید آلینمیش تیجارت علامتیدیر.","num_words":304,"character_repetition_ratio":0.052,"word_repetition_ratio":0.136,"special_characters_ratio":0.234,"stopwords_ratio":0.007,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.994,"perplexity_score":82468.3,"cluster_detection":-1}
+{"text":"Sürgünde Güney Azərbaycan (İran) Qələm Əncüməni سورگونده گونئی آذربایجان (ایران) قلم انجومنی PEN South Azerbaijan (Iran) in Exile\nHome\nArticles\nPoems\nStories\nVideos\nAz. Turkic\nFarsi\nEnglish\nNews \/ Events\nMembership\nContact Us\nMay 24, 2017\nروح بیلیمی باخیشیندان فاناتیزم (5)\nدرویش اوغلو\nفاناتیک میللیتچیلیک\nبو یازینین اؤنجه کی بؤلوملرینی اوخومامیش اولان دیلداشلاردان بو بؤلومو اوخوماغا باشلاماقدان اؤنجه، قاباقکی دؤرد بؤلومو دیققت ایله اوخوماقلارینی خاهیش ائدیرم.\nبو یازینین اؤنجه کی بؤلوملرینده فاناتیک شخصیتین اولوشوم شرطلرینی، بیرئیسل (فردی) و اجتماعی بؤیوتلاریندان بیر پاراسینی آچیقلاماغا چالیشدیم. اؤنجه کی بؤلوملرین بیر خلاصه سینی قیسساجا تکرار ائدجک اولورسام:\nفانایک شخصیت دویغودان یوخسول، و بونون یانیندا بللی حؤکملرین مطلقلشدیریلدیگی و بللی شخصلرین مقدسلشدیریلدیگی اجتماعی جوّ ایچینده بؤیوموش اولماغین سونوجوندا یارانان شخصیت تیپی دیر. انسانلار آراسی ارتباطلاری گوبوت و دویغودان یوخسول اولان بیر توپلومدا اوزون زامان ایچینده بو شخصیت تیپی بو توپلومو اولوشدوران بیرئیلرین چوخلوغوندا گؤرونه بیلر و بئله جه فاناتیک شخصیت تیپی او توپلومون اورتالاما شخصیت تیپی حالینه گله بیلر. بئله بیر توپلومدا توپلومسال قایدا – قانونلار، عنعنه لر و نورملار دا فاناتیک بیر رنگ آلار.\nبیر توپلومو میللت حالینه گتیرن فاکتورلار او توپلومون جفرافیاسی، تاریخی، اقتصادی، دیلی، اینانجلاری، عنعنه لری، و بونلارین هامیسیندان داها اؤنملی اولان، او توپلومو اولوشدوران (تشکیل ائدن) بیرئی لرین بو دگرلری منیمسه میش اولماسی و اؤزونو او توپلوما منسوب حس ائتمه سی دیر. بیر میللت ایچینده یاشایان، آنجاق او میللتین دیلینی، تاریخینی اینانجلارینی و ... منیمسه مَمیش اولان، اؤزونو او میللته منسوب حس ائتمَین بیر انسانی زور و اجبار ایله \"سن بو میللتدن سن\" دئیه او میللتین ایچینه قاتماق اولماز. بونون آچیق میثالی قیرخ ـ اللی ایلدن بری مهاجرتده یاشایان، آنجاق اؤزونو ایچینده یاشادیغی توپلوما اویغونلاشدیرمایش، اؤزونو او میللته منسوب حس ائتمَیَن انسانلاردیر. بوگونکو آلمان میللتینین ایچینده، آلمان وطنداشلیغی اولان، آنجاق آلمان میللتینین میللی دگرلرینی منیمسه مَمیش و اؤزونو آلمان میللتینه منسوب حس ائتمَیَن انسانلارین ساییسی آز دگیلدیر. بو گؤرونگه (پدیده) یالنیز آلمان توپلوموندا دگیل، بئله انسانلار هر توپلومدا وار. بیر انسانین اؤزونو بیر میللته منسوب حس ائدیب ـ ائتمه مسی نین اؤن شرطی ده مهاجر اولماق دگیل. بو اولای تاماماً ترسه سینه ده اولابیلر. دئملی بیر جفرافیادا یاشایان بیر میللت آیری بیر میللت طرفیندن تهاجمه معروض قالیب، حاکم میللت طرفیندن دیلی، تاریخی، و میللی دگرلری آرادان آپاریلسا بئله، بو میللتین بیرئیلرینین بیر چوخوندا حاکم میللته منسوبلوق دویغوسونو یاراتماق امکانسیز قدر چتین دیر. بونون آچیق میثالی دا \"ایران\" آدی آلتیندا کئچن جفرافی بؤلگه سینده یاشایان، فارس میللتینین دیلینی، تاریخینی و اینانجلارینی نماینده لیک ائدن دؤلت طرفیندن فارسلاشدیریلماغا زورلانان آیری میللتلردیرلر. فارس میللتی و اونو نماینده لیک ائدن دؤلت، \"ایران\" آدی آلتیندا کئچن جفرافی بؤلگه سینین بوتونلوگونه صاحیب اولدوغونو دوشوندوگوندن \"ایران\" ایله \"فارس\" ی اؤزدشلشدیریب و اؤز ذهنینده واقعیتدن اوزاق بیر تصور یارادیب:\nفارس = ایران\nایران = فارس\nبو یازینین اؤنجه کی بؤلوملرینده آچیقلاماغا چالیشدیغیم کیمی فاناتیک شخصیتین دوشونجه دوزلگه سی (ساختاری) بئله دوگملارا دایانان بیر دوشونجه سیستمی دیر. فارس فاناتیک میللیتچی دوشونجه نین مقدسلشدیریگی ایسه \"تمامیت عرضی ایران\" دیر. دئملی \"ایران\" ین بوتونلوگو مقدسدیر. (چو ایران نباشد تن او مباد) بونلارین یانیندا بیرده بیر سورو \"کوروش\"، \"داریوش\" کیمی تخیللی شخصلر و \"دین زدتشت\"، \"آئین اوستا\"، \"زبان شیرین فارسی\" کیمی مقدسلیکلر ده بیری ـ بیرینه هورولوب، بو فاناتیک دوشونجه سیستمینی اولوشدوروبدور.\nگؤروندوگو کیمی فارس فاناتیک میللیتچی دوشونجه ده بیر فاناتیک دوشونجه سیستمی دیر و بو دوشونجه سیستمینین اؤنجه آچیقلادیغیم خصوصیتلرینه صاحیب دیر. آنجاق بو دوشونجه آخیمینین اؤز ایچینده بیر چوخ چاخناشمازلیقلار، باغداشمازلیقلار و بیری ـ بیرینه اویمایان، بیری ـ بیرینی نفی ائدن بیریملری وار.\nبللی شخص لرین مقدسلشدیریلدیگی: کوروش، زرتشت، فردوسی و .... بو آدلار بوگون فارس میللتی آراسیندا اوسطوره یه دؤنوشموش و مقدسلشدیریلمیشدیر. بونلارین دوغرولوغونا بونلارین بویوروقلارینا شک ائدیلمز. بونون یانیندا بو (خیالی) انسانلارا انسان عاغلینا سیغمایان صفت لر تاخیلیر. \"دونیانین الیک حقوق بشر مانیفستی کوروش طرفیندن یازیلیبدیر\" فارسلارین اؤز دئدیکلرینه اینانیرساق، تخت جمشیدین قالینتیلارینین بؤیوک و عظمتلی بیر شهرین قالینتیلاری اولاراق قبول ائدرسک، بو عظمتده بیر ایشین هانسی ایش گوجو ایله گؤرولدوگو سوروسو یارانار ذهنده. کؤله لیک (برده لیک) سیستمینه دایانمادان، برده لری زور، اجبار، شکنجه و آنجاق قارین دویوراجاق بیر معاش ایله ایشلتمدن، بئیله بیر بینالار یارانار می ایدی او عصرده؟ هانسی ایش گوجو بو عظمتلی بینالاری تیکیبدیر. \"اشراف\" و \"سردارلار\" می؟ توپراغین و حیوانین بول اولدوغو بیر دؤنمده، کیم اؤز ایستگی ایله ییغینچیلیغی، اکینچیلیگی، اووچولوغو، حیوانچیلیغی بیراخیب، اؤز آزادلیغینی بیراخیب، گلیب فیلان \"اشرافا\" برده اولاردی؟ منطقلی فیکیرلشرسک، دونیانین ایلک \"حقوق بشر مانیفستینی\" یازان کوروش، انسانلاری اؤزونه قول ائدیب، زور، اجبار، شکنجه و آنجاق قارین دویورابیلن بیر معاش قارشیلیغیندا \"تخت جمشید\" کیمی قصرلر دوزلتمیش اولسا گرک. کئچن اون ـ اون بئش ایل ایچریسینده تاریخچیلرین، فارسلارین اؤزلرینه تاریخ دوزلتدیگی \"ایران باستان\" ین وار اولمادیغینی آچیقلاماغا چالیشیبلار. من بونلارا هئچ دئیینمیرم. بوندان دا عاغیلا سیغمازی، لشکر چکیب، آیری توپراقلاری و آیری مییلتلیری \"فتح\" ائدن کوروش، \"حقوق بشرین ایلک مانفیستینی یازان\" آدام اولسا گرک. دئملی بو کوروش بیگ، اوبیری میللتلرین توپراغینی \"فتح\" ائتمک اوچون الینده گول دسته لری ایله گئدیرمیش، \"فتح\" اولونان میللتلر ده اؤز ایستکلری ایله کوروش بیگین پئشوازینا گلیرمیشلر. بئله تصور و تجسملر آنجاق فاناتیزمینین درینلیگیندن و آغیرلیغیندان، اوبژکتیولیگی (عینیلیگی) ذهنینه حاکم اولان دگم لار واسطه سی ایله آچیقلاماغا چالیشان فاناتیک شخصیتین ذهنینده یارانابیلر.\nفاناتیک فارس میللتچی دوشونجه آخیمینین \"ایران\" آدلانان جفرافی بؤلگه سینده اؤزوندن باشقا میللتلرین وارلیغینی انکار ائتمه سی، \"فارس\" ایله \"ایران\" قاوراملارینی اؤزدشلشدیرمه سی ده یئنه اوبیکتیو (عینی) واقعیتلری گؤرمک ایسته مه دیگینین آچیق بلگه سی دیر. یالنیزاؤزونون \"یران\" دئیلن جغرافی بؤلگه سینده حاکم اولماسینا و آیری میللتلری تانیماماسینا دایاناراق بو میللتلر ایله دوشمانلیق ائتمک، اونلاری یوخا سایدیغینین یایندا اوبژکتیو اولاراق دا یوخ ائتمه گه چالیشماسی ایسه فاناتیک دینلرده کی \"منیم اینانمادیغیما اینانمایان اؤلدورلمه گه لاییق دیر\" حؤکمونون عینی سی دیر. بو دوشونجه آخیمینین واقعیت قارشیسیندا کورلوغوندا اسرار ائتمه سینین خسته لیکلی (بیمارگونه) بیر خصوصیت اولدوغونو بو فیکیر آخیمینین 1987 میلادی ایلینده چیخان \"بدون دخترم هرگز\" آدلی بیر رومانا قارشی هیستیریک عکس العملینده گؤرمک مومکون ایدی. بتی لاور آدلی آمریکالی بیر خانیم، سید بزرگ محمودی آدلی ایرانلی فارس بیر حکیم ایله امریکادا ائولنیر. گونون بیرینده سید بزرگ خانیمیندان گیزلین ایرانا قاییتماق و ایراندا قالماق پلانی نی تؤکور و خانیمنا ایراندا قالماق ایسته دیگینی آچیقلامادان اونو و قیزلارینی \"تعطیله گئدیریک\" دئیه آلدادیب ایرانا گتیریر. بیر مدت ایراندا قالدیقدان سونرا بتی لاور سید بزرگون نیتیندن خبردار اولور و قیزینی دا یانینا آلیب ایراندان قاچیر. بو روماندا بتی لاور دوغرودان دا گؤردوکلرینی، باشیندان کئچنلری یازیبدیر. ایران باره سینده بؤیوک و آغلا سیغمایان اغراقلار یوخدور بو روماندا. آنجاق بیزیم \"فارس\" باجی ـ قارداشلاریمیز بو رومانین چیخدیغی ایلده و اوندان سونراکی ایکی ـ اوچ ایلده شالوارلارینا کؤز دوشموش کیمی یانیردیلار و هر بوجاقدان بو رومانا قارشی نقدلر و حتی رومانلار یازماغا چالیشان یئنی یئتمه یازارلار اورتایا چیخیردی. دئملی چئرییه \"گوزون ائگری دیر\" دئسن، بارماغینی سوخوب دئینین گؤزونو چیخاردار. بو ایلین (2016) ژوئن آیندا آلمانین مونیخ شهرینده ایران کؤکنلی (ایرانی تبار) فارس بیر جوانین شهرده تاپانچا ایله هدفسیز یئره جماعاتی گولله یاغیشینا توتوب، سکگیز نفری اؤلدورمه سی خبری قارشیسیندا ایسه، بیزیم فارس باجی ـ قارداشلاریمیز واقعیتی گؤرممک اوچون بو جوانین \"ایرانلی\" اولدوغونو انکار ائتمه گه قدر کؤرلوق گؤسترمه گه حاضیر ایدیلر.\nفارس فاناتیک میللتچی دوشونجه آخیمینین خسته لیکلی (بیمارگونه) بیر دوشونجه سیستمی اولدوغونو نئچه آی اؤنجه یازدیغیم \"اجتماعی شیزوفرنی\" آدلی یازیدا آچیقلاماغا چالیشمیشام. بو یازینی اوخومامیش اولان دیلداشلار اوچون، بوردا تکرار گتیریرم.\nشیزوفرنی، روح خستلیکلرینین ان آغیر و ان درینلریندن بیری دیر. شیزوفرن خسته لرینین چوخو گونلوک ایشلرینی گؤرمکده، اؤزلرینه باخماقدا و عینی زاماندا آیری انسانلار ایله ارتباط قورابیلمکده بؤیوک چتینلیکلر چکرلر. بیر شیزوفرن خسته یالنیز یاشارسا، باخارسان کی ایگیرمی گوندور یووونماییب، پالتارلارینی دگیشمه ییب، سحردن آخشاما بیر یئرده اوتوروب، هئچ ترپنمه ییب (کاتاتون شیزوفرنی). پارانوئید شیزوفرن خسته سی ایسه، ساغ انسانلارا آنلاشیلماز اولان قورخولار ایچینده قیورانار. اؤزونون یئر، یوخسا گؤی دن، انس و جن دن تعقیب اولوندوغونو، دوشمانجا تهدید اولوندوغونو حس ائدر. بونون اوچون ده انسانلاردان چکینر. گؤردوگو انسانلار طرفیندن دوشمانجا تهدید و تعقیب اولوندوغونو حس ائدر. دئملی بیر یاندان رئال، گرچک دونیادا گؤردوگو انسانلاردان قورخار، بیر یاندان دا رئال دونیادا وار اولمایان، یالینز اؤز خیال و تصورونده اولان وارلیقلاردان قورخار. بو خستلیگین اوچونجو شکلی ده اپیلپتیک شیزوفرنی دیر. اپیلپتیک شیزوفرن خسته سی، چوخ زحمت و چتینلیک ایله گونلوک ایشلرینی قاباغا آپارار، انسانلار ایله ارتباط قورماقدان عاجز اولار. آنجاق او دا پارانوئید شیزوفرن خسته سینین دردینی چکر. دئملی پارانوئید شیزوفرینین قورخولارینی تجربه ائدر. بو قورخولار نورمال حالتلرینده خسته نین بیلینجینه چیخماز. دئملی پارانوئید شیزوفرن بو قورخولاری تجربه ائتدیگینین بیلینجینده اولدوغونا قارشین، اپیلپتیک شیزوفرن خسته سی بو قورخولاری بیلینجلی اولاراق حس ائتمز. بونون اوچون بو قورخولار زامان ایله ییغییشب و بیر ییغین (تراکم) شکلینه گلر. آنجاق بیر توفنگین لوله سینده سیخیشدیریلمیش باروت کیمی بیردن – بیره پاتلار، خسته ییخیلار، آغزی کؤپوکلنر، باشینی یئره، دووارا وورار، بوتون عضله لری سیخیشار و آغیر تشنجلر کئچیردر. خالق دیلینده بونا \"قش\" دئییرلر.\nشیزوفرن خسته لیگینین ایچ مکانیزمی ایسه، روح بیلیمینده شخصیتین پارچالانمیش اولدوغو ایله آچیقلانیر (توضیح وئریلر). زیگموند فرویدون دوشونوب، ییغجاملاشدیردیغی و اوندان سونرا اونون تئوریلرینین دوامچیلاری طرفیندن داها دا گلیشدیریلمیش، و بوگونکو روح بیلیمچیلر طرفیندن هله ده کئچرلی ساییلان، شخصیت تئوریسینه گؤره بیر انسانین شخصیتی اؤز ایچینده قیواملی (منسجم) قاتلاردان اولوشماقدادیر. بو قاتلار کؤک، اؤز، من، من اوستو و ایدآل من دن عبارت دیرلر. فارس دیلینده بو قاتلار نهاد، خود، من، ابرمن و من ایدآل سؤزلری ایله گؤستریلیر. ساغ بیر شخصیت دوزَلگه سینده (ساختاریندا) بو قاتلار بیر- بیری لری ایله اویوملو (متناسب) بیر ارتباطدا و آلیش – وئریشده دیرلر. کؤک انسانین بیولوژیک و فیزیولوژیک دوزلگه سیدیر. اؤز بو فیزیولوژیک و بیولوژیک دوزلگه نین بیلینجینده اولان بؤلومدور. من، اؤز ایله ائشیک دونیا آراسیندا بیر آراچی رولونو اوینایان بؤلومدور. من اوستو ائشیک دونیانین قویدوغو قایدا – قانونلاری تمثیل ائدن بؤلومدور. ایده آل من بیر انسانین ائده آللارینی، آماجلالرینی آرزولارینی و اؤزونون بو ایدآل دورومدا اولدوغوندان تصور و تجسمی دیر.\nبو تئورینی داها یاخیندان آنلاشیلیر و داها ال وئریشلی مثاللار ایله آنلاتماغا چالیشاجاق اولورسام، دئمک اولار کی کؤک بیر انسانین بیولوژیک و فیزیولوژیک گرکسینمه لرینی (احتیاجلارینی)، آجلیق، اوشومک، سوسوزلوق، جینسل دویغو و ....دئملی بیولوژیک یاشامی سوردوره بیلمک اوچون گرکلی اولان احتیاجلارینی تمثیل ائدن قات دیر.\nاؤز بو احتیاجلارین دویغو شکلینده بیلینجینده اولان قات دیر. دئملی آج اولدوغوموزدا بیر شئی یئمک، سوسوز اولدوغوموزدا بیر شئی ایچمک و اوشودوگوموزده ایستی بیر یئره گیرمک ایستَگی دیر. بو ایستَک، وار اولماسی اوچون اؤزوندن باشقا بیر شئیه گرگی یوخدور. دئملی قائم به ذات دیر. آج اولدوغوموزدا، یئمک ایسته ییریک. ال قاباغیندا یئیه جک بیر شئیین وار اولوب اولماماسی بو دویغونون اؤزونو گؤسترمه سی اوچون گرکلی دگیل. یئیه جک بیر شئین اؤز مالیم، اؤزگه مالی، حرام، حلال، اوغورولوق مال اولوب اولماماسینین آجلیق دویغوسونون اورت��یا چیخماسیندا هئچ بیر رولو یوخدور.\nمن ایسه بو دویغو ایله ائشیک دونیادا قویولموش قایدا قانون آراسیندا آراجیلیق ائدن قات دیر. دئملی آج اولدوغوموزدا، آنجاق اؤزوموزه عاید اولان بیر ییه جک ییه ریک. جیبیمیزده پولوموز اولسا، گیریب بیر رستوراندا یئیه ریک. دئملی ائشیک دونیادا قویولموش بللی قایدا قوراللارا اویغون حرکت ایله احتیاجلاریمیزی قارشیلاریق. من بیولوژیک سیستمدن گلن آجلیق دویغوسو ایله ائشیک دونیادا وار اولان قایدا – قانونلار آراسیندا بیر آراجیلیق ائدر. آجلیق دئییر یئه. قایدا – قورال دئییر یئدیگینین پولونو وِرمَلی سن. جیبیمزده آنجاق یاوان بیر چؤرک آلاجاق قدر پول وارسا، بونون ایله یئتینیریک (بونا قانع اولاریق) جیبیمزده یئتری قدر پول وارسا لوکس بیر رستوراندا باهالی بیر یئمک یئیه بیلریک.\nمن اوستو ایسه، توپلومدا اولان قایدا قانونلارین بیلینجی دیر. دئملی رستوراندا یئمک یئیه جک اولورساق، پول وئرملی اولدوغوموزو بیلدیگیمیزدیر.\nایدآل من ایسه روح استروکترونون اؤز ایچینده یاراتدیغی و رئال دونیا ایله اولمادیغی کیمی، بیولوژیک سیستم ایله ده هئچ بیر ارتباطی اولمایان بیر تخیل و تجسم دور. ایدآل من ی جوانلاردا داها آیدین گؤرمک اولار. بیر جوانین دؤشونو قاباغا وئریب، \"اَه، کلیچکو بوکسور قارداشلار کیمدیر، من اونلارین ایکیسینی ده بیر یئرده وورارام\" دئدیگینده، بیر آز موزیکدن باشی چیخان بیر آدامین، \"اَه، رامیز قلی اوف کیمدیر، من بیر آز چالیشسام، اوندان داها یاخچی چالارام\" دئدیگینده، بیر صفحه لیک قیسسا ناغیل یازمیش اولان بیر جوانین، \"اَه، آنار رضایف، یوخسا رضا براهنی کیمدیر، من بیر آز حوصله ائله سم اونلاردان داها دگرلی رومالار یازارام\" دئدیگینده ایده آل من یندن دانیشیر. دئملی اؤز تخییلونده، اؤز تجسمونده اؤزونو اولدوغو کیمی یوخ، اولماق آرزوسوندا اولدوغو بیر شخص کیمی تجربه ائدیر. ساغ بیر انسان اؤز ایدآل منینه چاتماق اوچون چالیشماغا باشلادیغیندا رئال دونیادا دوغرودان او آرزو ائتدیگی شخص اولمادیغینی حس ائدر. دئملی اؤزونو دونیا قهرمانی بوکسور بیلن جوان بوکس ورزشینه باشلاسا، بیرینجی یول رینگه چیخدیغیندا، اؤزوندن آنجاق بیر نئچه آی تجربه لی اولان بیر جوان طرفیندن بیر یوموروق ایله یئره سریلدیگینده، موزیک چالماغا چالیشان بیر انسان، بیر نئچه آی مشق ائتدیکدن سونرا، ایلرله مه سینین اؤلچوسونو گؤزدن کئچیرتدیگینده، و دونیا مشهورو یازرارلیق آرزوسوندا اولان جوان، تخیلونده کی رومانی کاغاذا گتیرمگه چالیشدیغیندا، بو \"من\" این بیر تخیل اولدوغونو حس ائدر. ایده آل منینی بیراخماق ایسته مَیَن بیر انسان ایسه، اؤزونو رئالیته مهک داشینا یاخینلاشدیرماز. بوکس ورزشینه باشلاماز، بیر موسیقی آلتینی الینه آلماز، ایکی جمله یازماغا چالیشماز، آنجاق ایده آل منیندن ده ال چکمز. روحی بیر خستلیک اولان بؤیوکلوک جنونوندا یاشار.\nساغ بیر شخصیت دوزلگه سینده (ساختاریندا) شخصیتین بو آلت بؤلوملری، دئملی بو قاتلاری، بیر- بیری لری ایله بیر قیوام و اویوم (انسجام) ایچینده، بیر بیرلری ایله ایش بیرلیگی آپارارلار. آجلیق دویغوسو (اؤز) بیر انسانی یئمگه زورلادیغیندا، بو اؤز من اوستو (توپلومدا وار اولان قایدا – قانونلارین تمثیلچیسی) ایله گئییشر (مشورتلرشر)، و بو ایکی قاتین مشورتلشمه سیندن \"آهان، جیبیمده کی پولومون یئتدیگی قدر یئیه بیلرم\" فیکری یارانار. ساغ بیر من، بیر یاندان آجلیق دویغوسونو دویورماق ایستدیگی نین یانیندا، اوبیری یاندان دا بو ایشی اجتماعی قایدا – قانونا اویغون شکیله سالار.\nشخصیتین بو آلت اورگانلاری آراسیندا اویوملو ایش بیرلیگی یارانمازسا، یوخسا یاراندیقدان سونرا تازادان پوزولورسا شیزوفرن شخصیت دوزَلگه سی یارانابیلر. شیزوفرن بیر شخصیت ده، شخصیتی اولوشدوران بو آلت بؤلوملر بیر- بییندن قوپوق، هر بیری اؤز باشینا ایشلر. بیرئی (فرد) فرقلی زامانلاردا، فرقلی بؤلوملرینین حاکمیتی آلتیندا حرکت ائدر. من اوستو حاکم اولدوغو لحظه بیرئی فاناتیک قایدا – قورالچی، فاناتیک سنت چی، فاناتیک دینچی و ..... توپلومسال قایدا قورالاری مطلق لشدیرن بیر انسان اولار. بئله بیر انسان، بو حالیندا، شخصیتینین اوبیری آلت اورگانلارینی بیلینجیندن قووالار. آجلیقدان اؤلسه بئله اوغورلوق اولان بیر تکه چؤرگی یئمز. بیریسینه \"قارداش منه بیر پارچا چؤرک وئر\" دئمز. بیر سونراکی وضعیت ده ایسه، شخصیتینین آیری بیر آلت اورگانی، میثال اوچون کؤک، حاکم اولدوغوندا، من و اوست من بیلینجدن قووالانار و کؤکدن گلن دویغولار مطلقلیک قازانار. بئله بیر انسان، بو وضعیتنده جانی چوخ باهالی بیر یئمک ایسترسه، جیبینده پولو اومازسا بئله، باهالی بیر رستورانا گیریب یئمک سیفارش وئرر و یئیر. جانی قارشی جنس دن بیریسی ایله بیرلشمک ایسترسه، گؤردوگونو آلتینا باسار. دئملی بو دورومدا، توپلومسال قایدا قوراللار اونون اوچون کئچمز. اوغورلولوق، جنایت، تجاوز، و بئله ایشلری گؤرمکدن چکینمز. بئله بیر انسان، آیری بیر زامان، مکان و موقعیت ده باخارسان کی چوخ عاغیللی، ادبلی، تربیه لی هوشلو، باشلی و یارادیجی بیر انسان اولار. آنجاق بو وضعیت، اوبیری وضعیتلر کیمی کئچیجی دیر. هر لحظه اوبیری وضعیتلردن بیریسینه کئچه بیلر.\nشیزوفرن خسته لر چوخ آنلاشیلماز، توتارسیز، سوزلرینه و عمللرینه گووَنیلمه ین انسانلاردیرلار. هانسی لحظه، هانسی موقعیت ده نه جور ترپَنَجکلرینی حسابلاماق، اؤن گؤرمک (پیش بینی ائتمک) چوخ چتین دیر. نورمال (معمولی) بیر انسان شیزوفرن خسته سینین نیه و هانسی عامللردن حرکت ائدرک بوگون بئله، آیری بیر گون آیری جور ترپندیگینی آنلاماقدا چوخ چوخ چتینلیک چکر.\nایده آل من ین حاکمیت قازاندیغی دؤنملرده ایسه، شیزوفرن خسته سی بؤیوکلوک جنونونا توتولار، اؤزونو هرکسه حاکم، هرکسدن داها آغیللی، هرکسدن داها گوجلو حس ائدر. بو خسته لردن بیر پاراسی بؤیوکلوک جنونونو تاریخدن اؤیگردیگی بیر شخصیت ایله اؤزدشلیک شکلینده تجربه ائدر. اؤزونون ناپلئون، آدولف هیتلر، و بئله شخصیت لردن بیری اولدوغونو حس ائدر و بونو آیریلارینا دا اثباتلاماغا چالیشار.\nبونلارین یانیندا بیرده روحسال دفاعی مکانیزملر، ائشیکله مه، معقوللاشدیرما، انکار، سوروشدورمه و بیر سورو آیری دفاغی مکانیزملر ایشلَمکده اولدوغو شیزوفرن شخصیتین ایچ مکانیزمینین آنلاماغینی قات – قات داها چتینلشدیرر.\nسؤزون قیسساسی: شیزوفرن شخصیتین ایچ مکانیزمی، شخصیتی اولوشدوران آلت دوزَلگه لرین بیری – بیریندن قوپوقلوغو، بیری – بیری ایله قیوامدا اولمایان، و چوخ زاماندا بیری – بیرینی قووالایان (دفع ائدن) بیر شکیلده ایشله ییشی دیر.\nبو قیسسا یازیدا آنلاتیلار، اوخویان اوچون آنلاشیلماز ایسه، موضوع نون چوخ گئنیش و درین اولدوغوندان دیر. بو موضوع نو آنلاماق اوچون ایللر بویو تئوری اوخوماق و اوندان داها چوخ عینی – عملی تجربه لر اله گتیرمک گرکیر. بو یازیدا زیگموند فرویدون بو شخصیت تئوریسنین نه قدر دوغرو – نه قدر یانلیش اولدوغونون سؤزو گئتمیر. بو تئوری ایستر دوغرو ایستر یانلیش اولسون، بوگونکو روح بیلیمچیلیکده کئچرلی ساییلیر.\nمنی بو یازینی یازماغا زورلایان ندن، سون زاماندا بیزیم فارس باجی – قارداشلاریمیزین اؤز بیلینجلرینین (خودآگاهی لرینین) گون موضوعسو اولدوغو دور. بیزیم فارس باجی – قارداشلاریمز دان بیر چوخو اؤز خودآگاهی لریندن حرکت ائدرک، آیری ملییتلری آشاغیلاماغا، اونلارا توهین ائتمگه، اؤزلرینی اونلاردان اوستون بیلمه گه اییلیم (تمایل) گؤستریرلر. بو فنومنه فارس فاناتیزمی و یا فارس شوئنیزیمی دئمک اولار. هر میلتین ایچینده بئله انسانلار تاپیلابیلر. آنجاق فارس میلتی ایراندا اؤزونو حاکیم میللت اولاراق تانیدیغی اوچون بو شوئنیزمینه بیر ده بیر افتخار دویغوسو قاتیب، دؤشونو قاباغا وئریب، \"من فارس اولدوغوم اوچون بوتون میللتلردن اوستونم\" کیمی بیر ادعا ائدیر.\nفارس فاناتیزمینین دوزلگه سی (ساختاری) شیزوفرن شخصیتین دوزلگه سی ایله چوخ بَنزش دیر.\nیوخاریدا آنلاتماغا چالیشدیغیم کیمی، شیزوفرن دوزلگه اؤز ایچینده اویومسوز، بیری- بیری ایله باغداشمایان، بیر – بیرینی قووالایان (دفع ائدن) آلت دوزلگه لردن اولدشدوغو اوچون، آیری جور آنلاتیلاجاق اولورسا، اوز ایچینده قیوامینین (انسجامینین) آرادان گئتدیگی اوچون شیزوفرن دیر. فاناتیک فارس ایدئولوژی سی ده اؤز ایچینده بیری- بیری ایله باغداشمایان، بیری- بیرینی قووالایان و قیوامی اولمایان آلت دوزلگه لردن اولوشور.\nفارس شونیزمی فارس میللتینین اصیللیگی، اوستونلوگو، دگرلیلیگی و آیری میللتلرین دگرسیزلیگی، آشاغیلیغی و غیر اصیللیگی فیکرینه دایاندیغی اوچون، بو فیکرین ایکی اساس عضوو، دئملی میللت و بو میللته وئیرن صفتلری آیری آیری اینجلمک گرکیر.\nبیر میللت، بیر توپراق بوتونلوگو اوستونده یاشایان، اؤز ایچینده، دئملی بو میللتی تشکیل وئرن بیرئیلر آراسیندا، دیل، تاریخ، اورتاقلاشا قاباغا آپاریلان اقتصاد، دین، سنت و کولتور، و بونلاردان داها اؤنملیسی، تعلق دویغوسو، اولان بیر توپلولوق اورلاراق تانیملانیر.\nفارس شونیستلرینین ذهنینده اولان بو میللتی اولوشدوران بیریملره باخدیغیمیزدا:\nتوپراق بوتونلوگو: فارس میللیتچیلیک فیکرینده اولان توپراق بوتونلوگو، بو میللتین دوغرودان و اوبیکتیو اولاراق اوستونده یاشادیغی توپراق مرزلرینی کئچیب، او میللته عاید اولمایان توپراقلارا داشماق ایسته مکده دیر. دئملی بو فیکیر بو میللتین اؤزونه عاید توپراقلاردان علاوه، تورکلرین یاشادیغی، کوردلرین یاشادیغی، عربلرین یاشادیغی، تورکمنلرین یاشادیغی توپراقلاری دا تصاحب ائتمه گه چالیشماسی، بو فیکرین ایچینده اولان اویوشمازلیقلاردان بیری دیر. شیزوفرن شخصیت ده اولان پارچالانما، قوپوقلوق، شخصیتی اولوشدوران آلت دوزلگه لرین بیر- بیرینه اویغونسوزلوغو بو فیکیرده آچیقجا گؤرونور. دئملی فارس شوئنیست دئوشونجه اؤزونه صاحب چیخماق ایسته دیگی توپراقلاردا آیری میلتلرین یاشادیغی اوچون بو توپراقلارین بو میللتلره عاید اولدوغونو آنلایابیلمیر. اجتماعی (دونیا سطحینده) قایدا قوراللاری گؤرمک وقبول ائتمک ایسته میر. فارس فاناتیزمی بو خصوصیتینده شیزوفرن شخص��تین بیر وضعیتی کیمی دیر. کؤک حاکم اولدوغو زامان اجتماعی قایدا قوراللاری تانیماماق، هر قیمته و هر شرایطده ایسته دیگینی اله گتیرمگه چالیشماسی کیمی دیر. شیزوفرن خسته نین بو حالینده جنایته، تجاووزه، اوغورلوغا میل گؤستردیگی کیمی، فارس شونیزمی ده بو خصوصیتینده، ایسته دیگینی اله گتیرمک اوچون هئچ بیر شئدن، هئچ بیر جنایت دن، هئچ بیر یالاندان و زوراکیلیقدان چکینمیر.\nدیل باره سینده فارس شونیزمی نین توتومو (موضع گیری سی) شیزوفبرن خسته سیندن ده داها آنلاشیلماز و داها واقعیت دن اوزاق دیر. \"منیم شیرین دیلیم\" دئه دانیشدیقلارینین اللی فائیزیندن چوخو عربجه دیر. بیر واراق فارسجا یازیدا اولان عربجه سؤزلرینی سئچیب، ایچیندن چیخارتساق، او یازیدان دیل اولاراق هئچ بیر شئی قالماز. فارس دیلینده بیر موضوعنو آنلاتابیلمک اوچون یئترلی قدر فعل یوخدور. بیزیم فارس باجی – قارداشلاریمیزین هامیسی عربجه دن عاریت آلدیقلاری کلمه لرین هامیسینی غلط تلفظ ائدیرلر. هامیسینی \"ز\" تلفظ ائتدیکلری ض، ذً، ظ و ز حرفلرینین هر بیری عربی دیلینده آیری بیر حرف دیر. آیری جور یازیلدیغی کیمی آیری جور تلفظ اولونار. ع، غ، ت، ط حرفلری، س، ص، ث حفلری ایله ارتباطدا دا عینی مسئله عارض دیر. بیزیم یو باجی – قارداشلاریمیز ناماز قیلاندا، قرآن اوخویاندا بو کلمه لری دوغرو تلفظ ائتمه گه چالیشارلار، چونکو او لحظه نه دئدیکلرینی، نه اوخودوقلارینی بیلمزلر. آنجاق یاریسیندان چوخونون بو کلمه لردن اولوشدوغو زبان شیرین فارسی، \"زبان مادری ما\" دئدیکلری دیلی دانیشاندا بو کلمه لرین هامیسینی غلط تلفظ ائدرلر. بونون یانیندا بو کلمه لری دوغرو تلفظ ائدن ایران عربلرینی مازاراتا، شماته ته و مسخره یه قویارلار. فارسی دیللی لر\nü , ö, ı, ch\nحرفلرینی تلظ ائده بیلمزلر. بو حرفلر تورکو دیللرینده اولدوغو کیمی، اوروپانین دا بیر چوخ دیللرینده وار. هئچ دگیل ایسه منیم بیلدیگیم قدر آلمانجادا و فرانسه جه ده وار. دئملی بو حرفلرین فارسجا دا اولمادیغی فارسجانین بیر اسگیکلیگی، بیر نقصانی دیر. بوتون بونلارا قارشی، فارس دیلینین عربجه دن آلدیغی قولتوق آغاچلارینین اوستونده یئریَن بیر چولاق وارلیق اولدوغونا قارشین، فارس باجی قارداشلاریمیز اؤز اسگیکلرینی گؤره جکلری یئرده، اوبیری دیللره، عربجه یه، توکجه یه شمامتت ائتمک ایله اؤزلرینی اؤوَرلر.\nبو وضعیت شیزوفرن خسته سیننین کئچیردیگی ان آغیر بحراندا اولدوغو حالینه بیزر. شیزوفرن خسته سی ده بحران حاللرینده، واقیتلرین گؤمکدن امتناع ائدر. اؤز تخیلونده یاراتدیغی \"ایده آل\" منی نه آسیلار و بو تخیلی منی نی واقیعت ایله اشتباه سالار. آنجاق بیزیم فارس شونیست لریمیز کیمی، اؤزوندن تخیل ائتدیگی بو من ین واقعیت اولدوغونو هرکسه اثباتلاماغا چالیشار.\nادبیات عرصه سینده ده عینی وضعیت وار. فارس ادبیاتینین بؤیوک بؤلومو پروین اعتصامی، صمد بهرنگی، علامحسین ساعدی، رضا براهنی و ..... کیمی تورک یازیچی و ادبیاتچیلار طرفیندن یاراتیلدیغینی دا گؤره بیلمه گوجو یوخدور بیزیم بو فارس باجی قارداشلاریمیزدا. بو انسانلاری اوتانمادان، چکینمه دن ایرانلی و فارس معرفی ائدرلر.\nتاریخ و دین باره سینده ایسه گئنه ده فارس شوئنیزمینین اؤز بیلینجی شیزوفرن خسته سینین اؤز بیلینجینه چوخ یاخین دیر. ایکی مین بئش یوز ایللیک تاریخیم وار دئیه اؤوونن فارس شونیسیتی بو تاریخدن اؤزونه قالان ایکی اوچ سینیخ ستوندان باشقا هئچ بیرشیئ تاپابیلمیر. بو \"اصیل تاریخ\" ای اولان میلتین دیلی و دینی اؤز تاریخیندن قوپوق و آیری دیر. اصیل فارس ایسن مسلمان اولابیلمزسن، بو حضرتلرین ادعاسینا گؤره فارس میللتینین دینی ذرتشتی دیر. آنجاق بوگون زرتشتی دینی اولانلاری \"کافر\" دئیه ائشیکله ییب، حتی اولدورورلر. دانیشدیغی، یازیب اوخودوغو دیلینین یاریسیندان چوخونون عربجه اولدوغو انسان نه تهر \"من اصیل فارسام\" دئیه بیلیر؟ گؤروندوگو کیمی فارس میلتینین اؤز بیلینجی پارچالانمیش و بیر- بیریندن قوپوق اجزا دان اولوشور. شیزوفرن خسته سینین روح دوزلگه سینی اولوشدوران جزء لرین بیر- بیرینده قوپوق و قیوامسیز (انسجام سیز) اولدوغو کیمی.\nبونلارین هامیسیندان داها دا قولایی، واقعیت دن اوزاق اولان بیر تصور، بؤیوکلوک جنونو، دئملی \"منیم دیلیم، و کولتوروم ایراندا یاشایان میللتلرین هامیسینا حاکم و اوستون دیل و کولتور\" دور ادعاسی دیر. بو اؤزللیک شیزوفرن خسته سینین واقعیت دن تاماماً قوپوق، اؤز تخیلونده یاراتدیغی بیر دونیادا یاشاماسینا بنزر. اؤزونون گونلوک ایشلرینی قاباغا آپارماقدان بئله عاجز اولان شیزوفرن خسته سی اؤزونو دونیانین ان بؤیوک بیلگینی، ان بؤیوک صنعتچیسی، ان بؤیوک حاکمی و ان بؤیوک سرداری بیلر. اؤزونه تخیلی بیر \"کوروش\" یارادیب، حقوق بشر منشورونون بو تخیلی وارلیق طرفیندن یازیلدیغیینی ادعا ائدن فارس شونیستینین بو فیکری ایسه، شیزوفرن خسته سینین اؤزونو دونیا بؤیوکلریندن بیریسی، ناپلئون، افلاتون، یوخسا بیر پیغمبر ایله اؤزدشلشدیرمه سینه بنزر. اؤزونو تخیلی بیر کوروشا باغلایان بیر انسان، البته کی \"من بو کوروشون دوامچیسییام\" دیه ادعا ائدرک اؤزونو بو تخیلی والیق ایله اؤزدشلشدیریر. بونون یانیندا هرکس طرفیندن تهاجمه معروض قالماق دویغوسوندان، هرکسین اؤزونه دوشمان اولدوغونو حس ائتدیگیندن حرکت ائدرک، (ایراندا) وار اولان بوتون دیللره و کولتورلره دوشمانلیق بسلمک و اونلاری یوخ ائتمگه چالیشماق دا، پارانوئد شیزوفرن خسته سینین دویغولارینین عینی سی دیر.\nمیللیتچیلیک، طبیعی شکلینده بللی بیر باغلیلیق، سئوگی و محبتین آنلاتیمی (بیان) دیر. بیر انسان، دوغوب بؤیودوگو جفرافی بؤلگه نین هاواسینا، سویونا، طبیعی گؤرونوشونه، فصللرینین اؤزللیگینه، داغینا، درسینه چایینا، گؤلونه، اوتونا - علفینه، آغاجینا، حیوانینا و .....بو جغرافی بؤلگه نی آیری جفرافی بؤلگه لردن آییران، اؤزللیکلرینین هامیسینا طبیعی اولاراق بیر باغلیلیق و علاقه گلیشدیرر. بونون یانیندا بللی بیر جغرافی بؤلگه ده یاشایان، بیر میللتی تشکیل ائدن بیرئیلرین ده اورتاق اؤزللیکلری، دیل، دین، عنعنه لری، تویلاری، یاسلاری و بیر انسان ییغینینی بیر میللت شکلینه گتیرن اؤزللیکلرین هامیسی او توپلولوق ایچینده یاشایان بیرئیده بیر علاقه، محبت و باغلیلیق یارادار. بیر انسانین میللتینی سئومه سی، میللتینه باغلی اولماسی ساده بیر دویغو یوخ، بیر یاندان بیر چوخ طبیعی فاکتورلارین بیر یاندان دا یئنه چوخ ساییدا اولان اجتماعی فاکتورلارین یاراتدیغی بیر دویغو ییغینی دیر. بو دویغو ییغینی ایچینده \"من\" دویغوسو و منسوبلوق دویغوسو دا بؤیوک رول اویناماقدادیر. \"من\" دویغوسو بیر انسانین یاشادیغی جفرافی و اجتماعی محیطیده اولان فاکتورلارین اؤز ایچینده ییغیب، اؤزونه مال ائتمه ک پروسه سی سونوجوندا یارانان بیر دویغو دور. \"من\" چوخ ساییدا فاکتورلاردان اولوشان و بیر انسانین یالنیز بیرئسل یاشامیندان یوخ، عینی زاماندا اونون کئچمیش نسلرینین ییغدیغی تجربه لر و کئچمیش نسللرین خصوصیتلرینی ده ایچینه آلان بیر دویغو دور. بو دویغولارین هامیسی، دئملی جغرافی بؤلگه نین و اجتماعی محیطین اؤزللیکلرینین، بیر آرادا و ایچلنیلمیش شکلینده، \"من\" دویغوسونون بیر بؤلومو \"وطن\" و \"میللت\" سئوگیسی شکلینده اؤزونو گؤسدرر. مهاجرت ائتمیش و یاشادیغی جفرافی بؤلگه سیندن و میللتیندن اوزاقدا یاشایان انسانلار، قربتده وطن حسرتینی داها آیدین و ملموس حس ائدرلر. بو باره ده یازیلمیش بیر چوخ رومان، شعر و فیلمنامه وار.\nگونئی آذربایجانلینین بو دویغوسونو سایغیسیزلیقلا قارشیلایان، اونو آشاغیلایاراق توهینه معروض قیلان، گونئی آذربایجانلیا \"سن یوخسان\" دئمک ایسته ین فارس فاناتیک میللیتچیلگی البته کی بو توتومونون (موضع گیری سینین) قارشیسیندا عینی شکیلده بیر عکس العمل یارادماقدادیر. بیر انسانا \"سن یوخسان\" دئیه اثباتلاماغا چالیشماق ان درین و ان آغیر بیر دوشمانلیغین اعلان ادیلمه سی دیر. سون ایگیرمی ـ اوتوز ایل ایچریسینده گؤنئی آذربایجان میللتی ایچینده گلیشن میللی بیلینج بیر طبیعی و بالذات بیر میللی دویغو اولدوغونون یانیندا، بیر یاندان دا فارس میللتچیلیگینین بیزی هئچه سایماسینا و توهینه و آشاغیلاماغا معروض قویماسینا بیر عکس العمل اولاراق اورتایا چیخیر. بو عکس العمل دن حرکت ائرک گلیشن میللی دویغویا رِآکتیو (رِآکسیونا دایالی) دویغو وبو دویغودان حرکت ائدرک گلیشدیریلن میللیتچیلیگه رِآکتیو میللیتچیلیک دئمک اولار. طبیعی بیر میللی دویغویا دایاناراق گلییشدیریلمیش اولان میللیتچیلیگین و رِآکتیو میللتچیلیگین چیخیش نقطه لری (حرکت نقطه لری) و موتور گوجلری ایکی آیری دویغو اولدوغو کیمی گلیشیم شکیللری و هدفلری ده بیری بیریندن آیری دیر.\nگؤروندوگو کیمی فاناتیک میللیتچیلیکده فاناتیک دوشونجه سیستمینین خصوصیتلری آچیق ـ آیدین گؤرونمکده دیر؛ بللی سارسیلماز دوگملاردان حرکت ائتمک، بللی شخصیتلری مقدسلشدیرمک و بو فیکیره قارشی چیخانلارا دوشمانلیق دویغوسو بسلمک.\nفاناتیک میللتچیلیک یالنیز فارسا مخصوص دگیل. بو گؤرونگه (فنومن) تاریخ بویو بیر چوخ توپلومدا گؤرولموشدور. عرب فاناتیک میللیتچیلیگی، دین ایله یوغرولموش بیر شکیلده، بو گؤرونگه نین ائسگی نمونه لریندن دیر. ایگیرمی اینجی عصرین باشلاریندا ایتالیادا، اسپانیادا و آلماندا گلیشگینلیگینین زیروه سینه چاتان فاناتیک میللتچیلیک فاشیزم آدی ایله تاریخده سیلینمز ایزلر بیراخمیشدیر. بو فاشیستی حرکتلرین بللی بیر ایدئولوژی یه دایاندیغینی، بو ایدئولوژینین اورتا دیرگی ایسه اؤز میللیتینی آیری میللتلردن اوستون گؤرمک ائیلیمی، اؤز میللیتینین مطلقلشدیریلدیگی و مقدسلشدیریلدیگی و بللی شخص و سمبوللارین دا مطلق و مقدس ساییلدیغی آیدینجا گؤرونمکده دیر. بو فاشیستی حرکتلرین ایچ گلیشیم مکانیزمینه باخدیغیمیزدا، طبیعی اولاراق هر میللت ده وار اولان اؤز سئوگیسی، اؤز وارلیغینی قوروماق ایستگی، توپراغینی، طبیعی قایناقلارنی، دیلینی، کولتورونو، محافضه ائتمک ایستگینی بللی بیر فیکیر محورینده ایدئولوژی یه چئویرمک، اوبژکتیو اولاراق وار اولان احتمالی دوشمان میللتلردن گله بیلجک خطری قابارداراق، اغراق ائدیب، خالق ایچینده قورخو یاراتماق، و اؤز میللی اؤزللیکلرینین آیری میللتلره گؤره داها اوستون اولدوغونو، ایدئولوژیلشدیرمک پروسه سینی گؤرمک چتین دگیل. فاناتیک میللیتچیلیک ایدئولوژیسنین توپلومدا گوج قازانماسی ایله بو ایدئولوژینی نماینده لیک ائدن شخصلرین، دؤلت گوجونو اله کئچیرتدیکدن سونرا ادعا ائتدیگی و ایناندیغی اوستونلوگو ائیلمه (عمله) کئچیرتمک و آیری میللتلری یوخ ائتمک یولوندا اوزون دؤنملی و آغیر ساواشلارین باشلادیلماسی بو گلیشیم پروسه سینین قاچینیلماز (امتناع ناپذیر) سونوجودور.\nایتالیادا 1920 ایللرینده قدرت تاپان فاشیزم، موسولونی رهبرلیگینده، 1936 حاکمیتینی اؤز اؤلکه سینین محدوده سیندن چیخاردیب، آیری میللتلری و آیری توپراقلاری حاکمیتی آلتینا آلماغا باشلاییر و ایلک نوبه ده اتیوپی یه حمله ائدرک بو ایستگینی ائیلمه کئچیردیر. بونون یانیندا بیر چوخ آفریقا اؤلکه لرینی ده اشغال ائتمک پلانلارینی توکموشدو. عینی زاماندا آلمان فاشیزمی ایله بیرلیک یاراداراق دونیانین بیر چوخ اؤلکه سینی اشغال ائدیب حاکمیتی آلتنیا گتیرمک هدفینه ایکینجی دونیا ساواشینی باشلادیر. ایکینجی دنیا ساواشینین بیراخدیغی ضایعه لری آنلاتماق نئچه مین صفحه لیک کیتابلارا بئله سیغماز. آلمان فاشیزیمی ایکینجی دونیا ساواشینی یاراتماسا ایدی، بو ساواشدان اؤنجه یئتیشمیش اولان تکنیک، اقتصادی و اجتماعی سئویه نین اوستونده تکامولونه دوام ائتسه ایدی، بوگون یالنیز آلماندا دگیل، بوتون دونیادا یاشایان انسانلارین راحاتلیغی، ساغلیغی، رفاهی و بوگون وار اولان سئویه نین چوخ چوخ اوستونده اولابیلردی.\nبو یازینین بوراسینا قدر اوخویوب، بلکه ده به به، چه چه، آفرین، دئین دیلداشلاریمیزدان بیر پاراسی یازینین بوردان سونراسینی اوخوماغا دوام ائنده، اوزلرینی تورشادیب، دودقلارینی بوزوب، بو یازینی یازانا نفرت بسلمه گه باشلادیقلارینین یانیندا اونا \"تورک دوشمانی\"، \"فارس نوکری\"، \"کومونیست\"، \"مانقورت\" کیمی صفتلر باغلایاراق اؤز – اؤزلرینه ، \"بو دا سونوندا تورک دوشمانی چیخدی کی\" دئیه دئینمه گه باشلایاجاقلار. آنجاق ائل دیلینده بیر مثل وار، \"بیر ایگنه اؤزوه، بیر چوالدوز اؤزگه سینه\"\nآذربایجان میللی حرکتی اؤزلوگونده و بوتوتلوگونده چوخ دوغرو و یئرینده اولدوغونون یانیندا هر اجتماعی حرکت کیمی فرقلی فیکیر آخیملاریندان اولوشموشدور. بو حرکت ایچینده کئچن اون – اون بئش ایلده گلیشن فاناتیک تورکچو فیکیر آخیمی دا یوخاریدا آنلاتدیغیم عمومی شکیلده کی فاناتیک میللیتچیلیکدن چوخ فرقلی دگیلدیر.\nآذربایجان میللی حرکتی ایچینده کی فاناتیک تورکچولوک فیکیر آخیمی اؤز میللی وارلیغینی قوروماق، گلیشدیرمک، و انکشاف ائتدیرمک یئرینه بوتون فکیرینی فارس، کورد و ارمنی ایله دوشمانلیق دویغوسونو قابارتماق اوچون ایشلتمکده دیر. بو آرادا فارس فاناتیک میللیتچیلیگینین اؤزونه یاراتدیغی تاریخی نفی ائتمک، کوروش آدی یله باغلانان اؤزللیکلرین جعلی و کؤکسوز اولدوغونو اثباتلاماق بو دوشونجه آخیمینین سون زامندا ان چوخ اؤنم وئردیگی موضوع اولموشدور. بو وطنداشلاردان چوخونلوغو اؤز آنا دیللرینده یازیب اوخوماغا قادر دگیللر. فارس تاریخینین جعلی اولدوغونو اثباتلاماقدا فارس دیلینده یازیرلار. فارس سؤزونو فارث یازماق، ایران سؤزونو عیران یازماق کیمی ایشلر بو وطنداشلارین آذربای��ان میللی حرکتینه قاتیلماق و اؤزلرینی تورک حس ائتمگین یوللاریندان بیری دیر.\nایکی ایلدن بری ایستر اؤز فیس بوکومدا، ایستر آیری اینترنت صفحه لرینده چیخمیش اولان یازیلاریمدا بو وطنداشلاریمیزا \"بو ایشلرین یئرینه ایکی جمله آنا دیلینیزده یازیب اوخوماق اؤیگرنین\" دئیه یئترمگه چالیشیرام. سونوندا بیر فیس بوک یولداشیم بیر کاریکاتور گؤندردی منه (چوخ ساغ اولسون) کاریکاتورونودا بیر ائشگین باشینی قلم توتان بیر ال شکلینده چکیب، قلمین اوجودا یئرده دیر. بو فیس بوک \"دوستوم \" زحمت چکیب گؤندردیگی کاریکاتورون آلتیندا بئله یازیردی: \"اوخویوب یازانلاریمیزین چوخو ائشک دیر\" بو شکیلده دوشونن وطنداشلاریمیزین ساییسی بیر – ایکی دگیل دیر.\nگونئی آذربایجاندا فاناتیک تورکچولوک دوشونجه آخیمینی نماینده لیک ائدن وطنداشلاریمیز و بونلارین آرخاسینجا گئدن وطنداشلاریمیز کئچن اون – اون بئش ایل ایچینده اؤزلرینه بیر سمبل یارادیب و بو سمبولون آدینی \"بوزقورد\" قویوبلار. اوشاقلارینا آنا دیللرینده یازیب اوخوماق اؤیگرتمک یئرینه بارماقلارینی ایگری توتاراق \"بوزقورد\" سمبولو گؤسترمگی اؤیگردیرلر.\nکئچنلرده فیس بوک سایتیمدا بو باره ده بیر یازی قویموشدوم. بو یازینی بوردا گتیریرم:\nمحمد امین رسولزاده، آذربایجانلی بیر قزتجی و آیدین ایدی. 1884 ایلینده آنادان دوغولدو. اوزون ایللر بیر آیدین قزتجی کیمی ایشله ییردی و ایشینین ایجابی زامانیندا یاییلان قزته لرده چوخ ساییدا یازی، رپورتاژ، خبر، مقاله و سیاسی تفسیر یایماقدا ایدی. سیاسی فقالیتی سونوجو زامانینین گؤرکملی سیاستچیلریندن بیری اولاراق \"مساوات\" آدلی سیاسی تشکیلاتین باشچیلیغینی ائتدی و 1918 اینجی ایلده آذربایجان دموکراتیک دؤلتینی قوردو. دئملی محمد امین رسولزاده نین بیر چوخ سیاسی، اجتماعی و تاریخی یازیلاری واردیر. نه محمد امین رسولزاده نین قزتجی اولاق ایشلدیگی زامان یازدیقلاریندا، نه سیاسی فعالیتی چرچوه سینده یازدیغی یازیلاریندا، نطقلاریندا و بیلدیریلرینده و نه ده آذربایجان دموکراتیک دؤلتینین باشچیلیغینی ائتدیگی زامان یازدیغی یازیلاریندا، نطقلاریندا و دؤلت سندلرینده \"قورد\"، یوخسا \"بوزقورد\" دان بیر اثر یوخدور.\nمساوات حزبی نییه بو مقدس سمبول اولان \"بوزقورد\" و بایراغینا تیکمدی؟\nسیدجعفر پیشه وری، ( گونئی آذربایجان حکومتینین قوروجوسو) بیلگیلی و درین بیر قزته چی ایدی. باکی دا چیخان \"آچیق سؤز\" آدلی قزته ده یازیلار یازیب، سونراسی \"حریت\" آدلی قزته نین باش رداکتورو اولوب. اوزون زامان اجتماعی فعالیت گؤستریب و سونوندا آذربایجان دمکرات حوکومتینینین قورولوشوندا باش رولو اویناییب. پیشه وری نین یازیلاریندا، نقطلرینده، بیلدیرلرینده \"بوزقورد\" آ بنزر بیر سیاسی و میللی سمبول گؤرونورمو؟\nآذربایجان دمکرات فرقه سی نییه بو \"بوزقورد\"و اؤزونه سمبل سئچمدی؟\nشیخ محمد خیابانی درین، ساوادلی و درین بیر تاریخچی ایدی، میللی بیر انسان اولاراق مشروطه حرکاتیندا بؤیوک رول اویناییب، میللت وکیلی اولاراق مجلسه گیریب و سونوندا دا آزادستان آدی آلتیندا آذربایجان دؤلتی قورماغا چالیشیب. شیخ محد خیابانینین یازیلاریندا، نقطلرینده، بیلدیریلرینده \"بوزقورد\" کیمی بیر سیاسی سمبول تاپیلیرمی؟\nبهزاد بهزادی، درین تاریخ آراشدیریچی سی، قزته چی آذربایجان دیل وتاریخینده آییریتیلی آراشدیرمالار آپاریب و بیر ��وخ کیتاب و مقاله یازیب. بو آرادا آذربایجان تورکجه سینه ان گئنیش و آیرینتیلی گرامر کتابی دا بهزاد بهزادی نین یازدیغی گرامر کیتابی دیر. بهزاد بهزادی نین یازیلاریندا \"بوزقورد\" سمبولونا توش گلمک اولار می؟\nمحمدعلی قوسی (فرزانه) ( آذربایجان تورکجه سینه گرامر کیتابی یازیب) محمد تقی زهتابی ( \"ایران تورکلرینین اسگی تاریخی\" آدیندا ایکی جلدلی بیر آراشدیرما یازیب) صمد بهرنگی، علی اکبر صابر، میرزه علی معجز، جواد هئیت، و نئچه بئله آذربایجان دیل، تاریخ و مدنیتینه بؤیوک خدمت لر ائدن انسانلاری سایابیلرم کی بارماقلارینی ائیگری توتماغی اؤیرنمک سعادتینه یئتیشمَیش واقتلارینی تلف ائله دیلر، گؤزلرینی کور ائله دیلر، آراشدیرمالار آپاردیلار، تاریخ یازدیلار، آذربایجان تورکجه سینه گرامر یازدیلار، اؤلوب گئتدیلر. یوخاریدا آدی کئچن یازارلارین اثرلری قید ائتدیگیم اثرلری ایله محدود دگیل. بو انسانلارین هر بیرینین آذربایجان تورکجه سینده بیر چوخ اثری وار. بو انسانلار نه اؤزلری بارماقلارینی ائیگری توتدولار، نه ده یازیلاریندا \"بوزقورد\" کیمی بیر تاریخی و سیاسی سمبل دان بیر اثر تاپماق مومکوندور.\nبونلاردان علاوه، داها ائسگیلره گئدرسک، محمد فضولی، نعیمی، نسیمی، صمد وورقون، شاه اسمائیل خطائی، تورکمن شاعیری مختوم قولو، مدینه گولگون، محمد حسین شهریار، سید عظیم شیروانی، میخائیل مشفق، و بئله انسانلار دا بارماقلارینی ائیگری توتماغی اؤیگرنمدیلر. شعرلرینده، یازیلاریندا دا \"بوزقورد\" دان بیر خبر یوخدور.\nبولوت قاراچورلو (سهند)، مفتون امینی، بختیار واهابزاده، مراغالی کریمی کیمی معاصر شاعرلیریمیز ده بو \"قورد\" افندی باره سینده بیر شئی یازماییبلار.\nجابار باغچه بان، تبریزده بیرینجی یول مدرسه آچان آدام، اوشاقلارا بارماقلارینین ائیگری توتماغینی اؤیگرتمه دی. اؤزو ده بو سعادته یئتیشمیشدی کی.\nعجاییب بیر شئی دیر، کوراوغلو دا بیزیم \"بوزقورد\" افندی نی تانیماق، و اونو اؤزونه سیمگه ائتمک قدر عاغیللی دگیل ایمیش.\nستارخان، باقرخان، اه، قوی جهنم اولسونلار، اونلار هئچ آدام بئله ساییلمازلار. \"بوزقوردو\" اؤزونه سمبل ائتمه ینلری آدام یئرینه قویماییریق.\nنادر شاه، شاه اسمائیل خطائی، شاه عباس، بوتون نئچه یوز ایللیک صفوی سلسله سینین پادشاهلاری، قاجار سلسله سینین پادشاهلاری، سلجوقلولولار، آغ قویونلولار (آغ قورتلولار اوخویابیلرسیز)، قارا قویونلولار (قارا قورتلولار اوخویابیلرسیز)، بیزیم بو \"بوزقورد\" و بایراقلارینا تیکمه دیلر. بیلمیرم نئیه؟\nآهان ایندی آنلاییرام. \"بؤزقورد\" دئمک کی آغ قویونلولار ایله قارا قویونلولارین سیمگه لرینین قاریشیغیندان عمله گلیب، آنجاق بیلمیرم نئیه \"بوزقویون\" اولماییب دا، \"بوزقورد\" اولوب. بونو دا داروین دن سوروشمالییق. یادا بیزیم بو یومورتادان تازا چیخمیش یئنی یئتمه لریمیزه سوروشماق گرک.\nآذربایجانین بؤیوک قهرمانی بابک ده \"بوزقوردون \" شکلینی قله سینین داشلاریندا قازدیرماییب، نه دانیشیقلاریندا، نه کتیبه لرینده، نه شعارلاریندا، بیزیم بو محترم \"بوزقوردا\" اشاره ائتمه ییب. بایراغینا دا تیکمه ییب!\nآذربایجان عاشق موسیقیسی، کئف اوچون بیر موسیقی اولماقدان داها چوخ خالقین ایچینده یایغین اولان و تانینان ناغیللاری، افسانه لری، عنعنه لری، تویدا – یاسدا اولوب کئچنلری آنلاتان بیر صنعت دیر. عاشیقلارین بیر چوخو عینی زاماندا شاعر ایدیلر. خالق ایچینده اولان ناغیل و افسانه لری ازبردن بیلر و ساز ائشلیگینده اوخویاردیلار. عاشیقلاریمیزین هئچ بیرینین شعرلرینده یوخسا اوخودوقلاریندا \"بوزقورد\" دان بیر اثر تاپماق مومکون دگیل. عاشیق عباس توفارقانلی ایله عاشق قریب سفویه دؤرونون باشلانقیجیندا یاشاییبلار، دئملی آلتی یوز ایل اؤنجه. شعرلرینده \"بوزقورد\" دئیلن بیر شئی یوخدور. خسته قاسم، ساری عاشیق، عاشیق علی عسگر ده چوخ قدیمی و گؤرکملی عاشقلاریمیزدان دیرلار. بونلارین اثرلرینده ده \"بوزقوردون\" یئری یوخدور.\nچاغداش موسیقیمیزده ده یوزلرجه حماسی، اسطوره یه دایانان، هابئله عنعنه لریمیزی، ناغیللاریمیزی، خالق ایچینده اولان اینانجلاری آنلاتان ماهنیلارین اولدوغونون یانیندا، بؤیوک سنفونی و اوپرالار وار. دونیانین ان گؤرکملی اوپرالاریندان بیر اولان کوراوغلو اوپراسی، شاه اسماعیل اوپراسی، بو ایکی اوپرانین آلتمیش ایلدن چوخ قدمتی وار، یوزلرجه یول جانلی اولاراق صحنه یه گتیریلییبلر. کسینلیک ایله حضورونوزا یئتیرملیم کی ایستر عاشق موسیقیمیزده، ایستر خالق ماهنیلاریندا، ایستر اوپرا و سنفونویلریمیزده \"بوزقورد\" دان بیر اثر یوخدور.\nاردیبل ده ماراغادا، تبریزده، اورومیه ده، زنجاندا، نخجواندا، اوردوباددا، شکی ده، باکی دا اولان نئچه یوز ایللیک بینالاردا، عابیده لرده \"قورد\" سمبولو گؤرورسونوز مو؟ دئملی او زامانلار آذربایجان میلتینین ایچینده \"بؤزقورد\" دئییلن بیر سمبول یوخ ایدی.\nقازینتیلاردان چیخان چوخ قدیم اثرلرده ده \"بوزقورد\" سمبولونو تاپماق مومکون اولمور. پروفسور زهتابی ده کسین کی \"ایران تورکلرینین اسگی تاریخیینی\" آراشدیررارکن، بیزیم بو \"بوزقورد\" افندی نی سیاسی بیر سیمگه اولاراق گؤرمه ییب!\nبیلمیرم بیزیم بو تازا نسلیمیز هاردان تاپدی بو \"بوزقورد\"و.\nفیس بوک و تلگرام نسلینین ذهنی اوخوماغا و یازماغا عادت ائتمه ییبدیر. کلیپلر و شکیللر بو نسلین بیلگی قایناغی دیر. بئش – آلتی سطیر یازی اوخودوقدان سونرا بئینی یورولور. \"بوزقورد\"ون دونیا تورکلری سمبلو اولدوغونا دایر الینده اولان تاریخی مدرکلر هامیسی فیس بوک و یا تلگرام کلیپلری و شکیلری دیر. اوخومامیش موللا اولوب، اوخوماغا نه گرک وار کی. یوخاریدا بیر پاراسینین آدی کئچن انسانلارین یازیلارینی اوخوماق، بیرینجی درجه ده اوخویابیلمه گوجونه صاحب اولماغی گرکدیریر. ایکینجی سی بیر آز حوصله و صبر گرکدیریر. اونا گؤره بونلارین یازیلارینی اوخوماغا گرک یوخدور، چونکو سوادیمیز چاتمیر. اؤیگرنمه یه ده گرک یوخدور. نیئه اؤزوموزو اینجیدک، اؤیرنمک چتین ایش دیر. بیزیم حوصله میز چاتماز. بیز بارماقلاریمیزی ائیگری توتماغی باشارساق یئتر. تورک دونیاسینا نه بیلگی، نه تاریخ، نه اؤز دیلینده علمی مطلبلر، نه اؤز دیلینده تکنیک، گرکمز.\nکئچن ایگیرمی ایل ایچینده اوشاقلاریمیزا بارماقلارینی ائیگری توتماغی اؤیگرتمک یئرینه اؤز آنا دیلینده یازیب اوخوماق اؤیگرتسه ایدیک، بوگون نئچه میلیون ساوادلیمیز اولاردی، دیلیمیزی بیلیم، صنعت، تکنیک دیلی سئویه سینه چاتدیرمیش اولاردیق، فرهنگستانیمیزی اؤزوموز قوراردیق و \"من زبان مادریم را میخواهم\" دئیه آنادیلیمیزی دوشماندان دیلنمزدیک.\nآنجاق هله ده بارماقلاریمیزی ایگری توتماق ایله مشغولوق و اوخویوب – یازماق اؤیگرنمگه زامانیمیز یوخدور. ایگیرمی ایل سونرا د�� فارس دؤلتینه \"من زبان مادریم را میخواهم\" دئیه اعتراض ائدجگیک.\nبو میللتین گلجگیندن چوخ قورخورام\nEmail ThisBlogThis!Share to TwitterShare to FacebookShare to Pinterest\nNo comments:\nPost a Comment\nNext Page Previous Page Home\nReceive by Email\nSubscribe to PEN S.Az. by Email\nAbout PEN South Azerbaijan in Exile\nOn September 1st and 2nd, 2011, a group of South Azerbaijani (Iran) poets, novelists, critics and journalists living in exile came together in Stockholm, Sweden and officially founded the South Azerbaijani chapter of PEN International, fully accepting the charter and rules of the International PEN, and founded on the United Nations Universal Declaration of Human rights. We would like to concentrate our efforts on the lines of the Charter of the International PEN to continue our efforts to promote South Azerbaijan’s culture and literature.\n* Articles reflect only the opinion of the authors.\n* Sürgündə Güney Azərbaycan (İran) Qələm Əncüməninin sitəsi yalnız Beynəlxalq Qələm Əncüməninin (PEN) mənşuru və İnsan Haqları Bəyannaməsinin çərçivəsində olan yazıları nəşr edir. Bu sitə önceden ayrı yerlərdə nəşr olunmuş yazıları təkcə Əncümənin Dəbirlər Heyəti lazım gördükdə yenidən nəşr edir.\n* وبگاه انجمن قلم آذربایجان جنوبی (ایران) در تبعید تنها نوشته‌هایی را که اصول منشور انجمن قلم جهانی و ‏اعلامیه جهانی حقوق بشر را رعایت می‌کنند منتشر می‌کند. این وبگاه از بازنشر مطالبی که پیشتر در ‏رسانه‌های دیگر منتشر شده‌اند، معذور است، مگر با صلاحدید هیأت دبیران انجمن.\nانجمن قلم چیست، و چه نیست؟\nپن همه‌ی انسان‌های خواستار آزادی بیان و اندیشه را به یاری می‌خواند. پن می‌گوید: خواهران، ‏برادران، بیایید و در این سنگر به ما بپیوندید تا با قلم‌هایمان‏ و صدایمان از آزادی بیان و از آزادی ‏انسانی‌هایی که آزادی بیان می‌خواهند، دفاع کنیم؛ آزادی بیان و اندیشه را در سراسر گیتی ‏بخواهیم.\nاین جا کلیک کنید و بخوانید\nBulletin no 1\nعکس: سئویل سلیمانی\nاورتوقرافی سئمیناری‌نین قرارلاری اوزره یازی قایدالاری\nBreaking News \/ Events\nمدرسه لرین آچیلیشی موناسیبتی ایله بیانیه\nبیلدیریش:‏ قلم انجومنی‌نین ایکینجی قورولتایی کئچیریلدی\nسورگونده گونئی آذربایجان (ایران) قلم انجومنی‌نین ایکینجی قورولتایی‌نین گوزاریشی‏\nانجومنین بیرینجی بولتنی \/ بولتن شماره یک انجمن\nاکرم آیلیسلی‌نین آزادلیغی‌نی قورویون!‏\nقلم انجومنی بولتن نشر ائده‌جک\nدونیا آنا دیلی گونو موناسیبتی ایله سمینار\nتکذیب\nSearch This Site\nTranslate\nSite Archive\n► 2024 (18)\n► June (2)\n► May (2)\n► April (3)\n► March (4)\n► February (3)\n► January (4)\n► 2023 (50)\n► December (8)\n► November (1)\n► October (6)\n► September (2)\n► August (3)\n► July (2)\n► June (3)\n► May (3)\n► April (7)\n► March (4)\n► February (7)\n► January (4)\n► 2022 (64)\n► December (3)\n► November (7)\n► October (7)\n► September (4)\n► August (7)\n► July (7)\n► June (1)\n► May (4)\n► April (5)\n► March (10)\n► February (7)\n► January (2)\n► 2021 (65)\n► December (4)\n► November (8)\n► October (1)\n► September (1)\n► August (3)\n► July (9)\n► June (4)\n► May (3)\n► April (9)\n► March (9)\n► February (5)\n► January (9)\n► 2020 (89)\n► December (8)\n► November (11)\n► October (11)\n► September (1)\n► August (6)\n► July (5)\n► June (8)\n► May (9)\n► April (10)\n► March (4)\n► February (10)\n► January (6)\n► 2019 (88)\n► December (10)\n► November (12)\n► October (11)\n► September (4)\n► August (4)\n► July (4)\n► June (6)\n► May (6)\n► April (10)\n► March (9)\n► February (4)\n► January (8)\n► 2018 (110)\n► December (12)\n► November (8)\n► October (4)\n► September (6)\n► August (12)\n► July (9)\n► June (14)\n► May (5)\n► April (12)\n► March (8)\n► February (8)\n► January (12)\n▼ 2017 (136)\n► December (8)\n► November (9)\n► October (12)\n► September (13)\n► August (6)\n► July (11)\n► June (11)\n▼ May (13)\nانتخابات در ایران و بن بست گریز از آزادی\nپایان یک نمایش دیگر و آغاز دوران اگر، مگر ها\nروح بیلیمی باخیشیندان فاناتیزم (5)\nانتشار فصلنا��ه آوای تبعید\n«آغاج»\nحسرته دوغرو آیریلدیق\nنامه اى از تاريكى\nبئش پلان و گؤزنظر دوعاسی\nنتایج رفراندوم در ترکیه (3)\nاوجادان دوشونورکن (1) - آرابسک\n«سئچیم»\nنوای بتهوون در تبریز طنین‌انداز شد\nنتایج رفراندوم ترکیه (2)\n► April (16)\n► March (16)\n► February (12)\n► January (9)\n► 2016 (155)\n► December (15)\n► November (24)\n► October (29)\n► September (3)\n► August (11)\n► July (16)\n► June (12)\n► May (3)\n► April (14)\n► March (8)\n► February (10)\n► January (10)\n► 2015 (174)\n► December (23)\n► November (14)\n► October (12)\n► September (17)\n► August (14)\n► July (16)\n► June (11)\n► May (16)\n► April (6)\n► March (20)\n► February (13)\n► January (12)\n► 2014 (144)\n► December (7)\n► November (13)\n► October (8)\n► September (16)\n► August (24)\n► July (7)\n► June (6)\n► May (16)\n► April (8)\n► March (16)\n► February (10)\n► January (13)\n► 2013 (122)\n► December (10)\n► November (8)\n► October (2)\n► September (3)\n► August (12)\n► July (8)\n► June (9)\n► May (15)\n► April (12)\n► March (11)\n► February (17)\n► January (15)\n► 2012 (22)\n► December (12)\n► November (10)\nPopular Posts of All Time\nبدیعی اثرین دیلی - قیسادیلمیش\nگوندلیگیمده ن بیر صحیفه\nThe Case of Sakineh Ashtiani\nدانش – قدرت – خشونت: اندر حکایت پان‌فارس‌ها و پان‌ترک‌ها\nAnket Anketov\nنقدِ اندیشۀ آقای دکتر عباس جوادی - درموردِ \" نوشتار و الفباهای باستان \"\nYou, Me, Him and the Telephone\nاوختايين يالقيز قارا آغاج شعرينه باخيش‎\n\"حاج آقا گلابى\" و \"خودان شرابى\"\nحمله روسیه به اوکراین و نگرانی‌های امنیتی فقط برای بزرگ‌ترها؟\nPopular in Last 7 Days\nبدیعی اثرین دیلی - قیسادیلمیش\nگوندلیگیمده ن بیر صحیفه\nمسعود پزشکیان هوشمندانه ترین دام نظام برای مردم ایران و مشخصاً برای آذربایجان\nباز هم در باره \"فرقه\" مهران بهاری\nمراسم خاکسپاری زنده یاد دکتر رضا براهنی\nوسوسه‌ی سؤال، زن - شَمَن\nآذربایجان موغاملاری\nتریبون 11 یاییلدی\nبه یاد هدایت سلطانزاده\nمرکز گرایی چگونه پیرامون را به فقر محکوم می کند\nقلم انجومنی نه دئمکدیر و نه دئمک دئییل؟\nپن بوتون سؤز و دوشونجه آزادلیغی‌نی ایسته‌ین انسانلاری کؤمگه چاغیریر. او دئیر: باجی‌لار، ‏قارداشلار، گلین بو سنگرده بیزه قوشولون تا قلمی‌میزله و سسی‌میزله سؤز آزادلیغی‌نی و سؤز ‏آزادلیغی‌نی ایسته‌ین انسان‌لاری قورویاق؛ سؤز و دوشونجه آزادلیغی‌نی بوتون یئر اوزونده ایسته‌یک. ‏\nبورانی تیققیلدادین و اوخویون. بورادان ائشیدین.\nQələm Əncüməni nə deməkdir və nə demək deyil?‎\nPEN bütün söz və düşüncə azadlğını istəyən insanları köməyə çağırır. O deyir: bacılar, ‎qardaşlar, gəlin bu səngərdə bizə qoşulun ta qələmimizlə və səsimizlə söz azadlığını və söz ‎azadlığını istəyən insanları qoruyaq; söz və düşüncə azadlığını bütün yer üzündə istəyək.\nBuranı tiqqildadın və oxuyun. Buradan eşidin.\nLinks\nKöhnə sitəmiz \/ Our old site\nTüzük \/ Bylaw\nPEN International\nPEN Charter\nPEN FAQs\n'PEN International' Magazine\nIPGA Campaign For Free Expression In Azerbaijan\nPEN International\nLoading...\nƏncümənin üzvləri \/ Our members\nDəbirlər \/ The Board\nReza Baraheni\nAli Gharajehlou\nAyda Amirhashemi\nAlireza Asgharzadeh\nSoudabeh Ardavan\nMohammad Azadgar\nLeyla Mojtahedi\nSamad Purmusavi\nAbolfazl Jorabchi\nDr. Mohammad Hossein Yahyai\nHadi Qaraçay\n...\n...\n28 Üzv \/ 28 Members\nMaliyyə \/ Financial Report\nSubscribe Now\nSubscribe in a reader\nYeni nəzərlər یئنی نظرلر\nLabels\n\"Dervish Oglu\" (32) 10 (1) 1Mai (1) 1may (1) 21Azer (20) 4.Gewalt (1) A.Memedov (1) A.Terbiat (2) AAgGueneili (1) Aban98 (2) AbasBabai (1) AbdulaGorKen (1) AbdulHosseinNahid (1) AbuzerJafari (1) Adabiiat (1) Adalati (8) AdelBaBayev (1) Adonis (1) AFarahmandi (2) Afganistan (1) AfganJungs (1) AfrasiabBedelBeyli (1) AgaMusaAxundov (2) Aghdashli (2) AHegcu (1) AhmadAsadollahi (1) AhmadAsgharpoor (1) AhmadRahimi (17) AhmadShaya (1) AhmedCemil (1) AhmedPoori (1) AhmedSadigi: EshrafNoranli (1) Aime Cesaire (1) AkhbarRooz (1) Alakbarli (1) AlbertMemi (1) AleksandrKlab (1) Aleman (1) AlexanderDugin (1) Alhavaz (1) AliAghaKorchaylu (1) AliAghaVahid (1) AliAghGuneili (1) AliAsharfDervishian (2) AliAshrafDervishian (1) AliceMonro (1) AliceShwartzer (1) AliDashgin (1) AliGubadiani (2) AliQaracalu (99) Amerika (3) Amerika-Chin (1) AminHajiloo (1) Amir Kianpoor (1) Amjedi (2) AmnestiInternational (1) AnaDili (7) ANagiOgli (1) ANahidiAzer (2) Analar (1) Anar Rizayev (4) ANChapar (2) Andelib (2) Anlama (2) Ansari (1) Antigone (2) APZafari (2) Aran (1) ArdAlirezaArdebilli (1) AreshTanhaii (1) Articels (18) Articles (737) AsadSeif (31) Asgar-Tajahmadi (1) AsgerFerhadi (1) AsgerTajAhmedi (1) Asgharzadeh (5) AshiqPari (1) AshrefDehghani (1) Ashwitz (1) Asim (1) AsliVeKeram (1) Atabay (1) AtbayMuganl (1) AtilaSerxosh (1) ATorabi (1) ATurabi (1) Avaye Tabiid (26) AWahedi (16) AWetenxah (1) AxevanSalis (1) AYalchin (1) Ayaz (1) Aygül Qurbanova (1) Ayvaz (1) Az.T (6) Azad (2) AzAdebi-Madeni-Dernek (1) Azerbaijan (14) AzerbaijanAdabiiat (2) Azeri (5) AzizNessin (4) AzT (506) BabekGalasi (1) Babk (1) BagerMortazavi (1) BaharGalir (1) BahramHosseini (1) BahramHusseini (1) Baku (1) Baraheni (22) Bayanname (1) BehramGefari (1) BehramHusseini (1) BehramMemedov (1) BehrangSamsami (2) BehroozDolatAbadi-ChaiOglu (2) BehroozH. (1) BehroozIsmaiilZadeh (1) BehroozSedig (1) BehzadBehzadi (3) BehzadKerimi (1) Beledci (1) BGhasimzadeh (1) bibici (1) Bildirish (1) Bluchistan (1) BulentEsinOglu (1) BuluQarachorlu (1) Buzzati (1) CanJoncel (1) Cavanshir Yusufli (1) Ceferov (1) CemilHesenli (3) Chagirish (1) ChangizMehdiPoor (1) Chaplin (1) CharlsBakster (1) Corona (5) D.S.Javid (1) Danishiq (3) DariushEgbali (1) DarvishOghlu (8) DavidPrecht (1) DavoodAhari (1) DDuvilpen (1) DedeGoorGood (2) Dergi (1) DieZeit (7) Dil (6) DimitriFormann (1) DinoButtsati (1) DIshchi (10) DoghuPerinjek (11) Dr.AlirezaAsgharzadeh (1) DW (1) Easys (1) Economy (1) Edamhaye67 (1) EdebiatSevenler (1) Eedam (1) EEyvazli (1) Ehmedoglu (1) EhmedRehimi (2) EldarMughanli (3) ElifShafak (2) ElirezaNabdel (3) ElmanMohammedov (1) ElmiraKerimi (1) ElmirNazirova (1) ElshanBojukog (1) ElshanBöyükvan (2) ElshenB (2) EltashSalehi (1) ElyadPolad (1) EmranSalahi (2) English (8) EnnieErnaux (1) Eremnistan (1) EricHapsbaum (1) ErichFromm (3) EricRunesson (1) Ermeni-Turk (5) Ermeni-Xocali (1) Ermenistan (5) EslahTelebi (1) EsmailXoii (1) Eterazat1396 (8) Etrazat (1) EzraPavend (1) FarahTaheri (1) FarhadGhabusi (2) FarhadJafari (1) Fars (2) Farsi (696) ّFarsi (7) Farsi. Mushibe (2) FatemeSadegi (1) FatimaKerimli (1) Faulkner (2) FazilSay (1) Federalism (1) FehimeFersaii (2) Ferhad (1) FerhadCeeferi (4) FerhadJafari (6) FeribaMortezaii (1) FeribaRezaii (1) FeribaVefi (2) FeridunEbrahimi (2) FermanFerziMolan (1) Fernood (1) Ferzane (8) FFarid (5) FFarzad (2) FikretAkirov (3) FikretAmirov (1) Firge (7) Firghe (14) firidun kocerli (1) FirusRefahi (3) FJafaroghlu (1) Forough_Asadpour (8) ForugFaroxzad (1) FRAlamdari (1) France (1) FridounIbrahimi (1) G-TabatabiMajd (1) Gadinlar (11) GahramanGenbari (13) GarciaMarkez (1) GencoErkal (1) GenjAliSebahi (1) GeroVonRandow (1) Ghadinlar (2) Gharacalu (2) Ghaza (1) Ghosi (2) GLevy (1) golamhosseinFarnood (3) GRTabatabaiMajd (1) Grub (1) GudretAbulhosseini (1) Gulgun (2) GültenAkin (1) Guzarish (1) H. Məcidzadə (Savalan) (1) Haaretz (1) HabibFarshbaf (4) HabibSahir (4) HabilAliev (2) HalukDoral (1) HamidAreshAzad (3) HamidBaxshmand (2) HanahArent (1) Handke (1) HaniehTabrizli-Ayman (1) HannaArendt (1) HannesGrasseger (1) HAnwar (20) HaraldWalzer (1) HArzu (1) HasanDemirchi (1) HasanPour (1) HashimKhosroshahi (3) HashimTarlan (2) HassanIldirim (3) HassanMoratzavi (1) HassanSafura (1) Hatamlui (49) HatifRhmani (1) HBilluri (3) HCabbarli (1) HebibFershbaf (1) Hegel (1) HeiderShadi (1) HeinrichBöll (1) Hemase (1) HematShahbazi (3) Hemingway (1) HermannHesse (1) HessenRushdieh (1) HFershbafAghaii (2) HGarachai (1) HicranHuseinova (1) Hikmet (1) HJorabchi (1) HMacidzade (1) HMuller (1) HMünkler (2) HNitqi (4) Hofstadter (1) Hokmavarli (1) Holderin (1) HormatRazawi (1) HosseinVahedi (1) HRiazi (5) HüseinJavid (1) HuseinVahidi (1) HushjarDehgani (1) HüsseinJavan (1) HusseinVahidi (1) HVahidi (1) Ibsen (1) IhsanYüce (1) ImanuelKant (1) IMuazzenzade (2) Ingelab (1) Ingilab (2) InterView (5) Intixabat (2) Iran (3) IranBenzinEtirazati (1) IranEngelabZanan (1) Iraq (2) IrinaBokova (1) IrisRadisch (1) Ishiq (37) IsmaiilValiev (1) IsmetÖzcilik (3) Israil (1) Itilaie (18) Itilaieh (45) J.Baxchaban (1) JabarBagcheban (1) JakobAugstein (3) Java (1) JemilHesenli (1) JeyhonMolazadeh (2) JHeyet (4) JMirdal (1) JohannesRau (1) JohnLennone (1) Jorabchi (4) Journal (3) JudithButler (1) Kacii Motociro (1) KanunNevisendegan (5) Kargeraler (2) KatiaNicodemus (1) Kawabata (1) KemalAbdulah (1) KendUsaghi (3) KendUshagi (1) Khabar (4) Kheber (2) KheirolahHagBegi (1) KhosrowBagerpoor (1) Khoy;YerTerpenmesi (1) KianXiav (1) KiaRostemi (1) Kitab (3) Kitablar (2) KoroluOperasi (1) Kundera (1) Kurd (7) Kürd (5) KurtTucholski (3) Kuzestan (1) Lalayan (1) Latif (2) Lavayi (1) Letters (1) LJavanshir (3) LMojtahedi (1) LuiAragon (1) M.A.Javad (3) M.Alar (1) M.Einali (15) M.H.T.P.Shehrek (2) M.Javanzade (1) M.Jevad (1) M.S.Garameleki (1) MAArjomendi (1) Maftun (13) MAhmediZadeh (1) MahmudJoshgun (5) MAJavad (6) MajidRezazad (1) MajidRezazadeh (1) MakhtumGholi (1) MAlardabili (1) Maliyye (1) Marefiname (1) Marx (1) MarzieAhmdeiUskui (4) MasudAzer (2) Matimeyxanasi (7) MatsMalm (1) MaximGoorki (3) MAZiaii (1) MAzizpoor (1) MBabaii (1) MBadriGültakin (7) MBadriGültekin (5) MBereguti (1) Mecelle (1) MecnunGöyceli (1) Meden (1) MedineGülgün (1) MehbubTishe (1) MehranBaharli (3) MehrdadFerehmand (1) MehrdadXoshkar (1) MehsaAmini (1) MemedAli (12) MemeGereKhani (1) MemiAlardebili (1) MEminMoayed (4) Mesih (1) MesumeGorbani (16) MeysamBadamchi (1) Mezah (1) MHuseyni (1) Miarli (3) MIbrahimov (1) Microfonnews (1) MikaelKrogerus (1) MiladBalsini (2) MilanKundera (1) MilliMesele (2) Mina Asadi (1) MirAliSelaet (1) MirAliSelaet;Ishiq (1) MirCelal (5) MirJalal (1) MirJalal Xelilov (2) Miyanali (4) MKaabi (1) MNehani (1) MNikfer (9) Moariffi (1) MocuzShabusteri (1) ModjatRezen (1) Moerifi (2) Mogedsi (1) MohamadBabaiBalanji (1) MohamadBabaii (1) MohamadGeraKhanlu (1) MohamadHosseinSadig (3) MohamadMaljoo (1) MohamadQazi (1) MohamadRezaShalguni (1) MohamdNoori (2) MohammadAli (2) MohammadAmin_ ResulZadeh (1) MohammadParincek (1) MohammedAli (1) MohammedAzadger (19) MohemedAli (1) MohemedAliHosseini (1) MohemedFanuseki (1) MohmadJavadTofig (2) MohsenRenani (1) Moradpoor (1) morefi (1) MortezaMelekMohamadi (1) Movies (1) MoYan (1) MPesianTabrizi (1) MRKerimi (1) MSchalev (1) MSebzi (1) MShams (1) MSTyrrell (3) MTajAhmedi (5) Muarifi (2) MuctebaNehani (1) Muerefi (4) Mugham (1) München (1) Musahibe (12) Musigi (6) MUskui (2) MuzaferDerafshi (1) MYahyai (158) MYelfani (2) NahidNazemi (1) NahidNosrat (2) NamiqHüsseinli (1) NaserDavaran (3) NaserMensuri (1) NazimHikmet (5) NegarNoruzi (2) NerimanAburrahmanlu (1) Neshrieh (2) Neshrieh. AvayeTabiid (3) News (10) NeyereTohidi (4) NigarRefibeyli (1) NikzadZengene (1) Nitq (1) NKhiavi (4) NNazim (2) Nobel (2) NoraChadovik (1) NRafibeyli (1) O-Rezaii (1) OHenri (1) Öjrenciler (1) oktavyu paz (1) OktayBeraheni (1) OliverStone (1) OmidRezaii (1) OMonatzeri (1) OmriBoehm (1) OnurSinanGözaltan (1) Opera (1) OrhanPamuk (1) PabloNeroda (1) ParyAnderson (1) PashaMuganli (1) PatrikChokbern (1) PeBuraPerincek (1) PenInternational (1) PenSouthazerbaijan (15) PenSweeden (1) PenWorld (1) PervizHabibpoor (1) PEtesami (2) Pezeshkian (2) Pfalsefe (1) Phnatism (1) PinarShakir (1) Pisheveri (1) PMemedli (1) Poems (181) PolElvar (1) Politzer (1) Pop (1) Psicho (1) Qadinlar (11) Qaflanti (1) Qarabag (11) Qarabg (1) Qehreman-Qenberi (1) QJafari (1) RabeMovehed (1) RadioFerda (1) Rahimi (2) RahimKakayi (1) RAliyev (1) RaminJabarli (1) RamizGuliev (1) RamizRoshan (2) RamizSavalan (1) Rase (1) Razmi (1) Rebiqa (1) RefetBalli (8) Refref (2) RehimReisNiia (3) ReinerMariaRilke (1) Report (2) Revolution (1) RezaAgnemi (1) RezaAmjedi (1) RezaHemraz (3) RezaMoridi (1) RezaNuri (1) RKabiri (24) RNouri (1) RogeyehAbdili (1) RohengizPoorNaseh (1) RoshanIshig (1) RoshanNoruzi (1) RSeyedHusseini (1) RubabeMuradova (1) RuhangizPurnaseh (1) Russieh (3) RVelizadeh (1) S.Seydavali (19) SadegSeba (1) Saedi (3) Safarkhan (1) SaidFuzat (2) SaidMetinpoor (1) SaidMuganli (1) SaidYusef (1) Salahi (7) SalmanRushdi (2) SarayMohamadRezaii (2) SavashChoban (1) SchahramKermin (1) Schostakovich (1) Sechgiler (2) Seher - HamideReiszade (1) SeherBarani (1) SeherXiavi (1) SeidehPaknejad (1) SemadChaili (1) SemedBehrengi (1) Sened (1) SettarXan (1) SevilS (10) Seyl (1) ShahabBorhan (1) ShahaneMushfig (1) ShahIsmaiilXataii (1) ShahlaShafiq (1) Shahriar (1) Shahrvand (1) ShainÖzlem (1) ShatirOglan (1) Shiva (36) Shostakovitsch (1) ShurAmirov (1) SiasiIslam (1) SimaRastin (1) Sipah (1) SMuganli (1) SohrabMobesheri (1) SohrabTahir (1) Soleimani (1) SolmazCemali (1) SolmazMohamadRezaii (1) Soltanzadeh (44) SomjeShadkam (1) Spiegel (5) Stories (124) Suaar (1) Sudabe (2) SudabeTagizadeh (1) SuleimanRustem (1) Surieh (2) SusanNavadeRazi (1) SusanNevadeRazi (1) SvetlanaAlexiech (1) SyedJalilHosseini (1) T.Valiev (1) Tabriz (2) TabrizliMR (1) TahirXelecani (1) Talk (3) TarigAli (1) Tarix (1) Teater (2) Tenz (2) Terane (1) Tercume (2) TErdBring (1) Terjume (3) Terror (1) Theater (3) Theory (1) ThomasAssheuer (1) Tnidirma (1) TofigHciev (1) ToniMorison (1) ToomajSalehi (1) Tribun (6) Trump (1) Turk-Ermain (1) Türki (3) Türkie (22) Turkieh (40) Türkieh100 (1) TurkmenGamichi (1) TürkükBiz (1) Ukarine (2) Ukrain (2) Ukraine (1) UkrainPlane (1) UmbertoEco (1) Unesco (2) UrumiaSee (5) Urumieh (1) UstadHersisi (1) V.Navariv (1) VAghaii (1) VahabHajiZadeh (1) Vakili (1) VanReybrouck (1) VefaNagi (1) Venezuella (2) Video (1) Wachningen (1) Warliq (1) WiliamDoglas (1) WiliamEngdal (1) Xadimler (1) Xalilov (1) Xatireler (2) Xatirlama (2) Xeber (2) Xiavi (2) XuramanHussenZadeh (1) YachinSahand (1) YadullahKanani-Naminli (2) YalcinArmegan (1) YanRaynis (1) YasharKemal (4) YasharShadpoor (1) YashinZunuzlu (1) Yazdani (2) YeniTebriz (1) YokoOno (1) YShamli (1) YusofAliari (1) YuvalNoahHarari (1) Zaban (1) ZakariaGaderi (2) ZakaVilayetOglu (1) Zamane (3) Zamaneh (2) ZBunyadov (1) ZebanMaderi (1) Zehtabi (1) Zelzele (1) ZengeZoor (1) ZenZendegiAzadi (1) Zerif (1) ZeynebPasha (1) Zia (1) ZiaSedgi (1) ZiaSedr-e-Eshrafi (2) Ziba Kerbasi (3) Zinadni (1) ZKhalil (1) Zöhrə Əsgərova (1) ZulfugarKemali (5) ZumrudYagmur (1)","num_words":14635,"character_repetition_ratio":0.033,"word_repetition_ratio":0.032,"special_characters_ratio":0.247,"stopwords_ratio":0.002,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.999,"perplexity_score":155876.5,"cluster_detection":-1}
+{"text":"«https:\/\/azb.wikipedia.org\/w\/index.php?title=ویکی‌پدیا:تاریخ‌ده_بوگون\/سپتامبر_۷&oldid=579392»-دن آلینمیش‌دیر\nبؤلمه:\nویکی‌پدیا:تاریخ‌ده بوگون\/سپتامبر\nبۇ صفحه‌‌ سوْن دفعه ‏۲۶ اوْکتوبر ۲۰۱۸، ‏۱۳:۱۵ تاریخینده دَییشدیریلمیشدیر.\nیازی Creative Commons Attribution-ShareAlike License 4.0 آلتیندا مووجوددور؛ آرتیق شرطلر آرتیریلا بیلر. بو سایتی ایشلتمکله سیز ایشلتمه شرطلری و گیزلیلیک سیاستی ایله راضیلشیرسینیز. ویکی‌پدیا® منفعت‌سیز تشکیلاتی اولان ویکی‌مدیا فوندونون قئید آلینمیش تیجارت علامتیدیر.","num_words":101,"character_repetition_ratio":0.054,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.195,"stopwords_ratio":0.04,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.994,"perplexity_score":21517.1,"cluster_detection":-1}
+{"text":"(مقاله)دانیشیقایشلدنایشلدن دانیشیغیویکی‌پدیاویکی‌پدیا دانیشیغیفایلفایل دانیشیغیمدیاویکیمدیاویکی دانیشیغیشابلونشابلون دانیشیغیکؤمککؤمک دانیشیغیبؤلمهبؤلمه دانیشیغیپوْرتالپوْرتال دانیشیغیTimedTextTimedText talkماژولماژول دانیشیغی","num_words":79,"character_repetition_ratio":0.023,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.066,"stopwords_ratio":0.038,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.996,"perplexity_score":13396.3,"cluster_detection":-1}
+{"text":"بۇ صفحه ویکی‌پدیا اۆچون بیر تاپشیرمادیر. تاپشیریقلار٬ رعایت اوْلونماسی لازیم اوْلان بیر ایستاندارد اوْلاراق ویکی‌پدیاچیلار طرفیندن قبول اوْلونماقدادیر. آنجاق دییشدیریلمه‌سی مۆمکوندور و ساغلام دۆشونجه ایله اله آلینماسی گرکدیر. صفحه‌ده دییشیک‌لیک ائتمه‌دن قاباق٬ بۇ دییشیک‌لیک‌لرین ویکی‌پدیاچیلاردان تأیید آلدیغینا امین اوْلون. اۇیغون گؤرمه‌دیگینیز بیر مادّه وارسا٬ دانیشیق صفحه‌سینده سببلری ایله آچیقجا یازین.\nقیسایول\nوپ:ادب\nبۇ صفحه بیر باخیش‌دا: شیدّتلی بیر اینتیقادلا٬ دانیشیغی طرفسیز بیر سطحدن شخصی بیر سطحه داشیمیش اوْلارسان. یاخشی گؤروشله چوْخ داها مۆتخصّیصجه بیر ایش‌بیرلیگی یارادا بیلرسن.\nیازیلارین بیر ده یازارلاری واردیر. اگر مضونلاریندان حدّیندن آرتیق شیدّتلی اینتیقاد ائدرسن اینجی‌یه بیلرلر. بئله شیدّتلی بیر اینتیقادلا٬ دانیشیغی طرفسیز بیر سطحدن شخصی بیر سطحه داشیمیش اوْلارسان. فایدالی و یارادیجی بیر دانیشیق اوْلاجاغی یئرده شخصی ساواشا چئوریلر. یاخشی گؤروشله چوْخ داها مۆتخصّیصجه بیر ایش‌بیرلیگی یارادا بیلرسن.\nتاپشیریقلار لیستی\nتاپشیریقلار لیستی\nسیاستلر لیستی\nداورانیش\nیاخشی نیت فرضی\nمنفعتلر توققوشماسی\nدایمی ترک ائتمک\nایخلالچیلیق دییشدیرمه\nیئنی ایشلدنلری اینجیتمه‌یین\nادب\nسیستمی اویناتماق\nایشلدن صفحه‌لری\nباشقا داورانیش تعلیماتی\nوم‌ف دوستلوق یئرینین سیاستی\nدانیشیق\nدانیشیق صفحه‌سینین تعلیماتلاری\nایمضالار\nمضمون\nقایناقلارا ایستیناد\nائشیک باغلانتیلاری\nکئچرلی قایناقلار\nدرمان\nحاشیه نظریه‌لری\nتوهینلی متریال\nاوزون متنلری کوپی ائتمه‌یین\nحیله یاراتمایین\nچرت سؤز\nباشقا مضمون تعلیماتلاری\nدییشدیرمک\nمقاله اۇزونلوغو\nجسور اوْل\nدییشدیرمه قیساسی\nآنلاشیلابیلیرلیک\nباشقا دییشدیرمه تعلیماتی\nتشکیلات\nبؤلمه‌لر، لیستل��، شابلونلار\nبؤلمه‌له‌مه\nدقیقلشدیرمه\nاوسلوب\nاوسلوب تعلیماتی\nمضمونلار\nلیستلر\nجدوللر\nسیلمک\nسیلمک پروسه‌لری\nسورعتلی ساخلاما\nایداره‌چیلر اوچون سیلمک تعلیماتلاری\nپروژه مضمونو\nپروژه صفحه‌لری\nویکی‌پروژه‌لر\nشابلونلار\nایشلدن صفحه‌لری\nایشلدن قوتولاری\nقیسایوللار\nآلت‌صفحه\nباشقا\nآدلاندیرما قایدارلاری\nاهمیت\nب\nدان\nدییش\nبۇ صفحه ویکی‌پدیانین بئش کؤک داشی‌نین یانیندا آیری اهمیتلی داورانیش قانونلارینی سؤیله‌ییر.\nشخصی حمله‌لر: دانیشیقلاردا و اینتیقادلاردا سوْیوق‌قانلی قال٬ قاباغینداکینی اینجیتمه‌‌مه‌یه دیقّت ائت. اینتیقادین بیر چوْخ یوْلو واردیر؛ ان آز آجی وئرن یوْلو سئچ.\nیاخشیلیغا اینان: داییماً قاباغینداکینی بیلیجی بیر اینسان اوْلدوغونا و اوْنون معلوماتینی ویکی‌پدیایا کؤچورمک ایسته‌دیگینه اینان. کیچیک بیر آزینلیق ائشیگینده بۇرداکی اینسانلارین هدفی عئینی سنینکی کیمی ویکی‌پدیانی بؤیودوب گؤزللشدیرمکدیر. سنه بیرینجی باخیشدا زهله‌سیز گلن بیر شئی اۆچون بلکی آیری بیری‌سی‌نین منطیقی سببلری اوْلا بیلر. سببینی آچیقلامادان دییشیک‌لیک‌لری تکرار سیلمک ده حؤرمتسیزلیقدیر. ائدیلن دییشیک‌لیگه نه‌یه معنا وئره‌مه‌دیگینی اوْ ایشلدنین دانیشیق صفحه‌سینده آچیقلا.\nجانا یاخین اوْل: صمیمیت و یاخشی گؤروشلولوک مۆتخصیصلیگین بیر قانادی‌دیر. معلومات آلیش-وئریشینی و یارادیجیلیغی مۆمکون ائدن٬ یاخشی گؤروشلولوکدور. اگر اوْلدوقجا بیر شئیی بَیَندییسن٬ بۇنو آچیقجا بللیلشدیر. گؤزل بیر شئی سؤیله‌مک چوْخ زحمتلی بیر شئی دئییلدیر آنجاق انگیزه اثری چوْخ بؤیوکدور. سندن سوْروشولموش سواللاری جاوابسیز بۇراخماماق دا یاخشی گؤروشلولوکدن‌دیر.\nالدن یاپیش: یئنی ایشلدنلری گؤزل بیر خوْش‌گلدین ایله ایستقبال ائت. اوْنلارا٬ ویکی‌پدیا مئشه‌سینده ایتمه‌مه‌لری اۆچون کؤمک الینی اۇزادیب یوْل گؤستر. سنه گلمیش یازیلارا جاواب وئر و سنه کؤمک ائدیلدییسه تشکّور ائت. بوْشا گئدن اینتیقاد قۇرما چالیشمالاری٬ چوْخ اۆزوجودور.\nراحت اوْل: هرکسین آرا سیرا پیس بیر گۆنو اوْلار و اوْ گۆن تحمّولو نوْرمالیندان داها قیسا اوْلا بیلر - درین بیر نفس آل و راحاتلا. اوْ زامان ایسترسین آزالار٬ چوْخ قیریلغان اوْلمازسان و داها دوْغرو داورانارسان.\nهامیمیز کؤنوللو اوْلاراق بۇراداییق: هئچ کیمسه بۇرادا وئردیگی امک اۆچون پۇل آلماییر. اگر بیری‌سیندن بیر شئی ایسته‌ییرسن٬ اوْنا خواهیش ائت؛ آمّا ایستک‌لری‌نین بیر لحظه‌ده یئرینه گتیریلمه‌سینی گؤزله‌مه‌یه حاقّین یوْخ! بلکی اوْ شخص اوْ آن ویکی‌تعطیلاتینا چیخمیشدیر؟! هامیمیز ویکی‌پدیانین بیر پارچاسی‌ییق - سن اؤزون یازارسان و بیر ایشلر گؤره بیلیرسن. جسور اوْل! اگر آیریلاری سنین ائتدیک‌لرینی بَیَنمزسه٬ دانیشیق صفحه‌لرینده یا آنلاشیب بیر یوْلونو تاپارسینیز یا دا ائتدیک‌لرینی قایتارارسان.\nبیره‌بیر گؤروش: قاباغینداکی شخص ایله بیره‌بیر ایرتباط قۇرمایا چالیش و مثلاً ویکی‌پدیا:دانیشیغی ایشلت. اگر ائتدیگیندن آرخایین دئییلسن٬ اوْرادا گؤروشلرینی اؤیرنه بیله‌جگین و آراچی اوْلا بیله‌جک تجرۆبه‌لی یوْلداشلار تاپارسان. بئله‌جه٬ دییشیک‌لیک ساواشینا چئوریله بیله‌جک بیر ایختیلافی داها باریشچیل بیر شیکلده حل ائده بیلرسن.\nهرکسین گؤزو قاباغیندا ساواشما: ایکی شخص ��اواشاندا هرکس طرفیندن عاییب‌لانا بیلرسن٬ یوْلداشلار دا بۇنا اۆزولر. بۇ مسأله‌نین حلّی اۆچون ده ال‌وئریشلی دئییل٬ چۆنکو هئچ‌بیریمیز هرکسین گؤزو قاباغیندا حاقسیز چیخیب اۆزوموزو قاراتماق ایسته‌مریک! اوْنا گؤره بئله وضعیتلرده ایمئیل٬ دانیشیق صفحه‌سی٬ ... یا دا گیزلیلیگی قوْرویاجاق هانسیسا بیر آیری ایرتباط یوْلونو ایشلت.\nباغیشلا و یاددان چیخارت: اۇزون زاماندیر ویکی‌پدیادا چالیشان هرکس ان آز بیر دفعه بیری‌سییله چیرپیشمایا گیرمیشدیر. کۆسمک و اینجیمک بئله آنلاردا طبیعی کی نوْرمال‌دیر آمّا «کینه‌لی» اوْلما. حرکتلری یاددان چیخارتماسینی بیل٬ اؤزون ده همیشه باغیش ایسته‌مه‌یه آچیق اوْل و ایختیلافلاری موناسیب بیر زامان سوْنرا چاتدیر. بلکی ده مسأله سنین آنلادیغین کیمی دئییلدیر٬ بلکی ده هر شئی ساده‌جه بیر غلط آنلامانین نتیجه‌سیدیر.","num_words":1158,"character_repetition_ratio":0.041,"word_repetition_ratio":0.031,"special_characters_ratio":0.183,"stopwords_ratio":0.009,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":158108.7,"cluster_detection":-1}
+{"text":"Microscopic image of a Lewy body (arrowhead) in a neuron of the substantia nigra; scale bar=20 microns (0.02mm)\nایختیصاص\nNeurology, psychiatry\nعلامتلر\nDementia, abnormal behavior during REM sleep, fluctuations in alertness, visual hallucinations, slowness of movement[۱]\nعادی باشلانغیج\nAfter the age of 50,[۲] median 76[۳]\nمودّت\nLong term[۴]\nسببلری\nUnknown[۴]\nتشخیص اوصولو\nBased on symptoms and biomarkers[۱]\nاوخشار شرطلر\nAlzheimer's, Parkinson's disease dementia, certain mental illnesses, vascular dementia[۵]\nدرمان\nAcetylcholinesterase inhibitors such as donepezil and rivastigmine;[۶] melatonin[۷]\nپیش‌بینی\nAverage survival 8 years from diagnosis[۴]\nسیخیلیق\nAbout 0.4% of persons older than 65[۸]\nلیوی بدنه سی ایله دیمنسییا (DLB) بیر نوع دیمنسییادا یاتاق، رفتار، دوشونجه، حرکت و اتوماتیک بدنی فعالیتلرده کی دَییشیقلار یئرینده دیر. خاطیره ائتمه سی همیشه بیر باشلامیش علامت دیر. بو مرض زامانلا داها دا یاخینلاشیر و عادي اولاراق، معرفتین ضعیفله مه سی گونئي فعالیتلرین عادی دورومونو پوزاندا تشخیص اولونور. اۆرک و معده ایشینین هر مرحله سی - چکه دن باشینا قدر - ائتکیلی اولا بیلر و بوغراغونلوق ان چوخ گؤروشلن علامتلردن بیری دیر. دوراندا دا آز قان نریشی واردیر. او، داورانیشا تأثیر گؤستره بیلر؛ دئمپراسییا و علاقه سیزلیک کیمی موحیاطین دَییشیب گلمه سی چوخ گلیر.[۹]\nدوغرو ندن بیلینمیر، آمّا ناخوش بئیین ده نورمال پروتئئن توپلارینین چوخالماسی ایله باغلی دیر. چوخ آدامدا عائله یه آسیبی یوخدور، گرچی هردن ده عائله ده اولور. لوئی بدنلری (فریدرک لوئی طرفیندن ۱۹۱۲-جی ایلده کشف اولونموش) و لوئی نوریتلر آدلی بو توپلار مرکزی عصب سیستمی و اؤزل عصب سیستئمینی تأثیرلندیر.[۴][۱۰] REM یوخو داورانیش ناآرامی (RBD) - کیمسه لرین REM یوخوسوندا باش وئرن و یوخولارینی يرئنه يتئرن عضله پارالیسی ائتمه سی - اساس خصوصیتدیر. RBD باشقا علامتلردن ائللر و یا اونلیلر قاباق گؤرونر. باشقا اساس خصوصیتلر ده گؤزو هالوسئناتلار، دیقت و یا هوشیارلیقدا بؤیوک آغیشلار و پارکینسونزم (یولداشلیق، حرکتده چتینلیک، یا دا قیشقیریشی) دیر. اگر نئچه خسته لیک علامت یا بیومارکئر وارسا، ایسه ایشله یه بیلدیریلیر؛ تشخیصین سونوجوندا قان موعاینه سی، نیوروپسیخولوژی موعاینه لر، گؤستریجی آلما و یوخو معاینه لری اولا بیلر. کسین تشخیص معمولاً آتمسیا لازیمدیر. پارکینسون ناخوشلوغو دیمنسیاسی ایله بیرلیکده، DLB، لیوی بدنینین ایکی دیمنسیاسینین بیریدیر.[۹][۹][۹][��]\nمرضین گئدنجینی توتماق اوچون درمان و یا دوا یوخدور و DLB نین سون مرحله لرینده اولان آداملار اؤزلرینی دوروملا یاخینلاشماغا قادیرلار. درمانلار بعضي علامتلرين آرتیقلاشماسي و ساخلايانلارين يوکونو آزالتماسي نين هدفي دير. دونپزیل و ریواستگمین کیمی دوروملار بیلیم و عمومی فعالیتلرینی یاخشیلاشدیرماقدا مؤثّرلر و مِلاتونین یوخو ایله باغلی علامتلر اوچون ایستیفاده اولونور.[۱۱] اینتیپسیکوتیک لر، هالوسیناسیونلار دا، عادي اولاراق ایره لی اولور، چونکی DLB- لری اولان آداملارين یاخین یاریسیندا آغیر و حیاتین اؤلمه سی اولان عکس العمللر باش وئریر و اونلارين ایستیفاده سی اؤلومه ندن اولا بیلر.[۱۲][۱۳] چوخلو فرقلي علامتلرين اداره اولونماسي چتينلردير، چونکي چوخلو تخصصلر و ساخلاينلارين تحصيليله باغليدير.\nDLB دئمنسییا نین عام بیر شکلیدیر، آمما بو مرضین باش وئرن لرین سایی دقیق بیلینممیش و چوخ دیآگنوزلار کئچیریلیر.[۱۴][۱۵] عادي اولاراق، ییلمیشدیر ياشدان سورا باشلاییر و بو ناخوشلوغو اولانلار دا معاینه دن سورا سگگیز ایل سورا یاشاییبلار. بو مرضین ایلک دفعه کنجی کوساکا طرفیندن ۱۹۷۶-جی ایلده شرح اولونموشدور.[۲]\nقایناقلار:\n[دَییشدیر]\n^ ۱٫۰ ۱٫۱ McKeith IG et al. (2017), Table 1, p. 90 Archived August 28, 2021, at the Wayback Machine.\n^ ۲٫۰ ۲٫۱ Lewy body dementia: Hope through research. US National Institutes of Health (January 10, 2020). یوْخلانیلیبMarch 18, 2020.\n^ Hershey LA, Coleman-Jackson R (2019), p. 309.\n^ ۴٫۰ ۴٫۱ ۴٫۲ ۴٫۳ Dementia with Lewy bodies information page. National Institute of Neurological Disorders and Stroke (March 27, 2019). یوْخلانیلیبMarch 18, 2020.\n^ Gomperts SN (2016), p. 437.\n^ Taylor JP et al. (2020), sec. \"Cognitive impairment\".\n^ Taylor JP et al. (2020), sec. \"Sleep disturbances\" (\"Nocturnal sleep disturbances\" and \"Excessive Daytime Sleepiness\" combined on final publication).\n^ Levin J et al. (2016), p. 62.\n^ ۹٫۰ ۹٫۱ ۹٫۲ ۹٫۳ ۹٫۴ McKeith IG, Boeve BF, Dickson DW, et al. (July 2017). \"Diagnosis and management of dementia with Lewy bodies: Fourth consensus report of the DLB Consortium\". Neurology (Review). 89 (1): 88–100. doi:10.1212\/WNL.0000000000004058. PMC 5496518. PMID 28592453.\n^ Tahami Monfared AA et al. (2019), p. 290.\n^ McKeith IG et al. (2017), sec.\n^ Taylor JP et al. (2020), sec.\n^ Boot BP (2015), sec.\n^ Asada T, Chapter 2 in Kosaka K, ed. (2017), p. 11.\n^ Asada T, Chapter 2 in Kosaka K, ed. (2017), p. 12.\n«https:\/\/azb.wikipedia.org\/w\/index.php?title=لیوی_بدنه_سی_ایله_دیمئنسیا&oldid=1548144»-دن آلینمیش‌دیر\nگیزلی بؤلمه‌لر:\nWebarchive template wayback links\nقیسا توضیح ایله مقاله‌لری\nقیسا توضیح ویکی‌دیتا-دان فرقلیدیر\nنامعلوم پارامترلری اوْلان معلومات قوتوسو طیبی وضعیتیندن ایستیفاده ائدن صفحه‌لر\nبۇ صفحه‌‌ سوْن دفعه ‏۲۰ آقوست ۲۰۲۳، ‏۱۸:۱۰ تاریخینده دَییشدیریلمیشدیر.\nیازی Creative Commons Attribution-ShareAlike License 4.0 آلتیندا مووجوددور؛ آرتیق شرطلر آرتیریلا بیلر. بو سایتی ایشلتمکله سیز ایشلتمه شرطلری و گیزلیلیک سیاستی ایله راضیلشیرسینیز. ویکی‌پدیا® منفعت‌سیز تشکیلاتی اولان ویکی‌مدیا فوندونون قئید آلینمیش تیجارت علامتیدیر.","num_words":1219,"character_repetition_ratio":0.037,"word_repetition_ratio":0.015,"special_characters_ratio":0.257,"stopwords_ratio":0.005,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.986,"perplexity_score":99331.7,"cluster_detection":-1}
+{"text":"اینگیلیسجه ویکی‌پدیاسی‌نین ایشلدنلری طرفیندن یارانمیش«Christine Ebersole»، مقاله‌سیندن گؤتورولوبدور.( ۲۱ دسامبر ۲۰۱۷ تاریخینده یوْخلانیلیبدیر).","num_words":21,"character_repetition_ratio":0.0,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.154,"stopwords_ratio":0.0,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":437687.3,"cluster_detection":-1}
+{"text":"\" ضیایی – قافقازیه \" قزئتی سوقوطا دوغرو گئتدیگی دؤورده تیفلیس‌ده 1883-1891-جی ایللرده ادبی و سیاسی ژورنال اولان \" کشکول \" درگیسی نشر اولونوب. [۳]\nتأسیسچی\n[دَییشدیر]\nدرگی‌نین ناشیری \" ضیایی – قافقازیه \"‌نین رداکتورو سعید اونسی‌زاده‌نین اورتانجیل قارداشی جلال اونسی‌زاده ایدی. جلال اونسی زاده 1876-جی ایلده تیفلیسسه کؤچموشدو. ایلک ایل‌لر او، پداقوژی فعالیتینی داوام ائتدیرمیش، تیفلیسده آذربایجانلی‌لار اوچون اوغلان مکتبی آچمیشدی. سعید اونسی‌زاده \" ضیا\" قزئتینی نشر ائتمگه باشلایاندا جلالی دا قزئتچی‌لیگه جلب ائتمیشدی. سؤزسوز کی، اونو بو درگینی نشر ائتمگه ده قارداشی سؤوق ائدیب.\nجلال اونسی‌زاده موستقیل قزئت چیخارماق فیکرینه 1882-جی ایلده دوشموشدو. همین ایل مئی‌ین 1-ده قافقاز جانیشینی‌نین باش ایداره‌سینه یازدیغی مکتوبدا او، \" کشکول \" آدلی درگی چیخارماق ایسته‌دیگینی بیلدیرمیشدی. ج.اونسی‌زاده‌یه گؤره، مطبوعات خالقین گؤزونو آچیر، اوخوماغا آلیشدیریر، اونون مدنی یوکسلیشینه و ترققی‌سینه تکان وئریر. بو آمال و مقصده خیدمت ائدن اونسی‌زاده‌نین مطبوعات یاراتماق فیکری موثبت جاواب‌لاندیریلدی. قافقاز سانسور کومیته‌سی‌نین 1883-جو ایلده پئتئربورق باش مطبوعات ایداره‌سینه گؤندردیگی معلوماتدا آیدین اولور کی، \" کشکول \" درگیسی‌نین نشرینه 1882-جی ایلین اوکتوبر آیی‌نین 20-ده ایجازه وئریلمیشدی.\n\" کشکول \"-اون ایلک نؤمره سی 1883-جو ایلین ژانویه‌سینده چیخمیشدیر. جلال اونسی‌زاده ژورنالی چتین شراییطده بوراخیردی. مطبعه آوادانلیغی چاتیشمیردی. ایشچی قووّه‌سی یوخ ایدی. شاگیرد دفتریندن آزجا بؤیوک اولان ایکی هفته‌ده بیر چیخاریلان، جمعی 10-15 صحیفه ده بوراخیلان ژورنالا بؤیوک امک صرف ائدیلیردی. جلال اونسی‌زاده تحصیل گؤرموش گنجلری رداکسیایا جلب ائتمک اوچون لازیمی سعی گؤستریردی. او زامان تیفلیسسده ایشله‌ین آذربایجانلی موعلیم‌لری تئز-تئز رئداکسیایا دعوت ائدیردی. 1883-جو ایلده تیفلیسس گیمنازیاسی‌نین 6-جی صینفینده تحصیل آلان محمد کنگرلینی رداکسیادا مسئول کاتیب وظیفه‌سینه ایشه گؤتورموشدو. اونون وظیفه‌لریندن بیری همین قزئت لری دیقتله اوخوماق، لازیمی ماتریال‌لاری ترجومه ائتمک ایدی. ج.اونسی‌زاده و م.کنگرلی مقاله‌لرین ترتیبی و ژورنالین نشری مسله‌لرینه ده بیلاواسیطه اؤزلری نظارت ائدیردیلر.\nناشیر \" کشکول \" ده عرب، فارس و روس دیل‌لرینده ده ماتریال‌لار وئرمگی نظرده توتموشدو. او، بیر سیرا شرق اؤلکه‌لرینده قزئت اوچون موخبیرلر یئتیشدیرمک، همین اؤلکه لردن ماراقلی یازی‌لار درج ائتمک نیتینده ایدی. رداکتور بو تشبوثونو یئرینه یئتیره بیلمه دی. او، تکجه قزئتده آرا-سیرا فارسجا و روسجا وئریلن مقاله‌لرله کیفایت‌لندی.\nاونسی‌زاده‌نین ژورنالین ایلک نؤمره سینه یازدیغی پروقرام ماهیتلی مقاله‌سی خوصوصی ایله ماراقلی‌دیر. او، بو مقاله ده \" کشکول \" اون خالقا باغلی اولاجاغینی بیلدیریر، قارشی‌یا قویدوقلاری وظیفه‌لری سادالاییر و آنا دیلینه اوستونلوک وئره‌جکلرینی یازیردی:\n\" مجموعه‌میزین دیلی و اصیل عیباره سی مملکتیمیزین موسلمان‌لاری‌نین مفهومو اولان تورکی-آذربایجان دیلیندن عیبارت اولاجاقدیر. \"\nج.اونسی‌زاده \" کشکول \" اون ایلک سایلاریندا \" وطنیمیز \" ، \" آذربایجان \" کلمه‌لرینی تئز-تئز ایشلتمکله خالقدا میلّی کیملیک و میللی شوعور حیسی فورمالاشدیرماغا چالیشیردی. اونون مقاله‌لرینده خلقی��لیک و موعاصیرلیک پرینسیپ‌لری آیدین گؤرسه‌نیردی.\nژورنالین رداکسیاسی تیفلیسسده دار بیر کوچه ده، ایکی یاریم‌قارانلیق اوتاقدا یئرلشیردی کی، بو دا ایشلرین نورمال مجرادا گئتمه‌سی اوچون انگل یارادیردی. اوتاق‌لارین بیرینده، ان اورتادا ایری میز، دیوارین یانیندا ایسه یازی ماساسی قویولموشدو. ماسانین اوزرینده رداکسیانین آبونه یازدیریب گتیرتدیگی موختلیف روس قزئت‌لری‌نین دست‌لری دوزولموشدو.\n\" کشکول \" قزئتی\n[دَییشدیر]\n\" کشکول \" 11 نؤمره ژورنال شکلینده چیخدیقدان سونرا جلال اونسی‌زاده اونو قزئته چئویردی. گئنیش بیر مرامنامه ایله نشره باشلایان \" کشکول \" مؤوضو دایره‌سینه گؤره \" ضیا\" ( \" ضیایی-قافقازیه \" دن) فرقله‌نیردی. هم ژورنالین، هم ده قزئتین آشاغیداکی شؤعبه‌لری وار ایدی:\nداخیلی شؤعبه\nتاریخی و سیاسی شؤعبه\nتنقید و مطبوعات خولاصه‌سی\nپداقوژی\nحکیم مصلحتی\nشعیر شؤعبه‌سی\nتقویم\nموختلیف ماتریال‌لار\nاعلان‌لار\nشؤعبه‌لرین آدیندان گؤروندوگو کیمی \" کشکول \" قارشیسینا موختلیف ساحه‌لری احاطه ائدن پوبلیسیستیک-علمی مقاله‌لرله چیخیش ائتمگی، باش وئرن حادیثه‌لری، یئنی‌لیک‌لری ایزله‌مه‌لی ایدی. بونا گؤره ده سیاسی، ایقتیصادی و ادبی مسله‌لری ایشیقلاندیرماق اوچون \" کشکول \" موختلیف ساحه‌لرده چالیشان موتخصیص‌لری، ساوادلی اینسان‌لاری ایشه جلب ائتدی. محض بونا گؤره ده جلال اونسی‌زاده \" کشکول \" اون 3-جو ساییندا یازیردی:\n\" \" کشکول \" اون دایره‌یی-قلمیه‌سی بو طرف‌لرده، یعنی قافقازیه قیطعه‌سیندن موختلیف مؤوقع‌لرده، روسیه‌نین ایچری‌لرینده، همچنین ایسلام مولکینده (ایران، عوثمانلی و میثیر سمت‌لرینده) خوصوصی موخبیرلری اولاجاقدیر. \"\nاو، وئردیگی وعده عمل ائتمگه چالیشیر، آدلارینی سادالادیغی بو مملکت‌لردن بعضی ضیالی‌لاری \" کشکول \" اون اطرافیندا جمع ائتمگه سعی ائدیردی.\nرداکتورلار\n[دَییشدیر]\nجلال اونسی‌زاده او دؤورون ضیالی‌لارینی، معاریف‌سئور اینسان‌لارینی سونرالار قزئت کیمی چیخان \" کشکول \" اون اطرافینا توپلایا بیلدی. قزئتده ایستر روس، ایسترسه ده، گورجو و آذربایجانلی علم خادیم‌لری، یازیچی‌لار و ژورنالیست‌لر دؤورون قاباقجیل ایدئیالارینی یایماق اوچون بو قزئتین صحیفه‌لرینده موختلیف مؤوضولاردا تئز-تئز چیخیش ائتمگه باشلادیلار. \" کشکول \" اون موخبیر هئیتی و مؤلیف‌لری اؤزوندن اولکی قزئت‌لره نیسبتاً گئنیش ایدی. اؤزو ده بو مؤلیف‌لرین ترکیبی بین المیلل ایدی.\nآذربایجان یازیچی و پوبلیسیست‌لریندن حسن بیگ زردابی، سئیید عظیم شیروانی، فیریدون بیگ کؤچرلی، م.شاهتاختینسکی، س.م.غنی‌زاده، م.ف.آخوندوفون اوغلو رشید بیگ آخوندوف، گول‌محمد بیگ کنگرلی، م.سولطانوف، س.ولی‌بیگوف، ه.قاییبوف قزئته بدیعی اثرلر، پوبلیسیست مقاله‌لر یازدیقلاری کیمی، تیفلیسده یاشایان بیر چوخ گؤرکملی شخصیت‌لر: تیفلیسسین باش حاکیمی بابوو، معاریف مجلیسی‌نین کئچمیش مودیری قورسالادزئ، ادیب و ژورنالیست اریتسوو، روس پداقوقو و پوبلیسیستی، قوری موعلیم‌لر سمیناریاسی‌نین موعلیمی آلکساندر چرییایئوسکی، گورجو شاعیری ایلیا چاوچاوادزئ، اوکراینا یازیچیسی ن.قولاک، ارمنی یازیچی‌لاریندان رافی، آ.شیروان‌زاده و باشقالاری دا قزئتین ایشینه جلب اولونموشدولار.\nخوصوصاً فیرودین بیگ کؤچرلی و گول‌محمد بیگ کنگرلی جلال اونسی‌زا��ه‌نین یاخین دوست‌لاری اولموش، رداکسیا بیر مودّت کنگرلی‌نین ائوینده یئرلشمیشدی.\nقزئتین باشلیجا مؤوضولاری\n[دَییشدیر]\n\" ضیا\" قزئتینه نیسبتاً \" کشکول \" اون هم مؤوضو دایره‌سی گئنیش، هم ده مقاله‌لرین یازیلیش فورماسی موختلیف ایدی. \" کشکول \" حیاتین هر ساحه‌سیندن معلومات وئرن زنگین ماتریال‌لار \" چانتاسینا \" بنزه ییردی. قزئته \" کشکول \" آدی وئریلمه‌سی ائله بونونلا علاقه‌دار ایدی.\n\" کشکول \" ، \" اکینچی \" ایله \" ضیا \" آراسیندا اورتا بیر مؤوقع توتموشدو، لاکین \" اکینچی \"‌یه داها آرتیق درجه‌ده مئیلی حیس ائدیلیر. بو جور قزئتچی‌لیک سیاستی تزار سانسورو طرفیندن دیقته آلینمایا بیلمزدی. اونا گؤره ده \" کشکول \" سانسور تعقیب‌لرینه داها چوخ معروض قالمیشدیر. ژورنالین صحیفه‌لرینده \" کشکول \" وقتی-موعینده چیخمادی \" ایفاده‌سینه تئز-تئز راست گلینیر.\nقزئتده دیل، ادبیات، اینجه صنعت، علم، معاریف و س. مسله‌لره دایر نظری و پوبلیسیست مقاله‌لر، اوریژینال بدیعی اثرلر، روس، اوروپا و شرق ادبیاتیندان ترجومه‌لر چاپ اولونوردو. کلاسیک‌لرین ایرثینی یایماقدا قزئت موترقی ایش گؤرموشدور. اونون صحیفه لرینده عباسقولو آغا باکیخانووون \" تهذیب اخلاق \" اثری، میرزه فتعلی آخوندوفون حیات و یارادیجی‌لیغی \" کشکول \" ده گئنیش شکیلده ایشیقلاندیریلمیشدی. \" کشکول \" اونون ترجومه‌یی-حالینی ایلک دفعه نشر ائتمیش، کومدی‌لری‌نین خاریجی دیل‌لره ترجومه اولونماسی و اونلارین اوروپادا شؤهرت قازانماسی، همچنین کومئدی‌لری‌نین تاماشایا قویولماسی باره ده اوخوجولارا موتمادی معلومات وئرمیشدیر. بوندان باشقا قزئتده سئیید عظیم شیروانی حاقیندا دا مقاله درج اولونموشدور.\n\" کشکول \" قزئتی آذربایجان کلاسیک‌لری‌نین باشقا خالق‌لارین دیلینه ترجومه ائدیلمه‌سی ساحه‌سینده ده ایلک تشبوثچولردن اولموشدور. فضولی‌نین \" لئیلی و مجنون \" اثری ایله \" کشکول \" صحیفه‌لرینده تانیش اولان ارمنی یازیچیسی رافی اونو ارمنی دیلینه ترجومه ائتمگی قطع ائتمیشدی. همین پوئمانی اونسی‌زاده ن.قولاک ایله بیرلیکده روسجایا چئویریب ژورنالدا وئرمیش، سونرا ایسه \" کشکول \" مطبعه‌سینده آیریجا کیتاب حالیندا بوراخمیشدی.\nجمعیتین حیاتیندا باش وئرن دییشیکلیک‌لری قزئت واختیندا عکس ائتدیرمگه چالیشیردی. کاپیتالیزمین مئیدانا گلمه‌سی و اونون فئودالیزم اوزرینده غلبه‌سی پروسه‌سینده میلّی حرکات دا یارانماغا باشلاییردی. ضیالی‌لارین شوعوروندا \" آذربایجان میلتی \" مفهومونون اویانماسی \" کشکول \" دؤورونه تصادوف ائدیردی. اونلار باشا دوشموشدولر کی، \" دین \" و \" میلت \" مفهوم‌لاری آیری-آیری شئی‌لردیر. \" کشکول \" قزئتی اؤز صحیفه‌لرینده بو مسله‌لری آیدینلاشدیرماغا سعی گؤسترمیش و ایجتیماعی-سیاسی شوعورون اینکیشافینا کؤمک ائتمیشدیر.\n\" کشکول \" دؤورون بیر سیرا آکتوال مسله‌لرینه، بین الخالق حادیثه‌لره ده توخونور، بو سبکیده مقاله‌لر درج ائدیردی. ایلک ساییندا اینگیلیسین و تزاریزمین اورتا آسیادا آپاردیغی موستملکه‌چیلیک سیاستی، شئیخ شامیلین رهبرلیگی آلتیندا آپاریلان میلی آزادلیق حرکاتی باره ده اوخوجویا معلومات وئریردی.\n\" کشکول \" آذربایجان میلتی‌نین اینکیشافی و باشقا میلت‌لرله دوستلوق علاقه‌لرینی مؤحکم‌لتمه‌سی حاقیندا دا موثبت سجییه داشییان مقاله‌لر وئریردی. بو مقاله‌لرین بیر چوخو مؤوضوسو، ایدئیا ایستیقامتی، دیلی و اوسلوبو، اهتیراسلی‌لیغی ایله فرقله‌نیردی. \" بیر شخص \" ایمضاسی ایله وئریلمیش \" آنا دیلیمیز \" مقاله‌سی بئله‌لریندن ایدی. مقاله ده گؤستریلیر کی، \" اؤز میلتینی ابدی ساخلاماق ایسته‌ین‌لر اؤز آنا دیل‌لرینی ساخلاماغا چالیشمالی‌دیرلار و او دیلده علم و فونونی اؤولادی-میلته وئرمه‌لی‌دیرلر \" . مؤلیف خوصوصیله قئید ائدیردی کی، آنا دیلینی یاخشی بیلمه‌ین، اونون لیاقتینی قییمت‌لندیرمه‌ین آدام باشقا دیل‌لری هئچ جور قییمت‌لندیره بیلمز. بئله‌‌لیکله، قزئت باشقا دیل‌لری اؤیرنمگه خوصوصی هوس گؤستریلمه‌سینی تبلیغ ائدیردی.\n\" ا ینسان اؤز آنا دیلیندن باشقا نئچه دیل بیلمیش اولورسا او قدر ده قدرینی آرتیریر: لال یاریم‌آدام اولدوغو کیمی چوخ-چوخ دیل بیلن ده چوخ آدام ساییلمالی‌دیر. \"\nبعضاً قزئت ترجومه اوچون ایجتیماعی مضمونو اعتیباری ایله او قدر درین پارچالار سئچیردی کی، تزار سانسورو اونو بوراخماقدان ایمتیناع ائدیردی. مثلا، گورجو شاعیری ای.چاوچاوادزِنین \" باهار \" آدلی شعیری ترجومه اولونوب مطبعه‌ده ییغیلمیشدی. لاکین سانسور اونون یاییلماسینا ایجازه وئرمه‌میشدی. شعیرده مئشه‌لیک‌لرین یارپاقلاماسیندان، قارانقوش‌لارین گلمه‌سیندن، چیچک‌لرین، گول‌لرین آچیلماسیندان بحث ائدیلیب آخیردا دئییلیردی:\nبولبولوم، گولوم وطن!\nسن نه واخت آچیلارسان؟\nقزئتده موترقّی روس شاعیرلری‌نین اثرلرینه تئز-تئز موراجیعت ائدیلیردی. گول‌محمد بیگ کنگرلی نکراسوفون \" Nravstvennıy çelovek \" ( \" خوش‌ اخلاق آدام \" ) اثریندن بیر پارچانی ترجومه ائدیب قزئتده \" مردی موتّقی \" آدی ایله درج ائتدیرمیشدی. مئی‌له نئی‌یی قافیه ائتمکدنسه رئال حیاتدان یازماق لازیم‌دیر. گ.کنگرلی مکتوبونون سونوندا گؤستریردی:\n\" تجروبه اوچون معروف نکراسوف منظوماتیندان نظماً ترجومه ائله‌دیگیم بیر فقره‌نی بو دفعه ایرسال ائدیرم. قبول و درج اولونورسا، مابعدینی دخی گؤندره‌جگم. \"\n\" کشکول \" قزئتینده اثرین آردی یوخدور. گ.کنگرلی‌نین ترجومه‌سی‌نین آردی‌نین نه اوچون درج اولونماماسی حاقیندا ایندییه‌دک بیر سیرا تدقیقاتچی‌لار موختلیف فیکیرلر سؤیله‌میشلر. فیلولوژی علم‌لر نامیزه‌دی خ.محمدوفون آختاریش‌لاری بو جهتدن ماراقلی دیر. او، گؤستریر کی، ترجومه‌نین آردی‌نین درج اولونماماسینا سبب \" ترجومان \" قزئتی‌نین صحیفه‌لرینده بو مسله ایله علاقه‌دار قالدیریلمیش موباحیثه‌دیر. \" ترجومان \" این 1885-جی ایل 15 نوامبر تاریخلی 17-جی نؤمره‌سینده موسکو لازارئو شرق دیل‌لری اینستیتوتونون موعلیمی ساکوفون \" فونون و ادبیات \" روبریکاسی آلتیندا وئردیگی مکتوبلا باشلانان موباحیثه سونرا ای.قاسپرینسکی طرفیندن داوام ائتدیریلمیشدیر. ساکووف ناراضی سالان جهت ترجومه اوچون نکراسوفدان گویا موناسیب اثر سئچیلمه‌مه‌سی ایدی. ای.قاسپرینسکی ده بو فیکیرده ایدی. سونرالار گ.کنگرلی بو مقاله‌لره جاواب یازمیشسا دا، \" ترجومان \" این رداکتورو اونو بوراخمامیش، ترجومه‌چی‌نین اوزرینه داها شیدّتلی هوجوما کئچمیشدیر. شوبهه‌سیز کی، بئله بیر شراییطده جلال اونسی‌زاده ترجومه‌نین آردینی درج ائتمگه گیریشمزدی. او، ترجومه‌نین داوامینی وئرسه ایدی قزئتی \" ترجومان \" این تنقید آتشینه معروض قویاردی. بو فاکت‌لار گ.کنگرلی‌نین ترجومه‌چیلیک فعالیتی زامانی ن��جه جیدی مانعه‌لره راست گلدیگینی ثوبوت ائدیر.\nجلال اونسی‌زاده قارداشی کمال ایله بیرلیکده کیتاب نشرینه ده دیقت یئتیریردی. کمال \" کشکول \" مطبعه‌سی‌نین مودیری ایدی. مطبعه‌ده بیر سیرا کیتاب‌لار بوراخیلمیشدی. بو کیتاب‌لاری ایدئیا و مضمونونا گؤره ایکی قیسمه بؤلمک اولار:\nموترقّی ماهیت داشییان کیتاب‌لار.\nدینی کیتاب‌لار.\nاوکراین یازیچیسی ن.قولاکین، مشهور پداقوق آ.چرنیایئوسکی‌نین، ترقّی‌پرور آذربایجان یازیچیسی و پوبلیسیست‌لری س.ع.شیروانی، ف.کؤچرلی، م.شاهتاختینسکی‌نین موثبت تاثیری ایله ج.اونسی‌زاده \" کشکول \" مطبعه‌سینده م.ژ.لرمونتوفون \" هاوا گمیسی \" ، آ.چرنیایئوسکی و س.ولی‌بیگوفون \" وطن دیلی \" ، ه.گورانی‌نین \" قوجالیقدا یورغالیق \" کیتاب‌لاری، \" کلیله و دیمنه \" حکایه‌لری و س. چاپ ائتمیشدی. بو کیتاب‌لارلا یاناشی، مطبعه‌ده زاقافقازیا شئیخ‌السلامی عبدالسلام آخوندزاده‌نین \" عمدة الاحکام \" ، \" تاریخی موقدسی انبیا \" کیمی مورتجع دینی گؤروش‌لر تبلیغ ائدن کیتاب‌لاری دا بوراخیلیردی. هر حالدا \" ضیا \" مطبعه‌سینه نیسبتاً \" کشکول \" مطبعه‌سی‌نین چاپ ائتدیگی کیتاب‌لاردا، تقویم‌لرده موترقّی گؤروش‌لر داها چوخ ایدی. بو مطبعه داوامی بویونجا، همچنین چوخلو مورتّیب یئتیشدیرمیشدی.\n\" کشکول \" ده چیخان سوسیال-سیاسی یازی‌لارین اکثریتی روس دیلینده نشر اولونان مرکزی قزئت‌لردن، یاخود یاییلماسینا ایجازه وئریلمیش خاریجی مطبوع اورقان‌لاردان گؤتورولوردو. سونرا ایسه بونا ایجازه وئریلمه‌دی. سانسور بو تیپ یازی‌لارین قافقاز موسلمان‌لاری آراسیندا یاییلماسینی تهلوکه‌لی حساب ائدیردی. سانسور \" کشکول \" اون \" ال-قاهیره \" قزئتیندن \" مسله‌یی-ارمنیه \" باشلیقلی مقاله‌سی‌نین بیر پاراگراف خولاصه‌سینی ده قاداغان ائتمیشدی. خولاصه بوندان عیبارت ایدی:\n\" \" القاهره \" مقاله‌یی-مخصوصینده یئر اوزونده ارمنیستان دئییلن اؤلکه‌نین هئچ بیر زامان مؤوجود اولمادیغینی و جوغرافی دلاییل و براهیم ایله بیان ائیله‌میشدیر. \"\nبو کیمی قاداغالارا باخمایاراق اؤز نشرینی داوام ائتدیرن \" کشکول \" اساساً اؤز صحیفه‌لرینده قونشو خالق‌لارین ادبیاتی‌نین تقدیماتینا، ادبی نومونه‌لرین آذربایجان دیلینه ترجومه‌سینه خوصوصی یئر وئریردی. قزئت موحریرلریندن بیری گورجو کلاسیکی ای.چاوچادزِنین \" باهار \" شعیرینی آذربایجان تورکجه‌سینه ترجومه ائتسه ده، چاپینا ایجازه وئریلمه‌میشدی. \" کشکول \" چاوچادزِنی گورجو ادبیاتی‌نین مشهور ادبی سیماسی کیمی تقدیم ائدیر، اونون وطنپرورلیگینی، یوکسک قیمت‌لندیریر، یارادیجی‌لیغی‌نین گورجو ادبیاتی‌نین اینکیشافینا خیدمت ائتدیگینی گؤستریردی. قزئت روس دیلینی اؤیرنمگی داها آرتیق شؤوقله قئید ائدیردی. همین مؤلیفین \" بیر سوالا جاواب \" ، \" بیلمک نه بؤیوک بلادیر \" ، \" بیگلریمیزین گله‌جک حالی \" سرلؤوحه‌لی مقاله لرینده ده معاریف، علم، مدنیت مسله‌لریندن دانیشیلیر، نادان‌لیق تنقید اولونور، قونشو خالق‌لارین اینکیشافیندان سؤز آچیلیر. بو مقاله‌لرین ن.نریمانوفا عاییدلیگی حاقیندا مطبوعاتدا مولاحیظه ایره‌لی سورولموشدور. ن.نریمانوفون \" کشکول \" ایله علاقه‌سینه دایر الده بعضی معلومات‌لار واردیر. مثلا، قزئت 1890-جی ایلده 109-جو نؤمره‌سینده قوری سمیناریاسینی بیتیریب موعلیم‌لیک شهادتنامه‌سی آلان بئش نف�� آذربایجانلی‌نین، او جومله‌دن ن.نریمانوفون آدینی چکیب یازمیشدی:\n\" بونلار بو گونلر مطبعه‌میزه دخی گلیب ایره‌لیده وطن و ابنایی-وطنه خیدمت‌لر ائده‌جکلرینی وعد وئرمیشلر. \"\nقزئتده ایسلاما یاناشما\n[دَییشدیر]\nایسلامدا فاناتیزمین تنقیدی \" کشکول \" ده قاباریق شکیلده بوروزه وئریر. بو مطبوع اورقانین صحیفه‌لرینده دین پرده‌سی آلتیندا آپاریلان مؤوهوماتچی‌لیق تنقید ائدیلیردی. ایسلام دینی‌نین اساس‌لارینا توخونمادان جهالت یایان روحانی‌لر زومره‌سی جیدی تنقیده معروض قالیردی. \" کشکول \" اؤزونون 1889-جو ایل تاریخلی 81-جی ساییندا یازیردی:\n\" بو زومره‌نین چوخوسو علم‌سیزدیر. \"\nقزئت ساتیریک مقاله‌لری‌نین بیرینده روحانی ایداره لری‌نین مؤوهوماتچی‌لیق سیاستینه قارشی چیخیردی:\n\" زیرا بو آتِستاتلی روحانی‌لریمیزدن هانسی بیرینه یاخین گئدیب، آ قوزوم، یاخود آ قویونوم، هارادا تحصیلی عومومی-فینون ائیله‌دینیز \" دئیه سوال ائیله‌سک، جاوابیندا ابلاهانه بیر تبسّوم ایله ایکتیفا ائیلر. \"\n\" کشکول \" 1889-جو ایل 12 آوریل تاریخلی 84-جو ساییندا روحانی‌لری تنقید ائدن مقاله درج ائدیر. مقاله‌نین سانسوردان کئچیب، نشرینه ایجازه وئریلمه‌سینه باخمایاراق، باش سانسور بِزابرازوو قزئتین چاپیندان سونرا اونو نظردن کئچیره‌رک \" ضررلی بیر یازی \" کیمی اونون سانسور کومیته‌سینده موذاکیره‌سینی کئچیرمیشدیر. \" کشکول \" اون \" ضررلی بیلن یازیسینا \" ایجازه وئرن سانسور خسته‌لیگی سببیندن ایجلاسدا ایشتیراک ائتمه‌میش، موذاکیره‌یه چیخاریلان مسله ایله باغلی مؤوقعیینی یازیلی شکیلده کومیته‌یه گؤندرمیشدی. باش سانسور بزابرازوو ایله سانسورون چکیشمه‌سی‌نین زیانی \" کشکول \" ه دیمیشدی. قافقاز سانسور کومیته‌سی یئرلرده کی رئال وضعیتله باغلی معلومات سجیه‌لی یازی‌لاری ایشیقلاندیرماغی \" کشکول \" ه ایجازه وئرمه‌میشدی. مثلا، قزئت 1889-جو ایل 23 اوکتوبر تاریخلی ساییندا قاراباغدا بوغاز خسته لیگی‌نین یاییلماسی ایله باغلی خبرین درجینه راضی‌لیق وئرمه‌یه‌رک، اونو کسیب گؤتورموشدو.\nجمعیتین حیاتیندا باش وئرن دییشیکلیک‌لری واختیندا اوخوجولارا چاتدیرماق ایسته‌ین \" کشکول \" 19. عصرین سونلاریندا آذربایجاندا باش وئرن میلی اویانیش و میلی اؤزونودرک پروسه‌سی‌نین ده ایشتیراکچی‌سینا چئوریلدی. جمعیتده آذربایجانچی‌لیق ایدئیاسی‌نین اویانماسیندا \" کشکول \" اون فعالیتی دانیلمازدی. میلت و دین مفهوم‌لاری‌نین آیری-آیری شئی‌لر اولدوغونو خالقا چاتدیران، بو مسله یه داها گئنیش یاناشما طرزی اورتایا قویان \" کشکول \" چولر ایجتیماعی-سیاسی شوعورون اینکیشافینا دا کؤمک ائتدیلر.\n\" کشکول \"-ون باغلانماسی\n[دَییشدیر]\nآذربایجاندا مطبعه‌لرین اینکیشافی تاریخینده \" کشکول \" مطبعه‌سی موعین رول اوینامیشدی. \" کشکول \" ژورنالی و قزئتی 1883-جو ایلدن نشره باشلایاراق 1891-جی ایله‌دک داوام ائتمیشدیر. بو مودتده جمعی 123 نؤمره‌سی بوراخیلمیشدیر. قزئت مونتظم چیخمامیشدیر. \" کشکول \" اون آبونه‌چی‌لری‌نین آزالماسی‌نین، قزئتین تنزّول ائتمه‌سی‌نین سبب‌لریندن بیری ائله بو ایدی.\nقایناق\n[دَییشدیر]\nن.ن.زئینالوف \" آذربایجان مطبوعات تاریخی \" ، 1. حیصه . باکی، 1973، آدو-نون نشریاتی\nاتک یازی‌لار\n[دَییشدیر]\n^ Şahverdiyev A.B. Azərbaycan mətbuatı tarixi. \"Təhsil\" nəşriyyatı, 2006 - 248 səh. PDF.\n^ Niyaz Niftiyev, \"Mətbuatda multikulturalizm\", Bakı, 2017, səh.18-19 PDF. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2020-05-26. یوْخلانیلیب2021-03-25.\n^ Nizami Məmmədzadə, Mahmud Kamaloğlu, \"Gürcüstanın azərbaycanlı jurnalistləri\", Tiflis, 2015, 124 səh. PDF. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2020-05-25. یوْخلانیلیب2021-03-25.\nب\nدان\nدییش\nآذربایجان مطبوعاتی\nتزار دؤنمینده\nملانصرالدین • آذربایجان • بهلول • آری • بابای امیر • دیریلیک • طوطی • کل نیت • زنبور • لک‌لک • مزه‌لی • میرات • دبستان • شرق روس • Bakinskiy Raboçiy • اکینچی • فیوضات • حیات • ایقبال • یئنی ایقبال • ایرشاد • کاسپی • کشکول • معلومات • مکتب • موسولمانسکی ایزوستیا • مشعل • ناش قولوس • Neftyanoye delo • رهبر • تیفلیس اخباری • تزه حیات • شلاله • یئنی فیوضات • ضیا • ترقی • ایشیق • هومّت • یولداش •\nآذربایجان خالق جومهوریتی دؤنمینده\nآل بایراق • آذربایجان • گنجلر یوردو • Xalq qəzeti • ایستیقلال توپلوسو • Molot • اوراق نفیسه • شئیپور • تارتان-پارتان •\nشوروی دؤنمینده\nآزادلیق • Azərbaycan dili və ədəbiyyatı tədrisi • Azərbaycan qadını • Azərbaycan məktəbi • Bauer und Arbeiter • Damğa • Ədəbiyyat cəbhəsində • عقرب • Xəzər • İpəkçi • İqtisadi xəbərlər • İqtisadiyyat və həyat • İstiqlal • کیرپی • Gənclik • Göyərçin • Lenins Weg • Məktəbəqədər və ibtidai təhsil • Molodyoj Azerbaydjana • Qanunçuluq • Qızıl Gəncə • Qızıl Şəfəq • Qızıl tələbə • Qobustan • Şəki • Şərq qapısı • Ulduz • Vışka • یئنی فیکیر • Yeni kənd • Yeni məktəb • Yeni Müsavat یئنی یول\nکؤچمه دؤنمینده\nآذری تورک • قافقاز •\nقورتولوش • موجاهید • اودلو یورد • یئنی قافقازیا\nایستیقلالدان سونرا\n525-ci qəzet • Abituryent • Ailə və sağlamlıq • Alatoran • Alma • Aşpaz • ATV maqazin • Avropa • Avtoritet • Aydınlıq (qəzet) • Ayna • Aysel • Azerbaijan International • AzerNews • Azərbaycan Arxeologiyası • Azərbaycanın vergi jurnalı • Bakı təhsili • Bakı Xəbər • Baku • Birlik • Bizim Əsr • Bizim Xəbər • Bizim Yol • Bu gün • Çağ • Çeşmə • Dədə Qorqud • Doqquz İqlim • Dövlət və Din • Dövran • Dünya Ədəbiyyatı • Düşünən İnsan • El • Elman • Ekspress • Exo • Ədalət • Ədalət və Həqiqət • Ədəbiyyat qəzeti • Film Fiction • Futbol+ • Göyqurşağı • Göyərçin • Gün Səhər • Günay • Gündəlik Azərbaycan • Hesabat • Hürriyyət • Xalq Cəbhəsi • Xəzan • İki sahil • İncəsənət və mədəniyyət problemləri • İnformasiya Cəmiyyəti Problemləri • İnterpark • İstiot • Komanda • Laçın yurdu • Literaturnıy Azerbaydjan • Meydan+ • Mərkəz • Məzəli • Milli Zəka • Monitor • Müxalifət • Müsavat • Mütərcim • Nargis • National Geographic Azerbaijan • Nedelya • Olaylar • Ozan dünyası • Palitra • Panorama • Qərbin qərbi • Qoroskop • Region Plus • Respublika • Reytinq • Rəsmi Bakı • Səhər • Səs • Soy • Şəkinin səsi • Şərq • Şərq fəlsəfəsi problemləri • Teleskop • Təzadlar • Tumurcuq • Ulduz • Ulus • Urbanizm • Üç nöqtə • Visions of Azerbaijan • Yada düşdü • Yazı • Yeni Azərbaycan • Yeni yüzil • Yol • Yuva • Zaman Azərbaycan • Zerkalo • Zəka\n«https:\/\/azb.wikipedia.org\/w\/index.php?title=کشکول_(قزئت)&oldid=1540238»-دن آلینمیش‌دیر\nبؤلمه‌لر:\nدرگیلر\nقزئتلر\nبۇ صفحه‌‌ سوْن دفعه ‏۳ مارس ۲۰۲۳، ‏۰۰:۳۶ تاریخینده دَییشدیریلمیشدیر.\nیازی Creative Commons Attribution-ShareAlike License 4.0 آلتیندا مووجوددور؛ آرتیق شرطلر آرتیریلا بیلر. بو سایتی ایشلتمکله سیز ایشلتمه شرطلری و گیزلیلیک سیاستی ایله راضیلشیرسینیز. ویکی‌پدیا® منفعت‌سیز تشکیلاتی اولان ویکی‌مدیا فوندونون قئید آلینمیش تیجارت علامتیدیر.","num_words":4868,"character_repetition_ratio":0.043,"word_repetition_ratio":0.002,"special_characters_ratio":0.231,"stopwords_ratio":0.003,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":156574.8,"cluster_detection":-1}
+{"text":"آذربایجان ادبیاتی تاریخینده حقیقتن ده شجاعت گؤسترمیش، داستان‌لار یارادان قادین‌لار چووخ اولموش‌لار. داستان دئدییمده یعنی بو دئمکدیرکی هم ائوده، هم ده اجتماعی فعالیتده جنگاورلیک نمایش ائتدیرن، آد‌لاری بشر تاریخی بویو پارلایان قادین‌لار اولوبدور.\nادبیاتدا یئنی و فرقلی ادبی اوسلوب و یا ترانسفورماسیا یارادان قادین‌لار دا اولوب. اونلارین آد‌لاری و شخصیت‌‌لری همیشه اؤنملی‌دیر‌لر. طبیعی کی، آذربایجان ادبیاتی تاریخی‌نین یازیلماسی پاتریارخال خاراختئر داشیدیغیندان متفکر قادین‌لارین اثر‌‌‌لری‌نین تاپیلماسی بعضی حال‌لاردا بیر چوخ پرابلئم و آختاریش‌لارلا اوزله‌شیر.\nفئمینیست «feminist» ادبیات قادین‌لارین جامعه‌ده، نئجه مؤوقع توتدوقلارینا اساسلانان ادبیاتدیر.\nاوول‌لر کیشی‌‌‌لرین معین ائتدییی مؤوقع، ایندی قادین‌لار کیشی‌لره قارشی پرابلئم‌‌‌لرینی، آیری- سئچکیلیینی، حیس‌‌‌لرینی غئیر برابر مؤوقع‌‌‌لرینی گوندمه گتیررک کیشی‌لره اعتراض ائدیر‌لر. بو نوع ادبیاتین مؤوضوعسو، ایستر، ایسته‌مز سوسیال وضعیتینه گؤره کیشی‌لردن آشاغی پیلله‌‌لرده اولان و پسیخولوژی باخیم‌لار ایله بعضن اؤز نقطه‌یی نظردن عینی روتبه‌ده اولمایان، بو ادبیات نؤوعو قادین‌لارین ایتیردیک‌‌لری حقوق‌لاری و ایتیردیک‌‌لری ایستاتوس‌لاری ایله باغلی شعورسوزلوقلارینی اویادیر. هابئله کیشیسل جامعه‌نی تنقید ائتمه‌یه چالیشیر.\nهابئله… قادین‌لارین قادینا خاص، فیزیکی و روحسال خصوصیات‌لاری نظره آلینمالی و اونلارین جامعه‌ده کی روحی و فیزیکی گوجلری‌نین امکان وئردییی سیاسی و سوسیال حقوق‌لار و مسئله‌‌لرله عینی اهمیت وئرمه‌لیدیر.\nمنجه: ادبیاتدا قادین‌لا-کیشی قارشی دورماسی اولمامالی‌دیر و منجه قادین هر باخیمدان کیشی حسابلانماغی واجیب اولماقلا و قادینین هر وضعیتینه باخمایاراق بیر کیشی حسابلانمالیدیر و بو فئمینیست ادبیاتیندا داوا، دالاش کئچمیش زامان‌لارا عایید او‌لاراق کؤهنه بئیین‌لر طرفیندن عزیز قادین‌لار ایچین هله اونودولماز سورون و پرابلئم یاراتمیشلار.\nایندیسه بو زامان، قادین ایچین، هم باخیش‌لار متفاوتلشمیشدیر، هم دونیا بو وضعیتی مقبول سوییه‌‌لره گتیررکن قادینی عینی زاماندا بیر کیشی سانیلماسینی اؤیرتمیشدیر. و… بو منجه چووخ موبارک بیر اولای‌دیر. تکجه تورک آذربایجان ادبیاتیندا یوخ، بلکه تامام ایله دونیادا و گلوبال دونیا ادبیاتیندا.\nفئمینیست ادبیات قادین‌لارین لیاقتینی «پسیخولوگیا وضعیتی» مودافیعه ائتملی و بونا اویغون او‌لاراق اونلاری حقوق‌لار باخیمیندان برابر اینسان کیمی یاردیم ائتمه‌لیدیر. قادینی کیشی ایله مقایسه ائدن بیری گئریده قالمیش فئمینیزم فورماسیندان اذیت چکیرررر.\nآمما آذربایجان قادین ادبیاتی مسئله‌سینده اوزون ایل‌لردیر منی مهم بیر مسئله، مشغول ائتمیشدیررر.\nاونا گؤره ده بو گون آذربایجان قادین‌لاری ایندیکی گونسل شعیریمیزده «اؤز قادینلیق‌لاریندان داهاااااا اوزاق دوشموش‌لر و اؤزلوک‌‌‌لریندن یازمایاراق، هویت‌‌‌لرینی باسدیرمیش‌لار. ( کاش بئله اولمایایدی) بوگون قادین ادبیاتی‌نین بوتون اثر‌‌‌لرینه نظر سالساق گؤره‌ریک بو شاعر‌‌‌لرین اکثریتی کیشی ادبیاتی و شعیری کیمی، یازیب و یارادیب‌لار.\nمنجه و فیکریمجه؛ فئمینیست ادبیات آذربایجان کلاسیک و چاغداش ادبیاتیندا اؤز لاییقلی و اؤزونه عایید اولان یئرینی تاپمامیشدیر. چونکو فئمین��ست «قادین» ادبیات صیرف قادین ایچین بیر اؤزل و خاص ادبیاتی‌دیر. هابئله قادین شاعر‌لر ایسه اؤز شعیر‌‌‌لرینده یاشام‌لارینی و قادینلیق‌لاریندان یازیب و دانیشمالیدیر‌لار. منجه، قادین ادبیاتی‌نین ان اؤنملى چاتیشمازلیغی دا بودور.\nبونلاری نمونه گتیردییمده سایین قادین شاعریمیز «ویدا حشمتی» افندی‌نین یاشامی و شعیر‌‌لری آماجیمین اساسی‌دیر.\nبو شاعر نئچه ایل‌لردیر تانیدیغیما گؤره، ادبیات ساحه‌سینده داها چالیشاجاغی بیزیم چاغداش تورک آذربایجان قادین شعیریمیزده آیدین و گؤرکملی‌دیر.\nسئوگیلی ویدا حشمتی شعیر‌‌لری تورک آنا دیلینده بیر نؤوع محبت، وطن سئوگیسی، هومانیتار و اینسانلیق سئوگیسی و عینی زاماندا اعتراضدیررررر. هابئله شاعرین بوتون قادینلیعینا اویار بایکوتلوغونا اعتراضی دا بو قبیل‌دیرررر.\nبو سایین شاعر اؤز یارادیجیلیغیندا، یوخسا قادین اولماسینا اعتراض ائدرکن، وارلیق سیستئمینده قادینین اولماسینا اعتراض یوموروغونو گؤیلره قالدیریرررر.\nاعتراضین بو فورما‌لاری نتیجه اعتباری ایله فرقلی اولسادا، آمما ماهیت و هویت باخیمیندان بیر نوقطه و مقاما اشاره ائدیر و سؤیله‌ییر؛ قادین اولماق و بوتون مسئولیت‌لر یوکونو داشیماق، بو جامعه ده داها گوناه و یئرسیزدیر.\n۱\nبورادا ایستیرم محتوا باخیمیندان سایین خانیم ویدا حشمتی‌نین پوئتیک اوصوللاریندان آزاراق اولسادا سؤز آچیم. چونکو اونلار عمومیتله یاخشی گؤرونور شعیرلرینده.\nبلی دئدیم ویدا خانیم اعتراض شاعری‌دیر و اثرلرینده بیر قادین اولاراق، قادینلارین بایکوت و تجرید اولونماسینا سبب اولان شئیلره اعتراضلانیر. ویدا بیر شعیرینده دئییر:\nقینامایین آلچاق دوواریمی\nاؤگئی دوغولموشام بلکه\nآزغی سوزولموشم دئیه‌سن\nدونیانین بیر باجاسیندان\nبوتون آیه‌لر منسیز\nگؤیسومده اوچوشان گؤیرچینلر دنسیز…\nبوردا آیدینجاسینا شاعرین دوشونجه‌سینی آلا بیلیریک.\nویدا حشمتی سیرلی، آغلار و فریاد شاعری‌دیر. قیشقیریغی شعیر نداسی‌دیر. شعیرینین مایاسی چئوریلیشدن توتولموشدور. تاریخ بویو و ان آزی بوگون قادین جامعه‌سیندن دانیشان بیر حقیقت انقلابیندان سؤزلر آرایا قویور:\nبوتون یوواسیز قوشلار\nقادین ماهنی‌لاریندان\nیاد گئتمیش گوزگولرده سینان گمی‌لر\nقادین ساچلاریندا لؤوبر سالار آنجاق\nیئنه ساریمساق گئینیب هاوا\nگوموشو گیلاوارینی\nدالغالانیر پرده‌لریمده\nدنیز قوشلاری‌نین آغوووش دیمدییی\nمن نئیه سارالیم\nمن نئیه سولوم؟\nمنیم کی قوشامدان\nارنلر سوت امیب\nمنیم کی یاشیمدان\nایپک یولو کئچیب\nمن نییه کؤوره‌لیم\nمن نییه دولوم؟\nگونه باخان کؤلگه‌سی ده یاخمادیم یاراما\nقوی دئسینلر بو قادینی\nبیر چینار اوخشادی.\nشاعر هابئله کئچمیش قارا اولایلارینی خاطیرلایارکن، اؤزونه اوره‌ک وئریر و اویودور. چونکو هر بیر میللتی کئچمیش تاریخ ایله وورغولارلار بونلارا گؤره، ویدا خانیم اؤزونو آلچاق دووارلی ساناراق؛ من نییه کؤوره‌لیم، من نییه دولوم! دئییر و دانیشیر. و…\nشعیر دیلی بو دئمکدیر کی؛ شاعر همیشه بو سؤز و سؤزجوکلرله اویناییر، اونلاری پئشه‌کارجاسینا دئییشدیریر و یا اونا نسه علاوه ائدیر. بعضن شاعر آنجاق سؤز دوزموموندن لذت آلیر و بو ذؤوقو اوخوجو ایله بؤلوشمک ایسته‌ییر. ویدا حشمتی‌نین شعیرلری دیل باخیمیندان بعضن اورتا باب، بعضن ده چاغداش‌دیر. مثلن بو میصراعلارا موراجیعت ائده بیله‌ریک:\nبوتون پای-بؤلوشلردن\nمنه قالان اؤزلم اولدو\nسانکی\nکلیسالار خاچیندان آسیلان من دئییلمیشم\nسانکی\nبارماقلاریمدان امیزدیرمه‌میشم بو ائرکک دونیانی\nاته‌ییمده دالغالانان چین دیواری\nگؤزلریمدن داشلانان هئراکلیت چایی\nیاناغیما سوزولن باش ساری تئل\n«سانکی\nبیر حکایه‌دیر» قادین، قودا، خودا\nقینامایین آلچاق دوواریمی\nاؤگئی دوغولموشام بلکه!\nآزغی سوزولموشم دئیه‌سن\nدونیانین بیر باجاسیندان!\nبیر شاعرین دیگر شاعرلردن فرقی، اونون سؤزلرله قارشیلانماسیندا و گؤزللیک یاراتماق ایچین اونلارین آراسیندا علاقه تاپماسیندادیررررر، و اصلینده دیل شاعرین هدفه چاتماق واسیطه‌سی دئییل. هدفین اؤزودور.\nمنجه، شاعرلری هامییا تانیدان یالنیز «دیلی‌دیر». شاعری باشقا شاعردن و یا شاعرلردن آییرماق ایچین، اونلارین پوئتیک دیلینه باخماق لازیمدیر و گوجلو شاعری هامییا تانیتدیران یالنیز دیلی‌دیررررر.\nبوراسی اؤلکه‌دیر\nاؤلمک یئری!!\nبورانین قار چیچه‌یی\nسون بئشیک باجیم‌دیر\nسوبای لالالاری قانقارداشیم\nبوردا تانری\nساغلیق وئرر اللرینی\nبویدا، بویدا ایستیکانلارا\nگونش مزه‌سی‌ ایله سرخوشلایار\nپاییزلامیش دوداقلاری\nدایناسور قاش، قاباغیندا\nگولومسه‌ین قیرمیزی کپه‌نکلر\nگونش قادینلارمیش…\nاو شاعرلرکی (کیشی و قادین) بو گون چاغداش آزربایجان ادبیاتیندا ایز قویمایان و هر حالدا تکرارچیلیقلا، تقلیدله مشغولدورلار و آرتیق سس‌لری یوخ اولاراق، بیر یئره چیخمادان، اؤزلرینده بوغولوب قالمیشلار، ادبیاتی بوراخمالی و قیراغا قویمالیدیرلار.","num_words":1533,"character_repetition_ratio":0.037,"word_repetition_ratio":0.016,"special_characters_ratio":0.184,"stopwords_ratio":0.003,"flagged_words_ratio":0.001,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":200651.2,"cluster_detection":-1}
+{"text":"عومومی داخلی محصول اینگیلیسجه: Gross Domestic Product-وئریلمیش زامان مودّتینده اؤلکه داخلینده تولید اولونان امتعه و خدمتلرین بازار دیَریدیر.\nعومومی داخیلی محصول ۲۰۱۳ (دولار) * ماکسیموم: قطر — ۱۳۶٬۷۲۷ دولار * مینیموم: مرکزی آفریقا جومهوریتی — ۶۰۴ دولار * اورتا: ۱۴٬۳۹۷ دولار * عومومی دونیا: ۷۵٫۶ تریلیون دولار\nبۇ تعریفین ایضاحی ایسه آشاغیداکی کیمیدیر:\nوئریلمیش زامان مودّتیند… تولید اولونان…\nاۆدم, اؤزل (خصوصی) زامان اینتئروالی مودّتینده تولید اولونان مال و خدمتلر داخیلدیر. کئچمیشده تولید ائدیلن محصوللارا عاید سؤودلشملر اۆدم-ده عکس اولونمۇر. عادتاً بۇ اینتئروال ایل و یا روبعلردیر.\nایچینده‌کیلر\n۱ اؤلکه داخلیند\n۲ بؤتون\n۳ سوْن\n۴ امتعه و خیدمتلر\n۵ بازار دیَریدیر\n۶ نوعمینال و (گرچک) رئآل اۆدم\n۷ اۆدم-ۇن حسابلاما یوْللاری\n۸ اۆدم آذربایجان\n۹ اۆدم دونیادا\n۱۰ قایناق‌لار\nاؤلکه داخلیند\nدَییشدیر\nاۆدم تولیدین حجمینی اؤلکه‌نین جوغرافی حودودلاری داخلینده اؤلچۆر. مثلاً، رۇسییه شرکتی آذربایجاندا فعالیت گؤستریرس، اوْنۇن یاراتدیغی دیَر آذربایجانین اۆدم-ده عکس اولونۇر و عکسینه آذربایجان شرکتی تورکیهده فعالیت گؤستریرس، اوْنۇن تولید ائتدی‌یی محصول و یا گؤستریدیی خدمت تورکیه‌نین اۆدم-ده عکس اولوناجاق.\nبؤتون\nدَییشدیر\nاۆدم اؤلکه‌ده تولید اولونان و قانونی یوْللا ساتیلان بۆتۆنمته و خدمتلری اَحاطه ائدیر. اۆدم بیرنئچه اساس محصولۇن دئییل، تولید اولونان هر محصولۇن دیَرینی اؤزۆنده عکس ائتدی‌ریر.\nسوْن\nدَییشدیر\nبیر موسیسه مینئرال سۇلار اۆچۆن پلاستیک قاب تولیدائدیر، باشقا موسیسه بۇ قابلاری آلیب مینئرال سۇیۇ قابلاشدیریب استهلاکچیلارا ساتیر. ایکینجی موسیسه‌نین تولید ائتدی‌یی محصول اۆدم-ه داخل ائدیلیر، بیرینجی موسیسه‌نین محصولۇ ایسه حسابلانمیر. چۆنکی، بیرینجی موسیسه وریندن تولید اولونان محصول باشقا بیر امتعه‌نین تولیدیندا قۇللان (ایشلت) ائدیلیر، باشقا موسیسه ایسه بۇ محصولۇ ساتان زامان آلدیغی پلاستیک قابین دیَرینی بۇرا داخل ائدیر. ایکینجی موسیسه‌نین ساتدیغی محصول سوْن استهلاک محصولۇ آدلانیر. بیرینجی موسیسه‌نین محصولۇ ایسه باشقا بیر محصولۇن تولیدیندا قۇللان (ایشلت) ائدیلدییندن آرالیق محصول آدلانیر. باشقا سؤزل، سوْن محصوللار آرالیق محصوللارین دیَرینی ده اؤزۆنده عکس ائتدی‌ریر. بئلهلیکل، بیر محصولۇن دیَرینی ایکی و یا داها چوْخ که‌ره (دفعه) حسابلاماماقدان اؤترۆ اۆدم-ه یالنیز سوْن محصوللارین دیَری داخل ائدیلیر.\nامتعه و خیدمتلر\nدَییشدیر\nاۆدم-ه هم مادی (گئییم، ائو، قیدا محصوللاری و س), هم ده غیری-مادی (بربر، نقلیات، رابطه خدمتلری و س) امتعه‌لر داخیلدیر.\nبازار دیَریدیر\nدَییشدیر\nاۆدم چوْخلۇ مۆختلیف امتعه و خدمتلرین عومومی دیَرینین واحد اؤلچۆسۆدۆر. بازاردا ایسته‌ر فیزیکی، ایسته‌رسه ده کئیفیت باخیمیندان بیر-بیریندن فرق‌له‌نن بیر چوْخ امتعه ساتیلیر. اوْنلاری جمع‌لمه‌این یئگانه یوْلۇ دیَرلرینین اؤلچۆلمسیدیر. بۇ سببدن اۆدم-ین حسابلانماسی هر بیر محصول بازار دیَری اساسیندا آپاریلیر. بین‌الملل موقاییسه اۆچۆن اۆدم-ۇ همان بیر والیۇتادا حسابلاماغین ایکی یوْلۇ وار: مظنّه و آلیجیلیق یئته‌نک (قابلییت) ینین پاریتئتی (AQP) (daha dəqiq hesablama yoludur) یوْلۇ ایله.\nنوعمینال و (گرچک) رئآل اۆدم\nدَییشدیر\nنوعمینال اۆدم حسابلامادا تولید ائدیلن محصوللارین عملیاتۇال بازار قیمتی گؤتۆرۆلۆر. بۇ سببدن نوعمینال اۆدم محصولۇن قیمت ده‌ایش‌یکلیکلریندن آسیلیدیر–یعنی تورم (deflyasiya) نتیجه سینده محصولۇن قیمتی قالخدیقدا (düşdükdə) نوعمینال اۆدم دا قالخیر (düşür).\nمثلاً، اؤلکه‌ده جمعی ۲ محصول تولید ائدیلیر، آ و ب محصوللاری. ۲۰۰۷-جی ایلده آ محصولۇندان ۱۰۰ عدد، ب محصولۇندان ایسه ۲۰۰ عدد تولید ائدیلیب. آ محصولۇنۇن ۱۳۸۶ شمسی ایلده بازار قیمتی ۳۰، ب محصولۇنۇنکۇ ایسه ۲۰ پول واحیدی دیر. بۇ حالدا ۱۳۸۶ شمسی ایلده ۆدم=۱۰۰*۳۰+۲۰۰*۲۰=۷۰۰۰. ۲۰۰۸-جی ایلده ۱۰٪ اینفلاسیا اوْلدۇغۇ حالدا و تولیدین آرتمادیغی حالدا نوعمینال اۆدم ۱۰۰*۳۳+۲۰۰*۲۲=۷۷۰۰ اوْلۇر. گؤردۆیۆمۆز کیمی حتّی تولیدین آرتمادیغی حالدا نوعمینال اۆدم ۷۰۰ پول واحیدی آرتدی.\nمحصولۇن قیمتیندن آسیلیلیغی آرادان قالدیرماق و سهو یاناشمادان یایینماق اۆچۆن (گرچک) رئآل اۆدم حسابلانیر. (گرچک) رئآل اۆدم-دا قیمت ده‌ایش‌یکلیکلری نظره آلینیر. بۇنۇن اۆچۆن بیر ایل اساس گؤتۆرۆلملی و نؤبتی ایللرده اساس گؤتۆرۆلمۆش ایلین قیمتلری اۇیغۇلان ائدیلملیدیر. یوخاریداکی مثالدا ۱۳۸۷ شمسی ایلده (گرچک) رئآل اۆدم=۱۰۰*۳۰+۲۰۰*۲۰=۷۰۰۰. بۇ اوْ دئمکدیر کی، اساس ایل اوْلاراق ۱۳۸۶ شمسی ایل گؤتۆرۆلدۆکده ۱۳۸۷ شمسی ایلده (گرچک) رئآل اۆدم-ۇن آرتیمی ۰٪, نوعمینال اۆدم-ۇن آرتیمی ایسه ۱۰٪ تشکیل ائدجک.\nاۆدم دئفلیاتوْر نوعمینال اۆدم-ۇن (گرچک) رئآل اۆدم-ا نسبتینی گؤستریر: U D M Deflyator = U D M nominal U D M real ⋅ 100 {\\displaystyle \\mathrm {UDM} _{\\text{Deflyator}}={\\frac {\\mathrm {UDM} _{\\text{nominal}}}{\\mathrm {UDM} _{\\text{real}}}}\\cdot 100}\nیوخاریداکی مثالدا ۱۳۸۷ شمسی ایلد: U D M Deflyator = 7700 7000 = 110 {\\displaystyle \\mathrm {UDM} _{\\text{Deflyator}}={\\frac {7700}{7000}}={110}}\nاۆدم-ۇن حسابلاما یوْللاری\nدَییشدیر\nاۆدم-ۇ حسابلاماغین بیرنئچه یوْلۇ وار:\nU D M = C + I + G + ( E X − I M ) {\\displaystyle {UDM=C+I+G+(EX-IM)}}\nج–اهالینین استهلاک خرجلری\nبیر–عومومی اؤزل (خصوصی) یاتیریم(سرمایه‌گذاری)لار\nگ–دؤولت خرجلری\nائخ–صادرات\nایم–ایدخال\nU D M = I M D − O M + V − S {\\displaystyle {UDM=IMD-OM+V-S}}\nایمد–تولید ائدیلن سوْن محصوللارین دیَری\nاوْم–سوْن محصول (İMD) اۆچۆن قۇللان (ایشلت) اولونان باشقا محصوللارین دیَری\nبئش–محصول اۆچۆن وئرگی (مالیات)\nس–سۇبسیدیالار\nU D M = X U D M + A {\\displaystyle {UDM=XUDM+A}}\nخۆدم=گ+دگ+بئش–س\nخۆدم–خالص اۆدم\nآ–عاموْرتیزاسیا\nگ–راضی‌لاشمایا اساسأ حقوقی و یا فیزیکی شخصین (یعنی، ایشگؤتۆرنین) ایشچیسینه اؤدملی اوْلدۇغۇ مبلغلر\nدگ–باشقا گلیرلر\nاۆدم آذربایجان\nدَییشدیر\nفایل:Ümumi Daxili Məhsul 02.png\n۱۳۸۷ شمسی ایلین سوْنۇندا اۆدم آذربایجاندا ۳۱۴۶۸ میلیون. ازن و یا ۷۹۱۸۱ میلیون. اۇسد (ÜDM(AQP)) تشکیل ائتمیشدیر. آدامباشینا دۆشن اۆدم ۳۶۷۰ آزن و یا ۹۱۸۳ اۇسد (ÜDM(AQP)) تشکیل ائتمیشدیر و بین‌الملل موقاییسه‌ده آذربایجان ۸۲جی یئرده قرارلاشمیشدیر.\nفایل:Ümumi Daxili Məhsul 03.png\n۸۰-جی ایللرده بۆتۆنشوْروی اؤلکه‌لری کیمی آذربایجان دا اقتصادی تنزُّلله اۇغرادی. مستقللیک الده ائدیلدیکدن سونرا دا تنزُّل داوام ائتدی. ان آز اۆدم آذربایجاندا ۱۹۹۵-جی ایلده قیده آلینمیشدیر (۲۱۳۳ mln. AZN). ۱۹۹۶-جی ایلدن باشلایاراق آذربایجاندا اۆدم-ۇن وْرتا (گرچک) رئآل آرتیم دماسی ~۱۶٪ تشکیل ائدیب. بۇ چوْخ بؤیۆک گؤستریجیدیر، لاکین اۆدم-دا نفت بخشۇنۇن پایی چوْخ بؤیۆکدۆر، ۵۹٪. غیری نفت بخشۇنۇن اوْرتا آرتیم دماسی ۱۹۹۸-جی ایلدن ۱۳۸۷ شمسی ایله کیمی ۱۰٫۵٪ اوْلموشدور. اۆدم-ۇن صنایع‌ی دۆشن پایی ۶۲٪, کند صنعتینا ۶٫۵٪, تیکینتی ۵٫۶٪, خدمات بخشلرینه ۱۹٫۲٪ تشکیل ائتمیشدیر. قوْنشۇ اؤلکه‌لرله موقاییسه‌ده آدامباشینا دۆشن اۆدم (AQP):\nفایل:Ümumi Daxili Məhsul 04.png\nروسیه–۱۵۹۲۲ اۇسد\nتورکیه–۱۳۱۳۸ اۇسد\nقازاخیستان–۱۱۴۱۶ اۇسد\nایران–۱۱۲۵۰ اۇسد\nآذربایجان–۹۱۸۳ اۇسد'\nتۆرکمنیستان–۵۷۱۱ اۇسد\nئرمنیستان–۵۲۷۳ اۇسد\nگۆرجۆستان–۴۸۶۳ اۇسد\nاۆدم دونیادا\nدَییشدیر\nاساس مقاله: ۆدم حجمینه گؤره اؤلکه‌لرین لیستیسی\nدونیانین اۆدم-ۇ ۱۳۸۷ شمسی ایل اۆچۆن ۶۸۹۹۹ میلیارد. اۇسد تشکیل ائتمیشدیر. ان بؤیۆک اۆدم ایسه آمریکا بیرلشمیش اوستانلاریندادیر، ۱۴۲۶۴ میلیارد. اۇسد. آدامباشینا دۆشن اۆدم-ا گؤره ایلکین یئرلری قطر و لۆکسئمبۇرق (İMF) تۇتۇر، ~۸۰۰۰۰ اۇسد. اۆدم-دا وطن‌داشلارین ایجتماعی ایستکلری (عدالتلیلیک درجه‌سی–هر بیر بخشد، سیغوْرتا، ثابتلیک، هاوانین، سۇیۇن و یئمک محصوللارینین کئیفیتی، ایستیراحت اۆچۆن شرایط و س) نظره آلینمادیغینا گؤر، آدامباشینا دۆشن اۆدم اؤلکه‌ده یاشایان اینسانلارین حیات سویه‌سینین اساس گؤستریجیلریندن بیری کیمی قبول ائدیلسه د، یئگانه گؤستریجی کیمی قبول ائدیله بیلمز. حیات سویه‌سینین اؤلچۆلمسینده بۇ اصوللار دا یاردیم اوْلا بیلر:\nگینی-یندئخ–دؤولتین گلیرلرینین وطن‌داشلاری آراسیندا عدالتلی بؤلۆشدۆرۆلمسینی بللی ائتمه‌ک اۆچۆن بیر اصول\nاینسان گلیشمه سی ایندئکسی (İİİ)–وطن‌داشلارین عومومی گلیشمه سی (خالْقین گلیرلریندن، وطن‌داشلارین اوْرتا حیات مودّتیندن و تحصیل سویه‌سیندن عبارتدیر)","num_words":1852,"character_repetition_ratio":0.057,"word_repetition_ratio":0.023,"special_characters_ratio":0.22,"stopwords_ratio":0.008,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":55726.5,"cluster_detection":-1}
+{"text":"مجاریستان یا دا ماجاریستان ((ماجارجا:Magyarország‎)) — آوروپادا بیر دؤولت. اۇرتا اوروپادا یئرلَشن بیر اوْلکه دیر. پایتختی بوداپست شهری‌دیر. اهالی‌سی‌نین اساسی‌نی تشکیل ائدن ماجارلار اؤزلرینی هونقاریان (یعنی هونلار اؤلکه‌سی‌نین ساکینلری) آدلان‌دیریرلار . ماجاریستان‌دا ان سون سیاهییا آلما ۲۰۰۱-جی میلادی ایلده آپاریلمیش‌دیر. بۇ سیاهییا آلمایا اساساً، اؤلکه‌ده یاشایان اهالی‌نین ۹٬۶۲۷٬۰۵۷ نفرینی ماجارلار، ۲۰۵٬۷۲۰ نفرینی قاراچیلار، ۱۲۰٬۳۴۴ نفرینی آلمانلار، ۳۹٬۲۶۶ نفرینی ایسلوواکلار تشکیل ائدیر.\nماجاریستان\nMagyarország (Hungarian)\nبایراق\nمیلی نیشان\nمیلی مارش: Himnusz\nHymn\nماجاریستان یئری نقشه اوستونده (dark green)\n– in اوروپا (green & dark grey)\n– in the اوروپا بیرلیگی (green) – [Legend]\nپایتخت\nو بؤیوک شهری\nبوداپست\nرسمی دیللر\nمجار دیلی\nاتنیک قروپلار\n(2011[۱])\n83.7% ماجارلار\n14.7% not declared\n3.1% قاراچیلار\n1.3% آلمانلار\nدمونیم(لر)\nHungarian\nدؤولت\nUnitary parliamentary\nconstitutional republic\n• President\nJános Áder\n• Prime Minister\nViktor Orbán\n• Speaker of the National Assembly\nLászló Kövér\nقانون اوقانی\nOrszággyűlés\n(National Assembly)\nFoundation\n• Principality of Hungary\n895[۲]\n• Christian Kingdom\n25 December 1000[۳]\n• Golden Bull of 1222\n24 April 1222\n• Battle of Mohács\n29 August 1526\n• Liberation of Buda\n2 September 1686\n• Revolution of 1848\n15 March 1848\n• Austro-Hungarian Empire\n20 March 1867\n• Treaty of Trianon\n4 June 1920\n• Third Republic\n23 October 1989\n• Joined the اوروپا بیرلیگی\n1 May 2004\nاراضی\n• جمعی\nلوآ خطاسیماژول:Convert-ین 1851-جی\/جو خطینده: attempt to index local 'en_value' (a nil value). (109th)\n• سو (%)\n0.74%\nجمعیت\n• 2015 تخمینی\n9,855,571[۵] (88th)\n• سیخیلیق\nلوآ خطاسیماژول:Convert-ین 1851-جی\/جو خطینده: attempt to index local 'en_value' (a nil value). (94th)\nجی‌دی‌پی (PPP)\n2016 تخمینی\n• جمعی\n$265.037 billion[۶] (57th)\n• آدام‌باشی\n$26,941[۶] (49th)\nجی‌دی‌پی (نامینل)\n2016 تخمینی\n• جمعی\n$132.683 billion[۶] (58th)\n• آدام‌باشی\n$13,487[۶] (57th)\nجینی (2014)\n27.9[۷]\nآشاغی · 16th\nاچ‌دی‌آی (2014)\n0.828[۸]\nچوخ‌یوخاری · 44th\nپول واحیدی\nForint (HUF)\nچاغ بؤلگه‌سی\nUTC+1 (CET)\n• یای (دی‌اس‌تی)\nUTC+2 (CEST)\nتاریخ فورمتی\nyyyy\/mm\/dd\nسوروجولوک طرفی\nright\nتیلفون کودو\n+36\nاینترنت ال‌تی‌دی\n.hua\nAlso .eu as part of the European Union.\nایچینده‌کیلر\n۱ تاریخی\n۱.۱ ماجاریستان ۲۰-جی عصرده\n۲ اینضیباطی قورولوشو\n۳ جوغرافیاسی\n۴ اقتصادیاتی\n۵ اهالی‌سی\n۶ مدنیت\n۷ تحصیل\n۸ قالری\n۹ ایستینادلار\n۱۰ گؤرونتولر\n۱۱ بیرده باخ\n۱۲ قایناقلار\nتاریخی\nدَییشدیر\nاساس مقاله: ماجاریستان تاریخی\nماجاریستان ۲۰-جی عصرده\nدَییشدیر\nماجاریستان ۱۹۱۸-جی ایله قدر اوتریش-ماجاریستان ایمپاریاسینین ترکیبینده ایدی. اوْ، اساساً آقرار اؤلکه ایدی. ۱۹۱۸-جی ایل نوْامبرین ۱۶-دا ماجاریستان جومهوریتی اعلان اوْلون‌دو. هابسبورقلارین ۴۰۰ ایللیک حاکمیّتینه سوْن قویول‌دو. کومونیستلرله سوسیال-دموکراتلارین بیرلشمیش قوه‌لری ۱۹۱۹-جو ایل مارسین ۲۱-ده اینقیلاب ائده‌رک ماجاریستان سووت جومهوریتینین (MSR) یاراندیغینی اعلان ائتدیلر. لاکین همین ایلین آگوستون ۱-ده MSR سوقوط ائتدی. سووت حؤکومتی دوریلدیک‌دن سوْنرا اؤلکه‌ده نایب‌لیک (ریجنت) سیستمی یارادیلدی. نایب وظیفه‌سینی کونتر-آدمیرال میکلوش خورتی توتدو. اوْ، تریانون باریش مۆقاویله‌سینی تانیدیغینی بیلدیردی. بۇ باریشه اساساً ماجاریستان اؤز اراضیسینین ۲\/۳-نی، اها‌لیسینین ایسه ۱\/۳-نی و دنیزه چیخیش یوْلونو ایتیردی. لاکین سوْنرالار ماجاریستان‌دا قراف بتلنین حؤکومتی دؤورونده ایسلوواکی، گونئی کارپات اوکراین‌سی و ترانسیلوانیا توْرپاقلاریندا ماجار حؤکمران‌لیغی یئنی‌دن برپا اوْلون‌دو. ۱۹۲۹-۱۹۳۳ ایللر دۆنیا ایقتیصادی بحرانی ماجاریستان ایقتصادیاتینا آغیر ائتکی گؤستردی. ۱۹۳۰-۱۹۳۲-جی ایللرده تاخیل ییغی‌می ۵،۵ میلیون سنتر آزالدی. صنایع اۆرتیم (تولید)ی ۱۹۲۹-جو ایله نیسبتاً ۲۳،۱% آشاغی دۆشدو. ایقتیصادی بحران داخیلی دۇرومی ده گرگینلشدیردی. ۱۹۳۲-جی ایلین پاییزین‌دان اعتباراً ماجاریستانین آلمانیا گرایشی گۆجلندی. ماجاریستان‌دا حاکمیّت‌ده اوْلان خورتی حؤکومتی آلمان و ایتالیا ایله سیخ ایشداش‌لیق ائتمه‌یه باشلا‌دی. ماجاریستان ۱۹۳۹-جو ایلده آنتی‌کومینترن و ۱۹۴۰-جی ایلده برلین پاکتینا قوشولدو.\nایکینجی دونیا ساواشینده‌کی مغلوبیت نتیجه‌سینده ۱۹۴۴-جو ایلده ماجاریستان سووت اوْردوسونون ایشغالینا معروض قالدی. نتیجه‌ده ماجاریستان کومونیست حاکمیّتی قۇرولدو. سووت موْدلی رژیمه قارشی ۱۹۵۶-جی ایل اۇکتوبر ین ۲۳-ده ماجاریستان‌دا کۆتلوی(توده) نۆماییشلر باشلا‌دی. اوْنلار پارتیانین سیا‌سی خطی‌نین دییشدیریلمه‌سی، امره ناد باشدا اوْلماقلا یئنی حؤکومت یارادیلما‌سی، ماجاریستانلا شوروی آراسیندا برابرحوقوق‌لو موناسیبتلرین برقرار اوْلما‌سی طلبلرینی ایر‌لی سۆروردولر. حادیثه‌لر هیز‌له اینکیشاف ائدیر. اۇکتوبر ین ۲۹-دا امره ناد حؤکومت باشچی‌سی سئچیلدی. ماجاریستان زحمتکشلر پارتیاسینین (مزپ) بوراخیلما‌سی، بیرپارتی‌لی سیستمین لغو ائدیلمه‌سی، اوّللر مؤوجود اوْلان سیا‌سی پارتیلارین فعالیّتی‌نین برپا اوْلونما‌سی باره‌ده قرار قبول ائدیلدی. اۇکتوبر ین ۳۰-دا شوروی حؤکومتی حرکاتا قارشی بیانات یای‌دی. ماجاریستان‌دا باشلانمیش اعتراض حرکاتی \"اکسینقیلابی قیام\" کیمی دیرلندیریل‌دی. بۇنا جواب اوْلا‌راق امره ناد نوْامبرین ۱-ده ماجاریستانین ورشو مۆقاویله‌سی تشکیلاتیندان چیخدیغینی اعلان ائتدی. نوْامبرین ۴-ده سووت اوْردوسو بوداپشت شهرینه داخیل اوْلدو. دؤرد گۆن داوام ائدن دؤیوشلردن سوْنرا امره ناد حؤکومتی دئوریلدی. یانوش کادارین باشچی‌لیق ائتدیی مزپ ماجاریستان سوسیالیست فهله پارتیاسی آدی آلتیندا یئنی‌دن تشکیل اوْلون‌دو. امره ناد دؤولته خیانت‌ده اتهام اوْلونا‌راق اعدام ائدیلدی. ۱۹۸۹-جو ایلده ماجاریستان عالی محکمه‌سی امره نادا و اوْنونلا بیرلیکده موهاکیمه ائدیلمیش شخصلره برات وئردی. ۲۳ اۇکتوبر ماجاریستان‌دا میلّی بایرام، سووت ایشغال رژیمینه قارشی میلّی عۆصیان گۆنو کیمی قیمتلندیریل‌دی. ۸۰-جی ایللرین اوْرتالاریندا ماجاریستان ایقتصادیاتی آغیر دۇرومه دۆشدو. خاریجی بورجلارین آرتما‌سی دۇرومی داها دا گرگینلشدیردی. ۱۹۸۸-جی ایلین مئییندا ماجاریستان سوسیالیست فهله پارتیاسی کونفرانسیندا Y.Kadar کارویو قروسلا عوض ائدیلدی. لاکین ماجاریستان‌دا دۇروم ثابیتلشمه‌دی. ۱۹۸۹-جو ایلده چوخپارتی‌لی مجلیس سیستمینه اساسلانان قورولوشا کچمک قرارا آلیندی. ۱۹۹۰-جی ایل مجلیس سئچکیلرینده ماجاریستان دموکراتیک فورومو غلبه چال‌دی. اوْنون رهبری یوژف آنتالل خیردا کند صاحیبکارلار پارتیاسی ایله بیرلیکده کوالیس�� حؤکومتی تشکیل ائتدی. ۱۹۹۰-جی ایلین آگوستون‌دا کچیریلمیش مجلیس سئچکیلرینده آزاد دموکراتلار اتفاقینین رهبری آرپاد گنتس باشکان سئچیلدی. ماجار حؤکومتی‌نین هیز‌له اؤزللشدیرمه سیاستی یریتمه‌سی نتیجه‌سینده اؤلکه‌ده آزاد رقابته اساسلانان تیجارت سیستمی فوْرمالاشدی. اؤلکه‌ده صنایع و ارزاق ماللاری قیتلیغی(کمبود) آرا‌دان قالخدی. لاکین اها‌لی‌نین یوخسول‌لوغو ۱۹۹۰-جی ایللرده هله ده یۆکسک اوْلا‌راق قالماغا داوام ائتدی. .\nاینضیباطی قورولوشو\nدَییشدیر\nجوغرافیاسی\nدَییشدیر\nماجاریستانین چؤللری داها چوخ دوزه‌ن‌لیک خصوصیّته مالیک‌دیر. اورتا دونای اووالیغی گئنیش بیر ساحه‌نی ایحاطه ائدیر. شیمال‌دا داغلار آز بیر ساحه‌نی توتور. فایدالی قازینتی احتیاطلاری آزدیر. اساس طبیعی سروتی بوکسیت یاتاقلاری‌دیر. آز میقداردا داش کؤمور، نفت، طبیعی قاز، میس و اوران احتیاطلارینا مالیک‌دیر.\nایقلیمی مۆلاییم کونتیننتال‌دیر. بئله الوریش‌لی ایقلیمین اوْلما‌سی و بیرده گئنیش دوزن‌لیک ساحه‌لر و محصولدار توْرپاقلار بۇرادا کند چیفتلیک (مزرعه)نین اینکیشافی اۆچون الوریش‌لی ایمکان یارا‌دیر. طبیعی بیتکی اؤرتویو اینسانلار طرفیندن چوْخ دییشدیریلمیش‌دیر. اراضی‌نین ۱۶%-نی مشه‌لر تشکیل ائدیر. دونای، اوْنون قوْلو اوْلان تیسا و باشقا چایلاردان سۇوارما و نقلیات آماچ‌له گئنیش ایستیفا‌ده ائدیلیر. منظره‌لی بالاتون گؤلو و باشقا طبیعی ایمکانلار حسابینا توریزمین اینکیشافینا نایل اوْلونموش‌دور.\nاقتصادیاتی\nدَییشدیر\nآدامباشینا دوشه‌ن اورتا ایللیک گلیر ۱۱.۲۱۲ آمریکا بیرلشمیش ایالتلری دوللاری.\nاهالی‌سی\nدَییشدیر\nماجارلار - ۸۹،۹%، قاراچیلار - ۴%، آلمانلار، یهودیلر، ایسلوواکلار، کروْواتلار، صربلر، رومینلار.\nمدنیت\nدَییشدیر\nتحصیل\nدَییشدیر\nماجاریستان‌دا تحصیل — کئچمیش شرق بلوکون‌داکی تحصیل سیستمینین گئتدیکجه آوروپا بیرلیینه اینتئقراسییاسی شکلین‌ده فورمالاشیب و حاضیردا آوروپا بیرلیگی ایستاندارلارینا اساساً فعالیّت گؤستریر.\n>\nقالری\nدَییشدیر\nایستینادلار\nدَییشدیر\n^ قایناق خطاسی برچسب <ref> نامعتبر؛ متنی برای ارجاع‌های با نام Census2011 وارد نشده است\n^ Encyclopedia Americana, Volume 1, Scholastic Library Pub., 2006, p. 581\n^ University of British Columbia. Committee for Medieval Studies, Studies in medieval and renaissance history, Committee for Medieval Studies, University of British Columbia, 1980, p. 159\n^ Hungary. CIA The World Factbook. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2009-06-10. یوْخلانیلیب27 March 2014.\n^ Population by type of settlement – annually. Hungarian Central Statistical Office (24 December 2015). یوْخلانیلیب24 December 2015.\n^ ۶٫۰ ۶٫۱ ۶٫۲ ۶٫۳ Hungary. International Monetary Fund. یوْخلانیلیب6 September 2015.\n^ Gini coefficient of equivalised disposable income (source: SILC). Eurostat Data Explorer. یوْخلانیلیب4 December 2015.","num_words":1736,"character_repetition_ratio":0.046,"word_repetition_ratio":0.024,"special_characters_ratio":0.223,"stopwords_ratio":0.001,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.999,"perplexity_score":130376.7,"cluster_detection":-1}
+{"text":"(مقاله)دانیشیقایشلدنایشلدن دانیشیغیویکی‌پدیاویکی‌پدیا دانیشیغیفایلفایل دانیشیغیمدیاویکیمدیاویکی دانیشیغیشابلونشابلون دانیشیغیکؤمککؤمک دانیشیغیبؤلمهبؤلمه دانیشیغیپوْرتالپوْرتال دانیشیغیTimedTextTimedText talkماژولماژول دانیشیغی","num_words":79,"character_repetition_ratio":0.023,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.066,"stopwords_ratio":0.038,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.996,"perplexity_score":13396.3,"cluster_detection":-1}
+{"text":"۱۶۹۹ - بیرینجی پتر روسیه‌��ه یئنی ایلین ۱ سپتامبردا دئییل٬ ۱ ژانویه‌ده قئید ائدیلمه‌سی باره‌ده فرمان وئرمیشدیر.","num_words":22,"character_repetition_ratio":0.0,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.236,"stopwords_ratio":0.0,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":886100.1,"cluster_detection":-1}
+{"text":"سون واخت‌لار اوخودوغوم کتاب‌لاردان بیری ده نادر الهی‌نین «بو قفس ده اوچدو بلکه» آدلی شعیر کتابی‌دیر. شعیرلردن اول، اوچ آدامین یازیسی کتابا یئرلشیر. منی چوخ ماراقلاندیران دا، ودود دوستی‌نین یازی‌سی‌دیر. ودود دوستی هر شئی‌دن اؤنجه، کلاسیک‌ شاعرلریمیزدن قالان ارث میراثی تمامی‌له باغیشلاییر نادر الهی‌یه و زاواللی شاعرین امپراتورلوغون اعلام ائدیر. البته دوستی‌دن قاباق بو ایشی، باشقا شکیل‌ده، سعید موغانلی دا گؤرور و نادر الهی‌نی چاغداش شعریمیزه امپراتور سئچیر. ایندی بو ایکی یازارین عهده‌سینده‌دیر کی معلوم ائله‌سینلر آیا نادر الهی چاغداش شعریمیزین امپراتورودور یوخسا کلاسیک شعریمیزین. بونلاردان علاوه، اؤن سؤز یئرینه وئریلن رامیز روشن‌ین یازی‌سی دا باشقا بیر باخیمدان ماراقلی‌دیر. منجه رامیز روشن‌ین یازیسی، شهریارین نادر الهی‌یه اتحاف ائتدییی فارسجا غزلی کیمی، اونون یوکسک سویه‌لی شاعر اولدوغونا عاید تانیق‌لیق وظیفه‌سی داشیییر. آمما رامیز روشن گؤزو آچیق یاناشیر مسأله‌یه. رامیز روشن هئچ یئرده الهی‌نین باشینا تاج قویمور؛ حتی اونون یاخشی شاعر اولدوغونو دا سؤیله‌میر؛ بلکه اوستو اؤرتولو اولاراق، اونو اورتاباب بیر شاعر کیمی آنلادیر. رامیز روشن هاردا کی نادری تعریف‌له-ییب، اونون سکناتیندان، یاخشی دوست کیمی داورانماسیندان و انسانی اؤزللیک‌لریندن دانیشیب یالنیز. و آشاغیدا گؤره‌جه‌ییمیز کیمی، شهریارین الی آچیق‌لیغینا رغماً، الهی‌نین شعری «خالی از تکلف» اولسادا، «خالی از عیوب» دئییل.\nکتابین اساس ایضاح‌لاری ودود دوستی‌یه عایددیر. دوستی چالیشیر کی اؤز ادعالارینا دلیل مدرک گتیرسین. هر شئی-دن اول ده عروض مسأله‌سینه دقت یئتیریر. ودود دوستی عروض قالب‌لرینین ترکیه‌ده تمامیله قیراغا قویولماسینی وورغولایاراق، گونئی آذربایجان‌دا اؤلوم آیاغیندا اولان بو قالب‌لرین بیر داها دیرچه‌لیب، حیات میدانینا آتیلماسینی بیر دؤنوش نقطه‌سی کیمی دوشوندویوندن سؤز آچاراق، کئچمیشده یازیلان غزل‌لر ایله ایندی‌کی غزل‌لر آراسیندا ایکی کؤکلو آیرینتییا بارماق قویور. یعنی کئچمیش غزل‌لرین گرامر و سینتاکسیس باخیمیندان عرب و فارس دیلیندن ائتکی-لنمه‌سی و عروض اؤلچوسونون دیلیمیزین فونتیکاسینا اویغون اولماسا دا، ایندییه کیمی دوام ائتدییی حالدا، چاغداش غزل‌لریمیزده و خصوصیله الهی‌نین غزل‌لرینده بو کیمی پروبلئم‌لرین آرادان قالدیریلماسینی گؤرور. دوستی سؤزونون ثبوتینده بعضی اؤرنک‌لر ده وئریر. مثلا «قارا» سؤزجویونون «قاره» و «قرا» کیمی یانلیش استفاده‌لریندن، همچنین تورکجه‌میزده اوزون مصوت اولماسادا، بعضاً عروض‌دان قایناقلانان گره‌ک‌لر اساسیندا مصوت‌لرین اوزون اوخونماق مجبوریتینده قالماسیندان سؤز آچیر. بو نقصان‌لار گویا کئچمیشه عایددیر و چاغداش غزل‌لریمیزده، اؤزللیکله نادر الهی-نین غزل‌لرینده آرادان قالدیریلیب. دای ایندن بئله شاعر شعرینین دوز اوخونماسی قورخوسونو چکمییه‌جک. حقیقتاً ده بئله‌دیر. عروض بیزیم شعریمیزین کئچمیشینه حاکم اولسا دا، بیزیم شعیر اؤلچوموز دئییل. سؤزجوک‌لرین عیبه‌جر شکیله دوشمه‌سی، شعرین بعضاً چتین‌لیکله اوخونماسی همین اویارسیزلیغین سونوجودور. بو نقصان‌لار چاغداش عروض اؤلچولو شعریمیزده بیر آز آزالیب، شاعرلریمیز دردی تانیییب و درمانینا دا اولدوقجا چالیشیرلار؛ اگرچی تمامیله درمان اولان بیر درد دئییل. نادر الهی‌نین ده شعرینه ائله بئله یاناشمالیییق. اونون دا شعرینده بو آخساق‌لیق‌لار گؤزه چارپیر و چوخ یئرده شعرین اوخونماسینی دا چتین‌لشدیریر. ودود دوستی آمما بو چوخ اؤرنک‌لری «چیراق‌لا» آختاریر:\nکئچمیش کلاسیک شعریمیزده عروض قایدالاری‌ ایله بیرگه دیلین فنوتیک قورال‌لارینا وفالی قالان مصراع‌لاری چیراق‌لا آختارمالییدیق‌سا بو گون آمما داها ائله دئییل؛ نادرین غزل‌لرینده وفالی قالمایان مصراع‌لاری چیراق‌لا آختارمالیییق. … نادرین غزلینی اوخوماق ایسته‌ین کیمسه «شعری دوز اوخویوم، وزندن چیخماسین» قورخوسوندان آماندادیر و ایستر ایسته‌مز دوز اوخویاجاقدیر.\nدوزونه دورسان، من نادرین غزل‌لرینده، چراغ‌سیز دا خیلی «دیلین فنوتیک قورال‌لارینا … وفالی قالمایان مصراع‌لار» گؤرورم. ص. ۳۵ده مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلن (مجتث مثمن مخبون محذوف) وزنینده گلن غزلین بیرینجی بیتینده «یاز» و «ا» دان دوزلمیش «یازا» سؤزجویونده، شعرین وزنینی قوروماق اوچون «ا» مصوتینی اوزالداراق اوخومالیییق. یعنی بو سؤزجویو طبیعی حالدا اوخوساق ایکی قیسا هجادان (U U) عبارت اولمالی‌دیر؛ حال بو کی بیر قیسا و بیر اوزون هجالی (U -) سؤزجوک کیمی اوخومالیییق. همین بیت‌ده «دوزا»، ایکینجی بیت‌ده «آیا» و «اولدوزا»، اوچونجو بیت‌ده «آلما» و «سازا»، دؤردونجو بیت‌ده «اوغوللاری» و «قیزا»، بئشینجی بیت‌ده «هانی»، «اوتو»، «نانایا» و «یارپیزا»، آلتینجی بیت‌ده «قارا»، «نه ده» و «ساققیزا»، یئددینجی بیت‌ده «یئریکله‌دی»، «اوره‌یی» و «یازا» سؤزجوک-لرینین طالعی ده عینی‌دیر. باشقا بیر دئییش‌له، شاعر یئددی بیت‌لی بیر غزلین ۱۸ یئرینده «دیلین فنوتیک قورال‌لارینا … وفالی» قالماییب. بو غزل کتابین ایلک غزلی‌دیر؛ باشقا غزل‌لرین احوالاتینی دا بوندان قیاس ائله‌مک اولار. بو پروبلم یالنیز غزل‌لرده دئییل، رباعی‌لرده ده گؤزه چارپیر. بوندان علاوه، قافیه یانلیش‌لیغی دا الهی‌نین هم غزل‌لرینده، هم ده دیگر قافیه‌لی شعیرلرینده انگل تؤره‌دیر. صص. ۳۴ و ۳۵ده «زینهارا»، «یارا»، «زارا» و «کارا» سؤزجوک‌لری «ریالارا»، «پارا»، «سارا» و «هارا» سؤزجوک‌لری ایله برابر قافیه سؤزجوک‌لری کیمی ایشله‌نیب؛ حال بو کی دؤرد اول‌ده‌کی سؤزجوک‌لرده گلن سونونجو «ا» مصوتی، سؤزجوک‌لرین اصلی حرفی دئییل و بئله بیر مقام‌دا، بو کیمی حرف‌لر یالنیز بیر دؤنه «روی» حرفی یئرینده ایشله‌نه بیلر. همچنین صص. ۵۴ و ۵۵ده ده ایلک مصراع‌دا گلن «اوجاق‌لاری» سؤزجویو ایکی دؤنه ده تکرار اولوب؛ اگرچی غزلین ایلک مصراعیندا گلن قافیه بیر دؤنه‌دن آرتیق دیگر بیت‌لرده تکرار اولا بیلمز. همین غزل‌ده «بولاق‌لاری» سؤزجویو ده ایکی دؤنه ایشله‌نیب و بو دا قایدانی پوزماق‌دیر. ص. ۱۵۵ده ده قافیه دوز گلسین دئیه، «اوچدو» سؤزجویون یانلیش شکیلده «اوشدو» یازماق مجبوریتینده قالیر. حالبو کی شاعر هم دیلیمیزی یارامازلیق‌لاردان قورومالی‌دیر، هم ده اگر قافیه‌لی شعیر یازیر، قافیه قایدالارینا وفالی قالمالی.\nودود دوستی غزل‌دن علاوه، رباعی‌نین ده «یئنی‌دن جان توتماسی»ندان سئوینه‌رک، «… بو گون غزلیمیز کیمی بو قالیب ایسه اؤز دؤنوش نقطه‌سینه یئتیب … » دئییر و آرتیریر کی «سون نفس‌لرینی چکن رباعی قالیبینین چیراغینا» تانینمایان «هانسی‌سا شاعر یا شاعرلرین یاغ تؤکدویوندن سؤز گئدرسه نادرین سه آدی اونودولمامالی‌دیر». دئمک بیز نادرین ۱۳ دنه رباعی‌سینده اولان انقلابی قابلیت‌لره خیلی بورجلویوق؛ حتی ص. ۷۱ده گلن قافیه‌سی یانلیش رباعی‌سینه!\nقالدی کی نه غزل، نه رباعی، نه ده هجا بؤلگولریله یازیلان قافیه‌لی شعیرلر، گونوموزون عکس صداسی دئییل. شاعر ده، هر کیم اولور اولسون، گره‌ک‌سیز چالیشمالارلا یالنیز اؤزونو یورور منجه. بو گونون شاعری ائله بو گونون ده طلب‌لرین تانیمالی و اونلارا لاییقینجه جواب وئرمه‌لی‌دیر. بو گونون دیلی، بو گونون اجتماعی قورولوشو، بو گونون حیاتینا عاید گره‌کلی مووضوع‌لار و اشیالار و … شاعرین ایش لوازماتی اولمالی‌دیر. اونون شعیر فورماسی دا بوتون بونلارا اویغون گره‌ک. عروضون دیلیمیزین باشینا گتیره‌ بیله‌جک اویون‌لارین بعضی‌لرینی گؤردوک. اوندان علاوه، هم عروض اؤلچولو، هم ده هجا بؤلگولو شعیرلرده، چوخ زمان، شاعرین ایسته‌یینه رغماً، بعضی سؤزجوک‌لر اونا تحمیل اولور. نادرین ده شعرینده بو یارامازلیق‌لار گؤزه چارپیر. ص. ۳۸ین ایلک مصراع‌سیندا (گؤیون بولودلاری کی مندن آز دا آغلارلار) گلن «دا» شکیلچی‌سی عروض گره‌ک‌لری اساسیندا ایشلنیب که طبیعی حالدا اونون ایشلنمه‌سی هم گره-کسیزدیر، هم ده سؤزون معناسینا یاراماز قاتقی قاتیر. ص.۸۳ده‌کی قوشمانین ایکینجی مصراع‌سیندا (باهارلار تله-سیر، قیش‌لار تله‌سیر) گلن «باهارلار» و «قیش‌لار» سؤزجوک‌لرینده ایشله‌نن «لار» یالنیز بوش یئری دولدورماق اوچون‌دور و هئچ ده لازم دئییل. ص. ۱۰۷ده گلن مصراعدا (بو سیتم، بو ظولوم آخی)، «ظولوم» همان «سیتم»دی و سؤزو گئدن پروبلم‌دن آسیلی.\nودود دوستی چالیشیر کی شعیردن بیر تعریف ده وئرسین. بو اونون ایشینین لاپ چتین یئری دیر. ودود دوستی شعرین تعریفینده، قوندارما بیر روایت‌له، «وزن ایله قافیه‌نین گره‌کلی اولمادیغی» گؤروشه قاتیلاراق، «… شعر قالب‌لری یوخ بلکه شعریت و اونو تؤره‌دن ائلئمان‌لارین اؤنمینی وورغولایاراق» عبدالوهاب البیاتی‌نین «ابداع‌دان ساوایی هر نه وار موفته سؤزدور» دئدییینه اساس‌لانیر و ۲۴۰۰ ایل‌دن آرتیق جوابسیز قالان سوآلا.\nمنطورم این فرض است که تاکنون هیچ تعریف قابل قبولی در باره ادبیات ابداع نشده است‌ـ و احتمالاً در آینده هم ابداع نخواهد شدـ که مبنای آن جوهر و ذات ادبیات باشد(۱).\nجواب وئریر. من بیلمیرم ودود دوستی «ارسطودان خواجه نصیره‌جن وزن ایله قافیه‌نین گره‌کلی اولمادیغی»نین «آشیلانمیش» اولدوغونو هانکی معلومات‌لارا اساساً سؤیله‌ییر؛ آمما بونو بیلیرم کی ارسطو شعیرده یالنیز وزنه قناعت ائله‌مک‌له راضی‌لشمیر. نه اینکی وزنه خور باخسین، بلکه خیالین دا گره‌کلی اولدوغونو وورغولاییر.\nارسطو از جمله کسانی است که بین کلامی که موزون و خیال‌انگیز باشد و کلامی که تنها وزن داشته باشد، تمایز فائل شده است و دومی را از زمره شعر به حساب نیاورده است(۲).\nهم خواجه نصیر و هم اوندان تقریب‌له قیرخ ایل اول یاشایان شمس قیس رازی، وزنی و قافیه‌نی شعره گره‌کلی بیلیب-لر. شمس قیس‌ین گؤروش‌لری نئچه یوز ایل فارس ادبی گؤروش‌لرین اساس قایناق‌لاریندان اولوب و هله ده عالی مکتب‌لریمیزده اوخونور. اونون شعره وئردییی تعریف‌ده وزن‌ین و قافیه‌نین بیرینجی مؤوقعی وار:\nبدانکه شعر در اصل لغت دانش است و ادراک معانی بحدس صایب و اندیشه و استدلال راست و از روی اصطلاح سخنی است اندیشیده مرتب معنوی موزون متکرر متساوی حروف آخرین آن بیکدیگر ماننده.(۳)\nخواجه نصیرین باخیشی بو حاقدا بیر آز شمس قیس‌دن یومشاق اولسا دا، عروض و قافیه‌نی هله ده گره‌ک‌لی گؤرور.\nشعر از نظر اهل منطق، کلام خیال‌انگیز است و در عرف مردم، کلامی موزون و مقفی.(۴)\nبو گون بیز بو احتیاجی دویموروق اگر چاغیمیزین گره‌ک‌لرین‌دن آسیلی‌دیر. خواجه نصیر بو گره‌ک‌لره یابان‌چی‌ایدی. آمما خواجه نصیر کیمی ده اولماسا، اونا یاخین چاغداش‌لاریمیز وار کی هله بو گون ده غزلین و دوبیتی‌نین قایغی‌کش‌لری کیمی نادر الهی‌نین دفترین اوخویاندا الدن آیاقدان چیخیرلار. ودود دوستی ده اونلاردان بیری‌دیر. ودود دوستی بیر یاندان دئییر «… و چاغیمیزدا ایسه بونلار شاعرین دئمک ایسته‌دییینی انگلله‌ین عامل کیمی آلقیلانیب قیراغا قویولموشدور»، بیر یاندان ایسه عبدالوهاب البیاتی‌نین سؤیله‌دییی «گئرچک و ابداع‌لی شعر»ین آرخاسیندا گیزله‌نه-رک، چاغیمیزا عاید اولمایان ادبی عنعنه‌لرین کئشییینده دورور. حال بو کی غزلین و بو کیمی قالب‌لرین هم دیلی، هم استفاده ائله‌دییی اشیالار و خیال‌لار، اسکی دؤوره عاید اولان حیاتی سسلندیریر؛ باشقا دئییش‌له، گونوموزله بیگانه یاشاییر. بو باره‌ده براهنی‌نین دئمه‌یه سؤزو چوخدور:\nغزل به دلیل حصارهای ردیف و قافیه‌ و تساوی مصراع‌هایش، شعری است که به کلی از گفتار فاصله گرفته، در آن سوی زبان منثور و زبان طبیعی شعر، به دنبال قراردادهای خاص خویش حرکت کرده است(۵).\nبراهنی همین کتابین باشقا بیر یئرینده شعری تشکیل ائله‌ین اوچ اساس عامل‌دن سؤز آچیر:\nاگر برای شعر سه عامل اساسی که من سال‌ها پیش پیشنهاد کرده‌ام در نظر بگیریم که عبارت باشند از : شکل ظاهری، شکل ذهنی و محتوا و اگر چنین تصور کنیم که شعر خوب از بهم پیوستن و در هم آمیختن این سه عامل … تشکیل شده باشد …(۶)\nبونلارین ایکی‌سینه ودود دوستی ده «ایچ و دیش موسیقی» عنوانیلا بارماق قویور. دیش موسیقی‌نی ده بیر آز آچیقلاییر. آمما ایچ موسیقی‌نی یاددان چیخاریر. او دئمیر کی ایچ موسیقی‌نی تشکیل ائله‌ین عنصرلر هانکی‌لاردیر. شعیرده ایشله‌نن استعاره‌لر، بنزه‌تمه‌لر، سیموول‌لار و میفیک دوشونجه‌لرین برابرلیکده بوتؤو بیر تصویرین یارانماسیدا اویوشمالاری ایچ موسیقی‌نی یارالدار. ایچ موسیقی سؤزو گئدن دیش موسیقی‌له بیرلیکده فورمانی تشکیل ائله‌یر. محتوا ایسه ایچ موسیقی‌نین فیکیر قایناغی‌دیر. ودود دوستی دئمیر کی نادر الهی‌نین شعرینده ایچ موسیقی‌ نئجه بیچیم‌له‌نیر. بیر ایکی اؤرنک‌ده کی وئریر، کلی سؤزدن باشقا هئچ نه دئییل و یازار دیلین بدیعی ایشله‌یی دئسه‌ده، بدیعی‌لییین نشانه‌لریندن بیرشئی گؤستره بیلمیر؛ بلکه ده اؤزو بیلیر کی الهی‌نین شعرینده هر نه اولسا دا بدیعی دیل یوخدور. بدیعی دیل یئنی خیال‌لارین دینامیک حیات میدانیندا، بو گونکو اشیالاری سرگی‌له‌یه‌رک، سحردن آخشاما قدر کوتله‌نی ایلگی‌لندیره‌ن دیلده شعیردن باش قالدیرماسیلا بیچیمله‌نن دیل‌��یر. الهی‌نین شعری آمما بئله بیر دورومدا دئییل. اونون شعری شهر مدنیتیندن اوزاق، دیلی شهرده دانیشیلان دیلدن آیری و شعرینده ایشله‌نن اشیالار تمامیله کند حیاتینا عایددیر:\nاوزوم ـ اریک داها کتدن سله ـ سله گلمیر ص. ۵۶\nاونون شعریندن نه بیر ماشین کئچیر، نه بیر زاوود توستوسو دویولور. اوردا بوی فرندینه عشوه‌له‌نه‌رک، ویترین‌لری سوزه‌ن ماتیکلی قیزلارین یئرینه، نئهره چالخاییب، جئجیم توخویان قیزلارلا توش گلیریک. اوغلونون محاربه‌دن قاییداجاغینا امیدسیزجه‌سینه گؤز تیکه‌ن آنانین نظیر نیازی دا بئله‌دیر. اوغلو قاییدارسا ایت اولوب هورمک، ایت بینه-سیندن سو ایچمک قرارینا گلیر. اسکی حیات عنعنه‌لرینین کئشییینده دوران نادر الهی‌نین شعرینده «ایچریک‌له فورمانین … اویوشماسی» دوز سؤزدور. کند حیاتینی عکس ائتدیره‌ن شعرین فورماسی ائله قوشما اولمالی‌دیر. آمما نه او حیات، نه ده او فورما گونوموزو یامسی‌لاماییر. گؤره‌سن ودود دوستی بونو بیلمیر؟ عرفانا دا ائله بئله باخمالیییق. انسان‌لاری تسلیمه، حرکت‌سیزلییه، مؤوجود وضعیته باش ایمه‌یه چاغیران بو دوشونجه، دیقه باشی ده‌ییشیله‌ن مدرن حیاتین هانسی یئرینده دورور؟ ودود دوستی‌نین وورغولادیغی «بچه بودای اشرافی»نی، براهنی، سهراب سپهری‌نین عرفانی و دورغون گؤروش‌لرینه اعتراض مقامیندا دئییب. آمما ودود دوستی یئرسیز اولاراق، نادر الهی‌نی نصرت کسمنلی، بختیار وهاب‌زاده و رامیز روشن‌له توتوشدورور و دئییر: «آمما نادرین لیریزمی عرفان گؤزه‌سیندن ده سو ایچدییینه گؤره، گؤگسَللییه ساری یوکسلیر». ودود دوستی همین سؤزون دوامیندا، نادرین معشوق یئرینه عاشقی قیناماسیندان مدافعه ائده‌رک، مین یاشلی بیر عنعنه‌نین تعصبین ساخلاییر. سونرا نادری بختیار وهاب‌زاده‌یله چییین چییینه قویور و افتخارلا اونون یولونو ایزله‌مکدن، حکمتلی شعیرلرله «دوزگون اخلاقدان قایناقلانان داورانیشدان» دانیشیر. بختیار وهاب‌زاده‌نین شعرینین اوستونلوک‌لرینه رغماً اونون شعرینین محتواسی بعضاً کهنه‌دیر. بو گون اوخوجو متنین یارانماسیندا اورتاق اولماق ایسته‌ییر. اوخوجویا اؤیود وئرمک، حکمت‌دن دانیشماق، بلدچی‌لیک ائله‌مک، اونون تربییه‌لی و یئتکین مؤوقعینه تجاوز ائله‌مک‌دیر. اوخوجو یاخشی‌نی پیسدن سئچه بیلیر. اوخوجونون الیندن توتماق ایسته‌مک، اونون شعورونا حرمتسیزلیک‌له یاناشماق‌دیر اصلینده. شاعرین ده شعری بئله اولمالی‌دیر؛ نئچه یؤنلو و دینامیک. نادر الهی‌نین شعرینده آمما نئچه یؤن‌لولوک‌دن خبر یوخدور. اونون شعرینه آچیق متن کیمی یاناشماق اولماز. اوخوجو نادرین شعرینده ایز بوراخماغا قادر دئییل. اونون شعرینده گلن استعاره‌لر، بنزتمه‌لر و سیموول‌لار عمومیت‌له کهنه و اوجوزدور:\nسؤیودلر ساچینی یولوب آغلاییر ص.۸۷\nآچیلمامیش گول تک غونچادا سوللام ص.۸۹\nباهار بولودو تک بوشالیر، دولور ص.۱۱۵\nودود دوستی چکینمه‌دن، الهی‌نین شعرینی رامیز روشن‌ین شعریله ده توتوشدور. بو دای لاپ گولونج. او دئییر:\nشعره گؤره‌و یوکله‌مه‌یین اولاناغی شرطی ایله، ایکی چئشید گؤره‌و اونون بوینونا دوشور؛ بیرینجی انسان ایچینده تؤره‌نن ازلی ابدی سورغولار و او جمله‌دن یاشام، اؤلوم، سئوگی، بیریسل دویوم‌لار و بو کیمی باشقا قاورام‌لارین نئجه‌لییی و ایکینجی ایسه اوزون یا قیسا سوره‌لی بیر آجیناجا��لی دورومون تپکی‌سی. رامیز بیرینجی گؤره‌وله اوغراشیر و نادر ایسه آرتیق ایکینجی ایله. … ایکینجی گؤره‌و توکننده یا دا کؤکدن اولمایاندا، بیرینجی گؤره‌و اؤز یئرینده-دیر و توک‌ه‌نن ده دئییل.\nودود دوستی مجرد شعری، اؤز دئدیک‌لرینه اساساً، کونکرت شعیرله بیر یئره قویور و سونوجدا بئله قرارا گلیر کی بو ایکی شاعرین شعرینین یئردن گؤیه‌جن فرقی یالنیز ایکی شاعرین فرقلی مملکت‌دن اولماسیندان تؤره‌نیر. بو ایکی مملکتین بیرینده (نادر الهی‌نین مملکتینده) «آجیناجاقلی» بیر «دوروم» اولدوغوندان، شاعر کوتله‌نین چتین‌لیک‌لریندن، استبداددان، ایش‌سیز‌لیک‌دن و …دن یازیر؛ دیگر مملکت‌ده، «ایکینجی گؤره‌و، یئترینجه دورتوسو اولمادیغی دولاییندان»، شاعر (رامیز روشن) «انسان ایچینده تؤره‌نن ازلی ابدی سورغولار»لا «اوغراشیر». بو دا بیزیم تنقیدچی-میزین منطقی: گونئی آذربایجاندا نه ایش‌سیزلیک وار، نه یوخسوللوق وار، نه رشوت، نه ده استبداد. چتین‌لیک‌لر تمامیله یوخ اولوب و شاعر دانیشماغا سؤز تاپمادان، مجرد مسأله‌لره سیغینیر.\nکند حیاتینین بسیط‌لییی حیاتین بوتون ساحه‌لرینده اؤزون گؤستره‌ر؛ اؤزه‌للیکله کولتور نشانه‌لرینده، سوسیال ساحه-لرده. کندلی‌نین گئییمی، اینانجی، موسیقی‌سی، دانیشیغی و شعری ده اؤزونه مخصوص اولار. یعنی بسیط‌لیک شعرینین ده قات‌لاریندا گؤزه چارپار. بنزه‌تمه خیالی عنصرلرین ان بسیط عضوودور. اوخوجو بیر باشا شاعرین ایکی قطبین آراسیندا اولان بنزه‌رلییی گؤسترمک ایسته‌دییینه دوغرو گئده‌ر. ایکی قطبین علاقه‌لرینه وارماق چتین دئییل. آمما استعاره‌ده دوروم باشقادیر. استعاره‌ده سؤزو گئدن عینی‌لییی، همیشه بیر باشا کشف ائله‌مک اولماز. اوخوجو، استعاره‌ده اولان گؤزه‌للییی منیمسه‌مک اوچون، بعضاً گره‌ک هم تربیه‌لی ذؤوقو اولا، هم ده خیلی تر تؤکه. عینی‌لییین بنزه‌رلییه نسبتاً اوستون‌لویو، اوخوجونون استعاره‌دن آلدیغی روحی لذت‌لرین کیفیت‌جه اوستونلویونو سونوجلایار؛ خصوصیله اگر استعاره بایاغی بیر خیال اولمایا. بو گون شاعر، شعرینین اساسینی، خیالین زیروه‌سینده یئرله‌شن استعاره‌یله قویمالی‌دیر. نادرین شعری، بو باخیمدان دا آخساییر. اونون شعرینده، استعاره‌یله برابر، بول بول ایشله‌نن بنزه‌تمه‌لرین دلیلی اونون، شهرده یاشاسا بئله، ذهنی باخیمدان بسیط حیاتا منسوب اولماسی‌دیر. یعنی اولا بیلر کی شاعر بسیط بیر اورتام‌دا، چارپاشیق دوشونجه‌دن قیدالانسین. بئله ایکن، اونون شعری تربیه‌لی ذؤوق‌لرین ماراغین قازانا بیلر؛ خصوصیله اگر شعرین خیالی گؤرونوش‌لری بیربیرینی دستک‌لییه‌لر. شاعر، ایستر ایسته‌مز، شعرینده ده تجربه‌لرین یاشامالی‌دیر. نادرین چارپاشیق تجربه‌سی، شعرینده آزینلیق دامغاسین داشیییر. بنزتمه‌نین ده قاباریق چیخیشی همین دورومون سونوجودور. بسیط دوشونجه‌نین باشقا بیر گؤرونوشو ده شاعرین، دویغولارینی آچیق شکیلده اوخوجویلا پایلاشماغا چالیشماسی‌دیر. شاعر اگر دیله گتیرمک یئرینه، سئوینجینی و کدرینی گؤسترمه‌یی باجارسا، هم اوخوجونون روحونون گیزلی قاتلارینا یول آچا بیلر، هم ده یالان کیمی دویولان قهقهه‌لر و گؤز یاش‌لاری شاعرین صنعتینین اوجوزلاشماسینا سبب اولماز. نادرین شعرینده بو نقصان چوخ گؤرونور. خصوصیله کدردن دانیشان واخت‌لار. ائله اونون اوچون ده بعضاً ��نه بئله گلیر کی شاعرین کدری قوندارمادیر:\nتکم… آه\nبو گئجه اولمایان کیمی تکم\nیوخو گؤزلریمده یووا باغلامیر ص.۱۸۶\nشاعر اوخوجونو اؤز آغری‌لارینا ایناندیرماق اوچون، هر شئی‌دن چوخ «آه» سؤزجویونه سیغینیر. «آه» سؤزجویو اونون کتابیندا ۳۹ دؤنه ایشله‌نیب. نادرین بونجا کؤکس اؤتورمه‌سی اونون غم ـ غصه‌سینین صنعی‌لیییندن آسیلی‌دیر؛ یوخسا آند ایچمه‌یه گره‌ک یوخ.\nکلاسیک شعریمیزده بیت‌لر بیربیرینی تماملاماییر. هر بیتین مستقل کاراکتری وار. اولسا، اولسا، یالنیز قافیه، ردیف و وزن‌دیر کی اونلارین آراسیندا جیلیز بیر علاقه یارالدیر. بو اؤزه‌للیک نادرین ده شعرینده اؤزونو گؤستریر. مثلا باخین ۴۶ و ۴۷نجی صحیفه‌ده گلن غزله. بو غزلین هر بیتی باشقا بیر مسأله‌یله اوغراشیر. شاعر بیر بیت‌ده شاعرلیک ادعاسیندادیر، بیر بیت‌ده اؤزونون الی آچیق‌لیغیندان دانیشیر، باشقا بیر بیت‌ده نسیمی باباسی کیمی یئره، گؤیه سیغمیر و … . اگر بیت‌لرین یا مصراع‌لارین بیر بیریله عمودی ایلگی‌لری اولا و عین حالدا شعیرده ایشله‌نن تصویرلر هم شعرین محتواسینی یامسیلایالار، هم ده بیر بیریله پوزولماز علاقه ساخلایالار، نیما دئدییی و براهنی یئتیشدیردییی «هارمونی»، شعرین فورماسینی بیچیم‌لندیره‌جک. آمما کلاسیک شعرین، اؤزه‌للیکله غزلین و او جمله‌دن نادرین غزلینین بئله بیر قابلیتی یوخدور.\nنادرین شعرینده گؤزه چارپان نقصان‌لاردان بیری ده، چوخ یئرده دوز یازی کیمی اوخوجونون ذؤوقونه قارشی چیخماسی‌دیر. بعضاً شعرین عروضی وزنی اولماسینا رغماً، سؤزجوک‌لر او قدر چوپور دوزولور کی، شعیرده اولان گؤزه-للیک‌لر اوخوجونون دقتینی چکه بیلمیر:\nباشی قالیب قانادی آلتدا، نه یئییر، نه ایچیر ص.۶۵\nسؤیکنمیشم من بیر چوروک دایاغا\nآمما بیر دونیا دا منه سؤیکه‌نیب ص.۱۲۳\nبو قفس‌ده اوچدو بلکه‌نین باشقا نقصان‌لاریندان واز کئچیب، شاعرین بعضی باشاری‌لاری حاقدا ایسه دانیشمالییام. هر شئی‌دن اؤنجه کتابین هرج مرجه یئنیلدییی حالدا، تکم سئیرک اولاراق گؤزه‌ل مصراع‌لارلا بزه‌نمه‌سی‌دیر. نادر الهی‌ بعضاً یئنی قاپی‌لار آچیر خیال دونیاسینا و بدیعی تصویرلرله شعریمیزین زنگین‌لییینه دستک اولور.\nگلین گرایلی‌لاریم دای سازا یئریکله‌مه‌سین ص.۳۵\nبیرتیکه قاراباغ شیکسته‌سینی\nگتیردیم باغلایا یارانا داغلار! ص.۸۷\nاو گون للک ـ للک قوش اله‌نیردی ص.۱۴۹\nکیمی مصراع‌لار چاغیمیزدا میدان ائله‌ین کوبودلوغون آجی‌سینا قاتقی دئمک‌دیر؛ یارالارا درمان کیمی باغلانا بیلر.\nاوندا کی الهی دئییر\n… بو شهرین\nبیر سئرچه‌لیک سؤیودو یوخ ص.۱۰۰\nسؤیودون و یاشیللیغین باشقا نشانه‌لرینین شهر یاشاییشیندان سیلینمه‌سیندن آرتیق، مدرن حیاتین ماتاهی ساییلا بیله‌ن کله‌کؤتورلوک‌دن شکایت ائله‌مک ایسته‌ییر. سؤیود شاعرین خاطره‌لریندن بویلاناراق، اونون نوستالژیسی کیمی تظاهر ائدیر. آمما هر شئی‌دن اؤنملی نادرین گؤزه‌ل و یومشاق افاده‌سی‌دیر. نادرین بو کیمی افاده‌لری اوخوجودا کؤوره‌ک‌لییی و انسانی دویغولاری قیجیقلاندیریر؛ اونون روحوندا تلاطم یارادیر.\nاصلی دردی کرم چکیر ص.۱۰۱\nمصراع‌سیندا ایسه بدیعی اولاراق ایهام صنعتی طبیعی بیچیمده ایشله‌نیب.\nگؤزه‌ل مصراع‌لاردان علاوه، نادرین کتابیندا بیر ایکی اوره‌ک اوخشایان شعیر ده وار. ص ۵۴ده گلن غزلین اشیالاری کند حیاتینا ع��ید اولسا دا، شعرین ردیفی اولان «کور» سؤزجویو، تمامیله یئرلی یئرینده ایشلندییی حالدا، شعرین معنا باخیمیندان یوکونون چوخونو چیینینده داشیییر. شعرین خیالی قورولوشو استعاره‌یه سؤیکندیییندن، شعرین قول قاناد آچماسیندا، اوخوجونون امکداشلیغینا فرصت وار. کتابین دیگر شعیرلری کیمی، بو شعرین ده مدنی مسئولیتی قابارماقدادیر. عهده‌چی‌لیک بیت‌لرین هامی‌سیندا دالغالانیر. ص ۱۷۳ده گلن مثنوی‌نین گوجلو مضمونو ایسه گؤزه‌ل تمثیل بیچیمینده وئریلیب. قاری ننه، ائلییه بیلر هم مطلقییتی تمثیل ائله‌سین، هم ده مستبد آدام‌لاری. آمما کتابین ان گؤزه‌ل و باجاریقلی شعری، منجه ص. ۱۱۳ده گلن شعیردیر:\nبیر یانار چیراقدی، سؤنر چیراقدی\nبیر باخیش الوداع، بیر باخیش سلام\nیاری یوخولویدو، یاری اویاقدی\nشیلتاق ائله‌ییردی بلکه ده بالام!\nالیمی اوزاتدیم، او گؤروشمه‌دی\nدئدیم ارکؤیوندو، اولسون، نه دئمک\nمنله گؤروشمک‌چون یئره دوشمه‌دی\nاؤپدوم آیاغینی گول یارپاغی تک\nعُمورـ‌گون باغچامین او چینار پایی\nبیر بوی دا اوجالیب قاناد آچمیشدی\nآیاغی ایستی‌ایدی\nآخی چارپایی\nآیاغی آلتیندان تزه قاچمیشدی\nشعرین گوجلو مضمونو هله قالسین، دویغولارین گؤستریلمه‌سی اونون اساس اوستون‌لویودور. شاعر دئمیر کی من اوغلومون، اوغلو دا وطنینین هر هانکی اوغلو اولا بیلر، آسیلماسیندان غصه‌لییم، اوره‌ییمین اوجو گؤینه‌ییر. شاعر بو غمی باجاریقلا گؤستریر، آدرسین وئریر، «بیر بوی دا اوجال»ماغیندان دانیشیر. آسیلمیش آدام، طبیعی کی سؤزونه جواب وئره بیلمز، سنینله گؤروشه بیلمز. آنجاق کی آسیلماقدان سؤز گئتمیر؛ یالنیز گؤستریلیر. «آیاغی آلتیندان تزه قاچمیش» «چارپایی» اعدام صحنه‌سینی تماملاییر؛ آمما شعری تماملایا بیلمیر. بو شعری اوخوجو تماملامالی‌دیر. شعرین اوخوجویا بوراخیلمیش یئری چوخ دور. چوخ سؤزو شاعر دئمه‌دیییندن، اوخوجو دئمه‌لی‌دیر. او گره‌ک یازیلمامیش سؤزلری، جمله‌لری سئچه بیلسین. «شعر شعر اولسا»نادری «باش تاجی» ائله‌مک یئرینه، اوخوجونو دا شعرین یارانماسیندا شریک ائیلر.\nقایناق‌لار:\n۱٫ فالر، راجر و …، زبانشناسی و نقد ادبی، ترجمه مریم خوزان و حسین پاینده، نشر نی، چ اول، ۱۳۶۹، ص. ۸۸٫\n۲٫ میرصادقی، میمنت، واژه‌نامه هنر شاعری، کتاب مهناز، تهران، چ اول، ص. ۱۴۴٫\n۳٫ رازی، شمس‌الدین محمد بن قیس، المعجم فی معاییر اشعارالعجم. تصحیح مدرس رضوی، کتابفروشی زوار، چ سوم، ص. ۱۹۶٫\n۴٫ میرصادقی، میمنت، واژه‌نامه‌ی هنر شاعری، کتاب مهناز، تهران، چ اول، ص. ۱۴۴٫\n۵٫ براهنی، رضا، طلا در مس، ناشر نویسنده، تهران، چ اول، ۱۳۷۱، جلد سوم، ص. ۱۴۳۴٫\n۶٫ همان، صص. ۱۰۷۴ و ۱۰۷۵٫\nبو موضوع ایله باغلی باشقا یازی‌لار:\nشعر باش تاجیمی؟ یوخسا قوندارا؟ \/ کیان خیاو\n«نادر»لشن شعر (کیان‌خیاوین «شعر باش‌تاجیمی یوخسا قوندارا؟» باشلیقلی یازیسی حاقدا) \/ همت شهبازی\nدانلود\nنسخه اصلی این مطلب\nدنیز یوکلو بولودلار\nدنیز موغان‌ سارای\nدیلیم\nویدا حشمتی\nتاختالی کؤیدن‌ مکتوب‌لار \/ اون‌یئددینجی مکتوب\nعزیز نسین اسماعیل شیخلی\nمدخلی بر آداب و رسوم روستای«زنگاوا»: (قاپان- قاپان۱)\nابوالفضل جمالی\nچاپ\nیک پاسخ\nجعفر بزرگ امین گفت:\nجمعه ۸ دی ۱۳۹۶ در ۲۲:۳۳\nعزیز دوستوم داوران جنابلاری بو گون آذربایجان شعر و ادبیاتینی تیکه پاچا ائدیب، گلیشمه سینی انگلله ین تمل عامیل ادبی لابی چیلیک دیر :\nاردبیل ادبی لابی چیلیگی و ناسیونالیزمی\nموغان ادبی لابی چیلیگی و ناسیونالیزمی\nخیاو ادبی لابی چیلیگی و ناسیونالیزمی\nتبریز ادبی لابی چیلیگی و ناسیونالیزمی\nو بو ایره نج لابی چیلیگی آزربایجانین گنل ادبیاتی نین بوتونلویونو انگلله ییب و بویونکو گرگین بیر دوروما سالیبدیر. بو لابیچیلیکدن دولایی بیر سیرا شاعیر دئییل سؤیچو، شوعارچینی شعریمیزین امپراطورو نه بیلیم جهانی و انقلابی شاعیر آدلاندیرمیشلار.بئله بیر بوش بوغازلیقلار حرفه ای تنقیدچی و تنقید بوشلوغوندا تام دوغالدیر. هر لابی چی اؤز آتینی چاپیر بو صاحابسیز ادبیاتین جولانگاهیندا….","num_words":5426,"character_repetition_ratio":0.032,"word_repetition_ratio":0.003,"special_characters_ratio":0.22,"stopwords_ratio":0.003,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":242015.6,"cluster_detection":-1}
+{"text":"(مقاله)دانیشیقایشلدنایشلدن دانیشیغیویکی‌پدیاویکی‌پدیا دانیشیغیفایلفایل دانیشیغیمدیاویکیمدیاویکی دانیشیغیشابلونشابلون دانیشیغیکؤمککؤمک دانیشیغیبؤلمهبؤلمه دانیشیغیپوْرتالپوْرتال دانیشیغیTimedTextTimedText talkماژولماژول دانیشیغی","num_words":79,"character_repetition_ratio":0.023,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.066,"stopwords_ratio":0.038,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.996,"perplexity_score":13396.3,"cluster_detection":-1}
+{"text":"آچیقلاما : بو مقاله ایلک دفعه یئنی” وارلیق ” درگیسی‌نین ایکینجی نومره‌سینده ( پاییز 1394) چاپ اولموشدور\nایران کثیرالمله بیر اؤلکه اولاراق بورادا یاشایان اینسانلار چئشیتلی دیل و لهجه‍ لرده دانیشیرلار ؛ لاکین بو اؤلکه‌ده ان چوخ دانیشیلان دیل تورکجه ایله فارسجادیر .\nفارس دیلی ایرانین رسمی ، دولتی و تحصیل دیلی اولدوقدا بو دیلین استفاده دایره‌سی گونوگوندن گئنیشلنمکده و فارس اولمایان باشقا دیللرین دانیشیلما و استفاده مئیدانی هرگون او بیریسی گونه نسبت دارالماقدادیر .\nکئچمیشده دیل یالنیز ارتباط واسطه‌سی کیمی اولسادا میلادی 19 جو یوز ایللیگین سونلاری و 20 جی یوز ایللگین اوللریندن دیل و اونون کئچمیش و معاصیر ادبیات و مدنیّتی او دیلده دانیشان میلّتین هویتی و کیملیگی کیمی اؤزنو گؤسترمیشدیر .\n1309 جو هجری شمسی ایلیندن و رضاخانین دستوری ایله ایراندا عموم تحصیل دیلی یالنیز فارس دیلی اعلان و باشقا دیللرین مکتب – مدرسه لرده تحصیلی یاساق اولدوقدا فارس دیلی ایران چرچیوه‌سینده داها چوخ گئنیشلنمه‌یه و گلیشمه‌یه باشلامیش و باشقا دیللر، اؤزللیکله آذربایجان تورکجه‌سی‌نین رسمی دایره لرده و رسمی سندلرده استفاده اولماماسی و حتی ابتدایی مکتبلرده و درس زامانی فارسجا بیلمه‌ین کیچیک اوشاقلارین طرفیندن دانیشیلماسی یاساق اولاراق دانیشانلارا جزا وئریلمه‌سی بو دیلین استفاده دایره‌سینی دارالتماغا طرف گتیریب چیخارمیشدیر.\n1335 جی هجری شمسی ایلدن ایندیه قدَر ایراندا هر ۱۰ ایلدن بیر توتولان رسمی دؤلت ساییمیندا بو اؤلکه‌ده یاشایان اینسانلارین آیلیق گلیریندن توتدو ، نه قدَر ساوادلاری‌نین اولماسی ، یاشادیقلاری مسکنین صاحیبی و یا مستاجری اولمالاری ، یاشایش و بهداشت هزینه‌لری ، کند اهالیسی‌نین اکین یئرلری‌نین مساحتی ، مال – حیوانلاری‌نین تعدادی و باشقا موضوعلار اوزه‌رینده آمار مامورلاری طرفیندن اهالی‌دن سورغولار اولدوغو زامان (1) اونلاردان نه دیلده دانیشدیقلاری و آتا – آنالاری‌نین دیللری نین نه اولدوغوندان هئچ زامان سوروشولمادیغینا گؤره ایراندا دانیشیلان دیللرین سایی رسمی ساییمدا و دؤلت آماریندا بللی اولمامیشدیر .\nلاکین فارس دیلی رسمی و دؤلت دیلی اولدوقدا و تهران و کرج کیمی شهرلرینی داها چوخ فارس دیللی شهر حساب ائتدیگیمیزده ۱۳۷۲ جی ایل بهمن آییندا تبریزین ” فروغ آزادی ” روزنامه‌سی تهرانین ” همشهری ” روزنامه سی‌نین یازدیغینا استناد ائده‌رک یازمیشدیر :\n” تهرانین ۳\/۵ ( بئشدن اوچ ) اهالیسی تورکدور و اؤلکه نفوسونون [ایرانین] ۳\/۷ ( یئددی دن اوچو ) تورک دیللی دیر ” .\nعین حالدا دوکتور علی اکبر صالحی کئچمیش رئیس جمهور محمود احمدی نژادین خارجی ایشلر وزیری ۱۳۹۰-جی ایل و دی آیی‌نین ۲۸ ینده تورکیه سَفَرینده اؤز مسلکداشی اولان و تورکیه نین ایندیکی باش وزیری و او زامانکی خارجی ایشلر وزیری اولان احمد داوود اوغلو ایله گؤروشونده دئمیشدیر :\n” ایکی اؤلکه‌نین [ ایرانلا تورکیه نین ] ارتباطی چوخ یاخشی دیر و ایرانین %۴۰ (یوزده قیرخ) یاخین نفوسو تورکجه دانیشیرلار ، بو مسئله ایکی اؤلکه آراسیندا گوجلو ارتباط یاراتماغا یاخشی سبب دیر .” (2)\nمحرم پور باقر ” توپلومسال بیلیملری ” (علوم اجتماعی، گرایش جامعه شناسی) اوزره یوکسک لیسانس اؤیره‌نجیسی اولدوغو زامان اؤز تئزینی ” تهران تورکلری‌نین کیملیک دورومو ” اوزه‌رینده یازمیش و 1391 جی هجری شمسی ایلی‌نین قیش موسمینده اوندان مدافعه ائتمیش و یوکسک قیمت ایله قبول اولموشدور .\nمحرم پور باقر بو تئزینده یازیر :\n” اؤلکه‌ده [ ایراندا] مهاجر یوللایان اوستانلارا دقت ائتمیش اولساق ، ماراقلی دیر کی ، چئشیتلی سیاسی، اجتماعی ، جغرافیایی ، اؤزللیکله اقتصادی دلیل‌لره گؤره تهران مهاجرلری‌نین %20 ( یوزده ایگیرمی‌سینی ) یالنیز شرقی آذربایجان اوستانی‌نین مهاجرلری تشکیل ائدیرلر.\nسون 50 ایل ایچینده هر ایل تهرانا ان چوخ مهاجرت ائدن اینسانلار شرقی آذربایجان اوستانیندان اولموش و بو مهاجرلرین سایی 1345 جی ایلده تقریبا 101مین نفردن 1365 جی ایلده 224 مین نفره یوکسلمیش و نهایتده 1385 جی ایل و اردبیل اوستانی شرقی آذربایجان اوستانیندان آیریلیب مستقل اوستان اولاندان سونرا بو رقم 153 مین نفر اولموشدور ، یعنی ایران اوستانلاری آراسیندا شرقی آذربایجان ان چوخ مهاجر یوللایان اوستانا چئوریلمیش و بیرینجی یئری قازانمیشدیر ! ”\nایرانین ” ثبت احوال ” اداره‌سی‌ هر ایل مهاجرت مسئله‌سی ایله باغلی بوتون اوستانلاردان مهاجرت ائدن اینسانلارین سایینی اعلان ائدیر ؛ بو اداره‌نین وئردیگی 1388جی هجری شمسی ایل بیلگی‌سی اساسیندا شرقی آذربایجان اوستانیندا یالنیز تبریز ، عجب شیر و اسکو شهرستانلارینی استثنا ائده‌رک بو ایالتین باشقا شهرستانلاری مهاجر یوللایان شهرستانلار اولموشلار .(3)\nبو بیلگی اساسیندا 1388 جی ایل ، میانا شهرستانی (شهر ، بخش و کندلری) 40 مین 44 نفر ، سراب شهرستانی 35 مین 563 نفر و بوستان‌آباد شهرستانی 26مین 828 نفر ایله اوستانین ان چوخ مهاجر یوللایان شهرستانلارینی تشکیل ائتمیشلر(4).\nایرانین 1365 جی ایل رسمی دؤلت ساییمی اساسیندا شرقی آذربایجان اوستانینا 39 مین نفر حدودوندا مهاجر گلمیش و اونون قارشی‌سیندا 260 مین نفر حدودوندا بو اوستاندان مهاجرت ائتمیشلر و بو اوستانین مهاجرت جدولی منفی 2۲0 مین نفردن چوخ اولموشدور .\nعین حالدا ایرانین آمار اداره‌سی‌نین وئردیگی بیلگی یه گؤره 1385 جی ایل شرقی آذربایجان اوستانی‌نین مهاجرت جدولی منفی 250 مین نفر اولموش و مهاجرت باخیمیندان ایران اوستانلاری‌نین ان باشیندا دایانمیشدیر . ماراقلی‌دیر بو اوستاندان مهاجرت ائدنلرین بؤیوک بیر بؤلومو تهران شهری و اونون اطراف شهرجیک‌لرینه کؤچموشلر .\nمهاجرت باخیمدان ، 1385جی ایلده ایکینجی روتبه‌نی اردبیل اوستانی و اوچونجو روتبه‌نی کند ساکینلری‌نین یوزده81 نی (%81) و اوستان ساکینلری‌نین یوزده 59 نی (% 59) تورک دیللی‌لر تشکیل ائدن همدان اوستانی (5)، دؤردونجو روتبه‌نی غربی آذربایجان و نهایت‌ده آمار اداره‌سی‌نین مختلیف ساییملاری اساسیندا بئشیجی روتبه‌نی‌ده تورک دیللی زنجان اوستانی قازانمیشدیر!”(6)\nبو گون ایرانین سیاسی سرحد چرچیوه‌سینده تورک دیللی اینسانلارین یاشادیغی یئرلر ، آدلارینی چکدیگیمیز و ان چوخ مهاجر یوللایان اوستانلار سیراسیندا دایانان شرقی و غربی آذربایجان ، اردبیل، زنجان و همدان اوستانلاریندان علاوه قزوین ، مرکزی (اراک) ، البرز (کرج) اوستانلاری‌نین شهر و کندلرینده و یاپیشیقلی بیر اراضی‌ده اکثریت حالدا یاشایان تورکلردن علاوه بؤیوک ، اؤزل و کثیرالقوم شهر اولان تهران شهری و اطراف شهرجیکلر ، قوم (قم) اوستانی، اصفهان اوستانی‌نین فریدن منطقه سی ، چهارمحال و بختیاری اوستانین نین “سامان” آدلی شهر و کندلری ، فارس اوستانی‌نین قشقایی ائللری ، گولوستان اوستانی‌نین بؤیوک بیر حیصه‌سی یعنی تورکمنلر ، شمالی خوراسان اوستانی‌نین اکثر شهر و کندلری ، ایرانین شمال شهرلریندن حساب اولاراق یئرلی ساکینلری‌نین مطلق اکثریتی تورک دیللی اولان لاکین گیلان اوستانیندا یئرله‌شن آستارا و هشتپر شهرلری‌ ، کرمان و حتی بوشِهر کیمی شهرلرین اؤنملی شهر و کند اهالی ساکینلری‌نین دانیشدیقلاری دیل آذربایجان تورکجه سی ، قشقایی ، تورکمن و خوراسان تورکجه‌سی دیر .\nهله آد آپاردیغیمیز بو اوستان و شهرلردن علاوه چوخلو آذربایجانلیلار و باشقا تورک دیللی اینسانلار ایشلری ایله باغلی ایرانین بوتون شهرلرینده ، حتی سیستان و بلوچستان اوستانیندا بئله چوخلو سایدا یاشاماقدادیرلار .\nبوگون ایران اؤلکهسی‌نین سیاسی سینیرلاری ایچینده یئرلهشن و تورک دیلی‌نین آذربایجان لهجه‌سینده دانیشانلارین اراضی محدوده‌سی تاریخی آذربایجان محدوده‌سیندن فرقلی دئییلدیر؛ تاریخی آذربایجانین سینیری ۳۵۲ هجری قمری و یا باشقا سؤزله دئسَک ۱۰۸۴ ایل بوندان قاباق و ایلک دری دیلینده یازیلمیش ” بلعمی ” تاریخینده گونئی‌دن ” همدان ” شهریندن توتاراق ابهَر- زنجانی کئچیب قوزئی‌ده بو گونکو آذربایجان جمهوریّتی‌نین قوزئی دوغوسوندا ( شمال شرقینده ) یئرلهشن داغستان مختار جمهوریّتینین “دربند ” شهرینه قدر اوزانیردیسا (7) بو گونده بو اراضی محدودهسینده تورک دیللی و آذربایجان هویتلی اینسانلار یاشاماقدادیرلار .\nدئمهلی سیاسی سینیرلار مختلیف تاریخی حادثهلر نتیجه سینده دگیشیرسه ائتنیکی و فرهنگی سینیرلار اؤز سرحدلرینی ساخلاماقدادیر. طبیعی کی، قوزئی آذربایجان مستقل اولدوقدا اونون بوگونکو سیاسی سینیرلاریدا بللی دیر ، بیزیم هدفیمیز ایران چرچیوه سینده و تورک دیلینده دانیشان اینسانلارین یاشادیقلاری منطقه‌لرین محدوده‌سینی گؤسترمکدیر.\nایرانین سیاسی سینیرلاری چرچیوه‌سینده ، تورک دیللی اینسانلارین یاشادیقلاری اراضی محدوده‌سینی تعیین ائتمک اوچون معین فاکتورلاری نظرده آلماق لازیمدیر ، بو فاکتورلارین ان اؤنملی‌سی ائتنیک فاکتورودور .\nیعنی رضاخان حاکمیت باشینا گلمه‌میشدن قاباق و آسیمیلاسیون سیاستی فارس اولمایان و ایران چرچیوه‌سینده یاشایان ائتنیک‌لر علیهینه یورودولمه‌دن اؤنجه اکثریتی تورک دیلینده دانیشان و یاپیشیقلی اراضینی تشکیل ائدن منطقه‌لر آذربایجان اراضیسی ساییلیردی .\n۱۲۸۵ جی هجری شمسی ایلده مشروطه حکومتی برقرار اولدوقدان سونرا ” ایالتلر و ولایتلر ” قانونو اجرایا گئتدیکده ایران دؤرد ایالت و ۱۲ ولایته بؤلوندو ؛ ایالت لردن تشکیل تاپان بؤلگه‌لر بونلار ایدی :\n۱ – آذربایجان ۲ – فارس و بنادر ۳ – خراسان و سیستان ۴ – کرمان و بلوچستان\nبو بؤلگوده آذربایجان ایالتی مهم ایالتلرین بیری ساییلاراق ایرانین شمال غرب و مرکز منطقه‌لرینی اؤز ایچینه آلیردی.\nرضاخان زامانیندا و ۱۳۱۶ جی هجری شمسی ایل ، ایران مملکتی بیرینجی‌دن توتدو اونونجویا قَدَر ۱۰ آدسیز اوستانلارا بؤلوندو ، بو بؤلگوده تبریز اوچونجو و اورمیه دؤردونجو اوستانین مرکزلری اولدو ؛ بونونلا بئله اردبیل ، زنجان ، قزوین ، همدان و ساوه شهرلری تبریز مرکزلی اولان اوچونجو اوستاندا یئرله‌شیردی.\nبو گونده ایراندا تورک دیللی اراضی‌لری تانیماق اوچون شهرلر یوخ ، شهرلر اطرافیندا و منطقه کندلرینده یاشایانلارین دانیشدیقلاری دیل اساس توتولمالی دیر ، چونکو ائتنیکی سرحد شهرلرده ( همدان ، اراک ، ساوه ، تهران ، کرج ، قزوین کیمی ) آسیمیلاسیون پروسسه‌سی گوجلو اولدوقدا اطراف کندلردن کؤچوب بو شهرلرده یاشایان و تورک عائله‌لریندن دونیایا گلیب آنا دیللری یئرینه داها چوخ رسمی و تحصیل دیلی اولان فارس دیلینده دانیشانلارین سایی گونو گوندن آرتدیقدا حقیقی ائتنیک محدوده‌سی سرحد شهرلرده بللی دئییلدیر.\nمنجه ۱۳۲۸-۱۳29 جی هجری شمسی ایلینده ایرانین ” ستاد ارتش ” نشریاتی طرفیندن و ایرانین سابق ” ارتش ستادی نین جغرافیایی دایره ” سی نین رئیسی ژنرال حسینعلی رزم آرا نین چالیشماسی ایله چاپ اولان “فرهنگ جغرافیایی ایران ” ( آبادیها ) آدلی مجموعه‌نی قایناق سئچیب ۱۳۵۱ جی هجری شمسی ایل مرداد آییندا دوکتور محمود پناهیان ( تبریزی ) طرفیندن خارجده چاپ اولان ۴ جیلدلیک ” فرهنگ جغرافیایی ترکان ایران زمین ” آدلی (8) کیتابین، گونئی آذربایجان و ایرانین باشقا بؤلگه لرینده یاشایان تورک لرین یاشادیقلاری یئرلری‌نین محدوده‌سینی تعیین ائتمکده اؤنملی رولو اولا بیلر . چونکو باشقا قایناقلارلا مقایسه اولدوقدا بو مجموعه ارتش طرفیندن حاضیرلانیب بو سیستیمده استفاده‌یه وئریلدیگی اوچون یقین کی، امنیّتی جهتدن دوزگون بیلگی‌یه مالیک اولماسی اساس توتولموشدور .\nبو مجموعه‌ده بو گون کوردوستان اوستانیندا یئرله‌شَن بیجار شهری‌نین ۱۳۵ ، همدان شهری‌نین ۴۵۲، اراک شهری‌نین ۳۳۴ ، ساوه شهری‌نین ۲۲۴، قزوین شهری‌نین ۴۴۱ و تهران شهری‌نین ۲۰۹ کندینده یاشایانلار تورک دیللی‌دیرلر ؛ بو بیر حالدادیر کی ، مرکزی آذربایجان شهرلریندن اولان و تورک دیلیندن باشقا آیری بیر دیلده دانیشان کند اهالیسی اولمایان سراب شهری‌نین ۱۷۸، میانا شهری‌نین ۲۸۹ و خیاو (مشکین شهر ) شهری‌نین ۳۲۷ کندی وار.(9)\nیعنی قوزئی جهتی داش ماکی – بازرگان شهرلری و موغان تارلالاریندان توتوب اردبیل ، تبریز ، اورمو ، زنجان شهرلرینی کئچیب گونئی سینیرلاری بیجار، همدان ، اراک و ساوه‌دن توتدو گونئی دوغودان تهران ، کرج و قزوین شهرلریندن داوام ائدیب بو گونده ��هالیسی تام تورک دیلینده دانیشان منجیل شهرینی کئچیب شرقدن گیلان اوستانیندا یئرله‌شن رضوانشهر ، هشتپر – آستارا شهرلری آذربایجان تورکجه‌سینده دانیشان اینسانلارین یاشادیقلاری یاپیشیقلی اراضی تاریخی آذربایجان اراضیسی آدلانیر .\nتاریخی آذربایجان اراضی‌سی اسکندر حاکمیتیندن بو گونه کیمی مشخص بیر چرچیوه ده و معیّن بیر جغرافیادا و چوخ دگیشمه‌دن قورونوب ساخلانیلمیشدیر . اسلام حاکمیتی عرفه سینده گونئی‌دن همدان شهریندن توتوب قوزئی‌دن خَزَرلر دربندینه قدر اوزانان اراضی‌یه آذربایجان دئییلمیشدیر .\n۳۵۲ هجری قمری ایلینده ایلک فارس ( دری ) دیلینده یازیلان ” بلعمی ” تاریخ کیتابیندا آذربایجان محدوده سی ” خبر گشادن آذربایگان و دربند خزران ” آدی آلتیندا بئله گؤستریلمیشدیر:\n” …همدان سرحددیندن توتوب ، اَبهَر و زنگان شهرلریندن کئچیب سونو خَزَرلر “دربند” ینه چاتان اراضی ایچینده نه قَدَر شهر وارسا آذربایجان شهرلری آدلانیر .” (10)\nحمداله مستوفی قزوینی ( ۶۸۰-۷۵۰ هجری قمری ) “نزهت القلوب” کیتابیندا آذربایجان محدوده‌سینی بئله یازیر :\n” آذربایجان دوققوز تومان‌دیر و ایگیرمی یئددی شهری وار ، مملکتین اکثر بؤلگه‌لرینده هاوا سویوق یالنیز بعضی بؤلگه‌لرینده ملایم دیر ، اونون حدودو عراق عجم [ بوگونکو اراک ، خمین ، اصفهان منطقه لری ] ،موغان ، گورجوستان ، ارمن و کوردوستان بؤلگه‌لرینه یاپیشیر ؛ اوزونلوغو ” باکویه “دن خلخالا قَدَر ۹۵ آغاج (فرسخ) و ائنی ” بجروان ” دان [ آراز چایی گونئیینده و موغان بؤلگه سینده یئرله شن اسکی شهرلردن ] ” سیپان ” [ بوگونکو تورکیه نین وان گؤلونون قوزئیینده ] شهرینه قَدَر ۵۵ آغاج دیر. (11)\nپییترو دله واله (۱۵۸۶ – ۱۶۵۲ میلادی) ایتالیالی سیاح ، ۱۶۱۵ جی میلادی ایلیندن شاه عباس دربارینا گلمیش و ۶ ایل صفوی دربایندا قالمیشدیر ؛ او ، شاه عباس اوردوسو ایله بیرلیکده مازندراندان قزوین شهرینه گلدیکی زامان یول اوستونده ” فیروز کوه ” شهرینه چاتدیقدا سونرالار اؤز دوستو ” م. اسکیاپینو”ا یازدیغی مکتوبوندا بئله ایضاح ائدیر :\n” … فیروز کوه مثلث شکیلده اولاراق اوچ ایالتین سینیری‌دیر ؛ یعنی اونون بیر طرفینده عراق [سیاحین منظورو عراق عجم و یا همان اراک، خمین، اصفهان منطقه سی دیر ] و باشقا طرفینده مازندران دایانیر ، اگر یانیلماسام اسکی آذربایجان سرحدّی‌ده بورادان قزوین شهرینه طرف گئدن یولدان باشلانیر ……بو یوللار چوخ اوچوروم و خطرلی‌دیر ، بو داغلیق منطقه منجه آذربایجان‌دیر و یا آذربایجان سرحدّی‌دیر … داغلیق منطقه‌دن و چوخلو کند و قصبه‌لردن کئچندن سونرا ” گیلیارد” آدلی بؤیوک بیر کنده چاتیب اوچ ساعات اورادا استراحت ائتدیک و گون چیخان کیمی داش کؤرپوسوندن ” جاجرود ” چایینا چاتدیق … بالاخره ۱۰-۱۲ آغاج داها یول گئدیب چهارشنبه گونو ژوئن آیی‌نین آلتی‌سیندا [ ۱۶۱۵ میلادی ] آرغین – یورغون تهران شهرینه چاتدیق.”\nاو سفرنامه‌سی‌نین داوامیندا و قزوین شهرینه چاتدیقدان سونرا یازیر :\n“… ایتالیالیلارین یانلیشجا دئدیکلری ” کازبین ” شهری یوخ ، قزوین شهری بؤیوک شهردیر و امپراتورون پایتختی و آذربایجانین بؤیوک بیر حیصه‌سی‌دیر …” (12)\nبو تاریخی فاکت‌دا حتی آذربایجانین جنوب شرق سینیری و یا باشقا سؤزله دئسَک تورکلرین یاشادیقلاری یاپیشیقلی بوتوو اراضیسی بوگونکو تهران شهرینی‌ده کئچیب فیروزکوه شهرینه قدر اوزانیر ، چونکو دوکتور پناهیانین ۴ جیلدلیک ” فرهنگ جغرافیایی ترکان ایران زمین ” کیتابیندادا تهران شهری نین ۲۰۹ کندی او جمله‌دن رودهن – بومهن منطقه لری تورک دیللی اولدوقدان علاوه تهرانین شرق طرفینده یئرله‌شن دماوند شهری‌نینده ۲۸ کندی تورک دیللی دیر.\nتورکلرین ایران سینیرلاری ایچینده یاشادیقلاری کندلرین بوتون مشخصاتی ، او جمله دن : کندین آدی ، نفوس تعدادی ، دیللری‌نین تورک، و یا تورک – فارس اولماسی ( تورک‌لرله فارسلارین بیر کندده یاشامالاری و یا تورک‌لرین فارسجا دانیشا بیلدیک‌لری) ، اهالی نین معیشت طرزی ، مذهبلری ، سولاری‌نین نئجه تامین اولماسی ، اکین نوعلاری ، هاواسی‌نین ایستی و یا سویوق اولماسی، یولونون اسفالت، قوم و یا تورپاق اولماسی ، ماشین گئدن و یا مال‌یولو اولماسی ، اصلی جاده ایله نه قدر فاصله‌سی ، هانسی قصبه و شهره تابع اولماسی و باشقا مشخصه لری دقّتله آدینی چکدیگیمیز ” فرهنگ جغرافیایی ترکان ایران زمین ” کیتابیندا چوخ دقیق شکیلده آراشدیریلاراق وئریلمیشدیر.\nمثلا 1328- 29هجری شمسی ایلینده تهران کندلریندن ساییلاراق بو گون تهران شهری‌نین محله لریندن بیری حساب اولان ” مجیدیه” کندی‌نین مشخصاتی بو کیتابدا بئله آچیقلانمیشدیر :\n” مجیدیه ” – ده ، جز بخش شمیران شهرستان تهران ، 8 کیلومتر جنوب خاور تجریش ، دامنه – سردسیر ، سکنه 120 [نفر] ، [مذهب ] شیعه ، [زبان] فارسی ، ترکی ؛ آب از قنات ، شغل : کارگری در کارخانه آبجو سازی ، تلفن و برق دارد ، کارخانه آبجو سازی مجیدیه در این محل و کارگران این کارخانه جزء سکنه این ده منظور شد . راه ماشین رو است .(13 )\n( ” مجیدیه ” – کند ، تهران شهری‌نین شمیران بخشینه [قصبه سینه]باغلی، تجریشین 8 کیلومتر گونئی دوغوسو، [داغ] اته‌یی، سویوقلوق ، 120[نفر] ساکینلی، شیعه[مذهبلی ]، [دیل] فارسجا، تورکجه، سویو، قنات‌دان ،ایش: آبجو ( آرپاسویو- بیره) کارخاناسی ایشچیسی، تئلفون و الکتریک ایشیغی وار……یول، ماشین گئدَن.)\nبو کیتابدا ایرانین بوتون منطقه‌لرینده تورک دیللی کندلرین آدلاری بوتون مشخصه لری و نفوس سایلاری ایله بیرلیکده وئریلیب . بو کتابین دؤردونجو و سونونجو جیلدینده یازیلیب :\nایرانین باشاباشیندا 10119 ( اون مین یوز اون دوققوز ) تورک ساکینلی کندینده ، 5,184,847 نفر ( بئش میلیون یوزسکسن دؤرد مین سگگیزیوز قیرخ یئددی ) نفر یاشاییر .\nبیز بو مقاله‌ده 6353 شرقی و غربی آذربایجان ، اردبیل و زنجان اوستانلاری‌ کندلرینی استثنا ائده رک باشقا اوستانلارین شهرلرینده یئرله‌شن تورک دیللی کندلرین تعدادلارینی بو کیتابین سونوندا گلدیکی کیمی بورادا گتیرمکله مقاله‌میزه سون قویوب ایرانین یالنیز سیستان- بلوچستان اوستانیندان باشقا ، آیری اوستانلاری‌نین تقریبا هامیسیندا تورک اینسانلاری‌نین یوز ایللر و بلکه‌ده مین ایللر بویو اؤز کندلرینده یاشادیقلارینی گؤز قاباغیندا سَرگیله‌مک ایسته‌ییریک.\nشهرستان‌آدی تورک دیللی کند تعدادی شهرستان آدی تورک دیللی کند تعدادی\n…………….. ……………….. ……………… ………………….\nتهران 209 کند شهرضا 19 کند\nقزوین 441 \/\/ شهرکرد 30 \/\/\nاراک 334 \/\/ فریدن 82 \/\/\nساوه 224 \/\/ بیجار 135 \/\/\nدماوند 28 \/\/ تویسرکان 9 \/\/\nقم 17 \/\/ شاه آباد[اسلام آباد] 2 \/\/\nمحلات 12 \/\/ کرمانشاه 8 \/\/\nطوالش (هشتپر ) 68 \/\/ همدان 452 \/\/\nرشت 39 \/\/ اهواز 5 \/\/\nبندر انزلی 10 \/\/ خرم آباد 65 \/\/\nفومن 4 \/\/ آباده 65 \/\/\nلاهیجان 4 \/\/ بوشهر 57 \/\/\nآمل 2 \/\/ شیراز 29 \/\/\nساری 7 \/\/ فسا 47 \/\/\nشاهرود 15 \/\/ فیروزآباد (فارس) 12 \/\/\nگرگان 107 \/\/ کازرون 53 \/\/\nنوشهر 1 \/\/ سیرجان (14) 4 \/\/\nسنندج 83 \/\/ درگز 99 \/\/\nاصفهان 7 \/\/ سبزوار 109 \/\/\nلار 10 \/\/ بجنورد 193 \/\/\nمشهد 25 \/\/ قوچان 330 \/\/\nنیشابور 46 \/\/\nبو کندلرین نفوس سایی و باشقا یاشاییش امکانلاری حاقدا ( اکینلری ، مالدارلیق و ….) مکمّل بیلگی بو کیتابدا خیردالیقلاری ایله وئریلمیشدیر.\nسون\n………………………………………………………………………………………………………………..\n(1 ) “سالنامه آماری کشور ” 1369 جو ایل ، انتشار تاریخی : دی آیی 1370 چاپ : ” چاپخانه مرکز آمار ایران ” و باشقا ایللرین آمار کیتابی\n(2) پایگاه اطلاع رسانی دولت ، خبر کُدو : ۲۱۰۷۱۵ ، مخایره زامانی : ۲۸دی\/۱۳۹۰ ساعت ۱۶:۳۹\n(3) نصرنیوز، 1390 جی ایل\n(4) همان قایناق\n(5) 1389 جو هجری شمسی ایل ساییمی؛ مسئول اورگان: ” شورای فرهنگ عمومی ” “همدان ” اوستان آماری\n(6) 1390 جی ایلین مهاجرت ساییمی چوخ قاریشق و احتملا آذربایجان شهرلری‌نین مهاجر ساییسینی آز گؤسترمک اوچون اولموشدور . بو تناقض ” مرکز آمار ایران ” سیته سینده مشاهده اولور.\n“(7) فرهنگ جغرافیایی ترکان ایران زمین ” دوکتور محمود پناهیان ، بیرینجی جیلد ، ۵ جی صحیفه ( مقدمه ) ، چاپ ایلی مرداد آیی ۱۳۵۱ هجری شمسی (منبع تحقیق ” فرهنگ جغرافیایی ایران از انتشارات ستاد ارتش ، سال ۱۳۲۸ – ۱۳۳۲)\n” آذربایجان در سیر تاریخ ایران ” ، رحیم رئیس نیا ، اوچونجو جیلد ، ص ۳۶۵ ، چاپ تاریخی ۱۳۷۹ شمسی ، انتشارات مبنا \/ تاریخ نامه ، بیرینجی جیلد ، ص ۵۲۹\n(8) “فرهنگ جغرافیایی ترکان ایران زمین ” دوکتور محمود پناهیان ، بیرینجی جیلد ، ۵ جی صحیفه ( مقدمه )\n(9) “فرهنگ جغرافیایی ترکان ایران زمین ” دوکتور محمود پناهیان ، دؤردونجو جیلد ، مرداد آیی ۱۳۵۱ هجری شمسی ۳۷2 جی صحیفه\n” (10) آذربایجان در سیر تاریخ ایران ” ، رحیم رئیس نیا ، اوچونجو جیلد ، ص ۳۶۵ ، چاپ تاریخی ۱۳۷۹ شمسی ، انتشارات مبنا \/ تاریخ نامه ، بیرینجی جیلد ، ص ۵۲۹\n، “(11) ” نزهت القلوب ” ص : 75 مؤلف : حمداله مستوفی ، گای لیسترنج ” تلاشی ایله تهراندا ” دنیای کتاب ” نشریاتی طرفیندن ۱۳۶۲ جی ایل نشر ائدیلمیشدیر .\n(12) پییترو دله واله سفرنامه سی ، فارسجایا ترجمه محمود بهفروزی بیریجی جیلد ۷۰۴ ، ۷۰۵، 709 جو صحیفه ، چاپ ایلی 1380 شمسی تهران ، قطره نشریاتی\n(13) ” فرهنگ جغرافیایی ترکان ایران زمین ” بیریجی جیلد، 40 جی صحیفه\n(14) رضاخان دؤرونده چاپ اولان “جغرافیای انسانی ” آدلی کیتابدا کرمان اوستانی‌نین پیچاقچی و افشار ائللری نین تورک دیللی نفوسو بو رادا گلن سایدان داها چوخ گؤستریلمیشدیر ؛ بو او معنادیر کی، بورادا یاشایان تورکلر بو مدت ایچینده شهرلره کؤچموش و اقلیت حالیندا اولدوقلاری اوچون فارس دیللی کرمان شهری و باشقا شهرلرده فارسلاشمیش و یا فارسلاشماقدادیرلار .. http:\/\/yurddash.arzublog.com\/post\/69112","num_words":3891,"character_repetition_ratio":0.053,"word_repetition_ratio":0.023,"special_characters_ratio":0.258,"stopwords_ratio":0.001,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":663587.5,"cluster_detection":-1}
+{"text":"دوغروسو سعید‌گیلین گلیشی بیزیم گئنیش، آغیر‌باش عایله‌میز اوچون ده بیر یئنی‌لیک اولدو. آیری-آیری ائولر اولساق‌ دا، چوخدان‌دیر باجی- قارداشلیقدا بئله باش- باشا اولمامیشدیق. بیزلرین تفرئحی بونلار دئییل‌می! بو گل- گئت، قوناقلیقلاری دا یاشاماساق، اینانین دیقلاییب، آرادان گئده‌ریک.\nبعضی اولایلار اؤز-ا��زونه آلینان‌تک، بو ایکی یانلی قوناقلیق دا بیزی تام افاده ائده بیلمه‌دیییم بیر سئوینجه بوروموشدو. آنامین جوشقوسونون حدّی یوخ ایدی. آخی ائیواز دا گئدیشیندن خئیلک سونرا، باکی‌دان یئنی‌جه گلمیشدی. سینیرلار تزه‌جه آچیلمیشدی. چوخونلوقلا آل- وئرچیلر گلیب گئده بیلیردیلر.\nبیز داها چوخ ائیوازا گؤره گئتمیشدیک اورا. سعیدله خانیمی رعنا بیزیم عایله‌یه، اؤزللیکله ده آنام‌ اوچون لاپ بالالاریندان دا عزیز ساییلیردی. رعنا ننه‌مین خالاسی اوغلو کامیل‌ین قیزی‌یدی، جبهه‌ده یولداشی آناسینی سؤیدویو یامانین قارشیلیغینی آلینجا، تَتییی چکیب، حاق‌سیز یئره بئناوانی وورموشدو. رعنانی بؤیوک آناسی بؤیوتموشدو.\nقوهوموموز دا اولسا، اون ایلی اؤتموشدو رعنانی گؤرمه‌یه‌لی. دهلیزده هامی‌نین یانیندا بویویلا-بوخونویلا قارا چادرانین ایچینده، قارالارا بورونموش آغ- آپباق کرم‌سی نور شاخی‌ییردی بیله‌سن. داها ایی بیریسینی حاق ائدیر کیمی دوروردو بلکه، بیلمک اولمور! نه قدر اؤزونه گووه‌نن، دویغولارینا حاکیم، اؤتکم و ده ظریف گؤستریردی. گؤزلرینه صاحیب، باخیشلارینی جیلوولایان، اللرینه، حرکتلرینه مالیک کیمی گؤرونوردو. گؤزونه باخاندا، ایچی آنلاشیلمایان بیری‌سی؛ بیزه یوووشمازلیغی چوخ غریب ایدی. کیم دئیردی کی، اونون کیمی بیریسینی، ایندی ده چارداق‌دا قالان سعیده وئره‌رلر.\nهر کسین باشی بیر طرفده صؤحبته قیزیشمیشدی کی، بیردن سعید برکدن دئدی:\n– ائیواز قارداش آنلاشیلان آل- وئرچی‌سن، دئییل می؟\nائیواز سیخیلا- سیخیلا دئدی:\n– ائله‌دی.\n– نه آلیب، نه ساتدین؟ بلکه دئیه‌سن. بوردا دئییله‌نه گؤره خئیلک پول آپاریبمیش‌سان. قازانج گؤتوره بیلدین می؟\nآنامین‌ دا، “اختیار”ین‌ دا اوره‌ییندن، ائله‌بیل های وئردی! ایندی سوروشا بیلمه‌ییب، دینله‌یه بیلمه اولاناغی یارانان، ایللرین اوتانجدان چکینیب آوارا بیلمه‌دیک‌لری ماراقلی یانیتی عایله‌نین اصیل پای و حاقّ صاحیبی اولان عوضولرینه مجبور وئره‌جک اوزه‌ره ایدی. ایکی‌سی ده قولاقلارینی شکله‌دی.\nائیواز بارداشینی تزه‌له‌ییب، ایکی الینی بیر- بیرینه سورته- سورته؛\n– نه دئییم واللاه، فایداسیز الدو، دئدی.\nسعید سؤزلو آدام کیمی یئکه قارنی ایله یئرینده قورجالانیب، گؤزونو آدامی اله سالیرمیش‌جاسینا تئز- تئز قیرپیردی. سؤزلری ده کانکا دریز دزگاهی تک تلم- اطرافی دوشونمه‌دن تله‌سیک دوغراییب آنیندا آتیردی چؤله. ایسته‌دی یئنه دانیشا، رعنا اونا اؤزل ایمالی مولاییم باخیشلا آنلاتدی کی، یئتر! یوخسا سعیدین سؤزلویونده سینیر دئیه بیر سؤزجوک یوخ کیمی گؤروکوردو.\nبو کز ننه‌سی چیمخیردی:\n– آی بالا چؤره‌یین یانیغین آدامین باشینا قاخیللار. او قدَر پول ایلن بورادا شهَرین بیر طرفینه یییه‌ دورماق اولاردی. یومورتلامادی یومورتلامادی، بس بونون فالاسینا نه گلدی!؟\nائیواز بو دفعه قیزارا- قیزارا دئدی:\n– هامی‌سینی وئردیم دَری‌یه. دئمه دَری‌ده ده چؤرک یوخ ایمیش.\nسعید بو کز بینه‌نی زارافاتا قویوب، دئدی: ‬\n– اینینده‌کی گؤدکجه ده کئچه‌دن دئییل. آنلاشیلان آل- وئر ائتدییین دَری‌نین ده کاری یوخ ایمیش.\nآنا‌م یئنه قاییدیب دئدی: واللاه اولاسی ایش دئییل! ایسته‌ییرسن حیط‌ده‌کی چاققال- چوققالی قوواسان، ائوین ایتی دابانینا یاپیشیب قویمور دَبه‌ره‌سن. او قدَر پول تکجه دری آل- وئری‌ ایله توکه‌نیب، بیته‌مز.\nائیواز ایسته‌ییردی یئنه باشدان-ائتدی نه‌سه دئیه؛ آناما یاپیشیقلی اوتورموش بؤیوک قارداشیم اختیار، سینیر چاشنیلی، یاری جیددی یاری شوخلوق بیردن الینی ایکی-اوچ کره قوجا آنا‌مین قاسیغینا چیرپیب دئدی:\n– آرواد، نییه باشا دوشمورسن؛ بو دری‌یه وئریب باخ، بو دری‌یه.\nسعید اوشاق‌تک برکدن قاققیلداییب دئدی:\n– دئدیم آخی، قارداشیم مایانی باتیرماز!\nاوردان- بوردان خیمیر- خیمیر اؤته‌رگی گولوش سسی، خفیف پیققیلتی دویولدو دا، بیتدی ده. آردی‌جان آجیناسی حوزونلو سوکوت ائوین بور- بوجاغین اووسونلادی.\nآز سونرا قورونتی‌دان چیخمیش یئنه پیققیلتی سسی، هامی‌نین باخیشین سعیده ساری یؤنلتدی. دوزو ائیوازین نیققیلتی‌سی سعیدین آزغینلیغینی بیره‌- مین چوخالدیب تمیز دؤشونو آچمیشدی. ذاتن اورتام یئترینجه گریلمیشدی بوندان اؤته نه اولا بیلر کی دوشونوردو.\nسعید دئدی:\n– آنا، سن آللاه منی باغیشلا.\nآنا اؤز دردینه دالیب، آنی اونوتقانلیغا بوراخیب آخیمدان اوزولوب دئدی:\n– آللاه باغیشلاسین بالا.\nسعید دئدی:\n– هامینی‌ دا آلداتماق اولسا، سنی آلداتماق اولماز!\nآنام قافاسی بیر گلیب بیر گئدن حالی ایله گویا اؤز قارنیندان چیخان بالالاری دئییل ده تکجه‌نه داها بو گون یولدان گلمیش قوناق بونو دوشونورموش کیمی ایچدن قایغیلی قایغیلی سوروشدو:\n– گؤره‌سن نییه؟ –\nسعید چؤل ادبیاتینا اویغون، اؤنونو آردینی دوشونمه‌دن دئدی:\n– نه اؤپمه‌لی اوزون واردیر، نه‌ده کی سی…\nاختیار سعیدین سؤزونو آغیزیندا پارا قویوب ایسته‌دی دورا …، هامی رعنانی گؤسته‌ریب، هیم ائله‌دی، دیشی بوغارسیغینی کسه کسه اوتوردو قالخدیغی یئرینه…","num_words":1090,"character_repetition_ratio":0.027,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.222,"stopwords_ratio":0.001,"flagged_words_ratio":0.003,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":145945.9,"cluster_detection":-1}
+{"text":"(مقاله)دانیشیقایشلدنایشلدن دانیشیغیویکی‌پدیاویکی‌پدیا دانیشیغیفایلفایل دانیشیغیمدیاویکیمدیاویکی دانیشیغیشابلونشابلون دانیشیغیکؤمککؤمک دانیشیغیبؤلمهبؤلمه دانیشیغیپوْرتالپوْرتال دانیشیغیTimedTextTimedText talkماژولماژول دانیشیغی","num_words":79,"character_repetition_ratio":0.023,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.066,"stopwords_ratio":0.038,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.996,"perplexity_score":13396.3,"cluster_detection":-1}
+{"text":"سیاسی و اجتماعی مسئله لره ایشیق توتماغا چالیشان ذاتلار ایلک اؤنجه اؤزلری ساغلام دوشونجه یئریتمک ذهنیتینه ییلنمله لیدیرلر. بو باخیمدان دنیز ایشچی ایمضالی شخصین ایران ممالیکی محروسه سینده کی میللیتلره منسوب اولان تشکیلاتلاری فارس ایستعمار تشکیلاتلاری ایله باریشدیرماغا چالیشماسی دیققت چکیجی گؤرونر، اوخویوروق:\n“… بیماری سکتاریستی برجسته ای را که در مورد چالشهای دموکراتیک در ایران میشود مشاهده کرد، گروهی کردن دموکراسی به قیمت حذف حقوق دموکراتیک غیر خودی میباشد. بخشی از گروهها، دموکراسی را فقط “دموکراسی پرولتری” ، یا فقط ” فمینیستی” ، یا فقط ” لیبرالیستی” ،” سوسیال” ، “دموکراسی شهروندی” و یا بالاخره تنها و تنها”دموکراسی ملی” می بینند. این شیوه نگرش به دموکراسی یک شیوه حذفی و سکتاریستی بوده و در نفس خود مضمونا غیر دموکراتیک بوده و بر ضد ارزشهای جهانشمول دموکراتیک و حقوق بشری میباشد”[i].\nاوسته گؤروندوگو کیمی دنیز ایشچی ایمضاسی ایله دوشونجه و فیکیرلرینی آذربایجان توپلوم و اجتماعیتینه آشیلاماغا چالی��ان ذات، ایستر فارس حاکیمیتی، ایسترسه ده فارس سیاسی قوروپ و تشکیلاتلارینا نئجه بیر سیاسی دوشونمه سیستیمی نین حاکیم اولدوغونو درک ائتمیش دئییل[ii]. اوندان یانا بو ذات دا ایران ممالیکی محروسه سینده کی سیاسی سیستیمی ایضاح ائتمگه چالیشارکن دولاییلی اولاراق “سکتاریسم و پولورالیسم” گؤروشلرین دابانینا ایلیشیب قالاراق ایستعمارچیلیق و مستعمره اولما یاناشما و مناسبتی نی درک ائتمکدن عاجیرلیک چکدیگینی سرگیلمیش مقامدا یئر آلار. ایران ممالیکی محروسه سینه فارس ایستعمارچیلیق حاکیمیتی حاکیم کسیلدیگینی قبول ائدرسک، ایستعمارچی حاکیمیت علیهینه هر هانکی بیر ایستعمارچی تشکیلات ایله ایش بیرلیگی ائتمک – کئچمیشده کی سیاسی تجربه لرین سونوج و نتیجه سی گؤرستدیگینی گؤز اؤنونه آلینارسا- دوزگون گؤرونمز. دئمک، کئچمیش یانلیش داورانیشلاردان عیبرت درسی آلمایاراق هر هانکی بیر فارس آخینی نی فارس حاکیمیت قولتوغونا قالدیرماق اوچون خالقی بیر داها عوامفریبلیگه ایته لمک، هر هانکی بیر سیاسی دوروم و وضعیتی ایرده لمک و تجزیه تحلیل ائتمک دئییل، او جهنمه گئتمک ایستگن ذاتین، یولداش چوخ اولسا، داها دا یاخشی اولار دوشونجه سینی چئینر توپور ائتمک ساییلار. دنیز ایشچی ایمضاسی ایله یازیلمیش یازیدا گئنه ده اوخویوروق:\n“… اکثریت غالب سازمانهای سیاسی سرتاسری در ایران، از لیبرال دموکراسی آن گرفته تا مشروطه خواهان، از سوسیال دموکراتها گرفته تا اصلاح طلبان حکومتی، تحت تاثیر سیاستهای شوینیستی و آپارتایدی هژمونی آریایی رژیم های پهلوی و جمهوری اسلامی ایران، هنوز هم با شدت و ضعفهای مختلف یک سیاست هژمونی گرانه آریایی به موازات حذف حقوق ملی دموکراتیک ملیتهای دیگر را ادامه می دهند. کشور گشایانی که رویای فلات ایران بزرگ را در خوابهای شیرین خویش در تاریخهای آریایی خویش با حقوق بشر هخامنیشی آن در شبهای دراز زمستانی میبینند، سرمت از اتوپیا های آپارتایدی خویش، حق طلبی های ملی دموکراتیک را فقط و فقط به مفهوم تجزیه طلبی ایران بر کرنا های خود شیپور می زنند. روشنفکران دموکرات و آزاده درون این جریانهای سیاسی تحت تاسیر سیر عمومی جو سیاسی روانی حاکم، در مقابل این تبلیغات و سیاستهای آپارتایدی برخوردی تسلیم طلبانه و ساکتی را پیشه کرده اند. نزدیک به صد سال است که اعمال سیاست های آپارتایدی حکومتی و غیر حکومتی از طرف این بخشهای اجتماعی بر علیه ملیتهای غیر فارس داخل ایران اعمال میشود.”[iii].\nاوسته ایشاره اولوندوغو کیمی، فارس ایستعمار تشکیلاتلاری فارس ایستعمارچیلیغی نین چیلپاق (لوت) گؤرونومونو گیزلتمگه چالیشاراق یانلیش و یوموشاق گؤسترمه چالیشدیقلاری “شئوینیستلیک سیاستی” دئییل، ایستر فارس حاکیمیتی و ایسترسه ده فارس سیاسی تشکیلاتلاری طرفیندن ایران ممالیکی محروسه سینده کی فارس اولمایان ائتنوسلار علیهینه اویقولانمیش و اویقولاماغا چالیشدیقلاری” فارس ایستعمارچیلیق سیاستی” منظور اولونار. بو دئدیکلریمیزی آنلاشیلار بیچیمده سرگیلمک اوچون گونئی آفریقادا آوروپالیلار طرفیندن یئریدیلمیش ایستعمارچیلیق سیاستی نی گؤز اؤنونه آلمالی ییق، اوخویوروق:\n“ایستعمارچیلیق سیستیمی گونئی آفریقاداکی انسانلاری “آیری سئچکیلیک (تبعیض نژادی)” مقوله سینه تابع توتاراق اونلاری عیرقلارا بؤلوردو. ایستعمارچیلیق سیستیمینه اساسن آفریقالیلار اسکیک، دوشوک (دگرسیز) و آغ دریلری اوستون (آغا انسانلار) و آرتیق دئیه قلمه آلینیردی. ایستعمارچیلار تاریخدن گونوموزه گلن قانون و قایدالاری گؤز آردی ائده رک یئرلی خالقلاری اؤز دیللرینی بوراخماغا زورلادیلار. بیر چوخ خالقلار ایستعمارچیلیق سیاستینه قارشین دیرنمه لرینه باخمایاراق ایستعمار گوجلری اونلاری تسلیم اولماغا زورلادی. بیر چوخ خالقلار اؤز آزادلیقلاری اوچون ووروشسالار دا، آوروپالیلارین یاراق (سیلاح) اوستونلوگو قارشیسیندا اونلار دا دیزه چؤکمه لی اولدولار. آفریقانین چوخلو خالقلاری- اؤزللیکله ایستعمارچیلیغا قارشین دیرنیش گؤرسدن خالقلار- ایشغالچی آوروپالیلار طرفیندن سوی قیریما (نسل کشی) تابع توتولدولار[iv].\nتاریخ بویو تورکلرین ایران ممالیکی محروسه سینه حاکیم اولدوقلارینی، دیوان دیلی دئیه فارس دیلی و مدنیتی گؤزون قاراسی کیمی تورک حاکیمیتلری طرفیندن قورودوغو نظره آلینارسا، اوسته آوروپا آراشدیرماجیلاری طرفیندن اؤنه سورولموش تابلو اوزرینده بیر آز آرتیق دوراقلادیقدا، بوگون فارس ایستعمارچیلاری و تشکیلاتلاری طرفیندن تورک و عرب ائتنوسونون دیل و مدنیتی علیهینه آیدین و یوکسک سس ایله، باشقا دیل و مدنیتلر علیهینه سس سیز اویقولانمیش ایستعمار سیاستی گونئی آفریقادا آوروپالیلار طرفیندن اویقولانمیش انسانلیق دوشمنی ساییلمیش سیاستدن هر هانکی اسکیکلیگی گؤرونمز. دئمک، فارس ایستعمارچیلاری “ایرانیت (ایرانلی اولماق)” مقوله سیندن یولا چیخاراق و ایرانلی اولمانی فارس اولماقلا یوروملاماغا چالیشاراق فارس اولمایان توپلوملارین ایصطلاحن آیدین، آنجاق اؤز خالقلارینا کورک چئویرمیشلرینی فارس ایستعمارچیلیق خیدمتینه آلاراق اونلاری تحمیق ائتمکله خالق کیتله سینی داها دا راحات اسارته چکمگه چالیشمیشلار. دنیز ایشچی قلمیندن گئنه ده اوخویوروق:\n“… غیر طبیعی به نظر نمی رسد اگر می بینینم که اعمال چنین سیاستهای آپارتایدی به مدت زمانی چنین طولانی، آنتی تز های خویش را بصورتهای مختلف خشم و طغیانهای ملی نشان ندهند.این “تز” های آپارتایدی به موازات عکس العمل آن یعنی “آنتی تزهای” ناسیونالیسم افراطی که بخواهی نخواهی کینه ورزی کور کورانه ای را بر علیه ملیت فارس تبلیغ میکند، نه تنها در خدمت ملیتهای مختلفی که در ایران زندگی میکنند نیست، بلکه دقیقا به نفع حکومت گران ارتجاعی جمهوری اسلامی ایران و نظام جمهوری اسلامی ایران میباشد که بیش از سی سال تمام تمامی ارزشهای آزادیخواهانه و اقشار و طبقات اجتماعی را که تمامی ملیتهای مختلف ایران هم بخشی از آن را تشکیل می دهند، به صلابه کشیده است”[v].\nاوسته گؤروندوگو کیمی، دنیز ایشچی ذات عالی فارس نئهیلیستلیگی باتلاغیندان اؤزونو اوزاقلادابیلمه یه رک یئریتدیگی دوشونجه و فیکیرلری چئینر توپور ائتمگه چالیشار. دئمک، اویقولانان سیاست، آیری سئچیلیک (آپارتاید، تبعیض نژادی) و فارس ایستعمارچیلیق سیاستی اساسیندا حیاتا کئچدیگی و اویقولاندیغی اوچون، توپلوم تانیما بیلیمینه اساسن خالق اجتماعیتی و توپلوموندا حاکیم و محکوم دئیه “بیزیم قوروپ” و “او بیریسی قوروپ” آنلاییشی اورتایا چیخار. توپلوم تانیما بیلیمینه اساسن “بیزیم قوروپ” فارسلیق و فارس ایستعمارینا (“او بیری قوروپ”ون باسقیسینا) معروض قالمیش توپلوم ساییلار. بو مسئله یالنیز ایران ممالیکی محروسه سینه حاکیم کسیلمیش فارس ملتی (فارس دیل و مدنیتی نین ص��حابلاری) و فارس ایستعمارچیلیغینا معروض قالمیش تورک، عرب و باشقا ائتنوسلار اوچون دئییل، بوتون ایستعمارچی و مستعمره یه معروض قالمیش توپلوملار آراسیندا بو گؤرونوم (منظره) بیر یانقی (انعکاس) اولاراق قابارار و دیکله بیلر. دئمک، آمریکایا اؤلوم اولسون دئدیکده آمریکاداکی خالق کیتله سی منظور اولونمادیغینا باخمایاراق هئچ زامان آمریکا خالقی ایله بیزیم دوشمنلیگیمیز یوخ دا دئییلمز. اویقولانمیش ایستعمار سیاستی منظور اولدوغو اوچون بو سیاست ایستر آمریکا تفکچیسی دئیه آفریقادان اجیر اولموش بیری نین طرفیندن و ایسترسه ده آغ دریلی طرفیندن حیاتا کئچمه سینه باخمایاراق آمریکانین ایستعمار سیاستی دئیه آمریکالی نین آدینا یازیلاراق محکوم اولونار. آمریکانین ایستعمار سیاستینه گلدیکده، آمریکا سیاسی و اجتماعی تشکیلاتلاری و توپلومو دا آمریکانین ایستعمارچی سیاستلری قارشیسیندا سوسدوقلاری اوچون هئچ ده ازیلمیش توپلوملار طرفیندن خوش قارشیلانمازلار. گؤروندوگو کیمی فارس مفکوره سی ایله یوغرولموش و فارس ایستئحمارچیلیغینی منیمسه میش ذاتلار یئری گلرکن بئشینجی دیرک (ستون پنجم) کیمی فارس ایستعمار مدافعه چیلیگینه ده قاپیلابیلرلر. بئله لیکله ده بئلنچی ذاتلار دوشونجه و فیکیر یئریدرکن “بیر آرا ایکی دره” داورانیشینی اؤزلری اوچون بیر سئچه نک دئیه سئچمیش اولارلار – بئلنچی داورانیشلار ده وه تویوغونا دا نسبت وئریلمیش: ده وه تویوغو دا یئرینه گؤره ده وه لر یانیندا ده وه، تویوقلار یانیندا ایسه اؤزونو تویوق گؤرستمگه چالیشارمیش. دنیز ایشچی ایمضاسی ایله یازیلمیش یازیدان گئنه ده اوخویوروق:\n“… واقعیت سیاسی اجتماعی حاکم بر ایران حکم میکند که تمامی شهروندان ساکن ایران باید از حقوق واحد شهروندی کشوری برخورباشند. این حقوق باید بر پایه های ارزشهای دموکراتیک و حقوق بشری جهانشمول استوار باشد. بر مبنای همین حقوق طبیعی انسانی شهروندی، نهادهای مردمی و کشوری دموکراتیک سیاسی ، صنفی، فرهنگی و اجتماعی میتوانند شکل بکیرند که از حقوق اقشار و طبقات نامبرده حمایت بکنند. خود همین نهادهای دموکراتیک سرتاسری کشوری باید منعکس کننده ارزشهای دموکراتیک بخشبندیهای دیگر اجتماعی از قبیل زنان، جوانان، کارگران و زحمتکشان، ملیتهای مختلف و طرفداران محیط زیست و غیره باشند. تشکلهای دموکراتیک مردمی سرتاسری اجازه ندارند یک سیاست حذفی را نسبت به ارزشهای دموکراتیک دیگر، از قبیل حقوق ملی فرهنگی مردم ملیتهای غیر فارس را به پیش ببرند”[vi].\nاوسته کی پاراگراف اوزرینده دوراقلادیقدا اولدوقجا قارماقاریشیق (بیربیرلری نین ترسینه و متضاد) دوشونجه لر ایله اوزله شه ریک. بو دوشونجه لر مؤللیفین هر هانکی بیر یئته نکلی دانیشیق آپارما و دوشونجه یئریتمه سی اساسیندا دئییل، روحانیت عالمینده سئیر ائتمیش هبروتچولارین دوشونجه و فیکیر داشیجیلاری نین قاباریق گؤرستگه (نشانه) سی کیمی اورتایا چیخار. بو دئدیکلریمیزه تانیق مؤللیفین ایران ممالیکی محروسه سینده کی میللیتلر مسئله سینه فارس تمامیتچیلیگی نین وطنداشلیق (شهروندلیک) مقوله سی باشلیغی آلتیندا یئر وئرمه سی و فارس ایستعمار تشکیلاتلارینی ایران ممالیکی محروسه سی اوچون گئنیش چاپلی بشر حاقلارینا صاحیب چیخاجاق، دئموکراتیک تشکیلاتلار اولابیلرلر دئیه بو تشکیلاتلاردان اولوشابیلیب، یوخسا بیلمه یه جک دئموکراتیک قوروملارین ��ارانماسی و میللیتلر مسئله سی نین بو تشکیلاتلار چاتیسی آلتیندا حلل اولونماسی نی آرزو ائتمه سی ساییلار. کئچمیش یازیلاریندا بیر عؤمور فارس تشکیلاتلاریندا سوموک سیندیرما ایددعاسیندا اولماسینا باخمایاراق بئلنچی دوشونجه و فیکیر یئریتمه سی ایله مؤللیفین بوش دیبگه توخماق وورماقدان آرتیق دارتیلاجاق دنی قالمیش دئییلدیر.\nاتک یازی و قایناقلار\n[1] دنیز ایشچی، ملی دموکراسی غیر هارمونیک آذربایجان، 17.04.2012: http:\/\/www.solgunaz.com\/General\/82.htm\n[1] بئیینده سیاسی دوشونمه فارس دیلی اساسیندا و فارس دیلیندن حرکت ائدیله رک تهرانداکی فارس حاکیمیتی و اونا فارس اولمایان میللیتلر مسئله سی آچیسیندان پوزیسیون ساییلان فارس تشکیلاتلاری (ایستر ساغ، ایسترسه سول اولسونلار) منظور اولونار.\n[1] دنیز ایشچی، باخ اوسته.\n[1] Marlen Schott und Britta Pawlak, Zeit des Kolonialismus: Versklavung und Ausbeutung Afrikas: Imperialismus: Wettstreit der Kolonialherrscher: http:\/\/www.helles-koepfchen.de\/kolonialismus_versklavung_und_ausbeutung_afrikas.html\n[1] دنیز ایشچی، باخ اورادا.\n[1] دنیز ایشچی، باخ اورادا.\n[i]دنیز ایشچی، ملی دموکراسی غیر هارمونیک آذربایجان، 17.04.2012: http:\/\/www.solgunaz.com\/General\/82.htm\n[ii]بئیینده سیاسی دوشونمه فارس دیلی اساسیندا و فارس دیلیندن حرکت ائدیله رک تهرانداکی فارس حاکیمیتی و اونا فارس اولمایان میللیتلر مسئله سی آچیسیندان پوزیسیون ساییلان فارس تشکیلاتلاری (ایستر ساغ، ایسترسه سول اولسونلار) منظور اولونار.\n[iii]دنیز ایشچی، باخ اوسته.\n[iv]Marlen Schott und Britta Pawlak, Zeit des Kolonialismus: Versklavung und Ausbeutung Afrikas: Imperialismus: Wettstreit der Kolonialherrscher: http:\/\/www.helles-koepfchen.de\/kolonialismus_versklavung_und_ausbeutung_afrikas.html\n[v]دنیز ایشچی، باخ اورادا.\n[vi]دنیز ایشچی، باخ اورادا.\nایشیق سؤنمز، 18.04.2012\nShare. Facebook Twitter Pinterest LinkedIn Tumblr Email Reddit VKontakte Telegram WhatsApp Copy Link\nPrevious Article“ایران و مسائل ایران”\nNext Article بحث پیرامون بی سامانی تئوریک در حرکت ملی آذربایجان\nیازی ایله باغلی\nشيخ محمد خياباني‌نين نهضتینده هنرین اینکیشافی\nنوامبر 16, 2013\nاورمودا اورمولوقلار… اسماعیل اولکر\nنوامبر 16, 2013\nگونئی آذربایجان ادبیاتیندان خاطره لر” – عؤمور یولوندان صحیفه لر”(۳)\nجولای 13, 2013\nFacebook X (Twitter) Instagram YouTube RSS\nوارلیغین سسی ۱۹۹۹-۲۰۲۴موعلف حقوقلاری گورونور. معلوماتدان ایستفاده ادرکن لینکدن ایستیناد اولونمالیدیر. © 2024","num_words":2748,"character_repetition_ratio":0.06,"word_repetition_ratio":0.081,"special_characters_ratio":0.213,"stopwords_ratio":0.002,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.996,"perplexity_score":167530.5,"cluster_detection":-1}
+{"text":"ابوموسا، بؤیوک و کیچیک تونب آدالارینین ایران حاکمیتینه گلمه سی (اینگیلیسجه: Abu Musa and the Greater and Lesser Tunbs conflict) ابوموسی (شهر) و فارس کؤرفزی یئرینده اوز وئرمیش‌دیر\nگؤرونتولر\n[دَییشدیر]\nقایناق‌لار\n[دَییشدیر]\nاینگیلیسجه ویکی‌پدیاسی‌نین ایشلدنلری طرفیندن یارانمیش«Abu Musa and the Greater and Lesser Tunbs conflict»، مقاله‌سیندن گؤتورولوبدور.( ۲۸ سپتامبر ۲۰۱۸ تاریخینده یوْخلانیلیبدیر).\nقارداش پروژه‌لرده ابوموسا، بؤیوک و کیچیک تونب آدالارینین ایران حاکمیتینه گلمه سی گؤره داها آرتیق بیلگی‌لر تاپابیلرسینیز.\nفایل‌لار ویکی‌آمباردا\nبو ساواش ایله باغلی مقاله، بیر قارالاما مقاله دیر. بونو گئنیشلندیرمکله ویکی‌پدیایا کؤمک ائده بیلرسینیز.\nب\nدان\nدییش\n«https:\/\/azb.wikipedia.org\/w\/index.php?title=ابوموسا،_بؤیوک_و_کیچیک_تونب_آدالارینین_ایران_حاکمیتینه_گلمه_سی&oldid=598441»-دن آلینمیش‌دیر\nبؤلمه‌لر:\nساواشلار\nایماراتین تاریخی\n۱۹۷۱-جی ایلده ایران\nآسیاداکی تارتیشمالی بؤلگه‌لر\nگیزلی بؤلمه:\nبوتون قارالاما مقاله‌لری\nبۇ صفحه‌‌ سوْن دفعه ‏۴ دسامبر ۲۰۱۸، ‏۱۹:۳۲ تاریخینده دَییشدیریلمیشدیر.\nیازی Creative Commons Attribution-ShareAlike License 4.0 آلتیندا مووجوددور؛ آرتیق شرطلر آرتیریلا بیلر. بو سایتی ایشلتمکله سیز ایشلتمه شرطلری و گیزلیلیک سیاستی ایله راضیلشیرسینیز. ویکی‌پدیا® منفعت‌سیز تشکیلاتی اولان ویکی‌مدیا فوندونون قئید آلینمیش تیجارت علامتیدیر.","num_words":270,"character_repetition_ratio":0.055,"word_repetition_ratio":0.077,"special_characters_ratio":0.197,"stopwords_ratio":0.011,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":56037.3,"cluster_detection":-1}
+{"text":"'); $('a.print-preview').printPreview(); $('#txtShortLink').focus(function () { $(this).select(); }); });\nتاریخ : يکشنبه 5 شهريور 1396 | کد : 1482\nلینک کوتاه\nیول گئدن آغاج\nآغاجلارین یئرده ثابت ریشه‌لری اولمالیدیر. بو مسأله‌ده هئچ کسین شبهه‌سی یوخدور آما تازالیقدا یول گئدن بیر آغاج تاپیلیب!\nآغاجلارین یئرده ثابت ریشه‌لری اولمالیدیر. بو مسأله‌ده هئچ کسین شبهه‌سی یوخدور آما تازالیقدا یول گئدن بیر آغاج تاپیلیب!\nاکوادور اؤلکه‌سینده «ساکوراتی»(Socratea exorrhiza) آدی اولان بو آغاج دنیانین ایلک یول گئدن آغاجی لقبینی اؤزونه اختصاص وئریب.\nعینی شاهدلرین دئدیغینا گؤره بو آغا اؤز بوروشق ریشه‌لری‌نین واسطه‌سی اینن فصل‌لرین دَییشدیگی زمان یول گئدیر.\nساکوراتی‌نین بیر بیرینه بورولموش ریشه‌لری تدریج اینن گونش ایشیغی طرفینه گئدیرلر و حرتلر ایچینده گونده ایکی اوچ سانتی متر یول گئدیر. ائله‌کی بو آغاج ایلده 20 متر یئر به یئر اولور.\nبو آغا تازا ریشه‌لرین گونش مسیری طرفینه رشد وئریر و کهنه ریشه‌لرینی آرادان آپاریر. بو غیر معمولی کؤکلر آغاجین اصلی بدنه‌سیندن آیریلیب نئچه اینچ آغاجین آیاغیندان فاصله‌لری یئر آلیرلار.","num_words":238,"character_repetition_ratio":0.06,"word_repetition_ratio":0.148,"special_characters_ratio":0.256,"stopwords_ratio":0.0,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":169428.9,"cluster_detection":-1}
+{"text":"(مقاله)دانیشیقایشلدنایشلدن دانیشیغیویکی‌پدیاویکی‌پدیا دانیشیغیفایلفایل دانیشیغیمدیاویکیمدیاویکی دانیشیغیشابلونشابلون دانیشیغیکؤمککؤمک دانیشیغیبؤلمهبؤلمه دانیشیغیپوْرتالپوْرتال دانیشیغیTimedTextTimedText talkماژولماژول دانیشیغی","num_words":79,"character_repetition_ratio":0.023,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.066,"stopwords_ratio":0.038,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.996,"perplexity_score":13396.3,"cluster_detection":-1}
+{"text":"وال لیک، آیووا (اینگیلیسجه: Wall Lake, Iowa) آمریکانین آیووا ایالتیندا یئر آلان بیر شهردیر و ۳٫۱۹ کیلومتر موربّع ساحه سی وار. ۲۰۱۰-جی ایلين نۆفوس ساییمی اساسیندا ۸۱۹ نفر و اها‌لی سیخلیغی ۲۵۷٫۱ اینسان کیلومتر موربّع دیر. وال لیک دنیز سئوییه‌سیندن ۳۸۳ متر اۇجالیقیدا یئرلشیر.\nوال لیک، آیووا\nشهر\nLocation of Wall Lake, Iowa\nموختصاتلار: 42°16′16″N 95°5′30″W \/ 42.27111°N 95.09167°W \/ 42.27111; -95.09167موختصات: 42°16′16″N 95°5′30″W \/ 42.27111°N 95.09167°W \/ 42.27111; -95.09167","num_words":98,"character_repetition_ratio":0.081,"word_repetition_ratio":0.067,"special_characters_ratio":0.425,"stopwords_ratio":0.0,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.994,"perplexity_score":77715.9,"cluster_detection":-1}
+{"text":"آذربایجانلی‌لارین ایچینده “نئجه یاشادیقلارینا باخمایاراق” هر کس بایرامی گؤروب، یاشاییبدیر. بو اوزدن، بایراما گؤره، هر کس دانیشا بیلر. آذربایجانلی‌لارین ایچینده بایرامین نه واختدان یاییلدیغینا، کیمسه کسگین بیر تاریخ قویانماز. بایرام، تکجه آذربایجان تورک‌لرینین‌کی یوخ، بلکه بوتون تورک‌لرین، ها-بئله اورتادوغو ایله اورتا آسیا، قافقاز بؤلگه‌لرینده یاشایان بیر چوخ میللت‌لرین اورتاق بایرام‌لاری دیر. بایرام؛ تکجه “بایرام”، “ایل بایرامی”، “اوغوز بایرامی”، “نوروز بایرامی” دا آدلانیب‌دیر. «بایرام» سؤزجویو، لغات‌التورک دیوانیندا، “بَیرَم” یازیلیب دیر. عئینی حالدا، “بذرم” سؤزجویو خوشلوق، شادلیق معناسیندا گلیبدیر. ” بذرم” پهلوی قایناقلاریندا شادلیق گونو اولاراق آچیقلانیبدیر. ناصیر منظوری “دؤردو بای دؤرد فصل” کیتابیندا بایرام کلمه‌سینی بئله آچیقلاییر: «بایرام ایکی بؤلومدن تشکیل تاپیر؛ بای ایله رام. بای یا بَی، بؤیوک‌لره وئریلن عونواندیر. رام ایسه اینگیلیسجه‌ده قوچ آنلامی وئریر. اولا بیلسین فارسجادا رَمه ایله رَمیدن بو کلمه ایله باغلی اولا. منظورینین دئدیگینه گؤره، زودیاک(فَلَکه باغلی) بورجلاریندان “قوچ (حَمَل، aries)” بورجو، بایرام آیی‌نین بورجودور. اونا حاکیم اولان اولدوز، ساواش تانریسی تانینان مریخ (مارس، بایرام) دیر. بورجون علامتی ایسه، قوچ بوینوزودیر. بورجون عونصورو اود، رنگی ده قیرمیزی دیر. بایرام موبارک آی اولدوغونا گؤره، “موبارک قیرمیزی اولار” دئییمینین آنلامی یاخشی آلینا بیلینیر. کوراوغلو کیمی آذربایجان قهرمانلارینا “قوچ” لقبینین وئریلمه‌سی ده قوچون یئرینی آذربایجان فولکوروندا گؤرسه‌دیر.»\nبایرام تکجه بیر ایلین دؤنمه‌سینی قوتلاماق شنلیگی دئییل، بلکه، آذربایجان ایله آذربایجانا تای سویوق بؤلگه‌لرده قیشین قاتیلیغیندان، یاناجاغین آزلیغیندان، داغلی-دره‌لی کولک توتان یوللارین اولدوغوندان اؤترو قیشی دردسیز بلاسیز آتلاتماغین شنلیگی دیر. قیشین قاتی‌لیغینی آزالتماغا، باشلانقیج گئجه‌سی اولان چیلله گئجه‌سینده ده، قیرمیزی رنگ‌لی میوه‌لردن (قارپیز، نار…) یئیه‌ردیلر. چیلله‌لرین بیتمه‌یی‌ایله بایرام آیینا آیاق قویولور. سویوغون نفسی نه قدر ده گوجلو اولسا، بایرام آیی‌نا گیریشی ایله، قیشین نفسینین گوجسوزلنمه‌یی، چرشمبه‌ گونلری توتولان شنلیک‌لر ایله اوزونه چکیلیردی. بیرسیرا اسگی اینانجلارا گؤره، کائینات دؤرد عونصوردن یارانیب؛ سو، اود، یئل، تورپاق. چرشمبه‌لر ده ائله بو دؤرد عونصورون آدییلا آدلانیب دیر. چرشمبه‌لره گؤره دانیشمادان، دؤرد عونصورا گؤره دانیشماغیمیز یئرلی نظره گلیر.\nقدیم اینانج‌لارین بیر چوخوندا، سو ایله حایات باشلانیر. یئر گؤی سودان یارانیر. تانریچالارین بیری هر واخت سویا باغلی اولور. سومئر تمدونونده “آبسو” سو تانریچاسی دیر. یونان اوسطوره‌لرینده “پوزئیدون” دنیزلرین تانریسی، سولارین قوروجوسو دیر. روم اوسطوره‌لرینده “نئپتون” سو ایله دنیز تانریسی دیر.\nسومئرلرده گونون تانریسی “اوتو” دیر. تورکجه‌ده اوت\/اود کومپلئکس کلمه‌دیر. اوت ایله اود آنلامی اوندان آلینیر. آذربایجاندا موقدس یئرلرین آدی، اوجاق دیر. آداملارین اوتوران یئری ایسه اوتاق دیر. آذربایجاندا یاشاییشین اودا نه قدر باغلی اولدوغو، بو کلمه‌لردن بللی اولور. یونان اوسطوره‌سینده پرومئتئی اود تانریسی دیر. روم اوسطوره‌سینده “وولکان” دیر. لاتین دیلیندن آلینمیش وولکان کلمه‌سی، تورکجه‌ده اود پوسگورن داغا دئییلیر.\nسومئر میفیک دوشونجه‌سینده، یئل تانریچاسی “ائن‌لیل”، تانریلارین أن گوجلوسو ساییلیر. یونان میفیک دوشونجه‌سینده زئفیروس(باتی‌دان لام أسن یئل)، بورئاس (قوزئیدن أسن کولکلی یئل) قاباغیندا دایانیر. تورکمن‌لرده “هایدارآتا”، قازاق‌لاردا ایسه “ژالانگاش آتا”، یئل تانریسی ساییلیر. قازاقلارین أسگی اینانجلارینا گؤره، یئل تانریسینین گئییمی یوخدور. اونا گؤره، ژالانگاش آتا (یالانگاچ آتا) سس‌له‌ییرلر. آذربایجاندا تورکمن‌لره تای اکینچی‌لر، خیرمان دؤین چاغ، سامانی بوغدا ایله آرپادان آییرماغا گؤره، هر ندن چوخ یئلین اسمهیینی ایستردیلر. یئل اسمه‌ین گونلر اوزانسایدی، اکینچی‌لر ییغیشیب، “یئل بابا” چاغیراردیلار.\n-یئل‌بابا گل آتینا آرپا آپار، سامان آپار.\n-یئللی بابام\/ یئل بابام\/ تئللی بابام\/ تئل بابام\/ ائلیم گونوم باتدی، گل\/ چرپلنگیم یاتدی، گل\/ تکنه‌ده قالدی آشیم\/ یاندی دگیرمان داشیم\/ یئللی بابام یئل بابام\/ تئللی بابام تئل بابام.\n-آ یئل بابا، یئل بابا\/ تئز گل بابا، گل بابا\/ سووور بیزیم خیرمانی\/ آتینا وئر سامانی\/ دن ییغیلیب داغ اولسون\/ یئل بابامیز ساغ اولسون\/ تاخیلیمیز یئرده قالدی\/ یاخامیز ألده قالدی\/ تئز گل بابا، گل بابا.\n-کورسولرده یاتدیلار\/ آرالاری قاتدیلار\/ تورپاقلاری ساتدیلار\/ آ یئل بابا، یئل بابا\/ تک قالمیشام گل بابا\/\n-سنین کیمی أسدیلر\/ جیغیرلاری کسدیلر\/ سحره جن قان آخدی\/ دئمه‌دیلر بسدی‌لر\/ قانلار سئل اولدو، دولدو\/ سئلیم گؤل اولدو، دولدو\/ آ یئل بابا، یئل بابا\/ تک قالمیشام گل بابا.\n-قارا یئل أسدی یاهو\/ صبریمی کسدی یاهو\/ یئددی جاوانیم اوتدو\/ قان ائتدین بسدی، یاهو\nآذربایجاندا، نئچه جوره یئل واردیر.\nآغ یئل؛ قورو یئل دیر، یایدا أسر، هر نه‌یی قورودار.\nمئه یئل؛ سرین شئهلی یئلدی، یایدا أسیب هاوانی سرینله‌در.\nوعده یئلی(بایرام یئلی)؛ بایراما اون یئددی گون قالان أسر. وعده یئلی؛ گوجلو، سوموک‌لره یئرییَن سازاقلی یئل دیر. کندلی‌لرین دئدیک‌لرینه گؤره؛ وعده یئل أسنده، حالال أتلی‌لر اوشومز، حارام أتلی‌لر اوشویرلر. اوستاد شهریار بایرام یئلینی بئله نظمه چکیر:\nبایرام یئلی چاراداقلاری ییخاندا،\/ نوروز گولو، قار چیچه‌گی چیخاندا،\/ آغ بولوت‌لار کؤینک‌لرین سیخاندا،\/\nمندن ده بیر یاد ائیله‌ین ساغ اولسون،\/ دردلریمیز قوی دیکَلسین داغ اولسون.\nبایرامدا، آذربایجانین قاخ بؤلگه‌سینده، بیر اوووج تورپاغا کیچیک بوداق سانجیب، تورپاغی بوداق ایله بیرلیکده بیر أسکی‌نین(کؤهنه پارچا) ایچینه قویوب، بوداغا اود ووروب، چؤله آتارکن بئله دئیرلر: “دردی-بلادان قورتاردیم”، “دردی-بلادان قورتار”. بو دبده اودا، آغاجا، بیر ده تورپاغا اینانجین، بیرلشمیش شکیلی، اؤزونو گؤستریر.\nسو چرشمبه‌؛ بیرینجی چرشمبه دیر. یازین گلیشی ایله چایلارین آزاجیق بوز باغلادیغی یئرلردن سولار أرییب آخماغا باشلار. بو چرشمبه قیزلار بولاقلاردان سو گتیریب، ائولرین چئوره‌سینه چیله‎ییب، اوزلرینی سرین سولارلا یویورموشلار. سو چرشمبه‌سینه، “یالانچی چرشمبه” ایله “خبرچی چرشمبه” ده دئییلیرمیش، سویوق اوندان سونرا دا هردن گلیب، هر یئری یئنیدن بوزلادیرمیش. چیلله‌لر چوخ سویوق اولان زامانلار، “چیلله قاچدی” دا بو چرشمبه‌یه دئیرمیش‌لر.\nاود چرشمبه‌سی ایکینجی چرشمبه‌یه آد وئریلیر. باهارا دوغرو، گونش یئری قیزدیریب ایسیتمه‌یه، تورپاغی بوغاز ائله‌مه‌یه باشلاییر. ائولرده تونقاللار قالانیب، شاملار یاندیری��یب، خونچالار دوزلدیریلیر. اود چرشمبه‌سینه “کوله، و یا کول چرشمبه‌سی” ده دئییلر.\nیئل چرشمبه‌، اوچونجو چرشمبه دیر. یئل، آزاجیق اویانمیش تورپاغی، یئنی چیخمیش یازا حسرت گوللری ترپه‌دیب، تومورجوقلانان آغاجلاری یئل‎له‌دیر.\nتورپاق چرشمبه، آخیر چرشمبه‌نین آدی دیر. سویولا ایسلانان، گونش‌له قیزان، یئل‌له بوغازلانان تورپاق أکیلمه‌یه حاضیرلانار. بو گونده یئری کوتانلاییب، ایلک یاز أکینینی أکرلر. آنالار ” سمنی، ساخلا منی، ایلده گؤیرده‌رم سنی” شعری ایله بوغدا ایسلاداردیلار.\nچرشمبه‌لری یانسیدان بایاتی‌لاردان اؤرنک‌لر آشاغیدا گلیر:\n-چرشمبه ایل آخیری، \/ جیققالار تئل آخیری،\/ دیلک توتدوغون اوغلان،\/ بیل سنین آخیری.\n-چرشمبه چای ایچینده،\/ اوخ آتدیم یای ایچینده.\/ تانری مورادین وئرسین،\/ بو گلن آی ایچینده.\nیاشام طرزی دَییشدیکجه، دؤرد چرشمبه‌ده اولان دب‌لرین هامیسینی آخیر چرشمبه‌یه داشینیب دیر.\nگئنل‌لیکده آذربایجان هر یئرینده، آخیر چرشمبه‌ده قیزلارا، آتا ائویندن حاضیرلانمیش خونچالاردا پای گؤندریلر. آداخلی قیزلارا ایسه، قایناتا ائویندن خونچالار گئدر. خونچالار قیرمیزی بویالارا بزه‌نر. چرشمبه گونو، قیزلار تمیزلیک ائله‌ییب، اوغلانلار دا قیزلار ایله خانیم‌لارا آینا-داراق آلماغا گئدرلر. آنالار، عزیز گئجه‌نین شامی ایله، شال‌لارا باغلاناجاق‌لاری حاضیرلایارلار. بایراما حاضیرلیق دب‌لرینی اوستاد شهریار بئله تصویره چکیر:\nبایرام اولوب، قیزیل پالچیق أزرلر،\/ ناخیش ووروب اوتاقلاری بَزرلر، طاقچالارا دوزمه‌لری دوزرلر،\/ قیز-گلین فیندیقچاسی حناسی،\/ هوسله‌نر آناسی قایناناسی.\nآخیر چرشمبه‌ده اوددان آتیلاندا، بئله دئییلر:\n-قادا-بالام باش آغریم، دیش آغریم، گؤز آغریم، بوغاز آغریم، هامیسی بوردا قالسین.\n-آغیرلیغیم-اوغورلوغوم تؤکول قال بوردا.\n-آغریم، اوغروم تؤکولسون،\/ اودا دوشوب کول اولسون.\/ یانسین، آلوو ساچیلسین،\/ منیم بختیم آچیلسین.\nچرشمبه گونو ایله گئجه‌سی آذربایجانین بعضی یئرلرینده اؤزل دب‌لر اولور.\n-خویدا شال ساللایان بیر قیزین ائلچی‌سی اولسایدی، قیرمیزی شال ساللایاردی. قیزیم عائیله‌سی باشا دوشردیلر. اوغلانی به‌یه‌نسه‌یدیلر، شالا یومورتا، شیرنی باغلایاردیلار. اوغلانا قیزی وئرمک ایسته‌مه‌ینده، دئیردیلر: “آللاه آیری یئرده مورادین وئرسین”. بونا گؤره قیز-اوغلان آراسیندا بئله بیر بسله‌شمه‌ اولاردی:\nقیز دئیردی: آی باجادان یوللاما،\/ دستمالیوی ساللاما\/ منی سنه وئرمزلر،\/ آلما آلیب یوللاما.\nاوغلان دئیردی: شالیم قارا بویاندی،\/ اوجو یئره دایاندی،\/ غصه‌لی‌یم غملی‌یم،\/ چرخی فلک دایاندی.\nچوخ زامانلار بونون ترسینه اولوردو. قیز سئوگی‌لیسینه آلما باغلاییب دئیردی: چک دستمالین سئومیشم،\/ دستمالا آلما قویموشام.\nچرشمبه سحر چاغی، قیزلار، “گوللو بولاق” گؤزه‌سینه گئدیب، دؤرد یول سودان آتلاناردیلار. اؤز یانلاریندا آینا-قئیچی آپاریب، سودان آتیلمامیش آینایا باخیب، تئل‌لری‌نین اوجون کسردیلر.\n-میانانین کوله‌بوز ماحالیندا ائوین چئوره‌سینی أرسین ایله جیزاردیلار. بو ایش، ائوی قوروماق آنلامینا گلیردی. سونرا داما چیخیب، دامین گونئی قیرناسینا داش دوزردیلر. ایلک، لاپ بؤیوک داشی ائوین قاراچوخاسی آدینا قویاردیلار. قاراچوخا داشیندان سونرا، عائیله‌نین آتا، آنا، اوشاقلار-بؤیوکدن کیچیگه-، ائوده ایشله‌ینلرین داشینی قویاردیلار. اوندان سونرا آت‌لار ایله اینک‌لرین داشینی دوزردیلر. بو داشلار دوغودان باتی‌یا دوزولدویونه گؤره، قاراچوخا داشی‌نین اوزو گون‌چیخانا باخاردی. داشلری دوزندن سونرا، حَیَط‌ده تونقال قالاردیلار. اودون اوستوندن آتیلاندان سونرا، سوپورگه‌نی اودا توتاردیلار، آلیشیندان سونرا، اونو توولویوب دوواردان ائشیگه آتاردیلار. او گئجه‌نین صاباحی بولاق باشینا گئدیب، سویو قئیچی‌له‌یردیلر.\n-خودآفرین بؤلگه‌سینده، چرشمبه گونو آخشام‌چاغی هر کس اؤز قاپیسیندا اود قالاردی. قونشولارین بیری ائوده اولماسایدی، اونون قاپیسیندا اود قالاماق یان قونشولارین بوینونا دوشردی. بوتون ائولرده پیلاو پیشردی. قوهوم-قونشو ظارافات اوچون پیلاو پیشن اوجاغا دامین باجاسیندان سو تؤکردیلر. بیری ائوین قیزینا ائلچی دوشسه‌یدی، ائوین باجاسیندان شالی ساللاردی، ائوین آناسی شالا هر نه باغلاسا شال ساللایان قبول ائله‌مزدی. اونلارین آراسیندا بئله بیر دانیشیق دا گئچردی:\nبالا یومورتا باغلادیم\/ ایسته‌میرم\/ پول باغلادیم\/ ایسته‌میرم\/ یاخشی، قیزی باغلادیم چک آپار.\n– “ائواوغلو”دا، سحر شافاق آتاندا، قبیرستانلیغا گئدیب، داش قوچون آلتیندان کئچردیلر.\n-آخیر چرشمبه‌ده یئتیشگین قیزلار بیر اوتاغا ییغیشیب، دیلک تاسی قوراردیلار. اورتالیغا درین بیر میس قاب قویوب، سونرا هر قیز اؤز اوزویون او قابا آتاردی، بیر بالاجا اوغلان اوشاغیندان ایستردیلر، قیزلار هر بایاتی اوخویاندان سونرا تاسین ایچینده‌کی اوزوک‌لردن بیرینی چیخاریب گتیرسین. او بایاتی‌نین مضمونونا گؤره، اورک‌لرین آرزیسینا چاتماق ایستردیلر.\n-خالخال، خودآفرین بؤلگه‌لرینده نیته گئتمک دبی واردیر. هر کس اوره‌یینده بیر سؤز توتوب، قونشو ائولرین بیرینین قاپیسیندا، باجاسیندا دوروب قولاق آسارلار. آدلاری گئتسه، یا توتدوغو نیته گؤره او ائوده بیر سؤز دانیشیلسا، اؤز نیت‌لرین یوروملایارلار.\nبایراما قاباق دب‌لردن بیری، تکم‌چی‌لرین ائولره گلیب، اوخوماقلاری، تکه پایی آلماق‌لاری ایدی. أسگی اینانجلارا گؤره، تکه، حایات، برکت، بوللوق نیشانه‌سی اولوب دیر. هَمن اینانجا گؤره، تکه، هر هانسی قاپیدان گیرسه اؤزو ایله خئیر، برکت، شادلیق گتیرر. تکه‌چی نغمه‌لری، بایرام قاباغیندا اوخونوردو. بایراما بئش-اون قالان، آغاجدان تکه دوزلدیب، بزه‌ردیلر. تکه‌چی قاپیلاردا دایانیب ماهنی اوخویوب، تکه‌یه پای ایستردی. اوخونان ماهنیلاردان ایکی‌سی بئله ایدی:\nتَکم-تَکم آتلاما،\/ قول-قیچینی قاتلاما،\/ صاباح یای-یاز اولاندا،\/ گئدیب چؤلده اوتلاما.\nتکه‌مه بیر پای گتیر،\/ توک‌لرینی سای گتیر.\/ تکه‌می تئز یولا سال،\/ اؤزونه بیر تای گتیر.\nتکه‌م، آی آختا تکه‌م،\/ بوینوندا نوختا تکه‌م،\/ توک‌لری بیز-بیز دوروب،\/ گؤروبدور شاختا تکه‌م.\nچرشمبه‌دن سونرا بایرام سوفراسینی حاضیرلاماق، خانیم‌لارین بیرینجی ایش‌لری اولارمیش. بایرام سوفراسینا برکت‌لردن یئدد‌یسینی دوزرلر.\n۱-معنوی گؤی برکتی: برکت سوفراسیندا، قوران معنوی گؤی برکتین نیشانه‌سی دیر. ایشیق‌(شام) ایله آینا دا کئچمیشده‌کی اینانج‌لاردان قالیب، برکت سوفراسینا قویولورلار.\nاینسان هر نه‌یی چؤزه بیلسه ده، بیر شئیی هئچ زامان چؤزه بیلمه‌یه‌جک. او دا وارلیغین گوج قایناغی ساییلان وارلیق دیر. گون، آی، ا��لدوزلار، سئل، یئل، وولقان، زلزله کئچمیش زامان‌لارین گیزلی وارلیق‌لاری ساییلیرمیش‌لار. گیزلی وارلیق‌لار، زامان-زامان قوتسال‌لیق تاپیب‌لار. تانری یئرینه اوتوروب‌لار. تانری‌لار سرگیسی تاریخده قورولوب. یئرده یاشایان اینسان، آللاه‌لاری گؤیده آختاریب. ساو‌لار گؤیدن گلیب‌لر. اینسانین دوشونجه‌سی گلیشدیکده تانری سایدیغی گیزلی وارلیق‌لارین، گیزلرینه أل تاپیب دیر‌. یاواش-یاواش نئچه آللاهلیقدان، ایکی آللاهلیغا، سونرا ایسه تک آللاهلیغا چاتیب دیر.\nتک آللاهلیغا چاتاندان سونرا، اینسان دونیانی تانیماغا چالیشیب. دونیانی تانیماق، سون یوز ایللرده چوخ سورعتله داوام تاپیب، بشر ده الده ائتدیک‌لرینه گووه‌نیب، هر نه‌یی چؤزمه‌یینه اینانیبدی. آنجاق بشرین تاپینتی‌لاری هاراجان ایره‌لی‌له‌دی‌یینه باخمایاراق، اؤلمزلی‌یه چاتا بیلمه‌ییبدی. اینسان‌لار، “گئجه، گوندوز، ایشیق، قارانلیق، آی، گون، اولدوز، یاغیش، قاری”، معنوی گؤی برکتی بیلیب‌لر. آللاهی آختاردیقدا أل‌لر گؤیه قالدیریلیر. بو برکت، برکت‌لرین برکتی ساییلیر. اینسان‌لارین اینانج‌لارینا باغلی اولاراق، فرقلی سیمگه‌لری سوفرالارا قویولور.\n۲-سو برکتی: برکت‌لرین سوفراسینا سودان، “سو” ایله “بالیق” قویولور.\nسویون برکت اولدوغونو، فیکیرلشمه‌دن هر کس دئیه بیلر. دونیانین وارلیغی سویا باغلی دیر. دونیادا جانلی اولان هر بیر نه‌ده سو اولمالی‌دیر. یئر اوزونون ده، چوخ حیصه‌سینی سو توتور. اینسان بدنینین اوچدن ایکی‌سی سو دیر. هر یئرده سو وار، یاشاییش وار. اونا گؤره ده سویون ده‌یر ایله ایلگی‌لی دونیانین بوتون مدنیت‌لرینده آتالار سؤزو واردیر.\nهر کسه سو آتیلسایدی بئله دئیه‌ردیلر: “سو آیدینلیق دیر”. قدیم ائولرده باجا اولاردی، باجادان سو تؤکنه، “آللاه مورادینیزی وئرسین‌” دئیردیلر. هر نه‌یی تمیزلمک اوچون سو ایشلنمه‌لی‌دیر. باشقا آریندیرانلارلا آریندیرسالار بئله، یئنه ده، سو ایله تمیزله‌مه‌لی‌دیرلر. اوزاق یولا چیخانین دالیسیجا، هله ده سو سپیلیر. آذربایجانین بعضی بؤلگه‌لرینده آخیر چرشمبه سویو کسرلر.\nسویون دَیری تاریخده اولان خالق‌لارین آراسیندا، اونا بیر تانری اولدوغو قدر وار ایدی. سومئرلرده سو تانریسی “آبسو” ایدی. “آب” فارس‌لاردا، “سو” تورک‌لرده سو آدی اولاراق ایشله‌نیلیر.\n۳-تورپاق برکتی: قووورقا، بوغدا، چؤرک، تورپاق( اوچونون ده رنگی تورپاغا چالیر)، تورپاق برکتی اولاراق سوفرالارا قویولا بیلر.\nآدام‌لارا هر نه تورپاقدان یئتیشیر. تورپاق اولماسایدی، آدام‌لار نئجه کئچینه‌ بیلردیرلرمی! بیلمیرم. تورپاق تکجه بیتدیرن دئییل، تورپاق بیتیشن یئر دیر ده. دونیادا هر نه‌یین سونو تورپاقدا بیتیر. تورپاقدا یئتیشن‌لر، دولانیب سونوندا تورپاغا وئریلمه‌لی‌دیرلر. تورپاق توربت‌لری اولور. تورپاغا باغلانماق، تورپاغین آشیری سئویلدی‌یی قدر گوجلو اولوب. بو سئوگی‌ده تورپاقدان سونرا هئچ نه گؤرولمویوب.\nتورپاق برکت‌لرین بوتونلویو اولماسا دا، برکتلرین بیرله‌شن یئری دیر. برکت گؤرولمه‌سه اینسانی آیاقدان سالار. تورپاق برکت‌لرین یاتاغی دیر. تورپاغی منیمسه‌یه بیلن‌لردن بیرینی(هئچ اولماسا) بایرام سوفراسینا یئرلشدیرمک‌له تورپاغین دَیرلی اولدوغونو وورغولاییر.\nتورپاغین برکت اولدوغونا گؤره آذربایجاندا، بیر چوخلو بایاتی دئییلیب‌دیر. آشاغیدا گلن بایاتی‌لار، تورپاغین برکت اولدوغونو گؤستریر\n-یاز گئجیکسه، نه سؤزوم،\/ یولونا باخار گؤزوم.\/ أکینه چیخدیغین گون،\/ قوربان کسرم اؤزوم.\n-بوز تورپاق، قارا تورپاق،\/ ائیله بیر چارا تورپاق،\/ محصولومو بول ائیله،\/ چیخاق باهارا تورپاق.\n-أکنده قوربان اولارام،\/ سَپَنده قوربان اولارام،\/ تورپاق برکتلی دیر،\/ بیچنده قوربان اولارام.\n-دؤز قیشین یازی گلسین،\/ بو ائلین واری گلسین،\/ تورپاغا دن آتمیشام،\/ گؤزلرم باری گلسین.\n۴-آغاج برکتی: مئیوه‌لرده؛ آلما، ایده قیرمیزی اولوب، آذربایجاندا چوخ تاپیلدیقلارینا گؤره سوفرایا قویولور.\nآغاج دوغوجو اولدوقلا، آغالیغی گؤتوروب. آغاج‌لار یئر ایله گؤی آراسیندا ایلگی قوران‌لار دیرلار. یئرله گؤیون ایلگی‌سیندن آغاج‌لار بارلانیرلار. تورپاق‌ ایله سویو یئردن، نفسی گؤیدن آلیرلار.\nآغاج‌لار ترسه نفس چکیرلر. دونیانین پاسلانمیش نفس‌لرینین پاسلارین آلیرلار. پاسلاریندان بارلانیرلار.\nآغاجا تاپینماق کئچمیش‌لردن وار ایدی. آغاجین یاشی دا، قوروسو دا، ایلک گوندن بشرین ایشینه گلیب. آغاجین برکت اولدوغونو، دونیادا هر کس بیلیر. خیریستی‌یان‌لار آغاجین اؤزونو بایراملاریندا بزه‌سه‌لر، بیزلر آغاجدان اولان‌لارلا سوفرالاریمیزی بزه‌ییریک. آغاج برکتینین قیرمیزی‌لارینی سئچیب سوفرامیزا قویوروق. خودآفرین بؤلگه‌سینده یاشایان‌لارا، سؤیود آغاجی آرزی-ایستک سیمگه‌سی دیر. سؤیود آغاجینا توتولان نیتین قبول اولونماغینا اینانیلیر. اونا گؤره سؤیود آغاجین قوجاقلاییب آللاهدان بیر شئی ایسترلر.\n۵-حئیوان برکتی: سوغان قابیغینین سویوندا قیرمیزی بویانمیش یومورتا، حئیوان برکتینین نیمادی اولاراق سوفرایا قویولور.\nبیر جانلی‌نین یاشاییشینی ساغلایان هر نه، بیر جانلی اوچون برکت ساییلمالی‌دیر. اینسان دیری قالماق اوچون دونیانی اؤز سولطه‌سینه چکیب، ألی چاتان هر نه‌دن فایدالانیب، گئتدیکجه، دونیانین نئجه قوللانماغینا بیر زادلار آرتیریبدی. اینسانین باشاریسی، اؤز قوللاندیق‌لارینی باشقا نسیل‌لره چاتدیرماقدا دیر.\nاینسان آجلیغینی گؤیره‌نتی‌لرله دویورور. گوجونو ایسه حئیوانلاردان آلیر. سوت-قاتیق‌دان توتوب، أت‌له یومورتایا قدر، اینسانا گره‌کن گوج ایله ساغلاملیغی وئریر. حئیوانلاردان قویونون برکت اولدوغونو گؤسترن ایکی بایاتی آشاغیدا گلیر.\n– آغ قویون، آغا بنزه‌ر،\/ یئرییه‌ر یایا بنزه‌ر،\/ هاردا قویونسوز یئر وار،\/ قوروموش چایا بنزه‌ر\n-قویون دئیر کور منم،\/ هر قاپیدان گیر منم،\/ گیردیگیم قاپیلاری،\/ برکتسیز گؤرمنم.\n۶-گؤیرمه برکتی: بوغدا، آرپا، مرجی‌یه تای تاخیل‌لاردان، بالا قابلاردا بئجردیب، دؤوره‌سینه قیرمیزی قاتما باغلاییب، گؤیره‌نتی‌لرین برکتی اولاراق سوفرایا قویارلار.\nیاشاییش گؤیرمه‌یه باغلی دیر. گؤیرنتی آدلانان‌لار، اینسانین یاشاییشیندا اولان گوندم گرک‌لیک‌لرینی اؤده‌ییرلر. گوندمده یئییلن بوتون قیدالاردا بیتگی‌لر واردیر. تکجه اینسانین یوخ، بلکه بیر چوخ حئیوانین دا، قارینی گؤیرنتی‌لرله دویور. گؤیرنتی اولانا قدر آجلیق قانات آچانمیر، گؤیرنتی اولمادیقدا قاناتلانیر.\nگؤیرنتی‌، برکت اولاراق اینسانین هر گونکی سوفراسیندا واردیر. ایل سوفراسیندا دا یئددی برکتدن بیری اولاراق، اولمالی‌دیر. بئجردیلمیش گؤی‌لر برکت سیمگه‌سی اولاراق ایلک ائوده بس��ه‌نیب، جوجریب، آیاق توتدوقدا چؤل بایرامینا دک ساخلانیلیب، چؤل بایرامیندا چؤله آتیلار. بوغدا، آرپا پاییزدا یئره سپیلیر، قیشدا یئرین آلتیندا بارلانیر، بایرامدا گؤیه‌ریر.\n۷-آل-وئر برکتی: سیککه(دمیر سیککه) ا آلیش-وئریشین سیمگه‌سی اولاراق برکت سوفراسینا قویولور.\nکؤهول‌لرده یاشایان اینسان‌لارین سای‌لاری آرتدیقدا، اونلارین آراسیندا، ایش‌لری بؤلمک‌ گرک‌لی‌یی اورتایا گلیر. اینسان‌لار ایلک گرکلیک‌لرینی اؤده‌یندن سونرا، توپلوم‌کیمی یاشاماغا، توپلوم ایچینده ایلگی‌لری یاراتمالی‌دیر. ایلگی‌لر ایکی طرفلی اولدوغونا گؤره، بو آرادا بیر شئی‌لر آلینیب، وئریلیردی. آلیش-وئریش قارشیلیق‌لی اولمادان، ایلگی طرفلری راضی‌لاشانمازدیلار. اینسان‌لار یاشادیق‌لاری سورجده آلیش-وئریشین ده‌یه‌رینه چاتیب‌لار. ایلک آلیش-وئریش یئمک اولوب‌دیر. اووچولار، اوولادیق‌لاری اوولاری، قارشیلیق‌لی پای‌لارلا ده‌ییشیرمیش‌لر. پایا، پای وئره‌رمیش‌لر. وئریلن پای‌لارین ده‌یه‌ری بیر اولوب-اولمادیغینا باخمایاراق، ایکی طرفده راضی‌ قالارمیش. توپلوم‌لارین ایچینده، یاشام سوردوکجه، اؤلچو‌لر یارانیب‌لار. هر بیر نه‌یی ده‌یرلندیرمه‌یه، اورتاق اؤلچو گرََکیب، بو اؤلچو، زامان سوره‌سینده پول اولوب دیر. زامان گلیب، آلیش-وئریش اولمادان، یاشاماق ایمکان‌سیز دئمه‌سک ده چوخ آغیر اولان واختا یئتیشیب دیر. آلیش-وئریشی ده‌یه‌رلندیریب، بیر برکت اولاراق، آللاه‌وئرن باشقا برکت‌لرله بیرلیکده، بایرام سوفراسینا قویولوبدو.\nیوخاریدا گلن، برکت‌لردن سونرا، قوناقلاری قوناقلاماق اوچون، سوفرایا میلاخ، حالوا، دولما کیمی یئمه‌لی‌لری دوزرمیش‌لر. ایندی، سوفرالارین چوخو ییغیشیلیب، یئمه‌لی‌لر مئیوه، آجیل، شیرنی‌یه چئوریلیب دیر.\nبایراما گیرمه‌دن، دونیالارینی دَییشن‌لری ده یاد ائله‌مک بیر گؤره‌و دیر. ایلین هر آخیر جوماآخشامی‌سی دونیالارینی دَییشن‌لری خاطیرلاماق اوچون قبیر اوستونه گئدیلیب، فاتیحه اوخونور، یادلاری خاطیرلانیر.\nبایرامین ایلک گونو، دردلرینه اورتاق اولسونلار دئیه، قارابایرام‌لاری اولان ائولرین گؤروشونه گئدیلیر. بؤیوک‌لرین گؤروشوندن سونرا، بایرام شنلیگی باشلار. خویون وار کندینده ایل تحویل اولان گونو بیر-بیرلرینه سو سپرلر. بایرام گونلری، گنج اوغلانلار، ائشیگه چیخیب، یومورتا دویوشدوروب، قئییش قویدو کیمی اویونلاردان اوینایاردیلار. قیزلار ایسه، یارپیز دَرمک اوچون، بولاق باشینا گئدیب، داغ پئنجر ی ییغیب، آش پیشیرردیلر.\nتئهران، ۱۳۹۳-جی گونش ایلی- آخیر چرشمبه\nقایناق‌لار:\n۱-لغات‌التورک دیوانی،\n۲-حئیدر‌بابا مجموعه‌سی، اوستاد شهریار\n۳-تورک بایاتی‌لاری، ناصر احمدی، تک‌درخت یایین ائوی، ۱۳۸۸-جی گونش ایلی\n۴-دیلماج درگی‌سی، ۳۴-جی سایی، دیل- آیین دوشونجه، ناصیر منظوری\n۵-۴ بای، ۴ فصل، ناصر منظوری، ۱۳۹۳ تئهران\n۶-ترانه‌های کار در آذربایجان، حمید سفیدگر شهانقی، طرح آینده، چاپ اول، ۱۳۸۸\n۷-کؤکلو حیاتیمیز، ظفرخواه علی، هادی یایین ائوی، ۱۳۹۰ یاز\n۸-بایرام و بایراملیق، بایرام دوشونجه‌لری، میرعلی سئیدوف، کؤچورن یالچین توکای، یاشماق یایین ائوی، ۱۳۹۳-تئهران","num_words":4293,"character_repetition_ratio":0.027,"word_repetition_ratio":0.002,"special_characters_ratio":0.213,"stopwords_ratio":0.002,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":133686.3,"cluster_detection":-1}
+{"text":"(مقاله)دانیشیقایشلدنایشلدن دانیشیغیویکی‌پدیاویکی‌پدیا دانیشیغیفایلفایل دانیشیغیمدیاویکیمدیاویکی دانیشیغیشابلونشابلون دانیشیغیکؤمککؤمک دانیشیغیبؤلمهبؤلمه دانیشیغیپوْرتالپوْرتال دانیشیغیTimedTextTimedText talkماژولماژول دانیشیغی","num_words":79,"character_repetition_ratio":0.023,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.066,"stopwords_ratio":0.038,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.996,"perplexity_score":13396.3,"cluster_detection":-1}
+{"text":"آزربایجان: سعید مینایی فعال تورک آزربایجانی از احضار خود به شعبه ۱۵ دادگاه انقلاب تهران خبر داد \/ 7 سپتامبر 2024\nآزربایجان: کریم اسماعیل زاده از زندان تبریز آزاد شد \/ 6 سپتامبر 2024\nآزربایجان: اظهارنظر عجیب مدیرکل ثبت احوال استان اردبیل درباره انتخاب نام‌های تورکی برای کودکان \/ 5 سپتامبر 2024\nایران: سخنگوی آتش‌نشانی تهران: برخی خودروهای داخلی در تصادفات به سرعت آتش می‌گیرند \/ 4 سپتامبر 2024\nتیتر یک: حذف هویت ترکی تهران \/ 4 سپتامبر 2024\nآزربایجان: حضور شرکت کننده تبریزی با پیراهن تراختور در برنامه «مسترشف ترکیه» \/ 4 سپتامبر 2024\nشما اینجا هستید: \/ خبر \/ آزربایجان \/ کؤچری قوشلار غربی آزربایجانا کؤچمه‌لرین باشلادیلار\nتورکجه خبر:\nکؤچری قوشلار غربی آزربایجانا کؤچمه‌لرین باشلادیلار\nباتی آزربایجان یابان حیات چئوره قوروما ایداره‌سینین باشقانی، کؤچری قوشلارین آزربایجان گؤللرینه کوچمه‌لریندن خبر وئردی.\nآزربایجان\n20 سپتامبر 2018 - 19:08\nکد خبر: ۴۶۸۳۲\nتحریریه آرازنیوز\nباتی آزربایجان یابان حیات چئوره قوروما ایداره‌سینین باشقانی، کؤچری قوشلارین آزربایجان گؤللرینه کوچمه‌لریندن خبر وئردی.\nیابان حیات چئوره قوروما اداره‌سینین باشقانی امید یوسفی قزئته‌چیلرله موصاحیبه‌ده باتی آزربایجاندا آلتمیشدان چوخ دائمی و موسم‌سل(فصلی) گؤل و چایین اولماسی و بو سولار هر ایل مینلرجه کؤچری قوشون قوناقلاما یئری اولدوغونا توخوناراق بئله دئدی: «باتی (غربی) آزربایجان ایللردیر کی کؤچری قوشلارین کؤچ یولاغیندادیر و ۱۳۰ الی ۱۴۰ مین قطعه قوشون استانین گؤللری و چایلارینا کؤچمه‌سی اؤن گؤرولور.»\nاو سؤزلرینین آردیندا آرتیردی: «بو ایل نئچه نوع یئنی قوش او جمله‌دن قارتال (شاهین) و هوبرت قوشو (هوبره) استاندا گورونوبلر کی اونلاری ثبت ائتمه‌یه چالیشاجاییق .\nامید یوسفی هابئله آرتیردی: «بو ایل آو یاساغی و یاسادیشی (غیرقانونی) آولارین کشفی اوچون یاخشی آددیملار آتیلیبدیر. قوشلارین کؤچمه‌سی بو آددیملارین آرتماسینا سبب اولاجاقدیر.»\nاورمو گؤلونون قوروماسیندان اول هر ایل مینلرجه فلامینگو و دورنا اورمو گؤلونه قوناق گلردیلر. تاسفله بو کؤچری قوشلارین ساییسی هر ایل آزالدی و بو گون آرتیق کئچمیش کیمی دگیل.","num_words":448,"character_repetition_ratio":0.089,"word_repetition_ratio":0.073,"special_characters_ratio":0.236,"stopwords_ratio":0.004,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":198794.9,"cluster_detection":-1}
+{"text":"اوستاد شهریارین بو میصراعلارینی اوخویاندا ، صابیر حقیقتلرینی اؤیرنمک داهادا گرکلی اولور. اوندان سونرا صابیرین ایزله‌ییجیسی اولانلاری گؤز اؤنونه گتیرمه‌لی اولوروق. اوستاد شهریارین داهیانه ذهنینده یارانان بو سؤزه ایناندیقدا ساتیرادا اولان گوجو باشا دوشوب، اونا داهادا آرتیق مئیل‌لی اولوروق. شعریتین عمومی گؤرکمینه سیغمایان ساتیرا شعرلری کیمی، اونون شاعیرلری‌ده عموم شاعیرلردن فرقلی اولان آداملار اولورلار. یاریم عصردن بری، صابیرین داوامچیلاری کیمی تانییا بیلدیگیمیز شاعیرلریمیزدن آد آپارماق ایسته‌سک اوستاد ساپلاق، اوستاد یالقیز ،اوستاد میرزه شهرک و اوستاد حمید آرش آزاد بیرینجی فیکریمیزه گلن شاعیرلر اولورلا.\nآذربایجانیمیزین اؤلمز شاعیری ،حمید آرش آزاد دونیاسینی واختسیز دگیشدی. او، آیدین فیکیرلی ،درین دوشونجه‌لی بیرمطبوعات خادیمی اولاراق بیر ژورنالیست کیمی، چاغداش اینسان یاشاییشیندا نه‌لر اوز وئردیگینی و نلر اوز وئره بیلجه‌گینی چوخ گؤزل گؤره بیلن بیرساتیریست شاعیر و یازار ایدی. او چاغداش آذربایجان ادبیاتینین ائنیلمز و ایناملی بیر ساتیریستی اولاراق شعر اوستادلاریندان اولدو. او، تبریز ادبی – اجتماعی محیطینه مخصوص اولان ساتیرانین چاغداش نوماینده‌لرینین اؤن سیرالاریندا دایانانلاردان بیری اولدوقدا، عادی دانیشیقلاریندادا، ساتیرادان یارارلانیب، موخاطبینی اؤز دانیشیقلارینا ذؤوقلندیریردی.بیر سؤزله ، او ساتیرانین کلاسیک مفهومونو و چاغداش یؤنونو اولدوغو کیمی باشا دوشموش و اونون داوامیندا چالیشیردی.\nیاخشی بیلیریک کی، درینلیکلره جومار ایکن همن درینلیکلردن دانیشماغا ایمکان تاپمایاندا، ساتیرا داها دا دوزگون بیر جیغیراولور. آمما هر کیمسه اؤز جیغیرینی اؤزو آچا بیلسه، داهادا اؤنملی اولا بیلیر.حمید آرش آزاد ایسه بو ساحه ده اؤزو اوچون بیر ایز، بیر ابدی یول آچدی. او آچدیغی ساتیریک جیغیرلا ، یاشاییش تجروبه‌لریندن تؤرنن ایشیقلارلا دوشونجه لره نور پایلادی. بو آغیر ادبی شیوه ده آردیجیل یازماغی باجارماق اونون اوستادلیغینی گؤستریردی. .او بعضیلری کیمی ساتیرادا تفنونون اوچون ،باش‌قاتدی اوچون و یا شوخلوق اوچون قلم ایشلتمیردی ،بلکه داهادا جیدّی، باریشماز و دؤنمز اولدوغوحاللاردا ساتیرا یازیردی. بو قایدانی اؤزونه بیر یارادیجیلیق یولو کیمی داوام ائتمیشدی.من اونون بو اهمیتلی یولو اؤزونه مقصد گؤتوردوگونو شاعیریمیزین ۸ ایل قاباق،ساتیرا اوستادی اولو صابیرین هوپ هوپ نامه‌سینا انقیلابدان سونرا ایراندا بیرینجی دؤنه چاپا حاضیرلادیغیندا باشادوشدوم. او چاپا حاضیرلادیغی هوپ پوپ نامه نین مقدیمه سینی یازماغی منه تکلیف ائتدیکده، سؤز آراسی” گرک صابیری اولدوغوکیمی تانییاق” –دئدی. او تایسیز اثره اؤن سؤز یازدیغیم زامان، اونون مفکوره سینده بؤیوک صابیرین درین حؤرمتینی و تاثیرینی باشا دوشدوم.\nاونوتمایاق کی، حمید آرش آزادین ساتیریک یازیلاری اونون شعرلریندن قات- قات چوخدور. یقین کی، گلجک ایللرده اونون هر ایکی شیوده یادگاری کیمی قالان نثر و شعرلرینین چاپ اولماسی نین شاهیدی اولاجاغیق. او ساتیریک یازیلاریله تبریز ادبی موحیطینه جورعت و جسارت وئردی . حقیقی سلفی اولان صابیرکیمی تنقید ائتدیی مقام،زر و زور صاحیبلری نین هئچ بیریندن چکینمه دی و البتّده ساتیرا یازماق، هرکیمسه اولورسا اولسون شهامت، جورعت ، بیلیک و جسارت طلب ائدیر. بو بوتون ساتیریست لرین اورتاق خصوصیاتلاریندان بیری دیر.\nاو هله اؤز شعر کیتابلارینی چاپ ائتمه دن صابیرین اثرینین یئرینی بوش گؤررو و هر نه اولورسا اولسون دئیه اونو چاپا یئتیردی.حال بوکی او ایللرده هر کیم اؤز کیتابی نین فیکرینده ایدی.دیرناق آراسی قئید ائدیم کی او آذربایجان ادبیاتی نین بوتون یؤنلرینه قایغی گؤستره بیلن بیر عالیم ایدی.او اوزون ایللر بویو تبریزموحیطیندن توپلادیغی بیر فولکولوریک ��ثری ده منه چاتدیردی کی اثره بیر اؤنسؤز یازیب گئری قایتارام « آغیز ادبیاتی » آدلی او دیرلی اثره مقدیمه یازدیقدا اونون خالقین میللی وارلیغینین قورونماسیندا حقیقی بیر قلم عسگری اولدوغونو باشادوشدوم” او بیر حقیقی عسگرکیمی همیشه حقیقتین عدالتین وآزادلیغین کئشیگینده دایاندی، اودور کی، اونو قلم عسگری آدلاندیرماق حمیدآرش آزاد ا یاراشان فخری آدلاردان بیری اولابیلر.\nاو بیر عسگرکیمی موزد آلمادان، حاق- سا گؤزله مه دن، آنجاق یازدی، یازدی و یئنه ده یازدی و نشر ائتدیی درگیلرده ثبوت ائتدی کی حقیقت، عدالت و آزاده لیک اوچون یازیر.\nاو بیر رئالیست یازیچی و شاعیر ایدی. او خالقینین بوروشوق ادبی شیوه لرله تانیشسیزلیقلارینی آناراق، توپلومدا و چئوره ده اولان حقیقت لری شعریّتین مرموز و بوروشوق یولاریله یوخ، بلکه آپ –آچیق شیوه ایله قلمه آلیردی.\nاو خالقین میللی ذؤوقونون ایستکلرینی باشا دوشوب، اؤز قلم اثرلرینده اوخوجونو اؤز فیکرینه اورتاق ائده بیلیردی و اونو ایسته دیی نوقطه یه آپاریب چیخاریردی.\nاو بیر شعرینده تبریزین ۱۴- ۱۵ ایل قاباقکی شهرداری ایداره سی نین وسیله سیله تاریخی اثرلرین سؤکولوب ، نئچه مرتبه لی پاساژلارلا محاصیرییه سالیندیغینی اؤزونه مخصوص اولان رئال شیوده بئله قلمه آلمیشدیر؛\nآلتیمین ایل چینده گر سالیم قالیب دیوار چین،\nیا کی هیندوستان بیلیر تاج محلّین قیمتین،\nقوی اولار چکسین بئش – اون میلیون توریستین مینّتین\nبیز شوعارلار یازمیشیق دیوارلارا چوخ بامزه\nهر قاریشدا بیر پاساژ ایندی گرکدیر تبریزه\nای جناب شهردار، ای بولدزرلر سالاری،\nسن کیمی زحمتکشین داییم وار اولسون قوللاری\nیاخشی محو ائتدین بو تبریزدن قدیمی آثاری\nگؤزارین کورلا بو شهرین قاشلارین الوان بزه\nیئتدی یوز ایلدن قالان آثار نه لازیمدیر بیزه\nهر قاریشدا بیر پاساژ ایندی گرکدیر تبریزه\nدوغرودان دا، دونیانین ان بؤیوک و مشهور بازارینا مالیک اولان تبریز شهرینه او قدر پاساژ نیه گرک ایدی.بورادا ، اؤلکه بویو صیرف مصرف چیلیک فلسفه سینی یایانلارا اوز توتان شاعیر اونلارا دئمک ایسته ییردی کی، آی وطنداش! بیر حالدا کی آذربایجانین میلیون- میلیون اهالیسی ایشسیزلیکدن مجبور اولاراق اوزاق- اوزاق ماحاللارا مهاجیرت ائدیر، نییه بو پوللاریله ایستهصال یئرلری وکارخانالار عوضینه شهری پاساژلارلا دولدورورسان ؟\nشاعیر بیر باشقا شعرینده یازیر؛\nاول گون کی فلک اورتالیغا فاصیله سالدی،\nدؤولتلینی عئیشه کاسیبی نیسگیله سالدی\nبختین قاپیسین وارلیلارا تای با تای آچدی\nگؤرجک بیزی فورا قاپینی ایشگیله سالدی\nمیزقانچی فلک ،پوللویا مین جور هاوا چالمیش\nیوخسوللارا گاه ووردو بمه گاه زیله سالدی\nهشترخانی دللاللارا پای وئردی بو دونیا\nآیلیقچی یا دا بیر کاسا یاغسیز شیله سالدی.\nتوی خرجی سالیب مجنونو صحرالارا دوستلار\nبؤهتان دئمه یین کی اونو لئیلا چؤله سالدی\nبو ، آذربایجانین موعاصیر ساتیرا دیلینین داهادا رئال اؤرنه گی دیر. بیز بو آچیق ساتیرادا بوتون حقیقتلری اولدوغو کیمی گرررورو درک ائدیریک او ،\nتوی خرجی سالیب مجنونو صحرالارا دوستلار\nبؤهتان دئمه یین کی اونو لئیلا چؤله سالدی\nدئیه عصرینین حقیقتلرینی گیزلدنلری تنقید ائدیر.بو کلاسیک سوژئتلرله چاغداش ساتیرا مضمونلاری یارادا بیلکدیر .بو باجاریق هامی نین قسمتی اولمور .بو اینجه لیک و ایدراک اؤله میزده بارماق سایی آد��ملاردا اولابیلیر.او واختسیز آیریلیغیله بیزه ماتمه چولغاتدیسا دا حقیقتلردن یونولان شعیر ترنوملری دوداقلاریمیزدا همیشه دادلی بیرتبسوم یارادیراونو اوخوماغا و اؤیرنمگه همیشه جان آتمالییق بونا گؤره کیف بیز، اویولون ایزیله گئتمک ایسته سهک وحتا او نون یارادیجیلیغیندان لذّتلر آلماق ایسته سک صابیری اؤیرندییمیز کیمی چاغداش قلم عسگرلریمیزدن اولان حمید آرش آزاد ی دا اؤیرنمه لیک یولو داواملی اولسون","num_words":1459,"character_repetition_ratio":0.028,"word_repetition_ratio":0.018,"special_characters_ratio":0.202,"stopwords_ratio":0.003,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":254452.4,"cluster_detection":-1}
+{"text":"فلورنس هاردینق (اینگیلیسجه: Florence Harding) آمریکالی سیاستچی قادین ، جومهوری حزبینین عوضوو ایدی. ۱۸۶۰ ایلینده دۆنیایا گؤز آچیب و ۱۹۲۴ میلادی ایلینده حیاتین دَییشدی.","num_words":28,"character_repetition_ratio":0.0,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.205,"stopwords_ratio":0.0,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.998,"perplexity_score":545021.9,"cluster_detection":-1}
+{"text":"رسمی خبر آژانسلاری‌نین یایدیغی خبره اساسا، اردبیل شهری‌نین تانینمیش حکیم و شاعری دوکتور یوسف معماری دوشنبه شهریورین ۱۴نجو گونو وفات ائتمیشدیر.\nدوکتور یوسف معماری ۱۳۲۰نجی ایل اردبیل شهری‌نین پیرعبدالملک محله‌سینده دوغولموش، ابتدایی و اورتا تحصیلاتینی بو شهرین صفوی مدرسه‌سینده، عالی تحصیلاتینی ایسه تهران دانشگاهی‌نین گؤز حکیملییی بؤلومونده بیتیرمیشدیر.\nدوکتور معماری ائل آراسیندا حؤرمتلی بیر اجتماعی شخصیت و تورک دیللی شاعر کیمی تانینمیشدیر. اونون بیر چوخ شعرلری داها آرتیق تبریز و اردبیلده نشر ائدیلن آنا دیللی مطبوعات اورقانلاریندا یاییلمیشدیر. بونلاردان علاوه، دوکتور معماری «عمر خیام»ین رباعی‌لری‌نین بوتونونو آذربایجان تورکجه‌سینه ترجمه و کیتاب شکلینده نشر ائتمیشدیر.\n«ایشیق» سایتی آدیندان، ائل آراسیندا حؤرمتلی بیر حکیم کیمی تانینان و اردبیل ادبی محیطی‌نین گؤرکملی شخصیتی دوکتور یوسف معماری‌نین وفاتینی اونون مؤحترم عائله‌سینه، سئونلرینه و اردبیل ادبی محیطی‌نین چالیشانلارینا تسلیت دئییریک. باشینیز ساغ اولسون!","num_words":171,"character_repetition_ratio":0.072,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.183,"stopwords_ratio":0.0,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":534482.7,"cluster_detection":-1}
+{"text":"Edebi Körpü-Aylıq Edebi Dergi-Say-31-Mart-Yaz-Şiir Dergisi-Susen Nevade Rezi-Sexavet Izzeti-Latin-Ebced-2021-48s\nPitiklər\nMəqalə Toplusu\nبیزه گؤره\nایلتیشیم\nفارسی\nAzerbaijani\nEnglish\nتورکجه\nTurkish\nتوروز - تورکجه دیل و ائتیمولوژی کیتابخاناسی\nکیتابلار\nشعر\nEdebi Körpü-Aylıq Edebi Dergi-Say-31-Mart-Yaz-Şiir Dergisi-Susen Nevade Rezi-Sexavet Izzeti-Latin-Ebced-2021-48s\n4885\n0\n2021\/5\/1\nسس لرین سایی 1\nسس وئرمه نین سونوجو 2\n0\nتام آد :*\nایمیل :*\nیوروم :*\ncaptcha:\nاستاد شهریار\nسؤزلوک\nتورکولوژی\nدیل و دیلچیلیک\nمیفولوژی\nFelsefe\nده ده قورقود\nشعر\nفولکلور\nأل یازمالار\nآتالار سوزو\nبایاتی\nتاپماجا\nاوشاق\nگولمه جه\nنوحه\nموسیقیمیز\nهر قونودان\nEl Bilimi Dergisi\nŞəkil\nآنلاین: 4352 ایشلدیجی\nیازیلمیش: 39119 ایشلدیجی\nتوروز\nسایین اوخوجولار!\nتوروز سیته سی بیر کولتورل اوجاق اولا‌راق دیلچی‌لیکله باغلی قونولاردان دانیشیر. بو سیته دیلچی‌لیکله باغلی دیرلی بیلگی‌لر وئرمکده‌دیر. دیلیمیزین تاریخی و ائتیمولوژی‌سی ساحه‌سینده چالیشان بو سیته، سؤزلرین کؤکو و ائتیمولوژی‌سی حاقیندا، باشقا سیته‌لردن دییشیک اولا‌راق، ائیلمله(فعل) باغلی آنلام‌لارین آچیقلاییر.\nسیته‌میزده دیلچی‌لیکله باغلی بیر چوخ کیتاب، سؤزلوک، یازی‌لار الده ائدیب اوخویابیلرسینیز. اوموروق کی بو سیته، سیز دیرلی، سایین اوخوجولار یاردیمییلا، دیلچی‌لیک قول‌لاری‌نین گلیشمه‌سی، یوکسلیشی یولوندا بیر آددیم گؤتوربیلسین.","num_words":331,"character_repetition_ratio":0.065,"word_repetition_ratio":0.186,"special_characters_ratio":0.228,"stopwords_ratio":0.0,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.999,"perplexity_score":27944.2,"cluster_detection":-1}
+{"text":"فتحعلی خان قوبالی ( فتحعلی خان حسینعلی خان اوغلو‎؛ 1736، قوبا شهری – 29 مارت 1789، باکی شهری) — قوبا خانلیغی‌نین 6. خانی (1758 – مارت 1789)؛ 18.عصرین گؤرکملی آذربایجانلی دؤولت خادیمی و سرکرده‌سی.\nسوی کؤکو\n[دَییشدیر]\nفتحعلی خان حسینعلی خان اوغلو 1736-جی ایلده قوبا شهرینده آنادان اولموشدو. قایتاق قوُموُقلاریندان و قاجارلاردان اولان آذربایجان تورکو و شیعه ایدی. آناسی، قایتاق اوُسمی‌سی نسلیندن اولان پری جهان خانیم ایدی. فتحعلی خانین شجره‌سینه ایشیق سالان 2. شاه عباسین دؤنمینده باش وئرن حادیثه‌لر باره‌ده باکیخانوو گولوستانی-ایرم کیتابیندا یازیر:\nقایتاق اوُسمی‌لری نسلی ایکی حیصه‌یه بؤلونوردو. بؤیوک نسیل مَجَلیسده ایدی، کیچیک نسلی یئنگی‌کندده. و بو نسیلدن اولان یاشچا بؤیوکلر نؤوبه ایله اوُسمی آدینی داشیییردیلار. تخمیناً همین واخت اونلارین آراسیندا عداوت دوشدو، یئنگی‌کند حیصه‌سی یاشچا داها بؤیوک اولان مجَلیسده‌کی حیصه‌یه هوجوم ائتدی و آیده بیگ آدلی بیری طرفیندن خیلاص ائدیله‌رک شامخالین یانینا آپاریلان حسین خاندان باشقا هامیسینی قیردی. حسین خان ایرانا گئتدی، بیر مودّت سالیان رودباریندا قوناق قالدی، اوراداکی قاضی‌نین قیزی ایله ائولندی. اوندان، سونرالار رودبار و سالیان سولطانلاری نسلی‌نین باشلانغیجینی قویان، بیر قیزی اولدو. ایصفاهانا گله‌رک، آیده بیگ اوزون مودّت اونو شاها تقدیم ائده بیلمه‌دی.....بورادا زادگان قاجار نسلیندن بیر قیز حسین خانا وورولور...او تئزلیکله اونونلا ائوله‌نیر....و بو ائولنمه‌دن احمد خان دوغولور کی، قوبا خانلاری‌نین نسلی‌نین اساسینی قویور...بونا گؤره آغا محمد قوبالی شئیخ علی خانی اؤز قوهومو آدلاندیریردی . شیعه‌لیگی ده حسین خان ایصفاهاندا قبول ائدیر. بو باره‌ده آ.آ. باکیخانوو یازیر: ایراندا اولاندا، حسین خان علی مذهبینه(شیعه‌لیک نظرده توتولور) داخیل اولدو. و ایندی‌یه کیمی قوبا خانی‌نین نسلی شیعه‌لیگی اعتیقاد ائدیر.\nیاشاییشی\n[دَییشدیر]\nفتحعلی خان حسینعلی خان اوغلو 1735-جی ایلده قوبا شهرینده آنادان اولموشدو. 1758-جی ایلده آتاسی اؤلدوکدن سونرا یگیرمی اوچ یاشیندا حاکیمیته گلن گنج فتحعلی خان قوبا، دربند و سالیان خانلیقلارینی بیرلشدیرمکله شرقی قافقازین قوووتلی حؤکمداری کیمی تانینمیشدیر. واحید آذربایجان نامینه 40 مین قوشون یارادان فتحعلی خان شاماخی، شکی، باکی خانلیقلارینی، جار-بالاکن آزاد جمعیتینی و اَرَش سولطانلیغینی ایتتیفاقا چاغیرمیشدیر. ‌\nنادر شاه آوشارین اؤلدورولمه‌سیندن سونرا خیردا خانلیقلارا بؤلونن آذربایجاین موستقیل و آباد بیر اؤلکه کیمی گؤرمک ایسته‌ین فتحعلی خان قوبالی ایتتیفاقا گلمه‌ین خانلیقلاری بیرلشدیرمک اۆچون سیلاحا ال آتماغا مجبور اولموشدور. او، 1785-جی ایلده شکی خانلیغینی، 1787-جی ایلده شیروان خانلیغینی و بیر آز سونرا باکی خانلیغینی اؤزونه تابئع ائتدی. اوتوز ایللیک سیلاحل�� موباریزه‌سیندن سونرا فتحعلی خان آذربایجانین اساس خانلیقلارینی بیرلشدیرمگه نایل اولدو. همین ایللرده (1769-جو ایلده) قافقازا سیاحت ائتمیش آکادئمیک س.ق.قمئلین ایگید سرکرده فتحعلی خان قوبالی‌نین خالق آراسیندا بؤیوک احتیراما لاییق اولدوغو حاقیندا ایفتیخارلا یازیر:\n\" دربند اهالیسی اونو سئویردی. شاماخی تبعه‌لری فتحعلی خاندان راضی ایدیلر. باکی اهالیسی، اونون وئرگی، توپلاماقلا کیفایتلنمه‌ییب، باکییا صاحیب اولماسینی ایسته‌ییردی. فتحعلی خان آذربایجانی بیرلشدیرمگه 1759-جو ایلده دربنددن باشلامیشدی. دربندلیلر اؤز خانلاری نین ضعیف طبیعتیندن ناراضی ایدیلر. اونلار گیزلیجه فتحعلی خانلا علاقه ساخلادیلار. فتحعلی خان دا اونلارا یاردیم ائده‌رک دربندی آلدی \" .\nآیری-آیری سندلر و اونون موعاصیرلری اولان تاریخچیلر شاهیدلیک وئریر کی، فتحعلی خان حاکیمیتی ساخلاماق اۆچون ایلک نؤوبه ده گوجلو قوشون یاراتمیشدی. موحاریبه ده کؤنوللولردن، پارتیزان دسته‌لریندن و بیرلشمیش نیظامی قوشون دسته‌لریندن داها چوخ ایستیفاده اولونوردو. موعاصیرلری فتحعلی‌خانی ماهیر و ایستئعدادلی دؤولت خادیمی کیمی خاراکتئریزه ائدیرلر. گؤرکملی تاریخچی عباسقولو آغا باکیخانوو یازیر کی، فتحعلی‌خان اؤز عاغلی، سخاوتی و باجاریغی نتیجه‌سینده یوکسلمیشدی. او، حاکیمیت باشینا کئچندن سونرا عاغیللی و چالیشقان حاکیم اولدوغونو گؤستردی؛ بوتون اطرافینداکی آداملاری اؤزونه جلب ائتدی، دوشمنلری‌نین فعالیتینی ضعیفلتدی و ان چتین وضعیتدن چیخا بیلدی. آذربایجان حرب تاریخینده ایگید سرکرده کیمی خاطیرلانان فتحعلی خان 1788-جی ایلده وفات ائدیب.\nقایناقلار\n[دَییشدیر]\nA.A. - Bakıxanov. Gülüstani İrəm. Dördüncü fəsil.Səfəvilərin taxta çıxmasından Nadir şahın ölümünə kimi.61-62\n.Валуев П. Н. Фатали-хан Кубинский \/ ред. И. П. Петрушевский. — Баку: Изд-во АзФАН, 1942. — С. 10-11.\nРодословная таблица Кубинских ханов \/\/ -Акты, собранные Кавказской археографической комиссией. — Тифлис, 1875.[دائمی اولو باغلانتیلی] — Т. VI, ч.II. — С. 907.\nА.А.Бакиханов Гюлистани -и Ирам Издательство \"Ельм\", Баку -1991. səh.169\n-Левиатов, 1948, с. 153[دائمی اولو باغلانتیلی]\n\"Quba rayonunda Fətəli xanın abidəsinin ucaldılması haqqında\" Azərbaycan SSR Nazirlər Sovetinin 3 yanvar 1991-ci il tarixli, 3 nömrəli Qərarı (azərb.)[دائمی اولو باغلانتیلی]\nА.А.Бакиханов Гюлистани -и Ирам Издательство \"Ельм\", Баку -1991.\nsgəndər bəy Hacınski (1959). Qubalı Fətəli xanın həyatı. Bakı: \"Azərbaycan SSR Elmlər Akademiyası nəşriyyatı\", 228 səh\n«https:\/\/azb.wikipedia.org\/w\/index.php?title=فتحعلی_خان_قوبالی&oldid=1489290»-دن آلینمیش‌دیر\nبؤلمه‌لر:\nاؤلو ائشیک باغلانتیلی مقاله‌لر September 2021-دن\nتورک شاهلار\n۱۷۳۶-جی میلادی ایلده دوغولان‌لار\n۱۷۸۹-جو میلادی ایلده اؤلن‌لر\nگیزلی بؤلمه‌لر:\nاؤلو ائشیک باغلانتیلی بوتون مقاله‌لر\nArticles with invalid date parameter in template\nدائمی اؤلو ائشیک باغلانتیلی مقاله‌لر\nاؤلو ائشیک باغلانتیلی مقاله‌لر February 2021-دن\nبۇ صفحه‌‌ سوْن دفعه ‏۲۸ سپتامبر ۲۰۲۱، ‏۰۸:۰۸ تاریخینده دَییشدیریلمیشدیر.\nیازی Creative Commons Attribution-ShareAlike License 4.0 آلتیندا مووجوددور؛ آرتیق شرطلر آرتیریلا بیلر. بو سایتی ایشلتمکله سیز ایشلتمه شرطلری و گیزلیلیک سیاستی ایله راضیلشیرسینیز. ویکی‌پدیا® منفعت‌سیز تشکیلاتی اولان ویکی‌مدیا فوندونون قئید آلینمیش تیجارت علامتیدیر.","num_words":1246,"character_repetition_ratio":0.052,"word_repetition_ratio":0.044,"special_characters_ratio":0.227,"stopwords_ratio":0.005,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":74120.2,"cluster_detection":-1}
+{"text":"دب‌لر، عادت-عنعه‌لر اؤلکه‌لر، شهرلر ایله کندلر آراسیندا فرقلی و چئشیدلی‌دیر. آذربایجان دیارینین گؤزل شهرلریندن بیری اولان اورمو ایسه اؤزونه گؤره مخصوص دب‌لری واردیر. مختلف شهرلر ایله کندلرده توی آدیندا بیر شنلیک تؤره‌نی قورولور. آنجاق بو توی‌لارین گؤزللیگی اونلارین مختلف قایدالار ایله دب‌لرده توتولماسی‌دیر. بو یازیدا چالیشمیشام سیز عزیزلری اورمو شهرینده اولان توی دب‌لرینین بعضی‌سینی تانیتدیرام. اولا بیلر بو دب‌لر آذربایجان بؤلگه‌سی‌نین باشقا شهرلرینده اولان توی دب‌لرینه اوخشاسین.\n· تانیش‌لیق\nاؤلکه‌میزین باشقا شهرلرینه تای اورمودادا قیز ایله اوغلان ایسلامی قایدالاری قورویاراق بیر-بیرینی سئویب، موضوعنو آتا-آنالاری ایله آرایا قویوب، ائلچی گئتمک قرارینا گلیرلر. بو آرادا کولتور ایله دوشونجه یاخینلیغی چوخ اولورسا، بو ایلقارین باغلانماسی داها باشاریلی (موفق) اولاجاقدیر.\n· ائلچی‌لیک\nقیز عاییله‌سی طرفیندن ائلچی گئتمک ایجازه‌سی، اوغلان عاییله‌سینه وئریلندن سونرا، اوغلان آدامی(اوغلان قوهوملارینا دئییلیر) ائل-طایفاسی‌نین آغ ساققاللاری‌نین بیر نئچه‌سی ایله بیرلیکده، قیز ائوینه گئدیرلر. اوغلان عاییله‌سی یانلاریجا شیرینلیق ایله گول ده آپارارلار. بو مراسیم ده ایکی عاییله آنلاشاندان سونرا، قیز ایله اوغلان بیر آز صحبت ائدیب، یاشام بویو بیرلیک ده یاشایاجاقلاری اوچون دانیشیرلار.\nائلچی‌لیک باشاریلی اولاندان سونرا، صاباحیسی یوخسا بیرگون سونرا قان سیناوی (آزمایشی) وئرمک اوچون، ساغلاملیق (بهداشت) ایداره‌سینین شعبه‌لرینین بیرینه گئدیرلر. قیز ایله اوغلانین یانیجا ایکی-اوچ نفر یاخین قوهوم لاردان اورادا حضور تاپیر. قان سیناوینین نتیجه‌سی مساعد اولاندان سونرا، اورا گئدنلر، شیرینلیک یئمه‌یی اوچون بی اوغلانا قوناق اولورلار.\n· کبین کسمه- قند سیندیرما\nقیز ایله اوغلان آدامی طرفیندن بللی اولونان بیر گونده، کبین کسمه مراسیمی قورولار. بو مراسیم یا کبین کسه‌نین دفترینده ویا قیز ائوینده چاغیریلمیش قوناقلارین یانیندا کسدیریلیر. بو مراسیمدن سونرا شام اوچون، بی اوغلان عاییله‌سی، قیز عاییله‌سینه قوناق اولار.\nکبین کسمه مراسیمینین یانیندا و یا نئچه گوندن سونرا قیز ائوینده قند سیندیرما مراسیمی کئچیریلیر. چاغیریلمیش قوناق‌لار، قیز ائوینه گئدیب، بی اوغلان عاییله‌سی طرفیندن گتیریلمیش بزکلی کله قندی سیندیریب، قندین باشینی تئز یئردن گؤتورنه پای وئریلر. بو مراسیم ده آشیق لاریندا حضورو اولار. مجلیسین گنجلری قند سیندیرانی دؤوره‌له‌ییب، قند سیندیران قندی سیندیران چاغدا قندین باشین گؤتورن مجلیسین ان غرورلو اینسانی اولوب، قیز عاییله‌سی طرفیندن ایسه انعامین آلار.\n· آداخلی‌لیق (نیشانلی‌لیق)\nنیشانلی قالماق، ایکی سئوگیلینین ان خاطیره‌لی دؤوره‌لریندن ساییلیر. بو گؤزل گونلر آلتی آیدان بیر ایله قده‌ر زامانی واردیر. بعضی عاییله‌لر ایسه نیشانلی قالماغی هئچ سئومه‌ییب، کبین کسدیریلندن بیر-ایکی هفته سونرا توی مراسیمین توتارلار. بو دؤوره اوچون قیز عاییله‌سی بی اوغلانا و اوغلان عاییله‌سی گلین خانیما نیشان اوزوگو آلارلار.\nنیشانلی‌لیق دؤوره‌سینده اؤزل گونلرده، بی اوغلان عاییله‌سی طرفیندن قیز ائوینه پای گوندریلر. بو اؤزل گونلردن؛ قوربان بایرامینی، اوروجلوق بایرامینی، چیلله گئجه‌سینی، آخیر چرشنبه‌نی، ایل بایرامینی و… آد چکمک اولار. بو عزیز گونلرین ایچینده آخیر چرشنبه پایی، چوخ مهم ساییلیر. ایلین آخیر چرشنبه‌سینده، دب اولاراق آخشاما یاخین، اوغلان عاییله‌سی مختلف پای‌لار حاضیرلاییب، قیز ائوینه آپارارلار. پای؛ قیزیل، گلین خانیما دون، اتک‌لیک، لئچک، گلین خانیمین عاییله‌سینه هئچ اولماسا بیر جوت جوراب یادا کؤینک، شیرینلیق و… اولور. قیز عاییله‌سی ایسه پای گتیرنلره انعام وئرر.\n· بازارلیق\nتوی گونونه تقریبا بیر هفته-اون گون قالان، قیز ایله اوغلان عاییله‌سی توی بازارلیق‌لاری ایله مشغول اولارلار. بللی اولونان بیر گونده، بی اوغلان، گلین خانیمی بازارا آپاریب، گلین‌لیک احتیاجلارینی او جمله دن؛ گلین دونو (یا آلینار یادا ایجاره توتولار)، قیزیل، ساعات، چانتا، باشماق و… آلار. بیر گون سونرا دا گلین عاییله‌سی کوره‌کنی بازارلیغا آپارارلار. بو گون بی اوغلانا، کوت-شالوار، باشماق، چانتا، کؤینک و… آلینار. بازارلیق دا، ایکی عاییله‌نین یانیجا بعضن ایکی-اوچ نفر یاخین قوهوملاردان دا گئدرلر.\n· تویا قوناق چاغیرماق\nتوی گونو بللی اولوب، قوناقلارین سایی لیسته اولاندان سونرا، قیز ایله اوغلان توی کارتی تاپشیریغی اوچون بازارا گئدیب، توی کارتینی به‌یه‌نیب، تاپشیریق وئریرلر. گئتدیکجه کارتلارین چوخو تورکجه یازیلیر. کارت لار حاضیر اولاندان سونرا، هر ایکی عاییله اؤز قوناقلارینین کارتینی یایار.\n· پارچا بیچمه\nتویا بیر-ایکی گون قالان، اوغلان عاییله‌سی قیز عاییله‌سینه پالتار تیکدیرمک اوچون پارچا آلیب آپارار. بو گون یاخین قوهوم لار دا دعوت اولارلار. مراسیم بیر بالاجا شنلیک ایله سونا چاتار.\n· حنا گئجه‌سی\nتوی مراسیمینین ایلک گونو “حنا گئجه” آدی ایله دئییلیر. حنا گئجه نین زامانی، قوناق لارا وئریلن توی کارتلاریندا بللی اولونار. گون اورتادان سونرا حنا گئجه باشلانمامیش دان ۲-۳ ساعات قاباق، اوغلان ائوینین قاباغیندا “بؤیوک توی” چالینیب، اورمو یاللی‌لاری گئدیلر. بویوک توی، اورمو توی‌لاریندا مخصوص بیر یئره صاحیب‌دیر. ایندی ده چوخلاری بؤیوک توی گتیریب، یاللی گئدرلر.\nحنا گئجه‌نین چاغی، توی کارتلاریندا ۱۹ دان ۲۴ قدر یازیلسا دا، اورمو توی‌لارینا چاغیریلانلار او گئجه‌نین یوخوسونو گؤزلریندن آتمالیدیرلار. حنا گئجه معمولا ساعات ۱۰ دان باشلانیب، گئجه یاریسینا قدر واخت آپارار. بو مراسیمی بیر نفر حنا گئجه آغاسی (توی دا بَی دئییلر) ایله بیر نفر ائل آغاسی ایداره ائدر. بو مراسیم چوخ واختلار تالار لاردا قورولار. بوتون قوناقلار بو گئجه شنلیک ائدیب، بی اوغلانا اونودولماز بیر گئجه یارادیرلار.\nبو مراسیمین ان دویغوسال (احساسلی) چاغی، بی اوغلانین آتا-آنا سیندان تشککور ائتمکی‌دیر. مراسیمین یاریلاریندا، قیز ائویندن خون (خونچا) گتیریلر. بو خونچالاردا (تقریبا ۴-۵ خونچا اولار) دامادا آلینین حنا، پالتار، باشماق، چانتا، آینا-شمعدان و… قویولار. سونرا خونچ گتیرنلردن تشککور ائدیب اونلارین پای‌لارین وئررلر. حنا گئجه‌نین سونلاریندا بی آتا-آناسینی مجلیسه گتیریب، اونلاردان حلاللیق آلیب، یاشام بویو اونا چکن امک‌لردن تشککور ائدر. بو آرادا، خون دا گتیریلن حنادان کوره‌که‌نه وئریب، اووجونا یاخار. مجلیسده اولان سوبای لاردا بو حنادا اوووجلارینا یوخسا چیلتیک بارماقلارینا یاخارلار. البته بودا بختلرینین آچیلمالارینا سیمگه‌دیر.\nبو مراسیم ده بی اوغلان اوچون بیر نفر ساغدوش بیر نفر ایسه سولدوش سئچیلر. ساغدوش-سولدوش خونچالار گلندن سونرا سئچیلر. کوره‌که‌نین گنج ایله اورتا یاش یاخین دوستلاری و قوهوملاری ال-قولوندان یاپیشیب، توی به‌یی دئینده سئچیلمک اوچون گتیریلرلر. شیرینلیق وئرمکله سئچیلمه‌ینلری یولا سالیب، ساغدوش-سولدوش بللی اولار. حنا گئجه‌ده بَی اوغلانا پای گتیرنلرده اونو بللی اولان سوروملویا وئررلر. مراسیمین سونوندا ایسه شام وئریلیب قوناق لار ایله ساغوللاشارلار.\nصاباحیسی گون سحر تئزدن (ساعات ۶ دان) کؤنوللو اولان لار، بی اوغلان ایله ساغدوش-سولدوش لا بیرگه حاماما (سنتی حاماما) گئدیب، سونرا بیرلیکده کله-پاچا یئمه‌یی یئیرلر. یئمک دن سونرا بی اوغلانی ائوینه قایتارارلار. ائوین قاباغیندا عاییله ایله اورادا اولان قوهوملار بؤیوک توی ایله گؤروش ائدرلر.\n· گلین چیخما گونو\nتویون ایکینجی گونو گلین چیخان گونو ایله دئییلیر. ایکی عاییله نین قوناقلاری گون اورتادان سونرا ساعات ۱۵ دن ۱۹-ا قدر تالاردا حاضیر اولوب، شنلیک ائدیب، گلینی بخت ائوینه گؤندررلر. بو مراسیمده، گلین خانیما آلینان قیزیل‌لار، اونا وئریلر. اوغلانین قارداشی ایسه گلین خانیمین بئلینه قیرمیزی بئل باغی باغلایار. مراسیم قورتولاندان سونرا گلین خانیمی قورآن آلتیدان کئچیردیب، بی اوغلانین ایله بیرگه یئنی بیر یاشاییشین باشلانیشینا گؤندریرلر.\n· آیاق آچما\nتوی دان اوچ گون گئدن، گلین ایله بی، قیزین عاییله‌سی ائوینه قوناق گئدرلر. بو ایلک قوناق گئتمه نین آدی، آیاق آچمادیر. بو قوناقلیق دا گلین عاییله‌سی طرفیندن اونلارا پای وئریلر. او گوندن سونرا ایکی سئوگیلی، یاخین قوهوملارین ائوینه ده آیاق اچماغا گئدرلر.","num_words":1488,"character_repetition_ratio":0.063,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.21,"stopwords_ratio":0.003,"flagged_words_ratio":0.001,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":237603.9,"cluster_detection":-1}
+{"text":"سئمیها یانکی (آنادوْلو تۆرکجه‌سی‌جه: Semiha Yankı) تورکیه‌لی موغنی و اوْیونچو ۱۹۷۵–گۆنوموز ایللر آراسیندا سینما ساحه‌سینده چالیشیب.\nقایناق‌لار\n[دَییشدیر]\nاینگیلیسجه ویکی‌پدیاسی‌نین ایشلدنلری طرفیندن یارانمیش«Semiha Yankı»، مقاله‌سیندن گؤتورولوبدور.( ۲۱ دسامبر ۲۰۱۷ تاریخینده یوْخلانیلیبدیر).\nقارداش پروژه‌لرده سئمیها یانکی گؤره داها آرتیق بیلگی‌لر تاپابیلرسینیز.\nفایل‌لار ویکی‌آمباردا\n«https:\/\/azb.wikipedia.org\/w\/index.php?title=سئمیها_یانکی&oldid=632551»-دن آلینمیش‌دیر\nبؤلمه:\nتورکیه‌لی قادین اویونچولار\nگیزلی بؤلمه:\nArticles with hCards\nبۇ صفحه‌‌ سوْن دفعه ‏۵ دسامبر ۲۰۱۸، ‏۰۷:۱۷ تاریخینده دَییشدیریلمیشدیر.\nیازی Creative Commons Attribution-ShareAlike License 4.0 آلتیندا مووجوددور؛ آرتیق شرطلر آرتیریلا بیلر. بو سایتی ایشلتمکله سیز ایشلتمه شرطلری و گیزلیلیک سیاستی ایله راضیلشیرسینیز. ویکی‌پدیا® منفعت‌سیز تشکیلاتی اولان ویکی‌مدیا فوندونون قئید آلینمیش تیجارت علامتیدیر.","num_words":178,"character_repetition_ratio":0.035,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.195,"stopwords_ratio":0.011,"flagged_words_ratio":0.006,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":48824.0,"cluster_detection":-1}
+{"text":"(مقاله)دانیشیقایشلدنایشلدن دانیشیغیویکی‌پدیاویکی‌پدیا دانیشیغیفایلفایل دانیشیغیمدیاویکیمدیاویک�� دانیشیغیشابلونشابلون دانیشیغیکؤمککؤمک دانیشیغیبؤلمهبؤلمه دانیشیغیپوْرتالپوْرتال دانیشیغیTimedTextTimedText talkماژولماژول دانیشیغی\nیول‌لاندیرمالاری گیزلت\nلیست‌ده، اؤن‌اَکی قوْپارت\nنمایش\n«https:\/\/azb.wikipedia.org\/wiki\/اؤزل:نمایه_پیشوندی\/شابلون:Infobox_element\/isotopes_stable\/»-دن آلینمیش‌دیر","num_words":122,"character_repetition_ratio":0.013,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.113,"stopwords_ratio":0.033,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.995,"perplexity_score":6339.4,"cluster_detection":-1}
+{"text":"حورمتلی ایشلدن @Trkgs:بو شابلونون آدی دوز ترجومه اولماییب. بونون آدی اینگیلیسجه (Proposed deletion) دیر. بونا بیر باخین. حورمتله --- Ziraksima (دانیشیق) ‏۴ اوْکتوبر ۲۰۲۱، ساعت ۲۳:۳۰ (UTC)[پاسخ]\n@Ziraksima: بَی، سیز تکراری صفحه\/شابلون یاراتمیسیز. اگر نظرینیزده بو صفحه‌نین آدی اویغون دئییل‌دی، خب صفحه‌نین آدین دییشدیره بیلردیز. حؤرمتله.Trkgs (دانیشیق) ‏۵ اوْکتوبر ۲۰۲۱، ساعت ۰۹:۳۵ (UTC)[پاسخ]\nحورمتلی ایشلدن من بونو بیلیرم کی بیر صفحه‌نین آدین دییشدیره بیلرم. بوردا بو صفحه‌نین آدینین ایشتیباه یازیلماسی باره ده سیزین کیمی حورمتلی ایشلدنیله دانیشیق باشین آچمیشام کی سیزین نظریزدن ده فایدالانام.--- Ziraksima (دانیشیق) ‏۵ اوْکتوبر ۲۰۲۱، ساعت ۲۰:۳۷ (UTC)[پاسخ]\n@Ziraksima: بیرده بو شابلونون آدی فارسجادا حذف زمان‌دار و تورکیه تورکچه‌سینده Bekletmeli sil-tarih دی، منده بونا گؤره بو آدی اؤز دیلیمیزده داها اویغون بیلیرم. البته بو باره‌ده باشقا ایشلدن‌لرین نظرینی ده سوروشا بیلریک.Trkgs (دانیشیق) ‏۵ اوْکتوبر ۲۰۲۱، ساعت ۰۹:۴۶ (UTC)[پاسخ]\nحورمتلی ایشلدن @Trkgs: بو شابلوندان منظور بو دور کی اعلان اولونسون بیر صفحه‌یه حذف اولماقا پیشنهادی وئریلیب. و بو شابلوندا زامان تعیین ائتماقا گوره پارامتر یوخدور. اگر آنادولو تورکجه‌سینده بو شابلونون آدی Bekletmeli sil-tarih دا اولسا، ایشتیباه آد قویولوب چونکی اگر بو شابلونو اینگیلیس دیلنده آچیب و بیرینجی سطرینده کی لینکین اوستونده کلیک ائدیب و بو صفحه‌نی گتیرب. او صفحه‌ده دیل باغلانتیلار قیسمتینده آنادولو تورکجه‌سین سئچین تا بو صفحه گلسین. بو صفحه‌نین آدینا دیقت بویورساز یازیب: Silme önerisi و بونون معناسی «زامان‌لانمیش سیلینمه» دییر.--- Ziraksima (دانیشیق) ‏۵ اوْکتوبر ۲۰۲۱، ساعت ۲۰:۳۹ (UTC)[پاسخ]\n@Ziraksima: تکجه آنادولو تورکجه‌سی دئییل، فارسجا ویکی‌پدیادا دا بو شابلونون آدی حذف زمان‌دار دی، حتی فارسجا ویکی‌ده بو سیاستین آدی دا ویکی‌پدیا:حذف زمان‌دار دی. هر حالدا اگر سیز باشقا بیر آدی اویغون بیلیرسینیز بویورون. حؤرمتله. Trkgs (دانیشیق) ‏۵ اوْکتوبر ۲۰۲۱، ساعت ۲۱:۱۰ (UTC)[پاسخ]\nشابلونلارین آدین تورکجه‌یه چئوریماقینا تلسماق یاخچی اولابیلمز. چونکی شابلونلارین چوخو آپدیت اولماقدادیلار و حتی بعضی لری هله تازا یارادیلیلار. بو شابلونون آدی اینگیلیسجه قالسا یاخچی دیر. چونکی هله کامیل اولماییب و آیری شابلونلاردا ایستیفاده‌سی موشخص دییر.--- Ziraksima (دانیشیق) ‏۵ اوْکتوبر ۲۰۲۱، ساعت ۲۱:۲۸ (UTC)[پاسخ]\n@Ziraksima: بویوردوقلارینیزا گؤره، اینگیلیسجه آددان یوللاندیرما دا ایستیفاده ائتمک اولماز؟! Trkgs (دانیشیق) ‏۵ اوْکتوبر ۲۰۲۱، ساعت ۲۱:۳۳ (UTC)[پاسخ]\nZiraksima (دانیشیق) ‏۵ اوْکتوبر ۲۰۲۱، ساعت ۲۲:۳۷ (UTC)[پاسخ]\n@Ziraksima: بی، یالنیش باشا دوشدونوز! اینگیلیسجه آدی تورکجه آدا یوللاندیرین! نه تورکجه آدی اینگیلیسجه آدا. Trkgs (دانیشیق) ‏۵ اوْکتوبر ۲۰۲۱، ساعت ۲۲:۴۶ (UTC)[پاسخ]\nبو آدین ترجومه‌سی ایشتیباه آد دیر. ایجازه وئرین بو شابلون تکمیللشسین سونرا آدی باره‌سینده تصمیم توتولسون.--- Ziraksima (دانیشیق) ‏۵ اوْکتوبر ۲۰۲۱، ساعت ۲۲:۵۴ (UTC)[پاسخ]\n@Ziraksima: بی، سیز بیر تورکجه آد بویورون ائله ایندی تصمیم توتاق. البته صاباح باشقا ایشلدنلرین نظرینی ده سوروشا بیلریک. Trkgs (دانیشیق) ‏۵ اوْکتوبر ۲۰۲۱، ساعت ۲۳:۰۰ (UTC)[پاسخ]\n@Bir morty and Alp Er Tunqa: سیزده لوطفاً اؤز باخیشلارینیزی بو شابلونون آدینا گؤره ایفاده ائدین. حؤرمتله.Trkgs (دانیشیق) ‏۵ اوْکتوبر ۲۰۲۱، ساعت ۲۳:۳۲ (UTC)[پاسخ]\nسلاملار حؤرمتلی Trkgs بی. منجه ده حؤرمتلی Ziraksima بی بویوران کیمی بو شابلوندا زامان کلمه‌سی اولمامالیدیر. نئجه کی اینگیلیسجه ویکیده ده زامانا ایشاره اولونماییب. هم ده فارسجا ویکیدن نه قدر آز تقلید ائتسک، او بئله یاخجیدیر :) منیم نظریمه شابلونون آدی «آدایلانمیش سیلینمه»، «سیلینمگه آدای»، «اؤنریلن سیلینمه» و ... اولابیلر. سایغیلارلا -- Bir Morty (دانیشیق) ‏۱۰ اوْکتوبر ۲۰۲۱، ساعت ۰۰:۰۵ (UTC)[پاسخ]\n@Bir morty: اؤز باخیشینیزی یازماق اوچون سیزدن تشکور ائدیرم. سیزجه بو سیاستین آدی بیزیم دیلیمیزده نه اولمالی‌دیر؟ نظریزه ائله اوستده‌کی آدلار بو سیاسته ده اویغون آد اولا بیلر؟ منجه بو سیاست آدی \"سیلمک تکلیفی\" یوخسا \"سیلمه اؤنریسی\" اولا بیلر. سیزین ده اگر باشقا بیر آد نظرینیزده وار یازین لوطفاً. تشکورلر. Trkgs (دانیشیق) ‏۱۰ اوْکتوبر ۲۰۲۱، ساعت ۰۱:۲۴ (UTC)[پاسخ]\nسلام، تکلیف بیزیم دیلیمیزده پیشنهاد معناسیندا یوخ وظیفه معناسیندا ایشله‌نیر و آدای یئرینه ده بیز آداخلی یوخسا کاندید سوزجوکلریندن فایدالانیریق. بو صفحه‌نین یازدیقلارینا گوره فاویکیده ۳ نوع حذفلری و هر بیرینه بیر شابلونلاری واردیر منجه اونلاری بیر بیریندن آییریب هر بیرینه اویغون تورکجه موعادیل تاپمالیییق:\n۱- حذف سریع : شابلونو\n۲ - حذف زماندار : شابلونو\n۳ - نظرخواهی برای حذف : شابلونو\nمنیم اونریم بونلاردیر:\nحذف سریع : تئز سیلینمه\nحذف زماندار : سیلینمه کاندیدی\nنظرخواهی برای حذف : سیلینمه سس‌وئرمه‌سی\nآلپ ار تونقا✉ ‏۱۰ اوْکتوبر ۲۰۲۱، ساعت ۰۷:۱۴ (UTC)[پاسخ]\n@Alp Er Tunqa: سیز یازدیغینیز ایکینجی مورد و اوچونجو مورد تداخولو اولا بیلر، سیز ایکینجی مورده \"سیلینمه کاندیدی\" آدینی اؤنر اوچون یازمیسینیز، اما اونوتمایین کی ایندی حال‌حاضیرده اوچونجو مورده گؤره بیزیم ویکی‌میزده سیلینمه‌یه کاندید مقاله‌لر سیاستی واردیر. بونا گؤره منجه بو ایکی آدین بیربیرینه بنزرلیگی اولدوغو اوچون بو ایکی سیاستین\/شابلونون آراسیندا قاریشیق توشه بیلر و بورانین ایشلدنلری بو ایکی سیاستی\/شابلونو بیر بیری‌ایله ایشتیباه توتا بیلرلر. من سیز بویودوغونوزو \"تکلیف\" کلمه‌سی باره‌سینده قبول ائدیرم. تکلیف کلمه‌سی بیزیم دیلیمیزده وظیفه آنلامیندا دیر و منده تکلیف کلمه‌سین داها اویغون بیلمیرم. اما منجه \"سیلمه اؤنریسی\" ایکینجی مورده گؤره اویغون بیر آد اولا بیلر. حؤرمتله. Trkgs (دانیشیق) ‏۱۰ اوْکتوبر ۲۰۲۱، ساعت ۰۷:۳۷ (UTC)[پاسخ]\nمنیم منظوروم سیلینمه‌یه کاندید مقاله‌لر صفحه نین آدینی سیلینمه سس‌وئرمه‌سی داشیییب، سونرا بو دییشیکلیکلری ائتمک ایدی آنجاق بویوردوغونوز سیلینمه اؤنریسی ایله ده مووافیقم. آلپ ار تونقا✉ ‏۱۱ اوْکتوبر ۲۰۲۱، ساعت ۰۶:۰۱ (UTC)[پاسخ]\n@Alp Er Tunqa: مووافیقم. بس ایجازه وئرسز یازدیغینیز ایشلری عملی ائدیم. Trkgs (دانیشیق) ‏۱۱ اوْکتوبر ۲۰۲۱، ساعت ۲۲:۲۰ (UTC)[پاسخ]\n«https:\/\/azb.wikipedia.org\/w\/index.php?title=شابلون_دانیشیغی:سیلینمه_اؤنریسی&oldid=1492904»-دن آلینمیش‌دیر\nبۇ صفحه‌‌ سوْن دفعه ‏۲۸ اوْکتوبر ۲۰۲۱، ‏۱۶:۳۲ تاریخینده دَییشدیریلمیشدیر.\nیازی Creative Commons Attribution-ShareAlike License 4.0 آلتیندا مووجوددور؛ آرتیق شرطلر آرتیریلا بیلر. بو سایتی ایشلتمکله سیز ایشلتمه شرطلری و گیزلیلیک سیاستی ایله راضیلشیرسینیز. ویکی‌پدیا® منفعت‌سیز تشکیلاتی اولان ویکی‌مدیا فوندونون قئید آلینمیش تیجارت علامتیدیر.","num_words":1456,"character_repetition_ratio":0.128,"word_repetition_ratio":0.123,"special_characters_ratio":0.231,"stopwords_ratio":0.004,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.999,"perplexity_score":133060.6,"cluster_detection":-1}
+{"text":"تورک دؤولتلر تشکیلاتینا عضو اؤلکه وطنداشلاری بیر بیرلرینه کیملیکسیز سیاحت ائده‌بیلمه ایمکانینا قوووشدورولابیلر\n23.08.2024 ~ 15.09.2024\n2179228\n۱۲ آگوست ۲۰۲۴ تاریخینده تورکمنیستانین آوازا شهرینده خزر دنیزی گونو وسیله‌سی ایله \"خزر دنیزی: داوام ائتدیریله‌بیلر قالخینما اوچون امکداشلیق\" باشلیقلی بین الخالق کنفرانس گئرچکلشدیریلدی. کنفرانسا خزره ساحلی اولان اؤلکه‌لرین، بین‌الخالق قورولوشلارین و علم دونیاسینین نماینده‌لری، دیپلوماتلار ایشتیراک ائتدی. سؤزو گئدن کنفرانس ۲۰۰۲-جی ایلده‌ن بو یانا تشکیل ائدیلیر.\n۱۳-۱۴ آگوست ۲۰۲۴ تاریخلرینده تورکمنیستان جمهوریتی ناظیرلر کابینه‌سی باشقان کؤمکچیسی و خاریجی ایشلر ناظیری راشید مردوو باشقانلیغینداکی هیئت تورکیه‌یه رسمی سفر گئرچکلشدیردی. تورکمنیستان خاریجی ایشلر ناظیری راشید مردوو تورکیه جمهورباشقانی رجب طیب اردوغان طرفیندن قبول ائدیلدی. تورکیه جمهوریتی خاریجی ایشلر ناظیری حاکان فیدان و ناظیر راشید مردوو گؤروشمه‌سینده ایکی اؤلکه علاقه‌لری ایله مختلیف مؤوضوعلار ماسایا یاتیردیلدی. گؤروشمه‌نین آنا گوندمینی تورکمن طبیعی گازینین آوروپا اؤلکه‌لرینه انتقالی قونوسو اولوشدوردو. تورکمنیستان جمهوریتی ناظیرلر کابینه‌سی باشقان کؤمکچیسی راشید مردوو سفر چرچیوه‌سینده تورکسوی عمومی مرکزینه ده گئتدی. اؤته یاندان، ۱۴ آگوست تاریخینده تورکمنیستان مدافعه ناظیری بگنچ گوندوغدیئو تورکیه مدافعه ناظیری یاشار گولر ایله گؤروشدو.\n۱۵ آگوست ۲۰۲۴ تاریخینده قیرقیزیستانین چولپون آتا شهرینده مرکزی آسیا فؤوق‌العاده وضعیتلر ناظیرلری فورومو گئرچکلشدیریلدی. فوروما قازاقیستان، قیرقیزیستان، اؤزبکیستان و تاجیکیستان فؤوق‌العاده وضعیتلر ناظیری، بین‌الخالق تشکیلاتلارین نماینده‌لری و متخصصلر قاتیلدی. فورومدا طبیعی فلاکتلرده امکداشلیق، تجروبه پایلاشیمی و اونلارین ضررلرینی مینیمیزه ائتمه مؤوضوعلاری مذاکیره ائدیلدی. فوروم چرچیوه‌سینده قیرقیزیستان و اؤزبکیستان فؤوق‌العاده وضعیتلر ناظیرلری ایکیلی امکداشلیق مؤوضوعلارینی دانیشدیلار و اورتاق شکیلده ائدیله‌جک فعالیتلرین پلانینی قبول ائتدیلر.\nفرانسادا تشکیل ائدیله‌ن یاز المپیک اویونلاری تاماملاندی. تورک دؤولتلر تشکیلاتینا عضو اؤلکه‌لرین ایدمانچیلاری توپلامدا ۴۱ مدال قازاندیلار. المپیک اویونلارینا ۱۹ ایدمانچی گؤندره‌ن و ۶ مدال قازانان قیرقیزیستان المپیک اویونلارینین ان باشاریلی اؤلکه‌سی اولدو. سؤزو گئدن المپیک اویونلارینین ان بؤیوک قازانیمی اولاراق، تورک دونیاسی ایدمانچیلارینین و خالقینین اویونلاردا بیر بیرلر��نه دستک چیخمالاری، ایدمان وسیله‌سی ایله تورک جمهوریتلری آراسیندا قارداشلیغین داها دا برکیمیش اولماسی گؤستریله‌بیلر.\nقازاقیستان و اؤزبکیستان آراسیندا کیملیکله سیاحت تطبیقینین دانیشیلماقدا اولدوغو آچیقلاندی. طرفلر بئله‌لیکله قارشیلیقلی سفرلرین آرتماسینی و بونون ایکیلی علاقه‌لرین برکیمه‌سینه قاتقی وئرمه‌سینی هدفله‌ییرلر. قازاقیستان و قیرقیزیستان، اؤزبکیستان و قیرقیزیستان، آذربایجان و تورکیه آراسیندا کیملیکله سیاحت تطبیق اولونور. تورک دؤولتلر تشکیلاتینا عضو اؤلکه وطنداشلاری بیر بیرلرینه کیملیکسیز سیاحت ائده‌بیلمه ایمکانینا قوووشدورولابیلر.\n***\n۱۳ آگوست ۲۰۲۴ تاریخینده تورکیه جمهوریتی جمهورباشقانلیغی مدافعه صنایعی باشقانی حالوک گؤرگونون آذربایجانا رسمی سفر گئرچکلشدیردی. باکی شهرینده باشقان گؤرگونون آذربایجان مدافعه صنایعی ناظیری ووقار مصطفی‌یئو، آذربایجان دیجیتال اینکیشاف و نقلیات ناظیری رشاد نبی‌یئو، آذربایجان مدافعه ناظیر کؤمک‌یسی عاغیل قوربانوو ایله آیری آیری گؤروشمه‌لر ائتدی.\nآذربایجان و اؤزبکیستان مدافعه ناظیرلیکلری آراسیندا ائدیله‌ن امکداشلیق آنلاشماسینا اساساً، گئچه‌ن هفته اؤزبک عسگری پرسنلی آذربایجاندا ایها ایستیفاده‌سی و پلانلانماسی کورسونا قاتیلدیلار.\nاتیکتلر: #تورک دؤولتلر تشکیلاتی , #چولپون آتا , #قیرقیزیستان , #اؤزبکیستان , #قازاقیستان , #آذربایجان , #تورکیه , #تورک جمهوریتلری\nایلگیلی‌لی خبرلر\nآوراسیا جمهوریتلرینده گئچن هفته\n13.09.2024\n۱ سپتامبر ۲۰۲۴ تاریخینده گئرچکلشدیریلن آذربایجان پارلمانی سئچکیلرینین نتیجه‌لری آچیقلاندی. سئچکی نتیجه‌لرینه گؤره، یئنی آذربایجان پارتیسی ۶۸ کورسو قازاناراق بیرینجی پارتی اولدو\nقاقاووز تورکجه‌سی\n12.09.2024\nعالیملرین چوخو، او جومله‌دن باتی تورکولوقلارینین فیکرینجه‌، قاقاوز تورکجه‌سی تورکیه تورکجه‌سینین رومئلی دیالئکتلرین‌دن بیریدیر\n\"زیتون یاغلی بیبر دولماسی\" نئجه پیشیریلیر؟\n11.09.2024\nتورک مطبخینده \"زیتون یاغلی\" آدی ایله تصنیف ائدیلن یئمک‌لر سویوق یئییلن، اتسیز پیشیریلن و زیتون یاغی ایستیفاده ائدیله‌رک حاضرلانان یئمک‌لردیر\nگئچه‌ن هفته تورک جمهوریتلرینده بایراملار آرخا آرخایا قوتلاندی\n06.09.2024\n۳۰ آگوست ۲۰۲۴ تاریخینده تورکیه‌ده ظفر بایرامی، قازاقیستاندا آنایاسا گونو قوتلاندی. ۳۱ آگوست ۲۰۲۴ تاریخینده قیرقیزیستان، ۱ سپتامبر تاریخینده اؤزبکیستان مستقیللیک گونلرینی قوتلادیلار\n2179228\nتورک جمهوریتلرینده گئچن هفته نه‌لر یاشاندی؟\n\/\/cdn.trt.net.tr\/images\/xlarge\/rectangle\/8b27\/5989\/2f77\/5ccace2d0bc74.jpg?time=1726615042\n\/turki\/prwqrmlr\/2024\/08\/23\/twrkh-jmhwrytlryndh-gy-chn-hfth-nhlr-yshndy-2179228\nمولتی مئدیا\nویدئو\nفوتو قالری\nپادکست\nکاتقوریلر\nتورکیه\nتورک دونیاسی\nبؤلگه\nدونیا\nاقتصاد\nایدمان\nبیلیم و تکنولوژی\nکولتور و صنعت\nساغلیق و چئوره\nت.ر.ت\nت‌رت تاریخی\nت‌رت رادیو\nت‌رت تی‌وی\nت‌رت و.اوف.ت وورلد\nفرکانس لار\nخبرلشمک اوچون\nتورکیه رادیو تلویزیون قورومو رسمی وب سایتی. بو سرویس، آنادولو آژانسی (AA)، فرانس پرس آژانسی (AFP)،رویترز، دویچ پرس آژانس (DPA)،آتسه (ATSH)، آفه (AFE )، منا (MENA) ، ایتارتاس(ITAR TASS)، شینهوا(XINHUA) آژانسلاریندان تألیف حاقینا تابع اولان ماتریاللار ایچرمکده‌دیر. ماتریاللار و خبرلر ایذینسیز ایشله‌دیله‌بیلمز، کوپیالانابیلمز. ت.ر.ت دیش باغلانتیلارداکی سیته‌لرین ایچریگیندن سورومولو توتولابیلمز","num_words":1019,"character_repetition_ratio":0.065,"word_repetition_ratio":0.026,"special_characters_ratio":0.204,"stopwords_ratio":0.0,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":143056.3,"cluster_detection":-1}
+{"text":"نئچه گون اؤنجه معاصرآذربایجان شاعیری حبیب فرشبافدان ۳۸ صحیفه لیک بیر توپلودا ۳۱ شعر اوخودوم. بو شعر مجموعه سی ایکی بؤلمه دن عبارت دیر. بیرینجی بؤلمه حجما کیچیک، معناجا بؤیوک بیر شعرله باشلاییر. شعر فورما اعتباری ایله سربست یازیلسادا حاصارلانمیش بیچیمی خالق معنویاتیندان کئچن، زنگین شفاهی خالق یارادیجیلیغی نین یئتگین قوتلاریندان اولان- بایاتیلاری یادا سالیر.\nحبیب فرشبافین بو شعرینده اؤنجه گلن مصراع لار مقصد یؤنلی اولاراق نه دن سؤز آچیرسادا خالق بایاتی لاریندا اولدوغی کیمی سونونجی ایکی مصراع لیق سؤزی دئمکدن خاطیر اورتایا چیخمیشدیر.\nمن، حبیب فرشبافین بو شعرینده مقصد یؤنلی یازیلان مصراع لاری دئییل، اونون اوره ییندن سوزوب گلن، شاعیرلیک دنیاسیندان کئچن سونونجی ایکی مصراع نی مقصد گؤوتورمیشم.\nحبیب فرشباف “ یولچی یولدا گره ک “ آدلی بو شعرینی آشاغیدا تقدیم اولان مصراع لارلا سونوجلاییر:\nهر گئتمک\nیئتمک اوچون یوخ، دوستلار!\nهایدی!-\nیولچی یولدا گره ک!\nاوزون یوللار کئچیب گلن و “یولچی یولدا گره ک” یازان لیریک دوشونجه لی، اینجه روحلی شاعیر هانسی یولدان، هانسی یول ارکانیندان سؤز آچیر؟\nفاکت اولاراق، حبیب فرشبافین “حیات “ آدلی شعرینه بیر نظر سالاق .منجه اونون “حیات “ شعری نین مصراع دوزومونده آشیلانان فیکیر نه دن دانیشیرسادا در حال اوخوجونی “ یولچی یولدا گره ک “ آدلی شعرین سونونا گه تیریب چیخاراجاق.\n“حیات” شعرینده حبیب فرشباف بو قناعت ده دیر کی،\nنه سئوینجینه بئل باغلا\nنه قاپانیب کدرینه قال.\nدؤزه بیلمه ینده\nآجیسینی شیرینه قات\nبئله دیر حیات.\nحبیب فرشبافین شعرعالمینده حیاتا مناسبتده فیکیر، خیال، آرزو هارالاری دولاشسا دا رئاللیغی درک ائتمک ده مجبوریتینده دیر. اونون اؤزونون دئییم طرزیله دئسم، خیالین آیاقلاری قابار- قابار اولسا دا حیاتا ائنمک ده لازیم دیر. ائله شاعیرین اؤزی کیمی:\nایستک سیز ممکن سه ده\nنفرت سیز ممکن دئییل بیزیم یئرده یاشاماق!\nبئله دئییم طرزی، اوسته گل بئله دوشونجه سیستمی قید ائتمک اولار کی، ایکی بؤلمه دن عبارت بو توپلودا وئریلن اساس شعرلرین روحونا دوغما دئییل. داها دوغروسی اونلارین روحوندا گه زن ایدییاللارلا تن دئییل دیر .حیات دا اولان چاتیشمازلیقلارا بئله مناسبت. حیاتین اؤزوندن قایناقلانسادا، لیریک دوشونجه لی. اومانیست روحلی شاعیر حبیب فرشباف عالمینه اویغون گلمیر. اونون ایپه- ساپا دوزدویو مصراع لار، اوره ک دؤیونتولریندن قوپان حس لر، هیجانلار بو بیچیمده کؤروک لنمیر. نییه کی، ایفاده سی سرت اولان بئله مناسبت، اونون شعر عالمینده گه زیشن روحا یاد، لیریکایا ضد دیر.\nاو هردن حیات رئاللیغینی چیلپاق بیان ائتسه ده در حال اؤز عالمینه چه کیلیر. سرعت له اؤز روحونون دینجلیک تاپا بیله جه یی مقاما قاییدیر. فیکیر یئلکه نی اونی هارا چکسه ده کؤنول تئللری اونی اؤزونه قایتاریر. اؤزونی درک ائتمه یه چاغیریر. اؤزونی اؤزونه سسله ییر. ایفاده سی کوبود سسلنسه ده او، حیات رئاللیغیندان یول آلان فیکیرین دار، دوشونجه نین محدود بیچیمیندن چیخیر، دنیاسینی واخت سیز ده ییشمیش معاصرآذربایجان شاعیری مرحوم نصرت که سه م��لی دئین کیمی دئسک دوشور در حال عادی لیک گئنیشلی یینه .بو عادی لیک گئنیشلی یی دئییلن مفهوم ایسه حبیب فرشبافین ایچ دیناسی ، کؤنول عالمی دیر.\nاو دنیا، آنانین بالایا، بالانین آنایا محبتی کیمی ریاسیزدیر، علوی دیر. چرچیوه سیز دیر، صاف و تمیز دیر.\nاولی داغلارین دؤشوندن آخان قاینار بولاقلارین سویو کیمی زولال دیر.\nبو زولاللیق، بو قاینارلیق، بو تمیزلیک، بو علوی لیک و بو صافلیق حبیب فرشباف دنیاسیندا هاردان باشلاییر؟ منجه بو شعرلر توپلوسوندا ایکینجی بؤلمه نین آچیلیشی بو مصراع دان کئچیر:\nهر گئجه یوخومدا گؤروره م سنی.\nنه یازیق، حسرتیم گؤزونده قالیر.\nبو مصراع لار “ ماهنی لار” آدلی ایکینجی بؤلمه نین بیرینجیسی، “ تبریزیم “ آدلی شعردن دیر. معاصرآذربایجان شاعیری حبیب فرشباف اؤزونه، اؤز معنویاتینا، اؤز لیریکاسینا بو کونودان یول آلیر.\nاو “ساوالانیم “ آدلی شعرینده ایسه بئله مصراع لانیر:\nامید تکجه سنه قالیب\nساوالانیم.\nتوت الیمدن-\nقوی یئنه ده هاوالانیم.\nشبه سیزکی، بو مصراع لارین آت قاتیندا یاشی قدیم بیر اولی تاریخ یاتیر. شاعیر حبیب فرشباف ایسه اؤزونه آرخا، هایان همن تاریخی دئییر. همن ملی کیم لی یه اوز توتور، اوندان امید دیله ییر و او آرزولارلا هاوالانماق ایسته اییر.او، بو شعرین دیگر یئرینده هله گؤرون نئجه یاشی قدیم تزه سؤز یازیر:\nآیری دوشدوم دوستلاریمدان\nدوشدوم درده\nپرده لریم قاریشدیلار\nپرده – پرده.\nمذاکره یه بوراخیلان بو موضوع البته کی تکجه بونونلادا بیتیب توکنمیر. او، “خسته خانادا “ آدلی شعرینده بو مناسبتی داها دا یوکسک لره قالدیریر. اونی هله نئجه ده علوی لشدیریر:\nاؤلوم قوندی دووار اوسته\nاوره ییمدن بیر داغ کئچدی-\nبیرده سن!\nآنجاق سنی-\nائله گیزلی،\nائله گیزلی\nساخلادیم کی,\nاونلار تکجه کاغیذ اوسته\nداغ عکسینی چکدی لر.\nمن ائله فیکیرده یم کی، تقدیم اولان مصراع لار هامی دا بو حسی اویادیب کی، بو مصراع لار ائله شعرین هامیسی دیر.اونون هاراسیندان، هانسی حصه سیندن نمونه گؤسترمک اولاردی کی ، بو بیچیمده بیجیمله نن اوره ک دؤیونتولرینی، علوی لشمیش سئوگینی گؤسته ره بیلسین ؟ منجه بیر آز اؤنجه حبیب فرشباف شعریندن تقدیم ائتدی ییمیز:\nایستک سیز ممکن سه ده\nنفرت سیز ممکن دئییل بیزیم یئرده یاشاماق-!\nایفاده سی حبیب فرشباف فیکرینده نئجه تصویرلنسه ده، اونون کؤنلونده یئر آلمامیشدی .آخی بئله سؤزوار کی، کؤنول ائله یئردی کی، اورا بیر قاپی دان نفرت گلدیسه ، باشقا بیر قاپیدان محبت چیخاندی. اورا قارانلیق چؤکدوسه، ایشیق اوچاندی .منیم تانیدیغیم حبیب فرشباف حیاتی و دنیاسی ایسه بئله دئییل.\nاو، ایستک سیز ممکنسه ده ، نفرت سیز ممکن دئییل بیزیم یئرده یاشاماق!- یازاندا، فیکرینده، اینانجیندا بو تصویرلنسه ده تام ایناملا دئیه بیله ره م کی، مطلق او بو معنانی یاشامامیشدی. اونون “اعتبار “شعریندن بیر پارچانی قید ائتمک ایستردیم:\nالدن گئتسه انسانین-\nانسانا اعتباری.\nترکینه آلان اولماز\nیورغون پیادالاری.\nاؤزی اؤز الی ایله، اوسته گل کؤنول له وئردی یی آتینی نامرد بیریسی النیدن چیخارانا نه دئمک اولار؟ نفرت ؟ – یوخسا اعتبار شعرینده کی، داخیلی عالم دن باش قالدیران او اوره ک چیرپینتی لارینی؟ او اوره ک آرزولارینی؟\nگؤیدن اوچ آلما دوشمه میش\nقیرلدی صحبتی.-\nقوش قانادی تک…\n-آتا!-\nبس سونرا نه اولدی؟\nسوروشدی قیزی.\nسینه سیندن توستوسونی\nبیر نفسه بوشالدیب\n-هئچ نه بالا- دئدی.\nآتام دا بو یئرده بیر کؤکس اؤتورموش\nآتامین آتاسی دا.\nدئمک-\nبیر آه لا نقطه لنمیش\nاوچ نسلین افسانه سی.\nفیکیرده، دوشونجه ده دوغمالیق وارسا، اونلار بو شعرین سونوندا گئدن او اوچ نسلین حیاتینا، دویغوسونا، یاشام طرزینه، کئچدی یی یولا، تاریخه، مدنیته یاد اولا بیلمز.\nمنیم ادعاسیندا اولدوغوم حبیب فرشباف یارادایجیلیغی دا بئله دیر. قالان نه وارسا یاد دویغودور. اؤزگه بویاسی دیر.\nمنیم عالمیمده حبیب اؤزونی هارا وورسادا، هانسی کئچیددن کئچسه ده شعرینده استناد ائتدی یی تکجه او اوچ نسیل دئییل. تاریخی قدیم بیر ملتین ائولادی دیر. همن ملتین آجیسینا آجی یان، سئوینجینه سئوینن دیر.\nنییه کی، اودا یارادیجیلیغی نین یئتگین چاغیندا ملت شعوروندا فورمالاشان ایدییاللارا یؤون آلیر. اونلاردلان ساده جه بیرینه بیر نظر سالاق:\nوئریر اؤز عؤمرونی هرکس، بیر عشق اوغروندا عادت له:\nبوتون دنیانی وئرسن آج گؤز آج دیر، دویماز عالمده.\nمن اینانیرام کی، اوزون یوللار کئچیب گلیب “ یولچی یولدا گره ک ” یازان لیریک دوشونجه لی، اینجه روحلی, اومانیست فیکیرلی شاعیر حبیب فرشباف بوندان سونرا دا کؤنلونون ایشیغینی و ائله جه ده محبتینی یاشایاجاق . نفرت سیز ممکن دئییل یوخ، محبت سیز ممکن دئییل یاشاماغی ترنوم ائده جک. اؤز کؤنلونون سسینه سس وئره جک. اؤز عالمینه، اؤز دنیاسینا، اؤز بویاسینا چه کیله جک. شعر دنیاسیندا حیاتین چاتیشماز لیقلاریندان دئییل اؤز کؤنلونون علوی لی ییندن یول آلاجاق .آخی صمیمیت اوخوجویا دئییل، اؤزونه صمیمی اولماقدیر. شاعیر حبیب فرشباف ایسه من اینانیرام کی، بو یولوان ان ایناملی یولچولاریندان دیر.\n“ یولچی یولدا گره ک !”- قارداشیم! سنه داها اوغورلی یارادیجیلیق آرزولاریلا!\nیولون آچیق اولسون!- دئییره م .قلمین ایسه اؤز دونیانی یازان گؤزه للی یین ترنومچیسی!\nدانلود\nنسخه اصلی این مطلب\nتاختالی کؤیدن‌ مکتوب‌لار \/ اون‌یئددینجی مکتوب\nعزیز نسین اسماعیل شیخلی\nمدخلی بر آداب و رسوم روستای«زنگاوا»: (قاپان- قاپان۱)\nابوالفضل جمالی\nو سئل‌لرین گونجل آخاری …\nمسعود اسلامی\n«میانالی علیرضا»نین یئنی شعر مجموعه‌سی یاییلدی\nایشیق\nچاپ\nیک پاسخ\nیعقوب نامی گفت:\nجمعه ۲۱ مهر ۱۳۹۱ در ۰۹:۰۴\nنه سئوینجینه بئل باغلا\nنه قاپانیب کدرینه قال.\nدؤزه بیلمه ینده\nآجیسینی شیرینه قات\nبئله دیر حیات.] گوزل و صمیمی بیر باخیشیز حبیب فرشبافین یارادیجیلیق عالمینه چوخ فایدالی واوره یه یاتیم ایدی. ساغ اولون زنگینلیکلری یایماغینیزا گوره","num_words":1832,"character_repetition_ratio":0.051,"word_repetition_ratio":0.026,"special_characters_ratio":0.238,"stopwords_ratio":0.002,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":190395.0,"cluster_detection":-1}
+{"text":"گئییم‌لر\/ آیاق گئییم‌لری آیاق گئییم‌لری (دؤردونجو): قالچین : کئچه یا گؤنـدن تیکیلمیش چکمه .قالچینی قالیشـدان قاباق آیاغا گئیرلرمیش قوندارا: بوتونو گؤنـدن تیکیلمیش دابان‌لی و اوزو اؤرتولو آیاق قابی لاپچین : آلتی چوخ اینجه و اویناماغا اؤزل اولان کیشی چکمه‌سی لکن : ألـده توخونموش یون آیاق گئییمی.بو گئییمی …\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nگئییم‌لر \/ باش گئییمی \/ آراشقین\nنفیس سینافر August 6, 2017 گئییم‌لر 0 1,295\nگئییم‌لر \/ باش گئییمی \/ آراشقین آراشقین \/ آراخچین : أسکیدن قادین‌لار چارقات‌لاری‌نین آلتینـدان ساچ‌لاری‌نین قاریشیب-داغیناقلیغی‌نین قارشی‌سینی آلماق اوچون بو بؤرکو باشا قویاردیلار .آراشقین ایکی بؤلومـدن اولوشان یاریم یووارلاق (یاریم گیرده) بیر بیچیمده بؤرکدور : -اورتا بؤلومو: بؤرکون تپه‌سی. بو بؤلومو دگیشیک تیکیشلر’له بزییه‌رلر. بو بؤلومو “قوببا” یا دا “تئل …\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nگئییم‌لر \/ آیاق گئییم‌لری\nنفیس سینافر July 26, 2017 گئییم‌لر 0 1,397\nگئییم‌لر \/ آیاق گئییم‌لری آیاق گئییم‌لری (اوچونجو): توپوغلوق : قادین‌لارین قیچ بیلک‌لرینه باغلیـیان پول‌لو زنجیر یا بئزدن اولان سوسگه‌لر پاپئش \/ پاپیش : آلتی گؤن یا بئزدن اولان یوموشاق و چئشیدلی بویاق‌لاردا اولان اوشاق آیاق گئییمی پوتون : گؤنـدن تیکیلن بیلک‌لری اوجا باشماق‌لار .گئنللیک’له داغ ‌آغان‌لار و أسگرلرین گئیدیگی آیاق …\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nگئییم‌لر\/ سوسگه‌لر \/ تپه‌لیک\nنفیس سینافر July 18, 2017 گئییم‌لر 0 961\nگئییم‌لر\/ سوسگه‌لر \/ تپه‌لیک تپه‌لیک : بؤرکون اوجونـا تاخیلان هر چئشیت یئلک‌لی، قاش‌لي، قیزیل یوخسا گوموش سوسگه‌یه تپه‌لیک دئییلیرمیش. نفیس سینافر\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nگئییم‌لر\/ سوسگه‌لر \/ آسیق\nنفیس سینافر July 6, 2017 گئییم‌لر 0 915\nگئییم‌لر\/ سوسگه‌لر \/ آسیق آسیق : تورکمن ساچ سوسگه‌لریندن دیر. آسیغین اورتاسینـدا قیرمیزی داشی اولار و اوستونده اولان باغ’لا ساچا باغلانار. اورک بیچیمینـده آسیقلار گئنللیک’له “یموت” اویماغی‌نین دیر. نفیس سینافر\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nگئییم‌لر\/ آیاق گئییم‌لری\nنفیس سینافر June 4, 2017 گئییم‌لر 0 1,251\nگئییم‌لر\/ آیاق گئییم‌لری آیاق گئییم‌لری (ایکینجی): جوراب : یون یا ایپلیکــدن توخونولان آیاق گئییمی. چاریق : جامیش گؤنونـدن تیکیلن باشماق .چاریغین اؤزللیگی بیچیم و تیکیشی‌نین باشماغین اوست بؤلومونـدن اولدوغودور. چاریغین اوستونده باغ‌لاری اولور و بو باغ‌لارلا آیاقدا برکیلیر. چاخجور(چاقجور ) :گؤنـدن تیکیلمیش وبیلکـدن اوستو قوماشدان اولان بیر چئشیت جوراب. بو …\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nگئییم‌لر \/ باش گئییم‌لری \/ کورته\nنفیس سینافر May 17, 2017 گئییم‌لر 0 1,299\nگئییم‌لر \/ باش گئییم‌لری \/ کورته کورته : تورکمن قادین باش گئییم‌لرینـدن دیر. کورته اوست گئییم کیمی قوللاری اولان بیر پالتار دیر . آما بو گئییم‌ین دبی أگینه گئیمک یئرینه باشا اؤرتمک‌ دیر. کورته‌یی قیزلار گلینلیک‌لری اوچون تیکیب حاضیرلارلار. کورته تورکمن گلین‌لرینه اؤزل باش گئییمی دیر. نفيس سينافر\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nگئییم‌لر\/ آیاق گئییم‌لری\nنفیس سینافر May 15, 2017 گئییم‌لر 0 891\nگئییم‌لر\/ آیاق گئییم‌لری آیاق گئییم‌لری (بیرینجی): آیاق قابی: هر چئشیت و نئجه‌لیکـده (کئیفییتـده) آیاغـا گئییـلن آیاق گئییمی‌نین آدی. اوروسی: آلتی گؤن، اوستو وئرنی یا مخمردن تیکیلن شَپیک‌لر (شَپیت‌لر). قادین و کیشی اوروسی‌سی‌نین آییریقسی‌لیغی بویاغ‌لاری اوزریـندن دیر. اَهَری: آلتی آغاج و اوزو گؤنـدن اولان دوز آیاق قابی، اهری‌نین اوجو یوخاری‌یا ساری …\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nگئییم‌لر \/ سوسگه‌لر \/ میخک\nنفیس سینافر May 12, 2017 گئییم‌لر 0 2,477\nگئییم‌لر \/ سوسگه‌لر \/ میخک میخک : میخک کؤچری تورک‌لرین سئودیگی سوسگه‌لردن دیر. میخک چؤپ‌لرینی خینالی سودا ایسلادیب، ایگنه اینن نئچه یئردن دلیب ایچینـدن ایپ کئچیدرلر. میخک‌لری بیر بیر یانیـنا دیزمک‌ ایله بویون‌باغی (بویماق) کیمی سوسگه‌لر دوزه‌لدیرلر. میخک سوسگه‌لرینی قیز گلین‌لر، گلین‌لر و گنج قادین‌لار توی‌لاردا بویماق اولاراق یا دا …\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nگئییم‌لر\/ أل و قول گئییم‌لری \/ ألجک\nنفیس سینافر April 17, 2017 گئییم‌لر 0 1,104\nگئییم‌لر\/ أل و قول گئییم‌لری \/ ألجک ألجک : ألین بوتونلویونه گئییلن هر بیچیم و قوماشـدا اولان أل گئییمی‌نین آدی ألجک يا ألدیون دیر. ألجک اوچون أسکی تورکجه‌ده ایشله‌نن آدلار: ایلیک ilik ألجک əlcək ألدیون əldivən ألئک‌لیک əleklik نفيس سينافر\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nPage 1 of 212 »\nLanguages\nتۆرکجه\nTürkcə\nسون یازی‌لار \/ Son Yazılar\nTOP 10\nیوروم‌لار \/ Yorumlar\nتگ‌لر \/ Təqlər\nآتالار سؤزۆ_‌دئییم‌لر \/ قاشقایی دئییم‌لریندن\nApril 17, 2018\nاؤیکولر \/ متل‌لر \/ ایلان توفو\nApril 12, 2018\nبیتگی‌لر \/ پیشیک اوتو\nDecember 30, 2017\nیئمک‌لر\/ قاوورقا \/ قووورقا\nDecember 21, 2017\nتانیتمالار \/ بوتا \/ گول بوتا \/ بوتامیز بادام ایچی\nDecember 5, 2017\nخبرلر-یازی‌لار \/ رامین جبرائیلی \/ گووور قیزی\nNovember 18, 2017\nیاراق‌لار \/ ایپ أگیرمک یاراق‌لاری\nNovember 11, 2017\nگئییم‌لر\/ آیاق گئییم‌لری\nNovember 7, 2017\nیاراق‌لار \/ چؤرکچی‌لیک یاراق‌لاری\nOctober 31, 2017\nبیتگی‌لر \/ قوزو قولاغی\nOctober 31, 2017\nقوشقولار \/ هپسنه\nApril 2, 2017 6,014\nبیتگی‌لر \/ قوزو قولاغی\nOctober 31, 2017 4,544\nگئییم‌لر\/ سوسگه‌لر \/ ملهو \/ مهلو\nAugust 29, 2017 2,673\nدَب‌لریمیز \/ بایداق\nApril 29, 2017 2,633\nگئییم‌لر \/ سوسگه‌لر \/ میخک\nMay 12, 2017 2,477\nیاراق‌لار \/ ساج\nApril 5, 2017 2,447\nاینانج‌لار \/ آل‌ آروادی\nOctober 15, 2017 2,408\nتوخومالار \/ مرفج\nMarch 29, 2017 2,260\nأمچی‌لیک \/ کوپه سالماق\nApril 12, 2017 2,170\nتانیتمالار \/ موتال \/ تجن\nJune 19, 2017 2,112\nAraz Əhmədoğlu: Buna da Xoyda \"Yovşan\" deyirik....\nAraz Əhmədoğlu: Buna Xoyda \"QUŞ ƏBBƏYİ\" deyirik. Yemlik ailəsindəndir. Aşa salanda yemlik dadı v...\nمحمد: چوخ گوزل و آنلاملی...\nVhid: سلام‌لار چوخ اورگه یاتیم یازقی ایدی ساغولونوز...\nفولکلور ترکان فولکلور آذربایجان فولکلور آزربایجان گئییملری نام ترکی گیاهان لباس سنتی آذربایجان گئییم لری نفیس سینافر ائل بیلیمی تورکجه بیتگیلر آدی نفیس سینافر گئییملر نفیس سینافر آذربایجان گئییملری یئرلی گئییم نام گیاهان یئرل گئییم لباس سنتی آذربایجان لباس ترکان نام گیاهان دارویی به ترکی تورک گئییملری لباس محلی نفیس گئییملری تورکجه بیتگی آدی ائل بیلیمی نفیس سینافر تورک گئییمی تورک گئییم لری فولکلور قشقایی","num_words":1597,"character_repetition_ratio":0.119,"word_repetition_ratio":0.116,"special_characters_ratio":0.265,"stopwords_ratio":0.003,"flagged_words_ratio":0.001,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":169246.7,"cluster_detection":-1}
+{"text":"گنجلیکده اینسان ایستر محلله‌نین لاب بتر آدامی اولسون. اولان! بوش وئر محلله‌نی، ایستر خاورمیانه‌ده تک اولسون بااا. ایستر ائله بیر ایش گؤرسون کی دونیادا هامی بارماغی ایله اونا-بونا گؤستریب دئسین:\n– باخ! بو اودو هااا\nگنج‌کن بیز ده «باخ، بو اودو هااا»نی هئی دوشوندوک، اؤلچو-بیچ ائله‌دیک، سونرا گئنه دوشوندوک، سونوندا «آهان، ائوره‌کا» دئییب تاپدیق …\nدوستلارلا درویش اولماغا قرار وئردیک. دئدیک درویش اولاق، عجئیبان- قولی ایشلر گؤرک. یوخسا سحر صوبحدن آنامیزین زور ایله گئدیب سنگگ آلماق، بیزیم اوچون هانسی شؤه‍رتی قازاندیرا بیلردی کی؟ اونون یئرینه طی‌الارض ائله‌‌یه بیلردیک.\nسیز آلله اؤزوز قضاوت ائله‌یین، ائوه چؤرک آلماقلا محلله‌ده هامینین انگینی ایه‌ بیلردیک، یوخسا ایکی ثانیه ایچینده دونیانین او بیری اوجونا اوچماقلا.\nهله هارا��یدی؟ اؤز-اؤزوموزه دوشونموشدوک، درویش اولساق، ایکی ووجودا صاحاب اولماغی دا اؤیرنه‌ بیلریک. ایکی ووجودوموز اولسایدی اگر، بیریسینی آنامیز سحر تئزدن سنگک آلماغا گؤنده‌رردی، عینی آندا دیگری ده گئدردی میشقانا، مادونا ایله قول-بویون اولاردی، سیلوئستئر ائستالونه ده اونا حسرتله باخاردی، ایشاره بارماغی ایله بیزیم ایکینجی کوپیامیزی جمشید آریایا گؤستریب دئیردی:\n– باخ، بو اودو هااا\nسید حمزه‌ده، هله مقبره‌الشعرا دئیه بیر یئر تیکیلمه‌میشدی. کوچه‌نین دیبینده اسکی بؤیوک بیر ائو واریدی. او دؤنملرده او‌ قدیم ائو، شاه‌نعمت‌آلله ولی موریدلرینین خانقاهی ایدی.\nخانقاه دئییرم هااا، بالاجا بیر یئر اولدوغونو سانمایین. سن ائله راحات-راحات باشینی ساللاییب، بوغدا تایلاری چی‌یینلرینده «آی چکیلین بشیر گلیر» دئییب حسن سوخدو‌ دییرمانی‌نا گیرن کیمی، اورا دا گیره بیلمزدین. سیفاریشین، پارت-پورتون اولمالیدی. یوخسا قاپینین زیلینی چالدیغینیزدا، آچیق قاپی گیریشیندن ده داها گیئنیش بیر آدام، سنین ایچری گیرمه‌یینه ایزین وئرمزدی، اورا دورتولمک اوچون، او دییرمانین قاپیچیسی‌نین هئچ بیر یئریندن بیرجه جیریق تاپا بیلمزدین.\nدرویشلر خلسه‌یه گئتمک اوچون سماع مجلسی قورموشدولار. بیر- ایکیسی قاوال چالیردیلار، گئری قالانی دا، باشلارینی «لا اله» دئدیکلرینده ساغا، «الا آلله» دا سولا دؤندریردیلر. درویشلی‌یین ییرینجی صینیف اؤیرنجیلری اولان و هئر ایله پئری قانمایان بیزلر ده، اوردا ائله‌جه اوتوردوغوموز یئرده سئیری-آفاق و انفس ائله‌ییردیک. فقط ائله هوروت-هوروت اطرافا باخیردیق، مال کیمی ایره‌لی سوییه‌ ده اولان درویش‌لری ایز‌له‌ییردیک. گوزله‌ییردیک گؤرک، بس آخی نه زامان هر بیر درویش کولونلاشیب ایکی دنه اولاجاق؟\nیانیمدا سیسقا بیر درویش، الینده قاوال اوتورموشدو، سسیقالیغیندان بللی ایدی کی چوخلو موصیبت‌لر گؤروب، ریاضت‌لر چکیب اؤزونو او اوست نؤقطه‌یه قدر چاتدیرا بیلمیشدی. قاوالین ریتمی ایله باشینی ساغا-سولا ساللاییردی.\nچوخ موصیبت گؤرن سیسقا درویش، بیر موددت قاوال چالیب اوخوماغینا داوام ائتدی. ان سون اوندان بیر «لا اله» سسی چیخدی، آمما سونرا «الا آلله» سسینی هئچ ائشیتمه‌دیم، آنجاق اونون یئرینه اوجا بیر «دارانق ق ق ق» سسی قولاغیمی جینگیلدتدی.\nیازیق، باشینی قاپی چرچه‌وه‌سینه ائله چیرپمیشدی کی، اولدوغو یئرده روحلار عالمینه طی‌الارض ائله‌میشدی، او عالم‌ده ده شاه نعمت‌آلله ولی‌‌ ایله بیرلیکده، سنگک- پئندیره دؤشه‌میشدی. اونا باخدیغیمدا، اوزونده هم ناراحاتلیق ایفاده‌سی وار ایدی هم ده اوتانقاچلیق. چوخ احتیمال، او یازیغین اوتانماغی آلدیغی سنگه‌یی شاه‌نعمت‌آلله ولی ایله تیخیب بوش ال ایله ائوه دونه‌جه‌ییندن ایدی، ناراحاتلیغی دا باشینی قاپی چرچه‌وه‌سینه چیرپدیغیندان. آمما هر حالدا او موصیبتدن سونرا، درویشلیکده بیر سوییه داها یوخاری‌یا اوجالمیش اولمالی ایدی.\nدوستوم صابیر گؤز ایشاره‌سی ایله، سانجی ایچینده قیوریلان آدامی منه گؤستریب دئدی:\n-باخ، بو اودو هااا\nاؤزومو تزه‌دن اونا ساری دؤندریب بو سفر دیققت‌له باخدیم. طرفی تانیدیم.\nبیر نئچه گون قاباق، اونو ولی‌عصرین منکرات شعبه‌سینده گؤرموشدوم. دئمه سیسقا درویش، گئجه‌نی بیزیمله بیرلیکده کئچیرن تومن‌کش شوفئری ایمیش.","num_words":834,"character_repetition_ratio":0.039,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.226,"stopwords_ratio":0.001,"flagged_words_ratio":0.001,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":162271.1,"cluster_detection":-1}
+{"text":"(مقاله)دانیشیقایشلدنایشلدن دانیشیغیویکی‌پدیاویکی‌پدیا دانیشیغیفایلفایل دانیشیغیمدیاویکیمدیاویکی دانیشیغیشابلونشابلون دانیشیغیکؤمککؤمک دانیشیغیبؤلمهبؤلمه دانیشیغیپوْرتالپوْرتال دانیشیغیTimedTextTimedText talkماژولماژول دانیشیغی","num_words":79,"character_repetition_ratio":0.023,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.066,"stopwords_ratio":0.038,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.996,"perplexity_score":13396.3,"cluster_detection":-1}
+{"text":"هیندیستان شاناگولله‌سی (Nelumbo nucifera) – بو، بوزومتول-یاشیل، ایسلانمایان یارپاق‌لاری و چهرایی چیچک‌لری ایله فوسونکار، میستیک سو بیتکی‌سی‌دیر. بوددیست‌لر اوندان دینی مراسیم‌لر اوچون ایستیفاده ائدیرلر. بیتکی‌نین بوتون حیسه‌سی یئمه‌لی‌دیر (قیدادا اساساً توخوملاریندان‌ و یئرفیندیغین‌دان ایستیفاده ائدیلیر)، بوتون جنوب-شرقی آسیا اؤلکه‌لرینده موختلیف خؤرک‌لرین هازیرلانماسیندا ایستیفاده اولونور. بو باتاق‌لیق بیتکی‌سینی آغ سوزانباغی کیمی ده بئجرمک اولار. بیزده شاناگوللنی بئجرمک چتین دئییل، آنجاق بونو نئجه ائتمیی بیلمک لازیم‌دیر.\nتوخومو اکمزدن اول اونو سومباتا‌دان تمیزلمک لازیم‌دیر، اونلارین ستهینه خصوصی مادده هوپدورولور کی، سویونو تامامیله بوراخماسین. توخوم‌لار یاخشی ایسلانمادیغینا گؤره جوجرمه‌یه ده بیلر. توخوم سومباتا‌دان تمیزلنیلمه‌دن اؤز جوجرمه قابیلیتینی مین ایل ده ساخلایا بیلر، سیز اونو سومباتا‌دان تمیزلمه‌دن سویا قویسانیز، بیر نئچه ایل اونلارین جوجرمه‌سینی گؤزلمه‌لی اولاجاقسینیز.\nداها چوخ اوخویون\nآراگون 28.12.2023 18:01 | چاپ ائدین | بیتکی‌لرین بئجریلمه‌سینه گؤستریش\nچؤرکاغاجی (Artocarpus odoratissimus)\nچؤرکاغاجی (Artocarpus) توت فسیله‌سین‌دن 60 نؤوو اولان همیشیاشیل تروپیک آغاج‌دیر، جنوب-شرقی آسیادا و ساکیت اوکئان آدا‌لاریندا بئجریلیر. او، انجیر آغاجی ایله عینی منشأ‌لی‌دیر (Ficus). داها چوخ یاییلمیش و بئجریلن طبیعی چؤرکاغاجی‌دیر (Artocarpus altilis). بو فسیله‌یه مئیوه آغاجی و کول شکلینده اولان دیگر نؤو‌لر ده عاید ائدیلیر، مسئلن، آدی آرتوکارپوس (Artocarpus communis)، جئمپئداک (Artocarpus integer)، Artocarpus heterophyllus (ژاجکفرویت، نانگکا) و مارانگ و یا تاراپ (Artocarpus odoratissimus).\nداها چوخ اوخویون\nآراگون 28.12.2023 17:56 | چاپ ائدین | ائکزوتیک بیتکی‌لر\nهشراتیئین بیتکی‌لرین توخوم‌لاری‌نین سپیلمه‌سی قایداسی\nبالکان یاغلیجاوتو (Pinguicula balcanica)\nهشراتیئین بیتکی‌لرین توخوم‌لاری اؤز جوجرمه قابیلیت‌لرینی قیسا مدت عرضینده ساخلاییرلار. بیر ایلدن سونرا بیر چوخ نؤو‌لرین توخوم‌لاری‌نین جوجرمه قابیلیتی آزالیر. بونا گؤره ده بو بیتکی‌لرین توخوم‌لارینی الده ائدن کیمی سپمک لازیم‌دیر.\nداها چوخ اوخویون\nآراگون 28.12.2023 17:53 | چاپ ائدین | ائکزوتیک بیتکی‌لر, بیتکی‌لرین بئجریلمه‌سینه گؤستریش\nهیندیستان فیستیغی Pongamia pinnata\nPongamia pinnata\nPongamia pinnata (هیندیستان فیستیغی, Honge Tree, Pongam Tree, Panigrahi) پاخلا‌لی‌لار فسیله‌سین‌دن یارپاغی تؤکولن آغاج‌دیر (Fabaceae)، وطنی هیندیستان حساب اولونور، جنوب-شرقی آسیادا بئجریلیر.\nهون‌دورلوگو 15–25 مئتر اولور و بؤیوک چتیر عمله گتیریر. کیچیک، آغ، چهرایی، بنؤوشیی رنگ‌لی، اتیرلی چیچک‌لر آچیر.\nداها چوخ اوخویون\nآراگون 28.12.2023 17:50 | چاپ ائدین | ائکزوتیک بیتکی‌لر\nشاختایا داوام‌لی پالما، اوخلو کیرپی (Rhapidophyllum hystrix)\nRhapidophyllum hystrix پالما\nرهاپیدوپهیللوم هیستریخ دونیادا شاختایا داوام‌لی نؤو‌لردن بیری حساب اولونور و بونونلا یاناشی رهاپیدوپهیللوم مونوتیپ فسیله‌سین‌دن یئگانه نؤو‌دور. طبیعتده او، آبش-نین جنوب-شرقینده باتاق‌لیق یئرلرده بیتیر. – 20 °C شاختایا و سویوغا داوام‌لی‌لیغینا گؤره، بو نؤوو آچیق هاوادا و بیزیم شرایطده بئجرمک الوئریش‌لی‌دیر. اونو موسبت خاراکتئریستیکاسینا بؤیوک اولمایان هون‌دورلوگونو (ماکسیموم 1–3 مئتر) و تیکان‌لارلا سیخ اؤرتولموش گؤزل گؤوده‌سینی علاوه ائتمک اولار.\nداها چوخ اوخویون\nآراگون 28.12.2023 17:48 | چاپ ائدین | پالما‌لار\nبیز بیتکیئین بؤجک‌لره قارشی موباریزه آپاریریق\nتسووور ائدین کی، بیتکی یئین بؤجک‌لر هامی طرفین‌دن آرزو اولونمازدیر. بو کیچیک بؤجک‌لره (3–4 مم)، دئمک اولار کی، هر یئرده متبخ‌دن توتموش پاخلا‌لی‌لارین توخوم‌لارینا قدر راست اولونور.\nداها چوخ اوخویون\nآراگون 28.12.2023 17:41 | چاپ ائدین | زیانوئریجی‌لر\nبیز آووکادو بئجریریک\nآووکادو (آللیقاتور آرمود فورما‌لی – Persea americana) 6–20 م هون‌دورلوگو اولان تروپیک بیتکی‌دیر. اساساً مئکسیکا و برازیلیا اراضی‌سینده یاییلمیش‌دیر. حال-حاضردا ایسه تروپیک و سوبتروپیک اؤلکه‌لرده یئتیشدیریلیر.\nائللیپتیک، سیوری اوجلو، قالین دری‌لی، جیلا‌لی، پارلاق و یا توند یاشیل یارپاق‌لاری وار. یارپاغین عکس اوزو بوز رنگده‌دیر، پورتاغال یارپاغینی خاتیرلا‌دیر.\nداها چوخ اوخویون\nدۇزگونو 27.12.2023 23:33 | چاپ ائدین | ائکزوتیک بیتکی‌لر\nبیچیلمیش اوت ایله نه ائتمه‌لی؟\nبیچیلمیش اوت ایله نه ائتمه‌لی؟ اگر سیز گؤزل، قیسا قازوندا ضعیف‌لیک هیسس ائدرسینیزسه، اونو تئز-تئز بیچین. آنجاق تئز-تئز بیچیلمه نتیجه‌سینده چوخ‌لو میقداردا بیچیلمیش اوت ییغیلیر، هانسی کی، (اگر سیز هئچنه الده ائتمیرسینیزسه) سیزه مانع اولا‌جاق. اودور کی، تانیش باغبان‌لارین چوخو اونو توللاییرلار. آنجاق من تعجب‌لنیرم کی، نه اوچون اونلار ان اوجوز باشا گلن گوبره‌یه قناعت ائتمیرلر.\nداها چوخ اوخویون\nدۇزگونو 27.12.2023 23:09 | چاپ ائدین | قازون\nقازونون دوزگون بیچیلمه قایداسی نئجه‌دیر؟\nسیخ قازون الده ائتمک اوچون، اونو دوزگون بیچمک لازیم‌دیر. اونا گؤره ده ایستنیلن جاوان آغ شام و یا شام آغاجی مهو اولموش قازوندا یاخشی گؤرونمز.\nداها چوخ اوخویون\nدۇزگونو 27.12.2023 22:30 | چاپ ائدین | قازون\nبیز یئنی قازون سالیریق\nیئنی قازونون و علاوه اوتون ان موناسیب اکیلمه واختی مای و یا یون آیلاری‌دیر، ایل یاغمورلو کئچرسه، یول آیی دا اکین اوچون الوئریش‌لی واخت حساب اولونور.\nداها چوخ اوخویون\nدۇزگونو 27.12.2023 22:07 | چاپ ائدین | قازون\nمانقونون توخوم واسطه‌سیله یئتیشدیریلمه‌سی\nیوکسک جوجرمه قابیلیتی اولان توخوم‌لاری الده ائتمک اوچون یالنیز توپلانمیش توخومو اکمک لازیم‌دیر. توخوم 20–25°C تئمپئراتوردا 2–6 ساعت عرضینده سودا ایسلادیلیر.\nداها چوخ اوخویون\nدۇزگونو 27.12.2023 21:07 | چاپ ائدین | ائکزوتیک بیتکی‌لر\nایندونئزیادا مانقونون نؤو‌لری\nاتیرلی مانقو (Mangifera odorata)\nایندونئزیادا بورنئو آداسیندا مانقونون 34 نؤوو مؤوجوددور (Mangifera)، طبیعتده بیتیر. بو نؤو‌لرین اکثریتینی مئشه‌لرین قیریلماسینا گؤره مهو اولماق تهلوکه‌سی گؤزلییر. مانقونون بیر نئچه نؤوونو��، مسئلن، کالیمانتان مانقوسونون (Mangifera casturi) طبیعتده نس‌لی کسیلیب.\nبورنئو آداسیندا مانقو آغاجی‌نین بیر نئچه پئرسپئکتیو نؤوونو گؤسترمک اولار، مسئلن، Mangifera griffithi (مویین یئر آدلاری: asem raba و romian)، Mangifera pajang (asem payang)، Mangifera quadrifida (asem kipang) و Mangifera torquenda (asem putaran).\nداها چوخ اوخویون\nدۇزگونو 27.12.2023 20:03 | چاپ ائدین | ائکزوتیک بیتکی‌لر\nبیز پئپینو بئجریریک\nپئپینونون وطنی (بوتانیکی آدی Solanum muricatum) پئرو و یا کولومبیا اولماسی گومان ائدیلیر. حتی اونون سرهددینه باخمایا‌راق او، اورا‌دان بوتون لاتین آمئرکاسینا یاییلیب. حال حاضردا او داها چوخ بولیویادا، ائکوادوردا و یئنی زئلاندیادا بئجریلیر.\nداها چوخ اوخویون\nدۇزگونو 27.12.2023 19:53 | چاپ ائدین | ائکزوتیک بیتکی‌لر\nکیوانو Cucumis metuliferus\nکیوانو اوزون‌لوغو 10–15 سم اولان نارینجی بورانییا بنزییر، اونون „تیکان‌لاری“ اولور و اورتا عصرلره عاید سلاحی خاتیرلا‌دیر. مئیوه‌نین لتی یاشیل رنگده اولور و 5–10 مم اوزونلوقدا اولان چوخ‌لو سایدا آغ توخوم‌دان عبارت‌دیر. اگر او، کال‌دیرسا، تیکان‌لارا یاخین یاشیل زولاق‌لار اولور.\nداها چوخ اوخویون\nدۇزگونو 27.12.2023 19:29 | چاپ ائدین | ائکزوتیک بیتکی‌لر\nContinue: 1-14\nکپر کلوب حاقیندا\nKPR − بیتکیچی‌لیک کلوبو بئینلخالق باغچی‌لیق تشکیلاتی‌دیر. داها چوخ اوخویون\nتجروبه‌نیزه اساساً بیتکی‌لرین بئجریلمه و یئتیشدیریلمه اصولونو بیزیمله بؤلوشون. بو ماقاله حاقیندا یازین و بوتانیخ ژورنالیندا آنا دیلینیزده درج ائدین! دیگر معلومات‌لار اوچون بیزیمله علاقه ساخلایین.","num_words":1683,"character_repetition_ratio":0.099,"word_repetition_ratio":0.068,"special_characters_ratio":0.231,"stopwords_ratio":0.002,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":131808.3,"cluster_detection":-1}
+{"text":"بیرلیک (اینگیلیسجه: Commonwealth (U.S. state))، بیرلشمیش ایالتلرین ۵۰ ایالتلریندن دوردونون تام رسمی دوولت آدلاریندان ایستیفاده ائتدییی بیر ایصطیلاح دیر. دورد ایالت - کنتاکی،[۱] ماساچوست،[۲] پنسیلوانیا،[۳] و ویرجینیا[۴] – شرقی بیرلشمیش ایالتلرینده‌دیر و ۱۷۷۹-جی ایلده بیرلشمیش ایالتلرین یارانماسیندا علاوه بریتانیا موستملکه مولکلری ایدی.\nنوتلار\nدَییشدیر\nقایناقلار\nدَییشدیر\n^ Constitution of the Commonwealth of Kentucky. Legislative Research Commission.\n^ Constitution of the Commonwealth of Massachusetts. Preamble of the Constitution of the Commonwealth of Massachusetts. Massachusetts General Court.","num_words":109,"character_repetition_ratio":0.118,"word_repetition_ratio":0.02,"special_characters_ratio":0.185,"stopwords_ratio":0.0,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.984,"perplexity_score":233926.3,"cluster_detection":-1}
+{"text":"عراق سؤزو، ندنسه، همیشه فراق سؤزونو منیم یادیما سالیر. فراق سؤزو ایسه فضولی‌نین نامعلوم رسام طرفیندن چکیلمیش مشهور شکلینی گؤزلریمین قارشیسیندا جانلاندیریر. اونون کدر دولو گؤزلری، باخیشلارینداکی ایضاح ائدیلمز حسرت، اینتیظار بؤیوک نغمه‌کارین غربت اودو ایله یانمیش قلبیندن نه‌لر سؤیله‌ییر!\nمن فضولی‌نین بو شکلی ایله، اونون یارادیجیلیغی آراسیندا ائله عضوی بیر یاخینلیق گؤرورم، ائله بیر وحدت دویورام کی، سونرالار، یاریسی بو شکیلدن، یاریسی بایاغی فانتازییادان یارانمیش “یئنی” شکیللری گؤرنده، اؤلمز شاعیرین اوزون ایللردن بری یادداشیمیزدا حک اولوب قالمیش نورانی اوبرازینین کورلانیب شیت‌لشدیریلدییی منی داخیلا سارسیدیر.\nفضولی یارادیجیلیغی، آنجاق محبت فریادی، کؤنول سیزیلتیسی، کدر، اینتیظار و ناکام عشقین حزین اینیلتیسی دئییلدیر. فضولی یارادیجیلیغینی، یالنیز محبت لیریکاسینین ان گئنیش و یوکسک معنادا بئله فلسفی جؤوهری کیمی قیمت‌لندیرمک‌ده تام اولمازدی. فضولی یارادیجیلیغی منیم تصورمده ائله بیر عالم‌دیر کی، اونون سونسوز رنگلری، بو رنگ‌لرین ان اینجه چالارلاری واردیر. بورادا اینسان گؤزونون گؤره بیلدییی، هئچ بیر بیانا، شرحه سیغمایان زنگینلیک، اینسان قولاغینین ائشیده بیلدییی آهنگ، سس، اون، پیچیلتی، فریاد فیرتیناسی، چاغریش آخینی، حس و دویغولارین لنگر و تلاطومو، اینسانی تاثیر قووه‌سینین منگنه‌سینه آلیب اوزون مدت اسیر ائدن رایحه‌لر، یالنیز داخیلی گؤروش، داخیلی قوخلاییش، داخیلی توخونوشلا دویولا بیلن اینجه‌لیک‌لر واردیر.\nبوتون بونلارلا برابر، فضولی دئدیکده، اونون دویولماز پوئزیاسینین اوره‌ک تئللرینی تیتره‌دن ناکام محبت مئلودیاسی یادا دوشور. اونون حسرتی، فریادی، اینتیظاری گؤزلریمیزده، قولاقلاریمیزدا جانلانیر. فضولی پوئزیاسی، ندنسه، هر زامان منه آذری خالقینین قدرتلی دوهاسی ایله یارانمیش، جیلالانمیش عصرلرین ایضطراب و سئوینج‌لرینی، قهرمانلیق، عزم و اراده‌سینی، موسیقینین اعجازکار دیلی‌ایه ایفاده ائدن موغاملاری خاطیرلادیر.\nگؤزه ل ایفادا عاریف صنعتکارلاریمیزین آوازیندا بوتون عظمت و معناسی ایله، بوتون طراوتی، ایللرین، عصرلرین حؤکومونه باش ایمه‌ین گؤزه‌للییی، قوجالمازلیغی، کؤهنه‌لمزلییی ایله یاشایان موغاملاریمیزی هر دفعه دینلدیکجه صنعتین تاثیر و طراوت توکنمزلیینه حئیران قالدیغیمیز کیمی، فضولی شعرینین‌ده زامان زامان یئنی، داحا زنگین، داحا طراوتلی، داحا اینجه رنگلره چالان معنالیلیغی، درونی ایفاده لیلییی، ناکام محبت حسب – حالینین صمیمیتینه، یاپیشیق و جذبینه، اوره‌یه یاتارلیغینا، حیاتی‌لییینه، بشری‌لییینه، پرواز قووه‌سینه و عادی جانلی اینسان حیس و دویغولارینا اوخشارلیغینا حئیران قالیریق.\nفضولی دئیه‌نده کی، “اؤیله سرمستم کی، ادراک ائتمزم دونیا ندیر”، بیز اونون کئچیردییی روحی ایضطرابی قلبیمیزین چیرپینتیسیندا دویوروق. مجنون:\n“یارب، بلای عشقله قیل آشنا منی،\nبیر دم بلای عشقدن ائتمه جدا منی.\nآز ایله‌مه عنایتین اهل درددن،\nیعنی کی، چوخ بلالره قیل مبتلا منی.”\n-دئیه‌نده بو فریاد، بو یالواریش، بو جسارت و فداکارلیقدا بیز، فضولی قلبینین دؤیونتولرینی دویوروق.\nاینسان بؤیوک یارالارین آغریسیندا کیچیک یارالارین سیزیلتیسینی دویماز. فضولی اوچون عشقین، محبتین ایضطرابی قوذخولو دئییل. اونون بؤیوک دردی، بۀی.ک یاراسی –غربت دردی، وطن یاراسی- واردیر. بو یارانی، بو دردی آچیق آیدین اونون سطیرلرینده آختارانلار عبث زحمت چکیرلر. بو غربت دردی، بو بؤیوک حسرت، یانیقلی، اینتظار فضولی پوئزیاسینین بوتون روحونا هوپموش، بوتون وارلیغینا چؤکموشدور. او:\n“وفا، هر کیمسه‌دن کیم، ایسته‌دیم، اوندان جفا گؤردوم\nکیمی کیم بی وفا دونیادا گؤردوم، بی وفا گوردوم”\n-دئیرکن یالنیز واغاملامیش فردی امیدین گیلئینی دئییل، بوتون بیر عالمین سجییه‌سینی لؤوحه لندیرمیش اولور.\nبو عالمین محنت و ایضطرابی آنجاق فضولی‌یه –بؤیوک عاشیق- مغننییه دئییل، چوخلارینا عایددیر. فضولی هر یانا باخسا اؤزوندن داحا بئتر درده مبتلا اولانلاری گؤرور. بو اینسانلارین آنجاق عشق دردینه مبتلا اولدوقلارینی ظن ائتمک ساده لؤوحلوک اولار��ی. بو داحا بؤیوک، داحا اجتماعی و علاجی مشکل اولان بیر درددیر:\n“کیمه کیم دردیمی اظهار قیلدیم، ایسته‌ییب درمان\nاؤزومدن هم بئتر بیر درده اونو مبتلا گؤردوم”\nموغاماتین بیر موسیقی پوئماسی کیمی اینکیشافیندا اساس ملودیک خطین ائنیشی، قالخیشی، هاچالانماسی، بیرلشمه سی، رنگلری، دیرینگیلری اولدوغو کیمی فضولی شعرینین‌ده مختلیف چالارلاری، حزینلییی، ماژور و مینور نت‌لاری واردیر. لاکن عظمتلی موغام کیمی اونو پوئزیاسیندا هر فداکارلیغا حاضیر، صاف، علوی محبت، محبت یولوندا حیاطین بوتون ایضطراب و ایشکنجه لرینه دؤزه ن، بو ایضطراب و ایشکنجه لری بؤیوک ایسان محبتی نامینه هوسله قبول ائدن، اونلاردا معنوی بیر ذوق دویان، بو ایضطرابلار باهاسینا حیاطین گونده لیک اینجیک‌لیک لریندن آیریلیب یوکسلن، دؤزوم و صبرینین حدودو اولمایان بیر اینسان روحونون حکایت لری ائشیدیلیر. بورادا هیجرانلی، سیتملی، ناکام و فداکار بیر محبت باشینا گلن‌لری بعضا حزین، بعضن غضبلی، جوشغون بیر دیلله دانیشیر.\nمن هر زامان فضولینی اوخویارکن، اونون ایللردن بری حافظه‌لریمیزده قالمیش غزللرینی، “لیل و مجنون”ون بیر چوخ حیس‌لرینی اؤز اؤزومه تکرار ائدرکن دوشونوردوم: -نئجه اولور کی، وطنیندن، ائلیندن اوزاق دوشموش، تا چوجوقلوق ایللریندن غربتده عؤمور سورمه‌یه مجبور اولموش بیر آدام آنا دیلینده بئله کامیل شعرلر یازمیشدیر. او، آذری خالقینا مخصوص اولان بیر سیرا ایفاده، اوبراز، تشبیه اوچون مایانی هاردان آلمیشدیر؟! اونون شعرلرینین، دؤورونه گؤره، سون درجه کامیل، ساده و آنلاشیقلی دیلی –آذری دیلی- هاردان قیدالانمیشدیر؟ نهایت او آذری دیلینده شعرلرینی کیمین اوچون یازمیشدیر؟\nیازیچی اثرلرینی اوخویاجاق آداملارین – او دیلله دانیشان، او دیلی بیلن آداملارین – مؤوجود اولدوغونو بیلمه‌سه یازا بیلرمی؟ آخی آنا دیلی –یازیچینین اثرلرینی یازیب یاراتدیغی دیل- اونون سویو، هاواسی، توپراغیدیر! بالیق سودان چیخاریلدیقدا اؤلن کیمی، یازیچی بوتون دئمک ایسته‌دیک‌لرینی ایفاده واسیطه‌سی اولان دوغما دیلدن محروم قالارسا، نئجه یازیب یارادا بیلر، یازیب یارادا بیلمزسه، اونون عؤمرونون معناسی ندیر؟\nفضولی کیمی بؤیوک صنعتکار عرب فارس دیللرینی بیله بیله، بو دیللرده کلاسیک شعر نمونه‌لری، علمی اثرلر یارادا یارادا، تورکجه- آذریجه نه‌اوچون، کیمین اوچون یازمیشدیر؟\nمن اوللرده عراق‌دا مختلف قبیله لی آذری‌لرین یاشادیقلارینی بیلیردیم، لاکن بو خصوصدا کی معلوماتیمیز چوخ سطحی، قیریق و غیری کافی ایدی.\nبیزیم عراق‌دا یاشایان تورک دیللی خالق حاقدا چوخ تخمینی تصوروموز وار.\nمن بیلمیرم، بلکه‌ده عالیملریمیزدن بو مساله‌ده داحا آرتیق معلوماتا مالیک اولانلاری واردیر. هر حالدا مطبوعاتدا بو خصوصدا اطرافلی اساسلی، علمی تاریخی بیر مقاله‌یه راست گلمه‌میشم. ایشیمین خاراکتئرینه گؤره بو ساحه‌ده‌کی علمی – تدقیقات ماخذلرینه بلدلیییم آزدیر.\nفضولی، اونون شخصیتی، یارادیجیلیغی، بو یارادیجیلیغا قیدا وئرن محیط، اونون استقامت و خاراکتئرینی معین ائدن عامیل‌لر هانسیلاردیر؟ نئجه اولوب کی وطنیندن، دوغما محیطیندن آیری دوشموش شاعیر اؤلمز “لیلی مجنون”ونو، تکرار اولونماز گؤزه للیک و معنایا مالیک غزللرینی آذریجه یازمیشدیر، کیمین اوچون یازمیشدیر؟ بو سواللار بو یاخینداکی عراق ��فری زامانی بیر قدر آیدینلاشیب، معین منطیقی بیر سیلسیله‌یه باغلاندی. من ایناندیم کی، فضولی نین یاشاییب یاراتدیغی یئرلرده اونون آذریجه اثرلرینی اوخویان، اونون پوئزیاسینا قیمت و قووت وئرن مین‌لر، یوز مین‌لر وارمیش! فضولی، دیلی دیلیندن، دردی دردیندن، سئوینجی، آرزوسو، حسرتی اونونلا بیر اولان دوغما خالق احاطه‌سینده یاشامیشدیر. او، ایندی کربلادا، زنگین و عظمتلی گؤرکمی‌ایله دیققتی جلب ائدن امام حسین مقبره سینین قارشیسیندا یورغون بیر قریب کیمی دایانمیش بزک‌سیز، طنطنه‌سیز، حزین، کدرلی:\n“نه یانار کیمسه منه آتشی دیلدن اؤزگه\nنه آچار کیمسه قاپیم باد صبادان غیری”\n-سطیرلرینی خاطیرلادان، سون منزیلی- شاعیر تربه‌سی کیمی یوخ،بوتون ایضطراب و محرومیت‌لرینه باخمایاراق، هر گون دوغما خالقینین سسینی ائشیدن، اونون افاده‌سینی دویان بیر اؤولاد کیمی، اؤز همدیللی‌لری ایله بیر تورپاقدا یاشاییب. تصادفی دئییل کی، بو گون شیمالی عراقدا، کرکوک، اربیل، موصول دولایلاریندا خالق آراسیندا مشهور اولان بعضی خویراتلارین – بایاتیلارین فضولی‌یه عاید اولدوغونو سؤیله‌ییرلر:\nگوله ناز\nبولبول ائیلر گوله ناز\nگیردیم دوست باغچاسینا\nآغلایان چوخ، گولن آز\nبو خویراتین بیزده معلوم اولان “عزیزییم گوله ناز” سطری ایله باشلایان بایاتینین آزجا دییشمیش ائکیزی اولدوغو آیدیندیر. هانسی ایللر، هانسی یئللر، هانسی تئللر خالق یارادیجیلیغینین بو نادیر اینجیسینی دیار دیار گزدیریب فضولی غربتگاهینا سالمیشدیر؟\nایستی بیر دئکابر گونو افسانه‌لریندن آنجاق سویوق بیر خاطیره قالمیش بغدادین معاصیر آئرودروموندان(aerodromundan) دؤرد موتورو طیاره ایله گؤیه قالخدیق. یولوموز شیمالا –موصول- طرفه‌دیر. طیاره اوغولدایا اوغولدایا گؤی یولونون یوخوشونا قالخدیقجا، آشاغیدا بغدادین اوستو یاستی – سلیانی ائولری کیچیلیب اویونجاق کوبلارا دؤنور. دجله‌نین ایلان یولو بوز شوله‌یی نازیلیر، ایری اویرو گوموشو بیر لئنته چئوریلیر.\nهاوا سرینلشیر. اوردا بوردا گؤرونن یاشیل آدالار، سحرالارین سرت بوزلوغوندا یاشیل عبایا بورونموش غریب بیر یولچو کیمی گؤرونور. ایکی ساهات بئله چکمیرکی، مسافه لرین گوموش قانادلی یاغیسی –طیاره- بیزی کرکوکه یئتیریر.\nکرکوک خاسا(خاصا) چاینین اوستونده اورتا بیر شهردیر. شهرین یاشی آز دئییل. قدیم قالانین دیوارلاری، کؤهنه بینالار کئچمیش عصرلرین دیلسیز شاهیدی کیمی دایانیب. شرقین تحمل و تمکینله دولو مودروک سوکوتو ایله سوسورلار. بیر نئچه ایل اول بورادا، یئرلی اهالینین دیلینده، حورمتلی اوخوجولاریمین بیر نئچه صحیفه دن سونرا تانیش اولاجاقلاری خویراتلار – بایاتیلارین یاراندیغی دیلده قزئت، ژورنال چیخیر، کیتابلار نشر ائدیلیر، مکتب‌لرده درس کئچیلیرمیش. ایندی هر یئرده تدریس، مطبوعات عرب دیلینده دیر. کرکوکده تانیش اولدوغوموز معللیم حسن عزتی، محمد خورشید بو دردلرینی دانیشدیقجا، من سفر یولداشیم شاعیر بختیار واهاب زاده و قاسیم قاسیم‌زاده نین گؤزلرینده بیر دومان کیمی چؤکن کدری گؤرور، اؤز اؤزومه دوشونوردوم: دوزدان دادی، سودان نمی، تورپاقدان حیات قووه سینی آییرماق اولارمی؟ عرب شوونیست لری نه قدر سعی ائلسه‌ده، نغمه‌لرینین سسی مین ایللرین او تاییندان گلن بیر میللتین دیلینی اونا یادیرغادا بیلرمی؟\nنئچه عصردیرکی، کرکوک، اربیل، موصول ��ولایلاریندا یاشایان، دیلی، عادت و عنعنع‌سی ایله حاکیم عرب خالقینا هئچ بیر بنزه‌ییشی اولمایان، دئیله‌نه گؤره، سایی یاریم میلیونا یاخین بیر خالق تاریخینی، میللی خصوصیتینی، محنت و سئوینجینی، آرزولارینی، امیدلرینی شعرین سئحیرکار دیلی ایله اؤلومسوز خویرات، بایاتی و ماهنیلاریندا افاده ائتمیشدیر. بو خالقین، تورک دیللی عراقلیلارین، هاردان نه زامان بورا گلدیک‌لری حاققیندا مختلیف فیکیرلر واردیر.\nبو بویوک اینسان کوتله‌سی کیمدیر؟ هانسی عیرقه، هانسی میللته منسوب‌دور؟ هانسی خالقین ظلمله قوپاریلمیش جانلی قلپه‌سیدیر؟ هانسی مدنیت‌ین واریثی، هانسی تاریخی – اجتماعی حادثه‌لر بورولغانینا دوشوب، نهایت، عراقین شیمال ناحیه‌لرینده اوتراق اولموشدور؟\nبو سواللارین جاوابینی اوزون و آغیر زحمته قاتلاشیب، یغین یغین تاریخی ماتئریاللاری صاف – چوروک ائله ییب، توتوشدوروب، حادثه لرین ان اینجه چالارلارینا تجربه لی، مودروک گؤزله باخیب، اوبیئکتیو فاکتلارین انکار ائدیلمز حقیقتی ایله سیلاحلانیب معین نتیجه‌یه گلن تدقیقاتچیلار، عالیم‌لر سؤیله‌یه‌جک‌لر. منی ماراقلاندیران بو یئرلرده یاشایان اهالینین دیل ماتئریالی، خصوصیله اونلارین مختلیف زامان و شرایط‌ده یارانمیش پوئتیک فولکولورودور. کرکوک خویرات و مانیلرینین تانیش اولدوغوم نمونه لری گؤستریر کی، ایستر دوشونوش یولو، ایستر اوبرازلار سیلسیله سی، ایستر ایظطراب، حسرت، امید، سئوینج و کدرلرینین افاده فورماسی اعتیباری ایله عراقین تورک دیللی ساکینلری آذریلره، خصوصیله جنوبی آذریلره چوخ یاخیندیرلار. تبریز لهجه سی کرکوک خویرات مانیلرینین دئمک اولارکی، اساس لهجه‌سیدیر:\nاوخونموری\nدردیم چوخ اوخونموری\nمجنون تکی گزیرم\nگوز یارا توخونموری\nبورادا ائله خویراتلار واردیرکی، اونلارین ائکیزینی بیز جنوب بایاتیلاری آراسیندا گؤرموشوک:\nاییل یایلیغین گؤتور\nمن گؤتورسم سؤز اولور(کرکوک)\nقیز، دسمالینی قووزا\nمن قووزاسام سؤز اولو(جنوبی آذربایجان)\nبو سطیرلرین عینی حیس و الهام منبعیندن سو ایچدییی آیدین‌دیر. بو یاخینلیق بیر چوخ حاللاردا عینیت شکلی آلیر. خویرات و مانیلرده عکس اولونموش بو یاخینلیق، یا عینییت یالینز بوتون سطیرلری، سؤز احتیاطی و افاده فورماسی ایله بیزیم بایاتیلارین دوزومونده‌کی، تئز تئز راست گلدییمیز عینییت یا اوخشارلیق‌لا بیتمه‌ییر، همده عکس ائتدیردیی اوبیئکتیو وارلیغین، حیات و معیشت طرزینین، حتی بعضی حادثه‌لرین قووه‌تلی اوخشارلیغی ایله تصدیق ائدیر. کرکوک خویرات و مانیلرینی نشر ائتمیش جناب “ترزی باشی” بیرینجی جیلدی تشکیل ائدن ماراقلی و قیمتلی مقاله‌سینین بیر چوخ یئرینده عراقین تورک دیللی اهالیسینین ان چوخ آذری خالقینا یاخین اولدوغونو سؤیله‌ییر. او یازیر: “بیزیم خویرات و مانیلرله ایلگیسی ان یاخین اولانی، محقق آذری اولانلاردیر”.\n“کرکوک خویراتلاریندا ایییرمییه قدر اصولدا “قاراباغلی” دئنیلن بیر چئشیدینین، آذری منشالی و صیرف آذری آغزیلا سؤزلندییینی بیلمکده ییز. آیریجا بو اصوللا سؤیلنن:\nتبریز آلتی ماراغا\nزولفون گلمز داراغا\nیار بیزی دعوت ائتدی\nبیر استکان عراغا\nخالق تورکوسوده یئنه آذری هاواسیدیر”. او بیر یئرده یازیر:”اسکیدن آذری‌لرله مسکون تبریز، ماراغا، قاراباغ، داحا بیر باشقا شهرلرده موسیقی حیاتی یوکسک مرتبه‌یه وارمیشدی. او زامان عراق تورکلری ایله بو اؤلکه‌ده یاشایان تورک لر آراسیندا دیل، ادبیات، موسیقی باخیشیندان بولونان باغلیلیق پک قووه تلی ایدی. بو باغلیلیق آذری لرله عراق توکمن لری آراسیندا بیر درجه‌یه تکین بیر قایناشما حصولا گتیرمیشدی…”\nبونودا قئید ائتمک لازیمدیرکی، ترزی باشی‌نین ایشلتدییی دیل کرکوک، اربیل دولایلاریندا، موصول کندلرینده، عمومییتله تورک دیللی عراقلیلارین دانیشدیغی دیلدن، خصوصیله خویرات و مانیلرین دیلیندن چوخ فرقلیدیر.اونون یازی دیلی یئرلی اهالینین دیلیندن اوزاقلاشمیش، باشقا تاثیرلر آلتیندا یالنیز لغت ترکیبی دئییل، تلفظ فورماسینیدا خئیلی دییشمیشدیر.\nبونو اثبات اوچون کیتابدا ترزی باشینین خویرات و ایللرله ایشلنمیش بیر چوخ سؤزه( کی، بونلاری ان اوزاق آذربایجان کندینده باشا دوشورلر، داحا دوغروسو، بو سؤزلری ایندیده ایشلدیرلر) وئردییی ایضاحلارا باخماق کیفایت‌دیر. تورک دیللی عراقلیلارین سایی حاققیندا دا درست بیر معلومات یوخدور. فضولی و اونون اوغلو فضلی حاققیندادا تدقیقات آپارمیش بغداد یونیوئرسیته‌تی پروفئسسورو حسین محفوظون لطفا دعوتی ایله بغداد آکادمیاسیندا اولدوغوم واخت آکادمیانین پریزدئنتی ایله صحبتیمیز زامانی، پریزدئنت عراقدا یاشایان تورکلرین (اونلار بو خالقا گاه تورک، گاه تورکمن دئییرلر) ۷۰-۸۰ میندن آرتیق اولمادیغینی و آرتیق آسیمیلیاسییا پروسسه‌سی نتیجه‌سینده عرب لشدیک‌لرینی سؤیله‌دی و بونا مثال اولاراق مجلیسیمیزده اشتراک ائدن معللیمیلریمیزدن بیرینی گؤستریب دئدی: باخ، گؤرورسونوز، جناب پروفئسسور اؤزو عراق تورکمنلریندن‌دیر، آنجاق تورکجه بیر کلمه‌ده بیلمیر. من دوشوندوم کی حورمتلی پریزدئنتین خالق و اونون معنویاتی حاققیندا نه قدر محدود تصوورو واردیر، اونون صنعی بیر لاقئیدلیکله دئدییی ۷۰-۸۰ مین‌ده حقیقتا اوزاق اولماقلا برابر، بو رقمین آزالدیلماسیندا معین مقصد اولدوغونو آیدین گؤستریردی. عراقدا آزلیق تشکیل ائدن ملت‌لرین آسیمیلیاسی-عرب‌لشمه‌سی حاققینداکی ادعالارین دا نه قدر اویدورما اولدوغونو کرکوک، اربیل، موصولدا اولدوغوموز زامان یئرلی اهالی ایله صحبتده‌ن، اونلارین شیفاهی و یازیلی ادبیاتی ایله تانیشلیقدان سونرا آیدین گؤردوک.\nمحترم پریزدئنتین اؤز دیلینی اونوتموش پروفئسسورو نمونه گؤسترمه‌سینه ایسه من جاواب وئردیم کی، بئله حادثه‌لر هر خالقدا اولا بیلر. بو سیزه خوش گلیرسه، یقین‌دیرکی، اونون بیر زامان منسوب اولدوغو خالقا خوش گلمز. یاخشیدیرکی، خالقی تمثیل ائدن بئله آداملار دئییل.\nکرکوکلو تانیشلاریمیز حسن عزتی، محمد خورشید بیزی شهرله تانیش ائتدیلر. آیری آیری یئرلرین تاریخیندن، باش وئرمیش حادثه‌لریندن، اؤز ایش گوجلریندن دانیشدیلار. اونلار سووئت ایتفاقی، خصوصیله سووئت آذربایجانی حاققیندا بیر چوخ سواللار وئریر، بیزیم بو گونوموزله چوخ ماراقلانیردیلار. یولوموز شهرین باش کوچه‌سیندن دشدو. بیر کیتاب ماغازاسینین قاباغیندا دایاندیق. ماغازا مودورو ساده گئیملی، آغ ساچلی بیر کیشی‌ ایدی، آذریجه دانیشدیغیمیزی ائشیدیب چوخ مئهربانلیقلا بیزی ایچری دعوت ائتدی. من بئله کیتاب توکانلاری تبریزده، اردبیلده، استانبولدادا گؤرموشم. قفسه‌ده بیربیرینین اوستونه ییغیلمیش کیتاب قوملارینین باغی، کیم بیلیر نئچه ایللردیرکی، آچیلمامیشدیر. بو کیتابلا��ین بیر چوخو آتادان، بابادان اوغولا، اوندان نوه‌یه، نتیجه‌یه کئچن توکانلاردا غملی سوکوت ایچینده یاتیر. بو کیتابلار بلکه‌ده صحیفه‌لرینده نئچه نئچه ادبی، علمی، تاریخی معلوماتلارین آچارینی –اوزون ایللر بیر چوخ فداکار علم آداملارینین آختاردیغی، لاکین تاپا بیلمه‌دییی جاوابلاری- ساخلاییر.\nمن سئویملی، بؤیوک صابریمیزین “هوپ هوپ نامه” سینه‌ده بورادا راست گلدیم. قوجا توکانچینین گیرینی ایتیرمیش الیله قفسه‌دن گؤتوروب منه وئردییی کیتابلاری –”کرکوک خویرات و مانیلری”نی- واراقلادیقجا داخیلی بیر هیجاندان بوغازیم قهرلنیر، اوره ییم قوش کیمی چیرپینیب سینمدن چیخماق ایسته‌ییردی.\nمنه ائله گلدی کی، مهربان بیر سس منی کؤنلومه، روحوما، نهایت‌سیز مونیس اولان بیر عالمه چاغیریر. بو عالم چوجوقلوق ایللرینین شیرین خیالی، گنجلییمین امید- آرزولاری، آهیللیغیمین حیات مودروکلییی ایله دولودور.\nدوغرودانمی، بورا عراق تورپاغی، بو یئر کرکوک شهری – ایندی اوخودوغوم بایاتیلار، آغیلار، اوخشامالار، لایلالار منیم دوغما وطنیم اذربایجاندان مین مین کیلومئترلیک اوزاقدا، آدی و طالعی حریص سیاستچی‌لرین حراج بازارینا قویولموش بیر میللتین اوره‌ک چیرپینتیلاریدیر؟ بس:\nبو داغلار اولو داغلار\nچئشملی، سولو داغلار\nبوردا بیر اوغلان اؤلوب\nگؤی کیشنر، بولود آغلار\nائلیمین گونومون بو یانیقلی، قدرتلی سسی، بو عظمتلی اوبرازی:کیشنه‌ین گؤیون گورولتوسو، آغلایان بولودلارین کدری بو یئرلره هاردان گلیب چیخمیشدیر؟ بورادا کی، آیلارلا گؤیدن بیر دامجی دوشمور، بورادا کی، گؤی کیشنه‌مه‌سی نادیر معجیزه دیر!\nائله بیل کی، بورادا – اوزاق کرکوکده عزیز بیر تانیشیما راست گلمیشم. اونا دیققتله باخیرام، گؤزلریمه اینانمیرام. بلکه‌ده او دئییل، بلکه گؤزلریم منی آلدادیر. بختیارا اوزومو توتورام. بیر بونو اوخو دئییرم. اوخویور، حئیران حئیران بیر بیریمیزه باخیریق.\nبایاتینی تکرار تکرار اوخویوروق. حیس و هیجانیمیز یاواش یاواش یاتاغینا دوشور.\n“چئشمه‌سی سولو داغلار”\nیادداشیمین دولاشیق یوللاریلا وطنه قاییدیرام. باکییا گلیر، ماسامین سییرتمه‌سیندن بایاتیلار کیتابیمی گؤتوروب باخیرام.\n“چئشمه لی، سولو داغلار”\nبلکه‌ده کرکوک طرفینده، اربیل، موصول هنده‌ورینده چئشمه‌سی چوخ یئرده قوروموش دره‌لر، تپه لرده “چئشمه‌سی سولو” داحا افاده لی سسله نیر.\n“بوردا بیر اوغلان اؤلوب”\nیئنه‌ده بایاتیمیزی خاطیرلاییرام:\n“بوردا بیر غریب اؤلوب”\nایلک فیکریمه گلن سطیرلری دییشیک سالدیغیم، بیرینجینین بیزده، ایکینجینین ایسه، بورادا، عراق تورپاغیندا داحا منطیقی، داحا طبیعی اولدوغو قناعتیدیر. یوخ، یقین اوره کده قوور ائله ین غربت یاراسینی یئنیدن قاناتماماق اوچون کیم ایسه بو سؤزو دییشمیش، باشقا سؤزله عوض ائتمیشدیر. بودا بیر تسللی اولا بیلر. یاخود:\n“کتان کؤینک، بدن یار!\nمنی قویوب گئدن یار\nاول بئله دؤیولدون\nسنی بیر اؤرگه‌دن وار”\nبو بایاتی بیزده:\nسن کی بئله دئییلدین\nسنی بیر اؤیره‌دن وار\n– شکلینده اوخونور.\n“سن کی بئله دئییلدین”، شبهه سیزدیر کی، داحا قووه‌تلی افاده‌دیر. بورادا فعال بیر تاسف افاده‌اولونموشدور. همده سونراکی “سنی بیر اؤیره‌دن وار” فیکرینه بیر پیلله، بیر منطیقی اساس قویولموشدور.\nکرکوک خویرات و مانیلری ایله تانیش اولدوقجا، اونلارلا آذری بایاتیلاری آراسینداکی اوخشارلیق، روحی یاخینلیق، اوبراز، افاده، جمله قورولوشو دوغمالیغی داحا آیدین، داحا شبهه‌سیز، داحا سارسیلماز بیر قناعت یارادیر.\nبو خویرات و مانیلرین بیر چوخو بیزیم بایاتیلاریمیز، شیکسته‌لریمیزله دئمک اولارکی عینی‌دیر. فرق وارسا آنجاق تلفظ فرقیدیر:\nبو گون آیین اوچیدی\nگیرمه، بوستان ایچیدی\nدوداقلارین خام شکر\nدیلوو بادام ایچیدی\nو یا:\nپنجره‌دن داش گلدی\nخومار گؤزدن یاش گلدی\nیا خود:\nبیلمیرم نئیلیم سنه\nدوشوبدو مئیلیم سنهژ\nمن دؤنسم، کؤنلوم دؤنمز\nسن دؤنسن نئیلیم سنه. و ….\nبعضی خویراتلاردا ایسه، بو عینی لیک بیر ایکی سؤزون دییشمه‌سی‌ ایله اوخشارلیق حالینی آلیر:\nداغلار داغیمیدی منیم\nغم اورتاغیمدی منیم\nدیندیرسن قان آغلارام\nیامان چاغیمدی منیم\nبیزده مشهور اولان بو بایاتینین ایکی یئرینده سؤزلر دییشیلمیشدیر.\n“غم اوولاغیمدیر” عوضینه “غم اورتاغیمدیر” و “دیندیرمه” عوضینه “دیندیرسن شکلینی آلمیشدیر.”غم اورتاغی” سؤزلری “غم اوولاغی” قدر قووه‌تلی، اوبرازلی، تاثیلیدیر. بو صنعتین ان کیچیک، ییغجام فورمالاریندا بئله افاده قووه‌سینین نه قدر گئنیش ایمکانا مالیک اولدوغونو، بیر سؤز دییشمکله عینی احوالی روحیه‌نی یئنی قووه‌تله وئرمک باجاریغینی گؤستریر. ایکینجی حالدا ایسه، سؤزون اؤزو قالا قالا آنجاق گراماتیک فورماسی بیر بالاجا دییشمکله اونون بدیعی تاثیر قووه‌سینین نئجه باشقالاشدیغی آیدین گؤرونور. “دیندیرمه قان آغلارام” داحادا قووه‌تلیدیر. بورادا قووه‌تلی ندالار دویولور. بو درد-قان آغلاماق حاققیندا فریاد داحا فعالدیر. “دیندیرمه”! باشیمین بلاسی، کؤنلومون غباری منی ائله بیر حالا سالمیشدیر، آغلاییرام، اؤزوده قان آغلاییرام. “دیندیرسن”! ضعیف‌دیر، سونراکی “قان آغلارام” کیمی قووه‌تلی افاده‌یه اویمور.\nآذربایجاندا اولان ککلیک ماهنیسی بیر بالاجا دونونو دییشمیش اولسادا، کرکوک مانیلری آراسیندا سئچیلیر:\nداغلارا قوولا منی\nککلییم، اوولا منی\nگئجه‌لر سینن اوسته\nگوندوز بوخوولا منی\nبعضی خویراتلاردا آیری آیری سؤزلرین دییشمیش اولماسی، اونلارین بیزیم بایاتیلارلا یاخینلیغینا هئچ بیر شبهه اویاتمامالیدیر. بئله فرقلر بو گون آذربایجانین آیری آیری رایونلاریندا اوخونان عینی بایاتیلار آراسیندادا واردیر.\nکرکوکلولر دئییرلر:\nقارا چادیر خارالدان(“خارال” سؤزونه دیققت ائدین)\nبویون سئچدیم مارالدان\nنه دردیم وار، نه بالام\nسنسن منی سارالدان\nقارادی قاشین سونا (بیزده “اؤردک”)\nیاشیل دی باشین سونا\nچؤللرده تک قونوبسان\nهانی یولداشین سونا\nبیر حاشیه اولاراق دئییم کی، بورادادا بیزیم واریانت داحا قووه‌تلی و بیتگیندیر:\nاوللر جوت گزردین\nهانی یولداشین اؤردک؟\nبو سطیرلرده گئنیش بیر لؤحه، اوزون بیر مشاهده واردیر. شاعیر همیشه بیر یئرده گؤردویو، اولفتلرینه شاهید اولدوغو سئوگیلیلرین ایندی آنجاق بیرینی گؤرور، هیجان و تلاشلا، همده درین بیر تاسفله “هانی یولداشین” دئیه سوروشور.","num_words":4530,"character_repetition_ratio":0.027,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.205,"stopwords_ratio":0.006,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":147880.2,"cluster_detection":-1}
+{"text":"« گؤزللیک»، فلسفه و ادبیاتین اورتاق چیزگیلریندن ساییلیر، سون یوز ایللیکلرده فلسفه‌دن قوپوب باغیمسیز بیر علم کیمی حیاتا کئچسه ده؛ ائستاتیکا منجه قادیندیر. بو قاورام بیولوژیک و پئسیکولوژیک باخیمدان قادینی خاطیرلادیر منه:\nگؤزللیک، اینسان بئینی و عصب باخیمیندان قادین جئندئرین بیولوگیاسیلا داها اویغونلوق گؤستریر. بئینین سول حیصه‌سی صنعت و گؤزللیگین مرکزیدیر، بوراسی تخیل، دویغو، هیجان و.. گؤزللیگین ایجادینا و داوامینا زمین اولان ساییره اؤزللیکلرین چالیشما مرکزیدیر. قادین سئکسی(جنسی) بو حیصه ده کیشی جنسیندن داها باجاریقلی و گوجلودور.\nبئیینده دیل مرکزی و عصبلری ادبی گؤزللیگی وارلیغا کئچیریر. گؤزللیک اوزرینده هیجان و دویغولارین رولونو خاطیرلایاندا، رفتار و کاراکتئر باخیمیندان‌دا گؤزللیگین قادینلا یاناشی گئتدیگینین ندنینی آنلاییرام. قادین جئندئرینین(جنسیتی) مشهور اولان پئسیکولوژیک اؤزللیکلرله اورتاقدیر گؤزللیک. بو اوزدن سؤیله‌نیلیر: صنعتچیلرین قادین یانا کاراکتئرلری وار!\nقادینین ائرکه‌یه گؤره داها اوغور قازاندیغی بیولوژیک_ پئسیکولوژیک اؤزللیکلرله گؤزللیگین مستقیم ایلگیسینه محدودلانماییر، بلکه گؤزللیگین قاباریق ایچه‌ریگی( محتواسی) ده قادیندیر!\nگؤزللیکله قادینلیقلا ایلگیسینی ندنلیک( سبب اولما، سبب_ مسبب) و تانیتیجیلیق، یاناشیلیق( مجاورت) بیلیرم.\nاینسانین قادینلیق آدلانان بیولوژیک_ پئسیکولوژیک وارلیغی گؤزللیگین تانریسیدیر، آیریجا ایلک حیاتیندان بری ایچرله‌دیگی گؤزللیگین تانیتیجیسی دا همین قادینلیقدیر. تاریخه موراجیعتله بو دوشونجه‌می ایره‌لی سورمک ایسته ییرم:\nگؤزللیگین تاریخینی اوج گئنل دؤنمه بؤلوروک: ایلک چاغ، میتولوگیا و ایلکل دین غلبه‌سیله تانینیر؛\nاورتا چاغ، یوخسا کیلاسیزم آدیلا تانینان دؤنم، عاغیلچیلیق_ فلسفه چیلیکله بزه نیر؛\nسون چاغ، چاغداش دونیامیز اولاراق مودئرنیزم عنوانیله سسله نیر.\nقادینا گؤره گؤزللیگین تاریخینی اؤزتله‌سک، دئمه‌لییک ایلک چاغدا قادین، گؤزللیگین هم تانریسیدیر هم آپاریجیسی!\nاورتا چاقدان مغلوبلوق یاشاییر قادین، آنجاق نئجه گؤرونوشو کیشی مرکزلی سیستمه محکوم اولسا دا، گؤزللیکین قونوسودور یئنه؛\nچاغداشلیغا گلینجه قادین اورتایا گئریدن دؤنوب گؤزللیکدن پایینی آلماق ایستدی، آنجاق “تانریشاهلیق” روللارینی گئری قازانماغا یوباندیغینی دا بیلیریک، بو اورتامدا قادین رولو اورتاقلیق، امکداشلیق و گؤزللیگین ایداره‌سینده دئموکراتیک مودورلوک اولا بیلر.\nگؤزللیگین تاریخینده قادین:\nتاریخدن اؤنجه: بیلیریک شعرین ایلک وئرژئنی دین، دینین ده ایلکل قیلیغی اوسطوره‌دیر. ایلک سطیرلرده ساووندوغوموز بیولوژیک نه دنلردن اؤترو ایلک اوسطوره چیلری ده، دین یالاواجلاری دا، یانی سیراسیندا ایلک شاعیرلری ده قادین اولدوغونو سؤیلمک اولار. نئجه کی بیلیریک تورک شامانیزمینده بئله ایلک شامانلار قادینلار اولوبلار. ائلین کؤچمنلیک یاشادیغی دؤنمدیر بوراسی.تاریخدن اؤته‌لیک: آناشاهلیق دؤنمی!\nتاریخ و سونراسی: کیلاسیزم دؤنمی آدلاناراق، بو چاغلاردا انسانلارین یئرلشیمی( سکونت) باشلاییر، یئنی چاغین طلب ائتدیکلرینه گؤره میتولوژیک دوشونجه سیستمیله ساواش گئدیر، یئرینه عاغیل، منطیق و فلسفه چیلیک( لوگوس مرکزلیلیک) اوتورور. اسکی یوناندان باشلانمیش بو حرکتده گؤزللیک سویوت( انتزاعی)قاوراملارلا تعریفله نیر، منطقی اؤلچولرله یاسالانیر: بیان،معانی( ریتوریقا) و بدیع آدلانان کیلاسیک گؤزللیگین فلسفی تمللری بو چاغدا قورول��ر. یئرلشمیش توپلوم قادینی یاتاق، مطبخ کونجونه سورگون گؤندریر. آنالیق و اوشاق دوغوب بئجرمه ماسکاسینا گؤمور، قادینلیغی قاداغان ائدیر؛ توپلومون هر ساحه‌سینده تک سسه مالیک اولان کیشی گؤزللیگی الده ائدیر، اؤز پنجره سیندن گؤردویو قادینا محتوالیق رولو وئریر. آتاشاهلیق باشلانیر.\nتاریخ اؤته‌سی و یا مودئرنیزم: ایکی مین نئچه عصیر سورن کلاسیزم اون سککیزینجی یوز ایللیگین اورتالاریندان بری بیتیب یئرینی مودئرنیزم آدلانان یئنی چاغا وئریر. بوراسی سئلوقانلیق( شعاری) اولسادا گؤزللیگه قادینلیق یؤنلرینی قایتارماق اددعاسینین باشلانقیجیدیر.قادین اؤز جنسیتییله توپلوما و البته صنعته قاتیلیر، گؤزللیکدن پایینی آلماغا باشلاییر. کیشی گؤزوندن یوخ اؤز پنجره سیندن هرنه یه و او جومله دن ده اؤزلویونه باخیب گؤسترمک ایسته ییر، قادین سسی ادبیاتدا ائشیدیلمه یه اؤیره نیر..\nسون: اورتاچاغدا اقتصاد و تولید شیوه‌سی قادینی توپلومدان آتدی، اؤزو ده توپلوما گئری گتیردی سون چاغدا. گؤزللیکده کی پایی دا اقتصاد و تولید شیوه‌سینه باغلیدیر…","num_words":866,"character_repetition_ratio":0.043,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.194,"stopwords_ratio":0.007,"flagged_words_ratio":0.005,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":129048.2,"cluster_detection":-1}
+{"text":"سوروجولوک طرفی دونیا اؤلکه‌لرینده یا ساغ طرفدن اولور یا سول طرفدن. دونیادا بیر سایی اؤلکه‌لر (اکثر اؤلکه‌لر) ساغ طرفلی و بیر سایی اؤلکه‌لر (آز سایی‌دا) سول طرفلی‌دیرلر.\nاؤلکه‌لر سوروجولوک طرفی اساسیندا\n↑↓ سول طرف سوروجولوک طرفی‌دیر\n↓↑ ساغ طرف سوروجولوک طرفی‌دیر\nبیرده باخ\nدَییشدیر\nسوروجولوک\nقایناقلار\nدَییشدیر\n«https:\/\/azb.wikipedia.org\/w\/index.php?title=سوروجولوک_طرفی_بوتون_اؤلکه‌لرده&oldid=1516364»-دن آلینمیش‌دیر","num_words":95,"character_repetition_ratio":0.12,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.221,"stopwords_ratio":0.011,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":25440.0,"cluster_detection":-1}
+{"text":"شیرکت و یا فیرما یا دا کوْمپانی — ایکی و داها چوْخ فیزیکی شخص یاخود حۆقوقی شخصین مولکیّت‌دن ایستیفاده ائتمک‌له، محصول تولیدی و ساتیشین‌دان و یا خیدمت گؤستریلمه‌سینده سیستماتیک اوْلاراق گلیر الده ائدن حۆقوقی شخص.","num_words":43,"character_repetition_ratio":0.02,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.204,"stopwords_ratio":0.0,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":1159886.0,"cluster_detection":-1}
+{"text":"هیندیستان شاناگولله‌سی (Nelumbo nucifera) – بو، بوزومتول-یاشیل، ایسلانمایان یارپاق‌لاری و چهرایی چیچک‌لری ایله فوسونکار، میستیک سو بیتکی‌سی‌دیر. بوددیست‌لر اوندان دینی مراسیم‌لر اوچون ایستیفاده ائدیرلر. بیتکی‌نین بوتون حیسه‌سی یئمه‌لی‌دیر (قیدادا اساساً توخوملاریندان‌ و یئرفیندیغین‌دان ایستیفاده ائدیلیر)، بوتون جنوب-شرقی آسیا اؤلکه‌لرینده موختلیف خؤرک‌لرین هازیرلانماسیندا ایستیفاده اولونور. بو باتاق‌لیق بیتکی‌سینی آغ سوزانباغی کیمی ده بئجرمک اولار. بیزده شاناگوللنی بئجرمک چتین دئییل، آنجاق بونو نئجه ائتمیی بیلمک لازیم‌دیر.\nتوخومو اکمزدن اول اونو سومباتا‌دان تمیزلمک لازیم‌دیر، اونلارین ستهینه خصوصی مادده هوپدورولور کی، سویونو تامامیله بوراخماسین. توخوم‌لار یاخشی ایسلانمادیغینا گؤره جوجرمه‌یه ده بیلر. توخوم سومباتا‌دان تمیزلنیلمه‌دن اؤز جوجرمه قابیلیتینی مین ایل ده ساخلایا بیلر، سیز اونو سومباتا‌دان تمیزلمه‌دن سویا قویسانیز، بیر نئچه ایل اونلارین جوجرمه‌سینی گؤزلمه‌لی اولاجاقسینیز.\nداها چوخ اوخویون\nآراگون 28.12.2023 18:01 | چاپ ائدین | بیتکی‌لرین بئجریلمه‌سینه گؤستریش\nچؤرکاغاجی (Artocarpus odoratissimus)\nچؤرکاغاجی (Artocarpus) توت فسیله‌سین‌دن 60 نؤوو اولان همیشیاشیل تروپیک آغاج‌دیر، جنوب-شرقی آسیادا و ساکیت اوکئان آدا‌لاریندا بئجریلیر. او، انجیر آغاجی ایله عینی منشأ‌لی‌دیر (Ficus). داها چوخ یاییلمیش و بئجریلن طبیعی چؤرکاغاجی‌دیر (Artocarpus altilis). بو فسیله‌یه مئیوه آغاجی و کول شکلینده اولان دیگر نؤو‌لر ده عاید ائدیلیر، مسئلن، آدی آرتوکارپوس (Artocarpus communis)، جئمپئداک (Artocarpus integer)، Artocarpus heterophyllus (ژاجکفرویت، نانگکا) و مارانگ و یا تاراپ (Artocarpus odoratissimus).\nداها چوخ اوخویون\nآراگون 28.12.2023 17:56 | چاپ ائدین | ائکزوتیک بیتکی‌لر\nهشراتیئین بیتکی‌لرین توخوم‌لاری‌نین سپیلمه‌سی قایداسی\nبالکان یاغلیجاوتو (Pinguicula balcanica)\nهشراتیئین بیتکی‌لرین توخوم‌لاری اؤز جوجرمه قابیلیت‌لرینی قیسا مدت عرضینده ساخلاییرلار. بیر ایلدن سونرا بیر چوخ نؤو‌لرین توخوم‌لاری‌نین جوجرمه قابیلیتی آزالیر. بونا گؤره ده بو بیتکی‌لرین توخوم‌لارینی الده ائدن کیمی سپمک لازیم‌دیر.\nداها چوخ اوخویون\nآراگون 28.12.2023 17:53 | چاپ ائدین | ائکزوتیک بیتکی‌لر, بیتکی‌لرین بئجریلمه‌سینه گؤستریش\nهیندیستان فیستیغی Pongamia pinnata\nPongamia pinnata\nPongamia pinnata (هیندیستان فیستیغی, Honge Tree, Pongam Tree, Panigrahi) پاخلا‌لی‌لار فسیله‌سین‌دن یارپاغی تؤکولن آغاج‌دیر (Fabaceae)، وطنی هیندیستان حساب اولونور، جنوب-شرقی آسیادا بئجریلیر.\nهون‌دورلوگو 15–25 مئتر اولور و بؤیوک چتیر عمله گتیریر. کیچیک، آغ، چهرایی، بنؤوشیی رنگ‌لی، اتیرلی چیچک‌لر آچیر.\nداها چوخ اوخویون\nآراگون 28.12.2023 17:50 | چاپ ائدین | ائکزوتیک بیتکی‌لر\nشاختایا داوام‌لی پالما، اوخلو کیرپی (Rhapidophyllum hystrix)\nRhapidophyllum hystrix پالما\nرهاپیدوپهیللوم هیستریخ دونیادا شاختایا داوام‌لی نؤو‌لردن بیری حساب اولونور و بونونلا یاناشی رهاپیدوپهیللوم مونوتیپ فسیله‌سین‌دن یئگانه نؤو‌دور. طبیعتده او، آبش-نین جنوب-شرقینده باتاق‌لیق یئرلرده بیتیر. – 20 °C شاختایا و سویوغا داوام‌لی‌لیغینا گؤره، بو نؤوو آچیق هاوادا و بیزیم شرایطده بئجرمک الوئریش‌لی‌دیر. اونو موسبت خاراکتئریستیکاسینا بؤیوک اولمایان هون‌دورلوگونو (ماکسیموم 1–3 مئتر) و تیکان‌لارلا سیخ اؤرتولموش گؤزل گؤوده‌سینی علاوه ائتمک اولار.\nداها چوخ اوخویون\nآراگون 28.12.2023 17:48 | چاپ ائدین | پالما‌لار\nبیز بیتکیئین بؤجک‌لره قارشی موباریزه آپاریریق\nتسووور ائدین کی، بیتکی یئین بؤجک‌لر هامی طرفین‌دن آرزو اولونمازدیر. بو کیچیک بؤجک‌لره (3–4 مم)، دئمک اولار کی، هر یئرده متبخ‌دن توتموش پاخلا‌لی‌لارین توخوم‌لارینا قدر راست اولونور.\nداها چوخ اوخویون\nآراگون 28.12.2023 17:41 | چاپ ائدین | زیانوئریجی‌لر\nبیز آووکادو بئجریریک\nآووکادو (آللیقاتور آرمود فورما‌لی – Persea americana) 6–20 م هون‌دورلوگو اولان تروپیک بیتکی‌دیر. اساساً مئکسیکا و برازیلیا اراضی‌سینده یاییلمیش‌دیر. حال-حاضردا ایسه تروپیک و سوبتروپیک اؤلکه‌لرده یئتیشدیریلیر.\nائللیپتیک، سیوری اوجلو، قالین دری‌لی، جیلا‌لی، پارلاق و یا توند یاشیل یارپاق‌لاری وار. یارپاغین عکس اوزو بوز رنگده‌دیر، پورتاغال یارپاغینی خاتیرلا‌دیر.\nداها چوخ اوخویون\nدۇزگونو 27.12.2023 23:33 | چاپ ائدین | ائکزوتیک ب��تکی‌لر\nبیچیلمیش اوت ایله نه ائتمه‌لی؟\nبیچیلمیش اوت ایله نه ائتمه‌لی؟ اگر سیز گؤزل، قیسا قازوندا ضعیف‌لیک هیسس ائدرسینیزسه، اونو تئز-تئز بیچین. آنجاق تئز-تئز بیچیلمه نتیجه‌سینده چوخ‌لو میقداردا بیچیلمیش اوت ییغیلیر، هانسی کی، (اگر سیز هئچنه الده ائتمیرسینیزسه) سیزه مانع اولا‌جاق. اودور کی، تانیش باغبان‌لارین چوخو اونو توللاییرلار. آنجاق من تعجب‌لنیرم کی، نه اوچون اونلار ان اوجوز باشا گلن گوبره‌یه قناعت ائتمیرلر.\nداها چوخ اوخویون\nدۇزگونو 27.12.2023 23:09 | چاپ ائدین | قازون\nقازونون دوزگون بیچیلمه قایداسی نئجه‌دیر؟\nسیخ قازون الده ائتمک اوچون، اونو دوزگون بیچمک لازیم‌دیر. اونا گؤره ده ایستنیلن جاوان آغ شام و یا شام آغاجی مهو اولموش قازوندا یاخشی گؤرونمز.\nداها چوخ اوخویون\nدۇزگونو 27.12.2023 22:30 | چاپ ائدین | قازون\nبیز یئنی قازون سالیریق\nیئنی قازونون و علاوه اوتون ان موناسیب اکیلمه واختی مای و یا یون آیلاری‌دیر، ایل یاغمورلو کئچرسه، یول آیی دا اکین اوچون الوئریش‌لی واخت حساب اولونور.\nداها چوخ اوخویون\nدۇزگونو 27.12.2023 22:07 | چاپ ائدین | قازون\nمانقونون توخوم واسطه‌سیله یئتیشدیریلمه‌سی\nیوکسک جوجرمه قابیلیتی اولان توخوم‌لاری الده ائتمک اوچون یالنیز توپلانمیش توخومو اکمک لازیم‌دیر. توخوم 20–25°C تئمپئراتوردا 2–6 ساعت عرضینده سودا ایسلادیلیر.\nداها چوخ اوخویون\nدۇزگونو 27.12.2023 21:07 | چاپ ائدین | ائکزوتیک بیتکی‌لر\nایندونئزیادا مانقونون نؤو‌لری\nاتیرلی مانقو (Mangifera odorata)\nایندونئزیادا بورنئو آداسیندا مانقونون 34 نؤوو مؤوجوددور (Mangifera)، طبیعتده بیتیر. بو نؤو‌لرین اکثریتینی مئشه‌لرین قیریلماسینا گؤره مهو اولماق تهلوکه‌سی گؤزلییر. مانقونون بیر نئچه نؤوونون، مسئلن، کالیمانتان مانقوسونون (Mangifera casturi) طبیعتده نس‌لی کسیلیب.\nبورنئو آداسیندا مانقو آغاجی‌نین بیر نئچه پئرسپئکتیو نؤوونو گؤسترمک اولار، مسئلن، Mangifera griffithi (مویین یئر آدلاری: asem raba و romian)، Mangifera pajang (asem payang)، Mangifera quadrifida (asem kipang) و Mangifera torquenda (asem putaran).\nداها چوخ اوخویون\nدۇزگونو 27.12.2023 20:03 | چاپ ائدین | ائکزوتیک بیتکی‌لر\nبیز پئپینو بئجریریک\nپئپینونون وطنی (بوتانیکی آدی Solanum muricatum) پئرو و یا کولومبیا اولماسی گومان ائدیلیر. حتی اونون سرهددینه باخمایا‌راق او، اورا‌دان بوتون لاتین آمئرکاسینا یاییلیب. حال حاضردا او داها چوخ بولیویادا، ائکوادوردا و یئنی زئلاندیادا بئجریلیر.\nداها چوخ اوخویون\nدۇزگونو 27.12.2023 19:53 | چاپ ائدین | ائکزوتیک بیتکی‌لر\nکیوانو Cucumis metuliferus\nکیوانو اوزون‌لوغو 10–15 سم اولان نارینجی بورانییا بنزییر، اونون „تیکان‌لاری“ اولور و اورتا عصرلره عاید سلاحی خاتیرلا‌دیر. مئیوه‌نین لتی یاشیل رنگده اولور و 5–10 مم اوزونلوقدا اولان چوخ‌لو سایدا آغ توخوم‌دان عبارت‌دیر. اگر او، کال‌دیرسا، تیکان‌لارا یاخین یاشیل زولاق‌لار اولور.\nداها چوخ اوخویون\nدۇزگونو 27.12.2023 19:29 | چاپ ائدین | ائکزوتیک بیتکی‌لر\nContinue: 1-14 یوخارداکی آرخیوه\nکپر کلوب حاقیندا\nKPR − بیتکیچی‌لیک کلوبو بئینلخالق باغچی‌لیق تشکیلاتی‌دیر. داها چوخ اوخویون\nتجروبه‌نیزه اساساً بیتکی‌لرین بئجریلمه و یئتیشدیریلمه اصولونو بیزیمله بؤلوشون. بو ماقاله حاقیندا یازین و بوتانیخ ژورنالیندا آنا دیلینیزده درج ائدین! دیگر معلومات‌لار اوچون بیزیمله علاقه ساخلایین.","num_words":1689,"character_repetition_ratio":0.099,"word_repetition_ratio":0.068,"special_characters_ratio":0.231,"stopwords_ratio":0.003,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":131425.2,"cluster_detection":-1}
+{"text":"وَرزَقان بؤلگه‌سی ایران بؤلگه‌لرینن بیری‌دیر کی شرقی آذربایجان اوستانین‌دا یئرلشیب‌دیر و اونون مرکزی ورزقان شهری‌دیر. بو بؤلگه‌نین جمعیتی ۴۵،۷۰۸ نفردیر کی بو باخیم‌دان اوستانین ۱۸ اینجی بؤلگه‌سی سایاگلیر.","num_words":40,"character_repetition_ratio":0.031,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.172,"stopwords_ratio":0.0,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":747680.8,"cluster_detection":-1}
+{"text":"آزربایجان: سعید مینایی فعال تورک آزربایجانی از احضار خود به شعبه ۱۵ دادگاه انقلاب تهران خبر داد \/ 7 سپتامبر 2024\nآزربایجان: کریم اسماعیل زاده از زندان تبریز آزاد شد \/ 6 سپتامبر 2024\nآزربایجان: اظهارنظر عجیب مدیرکل ثبت احوال استان اردبیل درباره انتخاب نام‌های تورکی برای کودکان \/ 5 سپتامبر 2024\nایران: سخنگوی آتش‌نشانی تهران: برخی خودروهای داخلی در تصادفات به سرعت آتش می‌گیرند \/ 4 سپتامبر 2024\nتیتر یک: حذف هویت ترکی تهران \/ 4 سپتامبر 2024\nآزربایجان: حضور شرکت کننده تبریزی با پیراهن تراختور در برنامه «مسترشف ترکیه» \/ 4 سپتامبر 2024\nشما اینجا هستید: \/ تورکجه \/ رجب طیب اردوغان: تورکجه‌میزی موحافیظه ائتمه‌لیگیک\nرجب طیب اردوغان: تورکجه‌میزی موحافیظه ائتمه‌لیگیک\nتورکجه\n25 سپتامبر 2021 - 14:50\nکد خبر: ۶۰۳۵۶\nتحریریه آرازنیوز\nتورکییه جومهورباشقانی اردوغان، تورک دیل بایرامی’نی قوتلادیغی مئساژیندا، “یاشایان بیر وارلیق اولان دیلیمیزی بسله‌مک، قوروماق و گلیشدیرمک اوچون تورکجه‌میزین قوللانیمینا اؤزه‌ن گؤستئرمه‌یی سوردورمه‌لیگیک” دئدی.\nرجب طیب اردوغان، ۲۶ سپتامبر تورک دیل بایرامی’نی یاییملادیغی مئساژلا قوتلادی.\nمصطفی کمال آتاتورک’ون تعلیماتییلا تورکییه‌ده ۱۹۳۲’ده دوزه‌نله‌نن “بیرینجی تورک دیل قورولتایی”نین آچیلیش گونو اولان ۲۶ سپتامبر، هر ایل “دیل بایرامی” اولاراق قوتلانیر.\nتورکییه جومهورباشقانی اردوغان، مئساژیندا شونلاری قئید ائتدی؛\nحایاتی، مادی و معنوی دونیامیزی آنلاملاندیردیغیمیز تورکجه‌میز، دونیانین ان قدیم، ان یایغین دیللریندن بیری اولاراق ان بویوک زنگینلیکلریمیزدن‌دیر. دونیانین ساییلی دیللری آراسیندا یئر آلان تورک دیلی، میللی روحون اولوشماسیندا، میللی کیملیگین قازانیلماسیندا و یاشادیلماسیندا تمه‌ل بیر عونصور اولاگلمیشدیر. دیلیمیزین توم زنگینلیکلرینی قوجاقلایان بیر آنلاییشلا تورکجه‌میزه صاحیب چیخماق حایاتی اؤنمه حائیزدیر.\n“تورکجه‌میزین قوللانیمینا اؤزه‌ن گؤستئرمه‌یی سوردورمه‌لیگیک”\nیاشایان بیر وارلیق اولان دیلیمیزی بسله‌مک، قوروماق و گلیشدیرمک اوچون تورکجه‌میزین قوللانیمینا اؤزه‌ن گؤستئرمه‌یی سوردورمه‌لیگیک. تئکنولوژینین سرعتله ایله‌رله‌دیگی، دیجیتاللا‌شمانین حایاتین هر آلانینا سیرایت ائتدیگی بیر دونیادا، دیلیمیزی توم اؤزگونلوگو ایله موحافیظه ائتمئلیگیک.\nتورکجه’نین صنعت، ادبیات، بیلیم و ائگیتیم دیلی اولاراق قوللانیمینین یانی-سیرا دیلیمیزین زنگینلیگینی و ئرینلیگینی احتیوا ائدن سؤزلو و یازیلی اثرلرین اوره‌دیمی، زنگین دیل میراثیمیزی گله‌جک نسیللره آختارمانین و تورکجه‌میزین اعیتیبارینی یوکسلتمه‌نین اؤنه‌ملی بیر آدیمی اولاجاقدیر.\nبو وسیله ایله، یونوس ائمره’دن کؤراوغلو’نا، یحیا کمال’دان نجیب فاضیل’آ، آشیق وئیسئل’دن نشأت ارتاش’آ، تورکجه‌میزین گوزللیکلرینین بیزلره اولاشماسینا وسیله اولان توم سؤز اوستالارینی، گؤنول ارلرینی، قلم و کلام اربابینی میننتله یاد ائدیرم.\nتورک دیل بایرامی’نین، تورکجه‌میزین یاشادیلماسی، گله‌جک نسیللره توم اؤزگونلوگو و درینلیگی ایله آختاریلماسی (انتقال تاپماسی) اوچون بیر وسیله اولماسینی دیله‌ییر، توم وطنداشلاریمی ان قلبی دویغولاریملا سلاملاییرام.","num_words":647,"character_repetition_ratio":0.07,"word_repetition_ratio":0.075,"special_characters_ratio":0.212,"stopwords_ratio":0.003,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":112938.7,"cluster_detection":-1}
+{"text":"دخیلی سیندیردیم و قره پوللاری جیبیمه دولدوروب, گؤتورلندیم سینَمایا. دوققوز یاشیندایدیم. جومموشدوم فیلمین سئیرینه. مودلو, پوزلو گؤزل بیر قیز ویریلمیشدی کاسیب بیر اوغلانا. او اوغلان قیزین باشینا چوخلی مصیبت‌لر گلرکن، گؤز یاشلاریم سئل کیمی آخیردی. هردن ده هیچقیرتی‌لار ایچره، گولمکدن آز قالا قیریلیردیم. نییه کی فیلیم ده “تقی پلنگ” آدیندا دوزلو بیر کیشی وار ایدی کی سئوگیلیسی “ویتامین”‌له چالیب اوینارکن هامی‌نین گولوش سسی قولاقلاری جینگیلده‌دیردی. فیلمه دفعه‌لرجه اوّل دن آخیرا باخدیغیم یادیما گلسه ده، هاچان یاتدیغیم هئچ یادیما گلمیر. فقط اونو بیلیرم کی آتام قولاغیمدان یاپیشاراق، منی سورویه – سورویه یوخودان آییلتدی و تَپیک گوجونه آتدی ائشییه. آغیز بورنوم تیلیت قان اولاراق گؤردوم گئجه‌دی و آنامین گؤزلری قان چاناغینا دؤنوبدی. آنام منی باغرینا باسیب فایتونا میندیررکن آتام دا آغزیندان چیخانی دئییردی.\n“داش آغلییان” مسجیدینه چاتدیقدا ، فایتونچو دایاندی و من آغلایا آغلایا آنامین چادیراسیندان یاپیشیب یولا دوشدوم. ائوه چاتدیقدا یئنه اونون قوجاغینا قیسیلیب هؤنکور – هؤنکور آغلارکن، آتام میتباخداکی ایپ‌لردن آسیلمیش قیرمیزی بیبارلاردان بیرینی قوپارداراق او بیری اوشاقلارا کی مندن باشقا یئددیسی ده وار‌ایدی عیبرت اولسون دئیه اووجوندا اَزدی و گلدی منه ساری. آغزیمی برکدن یومسامدا آخیردا آچیلدی و آجی بیبارین دَنه‌لری دیل بوغازیمی ائله یاندیردی کی گؤزلریمدن اود قالخدی. آنام منه گیزلینجه گول قند وئریب اؤز یانیندا یاتیرتسادا، نئیله‌سم ده صوبح اذانی نا جان یاتانمادیم. آمما آنامین دوعالارینی ناماز اوسته ائسیده رکن ، بالا – بالا گؤزلریم آغیرلاشدی و اؤزومو تاپانا، گؤردوم کوچه‌میزین باشیندا کی داش کؤرپو ده ،” اؤلو یویان بیت قابیغی ” اوتوروب منی گؤزله‌ییر. اونو گؤررکن قورخدوم قاچدیم کی بیر دن بیره دَیدیم فالا باخان عرب آغایا. او آغیر – آغیر قیچلارنی یئرده سورویرکن جیبیم ده کی خیردا پوللارین سسینی ائشیده‌رک منی چکدی خان کَر وانساراسی‌نین آغزینا و تک دسته‌لی گؤزلویونون آلتیندا، ایری گؤزلری گوله‌رک دئدی:\n“پوللارینی وئر منه کی بو گون سوفته سندن‌دی. ایندی تاس آتیب کیتاب آچاجایام کی گؤره‌م طالعینده نه لر وار!”\nاو تاختا تاباغینی آچیب دؤشکجه‌سینین اوستون ده اوتوراراق آنا دده‌مین آدینی سوروشوب میس تاس‌لاری بوروش جاما آتدی :\n” سن بؤیوک بیر کیشی اولوب اوره‌یینده کی آرزولارین بیر آزینا چاتاجاقسان، بیر آزینا‌دا یوخ . اؤلو یویاندان دا قورخما کی اودا اونون چؤره‌ک آغاجی‌دی. قورخسان قورخ ایکی اوزلو‌لردن !”\nعرب آغا سورا منیم پوللاریمی قایتارارکن دئدی: “دده‌ن بیلسه کی بیر قیران پول خَشلی‌ییبسن ، قورتولاجاغین اولمویاجاق. دده‌ن ابراهیم خلیلی من سندن یاخچی تانیرام. سن جهنم گلیب یاپیشاجاق منیم یاخامدان. چیغیر باغیرا حؤوصله‌م یوخدی. “\nهاوا یاواش – یاواش ایشیقلانیردی کی من گئتدیم توکانیمیزی آچیب دؤشه‌یم کی فرشچی بازارین آغزیندا “پیشیک بیغی” گؤردوم. او ” عبدیل فیشقاچی ” نین باشماقلارینا نال چالاراق اونلاری بُویویوردی. عبدیلین ایشی یای لاری آیران ساتماق ایدی و چییینلرین ده بؤیوک بیر میس گوروم دولاندیرارکن بئله دئیه‌ردی :\n” آیران دی بوزدی یاریسی سودی. ایش سن ده بودی ایشمه‌سن ده .”\nپیشیک بیغ لا عبدیل فیشقاچی‌نین یولداشلیق‌لاری منه چوخ عجیب گلدی. نییه کی عبدیلین ایشلریندن بیری ده گون بویو بازاردا پیشیک بیغی جینلندیرمک ایدی. او پیشیک بیغین یانیندان کئچه‌رک ماویلداردی و پیشیک بیغ دا پینه‌چیلی‌یینی اؤتوروب باشلاردی اونو قاوالاماغا. آمما هر آغیز دان بیر ماویلتی چیخدیقدا، او بیلمزدی هایانا گئتسین کی آخیردا دئیینه – دئیینه قاییداردی ایشی‌نین باشینا. ایشی قاتان عبدیل اولسادا جماعت بیر – بیرینه گؤز – گؤز ائدیب معرکه‌نی قیزیشدیرایدیلار. آنجاق آرواد اوشاق بازارا چیخاراق و آل وئر شیرینلشدیک ‌ده، شوخلوق‌لار کسیلردی. آمما دوز بو واختلاردا دا ” بامادور ” تاپیلاردی. قوجا بیر کیشی کی بامادور دئدیک‌ده باشلاردی یامان یوغوزا. آرواد اوشاق دا بیله‌سینه کار ائتمزدی. وای وایلی ایدی کی بازار دا شولوغ اولا کی اوندا‌دا لاپ اَنگی قیزیشاردی. ” الوان علسگر ” ده کی الده چوماغ شَهَری گزه‌ردی، اونون سسینی ائشیده‌رک توتماسی توتوب آزقالا دلی‌لردی و گئدیب یاپیشاردی ” یورقان علی ” نین یورقانا بنزه‌ر چاکئتین‌دن کی نییه بامادوری اَزمک عوضینه ایشین اولوب” حوققا ماشا ” نان دئییب گولمک .\nحوققا ماشا کی یایی قیشی قالین پالتووونو چیخارتماق بیلمزدی و ایشی اَل ده سیچان تله‌سی‌نن ماشا ساتماق ایدی، الوان علسگری گؤره‌ن کیمی جین‌لری توتوب دابانا قووت قاچاراق اونا پیس – پیس یامان لار دئیه‌ردی.\nآمما ایندی بازاردا هئچ بیر های – کوی یوخ ایدی و ائشیدیلن سسلر چؤره‌کچی خانادان ایدی بیر ده پیشیک بیغ‌لا عبدیلین اِهمالجا پیچیلداشمالاری. من کی آغزیم آجیشیردی و اؤلو یویانی گؤرندن بری اونون خوفی هله جانیمدان چیخمامیشدی بیلمم نه اولدو کی بیردن بیره ماویلدادیم و گؤتور‌له‌نیب قاچاراق، پیشیک بیغ دوشدو دالیمجا. قاچدیم بؤرکچو بازارا و اوردان خَرَزی بازارا کی پیشیک بیغ منی توت ها توت دا بیری ماویلداراق منی بوراخیب قاچدی اونون دالیجا.\nیئتیرمیشدیم توکانیمیزا و آچاری سالیب قیفیلی آچاراق خفه‌یی قاغزایاندا گؤردوم رنگی روفوم آغارسادا، پارچالانمیش دوداغیمدا بیر نئچه دامجی قوروموش قان واردی. باشیمی آشاغی سالیب توز سیلکن‌له آینالارین توزونو آلاراق بیردن بیره بوتون آینالاردا اؤلو یویان بیت قابیغینی گؤروب دیکسه‌نرکن باشیم دَیدی اونلارا. آینالار سینارکن تیکه‌لری پول – پول اولوب نئچه سی تانقیلدی باشیما. اؤزومه گلدیک ده گؤردوم توکان دولدی آدامنان و منی دیشاری چکه‌رک علی قارقا تورباسینا ییغدیقی جیریق کار کاغاذلاری‌نان باشلادی باش گؤزومون قانین سیلمه‌یه. اؤلو یویان دا کی سحری گلمیشدی بازاردان سیدیر کافور آلا منی آتدی حامبال عابباس‌زاده‌نی�� پالانی اوسته. حامبال عابباسزاده منی مریضخانایا قاچیرداراق دئدی:\n” آدیم حامبال اولوب پالان گزدیرسم‌ده ایندییه‌جان حامباللیق ائله‌مه‌میشم. اصلن من اگر حامبال اولسایدیم سن یونگوللوک ده یوکی آپارا – آپارا بَیه زیققیلداردیم؟ بیر زامان گؤردوم کی آدام لاردان بئزمیشم و دئدیم گرک آداملیقدان چیخام. اَلیمی آغ قره‌یه ویرمادان بیر پالان آتدیم چیینیمه و منی داها هئش کیم آدام حئسابلامادی. نییه کی کاسیبی بو دونیادا هئش واخت آدام حسابلامازلار. ایندی چوخ راحَتم. جماعت دلی بازدی و او زاماندان بویانا اعصابیم دا راحت . “\nمریضخانایا چاتدیقدا، پول وئریب قبض آلمادان منی معاینه ائتمه‌دیلر کی عابباسزاده بیردن بیره منی اورا قویوب قاچدی، آمما چوخ چکمه‌دن گؤردوم ” جوما اخشامی ” نین اَلین دن یاپیشیب چکدی ایچَری. جوماآخشامی‌نین مسجید‌لرده باشماق جوتله‌مه‌سین گؤرموشدوم و بیله‌سینه سئفئه دییه‌ردیلر. اونلار تئز قبض آلیب منی آپاردیلار دوکتورون یانینا. دوکتورون تاپشیریقی‌نان باشیما بخیه ووروب، ایینه‌لر اَتیمی سانجارکن آنا – آنا دئییب برکدن چیغیردیم و گؤزلریمی آچدیقدا گؤردوم آنام باشیم اوستونده‌دیر. اونون یاشیل گؤزلرینی دانیشدیقجا سئل آپاریردی و آتام دا گوله – گوله دئییردی:\n” بیرده او اولار اوغورلوقجا سینامایا گئتمز. اؤزوده او سینامایا کی قاباغی دولودی قره‌خال سالیب خوروز دؤیوشدورنلری‌نن.”\nگؤزلریم قَره‌لرکن گؤردوم اؤلو یویان بیر دسته آغ کفنلی آداملارلا گلیر اوستومه و اونلاری آناما گؤستره‌رک قیسیلدیم قوجاغینا. اودا آتاما هیسله‌نرک دئدی:\n” بو اوشاغین باشینا هاوا گلمه‌سه یاخچی دی! قیرنیسلیق دا بسدی و دیلنچی‌لیییندن ال گؤتور. بیر تئلویزیون آل کی اوشاقلار کوچه باجادان ییغیشیب ائوده بیر دیلخوشلوق‌لاری اولسون. جومعه‌دن جومعه‌یه او خارابا توکانی‌دا بئش دَیقه باغلا بونلاری چیخات گزیب دولانماقا تا بو اوشاقلاردا بیلسینلر کی دده‌نین ائله تک ایشی اوشاقی دؤیوب اوننان ایش چکمک دَییل. .. واللاه دابیخمیشام . دئییردیم بو قَدر اوشاقی قویمایاق اولسون کی، دئییردین مسجید ده دئییر‌لر اوشاق سالدیرماق یا حامیله اولماماق اوچون حب یئمک بؤیوک بیر گوناه‌دی. ایندی ده باهانان بودی کی عالیم‌لر دئییرلر داما آنتئن ویرماقی‌نان مسلمان دامینا خاچ آسماقین هئش فرقی یوخدی. آمما بولورم کی همه‌شه سنه موهوم اولان بئش تومن جیبین پولودی. قورخوردون کی دوکتورا گئدیب پول خَش‌له‌یم و ایندی ده تئلویزیون آلمیرسان کی جانیندان پول چیخماسین. آمما نوزول وئرنده به نییه هئچ او مسجید ده ائشیتدییین سؤزلر یادان دوشمور؟ دوزی لاپ بئزمیشم! سنین دردین منی اؤلدورمه‌سه یاخچی‌دی!”","num_words":1883,"character_repetition_ratio":0.027,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.209,"stopwords_ratio":0.001,"flagged_words_ratio":0.001,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":266122.2,"cluster_detection":-1}
+{"text":"سالام٬ تورکه صاف. بۆتونلوکله کؤنوللو ایشلدنلرین چالیشماسی ایله یارادیلان ویکی‌پدیا بیلیملیگی‌نین تۆرکجه دیلینده اوْلان ورژنینه خوْش گلیبسینیز.\nباشلامادان اؤنجه آشاغیداکی قایدالارلا تانیش اوْلمانیزی تؤوصیه ائدیریک:\nیارادیلان مقاله‌لری دَییشدیرمه‌یه و یا یئنی مقاله یاراتماغا تردید ائتمه‌یین، جسور اوْلون. بیر نئچه جۆمله‌لیک مقاله‌لر یاراتماقدان چکینمه‌یین.\nمقاله‌لرین بیلگی‌لیک، بیلیملیک‌لیک، طرفسی�� و غرضسیز اوْلماسینا دیقّت ائدین.\nمقاله‌لری دَییشردیرمه‌دن اؤنجه دَییشدیرمه قایدالاری ایله تانیش اوْلون.\nسوْرغولارینیزا کؤمک صفحه‌لرینده جاواب آختارا بیلرسینیز. اوْردا جاواب تاپانماسانیز، ایلگیلی دانیشیق صفحه‌سینده سوْروشون.\nباشقا ایشلدنلردن یاردیم ایسته‌مکدن چکینمه‌یین، اوْنلارین دانیشیق صفحه‌لرینی دَییشدیره‌رک سواللارینیزی آرتیرین.\nیئنی یاراتدیغینیز مقاله‌لرین تۆرکجه دیلینده اوْلماسینا دیقّت ائدین. کؤچورمه یازیلیملارینی ایشه آپاران زامان یازی‌نین دیلینی یازی قۇراللاری ایله دقیقلشدیردیکدن سوْنرا مقاله‌یه آرتیرا بیلرسینیز.\nمقاله‌لرده و بۇنلارا ایلگیلی صفحه‌لرده (بؤلمه‌لر، شابلونلار و...) ایمضانیزی و آدینیزی یازمایین. عکسینه دانیشیق، سس‌وئرمه، سوال-جاواب و... فوْرمادا اوْلان یازیلارینیزین سوْنوندا ۴ تیله ~~~~ علاوه ائده‌رک ایمضالایین.\nمؤضوع سئچیمینده چتینلیک چکیرسینیزسه، آشاغیداکی صفحه‌لر سیزه یاردیم ائده‌جک:\nویکی‌پدیا:مقاله ایسته\nویکی‌پدیا: ۱۰۰۰ مقاله\nایسته‌نیلن مقاله‌لر\nیاراتماق ایسته‌دیگینیز مقاله‌نین آدینی آشاغیداکی بوْش یئره یازین و \"مقاله یارات\" دۆیمه‌سینه باسین. ایلک مقاله‌نیزی یارادین.\nویکی‌پدیا ایشلدنلری بیلیملیکلیک شخصلر دئییللرسه، اؤزلری حاقدا مقاله یارادا بیلمزلر. بۇجور بیلگیلری یالنیز اؤز ایشلدن صفحه‌لرینده وئره بیلرلر!\nMaxeeder (دانیشیق) ۴ مارس ۲۰۱۸، ساعت ۱۹:۵۳ (UTC)== خوش‌گلدینیز ==\nCan't read Azerbaijani? Read this message in English\nor French\nسالام٬ تورکه صاف. بۆتونلوکله کؤنوللو ایشلدنلرین چالیشماسی ایله یارادیلان ویکی‌پدیا بیلیملیگی‌نین تۆرکجه دیلینده اوْلان ورژنینه خوْش گلیبسینیز.\nباشلامادان اؤنجه آشاغیداکی قایدالارلا تانیش اوْلمانیزی تؤوصیه ائدیریک:\nیارادیلان مقاله‌لری دَییشدیرمه‌یه و یا یئنی مقاله یاراتماغا تردید ائتمه‌یین، جسور اوْلون. بیر نئچه جۆمله‌لیک مقاله‌لر یاراتماقدان چکینمه‌یین.\nمقاله‌لرین بیلگی‌لیک، بیلیملیک‌لیک، طرفسیز و غرضسیز اوْلماسینا دیقّت ائدین.\nمقاله‌لری دَییشردیرمه‌دن اؤنجه دَییشدیرمه قایدالاری ایله تانیش اوْلون.\nسوْرغولارینیزا کؤمک صفحه‌لرینده جاواب آختارا بیلرسینیز. اوْردا جاواب تاپانماسانیز، ایلگیلی دانیشیق صفحه‌سینده سوْروشون.\nباشقا ایشلدنلردن یاردیم ایسته‌مکدن چکینمه‌یین، اوْنلارین دانیشیق صفحه‌لرینی دَییشدیره‌رک سواللارینیزی آرتیرین.\nیئنی یاراتدیغینیز مقاله‌لرین تۆرکجه دیلینده اوْلماسینا دیقّت ائدین. کؤچورمه یازیلیملارینی ایشه آپاران زامان یازی‌نین دیلینی یازی قۇراللاری ایله دقیقلشدیردیکدن سوْنرا مقاله‌یه آرتیرا بیلرسینیز.\nمقاله‌لرده و بۇنلارا ایلگیلی صفحه‌لرده (بؤلمه‌لر، شابلونلار و...) ایمضانیزی و آدینیزی یازمایین. عکسینه دانیشیق، سس‌وئرمه، سوال-جاواب و... فوْرمادا اوْلان یازیلارینیزین سوْنوندا ۴ تیله ~~~~ علاوه ائده‌رک ایمضالایین.\nمؤضوع سئچیمینده چتینلیک چکیرسینیزسه، آشاغیداکی صفحه‌لر سیزه یاردیم ائده‌جک:\nویکی‌پدیا:مقاله ایسته\nویکی‌پدیا: ۱۰۰۰ مقاله\nایسته‌نیلن مقاله‌لر\nیاراتماق ایسته‌دیگینیز مقاله‌نین آدینی آشاغیداکی بوْش یئره یازین و \"مقاله یارات\" دۆیمه‌سینه باسین. ایلک مقاله‌نیزی یارادین.\nویکی‌پدیا ایشلدنلری بیلیملیکلیک شخصلر دئییللرسه، اؤزلری حا��دا مقاله یارادا بیلمزلر. بۇجور بیلگیلری یالنیز اؤز ایشلدن صفحه‌لرینده وئره بیلرلر!\n--Ilğım (دانیشیق) ‏۲۸ ژوئن ۲۰۱۶، ساعت ۱۶:۲۴ (UTC)جاواب\nاعتیبارلی منبع\nدَییشدیر\nسوْن نظر: ۸ سال پیش۱ نظردانیشیقدا ۱ نفر وار\nسلاملار سیزه تورکه صاف بَی،آتا (کدخدا) مقاله‌سی‌نی اعتیبارلی قایناقلار اساسیندا یازیلمییبسیز،شخصی آراشدیرمانین ویکی پدیادا یئری یوْخدو ، لۆطفاً اعتیبارلی قایناقلاردان فایدالانیب مقاله‌نی دۆزلدین یوْخسا مطلبلرین چوْخو سیلینمه‌لی‌دیر.بیرده مقاله‌یه ویکی‌آراسی آرتیرین.حؤرمتله M.XIII (دانیشیق) ‏۱۲ جولای ۲۰۱۶، ساعت ۱۶:۳۷ (UTC)جاواب","num_words":817,"character_repetition_ratio":0.051,"word_repetition_ratio":0.792,"special_characters_ratio":0.197,"stopwords_ratio":0.016,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":119858.5,"cluster_detection":-1}
+{"text":"1992 جی ایل فئورال آیی نین 25 دن 26 سینا کئچن گئجه، آذربایجان میللتی نین تاریخینده قارا حرفلرله یازیلمیشدیر. همین گئجه ائرمنی سیلاحلی دسته لری، شوروی ،زامانیندا خانکندی شهرینده یئرلشمیش، کوماندا وشخصی هیاتین بیر چوخو ائرمنی لردن عیبارت اولان 366 نجی موتوآتیجی آلایی نین زیرئهلی تکنیکاسی و ساواشچی لارین کومه یی ایله خوجالی شهرینی یئرله بیر ائتمیشلر.\nخاتین، لیدیستا و اوردور سوی قیریملاری کیمی خوجالی فاجیعه سیده اینسانلیق تاریخینده دوشموش قانلی بیر اولای دیر. ائرمنی موتجاویزلری نین آذربایجان میللتینه قارشی توره تدیکلری بو نووبتی کوتلوی قیرغین، 613 نفرین، او جومله دن 106 قادینین، 63 اوشاقین، 70 قوجانین حایاتینا سون قویدو. 1275 دینج ساکین اسیر گوتورولدو، 150 نفرین طالعی ایسه هله ده معلوم ده ییلدیر.\nروسیانین مئموریال حقوق مودافیعه مرکزی نین معلوماتینا گوره،4 گون عرضینده آغدامدا و خوجالیدا قتله یئتیریلمیش 200 آذربایجانلی نین میتی (130 کیشی و 51 قادین و هابئله 13 اوشاق) طیبی محکمه نین نظریندن کئچیریلمیشدیر. بورادا جسدلرین موعایینه زمانی بیلینمیشدیرکی 151 نفرین اولومونه گولله یارالاری، 20 نفرین اولومونه قلپه یارالاری سبب اولموش، 10 نفر کوت آلتله وورولاراق اولدورولموشدور. حقوق مودافیعه مرکزی، بئش دیری آدامین دری سی نین سویولماسی فاکتینیدا قئیده آلمیشدیر. بو سوی قیریملار نتیجه سینده بعضی عائیله لر بوتونلوکده محو ائدیلمیش، اهالی گورونمه میش غدارلیقلا قتله یئتیریلمیش، اسیر گوتورولنلره آمانسیز ایشکنجه لر وئریلمیشدیر. همین عمللرین قاباقجادان دوشونولموش قایدادا، میللی علامتینه گوره، اینسانلارین تامامیله و یا قیسمن محو ائدیلمه سی نیتی ایله توره دیلمه سی بین الخالق حقوق و دئولت داخیلی حقوق، اساسن محض سوی قیریمی اولدوغونو ثبوت ائدیر.\nائرمنی جلادلاری نین توره تدیکلری بو وحشیلیک و وندالیزم بوتون بشریتین اصیل سوی قیریم کیمی تانیدیغی و یوخاریدا آدی چکیلن فاجیعه لرله عینی سویه ده قیمتلندیریمه لیدیر. دونیانین صولح سئور اینسانلاری، سیویل دئولتلری، نوفوذلو بین الخالق تشیکلاتلاری، بین الخالق ایجتیماعیاتی بو آجی حقیقتی بیلمه لی، اینسالیغا قارشی توره دیلن بو جینایت، او حقوقی قیمتلرینی آلمالیدیر. بین الخالق حقوقا گوره سوی قیریم صولح و بشریت علیهینه یونه لن عملدیر و ان آغیر بین الخالق جینایت ساییلیر. بیرلشمیش میللتلر تشکیلاتی باش مجلیسی نین 9 دئکابر 1948 جی ایل تاریخلی 260 (III) ساییلی قعطنامه سی ایله قبول ائدیلمیش و 1961 جی ایلده قووه یه مینن سوی قیریمی جینایتی نین قارشی سی نین آلینماسی و تقصیرکارلارین جزالاندیریلماسی حاققیندا کونواسیوندا سوی قیریمی جینایتلری نین حقوقی اساسی تثبیت اولونموشدور. ائرمنیستانین آذربایجانا قارشی تجاووزو زامانی همین کونوانسیون دا تثبیت ائدیلمیش سوی قیریمی جینایتلری تشکیل ائدن بوتون عمللر تطبیق اولونموشدور.\nبو ایشغالچی اؤلکه نین یوروتدویو ترورچولوق سیاستی اوزون ایللردیر کی دونیا ایجتیماعیاتی نین گوزو قارشیسیندا باش وئریر. حالبوکی بین الخالق حقوق نورملاری بیرلشمیش میللتلر تشکیلاتی نین و ATƏT ین پرینسیپلرینه گوره دئولتلرین سرحدلری نین توخونولمازلیغی نا حورمت ائدیلمه لیدیر، اراضی بوتونلویونون پوزولماسینا یول وئریلمه لیدیر. بیرلشمیش میللتلرین امنیت شوراسی، آذربایجانین ایشغال اولونموش توپراقلاری نین شرط سیز آزاد ائدیلمه سی باره ده دورد قعطنامه قبول ائتسه، ایشغالچی ائرمنیستان بونلاری هله ده یئرینه یئتیرمیر.\nخوجالی فاجیعه سی ایکی یوز ایله یاخین بیر مدت عرضینده، ائرمنی میللتچیلیی نین و اونلارین هاوادارلاری نین آذربایجان میللتینه قارشی ائتنیک تمیزله مه و سوی قیریمی سیاستی نین داوامی و قانلی صحیفه سی ایدی. بو منفور سیاست، خالقیمیزا سایسیز- حسابسیز موصیبتلر و عذاب – اذیتلر گتیرمیشدیر. خوجالی سوی قیریمینی توره تمکله ائرمنی میللیتچی لییی مکرلی مقصدلر گودوردو:\n« خالقیمیزی قورخوتماق، واهیمه یاراتماق، اونون موباریزه عزمینی قیرماق، توپراقلارین ایشغال فاکتی ایله باریشماغا مجبور ائتمک.»\nلاکین حیله گر و آمانسیز دوشمان مقصدینه چاتا بیلمه دی. خوجالی مودافعه چی لری غدار دوشمنله موباریزیده قهرمانلیقلا ووروشاراق وطنه صداقت نومونه سی گوستردیلر.\nمقصد خوجالی فاجیعه سینه بین الخالق حقوقی – سیاسی قیمت وئریلمه سینه، اونون تشکیلاتچی لاری نین، ایدئولوقلاری نین و ایجراچی لاری نین دونیا ایجتماعیاتی نین گوزونده ایفشاسینا و جزالاندیرلماسینا نائیل اولماقدیر. بو بیر طرفدن خوجالی مودافیعه چی لری نین و شهیدلری نین روحو قارشیسیندا بیزیم اینسانلیق و وطنداشلیق بورجوموزدور. دیگر طرفدن ایسه، اینسانلیقا قارشی یونه لمیش بوجور غدار جینایتلرین گلجکده تکرار اولونماماسی اوچون موهیم بیر شرطدیر.\nخوجالی فاجیعه سی حاقیندا خاریجی مطبوعاتین یازدیقلاریندان:\n“Krua l’Eveneman” jurnalı (Paris), fevral 1992-ci il\nائرمنی لر خوجالی یا هوجوم ائتمیشلر. بوتون دونیا دوغرانمیش میتلرین شاهیدی اولدو.\n“Sandi Tayms” qəzeti (London), 1 mart 1992-ci il\nائرمنی عسکرلری مینلرجه عائیله نی محو ائتمیشلر. لیوانلی کینو اوپراتور، تصدیق ائتمیشدیر کی اونون اولکه سی نین وارلی داشناک ایجماسی قاراباغا سیلاح و آدام گونده ریر.\n“Tayms” qəzeti (London), 4 mart 1992-ci il\nبیر چوخ اینسان ایبه جر حاله سالینمیشدیر. کورپه قیزین آنجاق باشی قالمیشدیر.\n“İzvestiya” (Moskva), 4 mart 1992-ci il\nویدئو کامئرا، قولاقلاری کسیلمیش اوشاقلاری گوستردی. بیر قادینین اوزونون یاریسی کسیلمیشدیر. کیشی لرین ایسکالپلاری(وجودلارینین دریسی) گوتورولموشدور.\n“Le Mond” qəzeti (Paris), 14 mart 1992-ci il\nآغدامدا اولان خاریجی ژورنالیستلر اولدورولموش قادین و اوشاقلار آراسیندا ایسکالپلاری گوتورولموش، دیرناقلاری چیخاریلمیش 3 نفری گورموشلر. بو آذربایجانلی لارین تبلیغاتی ده ییل، بو بیر حقیقت دیر.\n“İzvestiya” (Moskva), 13 mart 1992-ci il\nمایور لئونید کراوتس دئییر کی؛ تپه ده یوزه یاخن مییت گوردوم. بیر اوغلانین باشی یوخ ایدی. هر طرفده خوصوصی غدارلیقلا اولدورولموش، قادین، اوشاق، قوجالار گورونوردو.\n“Valer aktuel” jurnalı (Paris), 14 mart 1992-ci il\nبو موختار بولگه ده ائرمنی سیلاحلی دسته لری یاخین شرقدن چیخمیشلارا بیرلیکده، موعاصیر تکنیکایا، او جومله دن وئرتول یوتلارا مالیکدیرلر. “آسالا”نین سوریه و لیواندا حربی دوشرقه لری و سیلاح آنبارلاری واردیر. ائرمنیلر یوزدن آرتیق موسلمان کندلرینده قیرغینلار توره درک قاراباغداکی آذربایجانلی لاری محو ائتمیشلر…\nآذربایجان میللی مجلیسی هر ایل فئوئرالین 26سینی “خوجالی سوی قیریمی” گونو اعلان اتمیشدیر. همین گون بوتون آذربایجان خوجالی سوی قیریمی قوربانلاری نین خاطیره سینی یاد ائدیر. دوغما یوردلاریندان دیدرگین دوشموش و آذربایجانین 48 رایونونا سه په له نمیش خوجالی ساکینلری بو گون داغلیق قاراباغ موناقیشه سی نین عدالتی حلی، ائرمنیستانین آذربایجانا قارشی تجاووزونون دفع ائدیلمه سی، اولکه نین اراضی بوتوولویونون برپا ائدیلمه سی اومودو ایله یاشاییرلار. اونلار دونیا خالقلارینا، دوولتلرینه، بین الخالق تشکیلاتلارا حاق- عدالتی و حقیقتی مودافیعه ائتمک، خوجالیدا توره دیلمیش سوی قیریمی نی پیسله مک و هابئله قبول ائتمک ایچین موراجیعتلر ائدیرلر. خوجالی سوی قیریمی نین گوناهکارلاری، تشکیلاتچی لاری و ایجراچی لاری لاییق جزالارینا چاتمالی دیرلار.","num_words":1358,"character_repetition_ratio":0.053,"word_repetition_ratio":0.012,"special_characters_ratio":0.22,"stopwords_ratio":0.009,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":219097.8,"cluster_detection":-1}
+{"text":"This page is a translated version of the page Template:Main page and the translation is 94% complete.\nOutdated translations are marked like this.\nمدیاویکی بیر شور و شؤوقلی ایجماع طرفیندن سیزه تقدیم ائدیلن ایشبیرلیک و سندلشمه پلتفورماسیدیر.\nمدیاویکی هکاتون ۲۰۱۹ ایشتراکچیلارینین عکسی\nمدیاویکی پروقرم تامیناتی اون مینلرله وب سایت و مینلرله شیرکت و تشکیلات طرفیندن ایستیفاده اولونور. او، ویکی‌پدیا و همچینین بو سایتی گوجلندیریر. مدیاویکی سیزه بیلیک توپلاماقدا و تشکیل ائتمکده و اونو اینسانلارین ایستیفاده‌سینه وئرمکده کؤمک ائدیر. او، گوجلو، چوخ دیللی، موفته و آچیق، گئنیشلندیریله بیلن، فردلشدیریله بیلن، اعتیبارلی و هزینه‌سیزدیر. داها چوخ اؤیرنین و اگر مدیاویکی سیزین اوچون اویغوندورسا.","num_words":153,"character_repetition_ratio":0.046,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.201,"stopwords_ratio":0.039,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.997,"perplexity_score":173455.7,"cluster_detection":-1}
+{"text":"Sürgünde Güney Azərbaycan (İran) Qələm Əncüməni سورگونده گونئی آذربایجان (ایران) قلم انجومنی PEN South Azerbaijan (Iran) in Exile\nHome\nArticles\nPoems\nStories\nVideos\nAz. Turkic\nFarsi\nEnglish\nNews \/ Events\nMembership\nContact Us\nMar 8, 2014\nکورتئز آداسی\nآلیس مونرو\nچئویرن: مسعود سبزی - ائدیتور: سولماز محمد رضایی\nبالاجا گلین. ایگیرمی یاشیم وار ایدی، اوزونلوغوم بئش فوت یئددی اینچ و چکیم یوز اوتوز بئش ایله قیرخ پوندون آراسیندا ایدی. آما بعضیلری –چئس[۱]-ین باشقانی­نین[۲] حیات یولداشی، آفیس­ین اسکی یازمان-ی[۳]، ایله اوست قاتدا کی خانیم قوری[۴]- بالاجا گلین آدی ایله منه موراجیعه ائدردیلر. بعضن، بیزیم بالاجا گلین دئیردیلر. چئس ایله بونا جوک قوشموشدوق، آما اونون گنل[۵] تپکیسی[۶] سئویملی و سایقیلی باخیش ایدی. من ده قاش قاباقلی و اوتانقاج گولومسه‌مکله تسلیم اولاردیم.\nبیز ونکووئرده[۷] بیر زئرزمی ده یاش��ییردیق. اوولده دوشوندویوم کیمی، ائو قوری-نین عائیله سی­نین یوخ بلکه اوغلو رئی[۸]-ین ایدی. او، اوناریم[۹] اوچون ائوه باش چکردی، چئس ایله منیم کیمی زئرزمی­نین قاپیسیندان گیرَردی. آریق، سینه‌سی ائنسیز بیر کیشی ایدی، یاشی، چوخ ائحتیماللا ۳۰ هنده‌وَرینده اولاردی. همیشه الینده بیر آلت­لر قوتوسو و باشیندا فهله­لرین بؤرکوندن اولاردی. نظره گلیردی بئلینده بیر ثابیت هؤهنه[۱۰] وار ایدی کی لوله کئشلیک، سیم کئشلیک، نجارلیق کیمی ایشلرده اوزون زامان بیر یئرده اَیری قالماق ائتگیسینده[۱۱] اولا بیلردی. اوزو یاغلی اولاردی و اؤسگورَردی. اؤسگورَکلری یاخشی داورانیش ایدی. هر بیر اؤسگورَک تدبیرلی و باغیمسیز[۱۲] دئگی کیمی ایدی کی زئرزمیده اولماغینی گرکن موزاحیمت کیمی ائشیتدیریردی. زئرزمیده اولماغینا گؤره عوذر ایسته­مه­سه­ده، آما اورانین یئیه­سی کیمی ده او یان بو یانا چوبالامازدی. تکجه قاپینی دؤیوب سویو یا دا برقی بیر آز موددته کسه­جه­یینی دئمک ایسته­ینده اونلا دانیشاردیق. ایجاره‌نی هر آی نقدی اولاراق خانیم قوری-یه اؤده­ردیک. بیلمیرم هامیسین اوغلونا وئرَردی یوخسا بیرآزین کؤمک خرج عونوانیندا ساخلاردی. یوخسا خانیم وقوری بَی-ین هر نه­یی کی وار ایدی-اؤزو منه دئمیشکن- قوری بَی-ین قوجالارا عایید علیل­لره وئریلن پئنسییا[۱۳] ایدی و قوری خانیمین دئییلدی. من هله گرکن قدر یاشلی دئییلم، دئیردی.\nخانیم قوری همیشه رئی-ین حالین سوروشماق اوچون یا دا چای ایچیب ایچمه­دیینی بیلسین دئیین پیلله­لرین اوستوندن اونو سسله­یردی. او دا همیشه دئیردی یاخشیدی و چای ایچمه­یه واقتی یوخدو. خانیم دئیردی اوغلوم دا اؤزوم کیمی چالیشقاندی. همیشه دوزلتدیگی دئسئرلردن بیرآز آرتیق اونا یئدیرمه­یه چالیشاردی-آزاجیق مورابا، کؤکه، یا دا زنجفیللی فتیر-منه ده همیشه باسدیقلاریندان… اوغلو دئیردی یوخ، یا دا ائوده هر نه گرکن قدر وار. من همیشه قارشیندا دایاناردیم آما یئددینجی سگگیزینجی دؤنه ایصراریندا بویون اَیردیم. الین قایتارماق، دوغروسو اونو آلداتماق و اینجیتمک چوخ اوتاندیریجی اولاردی. من رئی-ی همیشه، یوخ دئمه­یینه داوام ائده بیلیردی دئیین آلقیشلاردیم[۱۴]. او “یوخ آنا” بیله دئمزدی تکجه یوخ دئیردی.\nسونرا خانیم دانیشماق اوچون سؤز تاپماغا چالیشاردی.\n“خب، تازا و ماراقلی خبرین یوخدو؟”\nهئچ نه، بیلمیرم. رئی هئچ واقت تربییه­سیزلیک ائتمزدی یا دا سینیرلنمزدی[۱۵] آما آناسینا اوز ده وئرمزدی. اونون حالی همیشه یاخشی ایدی. سویوقلاماسی دوزه­لیب. خانیم کورنیش[۱۶] ایله ایرئن[۱۷] ده همیشه یاخشیدیلار. رئی ونکوورین دوغوسوندا[۱۸] خانیم کورنیش-ین ائوینده یاشاییردی. همیشه خانیم کورنیش-ین ائوی­نین هنده­ورینده بئله ایشلردن اولاردی، اونا گؤره ایشلرین یئیین بیتیریب گئتمک زوروندا اولاردی. هم ده اونون قیزی ایرئن-ین ساخلاماغیندا، کی ویلچئر اوستونده ایله­شردی اونا یاردیم ائدردی. ایرئن بئیین ایفلیجی اولموشدو. رئی، ایرئن ده یاخشی دیر دئمه میشدن اؤنجه خانیم قوری دئیردی “یازیق قیز”. خانیم هئچ وقت اوغلونون اوزونه دوروب وقتینی بیر دردلی قیز ایله سووشدورماسینا گؤره؛ قیزی ایستنلئی[۱۹] پارکینا یا دا گئجه لر دوندورما آلماق اوچون دولاندیرماغا آپارماغینا گؤره قینامازدی(هردن خانیم کورنیش ایله تئلفونلا دانیشدیغینا گؤره بونلاری بیلیردی). حال بو کی منه دئیردی: ایستر ایسته­مز دوندورمانین سویو قیزین اوزوندن سوزوب آخماق گؤرکمی منه گؤرسل­له­نیردی[۲۰]. اؤز الیمده دئییل، کسین کوتله[۲۱] اونلارا آخماق کیمین باخیب گولور.\nاو دئیردی کی قوری بَی-ی ویلچئرایله دیشاری­یا آپاراندا هامی اونا باخاردی( قوری بَی بئیین اینفراکتی[۲۲] کئچیرمیشدی)، آما او فرقلی ایدی،ائودن دیشاریدا ترپنمه­زدی و یا اؤزوندن سس چیخارمازدی و خانیم همیشه امین ایدی کی او گؤرکملی گؤرونور. حال بو کی ایرئن اویان بویانا آخاردی و قاز سسی چیخارداردی قا، قا، قا…. یازیق قیز اؤزونو ییغیشدیرا بیلمیردی.\nخانیم کورنیشین بئینینده بلکه بیر شئی وار، خانیم قوری دئدی. او اؤلندن سونرا کیم او ایفلیج قیزا باخاجاق؟ ساغلام اینسانلارلا ائله اینسانلار ائولنه بیلمه­مک اوچون گرک بیر یاسا اولا. آما هله کی یوخدور.\nخانیم قوری مندن ایسته‌ینده اوسته، قهوه‌لشمک اوچون گئدم، من هئچ وقت خوشلامازدیم. زئرزمی ده اؤز کیشیسل[۲۳] یاشامیما باشیم قال ایدی. بعضی واختلار گلیب قاپینی دؤینده ائوده دئییلم کیمی گؤسترَردیم. آما بونو ایناندیرماق اوچون تئز چیراغی سؤندوروب قاپینی دا کیلیدلردیم، ائشیدردیم کی پیلله لردن اوسته چیخیب قاپینی آچدی و سونرا مجبور اولاردیم دیرناقلاریلا قاپینین اوزَرین تیققیلدادیب آدیمی تیریلدایانا قدر اورادا آوارا قالام. داها سونراسی ان آزی بیر ساعات سس­سیز قالیب تووالئتده سیفون چکمه­مک زوروندا ایدیم. دئسه­یدیمسه واختیم یوخدو ایشیم وار. گولوب دئیردی “نئیلیرسن؟”\n“مکتوب یازیرام” دئیردیم\n” همیشه مکتوب یازیسان” دئیردی، ” داریخیسان”\nقاشلاری چؤهرایی ایدی-ساچی نین بیر تورلو قیرمیزی­یا چالان چؤهرایی رنگی. ساچلاری­نین رنگی­نین دوغال[۲۴] اولدوغونو دوشونمورم، آما قاشلارین نئجه بویایا بیلردی؟ اوزو اینجه، طراوتلی، اَننیکلی[۲۵]، دیشلری بؤیوک و پارلاق ایدی. دوستلوغا و توپلاشیب دانیشماغا حدسیز حئسابسیز ماراقلی ایدی. بیرینجی صبح چئس منی بو آپارتمانا گتیره نده، منی قاطاردا گؤرندن سونرا، خانیم بیر بوشقاب کؤکه ایله قوردیانا گولوشلریله قاپیمیزی دؤیدو. منیم سیاحت بؤرکوم هله باشیمدا ایدی، چئس ده منیم قاییشیمی آچسین دئیین الین بئلیمه آپارمیشدی کی ال ساخلادی. کؤکه لری قورو و برک ایدیلر و اوست­لری آچیق چؤهرایی رنگده شکرله یومورتانین قاریشیغیلا اؤرتولموشدو کی منیم تویومو قوتلاسین. چئس اونونلا قیسا دانیشدی.\nیاریم ساعاتا ایش یئرینه قاییتمالی ایدی. اونون شرریندن قورتاراندان سونرا باشلادیغی ایشی بیتیرمه یه هئچ واخت یوخ ایدی، عوضینه دال با دال کؤکه لری یئییب گیلئیله­ندی کی بونلارتاختا که­په­یی­نین دادینی وئریر.\n“سنین اَرین چوخ جیددی دیر” یقین کی منه دئدی. او همیشه گلیب گئده­نده بو جیددیتی اوندا گؤرورم و گولمه­ییم گلیر. اونا دئمک ایستیرم کی چوخ چتین توتما، بوتون دونیانی سنین بئلیوه چاتمیبلار کی”.\nبعضا اونون آرخاسیجا اوست قاتا چیخماغا مجبور اولاردیم، و اوخودوغوم کیتابی یا دا یازدیغیم پاراقرافی یاری بوراخاردیم. بیز اونون یئمک اوتاغی­ ماساسیندا ایله­شردیک. ماسانین اوستونده تور اورتوک و بیر سرامیکی قو قوشونون شکیلینی گؤسترن سگگیز بوجاقلی گوزگو وار ایدی. چینی فینجانلاردا چای ایچردیک و بالاجا سئت بوشقابلاردا کی یئمه­لیلردن یئیردیک( همن کؤکه لر و موراببالار و کیشمیشلی کئیک لردن یا دا برک بیسکویت لردن) و اینجه ناخیشلی دستماللارلا خیریم خیرداسین دوداقلاریمیزدان سیلردیک. من شوشه آراجی[۲۶] اولان کابنئتین اوزه­رینده ایله­شردیم، کابنئتده بوتون گؤزل شوشه آراجلاری دوزولموشدولر، شکر ایله موراببا یئمک سئتی، دئکوراتیو و یا گوندلیک قوللانماق اوچون دوز و ایستی­اوتلار قابلاری، هم ده تومورجوق[۲۷] گولدانلاری، داخما شکیلینده چامور[۲۸] چایدان، و زانباق گولو شکیلینده ساردونیا­لار[۲۹]. خانیم قوری آیدا بیر دفعه شوشه آراجی اولان کابنئتی تؤکوب هر نه­یی تمیزله ردی. اؤزو منه بئله دئمیشدی. او هر نه­یی کی گله­جکده ائوه و گله­جه­ییمه گؤره گرک ائدم منه دئیردی. او، بلکه من خوشلاییرام و دئمه سینی ایسته ییرم دوشونردی و چوخ دانیشاردی. ائله ده حیس ائدردیم بیر دمیر دنگه آغیرلیغی[۳۰] گؤوده­مه باغلاییبلار. گوندوزون اورتاسیندا هئی اسنه­ییردیم. اوزاغا سورونوب و گیزلنیب و یاتماق آرزولاردیم. آما اوزده هر نه­یی آلقیشلاردیم: شوشه کابنئتین آراجین، خانیم قوری­نین یاشامدا ائودارلیق قایدالارین، گونده کی گئیدییی بیر بیرینه یاراشان گئییم لری، یاسمن و یا مرجان رنگینده دامن و ژاکئتلر. و اونلارا اویغون قوندارما ایپکدن شال­لار.\n“همیشه اول ائله پالتار گئی کی ائله بیل ایستیسن ائشییه چیخاسان، سورا ساچلاریوی دارا و بزَن- نئچه دفعه منی گئجه پالتاریلا گؤروب لاغ یومورتا کیمین دووارا چیرپیلمیشدیم- سورا بیر شئی یومالی یا پیشیرمه لیسن­سه دؤشلوک باغلییا بیلرسن. بو روحییه­وه ده یاخشی دی.\nو همیشه بیرآز پیشمیش یئمه­لی خبرسیز گلن قوناقلار اوچون الینده اولسون( من بیلن هئچ واقت مندن باشقا اونون گؤروشونه گلن اولمازدی و دئمک اولماز کی من خبرسیز گئتمیشم). و هئچ وقت قهوه­نی لیواندا ایچمه”.\nسؤزلری کسینلیکله[۳۱] دئییلمزدی. “من همیشه” یا “من خوشلارام کی…” یا ” من دوشونورم کی یاخشیدی…” قوللاناردی.\nمن اوزاقلاردا وحشی یئرلرده بیله یاشایان زامانلار همیشه خوشلاردیم کی…\nبیر آن آغزیمی آچدیم و قاققیلداماغا احتیاجیم کسیلدی. هانسی وحشی یئرده یاشاییردی؟ و نه زامان؟\n“هیم، چیمرلیکدن[۳۲] اوزاقدا” دئدی، ” بیر زامان من ده گلین ایدیم، نئچه ایل اوردا یاشادیم. یونییون بای دا[۳۳]، چوخ دا وحشی یئر دئییلدی. کورتئز آداسیندا.”\nسوروشدوم اورا هارادی،”اوه، بوردان اوزاقدی” دئدی.\n“اورا گؤرمه لی یئر اولمالی دی” دئدیم.\n“هیم، گؤرمه­لی دی” دئدی. “سنجه آیی­لار گؤرمه­لی اولسا. سنجه پومالار گؤرمه­لی اولسا. من اؤزوم بیر بالاجا اویگار[۳۴] یئرده یاشاماغی ترجیه وئررم”.\nیئمک اوتاغی بیر پالید[۳۵] آغاجیندان دوزه­لن سوروگولو[۳۶] قاپی واسیطه­سیله قوناق اوتاغیندان آیریلمیشدی. قاپی همیشه بیرآز آچیق قالاردی کی ماسانین بو باشیندا ایله­شن خانیم قوری، قوناق اوتاغی­نین پنجره­سی­نین اؤنونده کاناپه­ده ایله­شن قوری بَیی هردن ایزله­سین. سونرا”منیم اَریم ویلچئر اوستونده” باشلیغی ایله دانیشاردی. آما دوغروسو تکجه دیشاری­یا دولانماق اوچون چیخاندا اونو ویلچئر اوستونده اوتورداردی. اونلارین تئلویزیونلاری یوخ ایدی- او زامان تئلویزیون یئنیجه چیخمیشدی- قوری بَی ایله­شیب خیاوانا و خیاوانین اوزوناسیندا کی کیتسیلانو[۳۷] پارکینا و اوندان یوخاریدا بورارد[۳۸] چایینا باخاردی.\nقوری بَی تووالئته گئتمک اوچون اؤز یؤندمین تاپمیشدی. بیر الینده چه­لییی اولاردی باشقا الیله ده اوتوراجاق­لارین[۳۹] آرخاسی��دان یاپیشاردی یا دا الین دووارا سورته سورته گئدردی. اؤزو اؤزون یویوب قاییدا بیلیردی و بو چوخ سورَردی[۴۰]. خانیم قوری دئییردی بعضا تووالئته تئی چکمک گرکیر.\nمن گئنللیکده قوری بَی-ین آچیق یاشیل رنگ کاناپه ده اوزادیلمیش قیچین گؤره­ردیم. من اورادا اولارکن بیر ایکی دفعه آغیر گؤوده­سینی چکیب ساللانا ساللانا تووالئته گئتمک زوروندا اولوردو. بؤیوک ، یئکه باش، گئنیش چییینلی و آغیر سوموکلی بیر کیشی ایدی.\nمن اوزونه باخمازدیم.منجه بئیین اینفراکتی و یا خسته لیک ائتگیسینده ایفلیج اولان اینسانلار بدبختلیک گتیره بیلرلر. و پیس اولایلاری خاطیرلادیرلار. اونلارین خسته عضولریندن و یا اونلارین قورخمالی طالئعین گؤسترن باشقا فیزیکی ایشارت­لریندن چکینمیردیم بلکه اونلارین اینسانی باخیشلاریندان چکینه­ردیم.\nسانمیرام او دا منه باخمیش اولایدی، هر حالدا خانیم قوری، من آشاغیدان اونلارا قوناق گلمیشم دئیردی. او سالام وئرمک و یا خداحافیظلشمک اوچون ائلییه بیلدییی قدر بیر خیریلتی سسی چیخارداردی.\nبیزیم آپارتماندا ایکی اوتاق و بیر یاریمچیلیق اوتاق وار ایدی. ائوین آراجی ایله کیرایه ائله میشدیک. بئله ائولرده آراجلار یاریمچیلیق اولار، هم ده کی ائشییه آتمالی اولارلار. یادیمدادیر قوناق اوتاغی­نین دؤشه­مه­سی[۴۱] آرتیق قالمیش کوادرات[۴۲] ودوزبوجاقلی[۴۳] شکیللی لئنولیوم لار ایله دؤشه­نمیشدیر. سانکی بوتون چئشیدلی بویالار و ناخیشلار بیر قیرخ تیکه قوراما کیمی بیر بیری­نین بؤیرونده ایله­شیب فیلماشین[۴۴]­لارلا سیرالانیبلار. مطبخده بیر دؤرد گؤزلو گازی اوجاق وار ایدی. یاتاغیمیز مطبخین بؤیرونده بیر چارداق­دا ایدی کی امن و امان قورولموشدو، ائله ایدی کی آشاغیدان یاتاغین ایچینه دیرماشمالی ایدین. چئس بئله یوزاردی[۴۵] کی بورا حرمسرانین یولودور و قیزلار سولطانین حرمینه گیرمک اوچون گرک بوردان کئچه لر[۴۶]. اؤنجه گرک آیاقلاریلا، سونرا یوخاری سورونوب اونون باشقا حیسسه­لریله[۴۷] حؤرمتله سئویشه­لر. بعضی واخت­لار بیز ده بو اویونو اویناردیق.\nیاتاغین آیاغین­دا کی توتوق[۴۸] چارداغی مطبخدن آییرماق اوچون همیشه باغلی قالاردی. توتوق گئرچکده کؤهنه یاتاق اؤرتویو ایدی. سوروشکن ساچاقلی پارچا، بیر طرفی ساریمتیل بئژ رنگلی کی شرابی رز چیچکلری و یاشیل یارپاقلارلا بزنمیشدی، باشقا طرفده زولاقلی[۴۹] آل شرابی و یاشیل بویالی ایدی کی چیچکلرله یارپاقلار بیر روح کیمی بئژ بویادا گؤرونوردولر. آپارتماندا هر نه­دن داها آیدین بو توتوغو خاطیرلاییرام. تعججوب­لندیریجی ده دئییلدیر. سئکس هیجانیندا و سونرا آلی­سین چکنده، پارچا گؤزومون قاباغیندا ایدی و منه نئجه اَره گئتدیییمی خاطیرلادیردی. و گؤزله­نیلمه­ین “بالاجا گلین” اولماغیمین آشاغی­لانماسی و و شوشه کابنئتی­نین عجیب قریب تهدیدلرینه نئجه دؤزدویومو خاطیرلادیر.چئس ایله من ائله عاییله­دن گلمیشدیک کی اورادا ائولنمه­میشدن اؤنجه سئکس آجیناجاقلی و باغیشلانیلماز سانیلیردی. و ائولنندن سونرا کی سئکسه گؤره گؤرونوش­ده هئچ واخت سؤز آچمازدیلار و اولدوغو یئرده اونوتولاردی. بو قونولارا گؤره بئله یاناشماق چاغی­نین دوز سونلاری ایدی. حال بو کی بیز بیلمیردیک. چئس-ین آناسی چمدانیندان کاندوم تاپدیقدا آغلایا آغلایا آتاسی­نین یانینا گئتمیشدی( چئس دئییردی کی اونلار اونو نیظامی اؤیره­تیم لر کئچیرسین دئیین بیر کمپه ��ئرمیشدیلر-کی دوغرو ایدی- و او هر نه­یی اونلارا راجع اونودوب-کی یالان ایدی). دئمک اؤزوموز اوچون بیر یئریمیز اولماسی و ایشیمیزی ائتمک اوچون بیر یاتاق، بیزیم اوچون چوخ معجزه لی گؤرونوردو.\nبیز بونو قازاندیق آما هئچ نظریمیزه گلمیردی بیزدن یاشلی­لاری، آنا آتالاریمیز، دایی­لار،عمی­لر،خالالار، بی­بی­لریمیز ده، شهوت اوچون بیله، بونو ائده بیلردیلر. ائله گؤرونوردو کی اونلارین تمل هوس­لری ائو، وار دؤولت، گوجلو اوت­بیچن­ماشینلاری[۵۰]، فریزرلر و ایستیناد دووارلار[۵۱] ایدی. و کسینلیکله اوشاقلاری اوچون. بونلار بوتون،گله­جکده ایمکانی وار سئچیب و یا سئچمه­دیییمیز شئی­لردیر، ساناردیق. و هئچ زنّ ائتمیردیک ایسته­مه­دن هامیسی بیر گون گله­جکلر.\nایندی کی بونلارا دوزگونلوکله دوشونوروم گؤرورم کی یوخ هئچ نه بیزیم سئچیمیمیزسیز اولانمازدی. بویلانماق[۵۲] بیله، بیز تکجه، گئرچکدن بؤیودویوموزو بیلمک اوچون ریسک ائله­دیک، البته گئرچکدن بؤیوموش اولسایدیق اگر.\nتوتوق آرخاسیندا ائتدیییم باشقا ایش کیتاب اوخوماق ایدی. نئچه محلله آشاغیداکی کیتسیلانو[۵۳] کیتابخاناسیندان آلدیغیم کیتابلاری اوخویاردیم. بیر کیتابی اوخویاراق تعججوبله­ننده شاشقینلیقدان باشیم گیجه­للنردی و توتوغون زولاق­لاری گؤزومون اؤنونه گلردی. و یالنیز کاراکتئرلر یوخ بلکه حیکایه­نین اؤزو و کیتابین حال هاواسی توتوغون قوندارما گوللرینه باغلی توتقون شرابی و یا یام یاشیل بویانین اوزوناسیندا بئنیمده دولاشاردی. من آدلاری اؤنجه دن منه تانیش و ماراقلی اولان آغیر کیتابلاری اوخویاردیم. “نیشانلی”[۵۴] رومانین بیله اوخوماغا چالیشدیم. و بو دؤنمده آلدوس هاکسلی[۵۵] ایله هئنری قرین­-ین[۵۶] رومانلارین، مایاکا ساری[۵۷]، شئری-نین سونو[۵۸] و اورک اؤلومو[۵۹] رومانلارین دا اوخودوم. سلقه­مله تانیش اولمادیغیما گؤره بو کیتابدان او کیتابا قاچیردیم و نوبه­یله اؤزومو هر تورلو کیتابا تاپشیریردیم. اوشاقلیق چاغیندا کیتابلارلا بئله ائتدییم کیمی. من هله ایستکلر و آرزولاریمین آنی­جه دَییشیلمه آشاماسیندا[۶۰] ایدیم. قایغی و ایشکنجه­یه یاخین جوشقو[۶۱] آشاماسیندا.\nآما اوشاقلیقدان باشقا بیر فیکیر ده بئینیمه ووراردی. نظره گلیر کی بیر اوخوجو اولدوغوم قدر بیر یازیچی دا اولمالییام. بیر اوخول دفتری آلدیم و یازماغا چالیشدیم. یازدیم، اؤنجه گوجلو باشلادیغیم صفحه­لر گئتدیکجه قورویوردو. بئله­جه اونلاری جیریب آییرامالی اولوردوم، و سانکی اؤزومو آغیر جزالاندیریرام اونلاری بوکوب زیبیل قابی­یا تولازلاردیم. بونو او قدر تیکرارلادیم کی تکجه دفترین اؤرتویو منه قالدی. سونرا گئدیب باشقا دفتر آلدیم و بیر دفعه ده هامیسینی گلیشتیریمه[۶۲] باشلادیم. همن دؤوره- هیجان و اومیدسیزلیک، هیجان و اومیدسیزلیک-هر هفته گیزلیجه بویلانیب اوشاق زیان ائله­مه­یه[۶۳] بنزه­ییردی.\nتام دا گیزلین یوخ، چئس چوخ اوخویوب یازماغا چالیشدیغیمی بیلیردی. او منی بو ایشدن هئچ چاشدیرمادی. اونجا بو ایش منطیقجه ایدی و بلکه اؤیره­نه بیلردیم. چوخ وردیش[۶۴] گرکیردی آما اوستالاشماق ایمکانی وار ایدی، ورق اویونو ویا تئنیس کیمی. منه بئله اَلی آچیق اینانماغینا گؤره هئچ اوندان تشککور ائله­مه­دیم. تکجه منیم گولمه­لی اوغورسوزلوقلاریما آرتیریلیردی.\nچئس توپدان ساتیش[۶۵] قیدا[۶۶] شیرکتینده ده ایشله­ییردی. اؤزو بیر تاریخ اؤیرتمه­نی ا��لماسینی آرزولاردی آما آتاسی اونو قاندیرمیشدی کی بو دونیادا درس دئمکله بیر قادین­ین باشین ساخلاییب کئچینه­ بیلمز. بو ایشی تاپماقدا آتاسی اونا یاردیم اولدو آما دئدی کی بیرینجی دؤنه اولاراق ایشله­ییرسن دئیین هئچ تورلو حیمایه گؤزله­نتین اولماسین، اونون دا اولمادی. ائولیلیییمیزین بیرینجی قیشی­نین بوتونون، گون چیخمادان ائودن چیخاردی و گون باتاندان سونرا ائوه دؤنردی. چوخ ایشلردی، هئچ دئمزدی ائتدییی ایش ماراقلاریلا اویغوندور یا یوخ و یا باشقا آماجی دا وار ایدی- یا وار کی بیر زامان اونا غرور دویورموش. آماجسیزلیق تکجه بیزی اوت­بیچن ماشینلار و فریزرلر یاشامینا یؤنه­لدیردی کی اینانیردیق اونا گؤره هئچ فیکر­یمیز یوخدور. او زامان دوشونسه­یدیمسه بویون اَیمکدن تعججوبله­نردیم. اونون شنلیکله- و بلکه سیز دئیه­سیز جسور- بویون اَیمه­ییندن.\nآما سونرالار آنلادیم کی بونو بوتون ائرکک­لر ائدیر.\nمن دیشاری دا ایش تاپماغا گئتدیم. یاغیش برک یاغماسایدی­سا داواخانایا گئده­جکدیم و بیر قزئته آلاجاقدیم و بیر فینجان قهوه ایچرکن رئکلام­لاری اوخویاجاقدیم. سونرا یاغیش دامجی­لاری­نین آلتیندا قیز قارسونو یا دا ساتیجی قیز و یا فابریکا[۶۷] ایشچیسی رئکلام اولونان یئره آددیملایاراق گئده­جکدیم. یاغیش آغیر یاغسا دا اوتوبوسلا گئده­جکدیم. چئس دئدی یاخشی­دی همیشه اوتوبوسلا گئده­سن و پول ییغماق اوچون پییادا گئتمییه­سن، سن پول ییغارکن، چئس دئدی، باشقا قیز گئدیب ایشینی توتا بیلر.\nدوغروسو، نظره گلیردی بونا اومیدوار ایدیم. و بوندان هئچ واخت تاسسوفله­نمزدیم. بعضی وقت­لر مقصده یئتیشنده سکی ده دایانیب قادین پالتاری ساتان توکانلارین گوزگولو و سولغون دؤشه­مه­لی ویترینلرینه باخاردیم. و یا کارگذار ایسته­ین آفیس­ده ناهار واختلاری ایش یئرلریندن چیخان قیزلارا باخاردیم. من هئچ ایچری ده گئتمزدیم، بیلیردیم کی ساچلاریم، دیرناقلاریم و دابانسیز باشماغیم نئجه منیم ضرریمه اولاجاقلار. فابریکالاردان دا قورخاردیم، ایچریده ایشله­ین ماشینلارین های کویون ائشیده بیلیردیم، اورادا ایچگی­لر شوشه­لره تؤکولوردولر یا دا کریسمس بزکلری قوشولوردولار. تاواندان[۶۸] آسیلان چیلپاق لامپالار آنبارینا بنزه­ین یئرلری ده گؤره بیلیردیم. بلکه اورادا دیرناقلاریملا باشماقلاریمین دابانی اؤنملی اولمایا ما آما یؤندمسیزلیییم و میکاینیکی ایشلرده الیم اولماماغی منی یامانلاتدیریب و اوستومه قیشقیرماقلارینا سبب اولا بیلردی.( ماشین لارین های کویونون اوستونده قیشقیرتی لارین دا سسینی ائشیده بیلیردیم). من روسوای اولوب ائشییه آتیلاجاقدیم. فیکر ائدیرم کاسسا آپاراتی[۶۹] ایله ده ایشله­یه­نمزدیم. بونو بیر رئسترانین مودورونه، او زامان کی نظره گلیردی منی ایشه گؤتورمک ایسته­ییر دئدیم. “ فیکر ائلیسن الوندن[۷۰] گلر ایشله دسن؟” دئدی و من دئدیم یوخ. او دا منه ائله باخدی سانکی ایندی­یه­جن ائشیتمه­ییب بیری بونا اعتیراف ائله­سین. آما من دوغرو دانیشدیم. سانمیردیم الیمدن گلسین هم ده تلسیکده و کوتله ایچینده. من دونوب قالاردیم. گئرچه­یی بودور کی من تکجه ساده قونولاردان اؤرنک[۷۱] اولاراق اوتوز ایللیک ساواشین قارماشیقلیغیندان باش آچا بیلردیم.\nگئرچک بودور کی من ایشله­مه­یه مجبور دئییلدیم. چئس اؤز حددیمیز قدر منی ساغلایا[۷۲] بیلیردی. من دیشاری دونیاسیندا اؤزومو سیخینتیدا ��ویماق زوروندا دئییلدیم، چون او بونو ائدیردی. ائرککلر مجبور ایدیلر. دوشونورم کیتابخانادا ایشله­مک الیمدم گلر، اورادان بیله سوروشدوم حال بو کی اونلار رئکلام ائله­مه­میشدیلر. بیر قادین آدیمی لیست­ده یازدی. او نزاکتلی ایدی آما اومودلاندیرمادی. سونرا کیتاب توکانلارینا گئتدیم. و احتیمالن کاسسا آپاراتی اولمایان یئرلره باش چکدیم. نه قدر سایخین و پینتی اولسا یاخشیدیر. یئیه­سی یا سیگار چکه­جک یا دا ماسا آرخاسیندا مورگوله­یه­جک. نیمداش ساتانلاردا دا چوخونلوقلا پیشیک قوخوسو گلر.\n“قیشدا بیزیم باشیمیز ائله شولوغ اولمور” اونلار دئییردی.\nبیر قادین دئدی کی “بلکه باهاردا بورا قاییدا بیلرسن. باخمایاراق کی اوندا دا باشیمیز ائله شولوغ اولمور”\nونکووئرین قیشلاری باشقا گؤردویوم قیشلاردان فرقلی ایدی. قاری یوخ ایدی، بوندان علاوه هئچ سویوق کولک ده اسمزدی. گون اورتا چاغی شهرین مرکزینده یانمیش شکر قوخوسونا بنزه­ر قوخو گلردی، فیکر ائدیرم برقی تراموالاردان گلردی. من، هئستینگ[۷۳] خیاوانین بویوندا کی باشقا بیر قادین اورادان کئچمزدی، آددیم­لاردیم، یالنیز سرخوش­لار، آوارالار یوخسول قوجا کیشی لر، حوققاباز چینلی­ لر اورادان کئچردی. کیمسه منه پیس سؤز آتمازدی. آنبارلارین اؤنوندن، بیر کیشی بیله گؤزه گؤرونمه­ین بوم بوش چئوره­دن کئچردیم.یا دا کیتسیلانو-ون کیپ کیپه دوزلمیش کؤهنه تاختا ائولری­نین اورتاسیندان کی بیزیم کیمی اینسانلار اورادا یاشاییردیلار کئچردیم و دونبار[۷۴] محله­سینه دک کی تمیز و دوزنلی[۷۵] ایدی گئدردیم، آغ سیمان گؤرونوملو[۷۶] یایلاق ائولری، و بودانمیش[۷۷] آغاجلاری گؤرونردی. و کرئسیدل­دن[۷۸] کئچردیم کی اورانین کیلاسلی آغاجلاری، اوت­لارین اورتاسیندا توز آغاجلاری، سلطنتی چیراقلار، گورجو سیمئتری­لر[۷۹]، سوواق ائولرین تاوانیندان یامسیلانمیش آغ قار توپاسی شکیلینده تاوان لار- بلکه ده گئرچک، سوواق ائولرین تاوانلارین نئجه بیلمک اولار؟- گؤزه چارپیردی.\nبوتون بو یئرلرده یاشایان اینسانلارین چیراقلاری آخشام چاغی ساعات ۴ هنده­ورینده یاناردی. گاهدان ایسه باتی طرفینده دنیزین اوستونده کی تیکه پارا بولودلارین اورتاسیندان باتان گونشین قیرمیزی ایشیق­لاری گؤستریلیردی. ائوه قاییداندا کئچدیییم پارکین قیش بیتگی­لر بوتاسی­نین یارپاقلاری آلاقارانلیق آچیق قیزیل گول بویالی ایسلاق هاواسیندا پاریلدایاردیلار. بازارا گلن اینسانلار ائوه قاییداردیلار، ایش یئرینده اولان اینسانلار ائوه دؤنمه­یی دوشونوردولر. تام اولاراق گوندوزو ائوده قالان اینسانلار دا هاوالاری دَییشیلمک اوچون دیشاری چیخاردیلار. من اوشاق آرابالارینی سورن قادینلاری و زیریلدایان کؤرپه­لریله راستلاناردیم؛ و هئچ دوشونمزدیم اونلارین باشینا گلن اویون تئزلیکده منیم ده باشیما گلجک. یاشلی اینسانلارا ایتلری ایله، و باشقا یاواش یاواش آددیم­لایان اینسانلارا، و یا حیات یولداشلاری یوخسا باخیجی­لاری­نین واسیطه­سیله ویلچئر اوستونده ایره­لی سورولن یاشلی­لارا راستلاناردیم. قوری بَی-ین ویلچئرینی ایته­لین خانیم قوری­نی بیله گؤردوم، او شئنل ایله توتقون قیرمیزی یون­دان بؤرک گئیمیشدی( ایندی بیلیرم کی پالتارلاری­نین چوخونو اؤزو توخویوردو) و نم نه قدر چؤهرایی بویا ایله اوز گؤزون بز­ه­میشدی. قوری بَی قیسا بؤرک قویموشدو و بوینونون دؤره­سینه قالین شال دولامیشدی. او منله جیغان ویغان ایله بیر ائویئیه­سی کیمی سلاملاشدی، قوری بَی ده سانکی هئچ اورادا دئییلدی. ائله بیل بو گزینتی­نی خوشلامیر. آما ویلچئرده ایله­شن اینسانلاردا ایستر-ایسته­مز راضیلاشماقدان باشقا چتین بیر شئی گؤرمک اولمازدی، بعضی لری آشاغیلانمیش و یا آیدینجا قیسقانج گؤرونورلر.\n“باخ گؤروم او گون کی بیز سنی ائشیکده پارکدا گؤردوک سن ایش آختارماقدان قاییتمیردین کی؟ قاییدیردین؟” خانیم قوری دئدی\n“یوخ” یالاندان دئدیم. غریزی حیسسیم اونا هر نه­یی یالان دئمه­ییمه سبب اولوردو.\n“هیم، یاخشی فقط ایستیردیم دئیم کی، اؤزونده بیلیسن دا، اگر ائشیکده ایستیرسن ایش آختاراسان گرک بیرآز اؤزونه یئتیشه­سن، بونو بیلیسن دا”\n“هه” دئدیم.\n“بو گونکو قادین­لارین دولانیشیغیندان باش آچمیرام، من هئچ واخت دابانسیز آیاق­قابی­لا و بزکسیز ائشییه چیخمارام، حتی باققالا ایسته سم گئدم، هله قالسین کی گئدم بیریندن ایسته­یم منه ایش وئرسین”\nیالان دئدیییمی بیلیردی، زئرزمی­نین قاپیسی­نین دالیندا دونوب قالدیغیمی و قاپی­نین دؤیولمه­سینه سس وئرمه­دیییمی بیلیردی. بیزیم زیبیل قابیمیزی ائشیب اوپ اوزون چتینلیکلریمی یازدیغیم قات قاریشیق کاغیذلاریمی اوخوسایدی دا هئچ تعججوبلنمزدیم. نییه منی بوراخمیردی؟ ائدنمیردی. من اونا اَیله­نجه[۸۰] کیمی ایدیم. بلکه ده عجیبلیییم و عورضه­سیزلییم، قوری بَی­ین جراحتلری ایله اونا بیر گلیردی، و هر نه کی دوزه­لن دئییل اونا دؤزمه­لیسن.\nبیر دفعه من زئرزمی­نین اورتاسیندا پالتارلاری یویاندا پیلله­لردن آشاغی ائندی. هر چرشنبه آخشامی اونون پالتار یویان و قورودان ماشین­یندان قوللانماغا ایزنیم وار ایدی.\n“هله ایشدن خبر یوخدو؟” دئدی، من ائله بئله­سینه دئدیم کیتابخانا دئییب بلکه گلجکده منیم اوچون بیر ایشلری اولدو. دوشوندوم کی یالاندان اورادا ایش باشینا گئدیرم ایددیعا ائده بیلرم. هر گون اورایا گئدیب اوزون ماسالارین بیری­نین آرخاسیندا ایله­شیب کیتاب اوخویوب و یازماغا بیله چالیشا بیلرم، کئچمیشده واختدان واختا گئتدییم کیمی. البته خانیم قوری کیتابخانایا گئدیب پیشیک باشینی چانتادان ائشییه چاخارداناجاق[۸۱] ایدی. آما قوری بَیی اوزویوخاری اوراجان سوروتله­ینمزدی، چتین ایشدیر.\nخانیم دئییردی بعضی واخت­لار چئسه سلام وئرمه­یه قورخور، آداما اَیری باخیر.\n“خوب، بلکه بو آرادا…” دئدی.” بئینیمه چاتدی کی بو آرادا پیس اولماز کی بیر کیچیک ایشون اولسون، شاید گؤیلون ایستییه ناهاردان سورالار آقای قوری ایله ایله­شه­سن”.\nدئدی کی سئنت پول[۸۲] خسته خاناسی­نین هدییه ساتان توکانی اونا هر هفته اوچ یا دؤرد گون ناهاردان سونرالار اونلارا یاردیم ائله­مه­سینی اؤنریبدی[۸۳]. ” بو پوللو ایش دَییر یوخسا سنی یوللاردیم”، دئدی. ” بو بیر کؤنوللو ایشدی، آما دوکتور دئدی ائودن ائشییه چیخماق حالیما یاخشیدی، دوکتور دئدی: اؤزونو چورودوسن… پولا گؤره گئتمیرم، چئس بیزه یاخشی اؤولاددی، آما فیکر ائلیرم بیر بالاجا کؤنوللو ایش ائلییه بیلر…”. پالتار یویان ماشین­ین ایچینه باخدی و چئس-ین کؤینکلرین منیم گوللو پالتارلاریملا آچیق ماوی مَله­فلرله بیر یئرده گؤردو.\n“ائی وای عزیزیم”، دئدی. ” سن کی آغ پالتاری رنگلی پالتارلارنان بیرگه یوموبسان؟”\n“فقط آچیق رنگلی­لرنن” دئدیم. ” اولارین رنگی چیخماز”.\n” شاید فیکر ائلیسن بلکه کؤینک­لر هله آغ قالیبلار آما او جور کی گرک آغ دَییللر”.\nدئدیم کی گلن دفعه یادیمدا قالار.\n“مسئله بو دو کی اَریوی نئجه قورویاسان”. زحلم گئتمیش قیسا گولومسه­مکله دئدی.\n“چئس اؤزونه آلماز “، دئدیم. گئتدیکجه بو سؤزلر گلن ایللرده دوغرو اولوب نظره اؤنمسیز و شوخلوق گلن ایشلر نئجه گئرچک یاشامیمین چرچیوه­سینده مرکزیت تاپیب اؤنملی اولاجاقلاری هئچ عاغلیما گلمیردی.\nمن ایشه آلیندیم. ناهاردان سونرالار قوری بَی­له ایله­شمک. یاشیل کاناپه­­نین بؤیرونده کی ماسانین اوستونده کی تؤر-تؤکونتوسون سیلمک اوچون بیر اَل-اوز حوله­سی و ماسانین باشیندا کی حب­لری­نین قوتوسو و شربت­لری و زامانی اونا بیلدیرمک اوچون بیر بالاجا ساعات وار ایدی. اوخومالی­لار دا باشقا اَلده کی ماسانین اوستونده قالاقلانمیشدیلار. صوبحون قزئته­سی، دونن آخشام چاغی­نین قزئته­سی، او زامانین چوخ اوخونان درگی­لری “یاشام[۸۴]“، “باخیش[۸۵]” و “مک لین[۸۶]” درگی­لری. همن ماسانین آشاغی چکمه­جه­سینده بیر توپا قزئته جیریقلاریندان دوزَلن آلبوملار وار ایدی. اوشاقلار اوخولدا قوللاندیقلاریندان، قونور کاغیذلی و قیراقلاری کوبود آلبوملار. قزئته قیرینتی­لاری ایله شکیللر قیراقلاریندا آزجاجا ائشییه چیخمیشدی، بونلاری قوری بَی اؤنجه کی ایللردن اینفارکتوس کئچیره­نه­جن، کی بیر شئی کسه­نمیردی، ییغیب ساخلامیشدی. اوتاقدا کیتاب ایشکافی وار ایدی آما درگی­لرله شکیللردن دولموشدو. بیر رَف­ده یاریسینا قدر اورتا مکتب کیتابلاریلا دولموشدو کی چوخ ائحتیماللا رئی-ین ایدیلر.\n“من اونا همیشه قزئته اوخویارام” خانیم قوری دئدی. او باجاریغینی ایتیرمه­ییب، آما اونلاری ایکی الیله ساخلایانمیر و گؤزلری یومولور”.\nبئله­لیکله خانیم قوری گوللو چتیری­نین آلتیندا یونگولجه اوتوبوس دایاناجاغینا آددیم آتارکن، من قوری بَی-­ه قزئته اوخویاردیم. ایدمان[۸۷] صفحه­لری، بلدییه خبرلرین، دونیا خبرلرین، و بوتون جینایتلرین اوغورلوقلارین و خاراب هاوانین خبرلرین اونا اوخویاردیم. ائله گؤرونوردو کی ایدمان خبرلری و آن لاندرزین[۸۸] مکتوب­لاری ماراغین داها چوخ جوشدورور. من گاهدان بیر اویونچونون آدین یانلیش تلفوظ ائله­سیدیم و یا تئرمینی قاتسایدیم ائله کی اوخودوغوم آنلامسیز اولایدی، اوندا گیلئیلی خیریلتی­لاریلا گرک یئنی دن اوخوماغیمی بیلدیرردی. ایدمان خبرلرینی اوخویاراق او همیشه جیددی، دیققتلی و قاشقاباقلی اوتوراردی. آما آن لاندرزین مکتوب­لارین اوخویاندا ریلکس اولاردی و منه مینتدارلیغینی بیلدیرسین دئیین اؤزوندن قاز سسینه و گوجله فینخیرماق سسینه بنزر سسلر چیخاراردی. اؤزللیکله مکتوب­لارین سؤزلری قادین­لارین بعضی قونولاریلا ایلگیلی اولاندا بو سسلری داها چوخ چیخاریردی. اؤرنک اوچون اؤنمسیز نیگرانچیلیق­لار( بیر قادین یازمیشدی کی قارداشی­نین حیات یولداشی همیشه کئیکی اؤزو پیشیریب ایددیعا ائلر حال بو کی اونو یئینده قنادیچی قویان کاغیذ هله آلتیندا ایدی)، یا دا جینسی ایلیشکی­لرینه گؤره- او زامان ائحتیاط ایله- دانیشاندا.\nباش مقاله­لری یا دا روسیه ایله آمئریکا بیرلشمیش اولوس­لار تشکیلاتیندا[۸۹] دئین هدرن پدرن­لری اوخویارکن کیپریکلری یومولاردی، یا داها دوغروسو دئسم ساغلام گؤزونون کیپرییی آزجاجا سیخیلاردی، و عئیبه­جر قارالمیش گؤزونون کیپرییی بیرآز یومولاردی؛ هم ده کؤکسون��ن حرکتی چوخ گؤزه گلردی، ائله کی بیرآز آرا وئرردیم گؤرم یاتیبدیر یا یوخ، سونرا باشقا بیر تورلو سس چیخاراردی، قیسا و دانلاق حالتی اولان سس. من اونا آلیشاراق او دا منه آلیشیردی. بو سس­لرین ده قاخینج حالتی آزالیردی و آرخایینچیلیق حالتی چوخالیردی. من ده آرخایینلاشیردیم. اونون یاتماغیندان یوخ بلکه اونون بو آن اؤلمه­مک گئرچه­ییندن.\nاونون گؤزلریمین اؤنونده اؤلمه­سی اؤنجه قورخونج دوشونجه ایدی. نه­یه اؤلمه­سین کی؟ حال بو کی او چوخدان یاریم جان گؤرونوردو. معیوب گؤزو قارا سویون آلتیندا کی داشا نزه­ییردی. آچیق قالان آغزینین بیر طرفی اورجینال شرور دیشلرینی( او زامان یاشلی­لارین چوخونون قوندارما دیشلری وار ایدی) قارا دولدورمالاری ایله گؤستریردی و نم­لی مینالارینین آراسیندا پاریلداییردیلار. منجه اونون بو دونیادا دیری اولماغی هر آن سیلینه بیلن سهو ایدی. آما سونرالار، دئدیییم کیمی اونا آلیشمیشدیم. اونون بؤیوک آغایانا باشی ایله گئنیش کؤکسو و همیشه بودونون اوستونه اوزاتدیغی گوجسوز سول اَلی ایله بیر قوجامان ائرکک گؤرونردی و منی، اوخویاراق گودَردی. بربر دؤورانیندان یادیگار قالان بیر یاشلی ساواشچی­یا بنزه­ییردی. قانلی بالتالی ائریک[۹۰]، شاه نات[۹۱].\n“گوجوم یئیین الدن گئدیر”، دنیز شاهی کیشی­لرینه دئدی.\n“بیر داها بیر فاتئح کیمی دنیزلره دوشمه­یه­جیم.”\nاو بئله ایدی. تووالئته گئدنده گؤوده­سی­نین آغیر لئشی ائوین آراجلارینی و دووارلاری سیندیریب تهلوکه یه سالاردی. گؤوده­سی­نین قوخوسو چوخ توند اولماسا دا، اوشاق صابینی و تالک پودرو کیمی خفیف دئییلدیسه تمیز ده دئییلدی. قالین پالتاریندا قالان تنبَکی قوخوسو( باخمایاراق کی داها سیگار چکمیردی) و منجه قالین گئییم و گؤنه بنزه­ین، بیر تورلو حئیوانی ایستیلییی ده اولان دَریسی­نین قوخوسودا اولاردی. آز آما آردیجیل سودوک قوخوسو دا قوخویاردی. دوغروسو بو قوخولاری بیر قادیندان دویسایدیم ایرگه­نردیم آما بونون حاقدا تکجه باغیشلاماق یوخ بلکه بیر تورلو اسکی اوستونلوک ایرگه­نمه­ییمه مانع اولوردو. بیر دفعه تووالئتدن چیخاندان سونرا من گیردیم اورا، بیر اییرنج حئیوانین یوواسینا بنزه­ییردی، هله گوجلو وحشی بیر حئیوان.\nچئس دئییردی قوری بَیی اوشاق کیمی قوروماقلا واختیمی کورلاییرام. هاوالار تمیزله­نیردی و گونلر داها اوزون اولوردو، توکان­لار یئنی ویترینلرله سوسلنیب[۹۲] و قیش سوستلوغوندان چیخیردیلار. هامی داها آرتیق یئنی آدام ایشه ­آلماغی دوشونوردو. بو حالدا من دیشاری چیخیب داها جیددی ایش آختارمالی ایدیم. خانیم قوری هر ساعاتیما تکجه ۴۰ سئنت وئریردی.\n“آما من خانیما سؤز وئرمیشم” دئدیم.\nچئس بیر گون دئدی خانیم قوری­نی اوتوبوسدان دوشنده گؤروب. اونو آفیس­ینین پنجره­سیندن گؤرموشدو. اورا سئنت پول خسته خاناسینا یاخین دئییلدی.\n“او بلکه ایستیراحته چیخمیشمیش” دئدیم.\n“یا عیسی مسیح، من ایندییه­جن اونو گوندوزون ایشیقلیغیندا ائشیکده گؤرمه­میشدیم” ، چئس دئدی.\nقوری بَیه اؤنردیم ایندی کی هاوالار یاخشیلاشیب اونو ویلچئرله دولانماغا آپاریم. آما او چیخاردیغی سسلرله بو فیکیری ردّ ائله­دی، ویلچئر اوستونده کوتله ایچینده چیخماغی خوشلامادیغینی منه بیلدیردی، یا بلکه ده منیم کیمی بیریسی­له کی آچیق-آیدین بو ایشی ائتمه­یه آلینمیشدیم دیشاری چیخاماغی خوشلامادیغینا گؤره.\nبونو سورو��ماق اوچون قزئته اوخوماغی کسمیشدیم و یئنیدن اوخوماغا چالیشاندا او بیر ژئست توتماق­لا و باشقا سسلر چیخارماقلا منه دئدی کی دینله­مکدن یورولوب. قزئته­نی یئره قویدوم. او ساغلام اَلین بؤیرونده کی ماسانین اَن آشاغی چکمه­جه­سینده اولان آلبوملارین توپاسینا ساری اوزاتدی و اؤزوندن داها چوخ سسلر چیخاردی. من تکجه بو سس­لری خورولداماق، فینخیرتی، اؤسگورمک، هورمک و میریلتی سسلریله گؤستره بیلرم. آما بیر سوره­دن سونرا او سسلر منه سؤزجوکلر کیمی گلیردیلر، اونلار سؤزجوکلر یئرینه دانیشیردیلار. اونلارا زورونلو ایفاده­لر[۹۳] و ایستک­لر کیمی باخیردیم؛( “ایسته­میرم”، “یاردیم ائله دوروم”، “ایچملی ایستیرم”)؛ بلکه داها قارماشیق ایفاده­لر کیمی باخیردیم: ” یامسیح نه­دن بو ایت سسین کسمیر”، یا دا “بیر سورو هدرن پدرن” ( بونو قزئته­لرین بعضی دانیشیق یا دا باش مقاله ­لرین اوخویاندا دئیردی).\nایندی ائشیدیییم سؤزو بو ایدی: ” قوی گؤروم بوردا قزئته یازیلاریندان باشقا بیر شئی ده وار”.\nچکمه­جه­ده کی آلبوملار توپاسین سوروتله­ییب یئرده قیچی­نین یانیندا یئرلشدیردیم. اؤرتوک­لری­نین اوستونده بؤیوک قارا حرفلر ایله سون ایللرین تاریخی یازیلمیشدی. من ۱۹۵۲-جی ایلین آلبومونا گؤز دولاندیردیم و آلتینجی جورج-ون[۹۴] تورپاغا باسدیریلما تؤرن­ینه عایید اولان قزئته قیرینتی­لارین گؤردوم. باشیندا رنگلی میدادلا یازیلمیشدی” آلبئرت فئرئدریک جورج. دوغوم ایلی ۱۸۸۵٫ اؤلوم ایلی ۱۹۵۲″. اوچ ملکه­نین یاس گئییمیله ده شکیلی وار ایدی.\nسونرا کی صفحه ده آلاسکا[۹۵] اوتوبانینا عایید بیر اولایین حیکایه­سی ایدی.\n“بو ماراقلی راپوردو”، دئدیم.” ایستیسن یاردیم اولام باشقا بیر آلبوم دوزلده­سن؟ ائلییه بیلرسن هر نه یی کی ایستیسن سئچه­سن من ده اولاری کسیب یاپیشدیررام”. چیخاردیغی سسین آنلامی بو ایدی:” چوخ زحمتلی ایشدی”. یا دا “ایندی نه­یه گرک اؤزومو اینجیدیم؟” یا حتی ” چوخ سفئی فیکیردی”. او باشقا آلبوملارین تاریخینی گؤرسون دئیین شاه آلتینجی جورجو سوروتله­دی اویانا. ایسته­دییی اونلارین ایچینده یوخ ایدی. کیتاب ایشکافینا طرف ایشاره­لندی. من باشقا آلبوم­لارین توپاسینی گتیردیم. او بیر اؤزل تاریخین آلبوملارینی آختاریر دوشوندوم و اؤزتوک­لرین گؤرسون دئیین اونلاری بیر بیر قالدیردیم. آجیقلانماغینا باخمایاراق هردن ردّ ائله­دییی کیتابلارین صفحه­لرینه گؤز دولاندیریردیم. ونکووئر آداسی­نین پومالارینا گؤره، آکروبات آرتیستین اؤلومونه گؤره، هم ده قار اوچوغوندا بیر اوشاغین دیری قالماسینا گؤره مقاله­لر اوخودوم. ساواش ایللرینه قاییتدیق، اوتوزونجو ایللره قاییتدیق، من آنادان اولان ایله، تخمینن بیر اون­ایللیک سونراسی ایدی کی راضیلاشیب سیفارش وئردی. بونا باخ، ۱۹۲۳٫\nآلبومون اوولیندن گؤز دولاندیرماغا باشلادیم.\n“ژانویه­نین قار یاغینتیسی کندلرین یولون باغلاییب”.\nبو دئییل، تئز اول باشقاسین اوخو.\nواراقلاماغا باشلادیم.\nیاواش یاواش، راحات اول، یاواش یاواش.\nهئچ نه­یی اوخومادان ایسته­دیینه یئتیشه­نه­دک صفحه­لری بیر به بیر چئویردیم.\nاؤزودو. اوخو\nهئچ شکیل و یا باشلیغی یوخ ایدی. رنگلی حرفلردئییردی،” ونکووئر سان[۹۶]، آپریلین ۱۷-سی، ۱۹۲۳″.\n” کورتئز آداسی”. اوخودوم.”اؤزودو؟”\nاوخو، تئز اول.\nکورتئز آداسی. بازار گونو سحر ائرکن یا دا شنبه گونو گئجه یا��یسی آنسون جئیمز وایلد-ین[۹۷] ائوی بوتونلوکله اود توتوب یاندی. ائو باشقا ائولردن و یاشام یئرلریندن ده اوزاق اولدوغونا گؤره آدادا یاشایانلاردان هئچ کیسمه آلوولاری گؤرمه­ییب. راپورلار دئییر کی اودو صبح ائرکندن دئزولئیشین ساوند-ا[۹۸] طرف گئدن بیر بالیق توتان گمی گؤروب آما گمی سکی­سینده دورانلار بلکه بیر نفر قورو بوداقلاری یاندیریر سانیبلار و قورو بوداقلارین یانماسی مئشه­نین یاش اولدوغونا گؤره هله­لیک هئچ تهلوکه­لی دئییل دئیین یوللارینا داوام ائدیبلر.\nوایلد بَی “وایلد فروت[۹۹]” باغلاری­نین مالیکی ایدی کی ۱۵ ایل اؤنجه دن آدادا یاشاییردی. کئچمیش ده ارتئش ده خیدمت ائتمیش یالقیز بیر کیشی ایدی آما هامیلا صمیمی داوراناردی. او نئچه ایل اؤنجه ائولنمیشدی و بیر اوغلو وار ایدی. دئییرلر آتلانتیک ایالتینده[۱۰۰] آنادان دوغولوب.\nاودون آلوولاری ائوی باتیرمیشدی و بوتون دیرکلر ییخیلمیشدیلار. وایلد بَی­ین گؤوده­سینی قالان قارا یانیقلارین اورتاسیندان تاپمیشدیلار؛ ائله یانمیشدی کی تانینمیردی.\nخارابالیغین اورتاسیندا تاپیلمیش بیر قارالمیش قالای، کی فیکر ائلیردیلر آغ نفت ایچینده وار ایمیش.\nوایلد بَی­ین حیاط یولداشی او زامان ائوده دئییلدی؛ کئچن چرشنبه گونو، آلما یوکونو اَری­نین باغیندان کوموکس[۱۰۱]-ا داشییان بیر گمی ایله گئتمه­یی قبول ائتمیشدی. او همن گون قاییتماق قصدینده ایدی آما گمی­نین موتورونون سورونونا[۱۰۲] گؤره اوچ دؤرد گئجه ده آرتیق قالمیشدی. بازار گونو دوستو ایله کی اونو اؤز گمی­سیله یئتیرمه­سینی اؤنرمیشدی، قاییدیب بیرلیکده بو فاجیعه­نی کشف ائتمیشدیلر.\nوایلدین کیچیک اوغلونون جانی تهلوکه­ده اولماق قورخوسو هامینین فیکرین قاتمیشدی. او اود توتان زامان ائوده دئییلمیش. آختاریش تئزلیکده باشلادی و بازار گونو آخشام چاغی قارانلیقلاشمادان اؤنجه اوشاق مئشه ده بیر مایل­دان آز ائولریندن اوزاقلیقدا تاپیلدی. نئچه ساعات یاش بوداقلارین آلتیندا قالماقدان ایسلانیب اوشویوردو آما باشقا جهتلردن ساغلام ایدی. نظره گلیردی ائودن چیخاندا بیرآز یئملی اؤزویله گؤتورموشدو نییه کی تاپیلاندا یانیندا نئچه تیکه چؤرک وار ایدی. کورتئنی[۱۰۳] ده وایلد عاییله­سینین ائوین اوچوروب وایلد بَی­ین اؤلومونه سبب اولان اود-ون ندن­ین بیلمک اوچون سورغو سئوال کئچیریله­جک.\n” بو آداملاری تانیسان؟” سوردوم.\nصفحه­نی چئویر.\nآگوستون دؤردو، ۱۹۲۳٫ ونکووئر آداسی­نین کورتئز شهرینده بو ایلین آپریل آییندا آنسون جئیمز وایلدین اؤلومونه سبب اولان اود-ا گؤره سورغو سئوال اوتورومو کئچیریلدی. رحمتلیک کیشی­نین باشقا شخص و یا اشخاص الی­له اودا چکیلمک شوبهه­سی ایثبات اولونان دئییلدی. اود توتان یئرده آغ نفت دولچاسی­نین اولماسی یئترلی ندن عنوانیندا قبول اولانمازدی. پئرسی کئمپئر[۱۰۴] بَی، کورتئز آداسیندا مانسون[۱۰۵] لیمان بؤلگه­سینده[۱۰۶] توکانچی، دئدیینه گؤره وایلد بَی همیشه آغ نفت آلیب قوللاناردی.\nرحمتلییین یئددی یاشیندا اوغلو اود حاقدا هئچ جوره شاهید کئچه­نمیردی. او نئچه ساعاتدان سونرا بیر آختاریش گروپونون واسیطه­سیله بیرآز اوزاقلیقدا مئشه­لیکده آوارا بیر حالدا تاپیلمیشدی. سورغولارین جاوابیندا دئمیشدی کی آتاسی اونا بیر تیکه چؤرک­له آلما وئریب دئمیشدی کی گئدیب مانسون لیمان بؤلگه­سینده دولانسین آما یولون ایتیرمیشدی. آما او نئچه هف��ه سونرا دئدی کی یادیندا دئییل کی اولای بئله اولموش اولا و نئجه یولونو ایتیردیینی بیلمیر بو حال دا کی اؤنجه لر او یولدان چوخ کئچمیشدی. ویکتوریالی[۱۰۷] دوکتور آنتونی هئلوئل[۱۰۸] دئییب کی اوغلانی یوخلاییب و اینانیر کی ایمکانی وار او اود-ون بیرینجی ایزلرین گؤرنده اورادان قاچیب و بلکه ده واخت ائدیب اؤزویله بیرآز یئمه­لی گؤتورسون و ایندی خاطیرلامیر. هم ده دئییر کی دئدییی ناغیللار دوز و یا یالان اولا بیلر، و ایندی کی نئچه سوره­دیر کئچیب اونلاری خاطیرلایانمیر. دوکتور دئدی داها بوندان آرتیق اوشاغی سورغو سئوالا چکمک فایداسیزدیر نییه کی چوخ ائحتیماللا بو قونویا گؤره گئرچک ایله دوش­لرینی بیر بیریندن آییرد ائدنمیر.\nخانیم وایلد اود توتان زامان ائوده دئییلدی، یونییون بای­لی جئیمز تامپسون[۱۰۹] قوری­-نین گمی­سی ایله ونکووئردن قاییدیردی.\nوایلد بَی­ین اؤلومونه بیر آجی تصادفی اولای اولاراق حکم وئریلدی. و اودلانماغین تمل ندنی بلله­نمه­دی.\nایندی آلبومو باغلا.\nقوی قیراغا. هامیسین قوی قیراغا.\nیوخ، یوخ ائله یوخ کی. اولاری دوزن­له دوز. ایل به ایل، بئله سینه یاخشیدی. ائله کی وار ایدیلر.\nخانیم هله گلیب یئتیشمیب؟ پنجره­دن دیشاری باخدی.\nیاخشی، آما تئزلیکده گله­جی.\nخوب، بویور، بونا گؤره باخیشین نه دی؟\nاؤنملی دَییر، اؤنملی دَییرکی بونا گؤره نئجه فیکیرله­شیسن.\nایندییه­جن فیکیرلشمیشدین کی اینسانلارین یاشامی بئله اولا بیلر و سوندا بئله­سینه سونا یئتیشه بیلر؟\nخوب، اولا بیلر.\nبونا گؤره چئس-ه هئچ نه دئمه­دیم. باخمایاراق کی گونده کی اولایلاریمین هانسینی کی دوشونوردوم ماراقلی دیر و اونو خوشلاندیراجاق دئیردیم. او هله­لیک قوری عاییله­سینه هر تور ایشاره­لنمکدن قاچینیردی. اونلارا سؤز ده بزه­میشدی. گولونجد­ولر.\nپارکین بوتون قارامتیل گؤرونن کیچیک آغاجلاری چیچکلنمیشدیلر. گوللری آچیق چؤهرایی رنگده ایدی. قوندارما رنگله بویانیب قوورولموش مکه­لر کیمی.\nو من گئرچک بیر ایشده ایشله­مه­یه باشلادیم.\nکیتسیلانو کیتابخاناسیندان زنگ ائدیب شنبه گونو ناهاردان سونرا نئچه ساعاتلیق اورایا گئتمه­ییمی ایسته­دیلر. اؤزومو ماسانین او تاییندا، ارباب روجوع­لارین کیتابلارینا قایتارماق تاریخینی مؤهورله­یرک تاپدیم. بعضی مراجعه ائدنلرله تانیش ایدیم، منیم کیمی همیشه کیتاب بورج آلاردیلار.ایندی کیتابخانانین ایشچی­سی اولاراق اونلارا گولومسه­ییب دئییردیم، “ایکی هفته سونرا سیزی گؤره­جم”.\nبعضی لری گولوب دئییدیلر: ” هیم، داها تئزلیکده”. منیم کیمی کیتاب دوشگونو[۱۱۰] ایدیلر.\nبللندی کی بو ایش الیمدن گلر. کاسسا آپاراتی یوخدور، بیری ده جرمه­سینی اؤده­یه­نده کسیرین چکمه­جه­دن گؤتوروب وئرردیم. و اؤنجه­دن کیتابلارین چوخونون یئرین بیلردیم. و آرشیو کارتلاری گلنده الیفبا سیراسینی بیلردیم.\nمنه چوخ ساعات ایشله­مه­یی اؤنردیلر، بیرآز سونرا دا گئچیجی فول تایم اولدو. ثابیت امکداشلارین بیرینین اوشاغی دوشموشدو. او ایکی آی ایش باشینا گلمه­دی بو سوره­نین سونوندا یئنی دن بویلانمیشدی و دوکتور مصلحت بیلمیشدی کی ایش باشینا قاییتماسین. بئله­لیکله من ده ثابیت امکداشلارا قوشولدوم و بیرینجی بویلولوغومون یاریسی سوووشانادک ایش باشیندا قالدیم. اؤنجه دن اوزلرین گؤروب تانیدیغیم قادین­لارلا ایشله­ییردیم. ماویس[۱۱۱] ایله شئرلی[۱۱۲]، خانیم کارلسون[۱۱۳] ا��له خانیم یوست[۱۱۴]. هامیسی دئییردی کی من کیتابخانایا گئدیب و نئچه ساعات او یان بو یانا دولانماغا نئجه آلیشمیشدیم. کئشکه اونلار منه بو قدر دیقت ائتمیردیلر، کئشکه من هر آددیم باشی اورایا گئتمیردیم.\nدایاناجاغیمدا ایله­شیب ماسا دالیندان اینسانلارلا اوز اوزه اولماغین، و منه یاناشانلارلا یئتکنلی، قیوراق و صمیمی اولماغین و اونلارین منی ایشین اوجون بوجاغین بیلن و بو دونیادا دیرلی بیر ایشله مشغول اولان بیریسی گؤرمکلری، گیزلنمه­یی، آوارالیغی، دوشچولویو[۱۱۵] و قادینلیغیمی کیتابخانادا بوراخیب اونوتماغین نه یامان ساده کئفی وار ایمیش.\nالبته ایندی کیتاب اوخوماغا واختیم آز ایدی و بعضن بیر کیتابی بیر آن تکجه الیمده ساخلاردیم. ایش یئریمده ماسا آرخاسیندا کیتابی بیر نسنه کیمی الیمه آلاردیم؛ و تئزجه گرک سویونو بوشالداجاغیم بیر قاب عنوانیندا یوخ. بیر آن قورخو جانیما دوشردی، اؤزونوزو یانلیش بینادا گؤردویوز بیر یوخو کیمی، یا دا سیناغیزین[۱۱۶] وقت­ین اونودوبسوز و سونرا، بو تکجه بعضی آنلامسیز فاجیعه­لره و یا عؤمورلوک یانلیش­لاریزا ایشاره­دیر دوشونورسوز.\nآما بو قورخو بیر دقیقه ایچینده ایتیب باتاردی.\nکیتابخانادا بیرگه ایشله­دییمیز قادینلار منی یازماق حالیندا گؤردوکلرین خاطیرلاییردیلار.\nاونلارا دئدیم مکتوب یازاردیم.\n” به مکتوبلاریوی چیرکنئویسده یازیسان؟”\n“دوزدو”، دئدیم. “بو اوجوزدو”.\nسون دفترچه چکمه­جه­ده قارماقاریشیق جورابلارلا آلت گئییملریمین آراسیندا گیزلی و بوش قالدی. اونو گؤرنده منه قوشقو[۱۱۷] و آشاغی­لانیلمیش حیسسی ال وئردیینه گؤره او بوش قالدی. شرریندن قورتارماق ایسته­ییردیم آما اولمادی.\nخانیم قوری ایشه گئتمه­ییمی تبریک ائله­دی.\n“دئمه­میشدون کی یئنه ایش آختاریسان”، دئدی.\nدئدیم اؤنجه دن آدیمی کیتابخانایا یازدیرمیشدیم و سیزه ده دئمیشدیم.\n“منه؟ ایش باشلامامیشدان اؤنجه؟”،دئدی. “ایندی قوری بَی نئجه اولاجاق؟”\n“متاسیفم”، دئدیم.\n” بو اونون حالینا چوخ یاخشی دَییر؟ دوزدو؟”\nچؤهرایی قاشلارین قالدیریب منله اوجا دانیشدی. ائشیتمیشدیم تئلفوندا اونون سیفاریشین یانلیش گؤندرن قصاب­لا یا دا باققال­لا دانیشان کیمی.\n“من نئیله­مه­لییم؟”، دئدی. “سن منی اَل کسیک بوراخیب گئتدین.دوزدو؟ اومیدوارام باشقالارینا وئردیین سؤزون اوستونده دوراسان، منه سؤز وئردیین کیمی!”\nالبته هدرن پدرن دئییردی. اونا نه قدر قالاجاغیما گؤره هئچ سؤز وئرمه­میشدیم. هر حالدا بیرآز اؤزومو گوناهکار دویوردوم، باخمایاراق کی گوناهیم یوخ ایدی. دوغرو کی اونا هئچ نه­یی سؤز وئرمه­میشدیم آما قاپی دؤیمه­سینی جاوابلامایاندا و ائوه گیریب چیخاندا یاواشجا سوزمه­یه چالیشان واخت­لار و یا مطبخ پنجره­سی­نین اؤنوندن کئچنده منی گؤرمه­سین دئیین باشیمی اَیردیم، نئجه؟ و اونون تعارفونون جاوابیندا ایلگیمیزین یالانچیلیق دوستجاسینا اولدوغونا شیرینجه تظاهور ائله­دییم واختلار حال بو کی دوغروسو اونو تحمل ائدیردیم، نئجه؟\n“دوغروسو بیرآز دا یاخشی اولدو”، دئدی. “ایسته­میرم گوونمه­دییم بیریسی قوری بَیه باخسین. من سنین قوری بَیی قوروماق یولوندان ائله ده راضی دئییلدیم. هر حالدا ایسته­دیم بونو سنه دئیم.”\nتئزلیکده باشقا باخیجی تاپدی. بیر کیچیک بسته بوی قادین، قارا، آلا بولا ساچلاریلا. هئچ واخت دانیشماغین ائشیتمزدیم، آما خانیم قوری­نین اونا دانیشماغین ائشیدردیم. پیلله­لردن یوخاری کی قاپی آچیق قالاردی کی من سسی ائشیدیم.\n” او آرواد هئچ واخت بونون ایستیکانین دا یومازدی، چوخ واخت هئچ چای دا دمله­مزدی. بیلمیرم او نه درده دَییردی، تکجه ایله­شیب قزئته اوخویاردی.”\nاو گونلر ائودن دیشاری چیخاندا مطبخین پنجره­سی آچیق اولاردی و سسی باشیما دوشردی، باخمایاراق کی گؤرونوشده قوری بَیه دانیشاردی.\n“گه، گئدیر باخ یوللانیب. هئچ ایندی اؤزونه زحمت وئرمییه­جه بیزه ال ترپتسین. بیز اونا هئچ کیم ایش وئرمیین واخت ایش وئردوی آما او اؤزونه زحمت وئرمیر…یوخ، یوخ.”\nمن اَل ترپتمزدیم. قوری بَی ایله­شن پنجره­نین آلتیندان سوووشمالی ایدیم. آما منجه ایندی اونا اَل ترپه­دئیدیمسه یا اونا باخایدیمسا دا، او آشاغی­لاناردی، یا دا آجیقلاناردی. هر نه ائتسه­یدیم اونون آجیغینا گله ­بیلردی.\nمحله­نین یاریسین کئچمه­میشدن هر ایکیسینی ده اونوداردیم. سحرلر ایشیقلیق اولاردی و اؤزگورلوک حیسسی­له دورتولو[۱۱۸] حرکت ائدیردیم. بئله واخت­لار یاخین کئچمیش چاغلاریم آنلامسیز اولاراق اوتاندیریجی گؤرونوردو. ساعاتلارجا توتوغون آرخاسیندا چارداقدا ایله­شمک؛ ساعاتلارجا مطبخ ماساسی­نین آرخاسیندا اوغورسوزلوقلا صفحه­لری دولدورماق؛ زامانی بیر بوغوجو اوتاقدا بیر قوجا کیشیله کئچیرمک؛ توکلو خالچا، مبل­لار، پالتاری­نین قوخوسو و گؤوده­سی­نین قوخوسو، آلبوملارین قوروموش یاپیشقانی­نین[۱۱۹] قوخوسونا دؤزمک. ایسته­دییینی سئچیب تاپماق زوروندا اولدوغوم بیر خلوَر قزئته کاغیذی. ییغیب ساخلادیغی قورخولو اولای­لار، و منی زورلاییردی اوخویام.( بیر آن بیله دوشونمه­دیم بونلار من همیشه کیتابلاردا اونلارلا سایغیله یاناشدیغیم اینسانی فاجیعه لرین بیر بؤلومودور) بونلاری خاطیرلاماق اوشاقلیق چاغیندا او دؤورانا بنزه­ییر کی اؤزومو خسته­لییه ووروب و کافور یاغینی قوخویان ایستی و راحت پامبیق مله­فلر ایچینه سوزردیم و اؤز تنبللیییمین قیزدیرماسیندا یاناردیم. اوست قاتدا اوتاغیمین پنجره­سیندن گؤرونن آغاج بوداقلاریندان آنلامسیز مئساژلار آلاردیم. او واختلار پئشمان اولمازدیم و دوغال ساناردیم. ائله گؤرونوردو کی بو منیم وارلیغیمین بیر بؤلومو اولموشدو- خسته بؤلومو- کی ایندی آرادان آپاریردیم. بلکه اَره گئتمک بو دییشیکلییه سبب اولدوغونو دوشونه­­سیز، آما بیر آز مودّته­جن ائله دئییلدی. من هله ده همیشه­لیک اؤزلویومده قیش یوخوسوندا یاتمیشدیم و دوشونجه­لریمده ایتیب باتمیشدیم. اینادکار، قادین سایاقسیز و آنلامسیز شکیلده گیزملی[۱۲۰] ایدیم. آما ایندی اؤز باشیمی ساخلایا بیلردیم و اؤز آلین یازیمی بیر قادین و بیر امکداش اولاراق قبول ائتمیشدیم. بیرآز چالیشاندا کیفایت قدر گؤرکملی و یئتنکلی ده اولوردوم، عجیب قریب یوخ. کئچینه بیلیردیم.\nخانیم قوری بیر بالینج اوزو ایله قاپی­یا گلدی. ناچارلیق حالیتینده دیشلرین آغاردیب عداوتلی گولومسه­یرک سوروشدو کی بو منیم دیر. تردیدسیز دئدیم کی منیم دئییل. ایکی بالینج اؤرتویوم وار کی ایکیسی ده یاتاغیمیزدا بالینج­لارین اوزونده دیلر.\nاو مظلومانه لحن ایله دئدی: “بللی دی کی بو منیم دَییر”\n“ندن بئله دئییسن؟”، دئدیم.\nزهرلی گولوشلری گئتدیکجه داها آرخایین­لاشیردی.” من هئچ واخت بئله جینسده قوماشی[۱۲۱] قوری بَی-ین یاتاغی­نین اوزونه یا دا اؤزومونکونه چکمه­میشم”\n“ن��یه؟”\n“چونکو جینسی قولایدی”\nبئله­لیکله گئدیب چارداقدا کی یاتاقدان بالینج اؤرتوکلرین بالینج­لاردان چیخاریب گتیریب اونا گؤسترمه­لی اولدوم و بللندی کی اونلار جوت دئییل­لر. حال بو کی نظریمه جوت گلمیشدیلر. بیری­نین کی جینسی یاخشی ایدی اونون ایدی و الینده کی منیم ایدی.\n“اینانمیرام ایندییه­جن بیلمیبسن”،دئدی. “البته بو ایش سننن سورا باشقاسیندان بعیددی”.\nچئس باشقا آپارتمان سوروشموشدو. دوغرو بیر آپارتمان- سوئیت یوخ- بیر کامیل تووالئت حامام سئرویسی و ایکی یاتاق اوتاغی وار ایدی. ایش یولداشلاری­نین بیری حیات یولداشی ایله ائو آلمیشدیلار و و اورادان داشینیردیلار. آپارتمان مک دونالد[۱۲۲] خیاوانیندا بیرینجی خیاوانین تین­ینده بیر بینا­نین ایچینده ایدی. من اورادان دا ایش یئریمه پییادا گئده بیلردیم و چئس ده همن اوتوبوس ایله گئده بیلردی. ایکی اَمک حاققی ایله آیلیغین یئتیره بیلردیک. چئس-ین دوستو ایله حیات یولداشی ائوین بعضی وسایل­لارین آپارمامیشدیلار و اونلاری اوجوز فییاتا ساتماق ایسته­ییردیلر. یئنی ائولرینه یاراشمیردیلار آما بیزیم اوچون اولدوقجا اعلا ایدیلر. بیز اوچونجو قاتین اوتاقلارینا باخدیق و بئژ رنگلی دووارلارین، پالید پارکئتین، مطبخین گئنیش کابنئت­لرین، و کیرئمیت[۱۲۳] دوزولموش حامام تووالئتین بیندیک. مک دونالد پارکی­نین آغاجلاری­نین یارپاقلارینا ساری باخان بالاجا بالکونی بیله وار ایدی. بیز سانکی یئنی­دن بیر بیریمیزه وورولموشوق هیجانا گلمیشدیک. یئنی دوروموموز و زئرزمی­دن تکجه بیر کئچیجی ایستاسیون[۱۲۴] کیمی کئچیب و یئتیشکینلیک یاشامینا گیرمه­ییمیزه وورولموشدوق. نئچه ایله­جن دانیشیقلاریمیزدا بونا گؤره شوخلوقلاشاردیق و بیر دؤزوم سیناغی اولاراق خاطیرلایاردیق. هر داشینماغیمیز- کیرایه ائله­دییمیز ائولره، بیرینجی مالیک اولدوغوموز ائوه، ایکینجی مالیک اولدوغوموز ائوه، باشقا شهرده بیرینجی ائویمیزه- گلیشیمین سئوینج حیسسین بیزده تؤره­دیردی و ایلگیمیزی سیخلاشدیریردی؛ سونونجو و ان بؤیوک ائویمیزه موتسوزلوق ایزلرینی دویاراق و قورتولوش یولونون گوجسوز گؤسترگه­لری­له اورایا گئتدیم.\nخانیم قوری-ه دئمه­دن رئی-ه خبر وئردیک. بو ایشله خانیمی لاپ حیرصلندیردیک. دوغروسو بیرآز دلی کیمین اولدو.\n“هیم، بو قیز فیکر ائلیر بلکه چوخ زیره­دی، هئچ ایکی اوتاغی تمیز ساخلییانمیر، یئری سوپورنده بوتون گؤردویو ایش زیبیلی بیر بوجاغا ییغماخدی”.\nبیرینجی سوپورگه­می آلاندا خک­انداز آلماغی اونوتموشدوم و بیر نئچه موددت او ایشی ائدیردیم. او بونو تکجه بئله­جه بیله بیلردی کی بیز ائوده اولمایاندا اؤزونه ایجازه وئریب آچاری ایله بیزیم اوتاغا گیرسین. بئله­لیکله بللندی کی بونو ائدیر.\n“بیلیسن، فوضول بیریدی، اوول گؤروشده بیلدیم کی نه قد فوضولدو. هله یالانچی­دی. هئچ نه­یی دوز دَییر، اوردا اوتورور دئییر مکتوب یازیرام حال بو کی بیر شئیی هئی یازیب پوزور. اولار مکتوب دَییللر کی، هئی تیکرارلانان بی یازیدی، هوش باشی یوخدو کی”.\nایندی بیلیردیم کی زیبیل قابی­دان منیم بوکولموش اَزیک کاغیذلاریمی گؤتوروب اوخویورموش. هر دؤنه همن حیکایه­نی همن سؤزجوکلرله باشلاماغا چالیشاردیم، بونا گؤره دئییردی تیکرارلاییر.\nگئتدیکجه هاوا لاپ ایستی­لشیردی من ده ژاکت­سیز ایش یئرینه گئدردیم. دامنیمی بیر اینجه پولیوئرین اوستونه چکیب قاییشی سون دئشییینه­جن سیخ چکردیم.\nگیرجک قاپینی آچیب آرخامجا قیشقیردی.\n“هوی پینتی قحبه، بو جیندایا باخون، بوجور گئیینمه­ینن سینه­لرین ائشییه قویوب بورجودا بورجودا گئدیر. دئییسن به مئرلین مونروسان[۱۲۵]؟”\nو” بیز ایسته­میروی بیزیم ائوده اولاسان، نه قد تئز بو ائودن گئتسن بئله یاخشیدی.”\nرئی-ه زنگ ائدیب دئدی کی من اونون کتان یاتاق اؤرتویونو اوغورلاماغا چالیشیردیم. گیلئیلیک ائله­دی کی من محله­ده هر یئرده اونا سؤز قوشورام. آرخایین اولسون کی من ائشیدیرم قاپینی آچیق قویموشدو و تئلفوندا قیشقیریردی. آما بو ایش گرکمیردی نییه کی بیز بیر خط­­ی قوللانیردیق و هر نه­یی ایسته­سیدیک ائشیده بیلردیک. هئچ واخت بونو ائتمه­میشدیک- غریزی حیسسیم قولاقلاریمی توتوم دئییردی- آما بیر گون آخشام چاغی کی چئس ائوده ایدی دسته­یی گؤتوروب دانیشدی.\n“رئی سؤزلرینه قولاق وئرمه، او فقط بی دلی قاری­دی. بیلیرم آنان­دی آما مجبورام دئیم دلی­دی.”\nسوروشدوم رئی نه دئدی؟ سینیرله­نمه­دی؟\n” فقط دئدی: دوزدو، اولسون.”\nخانیم قوری دسته­یی قویوب موستقیم پیلله­لردن آشاغی قیشقیردی: ” ایندی گلیب دئیرم کیم دلی­دی. گلیب دئیرم هانسی یالانچی دلی مننن اَریمین دالیسیجا هر یئرده یالان دئییر.”\nچئس دئدی:” بیز سؤزلریوی ائشیتمیروی، منیم خانیمیمی بوشلا.” بیرآز سونرا منه دئدی:” منظوری مننن اَریم­دن نه ایدی؟”\n“بیلمیرم”، دئدیم.\n” بو فقط سنه گؤره بئله ائلیر”، چئس دئدی. ” چون سن گنج و گؤزلسن و او قاریمیش ایفریته دی.”\n“بوشلا”، دئدی. و منی گولدورمک اوچون بیر یاریمچیق جوک دا قوشوب دئدی: “گؤره سن قاری آروادلار نه درده دَییللر؟” .\nچمدان­لاریمزی گؤتوروب یئنی آپارتمانیمیزا گئتدیک. سکی ده گؤزله­ییردیک و دالیمیز ائوه ساری ایدی. سون قیشقیرتی­لارینی دا ائشیتمه­یه گؤزلنتیم[۱۲۶] وار ایدی آما هئچ سس گلمه­دی.\n” نولار ایندی منی بی توفنگ­نن دالدان ویرا”، دئدیم.\n“اونون کیمی دانیشما”، چئس دئدی.\n“ایستیرم قوری بَیه ال ترپه­دم اوردا اولسا”.\n” بو ایشی گؤرمه­سؤن یاخشی­دی.”\nسون دفعه اولاراق ائوه باخمادیم و داها بیرده او خییاواندا آددیم­لامادیم، او محله­نین آربوتوس[۱۲۷] خییاوانیندا کی اوزو پارکا و دنیزه ساری باخیردی.\nایندی بئینیمده اورانین نئجه اولدوغوندان آیدین ایماژیم یوخدی، تکجه بعضی شئی­لری یاخشی خاطیرلایا بیلیرم؛ چارداغین توتوغونو، شوشه آراج­لارین کابنئتینی، قوری بَی­-ین یاشیل کاناپه­سین. بیز گئتدیک و بیزیم کیمی اؤزگه­نین ائوینده اوجوز یئرده یاشاماغی باشلایان یئنی قوشا گنج­لرله تانیش اولدوق. سیچانلاردان، بؤجک­لردن، چیرکین تووالئت­لر و دلی قادین صابخانالارا گؤره سؤزلر ائشیتدیک. آما اؤز دلی قادین صابخانامیزدان پارانویی حالتیله، هئچ نه دئمه­دیک.\nباشقا تور دئسم داها خانیم قوری-یه دوشونموردوم.\nآما قوری بَی یوخولاریمدا اؤزون گؤسترَردی. یوخولاریمدا ائله گؤرونوردو کی من اونو، او خانیم قوری­نی تانیمادان اؤنجه تانییردیم. زیرنگ و گوجلو ایدی، آما گنج دئییلدی و اؤنجه­ کی­لرینه نیسبت یاخشی گؤرونموردو. اوتاقدا اونا قزئته اوخودوغوم زامانلارا گؤره. بلکه دانیشا بیلیردی آما دانیشماغی، نئجه چئویره­جه­ییمی اؤیرندییم کیمی ایدی؛ دیک و زورونلو، هر ائیلمه[۱۲۸] گرکن آما آشاغی­لایان بیر آچیقلاما. حرکت­لری پارتلاییجی ایدی و یوخولار ائروتیک یوخولار ایدی. من بیر گنج قادین و آز سوره­دن سونرا بیر گنج آنا اولدوغوم بوتون واختلار مشغله­لی، وفالی و همیشه ممنون ایدیم. یوخولاریم او زامانلار و اوندان سونرالار دا داواملی ایدی و یوخو دونیاسیندا یوروش­لریم، تپکی­لریم و ایمکان­لاریم، یاشامین سوندوق­لاری[۱۲۹] سرحدلرینی آشیردی؛ و هانسی سئوگیسل حیکایه­لردن کی محبوب عنوانیندا سورگون اولموردوم. یاتاغیمیز- قوری بَی­له منیم کی- قومسال چیمرلیک ایدی یا دا گمی­نین کوبود گؤیَرته­سیدی[۱۳۰]، یا دا یاغلی کندیرلردن دوزلمیش سپیرال[۱۳۱] شکیلینده یاتاق. بیر تور کئفی وار ایدی کی بلکه سیز اونو پیس ساناسیز: توند قوخوسو، ژله­ای گؤزلری و ایت دیشلرینه بنزه­ین دیشلری­نین. من بو کوفرلو یوخولاردان اویاناندا تعجوب یا دا اوتانج­دان آز قالا یئره گیرم؛ و سونرا یئنی دن گیریب یاتاردیم و صبح یوخودان اویاناندا یادداشیمی دانماغا آلیشاردیم. ایللرجه و ایللرجه و کسینلیکله اونون اؤلوموندن نئچه ایل سووشاندان سونرا دا قوری بَی بئله­لیکله منیم گئجه یاشامیمدا وار ایدی. سانیرام من اوندان خینجاخینج[۱۳۲] اولدوغوم زاماناجان، اؤلومدن خینجاخینج اولدوغوموز کیمی. آما هئچ بئله اولاجاغی گؤزله­نیلمیردی، نییه کی قاباغا دوشن من ایدیم و من اونو اورایا گتیرَردیم. نظره گلیردی ایکی طرفلی ایش ایدی- او حالدا بئله اولاردی کی او دا یوخوسوندا منی اورایا گتیرَیدی- و بو یوخو منیم تجروبه­م اولدوغو کیمی اونون دا تجروبه­سیدی.\nچیمرلیک­ده کی گمی، لیمان[۱۳۳] و قوم­لار؛ گؤیه اوزانمیش یا دا سویون اوزونه اَییلن آغاجلار، هنده­ورینده کی آدالارین قارماشیق گؤرکمی؛ و آنلامسیز و عئینی حالدا آیدینجا گؤرونن داغلار. سانکی دوغال بیر قاریشیقلیقدایدیق، یوخودا گؤره بیلدییم و یا ایبداع ائده بیلدییم هر شئی­دن عادی. بیر یئر کی سن اولاسان دا اولمایاسان دا اولاجاق و دوغروسو هله ده یئرینده واردیر. بیز کورتئز آداسیندایدیق.\nآما من هئچ واخت گؤرمه­دیم ائوین کؤمور اولموش دیرک­لری او قادینین اَری­نین اوستونه دوشسون. بو اولای نئچه ایل اؤنجه اولموشدو و مئشه­لیک هنده­ورینده گؤیرمیشدی.\nایضاح:\nحیکایه انگیلیس دیلینده چئوریلیبدیر.\n[۱] . Chess\n[2] . رئیس\n[۳] . منشی\n[۴] . Gorrie\n[5] . عمومی\n[۶] . واکنش\n[۷] . Vancouver\n[8] . Ray\n[9] . تعمیرات\n[۱۰] . گوژ، قوز\n[۱۱] . تاثیر\n[۱۲] . مستقل\n[۱۳] . حقوق از کار افتادگی\n[۱۴] . تشویق ائله مک، تحسین ائله مک\n[۱۵] . عصبانی اولماق\n[۱۶] . Cornish\n[17] . Irene\n[18] . شرق\n[۱۹] . Stanley\n[20] . مجسم شدن\n[۲۱] . جمعیت\n[۲۲] . سکته مغزی\n[۲۳] . شخصی\n[۲۴] . طبیعی\n[۲۵] . سرخاب\n[۲۶] . وسیله، اثاث\n[۲۷] . شکوفه\n[۲۸] .کاهگلی\n[۲۹] .شمعدانی گولو\n[۳۰] . وزنه\n[۳۱] . قاطعانه\n[۳۲] . ساحل\n[۳۳] . Union Bay\n[34] . متمدن\n[۳۵] . بلوط\n[۳۶] . در کشویی\n[۳۷] . Kitsilano\n[38] . Burrard\n[39] .صندلی\n[۴۰] . طول کشیدن\n[۴۱] . کف\n[۴۲] . مربع\n[۴۳] . مستطیل\n[۴۴] . مفتول سیمی\n[۴۵] . تعبیر ائله مک\n[۴۶] . مین بیر گئجه ناغیللارینا اشاره ائدیر\n[۴۷] . حصه، قسمت، بخش\n[۴۸] . پرده\n[۴۹] . راه راه\n[۵۰] . ماشین چمن زنی\n[۵۱] . دیوار حائل\n[۵۲] . حامیله اولماق\n[۵۳] . Kitsilano\n[54] . The Betrothed، آلئسساندرو مانزونی-نین رومانی.\n[۵۵] . Aldous Huxley، بریتانییالی یازار.\n[۵۶] . Henry Green، بریتانییالی یازار.\n[۵۷] . To the Lighthouse ، به سوی فانوس دریایی، ویرجینیا وولف-ون رومانی.\n[۵۸] . The Last of Cheri، قابرییئل کولئت-ین رومانی.\n[۵۹] . The Death of the Heart، الیزابئت بووئن-ین رومانی.\n[۶۰] . مرحله\n[۶۱] . اشتیاق\n[۶۲] . پرداخت، پردازش\n[۶۳] . اوشاقی سالماق، سقط جنین\n[۶۴] . تمرین\n[۶۵] . عمده فروشی\n[۶۶] . مواد غذایی\n[۶۷] . کارخانا\n[۶۸] . سقف\n[۶۹] . صندوق پول شمار\n[۷۰] . دیالوقلار خیاو لهجه سیله یازیلمیش دیر.\n[۷۱] . مثال\n[۷۲] . ساغلاماق: تامین ائله مک\n[۷۳] . Hastings\n[74] . Dunbar\n[75] . منظم\n[۷۶] .نما\n[۷۷] . هرس شده\n[۷۸] . Kerrisdale\n[79] . تقارن\n[۸۰] . تفریح\n[۸۱] . کانادادا قوللانیلان بیر آتالار سؤزودور کی بیرینین یالانی بلله نیب روسوای اولماغینی گؤستریر\n[۸۲] .St. Paul\n[83] . پیشنهاد دادن\n[۸۴] . Life\n[85] . Look\n[86] . Maclean\n[87] . ورزش\n[۸۸] . Ann Landers\n[89] . سازمان ملل متحد\n[۹۰] . Eric Blood-Axe\n[91] . King Knut\n[92] . بزنمک\n[۹۳] . زورونلو ایفاده: بیان آمرانه\n[۹۴] . George Albert Frederick\n[95] . Alaska\n[96] . Vancouver Sun\n[97] . Anson James Wild\n[98] . Desolation Sound\n[99] . Wildfruit\n[100] . Atlantic Provinces\n[101] . Comox\n[102] . مشکل\n[۱۰۳] . Courtenay\n[104] . Percy Kemper\n[105] . Manson\n[106] . لیمان بولگه سی: اسکله\n[۱۰۷] . Victoria\n[108] . Helwell Anthony\n[109] . Thompson Gorrie James\n[110] . معتاد، شیفته، علاقمند\n[۱۱۱] . Mavis\n[112] . Shirley\n[113] . Carlson\n[114] . Yost\n[115] . خیال پردازی\n[۱۱۶] . امتحان\n[۱۱۷] . تردید\n[۱۱۸] . انگیزه\n[۱۱۹] . چسب\n[۱۲۰] . مرموز\n[۱۲۱] . پارچا\n[۱۲۲] . Macdonald\n[123] . کاشی\n[۱۲۴] . ایستگاه\n[۱۲۵] . Marilyn Monroe\n[126] . انتظار داشتن\n[۱۲۷] . Arbutus\n[128] . عمل\n[۱۲۹] . تقدیم ائله مک، ارائه دادن\n[۱۳۰] . عرشه کشتی\n[۱۳۱] . حلقوی\n[۱۳۲] . اشباع شدن\n[۱۳۳] . بندر\nhttp:\/\/ishiq.net\/?p=7667\nEmail ThisBlogThis!Share to TwitterShare to FacebookShare to Pinterest\nNo comments:\nPost a Comment\nNext Page Previous Page Home\nReceive by Email\nSubscribe to PEN S.Az. by Email\nAbout PEN South Azerbaijan in Exile\nOn September 1st and 2nd, 2011, a group of South Azerbaijani (Iran) poets, novelists, critics and journalists living in exile came together in Stockholm, Sweden and officially founded the South Azerbaijani chapter of PEN International, fully accepting the charter and rules of the International PEN, and founded on the United Nations Universal Declaration of Human rights. We would like to concentrate our efforts on the lines of the Charter of the International PEN to continue our efforts to promote South Azerbaijan’s culture and literature.\n* Articles reflect only the opinion of the authors.\n* Sürgündə Güney Azərbaycan (İran) Qələm Əncüməninin sitəsi yalnız Beynəlxalq Qələm Əncüməninin (PEN) mənşuru və İnsan Haqları Bəyannaməsinin çərçivəsində olan yazıları nəşr edir. Bu sitə önceden ayrı yerlərdə nəşr olunmuş yazıları təkcə Əncümənin Dəbirlər Heyəti lazım gördükdə yenidən nəşr edir.\n* وبگاه انجمن قلم آذربایجان جنوبی (ایران) در تبعید تنها نوشته‌هایی را که اصول منشور انجمن قلم جهانی و ‏اعلامیه جهانی حقوق بشر را رعایت می‌کنند منتشر می‌کند. این وبگاه از بازنشر مطالبی که پیشتر در ‏رسانه‌های دیگر منتشر شده‌اند، معذور است، مگر با صلاحدید هیأت دبیران انجمن.\nانجمن قلم چیست، و چه نیست؟\nپن همه‌ی انسان‌های خواستار آزادی بیان و اندیشه را به یاری می‌خواند. پن می‌گوید: خواهران، ‏برادران، بیایید و در این سنگر به ما بپیوندید تا با قلم‌هایمان‏ و صدایمان از آزادی بیان و از آزادی ‏انسانی‌هایی که آزادی بیان می‌خواهند، دفاع کنیم؛ آزادی بیان و اندیشه را در سراسر گیتی ‏بخواهیم.\nاین جا کلیک کنید و بخوانید\nBulletin no 1\nعکس: سئویل سلیمانی\nاورتوقرافی سئمیناری‌نین قرارلاری اوزره یازی قایدالاری\nBreaking News \/ Events\nمدرسه لرین آچیلیشی موناسیبتی ایله بیانیه\nبیلدیریش:‏ قلم انجومنی‌نین ایکینجی قورولتایی کئچیریلدی\nسورگونده گونئی آذربایجان (ایران) قلم انجومنی‌نین ایکینجی قورولتایی‌نین گوزاریشی‏\nانجومنین بیرینجی بولتنی \/ بولتن شماره یک انجمن\nاکرم آیلیسلی‌نین آزادلیغی‌نی قورویون!‏\nقلم انجومنی بولتن نشر ائده‌جک\nدونیا آنا دیلی گونو موناسی��تی ایله سمینار\nتکذیب\nSearch This Site\nTranslate\nSite Archive\n► 2024 (21)\n► September (3)\n► June (2)\n► May (2)\n► April (3)\n► March (4)\n► February (3)\n► January (4)\n► 2023 (50)\n► December (8)\n► November (1)\n► October (6)\n► September (2)\n► August (3)\n► July (2)\n► June (3)\n► May (3)\n► April (7)\n► March (4)\n► February (7)\n► January (4)\n► 2022 (64)\n► December (3)\n► November (7)\n► October (7)\n► September (4)\n► August (7)\n► July (7)\n► June (1)\n► May (4)\n► April (5)\n► March (10)\n► February (7)\n► January (2)\n► 2021 (65)\n► December (4)\n► November (8)\n► October (1)\n► September (1)\n► August (3)\n► July (9)\n► June (4)\n► May (3)\n► April (9)\n► March (9)\n► February (5)\n► January (9)\n► 2020 (89)\n► December (8)\n► November (11)\n► October (11)\n► September (1)\n► August (6)\n► July (5)\n► June (8)\n► May (9)\n► April (10)\n► March (4)\n► February (10)\n► January (6)\n► 2019 (88)\n► December (10)\n► November (12)\n► October (11)\n► September (4)\n► August (4)\n► July (4)\n► June (6)\n► May (6)\n► April (10)\n► March (9)\n► February (4)\n► January (8)\n► 2018 (110)\n► December (12)\n► November (8)\n► October (4)\n► September (6)\n► August (12)\n► July (9)\n► June (14)\n► May (5)\n► April (12)\n► March (8)\n► February (8)\n► January (12)\n► 2017 (136)\n► December (8)\n► November (9)\n► October (12)\n► September (13)\n► August (6)\n► July (11)\n► June (11)\n► May (13)\n► April (16)\n► March (16)\n► February (12)\n► January (9)\n► 2016 (155)\n► December (15)\n► November (24)\n► October (29)\n► September (3)\n► August (11)\n► July (16)\n► June (12)\n► May (3)\n► April (14)\n► March (8)\n► February (10)\n► January (10)\n► 2015 (174)\n► December (23)\n► November (14)\n► October (12)\n► September (17)\n► August (14)\n► July (16)\n► June (11)\n► May (16)\n► April (6)\n► March (20)\n► February (13)\n► January (12)\n▼ 2014 (144)\n► December (7)\n► November (13)\n► October (8)\n► September (16)\n► August (24)\n► July (7)\n► June (6)\n► May (16)\n► April (8)\n▼ March (16)\nبنزریش\nشورانلیق اویغوسو\nنوآوری خلاقانه در موسیقی عاشیقی\nیامان اوزون اوتاق!\nدونیا قادین‌لار گونو موبارک اولسون\nقادین لار و ائولنمک\nقیسا شعرلر\nجنس دوّمِ کدام جغرافیا؟\nخدی\nکورتئز آداسی\nآذربایجانلی شاعیر و یازیچی، ایلقار موذن زاده نین ح...\nساری\nقاچانمادیم اؤزومدن\nنجات دریاچه ارومیه حیاتی تر از فرستادن میمون به فض...\nکرگدن نمایشنامه‌سینه گؤز اوجو بیر باخیش\nملانصرالدینچی‌لر\n► February (10)\n► January (13)\n► 2013 (122)\n► December (10)\n► November (8)\n► October (2)\n► September (3)\n► August (12)\n► July (8)\n► June (9)\n► May (15)\n► April (12)\n► March (11)\n► February (17)\n► January (15)\n► 2012 (22)\n► December (12)\n► November (10)\nPopular Posts of All Time\nبدیعی اثرین دیلی - قیسادیلمیش\nگوندلیگیمده ن بیر صحیفه\nThe Case of Sakineh Ashtiani\nدانش – قدرت – خشونت: اندر حکایت پان‌فارس‌ها و پان‌ترک‌ها\nAnket Anketov\nنقدِ اندیشۀ آقای دکتر عباس جوادی - درموردِ \" نوشتار و الفباهای باستان \"\nYou, Me, Him and the Telephone\nاوختايين يالقيز قارا آغاج شعرينه باخيش‎\n\"حاج آقا گلابى\" و \"خودان شرابى\"\nحمله روسیه به اوکراین و نگرانی‌های امنیتی فقط برای بزرگ‌ترها؟\nPopular in Last 7 Days\n«قره»‌ سؤزو، قرآغاج محله‌سی و تبریزده محله‌لرین و کوچه‌لرین آدئنا گؤره\nگوندلیگیمده ن بیر صحیفه\nبدیعی اثرین دیلی - قیسادیلمیش\nآغاز به کاردولت کارگزار و خدمتگزار رهبری\nمرکز گرایی چگونه پیرامون را به فقر محکوم می کند\nنقدِ اندیشۀ آقای دکتر عباس جوادی - درموردِ \" نوشتار و الفباهای باستان \"\nگونوموزون راديکالى XXعصرين سونو، XXI­عصرين اوؔلى رادیکالی اوچون ائريک فروم ارثی\nبه یاد هدایت سلطانزاده\nمسعود پزشکیان هوشمندانه ترین دام نظام برای مردم ایران و مشخصاً برای آذربایجان\nدونیا آنا دیلی گونو\nقلم انجومنی نه دئمکدیر و نه دئمک دئییل؟\nپن بوتون سؤز و دوشونجه آزادلیغی‌نی ایسته‌ین انسانلاری کؤم��ه چاغیریر. او دئیر: باجی‌لار، ‏قارداشلار، گلین بو سنگرده بیزه قوشولون تا قلمی‌میزله و سسی‌میزله سؤز آزادلیغی‌نی و سؤز ‏آزادلیغی‌نی ایسته‌ین انسان‌لاری قورویاق؛ سؤز و دوشونجه آزادلیغی‌نی بوتون یئر اوزونده ایسته‌یک. ‏\nبورانی تیققیلدادین و اوخویون. بورادان ائشیدین.\nQələm Əncüməni nə deməkdir və nə demək deyil?‎\nPEN bütün söz və düşüncə azadlğını istəyən insanları köməyə çağırır. O deyir: bacılar, ‎qardaşlar, gəlin bu səngərdə bizə qoşulun ta qələmimizlə və səsimizlə söz azadlığını və söz ‎azadlığını istəyən insanları qoruyaq; söz və düşüncə azadlığını bütün yer üzündə istəyək.\nBuranı tiqqildadın və oxuyun. Buradan eşidin.\nLinks\nKöhnə sitəmiz \/ Our old site\nTüzük \/ Bylaw\nPEN International\nPEN Charter\nPEN FAQs\n'PEN International' Magazine\nIPGA Campaign For Free Expression In Azerbaijan\nPEN International\nLoading...\nƏncümənin üzvləri \/ Our members\nDəbirlər \/ The Board\nReza Baraheni\nAli Gharajehlou\nAyda Amirhashemi\nAlireza Asgharzadeh\nSoudabeh Ardavan\nMohammad Azadgar\nLeyla Mojtahedi\nSamad Purmusavi\nAbolfazl Jorabchi\nDr. Mohammad Hossein Yahyai\nHadi Qaraçay\n...\n...\n28 Üzv \/ 28 Members\nMaliyyə \/ Financial Report\nSubscribe Now\nSubscribe in a reader\nYeni nəzərlər یئنی نظرلر\nLabels\n\"Dervish Oglu\" (32) 10 (1) 1Mai (1) 1may (1) 21Azer (20) 4.Gewalt (1) A.Memedov (1) A.Terbiat (2) AAgGueneili (1) Aban98 (2) AbasBabai (1) AbdulaGorKen (1) AbdulHosseinNahid (1) AbuzerJafari (1) Adabiiat (1) Adalati (8) AdelBaBayev (1) Adonis (1) AFarahmandi (2) Afganistan (1) AfganJungs (1) AfrasiabBedelBeyli (1) AgaMusaAxundov (2) Aghdashli (2) AHegcu (1) AhmadAsadollahi (1) AhmadAsgharpoor (1) AhmadRahimi (17) AhmadShaya (1) AhmedCemil (1) AhmedPoori (1) AhmedSadigi: EshrafNoranli (1) Aime Cesaire (1) AkhbarRooz (1) Alakbarli (1) AlbertMemi (1) AleksandrKlab (1) Aleman (1) AlexanderDugin (1) Alhavaz (1) AliAghaKorchaylu (1) AliAghaVahid (1) AliAghGuneili (1) AliAsharfDervishian (2) AliAshrafDervishian (1) AliceMonro (1) AliceShwartzer (1) AliDashgin (1) AliGubadiani (2) AliQaracalu (99) Amerika (3) Amerika-Chin (1) AminHajiloo (1) Amir Kianpoor (1) Amjedi (2) AmnestiInternational (1) AnaDili (7) ANagiOgli (1) ANahidiAzer (2) Analar (1) Anar Rizayev (4) ANChapar (2) Andelib (2) Anlama (2) Ansari (1) Antigone (2) APZafari (2) Aran (1) ArdAlirezaArdebilli (1) AreshTanhaii (1) Articels (18) Articles (740) AsadSeif (31) Asgar-Tajahmadi (1) AsgerFerhadi (1) AsgerTajAhmedi (1) Asgharzadeh (5) AshiqPari (1) AshrefDehghani (1) Ashwitz (1) Asim (1) AsliVeKeram (1) Atabay (1) AtbayMuganl (1) AtilaSerxosh (1) ATorabi (1) ATurabi (1) Avaye Tabiid (26) AWahedi (16) AWetenxah (1) AxevanSalis (1) AYalchin (1) Ayaz (1) Aygül Qurbanova (1) Ayvaz (1) Az.T (6) Azad (2) AzAdebi-Madeni-Dernek (1) Azerbaijan (14) AzerbaijanAdabiiat (2) Azeri (5) AzizNessin (4) AzT (508) BabekGalasi (1) Babk (1) BagerMortazavi (1) BaharGalir (1) BahramHosseini (1) BahramHusseini (1) Baku (1) Baraheni (22) Bayanname (1) BehramGefari (1) BehramHusseini (1) BehramMemedov (1) BehrangSamsami (2) BehroozDolatAbadi-ChaiOglu (2) BehroozH. (1) BehroozIsmaiilZadeh (1) BehroozSedig (1) BehzadBehzadi (3) BehzadKerimi (1) Beledci (1) BGhasimzadeh (1) bibici (1) Bildirish (1) Bluchistan (1) BulentEsinOglu (1) BuluQarachorlu (1) Buzzati (1) CanJoncel (1) Cavanshir Yusufli (1) Ceferov (1) CemilHesenli (3) Chagirish (1) ChangizMehdiPoor (1) Chaplin (1) CharlsBakster (1) Corona (5) D.S.Javid (1) Danishiq (3) DariushEgbali (1) DarvishOghlu (8) DavidPrecht (1) DavoodAhari (1) DDuvilpen (1) DedeGoorGood (2) Dergi (1) DieZeit (7) Dil (6) DimitriFormann (1) DinoButtsati (1) DIshchi (10) DoghuPerinjek (11) Dr.AlirezaAsgharzadeh (1) DW (1) Easys (1) Economy (1) Edamhaye67 (1) EdebiatSevenler (1) Eedam (1) EEyvazli (1) Ehmedoglu (1) EhmedRehimi (2) EldarMughanli (3) ElifShafak (2) ElirezaNabdel (3) ElmanMohammedov (1) ElmiraKerimi (1) ElmirNazirova (1) ElshanBojukog (1) ElshanBöyükvan (2) ElshenB (2) EltashSalehi (1) ElyadPolad (1) EmranSalahi (2) English (8) EnnieErnaux (1) Eremnistan (1) EricHapsbaum (1) ErichFromm (3) EricRunesson (1) Ermeni-Turk (5) Ermeni-Xocali (1) Ermenistan (5) EslahTelebi (1) EsmailXoii (1) Eterazat1396 (8) Etrazat (1) EzraPavend (1) FarahTaheri (1) FarhadGhabusi (2) FarhadJafari (1) Fars (2) Farsi (697) ّFarsi (7) Farsi. Mushibe (2) FatemeSadegi (1) FatimaKerimli (1) Faulkner (2) FazilSay (1) Federalism (1) FehimeFersaii (2) Ferhad (1) FerhadCeeferi (4) FerhadJafari (6) FeribaMortezaii (1) FeribaRezaii (1) FeribaVefi (2) FeridunEbrahimi (2) FermanFerziMolan (1) Fernood (1) Ferzane (8) FFarid (5) FFarzad (2) FikretAkirov (3) FikretAmirov (1) Firge (7) Firghe (14) firidun kocerli (1) FirusRefahi (3) FJafaroghlu (1) Forough_Asadpour (8) ForugFaroxzad (1) FRAlamdari (1) France (1) FridounIbrahimi (1) G-TabatabiMajd (1) Gadinlar (11) GahramanGenbari (13) GarciaMarkez (1) GencoErkal (1) GenjAliSebahi (1) GeroVonRandow (1) Ghadinlar (2) Gharacalu (2) Ghaza (1) Ghosi (2) GLevy (1) golamhosseinFarnood (3) GRTabatabaiMajd (1) Grub (1) GudretAbulhosseini (1) Gulgun (2) GültenAkin (1) Guzarish (1) H. Məcidzadə (Savalan) (1) Haaretz (1) HabibFarshbaf (4) HabibSahir (4) HabilAliev (2) HalukDoral (1) HamidAreshAzad (3) HamidBaxshmand (2) HanahArent (1) Handke (1) HaniehTabrizli-Ayman (1) HannaArendt (1) HannesGrasseger (1) HAnwar (20) HaraldWalzer (1) HArzu (1) HasanDemirchi (1) HasanPour (1) HashimKhosroshahi (3) HashimTarlan (2) HassanIldirim (3) HassanMoratzavi (1) HassanSafura (1) Hatamlui (49) HatifRhmani (1) HBilluri (3) HCabbarli (1) HebibFershbaf (1) Hegel (1) HeiderShadi (1) HeinrichBöll (1) Hemase (1) HematShahbazi (3) Hemingway (1) HermannHesse (1) HessenRushdieh (1) HFershbafAghaii (2) HGarachai (1) HicranHuseinova (1) Hikmet (1) HJorabchi (1) HMacidzade (1) HMuller (1) HMünkler (2) HNitqi (4) Hofstadter (1) Hokmavarli (1) Holderin (1) HormatRazawi (1) HosseinVahedi (1) HRiazi (5) HüseinJavid (1) HuseinVahidi (1) HushjarDehgani (1) HüsseinJavan (1) HusseinVahidi (1) HVahidi (1) Ibsen (1) IhsanYüce (1) ImanuelKant (1) IMuazzenzade (2) Ingelab (1) Ingilab (2) InterView (5) Intixabat (2) Iran (3) IranBenzinEtirazati (1) IranEngelabZanan (1) Iraq (2) IrinaBokova (1) IrisRadisch (1) Ishiq (37) IsmaiilValiev (1) IsmetÖzcilik (3) Israil (1) Itilaie (18) Itilaieh (45) J.Baxchaban (1) JabarBagcheban (1) JakobAugstein (3) Java (1) JemilHesenli (1) JeyhonMolazadeh (2) JHeyet (4) JMirdal (1) JohannesRau (1) JohnLennone (1) Jorabchi (4) Journal (3) JudithButler (1) Kacii Motociro (1) KanunNevisendegan (5) Kargeraler (2) KatiaNicodemus (1) Kawabata (1) KemalAbdulah (1) KendUsaghi (3) KendUshagi (1) Khabar (4) Kheber (2) KheirolahHagBegi (1) KhosrowBagerpoor (1) Khoy;YerTerpenmesi (1) KianXiav (1) KiaRostemi (1) Kitab (3) Kitablar (2) KoroluOperasi (1) Kundera (1) Kurd (7) Kürd (5) KurtTucholski (3) Kuzestan (1) Lalayan (1) Latif (2) Lavayi (1) Letters (1) LJavanshir (3) LMojtahedi (1) LuiAragon (1) M.A.Javad (3) M.Alar (1) M.Einali (15) M.H.T.P.Shehrek (2) M.Javanzade (2) M.Jevad (1) M.S.Garameleki (1) MAArjomendi (1) Maftun (13) MAhmediZadeh (1) MahmudJoshgun (5) MAJavad (6) MajidRezazad (1) MajidRezazadeh (1) MakhtumGholi (1) MAlardabili (1) Maliyye (1) Marefiname (1) Marx (1) MarzieAhmdeiUskui (4) MasudAzer (2) Matimeyxanasi (7) MatsMalm (1) MaximGoorki (3) MAZiaii (1) MAzizpoor (1) MBabaii (1) MBadriGültakin (7) MBadriGültekin (5) MBereguti (1) Mecelle (1) MecnunGöyceli (1) Meden (1) MedineGülgün (1) MehbubTishe (1) MehranBaharli (3) MehrdadFerehmand (1) MehrdadXoshkar (1) MehsaAmini (1) MemedAli (13) MemeGereKhani (1) MemiAlardebili (1) MEminMoayed (4) Mesih (1) MesumeGorbani (16) MeysamBadamchi (1) Mezah (1) MHuseyni (1) Miarli (3) MIbrahimov (1) Microfonnews (1) MikaelKrogerus (1) MiladBalsini (2) MilanKundera (1) MilliMesele (2) Mina Asadi (1) MirAliSelaet (1) MirAliSelaet;Ishiq (1) MirCelal (5) MirJalal (1) MirJalal Xelilov (2) Miyanali (4) MKaabi (1) MNehani (1) MNikfer (9) Moariffi (1) MocuzShabusteri (1) ModjatRezen (1) Moerifi (2) Mogedsi (1) MohamadBabaiBalanji (1) MohamadBabaii (1) MohamadGeraKhanlu (1) MohamadHosseinSadig (3) MohamadMaljoo (1) MohamadQazi (1) MohamadRezaShalguni (1) MohamdNoori (2) MohammadAli (2) MohammadAmin_ ResulZadeh (1) MohammadParincek (1) MohammedAli (1) MohammedAzadger (19) MohemedAli (1) MohemedAliHosseini (1) MohemedFanuseki (1) MohmadJavadTofig (2) MohsenRenani (1) Moradpoor (1) morefi (1) MortezaMelekMohamadi (1) Movies (1) MoYan (1) MPesianTabrizi (1) MRKerimi (1) MSchalev (1) MSebzi (1) MShams (1) MSTyrrell (3) MTajAhmedi (5) Muarifi (2) MuctebaNehani (1) Muerefi (4) Mugham (1) München (1) Musahibe (12) Musigi (6) MUskui (2) MuzaferDerafshi (1) MYahyai (159) MYelfani (2) NahidNazemi (1) NahidNosrat (2) NamiqHüsseinli (1) NaserDavaran (3) NaserMensuri (1) NazimHikmet (5) NegarNoruzi (2) NerimanAburrahmanlu (1) Neshrieh (2) Neshrieh. AvayeTabiid (3) News (10) NeyereTohidi (4) NigarRefibeyli (1) NikzadZengene (1) Nitq (1) NKhiavi (4) NNazim (2) Nobel (2) NoraChadovik (1) NRafibeyli (1) O-Rezaii (1) OHenri (1) Öjrenciler (1) oktavyu paz (1) OktayBeraheni (1) OliverStone (1) OmidRezaii (1) OMonatzeri (1) OmriBoehm (1) OnurSinanGözaltan (1) Opera (1) OrhanPamuk (1) PabloNeroda (1) ParyAnderson (1) PashaMuganli (1) PatrikChokbern (1) PeBuraPerincek (1) PenInternational (1) PenSouthazerbaijan (15) PenSweeden (1) PenWorld (1) PervizHabibpoor (1) PEtesami (2) Pezeshkian (2) Pfalsefe (1) Philosophy (1) Phnatism (1) PinarShakir (1) Pisheveri (1) PMemedli (1) Poems (181) PolElvar (1) Politzer (1) Pop (1) Psicho (1) Qadinlar (11) Qaflanti (1) Qarabag (11) Qarabg (1) Qehreman-Qenberi (1) QJafari (1) RabeMovehed (1) RadioFerda (1) Rahimi (2) RahimKakayi (1) RAliyev (1) RaminJabarli (1) RamizGuliev (1) RamizRoshan (2) RamizSavalan (1) Rase (1) Razmi (1) Rebiqa (1) RefetBalli (8) Refref (2) RehimReisNiia (3) ReinerMariaRilke (1) Report (2) Revolution (1) RezaAgnemi (1) RezaAmjedi (1) RezaHemraz (3) RezaMoridi (1) RezaNuri (1) RKabiri (24) RNouri (1) RogeyehAbdili (1) RohengizPoorNaseh (1) RoshanIshig (1) RoshanNoruzi (1) RSeyedHusseini (1) RubabeMuradova (1) RuhangizPurnaseh (1) Russieh (3) RVelizadeh (1) S.Seydavali (19) SadegSeba (1) Saedi (3) Safarkhan (1) SaidFuzat (2) SaidMetinpoor (1) SaidMuganli (1) SaidYusef (1) Salahi (7) SalmanRushdi (2) SarayMohamadRezaii (2) SavashChoban (1) SchahramKermin (1) Schostakovich (1) Sechgiler (2) Seher - HamideReiszade (1) SeherBarani (1) SeherXiavi (1) SeidehPaknejad (1) SemadChaili (1) SemedBehrengi (1) Sened (1) SettarXan (1) SevilS (10) Seyl (1) ShahabBorhan (1) ShahaneMushfig (1) ShahIsmaiilXataii (1) ShahlaShafiq (1) Shahriar (1) Shahrvand (1) ShainÖzlem (1) ShatirOglan (1) Shiva (36) Shostakovitsch (1) ShurAmirov (1) SiasiIslam (1) SimaRastin (1) Sipah (1) SMuganli (1) SohrabMobesheri (1) SohrabTahir (1) Soleimani (1) SolmazCemali (1) SolmazMohamadRezaii (1) Soltanzadeh (44) SomjeShadkam (1) Spiegel (5) Stories (124) Suaar (1) Sudabe (2) SudabeTagizadeh (1) SuleimanRustem (1) Surieh (2) SusanNavadeRazi (1) SusanNevadeRazi (1) SvetlanaAlexiech (1) SyedJalilHosseini (1) T.Valiev (1) Tabriz (2) TabrizliMR (1) TahirXelecani (1) Talk (3) TarigAli (1) Tarix (1) Teater (2) Tenz (2) Terane (1) Tercume (2) TErdBring (1) Terjume (3) Terror (1) Theater (3) Theory (1) ThomasAssheuer (1) Tnidirma (1) TofigHciev (1) ToniMorison (1) ToomajSalehi (1) Tribun (6) Trump (1) Turk-Ermain (1) Türki (3) Türkie (22) Turkieh (40) Türkieh100 (1) TurkmenGamichi (1) TürkükBiz (1) Ukarine (2) Ukrain (2) Ukraine (1) UkrainPlane (1) UmbertoEco (1) Unesco (2) UrumiaSee (5) Urumieh (1) UstadHersisi (1) V.Navariv (1) VAghaii (1) VahabHajiZadeh (1) Vakili (1) VanReybrouck (1) VefaNagi (1) Venezuella (2) Video (1) Wachningen (1) Warliq (1) WiliamDoglas (1) WiliamEngdal (1) Xadimler (1) Xalilov (1) Xatireler (2) Xatirlama (2) Xeber (2) Xiavi (2) XuramanHussenZadeh (1) YachinSahand (1) YadullahKanani-Naminli (2) YalcinArmegan (1) YanRaynis (1) YasharKemal (4) YasharShadpoor (1) YashinZunuzlu (1) Yazdani (2) YeniTebriz (1) YokoOno (1) YShamli (1) YusofAliari (1) YuvalNoahHarari (1) Zaban (1) ZakariaGaderi (2) ZakaVilayetOglu (1) Zamane (3) Zamaneh (2) ZBunyadov (1) ZebanMaderi (1) Zehtabi (1) Zelzele (1) ZengeZoor (1) ZenZendegiAzadi (1) Zerif (1) ZeynebPasha (1) Zia (1) ZiaSedgi (1) ZiaSedr-e-Eshrafi (2) Ziba Kerbasi (3) Zinadni (1) ZKhalil (1) Zöhrə Əsgərova (1) ZulfugarKemali (5) ZumrudYagmur (1)","num_words":18393,"character_repetition_ratio":0.023,"word_repetition_ratio":0.026,"special_characters_ratio":0.259,"stopwords_ratio":0.002,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.999,"perplexity_score":102430.5,"cluster_detection":-1}
+{"text":"آذربایجان قادینلاری زامان-زامان سیاسی-اجتماعی مسئله‌لره قاتیلاراق بعضا توپلومسال پروبلئملره چاره آختارماقدا اؤن‌آیاق اولموشدورلار. گونئی آذربایجان قادینلاری میللی حؤکومت دؤنمینده ایلک دفعه اولاراق سیاسی سس قازانیب، آذربایجان توپلومونون سیاسی طالعینه مناسبت بیلدیرمیشدیر. مرکزی حاکمیتلر آذربایجانی سیاسی ایراده‌دن محروم ائتمه‌یه چالیشسالار دا، آذربایجان تورکلرینین اقتصادینی، کولتورونو، سیاسی ایستکلرینی و چئوره مسئله‌لرینی حاشیه‌یه سوروکله‌سه‌لر ده، عمومیتله آذربایجانلیلارین خصوصییله ده قادینلارین اعتراض سسلری زامان – زامان یوکسلمیشدیر.\n🔸 گونوموزده اورمو گؤلونون قورودولماسی آذربایجانا و تورک میللتی‌نین گله‌جه‌یینه قارشی بؤیوک بیر تهلوکه‌دیر. بو تهلوکه‌یه قارشی آذربایحان تورک میللتی 25 ایلدن آرتیقدیر موختلیف شکیللرده اعتراض ائدیب، دؤولتی اویاریر (دؤولته هشدار وئریر). اعتراضلارین تاریخینه، الده اولان فوتو شکیل‌لره (عکسلره) و زامانیندا چیخان خبرلره باخدیغیمیزدا آذربایجان قادینلارینین بو اعتراضلارین ایلک سیراسیندا اولدوغونا شاهید اولوروق. بونونلا یاناشی دیقتله باخدیغیمیزدا آذربایجاندا چئوره مسئله‌سی ایله اوغراشان و جیددی فعالیت گؤسترن «سبزاندیشان» و «یاشیل یول» کیمی غیری-دؤولتی تشکیلاتلارین بیر چوخونون قوروجولاری و چالیشانلارینین قادینلار اولدوغونو دا گؤرمکده‌ییک. بو ایسه اؤزلویونده آذربایجان قادینلاری‌نین چئوره مسئله‌سینه دویارلی اولماقدا اؤنجول اولدوقلارینی گؤ��ته‌ریر.\n🔸 سون آیلاردا اورمو گؤلونون دورومو آغیردیر. گؤلوموز سون نفسلرینی چکیر. اوزمانلارا گؤره اورمو گؤلونون قوروماسی بو بؤلگه‌نین ان بؤیوک اینسانی و ائکولوژیک فلاکتی اولاجاقدیر. دونیانین ایکینجی بؤیوک دوز گؤلو اولان اورمو گؤلو قورویارسا، یئرینده زهرلی شیمیایی ماده‌لرله کیرله‌نن میلیونلارجا تون دوز قالاجاقدیر. عموما دوغودان باتییا اه‌سن گوجلو کولکلر بو دوزو اینسانلارین اکین یئرلرینه، یاشادیقلاری کندلره و شهرلره داشییاجاق. دوز، اکین یئرلرینی قوروداجاق. دوزو تنفس ائدن اینسانلار نفس یولو خسته‌لیکلرینه گریفتار اولاجاقلار. اکینه باغلی اقتصادین چؤکمه‌سی ایله برابر دوزلو هاوا بؤلگه‌نی یاشانماز حالا گتیره‌جک. میلیونلارلا اینسان مجبوری اولاراق آذربایجاندان کؤچه‌جک. کؤچمه‌یه اقتصادی گوجو یئتمه‌ین اینسانلار ایسه خسته‌لیک و فلاکت ایچینده حیات سوره‌جکلر. اوزمانلارین دئدییینه گؤره، بو دوروم یالنیر بؤلگه‌ده‌کی بیناب، ماراغا، خوی، تسوج، شبستر کیمی کیچیک شهرلری دئییل، اورمو، تبریز و اردبیل کیمی بؤیوک شهرلری ده اؤز تاثیری آلیتینا آلاجاقدیر. زامان ایچینده دوز زنجانا قدر چاتیب اورالاردا دا فلاکته سبب اولاجاقدیر.\n🔸 حاکمیت بوتون بو فلاکتلرین اولاجاغینی بیله-بیله، اورمو گؤلونون باشینا بو بلانی گتیرن عامیللری تانیسا دا، اونلاری مقصدلی اولاراق اؤنله‌مه‌میشدیر. زامان-زامان اورمو گؤلونون وضعیتی حاققیندا «وزارت نیرو»، «جهاد کشاورزی» و «محیط زیست» سازمانلاری واسیطه‌سی ایله سهو بیلگیلر یاییلاراق، اینسانلارین دیققتینی گؤلدن یاییندیرماغا چالیشیلمیش‌دیر. مسئله ایله ایلگی‌له‌نن غیری-دؤولتی قوروملارین دئدیکلرینه گؤره، اورمو گؤلونون احیاسی اوچون آیریلان بودجه‌لری آدی کئچن سازمانلار و مربوط شیرکتلر حئیف و میل ائدیب مقصدینه اویغون خرجله‌مه‌میشدیر. حتی اورمو گؤلونون قورودولماسینا اعتراض ائدن غیری-دؤولتی تشکیلاتلار و میللی فعاللار تهدید و دوستاق ائدیله‌رک سوسدورماغا چالیشیلمیشدیر.\nنوشته های مشابه\nآذربایجان و زنان ترک, اخبار, حقوق بشر, زنان\n۶ زن برنده جایزه صلح نوبل خواستار آزادی فوری نرگس محمدی شدند\nآذربایجان و زنان ترک, اخبار, حقوق بشر, زنان\nدومین سالگرد قتل مهسا؛ تشدید فضای امنیتی و اعتصاب کسبه\nآذربایجان و زنان ترک, اخبار, بیانیه ها, زنان\nبیانیه مرکز زنان تورک ایران به مناسبت دومین سالگرد جنبش “زن زندگی آزادی”\nآذربایجان و زنان ترک, زنان, فرهنگ و ادبیات\nاوشاق ادبیاتی کیتاب تانتیمی\nاخبار, حقوق بشر, زنان\nدومین سالگرد مهسا؛ هشدار کمیته حقیقت‌یاب درباره سرکوب زنان\nاخبار, حقوق بشر, زنان\nهم‌بندیان سارا دلدار شهادت می‌دهند\nBack To Top\nAll rights reserved for www.turkqadini.com\nآحرین مطالب\n۶ زن برنده جایزه صلح نوبل خواستار آزادی فوری نرگس محمدی شدند دومین سالگرد قتل مهسا؛ تشدید فضای امنیتی و اعتصاب کسبه بیانیه مرکز زنان تورک ایران به مناسبت دومین سالگرد جنبش \"زن زن... اوشاق ادبیاتی کیتاب تانتیمی دومین سالگرد مهسا؛ هشدار کمیته حقیقت‌یاب درباره سرکوب زنان هم‌بندیان سارا دلدار شهادت می‌دهند قادين جينايتي؛ اراک‌دا بیر قادین مهریه ایسته‌مک ندنی‌ایله حیات... طراح لایحه عفاف و حجاب، عضو علمی دانشگاه الزهرا شد ۱۰ زن بهائی به دادسرای اصفهان احضار شدند یوز قادین؛ مشروطه اینقیلابیندان سونر�� قادین نشرلرینین یوکسلیشی","num_words":904,"character_repetition_ratio":0.066,"word_repetition_ratio":0.06,"special_characters_ratio":0.202,"stopwords_ratio":0.007,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":235337.4,"cluster_detection":-1}
+{"text":"امکداشیمیز حسین ریاضی‌نین آذربایجانین زلزله وورموش منطقه‌لریندن حاضرلادیغی شکیل‌لی گزارشلر بئش حصه‌ده ایشیق سایتی‌نین اوخوجولارینا تقدیم ائدیله‌جک.","num_words":31,"character_repetition_ratio":0.0,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.15,"stopwords_ratio":0.0,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":613694.6,"cluster_detection":-1}
+{"text":"آزربایجانیمیزین دردینی هر کس بیر جوره یوروملاییر. بیریله ری ایشغال ل اولونموش بیر” وطن“، بیریله ری ایشغال اولونمامیش بیر” ایالت” کیمی ‌؛ بیریله ریده اونو دردسیز، ساده جه بیر” استان” کیمی گؤرورله ر. ائله بوناگؤره ده آزربایجانیمیزی دردله رینده ن قورتاران یوروملاردا فرقلیدیر. آزربایجانی” استان” کیمی گؤره نله ر، فاشیستی ایران رژیمی ایله” تعامل“،سؤزده ایصلاحاتچی پارتییالارلا ایش بیرلییی آپارماق،ایسته ییرله ر. آزربایجانیمیزی ایالت کیمی گؤره نله ر،آزربایجانین چاره سینی خود” مختاررلیق” (اؤزگوچولوک)،بیرده” فدرالیزمده” گؤرورله ر. آما آزربایجانی ایشغال اولونموش بیر وطن گؤره نله ر آزربایجانین قورتولوشونو یالنیز” ایستیقلالدا” گؤرورله ر. من جه قورتولوشوموز ایستیقلالدادیر . سیزجه قورتولوشوموز نه ده دیر؟","num_words":171,"character_repetition_ratio":0.097,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.235,"stopwords_ratio":0.012,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.998,"perplexity_score":82076.9,"cluster_detection":-1}
+{"text":"تۆرکیه رادیو تلویزییون قورومو طرفیندن دۆزنله‌نن \"ت‌رت وورلد فوروم ۲۰۲۳\"، \"بیرلیکده گلیشمک: مسئولیتلر، ائیلملر و چؤزوملر\" قونوسویلا بو گون و یارشن ایستانبولدا تشکیل ائدیلیر\n08.12.2023 ~ 10.07.2024\n2074167\nدونیانین ان گئنیش قاتیلیملی فوروملاریندان اولان \"ت‌رت وورلد فوروم ۲۰۲۳\" باشلاییر.\nتۆرکیه رادیو تلویزییون قورومو (ت‌رت) طرفیندن دۆزنله‌نن \"ت‌رت وورلد فوروم ۲۰۲۳\"، \"بیرلیکده گلیشمک: مسئولیتلر، ائیلملر و چؤزوملر\" قونوسویلا بو گون و یارشن ایستانبولدا تشکیل ائدیلیر.\nت‌رت‌دن وئریله‌ن آچیقلامایا گؤره، بو گونه قدر بیر چوخ اؤلکه‌دن ۸ مین ۵۰۰دن چوخ قوناق و ۶۵۱ دانیشماچینی بیر آرایا گتیره‌ن ت‌رت وورلد فوروم، بو ایل ده دونیانین فرقلی جغرافیالاریندان آکادمیسین، سیاستچی، مدنی قورولوش چالیشانی، دۆشونجه قورولوشو اوزمانی، بوروکرات و ژورنالیستدن اولوشان ۱۵۳ آیری دانیشماچینین قاتیلیمییلا دۆنیا گۆنده‌مینه ایشیق توتاجاق.\n\"بیرلیکده گلیشمک: مسئولیتلر، ائیلملر و چؤزوملر\" قونوسویلا بو ایل ۷.جیسی تشکیل ائدیله‌ن ت‌رت وورلد فوروم ۲۰۲۳، کۆره‌سل پروبلئملری گوند‌مه گتیرمه‌یی و چؤزوم اؤنریلری سونماغی هدفله‌ییر.\nفورومون آچیلیشیندا جمهورباشقانی رجب طیب اردوغان دانیشاجاق.\nاردوغانین دانیشماسیندا دۆنیا گوۆندمینه دایر اؤنملی مئساژلار وئرمه‌سی گؤزله‌نیلیر.\nفعالیتده، جمهورباشقانی کؤمکچیسی جؤودت ییلماز ایله بعضی باخانلارین دا اؤنملی قونو باشلیقلاریندا آچیقلامالار وئرمه‌سی اؤن گؤرولور.\nآچیلیش دانیشمالاری، آچیق اوتوروملار و متخصصلرله یووارلاق ماسا ییغینجاقلارینین یئر آلاجاغی فعالیتده، دونیانین دؤرد بیر طرفیندن یئرلی و خاریجی یوزلرله آکادمیسین، بوروکرات، ژورنالیست، سیاستچی و مدنی قورولوش نماینده‌لری بیر آرایا گله‌جک.\nفعالیتده، اؤنه چیخان قونو باشلیقلاری آراسیندا اولوسلارآراسی گوونلیک، انرژی و ایقلیم، اقتصاد، تکنولوگژی، صونعی ذکا، مئدیا و قامو یایینچیلیغی ایله سیاست یئر آلاجاق.\nفعالیتده تشکیل ائدیله‌جک آچیق اوتوروملاردا ایسه، \"تۆرکیه عصری ویزیونو: سیستم قوروجو بیر آکتور اولاراق تۆرکیه\"، \"ایسرائیلین غزه ساواشی: اینسانی بحران و باریش گؤزلنتیلری\"، \"دیجیتال چاغد‌ا قامو یایینچیلیغی: چتینلیکلر و فورصتلر\" باشدا اولماق اوزره بیر چوخ قونو متخصصلر طرفیندن اله آلیناجاق.\nاتیکتلر: #سیاست , #تۆرکیه رادیو تلویزییون قورومو , #اردوغان , #ایستانبول , #ت‌رت وورلد فوروم ۲۰۲۳\nایلگیلی‌لی خبرلر\nکئچلی: نروژ تورکیه‌یه قارشی ساوونما صنایعسی محدودیت‌لرینی قالدیرماغا قرار وئریب\n11.09.2024\nخاریجی ایشلر ناظیرلیگی‌نین سؤزچوسو اؤنجو کئچلی بیلدیریب کی، نروژ 2019-جو ایلده تورکیه‌یه قارشی تطبیق ائتدیگی ساوونما صنایعسی محدودیت‌لرینی آرا‌دان قالدیرماق قرارینا گلیب.\nهاکان فیدان صاباح اؤزبکیستانا سفر ائده‌جک\n11.09.2024\nخاریجی ایشلر ناظیری هاکان فیدان ایچ ایشلر ناظیری علی یئرلی کایا و میللی کشفیات تشکیلاتی‌نین (میت) صدری ابراهیم کالین ایله صاباح اؤزبکیستانا سفر ائده‌جک.\nمیللی ساوونما ناظیری یاشار گولر قازاخیستان‌دا سفرده دیر\n11.09.2024\nمیللی ساوونما ناظیری یاشار گولر ​​رسمی سفری چرچیوه‌سینده تماس‌لار آپارماق اوچون قازاخیستانا گئدیب.\nخاریجی ایشلر ناظیری: ایسرائیل باریشدان یانا اولانلاری بئله هدف آلیر\n11.09.2024\nایسرائیل عسگرلری طرفیندن اؤلدوروله‌ن تورک-آمریکا وطنداشی عایشه‌نور ازگی ائیگییه توخونان فیدان، غزه‌ده یاشانانلارین وجدان صاحبی هر کسی دریندن اوزدویونو وورغولادی\n2074167\nت‌رت وورلد فوروم ۲۰۲۳ باشلاییر\n\/\/cdn.trt.net.tr\/images\/xlarge\/rectangle\/90b7\/f4f9\/1ded\/656897dc414ed.jpeg?time=1726069158\n\/turki\/twrkhyh\/2023\/12\/08\/trt-wwrld-fwrwm-2023-bshlyyr-2074167\nمولتی مئدیا\nویدئو\nفوتو قالری\nپادکست\nکاتقوریلر\nتورکیه\nتورک دونیاسی\nبؤلگه\nدونیا\nاقتصاد\nایدمان\nبیلیم و تکنولوژی\nکولتور و صنعت\nساغلیق و چئوره\nت.ر.ت\nت‌رت تاریخی\nت‌رت رادیو\nت‌رت تی‌وی\nت‌رت و.اوف.ت وورلد\nفرکانس لار\nخبرلشمک اوچون\nتورکیه رادیو تلویزیون قورومو رسمی وب سایتی. بو سرویس، آنادولو آژانسی (AA)، فرانس پرس آژانسی (AFP)،رویترز، دویچ پرس آژانس (DPA)،آتسه (ATSH)، آفه (AFE )، منا (MENA) ، ایتارتاس(ITAR TASS)، شینهوا(XINHUA) آژانسلاریندان تألیف حاقینا تابع اولان ماتریاللار ایچرمکده‌دیر. ماتریاللار و خبرلر ایذینسیز ایشله‌دیله‌بیلمز، کوپیالانابیلمز. ت.ر.ت دیش باغلانتیلارداکی سیته‌لرین ایچریگیندن سورومولو توتولابیلمز","num_words":877,"character_repetition_ratio":0.062,"word_repetition_ratio":0.077,"special_characters_ratio":0.226,"stopwords_ratio":0.003,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":90880.2,"cluster_detection":-1}
+{"text":"آذربایجانین بؤیوک- بیلگین سیمالاریندان بیری دؤکتور ترابی اونلارجا ده‌یرلی کیتاب‌لارین مؤلفی‌دیر کی آنا دیلینین خدمتینده «ائینالی داغی» اثریله همیشه قالارقی اولاجاقدیر. آذربایجانین بیلیک عالیمینه و بشریت سعادتینه خدمت گؤسترن عالیملری آز اولمامیشدیر؛ دؤکتور علی اکبر ترابی دا بوسیرا شخصیتلردن ساییلیر. ترابی جنابلاری بیر عؤمور اؤلکه‌میزین اؤیره‌تیم دونیاسینا خدمت ائدیب و ده‌یرلی اثرلرین یاراتماسیلا بو خدمتلری همیشه‌لیک ساخلاییبدیر. تورک شعرلری��ده «حلاج اوغلو» مشروطه قهرمانلارینی یاد ائده‌رک تخلوصونو سئچمیشدیر.\nحلاج اوغلو ۱۳۰۵ جی ایلده تبریزده آنادان اولوب، ایلک تحصیلاتینی اؤز دوغما شهرینده بیتیرمیش، عالی تحصیلاتینی دا بلژیک و فرانسادا سونا چاتدیرمیش و «سوربون» یونیوئرسیته‌سی‌نین سوسیولوژی، علملر فلسفه‌سی و مردم شناسی درسلرینی تدریس ائتمیش و علمی تحقیقلری ایران بیلیم یوردلاریندان ده‌یرلی اثرلر ساییلمیشدیر. عالیم، یونیوئرسینه فعالیتی ایله یاناشی گؤزه‌ل و علمی کیتابلارین مؤلفی‌دیر. کیتاب‌لارینین چوخو دؤنه- دؤنه چاپ اولوب و خالق طرفیندن قارشیلانیبدیر. علمی اثرلریندن آشاغیداکی کیتابلاری آد چکمک اولار:\n– مردم شناسی،\n– جامعه‌ شناسی و دینامیسم اجتماع،\n– شناخت علمی جامعه‌،\n– فلسفه‌ی علوم،\n– جامعه‌ شناسی روستایی،\n– مبانی جامعه‌ شناسی،\n– نظری در تاریخ ادیان،\n– لغات و اصطلاحات،\n– جامعه‌ شناسی در ایران امروز،\n– مکاتب جامعه‌ شناسی معاصر،\n– جامعه‌ شناسی و ادبیات،\n– جامعه‌ شناسی هنر و ادبیات،\n– ائینالی ائل داغی و …\nائینالی ائل داغی اثری ۱۳۷۲ ده نشر اولاراق گورولتولو آلقیشلارلا قارشیلاندی. دوغرودان دا بو اثرده شاعرین و بؤیوک عالیمین قدرتلی اراده‌سینین، ائل ـ اوبایا، دوغما خالقیمیزا و شانلی تاریخیمیزه بسله‌دیگی اینامین عطرینی دویوروق. ائینالی داغی، تاریخ بویو قوجامان تبریزین طبیعی دایاناغی و گؤرکمی اولدوغو و اونون قیزیل بویالی قامتی هر سحر هر تبریزلینین گؤزو اؤنونده جانلاندیغی حالدا، بو تبریزه لایلای چالان و یوز ایللر بویو تبریزیمیزین کئشیگینده قالان داغین حاققیندا چوخلو مطبلر یازیلمیشدیر. آنجاق دؤکتور ترابینین بو داغا توخوندوغو چوخ ده‌یرلی و اؤنملی‌دیر، چونکی بیر جامعه‌ شناس عالیم کیمی و خالقینا ـ وطنینه اوره‌ک دولوسو سئوگیسی اولان بیر بؤیوک اینسانین یاناشماسی کیمی دوغرودان ده‌یرلیدیر.\nحلاج اوغلونون بوراداکی گوجلو دویغو و دوشونجه‌‌سی، اونو چاغداش شعریمیزین پارلاق اولدوزو کیمی گؤز اؤنونده جانلاندیریر. هر اوخوجو بو اثری اوخویاندا «سهندیه»‌نین حال ـ هواسی‌نی دویور. حلاج اوغلونون بو مجموعه‌ده ائینالیدان علاوه آیری شعرلری ده واردیر او جمله‌دن: «سؤنمز اولدوزلار»، «شانلی آشیق، یئنی دنیا»، «شعرین عیاری» هر بیری اؤز یئرینده دوشونجه‌ ایله دولو اثرلردیر. پروفسور زهتابی دئمیشکن «مشروطه انقلابیندان بری، آذربایجان شاعرلری اؤز ائللری‌نین آرزو و دیلکلرینی، شن و کدرلی آغیر گونلرینی، ایگیدلیک و قهرمانلیقلارینی، هم ده شهرلریمیزین مشهور تاریخی آبیده‌‌لری‌نین دیلینده، یا اونلارا خطاب، و یا بو دیارین مشهور یئر، داغ و جغرافی آدلاری دیلیندن اونلارا خطاب دئمه‌یه باشلامیشلار. بیریانین «ارک» ـه حصر ائتدیگی گؤزه‌ل منظومه‌نی، شهریارین «حیدر بابا» و سهند» داغلارینا حصر ائتدیگی منظومه‌‌لرینی، موسوی اردبیلی‌نین «ساوالان» داغینا حصر ائتدیگی منظومه‌سینی، ائله‌جه ده م. شبسترلی‌نین «میشوون افسانه‌لری» اثرینی گؤسترمک اولار. (البتده بو سیرادا یوزلرجه اثری مختلف آبیدلره خیطاب یازیلدیغینی سیرالاماق اولار). بوتون بو اثرلرده شاعرلر، آبیده‌لری و داغلاری جانلاندیراراق، اونلارین دیلینده جامعه‌نین کئچدیگی تاریخی یولو، اوندا کی مختلف حادیثه‌لری، خالقین بو گونکو حیاتی، دوشونجه‌لری و صاباحی��دان سؤز آچمیشدیر. ائینالی داغی تبریزین تاریخی بویو کئچیردیگی بوتون تاریخی حادثه‌لرین شاهدی اولموشدور. بو قوجامان و اوره‌یی سرّلرله دولو داغین اوره‌یینی آچیب دانیشدیرماق شرفی «حلاج اوغلو»نا قسمت ایمیش.\nمعاصر ادبیاتیمیزدا، شعریمیز باشدان باشا جامعه‌‌یه، اونون حیاتی، بوگونو و گله‌جه‌یی، آرزی و دیلکلری، جوشغون احتراملاری، چتینلیکلرله یورولمادان مبارزه‌لری، ظولم و عدالتسیزلیگه باش ایمه‌مه‌لری، همیشه گونش سوراغیندا اولمالاری، صبر و طاقت ایله برابر عناد و دؤنمزلیکلری شعریمیزین اساس موضوعو و آپاریچی سوره‌سی اولموشدور. بیر سیرا اجتماعی و ادبی علتلره گؤره شعریمیزده اساس مضمونو تشکیل ائده‌ن جامعه‌‌میزین حیاتی واقعیت‌لری و تاریخیله علاقه دار اولان حقیقت‌لردیر و ۵۰ ایل تامام بو واقعیت‌لردن آسیلاراق شعریمیزین موضوعو داغلارا، تاریخی آبیده‌‌لره، جغرافی آدلار خطاب سؤیله‌نن سؤزلر اولموشدور. «حیدربابایا سلام» بیر مکتب یاراتمیش و اوندان سونرا ارک قالاسی، سهند داغی، ائل دایاغی، ائینالی داغی، و هر شهرین و حتا کندین داغی، دره سی، بولاغی و یا باشقا بیر آبیده‌‌سی او یوردون شاعرینه بیر سمبل اولاراق ائلی‌نین، یوردونون، حتا اؤزونون دردلرینی سؤیله‌مه‌یه مخاطب اولموشدور. بئله‌لیکله محمد بی‌ریا «ارک» قالاسینا، موسوی اردبیلی «ساوالانا» یئنه شهریار «سهند»ه . م شبسترلی «میشوو» ا و نهایت حلاج اوغلودا تبریزین باشی اوستده دایانان «ائینالی» داغینا خیطاب، جامعه‌‌نین دردلرینی سؤیله‌مه‌یه باشلامیشدیر.\n«ائینالی داغی تبریزین تاریخ بویو کئچیردیگی بوتون تاریخی حادثه‌لرین شاهیدی اولموش‌دور. بو قوجامان و اوره‌یی سرّلرله دولو داغین اوره‌یینی آچیب دانیشدیرماق شرفی، حلاج اوغلونا قسمت اولموشدور. تبریزین منلیگینه سمبول اولان باشی اوجا ائینالی داغی‌نین اورهیینده بو دیارین تاریخینی اؤزونده عکس ائتدیره‌ن آیناسی، سینه‌سینده آلاولاری، دردلری، زبانه چکن شعله‌لری، دئمک ایسته‌‌دیگی سونسوز سرلر، سؤزلر و حیکایه‌لری واردیر. بو آلوولار و شعله‌لردن دیرکی اونون یاماجلاری، دره و تپه‌لری، هر یاز چاغی آل بایراغلی لاله‌لرله بزهنیر. حلاج اوغلو بو لاله‌لرله اولو بابالاری‌نین باشدان گئچیردیگی حادثه‌لرله تانیش اولور، او شاعر گؤزویله بونلاری گؤرور و شعرینده داشلاری، توپراقلاری، گوللری- چیچک‌لری دیله گتیریر. اونلارین اوره‌ک خزینه‌سی‌نی آچاراق، کئچمیشی ایله تانیش اولماق ایسته‌ییر و اوخوجولارینا چاتدیریر. او، ائینالی داغی‌نی ائلی ایله بیرگه گؤرور و بئله سسله‌نیر:\nیاشاییرسان ائل ایله بیرگه، ائل ایله گؤرونورسن\nباخاراق تبریزه باغ- باغ آچیلیرسان، سئوینیرسن.\nشانلی تاریخینی گؤزدن کئچررکن اؤیونورسن.\nبو دیارین بوتون تاریخینه شاهد اولان ائینالی داغی‌نی دیله گتیرمک، شاعرین مقصدی اولور و تاریخین دردلریندن، بوگون.\nیارالاریندا دانیشیر و بئله‌لیکله ده خالقیمیزی اؤز دردلریله، وارلیغی ایله، منلیگی‌ ایله تانیش ائتدیریر. حلاج اوغلو بو اثریله ایسته‌‌ییرکی بوتون چاغداش شاعرلریمیز هر جور بدبین‌لیکدن اوزاق اولاراق، اومودلو و خوش‌بین‌لیک‌له، پاریلدایان گؤزلرله گله‌جه‌یین ایشیقلی اوفوقلارینا باخسینلار و ائل- اوبایا عشق و اومود اینجیسی یاغدیرسینلار:\nگله‌جک‌لر اوفوقون سئیر ائله‌ی�� شاعر، او قارتال\nقوی نسیل‌لرله پر آچسین\nال اوجا زیروه‌یه چاتسین\nابدیتله یاناشسین\nخیالیندان اؤلومو- ایتگینی آتسین\nباخاراق ائل- اوبایا تاریخی آنسین\nداها حاقلی اولاراق سؤنمه‌یی دانسین\nداغا دؤندوکده صلابتله دایانسین\nبولود اولدوقدا بوتون میرواری تؤکسون\nهاوالانسین.\nالبتده حلاج اوغلو تکجه اثری بو ائینالی داغی دئییلدیر، بلکه چوخلو شعرلری واردیر، آنجاق هامیسیندا، ائلدن- اوبادان مودافیعه ائتمک، ائل سئوه‌ر‌لیک، انسان سئوه‌رلیک، وطن سئوگیسی و بشریت قایغیسی اونلارین هامیسیندا دالغالانیر. اودلار یوردو، قاچاق نبی، شانلی تبریز دویغولارینی دیله گتیریر. ائینالی ائل داغی شعریندن نئچه سطر بیرگه اوخویالیم:\nشهریمین منلیگی آل آلنی آچیق ائینالی داغیم!\nسؤیله «عاشیقلر»یوین اودلو دیلیندن،\nباش اوجا شانلی ائلیندن،\nتاریخین چنلی بئلیندن\nبو بؤیوک ائللر اوچون قلب ده آئینه‌لرین وار.\nتوپلاییب تجربه تاریخ بویو گنجینه‌لرین وار.\n***\nقلبیوین داغلارین، ائی ائل داغی، آی ائینالی داغیم!\nبو اَسَن یئل سازی سؤیلر،\nاویانار سؤزلری دینلر\nهامی یئرلر هامی گؤیلر،\nسینه‌ن ایچره نه آلوولار\nنه اوجا شعله‌لرین وار،\nگنجلر قانی تؤره تمیش نه قیزیل لاله‌لرین وار.\nسن ووروشدون اوجا شانلی ایگید ائینالی داغیم!\nقارلا، طوفانلا، دومانلا الی یالین؛\nآجی اولموشسادا چوخ خاطره قلبینده، داریخما!\nبیر صدفلی سازی دیندیر،\nدئیه جکدیرکی\nواریندیر:\nبایاتی، قوشما، گرایلی\nاو شیرین دیلده نه بالین؛\nسؤیله آی ائینالی نه شیرین دیل- دوداغین وار،\nبیلیرم من، آتالاردان بابالاردان سوراغین وار.\n***\nنه دیر او ائل سسی\nگوللر نفسی،\nائینالی داغیم!\nسؤیله تا بلکه سؤنه قلبینده داغیم؛\nگرچه «کهلیک‌لی بولاغلار»\nبو یانان کؤنلومه آغلار.\nاو اوزاقلاردا چمنلر،\nاو چمنلرده گزه‌نلر:\nنه گول اوزلر،\nنه گؤزو یاشلی بولودلار،\nنه آچیق قلبلی دوزلر\nگول- چیچک رنگلی پروانه‌لرین وار،\nدلی کؤنلون قوشونا دانه‌لرین وار\n***\nائینالی! قوی داها جینگیلده‌یه شاعرلریوین اودلو سلامی،\nجینلاماندا او «بولود» قوی ائشیده عکس صدامی:\nسن دئدین بوی بیزه قورقود بابادان «سازلی سؤز» ایله،\nنه اوزاقلاردا قالان اولدوزو سئچدین؟!\nسن دولاشدین آ «بولود! ائل- اوبایا یاشلی گؤز ایله،\nیاغاراق، تارلالاری، کؤوشنی کئچدین.\nایلدیریمدان نه اوراقلار قاییریب، توولادین الده\nنه قارانلیقلاری بیچدین؟!\nنه اوجا سسله، گورولتویله باغیردین،\nهامینی حقّه چاغیردین.\nقوی اوسس، داغ- دره‌ده سسلنه‌ره‌ک هر یئره گئتسین،\nحاق سسی قوی او جالیب یئرکورهسیندن گؤیه یئتسین،\nدده قورقودسازی دیر توزلو سازیم، کور بونو گؤرسون!\nحق سئوه‌نلر بؤیودور بو سؤزوموز، کارلار ائشیتسین!\n***\nآی گؤزه‌ل ائینالی آی دردلریمین اورتاغی داغیم!\nگؤروم «حیدربابا» نی باشی اوجا قاف کیمی قالسین،\nاودلو «حاللاج» سسی- بو ائل نفه‌سی- عرشه اوجالسین\nگؤرمه ییم حق «سؤنمز»ی «منسیزله‌مه ده» بیرده سوزالسین\nگؤرمه‌ییم حق «هارای» ی، اود«آلاو»ی بیرده قارالسین\nقوی او یاسلی قولونو شاختا سازین بوینونا سالسین،\nباساراق سینه‌سینه ائل سازین عاشیق کیمی چالسین،\nقلبی‌نین آغریسی قویسون،\nکده ری بلکه آزالسین.\nجوشدور اوشانالی سهندین «بولود» ون\nتاکی قیزیشسین،\nیاراسی بلکه ساغالسین\n«سازینین سؤز» کیتابیندان یئنی بیر صفحه آچیلسین،\nگئجه‌لر ظلمتلی گئتسین،\nشن گونش نورو ساچیلسین،\n«بولود» ون گؤزلری یاشلا یئنه دولسون،\n«قول – بویون اولماق ایله ایستی گونشله»\nتزهدن بیرده دوغولسون،\nیئنی دن اؤز «آتاسیندان – دده قورقوددان – آد آلسین».\nتوک پاپاق باشدا، باشی عرشه دایانسین،\nائلدن الهام آلاراق، قوی داهادا باشی اوجالسین.\nگلهجکلر اوفوقون سئیر ائله‌ین شاعر، اوقارتال\nقوی نسیللرله پر آچسین،\nابدیت له یاناشسین، ان اوجا زیروهیه چاتسین،\nخیالیندا اؤلومو- ایتگینی آتسین،\nباخاراق ائل- اوبایا تاریخی آنسین.\nداها حقلی اولاراق سؤنمهگی دانسین\nداغا دؤندوکده، صلابتله دایانسین\nبولود اولدوقدا بوتون میرواری تؤکسون،\nهاوالانسین\nدانلود\nنسخه اصلی این مطلب\nیاشیمیز\nناصر داوران\nبودا بئله حیاتدی…\nسخاوت عزتی (عندلیب)\nدونیا!\nحیدر آرازلی\nقوجالیق سئوگیسی\nرقیه عبدیلی (سازاق)\nچاپ\n2 پاسخ\nیاشار ممد گفت:\nیکشنبه ۲۱ شهریور ۱۳۹۵ در ۲۲:۱۳\nساغ اولسون مهندس کریمی و ایشیق امکداشلاری.\nقُبایی گفت:\nجمعه ۸ مرداد ۱۳۹۵ در ۰۷:۱۴\nدکتر ترابی نین اثرلرینی اوخوماق، اونون دیری قالماسینی تضمین ائدیر. عالیملریمیزی اثرلریله دیری ساخلاماق گرک","num_words":2297,"character_repetition_ratio":0.037,"word_repetition_ratio":0.023,"special_characters_ratio":0.221,"stopwords_ratio":0.006,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":118401.7,"cluster_detection":-1}
+{"text":"Edebi Körpü-Aylıq Edebi Dergi-Say-38-Payız-Şiir Dergisi-Eli Cavadpur-Sexavet Izzeti-Latin-Ebced-2021-32s\nPitiklər\nMəqalə Toplusu\nبیزه گؤره\nایلتیشیم\nفارسی\nAzerbaijani\nEnglish\nتورکجه\nTurkish\nتوروز - تورکجه دیل و ائتیمولوژی کیتابخاناسی\nکیتابلار\nشعر\nEdebi Körpü-Aylıq Edebi Dergi-Say-38-Payız-Şiir Dergisi-Eli Cavadpur-Sexavet Izzeti-Latin-Ebced-2021-32s\n4167\n0\n2021\/1\/29\nسس لرین سایی 3\nسس وئرمه نین سونوجو 5\n0\nتام آد :*\nایمیل :*\nیوروم :*\ncaptcha:\nاستاد شهریار\nسؤزلوک\nتورکولوژی\nدیل و دیلچیلیک\nمیفولوژی\nFelsefe\nده ده قورقود\nشعر\nفولکلور\nأل یازمالار\nآتالار سوزو\nبایاتی\nتاپماجا\nاوشاق\nگولمه جه\nنوحه\nموسیقیمیز\nهر قونودان\nEl Bilimi Dergisi\nŞəkil\nآنلاین: 5166 ایشلدیجی\nیازیلمیش: 39128 ایشلدیجی\nتوروز\nسایین اوخوجولار!\nتوروز سیته سی بیر کولتورل اوجاق اولا‌راق دیلچی‌لیکله باغلی قونولاردان دانیشیر. بو سیته دیلچی‌لیکله باغلی دیرلی بیلگی‌لر وئرمکده‌دیر. دیلیمیزین تاریخی و ائتیمولوژی‌سی ساحه‌سینده چالیشان بو سیته، سؤزلرین کؤکو و ائتیمولوژی‌سی حاقیندا، باشقا سیته‌لردن دییشیک اولا‌راق، ائیلمله(فعل) باغلی آنلام‌لارین آچیقلاییر.\nسیته‌میزده دیلچی‌لیکله باغلی بیر چوخ کیتاب، سؤزلوک، یازی‌لار الده ائدیب اوخویابیلرسینیز. اوموروق کی بو سیته، سیز دیرلی، سایین اوخوجولار یاردیمییلا، دیلچی‌لیک قول‌لاری‌نین گلیشمه‌سی، یوکسلیشی یولوندا بیر آددیم گؤتوربیلسین.","num_words":323,"character_repetition_ratio":0.065,"word_repetition_ratio":0.166,"special_characters_ratio":0.23,"stopwords_ratio":0.0,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.999,"perplexity_score":27372.5,"cluster_detection":-1}
+{"text":"بیلیندیگی کیمی دونیا گؤروشلری بیر جغرافی بؤلگه یه اساسلانمیش دئییللر. بو دونیا گؤروشلری نین یانچی و طرفدارلاری مکتبلریندن آلدیقلاری ریسالته اساساً او مکتبی عابیرلی شکیلده حیاتا کئچیرمه لیدیرلر. بو باخیمدان ایران ممالیکی محروسه سی اوزره ایسلام آدینا حاکیمیت ائتمک عزمینده اولان سیاسی قوروپلاشمالارین داورانیشلاری اوزره قیسا نظر سالماق پیس اولماز دئیه دوشوندوک. بیلیندیگی کیمی ایران ممالیکی محروسه سی اؤز کئچمیش تاریخینده ایسلاملاشمیش (ایسلام ��ینی نی قبول ائتمیش) و زامان گئدیشی ایله ده تورک سلاله لری نین قاراقویونلو و صفویلر زامانی ائتدیکلری حاکیمیت زامانلاری شیعه لشمیش بیر ممالیکی محروسه دیر. بو ممالیکی محروسه ده دیل و مدنیت باخیمیندان موختلیف میللتلر (تورکلر، فارسلار، کوردلر، بلوچلار، عربلر، لورلار، گیلکلر و ساییره ...) یاشاماقدادیرلار. بو دیل و مدنیت صاحابلاری نین میللی منلیک و کیملیکلری قرآن کریمده کی آیه لر اساسیندا عزت و عظمت ایله قارشیلانمالیدیرلار. ایسلام دینینده حبش قلامی ایله قرئیش طایفاسیندان اولان کیمسه نین آراسیندا فرق قویولمامالیدیر دئییلیر. ایسلام دینی نی ایران ممالیکی محروسه سی اوچون اساس گؤتورورسک، بو دینده کی اصوللارا اساساً آیری سئچگیلیک ائدیلمه مه لی ایدی. بو ممالیکی محروسه نین ایداره لرینده فارس دیلی دئییل، بو ممالیکی محروسه نی اولوشدوران میللتلرین دیللری بو میللتلرین ایداره دیللری اولمالی ایدی و حؤکوملر یالنیز فارس دیلینده دئییل، بو ممالیکی محروسه ده یاشایان موختلیف میللتلرین دیللرینده اولمالی ایدی و اینسانلار هانکی دیللده دانیشدیقلاری اوچون دئییل، الله و پئیغمبره و ایسلامیته گؤستردیکلری اینانج و محبت اساسیندا ایسلام ولیسی طرفیندن قارشیلانمالی ایدی. بیلیندیگی کیمی ایران ممالیکی محروسه سینه 27 ایل ایسلام آدینا حاکیمیت ائدیلمه سینه باخمایاراق شاه زامانیندان بو رژیمه ارث قالمیش فارس شوونیستلیگی (برتری زبانی و فرهنگی) حؤکم ائتمکده دیر. بو یئترسیزلیکلری نظره آلاراق سؤویئتلر بیرلیگی نین داغیلماسی غرب و روسیه آراسیندا سویوق ساواشین دایاندیریلماسی نتیجه سینده 18 اینجی عصیردن باشلامیش میللتلشمه سورجی دونیادا یئنیدن سورعتلنمه گه باشلامیشدیر. بو میللتلشمه سورجی دونیا گؤروشو تانیمایاراق بوتون یئر کوره سی اوزره دورمادان حیاتا کئچمکده دیر. بو آرادا سایی 1000-1500 نفری اولوشدوران توپلوملار دا اؤزلرینی باشقا توپلوملارا باغلی دئییل، اؤزلری اوچون موستقیل سیاست یئریتمه گه باشلامیشلار. اونلاردان اؤرنک توکلو \"کیچیک آدالار\" توپلومونو، آرام اوقیانوسوندا گؤسترمک اولار. بو آدالارداکی اینسانلارین سایی 1500 نفره یاخین حئساب ائدیلیر. بوگونه دک اونلار هاوائی و زلاند مملکتلری آراسیندا یئر آلمالارینا باخمایاراق، یئنی زلاند مملکتی نین ترکیب حیسسه سی ساییلیرلار. بو آدالاردا نه هوا لیمانی (فرودگاه)، نه بؤیوک ماشین یولو و نه ده پایتخت دئیه باشکند وار. بورادا 3 کیچیک کند، 3 کیچیک آدا دئیه مرجانی آدالاریندا یئر آلیرلار. توکلو آدالاری ساکینلری نین بوتون ایللیک گلیرلری (درآمدلری) 2 میلیون دولاردی. 600 نفر بو آدلاردا ایستیقلالیت اوچون خالق سس وئرمه سینه (رئفراندوما) آد یازدیرمیشلار. بو 600 نفرین سس وئرمه سی بو آدالارین گله جکلرینی – موستقیل اولماق و یا یئنی زلاندا باغلی قالماق آچیسیندان – بلیرله یه جکدیر. بو سس وئرمه نی (رئفراندومو) یئنی زلاندین بیرینجی حاکیمیت صدری (نخست وزیری) هلن کلارک گولر اوزله قارشیلامیشدیر. بیرلشمیش میللتلر تشکیلاتی طرفیندن 4 ناظیر بو سئچیملره نیظارت ائده جکدیر(1). ایران ممالیکی محروسه سینده ایسه میللیتلرین، میللی مسئله اوزره بیلینجلری نین آرتماسی فارس شوونیستلری و تمامیتچی قووه لرینی حددن آرتیق راحاتسیز ائتمیشدیر. اونلاردان اؤزونو \"حزب کمونیست کارگری ایران\" آدلاندیران تمامیتچی و مارجینال قوروپ، میللتلر مسئله سینه قارشی قویماق اوچون مخصوص \"سیلاحلی قووه (گارد آزادی)\" دئیه تشکیل ائده جه گینی کئچمیش پئلئنوموندا قرارا آلاراق فارس سیته لری وسیله سی ایله بو مسئله نی جمعه ٢۹ مهر ١٣٨۴ – ٢١ اکتبر ٢٠٠۵ تارخینده ایجتماعیته بیلدیرمیشدیر.(2). بو مسئله دن سونرا کئچمیش گونلرده ایران ممالیکی محروسه سی اوزره حاکیم اولان تهران رژیمی و آمریکا بیرلشمیش شتاتلاری آراسیندا انرژی اتمی اورزه آنلاشمازلیغین اورتایا چیخماسیندان سونرا \"جندالله\" آدینا خوزستان، کردستان و آذربایجان ولایتلرینده کی گویا مؤمین آداملار طرفیندن میللیتلر مسئله سی علیهینه آدرئسی بللی اولمایان، آنجاق ایسلامیتی اؤزلری اوچون آلت ائتمه گه چالیشان بیلدیریشلره تانیغ (شاهید) اولدوق. بو بیلدیریشلرده \"جندالله کردستان\" و جندالله آذربایجان\" آدرئسی ایله اوزله شیریک. بئله لیکله بیز بو بیلدیریشلری بیربیرلری ایله قارشیلاشدیرماق و اونلارین هانکی ذات عالیلر طرفیندن یازیلاجاقلارینا داییر فیکیر یئریتمک قرارینا گلدیک.\nکردستان جندالله بیلدیریشیندن اوخویوروق:\n\" يقول الله تعالي، بسم الله الرحمن الرحيم، واعتصموا بحبل الله جميعا ولا تفرقو واذكرو نعمة الله عليكم اذ كنتم اعداء فالف بين قلوبكم واصبحتم بنعمتة اخوانا صدق الله العظيم،\nاکنون که در شرایطی تعیین کننده قرار گرفته ایم و از هر گوشه و کنار بوی توطئه و خیانت به ایران و چهارچوبه ارضی این سرزمین بیش از پیش مشاهده می گردد، و از سویی دیگر دشمنان ایران زمین و در صدر آن آمریکای جهانخوار توطئه اهریمنی خویش را در حمایت از صهیونیستها وگروههای قوم پرست و دشمنان ایران با اروپای دنباله رو یکی ساخته است ما فرزندان دلیر ایران زمین دست در دست دیگر هموطنان خویش در صفوفی متشکل و تا پای جان آمادگی خویش را برای هر گونه جانفشانی اعلام می داریم. پس از حوادث کردستان و اهواز که دست بیگانگان و در صدر آن انگلیس مشهود بود، وبه تبعیت از جندالله خوزستان ما فرزندان کرد ایرانی و رهروان مکتب حکمتیست نیز بدین طریق اعلان موجودیت خویش را به جهان و علی الخصوص نامحرمانی که توطئه جدائی خطه مقدس کردستان را در سر می پرورانند اعلام می داریم. خود فروختگانی که اکنون در آمریکا لمیده و جیب های خویش را از دلارهای عموسام انباشته می دارند باید بدانند که حکمتیستها اجازه نخواهند داد تا حتی یک وجب از خاک میهنمان در دامن اهریمننان بیافتد. ما فرزندان حکمتیست و ایران به دور از هر نوع وابستگی به دولت و ارگان های نظامی تمام هموطنان کرد زبان را به مقابله با توطئه های دشمنان چهارچوب ارضی و ایران دعوت نموده و اعلام می داریم با هر گونه تحرک قومی و قوم پرستانه و فعالیتی که بوی تجزیه وخیانت به ایران و بوی فدرالیسم را بدهد به شدت برخورد و مقابله خواهیم نمود. ما اکنون به دنبال تهیه لیستی از اسامی خائنینی هستیم که به سرسپردگی غرب تن داده و رویای جدائی کردستان و فدرالیزه کردن ایران را در سر می پرورانند. بی شک معرفی آنان به مردم توطئه های آنان را خنثی و چهره آنان را نمایان خواهد ساخت. ما نخواهیم گذاشت رویای این خائنین به ایران و ایرانی جامه عمل بپوشاند . شعار ما ایرانی یک پارچه و متحد و به گور فرستادن فدرالیسم است در ایران است. و من الله التوفیق- گارد آزادی (جاویدان) جندالله کردستان\" (3)\nاوسته کی بیلدیریشه باخدیقدا ایلک اؤنجه قرآن آیتلریندن سوء ایستیفاده اولونماسینا باخمایارایاق \"حزب کمونیست کارگری\" آدلی مارجینال قوروپ اؤزونو سپاه پاسداران انقلاب اسلامی کیمی تقدیم ائتمه گینه باخمایاراق تبلیغات طمعکارلیغی اوزوندن حددینی آشاراق گئری دورما قابیلیتینده اولمایاراق \"ژوبین رازانی\" (حکمتیست) عنوانی ایله حزب کمونیست کارگری نین میللی مسئله لر علیهینه صاحیب اولدوقلاری گؤروشلرینی یانسیتماغا چالیشمیشدیر. دئمک، بو مارجینال قوروپلار ایران ممالیکی محروسه سینده کی میللتلری او جومله دن کوردلری حمیق حئساب ائتدیکلری اوچون بیلدیریشلرینی جندلله، سپاه پاسداران ایچریکلی مطلبلر ایله باشلایاراق \"حزب کمونیست کارگری\" مطالبی ایله سونا چاتدیرمیشدیر. بو حزب کمونیست کارگری نین عوامفوریبلیگی اؤز یئرینده دورسون، گؤرک آذربایجانا \"جندالله\" ایمضاسی ایله یازیلمیش یازی نین \"حزب کمونیست کارگری\" آدلی مارجینال قوروپون یازیسی ایله جومله و ایفاده، بعضاً ایسه اوست اوسته دوشدوکلری باخیمیندان هانکی اورتاقلیقلاری وار، اوخویوروق:\n\"يقول الله تعالي بسم الله الرحمن الرحيم واعتصموا بحبل الله جميعا ولا تفرقو واذكرو نعمة الله عليكم اذ كنتم اعداء فالف بين قلوبكم واصبحتم بنعمتة اخوانا صدق الله العظيم\nاکنون که در شرایطی تعیین کننده قرار گرفته ایم و از هر گوشه و کنار بوی توطئه و خیانت به نظام مقدس جمهوری اسلامی بیش از پیش مشاهده می گردد، و از سویی دیگر دشمنان اسلام و در صدر آن آمریکای جهانخوار توطئه اهریمنی خویش را در حمایت از صهیونیست و دشمنان ایران اسلامی با اروپای ضد دین یکی ساخته است ما فرزندان آذری ایران اسلامی دست در دست دیگر هموطنان خویش در صفوفی متشکل و تا پای جان آمادگی خویش را برای هر گونه جانفشانی اعلام می داریم. پس از حوادث اهواز اسلامی که دست بیگانگان و در صدر آن انگلیس مشهود بود، وبه تبعیت از جندالله خوزستان ما فرزندان آذری نیز بدین طریق اعلان موجودیت خویش را به جهان و علی الخصوص نامحرمانی که توطئه جدائی خطه مقدس آذربایجان را در سر می پرورانند اعلام می داریم. خود فروختگانی که اکنون در آمریکا لمیده و جیبهای خویش را از دلارهای عموسام انباشته می دارند باید بدانند که فرزندان غیور آذری اجازه نخواهند داد تا حتی یک وجب از خاک آذربایجان در دامن اهریمننان بی افتد. ...\"(4)\nاوسته گؤروندوگو کیمی بو اعلامیه لرین هر اوچو \"حزب کمونیست کارگری\" آدلی اینسانلیق و میللیتلر دوشمنی کیمی تانینان تمامیتچی قوروپ طرفیندن یازیلمیش. بونلارین هدفی اینسانلاری اؤز دینی اینانجلارینا دوشمن ائتمک، فارس تمامیتچیلیگی، شوونیستلیگینی ایران ممالیکی محروسه سینده حاکیم ساخلاماق و میللی مسئله لرین حلل اولونماسی نین قارشیسی نی آلماق اوچون میللی و دینی شخصیتلری اوز اوزه قویماق مقصدی داشییر دئیه دوشونمه لی ییک. بو اؤرنکلری نظره آلاراق گلجکده آدرئسی بللی اولمایان اویدورما تشکیلاتلار آدینا یازیلمیش بیلدیریشلرین یالانچی اولدوقلارینی قبول ائتمه لی ییک.\nقایناقلار:\n1 همه پرسی برای تاسيس کوچکترين سرزمين مستقل جهان\nhttp:\/\/www.bbc.co.uk\/persian\/news\/story\/2006\/02\/060212_sm-tokelau.shtml\n2 حزب کمونيست کارگری (حکمتيست) گروه مسلح تشکيل می دهد: گارد آزادی http:\/\/www.iran-chabar.de\/1384\/07\/29\/004.htm","num_words":2213,"character_repetition_ratio":0.052,"word_repetition_ratio":0.184,"special_characters_ratio":0.226,"stopwords_ratio":0.002,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.996,"perplexity_score":213734.9,"cluster_detection":-1}
+{"text":"(مقاله)دانی��یقایشلدنایشلدن دانیشیغیویکی‌پدیاویکی‌پدیا دانیشیغیفایلفایل دانیشیغیمدیاویکیمدیاویکی دانیشیغیشابلونشابلون دانیشیغیکؤمککؤمک دانیشیغیبؤلمهبؤلمه دانیشیغیپوْرتالپوْرتال دانیشیغیTimedTextTimedText talkماژولماژول دانیشیغی","num_words":79,"character_repetition_ratio":0.023,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.066,"stopwords_ratio":0.038,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.996,"perplexity_score":13396.3,"cluster_detection":-1}
+{"text":"ایکینجی آنتیوخوس (اینگیلیسی‌جه: Antiochus II Theos) قدیم ایران شاهی.۲۶۱–۲۴۶ میلادان قاباق ایل‌لر آراسیندا حؤکومت ائدیب. آتاسی بیرینجی آنتیوخوس دیر. بیرینجی آنتیوخوس اؤلوموندن سوْنرا حؤکومتی اله کئچدیب و اؤزونون وفاتیندان سوْنرا ایکینجی سلوکوس واریث کیمی تخت و تاجه صاحیب چیخیب.","num_words":46,"character_repetition_ratio":0.086,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.181,"stopwords_ratio":0.0,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":595996.6,"cluster_detection":-1}
+{"text":"Policy of the English Wikipedia about deletionشابلون:SHORTDESC:Policy of the English Wikipedia about deletion\nبۇ صفحه ویکی‌پدیا سیاستلریندن بیری ساییلیر.\nبۇ سیاست چوخلو ایشلدنلر طرفیندن قبول اوْلونماقدادیر و بۆتون ایشلدنلر اونو رعایت ائتمه‌لیدیر. بۇ سیاستلرده هر دییشیک‌لیک اۆچون اؤنجه اوْنون اۆستونده ایجماع اوْلمالیدیر.\nقیسایول\nوپ:سیل\nبو صفحه بیر باخیشدا: ایداره‌چیلر مقاله‌لری و باشقا ویکی‌پدیا صفحه‌لرینی سیلمک و قاباقجا سیلینمیش صفحه‌لری قایتارماق قابیلیتلری وار. بو قابیلیتلر سیاستلرله تاپشیریقلار اساسیندا و ایجماع طریقی ایله وئریلیر. معمولاً صفحه‌لری سیلمک یئرینه باشقا سئچه‌نک‌لر ده اولابیلر.\nویکی‌پدیا:سیاستلر لیستی\nویکی‌پدیا:تئز سیلینمه\nویکی‌پدیا:سیلمه سیاستی\nویکی‌پدیا:گیزلدنلر\nویکی‌پدیا:سیلینمه اؤنریسی\nProposed deletion (BLP)\nRevision deletion\nب\nدان\nدییش\nDeletion discussions\nDeletion today\nویکی‌پدیا:دیریلتمک ایستکلری\nDeletion review\nDeletion log\nRequest a copy of a\ndeleted article\nویکی‌پدیا:سیلینمه سس وئرمه‌سی\ntoday\nall (sorted)\nclosing\nTemplates and modules\ntoday\nall\nclosing\nholding\nFiles\ntoday\nall\nclosing\nCategories\ntoday\nall\nclosing\nspeedy\nRedirects\ntoday\nall\nclosing\nlog\nMiscellany\ntoday\nall\nclosing\nویکی‌پدیا:تئز سیلینمه\nبؤلمه:ویکی‌پدیا:سیلینه‌جک صحیفه‌لر\nویکی‌پدیا:سیلینمه اؤنریسی\nall (sorted)\nBLPs\nویکی‌پدیا:سیلمه سیاستی\nProcess\nGuide\nAdministrator guidelines\nب\nدان\nدییش\nویکی‌پدیا سیلمه سیاستی‌نین آماجی٬ ویکی‌پدیاداکی هر جۆر سیلمه عملیّاتی‌نین آماجی‌نی و سیلمه مرحله‌لری‌نین قۇراللاری‌نی مۆعیّن ائتمک و ایفاده ائتمک‌دیر.\nایچینده‌کیلر\n۱ مقاله‌نین سیلینمه‌سی تکلیفی\n۲ دانیشیلمادان سیلینن مقاله‌لر\n۳ سیلینمه‌سی دانیشیق ایسته‌ین مقاله‌لر\n۳.۱ آز اهمیّتلی مقاله‌لر\n۳.۲ حقیقته اۇیغونلوغو\n۴ سیلینمگه کاندید اوْلان مقاله‌لرده نظره آلینمالی مقاله‌لر\n۵ مقاله‌نین سیلینمگه کاندید اوْلان مقاله‌لر سیاهی‌سیندان چیخاریلماسی\n۶ بیرده باخ\nمقاله‌نین سیلینمه‌سی تکلیفی\nدَییشدیر\nمقاله‌یه {{سیل}} ویا {{سیلینمه‌یه کاندید}} شابلوْنو علاوه ائتمه‌نیزدن اؤنجه اوْنون تاریخچه‌سینه و دانیشیق صحفه‌سینه باخماق واجیب‌دیر. اوْلا بیلسین کی مقاله‌نین سیلینمه‌سی ایله باغلی تکلیف‌لر اوّللرده اوْلموش‌دور. لاکین عۆمومی راضی‌لیق نتیجه‌سینده ساخلانماسینا قرار وئریلمیش‌دیر. تاریخچه صحفه‌سینه باخماق‌لا بعضاً بیلینیر کی٬ مقاله اوّللر ویکی‌پدیا قایدالارینا اۇیغون حاضیرلانمیش‌دیر. لاکین آیری ایشلدنین «دگیشدیرمه‌سی» نتیجه‌سینده پیس حالا سالنمیش‌دیر. بۇ حالدا مقاله‌نی نوْرمال دۇروما سالماق واجیب‌دیر.\nمقاله‌نین سیلینمه‌سی ایله ایلگی‌لی اوّللر هئچ بیر تکلیف ائدیلمه‌ییب‌سه ویا ساخلانماسی ایله ایلگی‌لی وئریلمیش ایستیدلال‌لار سیزه یئترلی گؤرنمه‌ییرسه مقاله‌نین سیلینمه‌سی‌نی تکلیف ائده بیلرسینیز. مقاله‌نین سیلینیب ویا قالماسیندا شک ائدیرسینیزسه مقاله‌نین آدینی ویکی‌پدیا:سیلینمگه کاندید مقاله‌لر صحفه‌سینه داخیل ائدین و ویکی-جمعیّتین فیکرینی اؤیرنین.\nدانیشیلمادان سیلینن مقاله‌لر\nدَییشدیر\nدانیشیلمادان سیلینن مقاله‌لر آشاغی‌دا گؤرسدیلن شرطلری اؤده‌مه‌لی‌دیر:\nرِکلام و اسپم کاراکترلی مقاله‌لر؛\nبوْش مقاله‌لر (چوخ قیسا و هئچ بیر بیلگی داشیمایان مقاله‌لر (ان ساده مضمون قایداسی: مقاله باشلیق‌دان و بۇ باشلیغی چوخ ساده شکیلده ده اولسا ایفاده ائدن ان آزی بیر جۆمله‌دن عیبارت اولمالی‌دیر).)\nواندالیزم نتیجه‌سینده یارادیلمیش مقاله‌لر؛\nعئینی ویا چوخ یاخین مضمونا مالیک باشقا مقاله‌نین مؤوجود اوْلماسی؛\nمضمونو مؤعتبر قایناق‌لارلا اساس‌لاندیریلماسی مۆمکون اولمایان مقاله‌لر٬ اوْ جۆمله‌دن ایشلدنلرین قایناق‌لارا اساس‌لانمایان اؤز فعالیّتی؛\nدیگر دیللرده یازیلمیش مقاله‌لر.\nسیلینمه‌سی دانیشیق ایسته‌ین مقاله‌لر\nدَییشدیر\nسیلینمه‌سی دانیشیق ایسته‌ین مقاله‌یه {{سیلینمگه کاندید}} شابلوْنو داخیل ائدیلیر و مقاله ویکی‌پدیا:سیلینمگه کاندید مقاله‌لر صحفه‌سینده دانیشیغا چیخاریلیر.\nسیلینمه‌سی دانیشیق ایسته‌ین مقاله‌یه عاییددیر:\nمقاله‌ده اعتیبارلی قایناق یوْخدورسا؛\nمقاله‌یه {{قارالاما}} شابلوْنو داخیل ائدیلسه ده اؤزون مۆدّت (۶ آیدان آرتیق) دگیشیک اوْلونماییرسا؛\nمقاله‌یه {{ایش گئدیر}} شابلوْنو داخیل ائدیلسه ده اۇزون مۆدّت (۳ آیدان آرتیق) دگیشیک اوْلونماییرسا؛\nمقاله‌ده‌کی بیلگی‌لرین اِنسیکلوپِدیک اؤنمی شۆبهه آلتیندادیرسا؛\nمقاله مۆباحیثه و تناقوض یارادیرسا و دیگر یوْللارلا تناقوضو دفع ائتمک مۆمکون دئییل‌سه؛\nآز اهمیّتلی مقاله‌لر\nدَییشدیر\nویکی‌پدیادا مقاله‌نین اؤنملی‌لیک درجه‌سینی تعیین ائتمک چوْخ زامان چتینلیک تؤرَدیر. بئله کی٬ مقاله‌نین اؤنملی‌لیگی نظری و ذهنی آنلاییش‌دیر. لاکین مقاله‌نین اؤنملی اوْلماسینی تعیین ائتمک اۆچون ایک اوْلاراق مؤوضوع ایله علاقه‌دار اعتیبارلی قایناق‌لارین تعیین ائدیلمه‌سی‌دیر. مقاله‌نین مؤوضوعو حاقّیندا اعتیبارلی قایناق‌لاردا هئچ بیر بیلگی یوْخدورسا مقاله سیلینمه‌لی‌دیر.\nحقیقته اۇیغونلوغو\nدَییشدیر\nمقاله‌نین سیلینمه‌سینه سببلردن بیری ده اوْراداکی بیلگی‌نین حقیقته اۇیغون اوْلماماسی‌دیر. بۇ زامان مقاله‌نین بۆتون بیلگی‌سی ویا متنین چوْخلوغو شۆبهه یارادارسا سیلینه بیلر. اگر مقاله‌نین مۆعین بیر حیسّه‌سینده‌کی متن شۆبهه یارادیرسا مقاله‌نین سیلینمه‌سینی تکلیف ائتمک دۆزگون دئییل. مقاله‌ده‌کی بیلگی‌نین حقیقی اوْلماسی ایله باغلی شۆبهه‌لره سوْن قوْیماق اۆچون تکجه اۆصول همین بیلگی‌یه اعتیبارلی قایناقلاردان ایستیناد آرتیرماق‌دیر (اعتیبارلی قایناقلاردان ایستینادلار نه قدر چوْخ اوْلارسا٬ قایناغین دوْغرولوغونا امین‌لیک داها چوْخ اوْلار.\nاعتیبارلی قایناق ��یله اساس‌لاندیریلمایان مقاله دانیشیق آپاریلمادان ویکی‌پدیادان سیلینه بیلر و بۇنا گؤره مقاله‌نی سیلن مۆدیره ایراد بیلدیرلمه‌سی اخلاقی دئییل. اعتیبارلی قایناغی اوْلمایان مقاله‌نی سیلن مۆدیر ویکی‌پدیانین اساس اصلری‌نه اۇیغون اوْلاراق چالیشمیش اوْلور.\nسیلینمگه کاندید اوْلان مقاله‌لرده نظره آلینمالی مقاله‌لر\nدَییشدیر\nاگر مقاله‌ده‌کی چاتیشمامازلیق‌لار آسانلیق‌لا آرادان قالدیریلا بیلَرسه اوْنو دانیشیغا چیخارتمایین٬ چالیشین چاتیشمامازلیق‌لاری اؤزونوز آرادان قالدیراسینیز. مقاله‌نین جیدّی دگیشدیریلمگه احتیاجی وارسا و ایندیکی حالیندا ویکی‌پدیا استیلینه اۇیغون دئییل‌سه سیلینمه‌سی تکلیف اوْلونا بیلر.\nچاتیشمامازلیقلار دئدیکده نظرده تۇتولور:\nیازان حۆقوق‌لارینی پوْزان متنین اوْلماسی. مقاله‌ده‌کی متنین بیر حیسّه‌سی اینتیحال‌دیرسا اوْنو اؤزونوز ده سیله بیلرسینیز. آنجاق متنین اینتیحال اوْلماسی ثۆبوت اوْلونمالی‌دیر.\nمقاله ویکی‌پدیا قایدالارینا اۇیغون اوْلاراق دۆزولمه‌ییب‌سه٬ یعنی٬ باشلیق‌لارا آیریلماییب‌سا سیلینمه‌سی اۆچون جیدّی بحث اوْلا بیلمز.\nمقاله‌ده‌کی بیلگیلر عئینی مؤوضوعلو دیگر مقاله‌ده‌کی بیلگیلرین داوامی‌دیرسا ویا مۆعیّن مقاله‌لر تکرارلانیرسا بۇ مقاله‌لری بیرلشدیرن شابلوْنو ایشلدین: {{تکرارلانان مقاله}}\nسیلینمگه کاندید اوْلان مقاله‌لر صفحه‌سینه بیر گۆنده ماکسیموم ۵ مقاله‌نین سیلینمه‌سی ایله باغلی تکلیف وئرمک اوْلار. ۵-دن آرتیق مقاله‌نین سیلینمه‌سی حاقّیندا تکلیف یالنیز عئینی تیپلی مقاله‌لر حاقّیندا عۆمومی قرار قبول ائدیلدیک‌ده مۆمکون‌دۆر.\nمقاله‌نین سیلینمگه کاندید اوْلان مقاله‌لر سیاهی‌سیندان چیخاریلماسی\nدَییشدیر\nمقاله سیلینمگه کاندید اوْلان مقاله‌لر سیاهی‌سیندان چیخاریلا بیلر:\nمقاله بیلیکلیک‌لیک اؤنم داشییرسا و ویکی‌پدیا استیلیلنه اۇیغون‌دورسا؛\nمقاله‌نین سیلینمه‌سی کۇکلا ویا باغلانمیلمیش ایشلدن طرفیندن تکلیف اوْلونورسا؛\nسیلینمه‌سینه گؤره سبب گؤستریلمه‌ییب‌سه؛\nمقاله «سیلینمگه کاندید مقاله‌لر» صفحه‌سینده آرتیق دانیشیغا چیخاریلیب‌سا و قالماسی حاقّیندا قرار وئریلیب‌سه.\nایشلدن یۇخاریداکی گؤستریلن قایدالارا محل قوْیمادان مقاله‌نی سیلینمگه کاندید وئریرسه٬ بیرینجی حالدا تذکّۆر ائدیلیر. تذکّۆره محل قوْیمایان ایشلدن موْعیّن مۆدّته باغلانیر.","num_words":1587,"character_repetition_ratio":0.09,"word_repetition_ratio":0.016,"special_characters_ratio":0.182,"stopwords_ratio":0.013,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":176011.8,"cluster_detection":-1}
+{"text":"بیلیرسیز بالکوندا اوتورماغین نه قدر لذتی، کئفی وار. یئمه‌ییبسیز قاز اَتین، بیلمه‌ییبسیز لذتین. بالکوندا هئچ اولماسا بیر دیبلی آلتی ساعات اوتوروب، اؤزو ده چای ایچمه‌سز بو لذتی هئچ باشا دوشمزسیز. هله چایی سونونا کیمین ایچمه‌ییب، دیبینه بیر آز قالمیش ائله تیلیفلی- تیلیفلی بالکوندان یئره آتماسان، اولماز اولاجاق، هئچ نه باشا دوشمه‌یه‌جکسن. ناغیل‌‌لاردا یوخسا قدیمده بو بالکون‌لارا کوله فیرنگی دئییردیلر. آنجاق او ناغیل‌لاردا او کوله فیرنگیدن گؤزل- گؤزل قیز‌لار باخارمیش‌لار. او گؤزل قیز‌لار او کوله فیرنگی یا بالکوندان یا ساچ‌لارینی ساللایارمیش‌لار یا دا دسمال‌لارینی یئره آتارمیش‌لار کی ایگید آلپ‌‌لار او دسم��لی گؤتورسونلر. آما ایندی بیزیم کیمی بوغو بورما‌لار اوردان باخیر. اؤزو ده چای ایچیب دیبینی آشاغی‌یا آتیر. قویون بیر آز دویغولو دانیشاق. بو بالکوندا اسن یئل باشقا اسین‌لره اوخشاماز. هر دؤنه بو بالکوندا اوتوروب چای ایچیرم، گؤرورم کی اوزومه سینَن اسین هئچ دوننکی اسینه اوخشامیر. ائله بیل هر گونون اسینی اؤزو ایله بیر خبر گتیریر. گاه بو گونون خبری اولور گاه کئچمیشین خبرلری. هردن بو اسین کؤرپه‌لرین آغلاماسینی، یئتیم قالان اوشاق‌لارین سیزیلتیسینی، اؤزو ده بللی اولمایان بیر زاماندان گتیریر. هردن ده خیسیلداییر قولاغیما، آما ائله بیر خیسیلتی کی ائله بیل باشیما قیشقیریر. منه دئییر: کول باشینا! داش باشینا! بو یامان یوووز هانسی زاماندان گلیرسه بیلمیرم، آما بعضی واخت‌لار ائله بیلیرم بیری اؤزونون و ائل اوباسی‌نین داستانین منه دئییر. داها دوغروسو او داستانی منه قیشقیریر. آما بو خیسیلتی‌لار باشقاخیسیلتی‌لارلا فرقلی دیرلر. اؤزو ده داستانین گیزلی یئرلری قارانلیق گئجه‌لرین اورتاسیندا سؤیله‌نیر، آما بیر آز دؤزسه‌نیز سیزه دئیه‌جه‌یم کی نه تَهَر بالکوندا اوتورارکن کوله‌یین، یئلین و اسینین دیلینی اؤیرندیم. دئسم کی نئجه انتحار ائتمه‌یه چالیشدیم یقین بیله‌جکسیز کی دلی‌لییین ده بیر سبکی بیر یول یولاجاغی وار. گرچک انتحار نظم و انضباط‌لا اولمالی و ان واجبی گرچک اولمالی‌دیر. ائل دئییر کی انتحار ائدن انسان‌لار قورخاق انسان‌لاردیر‌لار، آما منجه بو سؤزون گرچک آنلاملا چوخ مسافه‌سی وار. داها دوغروسونو دئسم، انتحارین بیرینجی قوشولو یا شرطی شجاعت‌دیر…\nگونده بیر توره یا باشقا جوره اسین‌له دانیشیرام. ایسراغا گون اسین منه دئدی کی، کئچمیش خالقین روحو عذابدادیر. ایسته‌ییرلر اون‌لارین بو گونکو نوه، نتیجه و کؤتوکجه‌لرینه یییه دوروب اون‌لارا اؤیرتمن و معلیم اولاسان. بیر کاغاذدا بئله یازدیم، اون‌لارا دئنن کی سیزین بو تؤره‌مه‌لرینیز اوخوماغا ماراق‌لاری یوخدور. من نئیله‌ییم؟ اوندان کاغاذی یاندیریب کولونو یئله ساووردوم. دونن اسین منه بئله فیسیلدادی کی اون‌لارا بیلگی وئر، سن یاخشیلیق ائله آت دریایه، بالیق بیلمه‌سه خالیق بیلر. یامان توتولدوم. او دیقه‌سی بالکوندان دوروب کئچدیم ائوین ایچینه، باشلادیم یازماغا.\n…\nشیرین شیرین یازیردیم کی بیردن گؤردوم قاپی دؤیولور. قاپی‌یا ساری گئدنده گؤردوم بیر جوما آدامین سسی گلیر. قاپینی آچیب گؤردوم بیر خیل لوت آدام قاپیدا دوروب‌لار. آغزیم آچیلا قالدی. دئدیم:\n– نه ایستیرسیز؟\nبیری قاباغا کئچیب دئدی:\n– سن هرگون چای ایچیب دیبینی بالکوندان آتیردین کوچه‌یه. دئدیم:\n– هه\nدئدی:\n– سن هرگون چای ایچیب دیبینی بالکوندان آتیردین کوچه‌یه، بیز ده یووونوردوق. سن اله گینه چای ایچ دیبینی آت کوچه‌یه!","num_words":717,"character_repetition_ratio":0.047,"word_repetition_ratio":0.02,"special_characters_ratio":0.217,"stopwords_ratio":0.001,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":263451.8,"cluster_detection":-1}
+{"text":"حماسی (اونونلا برابر آرخاسیندا نه وارسا) آسقییا آلیرام. ذاتن ده آسقیدا؛ آرتیق اونا شهر پارتیزان آلانیندان بؤیوک بیر آلان قالمامیشدیر.\nاورتادا غزه وار. باتی ساحیل بئله گؤز آردی اولا بیلر. چونکی هدف غزه‌دیر. اسرائیل دولتی هله‌لیک غزه‌نی سئچمیش. اونلار فلسطین آدلی بیر تورپاق تانیمیرلار. سیلیب سیلیب سونوندا فلسطینلی‌لری ایکی شریته سیخیشدیریبلار: باتی ساحیل و غزه زولاغی(شریتی). دولت‌لر ذاتن محافظه‌کار اولار و اسرائیل ایندیلیک غزه‌یه مشغولدور و هله‌لیک باتی ساحیلی آسقییا آلمیش، اما غزه‌نی سیله ‌بیلرلرسه دؤنوب باتی ساحیلی ده سیله‌جکلر.\nاسرائیل‌_ین بو تورپاق اوغورلاما سیاستینی ده آسقییا آلیرام و هابئله باتی ساحیلی؛ دیره‌ک غزه‌یه گئدیرم. غزه‌ده نه وار؟ یالنیز بیر شئی وار و او دا اؤلوم. اؤلوم ثانیه ثانیه تکرارلانیر. آمارلارا گؤره زامانا نسبت اؤلو ساییسی سون زامانلاردا اولان عراق، سوریه و اوکراین ساواش‌لاریندان چوخدور. البته بیر بؤیوک فرق ده وار: او اوچ ساواشدا اوردولار و میلیتان تشکیلات‌لار ساواشیردیلار و یا ساواشیرلار اما بورادا بیر اوردو وار: اسرائیل اوردوسو و مقابیل طرفده یالنیز سیلاحسیز فلسطین خالقی. بو گونه قدر اوتوز مین حدودوندا اؤلونون چوخونو اوشاق‌لار و قادین‌لار اولوشدورور.\nاسرائیل بوتون غزه‌نی بومباردمان آلتینا آلمیش و مریضخانادان توت بیرلشمیش میللت‌لر تشکیلاتی بینالارینا قدر هئچ بیر یئر امن دئییل. اسرائیل دونیا گؤزو اونونه تام بیر قیرغین سرمیشدیر؛ گنج عسگرلر گوله گوله عمارت‌لری پارتلادیرلار. رفح سرحددینه سیغیشیب و هئچ بیر قاچاق یولو اولمایانلاری بومبالاییرلار و اؤلدورورلر، اؤلدورورلر، اؤلدورورلر و آرتیق «اؤلوم»-دن باشقا بیر ایضاح ائدیجی سؤز قالمامیشدیر.\nاسرائیل دونیانین بیر چوخ یئرینده اؤرت باسدیر ایله ائدیلن اساس بیر سیاستی قیسا بیر زامانا سیغیشدیریب آچیقجا و اوتانمازجا سرگیله‌میشدیر. اسرائیل مئیدان اوخویور. ائله‌بیل بوتون گوجلولر طرفیندن یاشاماق ایسته‌ین اینسان کیمی، اؤزگور یاشاماق ایسته‌ین اینسان‌لارا مئیدان اوخویور. یاشاییشا بئله مئیدان اوخویور: سیزین یاشاییشینیز بیزیم گوجوموزون دوامی‌نین ایستک‌لری و ضرورت‌لری ایله حدودلانیر. یاشاماق و یاشاییش حددینی بیز بللی ائدیریک دئییر؛ زامانیندا زیندالاریمیز و شکنجه‌لریمیزله و زامانیندا سورگون و اؤلدورمه ایله.\nاؤلوم اینسانین سونودور. بئله‌سه بیر سورغو اورتایا آتیلیر: اینسان، بئله‌جه اؤلدورمه و بئله‌جه سونلاندیرماغا سسسیز قالارسا آرتیق نه زامان و نه اوچون سسسینی چیخاراجاقدیر؟\nبو سورغونون سیاست و یا اولوس‌لار آراسی حقوق ایله ایلگیسی یوخدور. بو بیر اخلاق سورغوسودور. آکادئمی و اخلاق معللیملگی ایله معاش آلانلاری ایلگیلندیرمه‌سه ده، اما اخلاق مسئله‌لری ایچینده یئرینی ایتیرمز.\nاتک یازی اسراییل سعید متین‌پور غزه\nPaylaş. Twitter Facebook Google+ Pinterest LinkedIn Tumblr Email\nƏvvəlki məqaləاورهان پاموکون تورکییه‌سینده آتالار، اوغول‌لار و غرب\nسونراکي مقاله سوسیال فئنومئنولوگییا\nMüəllif haqqında\nسعید متین‌پور\nRelated Posts\nهانا آرنتین آدولف آیشمن-ه میدان اوخوماسی\nجودیت باتلر\nیوخسوللوق و اونون موختلیف نؤع‌لری\nاشلی کراسمن\nکلاسیک لیبرالیزم ندیر؟ تعریفی و نومونه‌لری\nرابرت لانگلی\nŞərhlər bağlıdır.\nان چوخ باخيلانلار\nساپقینلیق و سوچ سوسیولوژی‌سی: کولتور نورملاری نه‌دیر و اونلار پوزولارسا نه باش وئرر؟\nاشلی کراسمن\nنه ائده بیله‌ریک؟ پروبلئم حللی‌نین بیر پارچاسی اولماق\nآللان جی جانسون\nقیرمیزی یوخ، ساری آلما\nابراهیم ساوالان\nفمینیست پولیتیکا: دیره‌نیش نؤقطه‌میز\nبئل هوکس\nمنه قارشی یارادیلمیش من\nرامین جبارلی\nسون يازيلار\nساپقینلیق و سوچ سوسیولوژی‌سی: ک��لتور نورملاری نه‌دیر و اونلار پوزولارسا نه باش وئرر؟\nبیزنس اوچون آزادلیغی فدا ائدن سنگاپورون اقتیصادی گلیشمه تاریخی\nهانا آرنتین آدولف آیشمن-ه میدان اوخوماسی\nیوخسوللوق و اونون موختلیف نؤع‌لری\nکلاسیک لیبرالیزم ندیر؟ تعریفی و نومونه‌لری\nحاقيميزدا\nاتک‌يازي دوشونجه وئب‌ سايتيدير. بو سايتدا سوسيال علم‌لره عايد يازيلار نشر ائديلير. بو ایمئيل آدرئسي واسيطه‌سي ايله بيزيمله","num_words":828,"character_repetition_ratio":0.038,"word_repetition_ratio":0.034,"special_characters_ratio":0.193,"stopwords_ratio":0.001,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":184472.1,"cluster_detection":-1}
+{"text":"خناوندكندی دوغو آذربایجان اوستانی نين میانا بولگه‌سی نين کندوان بولومو نده اولان قوزئی گرمه قصبه سی نده يئرلشيب.[۱] 1385 اينجي ايلين نوفوس ساييسي اساسيندا بو كندين 52نفر اهاليسي وارايميش. <[۲]\nقایناق‌لار\n[دَییشدیر]\n^ امار واطلاعات ایران کندلری. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2011-08-24. یوْخلانیلیب2015-03-02.\n^ ایرانین آمار مرکزی، دوغو آزربايجان ايالتي نين آماری. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2011-07-11. یوْخلانیلیب2021-02-07.\n«https:\/\/azb.wikipedia.org\/w\/index.php?title=خناوند&oldid=1449502»-دن آلینمیش‌دیر\nبؤلمه‌لر:\nقوزئی گرمه قصبه سی\nمیانا بولگه‌سینین کندلری\nبۇ صفحه‌‌ سوْن دفعه ‏۷ فوریه ۲۰۲۱، ‏۲۲:۰۸ تاریخینده دَییشدیریلمیشدیر.\nیازی Creative Commons Attribution-ShareAlike License 4.0 آلتیندا مووجوددور؛ آرتیق شرطلر آرتیریلا بیلر. بو سایتی ایشلتمکله سیز ایشلتمه شرطلری و گیزلیلیک سیاستی ایله راضیلشیرسینیز. ویکی‌پدیا® منفعت‌سیز تشکیلاتی اولان ویکی‌مدیا فوندونون قئید آلینمیش تیجارت علامتیدیر.","num_words":173,"character_repetition_ratio":0.063,"word_repetition_ratio":0.024,"special_characters_ratio":0.254,"stopwords_ratio":0.012,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.999,"perplexity_score":59604.2,"cluster_detection":-1}
+{"text":"آزربایجانیمیزین دردینی هر کس بیر جوره یوروملاییر. بیریله ری ایشغال ل اولونموش بیر” وطن“، بیریله ری ایشغال اولونمامیش بیر” ایالت” کیمی ‌؛ بیریله ریده اونو دردسیز، ساده جه بیر” استان” کیمی گؤرورله ر. ائله بوناگؤره ده آزربایجانیمیزی دردله رینده ن قورتاران یوروملاردا فرقلیدیر. آزربایجانی” استان” کیمی گؤره نله ر، فاشیستی ایران رژیمی ایله” تعامل“،سؤزده ایصلاحاتچی پارتییالارلا ایش بیرلییی آپارماق،ایسته ییرله ر. آزربایجانیمیزی ایالت کیمی گؤره نله ر،آزربایجانین چاره سینی خود” مختاررلیق” (اؤزگوچولوک)،بیرده” فدرالیزمده” گؤرورله ر. آما آزربایجانی ایشغال اولونموش بیر وطن گؤره نله ر آزربایجانین قورتولوشونو یالنیز” ایستیقلالدا” گؤرورله ر. من جه قورتولوشوموز ایستیقلالدادیر . سیزجه قورتولوشوموز نه ده دیر؟","num_words":171,"character_repetition_ratio":0.097,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.235,"stopwords_ratio":0.012,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.998,"perplexity_score":82076.9,"cluster_detection":-1}
+{"text":"نیگار خانیمدان ۵ کیتاب چاپ اوزو گؤرموشدور. (منیم شعریم \/ گؤلگه ده کی سس \/ شهرین جیریغیندا نیگار \/ توپ و بیل عزالیلاری \"ترجومه\" ) یاخین گله جکده ایسه (اللی بارماق) شعر توپلوسو یایینلاناجاقدیر.","num_words":49,"character_repetition_ratio":0.0,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.267,"stopwords_ratio":0.02,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":262483.4,"cluster_detection":-1}
+{"text":"(مقاله)دانیشیقایشلدنایشلدن دانیشیغیویکی‌پدیاویکی‌پدیا دانیشیغیفایلفایل دانیشیغیمدیاویکیمدیاویکی دانیشیغیشابلونشابلون دانیشیغیکؤمککؤمک دانی��یغیبؤلمهبؤلمه دانیشیغیپوْرتالپوْرتال دانیشیغیTimedTextTimedText talkماژولماژول دانیشیغی","num_words":79,"character_repetition_ratio":0.023,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.066,"stopwords_ratio":0.038,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.996,"perplexity_score":13396.3,"cluster_detection":-1}
+{"text":"هۇنلار چینلیلره مغلوب اوْلدوقدان سوْنرا خان آشینا 500 عائله‌‌ ایله ژۇژانلارین (آوارلارین) یانینا گلیب آلتایین جنوبوندا مسکن سالدی، اوْنلارین واسسالی اوْلدو. بۇ تۆرکلر مرکزی آسیا، آلتای، بؤیوک چؤل اراضیسینده یاشاییر، دمیرچیلیکله مشغول اوْلور، فلز اریدیردیلر.\nآشینا سوْیو دۇلو و نۇشیبی قوْللارینا آیریلیردی.\nتبتده، چینده، آلتایلاردا و بؤیوک سیبیر چؤللرینده یاشایان تۆرکلر حاقیندا کیتاب یازان رۇس تۆرکوْلوْقو لئو قۇمیلیوْوون \"قدیم تۆرکلر\" کیتابیندا یازیلیر: \"635-جی ایلده دۇلو و نۇشیبی طایفالاری اؤزونو ایداره حۆقوقو قازاندیلار. 5 دۇلو و 5 نۇشیبی طایفه رَییسلری یئرلی شاهزاده لردن تعیین اوْلوندو. بۇنلار شادا، یعنی خانا قان قوْهومو اوْلان آداملارا برابر تۇتولوردو. اوْنلارین هر بیرینه حاکمیت رمزی کیمی اوْخ تقدیم اوْلوندو. \"اوْن اوْخ\" تۆرکلری آدی بئله یاراندی (بۇنلان چۇلوْ خانین اوْغلو ایگید و نجیب آشینا شئنی ائتدی). ایکی متفق – دۇلو و نۇشیبی طایفه اتفاقلاری آراسینداکی سرحد چۇ چایی اوْلدو.\nبئش عصردن باشلایاراق ژۇژان دوْلتی ضعیفله‌مه‌یه باشلادی. تۆرک قبیله‌لری‌نین باشچیسی بۇمین خاقان ایدی. 546-جێ ایلده تئلئس طایفالاری ژۇژانلارا قارشی عصیان قالدیردی. بۇمین خاقان بۇ عصیاندان استفاده ائتمک ایسته‌دی. ژۇژان خانی آناخوانین قێزینا ائلچی گؤندردی. اوْ ایسه \"سن منیم فلز اریده‌نیمسن\" دئییب قێزینی بۇمین خاقانا وئرمه‌دی. بۇمین خاقان 552-جی ایلده ژۇژان خانی‌نین اۆزرین هجوم ائدیب اوْنو مغلوب ائتدی و بیرینجی گؤی تورک خاقانلیغینی یاراتدی. بۇمین خاقان اؤزونو دؤولتین حؤکمداری (ایل خاقان) اعلان ائتدی. دؤولتین پایتختی اوْنوْن چایی ساحلینده اؤتوکن ایدی. بۇندان سوْنرا هۇنلار تۆرک آدلاندیریلدی. \"گؤی تورک\" مرکب سؤزونده‌کی \"گؤی\" سؤزو هم سما، تانری، هم ده رنگ معناسیندا ایشله‌نیر.\nسوْیون یارانما افسانه‌سی\nدَییشدیر\nآشینا سوْیونون بیر دیشی قۇرددان تؤره‌دیگینه دایر اوْ دؤورده چوْخ مشهور اوْلدوغو آیدین اوْلان روایتلر، گؤی تۆرکلرین ائرکن تاریخینی افسانه‌لرله قاریشدیریر. آنجاق قۇرددان-تؤره‌مه عنعنه‌سی‌نین، آسیا هۇنلاری آراسیندا دا موْجود اوْلماسی و قۇرد آتانین تۆرکلری دار، کئچیلمز یوْللاردان سلاماتلیغا چاتدیردیغی (بوْزقورد داستانی‌نین اصلی) روایتی‌نین هۇنلاردا گؤرولمه‌سی، گؤی تۆرکلرین هۇنلارا نسبتینی اوْرتایا قوْیور. آشینا عائله‌سی‌نین، تک بیر اوْغلان حیاتدا قالماقلا، قێرغینا اۇغرامیش اوْلدوغو روایتینی، تسو-کۆ (اصلینده آسیا هۇن دؤولتینده بیر غنوان) آدلی هۇن عائله‌‌سینه منسوب مئنگ-سۇن طرفیندن قۇرولان شیمالی لیانگ هۇن دؤولتی‌نین، 439-دا تابغاجلار طرفیندن یێخیلماسی حادثه‌‌سینه باغلاماق مۆمکوندور. سۇی-سهویا (چین تقویمی، 581-618) گؤره، بۇ هۇن دؤولتینده اداره‌نی الینده تۇتان تسو-کۆلر مهو ائدیلدیگی زامان، آ-سهیه-نا (آشینا) قوْلو، 500 عائله‌‌لیک بیر کۆتله حالیندا، کان-سۇ بؤلگه‌سیندن کؤچه‌رک، ژۇان-ژۇانلارا سێغیندیلار. گؤی تورکلرین اؤزه‌یینی تشکیل ائتدیگی ایفاده ائدیلن و مئنگ-سۇنون اوْغولو آن-چۇ و سوْنرا نوه‌سی شۇنون اؤلدورولمه‌سی اۆزرینه اوّل هسی-هایده ایکن سوْنرا آلتایلارا نفوذ ائدن بۇ کۆتله، جهو-جهولار (تسو-کۆ) یوْلو ایله ده آسیا هۇنلارینا باغلاندی و حتی، بۇ قێسا کؤچ حرکتینی اداره ائدن آشینا سوْیونون، جنوب هۇن تانهولاری یوْلو ایله موْ-تۇنون منسوب اوْلدوغو مشهور تی-کوْ (تۇ-کۇ) عائله‌‌سیندن گلمه‌سی گۆجلو تخمیندیر. قۇرد آتا اینانجی سببیندن گؤی تورک خاقانلیق سنه‌دی، آلتیندان قۇرد باشلی بایراق (تۇغ) اوْلموشدور.\nسوْیون حکمدارلاری\nدَییشدیر\nآشینا تۇوۇ\nبۇمین خاقان\n(551-552)\nایستمی خاقان[۱]\n(551-576)\nقارا ایسسیق خاقان\n(552-554)\nموغان خاقان\n(554-572)\nتاسپار خاقان\n(572-581)\nتاردو خاقان[۲]\n(576-603)\nتامقان شاد\n(تورخان)\nایشبارا خاقان\n(581-587)\nباغا خاقان\n(587-589)\nآپا خاقان\nآمراک خاقان\n(581-581)\nتولان خاقان\n(589-599)\nشرق گؤی‌تورک خاقانلیغی\nدَییشدیر\nباغا خاقان\n(587-589)\nیامی خاقان\n(603-609)\nشیبی خاقان\n(611-619)\nچولا خاقان\n(619-621)\nایللیگ خاقان\n(621-630)\nکورشاد\nیوکوک شاد\n(638-642)\nغرب گؤی‌تورک خاقانلیغی\nدَییشدیر\nتاردو خاقان\n(576-603)\nیانق سووخ تئگین\nباغاتور خاقان\n(630-631)\nنیلی خاقان\n(نی-ری)\nشئکوی خاقان\n(611-618)\nباغا شاد\nتونق یابقو خاقان\n(618-630)\nتامان خاقان\n(603-611)\nبؤری شاد\nنیشا تولو خاقان\n(633-634)\nایشبارا تئریش خاقان\n(634-638)\nسی یابقو خاقان\n(631-633)\n(خزرلر)\nخاللیق ایشبارا یابقو خاقان\n(651-658)\nایل کوللوک خان\nایربیس شئکوی خاقان\n(642-651)\nبیرینجی گؤی‌تورک خاقانلیغی\nدَییشدیر\nآشینا تۇوۇ\nبومین خاقان\n(551-552)\nایستمی خاقان\n(551-576)\nقارا ایسسیق خاقان\n(552-554)\nموغان خاقان\n(554-572)\nتاسپار خاقان\n(572-581)\nتاردو خاقان\n(599-603)\nتامقان شاد\nایشبارا خاقان\n(581-587)\nباغا خاقان\n(587-589)\nآپا خاقان\nآمراک خاقان\n(581-581)\nیانق سووخ تئگین\nباغاتور خاقان\n(630-631)\nتولان خاقان\n(589-599)\nیامی خاقان\n(603-609)\nنیلی خاقان\n(Ni-li)\nشئکوی خاقان\n(611-618)\nباغا شاد\nتونق یابقو خاقان\n(618-630)\nشیبی خاقان\n(611-619)\nچولا خاقان\n(618-621)\nایللیگ خاقان\n(621-630)\nتامان خاقان\n(603-611)\nبؤری شاد\nنیشا تولو خاقان\n(633-634)\nایشبارا تئریش خاقان\n(634-638)\nخاللیق ایشبارا یابقو خاقان\n(631-633)\nکورشاد\nیوکوک شاد\n(638-642)\nایل کوللوق خان\nایربیس شئکوی خاقان\n(642-651)\nایکینجی گؤی‌تورک خاقانلیغی\nدَییشدیر\nایتمیش بَی\nقاپاغان خاقان\n(694-716)\nایلتئریش خاقان\n(681-694)\nتوزل بَی\nاینئل خاقان\n(716-717)\nبیلگه خاقان\n(717-734)\nکول تئگین\nپان کول تئگین\nیوللیق خاقان\n(734-739)\nبیلگه قوتلوق خان\n(739-742)\nاوزمیش تئقین خان\n(742-734)\nکولون بَی[۳]\nقایناقلار\nدَییشدیر\nآذربایجان جۇمهوریتی تۆرکجه‌سی ویکی‌پدیاسی‌نین ایشلدنلری طرفیندن یارانمیش«Aşina»، مقاله‌سیندن گؤتورولوبدور. (‏۱۰ نوْوامبر ۲۰۱۷ تاریخینده یوْخلانیلیبدیر).","num_words":1023,"character_repetition_ratio":0.06,"word_repetition_ratio":0.041,"special_characters_ratio":0.293,"stopwords_ratio":0.009,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":41516.1,"cluster_detection":-1}
+{"text":"۱ مهر، ایران تقویمینده ایلین ۱۸۷-جی گۆنی دیر و ایلین سونونا ۱۷۸ گۆن (نورمال ایل) یا ۱۷۹ گۆن (اۇزون ایل) قالیر.","num_words":24,"character_repetition_ratio":0.0,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.264,"stopwords_ratio":0.0,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.998,"perplexity_score":257957.2,"cluster_detection":-1}
+{"text":"بیرلشمیش شاهلیق، بویوک بریتانیادا، ایرلند آداسینین شیمال-شرق حیصه‌سی و بیر چوخ کیچیک آدالاری ایحاطه ائدن شاهلیق دوولت","num_words":19,"character_repetition_ratio":0.0,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.197,"stopwords_ratio":0.0,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":594446.6,"cluster_detection":-1}
+{"text":"قیرخما قوشواینگیلیس دیلینده دۇزلمیش قیسا انیمیشن. ۱۹۷۱ میلادی ایلینده ۱ بؤلومده اوسکارا نامیزد اوْلموش و ۱ جایزه‌یه لایق گؤرولموش‌دور.","num_words":23,"character_repetition_ratio":0.0,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.187,"stopwords_ratio":0.0,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":762249.3,"cluster_detection":-1}
+{"text":"خاریجده یاشایان تورک‌لر و اقربا ایجما‌لاری باش ایداره‌سی‌نین رهبری عبدالله ارنین آذربایجان دیاسپورلا ایش عذره دؤولت کومیته‌سی‌نین صدری فواد مورادوولا ویدئوگؤروشو کئچیریلیب.\n10.08.2020 ~ 24.06.2024\n1470608\nخاریجده یاشایان تورک‌لر و اقربا ایجما‌لاری باش ایداره‌سی‌نین رهبری عبدالله ارنین آذربایجان دیاسپورلا ایش عذره دؤولت کومیته‌سی‌نین صدری فواد مورادوولا ویدئوگؤروشو کئچیریلیب. گؤروشده عبدالله ارن بیر میللتین ایکی دیاسپورو اولا بیلمز. دونیانین هاراسیندا اولورسا اولسون، تورکیه دونیانین هاراسیندا اولماسینا باخمایا‌راق هر زامان بیر و برابردیر. دوست و قارداش جان آذربایجانین یانیندا‌دیر\" دئییب. آذربایجان دیاسپورلا ایش عذره دؤولت کومیته‌سی‌نین صدری فواد مورادوولا گؤروش‌دن سونرا آذربایجان مطبوعاتینا آچیقلاما وئرن ی.ت.ب-نین رهبری عبدالله ارن ایکی اؤلکه‌نین دیاسپورلاری آراسینداکی امکداش‌لیق و ارمنیستانین آذربایجان تورپاق‌لارینا ایستیقامت‌لی هوجوم‌لارینا توخونوب. ارمنیستانین خاین هوجوم‌لاری نتیجه‌سینده حیاتینی ایتیرن سیویل و حربی بوتون شهیدلره الله‌دان رحمت دیله‌ین ارن ارمنیستانین هوجوم‌لارینی سرت شکیلده قینادیق‌لارینی سؤیله‌ییب. عبدالله ارن دئییب: \"تورکیه پرزیدنتی رجب طیب اردوغان ایله آذربایجان پرزیدنتی الهام علی یئو رهبرلیگینده ایکی اؤلکه آراسینداکی یاخین موناسیبت‌لره هر ایکی اؤلکه‌نین علاقه‌دار دیاسپور ایله قوروم‌لاری اولا‌راق تحفه وئرمه‌یه جهد گؤستریریک. بو مؤوضوعدا خصوصیله سون ایکی ایلده اهمیت‌لی فعالیت‌لر گؤستردیک. تورک دیاسپور شوراسی چرچیوه‌سینده تورکیه-‌دکی کومیته صدرلری و ناظیرلر ایجلاسی کئچیردیک. بیز آلمانیا برلین-ده، نیویورک-دا، امریکا-دا دیاسپورلاریمیزی بیر آرایا گتیرن وطنداش جمعیتی ایجلاس‌لارینی کئچیردیک. امکداشلیغیمیزی آرتیرماق اوچون سعی‌لریمیزی داوام ائتدیریریک\". ارن ی.ت.ب تورکیه بورس لاری چرچیوه‌سینده تورکیه-‌ده تحصیل آلان آذربایجان‌لی طلبه‌لره ده بؤیوک اهمیت وئردیک‌لرینی سؤیله‌ییب. دونیانین موختلیف یئرلرینده اولان ارمنیستان و آذربایجان دیاسپورلاری‌نین ارمنیستانین تجاووزکار حرکت‌لرینه قارشی اورتاق رئاکسیا وئرمه‌سی ارمنیستانین آذربایجان تورپاق‌لاری اوزریندکی حاق‌سیز ایشغالینی بوتون دونیایا بیرلیکده شرح ائتدیک‌لرینه دقت چکن عبدالله ارن \" 'بیر میللتین ایکی دیاسپورو اولا بیلمز. دونیانین هاراسیندا اولورسا اولسون، تورکیه دونیانین هاراسیندا اولماسینا باخمایا‌راق هر زامان بیر و برابردیر. دوست و قارداش جان آذربایجانین یانیندا‌دیر\" ایفاده‌سینی ایشله‌دیب. تورکیه-‌نین ارمنیستانین تجاووزلرینه قارشی ان باشیندان بری رئاکسیا گؤستردیگینی و تورکیه-‌نین هر زامان آذربایجان ایله بیرلیکده اولدوغونو خاطیرلا‌دان ارن تورکیه-‌نین دیاپسور قورومو اولان ی.ت.ب-نین ده فعالیت ساحه��لریندکی تدبیرلرده آذربایجانین و آذربایجانین حاق‌لی داواسی‌نین یانیندا اولاجاغینی وورغولاییب.\nاتیکتلر: #آذربایجان , #دیاسپور , #ارمنیستان , #خاریجده یاشایان تورک‌لر و اقربا ایجما‌لاری باش ایداره‌سی , #عبدالله ارن\nایلگیلی‌لی خبرلر\nآذربایجان مجلیس سئچکیلرینین رسمی نتیجه پروتوکولو تصدیقله‌ندی\n16.09.2024\nآذربایجان مرکزی سئچکی قورولوندا، میللی مجلیس مرکزی سئچکی قورولو باشقانی مظاهیر پناهووون باشقانلیغینداکی ییغینجاقدا قورول عضولری، میللی مجلیس سئچکیلرینین رسمی نتیجه‌لرینین یئر آلدیغی پروتوکولو تصدیقله‌دی\nکرکوک‌ده ترور تشکیلاتی داعش منسوبلارینا قارشی عملیات\n16.09.2024\nعراق ایچ ایشلری ناظیرلیگیندن وئریله‌ن شرحده، کرکوکون پنجه علی سمتی یاخینلاریندا شبهه‌لی بیر واسطه‌نین امنیت گوجلری طرفیندن تعقیبه آلیندیغی ایفاده ائدیلدی\nجیهون بایراموو، تورکیه سفیری سردار کیلیچ‌ی قبول ائدیب\n14.09.2024\nجیهون بایراموو تورکیه‌نین ائرمنیستانلا نورماللاشما سوره‌جی اوزره خصوصی نوماینده‌سی سفیر سردار کیلیچی قبول ائدیب.\nعلی یئرلی کایا اؤزبکیستان لی همکاری ایله گوروشوب\n12.09.2024\nداشکندده ایچ ایشلر ناظیری علی یئرلی کایا اؤزبکیستانین ایچ ایشلر ناظیری پولات بوبوجونوو ایله گؤروشوب.\n1470608\nتورکیه و آذربایجان دیاسپورلاری‌نین بیرگه فعالیتی موذاکیره اولونوب\n\/\/cdn.trt.net.tr\/images\/xlarge\/rectangle\/df59\/9c67\/b2c9\/5f31566a9cbce.jpeg?time=1726542614\n\/turki\/twrkh-dwnysy\/2020\/08\/10\/twrkhyh-w-adhrbyjn-dyspwrlrynyn-byrgh-f-lyty-mwdhkhyrh-wlwnwb-1470608\nمولتی مئدیا\nویدئو\nفوتو قالری\nپادکست\nکاتقوریلر\nتورکیه\nتورک دونیاسی\nبؤلگه\nدونیا\nاقتصاد\nایدمان\nبیلیم و تکنولوژی\nکولتور و صنعت\nساغلیق و چئوره\nت.ر.ت\nت‌رت تاریخی\nت‌رت رادیو\nت‌رت تی‌وی\nت‌رت و.اوف.ت وورلد\nفرکانس لار\nخبرلشمک اوچون\nتورکیه رادیو تلویزیون قورومو رسمی وب سایتی. بو سرویس، آنادولو آژانسی (AA)، فرانس پرس آژانسی (AFP)،رویترز، دویچ پرس آژانس (DPA)،آتسه (ATSH)، آفه (AFE )، منا (MENA) ، ایتارتاس(ITAR TASS)، شینهوا(XINHUA) آژانسلاریندان تألیف حاقینا تابع اولان ماتریاللار ایچرمکده‌دیر. ماتریاللار و خبرلر ایذینسیز ایشله‌دیله‌بیلمز، کوپیالانابیلمز. ت.ر.ت دیش باغلانتیلارداکی سیته‌لرین ایچریگیندن سورومولو توتولابیلمز","num_words":938,"character_repetition_ratio":0.063,"word_repetition_ratio":0.136,"special_characters_ratio":0.21,"stopwords_ratio":0.001,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":117403.8,"cluster_detection":-1}
+{"text":"ماتیاس شولچ، آلمان تاریخچیسی نین Spiegel درگی سینده یایینلاتدیغی مقاله یه اساسن فارس ایستعمارچیلاری باشلاریندا محمدرضا شاه فارس ولایتینده، 2500 ایللیک شاهلیق دئیه تخت جمشیدده بایراملاماسی و جشن توتماسی بیر آلینماز قلعه یوکسکلیگینه قالدیریلمیش یالاندان باشقا هئچ نه دئییلمیش. محمدرضا اؤزونو آریالیلارین گونشی (شاهنشاه آریامهر) آدلاندیرماق اوچون یئر ایصلاحاتینی قانسیز دئوریم (انقلاب سفید) دئیه حیاتا کئچیره رک 1971 اینجی ایل 2500 ایللیک ایران شاهلیغی دئیه دونیا اجتماعیتی قارشیسیندا بایرام توتماغی سرگیلمگه چالیشمیش. محمدرضا تخت جمشید خارابالاریندا اللی دانا آلاچیق تیکدیره رک آتمیش دوقوز مملکتین باشچیلارینی و بگلرینی و اؤزللیکله ژاپون شاهینی اورایا قوناق چاغیرمیش. ماسا اوزرینده Château Lafite magnum[i]شیشه لری یئر آلیرمیش. بایرامین و شنلییگین طنطنه لی زامانیندا محمدرضا شاه ایکینجی کوروش آدلاندیردیقلاری، ایشغالچی نین قبیرینه اؤزونو یاخینلاداراق آنتیک دؤنمده کوروش بشر حاقلاری نین قوروجوسو دئیه اونو اؤیمگه و مدح ائتمگه چالیشمیش[ii]. انتقادچیلار یوزمیلیون دولارین بئله بیر شخصی آغیرلاماق اوچون چوخ اولدوغونو دیله گتیررکن محمدرضا مملکت باشچیلارینی یاوان چؤرک و توروپ ایله آغیرلامالییام می؟ دئیه میریلدامیش. آیت الله خمینی ده سورگوندن بو مسئله یه اؤز اعتیراضینی بیلدیره رک دئمیش: “ایران شاهلاری نین ائتدیکلری جنایتلر تاریخ کیتابلاری نین صحیفه لری نین اوز قاراسیدیر”. محمدرضا دئمیش: “کوروش بیر اؤزل و خاص آدام ایمیش؛ رحیم کؤنوللو، شفقتلی، مهربان. او بیرینجی سؤز آزادلیغی نین تمل و اساسینی قویانلاردان اولموش”. محمدرضا بو گؤروشو دونیا بیرلشمیش دؤلتلر تشکیلاتینا دا یئتیرمگه چالیشمیش. 1971 اینجی ایل اکیم (اکتوبر) آیی نین اون دؤردونده تخت جمشیدده بایرام شنلیگی سوررکن محمدرضاشاهین باجیسی نیویورکدا دونیا بیرلشمیش دؤلتلر تشکیلاتی نین تیکینتی سینه گئده رک[iii]بو تشکیلاتین باشچیسی Sithu U Thant آ چؤپ بؤیوکلوگونده کوپی اولموش بیر قازیق خطی تقدیم ائتمیش. Sithu U Thant شاهین باجیسی نین دیلینجه بو کوپینی “آنتیک دؤنمین بشر حاقلاری” دئیه قلمه آلاراق ایران شاهینا اؤز تشکرونو بیلدیرمیش. دونیا بیرلشمیش دؤلتلر تشکیلاتی نین باشچیسی، Sithu U Thant یئنیله میش: “کوروش باریش ایسته ییرمیش. ایران شاهی باشقا مدنیتلری قوروماق اوچون اؤزوندن عاغیل و مودروکلوک گؤستریرمیش”. بئله لیکله Sithu U Thant بشر حاقلاری دئیه کوروشا نسبت وئریلمیش پالچیقدان دوزلمیش کوپی دیغیرلاغی خاص بیر مراسیم ایله دونیا بیرلشمیش دؤلتلری تشکیلاتی نین آنابیناسیندا، بوگونه ده اَن اسکی و قدیم بیر باریش آنلاشماسی نین کوپی سی نین قونشولوغوندا ویترین دالیندا سرگیلتمیش. Sithu U Thant ذات عالی نین بو داورانیشی ایله ائله بیل دونیا بیرلشمیش دؤلتلر تشکیلاتی بیر گیجلتمه (سرسم) توتموش. محمدرضا شاهین ایددعالارینا باخمایاراق آلمانیانین کیل شهری اونیوئرسیته سینده کی اسکی اوریئنتالیست Josef Wiesehöfer آ گؤره قازیق(میخی) خط آدلاندیردیقلاری بویوروق و فرمان یالنیز بیر تبلیغات ملزمه سیدیر: “کوروش انسان حاقلاری مفکوره سینی اورتایا آتمیش دئمک، سارساقلاماقدان آرتیق هئچ نه دئییل و اولاماز دا”. هایدئلبئرگ اونیوئرسیته سینده کی آسورولوق (آسوری شناس) Hanspeter Schaudig اَ گؤره ده آنتیک دؤنمینده هئچ کیمسه حاکیمیت باشچیلاری آراسیندا انسانلارین حقوق برابرلیگی و بؤیوکلوگو (شرفی) اوغروندا آدیم آتمامیش. “کوروشون خادیملری اونون آیاقلارینی اؤپمه لی ایمیشلر. کوروش اوتوز ایل ساواش ایله حاکیمیت ائده رک انسانلاری وئرگی وئرمگه زورلارمیش. وئرگی وئرمکدن بویون قاچیرانلارین بورون و قولاقلارینی کسدیرر و اؤلومه محکوم اولموشلاری دا قیرتلاغا دک قوما قویلاداراق باشی ائشیکده گونش قارشیسیندا قورت قوشا یئم ائتدیررمیش”[iv].\nدئمک، دونیا بیرلشمیش دؤلتلر تشکیلاتی آدی چکیلن کوپینی متخصصلر طرفیندن سیناقدان کئچیرمه دن و امتحان ائتدیرمه دن محمدرضا شاه طرفیندن دوشونولموش کوپینی بیر تاریخ اثری دئیه قبول ائتمه سی ایله بیر تاریخی یالانی بیر گئرچک کیمی قبول ائتمیش ساییلار.\nدونیا بیرلشمیش دؤلتلر تشکیلاتی اولدوقجا بؤیوک بیر یانلیشلیغا یول وئرمیش\nتاریخ اینجه صنعت خادیمی، Klaus Gallas آلمانیانین Weimer شهرینده آلمان – ایران مدنیت فئ��تیوالینا حاضیرلادیغی West-Östlicher Divan”, Start: Sommer 2009 آدلی کیتابیندا بو مسئله نی آچیقلیغا قاویشدیرمیش. Klaus Gallas کوروشا نسبت وئریلمیش بویورقدا باش وئرمیش توتارسیزلیق و باشاریقسیزلیغی اورتایا قویموش[v]. Klaus Gallas آ گؤره ده دونیا بیرلشمیش دؤلتلر تشکیلاتی اولدوقجا بؤیوک بیر یانلیشلیغا یول وئرمیش. دونیادا تانینمیش آلمان SPIEGEL درگیسی نین دونیا بیرلشمیش دؤلتلر تشکیلاتینا بو دوغرولتودا باش وورماسینا باخمایاراق آدی چکیلن تشکیلات بو مسئله نی آچیقلیغا قاویشدیرماقدان بیله بویون قاچیرمیش. دونیا بیرلشمیش دؤلتلر تشکیلاتی نین Wien شهرینده کی UN information service مرکزی گئنه ده بو کوپی یازیتین بیر چوخلاری طرفیندن بیرینجی انسان حاقلاری دئیه قبوللوق گؤردوگونو دیله گتیرر. آلمان مدرسه درسلیکلرینده ده اسکی ایرانلیلار انسانجیل سیاستین اؤنجوللری کیمی قلمه آلینارلار[vi]. بوگون اینتئرنئت دونیاسینا یانلیش چئویرمه و ترجومه یولو ایله کوروشو ایشچیلر اوچون اَن آزین وئریلمه لی مزد ((Mindestlohn و پناهنده لیک حاقلاری نین مدافعه چیسی کیمی گؤسترمگه چالیشانلارا دا تانیق اولوروق. کوروشا نسبت وئریلمیش یازیدا اوخویوروق: “یئر اوزرینده کؤله لیک یوخ اولمالیدیر. هر مملکت منیم باشچیلیغیمی قبول ائدیب، یوخسا ائتمدیگینه داییر اؤزو قرار وئرمه لیدیر”[vii].\n2003 اونجو ایل نوروئژین اوسلو شهرینده نوبئل اؤدولونه لاییق گؤرونموش شیرین عیبادی ده کوروش باتلاغینا اؤزونو سالاراق دئمیش: من بؤیوک کوروشون قالیغی ساییلان بیر ایرانلییام: “کوروش بیلدیریشینده دئمیش: خالق ایستمدیگی دورومدا، من خالقا حاکیمیت ائتمه یه جه گم”[viii].\nتاریخ اوزمانلاری شاشقین، بیر سؤیلنتی (شایعه) اؤزونو باغیمسیز و مستقیل ائده بیلر می؟\nیالانین مرکزینده یئر آلان و اسکی شرقی قورخویا سالمیش بیر چکیلیم (فیقور) وار. بو چکیلیمدن بوتون دره بگلری هیندوستاندان میصره دک قورخارمیشلار. او بوگون ده بؤیوک بیر ایمپئریانین قوروجوسو اولاراق قبول ائدیلر. افسانه لره گؤره او فوق العاده بیر قدرت ساییلارمیش[ix]. افسانه ایسه بیلینجلی باشلانمیش. اؤنمسیز بیر دره بگی نین اوغلو اولان کوروش ایرانین گونئی باتیسیندا دوغولموش و 559 اونجو ایل میلاددان اؤنجه تخته چیخمیش[x].\nکوروش اوزره حئکایه لر\nکئچمیشده قورولموش شاهلیقلارا منسوب اولان شخصلر اوزره حئکایه لر خالقلارین دیللرینده دورمادان دولاشارمیش. بعضیسینه گؤره کوروش وحشی موحیطده دوغولوب بؤیویرکن بیر قانجیق اونو امیزدیرمیش[xi]. کوروشدان هر هانکی بیر کؤلگه و تصویر الده یوخدور. …. کوروش ایلک اولاراق ایلام شاهلیغینی یئنیلگه یه اوغراتمیش. 550 ایل میلاددان اؤنجه مادلارا یوروش ائتمیش. چوخ زامان کئچمه دن آنادولو تورپاقلارینا یوروش آپاراراق یونان مستعمره لرینی اله کئچیره رک Priene آدلی شهرین ساکینلرینی کؤله لیک و برده لیگه چکمیش. کوروشون دینجلمه (استراحتگاه) یئری و اوتوراغی (قرارگاه) پاسارگاد آدلی بیر یئر ایمش. اورادا کوروشا عایید بوللو حرمسرالار وار ایمیش. کوروش پاسارگاددا داها آرتیق زامان کئچیرمدن افغانستانا یوروش ائتمیش. اؤزبکیستانین نم هاراسیندا یئتمیش بیر یاشینداکی کوروشون بودونا اوخ دگه رک اوچ گوندن سونرا اؤلموش. … کوروش زامانیندان سونراکی بعضی یونان تاریخچیلری اؤرنک اولاراق هئرودوت و Aischylos و یهودیلر کوروشدان یاخچیلیقلا آد آپارمالارینا باخمایاراق[xii]یئنی تاریخچیلر بو خبرلرین بیر اوسماقلاندیرما (باش آلداتما) اولدوغونو آچیقلیغا قاویشدیرمیشلار. آلمان تاریخجی سی Wiesehöfer اَ گؤره آنتیک دؤنمینده کوروشدان پارلاق بیر تصویر یارادیلماسینا باخمایاراق کوروش دا باشقا حاکیملر دک ظولم ایله حکومت ائدن بیر حاکیم ایمیش. کوروشون قوشونلاری ایستر یاشاییش موحیطلرینی و ایسترسه ده مقدس مکانلاری یاغمالاماقدان بیله چکینمه یه رک شهر باشچیلرینی سورگون ائدرمیشلر[xiii].\nبئله بیر ظالیمی بشر حاقلاری نین تملی نین قوروجوسو کیمی تانیتماق یالنیز محمدرضا شاها خاص اولموش بیر مفکوره ساییلارمیش. محمدرضا شاهین دا 1960 اینجی ایللرده چوخلو چتینلیگی وار ایمیش. اونون گیزلی پولیسی “ساواک” انسانلاری قییمسیزجا آغیر ایشکنجه ائتمه سینه باخمایاراق شاهلیق علیهینه هر یئرده آیاقلانما (عصیان) باش وئرمیش. مارکسیست قوروپلار شاهلیق علیهینه بومبا آتارکن ماللالار دا خالقی شاهلیق علیهینه دیرنیشه چاغیرمیشلار[xiv]. ….\n[ماتیاس شولچ دونیا بیرلشمیش دؤلتلر تشکیلاتی نین فارس ایستعمارچیلاری نین تقلب ایشلرینه ایناناراق اونلارین الینه وئردیگی باهانه نی بیر آذربایجان آتالار سؤزو ایله باشا چاتدیرمیش، اوخویوروق][xv]:\nWie heißt es doch in einem Sprichwort aus dem Orient: “Wenn ein Narr einen Stein in den Brunnen wirft, können ihn zehn Weise nicht mehr herausholen.”\nترجومه: “شرقده خالق آراسیندا بیر مثل وار: بیر دلی قویویا بیر داش سالار، اون عاغیللی اونو قویودان چیخارابیلمز”[xvi].\n[دئمک، دونیا بیرلشمیش دؤلتلر تشکیلاتی ایلک فارس ایستعمارچیلاری نین یالانلارینا ایناناراق بیر داها او یالانین آلتینا وورماق ایستمه دیگی بیلیم آداملاری نین چابالارینی اجتماعیت قارشیسیندا اتکیسیز دوروما گتیرمیش. بو دا او دلی آدامی خاطیرلادار].\nاتک یازی و قایناق:\n[i]“Château Lafite Magnum“ Fransədən gətirilmiş su şirkətinin adıdır.\n[ii]Riza Şah da belənçi xulyalara qapılarmış. Fars İstemarçılarının Riza Şahın ağzına qoymağa çalışdıqları danışıqdan oxuyuruq: “Vəqti xəbərnigare Almani az mən dər bareye xərabehaye Təxtcəmçid miporsad, guyəm məra ba Kuruş muqayese mikonand”( bax: Məcəlleye Kavəh “Radio Televisiyon Milli İran Şahənşahi, München\/Almanya).\n[iii]Əşrəf Pəhləvi mənzur olmuş.\n[iv]Matthias Schulz, Der falsche Friedensfürst, 07\/15\/2008: http:\/\/www.spiegel.de\/spiegel\/0,1518,564395,00.html\n[v]Sadə dil ilə desək, Klaus Gallas Fars istemarçılarının mütəqəllüb olduqlarını ortaya qoymuş.\n[vi]Demək Alman təhsil sistimində insanlara aşılanmış yanlış bilgilər əsasında bugün bir çox Alman yayın və basın orqanları İran Məmaliki Məhrusəsindəki ethniklər əleyhinə yeridilmiş siyasəti görmək istəməzlər.\n[vii]Matthias Schulz, bax üstə, orada.\n[viii]Matthias Schulz, Der falsche Friedensfürst, 07\/15\/2008:\nhttp:\/\/www.spiegel.de\/spiegel\/0,1518,564395-2,00.html\n[ix]Hindustanda əsliyəti Fars olan Abu al-Kalam Azad adlı birisi Qurandaki Zulqərnəyn kələməsini Kuruşa nisbət verməklə bugün Fars ictimaiyəti də Kuruşu Məhəmməd Peyğəmbərin cəddi Qureyş Fihrə bağlamağa çalışarlar, bax, Işıq Sönməz, Pan İranistlərin Dil və Mədənəiyət təhrif etmək Məsələləri: http:\/\/www.isiqsonmaz.com\/Seite184.htm\n[x]Matthias Schulz, bax üstə, orada.\n[xi]Kuruşun qancıq sütü əmməsini və qancıq vasitəsiylə tərbiyə oluhmasını önə sürmək Tutam (Totem) məquləsinə əsaslanmalıdır. Bugünkü Farsların da keçmişlərinin “Səkpərəst” olduqları Fars ədəbiyatında öz izini buraxmış. Daha artıq bax. Işıq Sönməz, Tutam: http:\/\/www.isiqsonmaz.com\/Seite259.htm\n[xii]Ev Yuvalarından Sürülmüş Yahudilərə evlərinə dönmək icazəsini vermiş.\n[xiii]Matthias Schulz, bax üstə, orada.\n[xiv]Matthias Schulz, bax üstə, orada.\n[xv][…] içində yazılmış dününcə mənə ayıddır (Işıq Sönməz).\n[xvi]Matthias Schulz, bax üstə, orada.\nچئویرن و ایضاح ائدن: ایشیق سؤنمز، 08.11.2011\nShare. Facebook Twitter Pinterest LinkedIn Tumblr Email Reddit VKontakte Telegram WhatsApp Copy Link\nPrevious Articleبيم روسيه ازرابطه ستار��ان و ترک های جوان\nNext Article تاریخ آزادی زنان در آذربایجان\nیازی ایله باغلی\nدوقتور ضياء صدر الاشرافی نين طنطنه لی 77 ايلليک ياش يوبيلئيی مناسبتينه اؤن سؤز\nنوامبر 20, 2023\nدوقتور ضياء صدر الاشرافی نين اؤتوبیوقرافيياسی\nنوامبر 20, 2023\nدوقتور ضياء صدر الاشرافی نين چيخيشی\nنوامبر 20, 2023\nFacebook X (Twitter) Instagram YouTube RSS\nوارلیغین سسی ۱۹۹۹-۲۰۲۴موعلف حقوقلاری گورونور. معلوماتدان ایستفاده ادرکن لینکدن ایستیناد اولونمالیدیر. © 2024","num_words":2782,"character_repetition_ratio":0.058,"word_repetition_ratio":0.02,"special_characters_ratio":0.21,"stopwords_ratio":0.001,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.998,"perplexity_score":96632.2,"cluster_detection":-1}
+{"text":"اینانمیرام، دئمیشدی. مرادلا بیرلیکده شوشه‌یر‌خانادا، عابباس شامامانین قهوه‌خاناسی‌نین پیلله‌لرینه آیاق قویوب- قویمامیش، مراد الینده‌کی بوکولو کاغیذی اونا وئرمیشدی:\n– «هله بونو تئز آل قوی جیبیوه، آخشام سگگیزده احمد همیشه‌کی یئرده گلیب سنن آلار»\nایندیسه نال‌چَه‌یَرلرده تانیمادیغی، آدسیز- سانسیز بیر ائوده رنگی- روفو قاچمیش لهستانی بیر صندلده اوتوروب، بیر یاندان بیرینجی دفعه بئله یئره گلدیی‌نین هؤوشنه‌سین چکیر، بیر یاندان دا کیتابدا اوخودوغو سؤزه چاش- باش قالیب. سلیم اونون اوچون، اوسطوره‌وی بیر انساندی. آدینین اوستونه توز قونماسینی بئله، دؤزه‌سی دئییل. ایکی گون اؤنجه دانیشگاهین یاتاق‌خاناسیندا، نئچه یولداش آراسیندا بو باره‌ده، هر آغیزدان بیر سؤز ائشیتمیشدی. یوسوف همیشه‌کی کیمی یاتاغیندا دیرسکله‌نیب، قاباغیندا بیر کیتاب، باشینی قالدیرمامیش دئمیشدی:\n– «مه‌یه مرتاض ‌ایدی کی، ریاضت چکئیدی؟»\nهر کس یوسوفو بو حالدا گؤرسئیدی، ائله بیلردی کی او، آغزیندان چیخان سؤزلری قاباغینا آچدیغی کیتابین اوزوندن اوخویور. بو اونون دائمی عادتی‌دی‌. بیر ده گؤردون گؤزلمه‌دیین یئرده، گوروم- گوپپازدان آتیلیب، اورتایا بیر شار بوراخدی. بهروز یاستی- یاستی، شیرین لهجه‌سی‌ایله دئمیشدی:\n– «بوی… من ده ائله ایستیردیم بینی دئییم دا. یئتیم، من اؤزوم سهیلانی یاخین‌نان گؤرمه‌میشم، آمما گؤرَننی دئی کی گؤزل‌دی. گؤی گؤزلرینده بی قَم-قوصصه، بی رحم گؤیوللوخ وار…»\nیوسوف گئنه ده باشینی کیتابدان قالدیرمامیش آرتیرمیشدی:\n– «من ائشیتمیشم کی، سهیلا بیر زامان تک‌پران ایمیش. ایندی‌کی کیمی نال‌چَه‌یَرلرده ایشله‌میردی»\nسولئیمان «تک‌پران ندی؟» سوروشموشدو. یوسوف یاتاقدان قالخیب اوتورموشدو. بالینجی گؤتوروب، سولئیمانا ساری آتیب «یانی بوووو» سونرا گوله- گوله آرتیرمیشدی: « آخشاملار شاپور خیابانینین اوّللرینده دوروب موشتری گؤزلرمیش… ». سولئیمان اوتاغین اورتاسیندا اوزو اوسته اوزانییب، یوسوفون آتدیغی بالینجا دیرسکلنمیشدی. یوسوف آرتیرمیشدی:\n– «من اؤز پایان‌نامه‌م‌ده “زنان خیابانی”نی ایشله‌میشم. تک‌پران‌لار آخشام‌چاغی‌لار ساعات مئیدانیندا، دالدا- بوجاقدا دورارمیشلار. اولار بیر ایکی ساعاتلیق قوناق اولورموشلار. طبیعی کی، نال‌چَه‌یَرلرده‌کیلردن باهالی ‌ایدیلر. اولارین بیر- ایکیسی هله ده قالیر. ائله اونا گؤره ده آژانلار آخشاملار او هنده‌ورده وار- گل ائدیب، تک پرانلارا گؤز وئریب، ایشیخ وئرمیرلر»\nمراد «بلکه ده ائله اؤزلری اوچوردورلار»،- دئمیشدی.\n… و هامیسی بیردن- بیره گولموشدولر.\nمراد سیگارینی، سیگارا پیوند ویریب، بیر باشقاسینی آلیشدیریب، سؤزون�� دوام وئرمیشدی:\n– «سؤز‌دی دئییرلر دا. من بولورم، سهیلا تک‌پران زات دَییلدی. بیر گئجه اتفاقی سلیم‌نن یولداشلارینین بیری لیلاوادا اونو بیر نئچه نفر کئفلی گَده- گوده‌نین الیندن قورتاریب، ائوینه آپارمیشدیلار. سورا دا سهیلا اؤزو گلییب اولاری تاپمیشدی. سهیلایا تعجّوب گلمیشدی ایکی جوان، اؤزوده گئجه‌نین گئج زمانی، اونا طاماح ائتمه‌میشدیلر. سورا من بوله‌نی سلیم‌نن بتر سیرداش اولموشدولار. دئمک، سلیمین یولداشی‌نین مجردی بیر ائوی وارمیش. ائوین آچارین وئرمیشدی سهیلایا، آمما او یولداش سهیلانین ائوه گئت- گلینی، اؤز دوستلارین‌نان گیزلی ساخلامیشدی»\nبهروز تعجّوبله سوروشموشدو:\n– «یانی سهیلا بیر- ایکی تومن‌نن اؤترو گلیردی اولارین ائولرینه؟»\nمراد شیرین بیر ناغیل تعریفله‌ین کیمی، بوتون هیجانلا سؤزونون دالیسینی توتموشدو:\n– «هه… ائله ایندی گلدین یئتیشدین انسان‌نان انسانین فرقینه. سؤز بوردادی کی، سهیلا پولدان اؤتور اورا گئتمیردی. گؤردویو محبّتدن خاطره گئدیردی. یوخسا بیر ایکی ساعات خیاباندا فیرلانسایدی، چوخ راحات خرجینی تاپاردی. هله من ائشیده‌نی، سهیلا هرنه کاره اولسایدی دا، آنجاق اَلی اَیری دَییرمیش. پولا تاماح ساللامامیشدی هئش‌واخ. من ائشیده‌نی سلیمین یولداشی پولو طاقچایا قویارمیش. سهیلا هردن گلیب اولارا ناهاردان، شام‌نان پیشیرنده، او پولدان گؤتوروب، قیویر- زیویر آلارمیش ائوه. من ائشیده‌نی سلیم‌نن یولداشی دا سهیلایا دون‌، اودکولون‌… بئله- بئله شئی‌لر آلارمیشلار. من ائشیده‌نی، سلیم‌نن یولداشی، بیر- بیری‌نین اوزونه گلمزدیلر کی بئله داااا… گاهدان یولداشی اونلاری ائوده تک بوراخیب، چیخیب گئدرمیش. سلیم، سهیلایا کیتاب آپارارمیش. آخی سهیلا دیپلمه‌ ایدی»\n– «دا بو اولمادی. من بو اویدورما سؤزلره اینانمیرام. نئجه یانی، ساوادلی، تحصیل‌کرده، دیپلمه بیر قیز اولاسان، سورا دا گئدیب ایشلمک عوضینه او ایشلره باخاسان… کیم بونو اینانار!!؟» مراد سولئیمانین سؤزونو یاری کسمیشدی:\n– «ائله منیم ده سؤزوم دوز بوراسیندادی… از قرار، سهیلانین اَری شهربانی افسری‌یمیش. آمما بیر دانا گَئده تامام. او یازیغین باشینا هر اویون گتیرن‌نن سورا آخیرده بئچاره آروادی بوشامیشدی. من ائشیده‌نی سلیم اونون صداقتینه، صمیمیتینه وورولموشدو. بیرده او گؤزللیخده قیزین یازیخلیغینا اوره‌یی یانیرمیش… بو آرادا سهیلا بیردن- بیره یوخ اولور. ائشیتدی‌ییمه گؤره، او واختان ائله بیل سلیمین ایتییی ایتیر»\n– « ایتیردی‌یینی سورالار نال‌چَه‌یَرلرده تاپیر… » بهروز بونو دئییب، گولموشدو.\nنال‌چَه‌یَرلر، و حتّا قیرمیزی دام- داش و لَلَه‌بی کوچه‌لرینین آدین آز ائشیتمه‌میشدی، آمما هئچ زمان عاغلینا سیغمامیشدی کی، بیر گون اؤزونون ده آیاغی بو مکانا آچیلسین. او، بو گونه‌دک جینسل ایستک‌لرینی تاپدالامیشدی. بئله یئرلره گلمه‌یی سئودییی ضیالی قیزا خیانت کیمی دوشونوردو. مرادلا بیرلیکده، ترمینالین کناریندان کئچیب، کوچه‌نین ایچینه گیرنده، ندنسه بیر تانیش، بیر دوست گؤرمه‌سین،- دئیه، گؤزو اطرافدا قالمیشدی. دوشوندوغوندن چوخ فرقلی بیر مکان‌ایدی. همیشه اؤز خیالیندا بؤیوک بیر سالونون ایچینده وقاحت‌لی گئییم‌لری‌ و بز‌کلریله دولاشان قادینلاری تصوّور ائتمیشدی. ندنسه بو کوچه‌نین ایچینده سهیلانین اؤزل ائوینی گؤردوکده تعجّو��‌لنمیشدی:\n– «مه‌یه اؤزونون شخصی ائوی وار؟» سوروشموشدو.\nمراد «هله ائوینده قولچوماغی دا وار. کئفلی- مئفلی‌نی یول وئرمه‌مک اوچون» دئییب، هر ایکیسی ده پوستئه‌یی دمیر قاپیدان ایچری گیردیکلرینده نموو قوخوسو بورنونو آزارلاتمیشدی. ایشگه، اوزون‌سو بیر دهلیزدن کئچمیشدیلر. مراد ژتون آلماق اوچون بیرباشا پنجره کناریندا کؤهنه بیر میزین دالیندا اوتورموش، فئرساچلی و قوللاری خال‌لی بیر کیشی‌‌یه دوغرو گئدیب، اویسا بیر مفتیش کیمی بیرینجی دفعه گؤردویو یئرین بوتون بور- بوجاغینا گؤز دولاندیرمیشدی. پنجره‌نین بؤیرونده‌کی حیطه آچیلان، رنگی روفو گئتمیش ایکی تایلی تاختا قاپی‌نین شوشه‌سیندن اوغروجا حیطه باخمیشدی. کرتی‌نین قیراغیندا دؤرد بوجاقلی بالاجا بیر حووضدا فواره‌دن آتان سو، اوسته‌لیک، حیطین او باشینداکی اوتاغین یاشیل تاختالی پنجره‌سی‌نین سالینمیش آغ پرده‌سی بئله، گؤزوندن قاچمامیشدی. ژتون وئرن کیشی‌نین آیاغینین کناریندا، پنجره‌نین هئره‌سینده حُسن یوسف گوللرینی گؤردوکده، تعجّوبو داها دا آرتمیشدی. بئله بیر مکانلاری دوشوننده، حووض دولو سو، فوواره، گول و… هئچ زمان خیالینا یول تاپمامیشدی. سهیلا جینسل بیر ایشچی اولدوغونا رغمن، هله ده گول- چیچه‌یی، فوواره‌لی حووضو اونودماییب،- دئیه، دوشوندو. اونا، بیر کیچیک تحفه کیمی اتحاف اولونموش او خیردا ناغیلداکی سود و گولاب دولو حووض، بیر داها بئینینده جانلانمیشدی.\nیوسوف یاتاغیندا اوتوردوغو یئردن اَییلیب، سیگار قوطوسونو مرادین دیزی‌نین اوستوندن گؤتوروب «اؤزوو بوغاجاخسان بوغ، آمما بیزیم نه گوناهیمیز وار سنین توسسووه خفله‌ناخ؟ دو بیر چای دَمله، ایچاخ یوخوموز قاشسین»،- دئییب، گئنه سؤزونه دوام ائتمیشدی:\n– «مراد اولماسایدی، لاپ دوزو، منیم ال- آیاغیمنان گلمزدی بو پایان‌نامه‌نی باشا چاتدیریم».\nمراد آلمینیوم چایدانی سیم‌لری کؤزرمیش برقی اوجاغین اوستونه قویا- قویا:\n– «یوسوف! هله هروئین جریانین دئه باااا… یووو، دؤز اصلن قوی اؤزوم دئییم. سن بیر کیتاب سؤزو بیر جومله‌ده دییسن»\nمراد یئنی‌دن سولئیمانین کناریندا باغداش قوروب، سیگار پاکاتینی یاتاغین اوستوندن گؤتوروب، سؤزه باشلامیشدی:\n«من ائشیده‌نی سهیلا ایتییب باتان‌نان بیر ایل سورا، بیر گون سلیم هؤوشنه‌لی، ناراحات گلیر یولداشی‌نین یانینا، دئییر منه بیر آز توز تاپ…»\nمراد اوزونو سولئیمانا دؤنده‌ریب، دئیه‌سن اؤز سؤزلریله اونو ایناندیرماغا چالیشیر:\n– «گؤر هاااا… سلیم کیمی آدام، بیر آیری انسانین، اؤزو ده او جور انسانین، درد چکمه‌یینه دؤزه بیلمیر. من ائشیتدییمه گؤره، یولداشی تعجّوب ائلیر. بیلیردی کی سلیم منظّم- مرّتب و حساب- کیتاب‌نان یاشایان بیر آدامدی. آلدیغیی آیلیقدان آیدا اوتوز تومن‌نن آرتیق، او دا هردن بیر ایکی باش قلیان یا بیر چتول عراق اوچون، اضافه بیر زادا پول خشله‌مز. یولداشی، سلیمی سین- جین ائله‌مه‌میش اؤزو هر نه‌یی آچییب دئییر»\nسولئیمان تعجّوبله دئمیشدی: «یانی سلیم معتاد دا اولموشدو، بیزیم خبریمیز یوخ ایدی؟»\nمراد: «گئنه سن یئددی آیلیخ اولدون هااا. سؤزون دالیسینا بیر قولاخ وئر سورا». سیگارینا درین بیر قولاب ووروب، توستوسونو تاغا ساری اوفله‌میشدی. بیرنفسده سیگارین اوچدن بیری کوله دؤنموشدو. « هه… من ائشیده‌نی سلیم بیر گون امیر بازاریندا گئدیرمیش، اوردا کیمی گؤرسه یاخچیدی؟»،- دئیییب، بیر به بیر یولداشلاری‌نین اوزونه باخیر. هئچ کیمنن سس چیخمیر. «گؤرور سهیلای‌نان بیر آیری آرواد گؤبه‌لیک کیمی بیردن- بیره امیر بازاری‌نین اورتاسنیدا گؤیردیلر. سهیلا بیر دری بیر سومویح اولموشدی. دئمه بس گئدیب تهرانا، اوردا اونو معتاد ائله‌ییب، سورا دا اؤزباشینا بوراخمیشلار. سلیمین یولداشی گئدیر توز دالیسیجا، سلیم ده سهیلانی گتیریر اونون ائوینه. دی گل تبریزی ویر بیر- بیرینه داوا تاپ. کیمنن تاپسین؟ کیمی تانییر کی؟ او نسلین لاپ بئله بؤیوک غلط‌انداز ایشلریندن بیری، گاهدان بیر مئیخانایا گئتمح ایدی… باشلاری کیتابا، سیاسته قاریشان جوانلار هارا، داوا هارا؟ حسین مئیخاناسینداکی لولفر سلیمین یولداشی‌نین یادینا دوشور.»\n– «مه‌یه او زامان حسین مئیخاناسیندا قیز قارسونو دا ایشلردی؟»\nمراد دئیه‌سن «مین بیر گئجه»‌ده‌کی شهرزادین یئرینه ناغیل سؤیله‌ییر، گولوشه‌رک، شیرین- شیرین سؤزونه دوام ائتمیشدی: «یوخ جانیم. لولفر شیرعلی قصاب یئکه‌لیکده بیر کیشی‌یدی. ایکی مئتر بویو واریدی، یاریم مئتر بیغی. من ائشیده‌نی لولفر آدینی سلیمین یولداشلاری‌نین بیری اونا آد قویما ائله‌میشدی. آدینی نیلوفر قویموشدو. موشتری‌یه عَراخ گتیرنده، گویا اوّل بیر استکان اؤزو ایچردی سورا عراخ شوشه‌سینی قویاردی میز اوسته مشتری قاباغینا. حُسنین دائمی موشتریلری اونون بو ایشینه عادت ائله‌میشدیلر. هئش کیم ده دیللنمزدی اونا. هه… آنجاق کی سلیمین یولداشی گئدیب لولفری تاپیر. اونا قیسدیردیغی اناملار اؤز ایشین گؤرور. یاریم ساعات چکمیر کی، لولفر توزو تاپییب، گتیریر».\nمراد سیگارین کؤتویونو کول‌قاییندا اَزیر:\n– «من ائشیده‌نی سهیلا داوانی چکییب، دیریلیر. باشیندان گئچن ماجرالاری اولارا سؤیله‌ییر. سهیلا دوروب گئدنده سلیم‌نن یولداشی ” گل بیر نئچه گون مریضخانادا یات، ترکیت بو زهرماری”،- اونا دئییرلر. آمما سهیلا “سیز حئیف‌سیز، من سیزه لاییق بیریسی دئییلم”،- دئییب، بیر داها او ائوه دؤنمور»\nسولئیمان من «گئنه ده اینانمیرام»\nیوسوف: « من سنین کیمی باخمیرام، دییسن بَه یانی سلیم حکایه‌نین باشیندا تقدیمات یازاندا بیلمیردی نه یازیر؟! کیمه یازیر؟! ائله او زامان سلیم آدلی- سانلی بیر یازیچی‌یدی»،- دئمیشدی.\nسولئیمانا گؤره، نئچه مجهوللی، دولاشیق بیر ریاضی مسئله‌سینی حلّ ائدیب، جاوابینی تاپماق، بلکه بو مسئله‌نی دوشونوب، آنلاماق و آنلاییش‌لا داورانماقدان، نئچه قات راحات گلیردی.\nیوسوف سؤزونون آردینی توتوب، دئمیشدی: «او هم بو جامعه‌نی، هم ده انسانین هر وجهینی بیزدن یاخچی تانییردی. انسانین نه اولدوغونو یاخچی بیلیردی. مسئله ذرّه‌جه اونون شخصیّتینی اسکیتمیر. من اؤزوم بونو بیلن‌نن سورا حؤرمتیم اونا آرتیب کی، اسکیلمه‌ییب.»\n– «سلیم اولاسان، سورا گلیب بئله بیر ایش گؤره‌سن!.. یوخ، منیم کی، عاغلیما سیغمیر»\nمراد: «اگر ایستیسن عناد ائلییه‌سن، اونو دئه من ده بیلیم. آمما من دئییرم کی، ائله سلیم آداملارین آغینا- قره‌سینه، بئزینه- توزنا باخمادان انسانا قدر- قیمت وئریرمیش. گل گؤراخ بو ایشی سن‌نن من ده گؤره بیللیخ!»\n– «بیلیسن نه وار، من گؤزوم‌نن گؤرمه‌سم اینانمارام»\n– «اوغول، آللاه دَییر کی، کیتابدی دا، گتیریب گؤزووه سوخاندا اوندا اینانارسان»،- دئییب، باشدان بیر سیگار آلیشدیرمیشدی.\nیوخوسوندا بئله، نال‌چ��ه‌یَرلره گلمه‌یی گؤرسَه‌یدی، اینانمازدی. هله ده مرادین فعلینه اویوب، الینده ژتون، آدی باتمیش بو ائوین دهلیزینده اوتوردوغو، یوخو کیمی گلیراونا. بلکه ده یوخودا بیر فیلمین ایچینه گیریب، گزمکده‌دی دئیه، دوشونور. آنجاق جیبینی قابارتمیش قیرمیزی مارکالی اعلامیه اونون یوخودا اولمادیغینی اوزونه چکیر.\nگؤزونون اؤنونده‌کی شئه چکمیش دیوارین گچی قارین وئریب، دیوارین تؤکولموش بؤلگه‌سینی خیالیندا ایتالیا اؤلکه‌سی‌نین خریطه‌سینه بنزه‌تسه‌ده، گئت- گئده هؤوشنه‌سی آرتیر. هله ده اینانماق ایسته‌میر. اوسته‌لیک، مراد وئردییی، جیبینده‌کی اعلامیه، دئیه‌سن تیکان اولوب، بودونا باتیر. مرادی دومسوکله‌یب، بودونو گؤستریر. آستاجا دئییر: «بونو گئدنده وئرردین دااا»\nمراد «قورخما، بوردا سنی آختاران اولماز»،- دئین دقیقه، کوچه قاپیسی آچیلیب، اورتا بویلو قره‌شین، بوغو بورما، تئللری یاغلی، اوتوز- اوتوزبئش یاشلی بیر کیشی ایچری گیریر. پنجره‌نین اؤنونده اوتورموش، حیطه زیلله‌نن پولادا ساری گئتمه‌دن مرادلا سولئیمانی گؤزدن کئچیریر. سولئیمان اونون باخیشینا ال- آیاغین ایتیرییب، بوزاریر. مرادی دومسوکله‌ییر: «بو کیمدی؟» مراد ایسه آستاجا پیچیلداییر: «اؤلمه! سس بؤیادی، بیزیم کیمی مشتریدی دااا». پولاد آیاق سسی ائشیتدیکده پنجره‌دن دهلیزه ساری اوز دؤنده‌ریر.\n«پولاد گئنه ده چال چاتداسین‌دی. بی گون اولمادی بو بولاغین باشی خلوت اولسون».\nسولئیمان، کیشی‌نین بوغلاری ‌ایلا اونون زیل سسی‌نین ضدیّیتیه گولمه‌یی گلسه‌ ده اؤزونو گولمکدن ساخلاییر.\n«گئچ اوتو نوبه‌نده… چال چاتداسین گؤرمه‌میسن، دییسن بَه نا وار…»،- دئییر پولاد.\nکیشی اللرینی شالوار جیبلرینه آپارییب، بیریندن قهوه‌ای بیر ایکی تومنلیک اسکناس چیخاریب، پولادین اووجونا قویور:\n– «آل بونو بیزیم ژتونو وئر گؤراح!».\nسس بؤیا بیر داها جیبینی قوردالاییب، گوموش ایکی قیرانلیغی ساغ الی‌نین باش بارماغی‌نین دیرناغی‌لا اورتا بارماغی آراسیندا توتوب، گؤیه ساری فیرلادیب، سورا سول اووجونو آچییب، «اؤپپه‌لم» دئییب، توتاندا ایکی قیرانلیق یئره دوشور. او ایسه اَییلییب قارا پولو یئردن گؤتوروب،\nشالوارینین دیزینه سورتوب، پولادین الینی آچیر. پولو اونون اووجونا باسیر:\n«عمولی، بو دا سنین اَنامین!»\n«یوخ بابا..! گون هاردان چیخیب بؤیا؟»\n«یئددی آرخامین گورونان…، بیلیسن، اصلن سنه یاخجیلیخ گلمییب» دئییب، کئچییب سولئیمانین بؤیرونده‌کی بوش صندلده اَیله‌شیر. بؤیوک آغانین جانیندان بنزین‌له تر قاریشیمی بیر قوخو قالخیر.\n– «س…رن گئنه بَه الی‌بوش گلدین؟.. هانی بَه تاپشیردیغیم باشماخلار؟»\n– «پولاد! سنه نئچه دفه دئمیشم پوخووا گؤره بوستان اَه… سن هارا گؤن باشماخ هارا؟ گؤن باشماخ آغالاریندی، سَرهَه‌لریندی…»\n– «سنده گوناه یوخدی. چئزه‌یَن آتین، چئزه‌یَن ده بالاسی اولار. عسگر قیلیفتی‌نین دوحچه‌سی سندن آرتیق اولماز کی… ، دا من سنه نه دیییم؟…»\nقهوه‌نین پیلله‌لریندن یوخاری قالخاندا سولئیمان کاغیذی جیبینه باسیب، دئمیشدی:\n– «ائله اونا گؤره دئییرم داااا. سلیم کیمی انسان…»\nمراد پیلله‌لرده دایانیب، سولئیمانا ساری دؤنوب، دئمیشدی:\n«نییه؟ مه‌یه او انسان دَییردی؟ یاواش، موغایات اول شالوارین کؤمور تایلارینا سورتوشوب، اوست- باشیوی قره ائلمیه‌سن! »\nپیلله‌لرین باشیندا بیر تایلی تاختا قاپییدان ایچری گیردیکده سولئیمان «سلیم‌گیل بورا گلنده هانسی میزی قوروق ائلردیلر؟»،- دئییب، مراددان سوروشموشدو.\nعابباس لطفی‌نین قهوه‌خاناسی ساکیت‌ایدی. هله ایکیندی چاغینا قالیردی. مراد جاماکی‌نین اؤنونده‌کی میزه اشاره ائدیب، اَیلَشمه‌دن اَلینده‌کی گلاسوری میزین اوستونه آتمیشدی. گلاسور تاختا میزین اوستونه دوشدوکده شاپپیلدامیشدی. سولئیمان هر زامان مرادین بئله لاقئید ایشلرینه حئیران قالیردی. اویسا باشماقلارین چیخاردیب، سگگی‌نین اوستونده باغداش قورموشدو. سولئیمان: «منه باخ، اؤزووو چوخ یورما. من سندسیز سؤزه اینانمارام»،- دئییب، سگگیده اَیله‌شیب، آیاقلارینی آشاغی ساللامیشدی. عابباس آغا باشینی قند سیندیرما دم- دستگاهیندان قالدیریب، عادت اوزره‌ یاللاه دئیب، سورا نئیگیله‌نی دیشی‌له دوداقلاری آراسینا آلیب، گئنه قند چکیشی، اونون اَلینین اؤزل حرکتی‌ایله اوستالیقلا آشاغی- یوخاری قالخمیشدی. دوغرانمیش قند قالاغی‌نین کنارینداکی ناصرالدین شاه کوپونون ساری سویو قورقور قورولداییب، قهوه‌نین ساکیت‌لیینه توخونوردو. عابباس آغا نفس آلییب «ابراهیم هاردا قالدین، آغالارا یئتیش آخی… محرّم، بالا، قلیان سال. منه ده بیر باش وئر» دئمیشدی. سولئیمان‌سا اوتوردوغو یئردن بویلانیب، عابباس آغا‌یا باخاندا، عابباس آغانین آرخاسینداکی تاختا دکوردا، اونون جوانلیق شکیلی‌نین آلتینداکی رف‌ده اوچ قلیان کوپو، هر کوپون باشیندا بیر ساری شاماما گؤزه چارپیردی.\nمراد ساماوارلارین کنارینداکی اوجاق‌باشیندا دوروب، کؤزرمیش کؤمورلری ماشایلا قوردالایان آریق کیشی‌یه ساری بویلاندی: «آ محرم، منه خونسار وئره‌سن ها… » سولیمان «مشه محرّم، منه ده خونسار وئر»،- دئدیکده، مرادسا دؤنوب ترسه- ترسه اونا باخمیشدی: «سن ده سو آلتیندان یاسا گئدنلردنسن ها… هاواخدان قلیان چکن اولموسان خبریمیز یوخ؟»\n– «لاپ ائله ایندیدن»،- دئییب گولموشدو. «دییسن سلیمین میزینده اوتوروب، آمما قلیان چَهمیییم؟».\nمراد: «آ محرم بیری کاشان اولسون »\n– « اوّلده خونسار چکسن گیجه‌لـله‌نرسن اوغول بالا!.. بیرده، مه‌یه سلیم نئی‌نییب سن ده ائلییه‌جاخسان؟»\n– « گوناه اولار بیز ده بیر گون سلیم کیمی یاشاساق؟»\n– «سؤز؟.. آخیرینه‌جان وارسان؟ سورا پوخ یئدیمه دوشمویه‌جاقسان کی؟»\nسولئیمان الینی مرادا ساری اوزالتمیشدی. «سؤز» دئینده مراد اونون بارماقلارینی ائله برک سیخمیشدی کی، بارماقلاری اینجیمیشدی. بون‌نان بئله بارماقلای‌نین اینجیمه‌سینی اوزونه گتیرمه‌ییب، دوداغی قاچمیشدی. مراد گلاسورونون جیبیندن نازیک، جیلیدی ماوی، اوشاق شکیللی بیر کیتاب چیخاریب، ائله بیل پاسور اویناییر،- دئیه، قیزیل اونلوق کیمی برکدن سولئیمانین قاباغیندا، میز اوسته چیرپیب، دئمیشدی: «بودا سند! گؤتور، سوخ گؤزووَه»\nسولئیمان کیتابی گؤتوروب واراقلایاندا، مراد: «اوّل صفه‌سینه باخ باااا»،- دئمیشدی. اویسا کیتابین بیرینجی صفحه‌سینی آچیب، گؤزلری بره‌له- بره‌له اوخوموشدو.\n«تحفه‌ی ناچیز برای …»\nمراد اَننه‌نه‌رک قاشلارین یوخاری ییغییب، دئمیشدی: «اوغول دییسن بَه هر شئیین حسابی دو دوتا چهارتادی؟ هامی سنه تای ریاضی اوخومویوب کی، سینوسدان باشلاسین، تانژانتدان ووروب، کوتانژانتدان چیخسین. انسانا ریاضی مسئله‌سی کیمی باخماخ اولماز. ضرری اولماز هردن بیر گلیب بیزیم دانیشکده‌نین کیلاسلاریندا دا اوتوراسان»\n***\nبیردن قاپی آچیلدی. تخمینن اللی یاشلی، شسلی- بسلی چال‌باش بیر کیشی اوتاقدان ائشییه چیخدی. پولاد باشی‌یلا مرادین اوتاغا گئتمه‌سینی اونا بیلدیردی. مراد ایسه سولئیمانین قولونو دومسوکله‌ییب «دور سن اوّل گئت»،- دئدی. سولئیمانین اوره‌یی گوپ- گوپ گوببولتویا دوشدو. رنگی- روفو بوزاردی «یو، سن گئت»،- دئدی. «بلکه من هئش گئتمه‌دیم»\nمراد: «نه تئز دوشدون پوخ یئدییمه؟ بورا باخ گؤروم، عابباس شامامادا سؤز وئرن کیم ایدی؟ منیدیم یا سن؟ دی دور گئت یاخیندان گؤر، اینان دااا»\nپولاد «دییه‌سن ایستیخاره یول وئرمیر؟ دی دورون بیریز گئدین دااا. گئتمه‌یه گؤیلوز یوخدی اَیه، بؤیانی یوللییم»،- دئمیشدی.\nسولئیمان قالخیب اوتاغا ساری گئدنده، دیزلری‌نین تیتره‌مه‌سینی بئله، حسّ ائدیردی. قاپینی آچییب، ایچری گیرنده، قفیلدن گئری دؤنوب، گلاسورو مرادین الیندن چکییب، ایچینده‌کی کیتابی گؤتوروب، لوله‌له‌‌ییب، قولتوق جیبینه قویوب، اوتاغا گیردی. مراد ال- آیاغین ایتیردی. آز قالدی سولئیمانین آرخاسی‌جان گئدیب، کیتابی اونون قولتوق جیبییندن چیخارتسین. آمما نسه سولئیمان قاپینی دالیدان باغلامیشدی. بؤیا مرادا باخییب، قاققا چکدی: «یولداشین مهتَبه گلیب؟ دئنه اوغول بو خانیم معلیم سن دیین دیحته‌لردن باشارماز هااا، بو معلیم آدامی پنجر ائلییب، یولا سالار»\nپولاد، بؤیانین سؤزونه گولدو. مراد دئیه‌سن تیکان اوستونده اَیلشمیشدی. دقیقه‌باشی قول‌ساعتینا باخیردی. بو گونه‌جن بئله اورک دؤیونتوسونه، استرسه دوشمه‌میشدی. فیکری مین یئره گئدیردی. گؤزو قاپیدا قالمیشدی. هر دقیقه گؤزله‌ییردی کی، سهیلا قاپینی آچییب «پولاد، گل بو گئده‌نی سال ائشییه!» دئسین، و سورا پولاد سولئیمانی سیللی- تپیک آلتیندا شیل- کوت ائتسین.\nدوز ائله بو آندا قاپی آچیلدی. سهیلا، بیر الینده کیتاب، گؤز یاشلارینی سیله- سیله اوتاقدان ائشیه چیخییب « پولاد، قوناقلارین هامیسینی قئیتر گئتسینلر. بویون ایشله‌میه‌جَم، بو اوغلانین دا پولونو قئیتر اؤزونه!» دئیییب، حیطه آچیلان قاپینی آچیب، گئتدی. مراد اوتاق قاپیسی‌نین چرچیوه‌سینده، نوودان بوزو تک دونوب، قالمیش سولئیمانا باخدی. بؤیا «رئیس خانیم اَیه بویون ایشله‌میه‌جادی، بیریوللوخ سحردن قاپیسینی آچمییئیدی دا… پولاد، بالا بیزیم پولوموزو وئر گئداخ، گئنه آلاه برکت وئرسین خوشگیل پری‌یه، هم اؤزو اوجوزدی، هم ده اییمی دؤد ساعات قاپیسی آچیخدی»\nپولاد پنجره‌نین هئره‌سینده‌کی قوطودان اوچ دانا قهوه‌ای ایکی تومنلیک اسکناس چیخارتدی ، بیرینی بؤیانین اووجونا قویدو، ایکیسینی ده مرادا ساری اوزالتدی. بؤیا «پولاد، بهَ بیزیم اَنامیمیز نئجه اولدو؟ اوچوب گئتدی دااا، هن..؟ » دئدی.\nپولاد ال آتیب، جیبیندن بیر گوموش ایکی قیرانلیق چیخاردییب، بؤیانین اووجونا باسیب «گل گؤتو، س… ر» دئدی.","num_words":4533,"character_repetition_ratio":0.029,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.229,"stopwords_ratio":0.003,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":128242.8,"cluster_detection":-1}
+{"text":"آزربایجان: دیدار رسمی نماینده اروپا و مسئول شاخه زنان تشکیلات مقاومت ملی آزربایجان (دیرنیش) از خبرگزاری آنادولو جمهوری تورکیه \/ 13 سپتامبر 2024\nبیانیه: بیانیه سازمان‌های سیاسی آزربایجان جنوبی در رابطه با سیاست‌های ضد آزربایجانی – ضد تورکی رژیم جمهوری اس��امی و اپوزیسیون فارس به بهانه کریدور زنگه‌زور \/ 13 سپتامبر 2024\nآزربایجان: بیانیه پایانی نشست «ائتلاف دمکراتیک ملت‌ها در ایران» \/ 8 سپتامبر 2024\nتیتر یک: شکنجه‌ جسمی و روانی فعالان آزربایجانی در زندان‌های جمهوری اسلامی \/ 7 سپتامبر 2024\nتیتر یک: چرا ایران با کریدور زنگه‌زور مخالف است؟! \/ 7 سپتامبر 2024\nتیتر یک: روسیه، ایران، زنگه‌زور و «مسئله تورک» \/ 7 سپتامبر 2024\nآزربایجان: سعید مینایی فعال تورک آزربایجانی از احضار خود به شعبه ۱۵ دادگاه انقلاب تهران خبر داد \/ 7 سپتامبر 2024\nآزربایجان: کریم اسماعیل زاده از زندان تبریز آزاد شد \/ 6 سپتامبر 2024\nآزربایجان: اظهارنظر عجیب مدیرکل ثبت احوال استان اردبیل درباره انتخاب نام‌های تورکی برای کودکان \/ 5 سپتامبر 2024\nایران: سخنگوی آتش‌نشانی تهران: برخی خودروهای داخلی در تصادفات به سرعت آتش می‌گیرند \/ 4 سپتامبر 2024\nشما اینجا هستید: \/ تورکجه \/ اینسانجیل حاقلارا اینانجین معیاری و سیاسی تۇتوم\nاینسانجیل حاقلارا اینانجین معیاری و سیاسی تۇتوم\nتورکجه\n6 جولای 2023 - 20:01\nکد خبر: ۶۳۳۷۰\nتحریریه آرازنیوز\n👤 ماحمود بیلگین؛ گآدپ سؤزچوسو\nگۆنئی آذربایجان میلّی حرکاتی ایستیمار یعنی سؤمورگه‌چیلی‌یه و ایستیبداد یعنی دئسپوتیزمه قارشی مۆباریزه آپاران موْدئرن میلّی قۇرتولوش حرکاتیدیر. بو حرکات آذربایجانین بۇگونکو فلاکت و آجیناجاقلی دۇرومونو گؤره‌رک سیویل مۇباریزه ایله اوْنو آزادلیق، عدالت اساسیندا میلّی حؤکومت قۇرماغا چاتدیرماق ایسته‌ییر.\nهر بیر سیاس-ایجتماعی حرکات خالقی آیاغا قالدیرماق اۆچون بۇگونون نه‌دن دؤزولمز اوْلدوغونو آچیقلایاراق گله‌جکده هارایا گئتمک ایسته‌دیگینی ده اؤنه سۆرمه‌لیدیر. بو گله‌جکدن یارانان تصویرده البته کی، سیاسی جریانلارین و شخصلرین نه دئدیکلری اؤنملی روْل اوْیناییر، آنجاق بو جریان و شخصلرین تکجه دئدیکلری یوْخ، بۇگونکو عمللری ده اوْنلارین دئدیکلرینه نقدر ایناندیقلارینی گؤستریر و خالق آراسیندا اعتیماد، گۆون یاراتماقدا تأثیرلیدیر.\nگۆنئی آذربایجان میلّی حرکاتی ، آذربایجان میلّتچیلیگی یانیندا چاغداش دگرلر اوْ ج‍ۆمله‌دن اینسان حاقلاری و اینسانجیل (هۇمانیتار) حاقلارا اینانیر، بو اینانجینی تکجه دئمکله یوْخ، اؤز سیاسی قرارلاری ایله ده زامان زامان اوْرتایا قوْیمالیدیر.\nبۇندان علاوه، هر بیر سیاسی حرکت اؤز ماهیتینه، ایچینده بۇلوندوغو شرایطه گؤره ایستراتئژیک هدفینی بللی و بو هدف اۆچون مۆمکون اوْلان گۆجلری سفربر ائتمه‌لیدیر.\nگۆنئی آذربایجان میلّی حرکاتی ماهیتجه سیاسی بیر حرکاتدیر و اوْنون ایده‌آلی قارشی‌سیندا عملده دایانان سیاسی گۆج بۇگونکو حاکمیتدیر. بو آچیدان اساس دۆشمنه قارشی سیاسی بیر جریان کیمی داورانمالی، دوْستلارینی، یانداشلارینی چوْخالتمالی و دۆشمنلرینی پارچالاییب آزالتمالیدیر.\nسوْن گۆنلرده ایران مۆخالیفتیندن اوْلان «ایران خالق مۆجاهیدلری»نین آلبانی‌یادا اوْلان دۆشرگه‌لرینه بو اؤلکه‌نین پوْلی‌سی یوْخلاما آدی ایله سالدیرمیش، بو آرادا بیر نفر جانینی بو سالدیریدا ایتیرمیشدیر. «ایراندا میلّتلرین دئموکراتیک بیرلیگی» جبهه‌سی، بو سالدیرینی ایرانین نۆفوذو اوْلاراق هابئله بیر سؽرا اؤلکه‌لرله آنلاشماسی اوْلاراق گؤروب، بو هۆجومو قؽنایان بیر بیلدیری وئرمیشدیر. بیلدیری بللی و آچیق اوْلدوغو کیمی، خالق مۆجاهیدلرینی ساوونماق یوْخ، بلکه بو سالدیرینی قؽناماق بیلدیری‌سیدیر. عینی حالدا بیاناتی یازانلار، مۆجاهیدلرین ایرانداکی غئیر-فارس میلّتلرله باغلی تۇتومونو تنقید ائتمه‌یی بئله اۇنوتمامیشدیلار. آنجاق بیر سؽرا میلّتچی یوْلداشلار، بو بیلدیری‌یه بیزیم ده قوْل چکمگیمیزی ائلشتیره‌رک بیر یازی یازمیشلار. بۇنا گؤره ده نه‌دن آلبانی‌یاداکی سالدیرینی قؽنادیغیمیز حاقدا آچیقلاما گتیرمگی فایدالی گؤردوم.\nآلبانی‌یادا مۆجاهیدلره سالدیرینی قؽناماقدا ایکی باشلیجا نه‌دن وار بیزیم آچیدان:\nبیرینجی‌سی اینانج و ایدئولوژیک مسئله‌دیر، ایکینجی‌سی سیاسی دگرلندیرمه‌دیر.\nوۇرغولاندیغی کیمی بیز چاغداش سیاسی بیر جریان اوْلاراق چاغداش دگرلره، اوْ ج‍ۆمله‌دن اینسان حاقلاری و اینسانجیل (هۇمانیتار) حاقلارا اینانیریق. بیر سیاسی آخیم، بو دگرلره اؤز اینانجینی گؤسترمک اۆچون هر نه‌دن اؤنجه اوْنو اؤز ایسته‌یی کیمی ایره‌لی سۆرمه‌لیدیر، بۇنونلا یاناشی اؤز داورانیش و سیاسی تۇتوملاری ایله بو ایدعانی ثۆبوت ائتمه‌لیدیر.\nحۆقوق فلسفه‌سی آچیسیندان اوْ زامان دئمک اوْلار کی، بیر شخص بیر حاقا اینانیر کی، اوْ حاقی اؤزونه ایسته‌دیگی و تانیدیغی حالدا، باشقالارینا دا تانی‌یا. یعنی بیری‌سی مۆلکیت حاقینا، حیات حاقینا و تحصیل حاقینا اینانیرسا، بۇنو هامی اۆچون تانیمالیدیر یوْخسا اوْنون اوْ حاقی ایسته‌مه‌سی اوْ حاقین گئرچکدن حاق اوْلدوغونا اینانماسینی گؤسترمز و ساده‌جه اوْ حاقین وارلیغیندان ایستیفاده ائده‌رک اؤزونه بیر ایمتیاز آلماق کیمی دگرلنر. ان تیتیز معیار بو حاقدا، اؤزونه تانیدیغی بیر حاقی دۆشمنی اۆچون بئله تانیماسیدیر. بۇرادا اینسانجیل حاقلارا (هۇمانیتار حاقلار)، مثل اۆچون اسیری اؤلدورمزلر، اوْنو ایشگنجه ائتمزلر، تجاووز ائتمزلر و …اگر ساواش زامانی بیری‌سی اؤز طرفلریندن اسیر دۆشن بیر عسگرین ایشگنجه‌سینه اعتیراض ائدیب، آنجاق اؤزو ده دۆشمندن آلینان اسیرلره ایشگنجه ائدیرسه، دئمه‌لی بو حاقا اینانمیر. سن دؤیوش مئیدانیندا دۆشمنله وۇروشوب، اوْنو اؤلدوره بیلرسن، آنجاق اسیر دۆشن بیر دۆشمن عسگرین اؤلدورمه‌یه و یا ایشگنجه ائتمه‌یه حاقین یوْخدور. هۇمانیتار حاقین دئدیگی بۇدور. قدیم تۆرک کۆلتورونده اوْلدوغو کیمی، «ائلچی‌یه زاوال یوْخدور»، لاپ دۆشمن ائلچی‌سی اوْلسا بئله. بۇگون بو دگر اینسانجیل حاقلارا دا یئرلشمیشدیر. اگر اسیر دۆشن دۆشمن عسگرینه ایشگنجه ائتمیرسنسه، بو داورانیش دۆشمن طرفینه کئچمک دئییل، اوْ اسیرین گؤردوگو ایشلری تصدیقله‌مک ده دئییل، بو ساده‌جه سنین گئرچکدن «اسیری ایشگنجه ائتمزلر» حاقینا ایناندیغینی گؤستریر.\nبیزیم میلّی حرکاتدا بو داورانیشین گؤزل نۆمونه‌لری وار. گله‌جکده ده اوْلاجاق، چۆنکی بیز بو حاقلارا اینانیریق.\nبۇگون بیزیم ایگیدلریمیزی تۇتوقلاییب، زیندانا سالان بۇگونکو رئژیمین مۇزدلولاری بیر گۆن تۇتوقلاناجاقلار، کیمسه اوْ گۆن بو اینسانلاری ایشگنجه ائتمه‌یه حاقی یوْخدور. اوْنلار آچیق محکمه‌ده وکیللری اوْلاراق یارقیلاناجاقلار، اؤز عمللرینه جاواب وئره‌جکلر و قانون حؤکمو ایله جزالاناجاقلار. منیم عائله‌می دیدرگین سالان، قارداشیمی دؤنه-دؤنه مصنوعی اعدام ائدن، مال مۆلکوموزو تالاییب مۆسادیره ائدن وحشی ایران رئژیمی‌نین مأمورلارینا بئله من بو حاقی تانی‌ییرام. بیز مۆجاهید��ره هۆجوم اوْلدوغوندا، اوْنلارین اینانجین و یوْلون مۇدافیعه ائتمه‌میشیک، بیز اوْنلارلا رقیب جرایانلاریق. آنجاق اینسانجیل حاقلارا دایاناراق، اوْنلارا قارشی ائدیلن بو ایشی قؽنامیشیق، هر هانسی سیاسی جریان اوْلسایدی بو اوْلای قؽنانمالی‌یدی. بیز اؤز رقیبیمیزین حاقینی ساوونموشوق. بو بیزیم اینانجیمیزی گؤسترن ان بؤیوک نۆمونه‌دیر.\nسیاسی آچیدان یاناشیلدیقدا دئمک اوْلار کی، بیز مۆجاهیدلر و ایرانداکی باشقا مۆخالیفت قۆّه‌لری ایله اوْرتاق بیر دۆشمنله ساواش آپاریریق. بۇگونکو ایران حاکمیتی منطیقی اوْلاراق، مۆخالیفلری بیرلشمه‌یه قوْیمور و اوْنلاری بیربیری‌نین جانینا سالماق ایسته‌ییر. بیر سؽرا مۆخالیفت قۆّه‌لری، اوْ ج‍ۆمله‌دن شاهچیلار و پئژاک کیمیلر ایسه، اؤز یالنیش و غئیر-دئموکراتیک باخیشلارینا گؤره، بیر ایشده ایرانین یاندیردیغی اوْجاغا اوْدون اوْلورلار. آنجاق بۇنو بیلمه‌لی‌ییک کی، بیز اساس دۆشمنه قارشی مۆتّحیدلریمیزی چوخلاتمالی‌ییق و گله‌جک رقیب و دۆشمنلره قارشی اؤز ائنئرژیمیزی تۆکتمه‌مه‌لی‌ییک. حاکمیتین همیشه باشقا سیاستی ده، سیاسی مۇخالیفلری بیر-بیر وۇرماقدیر. بۇنا دۆنیادا دگرلی تجروبه‌لر وار. اگر سن اؤز رقیبی‌نین حاکمیت طرفیندن محو اوْلونماسینا سئوینیرسنسه، سسسیز قالیرسانسا، دئمه‌لی صاباح سؽرا سنده‌دیر. ائله ایرانین ۱۳۵۷(۱۹۷۹) اینقیلابیندان سوْنرا دا بۇنا شاهید اوْلدوق. اگر بۇگون ایران رئژیمی عرب مۆخالیفین و یا شاهچی مۇخالیفی اؤلدوره بیلیرسه، صاباح سؽرا بیزده‌دیر. اوْ زامان بیزی ساووناجاق کیمسه قالمایاجاق.\nگئنیش باخاندا ایسه، ایستراتئژیک هدفه گؤره اساس دۆشمنی ضعیفله‌دن هر هانسی بیرلیک جبهه‌سی منطیقلی بیر قرار اوْلا بیلر، ترصیعنه اساس دۆشمنی دئییل، سیاسی رقیبی ضعیفلندیرن هر هانسی بیر گیریشیم، سیاسی جره‌یانین یئتکینلیگینی گؤرستمز.\n#محمود_بیلگین\nدر همین زمینه\nدیرنیش تشکیلاتی‌نین ۱۷-جی قورولوش ایل دؤنومو مراسیمینده یاییلان قوتلاما مساژلاری\n19 مارس 2023 - 16:31\nمحمود بیلگین: داخیلده‌کی اقتصادی بحران و خاریجی فاکتورلار رژیمین ییخیلماسینی قاچینیلماز قیلیر\n7 ژانویه 2023 - 14:37\nگونئی آزربایجان نه‌یه حاضیرلانیر؟\n25 دسامبر 2022 - 15:43\nیراندا خالقلارین عوصیانی دوام ائدرکن؛ ۲۱ آذرین اؤنمی و آزربایجانین رولو‌\n12 دسامبر 2022 - 02:16\nتجمع شهروندان ملل تحت ستم در گوتنبرگ سوئد علیه نژادپرستی و جنایات رژیم جمهوری اسلامی\n5 دسامبر 2022 - 03:17\nمحمود بیلگین: اعتراضات بازنشستگان تبریز نشان داد که اعتراضات صنفی به یک اعتراض سیاسی تبدیل...\n15 ژوئن 2022 - 14:49\nروی خط خبر\n43 دقیقه قبل\nدیدار رسمی نماینده اروپا و مسئول شاخه زنان تشکیلات مقاومت ملی آزربایجان (دیرنیش) از خبرگزاری آنادولو جمهوری تورکیه\n1 ساعت قبل\nبیانیه سازمان‌های سیاسی آزربایجان جنوبی در رابطه با سیاست‌های ضد آزربایجانی – ضد تورکی رژیم جمهوری اسلامی و اپوزیسیون فارس...","num_words":1932,"character_repetition_ratio":0.047,"word_repetition_ratio":0.051,"special_characters_ratio":0.216,"stopwords_ratio":0.008,"flagged_words_ratio":0.001,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":189299.0,"cluster_detection":-1}
+{"text":"اسکی تورک مدنیتین‌ده‌ عائله‌‌یه‌، قادینا سایقی مقدس‌لیک اؤلچوسونده‌‌دیر. قامشامانلارین قادین اولماسی و یا قادین کیمی گئیینمه‌‌سی، عائله‌‌نی قورویان روحلارین قادین اولماسی بو دورومو ثبوت ائدیر. اسکی تورکلرین حیا�� طرزین‌ده‌، نه‌ اسکی ایران‌دا نه‌ ده‌ رومادا اولدوغو کیمی، آتانین مطلق حاکمیتی یوخ‌دور. قادینلارین و اوشاقلارین مختلف حقوقلارا مالیک اولدوغو بیر عائله‌ چئشیدی واردیر (اونای، ۲۰۱۲، ص. ۳۵۰، تئللی اوغلو، ۲۰۱۶، ص. ۲۱۱).\nقونار کؤچر دورومو نتیجه‌‌سینده‌ چکیرگه‌ عائله‌ تیپی(کؤچری عائله‌) گئنیش یاییلمیش‌دیر. چوخ ائولیلیگین گئنیش یاییلمادیغی اسکی تورک جمعیتینده‌، عمومیتله‌ قبیله‌نین ائشیگیندن ائولنمک دورومو واردیر (اؤگئل، ۱۹۸۸، ص. ۲۳۷، تئللی اوغلو، ۲۰۱۶، ص. ۲۱۱).\nعائله‌، دینی و اجتماعی ده‌‌یر‌لره‌ قودسانان بیر قوروم‌دور. یئنی ائو قورماق معناسین‌دا اولان و بو گونه‌ قدر ایشله‌‌نن بارق اولماق«ائو اولماق» افاده‌‌سی تاپیناق و معبد معناسیندادیر. یئنی عائله‌ قورماق معبد کیمی مقدس بیر دام تیکمک دئمک‌دیر (گؤک آلپ، ۱۹۹۱، ص. ۲۳۱۲۳۲، تئللی اوغلو، ۲۰۱۶، ص. ۲۱۱).\nاسکی تورکلرده‌ قادین، ائوین قودساللیغینی ساغلاییب تامین ائدیر. قادینین توپلوم و عائله‌‌ده‌‌کی یئری اسکی تورکلرین مدنی سوییه‌‌سینی گؤستره‌‌ن اؤنملی اؤلچودور. اسکی تورکلرین اؤز اوشاقلارینین جنسینه‌ گؤره‌ آیریسئچگی‌لیک ائتمه‌‌مه‌‌لری قادینا اولان باخیشلارینین اؤنملی گؤستریجی‌سی‌دیر. اسکی تورکلرده‌ قادینا اولان بئله‌ بیر باخیش و سایقینین قایناغی، قودسال اولان خانیم تانریچاسی اومای دیر. بیزجه‌ بئله‌ بیر سایقینین نه‌ده‌نی اومای آنایا تاپینماقدا اولسا دا کؤکو بو ائللرین دوغال و توپلومسال اولاراق یاشاماغیندادیر. اوغوز قاغان داستانیندا اوغوز خانین خانیمینین قارانلیق باسدیقدان سونرا گؤیدن ائنن، گونشدن و آیدان گلن پارلاق ایشیق کیمی تصویری (بانگرحمتی، ۲۰۱۲، ص. ۹۳، تئللی اوغلو، ۲۰۱۶، ص. ۲۱۳)، ه‌ولین داغیندا آغاجا ائنن گؤی(ماوی) ایشیق‌دان سونقور، کوتور، توکئل، اور و بؤگو تیگینین دوغولماسی کیمی اؤرنکلرده‌ بو دوروما اشاره‌ ائدیر. بانارلی بونلارین شکیلینی چکمیشدیر (بانارلی، ۱۹۷۱، ص. ۲۸، تئللی اوغلو، ۲۰۱۶، ص:۲۱۳).\nباشقا طرف‌دن، تانری اولگئنه‌ یاراتماسی اوچون بیر قادینین(آغ آناگون آنا) اله‌ام وئرمه‌‌سی دقته‌لایق‌دیر (بو قونودا دانیشاجاغیق). اودور کی، بو اله‌امین یییه‌سی اولان «گون آنا» قادینلارین یانسیمی و تمثیلچیسی اولاراق تانری قاتیندا، کیشیلردن داه‌ا یوکسک بیر قونومدادیر (اوراز، ۱۹۹۴، ص. ۸۸۸۹ ، تئللی اوغلو، ۲۰۱۶، ص. ۲۱۳).\nتورک اینانج سیستئمینده‌ ائلی قورودوغونا اینانیلان و ائلین آناسی آدلاندیریلان «مایگیل آنا»، قادینلارین و اوشاقلارین قورویوجوسو اولان «اومای» آدینلی روحلارین دا اولدوغونو دوشونورلر (چوروه‌‌لو، ۲۰۰۰، ص. ۴۴، قید اولونان تئللی اوغلو، ۲۰۱۶، ص. ۲۱۳).\nبو مثاللار قادینلارین اجتماعی یادداشدا یئر آلماسی باخیمین‌دان چوخ ده‌‌یر‌لی‌دیر. (تئللی اوغلو، ۲۰۱۶، ص. ۲۱۳).\nتورک اینانجین‌دا اومای اینانجی دقت چکیر. اومای اینانجی اورتا آسیادا چوخ یاییلمیش بیر اینانج‌دیر و گولتیگین(تکین) عابده‌‌سینین قونوسو اولموشدور. اومای سیمبولو تورکلرین روح دونیاسیندا قادینا وئریلن ده‌‌یر‌ین ان اؤنملی گؤستریجیلریندن بیری‌دیر. ایلک دؤنه‌ گولتیگین عابده‌‌سینده‌ «آتام خان اوچاندا کیچیک قارداشیم گول تیگین یئددی یاشیندا ایدی. . . آنام اومای کیمی قادین دؤولتینین آدینی، کیچیک قارداشیم کول تیگین ار گؤتوردو. سؤزلری ایله‌ آدی کئچن اومای، تونیوکوک یازی‌سیندا گؤک تورکلری قورتاریب خلاص ائدن تانری‌دیر (محرم ائرگین، ۱۹۸۸، ص. ۲۵۲۶، آلینتی تئللیاوغلو، ۲۰۱۶، ص. ۲۱۴).\nتانری اولگئن آغاج و مئشه‌ کولتونون ان اؤنملی سیمبوللارین‌دان بیری اولان قایین آغاجینی قورویوجو و مرحمت‌لی اومای آنا ایله‌ بیرلیکده‌ قایین (اولخافیستیقراش) آغاجینی یئره‌ گؤندرمیشدیر. (اینان، ۱۹۷۶، ص. ۳۹، تئللیاوغلو، ۲۰۱۶، ص. ۲۱۴).\nاومای، قادینلار (آنا) و اوشاقلارلا علاقه‌‌لی بیر تانریچا و یا روح‌دور. او، خاقانین خانیمینی یانسیییب تمثیل ائدیر. او قادین و اوشاق‌لاری قورویان بیر روح‌دور. ه‌ر شئیه‌ جان وئره‌‌ن گونش، اومایلا باغلی‌دیر (چوروه‌‌لو، ۲۰۰۰، ص. ۳۹۴۱، تئللیاوغلو، ۲۰۱۶، ص. ۲۱۴).\nباشقا طرف‌دن، تورک میتولوژوسیندا گؤزل‌لیک تانریچاسی کیمی قبول ائدیلن آیزیتین(آیزیتآیشین) فیزیکی خصوصیتلرین‌دن ه‌ئچ واخت بحث ائدیلمه‌دییی حالدا، فضیلت، اخلاق و اردم سیمبولو اولاراق اجتماعی شعورون گؤرونوشو کیمی تصویر ائدیلیر (ضیا گؤک آلپ، ۱۹۹۱، ص. ۱۱۸؛ ع. ق. اینان، ۱۹۷۶، ص. ۲۶۲۷).\nاومای اینانجی دیل جوابی(شفاه‌ی) و یازی‌لی قایناقلاردا اوشاقلاری و قادینلاری قورویان روح کیمی گؤرونور. اومای قودسال روح اولاراق قورتاریجی و خیردعا وئره‌‌ن خصوصیتلری ایله‌ ده‌ تانینیر. او، اؤزونو سایقیلی بیر فضیلت‌لی قادین و یا اؤرنک گؤتوروله‌‌جک قادین مودلی کیمی گؤستریر.\nاومای آنا اینانجی\n«اومای» سؤزونه‌ نظر سالیندیقدا اویغور دیلین‌ده‌ «آنا» معناسینی وئره‌‌ن «اوم\/ اوما\/ئانا»، اسکی اوغوز دیلین‌ده‌ ایسه‌ «اینانماق» معناسینی وئره‌‌ن «اوم» سؤزلرینه‌ راست گلینیر(اووماق آذربایجان تورکجه‌سینده‌ آتا سؤزو: کؤنول اومدوغو یئردن کوسر اومید سؤزونون کؤکو دور. اومسوق: نا امید، اصلینده‌ داه‌ا اینانا بیلمه‌ین انسان آنلامیندا دیر). اسکی تورکجه‌‌ده‌ «روح\/قوش» معناسین‌دا اولان «اومی\/اومو» «باجارماق، بیلمک» کؤکلرینین پروتوتورکجه‌ «الاه‌ی» معناسینی وئره‌‌ن «آی» ایله‌ بیرلشمه‌‌سیندن تؤره‌نیب عمله‌ گلمیش‌دیر؛ سیمبولو آی اولان اومای، اوشاقلارین قورویوجوسو و دوغورقانلیق، اوره‌تیم و محصولدارلیق روحو اولان آنا؛ گوجلو تانری کیمی تصویر ائدیلمیش‌دیر. بوندان علاوه‌، تورکجه‌ آی سؤزونون نورلو و آغ معنالارینی نظردن قاچیرماساق، نورلو، یاخشیلیغی ایسته‌ین روح آنلامینی دا افاده‌ ائدیر (فضولی بایات، ۲۰۰۷ ص. ۷۸، کایاباشی، اینتئرنئت).\nسیبیر تورک بویلاری آراسین‌دا مایائنه‌، پایانا، بایائنه‌، اومای ائنه‌، آییسیت کیمی دورلو آدلار آلتیندا وار اولان و یاشایان بو یییه‌، بو گون آنادولودا «ائش» و یا «سون» آدلاری ایله‌ مختلف عادتلرله‌ وارلیغینی داوام ائتدیریر. اونلار حاقین‌دا (دیلک، ۲۰۱۴ ص : ۱۸۹۱۹۰ سیتات گتیره‌‌ن کایاباشی، اینتئرنئت ۳). یازی‌لی، گؤرسل(تصویری) و سؤزلو قایناقلار، قادینلارین توپلومون گلیشمه‌‌سینده‌ اولان بؤیوک رولونو ه‌ر زمان اونایلاییب تصدیق ائدیر. دده‌ قورقود بویلاریندان توتموش میتولوژی حکایه‌‌لره‌، بدیعی اثرلردن توتموش یازیلی داش لوحه‌‌لره‌ قدر، قادینلارا بؤیوک یئر وئریلیر. اصلینده‌ تورک میتولوژوسوندا ایلک اینانج فورمالاریندا قادینین اؤزل یئری واردیر. میتولوژی و فولکلور متنلرینه‌ نظر سالدیق‌دا اجداد، تانری کیمی قودسال گؤرونور. چوخونلو(اکثر) قدیم دینلرده‌ و میتولوژودا قبیله‌‌نین اولو آنا و قورویوجو ساییلان بیر آنا تانریچاسی وار. تورک میتولوژوسوندا بو پئرسوناژین خصوصیتلری اومای الاه‌ه‌‌سینین اوزرینده‌ توپلانیر. (قاسیمووا. ۲۰۱۶. ص. ۸۱).\nاومای دا آنا تانریچاسی کیمی برکت وئرمه‌یی و دوغورقانلیغی سیمگه‌له‌مکده‌دیر. اومای سؤزونون معنالارین‌دان بیری ده‌ سونق(سونجوت)دیر. سونق، آنا ایله‌ اوشاغی بیرلش‌دیره‌‌ن ائشه‌(اردبیلده‌ جوت دئییرلر) وئریلن آددیر. دونیانین دیرچلیشینی و جانلانماسینی یانسیلایان مای(ماییس مای اوس) آیینین آدینی رومالیلار آسیا الاه‌ه‌‌سی اومایین آدیندان آلیندیغی دئییلیر. اومایا اینانان قیزلار باشلارینا بوینوز تاخاراق گنج یاشا چاتدیقلارینی گؤستریرلر (آتش، ۲۰۰۲، ص. ۱۵۱،۱۵۲).\nبونو میتولوژیک آنانین باشقا بیر خصوصیتی اولان اومایین اوچ بوینوزلو اولماسی دا تصدیق ائدیر (قاسیمووا. ۲۰۱۶. ص. ۸۲).\nباشقا بیر سیمبول آنا آغاج سیمبولودور. شامان تؤره‌نلرینده‌ شامانی بسله‌‌ین و بؤیودن آغاجا «آنا آغاجی» دئییلیر. بو زاماندا «آنا آغاجی» میتولوژویک آنانین سیمبولونا چئوریلیر. اومای سیمبوللاری آراسین‌دا بوغا اؤکوز اینک، آغاج (قایین) ائلئمئنتی، عنصرو اؤزونو گؤستریر. اومای سیمبوللاری تکجه‌ اؤکوز اینک و آغاج سیمبوللاریندان عبارت دئییلدیر. خاقاسلار اومایی، اوشاغا قان و ات وئره‌‌ن آغ قوش کیمی منیمسه‌میشلر. تئلئوتلارین، سایانلارین و آلتایلارین دئدیینه‌ گؤره‌، گوموش ساچلی گنج و گؤزل بیر قادین اولان اومای، گؤی قورشاغی بویونجا ائنیر و الینده‌‌‌کی یایلا اوشاقلاری خطردن قورویور. تیانشان قیرقیزلاری اوچون او، گؤیلرده‌ یووا قوران بیر قوش و یئرله‌ یئرآلتی دونیا آراسیندا باغلانتی قوران آراچی ایدی. بو ایناجلارداکی اورتاق یئر، اومایین قوش کیمی دوشونولمه‌‌سی، دیشی بیر وارلیق اولماسی و اوشاقلارین حیاتلارینین ه‌ر دؤنه‌مینده‌ اونلاری ه‌ر جور بیر ه‌ده‌ و خطردن قوروماسی‌دیر. آیریجا اونون ائتگینلیکلری آراسیندا، شامانین خصوصیتلری آراسین‌دا دا گؤرونن، یئرآلتی یئراوزو باغلانتینی قورماغی دا گؤرولمکده‌دیر (چئتین و کالافات. ۲۰۱۴. ص. ۲۷).\nبعضی تورکلرین اینانجلاریندا یئنه‌ آنا تانریچاسی بوغا، اینک و آی باغلانتیسی دقت چکیر. یئنه‌ دوغورقانلیقلا ایلگیلی سیمبولودور و چوخالمانی، اوره‌مه‌یی و تؤره‌مه‌یی سیمگه‌له‌مکده‌دیر. دوغورقانلیق آیینلری زامانی، بوینوزلو حیوان گئییملری شامانلار طرفین‌دن گئییلیر (آتئش، ۲۰۰۲، ص. ۱۵۴).\nبورادا دا شامانین چوخالماق و دوغورقانلیغا اؤنم وئردییی و بوینوزلو حیوانلارلا چوخالمانی، یعنی دوغورقانلیغی سیمبولیزه‌ ائتدیی گؤرونور. آلنیندا آغ لکه‌ اولان اینک(آلنیندا آلا اولان اینکقاشقای اینک) دوغورقانلیغی، یعنی اومایی سیمگه‌له‌مکده‌دیر. مصر میتولوژوسوندا عینی بو آیین، آپیس اینه‌یی تؤره‌نینده‌ واردیر. دوغورقانلیقدان باشقا بیر شئیدن تؤره‌مک فیکری، تورکلر آراسین‌دا دا یایغین‌دیر. مثلاً، قیرقیزلار اینک آتادان تؤره‌دیکرینه‌ اینانیرلار (آتئش، ۲۰۰۲، ص. ۱۵۳).\nتورکلر آیدان، ییرتیجی قوش‌دان و یا قورددان، اینک‌دن یا آنلام یوکله‌دیکلری جسم یا نسنه‌دن تؤره‌دیکلرینی دوشونوردولر. بو اینانجلار آراسین‌دا اوغوز قاغانین دا بوغادان تؤره‌مه‌سی بو اینانجلارین آراسیندادیر (Roux ، ۲۰۰۵، ص. ۳۶۶). بیر شئی‌دن ائنمه‌ و یا تؤره‌‌مه‌ اینانجی تورکلر اوچون مقدس‌لیک و قوتساللیق قاتی و سویه‌‌سی‌ده‌‌دیر. تورک اینانجیندا چوخ اؤنملی یئر توتان اومای اینانجی، باشقا آنا الاه‌ه‌ اینانجلاریندا اولدوغو کیمی دوغورقانلیغی و دوغومو سیمبوللاشدیریر. سیمبول اولاراق اؤکوز، اینک، آغاج، قوش، تورپاق، گونش، آی کیمی سیمبوللارلا افاده‌ ائدیلیر. اصلین‌ده‌ تورک توپلوملارین‌دا گؤروله‌‌ن اوجاق و اود کولتلارینین اومایلا باغلی اولدوغو گؤرونور. بو اینانجلا تورک مدنیتینده‌ قادینا، اوشاغا، عائله‌‌یه‌ وئریلن ده‌‌یر‌ مقدس‌لیک درجه‌‌سین‌ده‌ گؤرونور.\nاومای اینانجی ایله‌ ایلگیلی اولان تاریخی گؤرسئللر(تصویرلر)\nمقدس روح اولاراق قبول ائدیلن اومای اینانجیندا، بعضی فورما و سیمبوللاردان قوللانیلیر. بونلاردان بعضیلری اوچ بوینوزلودور، قوشا بنزه‌دیلیر، آغاج و بوینوزلو حیوانلارلا ایلیشگه‌لندیریلر. قازاقیستانین جامبول ماحالیندا تاپیلان و ایندی آ. کاستایئو آدینا دولت اینجه‌صنعت موزئیینده‌ یئرآلان بیر قایا اوزه‌رینده‌، اویما(یونتماق) تئکنیکاسی ایله‌ یاپیلمیش بیر اومای تصویری وار (شکیل ۱ باخ).\nگؤرسل(شکیل) ۱ دیلیملی(دیلیمله‌نمیش) تاج شکلینده‌ باشلیق، قاپاق دقت چکیجی‌دیر. چونکو بو باشلیق اومایی افاده‌ ائتدیگینه‌ اینانیلان بعضی ه‌یکللرده‌ و تصویرلرده‌ ده‌ واردیر. بو ه‌یکل اومای اولا بیلر و یا اومایا بنزه‌‌مه‌‌یه‌ چالیشان شامانا دا عاید اولا بیلر (قایناق: چوروه‌‌لو). اومای تصویرلری ایله‌ بو اورتاق نقطه‌، دین آداملارینین اومای‌دان کؤمک ایسته‌‌مه‌‌سی و یا کاه‌نلرین(دین آداملارینینشامانلارین) اومایا بنزه‌‌مک ایسته‌‌مه‌‌سی ایله‌ باغلی اولا بیلر (Çoruhlu, www. altaylı. net).\nگؤرسئل ۲ قیرقیزیستاندا بولونموش و اوماییی گؤستردییی قبول ائدیلن داش ه‌یکل (قایناق: رستم بوزاه‌ر)، قیرقیزیستاننین سونکؤل بؤلگه‌‌سینده‌ یاپیلان تورک کولتورونه‌ یؤنه‌‌لیک قازیلار (۱۹۹۷ چالیشمالاری)، اولوسلار آراسی دؤردونجو تورک کولتورو کنگره‌‌سی بیلدیریله‌ری ۴۷ کاسیم ۱۹۹۷، آنکارا، (Yay. Haz. A. Aktaş Yasa)، (آنکارا ۱۹۹۹، ص. ۱۳۴، ر. ۴). (Çoruhlu, www. altaylı. net).\nگؤرسئل ۲ده‌ سونولان شکیلده‌ ده‌ گؤرولدویو کیمی «آی اوزلو» دئدیییمیز تورک اوز شماسی(شماتیکی) ایله‌ تصویر ائدیلمیش و داش اوزه‌رینه‌ قازیلمیش اثرده‌ ده‌ دیلیم‌لی بیر تاج یا دا باشلیق گؤرولمه‌کده‌‌دیر (گؤرسل ۲). بو اؤرنه‌ک داه‌ا اؤنجه‌ سؤزو گلن شامان دئییلن ه‌یکللرله‌ اویوشدوغو کیمی، قیرقیزیستاندا بولونان و اومای اولاراق نیته‌له‌نن(واجد شرایط اولانqualified) بیر ه‌ئیکل و باشقا ه‌ئیکللرله‌ ده‌ اویوم ایچه‌ریسینده‌‌دیر (Çoruhlu, www. altaylı. net).\nگؤرسئل ۳ گؤک تورک دئورینه‌ عاید قودیرگه‌ قورقانیندان (کورقانیندان) چیخاریلمیش قایا اوزه‌رینه‌ یاپیلمیش دینی تؤره‌ن تصویریندن آیرینتی (بورادا سول طرفده‌ یئر آلان ساققال‌لی و بوغ‌لو ماسکه‌ شکلینده‌کی انسان اوزو یئر آلمامیشدیر). به‌االدین اؤگئل، اسلامیت دن اؤنجه‌کی تورک کولتور تاریخی (اورتا آسیا قایناق و تاپینتیلارینا گؤره‌)\nAnkara 1998, Levha 13\/1. (Çoruhlu, 2007, s. 181).\nبو گؤرسلده‌ اینجه‌له‌ندییینده‌ یینه‌ اومای چیزیمله‌ری(جیزماسی) دقت چکیجی‌دیر. داش قایا اوزه‌رینده‌ یئر آلان تصویر ده‌ حیوانلار، ماسک (اوز) و اومای تصویری گؤرونمه‌کده‌دیر. چوروه‌‌لو بو گؤرسلله‌ ایلگه‌‌لی بیلگیلری بو شکیلده‌ آچیقلاماقدادیر: گؤک تورک دئورینه‌ عاید آلتایلارداکی قودیرگه‌ قورقانلاریندان بیرینده‌ اورتایا چیخان بیر داشقایا اوزه‌رینده‌کی تصویر (محتمل VIجی یوزایل) بو قونو ایله‌ ایلگلیشگه‌لی اولاراق ائله‌ آلینابیله‌جک اؤنم‌لی بیر اؤرنکدیر. گئنل اولاراق بو سایتین بیر دینی تؤره‌نینی آنلاتدیغی ادعا ائدیلیر. بو صحنه‌ده‌ سولدا بیر ماسکه‌ کیمی جیزیلمیش بوغلو ساققال‌لی بیر شخص اونون ساغیندا آتلار و کیچیک ایکی انسان فیگورو واردیر. آتلار دا باشقا تصویرلرله‌ قارشی قارشیلاشدیرماقدا کیچیک جیزیلمیشدیر. آتلارین ساغیندا، ان ساغداکی باشقاسیندان داه‌ا کوچوک اولاراق تصویر ائدیلمیش ایکی فیگور واردیر. ایکی‌سی ده‌ کورک گئیمیش و کوپه‌‌لی(سیرغالی) اولان بو فیگورلاردان بؤیوک اولانی روس آراشدیرماچیلارین دا سؤز قونوسو ائتدییی کیمی تانریچا اومای اولابیلیر. بیزه‌ گؤره‌ بلیرله‌ییجی(حل ائدیجیآیدینلاشدیریجی) خصوص دیلیم‌لی تاجی و «آی اوزلو» دئیه‌ بلیردیلمه‌‌سی و بللی ائدیلمه‌سی، اومایا عاید اوز تیپی‌دیر. اؤته‌ یاندان اللرینی بیر جوره‌ ه‌ئیکللرده‌ گؤرولدویو کیمی گؤکسو اوستونده‌ بیرلشدیره‌ن و باغداش (بارداش) قورموش بو فیگورلرین اؤنونده‌، سول طرفده‌ کی آتلار آراسیندا گؤرونن ایکی کوچوک جیزیلمیش انسان فیگورو سایقی گؤستریر طرزده‌ اه‌ییلمیشدیر. (Çoruhlu, www. altaylı. net).\nگؤرسئل ۴ قیرقیزیستان دان اوچ دیلیم‌لی تاجی تاپیلان داش ه‌ئیکللر. محتمل گؤک تورک دئوری. تانریچا اومای تصویرینه‌ بنزه‌دیلیر. (G. Ş. Eleukenova, a. g. e. , R. 63Çoruhlu, 2007, s. 187).\nقیرقیزیستاندا یئر آلان داش ه‌یکللر اینجه‌لندییینده‌ اومای سیمگه‌له‌ری ایلگی چکیجی‌دیر. باشلاریندا اوچ دیلیم‌لی تاجلاری بولونان بو ه‌ئیکللر اومای ایله‌ ایلیشگیله‌ندیریله‌بیلیر (گؤرسئل ۴).\nگؤرسل ۵ نووییه‌ آنتیک گوزل صنعت اوبژه‌لری بولونتولاری. اسکی تورک صنعتینه‌ عاید اولان یئنی تاپینتیلار. روسیه‌تیان شان\nNovıye находки предметов изобразительного Искусства древних Ю. С. ХудайковК. Ш. Табаидиев О. С. Солтобаев. Yu. S. KhudaykovK. Sh. TabaidıevO. S. Soltobaev Tien Shan,Russkaya(Sovetskaya) Arkeologiya, 3, Moskova 1997, R. 2 Çoruhlu, 2007, s. 187))\nگؤک تورک دئورینه‌ تاریخله‌نن، تانری داغلاری، سودلو بولاق مزار سیته‌سیندن چیخاریلمیش سوموک اثر اوستونده‌ بیر یورد ایچینده‌ تاپیلان ائرکک و اومای تیپینده‌ قادین تصویری گؤرولمه‌کده‌‌دیر (قایناق: چوروه‌‌لو). اومای اولاراق نیتلندیریله‌ و دئییله‌ بیله‌جک، ساغداکی فیگورده‌ اوچ دیلیم‌لی تاجینین اولماسی یانیندا بیر ائرکک فیگورون یئر آلماسی دقتلری اوستونه‌ چکمکده‌‌دیر. اومای کیمی گؤستریلمه‌یه‌ چالیشیلمیش ده‌‌یر‌لی بیر قادین، شامان یا دا اومایین اؤزو اولابیلر.\nگؤرسل ۶ لحد داشی و بیر اوزونده‌ بولونان اوچ فیگورلو قابارتما رادلوف، موغولستان تاریخی اثرلری اطلسی.\nV. V. Radlov, Moğolistan Tarihi Eserleri Atlası, (Haz. D. Vasilyev), TlKA Yayını, Ankara 1995, s. 59). Çoruhlu, www. altaylı. net.\nتانریچا اومای ایله‌ ایلیشگیله‌ندیریله‌ن تصویرلرله‌ اک اولاراق گؤک تورک دئوریندن بیر لحد داشی قابارتماسی گؤرولمکده‌‌دیر (گؤرسئل ۶). چوروه‌‌لونون بو داش ایلا ایلیشگه‌لی اولاراق یورومو بو شکیلده‌‌دیر: بو تصو��رده‌ اورتادا دیلیم‌لی باشلیق‌لی بیر فیگور، ایکی یاندان اونا ساری دؤنموش فرقلی باشلیق‌لی ایکی فیگور ایله‌ بیرلیکده‌ گؤستریلیر. یانلارداکی ایکی انسان فیگورو داه‌ا کیچیک گؤستریلمیشدیر. اورتاداکی فیگوره‌ سایقی‌لی بیر شکیلده‌ اونون اولدوغو طرفه‌ دؤنورلر. اوست بوجاقدا گؤک تورک الفباسیله‌ یازیلمیش بیر یازی و روح سیمبولو اولان دوغان بیر قوش تصویری گؤرولور. آراشدیرماجیلار بو صحنه‌نین لحد داشیندا اولماسیندان یولا چیخاراق(نظرده‌ آلاراق) اورتاداکی فیگورو آتا و باشقالارینی ایکی اوغلو اولدوغونو آچیقلامیشلار (چوروه‌‌لو). چوروه‌لو، بو داش قابارتمانین ساده‌جه‌ اومایدان یولا چیخاراق باشقا شئیلری افاده‌ ائده‌بیله‌جه‌یینه‌ گؤره‌ دانیشیر: یوخاریداکی اؤرنکلرده‌ بیلیندیردییی کیمی تاج ویا باشلیق گئیه‌ن شئماتیک آی اوزلو بیچیمینده‌ اله‌ آلینمیش ه‌ئیکل ویا تصویرلر، اویقورلار زامانیندا گلیشه‌رک، آنادولو سلجوقلو تصویر صنعتینه‌ قدر یئتیشه‌جک. آنادولو سلجوق‌لولاریندا بو قونوداکی ان تیپیک اؤرنک قونیا(قونیه‌) قالاسیندان آلیناراق قونیا اینجه‌ میناره‌‌لی مدرسه‌ موزه‌‌سینه‌ قونان (قایناق: بکز. گؤرسل ۷) داش قابارتما ملک فیگورلاری دیر.\nگؤرسل ۷ قونیا قالاسیندا ملک تصویری.\nگؤرسل ۸ آسیلمیش ایکی قافلان توتان قانادلی خانیم فیگورو. لوحه‌\nتونج، ساکا، ماد دئویری جیه‌ون گنجینه‌ سی\nگؤرسل ۹ ته‌ران، گولوستان سارایی تیمور(گوره‌کنقورکانلی)، صفوی و قاجار دئوری. قاپی باشیندا ایکی قانادلی ملک شکلی واردیر. Aleksei Dmitrievich Saltykov الکسیس سولتیکوف گزی نامه‌سی(سفر نامه‌) قاجار محمد شاه‌ین شکلی آرخاسیندا اولان اوچ دیلیملی بؤرک قویان اوچ قوروجویا باخین. محمد شاه‌ین اؤز بورکو ده‌ شوللایی آدی داشییان، گؤک تورک بؤرکو دور. (گول تگین عابده‌سی)\nگؤرسل ۱۰\nمخصوصا اوغلان اوشاغی دوغومونون گرچکلشمه‌‌سی اوچون اومایا اینانیلدیغینی، Xجو یوزایلده‌ یاشایان کاشغارلی محمود دا وورقوللاییر. اومایین کؤل تیگین (دوغو اوزو سطر: ۳۱)، تونیوکوک (سطر: ۳۸) و بئی اولاراق آدینین گلدییی(آدینین کئچدییی) یئنی‌سئی یازیتیندا و اولانباتورداکی بیر یازیتدا آدینین تاپیلماسی اونون گرچکدن ساییلان بیر تانری و یا روح اولدوغو یازی‌لی اولاراق اثبات ائدیلمیشدیر چونکو بو یازیتلاردا ساده‌جه‌ چوخ اؤنم‌لی اولایلار ویا قونولار ذکر ائدیلمیشدیر (چوروه‌‌لو). اومای، یوخاری‌دا دا دئدیییمیز کیمی احتمالا بیر تانریچا لاپ بئله‌ آنا تانریچادیر. او ان چوخ قادینلارین و اوشاقلارین قورویوجوسو اولاراق دوشونولور. برکتین و سویون سورمه‌سی اونون سیمبولو اولاراق، ظرافت و قودساللیقدیر.\nبیرینجی سونوج\nاومای اینانجی عائله‌، قادین، اوشاق فئنومئنی ایله‌ قوشالاشمیش و اوره‌تیم یا تولیدله‌ اؤزده‌شلشدیریلمیش‌، عینیلشدیریلمیش‌دیر. بو عینیلشدیرمه‌ تورک مدنیتینده‌ عائله‌ اولما فئنومئنینی اؤنملی دوروما گتیرمیشدیر. اومایا گؤره‌ چالیشماق، اسکی تورک توپلوملارینین حیات طرزلرینده‌ عائله‌‌یه‌ و قادینا وئریلن ده‌‌یر‌ه‌ گؤره‌ اؤنملی دیر. اومای تورک قادینلارینی سیمبولیزه‌ ائد‌ن قودسال بیر وارلیق کیمی گؤرونور. قادینا و عائله‌‌یه‌ عاید ائدیلن قودساللیق آنلاییشی دا اومای اینانجی ایلا ثبوتا یئتیریلیر. چیخاریلان و یا تاپیلان اثرلرده‌ بعضی تور�� قادینلارینین اومای کیمی گؤستریلمه‌‌سی بونا ان بؤیوک بلگه‌ و ثبوت‌دور.\nاسکی تورکلر، گؤک تورکلرده‌، قادین اوغوشون، عائله‌نین باشی، کیشینین وفالی آرخاداشی، ه‌ر شئیدن اؤنجه‌ ائولادلارینین سایقیده‌‌یر‌ آناسی اولاراق تانینمیشدیر. (آکسوی،۲۰۱۷، ص. ۸). سایقیده‌‌یر‌ اولاراق تانینماسیندا قادینا عطف اولان قودساللیق و اومای اینانیشی ائتگی‌لی‌دیر. تورک میتولوژیوسو ایچریسینده‌ قادینلارین لیدر، قاباقدا گئدن بیر گؤرونتو یاراتدیقلاری یؤنونده‌ بیرچوخ آنلاتی و اوسطوره‌ یئر آلماقدادیر. بونلارین ان باشین‌دا اومای اینانجی ائتگی‌لی‌دیر (آجار، ۲۰۱۹، ص. ۳۹۷).\nدوغوم، برکت، اوغوش، عؤمور ایلیشگه‌‌سی چوخو توپلوم‌دا اولدوغو کیمی اسکی تورک توپلومونون ایچینده‌ اؤنم‌لی‌دیر. قادینا و عائله‌یه‌ وئردیکلری اؤنم تؤره‌لرینه‌ و اینانجلارینا لاپ بئله‌ صنعتلرینه‌ یانسیمیشدیر. چوخ سایی‌دا اومای تصویری تاپیلماسی بونون قانیتی و شاه‌دی دیر. تانریچا اومای تصویرلری صنعت تاریخی اوچون اؤنئم‌لی بیر قونویو تشکیل ائتمکده‌‌دیر. اورتا آسیانین بعضی یئرلرینده‌، قافقازدا ویا تورک جغرافیاسینین چئشید‌لی بؤلگه‌لرینده‌ (تورکمنستان، آذربایجان، قازاقیستان، اؤزبکیستان، باشقوردیستان و قیرقیزیستاندا. . . و تورکیه‌ ده‌ بیرچوخ یئرده‌ سو، پینار(بولاق)، بؤیوک بیر آغاج حتی چالیلیقلار اولان یئرده‌ کیچیک بیر بئز باغلانیر(اردبیل ماحالیندا بو بئزلر آردیچدان اولان پیر آغاجلارینا باغلانیر. ه‌یر شه‌رینین اسکی قالاسینین یاخینلیغیندا اولان قوتسال گؤزه‌نین یانیندا اولان آغاجدا بو بئزین باغلانماسینی گؤروب شکیل چکدیک. قاباقدا بو شکیلی گؤره‌جکسینیز). آیریجا بئشیکلره‌ چاپوت(اسکی پارچاجیندیر دا دئییلیر)پارچا تیکه‌سی باغلاندیغی گؤرولمکده‌‌دیر. چوروه‌‌لویه‌ گؤره‌ بئله‌ بیر ایشلرله‌( یئرسو اینانجینین اسلامی اینانیشلارین ایچینه‌ سیزماسی نتیجه‌سینده‌) تانری‌دان اوشاق ویا باشقا زادلار طلب ائدرلر. بو دوروم اصلینده‌ اومای اینانیشینین ایزله‌رینی افاده‌ ائده‌ بیلیر (چوروه‌‌لو. نئت). اومایین دیلیم‌لی تاج‌لی تصویر ائدیلمه‌‌سینین احتمالا دیلیم‌لی تاجین سیمبولیزمینده‌ یاتماقدادیر. چونکو بو تیپ تاجلار بلکه‌ ده‌ تانریچالارین و یا دینی یئتگیسی اولان شخصلرین باشلاری اطرافینداکی ه‌اله‌ ایله‌ ایلیشگه‌‌لی‌دیر. ه‌اله‌لر ایسه‌ گونشی ویا اودو افاده‌ ائدر. اومایلا ایلگی‌لی آراشدیرمالارا باخیلدیغین‌دا ه‌ردن دوغا اوزه‌رینده‌کی ائتگیسیندن یولا چیخیلاراق(نظره‌ آلیناراق) اونون گونش و یا اودلا (بو سون نقطه‌ آل قاری‌سی اولاراق خبیث بیر روح حالینه‌ گله‌رک، اورتا آسیادان آذربایجانا و آنادولویا گونوموزه‌دک یئتیشمیشدیر) ایلیشگه‌‌سی اولدوغو افاده‌ ائدیلمیشدیر (چوروه‌‌لو. نئت). گونوموزده‌ دوغان قادینلارین باشلارینا تاخدیغی قیرمیزی کوردئله‌(روبان بان) ده‌ اومایین باشینداکی تاجین‌دان گله‌ بیلیر. دوغوم یاپان قادینین باشینا تاخدیغی کوردئله‌نین و یاتدیغی یاتاغین قیرمیزی رنگ ده‌ قوللانیلماسینین سببی، آل قاری‌سینی قورخوتماق و آل باسماسینی اؤنله‌مکده‌‌دیر(چئویک و آلان، ۲۰۲۰، ص. ۱۶).\nاردبیل ماحالیندا قارا باسدی دئیرلر. بو ایشه‌ گؤره‌ بئله‌ بیر دئییم وار: قارا منی باسمامیش من قارانی باسیم. چئویک و آلانین سؤزونه‌(چئویک و آلان، ۲۰۲۰، ص. ۱۶) ان دوغرو و دوز دئییم ائله‌ بو اولا بیلر. پیسلیکلردن قورونماق آماجیلا یاپیلان بو ریتوئل و تؤره‌ن، اومای اینانیشیندان یارانا بیلر. اومای؛ آغاج، گونش، اوجاق، اود، آی، یئر، بوغا اینک، قوش، گؤیقورشاغی، فاطما خانیمین خیناسی کیمی بیرچوخ فرقلی شئی ایله‌ سیمبوللاشدیریلمیشدیر و بو دوروم اومای اینانیشینین اولدوقجا ائتگی‌لی اولدوغونو مستند ائدیب قانیتلاماقدادیر. اردبیلده‌ گؤی قورشاغینا فاطما خانیمین حناسی دا دئیرلر. گؤی قورشاغی گؤروننده‌ دئیرلر: فاطما خانیم حناسینی ساللادی. بیر ده‌ کی فاطما خانیم ناغیلی واردیر. ناغیلدا گیزه‌ملی بیر ساری اینک واردیر و ساری اولدوغودقت چکیجی دیر. بو ساری اینه‌یین اولاغان اوستو یئته‌نکلری واردیر چونکو لاپ بئله‌ کسیلندن سونرا دا فاطما خانیما یاردیم ائدیر. دوغرودان دا باشماق تیکن Coccinellidae بؤجویونه‌ نییه‌ فاطما خانیم دئییرلر؟ چوخ اولوسدا بو بؤجوک برکت سیمگه‌سی و شوومو یا یومنو یاخشی اولدوغونا آدلیم دیر. بیر یاندان دا قیرمیزی یا ساری رنگی ایلگینج دیر. باشقوردلارلا تاتار لار بو بؤجوگه‌ قامقا، موغوللار ائنقا، قازاقلار ایسه‌ قان قیز دئییرلر. دقتلی باخینجا، فاطما خانیم آدی گیزملی بیر قونونو باریندیریر او دا اومای تانریجاسی دیر. اومای اینانیشینین ائتگیلری صنعته‌ ده‌ یانسیمیش و بیرچوخ تورک بؤلگه‌سیندن اومایا عاید ه‌ئیکللر، شکیللر تاپیلمیشدیر. بو گؤرسئللر تورک صنعتی و کولتورو اوچون اولدوقجا اؤنئم‌لی‌دیر. میتولوژیک عنصرلار عاید اولدوقلاری توپلومون بیلینج آلتیندان(آلت شعوروندان) چئشید‌لی شکیللرله‌ آچیغا چیخاراق و آچیقلاناراق، توپلومداکی بیره‌یله‌رین( birey بیره‌ی، حقیقی شخص دئمکدیر) اینانیش و اویقولامالاریندا(تطبیق وئردیکلرینده‌) اؤزونو گؤسترمکده‌دیرلر. اونا گؤره‌ بیلینج آلتین‌دان گلن، آرخاییک و الاه‌ی اؤزه‌ل‌لیک داشییان بو عنصرلار ه‌ر زامان، توپلوم اوزه‌رینده‌ بؤیوک بیر ائتگییه‌ مالکدیر (کایاباشی. نئت). اومای، قادینی حامله‌‌لیک زامانی، دوغوش زامانی و دوغوش‌دان سونرا اوشاق بؤیویه‌‌نه‌ قدر ه‌ر جور پیس‌لیکلردن قورویاجاغینا و قورودوغونا اینانیلان بیر یییه‌دیر. اومای آدینین و اؤزللیکلرینین اورخون عابده‌لرینده‌ و دیوان الغات الترکده‌ گلمه‌سی، تورک توپلومو ایچینده‌کی وارلیغینین بلگه‌له‌ری اولماسی باخیمین‌دان اؤنم‌لی‌دیر (کایاباشی. نئت). تورک طایفالاری آراسیندا مایائنه‌، پایانا، بایائنه‌، اومای ائنه‌، آیییزیت کیمی آدلارلا تانیلان اومای، بوگون آنادولودا «ائش» ویا «سون» لاپ بئله‌ اود آنا، آل قاری‌سی ه‌ابئله‌ آذربایجاندا، آل قاری، آل آروادی، جوت، قارا باسدی آدلاریلا وارلیغینی سوردورمکده‌‌دیر. اوشاقلارین، آنالارین، عائله‌ اوجاغینین قورویوجوسو اولان اومایین میتولوژیک وارلیغی تاریخی گلیشمه‌ پروسئسینده‌ قطبلاشمیش(ایکی قطبلو اولماق)، یاخشی جه‌تلری ایله‌ یاناشی، اوشاق و قادینا دا ضرر وئره‌‌ن شر قایناغینا چئوریلمیش‌دیر. لاکین اسکی تورک قادینین اؤرنک آلاجاغی بیر قادین فورماسینی دا یاراتمیشدیر. تورک قادینینا توپلوم و اوغوش ایچینده‌ قودسال، سایقین بیر دوروم قازاندیرمیشدیر. عائله‌، اوشاق و قادین اولقوسونون اؤنه‌مینه‌ قاوراماق آچی‌سیندان اومای کولتورو آراشدیریلمایا ده‌‌یر‌ گؤرولموشدور.\n□□□\n□□□\nایکینجی بؤلومون قایناقلاری:\nAnahtar Sözcükler: Umay, Simgeler, Kadın, Alp Kadın\nAcar, H. (2019). İnsan&İnsan, Yıl\/Year 6, Sayı\/Issue 21, Yaz\/Summer 2019, 395411 DOI: https:\/\/doi. org\/10. 29224\/insanveinsan. 536610\nAksoy, İ. (۲۰۱۷). Toplumsal ve Siyasal Süreçte Türk Kadını. Yasama dergisi 32. https:\/\/dergipark. org. tr\/tr\/download\/articlefile\/1115392.\nAteş, M. Mitolojiler ve semboller. İstanbul: Milenyum Yayınları. ۲۰۱۲.\nÇetin, N, ve Kalafat,Y. (2014). Bodrum çevresi örnekleri ile halk inançlarında gök kuşağı inancının mitolojik boyutu. Kültür Evreni. Uluslararası hakemli dergi ed. İbrahim İmer, Ayşe İkiz.\nÇevik, A. ve Alan, S. Doğum Sonu Dönemde Yapılan Geleneksel Uygulamalar. Çukurova Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Ebelik Anabilim Dalı, https:\/\/orcid. org\/0000000296481667 Doç. Dr. Çukurova Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Ebelik Anabilim Dalı, https:\/\/orcid. org\/0000000254033778.\nÇoruhlu, Y. (2007). Erken Devir Türk Sanatı. Kabalcı:İstanbul.\nİnternet 1: Göktürk Sanatında Dinî Nitelikli Heykeller Ve Tasvirler Yaşar Çoruhlu (https:\/\/www. altayli. net\/gokturksanatindadininitelikliheykellervetasvirler. html) 27. 12. 2021 tarihinde erişilmiştir.\nİnternet2:Pinterest. https:\/\/tr. pinterest. com\/pin\/448389706630234994\/) adresinden 27. 12. 2021 tarihinde erişilmiştir.\nİnternet 3: Kayabaşı, Onur Alp. Türk mitolojisinin kutsal dişisi Umay. https:\/\/www. altayli. net\/turkmitolojisininkutsaldisisiumay. html adresinden 07. 02. 2022 tarihinde erişilmiştir.\nKasımova, F. Türk mitoloji metinlerinde, ilk inançlarda kadın (şaman, ecdad, demiurg gibi). Geçmişten günümüze şehir ve kadın. Ed. Osman Köse. 2016. Samsun.\nRoux, J, P. Orta Asya’ da Kutsal Bitkiler ve Hayvanlar. İstanbul: Kobalcı Yayınları. ۲۰۰۵\nTellioğlu,İ. (۲۰۱۶). İslam Öncesi Türk Toplumunda Kadının Konumu Üzerine. A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi [TAED] 55, ERZURUM.\nULUSLARARASI SEMPOZYUMTÜRK DÜNYASINDA ALP KADIN 810Mart2022–Gazi Üniversitesi–Ankara, Türkiye INTERNATIONAL SYMPOSIUM ALP WOMAN IN THE TURKISH WORLD – ۸–۱۰ Mart 2022 –Gazi University – Ankara, Turkey","num_words":5871,"character_repetition_ratio":0.036,"word_repetition_ratio":0.018,"special_characters_ratio":0.21,"stopwords_ratio":0.002,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":142304.6,"cluster_detection":-1}
+{"text":"چاغیریلمامیش قوناق یانی نه؟ یانی بیری کی یا الله باشین آشاغی سالیب‌دیر‌رولاما بیر ییغیناغا گیره. اونا چاغیریلمامیش قوناق دئیر. مثلا بیر توی وار. سیزی چاغیرماییبلار! سیز دوروب او تویا گئتسز سیزه نه دئیرلر؟ توی یییه‌سی دئیر:\n– اده بیز بونو چاغیرمامیشدیق بو نه اوزله دوروب گلیب؟ اوز دؤورکی آیاق داشی‌دیر‌!\nبئله لاپ اولا بیلر کی توی یئرینی تای دَییشک سالیب گئده‌سیز. گؤره‌جکسیز هئچ کیم سیزه تانیش گلمیر. آما او ییغیناجاغین ایچینده بیری سیزی تانییاجاق یا نه بیلیم تانیمایاجاق. آما اردبیل کیمین یئرده حتما بیری سیزی تانییاجاق. کئچیب قاباغا سیزه دئیه‌جک:\n– وئی سیز ده بوردا سیز؟ کیمین آدامی سیز؟ بَی گیلین آدامی سیز یوخسا گلین گیلین؟\nایندی سیز کیشی مجلسینده اولساز هئچ کیم سیزینله ایشی اولمایاجاق. چون بو اردبیلین کیشی توی مجلیسرینده ایت یییه‌سینی تانیمیر. بَی آدامی دئیه‌جک بو گلین آدامیندان‌دیر‌. گلین آدامی دا دئیه‌جک بو بَی آدامیندان‌دیر‌. دای دئمیرم سیز اؤزوز باشا دوشه‌سیز کی تای دَییشک گلیب سیز. اوندا تئز دوروب پئزینی وئره‌جک‌سیز. آما خانیم مجلیسی اولسا، ایش دَییشیلیر. اولا بیلرکی بیر چاغیریلمامیش خانیم گلیب سیزه. دئیه‌جکلر:\n– آی خانیم کیمین تویونا گلیب سیز؟\nهله کی بیلیندی تای دییشیک گلیبسیز، سیزه دئیه‌جکلر باس بایرا. آخی کیشیلره باخمایین خانیملار مجلیسینده اولان هر کیمین نه‌چی، کیمین آدامی اولدوغونو بیلیرلر. ائله بیل سؤز چوخ اوزاندی. آما سؤزون لاپ چیلخاسی بودورکی اگر بو دونیایا، چاغیریلمامیش بیر قوناق کیمین گلسز اوندا نه اولاجاق؟ او سیرتیق قویرقلو کروموزوملار زنبیل قویمامیش سیره‌یه سوخولسالار نه باش وئره‌جک؟ تای دییشیک گلمه‌یینیزی بیلن کیمی پئزینی وئره بیلَجکسیز؟ یوخسا قولاغیزدان دوتوب دئیه جکلر باس باییرا؟ قالیب هانسی مجلیسه گیرمیش اولاسیز، هه؟ هل البت بیر ایش ده وار! بلکه بیری بئله بیر چاغیریلمامیش قوناق اولماغیزا قاهمار چیخا. مثلا اؤز بیبیزکیمی! اوندا داها مجلیس یییه‌لری سیزی قووالایا بیلمه‌یه‌جکلر. سیز نئجه؟ مجلیس دن قاچا بیله جکسیز؟\nبو مجلیسه گلمه‌یین مین یولو وارسا، بو مجلیسدن قاچماغا بیر یول وار. اونا اؤلوم دئییرلر! او دا هر اوغولون ایشی دئییل…\nائله بیل گینه چوخ دانیشدیم. من بوردا سیزه باش آغری وئرمک ایسته‌میرم، تکجه دانیشماق ایسته‌دیم. آما منیم بو سؤزلریمی غربته سالمایین. هل البت سیزه چوخ ایپ اوجو وئردیم و سیز ده حتما کله‌فه‌نی چؤزوبسوز!\nمن الان نه اوچون بونلاری یازیرام، داها دوغروسو بیلمیرم. بلکه ده ایستیرم بیر یئنی اؤیکو یازام!\nآخی بئله ده بیر اؤیکو اولار؟ اؤیکونون اؤزونه گؤره بیر عادتی وار، یاساسی وار. انیشی، یوقوشو، نه بیلیم پلاتی وار. بو اؤیکو اولسا و اگر اونو تزه میدانا آتساز هئچ کیم گؤتورمز. آما اؤز آرامیزدی بئله لاپ چیخوفون دا اؤیکوسونو تزه میدانا آتساز هئچ کیم گؤتورمز. آخی تزه مئیدانین اؤزوندن اؤیکو یازانلار چیخیر. آنجاق منجه اؤز بئیینلرینده یازیرلار. هر نه دئسن اوردا وار. مثلا فولکلور! بالیق ساتان دئییر:\n– گؤرنه قشنگ بالیقسان.\nمیوه ساتان دئییر:\n– گلین آلین مندن قوی آل وئر اولسون منیم جیبیم بول اولسون.\nآما منیم قولاغیم هامیدان چوخ او داشقادا میوه ساتانین سسین ائشیدیر. نئچه کیلو میوه‌سیندن قالیب. اونلاری دا ساتسا گئده‌جک ائولرینه. قیشقیریر:\n– آی منی آزاد ائله‌ین! آی منی آزاد ائله‌ین!\nبو چاغیریلمامیش قوناقلارین بیری دئییردی:\n– قاپی دؤیولدو. قاچدیم قاپینی آچدیم. عمی اوغلو قاپیدا ایدی(عمی اوغلو دئییبن آتا ننه‌مین باجیسی اریندن دانیشیردی). بیردن بیر گؤرونتو گؤردوم. بیر ماشین عمی اوغلونون اوغلونو باسلادی. من عمی اوغلونون اوغلانلارینین آدینی یاخشی آییرد ائله‌یه بیلمیردیم. ائله دیلیمه گلیب دئدیم:\n– رسولو ماشین باسلادی.\nعمی اوغلونون رنگی روفو آغاریب، ائله اوردان قاییدیب گئتدی. نه واختدان نه واختا گلیب خان ننمله آتام گیله هرنه‌یی دئدی. رسول ساغ ایدی. اونا گؤره منیم آدیمی یالانچی قویدولار. بو یالانچیلیغی منه چوخ یاراشدیران قارداشیم‌لا کیچیک عمیم ایدیلر. منه جوره به جوره آد قویوردولار. مثلا کذب، کاذب، استکذاب…\nآما بیر ایل اوندان سونرا عمی اوغلونون اوغلونو یانی صاحبی، ماشین باسلادی. یازیق شیل کوت اولموشدو. آما هئچ کیم منیم سؤزومو خاطیرلامادی. من گؤردویومو دئمیشیدیم. هئچ کیم ده سوروشمادی کی آی بالا نییه بو سؤزو دئمیشیدن؟\n***\nاو بیری چاغیریلمامیش قوناق بئله دئییردی:\n– قیش گئجه‌لری اودون پیچیمیز یاناندا (او قورتوم قورتوم نؤووت ایچن پیچی دئییرم) او قیرمیزی مینجیقلار دال با دال دوزولوب چیققیلدایا چیققیلدایا گؤیده اوچوردولار. هر کیمدن سوروشدوم دوداغینی بوزوردو. هئچ کیم بئله بیر شئی گؤرمه میشدی به من نییه گؤروردوم؟\n***\nبیر گون بو چاغیریلمامیش قوناقلارین بیری، دوستونون ب- ام – و ماشینینا مینیب او بیری دوستلاریلا گئدیر آستارایا. قاییدیش باشی، ب- ام- و نین شوفری، ماشینی دایامیشمیش بیر بؤیوک ماشینی�� آرخاسینا کی اونو اؤتسون. ائله اوندا بو چاغیریلمامیش قوناق بیردن قیشقیریر:\n– تورموز ائله.\nشوفر آیاغینی تورموزا باسینجا، بؤیوک ماشین دا تورموز ائله‌ییر. تئز تورموز ائله‌مه‌سه ایدیک …\n***\nنئچه دقیقه‌دی بو قاباغیمداکی آداملا یولا کؤرپو سالمیشیق. دئییر:\n– زهلم گئدیر بوتون بو آدام لاردان. والله منیم الیمده اولسا هامیسینی یوخ ائله‌رم.\nدئییرم:\n– نییه بئله آجیقلی سان بو جماعتدن؟\nدئییر:\n– قیش گئجه سی قاتیق آلیب دورموشدوم تاکسی یا. هاردا؟ مجسمه‌ده. بیردن بیری گلیب الیمده کی قاتیغا بیر دنه ووردو. قاتیق بوتون پالتاریمی بولادی. آدامین اوزونه باخیب گؤردوم زیر دلی‌دیر‌. مجسمه‌نین تینینده بیر رنگ ساتان وار ایدی. قاچیب گیردیم اونون توکانینا. دئدیم کی گؤردوز او گئده نه ایش گؤردوی؟ منه شاهد کئچرسیز؟\nبیر ده گؤردوم منه باخیب گولورلر. اونلارین بیری دئدی کی به سن اونا بیر شئی دئمه‌دین؟ بیر دنه قویوردون قولاغینین دیبیندن دای. ائله اوندا دؤنوب توکاندان چیخدیم آخی من عؤمرومده بیریله ساواشمامیشام کی!\n***\nصاباحیسی گینه او حیرصلی آدامی اوتوبوسدا گؤردوم. اؤزومو اونا ساری وئریب دئدیم:\n– نئجه سن آی کیشی گینه حیرصلی باخیرسان هر یئره گینه ایسته‌ییرسن دونیا چؤیرولسون بو آداملارین باشینا؟\n– هه ایستیرم لاپ بئله دارماداغین اولسون.\n– گینه نه اولدی آی کیشی؟\n– نه اولاجاق باشیما گلنلره فیکیرله‌شیرم. بیلیرسن من تبریز دانیشگاهیندا درس اوخوموشام. چوخدان ایدی الـله‌شیردیم یاخشی شعر یازام.\n– بو شعر هوسی سنده هاردان یارانمیشدی؟\n– من ریاضی اوخویوردوم. بیر گون میرزه علی اکبر صابیرین هوپ هوپ نامه سیندن اوخودوم. او قدر وورولدوم کی گل گؤهره‌سن خصوصا او شعری وار ها دئییر، اؤتوشدن چیخان بیر جماعت گلیر،\/ ائدیب جمله اقوامه سبقت گلیر،\/ وئریب هر کیمه درس عبرت گلیر،\/ قاچ اوغلان قاچ آت باسدی ملت گلیر. بیرده کی آتام حیدربابانین شعرینی اوخویوردو. او زاماندان سونرا او قدر شعر یازدیم کی گل گؤره‌سن، آما باکیلی‌لار دئمیشگن آلینمیردی. لاچین اشغال اولان گون اوره‌ییمدن بیر شعر گلدی، قوشما یازدیم. یازیقلیقدان ائوده ده هئچ کیم یوخ ایدی کی شعریمی اونا اوخویام. آما من ائله قیمسانمیشدیم کی گرک شعریمی بیرینه اوخویوردوم. دوروب گئتدیم دانیشگاها. شانسدان بیر خیل باکیلی گلمیشدی دانیشگاها. اؤزومو ساخلایا بیلمه‌دیم. شعریمی اونلارا اوخودوم. اونلار شعریمدن چوخ خوشلاری گلدی. دئدیلرکی باخ گؤر دیل بوتایدا نه ساغلام قالیب. اوکی وار بویوما اوخشادیلار. اونلار اویانا منی توتوب آپاریب سوخدولار بیر اوتاغا. دئدیلر لاچینین، قاراباغین بیزه نه داخلی وار؟ منه بیر گلیش گلدیلر کی فیکر ائدیرم کیشیلیکدن دوشدوم. آخی من بیر قورخاق آدامام. منه بیر آش پیشیردیلر کی ایگیرمی ایل دادی آغزیمدان گئتمه‌دی. من ده داها سوسدوم. شعر زاد یازمادیم. ایندی او ایره‌لی گؤردوم کی دئییلر، اورالار اسلام توپراغی‌دیر‌. هر کیم اورادا اؤلسه شهیددیر. ایندی کی اورانین بیزه داخلی وار به ایگیرمی ایل بوندان قاباق منی اؤجور قوپالاماغا گؤتورمکلری نه ایدی؟ تزه آییلیبلار کی اورا مسلمانلارین توپراغی‌دیر‌؟\nمن چوخ قورخاق بیر آدامام. بو ایگیرمی ایل چکدیگیم قورخونون گوناهی کیمین بوینونادیر؟ او خه‌دیم منی قورخوتموشدولار کی ائوله‌نندن سونرا دا ائولندیگیدن پئشمان اولموشدوم. اویان ب��یاندان ائشیتدیکلریمه گؤره لاپ بئله ناموسومدان قورخوردوم. آخی هئچ کیم منله آیدین دانیشمیردی. قورخوردم منه گؤره خانیمیما ساتاشالار.\n– نییه بئله قورخوردون؟\n– اون بئش یاشیندا اولان قارداشیما بیر نئچه کاغاذ پارا اوستونده اوچ ایل زیندان وئرمکلری یادیمد ایدی. آتامین دیغلاماغی یادیمدا ایدی، بو گئده‌کی آدینی اصلاح طلب قویمدوشدو او کئچلی دئییرم، دئییردی دوستلاقلارین آروادینا توخانیرلار. اوندان قورخوردوم…\nبیردن بؤیروموزده اولان بیری دئدی:\n– آی بالا نه‌خه‌دیم دانشیرسیز. ماشاالله سؤز آغزیردان گاللاه گلیر.\nدئدیم:- عمی نه دئییرسن؟\nدئدی:\n– سیز منی باشا سالین. پوتون گئییب گئدیرم چؤله. آیاغیمین له‌پیری چوخ بؤیوک اولور. دؤرد ایت آیاغینین له‌پیری بویدا، اوچ قوردون آیاغینین له‌پیری بویدا. آما هر ایکیسی ده جییر ائله‌ییب منه جومورلار. و حال عنده‌کی آیینین آیاق له‌پیرینی گؤره‌نده اونا هئچ جوممورلار. نییه؟ بیزسوسدوق..\n***\nداها اوندان سونرا او کیشینی اوتوبوسدا گؤرمه‌دیم. بیر گون آلاقاپی مچیدینین قیراغیندان سووشاندا اعلامیه‌سینی گؤردوم. یازیق کیشی چیخمیشدی تیره. دئییردیلر اونو کورونا اؤلدوروب آما من باشا دوشدوم هرنه‌یی. آخی یوخوما گلمیشدی منه دئدی کی، من دیغلادیم سیز ساغ اولون.\nدوستلاریمین بیرینی گؤردوم… اسه اسه زنگ ووروردو. تلفن آچیلینجا دئدیم:\n– کیمه زنگ ائله‌ییرسن؟\n– داییما\n– دایینا نه گلیب کی بئله قارا قاییت داسان؟\n***\n– الو سلام دایی سن سن؟\n– هه\n– یوخو دا سنی گؤروردوم. گؤردوم یامان مریض اولوبسان. سن آللاه بیر شئی وار؟\nتلفونون او بیری طرفیندن گلن سسی ائشیدیردیم کی دئییر، آی باجی اوغلی، ماشاالله ساغام، یئتمیشدن چوخ یاشیم وار. هر گون سحر ساعات بئشده دوروب گئدیب شورابیلی دولانیرام. قورخما هئچ زادیم یوخدی.\nدئدیم:\n– آی دوست نییه دایینی بئله قارا قاییت دا قویدون؟\n***\nئئچه آی لار سووشدو. کورونا آدینلی مریضچیلیک گلدی. همان دوستومو گؤردوم. قان تر ایچینده ایدی. دئدیم کی نه اولوب. دئدی:\n– داییم کورونا توتوب.\n– هارا گئدیرسن؟\n– اونلارین ائوینه!\n– به سن ده توتارسان آخی.\n– یوخ، من گئتمه‌سم داییم اؤلر.\nبونو دئییب چیخیب گئتدی. نئچه واخت دان سونرا ائشیتدیم کی داییسی‌دیر‌ی قالیب.\n***\n-نه دی بئله حیرصلیسن؟\n– سنه نه؟\n– منه هئچ داخلی یوخدی. اما منه دئسن بلکه بیر آز یونگوللشدین.\n– من بیر مهندیسم. بیر ساختمان یییه‌سی خلاف ائله میشدی قونشوسودا شکایت ائله‌میشدی. من اونون پایان‌کارینین تصدیقین ایمضالامادیم. نه‌خه‌دیم دئدیلر امضالامادیم. بیر آخشام یاخین دوستلاریمین بیری منه زنگ ووروب دئدی کی امنیت دئییرکی او بینانین تصدیقی امضالانسین. دئدیم کی من امنیتله ایشله‌میرم گئتسینلر مهندیسلر نظامینا دئسینلر.\nدئدی:\n– سفئی اولما ایندی امنیتدن سنه زنگ ووراجاقلار. من تلفونو باسیب کسدیم سسینی. بیر آزدان بیر اَیبه‌جر شماره دوشدو تلفونوما؛ توکلریم بیز بیز دوردو. آخی من قورخاغام. تئز دوستوما زنگ ائلهدیم. دئدی گل زینال تینینه. گئدیب اونو میندیردیم. اؤنجه بیر کولت گؤرستدی منه. تئز کاغاذلاری آلیب امضالاییب مؤهورله‌دیم…\nاوندان نئچه گون سونرا مهندسی نظام دان منه زنگ ائله‌ییب دئدیلر:\n– بو نقشه دن پولونو آلیبسان ؟\nدئدیم:\n– یوخ.\nدئدیلر:\n– ائو یییه‌سی بیر بلگه وئریب کی پولونو آلمیسان. بلگه‌ده امضان دا وار���\nدوست لاریمین بیرینی گؤتوروب گئتدیم. ائو یییه‌سی اصل بلگه‌نی قویدو قاباغیما. امضا جعل ایدی. دئدیم :\n– بو نه دی؟\nدئدی:\n– دوستون منه دئدی کی سن نقشه‌نی امضالاماغا رشوت آلیبسان و بو بلگه سی‌دیر‌.\nدوستوما زنگ ووردوم آغزیما گلنی دئدیم:\n– نئجه جرات ائله ییرسنکی منیم طرفیمدن رشوت آلیب امضا دا وورورسان؟\nدئدی:\n– گلیب سنی اَزَرم\nمن ده قورخاق. آما قورخماقدان چوخ اوتاندیم داها دوغروسو. اوزاماندان سونرا بیری اینترنت ده منله بحث ائله‌ینده دئییرم:\n– گلیب سنی ازهرَم.\nیامانلاییرام. بودا منه ایش آچیر.\n– به سن نه دن ناراحات سان؟\n– هئچ واخت یادیمدان چیخمیر\n– نمنه؟\n– تهراندا، قصر زیندانینین پارکیندا اوتورموشدوم اؤزوم ده افسر وظیفه ایدیم. بیردن بیر جاوان اوغلان هورکموش آت کیمین گلیب منه دئدی:\n– دور قاچ. کمیته گلیر.\nمن اؤز اؤزومه دئدیم. من بیر افسرم. کیم منه بیر سؤز دئه بیلر. بیرده گؤردوم اوزاقدان بیر دسته کمیته یا تزه دیلده نیروی انتظامی گلیر. بیر سیقار چیخاردیب آلیشدیردیم. دسته منه یئتیشن کیمین قولومدان یاپیشیب منی آتدیلار پارکین اورتاسینا. دیبیرلاندیم. دوروب تورکو دیلده دئدیم:\n– اَده هوزی من ده نیظامییم. سن قوروهبان‌سان من ستوانام.\nدئدی:\n– بونودا آپارین میندیرین ماشینا من فقط باشاردیم کی ستوانلیق کارتیمی چیخاردام کارتیمی آلیب باخیب اوندان کارتی چیرپدی اوزومه.\nدئدی:\n– دور جهنم اول بوردان.\nدئدیم:\n– هر پوخ یئییرسن یئ.\nدوشدولر جانیما. من ده ساغ باشیمی گؤتوروب قاچدیم…\n***\nبیر گون او کمیته مامورونو گؤردوم. دالیجا گئتدیم.\nبیر یئرده حامامین پوخ قویوسونو بوشالدیردیلار و بو مامور قویویا باخیردی. بو دؤنه قورخمادیم. قاباغا گئدیب اونا بیر تیمبا ووردوم. دوشدو پوخ قویوسونا. من ده یامان کئف ائلهدیم.\n***\nگینه اوتوبوسدا همان حیرصلی آدامی گؤردوم. آغزیمی آچینجا دئدی:\n– بیر گون دانیشگاهدا ریاضی اوستادی درس وئریردی. ذهنیمه بیر سورقوش گلدی. الـلشدیم او سورقوشو فارسی دیلینده سوروشام آما قوراشدیرا بیلمه‌دیم. اودور تورکو دیلده سوروشدوم.\nاوستاد باشا دوشوب منیم سورقوشوما فارس دیلینده دیلمانج اولوب جوابینی دا فارسی دیلده وئردی. فارس همکلاسلاریم دوروب اعتراض ائله دیلر کی بو نییه تورکو دانیشیر. منی یاش یوووب قورو سردیلر. اللریمی قولاغیما قویدوم. دوروب کیلاسدان چیخیب کئچدیم سئلف سرویسه. هر یئر دولو ایدی. بیر دؤرد آداملیق یئمک میزینده بیر نفره یئر وار ایدی. اونلار فارس ایدیلار. فارسجا اونلاردان سوروشدوم کی بو یئرده اوتورا بیله‌رم؟ اونلار منیم تورکو لهجه‌می ساریییب دویونجا گولدولر. قانیم جوشدو. آما حراست و او شعر مسئله‌سی یادیما دوشونجک بیر سؤز دئمه‌دیم. گئدیب سئلف سرویس نگهبانینا هر نه یی دئدیم. دئدی:\n– به نییه جوابلارین وئرمه‌دین؟\n– حراست دن قورخدوم.\nاو منی گؤتوروب گتیردی میز باشینا آما اونلار گئتمیشدیلر. نگهبانین رنگی سارالدی. هه اونلار پئزینی وئرمیشدیلر آما من نئچه آی اؤز ایچیمی یئدیم کی نییه اونلارا جواب وئرمه‌میشم؟ آخی ایسته‌سَیدم جواب وئرم اونلار گینه منی سارایاجاقدیلار. اوندان داعوا دوشه‌جکدی. دئین یوخ ایدی کی بیرین ووروب ایکیسین یئییردین دا؟ به نییه دبرمه‌دین؟ آما حراستین منطقی یادیما دوشوردو. اونلار منه پان تورکیست دئیه‌جکدیلر…\n***\nبئله بئله چاغیریلمامیش قوناقلاری تانیماقدا بیلنده اولدوم. ائله اوتوبوسدا هرکیمی گؤروردوم کی بوغونو چئینه‌ییر یوخسا حیرصلی حیرصلی باخیر گؤیده ووروردوم کی بو بیر یئردن یارالی‌دیر‌.\n***\nبیرداها اتوبوسا میننده همان حیرصلی آدامی گؤردوم. بو دؤنو گؤردوم بوغلاری گولور. دئدیم:\n– گون هایاندان چیخیب کی بوغلارین گولور؟\n– سوروشما. آخیر ایشیمی گؤردوم.\n– نه ایشی\n– داها بو دؤنه اودمادیم. قوی اولدن دئییم. بیر اونله شیرکت ده امتحان وئرمیشدیم. علمی روتبه‌نین بیرینجی یئرینی قازاندیم. آما داها خبر اولمادی. بیر آی، ایکی آی کئچدی، خبر اولمادی. گئتدیم شرکته. هر نه‌یی دئیینجک منه دئدیلر کی سنین یئرینه آدام سئچیلیب. ائله بیل دونیانی ییخدیلار باشیما. دئدیم کی نییه؟ دئدیلر سن مصاحیبه‌یه گئتمه‌ییبسن. اودور یئرینه آلاهی آدامی سئچیبلر. دئدیم:\n– کیم منی مصاحیبه‌یه چاغیریب کی من گئتمه‌میشم؟\nدئدیلر:\n– بیز بیلمیریک گئت تهراندا دانیش!\nیوللانیب گئتدیم تهرانا. او آدام کی ایش الینده ایدی دئدی:\n– چاغیریبلار گلمه‌ییبسن!\n– منه بلگه گؤرست؟\n– پوست ائله‌یه‌جه‌ییک!\nاردبیلده گلیب آختاریشدیم. بعلی، باشی اتلی آداملارین بیرینین اوغلونو منیم یئریمه سالمیشدیلار.\nگئدیب یاخیندان اونو سوزدوم. اونا بیر ائو بیر ده اوجا شاسیلی ماشین وئرمیشدیلر. آلدیغی آیلیق منیم اون آییمین حقوقو ایدی. ائله او گونلر نامه تهراندان یئتیشدی. بئله یازمیشدی:\n– آی فیلانی کتبی امتحان جلسه‌سینده مصاحیبه تاریخی دئییلمیشدی و بو نا گؤره سنین هئچ حقین یوخدی.\nدؤزه بیلمه‌دیم. دوروب گئتدیم تهرانا. اویانا بویانا، هئچ کیم منی آدام یئرینه قویمادی. اوره‌ییم دوروردو. اؤزو ده او زامان ائوده اولان گرگینلیکلره گؤره منه تزه و یاخشی ایش گرک ایدی. اول ایسته‌دیم اؤزومو قورتارام. آما ائله بیل آتالاریمین روحو منه دور دئدیلر. بیر اولگوج، بیر بالتا، بیر ده قیی گؤتوروب گئتدیم. یاخشی بیلگیلر آلمیشدیم. او تهرانلی یاخشی پول آلیب بیرینی منیم یئریمه سوخموشدو. گل گئت یئرینی تاپدیم. آخشامین قارانلیغیندا اونو کیرتیمه سالیب دئدیم:\n– باغیشلا رئیس منیم بیر سؤزوم وار.\n– نه سؤزون وار؟\n– اداری ایشیم وار.\n– اداری ایش اداره‌ده اولار. صاباح گلرسن اداره‌ده دانیشاریق.\nباشیمدا کی بؤرکو چیخاردیب دئدیم:\n– منی تانیدین؟\n– یوخ!\n– من همانام کی منیم یئریمه آلاهیسین سوخوبسان ایشه!\nمنی تانیدی. دئدی:\n– سنه نامه گؤندردیک!\n– اوندا دای ایشیمیز اداری دؤوور! ایشیمیز شخصی‌دیر‌.\nبالتامی چیخارتدیم. او الیمده بالتانی گؤرونجک اوز قویدو قاچماغا. بالتانی چیرپدیم ساغ آیاغینین توپوغونا. ییخیلیب باشلادی زاریلداماغا:\n– سن الله منن ایشین اولماسین!\n– نقدر پول آلیب منیم یئریمه آلاهیسین سوخوبسان؟\n– من قانونی ایشیمی گؤرموشم.\nبالتانی قالخیزیب ووردوم سول قیچینین دیزینه. جییردن قیشقیردی. دئدیم :\n– قیشقیرماقدان بیر شئی چیخماز. دئنن نه‌خه‌دیم آلیبسان قوی بو واکمنه ضبط اولسون.\n– هئچ زاد، هئچ زاد…\nبو دؤنه بالتانی قالخیزیب ووروب ساغ آیاغینین بارماقلارینی قیردیم. ساغ الینی منه آتدی. بالتانی ائله ووردوم کی ساغ الینین سوموگونون سینماق سسی گلدی. سول الینی‌دیر‌ه‌دی یئره. بالتانی قویدوم بارماقلارینین اوستونه. دئدی:\n– دایان، دایان. یوز میلیون پول آلمیشام.\nآیاغیمی بالتانین آیاق توتان یئرینه قویوب باسدیم. دؤرد بارماغی اوزولوب یئره دوشدو. دئدیم:\n– دوزون دئنن.\nآغلایا آغلایا دئدی:\n– اوچ یوز میلیون تمام.\n– بیلیرسن سنی نئیله‌یه‌جهیم؟\n– آی دیوس سنی توتاجاقلار!\n– هه منی توتوب فقط دارا چکه‌جکلر. آما سن هله عذاب چکه‌جکسن. چون منه بوندان پیس عذاب وئریبسن.\nاوندان اولگوجو چیخاردیب ساغ گؤزونون گؤز قاپاغینی دیقتله کسدیم. بیر گؤزو آچیق قالدی. قییناغی دا سوخوب اوبیریسی گؤزونو چیخارتدیم. اوندان اونو ائله قویوب اکیلدیم. …..\n***\nاو کیشینین سؤزلرینه آوارا قالدیم. دئدیم:\n– سن نه وای قیل سیز آدام ایمیشسان؟\n– سنین قورخاقلیغین منی بو گونه سالدی!\nائله اوندا نئچه مامور ایچه‌رییه گیریب منه توپانچا توتوب دئدیلر:\n– ترپشمه!\n– من دؤوورم، بو قاباغیمدا کی‌دیر‌.\nمن ائوین سئرویسینده ایدیم. قاباغیما باخینجا سئرویسین آیناسیندا اؤزومو گؤردوم.\n۱-۹-۹۹ – ۲۵-۱-۱۴۰۰\nدانلود\nنسخه اصلی این مطلب\nتاختالی کؤیدن‌ مکتوب‌لار \/ اون‌یئددینجی مکتوب\nعزیز نسین اسماعیل شیخلی\nمدخلی بر آداب و رسوم روستای«زنگاوا»: (قاپان- قاپان۱)\nابوالفضل جمالی\nو سئل‌لرین گونجل آخاری …\nمسعود اسلامی\n«میانالی علیرضا»نین یئنی شعر مجموعه‌سی یاییلدی\nایشیق\nچاپ\nیک پاسخ\nعبدالرضا گفت:\nجمعه ۹ اردیبهشت ۱۴۰۱ در ۱۲:۱۰\nاقا فیوضات لاپ محشر یازیبسان هم اخومالی دی هم دوشونملی گرک نئچه سری اوخیاسان تا یاخشی با شا دوشه سن یازی دا چوخ رواندی و سوزلرین چوخو تورکجه دی","num_words":4020,"character_repetition_ratio":0.027,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.233,"stopwords_ratio":0.004,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":168800.9,"cluster_detection":-1}
+{"text":"Muasir Azerbaycan Türkces -1- 2 – 3 -Fonetik – Əlifba – Orfoqrafya – Orfepija – Leksikloqya -Morfolojya - Sintaksis - Kiril -Baki – Elm Yayınları\nPitiklər\nMəqalə Toplusu\nبیزه گؤره\nایلتیشیم\nفارسی\nAzerbaijani\nEnglish\nتورکجه\nTurkish\nتوروز - تورکجه دیل و ائتیمولوژی کیتابخاناسی\nکیتابلار\nدیل و دیلچیلیک\nMuasir Azerbaycan Türkces -1- 2 – 3 -Fonetik – Əlifba – Orfoqrafya – Orfepija – Leksikloqya -Morfolojya - Sintaksis - Kiril -Baki – Elm Yayınları\n10331\n0\n2018\/4\/15\nسس لرین سایی 1\nسس وئرمه نین سونوجو 7\n0\nتام آد :*\nایمیل :*\nیوروم :*\ncaptcha:\nاستاد شهریار\nسؤزلوک\nتورکولوژی\nدیل و دیلچیلیک\nمیفولوژی\nFelsefe\nده ده قورقود\nشعر\nفولکلور\nأل یازمالار\nآتالار سوزو\nبایاتی\nتاپماجا\nاوشاق\nگولمه جه\nنوحه\nموسیقیمیز\nهر قونودان\nEl Bilimi Dergisi\nŞəkil\nآنلاین: 2725 ایشلدیجی\nیازیلمیش: 39115 ایشلدیجی\nتوروز\nسایین اوخوجولار!\nتوروز سیته سی بیر کولتورل اوجاق اولا‌راق دیلچی‌لیکله باغلی قونولاردان دانیشیر. بو سیته دیلچی‌لیکله باغلی دیرلی بیلگی‌لر وئرمکده‌دیر. دیلیمیزین تاریخی و ائتیمولوژی‌سی ساحه‌سینده چالیشان بو سیته، سؤزلرین کؤکو و ائتیمولوژی‌سی حاقیندا، باشقا سیته‌لردن دییشیک اولا‌راق، ائیلمله(فعل) باغلی آنلام‌لارین آچیقلاییر.\nسیته‌میزده دیلچی‌لیکله باغلی بیر چوخ کیتاب، سؤزلوک، یازی‌لار الده ائدیب اوخویابیلرسینیز. اوموروق کی بو سیته، سیز دیرلی، سایین اوخوجولار یاردیمییلا، دیلچی‌لیک قول‌لاری‌نین گلیشمه‌سی، یوکسلیشی یولوندا بیر آددیم گؤتوربیلسین.","num_words":377,"character_repetition_ratio":0.061,"word_repetition_ratio":0.288,"special_characters_ratio":0.239,"stopwords_ratio":0.0,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":77087.7,"cluster_detection":-1}
+{"text":"ویلهم هومبدلت یازیر: «خالقین دیلی اونون روحودور و خالقین روحو اونون دیلی‌دیر. بوندان گوجلو عینی‌لیک تصوور ائتمک چتین‌دیر.»\nبیزیم جانیمیز‏‏، روحوموز، عشقیمیز، ووجودوموز، وارلیغ��مز، شؤهرتیمز، شانیمیز اولان بو آنادیلیمیزین اوزه‌رینده چالیشماق بیزیم ان بؤیوک بورجوموز و آغیر وظیفه‌میزدیر. دیلیمیز حاققیندا چوخلو مسله‌لر وار کی، اونلارین حاققیندا هله ده گرک تدقیقاتلار اولسون، کیتابلار، مقاله‌لر یازیلسین. بیر دیلین آرادان گئتمه‌سی‌نین قاباغینی آلماغا ان دوزگون یول او دیلی دوزگون اؤیرنیب و او دیلده گؤزل و هر طرفلی و هر ساحه‌ده سانباللی اثرلر یاراتماق اولماسی آیدین بیر مسله‌دیر. آنجاق بیزیم چالیشقانلاریمیز هله‌ده کی هله‌دیر، دیلیمیزین آدی اوستونده اؤز گوجلرینی- واخت‌لارینی قویماقلا، بو دیلین گئت- گئده ضعیف‌لنیب آرادان گئتمه تهلوکه‌سینی هئچ ده یادا سالمیرلار.\nآذربایجان دیلی ده ایللر بویودور نئچه آدلارلا چاغریلیر. بونو دا دئییم کی، بیزیم او قدر موشکول و مسله‌میز وار کی، اولان گوجوموزو و بو ساحه‌ده صرف ائتمک‌له باشقا گؤره بیله‌جه‌ییمیز، فایدالی ایشلردن قالمالی‌ییق، هله هر حالدا…\nدیلیمیزین آدی باره‌سینده، نه آدلا چاغریلماسی حاقدا، بیر نئچه نظر و بیر نئچه سؤز واردیر. بو حاقدا دئییلن سؤزلره بیر-بیر باشلایاراق اونلاری آراشدیرماق مقصدیله قاباغا گئده‌جه‌ییک:\n«آذربایجان دیلی تورک دیلی‌دیر»\nحقیقتن دیلیمیز اوزون زامان، تا قدیم واختلاردا، ۳۰-نجو ایللرین سونونا کیمی چوخ واخت تورک دیلی آدلانیب. صمد وورغون «رهبره سالام» شعرینده سونرالار «چادراسیز، بویاسیز، شن قیزلاریندان» صورتینده وئریلن میصراعین اصلی «چادراسیز، بویاسیز، تورک قیزلاریندان» اولوب. او دؤورون دیلچیلیک اثرلری‌نین آدیندا داها چوخ تورک دیلی اصطلاحیندان ایستیفاده ائدیلیب. مثلن م. شفیع واضح‌له. ای. گریگوریئوین، ل. لازئرئوین ل. بوداقووون، ن. نریمانووون (معلیم‌سیز تورک دیلینی اؤیرنمک‌دن اؤترو روسلار اوچون آسان کیتاب)، ۱۹۲۴-نجو ایلده آلتی مواللیفین یازدیغی و کومسیون صرفی آدی ایله مشهور اولان «تورکجه صرف-نحو» کیتابیندا و نئچه- نئچه باشقا کیتابلاردا دا آذربایجانجا سؤزو یوخ، محض تورکجه اصطلاحی ایشله‌دیلیب‌دیر. بونلارین هامیسی بیزیم اوزاق- یاخین تاریخیمیزدیر. تورک دیلی اصطلاحی‌نین نئجه آرادان قالخماسی و آذربایجان دیلی ایله نئجه عوض ائدیلمه‌سی‌نین ده سبب‌لری معلومدور. طبیعی، موختلیف سبب‌لره گؤره سیرادان چیخاریلمیش، یوخ ائدیلمیش مدنی ثروت‌لرینی برپا ائتمه‌یه هر خالقین، او جرگه‌دن آذربایجان خالقی‌نین دا حاققی وار.\n«آذربایجانین دیلی آذربایجان تورکجه‌سی‌دیر»\n«آذربایجانین دیلی آذربایجان تورکجه‌سی‌دیر» واریانتی دا گؤی‌دن‌دوشمه سؤز دئییل، اونون دا اؤز تاریخی تجروبه‌سی و منطیقی عنعنه‌سی وار. مثلن تورکیه‌ده رسمی ایستیفاده‌ده اولونونان دیله هم تورک دیلی هم ده تورکیه تورکجه‌سی دئییرلر. بئله‌جه اؤزبک دیلی ایله یاناشی- اؤزبکیستان تورکجه‌سی، قازاخ دیلی و قازاخیستان تورکجه‌سی، تورکمن دیلی و تورکمنیستان تورکجه‌سی کیمی، آذربایجان دیلی ایله یاناشی آذربایجان تورکجه‌سی ده ایشلتمک مومکوندور و بو چوخ طبیعی گؤرونور.\n«آذربایجانین دیلی (آذربایجان دیلی)دیر»\nنهایت، «آذربایجانین دیلی (آذربایجان دیلی)دیر» واریانتینین دا اؤز علمی و تجروبی اساس‌لاری وار. هر شئی‌دن اوّل اونا گؤره کی، «آذربایجان رئسپوبلیکاسی‌نین دؤولت دیلی آذربایجان دیلی‌دیر»، شیمالی آذربایجاندا میللی مجلیسین تصویب ائتدیگی لاییحه‌نین متنینین بیر پارچاسیندان عیبارت‌دیر.\nآذربایجان دیلی اصطلاحی داها چوخ ۳۰-نجو ایللردن سونراکی دؤورله باغلانسا دا اونون تا قدیمدن مؤوجود اولدوغونو دا اینکار ائتمک اولماز. تاریخ انیستیتوتونون آپاریجی‌ علمی ایشچی‌سی، تاریخ علملری دوکتورو، واقیف پیری‌یئو یاریم ایل اوّل «ادبیات قزئت»-نده (۱۷ ایول ۱۹۹۲) درج ائتدیگی «آذربایجان دیلی اصطلاحی نه واخت‌دان بللی‌دیر؟» آدلی مقاله‌سینده اونون ان آزی ۷۰۰ ایللیک تاریخی اولدوغونو گؤستریر. آذربایجان دیلی آنلاییشی ۱۹-نجو عصرده و ۲۰-جی عصرین اوّللرینده و دیل کیتابلاری‌نین آدلاریندا موختلیف ترکیب‌لرده مؤوجود اولموشدور. دئیه‌ک کی، بوداقووون کیتابیندا (۱۸۵۷)، میرزه عبدالحسین‌به‌ی وزیراووون کیتابیندا (۱۸۶۱)، نریمان نریمانووون «تورک-آذربایجان دیلی‌نین مختصر صرف و نحوی»(۱۸۹۹) و باشقا کیتابلاردا او جومله‌دن «تورک- تاتار- آذربایجانجا»، «تاتار- آذربایجانجا»، «تورک- آذربایجان دیلی»، موللا عبدالقدیر قرآنی‌نین «عرب و آذربایجان دیلینه مخصوص درسلیک» (۱۹۱۱) ال‌یازمالاریندا دا «آذربایجان دیلی» و «آذربایجانجا» اصطلاحلاری ایشلنمیشدیر.\nنهایت، آرتیق یاریم عصردن چوخدور کی، آذربایجان سؤزو، هم آذربایجان خالقینی، هم ده آذربایجان دیلینی بوتون دونیادا تمثیل ائدیر. آذربایجان سؤزو رسمن علم عالمینده، دونیانین تدریس مرکزلرینده تورک دیللری‌نین اوغوز قروپونا داخیل اولان معیّن تورک دیلی‌نین آدی کیمی قبول ائدیلیب و مشخّص بیر تورک دیلی‌نین آدی کیمی ان موختلیف کیتابلارین، مقاله‌لرین آدیندا ایشلک بیر اصطلاح اولوب. آمئریکادا یازیلمیش کیتابلاردا، مثلن، «آذربایجان دیلی‌نین اساس کورسو»، «آذربایجان دانیشیق دیلی»، گرد فرانکلین «تورکیه تورکجه‌سی و آذربایجان دیلی آراسیندا اوخشار و فرقلی جهت‌لر» مقاله‌سینده، دوکتورلوق تئزلرینده، مثلن، «آذربایجان دیلی‌نین تؤره‌دیجی فونولوگییاسی»، ایراندا آذربایجان دیلینه حصر اولونموش بوتون اثرلرده، ائله‌جه‌ده، تورکیه ده چاپ اولونموش چئشیدلی تدقیقات اثرلرینده آذربایجان دیلی بیزه معلوم اولان معیّن تورک دیلی مفهومونو، آنلاییشینی بیلدیریر.\nتورک دیلی عاییله‌سینده، موستقیل بیر تورک دیلی کیمی آذربایجان دیلی آرتیق اؤزونون هامی طرفیندن قبول ائدیلمیش یئرینی توتوب.\nمسله بوراسیندادیر کی، آذربایجان تورکجه‌سی، تورکیه تورکجه‌سی، اؤزبکیستان تورکجه‌سی و س. سؤزبیرلشمه‌لری رسمی تئرمین دئییل. اونلاری تورک دیلی‌نین موختلیف اراضی‌لرده حودودلانان لهجه‌لری معنالاریندا ایشله‌دیرلر. تئرمینلر تورک دیلی، آذربایجان دیلی، اؤزبک دیلی و س. کیمی رسمی تئرمین‌لرین اولسا- اولسا، قئیری رسمی سینونیم‌لری کیمی ایشله‌نه بیلر.\nآذربایجان تورک دیلی اصطلاحینا گلینجه، بو دا مؤوجود آدیاراتما عنعنه‌لرینه اویغون دئییل. بورا دا عینی دیلین آدلانماسیندا آچیقلانماسی چتین اولان آد تکراری وار. معلوم‌دور کی، نه اوکراینالی‌لار اؤز دیللرینی اوکراینا- ایسلاویان دیلی، نه بئلوروس‌لار بئلوروس- ایسلاویان دیلی، نه نوروئچ‌لی‌لر (نروژ) نوروئچ- ژئرمن دیلی و س. آدلاندیریرلار. بیر ده بونون معناسی وارمی؟ اوکراینا دیلی، اوکراینادا یاشایان بوتون خالقلارین، میللت‌لرین، ائتنیک آزلیقلارین (روسلار ۱\/۲۱ فایز)، یهودی‌لرین، بئلوروس‌لارین، مولداولارین، آذربایجانلی‌لارین، تاتارلارین، قاقاوزلارین و س. اؤلکه‌ دیلی اولا بیلرسه، آذربایجان دیلی بئله وظیفه‌نی نییه یئرینه یئتیره بیلمه‌سین؟\nآذربایجان دیلی اصطلاحینی نؤقصانلی سایانلار چوخ زامان، هم ده معیّن معنادا حاقلی اولاراق، بئله بیر فاکتی خصوصی قئید ائدیرلر کی، آذربایجان سؤزو یئر آدی اولدوغوندان، اونو دیل آدی کیمی ایشلتمک اولماز. نئجه کی، هئچ کس آمئریکا دیلی، روسییا دیلی، گورجوستان دیلی دئمیر.\nدوغرودان دا، مثلن، اینگیلتره دؤولتی‌نین آدیندان فرقلی اولاراق، همین دؤولته منسوب اولان خالقی اینگیلیس و دیلینی اینگیلیس دیلی آدلاندیریریق. ائله‌جه ده آلمانییا دؤولتی‌نین خالقینا و دیلینه آلمان خالقی و آلمان دیلی دئییریک. لاکین اؤزوللو تاریخی عامیللرله باغلی اولاراق، اؤلکه‌نین و دؤولتین آدی ایله خالقین و دیلین آدی‌نین اویغون گلدییی حاللار دا آز دئییل. مثلن چین دؤولتی، چین خالقی و چین دیلی، نوروئچ دؤولتی، نوروئچ خالقی و نوروئچ دیلی، اوکراینا دؤولتی ، اوکراینا خالقی و اوکراینا دیلی.\nتصوّور ائدین: تاریخ ائله گتیریب کی، آذربایجان اؤلکه‌سی‌نین و یا دؤولتی‌نین، فرقی یوخدور، آدی «آذربایجانیه» (مثلن تورکیه کیمی) و یا «آذربایجانیستان» (مثلن، قازاخیستان کیمی) اولوب. دوغرودانمی، او زامان مسله‌لر هامیسی حل ائدیلمیش اولاردی؟\nدئدیییم اودور کی، توپونیم- ائتنونیم، یعنی یئر آدی و خالق آدی قارشی دورماسی، آذربایجان دیلی تئرمینینی قانوندان و نئجه دئیه‌رلر، عنعنه‌وی آدیاراتما سیستئمیندن کنار بیر شئی حئساب ائتمه‌یه اساس وئرمیر.\nدیلیمیزین آدیندان صؤحبت دوشنده، بئله بیر طبیعی سوآل‌لا دا تئز- تئز قارشیلاشیریق:\nآخی آدقویما و یا آدیاراتما ایشینده، عملیاتیندا آدلا علاقه‌دار سیستئمله یاناشی، بیر تاریخی عنعنه ده وار: بیز تورکوک و عصرلرله دیلیمیز ده تورک دیلی آدلانیب. آمئریکا خالقی‌نین دیلی اینگیلیس، کوبا خالقی‌نین ایسپان، بئلژیکانین‌کی فرانسیز آدلانا بیلدییی حالدا، بیز نه اوچون دیلیمیزی تورک آدلاندیرا بیلمه‌ریک؟\nیئری گلمیشکن دئییم کی، رفیق ذکانین «آیدینلیق» قزئتینده درج اولونموش مقاله‌سینده بو باره‌ده ده دانیشیلیر.\nمسله بوراسیندادیر کی، همین خالقلار هانسی ژئنتیک منبع‌لره سؤیکنمه‌لریندن آسیلی اولمایاراق آدی چکیلن دیللری اؤزلری اوچون رسمی دؤولت دیلی سئچیب‌لر. یعنی آمئریکانین اینگیلیس دیلی ایله، اینگیلتره‌نین اینگیلیس دیلی آراسیندا فرق یوخدور. همین دیل، یعنی اینگیلیس دیلی آوسترالییانین، یئنی زلاندییانین دا رسمی دؤولت دیلی اولوب، کوبادا رسمی دؤلت دیلی اولان ایسپان دیلی ده ائله‌جه. همین دیل کوبانین دئییل، بوتون جنوبی آمئریکا اؤلکه‌لری‌نین – آرژانتینا، برازیلییانین و س. رسمی دؤولت دیلی‌دیر.\nبیزیم تاریخیمیزده ده بئله حاللار اولوب. قدیم و اورتا عصرلرده آذربایجان خالقی‌نین رسمی دؤولت دیلی عموم ‌خالق دانیشیق دیلیندن تامامیله فرقلی اولان عرب و فارس دیللری ایدی. نظامی‌نین «لیلی و مجنون» اثرینده آخیستانین مکتوبونداکی،\n«تورک دیلی یاراشماز شاه نسلیمیزه اکسیک‌لیک گتیرر تورک دیلی بیزه»\nسؤزلرینی یادا سالین (هرچند اورژینال‌دا بیر قدر باشقا شکیل‌ده‌دیر). یا ایندیکی سووئت اتفاقیندان آیریلمیش جمهوریت‌لرین، نئچه ایل بوندان قاباق بؤیوک ادبی دیل ��نعنه‌سی اولان، مثلن، آذربایجان دیلی، دورا- دورا رسمی دؤولت دیلی کیمی اونلارا روس دیلی خیدمت گؤستریب. بو بیر واقعی سند اولاراق بوگون ده داوام ائتمکده‌دیر. دوزدور صؤحبت معیّن دؤوردن و معیّن دیلدن گئدیر. کیمسه اینکار ائتمیر کی، بیز سؤی‌کؤکوموزه گؤره تورکوک و دیلیمیز ده تورک دیللری عاییله‌سینه داخیل‌دیر، ‌عرب‌‌لرده اولدوغو کیمی.\nبورادان طبیعی اولاراق بئله بیر سوآل دوغا بیلر: میصیر، عیراق، سوریا، سعودیه عربیستانی، لیوان، لیوییا، ایران کؤرفزی عرب اؤلکه‌لری، کوویت، عمان و س. حتّا سودان، موختلیف دؤولت‌لر اولسالار دا، اؤزلرینی عرب، دیللرینی عرب دیلی آدلاندیردیقلاری حالدا «تورک»، «تورک دیلی» سؤزلری تورک دؤولت‌لری اوچون نه‌یه گؤره یاراماسین؟\nمسله بوراسیندادیر کی، بو موختلیف دؤولت‌لرین هامیسینی عینی بیر رسمی ادبی دیل بیرلشدیریر. بو «قرآن کریم»-ین دیلی اولان عرب دیلی‌دیر. عرب اؤلکه‌لری‌نین رسمی دؤولت دیلی کیمی ایستیفاده ائتدیک‌لری اونسیت واسیطه‌لری آراسیندا فرق یوخدور. بو گؤرونور تخمینن ۱۴۰۰ ایل موددتینده مضمونو کیمی، دیلی ده دییشمز قالان «قرآن کریم»-ین قدرتی ایله باغلی‌دیر. هرچند هر خالقین دانیشدیغی عرب دیلی‌نین نه‌اینکی دیالئکت و شیوه‌سینده، حتّا شیفاهی ادبی دیل سویه‌سینده ده اؤزونه مخصوص فرقلی جهت‌لری واردیر.\nواختیله تورک اؤلکه‌لری و دیللری آراسیندا دا بئله حاللار اولوب. مثلن، اورتا عصرلرده دئیه‌ک کی، اورتا آسیادا جیغاتای و یا ایندی آدلاندیریلدیغی کیمی دئسک، کؤهنه اؤزبک دیلی عمومی‌ ادبی دیل رولو اویناییردیسا، قاباق آسیادا بو وظیفه‌نی تورک- اوغوز ادبی دیلی و یا نئجه دئیه‌رلر، کؤهنه آذربایجان دیلی یئرینه یئتیریردی. یئنی آذربایجان، عثمانلی و تورکمن، خصوصن آذربایجان و عثمانلی ادبی دیللری آراسیندا ائله بیر فرق یوخ ایدی. او دؤور اوچون تورک دیلی تئرمینی گئرچک‌لیک ایدی، حقیقت ایدی.\nایندیکی واخت‌دا ایسه آذربایجان، تورک، تورکمن ادبی دیللری، ائله‌جه ده دیگر تورک دیللری دییشیک‌لیک‌لره اوغراییب‌لار و موستقیل دیللره چئوریلیب‌لر. ان چوخ دییشیک‌لیک ایسه، بیلدیییمیز کیمی تورک دیلینده اولوب. بئله کی، بوتون دیللرینی معیّن معنادا بیرلشدیرن عرب و فارس سؤزلرینی اونلار تورک قایناقلی سؤزلرله عوض ائدیب‌لر.\nتصادوفی دئییل کی، کئچن بیر ایل عرضینده تورکیه‌ده کئچیریلن ایکی میللت‌لر آراسی قورولتایدا قویولان ضروری و اؤنملی مسله‌لردن بیری تورک خالقلاری اوچون اورتاق ادبی دیل یاراتماق اولوب. بو آنلاییشا طبیعی کی، رسمی دؤولت دیلی ده داخیل اولور.\nبئله اولان وضعیت‌ده تورک خالقلاری اوچون عرب مودئلیندن ایستیفاده ائتمک مومکون اولمایان بیر ایش‌دیر.\nبونو دا قئید ائدیم کی، ۱۹۲۰-جی ایلده تورکیه‌ده جومهوریت اعلان ائدیله‌نه‌دک اؤلکه‌نین دیلی عثمانلی دیلی آدلانیردی. تورکیه دؤولتی تورک دیلی آدینی آتاتورکون ایصلاحاتلاری زامانی گؤتوروب. دئمه‌لی ۷۰ ایلدن چوخدور کی، تورکیه‌نین رسمی دیلی دونیادا تورک دیلی، وطنداشلاری تورک، خالقی تورک خالقی ایله تانینیر.\nبیز ایسه تورک سؤزونو دیل آدی، خالق آدی کیمی قانلی- قانادلی ۳۰-نجو ایللرین آخیرلاریندا الدن وئرمیشیک. آرتیق یاریم عصردن چوخدور کی، دونیا بیزی آذربایجانلی، خالقیمیزی آذربایجان خالقی، دیلیمیزی آذربایجان دیلی کیمی تانیییر.\nصؤحبت برپادان گئدیرسه، اوّلجه بیر تورکلرله ده دانیشماق، عینی‌لییین تؤرتدییی قاریشیق‌لیغی آرادان قالدیرماق اوچون مصلحت‌لشمک لازیم‌دیر. یوخسا، «معاصیر تورک دیلی»، «تورک دیلی‌نین تاریخی»، «تورک دیلی‌نین ایضاحلی لوغتی» کیتابلارینی گؤرنلر بو کیتابلارین هانسی دیله عایید اولدوغونو نئجه معیّن‌لشدیرسینلر؟\nیا ایندی ساتیش‌دا کیتاب وار: «آذربایجانجا- تورکجه لوغت». بو لوغتین تکرار نشرینده آدی نه اولمالی‌دیر؟ «تورکجه- تورکجه لوغت»می؟ «آذربایجان و تورک دیللرینده فعلین زامانلاری» بو اثری نئجه آدلاندیرماق لازیم گله‌جک؟ ۲۰۰۲-نجی ایل آلمانیانین «هاریسوویچ» نشریاتی ۴ جیلدلیک «آذربایجان دیلی‌نین ایضاحلی لوغتی»-نی آلمان دیلینده نشر ائتمک اوچون باکی دانیشگاهی ایله موقاویله باغلاییب، ایندی دوزه‌لیش‌می آپارمالی‌ییق؟ کیتابین آدینی دییشیب «تورک دیلی‌نین ایضاحلی لوغتی»می قویمالی‌ییق؟\nدیلیمیزی آذربایجان تورک دیلی آدلاندیرماق ایسته‌ین‌لرین نجیب نیت‌لری معلومدور. اونلار دیلیمیزین بوگونکو آدی ایله کئچمیشده نیسبتن چوخ ایشله‌نن آدی آراسیندا بیر علاقه یاراتماق ایسته‌ییرلر. لاکین بو، یالنیز بیزه عایید اولان مسله دئییل. دئیه‌ک کی، اؤزبک دیلی‌نین کؤهنه آدی جیغاتای، تورک دیلی‌نین آدی عثمانلی، روس دیلی‌نین ده قدیمده آدی کؤهنه ایسلاویان و ویلئکوروس، اوکراینا دیلی‌نین کؤهنه آدی مالوروس و س. اولوب. لاکین دونیا ایستانداردینا اویغون گلمه‌ین بیر تشبّوثو هئچ کیم ائتمه‌ییب و ائتمک فیکرینده ده دئییل.\nبوتون بونلاردان سونرا بیر داها دا قئید ائتمک ایسته‌ییرم کی، دیلیمیزین آرتیق وطنداشلیق حقوقونو قازانمیش «آذربایجان دیلی» آدی اونا داها دا چوخ اویغون‌دور.","num_words":2572,"character_repetition_ratio":0.063,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.207,"stopwords_ratio":0.004,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":303984.7,"cluster_detection":-1}
+{"text":"عثمانلی ایمپیراتورلوغو (عثمانلی تورکجه‌سی: دَوْلَتِ عَلِیّهٔ عُثمَانِیّه)[۱] یادا غرب دونیاسی‌نین دئییشیمی ایله تۆرک ایمپیراتورلوغو، ۱۲۹۹–۱۹۲۲ ایل‌لری آراسیندا حؤکومت ائتمیش بیر تورک دؤولتی‌دیر. ایمپیراتورلوق عؤمرو بوْیونجا دوغو اوروپا، گونئی‌باتی آسیا و قوزئی آفریقایا قدر توْرپاقلارینی گئنیشلتمیش و ۱۶. یوز ایلده دونیانین ان گوجلو ایمپیراتورلوغو اوْلموشدور.\nعثمانلی ایمپیراتورلوغو\nدَوْلَتِ عَلِیّهٔ عُثمَانِیّه\n۱۲۹۹–۱۹۲۲\nبایراق\nسیمگه\nشوعار: دولت ابد مدت\nعثمانلی ایمپیراتورلوغونون خریطه‌سی (۱۵۹۰–جی میلادی ایلینده).\nعثمانلی ایمپیراتورلوغونون خریطه‌سی ان گۆجلو اوْلدوغو زامان (۱۵۷۸–جی میلادی ایلینده).\nپایتخت\nسوغوت (۱۲۹۹ – ۱۳۰۱)\nیئنی‌شهر (۱۳۰۱ – ۱۳۲۶)\nبورسا (۱۳۲۶ – ۱۳۶۵)\nادیرنه (۱۳۶۵ – ۱۴۵۳)\nایستانبول (۱۴۵۳ – ۱۹۲۲)\nعۆموُمی دیللر\nعوثمانلی تورکجه‌سی (رسمی دیل)\nدین\nایسلام (حنفی سونیلیک)\nدؤولت\nموطلق سولطانلیق\n(۱۲۹۹–۱۸۷۶)\n(۱۸۷۸–۱۹۰۸)\n(۱۹۲۰–۱۹۲۲)\nمشروطیت\n(۱۷۷۶–۱۸۷۸)\n(۱۹۰۸–۱۹۲۰)\nپادیشاه\n• ۱۲۹۹–۱۳۲۳\nبیرینجی عثمان (بیرینجی)\n• ۱۹۱۸–۱۹۲۲\nآلتینجی محمد (سونونجو)\nخلیفه\n• ۱۵۱۷–۱۵۲۰\nبیرینجی سلیم (بیرینجی)\n• ۱۹۲۲–۱۹۲۴\nایکینجی عبدالمجید (سونونجو)\nباش ناظیر\n• ۱۳۲۰–۱۳۳۱\nعلاء الدین پاشا (بیرینجی)\n• ۱۹۲۰–۱۹۲۲\nاحمد توفیق پاشا (سونونجو)\nقانون اوقانی\nعام مجلیس\n• منتصبان\nاعیان مجلیسی\n• منتخبان\nمبعوثان مجلیسی\nتاریخی دؤنم\n• دؤولت قورولوشو\n۱۲۹۹\n• فیترت دورانی\n۱۴۰۲–۱۴۱۴\n• ایمپیراتورلوغا یۆکسلیش\n۱۴۵۳\n• بیرینجی مشروطه دورانی\n۱۸۷۶–۱۸۷۸\n• ایکینجی مشروطه دورانی\n۱۹۰۸–۱۹۲۰\n• ۱۹۱۳ کودتاسی\n۲۳ ژانویه ۱۹۱۳\n• ایمپیراتورلوغون ییٛخیلیشی\n۱ نوامبر ۱۹۲۲\n• دؤولت ییٛخیلیشی\n۲۹ اکتبر ۱۹۲۲\n• خیلافت ییٛخیلیشی\n۳ مارس ۱۹۲۴\nقاباقکی سونراکی\nروم سولطانلیغی\nبیزانس ایمپیراتورلوغو\nترابزون ایمپیراتورلوغو\nموریا امیرلیگی\nاپیروس امیرلیگی\nآنادولو بی‌لیکلری\nایکینجی بولقار ایمپراتورلوغو\nصربیستان ایستیبدادی\nمملوک سولطانلیغی (میصر)\nماجاریستان شاهلیغی\nایسپانیا ایمپیراتورلوغو\nآق قویونلو\nآنکارا حوکومتی\nیونان شاهلیغی\nمیصر سولطانلیغی\nاوتریش-ماجاریستان\nصربیستان شاهلیغی\nآلبانی پرنسلیغی\nرومانی شاهلیغی\nبولغاریستان کراللیغی\nبریتانیا قیبریسی\nبیرلشیک عراق شاهلیغی\nبیرلشیک کراللیک فیلیسطین مانداسی\nفرانسه الجزاییری\nحیجاز کراللیغی\nفرانسه کراللیک سوریه و لوبنان مانداسی\nایتالیا لیبی‌سی\nحیجاز کراللیغی\nعثمانلی دؤولتی‌نین ۱۶ اینجی عصردهکی حدودلاری\nدؤولتین قوروجوسو و عثمانلی خاندانینین آتاسی اوْلان عوثمان قاضی، اوغوزلارین یوزگات قولونون کایی بویون‌دان‌دیر. دؤولت، بیله‌جیک ائلینین سؤگوت محلینده قورولموشدور. عثمانلی دؤولتینین باغیم‌سیز بیر دؤولت اولاراق تاریخ صحنه‌سینه چیخماسی یایغین قبولا گؤره ۱۲۹۹ ایلین‌ده اوْلموشدور. آنجاق پروف. دؤکتور خلیل اینالجیک و اساسی دیگر عالیملر، عثمانلی دؤولتینین ۱۲۹۹ده سؤگوتده دئییل ۱۳۰۲ده یالووادا بیزانسا قارشی ائتدیگی بافئوس ساواشی سوْنراسین‌دا دؤولت نیته‌لیگینی قازاندیغینی ادعا ائدرلر.[۲][۳] ایستانبول ایله سینیرلی بیر شهر دؤولتینه دؤنوشموش اوْلان دوغو روم (بیزانس) ایمپیراطورلوغونو ییخمیش، اساسی تاریخ‌چیلره گؤره بۇ یئنی چاغی باشلاتان حادثه اوْلموشدور. عثمانلی ایمپیراطورلوغو گوجونون دوروغون‌دا اوْلدوغو ۱۶-جی و ۱۷-جی قرنلرده اوچ کیتایا یاییلمیش و گونئی‌دوغو اوروپا، اورتا دوغو و قوزئی آفریقانین بؤیوک حیسه‌سینی اؤز آلتین‌دا توتموشدور. اؤلکه‌نین سینیرلاری باتی‌دا جبل‌الطارق بوغازی (و ۱۵۵۳–جی میلادی ایلده مراکش (فاس) کیییلارینا)، دوغودا خزر دنیزی و فارس کؤرفزینه، قوزئی‌ده اوتریش، مجاریستان و اوکراینین بیر حیسه‌سینه و گونئی‌ده سودان، اریتره، سومالی و یمنه اوزانماقدا ایدی.[۴] عثمانلی ایمپیراطورلوغو ۲۹ اوستان‌دن و وئرگییه باغلانمیش بوغدان، اردل و افلاک شاه‌زاده‌لیکلرین‌دن اولوشماقدا ایدی. دؤولت زامان زامان دنیز آشیری توْرپاقلاردا دا سؤز صاحبی اوْلموشدور. آتلانتیک اوقیانوسونداکی قیسا داوام‌لی توْرپاق قازانیملاری لانزاروته[۵] (۱۵۸۵)، مادئیرا (۱۶۱۷) و لوندی (۱۶۵۵) بۇ دوروما اؤرنک اولاراق گؤستریله بیلر.\nدؤولت آلتی قرن بویونجا دوغو دونیاسی ایله باتی دونیاسی آراسین‌دا بیر کؤرپو کیمی اوْلموشدور. حاکمیتی آلتین‌دا اوْلان توْرپاقلاردا یاشایان خالقلار زامان زامان، توپلو یا دا یئرلی قیاملار ایله عثمانلی اقتدارینا قارشی چیخمیشدیرلار. عومومیتله دین، دیل و عیرق آیریمین‌دان اوزاق دوردوغو اۆچون قرنلرجه بیر چوخ دؤولتی و میللتی حاکمیتی آلتین‌دا توتماغی باشارمیشدیر. عثمانلی ایمپیراطورلوغو، کؤهنه تورک ��ؤرف و عادتلرینین و ایسلام مدنیتینین عؤهده‌چی‌لیکلرینین دوغرولتوسون‌دا بیر رهبرلیک شکلی بلیرلمیشدیر. اساسی ۱۲۹۹-جو میلادی ایلده چاغداش تورکیه'نین بیله‌جیکنین سؤیودلو شهرینده عوثمان بی طرفیندن عوثمانوغوللاری بی‌لییی کیمی قۇیولموش‌دور. عثمانلی دؤولتی تاریخ‌ده مشهور بیزانس ایمپیراتورلوغونا سوْن قویاراق اوْنون باشکندی کونستانتینوپول و اله کچئیرمیش و اؤز باشکندینا چئویرمیش‌دیر. کونستانتینوپولون آدی دییشدیریلمیش و ایستانبول آدی وئریلمیش‌دیر. ۱۷-جی عصرده اؤزونون ان قودرت‌لی دؤورونو یاشایان دؤولت اۆچ قیطعه‌یه یاییلمیش‌دیر. دؤولت ان گئنیش سرحدلرینه ۱۶۸۳-جو ایلده - ۲-جی ویانا موهاسیرسیندک داوام ائتمیشدیر. بۇ زامان عثمانلی ایمپیراتورلوغو آوروپادا ماجاریستان‌دان آناپایا، آسیادا کیچیک آسیادان عیراق، آذربایجان و گونئی آذربایجانی ایحاطه ائتمیشدیر. آفریقا قاره‌سینده شیمالی الجزاییر، لیبی (ترابلوسقارپ)، میصر و سومالی عثمانلی طابع‌چیلیغینه کئچمیشدیر.\nدؤولتین قوروجوسو و عثمانلی سولاله‌سینین بانی‌سی اوْلان عوثمان بی اوغوز تورکلریین قایی بویون‌دان‌دیر. عثمانلینین ماهیتجه اساسی ۱۰۷۷-جی ایلده سلجوق‌لولار طرفیندن قۇرولان تۆرکیه (آنادولو سلجوق‌لو دؤولتی) دؤولتی‌نین تاریخینده ایکینجی مرحله‌نی نظرده تۇتور. ایمپراتورلوغو غرب‌ده تۆرکیه ایمپیراتورلوغو اوْلاراق تانینیردی. روسیه، آوروپا و غرب‌ده «تورکسکی» آدی ایله مشهور ایدی.\nایچینده‌کیلر\n۱ تاریخ\n۱.۱ بی‌لیکدن ایمپراتورلوغا\n۲ عوثمانلی ایمپراتورلوغونون سولطان‌لاری\n۳ آد\n۳.۱ ایمپیراطورلوق دؤنمی، ۱۴۵۳\n۴ گئچمیشی\n۴.۱ بَیلیک دؤورونون\n۵ جوغرافیاسی\n۵.۱ عوثمانلی ایمپیراتورلوغونون حودودلاری\n۶ گؤرونتولر\n۷ قایناق\n۷.۱ اتک‌یازی\nتاریخ\nدَییشدیر\nعثمانلی تورک ایمپیراتورلوغو تورکلرین تاریخی نفوذ دایره‌سی باخیمیندان ان بؤیوک موفقیّتی اوْلوب، ان گئنیش اراضینی ایحاطه ائدیر. ۶۲۳ ایل داوام ائدن بۇ بؤیوک ایمپراتورلوغو آرالیق دنیزی و قارا دنیزی ایحاطه ائدن آسیا، اوروپا و آفریقا قیطعه‌لرینده یوز ایللر بوْیو حؤکم سوروب. مۆختلیف ایرق و دینلردن اوْلان بیر چوْخ خالقی توْرپاقلاری ایله بیرلیکده بیر دؤولت‌ده بیرلشدیریب. تاریخ‌ده بئله گئنیش توْرپاقلارا بۇ قدر اۇزون حؤکمرانلیق ائدن دیگر قورولوش روم ایمپیراتورلوغو و بریتانیا ایمپیراتورلوغو اوْلموش‌دیر. عثمانلی تورک ایمپریاسیندا ۳۶ سولطان حؤکمرانلیق ائتمیش و ۱۵۱۷-جی ایلدن اعتباراً خلیفه‌لیک آدی ایله ده ایسلام دۆنیاسینین دینی حؤکمرانلیغینی اؤز اۆزرینه گؤتورموش‌دور. اوْنو دا قئید ائتمک لازیمدیر کی، دؤولت آفریقادا ۳۹۵ ایل (۱۵۱۷–۱۹۱۲)، آوروپادا ۵۶۱ ایل (۱۳۶۳–۱۹۱۲؛۱۹۱۳–۱۹۲۲)، آسیادا بۆتون حاکیمیتی بوْیو (۶۲۳ ایل) قالمیش‌دیر.\nبی‌لیکدن ایمپراتورلوغا\nدَییشدیر\nعثمانلی تورک ایمپراتورلوغونون اساسی ۱۲۹۹-جو ایلده چاغداش تورکیهنین بیلجیک ویلایتی‌نین سؤیودلو شهرینده عوثمان بی طرفیندن عوثمانوغوللاری بی‌لییی کیمی قۇیولموش‌دور. بعضی تاریخچیلره گؤره، عثمانلی دؤولتی‌نین قوروجوسو عوثمان بیین آتاسی ارتوغرول قاضی‌دیر. تۆرکیه‌نین \"ترت-۱\" کانالین‌دان یاییملانان \"دیریلیش ارتوغرول\" فیلمی محض بۇنا اساس‌لانیر. دیگر قایناق‌لرده اوْنون آتاسی گۆندوز آلپ (و یا سولیمان شاه) اوْنون آ��اسی کایا آلپ، اوْنون آتاسی گۆندوز آلپ بیلیین اساسینی قوْیموش شخصلر کیمی تانینیر. بۇ آدلی-شانلی عائله اوْغوز تورکلری‌نین ۲۴ بویونون ان نفوذلولاریندان اوْلان قایی طایفه اتفاقینین باشچی‌سی ایدی. عوثمان بَیین آتاسی ارتوغرول قاضی، سلجوق سولطانی الددین طرفیندن بیزانس سرحددینه \"اۇج بیی\" اوْلاراق تعیین ائدیلمیشدی. ارتوغرول قاضییه یورد کیمی وئریلن اراضی بوگونکو بورسا، کوتاهیا و بیلجیک ویلایتلری‌نین سرحدلری‌نین بیرلشدیی یئردیر. سوْنرادان سؤیودلو قصبه‌سی بیزانس‌دان آلیناراق مرکز ائدیلیب. سلجوق‌لو دؤولتینده اۇج بی‌لیکلری‌نین وظیفه‌سی دؤولتین سرحدینی قوروماق و مسیحیلارا قارشی ساواش ائتمک‌دن عبارت ایدی. تاریخی قایناق‌لره اساساً ارتوغرول بی ۱۲۸۱ (۱۲۸۲)-جی ایلده وفات ائدیب. یئرینه ایسه عائله‌نین ان کیچیک اوْغلو اوْلماسینا باخمایاراق، چوْخ اۆستون کیفیتلره مالیک عوثمان بی سئچیلدی و اۇج بیی اوْلدو. عوثمان بی بیلینچلی سیاست و دؤیوش قابیلیتی ایله قوْنشولاری اوْلان بیزانس حاکملری ایله گاه دوستلوق موناسیبتلری قوروردو، گاه دا ساواش‌لر ائدیردی. بیلینچلی سیاست عوثمان آغایا یئنی اراضیلر قازاندیردی. قیسا زاماندا بیزانس‌دان چوخ توْرپاق اله کئچیرن عوثمان بی بورسا و ایزنیکی ده فتح ائتدی. یارحیصار و قاراجاحیصار حاکملاری ایله بیرلیک قوردو. بۇندان سوْنرا ۱۲۸۸-جی ایلده قاراجاحیصاری اله کئچیردی. عوثمان بی، بیلجیک و یارحیصار قالالارینی دا آلدی. ۱۲۹۹-جو ایلده یارحیصار حاکمی‌نین قیزی نیلوفرله اوْغلو اوْرخان بیی اولندیردی. بیرینجی موراد ایله سولیمان پاشا بۇ نیکاح‌دان دۆنیایا گلدیلر. عوثمان بی ۱۲۹۹-جو ایلده عثمانلی دؤولتی‌نین موستقیللیینی اعلان ائتدی. ۱۳۰۱-جی ایلده یئنی‌شهر ایله یوندحیصاری آلدی و یئنی‌شهری باشکند اعلان ائتدی. بۇندان سوْنرا یئنی‌شهرین اطرافین‌داکی کند و قصبه‌لری آلان عوثمان بی، ۱۳۰۳-جو ایلده ایزنیکی اله کئچیردی و بورسا حاکمی‌نین توپلادیغی بیرلیگی داغیت‌دی. سوْنرا ایسه بۇ شهری آلدی. عوثمان بی، بورسانی فتح ائتدیی ایلده، ۱۳۲۶-جی ایلده وفات ائتدی.\nعوثمانلی ایمپراتورلوغونون سولطان‌لاری\nدَییشدیر\nبیرینجی عثمان\nبیرینجی اورخان\nبیرینجی مراد\nایلدیٛریٛم بایزید\nبیرینجی محمد\nایکینجی مراد\nفاتیح سولطان محمد\nایکینجی بایزید\nبیرینجی سلیم\nسلیمان قانونی\nایکینجی سلیم\nاۆچونجو مراد\nاۆچونجو محمد\nبیرینجی احمد\nبیرینجی مصطفی\nایکینجی عثمان\nدؤردونجو مراد\nبیرینجی ابراهیم\nدؤردونجو محمد\nایکینجی سلیمان\nایکینجی احمد\nایکینجی مصطفی\nاۆچونجو احمد\nبیرینجی محمود\nاۆچونجو عثمان\nاۆچونجو مصطفی\nبیرینجی عبدالحمید\nاۆچونجو سلیم\nدؤردونجو مصطفی\nایکینجی محمود\nعبدالمجید\nعبدالعزیز\nبئشینجی مراد\nایکینجی عبدالحمید\nبئشینجی محمد\nآلتینجی محمد\nایکینجی عبدالمجید\nآد\nدَییشدیر\nآنا مقاله: عثمانلی ایمپیراطورلوغونون آدلاری\nایمپیراطورلوق دؤنمی، ۱۴۵۳\nدَییشدیر\nخالق لاتینجه‌سی: Turchia یادا Imperium Turcicum\nاینگیلیسجه: Turkey (خالق لاتینجه‌سیندن تؤره‌دیلمیش‌دیر) یادا Turkish Empire.\nاینگیلیسجه: Ottoman Empire, Osmanic Empire, Osmanian Empire\nعثمانلیجا: دولت علیه عثمانیه\nآنادولو تورکجه‌سی: عثمانلی ایمپیراطورلوغو، عثمانلی دؤولتی\nعربجه: الدولةُ العلیةُ العثمانیةُ\nصیربجا: Османско царство (عثمانلی ایمپیراطورلوغو)\nبولغارجا: Османска империя (عثمانلی ایمپیراطورلوغو)\nیونانجا: Οθωμανική Αυτοκρατορία؛ Othomanikí Aftokratoría (عثمانلی ایمپیراطورلوغو)\nگورجوجه: ოსმალეთის იმპერია؛ Osmaletis Imperia (عثمانلی ایمپیراطورلوغو)\nائرمنیجه: Օսմանյան Կայսրություն؛ Osmanyan Kaysroutyoun (عثمانلی ایمپیراطورلوغو)\nمجارجا: Oszmán Birodalom (عثمانلی ایمپیراطورلوغو)\nگئچمیشی\nدَییشدیر\nعثمانلی ایمپیراطورلوغو بلیرلی تاریخی دؤنملره آیریلاراق اینجه‌لنیر. دؤنملر، عثمانلی دؤولتینین رهبرلیک یاپیسینا و دونیا سیاستین‌دکی یئرینه گؤره بلیرلنمیشدیر. توْرپاق بویوک‌لوگونو تمل ساحه آیریشدیرمالاردان داها دئتال‌لی بیر باخیش آچیسینا ایجازه وئرمک‌ده‌دیر.\nبَیلیک دؤورونون\nدَییشدیر\nبَیلیک دؤورونون نه واخت باشلادیغی معلوم دئییل. عوثمان قاضی بیرلیکلری‌نین ۱۲۹۸-جی ایلده اینئگؤل و جیوارینی فتح ائتمه‌سی نتیجه سینده موستقیل‌لیگینی اعلان ائتدی[۶] و دؤورده بَیلیک دؤورو سوْنا چاتمیشدیر.\nمغول ایمپیراتورلوغو دؤورونده قاچان سلیمان شاه امرینده‌کی کاییلار ایلک اولاراق ۱۲۲۷-جی ایلده آنادولویا گلدیلر. آنادولو سلجوق‌لو دؤلتی حؤکمداری آلائددین کئیکوباد، قاییلاری قاراجاداغ و بؤلگه‌سینه یئرلشدیردی. قاییلار بۇ سیرادا ۵۰٫۰۰۰ نفر ایدی. سلیمان شاه‌ین فیرات چایین‌دان کئچه‌ندن، بوغولماسی اوزرینه، قایی بویوعنا منسوب بعضی شخصلر عرضوروم و ائرزینجان اطرافینا کؤچ ائتدیلر. بعضیلری ده سوریه‌یا و یئنیدن آنایوردلارینا کؤچ ائتدی.\nجوغرافیاسی\nدَییشدیر\nعوثمانلی ایمپیراتورلوغونون حودودلاری\nدَییشدیر\nگؤرونتولر\nدَییشدیر\nقایناق\nدَییشدیر\n^ عثمانلی بانک نوتو. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2017-03-28. یوْخلانیلیب2013-01-13.\n^ پروف. اینالجیک: عثمانلی ۱۳۰۲ده قورولدو. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2014-11-27. یوْخلانیلیب2013-01-13.\n^ علم. اورگ - \"\"عثمانلی ایمپیراطورلوغو سؤگوت‌ده دئییل یالووادا قورولموشدور\". ۲۳ مئی ۲۰۰۹ تاریخین‌ده باخیلمیشدیر.\n^ عثمانلی ایمپیراطورلوغونون ان گئنیش سینیرلارینی گؤسترن خریطه\n^ Directholidays - Lanzarote. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2009-01-20. یوْخلانیلیب2013-01-13.\n^ کیتاب، سون: Özdamarlar، ایلک: Metin،: ایلک آدیملار، ایل: 2009، یاییمجی: Timaş Yayıncılık، دیل: آنادولی تورکجه، id: ISBN 978-975-263-887-7، صحیفه‌لر: 12, 13 | بؤلوم: قورولوش.","num_words":2291,"character_repetition_ratio":0.069,"word_repetition_ratio":0.011,"special_characters_ratio":0.189,"stopwords_ratio":0.001,"flagged_words_ratio":0.001,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":131723.5,"cluster_detection":-1}
+{"text":"آسلان عمی‌دن بیر گیله سیقارئت آلدیم. همیشه‌کی کیمی، سیقارئتی آلیشدیرماق اوچون اوندان آلیشقان ایسته‌دیم. آسلان عمی قیرمیزی بیر آلیشقان منه ساری اوزاتدی.\nگولومسونه‌رک، «یئنی آلیشقان آلمیسان، آسلان عمی؟! موبارک‌دیر!» دئدیم.\n«یوخ، واریم ایدی. چوخدانکی‌دیر،» دئدی.\n«آخی من بونو گؤرمه‌میشدیم. یوخسا مخصوص موشتریلر اوچون‌دور؟!»\n«دئمک اولار!» دئییب دوداغی قاچدی.\nگولومسونه‌رک، «دئیه‌سن بو ایشین ایچینده بیر ایش وار!» دئدیم.\n«یوخ،. . . هن!»\n«منه دئ، آسلان عمی. هئچ کیمه دئمه‌ر‌م. آرتیق، بیر ایل‌دیر منی تانیییرسان. »\nالیمی آلیشقانی آلماغا اوزاتدیم، آنجاق اؤزو اونو یاندیریب سیقارئتیمی آلیشدیردی.\n«هله سیقارئتینی چک، سنه آچیقلایارام. آنجاق اؤز آرامیزدا قالسین،» دئدی.\n«یاخشی! آرخایین اول،» دئییب، سیقارئتیمی چکمه‌یه باشلادیم.\nگولومسونه‌رک، «کئچَن بیر ایلده سنی یوخلاییردیم،» دئدی.\n«یوخلاییردین می؟!» دئییب گؤزلرینه باخدیم.\n«هه ده. یئنی گلَن هر بیر موشتریمی یوخلاییرام.»\n«نئجه یوخلاییرسان؟!»\n«بیر یئنی گلَن موشتریلر وار، بیر بَیه‌ندییم موشتریلر وار، بیر ده بَیه‌نمه‌دیکلریم.»\n«نئجه یعنی؟!»\n«هر یئنی موشتری گلَنده، اونو بیر مدت گؤز آلتیندا ساخلاییرام. داورانیشینی ایزله‌ییرم،» دئییب منه باخدی.\n«چوخ ماراقلی‌دیر! مسئله بیر آز غلیظلَشدی! سیقارئت ساتماغی ساده بیر ایش سانیردیم.»\n«بلکه ده باشقا سیقارئت ساتانلار اوچون ساده بیر ایش‌دیر، اما منیم اوچون بئله دئییل.»\n«ایندی بو آلیشقانلارین فلسفه‌سی نه‌دیر؟!»\nآسلان عمی، کؤینه‌یی‌نین جیبیندن بیر گیله سیقارئت گؤتوردو، دوداقلارینین سول طرفی‌نین آراسینا یئرلشدیردی، سونرا قیرمیزی آلیشقانی یئشیکدن چیخاردیب اونو آلیشدیردی. سیقارئتینی بیر اودوملوق سوموروب، توستوسونو توستولوک بوروسوندان چیخان کیمی هاوایا پوفله‌دی. من ده سیقارئتیمه بیر قوللاب ووروب، سیقارئتچی عمی‌نین پوفله‌دییی طرفه پوفله‌دیم. توستولر بیربیرینه قاریشدی. آسلان عمی گولومسوندو.\n«هه، دئییردیم، بیر مودتدن سونرا اخلاقینی، داورانیشینی بَیه‌ندیییم موشتریلریمه سیقارئتی آلیشدیرماق اوچون بو قیرمیزی آلیشقانی وئریرم. یئنی گلَن موشتریلریمه آغ، بَیه‌نمه‌دیییم موشتریلره ده ساری آلیشقان وئریرم.»\n«ماراقلی‌دیر! بو آلیشقانی باشقا آلیشقانلاردان آییران نه‌دیر؟!»\n«بو، اوزون بیر حئکایه!»\nیئشییین آرخاسیندان بیر کتیل چیخاردیب، منه دوغرو ایته‌له‌دی.\n«اوتور! آیاق اوسته یورولارسان.»\nآیاق اوسته اونو دینله‌مک ایسته‌دیییمی دئمک ایسته‌ییردیم، آنجاق یوخلانیلدیغیم مو‌دتین یئنی بیتدییینه گؤره، دعوتینی گئری چئویرمکدن چکیندیم.\nالینده‌کی سیقارئته سون قوللابی ووروب، اونون کؤتویونو کول‌قابی‌یا باسدی. من ده اونون آردینجا سیقارئتیمی کول‌قابی‌دا سؤندوردوم. کول‌قابیدا ایکی سیقارئت کؤتویو داها وار ایدی. بلکه مندن قاباق آیری بیر قوناغی دا اولموشدو.\nبو آرادا باشقا بیر موشتری ده گلدی. ایکی گیله سیقارئت آلدی. باشینی ییرغالایاراق آسلان عمی‌یله سالاملاشدی، سونرا سیقارئتینی آسلان عمی‌نین وئردییی ساری آلیشقانلا آلیشدیریب گئتدی. آسلان عمی اونون گئدیشینی ایزله‌دی. آلیشقان فلسفه‌سینه گؤره، آسلان عمی بو کیشینی بَیه‌نمه‌میش اولمالی‌یدی، او اوزد‌ن اونا، ساری آلیشقان وئرمیشدی.\nاو کیشی اوزاقلاشاندان سونرا آسلان عمی اؤز-اؤزونه میریلداندی. سونرا منه ساری دؤنوب اونون حاققیندا نه‌سه دئمک ایسته‌دی، آنجاق سؤزونو آغزیندان قایتاردی.\n«چوخ سیقارئت چکرسن؟!» دئییب منه باخدی.\n«یوخ، گونده ائله بیر-ایکی گیله چکه‌ر‌م.»\n«هه، یاخشی‌دیر.»\n«بیر گون بوردا سنین یانیندا قالسام، محله‌ده کیمی بَیه‌نیب، کیمی بَیه‌نمه‌دییینی یاخشیجا اؤیرَنه‌ر‌م!» دئییب گولدوم.\nآسلان عمی ده منیمله بیرلیکده گولمه‌یه باشلادی. گولمک سسیمیزی ائشیدن یولدان کئچَن بیر گنج قادین دؤنوب بیزه ساری باخدی.\n«ائوده بیر چوخ آلیشقانیم وار، ایللر بویو توپلامیشام. ائویم آلیشقان موزئیینه بنزه‌ییر!»\n«نه گؤزل! اوندا گرَک بیر گون سیزه گلیب، آلیشقانلارینی یاخیندان گؤرم.»\n«هه، گل. اوتوروب بیر چای دا ایچه‌ریک.»\n«اؤنجه چای، آردیندان سیقارئت، سونرا یئنه ده چای!»\nایکیمیز ده قاققیلتی‌یلا گولدوک.\n«بس نئجه سیقارئت ساتان اولدون؟»\n«گنج یاشلاریمدان سیقارئت چکمه‌یه باشلادیم، مکتبی بیتیردیییم ایلد‌ن. عسگرلیکدن سونرا ایشه گئتدیم. بیر شیرکتده ایشه باشلادیم، آلتایلا دا ائله اوردا تانیش اولدوم. چوخ یاخشی، جانایاخین بیر اوغلان ایدی. بیر اؤزل‌لییی وار ایدی، آیدا بیر قیزا وورولوردو!» دئییب هیققیلدادی.\nآسلان عمی سؤزلرینه آرا وئردی. یئشییی‌نین آلت قاتیندان چیخارتدیغی کیچیک قومقومادان ایکی ایستَکان چای سوزدو.\n«شیرکت باتدی، بیزی ده ایشدن چاخارتدیلار. ایشدن قووولدوقدان سونرا بیر نئچه یئره گئتدیم، اما ایشه گؤتورمه‌دیلر، یا دا گؤتوردولر، آنجاق بیر مودتدن سونرا ایشی بَیه‌نمه‌ییب اؤزوم چیخدیم.»\nایستَکانی گؤتوروب بیر قورتوم چای ایچدی. «چایین سویوماسین،» دئییب ایچمه‌یه باشلادی.\nمن ده چاییمی قورتوملاماغا باشلادیم، ایچینده قیزیل‌گول وار ایدی.\n«آلتایین آتاسی کیچیک بیر دوکاندا سیقارئت ساتیردی. آلتای آخشام اوستولری گئدیب دوکاندا قالیردی، من ده هردن اونون یانینا گئدیردیم. سیقارئت ساتماغین یولونو دا ائله اوردا اؤیرَندیم. »\n«بس، آلتای نه اولدو؟»\n«آلتای اونیوئرسیتئته گئتدی، من‌سه گیریش ایمتاحانیندان کئچه بیلمه‌دیم. ائله بو پئشه‌ده قالماغا قرار وئردیم.»\nآسلان عمی ایستَکانینی داغ سو ایله یاخالادی. یئشییین اؤنونده بیر موتورسیکلئت دایاندی. موتورسیکلئتچی ائنیب بیر قوتو سیقارئت آلدی. قوتونو آچیب، بیر گیله چیخاردیب دوداقلارینین آراسینا تاخدی. آلیشقان ایسته‌دی. آسلان عمی اونا آغ آلیشقانی وئردی.\nکیشی سیقارئتینی آلیشدیریب، «ساغ اول، عمی،» دئییب موتورا مینیب اوزاقلاشدی.\nآسلان عمی‌یه ماراقلا باخیب، اونون ایش فلسفه‌سینی یاخشی آنلادیغیمی بیلمک اوچون، «یئنی بیر موشتری! دوزدورمو؟!» دئیه سوروشدوم.\n«دوزدور. یئپ‌یئنی بیر موشتری! بیرینجی دفعه‌دیر گؤرور‌م اونو،» دئیه‌رک گولدو. «باخ، سندن یاخشی شاگیرد چیخار، چوخ تئز اؤیرَ‌نیرسن!»\n«گرک گونده بیر ساعات گلیب بوردا سنین یانیندا قالام!»\n«هه، گل!»\nباشقا بیر موشتری تلَسیک گلدی. بیر گیله سیقارئت آلدی، پولو اؤد‌ه‌ییب، سیقارئتی آلیشدیرمادان چیخیب گئتدی. بو کیشی‌نین هانسی آلیشقان قروپوندا یئرلشدیریلدییینی اؤیرَ‌نه بیلمه‌دیم. آسلان عمی ده بیر شئی دئمه‌دی.\n«باغیشلا! موشتری گلدی، سؤزوم پارا قالدی. نه باشینی آغریدیم، سیقارئتچی اوغلو آلتای موهندیس اولدو، من ده اونون آتاسی‌نین پئشه‌سینی گؤتوردوم، یول قیراغیندا، یئشیک آرخاسیندا!»\nآسلان عمی‌نین سون جمله‌سی قولاغیمدا بیر آز ساتیریک سسلَندی.\n«ایندی بو ایشد‌ن راضی‌سان‌می؟!»\n«آرتیق، یاشیمین بو چاغیندا راضی‌لیغین یا دا ناراضی‌لیغین بیر آنلامی یوخ‌دور. کئچینیریک، ائله بو گؤرر.»\n«بلی.»\n«او قیرمیزی آلیشقانین دا اؤزونه گؤره بیر ماجراسی وار. قیساجا سنه دئییرم. اونو آلتای وئریب منه.»\n«اوندا بس بیر یادیگارلیق‌دیر»\n«یئنیدن هدیه وئریلمیش بیر هدیه‌دیر. آلتایین بیر سئوگیلی‌سی وار ایدی، بوردا اولاندا سونونجو سئوگیلیسی‌یدی. آلتای‌لا تانیش اولان گوندن اونون سیقارئت چکمه‌سی‌دن خوشلانمیرمیش. آلتای‌دان سیقارئتی ترگیتمه‌سینی ایسته‌ییرمیش. آلتای دا ترگیده‌جه‌یینی دئییرمیش، آما بیردن یوخ، یاواش-یاواش. ائشیتدیییمه گؤره قیز آلتایی چوخ سئویرمیش، اونا گؤره نئجه اولورسا اولسون، آلتایین سیقارئتی بوراخماسینی ایسته‌ییرمیش. قیزین آتا-آناسی ایسه آلتایی ایسته‌میرمیش، او اوزد‌ن قیزلارینین بو اوغلانی بوراخماسی اوچون بهانه‌لر آختاریرمیشلار. بو آرادا آلتای‌ین سیقارئت چکمه‌سی ده اونون علئیهینه یاخشی گیروه اله وئرمیش. چوخ چکیش-برکیشدن سونرا، قیز آلتایی ترگیتدیره بیلمه‌میش. بالا-بالا آرالاریندا سؤز چیخمیش، کوسکونلوک یارانمیش.»\nآسلان عمی سوسدو. بیر سیقارئت گؤتوروب آلیشدیردی. بیر-ایکی قوللاب ووراندان سونرا، منیم هیجانیمی گؤرونجه سؤزونه داوام ائتدی.\n«اونلارین سون گؤروشمه‌سینده، آلتای قیزا بیر اودئکولون وئرمیش، قیز دا اونا بیر قیرمیزی آلیشقان. قیز اودئکولون هدیه آلماغی چوخ سئویرمیش، اونا گؤره ده آلتای اونا باهالی بیر اودئکولون هدیه ائتمیش. قیز دا سیقارئتی ترگیتدیره بیلمه‌دییینه گؤره، آلتایا آلیشقان هدیه وئرمیش، حتی اوتوروب آلتای‌لا بیر سیقارئت ده چکمیش!»\n«آلیشقان هدیه‌سی! ویدا سیقارئتی چکمک! چوخ غریبه! بو قیرمیزی آلیشقان ائله او آلیشقان‌دیر ؟!»\n«هه.»\n«سنه نئجه گلیب چاتیب؟!»\n«او قیزدان آیریلدیقدان سونرا، آلتای بوردا چوخ قالمادی. بوردان آوروپایا، اوردان دا تحصیلی‌نین قالانینی بیتیرمک اوچون آمئریکایا چیخیب گئتدی. گئتمه‌میشدن نئچه گون قاباق بیر گؤروشوموز اولدو. قیزی اونوتماق، اوندان قالان هر نه‌یی اؤزوندن اوزاقلاشدیرماق ایسته‌دییینی دئدی. بو آرادا آلیشقانی دا منه چاتدی.»\n«بس، بئله! او بیری آلیشقانلار نئجه؟»\n«هر یئرده یئنی، گؤزل آلیشقان گؤرموشم، گئدیب آلمیشام، اوّلده ائله تکجه بو قیرمیزی آلیشقان وار ایدی، سونرا آغ ایله سارینی دا بو ایشه قاتدیم. بعضی‌سینی ده دوست-تانیش منه هدیه وئریب.»\nآیاغا قالخدیم.\n«یاخشی، من گئتمه‌لی‌یم، آسلان عمی. بو احوالاتی منه دانیشدیغینا گؤره چوخ ساغ اول. بوندان سونرا یانینا تئز-تئز گله‌جه‌یم.»\n«هه، گل، یئنه اوتوروب دانیشاریق.»\n«هله‌لیک.»\n«گوله-گوله.»\nیولا دوزَلدیم. آسلان عمیدن بیر آز اوزاقلاشدیقدان سونرا قانریلیب اونا باخدیم.\n«آلیشقان موزئیینی ده گؤرمک اوچون بیر گون ائوینیزه گله‌جه‌یم،» دئییب گولدوم.\n«موطلق گل. گؤزله‌ییرم.»\nاوزاقلاشارکن، آسلان عمی‌یه آیری بیر موشتری گلدییینی گؤردوم. سیقارئتینی هانسی آلیشقانلا آلیشدیردیغینی گؤره بیلمه‌دیم. آرخاسی منه ساری ایدی. آنجاق دؤنرکن، جیبینه کیبریت قوتوسونو قویدوغونو گؤردوم.","num_words":1918,"character_repetition_ratio":0.045,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.226,"stopwords_ratio":0.004,"flagged_words_ratio":0.002,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":104654.6,"cluster_detection":-1}
+{"text":"گؤزلرینی کیپریک چالمادان ائوی‌نین هر طرفینده گزدیریب دفعه‌لرله قیریق-قیریق اولموش لاکلارینا باخدی. تیترک گیله‌لری اوپئنده‌کی قایچی‌نین اوزه‌رینده بیر نئچه آن سانجیلیب قالدی. قاشلاری یوخاری‌یا دوغرو چکیلیب قالمیشدی، اوزونون ساغ طرفینده‌ ایزی قالمیش چاپیغین رنگی آتمیشدی. قادین سکوت ایچینده، هئچ نه آنلامادان، هئچ نه دۆشونمه‌دن کئیییب قالمیشدی.\nهر بیرینی قاتی بیر هوسله آلیب بیر قوتویا ییغیب یاتاغین آلتیندا گیزلتدییی لاکلاری ائوینی باشدان-باشا بویامیشدی. آنلاشیلماز، بیلینمز حاللار کئچیریردی …\nدینیب دانیشماغا، ترپنمه‌یه بئله هئیی قالمامیشدی.\nقادین اؤزونو حقارته اوغرامیش سایاراق اولدوغو دورومدان قاچیب قورتارماق ایسته‌ییردی.\nقا��انلیق یاواش-یاواش پنجره‌نین شوشه‌لرینی قاپاییر. ائشیک ایستی و قارانلیق‌ایدی. سرین یئل هله‌لیک مورگوله‌ییردی.\nچیراغی سؤندورور. اوخو‌ لامپاسینی یاندیریر. ایش اوتاغی‌نین دیر(dır) قالمیش قاپیسیندان اوزونون ساغ طرفینه گوجسوز ایشیق چیله‌نیر. اؤنونده ماسانین اوستونه قویولموش استکانا باخیر؛ چای‌دان قالخان بوغ اؤنونده رقص ائدیردی. بوغون رقصینی گؤرسه‌ایدی یقین گؤزلرینی قاپاردی.\nجانینا قیزیشما دوشور، الی‌نین دالی‌ ایله آلنینداکی تری سیلیر. گؤزلرینی اوندان آلیب آیاغا قالخیر؛ کولری یاندیریب یئنه قاییدیب یئرینده اوتورور. گؤزو اوز به ‌اوزونده‌کی پنجره‌یه ساتاشیر. اللرینی اوتوراجاغا دیره‌ییب بیرآز آیاغا قالخیر. ائله اوزاقدان اوزاغا یاری اییلمیش دورومدا گوزگویه چئوریلمیش شوشه‌ده اؤزونه باخیر. ایچینی آستاجا چکیب لئچه‌یی‌نین اوجو ایله گؤزلری‌نین کونجونو سیلیر.\nسسی قولاغیندا جینگیلده‌ییر:\n-ایتین قاباغینا آتسایدی‌لار گؤتورمزدی سنی، من‌ایدیم سنی آلدیم.\nبو سؤزو ایلک ائشیتدیی آندا اونون اینانیلماز ایچتنلییی قارشیسیندا اؤفکه‌سی بیردن-بیره کئچمیشدی؛ ائله بیل کی آنسیزین یئلی آلینمیشدی.\nاونون جیددیلیینی قاورامیشدی؛ لاپ ائله اۆزو دؤنموشدو.\nدوداغی آلتدا اؤز-اؤزونه « دوز دئییبلر ائله حیرص گلنده ایمان قاچار» دئمیشدی.\nبیرآز مات قالدیقدان سونرا هئچ نه دئمه‌دن آجی-آجی گولومسه‌میشدی.\nاو گوندن سونرا داها اۆزو آچیلمیشدی؛ هر دارتیشدیقلاریندا همن سؤزو قاباغا چکردی؛ سونوندا ایسه «سن نئچه‌دن بیریسن؟ » سؤزو ایله دالاشماغی بیتیرردی. آشاغیلاماق آماجی ایله دئدیی سؤز ان اینجه آیرینتی‌لارینا قدر یادداشینا جیزیلیردی. او آنلاردا سس تونونو و اوزونون میمیکلرینی بئله خاطیرلاییردی. چیرکینلییینه رغمن اونونلا ائولندیینی قاخینج ائله‌ییب اوزونه چیرپارکن باشدان آیاغا نیفرتله سوزوردو قادینین! گون کئچدیکجه آغزی داها دا یاوا آچیلیردی.\nاونا سایاق سؤزلری ایله قادینین قلبینی او ائوده گؤمموشدو. او تماما اومیدینی ایتیرمیشدی، داها گؤزو سو ایچمیردی.\nهر سؤیوشدوکدن سونرا ایچیندن گلن بیر سسی دینلر کیمی بیر آن سوساردی، سونرا یئرده اوتوروب خالچانین اوزه‌رینده‌ گؤزلرینی گزدیرردی، دوشونجه‌لی-دوشونجه‌لی گؤزونه ده‌ین هر بیر زیبیلی بارماقلاری ایله گؤتوروب اووجونا ییغاردی.\nکؤنلونو آلماغا بئله هئچ واخت چالیشمازدی؛ بئله بیر شئیی بئینی‌نین اوجوندان بئله کئچیرتمیردی.\nتیترک و آلچاق سس‌له «آغزیم یاریمادی بی» دئدی.\nگؤزلری اؤنجه پیچیلداشیب سونرا گؤینه‌ییب آجیشاردی. یاواش-یاواش دولوب بوشالدیغینی حیس ائدردی. خالچانین اوزه‌رینده‌کی ناخیشلاری تار گؤرردی. سوندا گؤزلری ده جان وئرردی.\nقادین یالنیز قالینجا اوتاقلارینا کئچدی. گؤزاوجو یاتاقلارینا باخیب اختیارسیز آه چکدی؛ قاپی، پنجره، یاتاق، خالچا دا اونونلا برابر آه چکدی‌لر.\nخاطیره‌لر اوزه‌رینه جوموردو. آجیسی بیرآز آزالسین دئیه گؤزلرینی یوموب بیر-بیرینه سیخدی. حرکتلری اؤزوندن آسیلی دئییلدی.\nایشقافدان یورغان دؤشک گؤتوردو. یئرده یئرینی سالدی. دریندن کؤکس اؤتوروب پنجره‌یه یاخینلاشدی؛ اوره‌یی داریخیردی. بیرآز کوچه‌نین دالغینلیغینی ایزله‌دی. گئجه اولدوقجا ساکیت و دورغون ایدی. ائله بو آندا کوچه‌ده بیری‌نین فیتی و تنبل-تنبل آتیلان آددیملاری‌نین سسی ائشیدیلدی. اونون آیاقلاری‌نین تاپپیلتیسی بوش و ساکیت کوچه‌ده قیریق و قیسا سس یاراداراق عکس-صدا وئریردی. قیسا ساچلاری ترلی آلنینا یاپیشمیشدی. اوست-باشیندان حیاتدان اوسانمیش بیر آدامین یورغونلوغو تؤکولوردو. اونون یازیق گؤرکمی اوره‌یینی اودلادی. او، یوخویا دالمیش کوچه‌نی یاواش آددیملاری ایله دیکسیندیررکن گاه گؤزل و حزینلی سسی‌له « آند ایچمیشدیک سنینله آیریلمایاق هئچ زامان» ماهنیسینی اوخویوردو؛ گاه دا بوغازینا ال آتیب حیرصلی و بوغونتولو سس‌له بوتون قادینلاردان نیفرت ائتدییینی قیریق-تؤکوک باغیریردی.\nساکیتجه قاپینی آچیب تراسا کئچدی؛ گوللری‌نین ضعیف عطری بورنونا دولوب اوره‌یینی اوخشادی. گوللری باخیمسیزلیقدان یاواش-یاواش سارالیب سولوردو.\nکوچه‌نی آلاقارانلیق گؤسترن چیراغین ایشیغی اوزونه شؤگه سالیب کؤلگه‌سینی اولدوقجا بؤیوتموشدو.\nاسینتی دامه‌نی‌نین ایچینه دولوشوردو؛ اته‌یینی آستاجا قالدیریب یونگولجه هاوادا اوینادیردی.\nقاپی‌نین اؤنونده آیاق سس‌لری گلدی. قادین تیتره‌دی، قورخموش حالدا ائوین ایچی گؤرونمه‌سین دئیه قالین پارچادان تیکیلمیش پرده‌نی سالیب یاتاغین اوستونده اوتوردو.\nبیرآزدان یئرینده اوزانیب، نازیک ملفه‌نی باشینا چکدی. یان طرفه اوزانیب نیسگیللی خیاللاریندا، رؤیالاریندا غرق اولدو.\nاللری ایله بدنینی قوجاقلاییب اؤزونه ناغیل دئدی:\n« بیر زامانلار چوخ موتلو بیر قیز وارایدی؛ اوره‌یی محبتله، سئوگی‌له قاباران؛ حیات دولو، رنگ‌به‌رنگ رؤیالار قوران بیر قیز وارایدی.\nاو قیزی ایتیردیم من …\nایندی بو قادین هر گون قاپ-قارا بیر بوشلوقدا ساللانیر …»\nگؤز یاشلاری آغیر-آغیر یاناقلاریندان آشاغی سوزولوب بالینجا هوپوردو.\nاو، سون زامانلاردا خانیمی ایله قارشیلاشماقدان قاچینماق اوچون ائوده تاپیلمیردی، بونا گؤره ده یان اوتاقدا یاتمیش قیزینی بئله اونوتموشدو. اونون گؤزلری سورکلی آتاسینی گزیردی. ایندی ایسه قیزی هردن بیر اونو گؤررکن دورغون گؤزلری ایله آتاسینا باخیردی. ائوده اولاندا بئله گؤزلری داواملی اونون قاپیسی باغلانمیش ایش اوتاغینا زیلله‌نیردی.‌ گؤزلرینه باخدیقجا اونون نئجه چیرپیندیغینی و آتاسی‌نین یانینی کسدیریب قوجاغیندا اوتورماق ایسته‌دیینی سئزیردی.\nلیوانی بوزلو سو ایله دولدوروب قرارسیز آددیملارلا قیزی‌نین اوتاغینا کئچیب هر شئی‌دن خبرسیز میشیل-میشیل اویویان قیزی‌نین باش‌اوجوندا بیرآز دایاندی. آباژورون چؤهرایی ایشیغی اوزونون ساغ طرفینی ایشیقلاندیرمیشدی.\nیئنه پنجره‌یه ساری یئریییب چؤهرایی پرده‌نی ییغدی. ماراقلی گؤزلرینی کوچه‌ده گزدیردی. یالنیزکیشی، ایشیق‌آغاجینا برک-برک ساریلمیشدی؛ حزین-حزین نه‌لرسه دئییب ایشیق‌آغاجی ایله آمانسیزجا اؤپوشوردو. بیردن دایاندی، باشینی بیرآز گئری چکیب ایشیق‌آغاجینا باخدی؛ قهقهه چکیب گولدو.\nقادینین لیوانی توتان الی تیتره‌دی؛ ایچینده‌کی خیردا بوز قیرینتی‌لاری لیوانین قیراقلارینا چارپاراق ضعیف بیر جینگیلتی سسی چیخدی. اوشاق بیرآز ترپه‌نیب بؤیرو اوسته یاتدی. پنجره‌دن اوزاقلاشیب قیزی‌نین اؤنونده دیز چؤکوب اوتوردو.\nکوچه‌ده کی کیشی‌نین سسی اوجالمیشدی. قادینلار حاقدا باغیراراق دئدییی اییرنج سؤیوش‌لر تراسداکی گوللری‌نین بئله اوزونو قیزاردیردی. گؤزلرینی یوموب آستا-آستا باشینی بوللادی. بئلینی قیزی‌نین یاتاغینا سؤیکه‌ییب اللری ایله قولاقلارینی قاپادی. قادین قولاقلارینا کیمی پؤرتموشدو…\nعئینی حالدا اونون عاجیز و چاره‌سیز حالینا آجییردی دا.\nگؤزلرینی آچدی. گئجه قوشو بانلاییردی …\nگؤزوندن هئچ بیر شئی قاچمایان آنا، قیزی‌نین گونو-گوندن سوزولدویونو و دوداغیندان قاچاق دوشن گولوشلری‌نین فرقینده ایدی.\nقادین سس‌سیز بیر اؤفکه ایله دولو ایدی، اونو بوراخمایان فیکیرلر ایچینی گمیریردی.‌\nآلنینیدا آغری حیس ائله‌دی. آغری‌نین ندنینی بیلمک اوچون الینی قالدیریب آلنیندا گزدیردی؛ یئکه و آغریلی بیر سیزاناق (جوش) قاشقاسیندا جوجرمیشدی. ایکی الینی بیر-بیرینه قوووشدوروب بیرآز بارماقلاری ایله اوینادی.\nاؤز-اؤزونه میزیلداندی: گؤزل‌آغا چوخ گؤزل‌ایدی ووردو یانیننان دا بیر چیچک چیخارتدی.\nنئچه دیقه‌لیک یوخویا دالدیغی قورو یئرده باشینی قالدیریب آچیق پنجره‌دن گؤی اوزونو، پارلاق اولدوزلاری سئیر ائتدی. اورالاردا نه‌لرسه آختاریردی، اوره‌یی چیرپیناراق داریخیردی …\nیاغیشین ایلک دامجیلاری اؤزونو شیشه‌یه چیرپدی. قادینین گؤز یاشلاری گیله-گیله کوچه‌یه یاغیردی. تورپاقدان قووزانان سولموش آرزولارین، گؤمولموش نیسگیل‌لرین قوخوسو بورنونا دولوردو.\nکیبریت قوتوسونا بنزر ائوی‌نین حالیندا، بویاسی هر یئره سیچرامیش لاکلارینا باخیر. رنگارنگ لاکلاری‌نین بعضیسی چارتلاییب بعضیسی ایسه قیریق-قیریق اولوب بویالاری مئبیله، دؤشه‌مه‌یه، فرشه، گوزگویه بئله سیچرامیشدی.\nچؤنوب گوزگویه باخیر: بو سئری آغلامییاجام.\nگؤزو اوزونده‌کی چاپیغا ساتاشدی؛ یقین کی اوزونده‌کی ایز قالماسایدی ایندی هر شئیی چوخدان اونوتموشدو. بیر آن قیزارمیش گؤزلرینی یومدو؛ دوداقلارینی سیخدی.\nگؤزیاشلاری‌نین بیریکدییینی حیس ائتدی. دردی دئشیلمیشدی؛ اللری ایله ساچینی دارتیب یولدو، قیشقیردی: آغلامییاجام.\nاوزونده یئرله‌شن جوشلارا باخدی. الینی قالدیریب ساچلارینا توخوندوردو؛ قوپدوغو توکلری ییغیب کنسولون اوزه‌رینه تؤکدو. قاشی‌نین آلتیندا چیخمیش بیز-بیز توکلره باخدی. الینی اوزادیب ماققاشی گؤتورمک ایسته‌سه ده بؤیرونده یئرله‌شن قایچییا ال آتدی.\nساچلادیغی ساچلارینی توپا-توپا الینه ییغیب ایسته‌دییی یئردن کسیب ائوه سپه‌له‌دی.\nکنسولون اوزه‌رینده‌کی عطری گؤتوروب گوزگونو سیندیرارکن قیشقیردی: سن ده مننن دوز دئمیرسن، چاش گؤرسه‌دیرسن منی.\nاییلیب یئره تؤکولموش گوزگو قیرینتی‌لارینا باخدی.\nچارتلامیش و مین تیکه‌یه بؤلونموش گوزگوده یئنه ده اؤزونه باخیردی؛ چاپیغی بؤیویوب داها دا چوخورلاشمیشدی.\nبیری بئینینده پچیلداییردی:\n-گؤرورسن؟! سن ائله چاشسان، منلیک بیر شئی یوخدو.\nیئنه اللرینی قالدیریب ساچلارینی توپا-توپا توتوب دارتیر، یولور …\nقلمی اوپئنین اوستوندن گؤتوروب سویودوجویا ساری یئریدی. بایاقدان ایشقافلاری دیقتله سوزن گؤزلری شکرقابینی بوم-بوش گؤردو؛ بئینینده‌کی لیسته‌یه شکری ده آرتیردی. ائوده نه‌لرین قورتاردیغینی سویودوجونون اوستونه یاپیشدیردیغی بیر تیکه کاغیذین اوزه‌رینه تئز-تئز یازدی: شکر، یاغ، دوز، سبزی، …\nیومشاق و توکلو بیر ال الی‌نین اوستونو توتدو. اونو سویودوجویا سیخیشدیریب بوتون آغیرلیغینی اوزه‌رینه سالدی؛ بوغوق و اؤفکه‌لی بیر سس ایله قورخونج پیچیلتیسینی قولاغی‌نین دیبینده ائشیتدی: دئمه‌میشم لاک وورما؟!\nدوداق��اری‌نین آراسیندان قیزغینجاسینا چیخان کلمه‌لر ایله برابر نفسی‌نین پیس قوخوسو دا بورنونا دولوردو. آغ‌ دیشلرینی بیر-بیرینه سیخیب دانیشارکن ساققالی‌نین بیز-بیز توکلری اوزونه باتیب آغزیندان سیچرایان توپورجه‌یین قولاغی‌نا یاخیلدیغینی حیس ائدیردی. بدنی دم ائله‌دی؛ اتی اورپشدی.\nدانیشا-دانیشا بارماقلارینی الی‌نین آراسینا آلیب سون گوجو ایله سیخیردی. بارماقلاری‌نین آراسینداکی قلم آز قالیردی سینسین. بئلینی بیرآز اییب قادینی‌نین دوداقلارینا زیلله‌ندی.\n-روژ دا ووروبسان؟!!! حتمن گرک شهر جیندالارینا اوخشاداسان اؤزووو؟!!!\nقادین الی‌نین آغریسیندان اوزونو تورشودوب اوفولداییردی. سول الینی اوزادیب اونون چیینیندن توتوب سون گوجو‌ایله ایته‌له‌دی.\nحیرصدن قیپ-قیرمیزی اولموش گؤزلرینی قادینین آغریدان یاشارمیش گؤزلرینه دیکدی، قارا ساققالی غریبه بیر حالدا تیتره‌ییردی:\n-منیم اۆزومو بئبیله قاشیما. خواهیشا دینج اوتور.\nسالونون او باشیندان گله-گله قیشقیرتیسینی ائشیدیر: دایان گؤروم بی، سنننم صادقی! سن گئنه ریمل ووروبسان؟\nدایانیر، اوره‌یی سورعتله چیرپینیر. اللری آیاقلاری بوم-بوز اوْلوب اسمه‌یه باشلاییر. کوره‌یی‌نین اورتاسیندان سویوق تر آخیر. الینی اوره‌یی‌نین باشینا قویوب آللاها یالوارماغا باشلاییر؛ دوداغی آلتدا تئز-تئز میزیلدانیر: بو سئرینی خئیره یوز بیر ده بزنمه‌رم.\nمعاون‌لری‌نین زهملی سسینی آرخاسیندا ائشیدیر:\n-چؤن من طرفه گؤروم هله،- آشاغیلاییجی باخیشلاری ایله باشدان آیاغا قیزی سوزور، باشینی تاسف‌له بوللاییر.- دوش دالیما گه دفتره.\nآیاقلاریندا حیس قالمامیشدی. تیتره‌یه-تیتره‌یه دالینجا سورونور آنجاق قاپیدان ایچه‌ری کئچمیر. سالوندا کیریییب باشی آشاغی دایانیر. اینجه اللری‌نین بارماقلارینی شیققیلدادیر.\n-انضباط نومره‌وی ۱۲دن وئره‌نده آغلین باشووا گله‌جک. هارای بو باشدان، بیر ده پوخ پوسور یاخیب گلسن ایخراجسان. تشریف آپاریب ائله اره گئدرسن. اوزون سؤزون قیساسی بورا مدرسه‌دی قحبه‌خانا دؤور.\nآغزینی دولدوروب دانیشماق ایسته‌دیکده اوزوندن چکیلمه‌ین نفرتله برابر هر ایکی الینی ده گؤیه قالدیریر: بوردا دوروب اؤزوو یوووب یارپیز اوسته قویما، باش بئینیمی ده تؤکمه.\nیاشیل گؤزلرینی آغاردیب داوام ائدیر: دینج اوتور صادقی.\nقورخو‌ حیسی اوشاقلیغیندان روحونو، بدنینی بوروموشدو، حتی بوتون دویغولارینا و داورانیشلارینا دا حاکیم اولموشدو.\nقادینین الینی محکم بوراخدی؛ دیکسینیب یئره ییخیلدی. او، داغیلمیش ائوین اورتاسیندا، قیریق-قیریق لاک‌لارین، بویانمیش وساییلین آراسیندا آیاقلارینی حیرصله یئره باسا-باسا بیر آشاغی بیر یوخاری یئریییردی. آیاقلاری آلتیندا دؤشه‌مه شاققیلداییردی.\nقادین آیاغا قالخیب بیر آن آشپازخانانین اورتاسیندا دوردو، دوشونجه‌لی‌ایدی. سویو آچیب اللرینی اوزون-اوزون یودو. سانکی نه ائله‌دییی‌نین فرقینده دئییلدی.\nاو، یاتاق اوتاغینا هجوم چکدی. بیر آزدان الینده‌کی یاشیل قوتو ایله حالین اورتاسیندا دوردو؛ آغیرباشلی بیر تاویرلا قادینا باخدی؛ آنجاق بیر آندا قوتونو ضربله دؤشه‌مه‌نین اوزه‌رینه چیرپدی. لاک‌لاری شاققیلدایاراق هر یئره سپه‌له‌ندی. سینیق-سینیق اولوب بویالاری هر یئره سیچرادی. سانکی گؤزونون اوتونو آلماق ایسته‌ییردی.\nقادین آشپازخانانین اورتاسیندا دوروب ��اشقین-شاشقین قاشلارینی قالدیراراق سس‌سیزجه ارینه باخیردی.\nاونو اؤزگه‌ گؤردو، سانکی سسی ده ده‌ییشمیشدی. ایلک گونلرده او دانیشارکن نه دئدیینه قولاق وئرمیردی؛ سس تونونا وورغون اولدوغو اوچون تکجه سسینی دینله‌ییردی. اونون سئوگیسینی اوره‌یینه سیریق گئتمیشدی.\nداها سسینی دینله‌میردی …\nسسی آلچاق آما سرت‌ایدی. گؤزلری نفرتله پارلاییردی.\nماسانین اوزه‌رینده‌کی کاغیذ دسمال قوتوسونو گؤتوروب اوزونه چیرپدی. ایشاره بارماغینی گؤیه قالدیرارکن گؤزلرینی ده بره‌لتدی: او پوخو دا سیل دوداغوننان. بئله ائله‌مه دوست-دوشمان ایچینده بی چنگه پوخ ائلییم سنی. بیر سئری قولاغوندا سیرغا ائله.\nاو قاتی غضبله‌نیب اوز-گؤزو پؤرتوب زهر تولوغونا دؤنموشدو. آرا قاریشیب مذهب ایتمیشدی.\nاری‌نین داورانیشلارینی ایزلرکن قانی قارالا-قارالا « بونا باخ! نئجه ده اؤزوندن چیخیبدی» دئیه دوشونوردو اؤفکه‌ایله.\nقارا پالتاری‌نین یاخاسینداکی عدالت نیشانینا گؤزو ساتاشدی. او بیر یاندان کاغیذ کوغوذونو ساهمانا سالارکن بیر یاندان دا میریلدانیردی؛ گؤردویو ایشلردن قیپجینمیردی بئله. دئیینمه‌یی‌نین آردی آرخاسی کسیلمیردی. الینده‌کی کاغیذ-کوغوذون باش طرفینده تره‌زی نامادینا خئیلک باخیب بیردن پیققیلداییب گولدو.\nعصبی حالدا گوله-گوله « بیری‌نین جیسمینی اؤلدورنده داغ داش یئریندن اوینئییر ولی بیری‌نین روحونو اؤلدورنده عدالتین توکو بئله ترپنمیر.‌» دئدی.\nچؤل قاپی محکم چیرپیلدی. اللری ایله قولاقلارینی توتدو.\nدیوارداکی ساعاتا باخیر.\nفیکیرلی-فیکیرلی کابنئتین بؤیرونده‌کی سوغان‌یئریندن بیر دنه سوغان گؤتوروب سویماغا باشلاییر. اللری تیتره‌ییر؛ سوغان یئره دوشور. ساغ الی‌نین بارماقلاری حدسیز آغریییردی. اییلیب سوغانی گؤتورور؛ دوغرایا-دوغرایا گؤز یاشلارینی سیلیر. دویون قارینا آغلاماق اوچون لاپ ائله الینه چم دوشموشدو. گؤزلری یول چکیردی فیکری ایسه دارماداغین ایدی.\n-گئنه نمنییه زیریلدئییرسان؟ یادوننان چیخماسین ها، گرک هئچ کس بیلمییه.\nداییسی سانکی گؤزلری ایله اونو آرایا آلمیشدی.\nنارین گوللو دونونو گئیینرکن باشینی سیلکه‌له‌ییر، سسی بوغازیندان زورلا چیخیر: یاخجی دایی، دئمه‌رم.\nتوپورجه‌یی‌نین پیس قوخوسو دوداقلاریندان، بوینوندان چکیلمیردی. اوشاق اولماغینا باخمایاراق پیس ایش گؤردوکلرینی بیلیردی، داییسی هر دفعه هئچ کسه دئمه‌مه‌یینی وورغولاسا دا اؤزو ده بو ایشلرین گیزلین قالماسینی بوتون ووجودو ایله حیس ائدیردی.\nکوچه‌نین باشیندا تاکسینی ساخلاتدیردی. قاپینی آچیب ائندی. یام-یاشیل آغاجلار ایله بزنمیش، اولدوقجا اوزون و حضور دولو کوچه‌یه نظر سالیب دریندن نفس آلدی. یاواش آددیملارلا چوخ کیچیک بیر یاماجی قالخیب اوزو آشاغی ائندی. سئودیی یاشیل قاپینی اوزاقدان گؤروردو. اوزوم آغاجی سارماشیق کیمی دیوارینا ساریلمیشدی؛ یاشیل یارپاقلاری‌ رؤیالاریندا جانلاندیردیغی گؤزه‌للیک تابلوسونو آندیریردی. بالاجا بیر یئل اسن کیمی آغاجلارداکی یارپاقلار بیر-بیرینه ده‌ییب خیشیلدایاراق دورغون یای هاواسینی سرینلشدیریردی. عئینی آندا جینقیل داشلار آیاغی‌نین آلتیندا خیرچیلداییردی. حیاتدان بئزدییی چاغلار اؤزونو بو کوچه‌‌یه یئتیریب باشدان-باشا خئیلک آددیملاردی؛ آرخایین-آرخایین کوچه‌ایله دردله‌شردی. او زامانا قدر هئچ دادمادیغی بیر راحاتلیق دویاردی.\nگؤزلرینی یومدو؛ درین-درین ایچینی چکدی. آرتیق اوسانمیشدی بو حیاتدان. آیاقلاری دالینجا گلمیردی.\nهمن حضور دولو یاشیل قاپی‌نین اؤنونده گولومسه‌یرک آیاقدا دوران بیر کیشی‌یه گؤزو ساتاشدی. اونو گؤرر-گؤرمز کئفی قاچدی.\nاو، بوغونو بوراراق پاریلدایان گؤزلری ایله قادینی باشدان-آیاغا سوزوردو.\nقادینین اوزاقلاردا بیر شئی آرایان دالغین گؤزلری هر کسین دیقتینی جلب ائدیردی. اونون اسمر اوزونده یئرله‌شن همیشه دولوب بوشالان گؤزلری گؤز آلیجی‌ایدی.\nتانیمادیغی کیشی‌نین معنالی باخیشلارینی هله ده اوزه‌رینده گؤرونجه سیخیلدی.\nاو قاپی‌نین اؤنونده اوتوردو؛ دیرسکلرینی دیزلرینه دایاییب، یاناقلارینی اووجلاری‌نین آراسینا آلیب اؤنه دوغرو اییلدی. قادینا دوشونجه‌لی-دوشونجه‌لی باخاراق گولومسه‌ییردی.\nموبایلی‌نین سسینه دیک آتیلدی. مئساژی وارایدی. اسکی و رنگی روفو گئتمیش موبایلینی کیفیندن چیخاریب بیرآز باخدی؛ یئنی لمسی موبایل‌لاردان بئله محروم‌ایدی. قاشلارینی چاتاراق آچیب اوخودو: ائوین وضعی ندی بئله؟! هارداسان سن؟! گؤزومو ایراق گؤروب هارا قاچیبسان؟! دئدیکلریمی قولاق آردینا ووردون گئنه؟\nاونون هر یئرده یییه‌سی وارایدی؛ هئچ کسدن ده داد-هارای یوخ ایدی.\nاجاق‌گازین اوزه‌رینده‌کی چایدان پیققاپیقلا قایناییردی.\nدوغرانمیش یئرآلمالاری قیزدیریلمیش یاغین ایچینه آتیر. ایستی یاغ چیرتاچیرتلا یئرآلمالاری قیزاردیر.\nاللرینی اوپئنه سؤیکه‌ییب ائوینی نظردن کئچیریر. دیوارا ووردوقلاری شکیللره باخیر. تابلولارا باخیر. چؤنوب یئرآلمالارا باخماق ایسته‌دیکده گؤزو اجاق‌گازین گوزگویه چئوریلمیش شوشه‌سینه دوشور. پؤرتموش بیر قادینی گؤرور. اوزونده جیغیر سالیب قوروموش یاش ایزلرینه باخیر؛ اؤلگون اوزونه، سولموش گؤزلرینه. ایچینده‌کی دورغون قاسیرغانین گؤزلریندن فیسقیرماق ایسته‌دییینی بئله گؤروردو. قاپ-قارا ساچلاریندا توتام-توتام آغ ساچلار ایلک باخیشدا کسکین بیر قاریشیقلیق، پارادوکس یارادیردی. یئنه باشینی چئویریب قیزی‌نین شکیلینه باخیر.‌ او گونو بو شکیللری چکدیررکن قیزی دا چوخ آغلامیشدی. اونون دا گؤز یاشلاری بالاجا اوزونده جیغیر سالیب اوره‌یینی اودلامیشدی. اؤزو دئمیشکن او « پیسدیحلی لئچه‌یی» اؤرتمک ایسته‌میردی. قوجاغیندا تیتره‌یرک آغلامیشدی. خیسین-خیسین خئیلک قولاغینا پیچیلدامیشدی. بئله‌لیک‌له هم ده آتاسی‌نین گؤز آغارتمالاریندان اماندا قالماق ایسته‌میشدی؛ او، یئته‌نه یئتیردی یئتمه‌یه‌نه ده بیر داش آتیردی.\nقارا لئچه‌یی‌نین اوزه‌رینده‌کی رنگارنگ کپه‌نک‌لر در حال سولوب رنگلرینی ایتیرمیشدی‌لر؛ بیر-بیر قاناد چالیب اوزاقلاشمیشدی‌لار …\nحال بویو سپه‌لنمیش بعضیسی ایسه اوووق-اوووق اولموش رنگ به رنگ لاکلارینا باخیر.\nاونون دوغرولاری آراسیندا بئله بیر یانلیشلارا یئر یوخ‌ایدی.\nاییلیب لاکلاری توپلاماق ایسته‌دیکده گؤزلری دیرناقلارینا ساتاشیر. دیرناق توتانی گؤتوروب اوتوردوغو یئرده دیرناقلارینی توتور؛ سونرا لاک‌پوزانلا دیرناقلاری‌نین جانینا دوشور.\nبورنونا آجی قوخو دولور. باشینی قالدیریر. ائو دومان ایچینده‌ایدی، آشپازخانادا قارا توستو بورولوب هاوایا قالخیردی. یئرآلمالار یانیب کۆل اولموشدو.\nتاوانی سینکه توللاییر. زویوب دؤشه‌مه اوزه‌رینده اوتورور. بئلینی کابینئته سؤیکه‌ییر.\nگؤزلری آخمامیش یاشلاردان دولایی پاریلداییردی. چنه‌سی، دوداقلاری اسیردی. اللرینی قالدیریب چنه‌سینی برک-برک توتدو.\nشورتونون ایسلاندیغینی حیس ائتدی.‌ اییلیب دامه‌نینی الینه آلدی. قیرمیزی لکه‌نی گؤردو.\n-هییییسسس آغلاما\nآناسی، گؤزلری برلمیش، باشیندان آیاغی‌نین اوجوناجان دهشته دوشموش قیزینی حربه-زوربا ایله ساکیتلشدیرمک ایسته‌ییردی. گؤزلرینی آغاردیردی:\n-ائله خانیملاردا بئله شئی‌لر اولار. فقط بابون قارداشلارون بیلمه‌سین. چوخ عاییبدی. سوفره زات سرنده، اییلیب دوزلنده ده موغایات اول بیلینمه‌سین. چوخ اییلمه.\nماسانین اوزه‌ریندن تئلویزیون کنترولونو گؤتوروب فیلشده‌کی فیلمی آچدی.\nایلک اؤنجه ماهنی‌نین اوجا سسی ائوه یاییلدی. سونرا ایسه فیلیمده‌کی اوشاقلارین جیغان-بیغاننیقلاری.\nعمیسی خانیمی اویناییردی، فیرلانیردی. چوخ چکمه‌دی آناسی دا قوللارینی آچاراق اویناماغا باشلادی. کامئرا، فرح‌له اوینایان آناسینی داها دا قاباغا چکدی. آناسی‌نین اوزونده‌کی فخری، ایشیلتینی بو قدر زامان کئچدیکدن سونرا بئله گؤزلری یومولو خاطیرلایا بیلیردی.\nگؤزلرینی آچیب قارداشینی او مشهور دامنی ایله گؤردو. آجی و محبت دولو بیر گولوش پارتلامیش دوداقلارینی بزه‌دی.\nقارداشی اینینده‌کی گۆده دامنی‌ایله چوخ گولونج گؤرسن‌سه ده گؤزلرینده‌کی قورخو دانیلمازایدی.\nکامئرا ایندی ده آتاسینی قاباغا چکیردی. دولوخسوندو؛ قارانلیق، اوزگون، قایغیلی گؤزلری آنیندا دولوب پاریلدادی. او کیشینی حدسیز سئویردی. آتاسی‌نین ساچلاری هله آغارمامیشدی.\nاوشاق‌کن آدینی گؤیه گؤندرمک فیکرینده اولدوغو پیله‌مه‌جین اوستونه‌ یازماغی قویماسا بئله، گؤزلرینی آغارداراق حیرصله‌نیب « عاییبدی، گؤرن اولار» دئسه بئله او کیشینی حدسیز سئویردی. هله ده دوشونوردو: او گون پیله‌مه‌جین اوستونه آدینی یازیب گؤیه گؤندرسه‌یدی نه اولاجاقدی گؤره‌سن؟! گؤیده ده کیشی‌لر یاشاییردی‌لار می؟!\nآنجاق بئله‌ایدی سه نییه ساعاتلارلا داییسی ایله تک قالماغا ایذین وئریردی‌لر؟! او دا کیشی دئییلدی می؟!\nاوشاقکن بئله آنلامیشدی آتاسی‌نین قیزی‌دیر دئیه قارداشیندان فرقلی‌دیر ده. او گونو قارداشی اؤز آدینی پیله‌مه‌جین اوستونه یازیب سئوینجدن آتیلیب-دوشه‌رک گؤیه گؤندرمیشدی.\nماهنی سسی کسیلدی. کامئرا قارداشینی دؤشکجه اوسته قاباغا چکیردی. دوختورسا بؤیرونده اوتوروب کئییدیجی ایینه‌نی حاضیرلاییردی.\nگؤزونو قارداشیندان چکیب اؤزونه زیلله‌دی. قارداشی‌نین اللرینی توتوب اونون آجی چکمه‌سیندن آجی چکیردی. اللرینی محبتله سیخیردی.\nاو آجی چکنده قارداشی هاردا ایدی گؤره‌سن!!!\nگؤزونو تئلویزیوندان چکمیردی؛ باخا-باخا دیرناقلارینی یئییر مایاسینی بئله قوپاریردی.\nیئنه قایچییا گؤزو ساتاشیر. ال آتیب گؤتورور، هر بیر تئلینی کسه-کسه گؤز یاشلاری کنسولون اوزه‌رینده‌کی کسیلمیش ساچلارینا تؤکولور. کسیلمیش ساچلاری‌نین، دیرناقلاری‌نین پیچیلتیسینی ائشیدیردی.\nگؤزو یول چکیردی؛ اؤزونه گلدی. فیکرینی ایزله‌دییی ویدئویا وئردی.\nایش بیتمیشدی. هامی ال چالیردی؛ قارداشی بؤیویوب یئکه کیشی اولموشدو دئیه کادو ایله یانینا گلیب سئوینجله اوزوندن اؤپوب تبریک دئییردی‌لر‌. قارداشی ایسه بیر الینده جوربه‌جور اویونجاقلاری بیر یاندان دا کئفله الینده‌کی ساندیسینی ایچیردی. آرتیق راحاتلامی��دی.\nیئنه چؤنوب ائوینه باخیر، ائوین رنگی آتمیشدی. آنجاق لاکلاری‌نین الوان بویالاری ائوی گؤی قورشاغینا بنزه‌دیردی.\nعمیسی خانیمی تئلویزیونون قارانلیق صحیفه‌سیندن بویلانیب باش بارماغینی اونا ساری توتور: هییییییس آغلاما، سن آناسان، دور آیاغا ایندی قیزین مدرسه‌دن گلر. آلاهیدان یئرآلما قیزارت.\nاۆزو گؤرونمه‌ین بیری پیچیلدادی: یئردن گؤیه یاغیر ها، همیشه گونو قارا باشی قاپازلی قادین.\nعمیسی خانیمی اتلی اندامینی ترپتدی، قاشلارینی چاتیب دیللندی: دونیانین ایستی سویوغون چکمئییبسوز هله، یاواش-یاواش برکه-بوشا دوشه‌جکسوز.\nتئلویزیونون چیراغی یانیر، بیری کناردان دانیشیر: بیزلر ده هر کس کیمی بیر اینسان اولاراق سئویلمک ایسته‌ییریک آما بیر آدامین سئوگییی ماهنا ائدیب بیزی اؤلدورمه‌سینی ایسته‌میریک.\nداییسی خانیمی یانمیش الینه زیللنمیشدی. داییسی الینه پالتار اتوسونو باسمیشدی. بوغوق سسله دولوخسونا-دولوخسونا « بیزلر ائله چیله چکمه‌یه دوغولموشوق.» دئدی.\nقیرمیزی دونلو قادین الینی اوره‌یی‌نین باشینا قویدو، پیچیلدادی: اورک یانماسا گؤزدن یاش چیخماز.\nتئلویزیونون دا رنگلری سولور. هامی آغ-قارا اولور. همن قادینلار تئلویزیوندان بویلانیب ائوه باخیرلار؛ سونرا قادینا زیلله‌نیرلر:\n-ساچلارین نه ده گؤزل اولوب!\nقاققیلداشیرلار …\nبارماغی ایله اؤنجه قیرمیزی گولو گؤرسه‌دیر. سونرا اؤزونو الینده‌کی کیتی لیوانی ایله. بارماغینی کاغاذین قیراغینا آپاریر، ائوی گؤرسه‌دیر، سونرا بیر باغلی قارا قاپییا ایشاره ائدیر: بو آتامین ایش اوتاغیدی.\nهمن بارماغی ایله اوزونه تؤکولموش ساچلارینی قولاغی‌نین دالینا ییغیر:\n-بو گوله هر گون سو وئره‌جم، لااااپ قیرمیزی اولاجاق، گؤیچک اولاجاق، سنین کیمی آنا جونم.\nبو سؤزلری قیزی دئییر. اللرینی تئز-تئزی گؤیده اویناداراق قاتی هیجانلا دئییر.\nسونرا آشپازخانایا گئدیب کیتی لیوانیندا سو گتیریب کاغیذین اوزه‌رینه تؤکور. قیرمیزی گولون بویاسی بوتون کاغیذی آل قانا چئویریر. بیرآز دا آغ جورابینا یاخیلیر.\nقاچیب اوپئنه چیخیر؛ تئلئفونو گؤتوروب آتاسی‌نین نؤمره‌سینی توتور.\nآغلامسینا-آغلامسینا اولانلاری دئییر. سونرا ساغ آیاغینی گؤیه قالدیریب سول الی ایله گؤرسه‌دیر: باخ جورابیم دا قیرمیزی اولدو.\nقیزی آتاسی‌نین اوره‌یینی، محبتینی قازانماق ایسته‌ییردی.\nگؤزلرینی یومدو. کیرپیکلری‌نین آرخاسیندا صحنه‌لر بیر-بیرینه قاریشمیشدی. او الوان رنگلی دونیاسینی ایتیرمیشدی.\nاؤزونه گلیر: گۆنۆ نییه گۆنه ساتیرام؟!\nدراوئرین اوزه‌رینده‌کی هر شئیی داغیدیر، ووروب سیندیریر.\nقاپییا ساری یئریییر. الینی آتیب قاپینی آچماق ایسته‌دیکده باغلی اولدوغونو گؤرور. آیاقلاری گئت-گئده دؤشه‌مه‌یه باتیر، دؤشه‌مه قیر کیمی قادینی ایچینه چکیر. قورخودان بدنی قیج اولور. ترپشه بیلمیر. اوزو داها دا سولور، دیش‌لری کیلیدله‌نیر، بورون پره‌لری تیتره‌ییر.\nآرخاسینی قاپییا ساری چئویردییینده آیاقلاری آزاد اولور. ماسانین اوزه‌رینده‌کی قایچینی گؤتوروب اؤنجه دؤشلرینی کسیر سونرا آله‌تینی …","num_words":5432,"character_repetition_ratio":0.029,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.194,"stopwords_ratio":0.002,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":115302.8,"cluster_detection":-1}
+{"text":"١-چتین سؤزجوکلرین فارسجا قارشیلیغی، هابئله بعضی ایصطیلاح‌لارین آچیقلاماسی کیتابین سونوندا وئریلمیشدیر. یازی دیلی ایله تانیشلیغی یئترینجه اولمایان سایین اوخوجولارا متندن اؤنجه اونلاری دیققت‌له اوخومالارینی تکلیف ائدردیم. ص۴\n_[ …’متندن اؤنجه’ دئییل، ‘متنی اوخومادان اؤنجه’…\nبورادا صؤحبت متن‌دن(هؤروتدن) گئتمیر. یازارین دئمک ایسته‌دیی «متنی اوخوماق»دیر. اصلینده یازی یانلیش دئییل؛ آنجاق، مادام نه‌یی‌سه آیدینلاتماغا چالیشیرسانیز، مادام یئنی‌جه اوخوماغا باشلایانلارین اوخو پئرفورمانسیندان حاقلی اولاراق قوشقولوسونوز، او زامان مئتونئمیانی آنلایا بیلمه‌یه‌جک‌لریندن هئچ قوشقو دویمامالی‌سینیز.]\n٢-سویون سرین‌لییی سینیرلریمه یاییلدی. دوداقلاریم سودان آیریلار آیریلماز، الی توفنگ‌لی آدامین کؤلگه‌سی باشیمین اوستوندن کئچیب سویا دوشدو. اؤزو ایدی. قوجا دییرمانچی گلمیشدی سویون آخارینی دییشمه‌یه. ص٧👍\n_ دیرلی جومله‌لر👆\n٣-ائیوانا قاییتدیم. ایندی‌یه‌دک دویونجا گؤزدن کئچیرمه‌دیییم قصبه‌نی دقیق باخیش‌لارلا سوزه‌جکدیم. آرابانین آرخاسینجا گئدن دوه قاتاری، گونشین باش قالدیردیغی یؤندن اوزاقلاشیردی. کاروان اوزاقلاشدیقجا آرخادا قالمیش قصبه کیچیلیر، کیچیلیر، گؤزدن ایتیردی. داغین اته‌یینده اوزو ائنیشه یئرله‌شن کیچیک قصبه. ائنیش قورتاران یئردن ایسه هامار تارلالار باشلانیر، هارداسا گؤز قارالان یئرده دنیزه قوووشوردو. دنیز دئمه، ایتکین اوزاقلاراجان گؤرونن داریخدیریجی دوزنلیک دئ. اویاندا قارا داغلار، بو یاندا ایسه قایا؛ اؤلولریمیزین اویدوغو داشلی قبریستان. کاروان گؤزدن ایتر-ایتمز باشیمی قالدیریب، قایایا باخدیم. بیز اونا چوخ یاخینیق. او قدر یاخین‌کی، آخشام‌اوستولر کؤلگه‌سینی ده باشیمیز اوسته حیس ائدیریک. چوبان دئییر: «کؤلگه‌سی‌نین سورونوب اوستوموزه گلمه‌یینه باخما، او قدر ده آلچاق دئییل.» ص٧\n_ دیرلی جومله‌لر، دیرلی هؤروت👆\n۴-جاماعات قایایا آلیش‌سا دا، زیروه‌ده‌کی تابوتا باخان‌دا اورک‌لرینی غفیل دالغالار بورویور.ص٨\n_ داغ‌دا داش‌دا یاشایان بیری‌لرینه، هر هانسی بیر گؤرونتو ‘غفیل’ ایمیتاسییا(بنزتمه) یارادا بیلمز دئیه دوشونورم. هم ‘غفیل دالغالار’ باشلی-باشینا دا آنلام‌سیز دئییل می! هانکی ‘دالغا’ اؤنجه‌دن پلانلی بیچیمده سرگی‌له‌نیر به‌یم! بیر ده، هؤروته دایاناراق بوردا داها چوخ ‘نیسگیللی دوروما دوشمه‌لرینی’ بیلدیرمک ایسته‌میش یازیچی؛ یانیلماسام البت.\n۵-قویونلارین دیرناقلاریندان قالخان توز‌تورپاق فیکریمی یاییندیرمادی. قایا، تابوت. چوبان اونلار باره‌ده دانیشماسا دا گولومسه‌دی. جاندردی. سونرا گولوشونو گیزلتمک اوچون، اوزونو اووجونون ایچینده گیزله‌دی. آنجاق بارماقلاری آراسیندان گؤزومه دیره‌نمیش باخیشیندان هئچ گوله‌نه اوخشامیردی. ص٩\n_ [قویونلارین دیرناقلاریندان قالخان توز‌تورپاق قایاداکی تابوتون فیکریندن بئینیمی یاییندامادی. قایا، تابوت. چوبان اونلار باره‌ده دانیشا بیلمه‌سه‌ ده، جاندردی گولمه‌یه چالیشدی. سونرا گولوشونو گیزلتمک اوچون، اوزونو اووجونون ایچینده گیزله‌دی. آنجاق بارماقلاری آراسیندان گؤزومه دیرنمیش توتقون باخیشلاری هئچ ده گؤلن بیری‌نین باخیشینا بنزه‌میردی.\nچوخ واخت یازیچی‌نین هر هانسی هؤروت‌ده یازدیغی جومله یانلیش دئییل، آنجاق یئترینجه دوغرو دا دئییل‌دیر. اوستده‌کی اؤرنک، تام دا اؤیله بیر اؤرنک‌دیر. د��مک ایسته‌دیییمه سئچکین بیر آنالوگ‌دور. یازیچی‌نین جومله‌سی دوزدور، آنجاق بیزیم یازاردان گؤزله‌دیییمیز پئرفورمانس، بو ‘دوز جومله‌نین’ نئچه تیک اوستودور. اؤیله کی، اوخوجونون اوره‌یین‌دن تیکان چیخاردا بیلسین. اؤیله کی، اوخوجو، یازارین نه دئمک ایسته‌دییینی، جومله‌نین جانینا ایستی کئچمه‌دن آلا بیلسین.]\n#آچیقلاما ١\n_ [ایکینجی بؤلوم (یازار اؤزو دئمیشکن ‘ایکینجی آددیم’) بو جومله ایله باشلاییر: «قیشین سون آیی ایدی. ص٩\nسونرا، آردیجا همن اون‌سککیزینجی صحیفه‌ده یازیر کی «آخشام اوستو اوروشدن قاییدان کیمی گلیب اوتوردوم سکی‌نین اوسته. لامپا یانیردی. خیرداجا چیت سوفره آچیق ایدی. قایماق، موتال پئندیری، و آجی تره؛ یانینا اوچ دیلیم قارپیز دا قویموشدو ننه.»… ص١٠\nیازی‌نین یازیلدیغی دؤورده، چتین کی، قیش‌دا سوفره‌یه قویولا بیله‌جک قارپیز تاپیلسین، ائله آجی تره ده اؤیله!]\n۶-یوموشاق ایستی… ص١١\n_ [یومشاق ایستی\n‘یومشاق’ دئمک‌دن دیلم توک گتیردی. ‘یوموشاق’ تورکیه تورکجه‌سیندن گلمه‌دیر، عینی ‘اوخویوجو’ سؤزجویو کیمی. حالبوکی بیز ‘اوخوجو’نو بیلیریک. بیزیم اویقولادیغیمیز تورکجه‌نین روحوندا بو تور یومشالدیجی اوزاتمالار یوخدور. بو تور اؤزباشینا تک‌قوللانیملی سؤزجوکلر، بوتون هؤروتون دنکینی پوزور. اویوم ساغلامیر بوتونله. چونکو دیگر اوزاتیلا بیله‌جک سؤزجوکلرین وارلیغیندان یازارین روحونون خبری یوخدور. بیلسه‌لر بئله، او تور سؤزجوک‌لرین سئمانتیکینی اویقولایا بیله‌جک پئشه‌کارلیقلاری اولمور نورمالدا.]\n٧-من ایسه، داها سونرا آلاجاغیم اینتیقامین خریطه‌سینی بئینیمده جیزیردیم. ص١١\n_ یازار جومله‌سی 👍\n٨-ننه بیلدی، بیلمه‌دی، اؤزونو ووردو بیلمه‌مزلییه. ص١٣\n_ یازار جومله‌سی 👍\n٩-داغ اته‌یینده‌کی اوبالاردان گتیریلن بوغدالار، تای‌تای ائششک‌لره چاتیلمیشدی. اوْوسارسیز ائششک‌لر چای اوُزونو صف چکمیشدی دییرمانین قاباغیندا. دییرمان داشی فیرلاندیقجا، آغیزلارینی چایا دایاییب، سو ایچن حئیوان‌لاری، بیربیر چکیردیلر ایچه‌ری. «گلین بو تایلاری آشیرین بوغدا قازانی‌نین ایچینه.» سو دییرمانی آرتیق سورعتله ایشله‌میردی. ص١٨\n_ دیرلی هؤروت👆\n١٠-…موشدویونو سوْمورا-سوْمورا ص١٩\n_[سوموره_سوموره] اولمالی‌دیر\n١١-جیغان‌ویغان ص ٢٣👍\n١٢-آرادا بیر قاشقا آت اوچون سامان آپارماغا گلن اولماسایدی، دئیردین بورا عمللی‌باشلی تجرید‌خانادیر. ص٢۵\n_ ]’تجرید’ عربجه‌ دیلینی آنیمسادیر. تورکجه‌ده یاماق تک گؤروکور. تورکجه دیلین روحو ایله ده اویوشاسی یانی یوخدور. جومله‌ده اولان باشقا بوتون گؤزللیک‌لری، اؤزو ایله بیرگه سوپورونتو ائدیر.]\n١٣-قاپی واختلی واختیندا ایشگیللنمه‌دی.\n_ [‘واختلی’ بورادا آرتیق‌دیر. «قاپی واختیندا ایشگیللنمه‌دی.» بو یئتر.\n‘واختلی-واختیندا’نین جومله‌ده یئری باشقا اولور. بیر ایش یئنه‌لی اولاراق اولوشونا واریب، یا واردیغین‌دا، یا واراجاغین‌دا، دئیرلر «سن واختلی-واختیندا فیلان ایشی گؤرمه‌لی‌سن، یا گؤرمه‌لی‌یدن، یا گؤره‌جک‌دین». دقیق، عینی ساعات‌دا، هانسی‌سا ایشی گؤرمک.]\n١۴-چوپور داش ص٢۶👍\n۱۵-اونلارین گومانینجا، اوچونجو موحاریبه بیزیم خبریمیز اولمادان باشلانیب، بیتمیشدی. ص٢۶👍\n١۶-هر نه ده اولسا، زاپاتا آتنان اوغور قازاندی، آتین اوستونده اؤلدو، ستارخان دا.\n_ [‘نان��� دئیه یازیلی اکیمیز یوخدور، دوزدو سؤزل اولاراق چوخ قوللانیلیر؛ آنجاق دوزو ‘لا’ یا ‘یلان’ یا ‘ایلان’ یا دا …دیر. اؤرنه‌یین: آتلا، آت ایلن…]\n١٧-توفنگیمیزین بوغازیندان بیرجه گولله بیله(حتی)، جوککولده‌مه‌میشدی. ص٢٧\n_ [توفنگ‌دن چیخاجاق ان اوفاق گولله سسینی هئچ جور ‘جوککولده‌مک’ سسی ایله توتوشدورا بیلمیرم بئینیمده. رومان‌چیلیق یا دا حئکایه‌چی‌لیک‌ده نسنه‌لردن چیخان سسی اوخوجویا ایله‌ته بیلمک، یازارین یازیچی‌لیق پئرفورمانسی‌نی دوپ-دورو گؤره بیله‌جه‌ییمز اولاناقلاردان‌ ان گؤزه گله‌نی‌دیر منجه. بونو یانلیش یاپارسان‌سا، دیرک او قدر ده یازینی ائتگی‌سیزلش‌دیریر، آکسی ده اؤیله البت، یازینی بیره-مین دیرلندیرر. منجه بورادا «توفنگیمیزین بوغازیندان ‘ تیک’ بئله چیخمامیشدی» داها دوز گؤروکوب، یازارین دئمک ایسته‌دییینی، داها نئت اوخوجویا چاتدیرا بیلردی.]\n١٨-اوسته‌لیک، بوتون آتلاریمیزی دا آیازبَیلی‌لر قاراسویون قیراغیندا پوسقویا سالیب قیرمیشدیلار. ص٢٧\n_ [‘اوسته‌لیک ده، بوتون آتلاریمیزی آیازبَیلی‌لر قاراسویون قیراغیندا پوسقویا سالیب قیرمیشدیلار.’\nیازارین جومله‌سی یانلیش دئییل؛ آنجاق سؤزجوکلر باشقا اولاردی‌یسا، هر شئی دییشه بیلردی. بلکه جومله‌نین آنلامی یازارین ایسته‌یینین آکسینه دؤنوشه بیلردی. آنجاق ‘ده’ یا دا ‘دا’ اکلرینی بو تور جومله‌لرین ایلک یا سونونا بوراخان‌دا، جومله‌نین دورو آکسانی پوزولمور، داها آنلاشیلیر اولور هم ده پیرتلاشیقلیغین قاباغینی آلمیش اولوروق. بیر ده، ‘اوسته‌لیک’ ائله ‘ده’ یا دا ‘دا’ آنلامیندادیر ده، اونون دالیسی‌جا ‘دا’ گتیرمک نه قدر دوز اولور بیلمیرم. یعنی جومله‌ده ‘دا’ اکی اولماسا، داها دا آنلاشیلیر اولور.\nاوسته‌لیک، بوتون آتلاریمیزی آیازبَیلی‌لر قاراسویون قیراغیندا پوسقویا سالیب قیرمیشدیلار.]\n١٩-شهرین بوغدا آنبارینا باسغین ائتدیک. ص٢٧\n_ [باس_قی: باسقی، باسقین. آل_قی: آلقی،\nبالیق: بالیق_ین: بالیغین\n‘باسغین’ دئییل، باسقین اولمالی‌دی. ‘ق’ حرفی سؤزجویون کؤکونون سونوندا دئییل کی، هانسی‌سا شکیلچی‌یه یاپیشینجا ‘غ’یا چئوریلسین.]\n٢٠-اوچ جوت‌یالین ص٢٧👍\n٢١-بئله‌بئله خیردا قارایوْزمالار ص٢٨👍\n٢٢-مستنطیق ص٢٨\n_ [عربجه دیلینی بوراخ، آدامین یادینا لاپ قورآن دوشور. ‘آراشدیرما گؤره‌وچیسی’ یا نه‌بیلیم باشقا بونا یاخین بولوناجاق سؤزجوک داها تورکجه، داها یاراشیقلی هم ده آکسانلی آلینمازدی می بو عربله‌ییجی سؤزجویون یئرینه! تورک دیللی یازار هانسی‌سا پئشه‌نین اؤزدشینی تاپماق‌دا چتین‌لیک چکیرسه، آلیشمیش اولدوغوموز هؤروته یاماق اولاجاق عرب کؤکنلی قولای پئشه آدلاری یئرینه تورکیه تورکجه‌سینده قوللانیلان ائش‌دَیَر تئرمین‌لری یئرلشدیرمک داها عاغلا یاخین‌دیر دئیه دوشونورم. هارداسا دیل‌لریمیز یوزه‌دوخسان بیر قایناقدان سو ایچیر.]\n٢٣-اوره‌یی یوُخالمیش آدام، ایندی تویوق‌لاریمیزی کسمک‌دن ده چکینیر. هردن اَملیک کسیلنده چوبان بیر تَهَر اولور. آنام، «ائرمنی قان گؤردو»، دئییر. ص٢٩👍\n-هاوا شئحله‌جک ده ناخیرچی‌لار گلیب قاپی‌نین آغزیندا یونجا دوغراییرلار. قاپی باشینداکی کؤلگه‌نه‌جک اونلاری یاغیشدان قوْرویور. ص٢٩👍\n-یونجا دوغرایان ایشچی‌لرین سؤزلری بوغدا آنبارینداکی صحنه‌لرله بیرلیکده گلیر، سوخولور کیتابی�� سطیرلری آراسینا. سؤزلر، خاطیره‌لر، و یازیلی سطیرلر دوزولور بیربیری‌نین آردینا:\n-تئز اول یونجانی دوغرا، آخیر بوشدو، جونگه آجیندان اؤلدو!\n-من کیشی‌یه یاراشان ایش‌لر گؤرمه‌یه جسارتلی‌یم؛ کیمسه بوندان داها آرتیق ایش الیندن گلیرسه، انسان دئییل! -مکبئث دئدی.\n-سنی یارالی بوشلایا بیلمزدیک…\n-آللاه سیزی ساخلاسین! بئش ایل‌دیر قیزیللی داری چؤره‌یی یئمک‌دن…\n-من داها گئتمیرم، من ائله‌دیییم ایش‌لری دوشوننده، قورخورام،… – مکبئث دئدی.\n-یورغونلوقدان قوللاریم دوشور، هاوا ایشیقلاناندان بری هئی قویون‌لارا یئم وئر، سو وئر. واللاه قوپ‌قورو یونجانین یارپاق‌لاری بارماق‌لاریما دَیه‌نده دئییرسن بارماق‌لاریمین اوجونا تیکان باتیر.\n-آی سارساق او قیلینجی وئر منه! یاتمیش‌لار و اؤلولر قورو شکیلدن باشقا بیر شئی دئییل‌لر-لئیدی مکبئث دئدی.\n-هاردان قاپینی دؤیورلر؟ -مکبئث سوروشدو. ص٢٩،٣٠،٣١👍\n_ [رومانین دیرلی بولدوغوم ان آلقیشا دیر یئرلریندن‌دی بو دیزه‌لر؛ چوخ بیندیم یازارین، یازمادا اولدوغو کاراکتئرلرله، یازینین ایچینده اوخودوغو کیتابین کارکتئرلری‌نین دئیه‌جک‌لرینی، بیربیرلری ایله دانیشیرلارمیش کیمی سونوب دیرلندیره بیلدییی، اوستون یازیچی ذؤوقو گرکدیرن، آز قارشیلاشا بیله‌جه‌ییمیز یازیل اولقولاردان‌دیر. اؤز آدیما بیر داها آلقیشلاییرام.]\n٢۴-دؤیوشچولریمیز عسگرلری بیزدن یاییندیرماق اوچون، گیره‌جک قاپیدان یاییلیم گولله یاغدیردیلار. جاواب آتشی گلمه‌دن، بیز بولوارین اوتایینداکی معبده سیغیندیق. ص٣٣\n_ [ ‘یاییلیم’ دئییل، ‘یایلیم’.\nیایلیم: بیر نئچه سیلاح‌دان عینی زاماندا آچیلان آتش.\n‘معبد’، عرب کؤکنلی‌دیر؛ یئرینه آزی اون سؤزجوک بولوب قوندورا بیله‌جه‌ییمیز، تورکجه دیللی جومله‌نی سیرتیقلاشدیران گرک‌سیز سؤزجوک‌لرین ان باشدا گلنلردن بیری.\nاؤرنک اوچون بورادا ‘معبد’ین یئرینه ‘تاپیناق’ یا باشقا یازیلسایدی، چیلخا تورکجه دیللی اولان بو سؤزجویون یانیندا یاخینیندا اولان آیری سؤزجوک‌لرده جومله‌لر ده بیر باشقا پارلاق گؤرونه‌جک‌دیلر. بیر یانلیش سؤزجوک جومله‌نی نه قدر سیرتیقلاشدیریرسا، یئرینده گتیریلن بیر دوغرو سؤزجوک ده بیر او قدر هؤروتون هؤروتلشمه‌سینده ایش یاپیر.]\n٢۵-آتیشما، گون باتان‌دان خوروز بانیناجان سوردو. سونرا بؤیوک بیر پارتلاییش آردیندان سانکی قورباغانین گؤلونه داش آتدین. سوسقونلوق. ص٣٣👍\n#آچیقلاما ٢\n_ [ دیرلی جومله‌لر چوخ اولدوغوندان، هامی‌سینی یازیب گؤسترمه‌یه گرک دویمادیم، آنجاق سورونلو جومله‌لرین گؤزومه دیدییینی یازیب، الشدیرمه‌یه چالیشدیم. بونو یازارین باشاری‌سی کیمی دیرلندیریرم.]👍\n۲۶-تاختا دیرک‌لره داراشمیش آلووون هنیرتیسی، ایچه‌ریده اود توتوب یانان دؤیوشچولرین سسینی اودموشدو. ص٣٣👍\n٢٧-مئیدانی اورتایا آلمیش ماشین‌لارین نارها-ناری، بیر ده یئره دؤیولن آیاق‌لارداکی چکمه‌لرین گوپپولتوسو. ص٣۴👍\n_دیرلی دیزه‌دیر، آنجاق ‘آیاق‌لارداکی چکمه‌لرین سسی’نی کئشکه ‘گوپپولتو’ یئرینه ‘تاپپیلتی’ ایله دویدورماغا چالیشیردی. ‘سسی دویوب چاتدیرا بیلمه سورونو’ دئمک کی، هاردان‌سا قایناق‌لانیر. باشقا یازارلاریمیزدا، اؤزل‌لیک‌له بو توتارسیزلیغی داها دا چوخ گؤروروک. بلکه تمللی اییتیم‌سیزلیک بئله اولای‌لاردا بیزیم چؤروکلنمیش یئریمبزی سرت بی�� بیچیم‌ده اورتایا قویماغی باشاریر. تکجه وخاتلی-واختیندا اییتیم‌سیزلیک دئییل آ، واختلی-واختیندا اوشاغلیق آرخاداشلاریمیلا دؤولت قوروملو اورقان‌لاردا ایله‌نیب واخت کئچیرمه‌مک؛ یا بیرگه کونسئرت هیجانی می، فوتبول یا هر هانسی اسپور استادیوموندا قیشقیر-باغیر، جوشقولو باغناز یانیمیزی سرگله‌یه‌مه‌ییشیمیز، یا نه بیلیم واختیندا بیلیم‌سل گئدیش-گلیش‌لریمیزین احتیاج بئله دوُیولماسی، سس‌لری تانیمادیغیمیزلا بیرگه هله بیلمه‌دیییمز بایا چاتیشمامازلیق دا اولوشدورموش ایچیمیزده. نئجه دئیرلر، اؤزدیرچه‌لیش ده بیر یئره قدر. یوخسا بو قدر اونیوئرستئت‌لر، بیلیم یوردو فالان نه‌دن آچیلسین کی! بوش‌بوغازلیغا گؤره باغیشلایین🙏🏻\n٢٨-باخدیق، من ننه‌مه، ننه‌م منه. باخیشلاری شام آغاج‌لاری‌نین اوسته اوتورموش قارغالاردان یان کئچیب، گئری قاییتدی. ص٣۵،٣۵👍\n٢٩-بیزده، اؤزگه‌لرین بینمه‌دیی عادت‌لر وار. به‌یین قیزی قوللوقچولارین بیرینه وورولمایاندا گونلریمیز بیربیریندن سئچیلمیر. باش‌یاران‌لار اولماسا، هاردان بیله‌ریک بیر ایل ده اؤتدو. آت‌لارین کیشنرتیسی بئش‌آتیلان توفنگین سسینه قاریشمایاندا اؤلگون دویوروق اؤزوموزو. آخی قصبه‌ده زامان سو بؤلگوسو اوستونده قوپان دالاشمالارلا ایره‌لی سورونور. عادی توتاقلاشما قانلا بیتنده، حاق یئرینی تاپیر. قان سویا سیزیر، سو تارلالاریمیزا آخیر، سوندا بوغدامیزا، چؤره‌ییمیزه قاریشیر. خوشبختلیک ده ائله بوندادیر. ننه‌م بئله دئییر. ص٣۶👍\n_ [بو هؤروت، تام رومانلیق‌دیر. رومان یا حئکایه سیرادان دیزه‌لرله یارانا بیلمز، بئزدیریجی اولار؛ ایلگی چکه بیلمز؛ یازارین یازار اولدوغونو بیلدیره‌مز. یازارین یازارلیغی هؤروتون ایچیندن چیخمالی، باش‌قالدیرمالی‌دیر. یوخسا نییه یازار دئیه‌لیم کی آداما. آلقیشلاییرام یازاری.👏]\n#آچیقلاما ٣\n_ [٣٨نجی صحیفه فرقینه واریلمادان عینی‌له ٣٩نجی صحیفه‌ده یئنه‌دن یازیلیب، سونرا ٣٨ صحیفه‌نین سونون‌دا یازیلمیش سون سؤزجوک‌لر ‘قیزلار بوْیمادرن’ین آردی اوبیر صحیفه‌ده، یعنی (۴٠ص) ده گلمه‌ییب. بئله چاتیشمازلیغین رومانچیلیق‌دا آنلاشیلیر یانی یوخدور. رومانی باسمادان اؤنجه ائده بیلدییینیز قدر اوخویوب، دوزه‌له‌سی یئرلرینی دفعه‌لرله گؤزدن کئچیرمه‌لی‌سینیز. تلسمه‌مک لازیم‌دیر.]\n#آچیقلاما ۴\n_ [یازی‌نین بئشینیجی آددیمینی قورتادیم. داوا-دالاش اولایلاری اولاغان‌اوستو یاغلی بیر دیل‌له آنلاتیلیر. حیس ائدیرم کی، یازارین قلمی گئت-گئده داها دا ایته‌له‌شیر. من بو اؤزللییی بیزیم باشقا یازارلاریمیزین یازیلاریندا دا حیس ائتمیشم. دئمک بیزیم یازارلاردا گوجلو پوتئنسییال وار، آنجاق رومان‌دان یا هر تور یازی‌دان داها اؤنجه یازی‌یا گیره بیلمه اولشونو اویقولایا بیلمه‌نین تورلو یوللارینی چالیشیب، یازی ایله بیرگه همن او گوجلو پئرفورمانسی، یازینین باشیندا وئره بیلمه مسئله‌سی‌ ده چوخ اؤنملی‌دی. آنلاتماق ایسته‌دیییم بودور کی، حئسابلاشمانی دوزگون یاپمالی‌دیرلار؛ گوج‌لرینی رومانین یا دا حئکایه‌نین بوتونونه یایماغی باشارمالی‌دیرلار. منجه تکجه یازیچیلیق‌دا دئییل، آشچیلیقدا دا بئله شئفین توم باشاریسی ایله بیرگه، حئسابلاما پلانی یوخدورسا، قوناقلارین اؤنونه دادلی یئمک قویا بیلمه‌یه‌جک‌دیر. عاغلینیزدان کئچن هر بیر زاددا حئسابلاما قونوسو باشارینین چوخو دئمک‌دیر.]\n٣٠-ننه‌م نه قدر اوزرلیک یاندیریرسا، گؤزومون قاباغیندا قایناشان اَینیش-اوینوش کؤلگه‌لر چکیلیب گئتمیر کی، گئتمیر. ص۴٩\n‘اَینیش-اوینوش’\n_ [اَییش-اویوش’əyiş-üyüş’، اَیری-اویرو’əyri-üyrü’، اَیریم-اویروم’əyrim-üyrüm’، ائیدش-اویدَش’eydəş-üydəş’ بونلار ‘اَیرینی’ آنلاتان سؤزلوک‌ده دوغروجا گئدن بیتیشیک ایکی‌لی سؤزجوک‌لردیرلر.\nمنیم رحمت‌لیک آنام دا نه‌یینسه ایری‌لییینی داها گؤزه سوخور و جانلی آنلاتا بیلسین دئیه، ‘اینیش-اوینوش’ ایکی‌لی بیتیشیک سؤزجویونو چوخلو قوللاناردی.\nآنجاق بیز بیلیریک کی، آنام، آتام و اونلارا بنزه‌ین بیر سورو یوردداشلاریمیز دیلی یازی‌دان دئییل، ائشیده‌رک آلقیلایییب، سونرادا دانیشمایا چالیشانلارین چوخو، بو سورج‌ده کیمینسه بیر کره یانلیش سسلندیردییی نه چوخ سؤزجوک‌لری، دوز سایاراق منگو(ابدی) یانلیش بیچیمده سسلندیریبدیلر نه یازیق. البته کی، بو، کیمسه‌نین سوچو دئییل. بو، بیزیم خالق اولاراق تاریخ‌سی سورونوموز و آشاغی‌لانمیش‌لیغیمیزین آپ-آچیق گؤرونتولو سیمگه‌سی‌دیر. بیز یازیق‌لیغیمیزی، ان چوخ ادبیات‌سیزلیغیمیزدا گؤره بیلیریک. ادبیات‌سیزلیغیمیز، باشقا بیلگی آلان‌لارا دا بوی گؤستره بیلمه‌مک اولاناغی یارادیب‌دیر. بیر سؤزله، توپ‌یئکون بیزی هر شئی‌ین گئری‌سینده بیراخیب. بیلگی اولاراق تاریخین هئچ دؤورونده یوخوق. یازی-پوزوسو اولمایان خالقین بو تور آنلاشیلمازلارا سوروتلنمه‌سی غایت نورمال بیر حال‌دیر؛ هله قونو ادبیات و دیل بیلگی‌سی‌دیرسه، بو تور یانیلقی‌لاری نورمال خالق‌لاردا گؤره بیلیریک‌سه، بیز الک-ولک دوروموموزو بو قولدا، بیلگین‌لرین بیربیرینی دینله‌یه‌رک، دارتیشما یا دا فیکیر اؤتورمه یولو ایله، الشدیری می اولسون، آراشدیری می اولسون، قارشیمیزا چیخان سورون‌لاردا یانلیش‌لارا بارماق قویوب، بؤیله-بؤیله دوزگون هؤروته اولاشانا قدر، بو تور یانلیش‌لارین آزالمالارینا ال چیرمامیز گره‌که‌جک.]\n٣١-«ائیوانا چیخسان عینین آچیلار.»\n_ [‘عینین آچیلار’: نه قدر قولاغا خوش دَییب، تورکجه‌یه چالسا دا، عربجه کؤکنلی بیر قاورام‌دیر. بلکه گؤزون دئییل، بدنین آچیلماسی آنلامیندا داها چوخ ایشله‌نیر. آنجاق من ‘عین’ سؤزجویونو بینمه‌دیم. قولاغا خوش گلیب، یابانچی سسلنمه‌سه ده، یابانچی‌دیر..] ص۵٠\n#آچیقلاما ۵\n_ [بعضی یازارلارین ایچرلیک‌ده آنلاتاجاق سؤزلری او قدر گوجلو اولور کی، اونلار رومانچیلیق می اولسون یا داستان‌چیلیق یا دا پیئس‌چی‌لیک‌ده چوخ دا دوزنلی قورولوشا اؤنم وئرمیرلر. چونکو، دوزه‌نی اؤیله قورورلار کی، دیرلی بیلدیک‌لری سؤزلرینی آنلادا بیلسین‌لر؛ ایسته‌دیکلری قورولوشدان داها یوکسکده دورور. اؤرنک اوچون ساموئل بکت، برتولت برشت اونلاردان‌دیرلار. بو رمان‌دا دا قورولوشچولوق‌دا او تور بیر شئیی سئزدیم. دئمم او کی، آنلاتیلان‌لار کند ساواشیندان دانیش‌سا دا، اوندان اؤته‌یه‌ توشلانیب.\nرومان‌چیلیق دیل بیلگی‌سیندن آرتی اینتئللئکتوال قاناجاق دا ایسته‌ییر. اولان-بیتن‌لری بیربیرینه باغلاییب ایچیندن قورتاریجی یؤنتم‌لر چیخارماق، جان‌سیخیجی اونیوئرسال سورونلاری چؤزه بیلیب، بیلدیکلرینی ده بیلمه‌ین کوتله‌یه بیلدییین کیمی جوشقو ایله جسار‌تله ایله‌تیب آرخاسیندا دورا بیلمک ایسته‌ییر. ��و، و بونلار تک اؤزل‌لیک‌لردن اؤترو یازیچیلیغی اردم بیلیریک. یازی حاقدا هئچ بیلگی‌سی اولمایانلار بئله گؤزلرینی قاماشدیریب اوزونه دووورورلار.]\n٣٢-دونن گئجه یان-یانا قورولموش ایکی آلاچیغین، آغینا اونلار ییغیشمیشدیلار، قاراسینا بیز. ننه‌م آلاچیغین گیره‌جه‌ییندن آسیلمیش قارغی چیغی یانا ووراندا، دئدیم بو آرواد همیشه‌کی آرواد دئییل. گلدی دوردو بیز اوتوران آلاجیغین قاباغیندا. سونرا اللرینی قاپی‌نین ایکی تایینا آتیب، گور سسله دئدی: ص۵١👍\n_ [شعر کیمی هؤروت‌دور. اؤلمز #رافیق_تاغی دئییر کی؛ حئکایه ده رومان دا شعره بنزه‌مه‌لی‌دی. رومان و حئکایه‌نین باشقا تور یازی‌لارلا فرقی بوندادیر کی، چوخ اوخونوب دوزلدیلمک ایسترلر. منجه بو رومان باسیلمادان اؤنجه، آزی اون کره ده اوخونوب، ال گزدیریلسه ایمیش، او زامان بلکه بام‌باشقا شئی‌لر دانیشا بیلردیک. او زامان بو یاپیتی بؤیوک یاپیتلار سیراسینا قویا بیلردیک بلکه.]\n٣٣-(آنام)گؤزلرینی یومدو و یوخویا گئتمیش کیمی دونیاسینی دییشدی. ائویمیزین قالابالیغی بیردن بیره اونون اوره‌یینده سوسدو. سونرا سوسقونلوق پنجره‌میزدن ائندی، مئیدانی بورودو، بولاقدان آشدی، تارلایا هوْپدو. ص۵٧👍\n_ [آنا اؤلومونو ان آز بئله آنلاتماق لازیم‌دی. یاشاسین]\n٣۴-شبیه‌لریمیز ده بوردا چیخیر. دؤنه‌لرله اوتوروب بو مئیداندان حرمله‌نین اوخ آتماسینا آغلامیشیق، ازرق اؤلدورولنده ده سئوینمیشیک گولمه‌میشیک، گؤزلریمیزین یاشینی سیلیب، بیر آن توختامیشبق. قاییش‌دؤیدو، چیلینگ‌آغاج، و گیزلن‌پاچ کیمی اویون‌لاریمیز دا بوردا اولوردو. ص۵٩،۶٠\n_ [یازاردا اینتئللئکتواللیق کؤکو اولماسا دا، اینتئکتوال کیمی اؤزونو آپارماق زوروندادیر. یازیلان یازینین دایاناجاغی گلیشمیش دوشونجه دئییل‌دیر‌سه، اورتاداکی یازی‌نین هئچ‌بیر آنلامی قالماز. شبئه چیخاریب، سونرا دا گولمه‌ییب، زیرین-زیرین آغلاییب، داها سونرا دا توختاماغین، یازیچی اینتئللئکتواللیغی ایله نه آلیب وئرمه‌دییی وار آخی. بو نه ادبیات‌دیر! هم ده بونو، بیر خالقین اؤزوندن گلن ایلنجه فیشقیردان دیرلی اویون‌لاری ایله بیر آربایا قویور. ایناج قایناقلی ‘آغلام‌سی’ ائیلم‌لری خالقین دینج‌لییی‌‌یله سونلاندیریر. هانسی‌سا خالقین، اوتانیلاجاق دب‌لرینی رومان‌دا، حئکایه‌ده بیر شئیه یارامیرسا، گؤزه سوخوب آلقیشلامانین، اؤیونجله دانیشیلاجاق هئچ‌بیر یانی اولاماز. یازار، کؤتولوک‌دن، اونو پیسله‌ییب، کؤکونو کسمک اوچون دانیشا بیلر سانیرام؛ یوخسا اوزه‌رینه باساراق، سئوینجلی-سئوینجلی بودور بیز بونو دا یاپیریق دئیه‌مز. یازار نه‌دن یازیر کی؛ یاخشیلیق آرتسین، کؤتولویو اولا بیلدییی قدر آزالتسین دئیه. یاشامیمیز مدنی اینسان یاشاییشینا داها چوخ بنزه‌سین دئیه؛ دئییل می! من اؤزوم، بو تور یازی‌لاری کؤتوله‌مک اوچون بئله یازمارام؛ چونکو هر هانکی قونودا کؤتو یازی بئله، اونو اؤنمسه‌دییی‌نین آنلامینا گلیر، اونو خاطیرلادیرسان. مادام بینمیرسینیزسه؛ ان ایی‌سی، اونوتماق لازیم‌دیر کی، گئرچکده ده اونودولسون.]\n٣۵-بو باخیشین آغیرلیغی، پنجره‌دن کئچیب ائوده فیرلانان قان قوخوسوندان داها آرتیق چییین‌لریمه چؤکوردو.ص۶٣👍\n_ [یازیچی یازی‌سی👆\nیازی‌دا تامام-کامال بیر یازار یئته‌نه‌یی؛ اوخوجونو آنا قاپدیرتدیریب راحات-راحات اؤز روامانیندا(اوخوجونون اؤز گئرچک رومانیندا) دولاشما بیلمه‌سی‌نین اؤنونو کسمیر. ایچرلیک، چوخو یئرده، هم تورکجه‌چیلیک هم داستان‌چیلیق، هم ده آخارلیق باخیمیندان اورک آچان، گئنیش، دویغو اولاناقلارینی اؤرپشدیرن دوشونجه آخیمی‌دیر. یازی اولایلارینین ایچینده بیر ده باخیرسان گؤزلرین یاش ایچینده، نه زامان اؤز یاشامینین رومانینا کئچیریلدیییندن بئله خبرین اولماییب؛ بو، چوخ گؤزل‌دیر. هم ده بیزدن اولان بیر یازار ایسه، توی توتولاجاق قدر دیرلی‌دیر سانیرام.]\n۳۶-کؤرپوردن ص۶۴\n_ [کؤرپودن، ایملا(دوز یازما) یانلیشی]\n۳۶-حؤرمه قارغی اوتوراجاغی ص۶۴\n_ [هؤرمه قارغی اوتوراجاغی]👍\n۳۷_ [‘حصیر’ه، ‘حؤرمه قارغی اوتوراجاغی’ دئمه‌یینی بیندیم، یازارین اؤره‌تیجی‌لیک باجاریغی اولمالی‌دی. اولانلارلا یئتینمه‌مه‌لی‌دیر. ائتیمولوگی بیلگی‌سینه دایاناراق سؤزجوکلرده دوغرو بیلدییی دییش-دویوش ائده‌‌جک جسارتی اولمالی‌دیر.\nبورادا، ساده‌جه ‘حؤرمه’نی حسن ‘ح’یی ایله یازماسینا بیر آنلام وئره بیلمه‌دیم. ایکی گؤزلو ‘ﻫ’ وار ایکین؛ ‘هؤرمه’]\n٣٨-دیرلی سؤزجوک‌لر👇\nباخینجادان(مگسک‌دن)، ته‌تییه(ماشایا)، دایاناجاق(ایستگاه)، گؤیومتول، تارلا، ساپلاغی، ماریتلامیشدی، اویناقجیل، مین‌آتیلان(مُسلسل)، قوزئی‌دن گونئیه، قیلینج‌لاردان،\nدامخا(بو، یانلیشلیق‌لا ‘دامخا’ یازیلیب سانیرام؛ ‘داخما’ اولمالی‌دی. «داخما: داش‌دان، پالچیق‌دان و سایره‌دن تیکیلن تک‌اوتاقلی، بالاجا، آلچاق ابتیدایی ائو. _ دامغا: مؤهور، نیشان،\nماقاسچی(سوزنبان)، کؤلگه‌نه‌جک، قصبه، بوخچا، کل‌آراباسی، فایتون، دولغون، اوجاق، کؤکس، فانار، باشینی آشاغی یوخاری بوُلادی، ص۶۵،۶۶👍\n_ [ایکی صحیفه‌ده بو قدر دیرلی سؤزجوکلر؛ گول کیمی چیلخا تورکجه سؤزجوکلر آلقیشلاناسی‌دیر.\nکیتابی هر تور یازی-پوزو‌دا کارا گله‌بیلن داها چوخ سؤزجوک‌لرین سؤزلویو تک ده ساییب، دیرلندیرمک اولار . منجه یازی-پوزو ایشینده تزه اولوب، یازیچیلیقلا ماراقلانان اینسان‌لار، یازدیق‌لاری بیر شئیه اوخشاسین دئیه، بو کیتابی دیدیک-دیدیک اوخویوب، نوْت گؤتوروب، بللکلرینه قازیمالی‌دیرلار.\nمن بو کیتابی ایلک چیخدیغی زامان اوخوموشام، بیر ده ایندی اوخویوب بیر شئی‌لر یازماق قرارینا گلدیم. دیرلی یاپیتلاری، ‘الشدیری’ داها دا دیرلندیریر. ‘الشدیری دیرلی پارچادان اولان اینجه تیکیلی‌یه چکیلین پارلاق اوتودور سانیرام. گئییمین قیریشیغینی آچان اوتو کیمی، الشدیری ده یازینی گَریب پاریلدادیر. اوتوله‌نیب دولاشان ‘اوتولو’، اوتونو ده، اوتوله‌یه‌نی ده آنیمسادار، اونودولماغا قویماز.]\n٣٩-گؤده‌ک\n_ [ایملا یازی قایدالارینا گؤره، بیزیم اویقولادیغیمیز عرب الیفباسیندا سون هئجه ایله ایلک هئجه‌ده سسلی حرفلر گئنل‌ده گتیریلمز، هله سون هئجه‌ده یوزه-یوز سسلی حرف آرادان قالدیریلمالی‌دیر. بؤیله اولونجا، هم یازی گؤزل گؤروکور، هم ده لازیم‌سیز بیر شئیین قاباغینی آلمیش اولوروق. ذاتن تورکجه‌ده سؤزجویون سسلنمه‌سینده، بیرینجی سسلی حرف نه اولارسا، قالان سسلی حرفلر ده اونا باخیب داورانارلار؛ اینجه‌دیرلرسه اینجه، قالین‌دیرلارسا قالین سسله‌نرلر.\nگؤده‌ک 👈 گؤدک\nبیرینجی سسلی حرفی دوز اوخوندوی‌سا، کیم ایسته‌سه ‌ده، بونو یانلیش اوخویا بیلمز آرتیق.]\n۴٠-فایتون‌دا منیمله قارشی‌قارشییا اوتورموش کیشی، گؤز گؤتورمه‌دی مندن. دئییردین عؤمرونده بیرینجی دؤنه‌دیر گؤرور منی. ص۶۶\n_ [بیرینجی دؤنه کیمسه‌نی گؤرمک، اونا باخیلماسینا سبب اولاماز. بورادا، ‘من’نین یئرینه ‘آدام’ سؤزجویونو قویسایدی داها دوز اولاردی؛ -دئییردین عؤمرونده بیرینجی دؤنه‌دیر آدام(آدام تورو) گؤرور-.\n۴١-اویناقجیل قیلینج‌لاردان گؤز گؤتورمک اولماسا دا، من ساحیل بویو ایره‌لی‌له‌ین قاتارا باخیردیم. ایلان کیمی سورونوردو…ص۶۵👍\n_ [دیری-دیری قیزغین اولایلارین اؤزو ده اؤلوم-قالیم ووروشما اولایلارینین ایچیندن هانسی‌سا نسنه‌یه دالاراق فلش بک ووروب کئچمیش اولایلاری آنا بیلمک، یا دا آییقلیقدان آناسی‌نین شوشه‌سیلر تک ال اوزونه چکمک ایله همن-همن یوخو گؤرمه‌یه کئچمک، سونرا هئچ‌نه‌یی پوزمادان قالدیغی یئردن اولایا دؤنمک، داستانچیلیغی اینجه ایشله‌یه بیله‌جه‌یینین گؤسترگه‌سی‌دیر. بو ائتکن ده، یازارا دیرلی پوآن قازاندیردی گؤزومده.]\n۴٢-سانکی شبح‌لر بیربیرلریله دؤیوشوردو. ص۶٩\n_ [‘شبح’ یانلیش اولاجاق کیمی دورماسا دا، تورکجه‌ده یاماق تک گؤروکمه‌سی گئندن چاغیریر. بیر یازار دویارلی اولمالی‌دیر. هر شئی صیرف یانلیشی‌یلا دوغروسویلا آییرد ائدیلمز کی! بیر ده اویغون اولانی واردیر، اویغون اولمایانی واردیر. بورادا، ‘شبح’ین یاماغا چالیب، یانینداکی هؤروتو ده کورلادیغینی گؤرمه‌مک چوخ چتین ایش‌دی. روس شاعیری ولادیمیر مایاکوفسکی دئییر کی؛ بیر سؤزجوک بیر هؤروتو سیرتیقلاشدیرا بیلیر.\n۴٣-ننه‌نین تاپشیریغی ایله، تابوتون اوزه‌رینه قارا یایلیغی چکدیلر. آخی اؤز اجلی ایله اؤلن آدامین تابوتونا قارا اؤرتوک چکیردیلر، اؤلدورولن آدامین‌کینا قیرمیزی. ص٧۴👍\n_ [بیلگی‌سل هؤروت]\n۴۴-نفس دَرمه‌یه بیله، ‘هئییم’ قالمادی. ص٧۵\n_ [مادام، عرب الیفباسی ایله یازینی یازیرسان، قایدلارینی گؤز آردی ائتمه‌مه‌لی‌سن. ‘هئی’، داها چوخ چوبان یا دا اوزاق‌دا اولان کیمسه‌نی چاغریب یا دا بیری‌نین سسینی ایراقداکی‌لارا دویورماق اوچون یازیلیر؛ آنجاق، حسن ‘ح’یی ایله یازیلان ‘حئی’، ‘دیریلمک’ ‘جانلانماق’ آنلامینی بئیینده اویادیر. بورادا یازارین دئمک ایسته‌دییی، البته‌کی، ایکینجی‌سی‌دیر(حئی). عرب الیفباسی ‘شکیللنمه’ اوزه‌رینه قورولموش بیر الیفبا تورودور. حرفین شکیلینی یانلیش جیزیرسان‌سا، یانلیش آنلاشیلمایا یول آچیرسان دئمک‌دیر.]\n۴۵-آنجاق اوره‌ییم توُمبور-توُمبور دؤیونوردو. ص٧۵\n_ [اؤنجه بو حاقدا اوزون-اوزون یازمیشام؛ تئز-تئز اؤنوموزه چیخان چؤزلمه‌ین ‘سس’ سورونو. هر حالدا بو ‘الشدیری’یه آد قویماق ایسته‌سه‌یدیم، ‘سس سوْرونو’ قویاردیم.\nتوُمبور-توُمبور\nتوُمبور؛ ‘یوخا چیماق، قورتارماق، توکنمک. – بیر گیلئی‌دی، او دا توُمبور اولوب گئتدی’ آنلامیندا سؤزلوکده گئدیر.\nمن بؤیله بیر آیری سسله‌نن بیتیشیک ایکی‌لی سؤزجوکلری چوخ سئوه‌رم؛ سؤزه، هؤروته باشقا بیر رنگ قاتیرلار گئنلده. آنجاق، بورادا ‘توُمبور’لا اوره‌یین گوُپ-گوُپ آتماسی‌نین نه علاقه‌سی وار، آنلایامادیم. اورک دؤیونتوسویله ‘تومبور’ سسی هئچ جور اوست-اوسته دوشمور.\nماهنی دا بئله، بؤیله دئییلیر:\nآه اوره‌ییم گوپ-گوپ آتیر\nدئ گؤروم نئیله‌میشم…]\n#آچیقلاما ۶\n_ [کیتابین سونوندا بیلینجلی اولاراق سؤزلوک وئریلمه‌سینی دیرلی‌ بولدوم. اؤزل‌لیک‌له تورکجه اوخوماغا، اؤیرنمه‌یه یئن��‌جه باشلایانلار اوچون تاپینتی دیرینده‌دیر بو سؤزلوک. بونو، اوندان دئییرم کی، چوخلاری بیلمه‌دییی سؤزجوکلرین قارشی‌سیندا نه ائده‌جه‌یینی بئله، بیلمز اولا بیلیرلر؛ حالی ایله تورکجه سؤزلویه(هم ده دوزگون سؤزلوگه) نئجه اولاشا بیله‌جک‌لرینی ده اؤیله.\nسون‌دا گئدن سؤزلوک‌ده چاتیشمایان یا دا آز چاتیشان یانیتلار یا دا سورولار👇\n-‘شام‌’آغاجی: سرو.\n[همیشه یاشیل، ایینه یارپاغلی، خیردا قوزالاری اولان]\n-‘قاییش دؤیدو’:\n[من اونو ‘قاییش گؤتدو’ یا ‘قاییش گؤتوردو’ بیلیردیم.]\n-‘چارتلاق’ چینی قابی:\n[‘چارتلاق’ دئییل’چاتلاق’ اولمالی‌دی. ‘پارتلاق’ اولارسا ‘ر’یی اولار.]\n#سون_دیرلندیرمه(ائپیلوق):👇\n[تورکجه دیلین یوجه بیلنمز گؤرونمز قایناغیندان نه آز نه چوخ، اؤزو بویدا پای گؤتوره بیله‌جک قدر یئته‌نه‌یی وار یازارین؛ طبیعی کی، اؤز آدیما یازارین بو اؤزدیرچه‌لیشینی ایچدن آلقیشلاییب، قوتلاییرام. تانیییب بیله‌نه دوشن، اودور کی، دیرلی یازاریمیزین سایقی‌سینی ساخلاسین؛ تانیمایانلارا دا، بؤیله بیر یازاریمیز واردیر دئیه، اویان‌دا بویان‌دا حاقلی اولاراق تانیتدیریب، داها چوخ اوخونولماسی‌نین چاغریچی‌سی اولسون.]","num_words":6095,"character_repetition_ratio":0.021,"word_repetition_ratio":0.009,"special_characters_ratio":0.212,"stopwords_ratio":0.003,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":118444.5,"cluster_detection":-1}
+{"text":"بو مقاله هئچ بیر قایناقا ایستیناد ائتمیر. لطفاً، اعتیبارلی قایناقلارا ایستیناد ائتمکله بۇ مقاله-نین تکمیللشدیرمه‌سینه کؤمک ائدین. قایناقسیز یازیلار گله‌جکده سیلینه بیلر.\nمنبعلری تاپین: \"کولبیت\" – خبرلر · روزنامه‌لر · کیتابلار · scholar · JSTOR (بو شابلون پیامینین نئجه و نه‌وقت سیلینه‌جه‌ینی اؤیره‌نین)\nبیلیکلیکین بیرلشدیرمه‌سینه کؤمک ائتمک اۆچون بو مقاله-دن دیگر مقاله‌لره داها چوْخ باغلانتی لازیمدیر. لطفاً، مؤوجود متن داخیلینده محتوا ایله اۇیغون اوْلان باغلانتیلار علاوه ائتمکله بۇ مقاله‌نی تکمیللشدیرمه‌یه کؤمک ائدین. (بو شابلون پیامینین نئجه و نه‌وقت سیلینه‌جه‌ینی اؤیره‌نین)\nکولبیت، بیر نوع اوچوش و هوایی مانوردور.\nسوخو 37 کولبیت مانوری گئدیر\n«https:\/\/azb.wikipedia.org\/w\/index.php?title=کولبیت&oldid=338159»-دن آلینمیش‌دیر\nبؤلمه‌لر:\nArticles with too few wikilinks\nAll articles with too few wikilinks\nArticles covered by WikiProject Wikify\nAll articles covered by WikiProject Wikify\nگیزلی بؤلمه‌لر:\nقایناق‌سیز مقاله‌لر\nبۆتون قایناق‌سیز مقاله‌لر\nبۇ صفحه‌‌ سوْن دفعه ‏۱۸ مارس ۲۰۱۸، ‏۱۴:۵۹ تاریخینده دَییشدیریلمیشدیر.\nیازی Creative Commons Attribution-ShareAlike License 4.0 آلتیندا مووجوددور؛ آرتیق شرطلر آرتیریلا بیلر. بو سایتی ایشلتمکله سیز ایشلتمه شرطلری و گیزلیلیک سیاستی ایله راضیلشیرسینیز. ویکی‌پدیا® منفعت‌سیز تشکیلاتی اولان ویکی‌مدیا فوندونون قئید آلینمیش تیجارت علامتیدیر.","num_words":285,"character_repetition_ratio":0.052,"word_repetition_ratio":0.043,"special_characters_ratio":0.209,"stopwords_ratio":0.007,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.999,"perplexity_score":105233.0,"cluster_detection":-1}
+{"text":"اول اؤز حالقینینگ آزاتلیغینی وه اؤزباشداق‌لیغینی آرزو ادن، حلق آراسیندا بییک سؤیگأ میناسیپ بولان کلاسیک‌دیر.\nمختومقلی اؤزونینگ دوردأنه دؤره‌دیجیلیگی بیلن آدامکأرچیلیگینگ اینگ قاوی صوراتلاری‌نینگ وصف ادیپ، اولومسیلیک ادیأنلری، تکِببیرلیگی (تکبّر)، شهراتپارازلاری(شهرت‌پرست)، حرصی‌دونیألری (حرص) رحم‌سیز حالق کوپچولیگینه حاص یاقینلاشدیریار. اول ادبیاتینگ دیلی، تماتیکاسی جهت‌دن گؤنی‌دن – گؤنی حلقینگ جومموشینه (جنبشینه) آرالاشیار، اونونگ ضروریت‌لیک‌لریندن اوغور آلیار.\nعمری:\nتورکمن حلقینینگ بییک اوغلی مختومقلی فراغی گوکلنگ تورکمن‌لریندن‌دیر. اول تخمینا، 1733-نجی ییلدا گورگن دریاسینینگ بویوندا، آجی‌قاوشان دیان یرده انه‌دن دوغولیار. اول عمرونینگ کوپوسینی اترک، گورگن (گرگان)، قارری‌قالا سبیتلرینده گچیریپ‌دیر. شاهیر «عألم بیلگیلی‌دیر» دیه‌ن شیغریندا:\nیاز گلر، واغت-دا گیدره، قافلاتا چیقمیش گوزلریم.\nآچایین دیسم آییلماز، نه آغیر یوکولی‌دیر؛\nبیلمه‌یین سورانلارا آیدینگ، بو قاریپ آدیمیز:\nآصلی-گرکز، یوردی-اترک، آدی-مختوم‌قلی‌دیر\nدیییپ، اؤز آدینی وه نیره‌دن‌دیگینی، کیم‌لردن‌دیگینی آیدیار. مختومقلی فراغی باشلانقیچ تربیأنی قاقاسی دؤولت‌محمد آزادی‌دان آلیار. اول بو بارادا: “علم اؤوردن اسسات (استاد)-قبلام پدریم”- دیییپ یازیار. مختومقلی ایلکی اوبا مکدبینده اوقایار. اونونگ ایلکینجی موغاللیمینا (معلم) نیازصالح دییر اکن‌لر.\nمختومقلی اؤرأن ذهین‌لی وه ییتی آقیل‌لی (عقل) بولوپ‌دیر. اول دورلی کیتاپ‌لاری چاقداناشا کوپ وه ارگین‌سیز اوقاپ‌دیر. مختومقلی یاش واغتی قاقاسیندان، اجه‌سیندن وه اوبانینگ قارری آداملاریندان کوپ-کوپ حالق روایاتلاری، قوشغی –قازال‌لاری (غزل)، ارتکی وه ناقیل‌لاری هوه‌س بیلن دینگله‌یأر اکن. اول قاقاسی دؤولت‌محمد آزادینینگ دؤره‌دن اثرینینگ کوپوسینی یاتدان اؤورنیپ‌دیر. مختومقلی‌نینگ ذهین‌لی‌لیگینه، اوقوا هوه‌سلی‌لیگینه گؤز یتیرن دؤولت‌محمد اونونگ یلیملی آدام بولوپ یتیشمه‌گینینگ آلاداسینی ادیپ‌دیر. XVIII عصردا اترک، آحال، ماری سبیت‌لرین‌ده (ثبت‌لریندن) گؤیچ‌لی مدرسه‌لر بولماندیر. شونونگ، شول واقت گؤیچلی حساب ادیلن ادریس بابانینگ مدرسه‌سینه اوقوا ایبریأر. مختومقلی بو مدرسه‌ده بیرنأچه واقت اوقایار. سونگرا اول بخارا گیدیذر. بخارادا “گؤگلداش” آتلی مدرسه‌ اوقوا گیریار وه اوندا ایکی ییل اوقایار. شاهیر شول مدرسه‌ده درس بریان سیریالی تورکمن نوری کاظم ابن بهر بیلن هم تانیشیار وه اونونگ بیلن دوست‌لاشیار. امما مدرسه‌دأکی تالیپ‌لارینگ ترتیپ-دوزگونونینگ بوزوقلیغی اساسی بیلیمی خیواداقی “شیرقاضی” مدرسه‌سینده آلیار. اول “شیرقاضی” مدرسه‌سینده اوچ ییل اوقایار. مدرسه‌ده بریلیأن درسلرینگ داشیندان هم گوندوغورینگ گؤرنوکلی شاهیرلاری: نظامی‌نینگ، نسیمی‌نینگ، فضولی‌نینگ، نوایی‌نینگ وه باشغالارینگ اثرلرینی ایرگینسیز اوقایار. اول مدرسه‌ده اوقایانلاینگ آراسیندا اؤزونی دررو تانادیپ، ذهین‌لی تالیپ‌لاینگ حاطارنا قوشولیار. اوقوینگ ایلکینجی ییلیندا مختومقلی تالیپ‌لارینگ حالیپاسی بولیار. شونگقی ییلدا بولسا، موغاللیم (معلم) اؤزی یوق واقتی درس گچیرمه‌گی-ده مختومقلی-آ اینانیار اکنی. مختومقلی اؤز دؤورونینگاینگ بیلیملی وه دوشونجه‌لی آدامی بولوپ یتیشیپ‌دیر.\nمختومقلی جهان‌کشده آدام بولوپ‌دیر. دونیأنینگ کوپ یرلرینه صیاحت اتمک دویغوسی اوندا یاشلیق‌دا دؤره‌یأر. بو صیاحات‌لار شاهیرینگ دونیأقارایشینی گینگه‌لدیپ‌دیر مختومقلی اوغلان اوقاتماق‌دان باشغا تانیمال زرگأر بولوپ‌دیر وه کوموش‌دن، آلتیندان دورلی بزگ شایلارینی یاساپ‌دیر. مخت��مقلی‌نینگ ماشغالا یاغدایی جدل‌لی مثله‌لرینگ بیری بولوپ دوریار. قوشغی‌لاینا اساس‌لانیپ، اونونگ منگلی دیه‌ن قیزی سؤیه‌ندیگینی، یؤنه کأبیر سبأب‌لره گؤرأ آلیپ بیلمأندیردیگی حاقدا عالم‌لار نتیجأ گلیذرلر. مختومقلی‌ آق‌قیز دیه‌ن ینگ‌نگه‌سی داقیلیار. اوندان ایکی اوغول بولوپ، اولار هم یاشلیقدا یوغالیارلار. شاهیر اوغول‌لارینینگ اؤلومینه قینانیپ، ایزلامایان بولار‌می، مبتلا قیلدی، اثرلری دوره‌دیپ‌دیر. مختومقلی اؤرأن پاراساتلی، گپه چپر، مأره‌که سویه‌ن آدام‌دیر. اول اؤزونینگ قووی حأصیت‌لری بیلن حالقا گؤرِلده گؤرکزیپ‌دیر، عقل-پایخاصی بیلن کوپ آداملاری تربیت‌لأپ‌دیر.\nمختومقلی، تخمینا، 1783-نجی ییلدا آتاساری دییلیأن چشمأنینگ بویوندا، سونگی‌داغینگ یانیندا آرادان چیقیار. اونی قاقاسینینگ یانیندا “قارری ملا” قونامچیلیغیندا جایلاپ‌دیرلار.\nدؤره‌دیجیلیگی:\nمختومقلی دؤره‌دیجیلیک ایشینه یاشقا باشلاپ‌دی. قوشغی دوزمک‌ده کوپ زادی قاقاسی دؤولت‌محمد آزادی‌دان اؤوره‌نیپ‌دیر. مختومقلی قوشغی‌لارینی کوپچیلیگینگ اؤیشن یرینده، توی –میلیس‌لر اوقاپ بریپ، آداملاری قهریمان‌چیلیغا، آر –نامیس‌لی، حوشگأر بولماق‌لیغا چاغیریپ‌دیر. اونونگ ایلهام چشمه‌سی حالق وه اونونگ گؤزه‌رانی (گذران) بولوپ‌دیر.\nشاهیرینگ دؤره‌دیجیلیگی دورلی تمالاردا بولان کوپ سانلی شیغیرلاردان وه پوئمالاردان عبارات‌دیر. اونونگ اؤز قولیازمالاری بیزه گلیپ یتمأن‌دیر. مختومقلی کوپ شیغیرلارینی پیراغی لاقامی بیلن دوزوپ‌دیر. اونونگ دؤره‌دیجیلیگی XVIII عصر تورکمن دورموشینی اؤرنمأگه اؤرأن کوپ ماتریال بریأر. مختومقلی‌نینگ شیغیرلاری، اساسا، واطانچیلیق، قهرمان‌چیلیق، اؤوت-نصیحات، سوتسیال-دنگسیزلیک، ایکی-لیریکی، دوست‌لیق بارادا گومانیستیک ایده‌یان‌لاری اؤنگه سوریأر.\nدورموشی قوشغی‌لاری:\nبییک عقل‌دار مختومقلی‌نینگ دؤره‌دیجیلیگینده دورموشی قوشغولار اساسی اورونلارینگ بارینی ایه‌له‌یأر، اول چیلیم چکمک، ناس آتماق، اوغورلیق، ناحاق قان دوکمک یالی پیس حاصیت‌لره قارشی گؤرش آلیپ باریپ‌دیر. اؤزونینگ قوشغی‌لاریندا (کیلی-کال بولار، دؤیشینه دگمز، چیلیم‌کش، ناس‌آتان) اولاری رحم‌سیز یازغاریپ‌دیر. شول گؤرشده چپر دیلی یاراغ حؤکمونده اولانیپ‌دیر. مختومقلی یامان حاصیت‌لری یازغارماق بیلن اربتلیک‌لری دینی دوشونجه‌لرینگ اوستی گؤرِشمک تماسینی ادبیات‌دا گینگ موچبرده ایشلأن وه پروپاغیندیرلأن شاهیردیر.\nاؤووت-نصیحت حاصیت‌لی قوشغی‌لاری:\nشاهیرینگ دؤره‌دیجیلیگینده آداملاردا اونگات حاصیت‌لری تربیه‌لِمکده اولی اورنی اؤووت-نصیحت حاصیت‌لی شیغیرلار توتیار. بو تمادان مختومقلی «جانینا دگمز»، «دوراسینگ گلر»، «یؤر بیلأنی»، «ایل یاغشی»، «زور بولار»، «بولار سن»، «آیریلما»، یالی اون‌لارچا شیغیر یازیپ‌دیر. شاهیر بو قوشغی‌لاریندا دؤوردش‌لرینه آصیل‌لی تربیه برمک، اولارینگ مرت، آر-نامیس‌لی بولماقلارینی نصیحت ادیپ، بی‌نامیس، نامارت‌لاری یانگسا آلیپ‌دیر. شاهیر اونگات حاصیت‌لری اون‌دأنه، یاراماز حاصیت‌لری یازغاراندا، واغیز-نصیحت اتمک تأریندن پیدالانیار. مختومقلی اونگات-قیلیق حاصیت‌لر آدامینگ بزه‌گی دیییپ دوشونیپ‌دیر.\nسوسیال-دنگسیزلیک تماسی:\nمختومقلی‌نینگ دوره‌دیجیلیگینده سوسیال – دنگس��زلیک مسله‌سی دؤیپ‌لی ایشله‌نن تمالارینگ بیری‌دیر. اونونگ بو تمادا یازان اثرلرینه «سالار قشون آنگلاماز»، «قاچا باشلادی»، «اؤتوپ بارادیر»، «یات بولار»، «ایل گؤزلأر»، «کأره دؤندی»، « قولدا باری بولماسا»، «آجاپ اییام گلمه‌دی» یالی شیغیرلار دگیشلی‌دیر.\nواطان‌چیلیق، قهریمان‌چیلیق لیریکاسی:\nواطان‌چی شاهیر مختومقلی‌نینگ قهریمان‌چیلیق، ایل-یورت، آغزی‌بیرلیک، بیرلشمک حاقینداقی شیغیرلار اونونگ دؤره‌دیجیلیگینه اینگ گؤرنوک‌لی اورونلارینگ بیرینی ایه‌لسیأر. بو تمادا مختومقلی «تورکمنینگ»، «یلی گؤرگنینگ»، «دپه نه‌دیر، دوز نه‌دیر»، «اؤنگی –آردی بیلینمز»، «دؤکر بولدیق یاشیمیز»، «گیدیجی بولما»، «گؤزلأر من»، «باشی گرک‌دیر»، «مرت بولماز»، یالی بیرنأچه قوشغی‌لار دؤره‌دیپ‌دیر. مختومقلی حاقیقی واطان‌چی حوکمونده تورکمن یوردینا، اونونگ گؤزل طبیغاتینا، بایلیغینا، باتیر ییگیت‌لرینه قوانیپ‌دیر.\nمختومقلی داغینیق یاشان تورکمن طایپالارینگ بیرلشدیرمک بیلن یوردینگ اؤزباشداق‌لیغینی، حالقینگ آسودا یاشاماغینی قازانماق بولار دیه‌ن نیّت‌جه گلیپ‌دیر. بو ایده‌یا شاهیرینگ «تورکمنینگ»، «دؤکر بولدیق یاشیمیز»، «تورکمن بیناسی»، یالی شیغیرلاریندا اؤز بیانینی تاپیپ‌دیر.\nمختومقلی‌نینگ واطان‌چیلیق، قاهریمان‌چیلیق تمادا یازان اثرلری تاریخی تایدان آنیق‌لیغی، تحقیق مانیسی، چپر اوبرازلارا بایلیغی بیلن-ده تاپاوات لایار.\nسؤیگی لیریکاسی:\nمختومقلی شاهیر دوستلیق، سؤیگی تماسیندان هم بیرتوپار قوشغی یازیپ‌دیر. بو تمادان اونونگ «گؤزل سن»، «گؤلزاردان آیریلدیم»، «اویات ایله‌ییر»، «بو دردی»، «بویلارینگا»، «دوراسینگ گلر»، یالی انچه‌مه قوشغی‌لاری بار.\nمختومقلی ایشکی-لیریکی (عشقی) تمادا یازان قوشغی‌لاریندا اؤز سؤیگولیسی منگلی بیلن باغلانیشیق‌لی پروگره‌سسیو پیکیرلری اؤنگه سوریأر. شاهیر آیال-قیزلاری ساتماق، داقیلماق وه کؤپ آیاللی‌لیق یالی زیانلی دسسورلارا (دستور) قارشی دوروپدیر. شو باباتدا شاهیر گومانیستیک پیکیرلری اؤنگه سوروپ‌دیر.\nمختومقلی‌نینگ پوئزیاسینینگ دیلی وه چپرچیلیگی:\nمختومقلی ادبی دیلی حالق مدنیّتینگ اؤسمه‌گینینگ، حوکمأنی شرتلرینینگ بیری حساپ‌لاپدیر. اول بو ایشی اهلی حالق ایشی دیییپ دوشونیپ‌دیر. مختومقلی ادبیاتینینگ حالق دوشنوکلی بولماغی اوغروندا گؤره‌شیپ، چپرچیلیک سریشده‌سینی اؤز اثرلرینده اؤرأن یرلیکلی اولانیپ‌دیر.\nاونونگ شیغیرلاریندا حالقا دوشنوکسیز پیکیرلره، آراپ-پارس سوزلرینه سِیره‌ک دوشولیار. بو بولسا اونونگ قوشغی‌لارینینگ هوس بیلن اوقاماغینا سبأپ بولیار. مختومقلی حالقینگ دیلینه دایانماق بیلن، اوندان دیله‌وارلیغی وه سادالیغی اؤره‌نیپ‌دیر. شاهیر دیلی اؤسوش وه گؤرش قورالی حوکمومنده اولانیپ‌دیر. مختومقلی متافورالاری، کاپی‌یالاری، اولالتما یالی چپرچیلیک سریشده‌لرینگ گینگدن اولانیلماغی، شاهیرینگ قوشغی‌لارینینگ چپرچیلیگی وه اوبرازلیغینی آرتدیریپ‌دیر.\nمختومقلی، قاریپ‌لارینگ گؤزیاشی\nداغلاری یاندیرار، اره‌در داشی.\nشاهیرینگ دؤرتله‌مه فورماسینداقی قوشغی‌لارینینگ کؤپی‌سی اون بیر هم سکیز بوغونلی سطرلردن عبارات. مختومقلی‌نینگ دورتله‌مه فورماسیندا یازان اثرلرینده کاپیا (قافیه)، ردیف قوشغینینگ بیرینجی بندینده دورلی هیلی او��انیلیپ‌دیر.\nبالا سسین دینگلأر، آسیپ قولاغینگ، (آ)\nدؤکه-دؤکه گؤزیاشینگ بولاغین، (آ)\nبیر جرن آلدیرسا الدن اوولاغین (آ)\nمألی-مألی گؤزله‌میه‌ن بولارمی (ب).\nشاهیرینگ بأشله‌مه وه آلتیلما فورماداقی شیغیرلاری، اساسا، 14-15 بوغونلی بولوپ، قافیا وه ردیف تایدان هم منگزش‌دیر.\nمختومقلی‌نینگ میللی تورکمن ادبیاتینی اؤسدورمک‌دأکی رولی:\nبییک شاهیر مختومقلی‌نینگ اثرلری دورموشینگ دورلی-دورلی تاراپلارینی اؤز ایچینه آلیار. مختومقلی‌نینگ دؤره‌دیجیلیگینی اؤرأن اونگات بیلیأن، گون‌دوغاری اؤوره‌نیجی ا. ا. برتلس اونی «جمشیدینگ جامی»، بیلن دنگیشدیریأر. جمشیدینگ جامی یالی، مختومقلی‌نینگ دؤره‌دیجیلیگیندن هم اسلأن زادینگی، بیلمک ایشله‌یأن مسلأنی تاپماق بولیار. مختومقلی تورکمن کلاسیکی ادبیاتینی دونیأ اوقوجیلارنا تانادان گنیال شاهیردیر.\nمختومقلی تورکمن شاهیرلارینگ کوپی‌سینینگ حالیپاسی‌دیر. مختومقلی اؤز دؤوردشلرینه وه اؤزوندن سونگقی یتیشن شاهیرلارینگ دؤره‌دیجیلیگینه اولی تأثیر ادیپ‌دیر. بو تأثیر، ایلایتا-دا ذلیلی‌نینگ، سرکرده شاهیر سیدی‌نینگ، کمینه‌أنینگ، ملانفس‌ینگ مأتاجی‌نینگ دؤره‌دیجیلیگینده گؤرونیأر. مختومقلی شاهیر قارا قالپاقلارینگ بییک شاهیری بردی‌مراد بردی (1900 – 1827) هم حالیپاسی حاساپلاپ‌دیر. اول بو بارادا «ایزلاردیم‌من» دیه‌ن شیغیریندا شیله یازیار:\nمختومقلی‌نی من اوقاپ،\nسؤزلرینی من توقاپ.\nکمی بارمی برینگ جوغاپ؟\nشول شاهیری ایزلاردیم من.\nمختومقلی فراغی‌نگ آق توقای‌دا مزاری\nمختومقلی وه حالق دؤره‌دیجیلیگی:\nمختومقلی‌نینگ اثرلری تورکمن‌لرینگ اؤرأن بای حالق دؤره‌دیجیلیگی هم-ده گون‌دوغارینگ یازوولی ادبیاتی بیلن آیریلماز باغلانیشیقلی‌دیر. شاهیرینگ دؤره‌دیجیلیگینینگ فولکلور بیلن باغلانیشیقلی بولماغی اونونگ اثرلرینینگ حاص-دا قیمماتینی آرتدیریار. واغت گچدیگیچه، شاهیرینگ آفوریزم‌لری حالق ایچینده فولکلورلاشیپ گیدیپ‌دیر:\nاشیدِن دنگ بولماز، گؤرن گؤز بیله…\nآغزآلالیق آغیر ایله یاراشماز\nهر یامان سؤز – یؤرک بولار.\nقاوونینگ قوویسین شاغال ایر دیرلر\nچاغیرلان یره بار، اوتور-دا تورما،\nچاغیریلمادیق یره بارما، گؤرونمه…\nحات –دا ایلات شولار یالی سطرلری آیداندا، اونی کیمینگ دوره‌دیجیلیگینه گؤزی یتمه‌سه-ده، «مختومقلی آیدیپدیر» دییأر. بییک سؤز اوسسادی مختومقلی‌نینگ پوئزیاسی xix عصرینگ اورتالاریندا اورتا آزیا، روسیه، اروپا حالق‌لارینینگ آراسینداقی مطبوعات‌دا گؤرنیپ باشلایار. اونونگ اثرلری کؤپ آلیملاینگ، صیاحات‌چی‌لارینگ اونسینی چکیپ‌دیر. شاهیرینگ ترجمه‌حالی باراداقی مقالا بیلن بیرنأچه قوشغی‌سینی گؤرنوکلی اسلاویان عالیمی وه صیاحات‌چی‌سی «حودزکو 1842 – ییلدا» چاپ اتدیریأر. عالم‌لار «آ. وامبری»، «و. و. بارتولد»، «ای. ای. برتلس»، «ل . ن. ساموئیلویچ»، «ل. کلیمویچ» وه باشغالار شاهیرینگ دؤره‌دیجیلیگینه اولی باها بریپ اؤورنیأرلر. تورکمن ادبیاتچی‌لاریندان «ب. آ. قارریه‌و»، «ق. او. چاریه‌و»، «ب. کربابایه‌و»، «م. کؤسایه‌و»، «ز. ب. محمدوا» داغی‌لار مختومقلی‌نینگ اثرلرینی توپلاماق‌دا وه چاپ اتمک‌ده بیرنأچه ایشلری گچیردیلر.\n1926، 1940، 1942 – نجی ییل‌لاردا شاهیرینگ اثرلر ییغیندیسی چاپدان چیقدی. 1947-نجی ییلدا هودوژنیک آ. حاجیه‌و مختومقلی‌نینگ صوراتینی دؤره���تدی. شاهیرینگ آدی تورکمن دؤلت یونیورسیته‌تینه وه اینگ اولی کؤچأ حورماتلانیپ داقیلدی. آشغابات‌دا (عشق‌ آباد) یرله‌شن شاهیرینگ یادیگأرلیگینینگ یانیندا هر ییل پوئزیا بایرامچیلیغی گچیریلیأر.\nکتاب سالغی‌لاری:\nمختومقلی. 1959-نجی ییلدا بای‌محمد قارریه‌و تاراپیندان چاپ ادیلدی.\nچشمه‌لر:\n1. تورکمن ادبیاتی. 7-نجی کلاس.\n2. ویکیپدیا: ارکین انسیکلوپدیاسی.\nمنبع:\nمارقوش ترکمن صحرا\nشرکت بازرگاني و گردشگري\nwww.margush.ir\nTel: 0172 – 222 12 28 0172 – 222 12 28\nTelFax: 0172 – 229 14 49 0172 – 229 14 49\nMobile: 0939 229 14 49\nاستفاده از مطالب سايت با قيد منبع مانعي ندارد.\nCall\nSend SMS\nAdd to Skype\nYou’ll need Skype CreditFree via Skype\nتگ ها\nMagtymguly Pyragy مختومقلی فراغی، معرفی مختوم قلی، مختوم قلی فراغی کیست؟، زندگینامه مختوم قلی\n1392\/12\/03\n0 267\nفیسبوک توئیتر لینکدین ‫تامبلر ‫پین‌ترست ‫رددیت ‫VKontakte اشتراک گذاری از طریق ایمیل چاپ\nنوشته های مشابه\nدولت ترکمنی اغوز ایل\n1392\/12\/18\nقورقوت آتا\n1392\/11\/29\nمحمد (حسن مراد) آخوند طلایی\n1398\/03\/28\nتعاریف میراث فرهنگی\n1392\/11\/29\nدیدگاهتان را بنویسید لغو پاسخ\nنشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *\nدیدگاه *\nنام *\nایمیل *\nوب‌ سایت\nتصویر امنیتی *\nتصویر امنیتی را وارد کنید:\nΔ\nاین سایت از اکیسمت برای کاهش هرزنامه استفاده می کند. بیاموزید که چگونه اطلاعات دیدگاه های شما پردازش می‌شوند.","num_words":3676,"character_repetition_ratio":0.062,"word_repetition_ratio":0.001,"special_characters_ratio":0.208,"stopwords_ratio":0.004,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.993,"perplexity_score":75609.3,"cluster_detection":-1}
+{"text":"لَندَن یا لوْندوْن (اینگیلیسجه: London) بؤیوک بریتانیانین پایتختی ،اوروپا بیرلیگینین سیاست، ایقتیصاد و فرهنگ مرکزلریندن. لندن شهری ایکی مین ایللیک گئچمیشی وار.\nلندن\nبیرلشمیش شاهلیق پایتختی\n(همچنین اینگیلیسین پایتختی)\nClockwise from top: سیتی لندن in the foreground with کنری وورف in the far background, Trafalgar Square, London Eye, Tower Bridge and a London Underground roundel in front of Elizabeth Tower\nInteractive map showing administrative boundaries\nلندن\nLocation within England\nShow map of England\nلندن\nLocation within the United Kingdom\nShow map of the United Kingdom\nلندن\nLocation within Europe\nShow map of Europe\nلندن is located in Earth\nلندن\nLocation on Earth\nShow map of Earth\nموختصاتلار: 51°30′26″N 0°7′39″W \/ 51.50722°N 0.12750°W \/ 51.50722; -0.12750موختصات: 51°30′26″N 0°7′39″W \/ 51.50722°N 0.12750°W \/ 51.50722; -0.12750\nاؤلکه\nبیرلشمیش شاهلیق\nقوروجو اؤلکه\nاینگیلیس\nRegion\nلندن\nبؤلگه\nبویوک لندن\nسیتی لندن\nروم ایمپیراتورلوغو طرفیندن قورولموشدور\nAD 47[۱]\nas Londinium\nDistricts\nسیتی لندن & 32 boroughs\nایداره\n• نووع\nDevolved authority\n• اورقانی\nGreater London Authority\n• Elected body\nLondon Assembly\n• بلدیه‌باشچی‌سی\nSadiq Khan (Lab)\n• London Assembly\n14 constituencies\n• UK Parliament\n73 constituencies\n• European Parliament\nLondon constituency\nاراضی\n• Total[A]\n۱٬۵۷۲ km2 (۶۰۷ sq mi)\n• شهرلی\n۱٬۷۳۷٫۹ km2 (۶۷۱�۰ sq mi)\n• متروپولیتن\n۸٬۳۸۲ km2 (۳٬۲۳۶ sq mi)\n• سیتی لندن\n۲٫۹۰ km2 (۱٫۱۲ sq mi)\n• بویوک لندن\n۱٬۵۶۹ km2 (۶۰۶ sq mi)\nاوجالیق\n[۲]\n۱۱ m (۳۶ ft)\nجمعیت\n(2017)\n• Total[A]\n۸٬۸۲۵٬۰۰۰\n• سیخلیق\n۵٬۵۹۰\/km2 (۱۴٬۵۰۰\/sq mi)\n• شهر\n۹٬۷۸۷٬۴۲۶\n• متروپولیتن\n۱۴٬۰۴۰٬۱۶۳[۳] (۱st)\n• سیتی لندن\n۷٬۷۰۰ (بریتانیا شهرلرین لیستی)\n• Greater London\n۸٬۸۱۷٬۳۰۰\nGVA (2016)\n[۴]\n• Total\n£408 billion (آمریکا دولاری534 billion)[۵]\n• Per capita\n£46,482 (آمریکا دولاری60,783)[۶]\nساعات قورشاغی\nUTC (Greenwich Mean Time)\n• یای (DST)\nیوتی‌سی +1 (British Summer Time)\nPostcode areas\n22 areas\nE, EC, N, NW, SE, SW, W, WC, BR, CR, DA, EN, HA, IG, KT, RM, SM, TW, UB, WD\n(CM, TN; partially)\n9 area codes\n020, 01322, 01689, 01708, 01737, 01895, 01923, 01959, 01992\nPolice\nCity of London Police and Metropolitan Police\nInternational airports\nHeathrow (LHR)\nCity (LCY)\nOutside Greater London:\nGatwick (LGW)\nStansted (STN)\nLuton (LTN)\nSouthend (SEN)\nHDI (2017)\n0.965[۷] – very high\nGeoTLD\n.london\nوئب سایت\nlondon.gov.uk\nبریتانیانین مجلیس ساختمانی وْ آدلی بیگ بئن ساعاتی تئیمز چایینین یانیندا\nایچینده‌کیلر\n۱ آدی\n۱.۱ لندن متروسو\n۱.۲ دوْنیانین مالییه مرکزلرین‌دن بیری‌دیر\n۱.۳ اتنیک ترکیبی\n۲ اینضیباطی بؤلگه‌سی\n۲.۱ دین\n۳ تاریخ\n۳.۱ باشکند لندن\n۴ نقلیات\n۴.۱ هاوْا نقلیاتی\n۴.۲ دمیر یوْلوْ\n۵ صنایع\n۶ قارداشلاشمیش شهرلر\n۷ نوتلار\n۸ قایناقلار\nآدی\nدَییشدیر\nلندن متروسو\nدَییشدیر\nلندن متروسو دونیانین ان قدیم مترولارین‌دان‌دیر. ۱۸۶۳-جو ایلده دمیر یولو آدی ایله فعالیته باشلامیش‌دیر. لندن‌دا مترونون یارادیلماسینین اساس مقصدی همین واختلاردا آت آرابالارینین شهرده میدانا گتیردیی سیخ‌لیغی آرادان قال‌دیرماق ایدی. دوزل‌دیله‌ن یئنی خطلرده ان یئنی تئخنولوگییا حساب اوولونان بوخارلی قاتارلاردان ایستیفاده اوولونموْش‌دور. شهرین بعضی یئرلرین‌ده هله ده کؤموْر دوْمانینی آتماق مقصدیله یارائدیلمیش هاوْالان‌دیرمالار مؤوْجوْددوْر.\nلندن متروْسوْ یارادیلدیق‌دان سوْوْنرا ایستانبوْل‌دا تۇنل نیوْ یوْرک‌دا وْ مادریدده بنزر متروْلار یارادیلماغا باشلادی. لندن متروْسوْنا اوْندئرگروْوْند (یئرالتی) دئییلیر. عموْمی‌لیک‌ده ۲۷۴ ایستان‌سییاسی وْار. متروْدا سیقارئت‌دن ایستیفاده ائتمک ایلک وْاختلار آزاد اوْلسا دا حاضردا بۇ داوْرانیشا گؤره چَتین قاداغالار تطبیق اوْوْلوْنماق‌دادیر.\nدوْنیانین مالییه مرکزلرین‌دن بیری‌دیر\nدَییشدیر\nلندن دوْنیانین ان اهمیّت‌لی بیزنئس وْ مالییه مرکزلرین‌دن بیری‌دیر. بئینلخالق توْریزمین کسیشمه نقطه‌سی‌دیر. دوْنیانین ان قالابالیق هاوْا نقلیاتی لندنا مالیک‌دیر. بوْرادا ۵ بئینلخالق هاوْا لیمانی مؤوْجوْددوْر. بوْنلاردان ان بؤیوْیوْ مشهوْر هیتروْوْدوْر. لندن تقریباً ۲ مین ایل اؤنجه روْمالیلار طرفین‌دن قوْروْلموْش‌دوْر. ائ.ا. ۴۳-جوْ ایلده روْما ایمپئراتوْرلوْغوْ بؤیوْک بریتانییانی ایشغال ائتدیک‌دن سوْوْنرا شهر لندنیوْم آدی ایله قوْروْلموْش‌دوْر. بۇ سؤزوْن کؤکوْنوْ آراش‌دیران دیل‌چیلر قرارا گلمیشلر کی سؤزوْن کؤکوْ آخان چای دئمک‌دیر.\nتوْریزم باخیمین‌دان تاریخی اثرلر موْزئیلرده سرگیله‌نمک‌ده‌دیر. مدنیتلری هله ۱۰۰۰ ایل اؤنجه دوْنیایا یاییلماغا باشلامیش‌دیر. لندنا هر ایل دوْنیانین موْختلیف اراضیلرین‌دن توْریستلر گلمک‌ده‌دیر. بۇ دا لندنوْن تاریخی شهر اوْوْلدوْغوْنوْن ثبوْتوْدوْر.\nاتنیک ترکیبی\nدَییشدیر\nلندن اتنیک باخیم‌دان دوْنیانین ان کوْسموْپوْلیت شهرلرین‌دن بیری‌دیر. لندن‌دا تقریباً ۳۰۰-ا قدر دیل ایستیفاده اوْوْلوْنوْر.\nاینضیباطی بؤلگه‌سی\nدَییشدیر\nلندنوْن باشکند کیمی تاریخی ایکی مین ایلدیر. اوْ اوْلجه روْما بریتانیاسینین، سوْوْنرالار اینگیلیس وْ بؤیوْک بریتانییا کراللیغینین اساس شهری اوْوْلوْب. بوْتوْن اینگیلیس وْ بریتانییا کراللاری اساس اعتباریله اؤلکه‌نی لندن‌دان ایداره ائتمیشلر. حال-حاضردا دا بوْتوْن حاکمیت اوْرقانلاری باشکند لندنوْن وْست مینستر ساحه‌سین‌ده یئرلشیر.\nمۆحافیظه کار بوْریس جوْنسوْن لندنوْن هازیرکی مئری‌د��ر (۵ مای ۲۰۰۸-جی ایلده‌ن). اوْوْلکی مئر لئیبوْریست کئن لیوْینقستوْن ایکی مدته بۇ وْظیفه‌یه سئچیلمیش‌دی. لندن بریتانییا پارلامئنتینین ایجمالار پالاتاسیندا ۷۴ دپوْتاتلا (۴۴ لئیبوْریست، ۲۱ مۆحافیظه کار، ۸ لیبرال-دموْکرات و °۱ رسپجت پارتییاسینین عضوْوْ) تمثیل اوْوْلوْنموْش‌دوْر.\nبؤیوْک لندن آدمنیستراسییاسی ایکی حیسه‌دن: ایجرا حاکمیتینی یئرینه یئتیره‌ن مئردن وْ اوْنوْن صلاحیتلرینی محدوْدلاش‌دیرماق، شهر بوْدجه‌سینی تصدیق ائتمک حقوْقلارینا مالیک اوْوْلان لندن شهر آسسامبلئیاسین‌دان عبارت‌دیر.\nلندن بوْروْ (اینگ. بوْروْوْگه) آدلان‌دیریلان ۳۲ بلدییه رایوْنوْنوْ وْ اوْوْرتا عصر ایداره‌چی‌لیک عنعنه‌سینه صادق ایداره ایستروْکتوْروْنا مالیک اوْوْلان سیتینی اؤزوْن‌ده بیرلشدیریر. سیتی دوْنیادا بئینلخالق وْالیوْتا هئسابلاشمالارینین ان بؤیوْک مرکزلرین‌دن بیری‌دیر. بۇ عملیاتلار وْ الده ائدیله‌ن گلیرلر سایه‌سین‌ده لندن توسعه ائتمیش وْ دوْنیانین ان وْارلی شهرلرین‌دن بیرینه چئوْریلمیش‌دیر.\nدین\nدَییشدیر\nKatolik Vestminster kafedralı\nProtestant Müqəddəs Pavel kafedral kilsəsi\nMərkəzi London məscidi\n۵۸٬۲٪ مسیحی\n۸٬۵٪ موْسلمان\n۴٬۱٪ هیندوْس\n۲٬۱٪ یهوْدی\n۱٬۵٪ سیک\n۰٬۸٪ بوْدیست\n۰٬۵٪ دیگر دینلر\n۱۵٬۸٪ آتیست\n۸٬۷٪ ناملوْم\nلندن اساساً بؤیوْک بریتانییانین ایسلام مرکزی ساییلیر. بؤیوْک بریتانییا موْسلمانلارینین ۳۸٪-، تخمیناً ۱ میلیوْن موْسلمان لندن‌دا یاشاییر. مرکزی لندن مسجی‌دی (اینگ. لندن جئنترال موْسقوْئ) شهرین ان بؤیوْک مسجی‌دی ساییلیر. موْسلمانلارین ۶۲٪-i قالان شهرلرده یاشاییرلار.\nتاریخ\nدَییشدیر\nLondonun panoramı. Klis Van Visher, 1616\nTemza çayı\nLondonun planı, ۱۶۶۶\nHayd-park\nاتنیک جهت‌دن لندن اهالی‌سی چوْوْخ میلت‌لی‌دیر. قدیم دؤوْرلردن بوْرادا مسکن سالمیش بریت طایفه لارین‌دان علاوْه، بۇ اراضی‌ده ایرلاندلار، موْختلیف میلت‌لی موْهاجیرلر قروْپوْ، هابئله اوْئلس‌لیلر وْ شوْتلاندلار یاشاییر. ۱۹-جوْ عصرین سوْنلارین‌دا لندنا یهوْدیلر، آردینجا آرالیق دنیزی ساحلی اؤلکه‌لرین‌دن، همچینین اوْسترالیا وْ چیندن کؤچکوْنلر گلمه‌یه باشلادیلار. ۱۹۵۰-جی ایلده ایسه هیندوْستاندان گلن چوْوْخسای‌لی موْهاجیرلر بوْرادا مسکن سال‌دیلار.\nلندن کوْسموْپوْلیت وْ چوْوْخمیللت‌لی اهالی‌سی اوْوْلان شهردیر. ساکینلرینین ۳٪-نی موْسلمانلار تشکیل ائدن لندنوْن قدیم وْ ماراق‌لی تاریخی وْار. ائ.ا. ۴۳-جوْ ایلده بریتانییا آدالارینی ایشغال ائدن روْما ایمپئرییاسی قدیم کئلتلرین یاشادیغی ایندیکی لندن اراضی‌سین‌ده حربی دوْشرگه سالاراق بۇ یئره لوْندینیوْم آدینی وْئرمیش‌دیر. روْمالیلارین ایلک وْاختلار تئمزانین قوزئی ساحلین‌ده، کؤرپوْنوْن یانین‌دا سالدیقلاری بالاجا شهرجیک ۱۴۲ هئکتار ساحه‌نی ایحاطه ائدیردی. یوْکسک تئمپله توسعه ائدن لندن قیسا زامان کسیین‌ده اؤلکه‌نین بؤیوْک شهرینه چئوْریل‌دی. لاکین، ۴۱۰-جوْ ایلده روْما ایمپئرییاسینین سوْقوْطوْن‌دان سوْوْنرا لندن حاقین‌دا یالنیز ۷-جی عصره عایید اوْوْلان سالنامه‌لرده وْئریله‌ن معلوْماتلارا راست گلمک اوْلار. بوْن‌دان سوْوْنرا دا لندن شهری موْختلیف ایللرده خاریجی قسبکارلار طرفین‌دن داغینتیلارا معروْض قالمیش‌دیر.\n۱۶۱۶-جی ایلده باش وْئرمیش بؤیوْک لندن یانغینی نتیجه‌سین‌ده ۸۰ کیل‌سه، اوْ جمله‌دن مقدس پاوْئل مبه‌دی تامامیله یانیب کوْل اوْوْلموْش‌دوْ. بیر نئچه ایل عرضینده یئنی‌دن تیکیله‌ن لندن باشقا گؤرکه‌م آلدی. ۵۰ کیل‌سه کلاسیک اوْسلوْب‌دا تیکیل‌دی، مقدس پاوْئل مبدینین اوْستوْن‌ده یئنی گوْنبز اوْجالدیل‌دی. ۱۷۰۷-جی ایلده اینگیلیس وْ شوْتلان‌دییا کرال‌لیقلاری بیرلشدیک‌دن سوْوْنرا لندن بؤیوْک بریتانییا کراللیغینین باشکندی اوْوْلدوْ. ۱۹-جوْ عصرین بیرینجی یاری‌سین‌دا لندن داها دا گئنیشله‌ن‌دی. بوْنوْن نتیجه‌سین‌ده آوْتوْنقلیات، ائلئکتریک قاتارلاری وْ یئنی متروْ ختلری یاران‌دی. ۱۹۱۹-جوْ ایلده‌ن ۱۹۳۹-جوْ ایله کیمی لندن اطراف شهرلر حسابینا بئش دفعه بؤیوْدوْ. ایکینجی دوْنیا ساوْاشی ۳۰۰ مین لوْندوْنلوْنوْن اؤلوْموْنه وْ شهرده چوْوْخ سای‌دا بینانین داغیلماسینا سبب اوْوْلدوْ.\nباشکند لندن\nدَییشدیر\nبریتانییا کراللیغینین مرکزی ساییلان لندن ۱۹-جوْ عصردن باشلایاراق دوْنیانین موْختلیف اؤلکه‌لرین‌دن چوْوْخسای‌لی اینسان آخینینا معروْض قال‌سا دا، شهرده اوْ دؤوْرده یالنیز ایکی وْ اوْچ مرتبه‌لی بینالار تیکیلیردی. ۲۰-جی عصرین اوْلین‌دن اعتباراً باشکند اهالی‌سینین سایینین ایلده‌ن-ایله آرتماسینا باخمایاراق، شهر یئنی قای‌دالارلا چتین‌لیکله آیاقلاشیردی. اینگیلیسلر همیشه مۆحافیظه کار اوْوْلوْبلار، ایندی ده عادت-عنعنه‌لره حؤرمتله یاناشیرلار. لاکین، لندن ساکینلری بزه‌ن وْارلی شیرکتلر قارشی‌سین‌دا تسلیم اوْلوْردوْلار. کئچه‌ن عصرین اوْرتالارینا قدر شهرین هر بیر نقطه‌سین‌دن اؤز هوْندوْرلوْیوْ ایله نظرلری جلب ائدن، سئر کریستوْفئر رئنین لاییحه‌سی اوْزره تیکیله‌ن مشهوْر مقدس پاوْئل کیل‌سه‌سی ایندی «باربیکئن» گؤی‌ده‌له‌نلری آراسین‌دا گؤروْنمز اوْوْلوْب. حاضردا لندن‌دا یئنی اینضیباطی بینانین تیکیلمه‌سینه راضی‌لیق آلماق موْشکوْل مسئله‌دیر. یئرلی حاکمیت اوْرقانلارینین قوْیدوْغوْ محدوْدیتلره گؤره، باشکند شهرده تیکینتینین آپاریلماسینا چوْوْخ جدی نظارت اوْوْلوْنوْر وْ توْوْرپاق ساحه‌سینه ده چَتین وْ کسکین لیمیت قوْیوْلوْب. لندن‌لوْلارین داها چوْوْخ سئوْدیی قدیم تیکی‌لیلر وْ میدانلار – وْست مینستر سارایی، وْست مینستر آببات‌لیغی، ترافالقار میدانی، مئلل، کارلتوْن هاوْز-تئرراس، بیر چوْوْخ یوْللارین قوْوْوْشدوْغوْ پیکادیل‌لی میدانی، لئستئر میدانی، اوْنلاری ایحاطه‌یه آلمیش مشهوْر هاید پارک وْ رئجئنت پارک کلاسیک مئمارلیق لاییحه‌لری حساب ائدیلیر. اما یوْخاری‌دا آدی چکیله‌ن یئرلرده قیمتلر باها اوْوْلدوْغوْ اوْچوْن اوْرادا یاشایانلارین سایی چوْوْخ آزدیر. اوْوْرتا سوْییه‌لی لندن‌لوْلارین مسکوْنلاشدیغی کوْارتاللاری اؤت‌ن عصرین اوْللرین‌ده سیرا ایله تیکیلمیش ایکی وْ اوْچ مرتبه‌لی بینالار تشکیل ائدیر. کرالیچانین یای ایقامتگاهی – وْیندزوْر قسری ده بۇ اراضی‌ده یئرلشیر. یای آیلارین‌دا بوْردا توْریستلرین بؤیوْک آخینی باشلاییر.\nنقلیات\nدَییشدیر\nهاوْا نقلیاتی\nدَییشدیر\nلندن ۵ هاوْا لیمانینا مالیک‌دیر.\nهیسروْوْ هاوْا لیمانی (اینگ. Heathrow [ˈهیːθرهʊ]) – ۴ تئرمینالا، ایللیک ۷۵ میلیوْن سرنیشین داشیما گوْجوْنه مالیک‌دیر. (۱۹۳۰)\nقئتوْیک – لندن‌دان ۴۵ کم جنوْب‌دا یئرلشیر، ۲ قوزئی وْ جنوْب تئرمیناللارینا، ایللیک ۴۰ میلیوْن سرنیشین داشیما گوْجوْنه مالیک‌دیر (۱۹۵۸)\nایستانستئد – لندن‌دان ۵۵ کم قوزئی‌دا، ائسسئکس قرافلیغین‌دا یئرلشیر، اساساً آوْروْپا ایستیقامتین‌ده اوْچوْشلار حیاتا کئچیریلیر. (۱۹۴۲)\nلوْتوْن – لندن‌دان ۵۰ کم قوزئی-غرب‌ده یئرلشیر، اساساً آوْروْپا ایستیقامتین‌ده اوْچوْشلار حیاتا کئچیریلیر. (۱۶ ایوْل ۱۹۳۸)\nلندن سیتی – چارتئر بیزنئس رئیسلرینه خیدمت ائدیر. (۵ نوْیابر ۱۹۸۷)\nدمیر یوْلوْ\nدَییشدیر\nشهر هله ۱۹-جوْ عصرده تیکیلمیش بیر نئچه وْاغزالا مالیک‌دیر.\nوْاترلوْوْ – جنوْب-باتی قراف‌لیغی ایستیقامتین‌ده حرکت ائدن قاتارلارا خیدمت ائدیر.\nوْیکتوْریا – اطراف قراف‌لیقلار ایستیقامتین‌ده حرکت ائدن قاتارلارا خیدمت ائدیر.\nپادینقتوْن – باتی قراف‌لیغی وْ اوْئلس ایستیقامتلرین‌ده حرکت ائدن قاتارلارا خیدمت ائدیر.\nسنت پانکراس – آوْروْپا ایستیقامتین‌ده حرکت ائدن قاتارلارا خیدمت ائدیر.\nکینقس کروْس – ایسکاتلند ایستیقامتین‌ده حرکت ائدن قاتارلارا خیدمت ائدیر.\nلندن متروْسوْ (اینگ. لندن اوْندئرگروْوْند) دوْنیادا ان قدیم وْ نهنگ متروْدوْر. بوْخار لوْکوْماتیوْی ایله ایشله‌یه‌ن ایلک یئرالتی دمیر یوْلوْ (اینگ. „مئتروْپوْلیتان Railway\" بۇ گوْنکی مئتروْپوْلیتان لینئ)۱۰ یانوْار ۱۸۶۳ جوْ ایلده تیکیلیب ایستیفاده‌یه وْئریلمیش‌دیر.\nصنایع\nدَییشدیر\nلندن شهری، عئینی زامان‌دا، اؤلکه‌نین ایری صنایع مرکزی‌دیر. بوْرادا الکتروْتکنیک، ماشی نقاییرما، آوْیا، آوْتوْ، جیهازقاییرما، گمی تمیری زاوْوْدلاری، تلفوْن وْ رادیوْاپاراتلار وْ دیگر صنایع محصوْللاری ایستئهصال ائدن مۆعاصیر تکنوْلوْژی مالیک چوْوْخسای‌لی موْسّیسه‌لر وْار. بوْنلاردان علاوْه، کاغیذ، پوْلیقرافییا، توْتوْن، ارزاق، توْخوْجوْلوْق، کیمیا وْ موْبل صنایع‌سی چوْوْخ توسعه ائدیب. آوْروْپادا ان قدیم متروْ لندن‌دا ۱۸۶۳-جوْ ایلده‌ن ایشله‌مه‌یه باشلاییب. باشکند اهالی‌سینین میشت وْ تیجارتینین داها سلیقه‌لی وْ آبادلاشمیش اراضی‌سی اوْئست-ائند حساب اوْوْلوْنوْر.\nقارداشلاشمیش شهرلر\nدَییشدیر\nالجزایر\nبئرلین (۲۰۰۰)\nموْسکوْ (۲۰۰۲)\nنیوْیوْرک (۲۰۰۱)\nپاریس (۲۰۰۱)\nتوْکیوْ (۲۰۰۶)\nپکن (۲۰۰۶)\nکراچی (۲۰۰۵)\nنوتلار\nدَییشدیر\n^ سیتی لندن and Greater London\nقایناقلار\nدَییشدیر\n^ Number 1 Poultry (ONE 94), Museum of London Archaeology, 2013. Archaeology Data Service, The University of York.\n^ London weather map. The Met Office. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 26 August 2018. یوْخلانیلیب26 August 2018.","num_words":3047,"character_repetition_ratio":0.043,"word_repetition_ratio":0.011,"special_characters_ratio":0.211,"stopwords_ratio":0.001,"flagged_words_ratio":0.001,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":67859.7,"cluster_detection":-1}
+{"text":"هیندیستان شاناگولله‌سی (Nelumbo nucifera) – بو، بوزومتول-یاشیل، ایسلانمایان یارپاق‌لاری و چهرایی چیچک‌لری ایله فوسونکار، میستیک سو بیتکی‌سی‌دیر. بوددیست‌لر اوندان دینی مراسیم‌لر اوچون ایستیفاده ائدیرلر. بیتکی‌نین بوتون حیسه‌سی یئمه‌لی‌دیر (قیدادا اساساً توخوملاریندان‌ و یئرفیندیغین‌دان ایستیفاده ائدیلیر)، بوتون جنوب-شرقی آسیا اؤلکه‌لرینده موختلیف خؤرک‌لرین هازیرلانماسیندا ایستیفاده اولونور. بو باتاق‌لیق بیتکی‌سینی آغ سوزانباغی کیمی ده بئجرمک اولار. بیزده شاناگوللنی بئجرمک چتین دئییل، آنجاق بونو نئجه ائتمیی بیلمک لازیم‌دیر.\nتوخومو اکمزدن اول اونو سومباتا‌دان تمیزلمک لازیم‌دیر، اونلارین ستهینه خصوصی مادده هوپدورولور کی، سویونو تامامیله بوراخماسین. توخوم‌لار یاخشی ایسلانمادیغینا گؤره جوجرمه‌یه ده بیلر. توخوم سومباتا‌دان تمیزلنیلمه‌دن اؤز جوجرمه قابیلیتینی مین ایل ده ساخلایا بیلر، سیز اونو سومباتا‌دان تمیزلمه‌دن سویا قویسانیز، بیر نئچه ایل اونلارین جوجرمه‌سینی گؤزلمه‌لی اولاجاقسینیز.\nداها چوخ اوخویون\nآراگون 28.12.2023 18:01 | چاپ ائدین | بیتکی‌لرین بئجریلمه‌سینه گؤستریش\nچؤرکاغاجی (Artocarpus odoratissimus)\nچؤرکاغاجی (Artocarpus) توت فسیله‌سین‌دن 60 نؤوو اولان همیشیاشیل تروپیک آغاج‌دیر، جنوب-شرقی آسیادا و ساکیت اوکئان آدا‌لاریندا بئجریلیر. او، انجیر آغاجی ایله عینی منشأ‌لی‌دیر (Ficus). داها چوخ یاییلمیش و بئجریلن طبیعی چؤرکاغاجی‌دیر (Artocarpus altilis). بو فسیله‌یه مئیوه آغاجی و کول شکلینده اولان دیگر نؤو‌لر ده عاید ائدیلیر، مسئلن، آدی آرتوکارپوس (Artocarpus communis)، جئمپئداک (Artocarpus integer)، Artocarpus heterophyllus (ژاجکفرویت، نانگکا) و مارانگ و یا تاراپ (Artocarpus odoratissimus).\nداها چوخ اوخویون\nآراگون 28.12.2023 17:56 | چاپ ائدین | ائکزوتیک بیتکی‌لر\nهشراتیئین بیتکی‌لرین توخوم‌لاری‌نین سپیلمه‌سی قایداسی\nبالکان یاغلیجاوتو (Pinguicula balcanica)\nهشراتیئین بیتکی‌لرین توخوم‌لاری اؤز جوجرمه قابیلیت‌لرینی قیسا مدت عرضینده ساخلاییرلار. بیر ایلدن سونرا بیر چوخ نؤو‌لرین توخوم‌لاری‌نین جوجرمه قابیلیتی آزالیر. بونا گؤره ده بو بیتکی‌لرین توخوم‌لارینی الده ائدن کیمی سپمک لازیم‌دیر.\nداها چوخ اوخویون\nآراگون 28.12.2023 17:53 | چاپ ائدین | ائکزوتیک بیتکی‌لر, بیتکی‌لرین بئجریلمه‌سینه گؤستریش\nهیندیستان فیستیغی Pongamia pinnata\nPongamia pinnata\nPongamia pinnata (هیندیستان فیستیغی, Honge Tree, Pongam Tree, Panigrahi) پاخلا‌لی‌لار فسیله‌سین‌دن یارپاغی تؤکولن آغاج‌دیر (Fabaceae)، وطنی هیندیستان حساب اولونور، جنوب-شرقی آسیادا بئجریلیر.\nهون‌دورلوگو 15–25 مئتر اولور و بؤیوک چتیر عمله گتیریر. کیچیک، آغ، چهرایی، بنؤوشیی رنگ‌لی، اتیرلی چیچک‌لر آچیر.\nداها چوخ اوخویون\nآراگون 28.12.2023 17:50 | چاپ ائدین | ائکزوتیک بیتکی‌لر\nشاختایا داوام‌لی پالما، اوخلو کیرپی (Rhapidophyllum hystrix)\nRhapidophyllum hystrix پالما\nرهاپیدوپهیللوم هیستریخ دونیادا شاختایا داوام‌لی نؤو‌لردن بیری حساب اولونور و بونونلا یاناشی رهاپیدوپهیللوم مونوتیپ فسیله‌سین‌دن یئگانه نؤو‌دور. طبیعتده او، آبش-نین جنوب-شرقینده باتاق‌لیق یئرلرده بیتیر. – 20 °C شاختایا و سویوغا داوام‌لی‌لیغینا گؤره، بو نؤوو آچیق هاوادا و بیزیم شرایطده بئجرمک الوئریش‌لی‌دیر. اونو موسبت خاراکتئریستیکاسینا بؤیوک اولمایان هون‌دورلوگونو (ماکسیموم 1–3 مئتر) و تیکان‌لارلا سیخ اؤرتولموش گؤزل گؤوده‌سینی علاوه ائتمک اولار.\nداها چوخ اوخویون\nآراگون 28.12.2023 17:48 | چاپ ائدین | پالما‌لار\nبیز بیتکیئین بؤجک‌لره قارشی موباریزه آپاریریق\nتسووور ائدین کی، بیتکی یئین بؤجک‌لر هامی طرفین‌دن آرزو اولونمازدیر. بو کیچیک بؤجک‌لره (3–4 مم)، دئمک اولار کی، هر یئرده متبخ‌دن توتموش پاخلا‌لی‌لارین توخوم‌لارینا قدر راست اولونور.\nداها چوخ اوخویون\nآراگون 28.12.2023 17:41 | چاپ ائدین | زیانوئریجی‌لر\nبیز آووکادو بئجریریک\nآووکادو (آللیقاتور آرمود فورما‌لی – Persea americana) 6–20 م هون‌دورلوگو اولان تروپیک بیتکی‌دیر. اساساً مئکسیکا و برازیلیا اراضی‌سینده یاییلمیش‌دیر. حال-حاضردا ایسه تروپیک و سوبتروپیک اؤلکه‌لرده یئتیشدیریلیر.\nائللیپتیک، سیوری اوجلو، قالین دری‌لی، جیلا‌لی، پارلاق و یا توند یاشیل یارپاق‌لاری وار. یارپاغین عکس اوزو بوز رنگده‌دیر، پورتاغال یارپاغینی خاتیرلا‌دیر.\nداها چوخ اوخویون\nدۇزگونو 27.12.2023 23:33 | چاپ ائدین | ائکزوتیک بیتکی‌لر\nبیچیلمیش اوت ایله نه ائتمه‌لی؟\nبیچیلمیش اوت ایله نه ائتمه‌لی؟ اگر سیز گؤزل، قیسا قازوندا ضعیف‌لیک هیسس ائدرسینیزسه، اونو تئز-تئز بیچین. آنجاق تئز-تئز بیچیلمه نتیجه‌سینده چوخ‌لو میقداردا بیچیلمیش اوت ییغیلیر، هانسی کی، (اگر سیز هئچنه الده ائتمیرسینیزسه) سیزه مانع اولا‌جاق. اودور کی، تانیش باغبان‌لارین چوخو اونو توللاییرلار. آنجاق من تعجب‌لنیرم کی، نه اوچون اونلار ان اوجوز باشا گلن گوبره‌یه قناعت ائتمیرلر.\nداها چوخ اوخویون\nدۇزگونو 27.12.2023 23:09 | چاپ ائدین | قازون\nقازونون دوزگون بیچیلمه قایداسی نئجه‌دیر؟\nسیخ قازون الده ائتمک اوچون، اونو دوزگون بیچمک لازیم‌دیر. اونا گؤره ده ایستنیلن جاوان آغ شام و یا شام آغاجی مهو اولموش قازوندا یاخشی گؤرونمز.\nداها چوخ اوخویون\nدۇزگونو 27.12.2023 22:30 | چاپ ائدین | قازون\nبیز یئنی قازون سالیریق\nیئنی قازونون و علاوه اوتون ان موناسیب اکیلمه واختی مای و یا یون آیلاری‌دیر، ایل یاغمورلو کئچرسه، یول آیی دا اکین اوچون الوئریش‌لی واخت حساب اولونور.\nداها چوخ اوخویون\nدۇزگونو 27.12.2023 22:07 | چاپ ائدین | قازون\nمانقونون توخوم واسطه‌سیله یئتیشدیریلمه‌سی\nیوکسک جوجرمه قابیلیتی اولان توخوم‌لاری الده ائتمک اوچون یالنیز توپلانمیش توخومو اکمک لازیم‌دیر. توخوم 20–25°C تئمپئراتوردا 2–6 ساعت عرضینده سودا ایسلادیلیر.\nداها چوخ اوخویون\nدۇزگونو 27.12.2023 21:07 | چاپ ائدین | ائکزوتیک بیتکی‌لر\nایندونئزیادا مانقونون نؤو‌لری\nاتیرلی مانقو (Mangifera odorata)\nایندونئزیادا بورنئو آداسیندا مانقونون 34 نؤوو مؤوجوددور (Mangifera)، طبیعتده بیتیر. بو نؤو‌لرین اکثریتینی مئشه‌لرین قیریلماسینا گؤره مهو اولماق تهلوکه‌سی گؤزلییر. مانقونون بیر نئچه نؤوونون، مسئلن، کالیمانتان مانقوسونون (Mangifera casturi) طبیعتده نس‌لی کسیلیب.\nبورنئو آداسیندا مانقو آغاجی‌نین بیر نئچه پئرسپئکتیو نؤوونو گؤسترمک اولار، مسئلن، Mangifera griffithi (مویین یئر آدلاری: asem raba و romian)، Mangifera pajang (asem payang)، Mangifera quadrifida (asem kipang) و Mangifera torquenda (asem putaran).\nداها چوخ اوخویون\nدۇزگونو 27.12.2023 20:03 | چاپ ائدین | ائکزوتیک بیتکی‌لر\nبیز پئپینو بئجریریک\nپئپینونون وطنی (بوتانیکی آدی Solanum muricatum) پئرو و یا کولومبیا اولماسی گومان ائدیلیر. حتی اونون سرهددینه باخمایا‌راق او، اورا‌دان بوتون لاتین آمئرکاسینا یاییلیب. حال حاضردا او داها چوخ بولیویادا، ائکوادوردا و یئنی زئلاندیادا بئجریلیر.\nداها چوخ اوخویون\nدۇزگونو 27.12.2023 19:53 | چاپ ائدین | ائکزوتیک بیتکی‌لر\nکیوانو Cucumis metuliferus\nکیوانو اوزون‌لوغو 10–15 سم اولان نارینجی بورانییا بنزییر، اونون „تیکان‌لاری“ اولور و اورتا عصرلره عاید سلاحی خاتیرلا‌دیر. مئیوه‌نین لتی یاشیل رنگده اولور و 5–10 مم اوزونلوقدا اولان چوخ‌لو سایدا آغ توخوم‌دان عبارت‌دیر. اگر او، کال‌دیرسا، تیکان‌لارا یاخین یاشیل زولاق‌لار اولور.\nداها چوخ اوخویون\nدۇزگونو 27.12.2023 19:29 | چاپ ائدین | ائکزوتیک بیتکی‌لر\nContinue: 1-14\nکپر کلوب حاقیندا\nKPR − بیتکیچی‌لیک کلوبو بئینلخالق باغچی���لیق تشکیلاتی‌دیر. داها چوخ اوخویون\nتجروبه‌نیزه اساساً بیتکی‌لرین بئجریلمه و یئتیشدیریلمه اصولونو بیزیمله بؤلوشون. بو ماقاله حاقیندا یازین و بوتانیخ ژورنالیندا آنا دیلینیزده درج ائدین! دیگر معلومات‌لار اوچون بیزیمله علاقه ساخلایین.","num_words":1683,"character_repetition_ratio":0.099,"word_repetition_ratio":0.068,"special_characters_ratio":0.231,"stopwords_ratio":0.002,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":131808.3,"cluster_detection":-1}
+{"text":"سلیمان مستعین بالله (اینگیلیسی‌جه: Sulayman ibn al-Hakam) اوموی خلیفه‌سی. 1009 to 1010 and 1013 to ۱۰۱۶ ایل‌لر آراسیندا حؤکومت ائدیب و اؤزونون وفاتیندان سوْنرا ایکینجی هشام واریث کیمی تخت و تاجه صاحیب چیخیب.","num_words":41,"character_repetition_ratio":0.0,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.266,"stopwords_ratio":0.0,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":524558.1,"cluster_detection":-1}
+{"text":"شرقی گؤی تۆرک خاقانلیغی - بیرینجی گؤی تۆرک خاقانلیغی‌نین ایکییه پارچالانماسیندان سوْنرا مئیدانا گلن شرقی گؤی تورک خاقانلیغی تۆرک تاریخینده اؤنملی بیر یئره صاحبدیر. مدنی و سوْسیال جهتدن هۇنلارین دؤورونه گؤره داها سۆرعتله اینکیشاف ائدن تۆرک توْپلولوقلاری تۇتدوقلاری گئنیش اراضیلره یاییلاراق سوْنرادان قۇرولاجاق تۆرک دؤولتلری اۆچون زمین یاراتمیشلار. شرقی گؤیتورک خاقانلیغی‌نین سقوطوندان سوْنرا مئیدانا گلن تۆرک دؤولتلری تۆرکلرین وارلیغی و مدنیتینی اۇروپایا قدر یایمیشدیر. بیرینجی گؤیتورک خاقانلیغی ایکییه پارچالانماسینا و چینین تضییقلرینه باخمایاراق شرقی گؤیتورک خاقانلیغی وارلیغینی داوام ائتدیرمه‌یه چالیشمیشدیر.\nشرقی گؤی تورک خاقانلیغی\n←\n۵۸۳ — ۶۳۰\n→\nفایل:Uyğur Dövlətinin bayrağı.gif →\nبایراق\nغربی گؤی تورک خاقانلیغی (چهرایی) و شرقی گؤی تورک خاقانلیغی‌نین (ماوی) سرحدلری\nباشکند اوْردا بالیق\nدیل(لر) قدیم تۆرک دیلی\nدین تنگری‌چیلیک\nساحه‌سی 4.000.000 km²\nایداره ائتمه فورماسی خاقانلیق\nسولاله آشینا\nخاقان\n- یابقو شاد\nایچینده‌کیلر\n۱ ایشبارا خاقانین حاکمیتی (582 - ۵۸۷)\n۲ باغا خاقانین حاکمیتی (587 - 589)\n۳ تۇلان خاقان دؤنمی (589 - 600)\n۴ یامی خاقانین حاکمیتی (600-609)\n۵ شیبی خاقانین حاکمیتی (609-619)\n۶ چۇلا خاقانین حاکمیتی (619-621)\n۷ ایللیگ خاقانین حاکمیتی (621-630)\n۸ کۆرشاد اینقیلابی (639)\n۹ قایناقلار\nایشبارا خاقانین حاکمیتی (582 - ۵۸۷)\nدَییشدیر\nاساس مقاله: ایشبارا خاقان\n585-جی ایلده آرتان عصیانلار و خاریجی تضییقلر نتیجه‌سینده ایشبارا خاقان چین حاکمیتینی قبول ائتمیش و چیندن کؤمک ایسته‌میشدیر. شرقی گؤیتورک خاقانلیغینی حاکمیتی آلتینا آلان چینین اصل مقصدی چین اۆچون تهلوکه‌‌ اوْلان تۆرکلرده داخیل اوْلماقلا بۆتون مرکزی آسیا خالقلارینی چینلیلشدیرمک ایدی. بۇ سببدن چین شرقی گؤیتورکلری چینجه دانیشماغا، چینلیلر کیمی گئیینمه‌یه و چین عادتلرینی قبول ائتمه‌یه مجبور ائتمیشدیر. بۇ سببدن ایشبارا خاقان بۇ مؤوضوع حاقیندا 585-جی ایلده چین ایمپیراتوْرونا مکتوب یازمیشدیر. ایشبارا خاقان چین ایمپیراتوْرونا یازدیغی مکتوبدا بئله دئمیشدیر:\nسیزه تابع اوْلاجاق، خراج وئره‌جک، قیمتلی آتلار هدیه‌‌ ائده‌جه‌یم. لاکین دیلیمیزی دیَیشدیره بیلمه‌رم. اۇزون ساچلاریمیزی کسدیره بیلمه‌رم. خالقیما چین گئییملری گئیدیره بیلمه‌رم. عادتلرینیزی، قانونلارینیزی قبول ائده بیلمه‌رم. چۆنکی بۇ مؤوضوعدا بۆتون میللتیم، حساسلیقلا دؤیونن تک بیر اۆرکدیر.\nایشبارا خاقانلا تالوْپیئن‌ین ساواشی ۵۸۲-دن ۵۸۷-دک سۆردو. بۇ ساواشین ان اؤنملی نتیجه‌سی٬ دوْغو گؤی‌تۆرکلرین گئتدیکجه گۆجسوزله‌مه‌سی اوْلماقدایدی. ۵۸۷-جی ایلده خاقانین قارداشی باغا خاقان٬ تالوْپیئنی اسیر ائتدی؛ عئینی زاماندا خاقان اؤلدو. ایشبارادان سوْنرا قارداشی باغا خاقان دوْغو گؤی‌تۆرکلرین خاقانی اوْلدو٬ آنجاق همن ایلده اؤلدو. باغا خاقان اؤلونجه ایشبارا اوْغلو تۇلان ایله چۇلوْهۇ اوْغلو تۇلی٬ تخته چیخماق اۆچون قارشی-قارشی‌یا گلدیلر؛ اؤلکه‌نین باش‌بیلنلری٬ خاقانلیغی تۇلانین حاقّی بیلدی.[۱]\nباغا خاقانین حاکمیتی (587 - 589)\nدَییشدیر\nاساس مقاله: باغا خاقان\nباغا خاقان جمعی ایکی ایل حاکمیتده قالا بیلدی. ایشبارا خاقانین دؤورونده اوْلان چتینلیکلرین داوامی اوْلاراق وضعیت داها دا پیسلشدی. بۇ سببدن تۆرک بوْیلاری عصیانا باشلادی. باغا خاقانین یئگانه گۆج منبعی اوْلان تۆرک توْپلولوقلاری آردیجیل باش وئرن کؤچلرله داها دا ضعیفله‌دی. باغا خاقاندان سوْنرا تۇلان خاقان حاکمیته کئچدی.\nتۇلان خاقان دؤنمی (589 - 600)\nدَییشدیر\nاساس مقاله: تولان خاقان\nتۇلانین خاقانلیغی دؤنمینده٬ دوْغو ایله باتی آراسینداکی ساواش داوام ائده‌رک اوْردولاری نئچه مرتبه قارشی-قارشی‌یا گلدیلر. ۵۹۹-جی ایلده تۇلی تختی اله کئچیرمک اۆچون چینلیلردن کؤمک آلدی. بۇنون اۆزرینه تۇلان خاقان دا باتی خاقانی تاردۇ ایله آنلاشاراق تۇلی‌نی مغلوب ائتدی. تۇلی چین سارایینا قاچیب «کیمین» خاقان عۆنوانینی آلاراق تخت اۆزرینده‌کی ایدّیعاسینا داوام ائتدی. چینلی‌لر ایسه بۇ ایدّیعانی دستکله‌ییردیلر. تۇلان ۵۹۹-جو ایلینین آخیرلاریندا اؤز آداملاری طرفیندن اؤلدورولدو. تۇلان اؤلدورولونجه٬ تاردۇ «بیلگه خاقان» عۆنوانینی آلاراق٬ اؤزونو دوْغو گؤی‌تۆرکلرین خاقانی دا اعلان ائتدی. آنجاق چین ایمپیراتورلوغو «کیمین خاقانی» دوْغو خاقانی اوْلاراق تانیماقدایدی. ۶۰۳-جو ایلده تاردۇ قاچماغا مجبور قالینجا٬ یامی خاقان دوْغو خاقان‌لیغی اله کئچیره بیلدی.[۱]\nیامی خاقانین حاکمیتی (600-609)\nدَییشدیر\nاساس مقاله: یامی خاقان\nیامی خاقان گؤیتورک خاقانلیغی رسما پارچالاناندان سوْنرا حاکمیته کئچن ایلک خاقاندیر. اوْنون حاکمیتی ایللرینده چینین شرقی و غربی گؤیتورک خاقانلیقلارینا اوْلان تضییقی گئتدیکجه آرتدی. چین گؤیتورکلرین شاهزاده‌لری آراسیندا اوْلان ناراضیلیقلاری گۆجلندیره‌رک نۆفوذونو آرتیرماغا چالیشیردی. یامی خاقانین حیات یوْلداشی سۇی سۆلاله‌سیندن اوْلان شاهزاده آن ایدی.\nغربی گؤیتورک خاقانی تاردو اوّلجه چینله یاخشی مۆناسیبتده ایدی. تاردو خاقان شرقی گؤیتورک خاقانلیغینی دا اؤزونه تابع ائتمه‌یه چالیشدیقدان سوْنرا چینله بۇ مۆناسیبتلر پوْزولدو. چین یامی خاقاندان تاردو خاقانا قارشی ایستیفاده ائتمه‌یه چالیشدی. یامی خاقان چیندن آسیلیلیغی قبول ائتمیش، حتی ایشبارا خاقانین قبول ائتمه‌دیگی مدنی جهتدن چینلیلشمه‌یه گؤز یۇمموشدو. یامی خاقانین حاکمیتی ایللرینده شرقی گؤیتورک خاقانلیغی ضعیفله‌دی. 609-جۇ ایلده یامی خاقان اؤلدوکدن سوْنرا یئرینه اوْغلو شیبی حاکمیته کئچدی.\nشیبی خاقانین حاکمیتی (609-619)\nدَییشدیر\nاساس مقاله: شیبی خاقان\nشیبی خاقان شرقی گؤیتورک خاقانلیغی‌نین سقوطونو دایاندیرماغی باجاردی. آتاسی کیمی اوْ دا چینلی شاهزاده ایله ائولی ایدی، آمّا اوْ، چینین بئشینجی کوْلوْننا فعالیتینه ایجازه وئرمه‌دی. حاکمیتی‌نین ایلک ایللرینده آرا مۇحاریبه‌‌لرینه دقتینی آرتیراراق اوْنلارین قارشیسینی آلدی. قێسا مدتده غربده تبّت دن شرقده آمورا قدر اوْلان بؤلگه‌نی اؤزونه تابع ائتدی.\nشیبی خاقان چینله یاخشی مۆناسیبتلر قۇرماغا چالیشمادی. بؤلگه‌ده‌کی وارلیغینی داوام ائتدیره بیلمک اۆچون چینه قارشی چێخاراق مۆباریزه آپارماق سیاستینی یئریتدی. غربی گؤیتورک خاقانلیغی‌نین خاقانی اوْلان تامان چینله یاخینلاشاراق اوْرایا کؤچموشدو. شیبی خاقان تامانین چینله یاخین مۆناسیبتلر قۇرماسیندان راضیلیق ائتمه‌دی. شیبی خاقان مسئله‌‌یه قاریشاراق تامانی چینین الیندن آلدی و اؤلدوردو.\nچین شرقی گؤیتورک خاقانلیغی‌نین گۆجلنمه‌سیندن راضی دئییلدی. چین داها اوللر گؤیتورک شاهزاده‌لری آراسیندا مۆناقیشه یاراداراق خاقانلیغی ضعیفلتمه‌یه نایل اوْلموشدو. بۇ دفعه‌‌ ده شیبی خاقانین قارداشی اوْلان چیکی شادا خاقانلیق تکلیف اوْلوندو. بۇنا باخمایاراق چیکی شاد بۇ تکلیفی قبول ائتمه‌دی و اوْنونلا ائولنمه‌سی اۆچون گؤندریلن چینلی شاهزاده‌نی گئری قایتاردی. بۇ اۇغورسوزلوقدان سوْنرا چین شیبی خاقانین سرکرده‌لرینده بیرینی اؤلدوردو. چین سرکرده‌نین جسدینی گؤیتورکلره گؤندردی و اوْنون چینله علاقه‌‌ قۇرماغا چالیشدیغینی، آمّا گؤیتورکلرله اوْلان دوْستلوق علاقه‌‌لری سببیندن اؤلدورولدویونو بیلدیردی. بۇ یوْللا شیبی خاقانین سرکرده‌لرینه قارشی اوْلان اعتیمادینی سارسیتماغا چالیشان چین یئنه ده اۇغور قازانمادی. شیبی خاقان چینه گؤندریلن خراجی دایاندیردی و مۇحاریبه‌‌ حاضیرلیقلارینا باشلادی.\nشیبی خاقان چین ایمپئراتوْرونون اؤلکه‌سی‌نین شیمال بؤلگه‌سینه گئدجک خبرینی آلدیقدان سوْنرا اوْنو اله کئچیرمک اۆچون حرکته کئچدی. بۇ دؤورده چینده وطنداش مۇحاریبه‌‌سی شدّتلنمیشدی. 616-جێ ایله قدر داوام ائدن مۇحاریبه‌‌ بیر نتیجه وئرمه‌دی. 617-جی ایلده چین ایمپیریاسی داغیلدی. شیبی خاقان چینه یۆروش ائدرکن خسته‌لنه‌رک اؤلدو. بۇ وضعیتدن لی یۇان ایستیفاده ائتدی و تان سۆلاله‌سی‌نین اساسینی قوْیدو.\nشیبی خاقانین 619-جۇ ایلده اؤلمه‌سیندن سوْنرا یئرینه قارداشی چۇلا کئچدی.\nچۇلا خاقانین حاکمیتی (619-621)\nدَییشدیر\nاساس مقاله: چولا خاقان\nچۇلا خاقان حاکمیتی ایللرینده قارداشی شیبی خاقانین سیاستینی داوام ائتدیردی. چۇلا خاقانین حاکمیتی ایللرینده چینده وطنداش مۇحاریبه‌‌سی داوام ائدیردی. اوْ، سۇی سۆلاله‌سیندن اوْلان ادعاچیلاری لی یۇانا قارشی مۆدافعه‌‌ ائدیردی. بۇ سیاستی یئریتمکله چینده اوْلان قاریشیقلیغی داها دا آرتیرماغا چالیشیردی. چۇلا خاقان دا چینلی شاهزاده ایله ائولی ایدی. اوْنون حاکمیتی اۇزون مدت داوام ائتمه‌دی. چۇلا خاقان 621-جی ایلده خسته‌لنه‌رک اؤلدو. اوْندان سوْنرا قارداشی ایللیگ حاکمیته کئچدی.\nایللیگ خاقانین حاکمیتی (621-630)\nدَییشدیر\nاساس مقاله: ایللیگ خاقان\nایللیگ خاقان دوْغو گؤی‌تۆرکلرین سوْن خاقانی‌دیر. ایللیگ خاقان دا شیبی خاقان و چۇلا خاقانین چینه قارشی اوْلان چَتین سیاستینی داوام ائتدیردی. داواملی هۆجۇملارلا چینی سیخیشدیریردی. چین قایناقلاری ایللیگ خاقانین ۶۲۴ و ۶۲۶-جی ایللرده چین باشکندی‌نین قاپیلاریناجا دایاندیغینی یازیر. ۶۲۶-جی ایلده‌کی ساواشین سوْنوندا چین-گؤی‌تۆرک آراسیندا آنلاشما ایمضالاندی. آنجاق بۇ ایللیگ خاقانین چینه سوْن هۆجۇمو اوْلوردو. هر نه قدر هۆجوم سیاستی آپارسا دا اوْنون دؤورونده شرقی گؤیتورکلر ان ضعیف دؤورونه قدم قوْیدو. چینه قارشی تشکیل ائتدیگی نیظامسیز مۇحاریبه‌‌لرده اۇغور قازانا بیلمه‌دی و حاکمیتی گئتدیکجه ضعیفله‌دی. گؤیتورکلره تابع اوْلان خالقلار بۇ ضعیفله‌مه‌دن ایستیفاده ائتمه‌یه چالیشاراق عصیان قالدیردیلار. سئیانتوْ خانی اینجو خانین باشچیلیق ائتدیگی عصیان اوْنو تان سۆلاله‌سی قارشیسیندا کؤمکسیز قوْیدو. چینه ائتدیگی اۇغورسوز یۆروشده مغلوب اوْلدوقدان سوْنرا اسیر دۆشدو و 4 ایلدن سوْنرا اؤلدو. 630-جۇ ایلده ایللیگ خاقانین اؤلومو، هم ده شرقی گؤیتورک خاقانلیغی‌نین سقوطونا سبب اوْلدو. بۇندان سوْنرا دوْغو گؤی‌تۆرکلر چین طرفیندن بیر نوع تابع دؤولت حالینا گتیریلدی و باشلارینا ایکی عۆمۇمی والی وئریلدی.[۱]\nکۆرشاد اینقیلابی (639)\nدَییشدیر\nاساس مقاله‌لر: کورشاد، کیلیبی خاقان، چئبی خاقان، آشینا نیشوفو، و آشینا فونیان\nایللیگ خاقانین اؤلوموندن سوْنرا شرقی گؤیتورک خاقانلیغی سقوط ائتمیشدی و شرقی گؤیتورکلر چیندن آسیلی حالا دۆشه‌رک بؤلگه‌یه سپه‌لنمیشدی. گؤیتورک شاهزاده‌لرینه چینده وظیفه‌‌لر وئریله‌رک اوْنلاری آسسیمیلیاسیا ائتمه‌یه چالیشیردیلار. کۆرشاد شرقی گؤیتورک خاقانی اوْلموش شیبی خاقانین اوْغلو ایدی و چینده یۆکسک حربی وظیفه‌‌یه گتیریلمیشدی. کۆرشاد 639-جۇ ایلده چین ایمپیراتوْرونو اسیر گؤتورمک پلانی حاضیرلادی. قارداشی تؤلیس خاقانین اوْغلو آشینا هوْلوْکو و 40 نفرلیک قروپلا بۇ پلانی یئرینه یئتیرمگه چالیشدی. پلانین حیاتا کئچیریله‌جگی گۆن فێرتینا اوْلدوغوندان ایمپیراتوْر سارایدان چێخمادی. کۆرشاد و اطرافینداکیلار چین ایمپیراتوْرونون سارایینا هۆجوم ائتدیلر. اۇزون مدت دؤیوشسه‌لر ده اۇغور قازانا بیلمیرلر و سارایین آتلارینی اوْغورلایاراق وئی چایینی کئچدیلر. اوْنلارین چوْخو چین اوْردوسو طرفیندن اؤلدورولدو.\nعصیاندا نظرده تۇتولان نتیجه الده اوْلونماسا دا، عصیان چین ایمپیراتوْرونو قوْرخوتدوغو اۆچون خاقانلیغی برپا ائتمک قرارینا گلدی. بۇ دؤورده حاکمیته کئچیریلن خاقانلار چین دؤولتینه تابع ایدی و ژیمی سیستمی خاقانلاری کیمی تانینیر. ژیمی سیستمی خاقانلارینا آردیجیل اوْلاراق کیلیبی خاقان، چئبی خاقان، آشینا نیشوفو و آشینا فۇنیان داخیلدی. ایلتئریش خاقان ایکینجی گؤیتورک خاقانلیغینی قۇرانا قدر اوْنلار، شرقی گؤیتورکلر چیندن آسیلی قالدیلار.\nقایناقلار\nدَییشدیر\n^ ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ «ایسلامیتدن اؤنجه تۆرکلرین تاریخی»٬ یازان: گورون کامران٬ مۆترجیملر: جعفرزاده اسماعیل٬ حسینعلی‌زاده سیامک٬ سومر نشر٬ تبریز ۱۳۹۰، ص ۲۱۱-۲۱۵","num_words":1992,"character_repetition_ratio":0.089,"word_repetition_ratio":0.003,"special_characters_ratio":0.202,"stopwords_ratio":0.004,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":219263.6,"cluster_detection":-1}
+{"text":"(مقاله)دانیشیقایشلدنایشلدن دانیشیغیویکی‌پدیاویکی‌پدیا دانیشیغیفایلفایل دانیشیغیمدیاویکیمدیاویکی دانیشیغیشابلونشابلون دانیشیغیکؤمککؤمک دانیشیغیبؤلمهبؤلمه دانیشیغیپوْرتالپوْرتال دانیشیغیTimedTextTimedText talkماژولماژول دانیشیغی","num_words":79,"character_repetition_ratio":0.023,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.066,"stopwords_ratio":0.038,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.996,"perplexity_score":13396.3,"cluster_detection":-1}
+{"text":"تۆرک الیفباسؽ و یا عرب قرافیکالی تۆرک الیفباسی یا دا تۆرکجه‌نین عرب الیفباسؽ و یا گۆنئی آذربایجان الیفباسؽ — ۳۸ حرف‌دن عیبارت عرب قرافیکالی بیر الیفبا دیر.[۱] آذربایجان تۆرکجه‌سینین فونِم ترکیبینده ۹ سائد و ۲۵ صامت سس واردیر. بو ۳۴ سس آذربایجان الیفباسیندا ۳۸ حرفله ایشاره ائدیلیر. آذربایجان تۆرکجه‌سینده ۳۲ حرف و ۳۴ سس وار. بۇ الیفبا ایران تورک‌لری توسوطی ایله ایران و گونئی آذربایجان منطقه‌سینده تۆرک دیلینی یازماق اۆچون قوللانیلیر. هابئله بۇ الیفبا عراق تورکمانلاری، سوریه تورکمانلاری و افغانیستان تورکلری توسوطی ایله ده ایستیفاده اوْلۇنۇر. بۇ الیفبا تاریخی الیفباسی اوْلان عثمانلی الیفباسینا چوْخلۇ بنزرلیک‌لری واردیر.\nقوزئی آذربایجان الیفباسی ایله موقایسه‌سی\nدَییشدیر\nآ، ب، ج، چ، د، اَ-ه، اِ-ائ، ف، گ، ق، غ، ح-ه، خ، ای، ایٛ، ژ، ک، ل، م، ن، اوْ، اؤ، پ، ر، س-ث-ص، ش، ت-ط، اۇ، اۆ، و، ی، ز-ذ-ظ-ض.\nAa, Bb, Cc, Çç, Dd, Ee, Əə, Ff, Gg, Ğğ, Hh, Xx, Iı, İi, Jj, Kk, Qq, Ll, Mm, Nn, Oo, Öö, Pp, Rr, Ss, Şş, Tt, Uu, Üü, Vv, Yy, Zz.","num_words":233,"character_repetition_ratio":0.084,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.292,"stopwords_ratio":0.0,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.999,"perplexity_score":71912.2,"cluster_detection":-1}
+{"text":"اؤنجه تبریزین هاوا لیمانینا گئتدیک. سعید آدلی کیمسه روحو چاغیرماق اوچون بیزه یاردیم ائتمه‌گه گله‌جکدی. بیر آز گؤزله‌دیکدن سونرا بیریسی تئرمینالدان چیخیب بیزه دوغرو گلدی. آشاغی_یوخاری ایگیرمی سکگیز یاشی اولاردی. ساچلارینی دیزلی کسدیرمیشدی. یاشیل کؤینه‌گینین آلتیندان بیر آغ تی‌ شرت گئییب دوگمه‌لرینی آچیق بوراخمیشدی. گونش گؤزلوگونو تی‌ شرتینین بوغازیندان آسلاییب ووقارلا بیزه ساری آددیملاییردی. زینب’له نرگیز اونو تانییر کیمی ال قالدیردیلار. گولر اوزلو اوغلان یئتیشیب هامیمیزلا سلاملاشدی. سونرا اوزونو نرگیزه چئویریب اونو باغرینا باسیب منیم جانیم نئجه دیر ؟ دئدی.نرگیز ده چوخ صمیمییتله اونو یانیتلادی. قیسقانجدان یومروقلاریمی ائله برک سیخمیشدیم کی زینب منی گؤرن کیمی اوزونون رنگی آتدی. احمد منله سعیدی تانیش ائدیب سونرا آرابانی گؤسته‌ره‌رَک گئده‌گین دئدی.\nسعید باشقا بیر لوکس آرابانی گؤسته‌ریب: منیم آرابام اؤزومدن تئز چاتیب. سیز یولا دوشون، منله نرگیز ده آرخانیزجا گلیریک.\nبو سؤزو سانکی سرت بیر یومروق کیمی منیم باشیما ائندی. نه‌دن بو آدام نرگیزه بو قدر یاخینلیق ائدیر آما او بیر سؤز دئمه‌ییر؟ یوخسا منیم اونا اولان دویغولاریمدان خبر‌سیز می دیر؟ یوخ نییه خبرسیز اولسون، اوت دئییل کی نئچه گوندور گؤرور منیم اونا مئیلیم وار. ایچیمده نرگیزه اونو سئودیگیمی آچیق_آشکار دئمه‌دیگیم اوچون اؤزومو دانلایاراق احمدین آراباسیندا ایلشدیم. بیر آزدان سونرا بلور ایداری_تیجاری کومپلئکسینین اؤنونده’ایدیک. بیرلیکده آرابادان ائندیک. نرگیزله سعید ده ال_اله بیزه ساری گلدی‌لر. احمد سعیدله نه‌سه آلماق اوچون بیزدن آیریلاجاقلارینی سؤیله‌دی.سونرا علاوه ائتدی کی شام ائله‌مک اوچون ساعات ۲۰:۳۰دا شهریار رئستورانیندا اولاق. اونلار بیزدن آیریلدیقدان سونرا زینب بیر آز دولانیب پالتار زاد آلماغی تکلیف ائتدی. کونولسوزجه اونلارین یانینجا آددیملاییب پاساژا گیردیم. سعیدین نرگیزه باخیشلاری بئینیمده دولانیردی. بیر آن ایسته‌دیم اونلاردان آییریلیب بیر داها عیمارته قاییتمایام. ائله بو آندا نرگیز الیمدن توتو�� بیر دوکانین اؤنونه چکدی. آغ بیر سارافون گؤسته‌ریب نازلا او منه یاراشار دئیه ایشارت بارماغینی دوکانین شوشه‌سینه سؤیکه‌دی. من ده البتته کی یاراشار دئیه اونو دوکانینین ایچینه آپاردیم. گنج اوغلاندان سارافونو آلیب پرو ائتمک اوچون نرگیزه وئردیم. بیر آن سونرا کابینین قاپیسینی آچیب منی چاغیراراق یاراشیر می دئیه سورو وئردی. ایلک دفعه‌ایدی اونون اینجه اندامینی بو قدر آچیق_ساچیق گؤروردوم. باشدان آیاغا آچییلمامیش غونچایا بنزر تنینی سوزوب گولر اوزله: ایندی دوغرودان نرگیز اولدون دئدیم. بیر آن ایچینده اللرینی کابینین ایچینه اوزانمیش بوینوما آتیب دوداقلاریمی اؤپدو سونرا دا بیر گؤز ووروب قاپینی باغلا دئدی. نرگیزین بو حرکتی یئنه ده ایچیمده مین بیر سورون یاراتدی.\nپاساژدان چیخارکن خاطیرلادیم کی ائویمیزه باش چکمه‌لییم. زینب’له نرگیزی باش_باشا بوراخیب گؤروله‌سی ایش‌لریم وار دئیه اونلاردان آیریلدیم. اؤنجه ائویمیزه گئتدیم. قاپینی نه‌قدر دؤیدوم کار وئرمه‌دی. ائله بیل بورایا کیمسه‌ کؤچمه‌میشدی. آقازاده‌’دن معلومات آلماق اوچون اونون دفترینه گئتدیم. هئچ کیمسه یوخ’ایدی. کاتیبه اوتوردوغو ماسانین اشیاءلارینی بیر کارتونا ییغیردی. منی گؤرجَک حیاتینی دگیشدی دئیه الینی آغزینا آتیب آغلادی. غریبه اویونا دوشموشدوم. منه یاردیم ائده بیله‌جک هر کس بیر_بیر اؤلوردو. بو اویونون سونو نه اولاجاق؟ نه‌دن بو اولایلار منیم چئو‌ره‌مده باش وئریر؟ منی بو اویونا کیم قاتدی؟ هه،آقازاده‌نین او یولداشی اولدو. شوبهم یوخدور هر شئی اونونلا باغلی دیر. من باشقا بیرینه زیان وئرمه‌دن بو ایشی بیتیرمه‌لی‌یم. احمد’ه زنگ ائله‌ییب شام پیروقرامینی کنسل ائتمه‌گی ایسته‌دیم. او دا راضیلیق وئردی.\nساعات ایگیرمی دؤرده اون بئش دقیقه قالان سعید’دن باشقا هامیمیز عیمارتین سالونوندا اوتراجاقلاری بیر ماسانین اطرافینا یوارلاق شکیلده دوزوب اوتورموشدوق. بیر آن سونرا سعید الینده شاهمات تاختاسینا اوخشار بیر شئی گتیریب ماسانین اوستونه قویدو. سونرا دئدی کی بونون آدی وی‌یا تاختاسی دیر و اونلا روحو چاغیراجاق. بیزدن ده ایسته‌دی کی ایشاره ائتدیگی واخت او دئین‌لری قورخمادان تکرار ائد‌ک. ساعات ۲۴:۰۰ تامامدا لامپالاری سؤندوردوک. هر یئر قارالدی، تکجه ماسانین اوزرینده‌کی شام اطرافینا ایشیق ساچیردی. سعید هامیمیزی سس‌سیزلیگه دعوت ائدیب نه‌سه پیچیلداماغا باشلادی. سونرا دوعالار اوخودو. بیز ده گؤزلریمیزی یوموب اونونلا بیرلیکده سؤزلرینی تکرار ائدیردیک. بیردن دیواردان بیر شئی یئره دوشدو. سعیدین اوجا سسله سن روح‌موسان؟ دئدی. سسینه گؤزلریمیزی آچدیق. بیر آندان سونرا وی‌یا تاختاسینین اوزرینه قویدوغو نلبکی ترپه‌نیب بلی اوستونده دایاندی. سعید یئنه اوجا سسله، سن ائرکک می‌سن؟ سوردو. یئنه ده نلبکی ترپه‌نیب بلی اوستونده دایاندی. سعید اوزونو منه چئویریب ،بیر شئی می سوراجاقسان؟ دئدی. باشیمین ایشارتیله هه دئدیم. تیتره‌ین اللریمین ایچینی ماسانین اوستونه داها سرت باسیب بیزدن نه ایسته‌ییرسن سوردوم. اوشاقلار قورخو دولو گؤزلری‌ایله بیر_بیرینه باخیب سونرا باخیشلارینی وی‌یا تاختاسینا تیکدی‌لر. سعیدین الیفبا حرف‌لرینین اوستونه قویدوغو داش ترپه‌نیب سیرایلا ‘ ق’ ، ‘ ا ‘ و ‘ ن ‘ حرفینین اوستونده دوردو. زینب قورخوسوندان اؤزونو احمدین قوجاغینا آتاراق باغیردی. نرگیزین ده گؤزلرینین یاشی سوزدو. سانکی بیر ال قارنیمین ایچینی بوروشدوروردو. دوشگون سسله کیمدن ایسته‌ییرسن؟ سوردوم. بو دؤنه هئچ بیر ایشارت گلمه‌دی. بیر داها سوردوم ، یئنه ده هئچ بیر ایشارت گلمه‌دی. سعید تاختانی گؤتوروب علاقه کسیلدی ، بیر ده صاباح آخشام سیناماق اولار دئدی. قیزلار آغلایاجاقلار کیمی سعیده باخیردیلار. احمد باخیشلارینی بیر یئره تیکیب دوموخوب قالمیشدی. سعید یئریندن قالخیب لامپالاری یاندیردی.\nاحمد ایندی نه ائده‌جه‌ییک دئیه سورو وئردی. بیردن ایکینجی قاتداکی اوتاقلاری خاطیرلادیم. کیمسه سسینی چیخارمادان تئز دئدیم: نه ائده‌جه‌گیمیزی من بیلیرم.\nهامیسی منیم سؤزومون آردینی گؤزله‌‌ییردی. او گون آیاق سسینین منی ایکینجی قاتدا اوتاقلارین قارشیسینا چکدیگینی سؤیله‌دیم.\nسعید ـ بو بیر سیقنال اولا بیلر.\nزینب ـ آنجاق ایندی تهلوکه‌لی دیر.\nـ آما من بیر داها او اوتاقلارا گیرمه‌لی‌یم.\nاحمد ـ من ده سنله گله‌جه‌یم.\nقیزلار واز کئچدیرمک اوچون چالیشدیلار آنجاق کار وئرمه‌دی. بیز بو تاپماجانی چؤزمه‌گه قرار وئرمیشدیک.\nاحمدین وساییل‌لارینین ایچیندن بیر قووه چیراغی تاپیب ایکینجی قاتا قالخدیق. پیلله‌کنلرین بیتدیگی یئرده دایانیب قارانلیقدا بوغولموش دیبی گؤرونمه‌ین سالونا باخدیق. احمد منه باخاراق هانسی دیر دئدی. الیمین ایشارتیله سالونون قورتاراجاغینی گؤسته‌ردیم. فنارین ایشیغینا آستا_آستا ایره‌لی گئدیردیک بیردن قاچماق سسی گلدی. سس بیز گئدن یؤنه ساری قاچیردی. بیر آز آیاق آلدیق. آرتیق اوتاقلارین اؤنونده’ایدیک. کیمسه الیمدن توتوب سوروتله‌یه‌رَک قیرمیزی اوتاقلی قاپییا ساری چکدی. باغییرتیما احمد اؤزونو توللاییب منیم یئرله سورونن آیاقلاریمی توتدو. آنجاق گؤرونمه‌ین کیمسه ایکیمیزی ده چکیب اوتاغین ایچینه توللادی. قاپی باغلاندی. اوتاق بیر_بیریمیزی گؤره بیلمه‌یه‌جگیمیز قدر قارانلیق’ایدی. اللریم پاییز یارپاقلاری کیمی اسیردی. چتینلیکله سسیمی چیخاریب بورادا می‌سان؟ دئدیم. احمد داها دوشگون سسله هه دئدی. قالخیب قاپینی آچماغا چالیشدیم آنجاق آچیلمادی. قاپینی دؤیه‌رَک سعیدی چاغیردیم. احمد ده منله بیرلیکده سعیدی سونرا دا زینبی چاغیردی آنجاق اونلاردان هئچ بیر خبر اولمادی. سانکی سسیمیزی ائشیتمه‌ییردیلر. آرخامی قاپییا سؤیکه‌ییب اوتاغا دؤندوم نه‌سه اوزومه ساری گلیردی بیر آز اگیلیب بوروق وئردیم. اوزون ساپلی بیر قمه قاپییا ساپلاندی آردینجا تاواندان آسیلمیش نه‌سه یئره دوشدو. بیردن هر یئر اود توتدو. احمد باییلاجاق کیمی قاپییا سؤیکه‌نیب قالمیشدی. اوزونه بیر شیلله ووردوم اؤزونه گلدی. اودون ایشیغینا هر یئری گؤرمک اولوردو. تاواندان چئشیدلی قوشلار اؤلوسو، قویون جمده‌گی و آدام باشی ساللانیردی. اوتاغین اورتاسیندا‌کی ماسانین اوستو آل قانا بویانمیشدی. اوسته‌لیک ایکی اوچ قمه و بیر بالتا دا اوزرینه ساپلانمیشدی. دیوارلار ، پنجره‌لر ،تاوان و اوتاقدا اولان بوتون اشیاءلارین اوزرینده قان وار’‌ایدی. بو گؤرونتونو گؤره‌رکن آز قالدیم قوسام. آیاقلاریمین اوستونده چتینلیکله دایانمیشدیم. احمد بوتون گوجویله قاپینی دؤیوب یاردیم ایسته‌ییردی آنجاق هئچ کیمسه‌ سسینی ائشیتمه‌ییردی. اود داها آلوولانمیشدی. آرتیق ایستی اوزوموزو قارسیردی. توستو بوغازیما دولموشدو. گؤزلریمی یوموب بیر باشا اؤسگوروردوم. آیاغیما توتاجاق کیمی بیر شئی دگدی. موکئتی چکیب بیر طرفه آتیب توتاجاقدان یاپیشیب قالدیرماغا چالیشدیم. بیر ایکی دؤنه یوخلادیم چوخ برک قاپانمیشدی. بوتون گوجومو قوللاریما ییغیب بیر داها چکدیم. جیریلتی سسیله اوتاغین آلتینا گئدن بیر یول آچیلدی. یئردن فنری قاپیب احمدی چتینلیکله قالدیریب پیلله‌کن‌لردن آشاغی ائندیردیب آردینجا اؤزوم ده ائندیم. سرداوادا فنرین ایشیغی بیر_ایکی مئتیر اویانلیغی گؤسترمیردی. قاباغا دوشدوم آرخامجا احمد الینی دیوارا سورته‌رَک آددیم آتیردی. آدامین بئینینی چاتلادان ایرین قوخوسو نفس آلماغیمیزی برکه سالمیشدی. بیر آز گئتدیکدن سونرا آیاغیمین اؤنونده بیر قادین اسکئلئتی گؤردوم. آرتیق قورخویا آلیشمیشدیم بو گؤرونتو منی هئچ ده شاشیرتمادی آنجاق احمد گؤرونجه باغیریب آرخادان اللرینی بئلیمه دولادی. اونو بیر آز ساکینلشدیریب آددیملادیم. نفسیمیز کسیلن زامان بالاجا بیر قاپییا چاتدیق قاپی ائشیگه آچیلیردی. بیرلیکده نئچه آددیم دالی گئدیب قاپییا سرت تپیک سالدیق دارانق سسیله قاپی آچیلدی. عیمارتین دال طرفیندن ائشیگه چیخدیق. اللریمیزی دیزیمیزه سؤیکه‌ییب ایکی قات اولوب نفسیمیزی دردیک سونرا عیمارتین اؤنونه طرف قاچدیق. بؤیوک قاپینی آچیب ایچه‌ری گیردیک. قاپینین سسینه اوشاقلار قورخوب بیزه ساری دؤندولر. بیزی گؤرونجه شاشیریب قالدیلار.\nسعید ـ سیز یوخاریدا دئییلسیز ؟\nنرگیز ـ هاردان چیخدینیز ائشیگه؟\nزینب ـ اوز_گؤزونوز نییه قارالیب؟\nاحمدله بیر_بیریمیزه باخیب اونلارا یاخینلاشیب ایکی کیشیلیک مئبئلین اوستونده اوتوروب بوتون اولایلاری اونلارا دانیشدیق. سونرا حله‌لیک بیر داها ایکینجی قاتا کیمسه‌نین چیخمایاجاغینا قرار وئردیک.\nصاباح تئزدن یوخودان آییلیب پالتارلاریمی دگیشیب عیمارتین ائشیگینه چیخدیم. نرگیز ائیواندا اوتورموشدو. یانیندا اوتوروب تئز دورموسان دئیه سورو وئردیم.\nنرگیز ـ هه یوخوم گلمیردی. هاوا چوخ گؤزل دیر.\nاؤزومه اوره‌ک وئریب الیمی بوینونا آتدیم. هه گئرچکدن ده.\nنرگیز هئچ تپکی گؤسترمه‌دی. اؤزومه بیر آز داها اوره‌ک وئردیم.\nـ سعید کیمدیر؟\nنرگیز ـ داییم اوغلو.\nـ سئویرسن‌می اونو؟\nگؤزلریمه باخیب گولومسه‌یه‌رَک ، قیسقانیرسان‌می؟ دئدی .\nیئنه ده جان آلان گولومسه‌مه‌سی جانیما اود آتمیشدی آز قالیردیم ال آیاغیمی ایتیرَم.\nـ سئون قیسقانار.\nنرگیز ـ بس منی سئویرسن؟ نییه دئمیردین؟ سئودیگینه امین اولماق اوچون سعیدله رول اویناییردیق.\nبیر آز گؤزلرینین ایچینه باخیب ساچلارینی تومارلادیم سونرا یاناغیندان اؤپوب امین اولدون مو دئدیم. او دا گوله‌رَک هه دئدی.\nـ من کنده گئتمه‌لییم. سونرا گؤروشه‌ریک.\nنرگیزـ نه‌یه؟\nـ او گون مسجیدین اؤنونده بیر آغ ساققال گؤردوم. ایچیمدن بیر سس دئییر او بیزه یاردیم ائده‌جک.\nنرگیز ـ بس من ده گلیرم. دؤز گئیینیم.\nبیر آزدان سونرا نرگیزله برابر عیمارتین اؤنونده‌کی دؤنگه‌دن ائنیب کنده ساری گئتدیک. همین آغ ساققال مسجیدین اؤنونده اوتوروب تسبئح چئویریردی. یاخینلاشیب سلاملاشدیق. دانیشارکن ایسته‌مه دن سؤزجوک‌لرین بیر سیراسینی اوزالدیردی. باشیمیزا گلن هر شئیی اونا دانیشیب یاردیم ایسته‌دیم. کیشینین قیریشمیش بنیزی آغ آپپاق اولدو. کوتونون جیبیندن بیر مندیل چیخاریب گؤزلرینین بوجاغینی سیلدی. سونرا اوره‌گه یاتان یوموشاق سسله دانیشماغا باش��ادی.\nقوجا ـ خانین ایکی اوشاغی وار’ایدی. بیر قیــز ، بیر اوغلان. قیزین آدی نرگیز، اوغلانین آدی آراز’ایدی. ایکی ائرمنی قوللوقچوسو دا وار ایدی. قیزلا من یاشــید”ایدیق.اونو چوخ سئویردیم. هردن اونو گؤرمک اوچون ائوین اطرافیندا دولاناردیم. بیر گون نرگیز منه یاخینلاشیب قوللوقچولاردان قورخدوغونو سؤیله‌دی. او گوندن ایشیم ائوین اطرافیندا دولانماق اولدو.\nقوجا درین بیر نفس آلیب داوام ائتدی.\nبیر نئچه گوندن سونرا قوللوقچو آرسئنی مئشه‌ده کیمسه‌یه دوزاق قوردوغوندا گؤردوم. سس‌سیزجه بیر یئرده گیزلندیم. کندلی‌لردن تانیدیغیم بیری مئشه‌دن اودون آپارماغا گلمیشدی. آرسئن اونو ایزله‌ییب یاواش_یاواش اونا یاخینلاشدی. سونرا قارتال اوونا شییغییان کیمی کیشییه سالدیریب الینده‌کی بالتانی باشینا ائندیردی. اوندان سونراسی یادیما گلمه‌دی بیر آن اؤزومه گلیب گؤردوم گئجه اولوب. سونرالار بیلدیم ائرمنی آرسئن’له حیات یولداشی سیروارت ایبلیسه تاپینیبلار و اللریندن گلن هر تورلو جینایتی ائدیرلر.\nقوجا دانیشاراق بیر الینده تسبئح چئویریب بیر الیله ماوی مندیلی‌ایله گؤزلرینی سیلیردی. مندیلی جیبینه قویوب بیر قوتو سیقارئت چیخاریب اوووجونون آراسیندا کیبریتله آلیشدیریب داوام ائتدی.\nبیر گون ائوین یانیندا بارماقلیقلارین آراسیندان نرگیزی آختاراندا غریبه بیر اولایلا قارشیلاشدیم. خانلا حیات یولداشی آت آراباسینا مینیب هاراسا گئتدی‌لر. آراز آرابانین آرخاسینجا قاچیردی بیردن آرسئنی گؤروب اولدوغو یئرده دیک دوردو. آرسئن یاخینلاشیب اونون قولاغیندان یاپیشیب سوروکله‌یه‌رک ائوه ساری آپاردی. چاشیب قالمیشدیم او نئجه اورک ائله‌ییب خانین اوغلونون قولاغیندا توتموشدو!!\nبیر نئچه ساعات سونرا نرگیزله بولوشدوق. آتا _آناسینین شهره قوناق گئتدیک‌لرینی سؤیله‌دی و دئدی‌ کی اونلار اولمایاندا آرسئنله سیروارت اونلاری اؤلدورمک ایسته‌ییرلر. من نرگیزه خانین آرخاسینجا گئده‌جه‌گیمی سؤیله‌دیم آنجاق او بو ایشه راضیلیق وئرمه‌دی. دئدی آتاسی دؤنرکن هر شئیی اونا دئیه‌جک.\nاوندان سونرا نرگیزله بولوشا بیلمه‌دیم. سونوندا خان گلدی. ائوده قوللوقچولاردان خبر یوخ‌ایدی. خان اوشاقلارین تیکه‌تیکه دوغرانیلمیشین ائوده تاپمیشدی. من خبری ائشیتدیگیمده خانین یانینا گئدیب هر شئی اونا سؤیله‌دیم. بیر نئچه آتلی گؤندریب اونلاری یئرده ده گؤیده ده اولسالار تاپیب گتیرمه‌لرینی بویوردو. ایکی گون سونرا آتلیلار اونلاری گتیردی. خان سرداوا دا سیروارتی آغیر ایشکنجه آلتیندا اؤلدوردو. سونرا دا آرسئنی مئشه‌یه آپاریب موتورلو میشارلا دوغرادی. آنجاق بو سون اؤلوم اولمادی. آرسئن خانلا حیات یولداشینی دا اؤلدورمک اوچون ائوی طیلسیمه سالمیشمیش. خان ائوه دؤندوگونده حیات یولداشی اؤزونو سرداوادا آسمیشدی. او گوندن خان یوخ اولدو. بیر داها اونو کیمسه گؤرمه‌دی. ایل‌لر سونرا خبر چاتدی خان تورکیه‌ده حیاتینی ایتیریب.\nقوجا سؤزونو بیتیردی آنجاق من حله‌ده گؤزومو اوندان چکه بیلمیردیم. هئچ اؤزومده دئییلدیم. ایچیمده‌کی سورغولار بئینیمی پارتلاتماغا آز قالمیشدی. من بو اویونون هاراسیندایام؟ نه‌دن من بو ائوه گتیریلدیم؟ خانین اوغلو منله، قیزیسا سئودیگیم قیزلا آدداشمیش! بو نئجه اولور؟…\nنرگیزین سسیله اؤزومه گلدیم.\nنرگیز ـ منیم آتاملا_آنامدان بورالی‌ایمیش. آنام مئشه‌ده اؤلوب. آتام دا بیزی گؤتوروب آمئریکایا قاچیر. سونرا…\nقوجا نرگیزین سؤزونون آراسینا گیردی.\nقوجا ـ رحمتلیک آنان دا ، آتان دا و بیر چوخ آداملار آرسئنین الیله اؤلوب‌لر.\nـ بس منه بو ائوی وئرن کیشی؟\nقوجا ـ سنله بو ائوین علاقه‌سینی بیلمیرم آنجاق طیلسیمین باطیل اولماسی اوچون بو ائوده سون بیر دفعه بیری اؤلمه‌لی دیر. دئدیگین آدام بلکه ده خانین روحو’ایمیش سنی بورایا گؤندریب اؤلولرین روحونو سربست بوراخاسان. طیلسیم باطیل اولمایینجاق بو اولایلارلا ایلگیده اولان هر کس بیر_بیر اؤله‌جک. یازیق صمد….\nبیر آن گؤزلریمی نرگیزه ساری چئویردیم. ایشارت بارماغینی دیشلریله چئینه‌ییردی. باییلاجاق کیمی گؤزلرینین قاراسی ایتمک اوزرینده‌’ایدی. تئز آیاغا قالخیب نرگیزین بیر الینی بوینوما آتیب قولتوغونا گیریب قوجا’ایله ساغ اوللاشیب اورادان اوزاقلاشدیق. کند’دن ائشیگه چیخیب عیمارتین دؤنگه‌سینده یولون قیراغیندا‌کی بؤیوک بیر داشین دیبینده اوتوردوق. نرگیز اؤزونه گلمیشدی. گؤزلریمه زیلله‌نیب گولومسه‌دی.\nنرگیز ـ قورخورسان؟\nـ اؤزومدن یوخ،باشقا بیریسینی ایتیرمکدن قورخورام.\nنرگیز ـ من ده.\nـ قوجانین سؤزلرینین فرقینده اولدون مو؟ خانین اوشاقلاری بیزله آدداش’ایمیش.\nنرگیز ـ منجه بو دوگون بیریمیزین الیله آچیلمالی دیر.\nنرگیز بیردن چیخیش یولو بولموش کیمی باغیردی: آراز تاپدیم!\nـ نه؟\nنرگیز ـ دور، تئز ائله. عیمارته گئدیب بیر داها دون آخشام‌کی اوتاغا گیرمه‌لیییک.\nـ آنجاق، اورا چوخ تهلوکه‌لی دیر.\nبیز سون دفعه اورایا گیره‌جه‌ییک.\nآیاغا قالخیب نرگیزله ال_اله وئریب عیمارته دوغرو یولا دوشدوک. اورایا چاتدیغیمیزدا هاوا قارالمیشدی. بؤیوک قاپینی آچیب ایچه‌ری گیردیک. اوشاقلار دئیینه‌رَک اوستوموزه توکولدو.\nاحمد ـ سیز هارداسیز؟\nزینب نرگیزی باغرینا باساراق: مین بیر خیالا دوشدوم…\nسعید ـ ایپ اوجو تاپدینیز می؟\nاوزومو سعیده توتاراق·سن هاردان بیلدین ایپ اوجو تاپماق پئشینده‌ییک؟\nسعید گوله‌رک: قورخما، سحر ائرکن ائیواندا نرگیزله دانیشاندا ائشیتدیم. من روح زاد دئییلم.\nهر شئیی اونلارا دانیشدیقدان سونرا بئله قرارا گلدیک نرگیزله من بیر داها ایکینجی قاتدا‌کی اوتاغا گیرک. ایچیمده کئچن دؤنه‌کی قورخودان خبر یوخ‌’ایدی. نرگیزه فیکیر وئردیم ائله بیل اونون دا قورخوسو تؤکولموشدو. احمدین قووه چیراغینی گؤتوروب پیلله‌کن‌لری یوخاری چیخدیق. سالونون دیبینه قدر یاواش _ یاواش یئریدیک. غریبه‌ دیر بو دؤنه سیقنالدان خبر اولمامیشدی. ایکی اوتاغین اؤنونده نرگیز اوزونو منه توتوب هانسی دیر دئیه سورو وئردی؟\nهانسی اوتاغا گیرجه‌گیمیزی دوشوندوگومده بیردن قیرمیزی قاپی یارییا قدر آچیلدی. اؤنجه من، آرخامجا دا نرگیز اوتاغا گیردی. اوتاق قاپ_قارانلیق’ایدی. قاپی آچیلدیغی کیمی ده اؤرتولدو. نرگیز منه یاخینلاشیب قولوما ساریلدی. اوتاقدان یاواش _یاواش اینیلتی سسی قالخدی. بیر آن سونرا اؤنجه ائشیتدیگیم اوغلان اوشاغینین گولمک سسی ده اوجالدی. سونرا بیر قیزین سیزیلتیسی، سونرا بیر کیشینین باغیرتیسی، سونرا موتورلو میشار سسی بیر بیرینه قاریشدی. کیمسه‌ بیزه یاخینلاشدی. آیاق سسی اطرافیمیزدا بیر نئچه دؤنه دولانیب دیوارا ساری گئتدی. قووه چیراغینین ایشیغینی آردینجا سالدیم. دیورا قیرمیزی بویا’ایله اگری_بویرو جیزگی’ایله قان یازیلیدی.سونرا آلتیندا یا سن یا نرگیز یازیلدی. نرگیز اللرینی بئلیمه دولاییب یاواشجاسینا آغلاماغا باشلادی. بئینیمده مین‌لرجه فیکیر دولانیردی. نرگیزین باشینی دؤشومه باسیب ساچلارینی تومارلایاراق سن اوتاقدان چیخ دئدیم.\nنرگیز آغلایاراق تیترک سسله:یوخ، یوخ.\nبیردن اوتاغین دیبیندن قولاقلاریمی کار ائدجک قدر برک سس قالخدی. یئنه ده دون گئجه‌کی کیمی اوتاغی آلوو بورودو. بیر پیچاق گلیب قولوما ساپلاندی. باغیراراق یئره دوشدوم. نرگیز ده باغیراراق باش اوجومدا اوتوردو. بیر آندا نرگیز یونگول قولچاق کیمی قالخیب دیوارا زوپاندی. آلوولانمیش ماسانین اوستوندن بیر بالتا قالخیب فیرلاناراق منه ساری گلدی. چتینلیکله بوروق وئردیم. بالتا یئرین پارکئتینه ساپلاندی. آرتیق هر یئری آلوو بوروموشدو. بیر جوت ال بوغازیما کیلیدله‌نیب سیخماغا باشلادی. بیر آندا نفسیم دارلیق ائتدی. نه قدر چالیشسایدیم کار وئرمیردی. بوغولماق اوزرینده‌یدیم. سون نفسیمده نرگیزی گؤرمک اوچون چتینلیکله گؤزلریمی اوتاقدا دولاندیردیم. نرگیز پنجره‌نی آچیب قیراغینا چیخمیشدی. منه ساری دؤنوب آغلایاراق باغیردی.\nنرگیز ـ آراز سنی چوخ سئویرم.\nسونرا اؤزونو پنجره’دن آشاغی توللادی. بیر آندا دوروم نورمالا چئوریلدی. نه اوتاقدا آلوو ، نه بوغازیمی سیخان ال’ایله قولوما ساپلانان پیچاق، نه گؤرمه‌گی چتین ائدن قارانلیق، نه ده اطرافدا قان ایزلری وار’ایدی.","num_words":4081,"character_repetition_ratio":0.027,"word_repetition_ratio":0.001,"special_characters_ratio":0.203,"stopwords_ratio":0.005,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":167128.3,"cluster_detection":-1}
+{"text":"بو بیر ساخلانیش بؤلمه دیر. ویکی‌پدیا پروژه‌سینین ساخلانیلماسی اوچون دیر، امّا بیلیکلیکین بیر حیصه‌سی‌دئییل. بو، مقاله صفحه‌لری (او صفحه‌لر کی مقاله دئییللر) ایحتیوا ائدیر، یادا وضعیت یئرینه مؤوضوع اساسیندا قروپلاشدیریر. بو بؤلمه‌نی مضمون بؤلمه‌لرینده داخیل ائتمیین.\nبو بیر ایزلین بؤلمه دیر. اؤزو اوچون ایلک نووبتده صفحه‌لرین لیستین قورور و ساخلاییر. شابلونلار توسوطیله صفحه‌لری ایزلمه بولمه‌لرینه علاوه ائدیر. اونلار بیلیکلیکین بؤلمه‌لره آیریلماق طرحینین بیر حیصه‌سیندن دئیللر.\nبو بؤلمه ایشلدنلره گیزلیدیر. ایشلدنلر بو بؤلمه‌نی گورمک اوچون ترجیحلر صفحه‌سینده عوض ائده بیلرلر (گورونوش←گیزلی بؤلمه‌لری گوستر).\nبو بؤلمه‌لر «چوخ دیقت» طلب ائدن صفحه‌لرین سیاهیسینی ایزله‌مک، یاراتماق و تشکیل ائتمک اوچون ایستیفاده ائدیله بیلر (مثلا، کوهنلمیش سینتکسلردن ایستفاده ائدن صفحه‌لر)، و یا کیمینسه ان قیسا زاماندا دییشیکلیک ائدیلمه‌سی لازیم اولا بیلر.\nبو بؤلمه‌لر همچینین عوضولرینی و یا آلت-بؤلمه‌لری داها بؤیوک و داها ثمرلی لیستده بیرلشدیرمه‌یه خیدمت ائدیر (discriminated by classifications).\nایداره‌چی‌لر: بو بؤلمه بوْش اولسادا لوطفا اونو سیلمیین!\nبو بؤلمه بعضی واخت و یا حتی چوخ واخت بوْش اولا بیلر.\nشابلون:یوْللاندیرما and شابلون:Redirect-distinguish add pages here. When a hatnote claims that a page redirects there, but it doesn't actually redirect there, it will appear in this category. If a page appears in this category, it may be because the template was used in error, or it may be due to recent changes to the redirect. In some cases, this problem can be fixed by removing the hatnote from the article, but in other cases, the issue with the underlying redirect, including possible edit wars, will need to be resolved. Redirects being discussed for deletion or retargeting should be listed at بؤلمه:آراف‌دی-نین تأثیرنه معروض قالان یؤنلندیرمه هاتنوتلاری اوْلان ��قاله‌لر instead; please report any such pages appearing here at Module talk:Redirect hatnote.\nSometimes a null edit to the page is all that's needed to remove an article from this category.\nهمچینین باخ: the categories Missing redirects و Hatnote templates using unusual parameters.\nthe request to create this tracking category اوچون، Module talk:Redirect hatnote باخ.\n«نظردن کئچیریلمه‌لی یئنیدن یؤنلندیرمه هاتنوتلاری اوْلان مقاله‌لر» بؤلمه‌سینده صفحه‌لر\nبۇ بؤلمه‌ده جمعی ۴ صفحه‌دن، آشاغیداکی ۴ صفحه واردیر.\nا\nایت\nاینستاقرام\nم\nمتامفتامین\nپ\nپرئدنیزون\n«https:\/\/azb.wikipedia.org\/w\/index.php?title=بؤلمه:نظردن_کئچیریلمه‌لی_یئنیدن_یؤنلندیرمه_هاتنوتلاری_اوْلان_مقاله‌لر&oldid=1547708»-دن آلینمیش‌دیر\nبؤلمه‌لر:\nArticles with hatnote templates targeting a nonexistent page\nHatnote template tracking categories\nHatnote templates parameter issues\nگیزلی بؤلمه‌لر:\nگیزلی بؤلمه‌لر\nایزلین بؤلمه‌لر\nبۇ صفحه‌‌ سوْن دفعه ‏۱۰ آقوست ۲۰۲۳، ‏۰۹:۱۱ تاریخینده دَییشدیریلمیشدیر.\nیازی Creative Commons Attribution-ShareAlike License 4.0 آلتیندا مووجوددور؛ آرتیق شرطلر آرتیریلا بیلر. بو سایتی ایشلتمکله سیز ایشلتمه شرطلری و گیزلیلیک سیاستی ایله راضیلشیرسینیز. ویکی‌پدیا® منفعت‌سیز تشکیلاتی اولان ویکی‌مدیا فوندونون قئید آلینمیش تیجارت علامتیدیر.","num_words":705,"character_repetition_ratio":0.045,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.202,"stopwords_ratio":0.006,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.979,"perplexity_score":107314.7,"cluster_detection":-1}
+{"text":"گئییم‌لر\/ آیاق گئییم‌لری آیاق گئییم‌لری (دؤردونجو): قالچین : کئچه یا گؤنـدن تیکیلمیش چکمه .قالچینی قالیشـدان قاباق آیاغا گئیرلرمیش قوندارا: بوتونو گؤنـدن تیکیلمیش دابان‌لی و اوزو اؤرتولو آیاق قابی لاپچین : آلتی چوخ اینجه و اویناماغا اؤزل اولان کیشی چکمه‌سی لکن : ألـده توخونموش یون آیاق گئییمی.بو گئییمی …\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nگئییم‌لر \/ باش گئییمی \/ آراشقین\nنفیس سینافر August 6, 2017 گئییم‌لر 0 1,295\nگئییم‌لر \/ باش گئییمی \/ آراشقین آراشقین \/ آراخچین : أسکیدن قادین‌لار چارقات‌لاری‌نین آلتینـدان ساچ‌لاری‌نین قاریشیب-داغیناقلیغی‌نین قارشی‌سینی آلماق اوچون بو بؤرکو باشا قویاردیلار .آراشقین ایکی بؤلومـدن اولوشان یاریم یووارلاق (یاریم گیرده) بیر بیچیمده بؤرکدور : -اورتا بؤلومو: بؤرکون تپه‌سی. بو بؤلومو دگیشیک تیکیشلر’له بزییه‌رلر. بو بؤلومو “قوببا” یا دا “تئل …\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nگئییم‌لر \/ آیاق گئییم‌لری\nنفیس سینافر July 26, 2017 گئییم‌لر 0 1,397\nگئییم‌لر \/ آیاق گئییم‌لری آیاق گئییم‌لری (اوچونجو): توپوغلوق : قادین‌لارین قیچ بیلک‌لرینه باغلیـیان پول‌لو زنجیر یا بئزدن اولان سوسگه‌لر پاپئش \/ پاپیش : آلتی گؤن یا بئزدن اولان یوموشاق و چئشیدلی بویاق‌لاردا اولان اوشاق آیاق گئییمی پوتون : گؤنـدن تیکیلن بیلک‌لری اوجا باشماق‌لار .گئنللیک’له داغ ‌آغان‌لار و أسگرلرین گئیدیگی آیاق …\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nگئییم‌لر\/ سوسگه‌لر \/ تپه‌لیک\nنفیس سینافر July 18, 2017 گئییم‌لر 0 961\nگئییم‌لر\/ سوسگه‌لر \/ تپه‌لیک تپه‌لیک : بؤرکون اوجونـا تاخیلان هر چئشیت یئلک‌لی، قاش‌لي، قیزیل یوخسا گوموش سوسگه‌یه تپه‌لیک دئییلیرمیش. نفیس سینافر\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nگئییم‌لر\/ آیاق گئییم‌لری\nنفیس سینافر June 4, 2017 گئییم‌لر 0 1,251\nگئییم‌لر\/ آیاق گئییم‌لری آیاق گئییم‌لری (ایکینجی): جوراب : یون یا ایپلیکــدن توخونولان آیاق گئییمی. چاریق : جامیش گؤنونـدن تیکیلن باشماق .چاریغین اؤزللیگی بیچیم و تیکیشی‌نین باشماغین اوست بؤلومونـدن اولدوغودور. چاریغین اوستونده باغ‌لاری اولور و بو باغ‌لارلا آیاقدا برکیلیر. چاخجور(چاقجور ) :گؤنـدن تیکیلمیش وبیلکـدن اوستو قوماشدان اولان بیر چئشیت جوراب. بو …\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nگئییم‌لر\/ آیاق گئییم‌لری\nنفیس سینافر May 15, 2017 گئییم‌لر 0 891\nگئییم‌لر\/ آیاق گئییم‌لری آیاق گئییم‌لری (بیرینجی): آیاق قابی: هر چئشیت و نئجه‌لیکـده (کئیفییتـده) آیاغـا گئییـلن آیاق گئییمی‌نین آدی. اوروسی: آلتی گؤن، اوستو وئرنی یا مخمردن تیکیلن شَپیک‌لر (شَپیت‌لر). قادین و کیشی اوروسی‌سی‌نین آییریقسی‌لیغی بویاغ‌لاری اوزریـندن دیر. اَهَری: آلتی آغاج و اوزو گؤنـدن اولان دوز آیاق قابی، اهری‌نین اوجو یوخاری‌یا ساری …\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nگئییم‌لر \/ سوسگه‌لر \/ میخک\nنفیس سینافر May 12, 2017 گئییم‌لر 0 2,477\nگئییم‌لر \/ سوسگه‌لر \/ میخک میخک : میخک کؤچری تورک‌لرین سئودیگی سوسگه‌لردن دیر. میخک چؤپ‌لرینی خینالی سودا ایسلادیب، ایگنه اینن نئچه یئردن دلیب ایچینـدن ایپ کئچیدرلر. میخک‌لری بیر بیر یانیـنا دیزمک‌ ایله بویون‌باغی (بویماق) کیمی سوسگه‌لر دوزه‌لدیرلر. میخک سوسگه‌لرینی قیز گلین‌لر، گلین‌لر و گنج قادین‌لار توی‌لاردا بویماق اولاراق یا دا …\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nگئییم‌لر \/ سوسگه‌لر \/ قول‌باغی\nنفیس سینافر May 7, 2017 گئییم‌لر 0 846\nگئییم‌لر \/ سوسگه‌لر \/ قول‌باغی قول‌باغی: قولا باغلانان یازیلی، ناخیشلی قول‌باغ. قول‌باغی‌لارین اوزرینه مینجیق‌ ایلا داش دان دامغالار، یازی‌لار و دووالار تیکیلیرمیش. قول‌باغ اؤزل توخونموش ایپ‌لر یوخسا بئزدن قولپ‌لارلا قولا باغلانیرمیش . بیر پارا ائل‌لرده قول‌باغی‌نین قول آلتی بؤلومونـدن قوتاز و میخک (موخک) ساللارمیشلار. نفیس سینافر\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nگئییم‌لر\/ أل و قول گئییم‌لری \/ ألجک\nنفیس سینافر April 17, 2017 گئییم‌لر 0 1,104\nگئییم‌لر\/ أل و قول گئییم‌لری \/ ألجک ألجک : ألین بوتونلویونه گئییلن هر بیچیم و قوماشـدا اولان أل گئییمی‌نین آدی ألجک يا ألدیون دیر. ألجک اوچون أسکی تورکجه‌ده ایشله‌نن آدلار: ایلیک ilik ألجک əlcək ألدیون əldivən ألئک‌لیک əleklik نفيس سينافر\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nگئییم‌لر \/ باش گئییم‌لری \/ موتال پاپاغی \/ چوبان بؤرکو\nنفیس سینافر April 4, 2017 گئییم‌لر 0 1,386\nگئییم‌لر \/ باش گئییم‌لری \/ موتال پاپاغی \/ چوبان بؤرکو موتال پاپاغی \/ چوبان بؤرکو : موتال پاپاغی \/ چوبان پاپاغی \/ چوبان بؤرکو اوزون یونـلو قویون دریسیندن دوزلیر. یوخسول کندلی‌لر آرتیقراق بو بؤرکو گئیرمیشلر. گؤندرن : ناصر زارع نفیس سینافر\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nPage 1 of 212 »\nLanguages\nتۆرکجه\nTürkcə\nسون یازی‌لار \/ Son Yazılar\nTOP 10\nیوروم‌لار \/ Yorumlar\nتگ‌لر \/ Təqlər\nآتالار سؤزۆ_‌دئییم‌لر \/ قاشقایی دئییم‌لریندن\nApril 17, 2018\nاؤیکولر \/ متل‌لر \/ ایلان توفو\nApril 12, 2018\nبیتگی‌لر \/ پیشیک اوتو\nDecember 30, 2017\nیئمک‌لر\/ قاوورقا \/ قووورقا\nDecember 21, 2017\nتانیتمالار \/ بوتا \/ گول بوتا \/ بوتامیز بادام ایچی\nDecember 5, 2017\nخبرلر-یازی‌لار \/ رامین جبرائیلی \/ گووور قیزی\nNovember 18, 2017\nیاراق‌لار \/ ایپ أگیرمک یاراق‌لاری\nNovember 11, 2017\nگئییم‌لر\/ آیاق گئییم‌لری\nNovember 7, 2017\nیاراق‌لار \/ چؤرکچی‌لیک یاراق‌لاری\nOctober 31, 2017\nبیتگی‌لر \/ قوزو قولاغی\nOctober 31, 2017\nقوشقولار \/ هپسنه\nApril 2, 2017 6,014\nبیتگی‌لر \/ قوزو قولاغی\nOctober 31, 2017 4,544\nگئییم‌لر\/ سوسگه‌لر \/ ملهو \/ مهلو\nAugust 29, 2017 2,673\nدَب‌لریمیز \/ بایداق\nApril 29, 2017 2,633\nگئییم‌لر \/ سوسگه‌لر \/ میخک\nMay 12, 2017 2,477\nیاراق‌لار \/ ساج\nApril 5, 2017 2,447\nاینانج‌لار \/ آل‌ آروادی\nOctober 15, 2017 2,408\nتوخومالار \/ مرفج\nMarch 29, 2017 2,260\nأمچی‌لیک \/ کوپه سالماق\nApril 12, 2017 2,170\nتانیتمالار \/ موتال \/ تجن\nJune 19, 2017 2,112\nAraz Əhmədoğlu: Buna da Xoyda \"Yovşan\" deyirik....\nAraz Əhmədoğlu: Buna Xoyda \"QUŞ ƏBBƏYİ\" deyirik. Yemlik ailəsindəndir. Aşa salanda yemlik dadı v...\nمحمد: چوخ گوزل و آنلاملی...\nVhid: سلام‌لار چوخ اورگه یاتیم یازقی ایدی ساغولونوز...\nفولکلور ترکان فولکلور آذربایجان فولکلور آزربایجان گئییملری نام ترکی گیاهان لباس سنتی آذربایجان گئییم لری نفیس سینافر ائل بیلیمی تورکجه بیتگیلر آدی نفیس سینافر گئییملر نفیس سینافر آذربایجان گئییملری یئرلی گئییم نام گیاهان یئرل گئییم لباس سنتی آذربایجان لباس ترکان نام گیاهان دارویی به ترکی تورک گئییملری لباس محلی نفیس گئییملری تورکجه بیتگی آدی ائل بیلیمی نفیس سینافر تورک گئییمی تورک گئییم لری فولکلور قشقایی","num_words":1631,"character_repetition_ratio":0.118,"word_repetition_ratio":0.122,"special_characters_ratio":0.262,"stopwords_ratio":0.006,"flagged_words_ratio":0.001,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":170718.6,"cluster_detection":-1}
+{"text":"گئییم‌لر\/ آیاق گئییم‌لری آیاق گئییم‌لری (دؤردونجو): قالچین : کئچه یا گؤنـدن تیکیلمیش چکمه .قالچینی قالیشـدان قاباق آیاغا گئیرلرمیش قوندارا: بوتونو گؤنـدن تیکیلمیش دابان‌لی و اوزو اؤرتولو آیاق قابی لاپچین : آلتی چوخ اینجه و اویناماغا اؤزل اولان کیشی چکمه‌سی لکن : ألـده توخونموش یون آیاق گئییمی.بو گئییمی …\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nگئییم‌لر \/ آیاق گئییم‌لری\nنفیس سینافر July 26, 2017 گئییم‌لر 0 1,397\nگئییم‌لر \/ آیاق گئییم‌لری آیاق گئییم‌لری (اوچونجو): توپوغلوق : قادین‌لارین قیچ بیلک‌لرینه باغلیـیان پول‌لو زنجیر یا بئزدن اولان سوسگه‌لر پاپئش \/ پاپیش : آلتی گؤن یا بئزدن اولان یوموشاق و چئشیدلی بویاق‌لاردا اولان اوشاق آیاق گئییمی پوتون : گؤنـدن تیکیلن بیلک‌لری اوجا باشماق‌لار .گئنللیک’له داغ ‌آغان‌لار و أسگرلرین گئیدیگی آیاق …\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nگئییم‌لر\/ سوسگه‌لر \/ تپه‌لیک\nنفیس سینافر July 18, 2017 گئییم‌لر 0 961\nگئییم‌لر\/ سوسگه‌لر \/ تپه‌لیک تپه‌لیک : بؤرکون اوجونـا تاخیلان هر چئشیت یئلک‌لی، قاش‌لي، قیزیل یوخسا گوموش سوسگه‌یه تپه‌لیک دئییلیرمیش. نفیس سینافر\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nگئییم‌لر\/ آیاق گئییم‌لری\nنفیس سینافر June 4, 2017 گئییم‌لر 0 1,251\nگئییم‌لر\/ آیاق گئییم‌لری آیاق گئییم‌لری (ایکینجی): جوراب : یون یا ایپلیکــدن توخونولان آیاق گئییمی. چاریق : جامیش گؤنونـدن تیکیلن باشماق .چاریغین اؤزللیگی بیچیم و تیکیشی‌نین باشماغین اوست بؤلومونـدن اولدوغودور. چاریغین اوستونده باغ‌لاری اولور و بو باغ‌لارلا آیاقدا برکیلیر. چاخجور(چاقجور ) :گؤنـدن تیکیلمیش وبیلکـدن اوستو قوماشدان اولان بیر چئشیت جوراب. بو …\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nگئییم‌لر \/ باش گئییم‌لری \/ کورته\nنفیس سینافر May 17, 2017 گئییم‌لر 0 1,299\nگئییم‌لر \/ باش گئییم‌لری \/ کورته کورته : تورکمن قادین باش گئییم‌لرینـدن دیر. کورته اوست گئییم کیمی قوللاری اولان بیر پالتار دیر . آما بو گئییم‌ین دبی أگینه گئیمک یئرینه باشا اؤرتمک‌ دیر. کورته‌یی قیزلار گلینلیک‌لری اوچون تیکیب حاضیرلارلار. کورته تورکمن گلین‌لرینه اؤزل باش گئییمی دیر. نفيس سينافر\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nگئییم‌لر\/ آیاق گئییم‌لری\nنفیس سینافر May 15, 2017 گئییم‌لر 0 891\nگئییم‌لر\/ آیاق گئییم‌لری آیاق گئییم‌لری (بیرینجی): آیاق قابی: هر چئشیت و نئجه‌لیکـده (کئیفییتـده) آیاغـا گئییـلن آیاق گئییمی‌نین آدی. اوروسی: آلتی گؤن، اوستو وئرنی یا مخمردن تیکیلن شَپیک‌لر (شَپیت‌لر). قادین و کیشی اوروسی‌سی‌نین آییریقسی‌لیغی بویاغ‌لاری اوزریـندن دیر. اَهَری: آلتی آغاج و اوزو گؤنـدن اولان دوز آیاق قابی، اهری‌نین اوجو یوخاری‌یا ساری …\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nگئییم‌لر \/ سوسگه‌لر \/ میخک\nنفیس سینافر May 12, 2017 گئییم‌لر 0 2,477\nگئییم‌لر \/ سوسگه‌لر \/ میخک میخک : میخک کؤچری تورک‌لرین سئودیگی سوسگه‌لردن دیر. میخک چؤپ‌لرینی خینالی سودا ایسلادیب، ایگنه اینن نئچه یئردن دلیب ایچینـدن ایپ کئچیدرلر. میخک‌لری بیر بیر یانیـنا دیزمک‌ ایله بویون‌باغی (بویماق) کیمی سوسگه‌لر دوزه‌لدیرلر. میخک سوسگه‌لرینی قیز گلین‌لر، گلین‌لر و گنج قادین‌لار توی‌لاردا بویماق اولاراق یا دا …\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nگئییم‌لر \/ سوسگه‌لر \/ قول‌باغی\nنفیس سینافر May 7, 2017 گئییم‌لر 0 846\nگئییم‌لر \/ سوسگه‌لر \/ قول‌باغی قول‌باغی: قولا باغلانان یازیلی، ناخیشلی قول‌باغ. قول‌باغی‌لارین اوزرینه مینجیق‌ ایلا داش دان دامغالار، یازی‌لار و دووالار تیکیلیرمیش. قول‌باغ اؤزل توخونموش ایپ‌لر یوخسا بئزدن قولپ‌لارلا قولا باغلانیرمیش . بیر پارا ائل‌لرده قول‌باغی‌نین قول آلتی بؤلومونـدن قوتاز و میخک (موخک) ساللارمیشلار. نفیس سینافر\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nگئییم‌لر\/ أل و قول گئییم‌لری \/ ألجک\nنفیس سینافر April 17, 2017 گئییم‌لر 0 1,104\nگئییم‌لر\/ أل و قول گئییم‌لری \/ ألجک ألجک : ألین بوتونلویونه گئییلن هر بیچیم و قوماشـدا اولان أل گئییمی‌نین آدی ألجک يا ألدیون دیر. ألجک اوچون أسکی تورکجه‌ده ایشله‌نن آدلار: ایلیک ilik ألجک əlcək ألدیون əldivən ألئک‌لیک əleklik نفيس سينافر\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nگئییم‌لر \/ بئل اوستو گئییم‌لری \/ تومان\nنفیس سینافر March 18, 2017 گئییم‌لر 0 1,232\nگئییم‌لر \/ بئل اوستو گئییم‌لری \/ تومان تومان: تومان‌لار اوست تومان، اورتا تومان و آلت تومان‌لاردان اولوشور . اوست تومان گئن، اوزون و چینـلی اولور. داها أسکی چاغ‌لاردا گئینیلَن تومان‌لارین ائنی 7دن 10 أرشینه چن اولورموش. گنج قیزلار داها چینلی تومان‌لار گئیرمیشـلر. اوست تومان گئنَللیک’له اوزون اولور و بوتونلوک’له شالوار، …\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nPage 1 of 212 »\nLanguages\nتۆرکجه\nTürkcə\nسون یازی‌لار \/ Son Yazılar\nTOP 10\nیوروم‌لار \/ Yorumlar\nتگ‌لر \/ Təqlər\nآتالار سؤزۆ_‌دئییم‌لر \/ قاشقایی دئییم‌لریندن\nApril 17, 2018\nاؤیکولر \/ متل‌لر \/ ایلان توفو\nApril 12, 2018\nبیتگی‌لر \/ پیشیک اوتو\nDecember 30, 2017\nیئمک‌لر\/ قاوورقا \/ قووورقا\nDecember 21, 2017\nتانیتمالار \/ بوتا \/ گول بوتا \/ بوتامیز بادام ایچی\nDecember 5, 2017\nخبرلر-یازی‌لار \/ رامین جبرائیلی \/ گووور قیزی\nNovember 18, 2017\nیاراق‌لار \/ ایپ أگیرمک یاراق‌لاری\nNovember 11, 2017\nگئییم‌لر\/ آیاق گئییم‌لری\nNovember 7, 2017\nیاراق‌لار \/ چؤرکچی‌لیک یاراق‌لاری\nOctober 31, 2017\nبیتگی‌لر \/ قوزو قولاغی\nOctober 31, 2017\nقوشقولار \/ هپسنه\nApril 2, 2017 6,014\nبیتگی‌لر \/ قوزو قولاغی\nOctober 31, 2017 4,545\nگئییم‌لر\/ سوسگه‌لر \/ ملهو \/ مهلو\nAugust 29, 2017 2,673\nدَب‌لریمیز \/ بایداق\nApril 29, 2017 2,634\nگئییم‌لر \/ سوسگه‌لر \/ میخک\nMay 12, 2017 2,477\nیاراق‌لار \/ ساج\nApril 5, 2017 2,447\nاینانج‌لار \/ آل‌ آروادی\nOctober 15, 2017 2,409\nتوخومالار \/ مرفج\nMarch 29, 2017 2,260\nأمچی‌لیک \/ کوپه سالماق\nApril 12, 2017 2,170\nتانیتمالار \/ موتال \/ تجن\nJune 19, 2017 2,112\nAraz Əhmədoğlu: Buna da Xoyda \"Yovşan\" deyirik....\nAraz Əhmədoğlu: Buna Xoyda \"QUŞ ƏBBƏYİ\" deyirik. Yemlik ailəsindəndir. Aşa salanda yemlik dadı v...\nمحمد: چوخ گوزل و آنلاملی...\nVhid: سلام‌لار چوخ اورگه یاتیم یازقی ایدی ساغولونوز...\nفولکلور ترکان فولکلور آذربایجان فولکلور آزربایجان گئییملری نام ترکی گیاهان لباس سنتی آذربایجان گئییم لری نفیس سینافر ائل بیلیمی تورکجه بیتگیلر آدی نفیس سینافر گئییملر نفیس سینافر آذربایجان گئییملری یئرلی گئییم نام گیاهان یئرل گئییم لباس سنتی آذربایجان لباس ترکان نام گیاهان دارویی به ترکی تورک گئییملری لباس محلی نفیس گئییملری تورکجه بیتگی آدی ائل بیلیمی نفیس سینافر تورک گئییمی تورک گئییم لری فولکلور قشقایی","num_words":1601,"character_repetition_ratio":0.12,"word_repetition_ratio":0.113,"special_characters_ratio":0.263,"stopwords_ratio":0.002,"flagged_words_ratio":0.001,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":181445.2,"cluster_detection":-1}
+{"text":"اوتو فون بیسمارک (آلمانجا : Otto Eduard Leopold von Bismarck-Schönhausen) آلمان دؤولت خادیمی اولموشدور. معاصیر آلمان دؤولتینین قورولماسیندا گؤردویو ایش لرینه گؤره آلمان تاریخینده واجیب شخصیت لردن ساییلیر.\nOtto von Bismarck\nChancellor of the German Empire\nایشده\n21 March 1871 – 20 March 1890\nپادشاه\nWilhelm I\nFriedrich III\nایکینجی ویلهلم\nموعاوینی\nOtto zu Stolberg-Wernigerode\nKarl Heinrich von Boetticher\nقاباقکی\nPosition established\nسونراکی\nLeo von Caprivi\nMinister President of Prussia\nایشده\n9 November 1873 – 20 March 1890\nپادشاه\nWilhelm I\nFriedrich III\nWilhelm II\nقاباقکی\nAlbrecht von Roon\nسونراکی\nLeo von Caprivi\nایشده\n23 September 1862 – 1 January 1873\nپادشاه\nWilhelm I\nقاباقکی\nAdolf zu Hohenlohe-Ingelfingen\nسونراکی\nAlbrecht von Roon\nChancellor of the North German Confederation\nایشده\n1 July 1867 – 21 March 1871\nرییس‌جومهور\nWilhelm I\nقاباقکی\nPosition established\nسونراکی\nPosition abolished\nForeign Minister of Prussia\nایشده\n23 November 1862 – 20 March 1890\nباش‌وزیر\nHimself\nAlbrecht von Roon\nقاباقکی\nAlbrecht von Bernstorff\nسونراکی\nLeo von Caprivi\nشخصی بیلگیلر\nدوغوم\n1 April 1815\nSchönhausen, Kreis Jerichow II, Province of Saxony, Prussia\n(in modern زاکسن-آنهالت, Germany)\nاؤلوم\n30 July 1898 (aged 83)\nFriedrichsruh, Schleswig-Holstein, آلمان ایمپیراتورلوغو\nسیاسی حزبی\nIndependent\nحیات یولداشلاری\nJohanna von Puttkamer\n(1847–94; her death)\nاوشاقلاری\nMarie\nHerbert\nWilhelm\nوالئدینی\nKarl Wilhelm Ferdinand von Bismarck (1771–1845)\nWilhelmine Luise Mencken (1789–1839)\nآلماماتر\nگوتینگن بیلیم‌یوردو\nهومبولت برلین بیلیم‌یوردو\nقرایفسفالت بیلیم‌یوردو[۱]\nصنعتی\nLawyer\nایمضاسی\nایچینده‌کیلر\n۱ اوشاقلیغی\n۲ عالی تحصیلی و ایشلمه سی\n۳ سیاسی فعالیتی\n۴ چتین آنلار\n۵ سون ایللری\n۶ خارجی کئچیدلر –(لینک لر)\n۷ قایناق‌لار\nاوشاقلیغی\nدَییشدیر\nبیسمارک اون بیر یاشیندا\nاوتو فون بیسمارک زاده گان نسلیندن اولوب، 1 آوریل 1815 – جی ایلده ائلبا چایینین وادیسینده یئرلشن شؤنهاوزئن شهرینده کارل ویلهئلم فردیناند فون بیسمارک (1771-1845) و اونون حیات یولداشی لویز ویلهمینئنین (1790-1839) ایکینجی اوغلو کیمی دونیایا گلمیش‌دیر. اوتو اؤز اوشاقلیق ایللرینین ایلک واختلارینی ورپروممئنده ناوقارد شهرینده کئچیریر.\nوالیدین لرینین موختلیف سوسیال (اجتماعی) منشاءیه مالیک اولمالاری اوتونون حیاتینین گئدیشینه بؤیوک تاثیر گؤسترمیشدیر. او آتاسیندان مالیک اولدوغو منشاءینه گؤره قورور دویموش ، آناسیندان تکچه ایتی دوشونجه نی یوخ ، هم ده راسیونال لیغی و دانیشیق حساسلیغینی گؤتورموشدور. اونون زادگانلارا خاص اولمایان تحصیل آلا بیلمه سی آناسینین سایه سینده باش وئرمیشدیر. آناسینین راسیونال تربییه سی ، اوتونون سونرادان یازدیغینا گؤره اونا گتیریب چیخارمیشدیر کی ، او ائولرینده اؤزونو هئچ واخت یاخشی حیس ائتمه میشدیر. آنجاق آتاسینی او چوخ سئومیشدیر.\nکادئت لر مکتبینه گئتمک عوضینه او ، 6 یاشیندا (1822 – 1827) برلینده کی ، یوکسک وظیفه لی شخص لرین اؤلادلارینین تحصیل آلدیغی بیر \"پلامانن\" اینترناتینا گئدیر. 1827 – جی ایلده اوتو فریدریه ویلهئلم گیمنازیاسینا کئچیر. 1830-1832 – جی ایللرده برلینده کی هومانیتار گیمنازیایا گئدیر. مکتبده بیسمار دانیشیق قابلیتی ایله فرقله نیردی.\nعالی تحصیلی و ایشلمه سی\nدَییشدیر\nاتو فون بیسمارک 1836\nاورتا مکتبی بیتیردیکدن سونرا 10 مای 1832 – جی ایلده 17 یاشلی بیسمارک گؤتینگن بیلی یوردندا حقوق اوزه تحصیل آلماغا باشلاییر. او تاریخ و ادبیاتلا جیدی ماراقلانسا دا تحصیلینی چوخ ضعیف داوام ائتدیریردی. بو مدت ده اونو ماراقلاندیران یگانه شخص ، مناظیره زامانی بین‌الخلق دؤولت لر سیستئمینین جیزگسینی چکن تاریخ موعلیمی آرنولد لودویق اولموشدور. باشا شخصی مناسیبت قوردوغو آمریکالی دیپلمات لوتروپ موتلئی ایدی. بیسمارک اونونلا حیاتینین سونونا کیمی دوست مناسیبت ده قالمیشدیر.\n1833- جو ایلدن بیسمارک اؤز تحصیلینی برلین بیلی یوردوندا داوام ائتدیریر. 1835- جی ایلده او بورادا دؤولت ایمتحانی وئره ره ک تحصیلینی باشا چاتدیریر. او ایلک ایش یئری اولاراق برلین دؤولت محکمه سینده کؤمکچی ایشله ییر. سونرالار او اؤز خواهیشی اساسیندا یوستیس و ایداره چیلیک خیدمتینه کئچیر. لازیم اولان ایمتحانلاری بیسمار اوغورلا باشا وورور. بوندان علاوه بیسمارک آخئنده ده حؤکومت ائرفئرئنتی کیمی ده چالیشیردی.\nبوروکراتیک ایش شرایطی تئزلیک له بیسمارکی تنگه گتیریر. او تئز - تئز ایشدن یاییناراق واختینی کازینولاردا ، ایلنجه مرکزلرینده کئچیریر. بو سبب دن بیسمارک 1838 – جی ایلده کؤنوللو اولاراق 1 ایل حربی خیدمته گئدیر. او گارد باتالیونوندا خیدمت ائدیر. آنجاق آناسینین خسته لی یی اونون خیدمتینی یاریمچیق قویماغا مجبور ائدیر. آناسینین وفاتیندان سونرا ایسه او آرتیق والیدین لریندن قالان تصرفاتا رهبرلیک ائتمیه مجبور اولور. پومئران اوستانینده مسکونلاشان بیسمارک اؤز گلیرینی آرتیرماق اوزه رینده دوشونور و اؤز نظری و پراکتیکی بیلیک لری ایله تئزلیکله قونشولارینین حؤرمتینی قازانیر. او اؤزونو تجروبه لی تورپاق صاحیبی کیمی گؤسترمیشدیر.\nبرلینده تحصیلینی باشا وورموش کیچیک باجیسی مالوینا ایله اوتونون آراسیندا معنوی یاخینلاشما باش وئریر. اونلار بیر-بیرینی گؤزل باشا دوشورلر. اوتو اؤز باجیسینی دوستو آرمینله تانیش ائدیر. اونلار بیر ایلدن سونرا ائوله نیرلر.\nاونون حیات استیلی آدولف فون تاددئن-تریئگ لاف اطرافیندا یارائدیلمیش دوستلوق دایره سینه داخیل اولدوقدان سونرا دییشیر. بوندان سونرا اونون ایناندیغی شخصی آللاهی اونون حیاتیندا واجیب رول اویناماغا باشلاییر. او سونرالار آدولف تاددئنین واسیطه سیله گله جک حیات یولداشی یوهاننا فون پوتکامئر ایله تانیش اولور. بو نگاهدان اونلارین 3 اوشاغی اولور. ماریا (1848-1926)، هربرت (1849-1904) و ویلهئلم (1852-1901). اونون یولداشی اؤز تله لرینی بیسمارکا اویغونلاشدیریر و اونا آناسیندان آلمادیغی ائموسیونال باغلیلیغی بخش ائدیر. اونلارین بیر-بیرینه یازدیقلاری مکتوبلار XİX عصر مکتوب ادبیاتینین اینجه لریندن ساییلیر.\nسیاسی فعالیتی\nدَییشدیر\nleft|thumb|150px|بیسمارک و مونارخ بو عرفه ده بیسمارکا ایلک دفعه اولاراق یئنی یارائدیلمیش پروسیا پارلامئنتینه دئپوتات سئچیلمک ایمکانی وئریرلیر. او بو شانس ایتیرممک اۆچون اؤز تویونو موقتی اولاراق تاخیره سالیر و 11 مای 1847 – جی ایلده پارلامئنتینه سئچیله ره ک اورادا اؤز یئرینی توتور. پارلامئنت ایکی حیصّه یه پارچالانمیشدیر. لیبئرال لار و کونسئرواتیولر. لیبئرال لار فریدریه ویلهئلم دن کوستیتوسیا و بؤیوک وطنداش آزادلیغی طلب ائدیردیلر. شاه ایسه تلسمیردی. اونون اۆچون برلیندن شرقی پروسیایا دمیر یولونو چکمک اۆچون پول لازیمی ایدی. بو مقصدله او 1847 – جی ایلده سککیز اوستانین پارلامئت لریندن ایعبارت اولان بیرلشمیش پارلامئنتی یارادیر.\nپارلامئنت ده ائله ایشتراک ائتدییی ایلک گوندن بیسمارک ساکاندال تؤره دیر. او چیخیشی زامانی لیبرال دئپوتاتین 1813-جو ایلده کی مۆحاریبه نین حقوقی دوزگونلویونو اینکار ائتمیه جهد ائدیر. بیر آی سونرا او داها دا سینیرلی تن دا چیخیش لار ائدیر. اؤلکه ده اینقیلاب احوال روحیه سی یئتیشمیه باشلاییر. بو اساسا شهر اهالی سی آراسیندا قیدا محصول لارینا آرتان قیمت له باغلی اولاراق یارانان ناراضیچیلیق لا باغلی ایدی. بو سیاسی شرایط ده نهایت کی ، اوتو ایله نیشانلی سی یوهاننا ائوله نیرلر.\n1848 –جی ایل آوروپانی اینقیلاب دالغاسی بورویور – فرانس ، آلمانی یا ، اوتریش ده ایغتیشاش لار باش وئریر. پروسی یادا دا وطن پرور لیبرال لارین تضیقی آلتیندا باش وئرن اینقیلابدا آلمانی یانین بیرلشمه سی ، کونستیتوسی یانین قبول ائدیلمه سی طلب اولونوردو. بیسمارک اولده اینقیلابدان قورخوب ، حتی اوردویا کؤمک ائتمک فیکرینه دوشسه ده سونرالار ساکیت لشیر و گذشت لره گئدن مونارخ دان مایوس اولور.\nمالیک اولدوغو رئپوتاسی یایا گؤره بیسمارکین پارلامئنته دوشمک شانسی آز اولور. اوتو عنعنوی اولاراق یونکئرلرین حقوق لاریندان قورخوردو ، آنجاق سونرا او ساکیت لشیر و قبول ائدیر کی ، اینقیلاب گؤرونندن آز رادیکال ایدی. اونا گئرییه کند تصروفاتینا قاییتماق و یئنی کونسئرواتیو قزئت اولان \"Kroytssaytung\" یازماقدان باشقا چاره قالمیر. بو عرفه ده کونسئرواتیولردن ایعبارت اولان قانادین گوجلنمه سی باش وئریر. بونان منطیقی نتیجه سی کیمی 1848 –جی ایلده چئوریلیش باش وئریر. بو چئوریلیشده بیسمارکین فعالیتینه باخمایاراق مونارخ اونا ناظیر پوستونو وئرمیر.مونارخ تئزلیکله کونستیتوسی یانی قبول ائدیر و ایکی پیله لی پارلامئنت یارادیر. او فوق العاده سرانجاملارلا ایسته نیلن زامان اؤلکه ده سیاسی وضیعتی ایداره ائتمک حقوقونو اؤزونده ساخلاییر.\nبیسمارک آشاغی پالاتایا کئچمیه جان آتیر. چتینلیک له ده اولسا اونا سئچکیده قالیب گلمک نسیب اولور. اؤز دئپوتات یئرینی او 26 فئوریه 1849-جو ایلده آلیر. آنجاق بیسمارکین آلمانی یانین بیرلشمه سی و فرانکفورت پارلامئنتینه اولان منفی مناسیبتی اونون ایمیجینه پیس تاثیر ائدیر. شاه طرفیندن پارلامئنتین بوراخدیقدان سونرا بیسمارکین یئنی دن سئچیلمه شانسی آزالیر. آنجاق سئچکی سیستئمینده باش وئرن دییشیکلیک لر اونا ب�� دفعه ده پارلامئنته دوشمیه ایمکان وئریر.\nبیر زامان کئچدیک دن سونرا اتریش و پروسی یا آراسیندا یارانان اراضی مناقیشه ایری میقیاس لی مۆحاریبه یه چئوریلمک خطری یارادیر. بورادا ائرفروت طرافیندا باش وئرن قارشی دورمادا پروسیا \"اولم موقاویله سینی\" ایمضالاییر. بیسمارک بو موقاویله نی دستک لییر، چونکی همین عرفه ده آلمانین مۆحاریبه ده غالیب گلمه سی شانسی آشاغی ایدی. شاه بیسمارکی فرانکفورت سئیمینده پروسی یانین تمثیلچی سی تعین ائدیر. او بو وظیفه ده تئزلیکله مشهور سیاست چی کلمئنت مترنیش ایله تانیش اولور.\nکریم مۆحاریبه سی زامانی بیسمارک آوستری یانین (اتریش) آلمانی یانی روسی یایا قارشی مۆحاریبه یه جلب ائدیلمه سینه قارشی مقاویمت گؤستریر. او آلمانی یانین بیرلییینین مؤحکمله نمسی و آوستری یا دومینانتینا قارشی مباریزه آپاریر. 4 آوریل 1857- جی ایلده بیسمارک فرانسه ایله علاقه لر یاراتماق مقصدیله پاریسه یولا دوشور و اورادا اۆچونجو ناپلئون لا گؤروشور. آنجاق شاه خسته لنمه سی و آلمانی یانین خاریجی سیاستینده باش وئرن دییشیکلیک اونون پلان لارینی یاریمچیق قویور. او روسی یایا سفیر گؤندریرلیر. 1861 – جی ایلین ژانویه آییندا شاه ویلهلم (İV Vilhem) وفات ائدیر و اونون یئرینه کئچن بیرنجی ویلهلم بیسمارکی پاریسه سفیر گؤندریر.\nچتین آنلار\nدَییشدیر\nاۆچونجو ناپولئون و اوتو بیسمارک ، سئدان دؤیوشوندن سونرا\nآلمان ایمپریاسینین یارادیلاسی، 18 ژانویه 1871 – جی ایل ، بیسمارک وئرسال ساراییندا ایشتیراکچی لار آراسیندا (آغ پالتاردا)\nبیسمارک پاریس ده چوخ قالمیر. برلینده بو زامان شاه و پارلامئنت آراسیندا نؤوبتی بحران باش وئریر. بو بحرانی آرادان قالدیرماق اۆچون بیر چوخ مانع لرله باخمایاراق بیرینجی ویلهلم (İ Vilhelm) بیسمارکی حؤکومت باشچی سی قویور. او هم ده خاریجی ایشلر ناظری وظیفه سینی اوزه رینه گؤتورور. بو زاماندان اعتباراً بیسمارکین اوزون و چتین کانسلر فعالیتی باشلاییر. اوتو تئزلیکله اؤز کابینئتینی تشکیل ائدیر.کابینت تصدیق ائدیلدیک دن سونرا او آشاغی پالاتادا چیخیش ائدره ک اؤز مشهور فرازاسینی دئییر\"دمیر و قان\". او بئله قناعته ته گلیر کی ، آلمان تورپاقلاری اوغروندا پروسی یا آوستری یا ایله رقابته گیره بیلر.\n1864 - جو ایلده دانمارک ایله چلئزویق و هولشتاین اوغروندا مۆحاریبه باشلاییر. اوزون سورن کسکین مناسیبت لردن سونرا هر ایکی طرفده مؤوجود اولان میلّیتچی قوروپلارین تضیقی ایله داها دا پیس لشیر. 1864 - جو ایلین اولینده پروسییا قوشونلاری هوجوما کئچیر و بو تورپاقلاری توتور. تئزلیکله بو اراضی لر پروسی یا و آوستری یا آراسیندا بؤلونور.آنجاق بو مناقیشه نین سونو دئییلدی.\n1866 – جی ایلده هر ایکی طرف اوردونو سفربر ائتدیک دن سونرا آلمان لار ایتالیانلارین کؤمکی ایله آوستری یایا هوجوما کئچیر و تئزلیکله شیمالی آلمان تورپاقلارنین بؤیوک حیصّه‌سینی توتور و آوستری یایا قارشی گئنیش هوجوما حاضیرلاشیر. آوستری یا دورومون پیس اولدوغونو گؤرور و پروسی یا ایله صولح مقاویله سی ایمضالاماق زوروندا قالیر.بئله لیکله هئسسن ، ناسساو ، هاننوفر ، شلئزویق هولشتاین و فرانکفورت پروسی یایا کئچیر.\nآوستری یا ایله مۆحاریبه کانسلرین ساغلام لیغینا پیس تصویر ائدیر. بیسمارک مظونیت گؤتورور. آنجاق اونون دینجلمه یه واختی قالمیر. 1867- جی ایلده بیسمارک شیمالی آلمان کونفئدراسی یاسی اۆچون کونستیتوسی یا اوزه رینده چالیشیر. کونستیتوسی یا لاندتاقدا قبول ائدیلیر و بئله لیکله شیمالی آلمان کونفئدراسی یاسی یارانیر. ایکی هفته سونرا او کانسلر سئچیلیر. یئنی فورمالاشماقدا اولان آلمان دؤولتی فرانسه و روسی یانی ناراحات ائدیر. روسی یا بو حالا بیر قدر لویال یاناشسا دا فرانسه ده باشقا فیکیرلی سیاستچی لرین تاثیری ایله مناسیبت کسکین لشمه یه باشلاییر. مۆحاریبه ایسپانی یا ایله علاقه دار اولاراق اؤز یوکسک پیله سینه چاتیر.\nبو مۆحاریبه فرانسیزلار اۆچون داغیدیجی اولور. سئدان یاخینلیقداکی مغلوبیتی اونلار بو گونه کیمی ده خاطیرلاییرلار. تئزلیکله فرانسیزلار مغلوب اولورلار. بیسمارک فرانسه دن ائلزاس و لوتارینگیانی طلب ائدیر. بو اۆچونجو ناپولئون اۆچون قبول ائدیلمز ایدی. آلمانلارا پاریسی ضبط ائتمک نصیب اولور. آلمان عسگرلری تن تنه ایله پاریسین کوچه لریندن کئچیرلر. فرانکو-پروسی یا مۆحاریبه سی عرفه سینده آلمانی یادا وطن پرور حیصّه‌لر دیرچلمه یه باشلاییر. بو حیصّه‌لر بیسمارکا شیمالی آلمانی یانی داها دا سیخ بیرلشدیرمه یه ایمکان وئریر. او ایکنجی رایشی یارادیر و بیرینجی ویلهلم ایمپراتور آدینی آلیر.\nهمین آرادا ریخستاقدا مرکزی کاتولیک پارتی یا اولان گوجلو اوپوزیسی یا یارانیر. اونلارا مقاویمت گتیرمک اۆچون بیسمارک میلّی – لیبرال لار ایله یاخینلاشیر. بیسمارک ایله کاتولیک لر آراسیندا مدنی مباریزه باشلانیر. بو مناقیشه آلمانی یانین واحید لیی ینه ضرر وورور. 1872 – جی ایلده بیسمارک برلینده قورچاکوو ایله بیرلیکده اوچ ایمپراتورنون (آلمان ، اترسش و روسی یا) گؤروش تشکیل ائدیر. اونلار بیرلیکده اینقیلابا قارشی مباریزه آپارماق حاقّیندا راضی لیغا گلیرلر. بوندان سونرا بیسمارکین آلمانی یانین فرانسه‌ده‌کی سفیری آرنیمله مناقیشه سی باشلانیر. نتیجه ده آرنیم سندلرده بوراخدیغی سهولره گؤره حبس اولونور. بوتون بو داخیلی چکیشمه لر کانسلرین ساغلاملیغینا ضرر وورور. 1879 – جو ایلده فرانکو – آلمان مناسیبتی یئنی دن پیسله شیر. روسی یا اؤز نپوبسینده آلمانی یادان یئنی مۆحاریبه نین باشلانماماسینی طلب ائدیر. نتیجه ده روسی یا ایله آلمانی یا آراسیندا دا گرگینلیک یارانیر. بیسمارک چوخ چتین وضعیت ده قالیر ، بین‌الخلق صحنه ده تکله نمک خطری یارانیر. او حتی اؤز وظیفه سیندن ایستعفا وئریر، آنجاق ایمپراتور بو عریضه نی قبو ائتمیر و کانسلری 5 آیلیق مضونیته گؤندریر.\nخارجی تهلوکه (خطر) ایله برابر داخیلده ده صنایع رایون لاریندا یارانان سوسیالیست حرکتی قورخولو ایدی. اونلارلا مباریزه اۆچون بیسمارک یئنی قاداغانلیق قانونی قبول ائدیر. آنجاق اونو مرکز و مترقی لیبرال قانادا عاید اولانلار اینکار ائدیرلر. بیسمار همیشه \"قیرمیزی تهلوکه دن\" دانیشیر. آلمانی یا اۆچون بئله چتین آنادا برلینده روس – تورک مۆحاریبه سینین نتیجه لرینی آراشدیرماق اۆچون آپاریجی دؤولت لرین \"برلین کنگره سی\"اؤز ایشی نه باشلاییر. کنگرس گوزله نیلمه دن ائفکتیو آلینیر، بورادا دا بیسمارک دایمی بو دؤولت لرین نماینده لری آراسیندا تک به تک دانیشیقلار آپارمالی اولور. کنگرس دن سونرا آلمانی یادا ریخستاقدا سئچکیلر باش وئریر (1879). بو سئچکیلرده کونسرواتیولر و مرکزچی لیبرال لار و سوسیالیست لر چوخ سس توپلاییرلار. بیسمارک بو پارلامئنت ده سوسیالسیت لرین علیه ینه اولان قانون لایحه سینی کئچیریر. دیگر یئنی لیک اؤلکه ده حکم سورن ایقتیصادی بحرانی آرادان قالدیرماق اۆچون ایقتیصادی رئفورم کئچیرلیر. بو رئفورملارلا کانسلر میلّیتچی لیبرال لاری مغلوب ائدره ک مرکزچی لری اؤز طرفینه چکمیه نایل اولور. بونونلا او اؤز مدنیت مباریزه سینی داوام ائتدیمک ایمکانی قازانمیش اولور.\nفرانسه‌نین و روسی یانین یاخین لاشماسیندان قورخان بیسمارک یئنی دن اوچ ایمپراتورون گؤروشونو تشکیل ائدیر. بونا باخمایاراق آلمانی یا و روسی یا آراسینداکی مناسیبت گرگین اولاراق قالیر. نتیجه ده پاریس ایله سانکت پتربورگ آراسیندا علاقه لر داها دا گوجله نیر. روسی یا و فرانسه‌نین بیرلیکده آلمانی یایا قارشی چیخاجاغیندان احتیاط لانان آلمانی یا 1882 – جی ایلده ، اؤز متفیق لری اولان اتریش و ایتالیا ایله \"اوچ لرایتیفاقی\" آدلی مقاویله نی ایمضالاییر.\nسون ایللری\nدَییشدیر\nهامبورگ دا بیسمارکین هیکلی\n1881- جی ایلدکی سئچکی دئمک اولار کی ، بیسمارک اۆچون اوغورسوز اولموشدور. کونسئرواتیولر و لیبرال لار پارلامئنت ده \"مرکزچی لره\" اودوزموشدولار. اوپوزیسی یادا اولان پارتی یالارین بیرلشیب حربی بودجه نین آزالدیلماسینا طرف چیخمالاری وضیعتی داها دا کسکینلشدیریر. نؤوبتی دفعه بیسمارکین وظیفه دن گئتمه سی تهلوکه سی یارانیر. فاصیله سیز ایش و استرس اونون ساغلاملیغینا پیس تاثیر ائدیر. او حددن چوخ کؤکه لیر. بیسمارک حکیمی دوکتور شوینگرین معالیجه سی نتیجه سینده او تئزلیکله عادی ایش رژیمینه قاییدا بیلیر. بیسمارک یئنی گوجله ایشه باشلاییر.\nبو دفعه اونون دیقت مرکزینده موستملکه سیاستی دورور. 1884 – جی ایلده آلمانی یا آفریقادا بؤیوک تورپاق اله کئچیریر. بو سیاست آلمانی یانی فرانسه ایله یاخینلاشدیریر. آنجاق اینگیلیس ایله مناسیبت لر گرگینلشیر. بیسمارک موستملکه ایشینه اوغلو گئربرتی جلب ائدیر. او اینگیلیس ایله مناسیبت لری تنظیم لمک له مشغول اولور.\n1887 – جی ایلده بیسمارکا رئیخستاقدا بیر چوخ دئپوتات لاری اؤز طرفینه چکه ره ک چوخلوق یاراتماق نصیب اولور. بو عرفه ده فرانسه ایله گئدن مۆحاریبه عرفه سینده سئچیجی لر کانسلرین اطرافیندا جمع لشیرلر. بو اونا رئیخستاقدا 7 ایللیک خیدمت حاقّیندا قانونو کئچیرمه یه ایمکان وئریر. خاریجی سیاست ده بیسمارک اؤزونون ان بؤیوک سهوینی ائدیر. روسی یا علیه ینه چیخاراق او فرانسه – روس بیرلیینین یارانماسینا اینانمیردی. بونا باخمایاراق او روسی یا ایله مخفی موقاویله باغلاییر ، آنجاق بو موقاویله 1890 – جی ایله قدر قووه ده ایدی.\n1888 – جی ایلین اولینده ایمپراتور بیرنجی ویلهلم وفات ائدیر. یئنی ایمپراتور سرطان (خرچنگ) خسته لیی یندن عذاب چکن اۆچونجو فریدریش اولور. بیر نئچه آیدان سونرا او دا وفات ائدیر. ایمپراتور تاختینی کانسلرله سویوق مناسیبت ده اولان ایکینجی ویلهلمتوتور. یئنی ایمپراتور آکتیو اولاراق سیاست له مشغول اولماغا باشلاییر. بیسمارک ایکینیجی پلانا کئچیر. اونلار آراسیندا بؤیوک مناقیشه آنتی سوسیالیست قانونون قبولوندا باش وئریر. بو کونفلیک نتیجه سینده بیسمارک 20 مارس 1890 – جی ایلده اؤز وظیفه سیندن ایستئفا وئریر.\nعمرونون قالان حیصّه‌سینی بیسمارک هامبورگ یاخینلیغیندا فریدیریش سروهه آدلی مالیکانه سینده کئچیریر. 1884 – جو ایلده اونون حیات یولداشی یوهاننا وفات ائدیر. عمرونون سون گونلرینده بیسمارک روس – فرانسه موتفیق لییی و اینگیلیس ایله یارانان گرگین مناسیبت له باغلی اولاراق آوروپانین گلجه یینی پیس قیمت لندیریردی. اونا ائوینده بیر نئچه دفعه ایکینجی ویلهلم باش چکیر.","num_words":3576,"character_repetition_ratio":0.041,"word_repetition_ratio":0.006,"special_characters_ratio":0.226,"stopwords_ratio":0.001,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":275201.1,"cluster_detection":-1}
+{"text":"پان ایرانیستلرین \"پان ایرانیستها چه میگویند؟\" آدلی فاشیستلیک، ایستعمارچی و فارس تمامیتچیلیگی گؤروشلری اوزره باخیش\nکئچمیش یازیلاردا \"ایران دیل قروپو\" دئییمی نی دیل بیلیمی اوچون بیرینجی یول خیریستیان لاسسین Christian lassen و آوقوست فیریدریش August Friedrich Pott طرفیندن کئچمیش متینلرده کی ٳئران Ērān کلمه سیندن یولا چیخاراق اورتایا قویولدوغونو آچیقلاماغا چالیشمیشیق. او گؤروشه اساساً ۱- فارسچا (دری، تاجیک)، ۲- اوردو، ۳- کوردچه، ۴- نوریستانچا، ۵- بنگلادیشچه، ۶- نئپالچا، ۷- سئری لانکاچا، 8- پشتونجا، 9- بلوچجا و ساییره … ایران دیل قوروپونا باغلی دیللردیر. ایران دیل قوروپو دئییمی آدی چکیلن دیل و مدنیتلره وئریلمیش سیمگه (علامت و نشان) ماهیتی داشییاراق هئچ بیر سیاسی آماج گودمز. آنجاق 1918 اینجی ایل قوزئی آذربایجاندا آذربایجان جمهوریتی یارانان چاغلاری ایران ممالیکی محروسه سینده قاجار شاهلیغی علیهینه یئریکلمکده اولان فارس میللتچیلیگی و فارس مدنیت راسیستلری آوروپادا او زامان گوندمده (گونون موضوعسو) اولان راسیستلیک (نژادپرستلیک) تئوریسینی اؤزلرینه الک ائده رک بو تئوری نین یالنیز ایستعمار یؤنلو یؤنلرینی (جهتلرینی) اله آلماغا چالیشمیشلار. محمود افشار یزدی کئچمیشده قوزئی آذربایجان قاجار ممالیکی محروسه سی (ایران ممالیکی محروسه سی) نین سؤمورگه سی آلتیندا اولدوغونون آلتینی چیزماغا (وورقولاماغا) چالیشاراق گؤنئی و قوزئی آذربایجان آرالاریندا اورتاقلیق باغلاری نین وارلیغینی و بونلارین بؤلونموش میللتین قوللاریندان اولدوغونو دانماغا چالیشاراق گونئی آذربایجاندا میللی منلیک و کیملیک مسئله سی سؤز قونوسو اولارسا، گونئی آذربایجانلیلارین علیه لرینه گوج قوللانمانین دا یئرلی اولاجاغینی وورقولاماغا چالیشمیش (1 و 1.1). 1925 اینجی ایل رضا ساوادکوهی یوخسا رضا پالانی خاریجی گوجلر واسیطه سی ایله ایش اوستونه گتیریلدیکدن (2) سونرا محمود افشار یزدی \"پان ایرانیست\" گؤروشلری نین اساسی دئیه فارس سؤمورگه چی گوجلر اوچون فارس ایستعمارچیلیغینی تئوریزه ائتمیش (3). محمود افشار یزدی خیریستیان لاسسین Christian lassen و آوقوست فیریدریش August Friedrich Pott ذات عالیلرین دیل و مدنیتلر اوزره سؤز قونوسو ائتدیکلری عئلمی گؤروشلری آشیب گؤز آردی ائده رک یالنیز فارس ایستعمارچیلیغینا خیدمت ائده جک فیکیرلری کاغیذ اوزره گتیرمگه چالیشمیش. بئله لیکله یئنی قورولموش فارس ایمپئریاسینی (1925) قوروماق اوچون افغانیستان، تاجیکیستان و ائرمنیستانلا تاریخی باغلارین قورونماسی و فارس دیلی و مدنیتی نین خیالی هخامنیشلر حؤکوم سوردوکلری تورپاقلاردا بیر داها حؤکوم سورمه سی نین واجیبلیگی وورقولانمیش، تأکید اولونموش (3). آنجاق کئچیت اولاراق خاریج ایستعمار گوجلری تهران حاکیمیتی نی اللرینده موم کیمی اویناتدیقلاری اوچون محمود افشار یزدی نین پان ایرانیستلیک گؤروشو ده یازی اولاراق کاغیذ اوزرینده قالمیش. سونرالار متفیق گوجلر ایران ممالیکی محروسه سینی ایشغال ائتدیکلری، گونئی آذربایجاندا 1324 (1945) اونجو ایل \"آذربایجان می��لی حکومتی\" نین یارانماسی و خاریج ایستعمار گوجلر طرفیندن فارس میللتچیلیگینه آغیز بوزولدوگو زامان فارس ایستعمارچی گوجلر \"پان ایرانیست\" دئیه سؤمورگه چی و ایستعمارچی بیر تئوری نین واجیب اولدوغونو بیر داها وورقولامیشلار. بئله لیکله محمود افشار یزدیلر بیر سایدا بئیینلری قورما سبزی اییی وئرن جاوانلاری او جومله دن محسن پزشکپور، داریوش همایون (4) و علی رئیس کیمی راسیست مئییللیلری اؤنه سالاراق فارس ایستعمارچیلیق مکتبینه جامعه ده زمینه یاراتماغا چالیشمیشلار. محمود افشار یزدیدن آد آپارمادان بو گؤروشلر فارس راسیستلیک محفلینه باغلی اولان علیرضا رئیس آدلی شخص طرفیندن بیر داها اؤنه سورولدوگو و بو شخص پان ایرانیست آماجی یولوندا تئرور اَیلمی اوچون بمب دوزلدرکن دونیاسینی دگیشدیگی اوچون بو گؤروش محسن پزشکپور و مسلکداشلاری طرفیندن \"فرمان رئیس\" آدی آلتیندا ایجتماعیته یانسیماغا باشلامیش(5). دئمک، ایستمعار عامیلی و راسیست کیمی تانینان محمود افشار یزدی نین ایستعمارچی گؤروشلری آذربایجان و تهران حکومتلری نین آرالاریندا اولان آنلاشما نین گؤز آردی ائدیلمه سی (6) ایله بیر داها بیر سایدا فارس ایستعمارچیلیغینی اساس گؤتورموش شخصلر طرفیندن \"پان ایرانیست\" آدی ایله اورتایا قویولموش. پان ایرانیستلر بو تئوری نین عوام خالق اوچون ایچیله جک آش اولماسی اوچون، 1828 ایجی ایل روسیه چارلیغی و قاجار شاهلیغی آراسیندا اولان ساواشلار سونوجو (نتیجه سی) اولاراق آذربایجان مملکتی و میللتی نین بؤلونمه سینی بیر سیاسی فاکت دئییل، ائله بیل قاجار شاغلیغی قوزئی آذربایجان تورپاقلارینی روس چارلیغینا باغیشلامیش کیمی قلمه آلماغا باشلاماقلا اؤز چیرکین نیتلرینه دون گئییندیرمگه چالیشمیشلار. اوسته کی شکیله باخدیقدا بو گئییم بیچیمی یالنیز پان ایرانیست تشکیلاتی اوچون دئییل، قیسسا آدی ایله سومکا (سازمان سوسیالیست ملی کارگران ایران) کیمی تانینان، فاشیست و آلمان نازیستلری ایله ایش بیرلیگی ایچریسینده اولان تشکیلات اوچون ده بو داورانیشلار کئچرلی ساییلار (داها آرتیق بیلگی اوچون باخ 4).\nیئری گلمیشکن پان ایرانیستلر \"پان ایرانیستها چه میخواهند؟\" آدلی یازیدا قلمه آلدیقلاری و \"فرمان آریا\" آدلی راسیستلیک سیته لرینده یایینلادیقلاری گؤروشلری نین اوزرینه فیکیر یورماغا چالیشاق، اوخویوروق:\n\" پان ایرانیسم معنایی ندارد جز اتحاد سرزمین های ایرانی و مردمان ایرانی تبار (قفقازی،تاجیک،بحرینی،ارمنی،کرد،اوستی یا ایرونی،افغانی و...) به هر شکل ممکن همانند گذشته.این یکپارچگی می تواند در قالب یک فدراسیون یا کنفدراسیون باشد و یا در قالب یک اتحادیه...بی گمان همگی ما فرزندان یک سرزمین هستیم وهیچکدام تافته جدا بافته به شمار نمی رویم و فرهنگ و زبان ایرانی و فارسی از آن ِ همه ی ماست و همگی در برابر مام میهن مسئولیت داریم.\"(7).\nبیلیندیگی کیمی جغرافی یئر و بؤلگله لره وئریلمیش آدلار دین اینانجلاریندا اولان کیمی وحی اساسلی مسئله لر ایله ایضاح ائدیله جک دئییل، هر بیر خالق کیتله سیندن آسیلی اولان بیر مسئله دیر. بو دئدیکلریمیزین داها آرتیق باشا دوشولمه سی اوچون بیر اؤرنک وئرمه لی ییک. ایران ممالیکی محروسه سی نین گونئیینده یئرلشن کؤرفزه (خلیجه) ایران حاکیمیت اورگانلاری نین \"خلیج فارس\" دئدیکلرینه و بو کؤرفزین گونئیینده یئرلشن عرب امیرلیکلری بو کؤرفزی \"خلیج عرب\" آدلاندیرماقلارینا باخمایاراق آذربایجان ادبیاتیندا ایشلنن، کئچمیشده آسورولار و فینیقیلر طرفیندن وئریلمیش آددان یولا چیخیلاراق \"کنگر کؤرفزی\" آدی نین اوزرینده دورولماسی مسئله نین آنلاشیلار اولماسینا راحاتلیق گتیرر دئیه دوشونمه لی ییک. دئمک، بو کؤرفزه وئریلمیش آنلام آدی (اسم معنی) – خلیج- فارسلار طرفیندن اولسایدی، بو کلمه نی جماعات گونلوک ایشلتدیکلری اوچون عربجه اولان\"خلیج\" کلمه سی فارسچا بیر سؤزجوک و کلمه اولمالییدی. دئمک، یئرینه گؤره هر کیتله و حاکیمیت اؤز چیخارینا و اؤزو ایفاده سینه راحاتلیق ساغلاماق اوچون ایسته دیگی آد ایله اساس دگیشمه دن بو کؤرفزی آدلاندیرماغا چالیشمیش. ایران ممالیکی محروسه سی ایفاده سی ده کئچمیشده سلجوقلار و زامان گئدیشی ایله صفویلر و هابئله قاجارلار طرفیندن اؤز قوردوقلاری ایمپئراتورلوقلارینا وئریلمیش آد ساییلدیغی اوچون اونو \"سر زمینهای ایرانی\" دئیه چئویرمک \/ ترجومه ائتمک تاریخچیلیک باخیمیندان تحریفه یول وئرمک ساییلار. بئله لیکله تحریف اساسیندا قورولموش تیکینتیلر (بینالار) ده تحریف اساسیندا تعریفلنمیش شخص، قومیت و میللیتلری اؤزونده باریندیرمیش (یئر وئرمیش) ساییلار. بئله لیکله خیریستیان لاسسین Christian lassen و آوقوست فیریدریش August Friedrich Pott طرفیندن آدلانمیش ایران دیل قوروپو (Iranische Sprachen) دا فارس ایستعمارچیلاری و مدنیت راسیستلری طرفیندن تحریفه اوغرایاراق سئریلانکا، نئپال، بنگلادئش و ساییره دیل و مدنیت صاحابلاری گؤز آردی ائدیله رک \"ایرانی تبار\" دئدیکده \"قافقازی، تاجیک، بحرینی، ارمنی، کرد، اوستی یا ایرونی، افغانی\" دئیه قلمه آلینار. بو اوسته کی تحریف اساسلی زیرلاما ایفاده لری نین اوزرینده دوراقلادیقدا تاجیک، ائرمنی، کورد و اوسئت میللی وارلیقلاری ایفاده ائدرکن قافقازلی (قفقازی)، ایرانلی (ایرونی) و افغانلی (افغانی) میللیت دئییل، وطنداشلیق مقوله سینه اساسلانمیش قونو و مقوله لر ساییلار. دئمک، ایران ممالیکی محروسه سینده دونیایا گؤز آچان، ایستر کؤنوللو و ایسترسه ده زور ایله بو مملکتین قانونلارینا تابع توتولان هرکس ایرانلی ساییلار. ایرانلی و بحرینلی ساییلماق میللی کیملیک دئییل، وطنداشلیق قونوسو و مقوله سینی اولوشدوران بیر دئییمدیر (اصطلاحدیر). بحرین اهالیسی میللیتچه عرب، ایران ممالکی محروسه سی ایسه اوچ دیل قوروپلارینی اولوشتوران مختلیف ائتنوسلارا اساسلانمیش بیر ممالیکی محروسه دیر. بو ممالیکی محروسه نی فارس دیللی گؤسترمگه چالیشماق یالنیز فارس تمامیتچیلری، فاشیستلری و فارس مدنیت راسیستلری نین ساپیق گؤروشلری اولابیلر. قافقاز قونوسو و مقوله سینه گلدیکده مسئله داها دا چتین و مرکبدیر. بیلیندیگی کیمی قافقاز چوخ ائتنیکلی و مختلیف دیل قوروپلاریندان اولان توپلوملاری اؤزونده باریندیردیغی اوچون یئر اوزرینده قافقاز دیلی یوخسا مملکتی دئیه بیر آنلاییش اولمامیش. قافقاز بیر جوغرافی بؤلگه اولاراق بوگون قوزئی آذربایجان، ائرمنیستان، گورجوستان (گورجولر، آذربایجان تورکلری، آبخازلار و گونئی اوسئتلر) جمهوریتی لری نین یانی سیرا روسیه فئدراسیاسی نین تریکیبینده اولان اؤزرک (خود مختار) داغیستان، چئچئن، اینقوش و ساییره ائتنیکلری و جمهوریتلری ایچرمیش بؤلگه ساییلار. بیلیندیگی کیمی 1917 اینجی ایل روسیه چارلیغیندا باش وئرمیش دگیشیکلیک سونوجو قبول ائتمیش قوزئی قاقفازلیلار د��غیستانلیلارین باشچیلیغی آلتیندا \"داغلیق جمهوریت\" دئیه بیر مملکت قورماق آرزوسوندا اولموشلار. بو جمهوریت بوتون قافقاز آدلانان تورپاقلارداکی میللیتلری، ایسویچ (سوئیس) مملکتی نی اؤزلری اوچون بیر مودئل اولاراق قبول ائتدیکلری اوچون کون فئدرال Konföderation بیچیمده اوزونده باریندیرمالی ایمیش (بوگون ده قوزئی قافقازلیلار بو حاکیمیت بیچیمی اوچون جان آتماغا چالیشارلار). بو چابالار و چالیشمالار بولشویک گوجلری (قیزیل اوردو) و روس قازاقلاری (بوتون و بؤلونمز روسیه یانچی اولانلار) باشلاریندا ژئنرال دئنیکین واسیطه سی ایله باسدیریلمیش. قافقازدا آذربایجان، ائرمنیستان و گورجوستان جمهوریتلری نین یئنیلمه لرینه باخمایاراق داغلیق داغیستان جمهوریتی 1921 اینجی ایله دک داوام ائده رک قیزیل اوردو طرفیندن قان دنیزینه اوغرارکن بو حرکتین باشچیلیغی چئچن اؤزک جمهوریتینه وئریلمیش. بوگون ده چئچئنلر قافقازلاردا روسیه ایستعمارچیلیغینا قارشی قافقاز قورتولوش حرکتینی باشچیلیق ائتمگه چالیشارلار. اوسته گؤروندوگو کیمی فارس دیل و مدنیتینی قولتوقلارینا وورموش فارس دیل و مدنیت ایستعمارچیلاری اؤز نظرلرینده خیال ائتدیکلری گؤزل ایفاده لر ایله فارس ایستعمارچیلیغینی داها دا فاشیستلیک بیچیمینده دونیا ایجتماعیتینه سرگیلمک ایسته مه لرینه باخمایاراق خالقلارین آزاد و اینسانجا یاشاماق ایستکلری زاماندان آسیلی اولمایاراق دوردورولمازدیر. اؤنملیسی اینسانیت مقوله سی نین یاشاماسیدیر. اینسانیت مقوله سی یاشادیغی دورومدا ایستعمار قووه لری و فاشیست گوجلر اوچون اؤلجک گون دورمادان یاخینلاشار. گئنه ده پان ایرانیستلرین ایستکلریندن اوخویوروق:\n\" تفاوت پان ایرانیسم با سایر پان ها ،همچون پان ترکیسم و پان عربیسم در چیست ؟؟\nابتدا باید گفت پان ایرانیسم دارای معنایی است که قدمت آن به فردای انعقاد قرارداد های ننگین تاریخ ایران میرسد ولیکن اقدام به انطباق این درون مایه با واگویه (لفظ) پان ایرانیسم حادثه ای است نسبتا جدید که گذشته آن به دهه ی 20 می رسد.پان ایرانیسم به معنای اتحاد و یکپارچگی ایران است و پان لفظی است جا افتاده در ادبیات سیاسی جهان که به معنای همه یا اتحاد می باشد\"(7).\nاوسته گؤروندوگو کیمی پان ایرانیست فیکیر صاحابلاری دوشونجه یئریدرکن سفسطه ائتمگه چالیشارلار. اونلار بیر یاندان عرب و تورک ائتنوسلاری نی اؤز آغالیقلارینی دوشونمه لرینی، اورتاق دیل و مدنیت ایچینده اولدوقلارینی پیسلرکن باشقا یاندان عرب و تورک ائتنوسلاری نین یوغورتلاری آجی، بیزیم فارس ایستعمارچیلیق نیتیمیز داها دا دادلیدیر ایزلنیمینی ایجتماعیته یانسیتماغا چالیشارلار. بو مسئله خالق عوام دیلی ایله دئییلرسه، منه یوخ اولان شئیین ایچینه نه اولسون ایزلنیمینی یاراداراق بو قوروپلارا کؤله لیک و قوللوق ائدن تورک، کورد و ساییره ائتنوسلارا باغلی اولانلارین دا نه درجه ده مایماق و مانیاقلیقلارینی دونیا ایجتماعیتینه یانسیتمیش اولار. باشقا یاندان ایسه فلاکت قارشیسیندا قارشی دوشمنله دیل تاپماغی پان ایرانیستلرین \"ننگین\" آدلاندیردیقلاری دا کئچمیشده خسرو پرویز ساسانلی نین ایسلام خلافتی ایله دیپلوماتیک ایلیشگی قورماق قابیلیتینده اولمادیغیندان اؤیرنمک ایستمدیکلرینی و کئچمیش 85 ایلده بگنمک ایستمدیکلری تورکلر ایران ممالیکی محروسه سی نی نه عئلم ایله عرب خلافتیندن قورتاردیق��ارینی گؤرمزدن گلدیکلرینی سرگیلمیش اولارلار. دئمک، افغانیستانین ایران ممالیکی محروسه سیندن گوج واسیطه سی آیریلماسی (آقوست 1839 ایلینده) \"ننگین\" آنلاشما دئییل، اینگیلتره و روسیه ایمپراتورلوغو جایناغیندا قاجار شاهلیغی نین سیخیشماسیندان و یئترلی گوجه صاحیب اولمایاراق قارشی طرفله آنلاشماغا گئتمک سیاستی سؤز قونوسو اولمالیدیر. گؤروندوگو کیمی اینگیلتره و روسیه ایستعمارچیلاری نین اوینادیقلاری اویونو پان ایرانیست قووه لری نین اوخویوب قبول ائده بیلمدیکلری، تورک ایمپراتورلوقلارینی (قاجار ایمپراتورلوغو و عثمانلی ایمپراتورلوغو) آرادان قالدیرمادا زامان گئدیشی ایله اینگیلتره و روسیه گوجلری یئرینه گؤره اورتاق اَیلم و ایش بیرلیگی ایچیریسینده اولدوغونو اینادجاسینا قبول ائتمدیکلریندن ایرلی گلن مسئله دیر. بو تاریخده کی قارشی دورمالاری گؤرمه دن معده گوجو دوشونجه و فیکیر یئریتمکله پان ایرانیستلر گئنه ده خسرو پرویز کیمی هیندوستانا سوروله جک گؤرونورلر(هر بیر ائتنیکی تک باشینا نظره آلارساق، ایران ممالیکی محروسه سینده چوخلوغو اولوشدوران تورک کسیمی نین اولماسینا باخمایاراق پان ایرانیستلر بو اینسانلارین دیل، مدنیتی و کئچمیش تاریخینه آچیقجاسینا توهین ائتمکدن بیله قاچینمازلار). پان ایرانیستلرین بو اکدیکلری نیفرت و حیقارت توخوملاری بیرگون ثمر و نتیجه وئره جک گؤرونور. اؤلمز خدیجه، گؤرر نوه نتیجه!!\nمسئله یالنیز قاجار تورک ایمپراتورلوغو آلتیندا قالماق ایستمگن افغان قبیله لری و خانلیقلاری دئییل، قاجار شاهلیغینا قارشی دورموش و گوج اولوشدورماغا دوشونن، باکی، شکی، گنجه، قاراباغ و ساییره خانلیقلاری دا فارس ایستعمارچی گوجلرین باشا دوشمک ایستمدیکلری و کباب شوق، ذوقوندان اوزدن ایراق داغلانماق ایستدیکلری اورتایا چیخمیش مسئله لردن بیر ایزلنیمدیر. دئمک، فارس دیلینی اؤزو اوچون دیوان دیلی ائتمیش قاجار شاهلیغی تورک اولدوقلارینا باخمایاراق آذربایجان خانلیقلاری ایله دیل و مدنیت آچیسیندان هانکی اورتاقلیغی اولابیلردی؟ ائله اوندان یانا دا قافقازلار قاجار ممالیکی محروسه سیندن آیریلدیقلاریندان چوخ کئچمدن اورالاردا میللی روح یوکسه لرک زامان گئدیشی ایله میللی دؤولتلر اورتایا چیخماسینا شراییط یارانمیش. بونلارا باخمایاراق قاجار شاهلیغینا قارشی ووروشان گونئی آذربایجان تجددود حرکتی نین بوگونکو نسیللری فارس راسیستلیگی نین باسقیسی آلتینا چتینلیکلر ایله اوز اوزه قالمیش گؤرونرلر. دئمک، اؤزونه اوماج اووما قابیلیتینده اولمایان اوزدن ایراق فارس آیدین و ضیالیلاری اینسانلیغین نه اولدوغونو آنلاییب باشا دوشمدیگی اوچون فارس اولمایان باشقا دیل و مدنیتلری ده گؤیه وین میلچک کیمی یوخ ائتمگه چالیشار. بو جنایتلر هئچ بیریسی فارس ایستعمارچیلیغی آدی آلتیندا دئییل، یالنیز ایران وطنداشلیغی آدی آلتیندا حیاتا کئچر. پان ایرانیستلر گئنه ده ایستعمارچی گؤروشلرینه آرخالاناراق یازیرلار:\n\"از دید پان ایرانست ها ایرانیان باید در سرزمین حقیقی خود که ایران زمین با ایران بزرگ نام دارد زندگی کنند در نتیجه تجزیه سرزمین های ایرانی به واحد های ساختگی توسط استعمار عملی بود بر ضد حاکمیت ملی ما\"(7).\nاوسته کی دوشونجه لر ده ایستعمارچیلیق آچیسیندان (زاویه سیندن) عوامفریب گؤروش ساییلمالیدیر. دئمک، قاجار ممالیکی محروسه سیندن قافقازداک�� (آذربایجان، ارمنیستان و گورجوستان) جمهوریتلرین آیریلماسی هئچ ده بو مملکتلرده کی اینسانلارین اؤز مملکتلرینده یاشامادیغی دئییل، ترسینه روسیه سؤیئتلیگی نین داغیلدیغیندان سونرا بو مسئله یه یاناشیلارسا، قافقازداکی آذربایجان تورکلری، ارمنی و گورجی ائتنوسلاری نین میللی حکؤمت قورمالاری و ایستعمار زینجیریندن آزاد اولمالاریندان خبر وئرر. بحرین مسئله سینه گلدیکده گئنه ده بحرینده کی عرب ائتنوسو اؤز میللی منلیگی و کیملیگینه اساسلاناراق وارلیغینی یاشادار. افغانیستاندا بیله بیر چوخلاری ایران دیل قوروپونا عایید اولمالارینا باخمایاراق میللی منلیک و کیملیک باخیمیندان فارسلیق ایستعمارچیلیغیدان خلاص اولاراق داها دا آزاد یاشاماق اوزره دیرلر. ایستر تاجیکلر، ایسترسه ده پشتونلار اؤز دیل و مدنیتلری نی یاشاتمالاری نین یانی سیرا اوراداکی هزاره و اؤزبک، تورکمن، قیزیلباش، آیماق، هزاره، عرب، براهوی، نوروستانلی و بلوچ و ساییره لره دیل مدنیتلرینی دئموکراسی دئیه تحمیل ائتمه شانسینا (چوخلوق اؤزونو آزلیغا قبول ائتدیرمه پرئنسیبینه) مالیک اولموشلار. آنجاق اوراداکی باشقا آزلیقلار دا ایستر اؤزبک، تورکمن، هزاره و ایسترسه ده نوروستانلیلار و ساییره لر اولسونلار، میللی آزلیق حاقلارینا صاحیب اولاجاق گؤرونورلر. بو مسئله افغانیستانین 2004 اونجو ایل مجلیس طرفیندن قبول اولموش دؤولت مارشیندا بئله اؤز عکسینی تاپمیشدیر، پشتونجا:\nدا وطن افغانستان دی\nدا عزت د هر افغان دی\nکور د سولی کور د توری\nهر بچی یی قهرمان دی\nدا وطن د تولو کور دی\nد بلوچو د ازبکو\nد پشتون او هزاره وو\nد ترکمنو د تاجکو\nورسره عرب، گوجر دی\nپامیریان، نورستانیان\nبراهوی دی، قزلباش دی\nهم ایماق، هم پشه ییان\nدا هیواد به تل زلیژی\nلکه لمر پرشنه آسمان\nپه سینه کی د آسیا به\nلکه زره وی جاویدان\nنوم د حق مودی رهبر\nوایو الله اکبر وایو الله اکبر\nایندیسه افغانیستانین دؤلت مارشی نین دریجه چئویریسینه نظر سالاق:\n\"\nاین کشور افغانستان است\nاین عزت هر افغان است\nمیهن صلح، جایگاه شمشیر\nهر فرزندش قهرمان است\nاین کشور میهن همه است\nاز بلوچ، از ازبکها\nاز پشتون، هزاره‌ها\nاز ترکمن و تاجیکها\nهم عرب و گوجرها\nپامیری، نورستانیها\nبراهویی است و قزلباش\nهم ایماق و پشه‌ئیان\nاین کشور همیشه تابان خواهد بود\nمثل آفتاب در آسمان کبود\nدر سینهٔ آسیا\nمثل قلب جاویدان\nنام حق است ما را رهبر\nمی‌گوییم الله اکبر، می‌گوییم الله اکبر\nاوسته کی گؤرونوملر فارس ایستعمارچیلاری و فارس مدنیت راسیستلری نین دیل دئیه الکن فارسچانی بو دیل و مدنیت صاحابلارینا تحمیل ائتمک شانسیندان محروم اولدوقلاریندان خبر وئرر. دئمک، بوگونکو ایران ممالیکی محروسه سی نین پیشیگه بنزر خریطه سی نی نظره آلارساف، فارس ایستعمارچیلاری و مدنیت راسیستلرینی پیشیک کیمی داورانمالاری اورتایا چیخمیش اولار. پیشیک ده الی اتی یئتمزکن اونو پیسلمگه چالیشار. \"آتی آتین یانیندا باغلاسان، عئینی بویاق و رنگده اولماسالار دا، عئین خصلته صاحاب اولابیلرلر\". بو دا ایرانین پیشیک بیچیمینده کی خریطه سی ایله فارس ایستعمارچی قووه لری نین حئکایه سیدیر. فارس ایستعمارچیلاری دا بو آچیدان پیشیک خیصلتینی قبوللانمیش گؤرونرلر. پان ایرانیستلرین دئییشلریندن گئنه ده اوخویوروق:\n\"... پان ایرانیست ها معتقدند که باید با تاجیکستان که ناحیه ای ایرانی نژاد،��یرانی زبان و ایرانی فرهنگ و ایراندوست است روابطی داشت در راستای تقویت پیوندهای گذشته و مردم دوشنبه از دید ما با یک شهروند اصفهانی یا تبریزی و مشهدی تفاوتی ندارد و هر دو هم مهین ما هستند.حال برخی به خاطر داشتن چنین باورهایی انسان های تهی و بی مایه ما را فاشیست می دانند! چرا که فقط از حقوق غصب شده این ملت دفاع میکنیم!\"(7).\nاوسته ایشاره ائتدیگیمیز دک پان ایرانیستلرین گؤروشلری ایستعمارچیلیق ماهیتینده اولدوغو اوچون فاشیست اولمانین یانی سیرا راسیستلیک مقوله سینده بیله آدولف هیتلرین الینی دالدان باغلامیش گؤرونورلر. بو فاشیبستلیک مفکوره لری بو ذاتلارین سطیر سطیر یازیلاریندا تورک و عرب ائتنوسو علیه لرینه ایشلتدیکلری عبارتلرده اؤز عکسینی تاپماقدادیر. اؤرنک اولاراق آشاغیداکی صحنه لره نظر گزدیرک:\n\" 9 تورک ساکن آلمان در آتش سوزی که از سوی مردم آلمان در ساختمان مسکونی تورکها انجام شده بود زنده زنده سوزانده شدند.گفتنی است در آلمان بیش از 2 میلیون ترک زندگی می کنند که پس از جنگ جهانی دوم به عنوان عمله و بنا و گارکر از سوی به این کشور سرازیر شدند ولی هیچ گاه نتوانستند خود رابا جامعه آلمان تطبیق دهند و اکثرا به کارهای پست و یا خلاف مشغولند.... گروه های ملی در آلمان خوهان خروج ترکها از کشور جهت برقرای امنیت و جلوگیری از ناهنجاری های اجتماعی هستند.\"(10)\nاوسته کی یازیدا گؤروندوگو کیمی بیر کیچیک سایدا اولاجاق مارجینال و فاشیست قوروپ طرفیندن گؤرولموش اولاجاق ایشی فارس فاشیست قووه لری \"مردک آلمان\" دئیه قلمه آلماغا و ایران ممالیکی محروسه سینده کی میللی بیلینجی یوکسلمکده اولان آذربایجان تورکلری نین میللی بیلینجلرینی باسدیرماغا چالیشارلار. اوسته کی یازیلمیش، فارس فاشیستلری سیته لریندن آلینمیش عکس ده تورکلر علیهینه ساواش روحو دئیه آلمانیا ایله هئچ بیر باغلیغی یوخدور. موضوعدان اوزاق دوشمک ایسته مه دیگیمیز اوچون بیر داها فارس فاشیستلری و فارس مدنیت راسیستلری نین اوسته ایشاره ائتدیکلری \"تبریزی\" و \"دوشنبه ای\" قونوسونا دؤنمگه چالیشاق. تبریزلی تورک ایله دوشنبه لی تاجیک مسئله سینه گلدیکده بو توپلوملار هر ایکیسی اینسان توروندن ساییلار. دیل و مدنیت آچیسیندان ایسه دوشنبه لی تاجیک روسیه توتساغیندان قورتارمیش اؤز میللی بایراغی آلتیندا یاشارکن تبریزلی تورک توپلوموندان اولانلارین بیر چوخو فارس توتساغیندان \"الحذر\" چکر، بعضیلری ایسه فارس ایستعمارچیلیغی بویوندوروغو آلتیندا یاشاماغی، کؤله لیک و قوللوقچولوغو اؤزونه افتیخار سایار. فارسلار دئمیشکن: \"فاصله میان ماه من تا ماه آسمان ---- فاصله بین زمین تا آسمان است\". اصفهانلی فارس ایله اؤزونو تاجیک تانیدان دوشنبه لی نین دیل و مدنیت آچیسیندان آل وئریش ائتمکلری ایسه کیمسه نی راحاتسیز ائتمز دئیه دوشونمه لی ییک. پان ایرانیستلرین ایستعمارچی گؤروشلریندن گئنه ده اوخویوروق:\n\"... پان ایرانیست ها آنقدر نسبت به اندیشه های خود ایمان دارند که جرات کرده اند نام پان ایرانیسم بر آن بگذارند.در حالیکه نه در مصر نه در عراق و نه در ترکیه هیچ نهضتی یا حزبی به نام پان ترکیست یا پان عربیست وجود نداشته. اگر در ترکیه از پان ترکیسم سخن میگوییم،آنها خود هیچگاه خود را با این لفظ نمی شناسانند.بلکه خود را ترک گرا یا ملتچی می نامند و انجمنی هم در سال 1908 به نام تورک درنگی در اسلامبول تشکیل شده که فعالیت ها�� فرهنگی داشت و در سال 1912 جای خود را به تورک اجاقی داد که در اساس نامه اش از کمک فرهنگی و زبانی به سایر ملتهای ترک سخن گفته بود\"(7).\nپان ایرانیستلرین فارس دیلینی باشقا دیل و مدنیت صاحبلارینا تحمیل ائتمکده ایصرارلی اولدوقلارینی، ایکی آیاقلارینی بیر باشماغا سوخاراق تویوغو بیر قیچلی گؤسترمه لرینی نظره آلارساق، پان ایرانیست دئیه هانکی فاشیست توروندن اولدوقلارینی آییرد ائتمک او قدر ده چتین اولماز. پان ایرانیستلرین گئنه ده ایستکلریندن اوخویوروق:\n\"ما تنها خواستار برقرای پیوندهای دوباره با سرزمین هایی هستیم که پس از قراردادهای پاریس و آخال و گلستان و ترکمنچای از ما جدا شد. در این راه حتی در صدد یکسان کردن حکومت ها که امری است غیر ضرور نمی باشیم، تنها میگوییم حکومت های تهران، دوشنبه، ایراوان، بادکوبه و... باید به همدیگر نزدیک شوند. مرزهای مصنوعی را به وسیله قراردادهای چند جانبه از میان بردارند و در قالب اتحادیه ای همچون اکو به همگرایی برسند.حال اگر در این میان حکومت باکو از امریکا و ناتو دعوت میکند تا در قفقاز و در کنار دست ما نیروگاه نظامی برپا سازد ما حق خواهیم داشت نسبت به این اقدامات مخل امنیت منطقه اعرتاض نمائیم یا نه؟آیا اگر رژیم باکو حکومتی بود همچون حکومت دوشنبه این همه کدورت میان دو دولتی که اصولا باید برادر هم باشند به وجود می آمد؟\"(7).\nبیلیندیگی کیمی هر شئی قارشیلیقلی اولمالیدیر. قوزئی آذربایجانلی فارس حاکیمیت سیستیمی نین نئجه بیر سیستیم اولدوغونو بیر چوخ فارس فاشیستلری و مدنیت راسیستلری خیال ائتدیکلریندن داها دا یاخشی باشا دوشموش گؤرونر. آمریکالی وئردیگی پولونون قارشیسیندا آذربایجانین نفتی آلارکن، ایران ممالیکی محروسه سینده فارس ایستعمارچی سیستیم آذربایجانلی نین یالنیز اینسانی گوجو، یئر آلیتی قایناقلارینی دئییل، دیلی و مدنیتی ده یوخ ائتمگه چالیشار. دئمک، فارس ایستعمارچیلاری نین بوگونکو داورانیشلاری 19 اونجو عصیرده فرانسه ایستعمار گوجلری طرفیندن آفریکاداکی قارالار باشینا گتیریلدیگی اویونلاری خاطیرلاتمیش اولار. فرانسه لیلر ده آفریکاداکی قارالاری آلداتماق اوچون اصیل فرانسه لی دئیه اونلاری اؤز دیل و مدنیتلرینه اؤزگه یاشاتماغا و دیل و مدنیتلرینی یوخ ائتمگه چالیشمیشلار. دئمک، فارس ایستعمارچیلاری نین بو پلانلاری بیر سیرا قوللوقچو و فارس بالتاسینا ساپ اولانلار واسیطه سی ایله ممکون اولاجاق دئیه دوشونولموش بیر مسئله دیر! پان ایرانیستلرین ایستعمارچی گؤروشلریندن گئنه ده اوخویوروق:\n\".. این عرب های هستند که به تحریک استعمار خلیج پارس را با نامهای خنده دار دیگری می نامند و خوزستان که دارای اقلیت کمتر از 30 درصدی عرب است عربستان میگویند. این غربی ها بودند که با استفاده از دست های پنهان ماسونی در ایران بحرین را از ایران جدا کردند و آنرا به عنوان یک کشور عربی و وهابی به جامعه جهانی عرضه کردند و از اتحاد چند دزد دریایی کشور ساختند به نام امارت متحده عربی\"(7).\nکنگر کؤرفزی نین خلیج عرب، خلیج فارس و ساییره آدلانماسی اوزره یازیمیزین باشلانقیجیندا فیکیر یئریتمگه چالیشدیق. ایندیسه \"عربستان\"ین فارس ایستعمارچی گوجلری طرفیندن \"خوزستان\" آدلاندیریلماسی اوزره احمد کسروی نین \"تاریخ پانصد ساله خوزستان\" آدلی کتابیندان اوخویوروق:\n\"گویا در زمان شاه اسماعیل یا در دوره پسر او شاه طهماسب بوده که بخش غ��بی خوزستان را که به دست مشعشعیان بود عربستان نامیدند تا از بخش شرقی که شامل شوشتر و رامهرمز و به دست گماشتگان صفوی می بود بازشناخته شود. ... ما نخست این نام \"عربستان\" را در کتاب قاضی نورالله می یابیم که تألیف آن را در زمان شاه طهماسب آغاز کرده و پس از مرگ او به انجام رسانیده. ولی چنان که در متن گفته ایم آن زمان این نام را جز بر بخش غربی خوزستان نمی گفته اند وتا آن جا که ما سراغ داریم تا آخر پادشاهی صفویان بلکه تا زمان تادرشاه همگی خوزستان را\"عربستان\" نمی خوانده اند و پس از زمان نادربود که کلمه خوزستان فراموش گردیده وسراسر آن سرزمین به نام عربستان خوانده شد واین نام معروف بود تا درسال 1302 شمسی دولت آن را برانداخته نام خوزستان را دوباره مشهور گردانید\" (8).\nاوسته گؤروندوگو کیمی ائتنیک عربلر یاشایان بؤلگه یه \"عربستان\" آدی نین وئریلمه سی فارس ایستعمارچیلاری نین \"توطئعه و تحریک\" تئزلرینه اساسلاناجاق دئییل، تاریخی بیر مسئله دیر. بحرین سؤز قونوسو اولدوقدا دیل و مدنیت آچیسیندان بحرین اهالی سی عرب اولدوغو اوچون فارس ایستعمارچیلیغی بویوندوغونو تحمل ائتمه میش دئیه دوشونملی ییک. اوسته گؤروندوگو کیمی فارس راسیستلری بیریاندان بحرینی اؤز تاریخی اراضیلری دئیه بو مملکلتی ایشغال ائتمگه دوشونر و بو مسئله ایله اوغراشارکن باشقا یاندان بحرینده کی اینسانلار عرب اولدوقلاری اوچون اونلاری \"دزدان دریایی\" دئیه قلمه آلماغا چالیشارلار. بو دا سلطانعلی نی زیرتانعلی چاغیرما حئکایه سینی اینسانا خاطیرلاتمیش اولار.\nسلطانعلی کیشی نین ده بیر قونشوسو وار ایمیش. قونشو سلطانعلی کیشی یه اوز توتاراق اوتانمادان دئییر:\n\"زیرتانعلی قارداش! ده ده نین آدی نه دیر؟ سلطانعلی ده قونشوسونون هانکی اینسان توروندن اولدوغوندان چاشاراق اوز توتاراق اونا اوزدن ایراق دئییر: ائشک اوغلو، ائشک، اؤز آدیمی دوز سسله دین کی، ده ده مین ده آدینی اؤیرنیب سسلمک ایستر سن می؟! پان ایرانیستلرین بو فاشیستلیک داورانیشلاری بیر ده آیی داورانیشینی اینسان اوغلونا خاطیرلادار. آیی دا میلچک قاوماق ایسته ییرم دئیه دوست خیطاب ائتدیگی اینسانین باشینا داش سالیب اؤلدورموش، دئییرلر. پان ایرانیستلرین ایستکلریندن گئنه ده اوخویوروق:\n\".شناسایی ما از حکومت دموکراتیک و مردمی بر اساس ناسیونالیسم تاریخی و اجتماعی ملت ایران شکل گرفته است. اصولا ناسیونالیسم ایرانی پایه و اساس پان ایرانیسم است و نظریه پردازان پان ایرانیست همه ی پدیده ها را در بستر ناسیونالیسم ایرانی بررسی و ارزش گذاری می کنند.از دید آنها ناسیونالیسم تنها یک اندیشه نیست ،بلکه ناسیونالیسم یک علم است.پان ایرانیست ها اندیشه ها را در واحد ملی بررسی می کنند و دموکراسی نیز از این قاعده پیروی می کند. پس از دید ما ناسیونالیسم و سوسیالیسم بر بنیان ناسیونالیسم ارزش گذاری و اجرا می شود و از این رهگذر ناسیوکراسی (ملت سالاری) و سوسیالیسم ملی به وجود می آید. ناسیونالیسم اجتماعی تجلی عنصر سوسیالیسم است در واحد ملی\"(7).\nاوسته کی عیبارتده پان ایرانیستلر، فارس ایستعمارچیلاری یوخسا فارس مدنیت راسیستلری نه دئدیکلرینی اؤزلری ده باشا دوشموش گؤرونمورلر. بو ذاتلار گونون ایجتماعی مقوله لرینی تاریخی مقوله لر ایله قاریشدیرمیش مقامدا یئر آلارلار. باشقا یاندان میللتچی ایدعاسیندا اولمالارینا باخمایاراق آلمان نازیستلری کیمی تک نژادل�� بیر توپلوم دئیه سوسیالیسم مقوله سینی ده فارس میللیتچیلیک مقوله سی ایله قاریشدیرماغا چالیشاراق آلمان نازیستلرینی بیر داها یانسیلامیش اولارلار (بیلیندیگی کیمی آلمان نازیستلری ده، یهودیلری آلمان دئییللر دئیه اونلاری قاز اوتاقلاریندا بوغاراق یاندیریب یاخمیشلار). بو دا فارس فاشیست تشکیلاتی کیمی تانینان \"سومکا\" تشکیلاتی ایله \"پان ایرانیست\" تشکیلاتی نین ایداره ائدیجیلری نین کئچمیشده اولدوغو کیمی بوگون ده همفیکیر اولدوقلارینی اورتایا قویار. پان ایرانیستلرین ایستکلریندن گئنه ده اوخویوروق:\n\" ... بسیاری از مسئولان امروز کشور در گذشته از سمپات های پان ایرانیست بوده اند. برای نمونه نام عبدخدایی و محسن رضایی در لیست سمپات های قدیمی به چشم می خورد و البته عبدخدایی پس از مدتی به جمعیت فدائیان اسلام پیوست\"(7).\nپان ایرانیستلرین اوسته کی فیکیرلرینه دیرک اولاراق عبد خدایی (1) و محسن رضایی (9) نین ده فیکیرلری ایله تانیش اولماق پیس ساییلماز دئیه دوشونوروک.\nقایناقلار:\n1 ایشیق سؤنمز، پان ایرانیسم، پان فارسیسم یوخسا خولیاچیلیق راسیسم؟:\nhttp:\/\/www.achiq.org\/olaylar9\/pan%20iranism.htm\n1.1 ایشیق سؤنمز، فارس مدنیت راسیستلری نین \"خطر زرد\" حئکایه لری!:\nhttp:\/\/www.azadtribun.net\/x18566.htm\n2 ایشیق سؤنمز، فارس مدنیت راسیستلری نین \"آرامگاه\" حئکایه لری: http:\/\/www.azadtribun.net\/x18881.htm\n3 محمود افشار یزدی، مجله آينده- نمره مسلسل 32- جلدسوم-شماره 8 –سال 1324 خورشيد، قلمرو زبان فارسی : پان ایرانیست، فرمان آریا: http:\/\/farmane-ariya.blogfa.com\/post-22.aspx\n4 ایشیق سؤنمز، فارس نئوفاشیستلری و داریوش همایون:\nhttp:\/\/www.achiq.org\/yazi\/sonmez%20fars.htm\n5 فرمان آریا، سلسله جستارهایی پیرامون پان ایرانیسم 3، سر چشمه اندیشه پان ایرانیسم: http:\/\/www.farmane-ariya.blogfa.com\/post-144.aspx\n6 آذربایجان دئموکرات فیرقه سی: دولت و آذربايجان نماينده لری آراسيندا موافقت اولونموش قراردادين متنی: http:\/\/www.adf-mk.org\/T\/at.html\n7 فرمان آریا، پان ایرانیستها چه میگویند:\nhttp:\/\/www.farmane-ariya.blogfa.com\/post-302.aspx\n8 احمد کسروی، تاریخ پانصد ساله خوزستان، تهران 1362، انتشارات خواجو، فصل والیان عربستان.\n9 ایشیق سؤنمز، پان ایرانیستلرین «ایسلام دینی» نی فارس میللیتچیلیگینه اویونجاق ائتمه سی!: http:\/\/www.azadtribun.net\/0213.htm\n10 پان ایرانیست، فرمان آریا، از نژاد پست بودن در اروپا: http:\/\/www.farmane-ariya.blogfa.com\/post-296.aspx","num_words":6364,"character_repetition_ratio":0.06,"word_repetition_ratio":0.011,"special_characters_ratio":0.219,"stopwords_ratio":0.002,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.999,"perplexity_score":221222.7,"cluster_detection":-1}
+{"text":"سیز بورداسینیزائو»گوندلیک»گۆنئی آذربایجان سسی یایین یؤنتمه‌نی- کورشاد آغ دره لی ( بير ميللتين گله جه يی)\nگۆنئی آذربایجان سسی یایین یؤنتمه‌نی- کورشاد آغ دره لی ( بير ميللتين گله جه يی)\n0\nBy varliginsesi on نوامبر 20, 2023 گوندلیک\nپایلاش\nFacebook Twitter LinkedIn Pinterest Email Tumblr Reddit VKontakte Telegram WhatsApp Copy Link\nبیر میللّتین گله‌جه‌یی\nبیر میللّتین گله‌جه‌یی، اؤز ميللی و دئموکراتیک دؤولتینه باغلیدیر. بئله بیر دؤولتین یارانماسی دا، اؤز ميللتی نین ایراده‌سینه و اۇزمان کادرلاری‌نین وارلیغیندان آسیلیدیر. گۆنئی آذربایجان ميللی حرکاتی بیر دؤولت قوُرما مۆجادیله‌سی اوْلاراق حرکاتینا داوام ائتمکده‌دیر. آذربایجان ميللی حرکاتی، سیاسی حیاتیندا گنج حرکات دیر و بو سببدن آتیلماسی گره‌کن چوخ ساییدا آددیملارین واجیب اوْلدوغونا اینانیرام. بو آددیملارین ان اؤنملی‌سی ده کادرول��شماقدان عیبارتدیر. بو دوُرومدا وار اوْلان دؤولت آنلاییشینا مالیک اوْلان صادق قۆّه‌لری تانی‌ییب تانیتماق، اؤزونه مخصوص اهمیته مالیکدیر.\nسوْن گۆنلرده ایستانبول شهرینده بو ایستیقامتده چوخ اؤنملی بیر یيغینجاق گرچکلشدیریلدی. بو تشبّوث، سایین دوْقتور ضياء صدر الاشرافی جنابلاری‌نین ۷۷- جی آد گۆنو مۆناسیبتیله آکادمیک و کۆلتورل آتموسفئر ایچری‌سینده یاشاندی.\nمیللّته صادق و شفّاف عمل ائدن سیاسی قۆّه‌لرین قدرینی بیلمک، یئنی و مۆتخصّیص کادرلاریندا عرصه‌یه گلمه‌سینه یاخشی شرایط یارادا بیلر. گؤرکملی عاليم دوْقتور ضياء صدر الاشرافی جنابلاری ایله بیر آرادا اوْلماق، چوخ بیلگین، صمیمی، دۆزگون و آذربایجان سئور بیر شخصیت‌دن عیبارت اوْلدوغونو یاخیندان بیزه گؤسترمیش اوْلدو.\nبو تشبّوث ده اَمَگی گئچن هر کسه، اؤزه للیکله ده «وارلیغین سسی» درگی‌سی‌نین ایداره هئیأتینه اؤز درین میننتدارلیغیمی بیلدیریرم.\nسایین دوْقتور ضياء صدر الاشرافی جنابلاری‌نین، ۷۷- جی آد گۆنونو بو وسیله ایله تکراردان تبریک ائدیرم و اؤزونه، حؤرمتلی عائله‌سینه اوُزون عؤمور و مؤحکم جان ساغلیغی آرزولاییرام. سوْن اوْلاراق دا اوُمود ائدیرم کی، یاخیندا، قوْجامان تبریز ده و اؤز دؤولت بایراغیمیزین آلتیندا داها دا طنطنه لی یوُبیلئیلرده بیرلیکده ایشتیراک ائدَک!\nگۆنئی آذربایجان سسی یایین یؤنتمه‌نی\nکۆرشاد آغدره‌لی\nایستانبول، ۲۱ اکتیابر ۲۰۲۳\nShare. Facebook Twitter Pinterest LinkedIn Tumblr Email Reddit VKontakte Telegram WhatsApp Copy Link\nPrevious Articleدوقتور ضياء صدر الاشرافی حاققيندا \/ علی آردی\nNext Article وارليغين سسی درگی سی نين طرفيندن \/ ميرموسا هاشيمی\nیازی ایله باغلی\nدوقتور ضياء صدر الاشرافی نين طنطنه لی 77 ايلليک ياش يوبيلئيی مناسبتينه اؤن سؤز\nنوامبر 20, 2023\nدوقتور ضياء صدر الاشرافی نين اؤتوبیوقرافيياسی\nنوامبر 20, 2023\nدوقتور ضياء صدر الاشرافی نين چيخيشی\nنوامبر 20, 2023\nFacebook X (Twitter) Instagram YouTube RSS\nوارلیغین سسی ۱۹۹۹-۲۰۲۴موعلف حقوقلاری گورونور. معلوماتدان ایستفاده ادرکن لینکدن ایستیناد اولونمالیدیر. © 2024","num_words":656,"character_repetition_ratio":0.083,"word_repetition_ratio":0.096,"special_characters_ratio":0.204,"stopwords_ratio":0.003,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":145720.8,"cluster_detection":-1}
+{"text":"ایسپانیا و ایسپانلار اوچون «لامانچه دون کیشوت» هر شئی دئمکدیر. «هر شئی» ایسپانیادا اولوب-قالان نه وارسا بونلارین هامیسی، سونئتدن، مادریقالدان، اساطیر و افسانه‌دن، گولمه‌لی خالق نووئللالاریندان ائپیک داستانلاریناجان ادبی-بدیعی دیَرلی زنگین فولکلورا قدر هر شئیین ایزینه، علامتلرینه، امکلرینه اورادا راست گلمک اولار.\nگولونج ده گؤرونسه، «سای-سئچمه» (آدیندان توتموش هر شئیی سای-سئچمه) روسینانتین بئلینده‌کی یهر اوستونده اوزوندراز دون کیشوتون، پالانلی ائششک بئلینده‌کی سلاحداشییجی سانچو پانسانین دؤنوب دولاشدیغی دوزنلیکلر، چؤللر، داغلار-دره‌لر، تپه‌لر، کئچیدلر، چایلار، سویونو ایچدیکلری چشمه‌لر، سانچونون تولوغوندا اکسیک اولمایان چاخیر وطنین نعمتی، طبیعی ثروتی همیشه گؤز اؤنونده‌دیر.\nاوبالار، کندلر، شهرلر، قالالار، قصرلر، سارایلار ایسپانیانین، ایسپانلاریندیر. آغا و نؤکر سویه‌سینده هیدالقو (۱) دون کیشوتلا ایشگوزار اکینچی-کندلی سانچو پانسانین آتا-اوغول سویه‌سینه یوکسه‌لن اولفتی، بیر-بیرینی گؤرمه‌ینده دوغمالار کیمی غریبسه‌مه‌لری میللی ایسپان اولفتیدیر. اونلارین گئییم-کئچیملری، یئمک-ایچمکلری ده میللی‌دیر. ایسپان دیلینده دانیشیرلار، بو دا اؤزونه‌مخصوص دونیا دیللریندن بیریدیر.\nبیزیم ادبیاتیمیزدا محمدحسن عمی‌نین زیارت سفری اوچون ائششک نئجه عزیزله‌نیرسه سانچونون دؤزوملو بوز ائششه‌یی ده بوتون عائله‌‌یه گرکلی بیر حئیواندیر، محمدحسن عمی تؤوله‌سی‌نین قاباغیندا چؤمبه‌لیب قونوم-قونشولاری ایله زیارت بورجوندان، زیارت ساوابیندان نئجه لذتله دانیشیردیسا، سانچونون عائله‌‌سی ده اونون ائششه‌یینی ائله‌جه بسله‌ییر. سانچو سفره چیخمالی اولاندا ائششه‌یه ائله مؤحتاج اولور کی، بونون قارشیلیغینی آختاراندا اؤزوموزون ادبیاتیمیزدا محمدحسن عمی‌نین ائششه‌یینه مؤحتاجلیغی یادیمیزا دوشور. محمدحسن عمی‌یه گؤره آروادی عزتین، اوغلو احمدین اؤلومو ائششک خیففتیندن ساییلدیغی کیمی، سانچونون عائله‌‌سینده ده ائششک اونلارین گوزرانی اوچون یئگانه یوک حئیوانیدیر. سانچو هارا، کؤهلن آت هارا، زیارته ثاواب اوچون پیادا گئده بیلمه‌ین محمدحسن عمی هارا، آت سؤوداسینا دوشمک هارا! محمدحسن عمینی اونون ائششه‌یی ناخچیوان طرفلرده زووارلارا قاتیب اوزاق و قورخولو زیارت اوجاغینا آپارمالییدی (قیسمت اولمادی)، سانچونون ائششه‌یی ده اونو ایسپانیا حدودلاریندا داشییب آپارمالییدی، سانچو دا بو حئیوانین یئمینی کسمزدی. حئیوانین اوغورلانماغی و یا ایتمه‌یی ده گؤروسن بیزده اولدوغو کیمی ایسپانیادا دا تیپیک اولان ایشمیش؟ البته‌‌، جاهیللیک عالمینده اوغورلوقدان یاخا قورتارماق اولمازدی. آمما بونون فرقلری وارمیش. آذربایجاندا ائششه‌یین ایتمه‌یی الی زوغال آغاجیندان دیَنکلی خودایار کاتتانین سونسوز تاماهینا باغلییدیسا، ایسپانیادا ایتمکلیک قاچاق-قولدور تاماهینا باغلانیر. «یازیق» خودایار کاتتا ائششه‌یی «ایتیرمک» اوچون نه حیله‌لره ال آتمامیشدی؟! سانچونون ائششه‌یینی ایسه یولدان اؤتن اوغرولار گئجه خلوتینده آسانلیقلا سانچونون آلتیندان چیخاریب آپارمیشدیلار. بو نئجه اولا بیلیرمیش؟ چوخ ساده، ائششه‌یین ایکی یانینا پایا سانجیب، پایالاری دایاق چوبوغونا بیرلشدیرن اوغرولار آغیر یوخویا گئتمیش سانچونو ائهماللیجا یوخاری قالدیریب بوزو اونون آلتیندان چکمیشدیلر. سانچونو پایالارین اوستونده یوخو بیشیرمیشدی، ائششه‌یینی ده نوختاسیندان توتوب آپارمیشدیلار. اوخشارلیغا باخین کی، ایکی یوخسولون ایکیسی‌نین ده ائششه‌یی اؤزونه قایتاریلمیشدیر.\nاوخوجولار محمدحسن عمی‌نین ائششه‌یی‌نین تاپیلماسی و یییه‌سینه قایتاریلماسی احوالاتی‌نین مزه‌لیلیینی بیلیرلر. سانچونون ائششه‌یی‌نین تاپیلماسینی بیلمه‌ینلر اوچون بونو آچماق ایندی یئرسیز اولار. اوخوجولار فرقلی تفصیلاتی گؤره‌جکلر. یالنیز اوخشارلیغین سببینی بورادا بیلدیرمک گرکدیر. هر ایکی اثرده «اوزو قارا» یوخسوللوق، مؤحتاجلیق دردی وار. آذربایجان کندلیسی ایله ایسپان کندلیسی‌نین دولانیشیغی عینی سویه‌ده‌یمیش. فرقلره گلنده بونلار ایسته‌نیلن قدر چوخدور. سببلردن بیری شرقین جاهیل موسلمانی ایله، غربین جاهیل خریستیانی آراسینداکی فرقدیر. محمدحسن عمی زیارته گئتمه‌سه‌یدی، جنّت «قبضی»ندن محروم اولا بیلردی. غربین ده زیارتگاهلاری اولمامیش دئییلدی. آمما ایسپان ادیبی میگئل دئ سئروانتئس سااوئدر��نین سانچوسو زیارت قایغیلاریندان بوسبوتون اوزاقدیر. او، چاخیری حرام دئییل، حالالدان دا حالال نعمت ساییر. چاخیری هردنبیر دئییل، هر یئمک سوفره‌سی آچیلاندا ایچیر. چاخیر احتیاج اوچون همیشه اونون هئیبه‌سینده‌کی تولوقدا حاضردیر.\nیئری گلدیینه گؤره آپاردیغیمیز بو موقاییسه‌لردن مقصدیمیز کیمه اوستونلوک وئریب، کیمی آغیر سؤزلرله پؤشله‌مک دئییل. اوخشار موناسیبتلر گؤز قاباغیندادیر. «اینتیباه(۲) دؤورو ادبیاتی» آنلاییشینا گؤره م.س.سااوئدرا قلمیندن چیخان، قیساجا دئییملی «دون کیشوت» بیزیم اینتیباه دؤورو ادبیاتیندان دا چوخ-چوخ فرقلیدیر، بیزیم یئنی دؤور ادبیاتی آدلاندیردیغیمیز اون دوققوزونجو عصردن و ان یئنی دؤوردن، اییرمینجی عصردن فرقلیدیر. قونشودان بورج آلینمیش بیر گئجه‌لیک نئفت موضوع‌سو جلیل ممدقولوزاده یارادیجیلیغیندا، ادبیات اوچون تیپیک موضوع‌لارداندیر. بونا گؤره دو سانچو پانسا ایله محمدحسن عمینی موقاییسه ائتمک یالنیز گؤزه چارپان احوالات اوخشارلیغی باخیمیندان یارییا بیلر. «ائششه‌یین ایتمه‌یی» اطرافیندا «داناباش کندی‌نین احوالاتلاری» آذربایجان ادبیاتیندا نه قدر تیپیک، آکتوال اجتماعی-سییاسی موضوع اولدوغونو ادبیاتشوناسلیغیمیز چوخدان ثبوتا یئتیرمیشدیر. ایسپانیادا اینتیباه دؤورو ادیبی سئروانتئس اونلاری اینتیباه دؤورو آنلاییشیندا دون کیشوتون دیلی ایله مصلحت طرزی ایله بئله دئدیزدیریردی: «اوغلوم سانچو، چالیش کی، فرمان وئرمیه‌سن. فرمان وئره‌سی اولسان او، یئرینه یئتیریلمه‌یینجه یئنی فرمان وئرمه. چونکی فرمانین چوخلوغو دؤولتین ضعیفلیی دئمکدیر».\nجلیل ممدقولوزاده «داناباش کندی‌نین احوالاتلان»ندا دؤولتین ضعیفلیی سؤزونو ایشلتمه‌میشدیر؛ او، متن‌آلتی معنایا گؤره آناسینی مأمورا صیغه ائتدیرمکله کندخودالیغا کئچمیش خودایار «بَیین» سویغونچولوغونو اونون شهره گئدیب تک بیر سوتکا (۳) عرضینده دؤولت دایاق اوجاقلاریندا کیملرله نئجه سؤوده‌له‌شدیینی آچیق تئندئنسییالی (۴) تصویرله جمعیتین چورودویوندن، اونون ییخیلاجاغما اینامیندان خبر وئرن حادثه‌‌ کیمی عکس ائتدیرمیشدیر. یعنی، سئروانتئسین «دون کیشوت»و اونون زمانه‌سی اوچون، بیزیم ادیبیمیزین «احوالاتلاری» بیزیم زمانه‌میز اوچون کئچمیش اینتیباه طلبلریندن داها یوکسک زیروه‌نین دموکراتیک، بلکه ده انقلابی ایدئیالارینی عکس ائتدیرمیشدیر، آپاردیغیمیز موقاییسه‌لر ایسپان و آذربایجان کندلیسی‌نین ماجرالاریندا بیری‌نین رئالیست تنقیدی ادبیات معیاری، او بیری‌نین هیدالقو و کندلی موناسیبتلرینده اینتیباه ادبیاتی معیاری فرقینی اورتالیغا گتیرمک فیکرینه دوشمه‌میشیک.\nقاییداق سئروانتئس «دون کیشوت»ونون اؤزونه‌مخصوصلوغونا، بو اثر ایسپان ادبیاتیندا اؤزونون یومورو، بعضاً کسکین ساتیراسی ایله سئچیلن تام اوریژینال میللی روماندیر. اونون یئنیلیکلری چوخدور. اثرین «اتحاف»یندا مؤلفین بو رومانین اوریژیناللیغی حاقدا مکمّل اعترافی وار. بو اعترافا اساسلانماغیمیز ضروریدیر. «اتحاف»ین ایلک جومله‌‌سیندن گؤرونور کی، زامانین «ذاتی-عالیلری» اینجه‌صنعت اثرینی موکافاتلاندیریرمیشلار. سوال؛ هانسی اثرلر موکافاتلاندیریلیرمیش؟ جاواب: «… اؤزونون نئجیبلیی اوزوندن منفعت اوچون قارا جاماعتا یارینماق سویه‌سینه آلچالمایان اثرلر».\nسئروانتئس رومانین هانسی مزیتینی «ذاتی-عالیلره» بیلدیریر؟ بونون جاوابی بئله‌دیر کی، سئروانتئسین اثری بیرینجی: «منور آداملارین قلمیندن چیخان اثرلرین بر بزه‌یینی تشکیل ائدن عالیمنمالیقدان… محروم»دور («دون کیشوت»، باکی، گنجلیک، ۱۹۸۳، ص.۳؛ بیرینجی کیتاب). مؤلف بیرینجی کیتابین «پرولوق»وندا (۵) کیمه و نه یازمیشدیر؟ بونو یازمیشدیر کی، «سن ائی ماجال تاپیب بو کیتابیمی اوخویان اوخوجو!… دوشونجه‌لریمین باری اولان بو کیتابین گؤزللیکده، اینجه‌لیکده و درینلیکده یوکسک سویه‌ده اولماسینی نه قدر ایستردیم… من اؤزوم دون کیشوتون یالنیز آتاسی حساب اولونور، اصلینده ایسه من اونون آتالیغییام و تاپدانمیش یوللا گئتمک فیکرینده دئییلم» (ص. ۴).\n«آتاسی» و «آتالیغی» نه دئمکدیر؟ او دئمکدیر کی، دون کیشوتو تؤره‌دن من دئییلم، من تؤره‌دیلیب دونیایا گتیریلمیش دون کیشوتو بیر آتالیق کیمی حمایه‌‌ ائتمه‌لییم. اونو قلمله تؤره‌دن شخص کیمی من اونو اوریژیناللیغی اوچون تاپدانمامیش یول سئچمه‌لییم، بئله بیر اوریژیناللیق دا ادیبی تحریک ائدیرمیش کی، «نه اوسلوب گؤزللیی، نه حاضرجاوابلیغی ایله سئچیلن، کنارلارینداکی و آخیرینداکی قئیدلرده هئچ بیر علمی معلومات، نصیحت‌آمیز سؤز اولمایان بیر کیتاب وئرم. نئجه قورخماییم کی، باشقا مؤلفلر، حتی ائپیک نؤولو بشری اثرلری آریستوتئلین، پلاتونون و بوتون فیلوسوفلار دسته‌سی‌نین حیکمتلری ایله بزه‌یرک، بونونلا اوخوجولاری حئیرته سالیر و محض بونا گؤره ده همین مؤلفلر معلوماتی، ساوادلی و بلاغتلی ساییلیرلار؟ بو هله هاراسیدیر، اونلار سیزه مقدس یازیلاردان مثاللار گتیریرلر!.. اونلار نزاکت گودمک ساحه‌‌سینده ده اوستادیرلار… بوتون بونلارین هئچ بیری منیم کیتابیمدا یوخدور».\n«دون کیشوت» ایستئهزالارلا دولو اولدوغو کیمی ایسپانیادا موکافاتلاندیریلان بر بزکلی اثرلره قارشی «اتحاف»دا ایستئهزالیدیر. نه یاخشی کی، مؤلفین لاغا قویدوغو «بربزه‌ک» بو روماندا یوخدور!\nیئنی ادبیاتیمیزین بانیسی میرزه فتحعلی آخوندزاده ده مؤعیظه‌پرستلیین علئیهینه گئدیردی. اون آلتینجی عصرله اون دوققوزونجو عصر آراسینداکی واخت حدودلارینی آشیب کئچن سئروانتئسین فیکیرلری ایندی ده بشری ماراقلاندیریر. بونا گؤره ده «دون کیشوت» اؤلمزدیر.\n«اتحاف»ین سونوندا سئروانتئس گؤرون نه ایسته‌ییر؟ «من بیرجه شئی ایسته‌ییرم، ایسته‌ییرم کی، سنی سانچو پانسا کیمی شوهرتلی بیر یاراقچی ایله تانیش ائتدییمه گؤره منه مینّتدار اولاسان». بو دا ائله یئنیلیک ایدی کی، گلیب اییرمینجی عصر ادبیاتیمیزدا نوروزعلی‌لری، محمدحسن عمیلری سئون، عزیزله‌ین، سئودیرن یازیچیلاریمیزیری یارادیجیلیق عالمینه قوووشموشدو. سئروانتئس زمانه‌سی‌نین کؤهنلمیش ذؤوق اهلی یازیچیلاریندان قطعیتله اوزاقلاشدیغی کیمی، بیزیم یئنی و ان یئنی دؤور رئالیستلریمیز ده، موترققی رومانتیکلریمیز ده «شعر بولبوللری»نین ذؤوقوندن تامام اوزاقلاشمیشدیلار.\nسئروانتئس اؤز دؤورونون کؤهنلمیشلرینه ایشاره ائدیب قاباقجیللارا اوز توتاراق دئییردی: «گومان ائتمیرم کی، سیز بو مؤللیفلردان بیر شئی گؤتورموش اولاسینیز».\nسئروانتئس، آخیر کی، بالتانی چوروین آغاجین کؤکوندن ووردو: «سؤزون قیساسی، یورولمادان سعی گؤسترین کی، جنگاورلیک رومانلاری‌نین لاخلامیش بیناسی اوچسون…» گؤره‌سن سئروانتئس اوچورماغا نییه بو قدر قطعیتلیدیر؟ «چونکی بو رومانلار چوخلاریندا ایکراه اویاتسالار دا، بیر چوخلاری هله اونو تعریفله‌ییب گؤیلره قالدیریرلار! سیز اؤز مقصدینیزه چاتسانیز، بیلین کی، آز ایش گؤرمه‌میسینیز».\nسانکی بیر غریبه‌لیک تؤره‌ییر. «لاخلامیش» جنگاورلیک رومانلاری بیناسینی ییخان سئروانتئس «دون کیشوت»ون تیمثالیندا تزه جنگاورلیک رومانی یاراتمیشدی؟ اصلا یوخ! «لامانچلی دون کیشوت» جنگاورلیک رومانلارینا پارودییادیر(۶). واختی کئچمیش، ضررلی جنگاورلیک رومانلارینا قارشی پارودییا، اؤزو ده باشدان-باشا لامانچلی دون کیشوتو لاغا قویان «جنگاورلیک» رومانی! باشدان-باشا گولوشله دولو اولان پارودیک روماندا جنگاور سلاحینی الیندن آلیب همین جنگاوری اؤلدورمک هونری یالنیز و یالنیز ایسپان ادیبی سئروانتئسه نصیب اولموشدو. «دون کیشوت»دان سونرا ایسپانیادا جنگاورلیک رومانلاری اؤلموشدو، سئروانتئسین اؤزونون اثرینده دون کیشوتون قوهوملاری، دوستلاری اونون ائوینده‌کی جنگاورلیک رومانلارینی حیطه ویزیلدادیب یاندیریردیلار. ساخلانیلان آنجاق و آنجاق دوغما ایسپان دیلینده یازیلان و یازیلما تاریخینه گؤره ایلکین دب کیمی تاریخی اهمیتی اولانلاردیر.\nسئروانتئسین لامانچلی دون کیشوتو کیمدیر، دون کیشوتلوق نه دیر؟ لامانچ ایسپانیادا یئر آدیدیر. کیشوت آدینین اولینه گلن دون کوبارلیق بیلدیریر. دون کیشوت کوبار نسلیندن چیخمیش هیدالقودور (اصیللی-نجابتلیدیر). سئروانتئسین رومانینا گؤره بو هیدالقو جنگاورلیک رومانلاری خسته‌سی‌دیر. ایلکین جنگاور رومانلاری‌نین دئییل، دبدن دوشوب لوزومسوزلاشمیش و ایلکین باکیره‌لیینی ایتیرمیش رومانلارین تأثیری ایله عدالت اوچون، کیمسه‌سیزلره و ایمکانسیزلارا ال توتماق اوچون کئچمیشین اصیل جنگاورینی یامسیلایان بیر خولیاپروردیر، سیخیلیب برکیدییمیش کاغیذدان (کارتوندان) دوزلتدیی نیقابینا، الده‌قاییرما دبیلقه‌سینه، زیرئهینه و قیلینجینا گووه‌نیب، جنگاور سایاغی سئچدیی سفر آتی دا اؤزو کیمی آریقدیر. جنگاورلرین آییق-ساییق، صداقتلی و دؤزوملو یاراقچیلاری اولدوغونو بیلن دون کیشوت دا اؤزونه یاراقچی سئچیر. آمما بو، الی‌نین امه‌یی ایله اؤزونو، عائله‌‌سینی دولاندیران بیر کندلی‌دیر، اؤزو ده چاخیر ایچمه‌یی چوخ سئویر، قارینقولودور. چاخیرا اولان تاماهی‌نین دا نسیلدن گلن دبی وارمیش. سانچونون بابالاری دئقوستاتور کیمی چاخیر چللکلری‌نین دادینا باخیب اونلاری ساتیشا بوراخماق، خارابدیرسا تؤکوب آخیتماق ایختییاری قازانمیش بیلیجیلردن اولوبلار. چاخیر دادان ایکی متخصصین بیرینجیسی چلله‌یه میسمار دوشدویونه، او بیریسی میسمارلا برابر دری پارچاسی‌نین دا دوشدویونه ضامن اولموشدور.\nهمین چللک بوشالدیلاندا ایکینجی دئقوستاتور حاقلی چیخمیشدیر. چللک صاحبی ده گؤن پارچاسینا باغلادیغی دمیر آچارینی ایتیردیینی بوینونا آلمیشدیر. بو سونونجو تام بیلن سانچونون نسلیندنمیش و سایره.\nهیدالقو بئله وردیش و پئشه‌یه گؤره فرقلنن اکینچی سانچونو توولاییب اؤزو ایله سفره آپاریر، سانچونون تاماهکارلیغینی گؤروب اونا قوبئرناتورلوق(۷) وعد ائدیر. بئله‌لیکله، سانچو قوبئرناتور اولماق شیرنیکلندیریلمه‌سینه آلدانیر؛ هیدالقو دون کیشوت دا اؤزونو دؤیوشه حاضر، یئنیلمز جنگاور خولیاسی ایله اووودور. او، جنگاورلردن علاوه‌‌، هم د�� دئولرله ده ووروشاجاغینا اینانیر. آمما دئوین نه اولدوغونو بیلمه‌دیینه گؤره ایلک هوجوما کئچدیی «دئو» اونو دا، روسینانتی دا قالدیریب یئره چیرپیر. دون کیشوت یئل دییرمانی ایله ووروشدوغونو بیلمیرمیش!\nاونون باشقا بیر ووروشماسی چاخیر تولوقلارینی دئو ساییب تولوغو دئشمه‌سی ایله باشلاییر. آچیلان دئشیکلر آرتدیقجا قیرمیزی چاخیر دون کیشوتون گؤزونده دئو قانینا، بوشالیب یاپیخان تولوقلارسا اؤلمکده اولان دئولره اوخشاییر.\nدون کیشوت کناردان گؤردویو کاروانسارانی دا قصر ساییر، قصر ده گویا اصیل-نجابتلیلره مخصوص اولمالی ایدی. بئله بیر «قصره» دوشن دون کیشوتا ائله گلیر کی، قوللوغوندا دورانلار گویا اونون جنگاورلیینه حؤرمت ائدیرلرمیش. بو کاروانسارالاردا گئجه‌له‌ین مسافرلرین کئف-داماغی اوچون بورادا ساخلانان پوزغون قیزلار دون کیشوتون نظرینده قصرین خانیملارینا دؤنورلر. دون کیشوت بو قصری زیانکارلاردان قوروماق شرفینی عهده‌سینه گؤتوروب گئجه صاباحا قدر «قصرین» کئشیینی چکیر، نه جیداسینی، نه قیلینجینی بیر آن الیندن بوراخیر. بو سایاق سرگوزشتلری سایماقلا قورتارماق اولماز. روماندا دون کیشوتون سرگوزشتلری زنجیر حالقالاری کیمی بیر-بیرینه باغلانیب گئدیر.\nدون کیشوت ایکی دفعه اؤز مالیکانه‌سینه دؤنور. بیرینجی دفعه‌‌ حمایه‌‌سینده اولان باجیسی قیزی و قوللوقچوسو، دون کیشوتون دل‍له‌یی و باکالاور بو بیچاره‌نین بیر ده سفره چیخماغینا ایمکان وئرمک ایستمیرلر. یالنیز باکالاور کارراسقو دؤنوب دون کیشوتون طرفینی ساخلاییر، نَیه گؤره؟ ائوده‌کیلرده یالنیز کارراسقو باشا دوشور کی، دون کیشوتو جنگاورلیک سفریندن دؤندرمه‌یین بیرجه چاره‌سی وار: اونونلا تکبتک ووروشوب مغلوب ائتمک و دبه گؤره مغلوب کیمی اونو جنگاورلیکدن چکیندیرمک. بئله ده اولور. دون کیشوت تانیمادیغی بیر جنگاورله ووروشاندا اؤزونون «اوز قیرخانی» باکالاور کارراسقویا مغلوب اولور. دون کیشوت اؤلمه‌یینجه، «دیریکی» بیلمزدی، اونون اؤلومو جنگاورلیک رومانلاری‌نین تأثیری ایله هیدالقولوغو دا، شخصاً اؤزونو ده روسوای ائتمیشلرین اؤلومودور.\nبوتون مشهور جنگاورلر کیمی دون کیشوت دا سفره چیخمامیشدان قاباق بیر قیزا عاشق اولوب اونون کؤنلونو یومشالتماق و اؤزونه بند ائتمک نیّتینه دوشموشدو. کیمه یاخشیلیغی دَ‌ییردیسه بونون عوضینده اونو سئوگیلیسی گویا اصیل-نجابتلی دونیا دولسینئیانین حضورونا گؤندریب دون کیشوتا مغلوب اولدوغونو دونیایا معلومات وئرمه‌یی طلب ائدیردی. بو دا اونون باشینا اویونلار آچیردی. دولسیینیانی گؤرمه‌ین، اونو خیالیندا اویدوران دون کیشوت بو دونیانین هارادا یاشادیغینی دا بیلمیردی. سانچونون اؤزو دولسینئیانین حضورونا گؤندریلنده دولسینئیانی گؤردویو حاقدا آغاسینا یالان ساتمیشدی. چونکی یالان دانیشماسایدی، یئر اوزونده اولمایان بیر قادینی آختاریب تاپماق امری آلاردی. سانچو آغاسینین یولا چیخماق امرینی آلیب، ترپننده دون کیشوت اونو ساخلاییب پالتارینی سویوناراق لوت حالدا کلله-مایاللاق دایانمیشدی کی، سانچو بونو گؤرسون و گئدیب دولسینئیانی تاپاندا بو عاشقین هانسی عذابلارا دؤزدویونو اونا دانیشسین.\nبو عیبه‌جر غئیری-عادیلیکلری نظره آلان سئروانتئس اثرین “اتحاف»یندا لامانچه دون کیشوتو بئهار هئرسوقو، هیبنیللون مارکیزی، بئنارجس قرافی، آلکوسئر ویکونتو، کاپیلیاس، کورئل و بوزقیلوس سنیورونا «عاغیل دریاسی اصیلزاده» کیمی تقدیم ائتمیشدی. «عاغیل دریاسی» ائپیتئتی‌نی(۸) هم ایستئهزا کیمی، هم ده مثبت معنادا قبول ائتمک اولار. او عاغیللی فیکیرلر کی، سئروانتئس اؤز دؤورونون اینتیباه ایدئیالاری باخیمیندان تزه و موترققی ساییردی و بو فیکیرلری موطلق یایمالییدی، اونلاری هیدالقونون دیلی ایله وئرمه‌لییدی. البته‌‌، بونا گؤره ایسپان هیدالقوسونو «عاغیل دریاسی» سایماماق اولمازدی، آمما دون کیشوت او قدر کی، عاغیلسیز ایشلر گؤرور، اؤزو ده بونلارین عذابینی چکیردی؛ بیر اکینچینی ده عائله‌‌سیندن، تورپاغیندان دیدرگین سالمیشدی، بونلارین هئچ بیری دون کیشوتا «عاغیل دریاسی» دئمک حاقی وئرمیر. دون کیشوت اورکلی‌دیر، قورخمازدیر، خئیرخواهدیر، باجیسی قیزینی حمایه‌‌سینه گؤتوروب اونو بؤیودن یاخشی دایی‌دیر، اوره‌یی تمیزدیر، نئچه-نئچه آداما یاخشیلیق ائدیر، بونلار دا اونون نجیبلیینه یازیلمالیدیر. بونونلا بئله، راست گلدیی زوراکیلیغا، ظالملیغا نیفرت ائدیب نؤکری اولان بیر اوغلان اوشاغینی دؤین بیر آغایا تؤوبه‌لتمه وئریر. بس سونو نه اولور؟ دون کیشوتون بو سونلوقدان خبری یوخ ایدی. او، بیلمیردی کی، دون کیشوت چیخیب گئدندن سونرا ظالم آغا اوشاغی آغاجا باغلاییب ائله دؤیموشدو کی، یازیغین اؤفگه‌سی آغزینا گلمیشدی. دون کیشوت اؤزونو عدالت برپاچیسی سایسا دا، عدالتسیزلیک ایسپانیادا باش گؤتوروب گئدیردی.\nبوتون بونلاری جمعلشدیریب بیر یئرده گؤتوره‌رک تحلیل ائدنده دون کیشوتلوغون نه اولدوغو آیدینلاشیر: ایچریسینده یاشادیغی جمعیتی تانیماییب هر ظلمو، حاقسیزلیغی اورتادان گؤتورمک ادعاسی دون کیشوتلوقدور، آرزوسو، نیّتی و عملی ایله گؤردویو غریبه ایشلرین غئیری-رئاللیغی دون کیشوتلوقدور. قیز گؤرمه‌ییب، قیز خولیاسینا قانادلانماق دا دون کیشوتلوقدور. دون کیشوتلوق همیشه اولوب و اولا بیلر؛ هر اؤلکه‌ده، هر جمعیتده اولوب، اولا دا بیلر. دون کیشوت میللیتجه ایسپاندیر، او، ایسپانیا هیدالقوسودور، دون کیشوتلوغونسا نه وطنی وار، نه میللیتی. روس ادبیاتیندا «عاغیلدان بلا»، «اوبلومووچولوق» اولدوغو کیمی، «آرتیق آداملار» اولدوغو کیمی، .بونلار چؤخ اؤلکه‌لرده، چوخ میللتلرده اولوب و اولا بیلر.\nمیگئل دئ سئروانتئس سااوئدرانین «لامانچلی دون کیشوت» رومانی ایسپانلارا مخصوص رومان اولماقلا یاناشی، اونون هر فصلینده گؤرونن دون کیشوتلوق عوموم‌بشر، آنلاییشدیر. دون کیشوت صورتی تیمثالا دؤنموش عوموم‌بشری صورتدیر. اونو تانیماغین هر یئرده، هر زامان تربییوی، هم ده ایدراکی اهمیتی واردیر.\n*: پناه خلیلوو – فیلولوگیا علملری دوکتورو (۱۹۲۵ صاداخلی کندی- بورچالی- گرجستان\/ ۲۰۱۹ باکی- آذربایجان)\n(۱) زادگان اصیلزاده‌لری\n(۲) اویانیش، اویانما، جانلانما، دیرچلمه، یئنیدن یوکسه‌لیش\n(۳) گون – ۲۴ ساعت\n(۴) مئییل، فیکیر، ایدئیا گئدیشاتی. تمایول.\n(۵) ادبی و یا موسیقی اثری‌نین گیریش حیصه‌‌سی.\n(۶) ساتیریک ادبیاتین نوع‌لریندن بیری؛ هر هانسی ادبی جریانی، ژانری، مشهور یازیچینی، یاخود اثری مسخره‌یه قویماق مقصدیله یازیلان اثر.\n(۷) ۱۹۱۷-جی ایل اینقیلابیندان اول روسییادا قوبئرنییا (ویلایت) رئیسی؛ والی.\n(۸) مجازین نوع‌لریندن بیری اولوب، بیر سؤزو قوّه‌تلندیرمک و زنگینلشدیرمک، خاصه وئرمک اوچون علاوه‌‌ ائدیلن سؤز","num_words":4147,"character_repetition_ratio":0.042,"word_repetition_ratio":0.001,"special_characters_ratio":0.195,"stopwords_ratio":0.009,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":123251.8,"cluster_detection":-1}
+{"text":"'); $('a.print-preview').printPreview(); $('#txtShortLink').focus(function () { $(this).select(); }); });\nتاریخ : شنبه 19 ارديبهشت 1388 | کد : 37\nلینک کوتاه\nوهابیت فیکری دونیا اوچون بیر تهدید\nعراق‎ین واشینگتونداکی اطلاع‎رسانی مرکزینین مدیری بیلدیردی: وهابیت، هدفلرینه چاتماق اوچون هر جور غیر-اینسانی وسیله‎دن استفاده ائدن تخریبکار بیر حرکتدیر و بو آرادا تکجه مسلمانلاری دئییل ده بوتون اینسانلاری، اونلارین مذهب، دین و یا دوشونجه‎سینه باخمایاراق، فدا ائتمکده‏دیر.\nعراق‎ین واشینگتونداکی اطلاع‎رسانی مرکزینین مدیری بیلدیردی: وهابیت، هدفلرینه چاتماق اوچون هر جور غیر-اینسانی وسیله‎دن استفاده ائدن تخریبکار بیر حرکتدیر و بو آرادا تکجه مسلمانلاری دئییل ده بوتون اینسانلاری، اونلارین مذهب، دین و یا دوشونجه‎سینه باخمایاراق، فدا ائتمکده‏دیر.\n«عیراق فیوچر»دن نقل ائدرک مهر خبرگزاریسینین گزارشینه اساساً، نزار حیدر، عراق دوغوملو و عراق اطلاع‌رسانی مرکزینین مدیری، واشینگتوندا بیر مقاله‎ده بیلدیردی: وهابیت خطری آنجاق شیعه‎لری تهدید ائتمه‎مکده‌دیر؛ اوّلده و هرکسدن چوخ اونلارا ضرر وئرسه ده بوتون اینسانلاری، اونلارین مذهب، دین و یا دوشونجه‎سینه باخمایاراق، فدا ائتمکده‏دیر. اونلارین خطری نازیلر، فاشیستلر و یا کومونیستلرین دویالیق خطرلری کیمیدیر.\nوهابیت سیاسی بیر حزب و حرکتدیر\nوهابیت سیاسی بیر حرکتدیر کی اصلاً مسلمانلارین مذهبلریندن بئله ساییلماز؛ بیر اصلاحچی حرکت بئله دئییلدیر. ائله کی بعضی محققلر دست-نشانده اولدوغونو دوشونورلر. اونلار تخریبکاردیرلار. هر وسیله‎یه متوسل اولارلار؛ خصوصاً آدام اؤلدئرمه، آبرو تؤکمه و دیگرلرینین مالینی الیندن آلما.\nوهابیت دوشونجه‎سی افراط و خشونت اوستونده\nنزار حیدر، مقاله‎سینین ادامه‎سینده گتیریبدیر: اونلارین خطرلی فیکیرلری، خشونت، کین، آشاغیلاما (تحقیر) و کافر سایما اوستونده بینا اولونونبدور. اونلار، تکجه شیعه‎لر اوچون دئییل ده سنّیلر اوچون ده خطرلیدیرلر. تکجه اسلاما دئییل مسیحیته ده ضرر وئریرلر. اونلار بو فیکیرله اسلامی تخریب ائتمگه چالیشیر قتل، تخریب، و خشونته ال باتیریرلار.\nمسلمانلار گرک آییقجاسینا وهابیت ایله مقابله ائتسینلر\nمسلمانلار اؤز دینلرینی ذلت و آزغینلیقدان نجات وئرمک ایسته‎سه‎لر، اسلم دینینین حقیقی و دوغرو اۆزونو گؤرستمک ایسته‎سه‎لر، شبهه‎لری یوخ ائتمک ایسته‎سه‎لر گرک وهابیت ایله هوشلوجاسینا مقابله ائتسینلر.\nمختلف مذهبلی مسلمانلار، اؤزلرینی وهابیتدن آییرمالی و بوتون دونیایا آچیقلامالیدیرلار کی وهابیت اسلامدان دئییل ده بیر آزغین- ضالّه فرقه‏دیر و دیندن اؤز دونیوی هدفلرینه چاتماق اوچون استفاده ائدیر.\nوهابیتین تخریبچی و دین ضدی اولدوغو آچیقلانمالیدیر\nمنظم، سیاسی و دیپلوماتیک آگاهلاندیرما بو تخریبکار حزبین خطرینی بیلدیرمک اوچون لازیم و داغنیلمازدیر. بوتون وسیله‏لردن و تئکنولوژیلردن، عکس، فیلم و دیزی(سریال)لردن بو مسله اوچون استفاده اولونمالیدیر. وهابیت، هدفلرینه چاتماق اوچون هر جور غیر-اینسانی وسیله‎دن استفاده ائدن تخریبکار بیر حرکتدیر و بو آرادا تکجه مسلمانلاری دئییل ده بوتون اینسانلاری، اونلارین مذهب، دین و یا دوشونجه‎سینه باخمایاراق، فدا ائتمکده‏دیر.\nنزار حیدر ادامه‏ده بیلدیریب کی مسلمانلار بیلمه‎لیدیرلر کی وهابیلر نه فقط اونلارا خدمت ائتمه‎ییرلر بلکه بویوک ضررلر وئریرلر.\nوهابیت دونیالیق صۆلح اوچون بیر تهدید\nمسیحیلر ده بیلملیدیرلریر کی وهابی فیکیرلرینین خطری تکجه مسلمانلار و عربلر اوچون دئییل ده بین‌المللی و بوتون آزادیخواه جامعه‎لری تهدید ائتمکده‎ و دونیالیق صۆلح اوچون بوتون فیکیرلری خطره سالماقدادیر. بوگون دیگر دینلرین اهلینی اؤلدورمک بو آزغین و ضالّه فرقه‎نین رسالتی کیمیدیر؛ ائله کی اسلامی اؤلکه‎لردن سونرا بوتون دونیانی بو خطر تهدید ائدر.\nپس اونلارین خطرلریندن آگاه اولوب بعضی اؤلکه‎لر کیمی اونلاردان حمایت ائتمک یئرینه اونلارلا دوزگون و صحیح مقابله ائتمک لازیمدیر.","num_words":774,"character_repetition_ratio":0.066,"word_repetition_ratio":0.178,"special_characters_ratio":0.221,"stopwords_ratio":0.019,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":178970.0,"cluster_detection":-1}
+{"text":"عثمانلی ایمپیراتورلوغو (عثمانلی تورکجه‌سی: دَوْلَتِ عَلِیّهٔ عُثمَانِیّه)[۱] یادا غرب دونیاسی‌نین دئییشیمی ایله تۆرک ایمپیراتورلوغو، ۱۲۹۹–۱۹۲۲ ایل‌لری آراسیندا حؤکومت ائتمیش بیر تورک دؤولتی‌دیر. ایمپیراتورلوق عؤمرو بوْیونجا دوغو اوروپا، گونئی‌باتی آسیا و قوزئی آفریقایا قدر توْرپاقلارینی گئنیشلتمیش و ۱۶. یوز ایلده دونیانین ان گوجلو ایمپیراتورلوغو اوْلموشدور.\nعثمانلی ایمپیراتورلوغو\nدَوْلَتِ عَلِیّهٔ عُثمَانِیّه\n۱۲۹۹–۱۹۲۲\nبایراق\nسیمگه\nشوعار: دولت ابد مدت\nعثمانلی ایمپیراتورلوغونون خریطه‌سی (۱۵۹۰–جی میلادی ایلینده).\nعثمانلی ایمپیراتورلوغونون خریطه‌سی ان گۆجلو اوْلدوغو زامان (۱۵۷۸–جی میلادی ایلینده).\nپایتخت\nسوغوت (۱۲۹۹ – ۱۳۰۱)\nیئنی‌شهر (۱۳۰۱ – ۱۳۲۶)\nبورسا (۱۳۲۶ – ۱۳۶۵)\nادیرنه (۱۳۶۵ – ۱۴۵۳)\nایستانبول (۱۴۵۳ – ۱۹۲۲)\nعۆموُمی دیللر\nعوثمانلی تورکجه‌سی (رسمی دیل)\nدین\nایسلام (حنفی سونیلیک)\nدؤولت\nموطلق سولطانلیق\n(۱۲۹۹–۱۸۷۶)\n(۱۸۷۸–۱۹۰۸)\n(۱۹۲۰–۱۹۲۲)\nمشروطیت\n(۱۷۷۶–۱۸۷۸)\n(۱۹۰۸–۱۹۲۰)\nپادیشاه\n• ۱۲۹۹–۱۳۲۳\nبیرینجی عثمان (بیرینجی)\n• ۱۹۱۸–۱۹۲۲\nآلتینجی محمد (سونونجو)\nخلیفه\n• ۱۵۱۷–۱۵۲۰\nبیرینجی سلیم (بیرینجی)\n• ۱۹۲۲–۱۹۲۴\nایکینجی عبدالمجید (سونونجو)\nباش ناظیر\n• ۱۳۲۰–۱۳۳۱\nعلاء الدین پاشا (بیرینجی)\n• ۱۹۲۰–۱۹۲۲\nاحمد توفیق پاشا (سونونجو)\nقانون اوقانی\nعام مجلیس\n• منتصبان\nاعیان مجلیسی\n• منتخبان\nمبعوثان مجلیسی\nتاریخی دؤنم\n• دؤولت قورولوشو\n۱۲۹۹\n• فیترت دورانی\n۱۴۰۲–۱۴۱۴\n• ایمپیراتورلوغا یۆکسلیش\n۱۴۵۳\n• بیرینجی مشروطه دورانی\n۱۸۷۶–۱۸۷۸\n• ایکینجی مشروطه دورانی\n۱۹۰۸–۱۹۲۰\n• ۱۹۱۳ کودتاسی\n۲۳ ژانویه ۱۹۱۳\n• ایمپیراتورلوغون ییٛخیلیشی\n۱ نوامبر ۱۹۲۲\n• دؤولت ییٛخیلیشی\n۲۹ اکتبر ۱۹۲۲\n• خیلافت ییٛخیلیشی\n۳ مارس ۱۹۲۴\nقاباقکی سونراکی\nروم سولطانلیغی\nبیزانس ایمپیراتورلوغو\nترابزون ایمپیراتورلوغو\nموریا امیرلیگی\nاپیروس امیرلیگی\nآنادولو بی‌لیکلری\nایکینجی بولقار ایمپراتورلوغو\nصربیستان ایستیبدادی\nمملوک سولطانلیغی (میصر)\nماجاریستان شاهلیغی\nایسپانیا ایمپیراتورلوغو\nآق قویونلو\nآنکارا حوکومتی\nیونان شاهلیغی\nمیصر سولطانلیغی\nاوتریش-ماجاریستان\nصربیستان شاهلیغی\nآلبانی پرنسلیغی\nرومانی شاهلیغی\nبولغاریستان کراللیغی\nبریتانیا قیبریسی\nبیر��شیک عراق شاهلیغی\nبیرلشیک کراللیک فیلیسطین مانداسی\nفرانسه الجزاییری\nحیجاز کراللیغی\nفرانسه کراللیک سوریه و لوبنان مانداسی\nایتالیا لیبی‌سی\nحیجاز کراللیغی\nعثمانلی دؤولتی‌نین ۱۶ اینجی عصردهکی حدودلاری\nدؤولتین قوروجوسو و عثمانلی خاندانینین آتاسی اوْلان عوثمان قاضی، اوغوزلارین یوزگات قولونون کایی بویون‌دان‌دیر. دؤولت، بیله‌جیک ائلینین سؤگوت محلینده قورولموشدور. عثمانلی دؤولتینین باغیم‌سیز بیر دؤولت اولاراق تاریخ صحنه‌سینه چیخماسی یایغین قبولا گؤره ۱۲۹۹ ایلین‌ده اوْلموشدور. آنجاق پروف. دؤکتور خلیل اینالجیک و اساسی دیگر عالیملر، عثمانلی دؤولتینین ۱۲۹۹ده سؤگوتده دئییل ۱۳۰۲ده یالووادا بیزانسا قارشی ائتدیگی بافئوس ساواشی سوْنراسین‌دا دؤولت نیته‌لیگینی قازاندیغینی ادعا ائدرلر.[۲][۳] ایستانبول ایله سینیرلی بیر شهر دؤولتینه دؤنوشموش اوْلان دوغو روم (بیزانس) ایمپیراطورلوغونو ییخمیش، اساسی تاریخ‌چیلره گؤره بۇ یئنی چاغی باشلاتان حادثه اوْلموشدور. عثمانلی ایمپیراطورلوغو گوجونون دوروغون‌دا اوْلدوغو ۱۶-جی و ۱۷-جی قرنلرده اوچ کیتایا یاییلمیش و گونئی‌دوغو اوروپا، اورتا دوغو و قوزئی آفریقانین بؤیوک حیسه‌سینی اؤز آلتین‌دا توتموشدور. اؤلکه‌نین سینیرلاری باتی‌دا جبل‌الطارق بوغازی (و ۱۵۵۳–جی میلادی ایلده مراکش (فاس) کیییلارینا)، دوغودا خزر دنیزی و فارس کؤرفزینه، قوزئی‌ده اوتریش، مجاریستان و اوکراینین بیر حیسه‌سینه و گونئی‌ده سودان، اریتره، سومالی و یمنه اوزانماقدا ایدی.[۴] عثمانلی ایمپیراطورلوغو ۲۹ اوستان‌دن و وئرگییه باغلانمیش بوغدان، اردل و افلاک شاه‌زاده‌لیکلرین‌دن اولوشماقدا ایدی. دؤولت زامان زامان دنیز آشیری توْرپاقلاردا دا سؤز صاحبی اوْلموشدور. آتلانتیک اوقیانوسونداکی قیسا داوام‌لی توْرپاق قازانیملاری لانزاروته[۵] (۱۵۸۵)، مادئیرا (۱۶۱۷) و لوندی (۱۶۵۵) بۇ دوروما اؤرنک اولاراق گؤستریله بیلر.\nدؤولت آلتی قرن بویونجا دوغو دونیاسی ایله باتی دونیاسی آراسین‌دا بیر کؤرپو کیمی اوْلموشدور. حاکمیتی آلتین‌دا اوْلان توْرپاقلاردا یاشایان خالقلار زامان زامان، توپلو یا دا یئرلی قیاملار ایله عثمانلی اقتدارینا قارشی چیخمیشدیرلار. عومومیتله دین، دیل و عیرق آیریمین‌دان اوزاق دوردوغو اۆچون قرنلرجه بیر چوخ دؤولتی و میللتی حاکمیتی آلتین‌دا توتماغی باشارمیشدیر. عثمانلی ایمپیراطورلوغو، کؤهنه تورک عؤرف و عادتلرینین و ایسلام مدنیتینین عؤهده‌چی‌لیکلرینین دوغرولتوسون‌دا بیر رهبرلیک شکلی بلیرلمیشدیر. اساسی ۱۲۹۹-جو میلادی ایلده چاغداش تورکیه'نین بیله‌جیکنین سؤیودلو شهرینده عوثمان بی طرفیندن عوثمانوغوللاری بی‌لییی کیمی قۇیولموش‌دور. عثمانلی دؤولتی تاریخ‌ده مشهور بیزانس ایمپیراتورلوغونا سوْن قویاراق اوْنون باشکندی کونستانتینوپول و اله کچئیرمیش و اؤز باشکندینا چئویرمیش‌دیر. کونستانتینوپولون آدی دییشدیریلمیش و ایستانبول آدی وئریلمیش‌دیر. ۱۷-جی عصرده اؤزونون ان قودرت‌لی دؤورونو یاشایان دؤولت اۆچ قیطعه‌یه یاییلمیش‌دیر. دؤولت ان گئنیش سرحدلرینه ۱۶۸۳-جو ایلده - ۲-جی ویانا موهاسیرسیندک داوام ائتمیشدیر. بۇ زامان عثمانلی ایمپیراتورلوغو آوروپادا ماجاریستان‌دان آناپایا، آسیادا کیچیک آسیادان عیراق، آذربایجان و گونئی آذربایجانی ایحاطه ائتمیشدیر. آفریقا قاره���سینده شیمالی الجزاییر، لیبی (ترابلوسقارپ)، میصر و سومالی عثمانلی طابع‌چیلیغینه کئچمیشدیر.\nدؤولتین قوروجوسو و عثمانلی سولاله‌سینین بانی‌سی اوْلان عوثمان بی اوغوز تورکلریین قایی بویون‌دان‌دیر. عثمانلینین ماهیتجه اساسی ۱۰۷۷-جی ایلده سلجوق‌لولار طرفیندن قۇرولان تۆرکیه (آنادولو سلجوق‌لو دؤولتی) دؤولتی‌نین تاریخینده ایکینجی مرحله‌نی نظرده تۇتور. ایمپراتورلوغو غرب‌ده تۆرکیه ایمپیراتورلوغو اوْلاراق تانینیردی. روسیه، آوروپا و غرب‌ده «تورکسکی» آدی ایله مشهور ایدی.\nایچینده‌کیلر\n۱ تاریخ\n۱.۱ بی‌لیکدن ایمپراتورلوغا\n۲ عوثمانلی ایمپراتورلوغونون سولطان‌لاری\n۳ آد\n۳.۱ ایمپیراطورلوق دؤنمی، ۱۴۵۳\n۴ گئچمیشی\n۴.۱ بَیلیک دؤورونون\n۵ جوغرافیاسی\n۵.۱ عوثمانلی ایمپیراتورلوغونون حودودلاری\n۶ گؤرونتولر\n۷ قایناق\n۷.۱ اتک‌یازی\nتاریخ\nدَییشدیر\nعثمانلی تورک ایمپیراتورلوغو تورکلرین تاریخی نفوذ دایره‌سی باخیمیندان ان بؤیوک موفقیّتی اوْلوب، ان گئنیش اراضینی ایحاطه ائدیر. ۶۲۳ ایل داوام ائدن بۇ بؤیوک ایمپراتورلوغو آرالیق دنیزی و قارا دنیزی ایحاطه ائدن آسیا، اوروپا و آفریقا قیطعه‌لرینده یوز ایللر بوْیو حؤکم سوروب. مۆختلیف ایرق و دینلردن اوْلان بیر چوْخ خالقی توْرپاقلاری ایله بیرلیکده بیر دؤولت‌ده بیرلشدیریب. تاریخ‌ده بئله گئنیش توْرپاقلارا بۇ قدر اۇزون حؤکمرانلیق ائدن دیگر قورولوش روم ایمپیراتورلوغو و بریتانیا ایمپیراتورلوغو اوْلموش‌دیر. عثمانلی تورک ایمپریاسیندا ۳۶ سولطان حؤکمرانلیق ائتمیش و ۱۵۱۷-جی ایلدن اعتباراً خلیفه‌لیک آدی ایله ده ایسلام دۆنیاسینین دینی حؤکمرانلیغینی اؤز اۆزرینه گؤتورموش‌دور. اوْنو دا قئید ائتمک لازیمدیر کی، دؤولت آفریقادا ۳۹۵ ایل (۱۵۱۷–۱۹۱۲)، آوروپادا ۵۶۱ ایل (۱۳۶۳–۱۹۱۲؛۱۹۱۳–۱۹۲۲)، آسیادا بۆتون حاکیمیتی بوْیو (۶۲۳ ایل) قالمیش‌دیر.\nبی‌لیکدن ایمپراتورلوغا\nدَییشدیر\nعثمانلی تورک ایمپراتورلوغونون اساسی ۱۲۹۹-جو ایلده چاغداش تورکیهنین بیلجیک ویلایتی‌نین سؤیودلو شهرینده عوثمان بی طرفیندن عوثمانوغوللاری بی‌لییی کیمی قۇیولموش‌دور. بعضی تاریخچیلره گؤره، عثمانلی دؤولتی‌نین قوروجوسو عوثمان بیین آتاسی ارتوغرول قاضی‌دیر. تۆرکیه‌نین \"ترت-۱\" کانالین‌دان یاییملانان \"دیریلیش ارتوغرول\" فیلمی محض بۇنا اساس‌لانیر. دیگر قایناق‌لرده اوْنون آتاسی گۆندوز آلپ (و یا سولیمان شاه) اوْنون آتاسی کایا آلپ، اوْنون آتاسی گۆندوز آلپ بیلیین اساسینی قوْیموش شخصلر کیمی تانینیر. بۇ آدلی-شانلی عائله اوْغوز تورکلری‌نین ۲۴ بویونون ان نفوذلولاریندان اوْلان قایی طایفه اتفاقینین باشچی‌سی ایدی. عوثمان بَیین آتاسی ارتوغرول قاضی، سلجوق سولطانی الددین طرفیندن بیزانس سرحددینه \"اۇج بیی\" اوْلاراق تعیین ائدیلمیشدی. ارتوغرول قاضییه یورد کیمی وئریلن اراضی بوگونکو بورسا، کوتاهیا و بیلجیک ویلایتلری‌نین سرحدلری‌نین بیرلشدیی یئردیر. سوْنرادان سؤیودلو قصبه‌سی بیزانس‌دان آلیناراق مرکز ائدیلیب. سلجوق‌لو دؤولتینده اۇج بی‌لیکلری‌نین وظیفه‌سی دؤولتین سرحدینی قوروماق و مسیحیلارا قارشی ساواش ائتمک‌دن عبارت ایدی. تاریخی قایناق‌لره اساساً ارتوغرول بی ۱۲۸۱ (۱۲۸۲)-جی ایلده وفات ائدیب. یئرینه ایسه عائله‌نین ان کیچیک اوْغلو اوْلماسینا باخمایاراق، چوْخ اۆستون کیفیتلره مالیک عوثمان بی سئچیلدی و اۇج بیی اوْلدو. عوثمان بی بیلینچلی سیاست و دؤیوش قابیلیتی ایله قوْنشولاری اوْلان بیزانس حاکملری ایله گاه دوستلوق موناسیبتلری قوروردو، گاه دا ساواش‌لر ائدیردی. بیلینچلی سیاست عوثمان آغایا یئنی اراضیلر قازاندیردی. قیسا زاماندا بیزانس‌دان چوخ توْرپاق اله کئچیرن عوثمان بی بورسا و ایزنیکی ده فتح ائتدی. یارحیصار و قاراجاحیصار حاکملاری ایله بیرلیک قوردو. بۇندان سوْنرا ۱۲۸۸-جی ایلده قاراجاحیصاری اله کئچیردی. عوثمان بی، بیلجیک و یارحیصار قالالارینی دا آلدی. ۱۲۹۹-جو ایلده یارحیصار حاکمی‌نین قیزی نیلوفرله اوْغلو اوْرخان بیی اولندیردی. بیرینجی موراد ایله سولیمان پاشا بۇ نیکاح‌دان دۆنیایا گلدیلر. عوثمان بی ۱۲۹۹-جو ایلده عثمانلی دؤولتی‌نین موستقیللیینی اعلان ائتدی. ۱۳۰۱-جی ایلده یئنی‌شهر ایله یوندحیصاری آلدی و یئنی‌شهری باشکند اعلان ائتدی. بۇندان سوْنرا یئنی‌شهرین اطرافین‌داکی کند و قصبه‌لری آلان عوثمان بی، ۱۳۰۳-جو ایلده ایزنیکی اله کئچیردی و بورسا حاکمی‌نین توپلادیغی بیرلیگی داغیت‌دی. سوْنرا ایسه بۇ شهری آلدی. عوثمان بی، بورسانی فتح ائتدیی ایلده، ۱۳۲۶-جی ایلده وفات ائتدی.\nعوثمانلی ایمپراتورلوغونون سولطان‌لاری\nدَییشدیر\nبیرینجی عثمان\nبیرینجی اورخان\nبیرینجی مراد\nایلدیٛریٛم بایزید\nبیرینجی محمد\nایکینجی مراد\nفاتیح سولطان محمد\nایکینجی بایزید\nبیرینجی سلیم\nسلیمان قانونی\nایکینجی سلیم\nاۆچونجو مراد\nاۆچونجو محمد\nبیرینجی احمد\nبیرینجی مصطفی\nایکینجی عثمان\nدؤردونجو مراد\nبیرینجی ابراهیم\nدؤردونجو محمد\nایکینجی سلیمان\nایکینجی احمد\nایکینجی مصطفی\nاۆچونجو احمد\nبیرینجی محمود\nاۆچونجو عثمان\nاۆچونجو مصطفی\nبیرینجی عبدالحمید\nاۆچونجو سلیم\nدؤردونجو مصطفی\nایکینجی محمود\nعبدالمجید\nعبدالعزیز\nبئشینجی مراد\nایکینجی عبدالحمید\nبئشینجی محمد\nآلتینجی محمد\nایکینجی عبدالمجید\nآد\nدَییشدیر\nآنا مقاله: عثمانلی ایمپیراطورلوغونون آدلاری\nایمپیراطورلوق دؤنمی، ۱۴۵۳\nدَییشدیر\nخالق لاتینجه‌سی: Turchia یادا Imperium Turcicum\nاینگیلیسجه: Turkey (خالق لاتینجه‌سیندن تؤره‌دیلمیش‌دیر) یادا Turkish Empire.\nاینگیلیسجه: Ottoman Empire, Osmanic Empire, Osmanian Empire\nعثمانلیجا: دولت علیه عثمانیه\nآنادولو تورکجه‌سی: عثمانلی ایمپیراطورلوغو، عثمانلی دؤولتی\nعربجه: الدولةُ العلیةُ العثمانیةُ\nصیربجا: Османско царство (عثمانلی ایمپیراطورلوغو)\nبولغارجا: Османска империя (عثمانلی ایمپیراطورلوغو)\nیونانجا: Οθωμανική Αυτοκρατορία؛ Othomanikí Aftokratoría (عثمانلی ایمپیراطورلوغو)\nگورجوجه: ოსმალეთის იმპერია؛ Osmaletis Imperia (عثمانلی ایمپیراطورلوغو)\nائرمنیجه: Օսմանյան Կայսրություն؛ Osmanyan Kaysroutyoun (عثمانلی ایمپیراطورلوغو)\nمجارجا: Oszmán Birodalom (عثمانلی ایمپیراطورلوغو)\nگئچمیشی\nدَییشدیر\nعثمانلی ایمپیراطورلوغو بلیرلی تاریخی دؤنملره آیریلاراق اینجه‌لنیر. دؤنملر، عثمانلی دؤولتینین رهبرلیک یاپیسینا و دونیا سیاستین‌دکی یئرینه گؤره بلیرلنمیشدیر. توْرپاق بویوک‌لوگونو تمل ساحه آیریشدیرمالاردان داها دئتال‌لی بیر باخیش آچیسینا ایجازه وئرمک‌ده‌دیر.\nبَیلیک دؤورونون\nدَییشدیر\nبَیلیک دؤورونون نه واخت باشلادیغی معلوم دئییل. عوثمان قاضی بیرلیکلری‌نین ۱۲۹۸-جی ایلده اینئگؤل و جیوارینی فتح ائتمه‌سی نتیجه سینده موستقیل‌لیگینی اعلا�� ائتدی[۶] و دؤورده بَیلیک دؤورو سوْنا چاتمیشدیر.\nمغول ایمپیراتورلوغو دؤورونده قاچان سلیمان شاه امرینده‌کی کاییلار ایلک اولاراق ۱۲۲۷-جی ایلده آنادولویا گلدیلر. آنادولو سلجوق‌لو دؤلتی حؤکمداری آلائددین کئیکوباد، قاییلاری قاراجاداغ و بؤلگه‌سینه یئرلشدیردی. قاییلار بۇ سیرادا ۵۰٫۰۰۰ نفر ایدی. سلیمان شاه‌ین فیرات چایین‌دان کئچه‌ندن، بوغولماسی اوزرینه، قایی بویوعنا منسوب بعضی شخصلر عرضوروم و ائرزینجان اطرافینا کؤچ ائتدیلر. بعضیلری ده سوریه‌یا و یئنیدن آنایوردلارینا کؤچ ائتدی.\nجوغرافیاسی\nدَییشدیر\nعوثمانلی ایمپیراتورلوغونون حودودلاری\nدَییشدیر\nگؤرونتولر\nدَییشدیر\nقایناق\nدَییشدیر\n^ عثمانلی بانک نوتو. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2017-03-28. یوْخلانیلیب2013-01-13.\n^ پروف. اینالجیک: عثمانلی ۱۳۰۲ده قورولدو. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2014-11-27. یوْخلانیلیب2013-01-13.\n^ علم. اورگ - \"\"عثمانلی ایمپیراطورلوغو سؤگوت‌ده دئییل یالووادا قورولموشدور\". ۲۳ مئی ۲۰۰۹ تاریخین‌ده باخیلمیشدیر.\n^ عثمانلی ایمپیراطورلوغونون ان گئنیش سینیرلارینی گؤسترن خریطه\n^ Directholidays - Lanzarote. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2009-01-20. یوْخلانیلیب2013-01-13.\n^ کیتاب، سون: Özdamarlar، ایلک: Metin،: ایلک آدیملار، ایل: 2009، یاییمجی: Timaş Yayıncılık، دیل: آنادولی تورکجه، id: ISBN 978-975-263-887-7، صحیفه‌لر: 12, 13 | بؤلوم: قورولوش.","num_words":2291,"character_repetition_ratio":0.069,"word_repetition_ratio":0.011,"special_characters_ratio":0.189,"stopwords_ratio":0.001,"flagged_words_ratio":0.001,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":131723.5,"cluster_detection":-1}
+{"text":"آدین داقى مل ى قولیازم الار « تورکمنباش ى » مخت ومقلى نین گ یوزلرچ ھ قولیازماس ى، تورکمنیس تانینگ انیس تیتوتیندا جم ع ل ھ نن دیر.","num_words":47,"character_repetition_ratio":0.0,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.24,"stopwords_ratio":0.0,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.841,"perplexity_score":215417.0,"cluster_detection":-1}
+{"text":"بیلیم یا علم، ایدراکێن بیر فورماسی اولماقلا، طبیعت‌ین اؤیرنیلمه‌سی، جمعیتین و تفکۆرۆن اینکیشافی اۆچون یارادیلان بیلیکلر سیستمی‌دیر. علمین ايجتماعی وظیفه‌سی اینسانلارا طبیعت، جمعیت حاقێندا دقیق، دوُروُست بیلیکلر آشێلاماق، اونلاردا علمی دونیاگؤروشو فورمالاشدێرماق و هرطرفلی، کامیل شخصیت یئتیشدیرمک‌دیر.[۱][۲]\nآسترونومی علمی‌نین آیارلاریندان\nایچینده‌کیلر\n۱ علم ندیر؟\n۲ علم تاریخی\n۲.۱ اسكی چاغلاردا علم\n۲.۲ علم و فلسفه\n۲.۳ علم ساحه‌لری‌نین اینکیشافی\n۲.۳.۱ آسترونومی و فیزیک\n۲.۳.۲ کیمیا\n۲.۳.۳ ریاضیات و ژئومتری\n۲.۳.۴ طیب\n۲.۳.۵ بیولوژی\n۲.۳.۶ سوسیولوژی (توپلوم‌بیلیم‌سل)\n۲.۳.۷ سیاست علمی\n۲.۳.۸ پسیكولوژی\n۲.۳.۹ آنتروپولوژی\n۲.۴ گونوموزه دوغرو\n۲.۴.۱ علمین مودرن‌لشمه‌سی‌نده رولو اولان‌لار\n۲.۴.۲ مودرن لشمه‌یه ایستیفاده ائدیلن متودلار\n۳ علملرین صینیف‌لاندیریلماسی\n۴ علم فلسفه‌سی\n۵ علمی اوصول (بیلیم‌سل یونتم)\n۶ علم داییره‌لری و جامیعه‌سی\n۶.۱ علم ساحه‌لری\n۶.۲ موسیسه‌لر\n۶.۳ یازین\n۷ تنقیدلر و موذاکیره‌لر\n۷.۱ علم، سؤزده‌بیلیم و علم خاریجی\n۷.۲ فلسفی باخیش و مرکز\n۷.۳ مدیا و علم تارتیشماسی\n۷.۴ اپیستمولوژیک چاتیشمازلیق‌لار\n۷.۵ علم و دین\n۸ عالیم‌لر\n۹ علملر دوکتورو\n۱۰ میلتلرآراسی علمی موکافات‌لار\n۱۱ بیر ده باخ\n۱۲ قایناقلار\nعلم ندیر؟\nبیلیم و یا علم،[۳] فیزیکی و طبیعی کایناتین قوُروُلوُشوُنوُن و داورانیشلارینین تجرۆبه و مۆشاهیده‌لر واسیطه‌سیله سیستملی بیر شکیلده آراشدێرێلماسێنی ده ایحاطه ائدن اینتللکتوال (ذهنی) و پراکتیک (عملی) ایشلر بۆتۆنۆ.[۴] علم؛ سبب، ماراق و مقصد بسله‌یه‌ن بیر فاکت اولاراق گۆنۆمۆزه قدر بیر چوخ آلت دالا (خولا-بؤلۆمه) بؤلۆنموش، اینسانلارین داها یاخشی حیات شرطلرینه قووۇشماسینا، وار اولمایان فاکتلاری تاپماسینا و یئنی شئیلر اؤیرنمه‌سینه اؤن آیاق اوْلموشدور. بوتون علم ساحه‌لری کایناتین بیر حیصه‌سینی اؤزونه مؤوضوع اولاراق سئچیر، تجرۆبی اۇصۇللارا و حقیقته سؤیکنه‌رک قانوُنلار چیخارماغا چالیشیر.[۵] علم؛ تمللری سنت طرفیندن آتیلمیش، هر مرحله‌ده سنت و یارادیجیلیقلا بسلنه‌رک اینسانلارین حیات شراییطینی یاخشیلاشدیرماق اۆچون ائدیلن ایشلرین بوتونودور. آینشتاین علمی، هر جور نیظامدان محروم دویغو معلوماتلاری ایله نیظاملی دوشونجه‌لر آراسیندا اویغونلوق تامین ائتمک چالیشماسی،[۶] برتراند راسل ایسه موشاهیده و موشاهیده‌یه سؤیکه‌نن عقل ایجرا ائتمه یولو ایله دونیایا باغلی فاکتلاری بیر-بیرینه باغلایان قانونلاری تاپما چالیشماسی [۷] اولاراق تعریف‌له ییر.\nمایع نیتروژن(نیتروژن) سویودولموش یوکسک-ایستیلی سوپرالتکه‌نین (ابررسانا) اوزرینده آسیلی دایانان بیر ماقنیت (مغناطیس).\nیوزایللردیر اینسان اوغلونون یئر اوزون‌ده‌کی حیاتا موحیطینه ائشیتدیگی ماراق، حیات سویه‌سی‌نین یوکسلده‌جک بیر فعالیته بورونمه‌یه باشلادی. عادی کیمی گؤرونن حادیثه‌لری آنلاما چالیشماسی، اصلینده دونیانین گیزلملرله دولو بیر یئر اوْلدوغونو و بونلاری حلل ائتمک لازیم اوْلدوغو گئرچه‌گینی دوغورموشدور. عنعنوی (عومومو) علم یالنیز آنلاماغا و حلل ائتمه‌یه احتیاج حیس ائتسه‌ده، ایره‌لی صفحه‌لره بؤلونن علم نؤوعلری یالنیز حلل ائتمه‌یی دئییل حللدن کانار ایره‌لی‌له‌مه‌یی ده ایحاته ائدر. کئچمیشه باخیلدیغیندا ان اهمیتلی ساییلان علم بوداقلارین‌دان بعضیلری ریاضیات، هندسه، گؤی علمی (آسترونومی) و طیب‌دیر. چوْخ موختلیف ریاضی تحلیل ائتمه سیستملری‌نین اینکیشاف ائتدیریلدیگی ایلک زامانلاردان بۇ یانا هله‌ده یئنی دوْستورلار (فورموللار)، سیستملر، قایدالار گلیشدیریلمکده‌دیر (توسعه‌ده‌دیر) کی، بۇ دا علمین داواملی‌لیغینا بیر نومونه‌دیر.\nعلمی قانونلار علمین ایمتیناع المنتلری اولسادا، هله‌ده بیر چوْخ علمی قانونون دوغرولوغو موذاکیره ائدیلر سویه‌ده‌دیر. علم تجروبه‌یه چوْخ اهمیت وئرر و علمی اوصول تجروبه‌یه اساسلانیر. بۇ مرحله، ایشلنن مؤوضوعنو داها ایناندیریجی ائتمه‌نین یانیندا معین بیر چرچیوه‌یه اوتوردور. یالنیز کاغیذ اوزرینده بیر کورامکن قانونیاشابیلیر و تمل داش خوصوصیتینه بورونه بیلیر. علمین سونسوز بیر مدت ایچینده دؤییشمه‌سی یادسیناماز بیر وضعیت‌دیر. زامان ایچینده آلت بوداقلارا بؤلونن علم عددی و سوسیال ساحه‌لرده آیری مؤوضوعلارا بورونموش؛ لاکین خوصوصییت باخیمیندان عئینی مقصده خیدمت ائتمه‌یه داوام ائتدیرمیشدیر.\nطبیعت، جمعیت و اینسان تفکورو حاقیندا اوبیئکتیو، سیستملی و اسالاندیریلمیش بیلیکلرین الده ائدیلمه‌سینه، دقیقلشدیریلمه‌سینه و یاییلماسینا یؤنلمیش اینسان فعالیت نؤعو. بۇ فعالیتین اساسینی علمی فاکتلارین توپلانماسی، اونلارین داییمن یئنی‌لنمه‌سی و سیستملشدیریلمه‌سی،تنقیدی آنالیزی و بۇ اساسدا علمی بیلیکلرین توپلان��اسیدیر. علم تکجه موشاهیده ائدیلن طبیعت و ایجتیماعی حاللارینی تصویر ائتمیر، هم ده اونلارین علاقه‌لی‌لیگینی تاپیر و نتیجه‌نی معین ائده بیلیر.\nهر هانسی بیر علم حاقیندا تصور بۇ علمین اوبیئکتینی، پردمتینی، متودونو و پرینسیپینی اؤیرنمک‌دن باشلاییر.\nعلم آشاغی‌داکی شرط و درک ائتمه کومپوننتلرینی اؤزونده بیرلشدیریر:\nعلمی امه‌یین بؤلونمه‌سی و بیرلیکلری‌نین یارانماسی\nعلمی موسیسه‌لر،سیناق و لابوراتور آوادان‌لیقلاری\nعلمی-تدقیقات ایشلری‌نین متودلاری\nدرک ائتمه و کاتقوریا آپاراتی\nعلمی اینفورماسیا سیستمی\nاول‌دن توپالنمیش بوتون بیلیکلر مجموعه‌سی.\nعلم یاراندیغی گوندن اینسانلارین امک محصولدارلیغی‌نین آرتیریلماسی و بونون سایه‌سینده اونون ریفاهی‌نین یاخشیلاشدیریلماسینا خیدمت ائتمیشدیر. علم‌ایله مشغول اوْلان شخصلره \"عالیم\" دئییلیر. اونلار اینسانلارین آراسیندان اؤز باجاریغی، ساوادی و دوشونجه‌سی ایله فرق‌لننلردیر.\nعلم تاریخی\nعلم موعاصیر حالدا XVI-XVII (اون آلتی-اون یئددی) عصرلردن فورمالاشماغا باشلاییب. تاریخی اینکیشافیندا او تکنیک و تکنولوژی چرچیوه‌سین‌دن شیخاراق جمعیتین اینکیشافینا جیددی تاثیر ائدن فاکتورا چئوریلدی. XVII (اون یئددی) عصردن باشلایاراق علمی فعالیت هر ۱۰-۱۵ ایله ایکی دفعه آرتیر (کشفلرین سایی، علمی اینفورماسیالار، علمی ایشچیلرین سایی)[۸]\nاسكی چاغلاردا علم\nعلمین یازیدان داها اول اورتایا چیخدیغی بیلینمکده‌دیر.[۹] بۇ سببله، خوصوصیله آنتیک چاغلارداکی علمی کشف، فیکیر و کشفلری آراشدیرماقدا آرخولوژیانین (باستان شناسی) اهمیتلی بیر یئری واردیر. مثلاً آرخولوژی موختلیف کشفلرین آراشدیریلماسی سوْنراکی تاریخ چاغلارداکی ایلک اینسانلارین موختلیف موشاهیده‌لر ائتدیگی معین اوْلونموشدور؛ مثلاً مؤوسوملری (فصللری) تعقیب ائتمیشلر. آفریقادا اوْلان و ائ.ا ۳۵۰۰۰ ایله م.اؤ. ۲۰۰۰۰ [۱۰] ایل‌لری منشألی موختلیف تاپینتیلار، زامانی اؤلچمه‌یه داییر موختلیف سیناقلارین ایزلرینی داشیییرلار.[۱۱]\nبونونلا بیرلیکده تکنولوژی اینکیشافین یانیندا علمی فعالیتلرین خوصوصیله م.اؤ. ۲۵۰۰-جی ایلده سیخلاشدیغی و تعجیل قازاندیغی معین ائدیلمیشدیر.[۹] بونون خوصوصیله آرخیتکتورا (معماری) بیر چوْخ نومونه‌سی بۇ گون ده گؤروله بیلر؛ استون هنج کیمی بؤیوک ایستروکتورلار (سازه‌لر) معین علمی و تکنولوژی اینکیشاف، خوصوصیله ده موختلیف اینکیشاف ائتمیش ریاضیات معلوماتلاری اولمادان ائدیله بیلمزعابیده‌لری [۹]. مثلاً بۇ دؤوردکی چوخو ایستروکتورلار هئچ اولماسا پیفاگور قایداسی اولمادان ائدیله ایستروکتوردور، بونا و بنزری دیگر تاپینتیلارا اساس‌لاناراق، پیفاگور قایداسی‌نین (نظریه فیثاغورث) پیفاگوردان مین‌لرله ایل اول اینسانلار طرفیندن بیلیندیگی معین ائدیلمیشدیر.[۹] نئجه‌کی آنتیک میصیرلیلر کیمی بیر چوْخ خالق‌دان چوْخ ائرکن تاریخ‌لرده ریاضی تدبیرلر گؤرولمک‌ده‌دیر. آنتیک میصیرلیلر م.اؤ. ۴۲۰۰-جی ایلده ۳۶۵ گونده‌لیک بیر تقویم چیخارمیش اوْلدوقلاری کیمی، م.اؤ. ۳۱۰۰-جی ایلین تاریخ‌لی بیر گورزه عددی اولاراق میلیونلاری ایفاده ائتمک اۆچون بیر سیستمین ایستیفاده ائدیلدیگی گؤرولموشدور.[۱۲] آنتیک مسوپوتامیادا (بین‌النهرین) ریاضی فعالیت و اینکیشافین وارلیغی، آرخولوژی آراشدیرمالارجا الده ائدیلن گیل لؤوحه‌لر کؤم��‌یی‌له بیلینمکده‌دیر.[۱۳] مسوپوتامیادا زامان ایچینده ایقتدارا گلن فرقلی کراللیقلارین آز قالا هامی‌سین‌دان ریاضی فعالیتین تاپینتیلاری قالمیش‌دیر؛ م.اؤ. ۳. مین‌ایللیکدن سومئرلره عاید، م.اؤ. ۲. مین‌ایللیکدن آکاد و بابیل‌لیلر عایید، م.اؤ. ۱. مین‌ایلدن‌سه آسورلولارا عاید.[۱۳] بونلارا علاوه اولاراق داها سوْنرا بؤلگه‌ده حاکمیت قوران فارسلارا عاید م.اؤ. ۶. عصردن ۴. عصره قدرکی بیر تاریخه عایید تاپینتیلار دا مؤوجوددور.[۱۳] مسوپوتامیاداکی ریاضی فعالیتلر چوْخ موختلیفدیر و پراکتیک پروبلملرین کانارینادا سیخلیقلا کئچمیشدیر؛ خطی و ایکینجی درجه‌دن تنلیکلرین (معادلات) حللینی ائحتیوا ائدن جبر ایشلری ایله موختلیف سایی قایداسینا داییر ایشلر گؤرولموشدور.[۱۳] بونلارا علاوه اولاراق بۇ توْرپاقلارداکی فرقلی کراللیقلار طرفیندن زامان ایچینده عدد سیستمی اوْلدوقجا اینکیشاف ائتدیریلمیش‌دیر. سومئرلیلر، آنتیک میصیرلیلرین ایستیفاده ائتدیگینه بنزر اونلوق اکلی بیر سایی سیستمی‌نین تمللرینی آتمیشلار و ایستیفاده.[۱۳] بۇ سیستم داها سوْنراکی دؤورلرده فرقلی ایقتیدارلار طرفیندن یارادیلیب، بابیل‌لیلرجه ۶۰ اساسلی بیر سیستمه چاتیلمیش‌دیر.[۱۳]\nائبئرس پاپیروسو (تخمیناً م.اؤ. ۱۵۵۰) آنتیک میصیرده‌کی طیبی تطبیقلر و معلوماتلاری ائحتیوا ائدن بیر پاپیروستور. پاپیروسته شیشلرین (تومورلارین) و آبسه‌لری جراحی موعالیجه‌سین‌دن، دئپرئسسیا (افسردگی) و دری خسته‌لیکلرینه قدر چوْخ موختلیف طیبی مؤوضوعلارا توخونولموشدور.\nم‌اؤ ۳. مین‌ایللیکدن هیند یاریماداسیندا ریاضیاتلا اوغراشیلدیغی و ریاضی حسابلارین ائدیلدیگی بیلینمکده‌دیر.[۱۴] آیریجا بۇ ریاضی فعالیت بؤیوک نیسبت ده اؤلچمه جدول‌لری (مقیاس‌های اندازه‌گیری)، آغیرلیق و عومومو اولاراق اؤلچولر کیمی مؤوضوعلاری‌دا ائحتیوا ائتمک‌ده‌دیر.[۱۵] بۇ دؤوردکی ریاضی تدبیرلرین عومومو اولاراق آسترونومی ایله ده ایلیشیک اوْلدوغو قارشییا قویولموش‌دور.[۱۴]\nنئجه کی دینی آچی‌لاردا ساخلایان، سیخلیقلا ریاضیات کیمی دیگر علم ساحه‌لری‌له بیرلیک ائدیلن آسترونومی ایشلری آنتیک چاغ‌دالاردا بؤیوک بیر اهمیت و یئر کسب ائدیر.[۹] آستونومی‌له علاقه‌لی فئنومئن‌لرین ریاضی تظاهورلرینه آنتیک مسوپوتامیاداکی علمی فعالیتلرده راست گلینمکده‌دیر.[۹] چینده تقویم‌سل احتیاج‌لارا جاواب وئره‌جک آسترونومی فعالیتلری اوْلدوغو کیمی، مسوپوتامیادا ریاضی اینکیشاف‌دان فایدالانیلاراق پلانئت‌لرین (گزگت‌لر، سیاره‌لر) دؤنگولرینی (چرخه‌لرینه)، مؤوقع‌لرینه داییر حسابلامالار گورولمكده‌ایدی.[۹] ریاضی اینکیشاف‌دان آیری بیر شکیل‌ده آسترونومی ایشلری و آنلاییشی اوْرتا آمریکا مرکزلی مایا سیویلیزاسیاسیندا اؤزونه یئر تاپمیش‌دیر؛ خوصوصیله تقویم‌سل ایشلر و گونش و آی توتولمالاری‌نین حئسابلانماسی موهوم یئر توتموش‌دور.[۹]\nبونلارین خاریجین‌دکی علملرین ده کؤک‌لرینی آنتیک چاغ‌دا تاپماق مومکون‌دور. مثلاً بیولوژیا (زیست شناسی) سیویلیزاسیانین اینکیشافین‌دان چوْخ اول‌لر ایجتماعی معنادا اهمیتلی بیر رول آلمیش، خوصوصیله اکین‌چی‌لیک باخیمیندان چوْخ موختلیف حادیثه‌لر اوْلموش، اینسانلار بیر چوْخ حئیوانی ائوجیللشدیرمیشدیر (اهلی‌لشدیرمیشدیر).[۹] بیتکی‌لرین آراشدیریلماسی نتیجه‌سینده بیر چوْخ شئ�� کشف ائدیلمیشدیر؛ مثلاً آرخولوژی تاپینتیلارین بابیل‌لیلرین خورما آغاجی‌نین ائشئی‌لی اورئدیغینی (نژاد جنسی) کشف ائتمیش، توزجوق‌لاری چاتیل اوْلدوقلارینی و توزجوق‌لاری دیشیل بیتکی‌لره کؤچوروله‌رک تؤرمه‌نین تامین ائدیله بیله‌جه‌یی‌نی ثبوت ائتمیشلر.[۹] آنتیک چاغلاردا آیریجا بیولوژی‌له بیرلیکده اولاراق طیبی ایشلرده ائدیلمیش، چین، میصیر و هیند یاریم‌آداسین‌داکی موختلیف سیویلیزاسیالار فرقلی شفالی بیتکی‌لری معین طیبی و آناتومیک (تشریحی) پروبلملر اۆچون ایستیفاده، بۇ ایستیفاده‌لری‌نی زامان-زامان یازی‌لادا ایفاده ائتمیشلر.[۱۶] طیب‌ین ایله یاناشی، کیمیا، جوغرافیا و ژئولوژی (زمین‌شناسی) کیمی علملر ده خوصوصیله چین‌ده بؤیوک اؤلچوده اینکیشاف ائتمیشدیر.[۹]\nعلم و فلسفه\nایلک چاغلارداکی فیلوسوف‌لارین دونیانی و اطرافی آنلاماغا چالیشماسی، ماراق دویغولاری، معین معیارلارین دوغولماسینا و بونلارین موختلیف ایدئولوژیلره چئوریلمه‌سینه گتیریب چیخارمیش‌دیر. علمین تمللری آتیلینجایا قدر، موذاکیره و تجروبه فاکتی اینسانلار طرفیندن یارادیلیب و بۇ بیر آختاریش حالینا چئوریلمیش‌دیر. ایلک دؤورلرده ديققت‌ه چارپان بیر فلسفه-علم آیری-سئچکی‌لیگی یوخ‌دور و بیر چوْخ بؤیوک علم آدامی عئینی زاماندا فیلوسوف‌دور. تجروبه‌نین و نتیجه‌نین کلیشه حالینا گلمه‌سی علمین آرتیق ایستنیله‌بیلیر سویيه‌یه گلمه‌سینی تامین ائتمیشدیر. 19. عصره قدر اینکیشاف ائدنن علم اصلینده اؤز ایچینده بیر دؤیوش وئرمیش، بیر چوْخ خوصوصی آراشدیرماچی، دوز منطیق‌له حرکت ائدن اوْرتا عصرلر لیدئرلرینه مغلوب اوْلموشدور. آریستونون فیزیکاسین‌دان فرقلی دوشونجه‌لره صاحب اوْلان گالیله اؤز زامانی‌نین علم آدام‌لاری‌لا ترس دوشمه‌یه باشلامیشدی. علم، تاریخی مۆدت ینده بۇ تیپ صحنه‌لره داوام‌لی شاهید اوْلموش، تجروبه و موشاهیده نتیجه‌سینده چؤکن قانونلارین یئرینی باشقالاری آلمیشدیر.\nگئرچک و آکتیوین مقصدینی آراش‌دیران فلسفه سیستم‌لی دوشونمه‌یی طلب ائدیر. کلاسیک آنتیک چاغ فلسفه‌سی ایله باشلاییب، تالس [۱۷]، آناخیمنس (آناكسيماندر) [۱۸]، پیته‌اگوراس (فيثاغورث) [۱۹]، دئموکریت [۲۰]، گورگیاس [۲۱],، امپدوکلس [۲۲]، هراکلیتوس [۲۳]، پارمانیدس [۲۴]، سوقراط، پلوتینوس [۲۵]، پلاتون (افلاطون) [۲۶] و آریستوتل (ارسطو) [۲۷] کیمی فیلوسوف‌لار، گئت-گئده اینکیشاف ائدن و فورمالاشان فلسفی سوال‌لارین فورمالاشماسینی تامین ائتمیشلر. دین مرکزلی اوْرتا عصرلر فلسفه‌سینده مسیحیتین اؤزونه بیر واسیطه‌سی کیمی ایستیفاده ائتدیگی فلسفه، تانری، معلومات، اینانج اکسنلرینده سیخ شکیل‌ده ایستیفاده ائدیلمیشدیر. ایشیقلانما چاغیندا ائدیلن فلسفه‌ده عقل اؤن پلانا چیخمیش‌دیر. دوشونجه سیستمین‌ده‌کی اساس فیکیر، اینسان آغلی‌نین ایشیقلاندیردیغی قطعی دوز دانیشان‌لارا و معلوماتا دوغرو ایره‌لی‌لمک‌دیر. کئچید دؤورو فلسفه‌سی کیمی تانینان اینتیباه فلسفه‌سی، علم‌ده و دوشونجه سیستمین‌دکی یئنی اینکیشاف‌لارین ایشتیراک ائتدیگی بیر دؤورو ایحاته ائدیر. یئنی‌دن دوغوش معناسینی وئرن اینتیباه، اوول‌کی چاغلاردان چوْخ فرقلی بیر دوشونجه سیستمینه کئچیدین کؤرپوسو مؤوقع‌سینده‌دیر.\nعلم و فلسفه‌نین آیریلماسی موعاصیر چاغا یاخینلاشارکن یاخشیجا بلیرگینلشمیش، بونونلا بیرلیکده فلسفه ایله علم تامامی‌له بیر-بیرین‌دن کوپمامیش و گرک عومومو اولاراق علمین فلسفه‌سی اوْلان علم فلسفه‌سی گرکسه علم ساحه‌لری‌نین بیر-بیر فلسفی جهت‌دن آراشدیریلدیغی فلسفه ساحه‌لری (مثلاً فیزیک فلسفه‌سی) وارلیغینی داوام ائتدیرمک‌ده و گرک علم گرکسه فلسفه ساحه‌لرینده اهمیتلی رول‌لار اویناییر.\nعلم ساحه‌لری‌نین اینکیشافی\nآسترونومی و فیزیک\n1569-جی ایلدن قالما بؤیوک بیر اوستورلاب. اوستورلابلار هم آسترونومی هم ده ناویگاسیون‌دان یوکسک‌لیک اؤلچمک اۆچون کوللانیلماکتایدی‌لار.\nنیکولاس کوپرنیکین گونش مرکزلی مودئل‌ینی ایضاح ائتدیگی باشیاپیتی ده رئوولوتیونیبوس اوربیوم جوئلئستیوم‌دان اورتایا آتدیغی مودئلین بیر شکی‌لی\nگؤی علمی (آسترونومی)، علم ساحه‌لری آراسیندا ان کؤهنه اولان‌لاردان‌دیر و خوصوصیله آنتیک چاغدالاردا ان سیخ معنادا ایجرا ائدیلن، علملرین آناسی اولاراق گؤرولن بیر علم‌دیر. .[۹] اینسانلارین سمایا اوْلان ماراغی، یوخاریدا آسیلی دایانان جیسیم‌لری آراشدیرماغا ایتمیش و تلسکوپون تاپیلماسی بۇ موشاهیده‌لر داها تأثیرلی بیر حال آلمیشدیر. بابیل حؤکم‌داری اولگوسال آسترونوم‌لارا نظرن یونان آسترونوم‌لاری، ریاضی دئتال‌لاری اؤزوم‌سه‌یه‌رک بۇ علمین اینکیشافیندا اساس نقطه‌لری مئیدانا گتیرمیش‌لر.\nروما ایمپیراتورلوغونون حاکمیتی آلتین‌داکی میصیرده یاشامیش باتلامیوس (بطلمیوس) خوصوصیله آسترونومی تاریخی و عومومو اولاراق علم تاریخی باخیمیندان اهمیتلی بیر مؤوقع‌ه مالیک‌دیر. داها سوْنرالار ایسلام آسترونوم‌لاری طرفیندن ال-مئجیستی اولاراق خاطیرلاناجاق اوْلان هئ مئگالئ سینتاخیس یعنی \"بؤیوک رندر\" آدلی آسترونومی مؤوضوع‌لو اثری اوْرتا چاغ عرضینده عومومو کئچر قبول گؤرن آسترونومی اثری ایدی و یازی‌چی‌سی اولاراق باتلامیوس آز قالا میتی بیر ایستاتوسا گتیریلمیشدی. .[۲۸] باتلامیوسون کاینات مودئلی گئوسانتریک یعنی یئرمرکزجیددی و اوزون ایل‌لرجه قبول گؤرن بۇ سیستم‌دن گونش-مرکزلی بیر سیستمه کئچید موذاکیره‌لر دوغورموش‌دور.\nپولشالی (لهیستانلی) بیر آسترونوم اوْلان نیکولاس کوپرنیک، دونیانین و دیگر پلانئت‌لرین، گونش اطرافیندا دؤندوک‌لرینی آچیقلامیش؛ هلیوسانتریک یعنی گونش-مرکزلی بیر سیستم اورتایا آتمیشدیر. کوپرنیکوسون سیستمینی کوممئنتاریولوس آدلی بیر ریساله ایله یولداش‌لارینا تانیتمیش داها سوْنرا سیستمینی، پاپا III. پاولوسا اتحاف ائتدیگی دئتال‌لی بیر شکیل‌ده باشیاپیتی ساییلاجاق دِرِوولوتیونیبوس اوربیوم کوئلئستیوم آدلی اثرینده آچیقلامیش‌دیر. بۇ آسترونومی علمینده یئنی بیر دؤور آچیلماسینا سبب اوْلموشدور. تلسکوپو اینکیشاف ائتدیرمه‌سی، ائتدیگی آسترونومیک موشاهیده‌لر و کوپرنیکین سیستمینه وئردیگی دستک ایله تانینان ایتالیان علم آدامی گالیلو گالیله ده آسترونومی و فیزیک تاریخی اۆچون اهمیتلی بیریدیر و زامان ایچری‌سینده موعاصیر موشاهیده‌لرله آسترونومینین آتاسی [۲۹] و مۆعاصیر فیزیک علمی‌نین آتاسی [۳۰] کیمی آتیف‌لارا مظهر اوْلموشدور . ۱۶۷۱-ده ایلک آینالی تلسکوپو ائدن ریاضیات و فیزیکچی آیزاک نیوتون مشغول اوْلدوغو علم ساحه‌لری‌نین اینکیشافینا چوْخ چوخ ایشتیراک ائتمیش دیفئرئنسیال و اینتئقرال حسابین تمللرینی آتمیشدیر. بون‌دان باشقا نیوتونون 5 یول 1687ده نوماییش ائتدیگی، طبیعت فلسفه‌سی‌نین ریاضی قانونلاری [۳۱] کیتابی کلاسسیک مئکانیغین تمللرینی تشکیل نیوتونون حرکت قانونلاری و یئر چکیلیشی کیمی اهمیتلی مؤوضوعلاری ائحتیوا ائدیر.\nآلمان نظری فیزیکچی آلبئرت انیشتین انرژی‌نین ایشیق سۆرعتی‌نین کوادراتی کوتله‌نین برابر اوْلدوغونو E=mc² دوستورویلا (فورمولو ایله) ایسپاتلادی.گئنئل نیسبی‌لیک نظریه‌سی و نیسبی‌لیک نظریه‌سی ایله کوتله‌نین کوسموس زامانی بوکدوگونو و زامان، مکان، حرکتین بیر-بیریله آسیلی اوْلدوغونو ایسپاتلاییپ برون brown حرکتی ایله آتومون وارلیغینی ثبوت ائتدی. لئوپولد اینفئلدلا بیرلیکده یازدیغی فیزیکانین تکامولو کیتابی ایله کوانت و مکان کیمی مؤوضوعلاری ائحتیوا ائدیر.\nکیمیا\nدئموکریت؛ آتومجو دوشونجه‌نین اؤنجولریندن‌دیر.\nکیمیا، ماده‌نین قورولوشونو و داورانیش‌لارینی آراشدیران بیر علم ساحه‌سی‌دیر. فیزیکوکیمیا، بیوکیمیا، آنالیتیک کیمیا، غئیری-عضوی کیمیا و عضوی کیمیا اساس بوداق‌لاری‌دیر. طیب کیمی بیر چوْخ علم ساحه‌سی‌نین کؤمک‌چی‌سی مؤوقعینده اوْلان کیمیا علمی‌نین قئیدا، درمان، بویا، کوسمئتیک و تئکستیل ساحه‌لرینده ایستیفاده‌سی دولایی‌سی ایله ان بیلینن ساحه‌سی عضوی کیمیادیر.\nآنتیک چاغلاردا ماده‌نین معین اساس المنت‌لردن مئیدانا گلدیگی دوشونولر و بیر چوْخ مدنییت‌ده بونلار هاوا، سو، آتش و تورپاغی ایچریردی. بونونلا بیرلیکده آنتیک یونان فیلوسوف‌لاردان بیر قیسمی آتوم فیکرینی اورتایا آتمیش و هر شئیین چوْخ کیچیک یاپیتاش‌لارین‌دان مئیدانا گلدیگینی قارشییا قویموشلار. بۇ فیلوسوف‌لارا داها سوْنرا آتومجو فیلوسوف‌لاردا دئییلمیش‌دیر. چوْخ کؤهنه چاغلاردان بری اینسانلار مئتالورژی ایله اوغراشماق‌دا، موختلیف اشیانین ایستئحصالیندا کیموی حادیثه‌لری و بونلارین نتیجه‌سی اوْلان محصول‌لاری ایستیفاده ائتمک‌ده‌دیرلر؛ مثلاً شوشه‌دن اشیانین ایستئحصالیندا اوْرتا چاغا دوغرو شیمی عنعنه‌سی اورتایا چیخمیش‌دیر. شیمی عنعنه‌سی کیمیانین اؤنجولودور و میستیسیزم، فلسفه کیمی المنت‌لرله کیمیوی موختلیف آراشدیرمالارین قاریشیغیندان عبارتدیر. شیمی‌ده خوصوصیله ایکی موهوم قاورام و مقصدوارایدی: بیری زامان-زامان فلسفه داشی اولاراق دا خاطیرلانان و هر جور ماده‌نین و یا مئتالین آلتینا اعمال ائتمه‌سینه کؤمک اولاجاق افسانوی بیر شئی، دیگری ایسه ایچن آداما اؤلومسوزلوک و یا چوْخ اوزون حیات وعده ائده‌جک اؤلومسوزلوک ایکسیری یعنی آب-حیات.\nبۇ گون Musée des Arts et Métiers آدلی فرانسیز موزئیینده اولان، لاوویسیئرین لابوراتوریاسی.\nزامانلا سیمیایا اوْلان ماراق داها دا بیلیم‌سل‌لشمیش و سیمیادا آیری اولاراق کیمیا علمی اورتایا چیخمیش‌دیر. موعاصیر کیمیانین شیمی‌ده‌ن آیریلماسی و تمللری‌نین آتیلماسیندا اهمیتلی فعالیتلری اوْلان بیر آد روبئرت بویل‌دیر. بۇ گون خوصوصیله آدینی وئردیگی بویله قانونو ایله تانینان بویل آتومجو فیکیریاتی مودافیعه ائدن بیر علم آدامی ایدی. فرانسیز علم آدامی آنتونیو لاوویسیئر ایسه کوتله‌نین قورونومو قانونو ایله گرک کیمیا ایسترسه ده علم تاریخینده اهمیتلی بیر آددیم آتمیش، کیمیا علمی‌نین آتاسی اولاراق دا خاطیرلاندیغی اوْلموشدور. .[۳۲] اؤزو آیریجا اوکسیژن و هیدروژن‌دن تثبیت ائدیب آدلان‌دیران‌دیر. 19. عصرین باشین�� قدر کیمیانین، او بیری فیزیک علملرین عکسینه، ایندوکسیا (ایندوجتیون) ایستیقامتی‌نین تومدئنگئلیم (دئدوجتیون) جهت‌دن داها باسقین اولماسی، اونون بیولوژی علملره داها یاخین اولماسینا سبب اولوردو. اما ریاضیات و فیزیک اوصوللارین کیمیایا تطبیقی نتیجه‌سینده یئنی بیر علم ساحه‌سی‌نین، یعنی فیزیکوکیمیانین دوغولماسیندا باشدا ویلیام اوستوایلد [۳۳], ، وانت هوفف [۳۴] و آررهنیوس [۳۵] 'ون پایلاری بؤیوکدور. کیمیوی ماده‌لرین فیزیکی ده‌ییشمه‌لرینی، فیزیکی حادیثه‌لرین کیمیوی ماده‌لرین اؤزللیکلرینی فایدالانیلاراق آچیقلانماسینی مووضوع آلان و الکتروکیمیا، کوللوید کیمیاسی، نووه کیمیاسی و پولیمر کیمیاسی کیمی قول‌لارا آیریلان فیزیکوکیمیا، بۇ عالیم‌لرین 1881ده Zeitschrift Für Physikalische Chemie[۳۶] آدلی علم ژورنالینی یایینلامالاری‌لا علم دونیاسیندا کیمیادان آیری بیر بوداق اولاراق یئرینی آلمیشدیر. اینسانلارین اؤیرنمه و آراشدیرما ماراغی زامانلا آنالیتیک (چؤزومله‌مه‌لی) کیمیانین دوغولماسینا سبب اوْلموش، بۇ وضعیت زامان ایچینده کووردیناسیا کیمیاسی‌نین و صنایع آنالیتیک کیمیانین اینکیشافینا زمین حاضیرلامیش‌دیر. آنالیتیک اوْلونان متودلارین کشفی طیب، بیولوژی و ژنتیک ساحه‌سینده کیمیانین ایستیفاده‌سینی چوخالتمیش‌دیر. پئنسیلین و ویتامین‌لرین کشفی ایله کیمیا علمی‌نین اینسانین حیات کئیفیتینی آرتیردیغینی گئرچه‌یی‌نین یانیندا اینکیشاف ائدن تکنولوژینین ایستحصال پروسسلرینده ایستیفاده باشلانماسی، اطراف پروبلملرینه سبب اوْلموش، بۇ وضعیت طبیعی احتیاطلارین ایحتیاتطسیزجا صرف‌ادیلمه‌سی نتیجه‌سینی دوغورموش‌دور. بۇ سببله اطراف کیمیاسی و سو کیمیاسی کیمی آلت علم ساحه‌لری ده اینکیشاف ائتمیشدیر.\nریاضیات و ژئومتری\nآنتیک چاغلارداکی علمی فعاليتلرده ریاضیاتین اهمیتلی بیر رول اوینادیغی، کؤهنه ميصيرلیلر، مسوپوتامیالیلار، هیندلیلر کیمی چوْخ موختلیف قوملارین ریاضیاتلا مشغول اوْلدوقلاری بیلینمکده‌دیر.\nیونان ریاضیاتی‌نین ان اهمیتلی آدلارین‌دان اوْلان تالس‌ین هنده‌سينی، ميصيرده قالدیغی مۆدت ایچری‌سینده اؤیرنمه‌سی و بۇ علمی اطرافین‌داکی‌لارا اؤیرتمه‌سی نتیجه‌سینده اینکیشاف داوام ائتمیشدیر. عددلرین آتاسی اولاراق خاطیرلانان پیساگورون مشهور تئورئمی [۳۷] اونو زامانینین ان بؤیوک علم آدام‌لاری آراسیندا خاطيری سایی‌لار بیر یئره گتیرمیش‌دیر.\nبیر یوپانا؛ اینکالارجا ایستیفاده ائدیلن بیر نؤعو حساب ماشینی. آراشدیرماچی‌لارین تخمین‌لرینه گؤره بۇ آلت‌ده حسابلامالار فیبوناچ‌چی عددلری اساس گؤتوروله‌رک گورولمكده‌دير..[۳۸]\nاورتا چاغ، خوصوصیله هیند و ایسلام ریاضیاتچی‌لاری‌نین سیخ ایشلرینه صحنه اوْلموشدور. 499 ایلی قدر ائرکن بیر دؤورده هیندلی ریاضیاتچی آریابهاتا ایلک سینوس تریقونومئتریک حئسابات‌لارینی یاراتمیش، جبر، دیفئرئنسیال تن‌لیکلر و سون‌سوز کیچیک ده‌یه‌رلر اۆچون آلقوریتم‌لر و تئکنیکالار اینکیشاف ائتدیرمیشدیر. 12. عصرده بیر باشقا هیندلی ریاضیاتچی بهاسکارا ایلک دفعه دیفئرئنسیال کالکولوسون و اساس آنلاییش‌لاری‌نین تمللرینی آتمیشدیر. ایسلام علم آدام‌لاری دا اوْرتا چاغ‌دا بیر چوْخ ریاضی گؤروش و کشفه ایمضا آتمیشتیرلار. 9. عصرده ال-خوارزمي هیند-عرب رقم سیستمی و تن‌لیکلرین حل‌لی اوزرینه اهمیتلی اثرلر وئرمیش‌دیر. نئجه کی آلقوریتم سؤزجوگو آدی‌نین لاتینیزاسیونا اوغرامیش حالین‌دان منشأ آلمیشدیر. خوصوصیله جبر ساحه‌سینده کؤهنه کشفلری موحافيظه‌سی و گتیردیگی یئنی اینکیشاف‌لار سبب‌ایله خوارزمي زامان ایچینده جبرین آتاسی اولاراق خاطیرلانمیش‌دیر.[۳۹] 12. عصرده یاشامیش اوْلان بیر باشقا ریاضیاتچی عمر خیام ایسه اؤکلیدین ایشلرینه تنقیدلر گتیرمیش و آنالیتیک هنده‌سه ایله اوکلید خاریجی هنده‌سه‌نین تمللرینی آتمیشدیر. بون‌دان باشقا کوبیک تن‌لیکلره عومومو، هنده‌سی بیر حلل گتیرن ایلک ریاضیاتچی ده اؤزودور.[۴۰]\nاورتا چاغ‌دا قرب‌ده‌کی ان اهمیتلی ریاضیاتچی‌لاردان بیری فیبوناججی‌دیر. سندلر عرب رقم سیستمینی آوروپایا تانیتمیش و یاییلماسینا اؤن آیاق اوْلموش، و بۇ گون فیبوناچ‌چی عددلری اولاراق خاطیرلانان سایی دیزی‌سینی چوخالتمیش‌دیر. اصلینده بۇ سایی دیزی‌سینی ایلک کشف ائدن اؤزو دئییل لاکین اونون کیتابیندا نومونه اولاراق قويولدو سوْنرا قربده اون قازانمیشدیرلار. .[۴۱][۴۲]\nائولر Eulər طرفیندن اورتایا آتیلان کؤنیگسبئرگین یئددی کؤرپوسو پروبلئمی، گراف نظریه‌سی‌نین تملینی مئیدانا گتیرمیش‌دیر.\n17. و 18. عصرلرده قربده ریاضیات یوکسلیش‌ه کئچمیش، بیر چوْخ اهمیتلی ریاضی گؤروش رئاللاشمیش‌دیر. ایسکوچ ژوهن ناپیئر طبیعی لوقاریتمالاری آراشدیرمیش، كئپلئر گزگن‌سل حرکت‌لرین ریاضی قانونلارینی اورتایا قویموش، رنه دکارت بۇ گون هله ده تئز-تئز ایستیفاده ائدیلن کارتئزیئن کووردینات سیستمینی و بۇ سببدن آنالیتیک هنده‌سنی اینکیشاف ائتدیرمیشدیر. آلمان ریاضیاتچی گوتتفریئد ويلهلم لئیبنیز کالکولوس اوزرینه بیر چوْخ ایشی‌له کالکولوسون اینکیشاف ائتدیرمیش و بۇ گون کالکولوسته ایستیفاده ائدیلن نوتاسیونون تمللرینی آتمیشدیر. پیئرر ده فئرمات و بلایس پاسکال احتیمال نظریه‌سی‌نین تملینی آتمیشلار و بۇ سببدن علاقه‌دار کومبیناتوریک قایدالارینی کشف ائتمیشلر. پاسکال آيريجا پاسکال نظریه‌سی و (هر نه قدر اؤزون‌دن داها اول شرق‌ده بیلینسه و ایستیفاده ائدیلسه ده [۴۳]) پاسکال اوچ‌بوجاغی‌نین اینکیشاف ائتدیریجی‌سی و آد آتاسی‌دیر. 18. عصرده ریاضیاتچی لئونهارد ائولئر فونکسیا آنلاییشینی و ریاضیات‌داکی سای‌سیز نوتاسیونو (مثلاً طبیعی لوقاریتما بازاسی اولاراق ائ نوتاسیونونو) اینکیشاف ائتدیرمیشدیر. سایی نظریه‌سی، گراف نظریه‌سی، هنده‌سه کیمی چوْخ موختلیف ساحه‌لرده اهمیتلی اثرلر وئرمیش، اهمیتلی گؤروش‌لره ایمضا آتمیشدیر.\n19. عصرده یاشامیش آلمان ریاضیاتچی جارل امپیریکگاوسس ایسه گرک ریاضیات ایسترسه ده دیگر بیر چوْخ علم‌ده اهمیتلی اوغورلارا ایمضا آتمیش؛ اساس جبر نظریه‌سی (و یا جبرین اساس تئورئمی) نی ثبوت ائتمیش، تهورما اگرگیوم‌و اورتایا آتمیش و ثبوت ائتمیش، کومپلئکس ده‌ییشن‌لی فونکسیالاردا اهمیتلی ایشلری اوْلموشدور. یئنه 19. عصرده یاشامیش اوْلان جورج بوول آد آتاسی اوْلدوغو یئنی بیر جبر نؤوعو اوْلان بوول جبرینی اورتایا آتمیشدیر.\nطیب\n17. عصردن قالما بیر فارس ال‌یازماسین‌دان بیر تصویر.\nعلمین طیب ساحه‌سین‌ده‌کی ایلک اینکیشاف‌لاری آسیا قیطعه‌سینده رئاللاشمیش‌دیر. هیندیستان، میصیر، چین، ایران و یونانیستاندا طیب سیستماتیک بیر فورمادا اینکیشافا باشلامیش و بیر علم ساحه‌سی اولاراق بشریتین ان بؤیوک پروبلملرین‌دن بیری اوْلان ساغلام‌لیق ساحه‌سینده اینکیشاف‌لار عصرلر بویو داوام ائتمیشدیر.\nهیندیستان یاریم‌آداسیندا، ایندوس وادی‌سی سیویلیزاسیاسین‌دان بری طیب و دیش حکیملیگی مؤوجود ایدی. نئجه کی، هیند طیبی عنعنه‌سی اوْلان آیوروئدا گون بئله موعاصیر طیبین یاناشی وارلیغینی داوام ائتدیریر. اینگیلیسلرین هیند یاردیم‌آداسی‌نی کولونیلشدیرمه‌سینه قدر بؤلگه‌ده‌کی اساس طیب سیستمی اوْلان آیوروئدا، ایلک دؤورلرینده جیوه-کوکورد اساسلی درمان‌لار ایستیفاده، بون‌دان باشقا، بۇ گون موختلیف طیبی فایدالاری بیلینن زئردئچال کیمی موختلیف بیتکی‌لرده موعالیجه‌لرده کلاسیک هیند طبابتینده ایستیفاده ائدیلمیشدیر.\nچین‌ده آنتیک چاغلاردان گونوموزه قدر وارلیغینی سوردئن عنعنوی بیر طیبی عنعنه مؤوجوددور. تائویست حکیم‌لرین ائتدیگی امپیریک (تجروبی) خسته‌لیک و ناراحاتلیق موشاهیده‌لری‌نین و چین دوشونجه‌سی‌نین نتیجه‌سی اوْلان عنعنوی چین طیبی، بیتکی منشألی موعالیجه، آکوپونکتور (اینه‌سل طیب؛ طب سوزنی) و ماساژ کیمی چوْخ موختلیف پراکتیک اوصوللارا مالیک‌دیر. بونلارین خاریجینده بسلنمه موعالیجه‌سی و فئنگ سوی کیمی ذهنی موعالیجه‌لر ده عنعنوی چین طبابتینده ایشتیراک ائتمکده‌دیر.\nهیپوکراتئسین (بقراط) خسته‌لره جادو و باطیل اینانج‌لارلا بزدیلمیش بیر موعالیجه تقدیم ائتمک یئرینه، یاخشیلاشدیریجی تأثیرلری ثبوت ائدیلمیش موعالیجه اوصوللارینا مراجعت ائتمه‌یه باشلاماسی، طیب علمینده خسته اهمیتی‌نین قاورانمایا باشلاماسینا سبب اوْلموشدور. ایلک باش‌لاردا بؤلگه‌لره گؤره فرقلی‌لیک گؤسترن موعالیجه اوصوللاری، سون ایکی عصردیر موعاصیرلشمه‌یی باشلامیش و عومومو معنادا اورتاق بیر چالیشمایا چئوریلمیش‌دیر. آوروپاداکی سالگینلاردان (شیوع) سوْنرا داها چوْخ اینکیشاف ائدن طیب علمی، گونوموزده ژنئتیک ایشلری‌نین اینکیشافی‌لا چوْخ یوکسک سوییه‌لره چاتمیش‌دیر.\nاورتا چاغ عرضینده اوْرتا شرق باش‌دا اولماق اوزره ایسلامین یاییلدیغی توْرپاقلاردا بیر چوْخ اهمیتلی ایسلام حکیمی یئتیشمیش‌دیر. بونلاردان بیری ایران‌لی رازی، نئیروجرراهییه (مغز و اعصاب) و اوفتالمولوژی (گوز تانیماغی) ساحه‌لرینده تئز-تئز بیر قاباقجیل اولاراق گؤرولموشدور.[۴۴] تجروبی طیبین اهمیتی‌نی وورغولایان رازی همچینین چوخون‌دان پئدیاتری (اوشاقلار طیبی) ساحه‌سی‌نین‌ده آتاسی‌دیر.[۴۵] یازدیغی بیر چوْخ اثرده چوْخ موختلیف طیبی معلوماتلار کؤچورن رازی همچینین چیچک خسته‌لیگی (آبله) ایله قیزیلجا خسته‌لیگینی (سرخک) بیر-بیرین‌دن آییران و آچیق بیر شکیلده تعیین ائدیب، دیاگنوزونو (عیبلرله تانیشلیق) ائدن ایلک حکیمدیر. آلرژی و ایممونولوژی (ایمنی تانیتیمی) مؤوضوعلاریندا دا ایلک اثر وئرن حکیم اؤزودور. بیر باشقا تانینمیش موسلمان حکیمده ابن-ی سینانین. 14 جیلدلیک باشیاپیتی (شاهکار) ال-قانون فی-طیب (طیبین قانونو) آدلی اثری طیب باخیمیندان یولوخوجو خسته‌لیکلرین (عفونی مریضلیکلر) و جینسی گؤندر بولاشان خسته‌لیکلرین (مقاربتی مریضلیکلر) کشفی [۴۶]، ائنفئکسیؤز (عفونی) خسته‌لیکلرین یاییلامی‌نین قارشیسی‌نی آلماق مقصدی ایله قرنطینه تطبیقی‌نین اورتایا آتیلماسی [۴۷]، میکرواورقانیزم‌لرین وارلیغی‌نین وارساییلماسی [۴۸] و نؤروپسیخیاتریا [۴۴] و س.. بیر چوْخ کشفی و کشفی ایچینده ساخلایار.\nاورتا چاغ و سوْنراسیندا قربده اهمیتلی طیبی گؤروش‌لر اوْلموشدور. گارجیا ده اوْرتا تروپیک (ایستیلیک) طیبین قاباقجیلی اولاراق اورتایا چیخیب باشدا کولِرا (وبا) اولماق اوزره چوخو تروپیک خسته‌لیگی دوغرو شکیلده تعریف‌لرکن، ویلیام هاروی، قربده قان دؤورانینی (گردش خون) دوغرو و تام بیر شکیل‌ده آچیقلایان ایلک قرب اوْلموشدور. داها سوْنرالار 19. عصرده لویی پاستور ایلک موفقیت‌لی قودوز پئیوندینی (واکسن هاری) تاپمیش، اؤز آدینی آلاجاق اوْلان پاستؤریزاسیون عملیاتینی ده ایلک دفعه اورتایا آتمیشدیر. لویی پاستور عئینی زاماندا روبئرت کوخ و فئردیناند کوهن ایله بیرلیکده میکروبیولوژی ساحه‌سی‌نین آتالاریندان بیری اولاراق قبول ائدیلیر. 1905-جی ایلده نوبئل موکافاتی آلمیش اوْلان روبئرت کوخ عئینی زاماندا توبئرکولوسیس باکیللوس و ویبریو کهولئرا کیمی خسته‌لییه سبب اوْلان اهمیتلی باکتئریالاری ایلک دفعه تجرید ائدن آدام‌دیر. داها سوْنرا اؤز آدی‌لا خاطیرلاناجاق اوْلان کوخ پوستولات‌لارینی اینکیشاف ائتدیرمیشدیر.\nگوزون آناتومیسی اوزرینده 1200 ایل‌لیک عربجه بیر ال‌یازماسی.\nبیولوژی\nبیر علم ساحه‌سی اولاراق 19. عصره قدر ایندیکی آلت ساحه‌لری‌له اینکیشاف ائدن بیولوژی، جانلیلارین بوتون خوصوصیت‌لرینی آراشدیران بیر سیستم‌دیر. باش‌دا اینسان اولماق اوزره، بیتکی‌لری آراشدیران بوتانیکا (گیاه‌شناسی)، حئیوان‌لاری آراشدیران زوولوژی (جانور شناسی)، میکرواورقانیزم‌لری آراشدیران میکروبیولوژی (میکروب شناسی) کیمی آلت بوداق‌لارا آیری‌لار.\nآریستوتل (ارسطو) طبیعته داییر بیر چوْخ ایش گؤرموش، بیر چوْخ بیتکی و حئیوان نؤوعونو آراشدیرمیش و تصنیف (كاتقورایز، طبقه‌بندی) ائتمیشدیر. آریستوتلین فیکیرلری، اؤزون‌دن سوْنراکی بعضی علم آدام‌لاری‌نین ائتدیگی اک‌لرله بیرلیکده خوصوصیله قربده اوزون بیر مۆدت نوفوذلو اوْلموشدور.\nاورتا چاغدا خوصوصیله ابن نفس، ابن جاهیز و ابن بایتار کیمی موسلمان‌لار علم آدام‌لاری بیولوژی دالینا ایشتیراک ائتمیشلر. خوصوصیله ائرکن تکامول دوشونوشونه ایشتیراک ائتمیش [۴۹] اوْلان ابن جاهیز، قئیدا زنجیری (زنجیره غذایی) فیکرینی ده ایلک دفعه اورتایا آتان آدام‌دیر. .[۵۰] 9. عصرده یاشامیش ال-دیناوئری ایسه بیتکی تکامولونو، بیتکی‌لرین اینکیشافینی آراشدیرمیش و کیتابون-نئبات آدلی اثرینده بیر چوْخ نؤوعو تعیین ائده‌رک بوتانیکا علمینه قاتقی‌لاردا تاپیلمیش‌دیر. بیر باشقا علم آدامی اوْلان ال-نباتی‌نین شاگیردی اوْلان ابن بایتار اجزاچیلیغا (دارویی) باغ‌لی (فارماسؤتیک) بیر بیلیملیک حاضیرلامیش و بیر چوْخ بیتکی، یئمک و درمانی اثرینده تعیین ائتمیشدیر. بۇ اثر لاتینجا ترجومه‌سی داها سوْنرا آوروپالی علم آدام‌لاری طرفیندن 18. و 19. عصرلرده ایستیفاده ائدیلمیشدیر. .[۵۱] ابن نفیس پولمونئر (گردش خوش ریوی)[۵۲] و تاج دؤورانی (گردش خون کرونر) [۵۳][۵۴] دوغرو بیر شکیل‌ده تثبیت ائتمیش، ماده‌لر موبادیله‌سی آنلاییشینی تعیین ائتمیشدیر.[۵۵]\nبیولوژی‌نین اساس‌لارین‌دان ساییلان موعاصیر تکامول نظریه‌سی (ائوریم تئوریسی)، چارلز داروین [۵۶] 'ین گؤروش‌لری‌نین اوزرینه اینشاء ائدیلمیشدیر. داروین، نؤوعلرین منشایی [۵۷]، اینسانین تؤره‌ییشی (هبوط)، و آختاریرسیز مخصوص سئچمه [۵۸][۵۹]، اینسان و حئیوان‌لاردا دویغولارین ایفاده‌سی [۶۰] اثرلرینده فیکیرلرینی ایفاده ائتمیشدیر. موناستیرین (صومعه) باغچاسین‌داکی بئزلیلری (نخود فرنگی) بیر-بیرلری‌له ائشلشدیررک (تطبيق ائدرک) ژنئتیک علمین تمللرینی آتان گرئگور مندل کلاسیک ژنئتیک قانونلاری‌نین یاپیتاش‌لارینی یاراتمیش‌دیر.\nAuguste Comte\nسوسیولوژی (توپلوم‌بیلیم‌سل)\nهر نه قدر دیگر علم ساحه‌لرینه نیسبتن یئنی بیر علم ساحه‌سی اولاراق تانیملانسادا، سوسیولوژی یعنی توپلوم‌بیلیم‌سل ایشلر و موشاهیده‌لر آنتیك چاغلاردان بری مؤوجوددور. هئرودوت و توکیدیدیس کیمی آدلارین اثرلرینده سوسیولوژی موشاهیده و قیمت‌لندیرمه‌لره راست گلمک مومکون‌دور.\nبیر ائرکن دؤور ایسلام سوسیولوژی‌سی‌نین وارلیغینا دایر موختلیف دلیل‌لر واردیر. ایسلام دوشونورو (موتفکیری) ابن‌خلدون‌ون، ائورن‌سل (اونیوئرسال-جهانی) تاریخی آنالیز ائدن یئددی جیلدلیک اثرینه یازدیغی، موقددیمه آدلی اؤن سؤزونده موختلیف سوسیولوژی نظریه‌لری ایلک دفعه فورموله ائده‌رک ایجتماعی فلسفه‌ده و بیر بوداق اولاراق سوسیولوژی‌نین اینکیشافیندا قاباق‌جیل مؤوقع‌سی‌نه گلمیش‌دیر. مثلاً بۇ اثر واسیطه‌سی‌له ابن‌خلدون یئنی بیر علم ساحه‌سی اولاراق علم ال-عومران علمینی اورتایا آتمیش و بئله تعیین ائتمیشدیر: \"بو علمین ... اؤزونه خاص بیر مؤوضوع‌سو وار (دیر)؛ یعنی (هومانیتار) جمعیت، و اؤزونه خاص پروبلملری وار (دیر)؛ یعنی جمعیتین طبیعتینده بیر-بیرینی تعقیب ائدن اجتماعی چئوریلمه‌لر ...\" [۶۱] بون‌دان باشقا بۇ اثرین‌دکی دوشونجه‌لری ایله تاریخ علمی و تاریخ فلسفه‌سی باخیمیندان دا اهمیتلی بیر آددیم آتمیشدیر.[۶۱]\nهر نه قدر سوسیولوژی تئرمینی اؤزون‌دن اول ایستیفاده ائدیلمیش اولسادا، [۶۲] موستقیل اولاراق تکرار تئرمینی اورتایا آتان [۶۳] و سوسیولوژی‌نین اساسینی موثبت علملرین کرالیچاسی اولاراق گؤره‌رک [۶۳] زامان ایچینده سوسیولوژی‌نین آتاسی اولاراق دا خاطیرلانان آد آوگوسته كومته‌دیر (Auguste Comte) [۶۳] بونونلا بیرلیکده عومومو اولاراق كومته سوسیولوگیانین قوروجوسو اولاراق گؤرولمز.[۶۴] قرب‌دکی سوسیولوژی ساحه‌سی ایله مشغول اوْلان ایلک آدلار عومومییت‌له داروین‌ین تکامول نظریه‌سین‌دن تاثیرلنمیشلر و خوصوصیله آنالوژیک اولاراق جانلی اورقانیزم ایله جمعیتی قارشیلاشدیرماقداایدی‌لار.[۶۴] بۇ آدلارا نومونه وئرمک لازیم اولسا هئربئرت ایسپئنسئر (Herbert Spencer) و لوییز هئنری مورگان (Lewis Henry Morgan) کیمی آدلار ذیکر ائدیله‌بیلر.[۶۴] 19. عصرده و 20. عصرین اول‌لرینده ائمیل دورکیم (Émile Durkheim)، ویلفرئدو پارئتو (Vilfredo Pareto)، و ماكس وئبئر (Max Weber) کیمی کلاسسیک سوسیولوق‌لار علمه اهمیتلی قاتقی‌لاردا ائتمیشلر.\nسیاست علمی\nماكیاولی‌نین (Niccolò Machiavelli) فلورانس، ایتالیاداكی هئیكلی\nسیاست علمی چوْخ کؤهنه چاغلاردان بری سیاسی فعالیتلرله بیرلیکده اینکیشاف گؤسترمیش، اهمیتلی بیر اجتماعی علم ساحه‌سی حالینا گلمیش‌دیر. آنتیک هیندیستان‌داکی وئدیک (وئدالار) متن‌لردن، داها سوْنراکی موختلیف بوداایست متن‌لره قدر بیر چوْخ متنده سیاسته داییر آراشدیرمالار و ایشلر ایشتیراک ائدر. هیندلی سیاسی دوشونر چاناکیا (م.اؤ. 350-283) سیاسی دوشونجه، ایقتیصادیات و اجتماعی نیظام کیمی مؤوضوعلاری اله آلان آرتهاسهاسترا (Arthashastra) آدلی اثری‌له تانینیر. بنزری شکیل‌ده آنتیك یونان‌دا دا بیر چوْخ سیاسی فیکره راست گلینیر؛ گرک هومئر (Homeros)، هئسیودوس (Hesiodos) و توکیدیدیس (Tukididis) کیمی ائرکن دؤور مؤلف‌لری‌نین اثرلرینده ایسترسه ده افلاطون و آریستوتل (ارسطو) کیمی فیلوسوف‌لارین اثرلرینده چوْخ موختلیف سیاسی فیکیر و آراشدیرمالارا راست گلینه. افلاطون دؤولت آدلی اثرینده اؤزونجه ایدئال اوْلان سیاسی قورولوشلانما و ایداره فورماسینی آچیقلامیش و آراشدیرمیش‌دیر.\nاورتا چاغ‌دا (قرون وسطی) فرقلی سیاسی گؤروش‌لر و دین ایله سیاست علاقه‌لرینی اله آلان موختلیف اثرلر اورتایا چیخمیش‌دیر. آوگوستینوسون (Augustinus) تانری‌نین شهری اثری کیمی اثرلرین فاکتور اوْرتا عصرلردکی دین-سیاست علاقه‌لری آنلاییشینا قاتقی‌سی اوْلموشدور. اوْرتا چاغ‌دا همچینین ایسلام توْرپاقلاریندادا موختلیف سیاسی دوشونمه و آراشدیرمالار اوْلموشدور و بۇ چاغلاردان باش‌لارا سیاستنامه، ایصلاحاتنامه وس. کیمی آدلان‌دیریلان فرقلی یازین عنعنه‌لری اورتایا چیخمیش‌دیر. مثلاً 11. عصرده نیظام‌المولک (نظام‌الملك) طرفیندن یازیلان سیاستنامه دؤولت رهبرلیگی و دؤولت ایشلری مؤوضوع ائدیلمیشدیر. سیاسی یازین و آراشدیرما عنعنه‌سی داها سوْنراکی دؤورلره قدر داوام ائتمیش، مثلاً عوثمان‌لی دؤولتینده سیخ بیر سیاستنامه و ایصلاحاتنامه عنعنه‌لری اورتایا چیخمیش‌دیر، موهیی-ی گولشنی (Muhyî-i Gülşenî)، حسن کافی ال-آک‌حیصاری (Hasan Kâfî el-Akhisârî)، کاتیپ چلبی (Kâtip Çelebi) کیمی آدلار شرق‌ده‌کی سیاست علمینه ایشتیراک ائتمیشلر.\nایتالیان اینتیباه اثناسیندا یازار ماكیاولی (Niccolò Machiavelli) یازدیغی شاه‌زاده (Il Principe) آدلی اثری ایله سیاست علمی تاریخی باخیمیندان اهمیتلی بیر یئره گلمیش‌دیر. اثرده موختلیف وضعیت‌لرده اقتدارا گلن حؤکم‌دارین هر وضعیته گؤره نلره (nələrə) قاباق‌دان تانیماسی لازیم اوْلدوغو، نئجه بیر سیاست ایزلمه‌سی لازیم اوْلدوغو آچیق‌لانیر. اوْرتا چاغ‌دا و سوْنراسین‌داکی دؤورده بیر چوْخ فرقلی سیاسی اقتدار فورماسی و دؤولت قورولماسی فرقلی ایسیم‌لرجه مودافیعه. مثلاً فران‌سیز حقوق‌شوناس ژئان بودین (Jean Bodin) اقتدار و دؤولت اوزرینه یازدیغی دؤولت اوزرینه آلتی کیتاب (Les Six livres de la République) آدلی اثری ایله تانینمیش، موطلق‌ییت‌چی‌لییه شیددت‌له مودافیعه ائتمیشدیر.\nبیر علم اولاراق سیاست علمی خوصوصیله 19. عصرده آکادمیک معنادا قورولوشلانماغا باشلامیش، 1880-جی ایلده آبش-دا ایلک سیاست علمی مکتبی (حیصصه‌سی) قورولموش و داها سوْنرا 1903-جی ایلده آمریکا سیاست علمی بیرلیگی قورولموش‌دور. سیاست علمی اوزرینه آکادمیک ایشلر آرتاراق داوام ائتمیش، بیر چوْخ فرقلی بیلیم‌یورددا سیاست علمی بؤلوم‌لری آچیلمیش‌دیر.\nپسیكولوژی\nابن-ی سینانین ال-قانون فی-تیب (تیببین قانونو) آدلی کیتابی‌نین 1484-جی ایل تاریخ‌لی لاتینجا بیر کوپیاسی. بۇ اثر عومومو اولاراق طیبی مؤوضوع ائتدیگی کیمی ایچینده کلینیکا پسیكولوژی باشدا اولماق اوزره پسیكولوژی ده مؤوضوع ائدیلمیشدیر.\nبو گون پسیكولوژی (روان شناسی) علمی ایچری‌سینده مؤوضوع ائدیلن چوخو آنلاییش، حادیثه و فئنومئن آنتیک هیندیستان، چین و میصیر کیمی مدنیت‌لرده ده فلسفی ماراغا مظهر اوْلموشدور. افلاطون و آریستوتل (ارسطو) کیمی یونان فیلوسوف‌لاردا پسیكولوژی موختلیف مؤوضوعلارا یازین‌لارین و دوشونجه‌لرینده یئر وئرمیش‌لر.[۶۵] بونونلا بیرلیکده پس��كولوژی‌ده کلینیکا [۶۶] و تجروبی یاناشمالار[۶۷] فاکتور اوْرتا عصرلردکی موسلمان علم آدام‌لاری طرفیندن باشلادیلمیش‌دیر.\nعقل خسته‌خانالاری اولاراق تعیین اوْلونا بیله‌جک ایلک قوروم‌لار (تشکیلات‌لار) ایسلام توْرپاقلاریندا 8. عصرده اورتایا چیخمیش‌دیر.[۶۸] نئجه کی موسلمان حکیم‌لر ائرکن دؤورلردن اعتیباراً \"عقل خسته‌لیگی\" اولاراق تعبیر ائتدیک‌لری پوزوقلوق‌لارا قارشی موختلیف موعالیجه‌لر (تراپی‌لر)، اویغون‌لامالار (تطبیق‌لر) اینکیشاف ائتدیرمه‌یه باشلامیش‌دیر.[۶۹] احمد بین سئهل ال-بلخی (Ahmed bin Sehl el-Belhî) بدن و روح خسته‌لیکلرینی آییران و آیری-آیری آراش‌دیران، موباحیثه ائدن ایلک ایسیم‌لردن‌دیر؛ روحی خسته‌لیکلرین زامان ایچینده بدن‌ین خسته‌لنمه‌سینه‌ده یول آچا بیلجه‌یینی ده اورتایا آتمیشدیر.[۷۰] بون‌دان باشقا بۇ گون دئپرئسسیا (افسردگی) اولاراق آدلان‌دیریلان پوزوق‌لوغو تعیین ائتمیش و ایکی تیپین‌دن بحث ائتمیشدیر: بیرینجی‌سی بیر ایتکی و یا موفقیت‌سیزلیک کیمی سبب‌لردن میدانا گله بیلن و پسیكولوژی یوللارلا موعالیجه ائدیله بیله‌جک دئپرئسسیا، دیگری ایسه سبب‌لری بیلینمه‌ین لاکین احتیمال‌لا فیزیولوژی سبب‌لردن اوْلان و فیزیکی طیب اوصول‌لاری‌لا موعالیجه ائدیله بیله‌جک اولان‌دیر.[۷۰] پسیكولوژی ساحه‌سینده بیر باشقا اهمیتلی علم آدامی دا ابن-ی سینادیر. ابن‌سینا، بۇ گون نؤروپسیکیاتریک حال‌لار کیمی معین ائدیلمیش هالوسیناسیون، اینسومنیا، مانع، کابوس، مئلانخولیا، دئمانس، ائپیلئپسیا، ایفلیج و ترئمور کیمی [۴۴] بیر چوْخ وضعیتی آراشدیرمیش و تعیین ائتمیشدیر.\nفیلوسوف رنه دکارت (René Descartes)، باتی‌دا پسیكولوژی‌نین موعاصیر فلسفی فورماسینین تمللری‌نین میدانا گلمه‌سینه ایشتیراک ائتمیشدیر.[۶۵] موختلیف اثرلرینده اهمیتلی پسیكولوژی مساله‌لری اله آلان دکارت اؤزو بیر حکیم اولماسا دا موختلیف آناتومیا ایشلری ائتدیگی بیلینمکده‌دیر. اینگیلیس حکیم توماس ویلیس (Thomas Willis) ایسه طیبی بیر اینتیظام اولاراق پسیكولوژی‌نین اورتایا آتیلماسیندا موهوم رول اوینامیش، بئیین فونکسیالاری ایستیقامتینده پسیكولوژی‌یا یاناشما اولسون ائتدیگی سیخ آناتومیک ایشلرله اولسون پسیكولوژی‌یا بؤیوک قاتقی‌لاردا تاپیلمیش‌دیر. بون‌دان باشقا داها سوْنرالار تجروبی (ده‌نه‌ی‌سل) پسیكولوژی‌نین اینکیشافیندا جان لوک (John Locke) و دیوید هوم (David Hume) کیمی فیلوسوف‌لارین بؤیوک تأثیری اوْلموشدور.[۶۵]\nموعاصیر چاغا یاخینلاشارکن اورتایا چیخان و خوصوصیله پسیكولوژی پوزوقلوق وضعیت‌لرینده بیر موعالیجه اولاراق اورتایا چیخان هیپنوتیزم ایله فرئنولوژی کیمی بوداق‌لار موذاکیره مؤوضوع‌سو اوْلموش، خوصوصیله‌ده بونلارین جیددی اولاراق تأثیرلی اوصوللار اوْلوب-اولمادیغی و هر هانسی بیر علمی دایاغی‌نین تاپیلیب-تاپیلمادیغی موذاکیره ائدیلمیشدیر. داها سوْنرالار اورتایا چیخان آلمان تجروبی پسیكولوژی حرکتی پسیكولوژی‌یا اهمیتلی قاتقی‌لاردا تاپیلمیش‌دیر. بۇ زاماندا رئال‌لاشان و خوصوصیله نئورولوژی قورولوشا دایر آناتومیک و فیزیولوژی گؤروش‌لر پسیكولوژی‌نی موثبت تأثیر ائتمیشدیر. آلمان حکیم ویلیام وونت (Wilhelm Wundt) 1879-اونجو ایل‌ده ایلک تجروبی پسیكولوژی لابوراتوریاسینی آچاراق بیر قانونا ایمضا آتمیشدیر.[۷۱] 1890 لاردان باشلایاراق آوستریالی (استرالیالی) حکیم زیگموند فروید (Sigmund Freud) ایسه پسیک‌آنالیز اولاراق آدلاندیردیغی یاناشما ایله پسیكولوژی‌یا یئنی بیر ایستیقامت قازاندیرمیش‌دیر. هر نه قدر پسیک‌آنالیزه علمی مؤوقعیی هله موباحیثه‌لی اولسا دا [۷۲][۷۳] پسیک‌آنالیزه موختلیف مولاحیظه‌لری و آنلاییش‌لاری عومومو معنادا باتی مدنیتینده اهمیتلی بیر یئر قازانمیش‌دیر. یئنه 1890لاردا ایت‌لرده ائتدیگی تجروبه‌لرله ایوان پاولوف (İvan Pavlov) کلاسیک شرط‌لندیرمه موفقیت‌لی بیر شکیل‌ده گؤسترمیش‌دیر. نئجه کی داها سوْنرادا اینسان خاریجی پریمات‌لار، پیشیک‌لر و ایت‌لر کیمی موختلیف حئیوان‌لار پسیكولوژی تجروبه‌لرینده ایستیفاده ائدیلمیشدیر.\nآنتروپولوژی\nهر نه قدر آنتروپولوژیک (اینسان شوناس‌لیق) منشایی قرب‌دکی ایشیقلانما مۆدت ی و داوامین‌داکی ائرکن دؤور موعاصیر دوشونجه‌لری ایلیشکیلندیریلسه ده، بۇ دؤورلردن چوْخ اول بۇ گون آنتروپولوژی ایچری‌سینده ایشتیراک ائدن مؤوضوعلارا داییر آراشدیرمالار ائدیلمیشدیر. مثلاً ال-بیرونی هیند یاریم‌آداسی‌نین خالق‌لاری، عنعنه‌لری و دین‌لری اوزرینه بیر چوْخ آراشدیرمادا تاپیلمیش‌دیر و عومومو اولاراق آنتروپولوژی ساحه‌سینه گیره‌جک چوْخ موختلیف آراشدیرما و ایشلری نتیجه‌سینده زامان-زامان \"ایلک آنتروپولوق\" اولاراق خاطیرلانمیش‌دیر.[۷۴] بیرونی، اوْرتا دوغو (خاورمیانه)، آرالیق دنیزی (آغ دنیز) حؤوزه‌سی و گونئی آسیا مدنیت و دین‌لری اوزرینه اهمیتلی موقاییسه‌لی آراشدیرمالار ائتمیشدیر. بون‌دان باشقا ابن خلدون ایله بیرلیکده بیرونی بعضی عالیم‌لر طرفیندن ایسلام آنتروپولوژی‌سی‌نه ائتدیک‌لری قاتقی‌لار سببی‌له اؤوولموشدولار.[۷۵]\nنظری اولاراق آنتروپولوژیک اینکیشافی طبیعت تاریخین‌دن دوغولموش‌دور و ایلک دؤورلرده خوصوصیله آوروپالی گوج‌لرین نظارتینده اوْلان کولونیالارداکی حیاتین، یئرلی اینسانلارین و اونلارلا علاقه‌دار فاکتلاری (مدنیت، دیل، دین کیمی) آراشدیریلماسینی ایچرمیشدیر. آنتروپولوژی 19. عصرده اینکیشاف ائتمیش، خوصوصیله 1860 لارداکی علمی اینکیشاف‌لاردان، خوصوصیله ده بیولوژی و فیلولوژی کیمی بوداق‌لارداکی اینکیشاف‌لاردان، تاثیرلنمیش‌دیر.[۷۶] قاباقجیل آنتروپولوگ‌لاردان اینگیلیس‌لی ادوارد بورنئتت تیلور (Edward Burnett Tylor)، داروین‌ین تکامول قایداسینی اساس گؤتوره‌رک آنتروپولوژیک چیخارام‌لار ائتمیش، مدنیتین اینکیشافی ایدراکین اینکیشاف‌ینین دوغرو موطناسیب اوْلدوغونو مودافیعه ائتمیشدیر .[۷۶] همچینین موعاصیر بعضی چؤل و یا اووچو-توپلاییجی خالق‌لاری تکامول اینکیشاف باخیمیندان گئری‌ده گؤروب، پریمیتیف یعنی \"ایبتیدایی\" کیمی قیمتلندیرمیش‌دیر.[۷۶] 19. عصر و 20. عصرین اول‌لرینده آنتروپولوژی نیسبی‌لیک ایجتماعی معنادا داها آز اینکیشاف ائتمیش اولاراق گؤرولن خالق‌لار اوزرینه سیخلاشماغا داوام ائتدی.[۷۶] 20. عصرین ایکینجی یاری‌سیندا آنتروپولوق‌لار داها اۆچونجو دونیا اؤلکه‌لرین‌دکی داها مورککب ایستروکتورلارلا (سازه‌لرله) ماراقلانماغا باشلامیش، داها سوْنرالار، 1970 لرله بیرلیکده، موعاصیر قرب اؤلکه‌لرینی آنتروپولوژیک اولاراق آراشدیرماغا باشلامیش‌لار کی آنتروپولوژی اۆچون بؤیوک بیر آددیم اوْلموشدور.[۷۶] موعاصیر آوروپا و قوزئی آمریکا اؤلکه‌لرینده فوکوس‌لانان آنتروپولوژی ایشلرینده گرک عومومو اولاراق جمعیت، ایسترسه‌ده اتنیک و دینی آزلیق‌لار مؤوضوع ائدیلمیشدیر؛ [۷۶][۷۷] بونو دا بعضی‌لری باتی، کولونیالاری آراشدیران آنتروپولوژیک قربی آراشدیران و باتی پئرسپئکتیولری، کانی‌لاری باتی اولمایان‌لار داوام‌لی اولاراق سینانان بیر دالا چئوریلمه‌سی اولاراق شرح اوْلونموشدور.[۷۶]\nگونوموزه دوغرو\n20. عصرین ان اهمیتلی آراشدیرما ساحه‌لرین‌دن کوانتوم مئکانیكی مؤوضوع‌لو سولوای (Solvay) کونفرانسین‌دان بیر فوتوشکیل. شکیل‌دکی شخص‌لر دؤورون اهمیتلی علم آدام‌لاری‌دیر و بؤیوک بیر قیسیمی نوبئل موکافاتی دا آلمیش آدلاردیر. سول‌دان ساغا:\n1. sıra: Auguste Piccard, Émile Henriot, Paul Ehrenfest, Edouard Herzen, Théophile de Donder, Erwin Schrödinger, Jules-Émile Verschaffelt, Wolfgang Pauli, Werner Heisenberg, Ralph H. Fowler, Léon Brillouin, 2. sıra: Peter Debye, Martin Knudsen, William Lawrence Bragg, Hendrik Anthony Kramers, Paul Dirac, Arthur Compton, Louis de Broglie, Max Born, Niels Bohr 3. sıra: Irving Langmuir, Max Planck, Marie Curie, Hendrik A. Lorentz, Albert Einstein, Paul Langevin, Ch. E. Guye, Charles Thomson Rees Wilson, Owen Willans Richardson\n20. عصرین باش‌لارین‌دان اعتبارن علم‌ده‌کی ایره‌لی‌له‌ییش‌لر بؤیوک سورعت قازانمیش و آکادمیک موحیطین، داها الوئریش‌لی بیر آراشدیرما موحیطینه قوووشماسی بۇ ایره‌لی‌لمه‌یی تئتیکله‌میشدیر. علم‌ایله مشغول اولماق بیر پرئستیژ حالینا گلمه‌یه باشلامیش و تأثیرلرینی گؤسترمه‌یه باشلامیش‌دیر. آلفرئد نوبئل‌ین (Alfred Nobel) وصیتی اوزرینه 1901 دن اعتباراً وئریلن نوبئل موکافات‌لاری علمین پرئستیژ ایستیقامتینی سرگی‌لر.[۷۸][۷۹] بۇ تیپ موکافات‌لارلا، علم‌ه اوْلان تشویق آرتدیریلماقدا و آراشدیرمالار اۆچون لازیم پول‌لار تامین ائدیلمه‌یه چالیشیلیر.\nعلمین مودرن‌لشمه‌سی‌نده رولو اولان‌لار\nرادیولوژی قوروجوسو اوْلان ماری كوری‌نین (Marie Curie) علمه ائتدیگی قاتقی‌لار کیمیا ساحه‌سینده بؤیوک عکس-صدا اویاندیرمیش‌دیر. رادیواکتیویته ساحه‌سین‌ده‌کی ایشلری اونا، 1903-جی ایل‌ده فیزیک ساحه‌سینده و 1911-جی ایلده کیمیا ساحه‌سینده نوبئل قازاندیرمیش‌دیر.[۸۰][۸۱] آلبئرت انشتین‌ین آلمان آننالئن دئیر پیسیک (Annalen der Pysik) ژورنالیندا نشر اوْلونان ایشیغین مئیدانا گلمه و چئوریلمه‌سی اوزرینه بیر فیکیر، [۸۲] مولئکول اؤلچولری‌نین یئنی بیر تعیین ائتمه‌سی [۸۳] و حرکت‌لی جیسیم‌لرین الکترودینامیكی [۸۴] باش‌لیق‌لاری آلتین‌داکی مقاله‌لری فیزیک علمی اۆچون یئنی بیر صحیفه‌نین آچیلماسینا سبب اولوردو. عومومو نیسبی‌لیک و خوصوصی نیسبی‌لیک، انشتین طرفیندن فیزیکایا تقدیم ائدیلن ان قاریشیق و ان سیررلی نظریه‌لردن ساییلیر. هله‌ده موذاکیره‌لره سبب اولسا دا عصرین ان اهمیتلی علم آدام‌لارین‌دان ساییلان انشتین، 1921 ده فوتوالکتریک تأثیر حادیثه‌سینه گتیردیگی شرح ایله نوبئل موکافاتینا لاییق گؤرولموشدور.[۸۵][۸۶]\nاوشاقلیغین‌دان اعتبارن ریاضیاتا اوْلان فعالیتلری، كارل فریئدریك گاوسسو (Carl Friedrich Gauss) بۇ علمین یاپیتاش‌لارین‌دان بیری حالینا گتیرمیش‌دیر.[۸۷] گاوسس، عددلر نظریه‌سی، آنالیز، دیفئرئنسیال هندسه، ژئودئزی، مانیئتیزما و آسترونومی مؤوضوعلاریندا اهمیتلی قاتقی‌لار ائتمیشدیر. ریاضیات ساحه‌سینده‌کی ایره‌لی‌له‌ییش‌لر، گاوسس‌دان اعتبارن داها فرقلی بیر حال آلماغا باشلامیش و اونون شاگیردلرین‌دن اوْلان بئرنهارد ریئماننین (Bernhard Riemann) یاراتدیغی هندسه سایه‌سینده ��یسبی‌لیک نظریه‌سی اینکیشاف ائتمیشدیر.[۸۸]\n20. عصرده سرینیواسان آیانگار رامانوژان (Srinivasa Aiyangar Ramanujan) 3000 ده اوزرینده نظریه اینکیشاف ائتدیرمیش؛ هیپئرگئومئتریک (hipergeometrik seriler) سئری‌لر، ساده عدد نظریه‌سی، قاما فونکسیاسی کیمی ریاضیاتین بیر چوْخ فرقلی بوداغیندا اهمیتلی کشفلری اوْلموشدور. کورت گؤدئل‌ین (Kurt Godel) ائکسیک‌لیک تئورئمی ریاضیات‌دا چوْخ اهمیتلی بیر یئره مالیک‌دیر. گودئل، 20. عصرین ریاضیات باخیش بوجاغینی ده‌ییش‌دیرن تئورئمینی، پرینسیپیا ماتئماتیكا گیبی سیستم‌لرین بیچیم‌سل اولاراق قرار وئریلمه‌یه‌ن مولاحیظه‌لری اوزرینه (Principia Mathematica Gibi Dizgelerin Biçimsel Olarak Karar Verilemeyen Önermeleri Üzerine)[۸۹] باش‌لیغی آلتین‌داکی حکیمه مقاله‌سینده بیلدیرمیش‌دیر. عومومو اولاراق 20. عصرده کومپلئکس‌لیک نظریه‌سی، اویون نظریه‌سی، توپولوژی کیمی بیر چوْخ یئنی ریاضیات ساحه‌سی و ایش ساحه‌سی مئیدانا چیخمیش‌دیر.\n1953-جی ایل‌ده د.ائن.ائی DNA -نین قورولوشونو تاپان علم آدام‌لاری فرانسیس كریك (Francis Crick) [۹۰]، جئیمز واتسون (James Dewey Watson) [۹۱] و ماریس ویلكینز (Maurice Wilkins) [۹۲] ژنئتیک ساحه‌سینده‌کی اینکیشاف‌لارا بؤیوک ایشتیراک ائتمیشلر. ژنئتیک معلوماتی داشییان د.ائن.ائی DNA نین حللی، عصرین ان اهمیتلی علمی ایشلرین‌دن بیریدیر. ژنتیکنین یئنی تئكنولوژی شرط‌لرده ایره‌لی‌لمه قئیدائتمه‌سی‌له خسته‌لیکلرین داها مئیدانا گلمه‌دن تثبیتی مومکون اولا بیله‌جک.\nمودرن لشمه‌یه ایستیفاده ائدیلن متودلار\nبیر میکروسکوپ\nعلمین آرتدیقجا لازیم‌لی مئكانیزم‌لر چوخالمیش و یئنی متودلار اورتایا چیخمیش‌دیر. آز قالا هر ساحه‌ده ایستیفاده ائدیلمه‌یه باش‌لانان تئكنولوژی، عددی علملرین ان بؤیوک کؤمک‌چی‌لرین‌دن بیری حالینا گلمیش‌دیر. سون زامانلاردا طیب، ژنئتیک و مولکول‌ئر بیولوژی ساحه‌سینده گؤستریلن ایره‌لی‌لمه‌ده تئكنولوژی‌نین پایی بؤیوکدور. ایلک زامانلارا باخدیغیمیزدا فیزیک و کیمیا لابوراتوارلاریندا ایستیفاده ائدیلن ساده جیهازلار اساس داش‌لارین مئیدانا گلمه‌سینه کؤمک‌چی اوْلدولارسادا، یئنی دؤور علمی‌نین ان اوست سوییه‌ده‌کی واسیطه‌لری ایستیفاده ایره‌لی‌لمه‌یی سورعتلندیرمیش و گونوبیرلیک حالا گتیرمیش‌دیر.\nمیکروسکوپون گلیشدیریلمه‌سی‌له یارادیلان الکترون میکروسکوپ‌لارین علمی واسطه باخیمیندان اهمیتلی بیر ایره‌لی‌لمه‌دیر. شرط‌لرین مئیدانا گلمه‌سی‌له بیرلیکده آرتان سیستماتیک نیظام، علمین ایره‌لی‌لمه‌سی‌نه قاتقی تامین ائتدیگی کیمی اینسان‌لیق ایچینده اهمیتلی اینکیشاف‌لاری اؤزو ایله گتیرمک‌ده‌دیر. تلسکوپون [۹۳] ایلک گون‌لرین‌دن بری‌دیر کئچیردیگی تکامول کوسموسون (كیهان) درین‌لیکلرینه چاتمامیزی تامین ائتمیش و قاران‌لیق بیلینمه‌یه‌نین ایچین‌دکی سیرلری چؤزمه‌میزه کؤمک‌چی اوْلموشدور. بیلگی‌سایار (کامپیوتئر) تئكنولوژی‌سی‌نین اینکیشافی علمین فایدا ساحه‌سینه گیرن بیر باشقا سیستم‌لر یوماغینی یارادیر. . بیلگی‌سایار کومکی آسان‌لاشان آنالیزلر و سند خط‌لرینه آسان شکیلده چاتیلماسی، ائدیلن علمی ایشلرده زامان قازانجینی تامین ائدر. بۇ زامان قازانجی طیب ساحه‌سینده اهمیتلی بیر فاکتوردور، خسته‌لیکلرین دیاقنوزو و موعالیجه اوصوللاری‌نین درحال اینکیشافی چوْخ اهمیتلی‌دیر.\nعلملرین صینیف‌لاندی��یلماسی\nمرمر آریستوتل (ارسطو) پورتره‌سی.\nاینگیلیس فیلوسوف فرانسیس باكون‌ین پورتره‌سی\nعلملرین صینیف‌لاندیریلماسی (و یا علملرین تصنیفی) خوصوصیله علم فلسفه‌سینده اهمیتلی بیر یئر توتموش، بیر چوْخ فیلوسوف فرقلی تمللرده یولا چیخاراق فرقلی علم تصنیفلرینه چاتمیش‌لار. گرک کؤهنه یونان فلسفه‌سی ایسترسه‌ده داها سوْنرا بۇ فلسفه‌نین تمللرینی اینکیشاف ائتدیرن ایسلام فلسفه‌سی‌نین مشائی مکتبینده علملرین تصنیفی اؤزونه یئر تاپمیش‌دیر. علملرین تصنیفی‌له مشغول اوْلان آریستوتل ان اساس علمین فلسفه اوْلدوغو، بیلیم‌لرین‌سه عومومو اولاراق اوچ اساس کاتقوریادا قیمت‌لندیری‌له مودافیعه ائتمیشدیر. بۇ اوچ کاتقوریا نظری، پراکتیکی و پوئتیک علملر کاتقوریالاری‌نین. بونا گؤره نظری علملر کاتقوریاسیندا مئتافیزیک، ریاضیات و فیزیک ایشتیراک ائدرکن، پراکتیک علملرده اینسان فعل‌لری‌نین رهبرلیگی‌له علاقه‌دار علملر ایشتیراک ائدر. سون اولاراق پوئتیک علملر کاتقوریاسی ایله قصد ادبیات‌دیر و شعر و رئتوریک کیمی علملری ائحتیوا ائدیر. ایستواجی‌لاردا علملرین تصنیفین‌دن اوچ اساس کاتقوریایا سؤیکه‌نیرلر، اونلارین ایره‌لی سوردوگو کاتقوریالار فیزیکا، ائتیک و منطیق کاتقوریالاری‌دیر. ارسطوجو فلسفه‌نی اساس ائدن مشائی مکتبین‌دن ابن سینا ایسه علملرین بنزری شکیل‌ده، ایکی اساس کاتقوریایا آییریر: نظری و پراکتیک [۹۴]. دؤورده علم فلسفه آیریلماسی اولمادیغی اۆچون، بنزری شکیل‌ده، تمل‌ده وار اوْلان فلسفه‌دیر و نظری فلسفه (و یا نظری فلسفه) مئتافیزیک، ریاضیات و فیزیک علملرینی ائحتیوا ائدرکن، پراکتیک فلسفه (و یا عملی فلسفه) ائو رهبرلیگی، سیاست علمی و اخلاق علمینی ایحاطه ائدر [۹۴]. مشائی ائکولدئکی دیگر فیلوسوف‌لاردا، مثلاً فارابی و ابن روشد، علملر تصنیفین‌دن بنزری بیر شکیل‌ده، بؤیوک اؤلچوده ارسطوجو اساس‌دا اله آلمیش‌لار [۹۵]. 10. عصرده اورتایا چیخان ایسلام فلسفه‌سی و علملرینده آنسیکلوپئدیجی قاباقجیل‌لار اوْلان اخوان الصفا حرکتی ائنسیکلوپئدیک کوللیات‌لارینی یارادارکن اورتایا معین بیر علم تصنیفی اورتایا قویموش لاکین بۇ تصنیفی دیگر ایسلام فلسفه مکتبلریندن فرقلی اولاراق تام آریستوتل اساسلی ائتمه‌میش‌لر؛ بۇ تصنیف‌ده آریستوتل‌ین اورتایا قویدوغو علم تصنیفی یالنیز فاکتور تصنیفلردن‌دیر [۹۵]. اخوان الصفانین اورتایا قویدوغو تصنیف ده اوچ کاتقوریا ایستیفاده: پراکتیک-ائییتیم‌سل علملر کاتقوریاسی (الر-ریاضی)، (قویولموش) شریعت (es-ser’iyye el-va’ziyye)، و سون اولاراق حقیقی فلسفه (ال- فلسفه ال-حاکئکیه – el-felsefe elhakîkiyye) [۹۵]. بۇ کاتقوریالاردان بیرینجی‌سی فردین و جمعیتین پراکتیک حیاتی‌لا علاقه‌دار علملردیر و ائییتیم سل علملری ده ائحتیوا ائدرلر؛ اخلاق علمی (ائتیك) باشدا اولماق اوزره، دیل علملری، شعر و عروض کیمی ادبیات ساحه‌لری، کیمیا و حساب کیمی عددی علملر، تیجارت و زاناات‌لارلا بیرلیکده صنعتلر بۇ کاتقوریایا داخیلدیر [۹۵]. اخوان الصفا دوشونجه‌سینده میستیک قایدالارین اهمیتلی بیر یئره صاحب اولماسی سببی‌له جادو، آسترولوژی کیمی شئی‌لرده بۇ کاتقوریادا بیر علم اولاراق ساییلمیش‌دیر [۹۵]. ایکینجی کاتقوریا اوْلان قویولموش شریعت دینی علملری و یوللاری داخیلدیر؛ قوران ایله علاقه‌دار علملر اوْلان تنزیل، شرح کیمی علملرین ��انیندا فیقه و احکام کیمی عملی ایسلام علملری و تصوووف ایله یوخو شرحی کیمی داها میستیک دینی یوللار [۹۵]. حقیقی فلسفه ایسه کلاسیک علملر تصنیفی بنزری بیر تصنیف مالیک‌دیر اؤز ایچینده و دؤرد آنا قولا آیریلیر: ریاضیات، منطیق، طبیعت علملری و ایلاهیات[۹۵].\nفیلوسوف فرانسیس باكون دا علملرین تصنیفی مؤوضوع‌سونا توخونموش، علملری صینیف‌لاندیریرکن آرالاریندا علاقه قوردوغو اینسانی قابیلیت‌لرله (human faculties\") اساس آلمیشدیر. بونا گؤره اوچ تمل اینسانی قابیلیت \"یادداش\"، \"خیال گوجو\" و \"عقل\" دیر. یادداش تاریخ علملرینه برابر گلرکن، خیال گوجو پوئتیک علملره عقل ایسه فلسفه‌یه اویغون گلیر [۹۶]. ائله ائتدیگی تمللر سببی‌له باكونون تصنیفی پسیكولوژی اساسلی بیر تصنیف اولاراق شرح اولونموشدور [۹۶]. باكونون آیریمی داها سونرالار اورتایا چیخان ائنسیکلوپئدیک ایشلری ایله یاناشی علم تصنیفی ایشلرینده ده تأثیرلی اولموشدور؛ مثلاً فران‌سیز آنسیکلوپئدیست‌لرین (عنعنه‌سی) باكونون تصنیفین‌دن ایستیفاده ائدیب‌لر [۹۶].\nموعاصیر دؤوره دوغرو ان ایحاطه‌لی و اهمیتلی علم صینیف‌لامالارین‌دان بیری آمریکالی فیلوسوف و علم آدامی ج. س. پئیرجئ طرفیندن ائدیلمیشدیر[۹۶]. پیرس (C. S. Peirce) علم صینیف‌لاماسیندا، نؤوعلرین تصنیف ائدیلمه‌سینده کوللانی‌لانا پارالئل بیر سیستم قورموش‌دور: بوداق، صینیف، سیرا، فامیلیا، جینس و نؤوع [۹۷]. مثلاً 1902-جی ایل تاریخ‌لی صینیفلاندیرماسیندا آریفمئتیک (Aritmetik) بیر علم اولاراق نظری ساحه‌سی‌نین، ریاضیات صینیفینده ایشتیراک ائدن سون‌سوز کولئکسیون‌لار کومانداسینین آلت کوماندالارین‌دان بیریدیر [۹۷]. بۇ صینیف‌لاندیرمادا، ایکی اساس بوداق مؤوجوددور و علم آنلاییشی بۇ ایکی آنا دالا آیری‌لار: نظری و پراکتیک. داها سونرا بۇ ایکی بوداق، باشقا آلت بوداق‌لارا بؤلونور و تصنیف ائتمه صینیف و کوماندالارلا داوام ائدیر [۹۷]. 1903ده‌کی علمی تصنیفاتی، بنزشمک‌له بیرلیک ده داها فرقلی‌دیر؛ بوتون آیریشمالار اوچ‌لودور و خوصوصیله كومته‌نین علمی صینیفلاماسین‌دان تاثیرلنمیش‌دیر [۹۷].\nبو گون عومومو کئچر قبول گؤرن بیر علم صینیفلاماسی (یعنی علملرین تصنیفی) یوخ‌دور[۹۶]؛ نئجه کی بعضی فیلوسوف‌لار علم صینیفلاماسی فیکری باخیمیندان موختلیف پروبلملر اولدوغونو قارشییا قویموش‌دور [۹۶]. علملرین تصنیف ائدیلمه‌سی اوزرینه ایشلر و ماراق ده 20. عصرین باش‌لاریندا بؤیوک اؤلچوده سونا چاتمیش‌دیر [۹۶]. علمین اؤیردیلمه‌سینه و اویره‌دیلمه‌سی‌نده، اینضیباتی واحیدلرین آیریشدیرماسیندا موعاصیر بیلیم‌یوردلاردا عومومییت‌له بیر نئچه آنا دال معین ائدیلیر و علاقه‌دار علملر بۇ بوداق‌لارین آلتیندا چالیشیرلار: فن علملری، سوسیال علملر، تئكنولوژی (کی بونا عومومییت‌له موهندیس‌لیک ده داخیل ائدیلیر) و صنعت ایله بشری علملر؛ سیخلیقلا طیب دا اؤز باشینا بیر بوداق اولاراق بۇ دال‌لاشمادا ایشتیراک ائدر[۹۶].\nعلم فلسفه‌سی\nعلم فلسفه‌سی، علم آنلاییشی‌نین و یا علم ساحه‌لری‌نین مضمون‌لاری‌نی، تمللری‌نی، نتیجه‌لری‌نی، تطبیقلری‌نی و بونلارلا علاقه‌دار یاناشمالاری و اوصوللاری فلسفی معنادا ایرده‌له‌ین فلسفه دالینا وئریلن آددیر [۹۸]. خوصوصیله علم تاریخی‌نده اهمیتلی بیر یئره صاحب اوْلان علم فلسفه‌سی، عومومو اولاراق \"علم\" آنلاییشی ایله علاقه��لی اوْلان بیله‌جه‌یی کیمی معین بیر علم ساحه‌سی ایله علاقه‌لی (مثلاً بیولوژی فلسفه‌سی [۹۹]، فیزیک فلسفه‌سی [۱۰۰]، کیمیا فلسفه‌سی [۱۰۱] کیمی) ده اولا بیلر [۱۰۲].\nعلم فلسفه‌سی‌نین داها سوبیئکتیو تانیملانابیلمه‌سی ده مومکون‌دور؛ نئجه کی علم فلسفه‌سی ایچری‌سین‌ده‌کی فرقلی جریان‌لار علم فلسفه‌سی‌نی فرقلی تعیین ائتمیشلر [۱۰۲][۱۰۳]. علم ایله فلسفه‌نین علم تاریخی‌نین اول‌لرینده قاریشیق بیر شکیل‌ده تطبیق اولونماسی، بیر چوْخ فیلوسوفون عئینی زامان‌دا علم آدام‌لاری اولماسی و فلسفی اثرلرین عئینی زامان‌دا علمی تاپینتیلاری، قایدالاری دا ساخلاماسی موعاصیر چاغا دوغرو سون تاپمیش و علم ایله فلسفه یاخشی‌جا آیریشمایا باشلامیش‌دیر. بۇ گون آیدین معنادا علم فلسفه‌سی‌ده بۇ آییرما سونراسی، فلسفه‌نین و فیلوسوف‌لارین علم آنلاییشی‌نی عقلی باخیم‌دان اله آلماسی ایله باشلامیش دئییله بیلر [۱۰۳]. تاریخ بویونجا، بۇ گون علم فلسفه‌سی تاریخی و اینکیشافی‌نین اساسینی تشکیل ائدن بیر چوْخ علم قایداسی ایشلنیب حاضیرلانمیش‌دیر. بونلارین خاریجی‌نده علمین ماهیتی‌نه داییر ده فرقلی آخین‌لار، دوشونجه‌لر علم فلسفه‌سی تاریخینده اؤزونه یئر تاپمیش‌دیر. مثلاً بعضی فیلوسوف‌لار و پوزیتیویزم کیمی آخین‌لار علمین طبیعت و اینسانی ذئهنی ایشلرین بیر محصولو اولدوغونو قارشییا قویارکن، بعضی فیلوسوف و جریان‌لار ایسه بون‌دان فرقلی اولاراق علمین زامانا، مکانا و جمعیته سؤیکه‌نن بیر نؤوع اینسان فعالیتی اولدوغونو مودافیعه ائدیرلر، مثلاً توماس کوهن (Thomas Kuhn) و یورگئن هابئرماس (Jürgen Habermas) بیر فعالیت اولاراق علمین تاریخی و ایجتماعی علاقه‌لرینه و بونلاردان یولا چیخاراق یئنی علم تاریخی آنلاییش‌لاری‌نا و علم تانیم‌لارینا وورغولامیش‌دیر ائتمیشلر [۱۰۳][۱۰۴][۱۰۵]]. موختلیف علم آنلاییش‌لارین‌دان خوصوصیله پوزیتیویست آنلاییش بیر مۆدت عومومو قبول ائدیلسه‌ده، 20. عصرین ایکینجی یاری‌سیندا جیددی شکیل‌ده سورقولانمیش، تنقید اولونموش، حاقین‌داکی عومومو قانی ده‌ییشیک‌لیک گؤسترمیش و موعاصیر پوزیتیویزم بعضی حددین‌دن آرتیق ایفاده‌لرین‌دن ایمتیناع ائدیب عومومییت‌له داها اورتا منیمسمه‌یه باشلامیش‌دیر [۹۸][۱۰۲][۱۰۳] نئجه کی پوست‌مودرنیزمین اورتایا چیخیشی و تأثیرلری، مودرنیست پوزیتیویزمه قارشی‌دیر و موعاصیر علم فلسفه‌سینده اهمیتلی بیر یئره مالیک‌دیر [۹۸].\nعلمی اوصول، علمی تاپینتیلار و علملر ایچری‌سینده ایستیفاده ائدیلن آنلاییش‌لار دا علم فلسفی مؤوضوع‌سو اولموشدور. مثلاً علمی قانونلارین تام اولاراق نه اولدوغو، نئجه تعیین اولونماسی لازیم اولدوغو و اگر وارسا گئرچک علمی قانونلارین، سهواً ائدیلمیش اوبیئکتیو اولاراق عومومو کئچر اولمایان عومومی‌لشدیرمه‌دیر نئجه آیریلماسی لازیم اولدوغو علم فلسفه‌سی داخیلینده موذاکیره ائدیلمیشدیر [۱۰۲][۱۰۳].\nعلم فیلوسوف‌لارینجا علمین بۇ خوصوصیت‌لره صاحب اولدوغو گؤستریلیر:\nعلم اولگوسال‌دیر. علم، فاکتلارا یؤن‌لنه‌رک تصدیق‌لنه بیلن ایفاده‌لری آراشدیرار.[۱۰۳][۱۰۶]\nعلم منطیق‌سال‌دیر. علمی ایفاده‌لر، منطیقی باخیم‌دان دوغرو چیخارام‌لار ایله چاتیلمیش، ضدیت‌سیز ایفاده‌لر اولمالی‌دیر.[۱۰۳][۱۰۶]\nعلم اوبژئکتیودیر. علم، سوبیئکتیو (اوزنل) ایفاده‌لر ایله دئییل اوبیئ��تیو (نسنل) ایفاده‌لر ایله ماراق‌لانار.[۱۰۳][۱۰۶]\nعلم تنقیدی‌دیر. علم‌ده‌کی مؤوجود هر قایدا یئنی فاکتلار ایشیغین‌دان چورودوله و یا ده‌ییش‌دیریله بیلر؛ هر قایدانین یئرینی باشقا بیر قایدایا بوراخا بیلر.[۱۰۳][۱۰۶]\nعلم گئنل‌له‌یی‌جی‌دیر (عومومولشدیرن‌دیر). علم، تک تک بوتون فاکتلار ایله علاقه‌دار موشاهیده ائتمز؛ بونلار ایله علاقه‌دار عومومو قایدالار و علاقه‌لی‌دیر تاپماغا چالیشیر.[۱۰۳][۱۰۶]\nعلم سئچی‌جی‌دیر. علم، هر جور اولگوی‌لا دئییل یالنیز ماراق ساحه‌سینه گیرن و اهمیتلی فاکتلار ایله ماراق‌لانار.[۱۰۳][۱۰۶]\nبو خوصوصیت‌لرین خاریجینده علمین بیر سیرا اینانج‌لارا سؤیکندیگی ایفاده ائدی‌لر:\nعلم رئالیست‌دیر. بونا گؤره خاریجی دونیا موبتدادان (اوول‌دن) موستقیل و حقیقت‌دیر.[۱۰۶]\nعلم راسیونالیست‌دیر. بونا گؤره دونیا آیدین اولا بیلر و آغلا اویغون بیر دونیادیر. بۇ سببله فاکتلاری عقل یولو ایله قاوراماغا الوئریش‌لی بیر نیظامی واردیر.[۱۰۶]\nعلم ندن‌سل‌جی‌دیر. بونا گؤره طبیعت‌ده‌کی هر شئیین بیر سببی واردیر، طبیعت‌ده‌کی بوتون فاکتلار آراسیندا سبب-نتیجه علاقه‌سی مؤوجوددور.[۱۰۶]\nعلم نیجل‌جی‌دیر. بونا گؤره وار اوْلان هر شئی اؤلچوله.[۱۰۶]\nعلمی اوصول (بیلیم‌سل یونتم)\nعلمی اوصولو یئکونلاش‌دیران بیر شماع.\nعلمی اوصول موختلیف یئنی معلومات الده ائتمک و یا بیلینن بعضی معلوماتلاری تصدیق‌لمک و یا دوزلتمک مقصدی‌له، موختلیف فئنومئن‌لری آراش‌دیرماق اۆچون و کئچمیشده قازانیلمیش، اؤیرنیلمیش بیلگی‌لری تامام‌لاماق اۆچون ایستیفاده ائدیلن اوصوللارین بوتونونه وئریلن آددیر. علمی اوصول (لار) موشاهیده ائدیله بیلر، تجروبی (امپیریک) و اؤلچوله دلیل‌لرین معین بعضی منطیقی پرینسیپ‌لرله آراشدیریلماسینا اساس‌لانیر [۱۰۷]. علمی اوصول، اوکسفورد اینگیلیس سؤزلوک‌ده بئله تعیین اولونموشدور:\n«17. عصردن بری طبیعی علملری خاراکتئریزه ائتمیش، سیستمیک موشاهیده، اؤلچمه، و تجروبه، و فورمولاسیون، تئست ائتمه، و فرضیه‌لر ده‌ییشدیریلمه‌سینی ایحاطه ائدن موحاکیمه ائتمه اوصولودور.[۱۰۸] »\nعلمی اوصول دیگر بعضی معلومات الده ائتمه اوصوللارین‌دان، علم، تجروبه و منطیق اساسلی اولماسی ایله فرق‌لنیر. عئینی شکیلده علمی اوصول ایله الده ائدیلن معلوماتین، تکرار ائدیله بیلر تجروبه‌لردن سونرا تکرار چاتیلا بیلر اولماسی لازیم‌دیر. بۇ باخیم‌دان علمی اوصول سیخلیق‌لا وحی اساسلی اوْلان دینی اوصول‌دان فرقلی‌دیر؛ دینی معلومات‌دا اساس سیخلیق‌لا وحی‌دیر حالبوکی وحی تکرار ائدیله بیلر بیر تجروبه اولمادیغی اۆچون علمی بیر اوصول دئییل [۱۰۹]. هر نه قدر فرقلی علم ساحه‌لرینده و فرقلی معلومات مؤوضوعلاریندا فرقلی، مؤوضوعا خوصوصی‌لشمیش علمی اوصوللار ایستیفاده ائدیلسه ده عومومو بعضی نوقطه‌لر علمی اوصوللارین تملی‌نی تشکیل ائدیر. عومومییت‌له علم آدام‌لاری، آراشدیرماچی‌لار معین بیر فئنومئنی آچیقلاماق آدینا بؤیوک اؤلچوده ال‌لرین‌ده‌کی معلوماتلاری ایستیفاده ائده‌رک فرضیه‌لر ایره‌لی سورورلر [۱۱۰][۱۱۱]؛ داها سونرا بۇ فرضیه‌یه تئست ائتمک اۆچون موختلیف تجروبه‌لر حاضیرلاییرلار [۱۱۰] و تجروبه‌لرین نتیجه‌سینه گؤره بیر فرضیه‌نی دوغرولوغو و یا سهوی اورتایا چیخیر [۱۱۱]. بعضن بیر فرضیه‌نی دوغرولوغو معین تجروبه‌لر نتیج��‌سینده قبول ائدیلسه‌ده، داها سونرا سهو اولدوغو فرقلی تجروبه‌لر یولو ایله ده ثبوت ائدیله بیلر [۱۱۰]. بۇ سببله هر جور فرضیه، داوام‌لی اولاراق تجروبه‌لره طبیعی توتولا بیلر. علمی اوصول باخیمیندان، علمی اوصوللار نتیجه‌سینده الده ائدیلن معلوماتلارین پایلاشیلماسی و آرشیولنمه‌سی چوْخ اهمیتلی‌دیر چونکی بۇ معلوماتلار ایشیغیندا عئینی و یا موختلیف یوللارلا علاقه‌دار تجروبه و تئست‌لرین تکرار ائدیلمه‌سی، یئنی‌دن اورتیله‌بیلمه‌سی و ائدیله‌بیلمه‌سی علمی اوصول نتیجه‌سینده مئیدانا گله‌جک معلومات باخیمیندان قاچینیلماز بیر واجیب‌دیر – تجروبه‌لرله عئینی نتیجه تکرار تکرار اورتیله‌بیلدییینده فرضیه قایدا اولماغا یاخینلاشیر[۱۱۰].\nعلم داییره‌لری و جامیعه‌سی\nعلم ایجتیماعییه‌تی بیر چوْخ فرقلی علم ساحه‌سینده ایختیصاص‌لاشمیش، فرقلی بوداق‌لاردا آراشدیرما ائدن بیر چوْخ علم آدامی و علاقه‌دار تشکیلات‌لاردان عبارتدیر.\nعلم ساحه‌لری\nزامان ایچینده فرقلی علم ساحه‌لری (دال‌لاری)، و یا آلان‌لاری، خوصوصی‌لشمیش و اینکیشاف ائتمیشدیر. سیخلیق‌لا آکادمیک سوییه‌ده علملرین دال‌لاشماسی ایکی آنا کاتقوریادا اله آلینار. طبیعی فئنومئن‌لری آراشدیران و اینجه‌له‌یه‌ن طبیعت علملری (و یا طبیعی علملر) ایله جمعیتی، فردی و اینسانی فعالیتلری و داورانیش‌لاری آراشدیران و اینجه‌له‌یه‌ن ایجتماعی و بشری علملر. بیولوژی، فیزیک و کیمیا کیمی علملر طبیعت علملرینه اؤرنک‌اولدوق‌دا، سوسیولوژی و آنتروپولوژی کیمی علملر اجتماعی علملره نومونه‌دیر. بۇ تمل ساحه‌لر آراسیندا چوْخ موختلیف علاقه‌لر اولموش، موهندیس‌لیک و طیب کیمی بۇ ساحه‌لرله علاقه‌لی بیر چوْخ تطبیقی اینتیظام ده اولدوغو کیمی خوصوصیله سون عصرده بیر چوْخ اینتئر-دیسیپلینئر بوداق دا اورتایا چیخمیش‌دیر؛ سیبئرنئتیک [۱۱۲]، ائکونوفیزیک [۱۱۳] و طیبی آنتروپولوژی [۱۱۴] کیمی .\nریاضیات علمی تئز-تئز بۇ ایکی اساس کاتقوریادان فرقلی اۆچونجو بیر کاتقوریا اوْلان فورمال علملر کاتقوریاسیندا ایشتیراک ائدر، چونکی هم طبیعت علملرینه هم ده اجتماعی علملره یاخین و اوزاق اولدوغو بیر چوْخ نقطه مؤوجوددور. ریاضیات، معین بیر معلومات ساحه‌سی‌نین اوبیئکتیو، دقت‌لی و سیستم‌لی آراشدیریلماسی باره‌سینده طبیعت علملرینه یاخین‌کن، آراشدیرما متودو کیمی امپیریک یعنی تجروبی اوصوللار باریندیرماماسی باخیمیندان آیری‌لار؛ ریاضیات‌دا الده ائدیلن معلومات امپیریک اوصوللارلا دئییل ده ا پریوری (a priori) ایله دوغرولانیر. فورمال علملر کاتقوریاسی ریاضیاتین یانیندا ایستاتیستیک و منطیق علملرینی‌ده ائحتیوا ائتمک‌ده‌دیر. بۇ ایکی علم، ریاضیات ایله بیرلیکده، بوتون علملر، خوصوصیله امپیریک علملر باخیمیندان اهمیتلی بیر یئره مالیک‌دیر؛ مثلاً فورمال بیلیم‌لرده‌کی موختلیف حادیثه‌لر فیزیکی و بیولوژی علملرده ده بؤیوک اینکیشاف‌لارا سبب اولموشدور. نئجه کی فورمال علملر فرضیه، قایدا و قانونلارین فورمالاشماسیندا، هم شئی‌لرین نئجه چالیشدیغی و اولدوغونا ایستیقامت‌لی (طبیعت علملری) هم‌ده اینسانلارین نئجه دوشوندوگو و داوراندیغینا ایستیقامت‌لی (ایجتماعی و بشری علملر) کشف و تانیملامالاردا حیاتی بیر اهمیتی مالیک‌دیر.\nاجتماعی علملرین بیر امپیریک علم اولوب اولماماسی وضعیتی 20. عص��دن بری موذاکیره مؤوضوع‌سو اولموشدور. بۇ موذاکیره‌لر اطرافیندا اجتماعی و داورانیش بوداق‌لارین بیر قیسمی علمی اولمادیق‌لاری ائلئشدیری‌لریله قارشیلاشمیش‌دیر. حتی بعضی عالیم‌لر (مثلاً نوبئل موکافاتی صاحبی فیزیکچی پئرسی و. بریدگمان (Percy W. Bridgman)، [۱۱۵]) و بعضی سیاست‌چی‌لر (مثلاً آبش سئناتورو کای بایلئی هوتچینسون (Kay Bailey Hutchinson) [۱۱۶])، دیگر بوداق‌لارا نیسبتن ایسپئسیفیک (اوزل-خاص)-اولمایان، موعممالی (معمالی) و یا علمی باخیم‌دان یئرسیز تاپدیق‌لاری بعضی بوداق‌لار اۆچون \" علم \"سؤزجوگونو ایستیفاده قاچینمیشدیرلار.\n150pxFransız Bilimler Akademisi'i ziyareti sırasında XIV. Louis, 1671.\nموسیسه‌لر\nعلمی فیکیر، تجروبه و تاپینتیلارین موبادیله‌سی، اونسییه‌ت‌ی و تقدیماتی کیمی مقصدلری گودن علم بیرلیکلرینه اینتیباه دؤورون‌دن بری راست گلینمکده‌دیر.[۱۱۷] بۇ گونه چاتمیش ان قدیم تشکیلات ایسه ایتالیاداکی Accademia dei Lincei دیر [۱۱۸] 1660-جی ایل‌ده اینگیلیس رویال سوساییتی (کرال جمعیتی) [۱۱۹] و 1666-جی ایل‌ده فرانسیز Académie des Sciences [۱۲۰] ایله باشلایاراق، میللی علم آکادئمی‌لری، بیرلیکلری بیر چوْخ اؤلکه‌ده اوْلان سئچمه علمی آراشدیرما و معلومات قوروم‌لاردیر.\nبیر چوْخ اولوس‌لار آراسی (میلتلرآراسی) علمی تشکیلات، مثلاً میلتلرآراسی علم شوراسی‌نین (International Council for Science)، فرقلی میللت‌لرین علم بیرلیکلری، جامیعه‌لری آراسیندا امکداش‌لیغی اینکیشاف ائتدیرمک و تشببوثکار اولماق مقصدی ایله قورولموش‌دور.\nیازین\nبو گونه قدر بؤیوک چئشیتلی‌لیک‌ده علمی یازین‌لار نوماییش اوْلونموشدور و نوماییش اوْلونماغا داوام ائدیلیر. .[۱۲۱] علمی ژورنال اونیوئرسیتئت‌لرده و دیگر موختلیف آراشدیرما تشکیلات‌لاریندا آپاریلان آراشدیرمالارین نتیجه‌لرینی سندلشدیرمک و چاتدیرماق‌دا؛ علمی آراشدیرمالارین و ایشلرین بۇ سببله ده علمین آرشیوسل بیر قئیدی اولما فونکسیاسینی گؤرمکده‌دیرلر. ایلک علمی ژورنال، ژوورنال دئس ائسچاوانس (Journal des Sçavans) و آردین‌دان گلن فیلوسوفیكال ترانساكشن (Philosophical Transactions)، 1665-جی ایل‌ده یاییملانماغا باشلانمیش‌دیر. او زامان‌دان بویانا نیظام‌لی نشرلرین عومومو سایی دورمادان آرتمیش‌دیر کی 1981-جی ایلده ائدیلن بیر تخمینه گؤره یایینداکی جمعی علمی و تئکنیکی ژورنالین سایی 11.500 'دو.[۱۲۲]\nبیر چوْخ علمی ژورنال معین بیر علم ساحه‌سینی ایحاطه ائدیر و او دال‌داکی آراشدیرمالاری یاییم‌لاماق‌دا (نشر اولماق‌دا)، تقدیم ائتمک‌ده‌دیر؛ آراشدیرمالار نورمال‌دا علمی بیر تئز فورماتیندادیر(فرمت‌ینده‌دیر). علم موعاصیر جمعیت‌لرده او قدر مشهور و نوفوذلودور کی عومومییت‌له اوغورلارین، خبرلرین و علم آدام‌لاری‌نین هوس‌لری‌نین داها گئنیش کوتله‌لره کؤچورولمه‌سی لازیم گؤرولور.\nعلمی ژورنال‌لار، مثلاً نیو سایئنتیست (New Scientist) و یا سایئنتیفیك آمئریكن (Scientific American)، داها گئنیش اوخوجو کوتله‌سی‌نین طلب‌لرینه جاواب وئرمک‌ده و بعضی آراشدیرما ساحه‌لرین‌دکی قئیده‌دیر کشف و حادیثه‌لر داخیل بیر چوْخ مشهور آراشدیرما ساحه‌نین تئکنیکی اولمایان خلاصه‌لرینی تقدیم ائتمک‌ده‌دیر. بون‌دان باشقا، سطحی اولاراق، علم فانتاستیکا نؤوعو، تمل‌ده فانتاستیک بیر طبیعته صاحب اولسا دا، عومومو اولاراق جمعیتین خیال گوجونو جذب‌ائتمک‌ده و بلکه علمی اوصوللاری دئییل اما علمی فیکی��لری چات‌دیرماق‌دادیر.\nتنقیدلر و موذاکیره‌لر\nعلم، سؤزده‌بیلیم و علم خاریجی\nاؤز باشینا قانونی‌لیک قازانامایاجاق اوْلان و بۇ سببله علم کیمی رفتار گئیینه‌رک اؤزونه حاق قازاندیرماغا چالیشان هر هانسی بیر یئرلشمیش معلومات توپلوسونا علم اولاراق قبول ائدیلمز؛ بونلارا عومومییت‌له سرحد-علم (fringe science) و یا آلتئرناتیو علم دئییلمک‌ده‌دیر. بونلارین ان بؤیوک چاتیشمازلیغی، طبیعی علملرین تملینی مئیدانا گتیردیگی کیمی طبیعی علملرین اینکیشافینا کؤمک اولان، دیققت‌له نظارت ائدیلن و اطراف‌لیجا آراشدیریلیب، شرح اوْلونان تجروبه‌لردن محروم اولمالاری‌دیر. بیر باشقا تئرمین‌ده زیبیل علم‌دیر. چؤپ علم (junk science)، اصلینده قانونی، دوغرو ساییلا بیله‌جک موختلیف علمی نظریه و معلوماتلارین، سهو بیر شکیلده و یا سهواً علئیه‌دار بیر طرفی، مؤوقعی مودافیعه ائتمه مقصدلی ایستیفاده‌سی‌دیر. تئریمین ایستیفاده‌سینده عومومییت‌له ایدئولوژی و یا سیاسی اؤن موحاکیمه و فاکتورلار دا سؤز مؤوضوع‌سودور. تیجارت اعلان‌لارین چوْخ موختلیف بیر قیسیمی‌ده بۇ کاتقوریایا دوشور. سون اولاراق، بۇ تئرمین‌لرین آیری و فرقلی اولاراق، علمی فیکیرلرین یاخشی نیت‌لی اولسادا سهو، کؤهنه‌لمیش، اسکیک و یا چوْخ ساده‌لشدیریلمیش نوماییشی و تظاهورلرینه ده راست‌لانماق اولور.\nبیر چوْخ معلومات بوتونو و ساحه‌سی‌نین حقیقتاً علم (ساحه‌سی) اوْلوب اولمادیغی موباحیثه مؤوضوع‌سو اوْلموشدور. بۇ باره‌ده موذاکیره‌لر و فیکیر آیری‌لیق‌لاری اوْلدوقجا بؤیوک سای‌دادیر و سوسیال و داورانیش علملر کیمی بعضی ساحه‌لر موختلیف تنقیدچی‌لر طرفیندن علم‌دن کنار اولماق‌لا گوناه‌لاندیریلمیش‌دیر. موختلیف ساحه‌لردن بیر چوْخ آدام، مثلاً نوبئل موکافاتی صاحبی فیزیکچی پئرس و. بریدگمان (Percy W. Bridgman) [۱۱۵] کیمی بعضی عالیم‌لر و مثلاً آبش سئناتورو کای بایلئی هوتچینسون (Kay Bailey Hutchinson) [۱۱۶] کیمی بعضی سیاست‌چی‌لر، دیگر بوداق‌لارا نیسبتن ایسپئسیفیک-اولمایان، موعممالی و یا علمی باخیم‌دان یئرسیز تاپدیق‌لاری بعضی بوداق‌لار اۆچون \"علم\" سؤزجوگونو ایستیفاده قاچینمیشدیرلار. بعضی فیلوسوف‌لار دا بۇ باخیم‌دان فرقلی فیکیرلر تقدیم ائتمیشلر؛ مثلاً کارل پوپئر (Karl Popper) علمی اوصولون [۱۲۳] و دلیل‌لرین [۱۲۴] وارلیغینی رد ائتمیشدیر. پوپئره گؤره یالنیز بیر دنه ائورن‌سل (اونیوئرسال) اوصول واردیر؛ منفی سیناق و یانیلما اوصولودور. بو، علم، ریاضیات، فلسفه، سنت وس. داخیل اینسان ذئهنی‌نین بوتون محصول‌لارینی ایحاطه ائتدیگی کیمی، حیاتین تکامولونو ده ایحاطه ائدر.[۱۲۵] همچینین پوپئر، تنقیدی راسیونالیزم (پوپپئر، آلبئرت) ایله فرانکفورت مکتبی (آدورنو، هابئرماس) آراسین‌داکی اجتماعی علملرین متودولوژی‌سینی مؤوضوع آلان فلسفی بیر موذاکیره اولان، پوزیتیویزم موذاکیره‌سینه ده ایشتیراک ائتمیشدیر .[۱۲۶]\nفلسفی باخیش و مرکز\nتاریخ‌چی ژاک بارزون (Jacques Barzun) علمی \"تاریخ‌ده‌کی هر اینانج قدر فاناتیک بیر اینانج\" اولاراق تعیین ائتمیش و اینسان یارانماسی باخیمیندان تامام‌لایان اوْلان معنا دوشونجه‌لرینی باسدیرماق مقصدی‌له علمی دوشونجه‌نین ایستیفاده‌سینه قارشی خبردار ائتمیشدیر.[۱۲۷] كارولین مئرچانت (Carolyn Merchant)، تئودور آدورنو (Theodor Adorno) و ائ. ف. شوماخر (E. F. Schumacher) کیمی بیر چوْخ موعاصیر دوشون�� 17. عصرده‌کی علمی اینقیلابین علمی طبیعتی و یا حیکمتی آنلاماغا چالیشان بیر مركزدن، طبیعتی اؤز منفت‌لری اۆچون ایستیفاده ائتمک (مانیپولیاسیا ائتمک) اوداغینا کایدیردیغینی و علمین طبیعتی مانیپولیاسیا ائدیشی‌نین سونوندا قاچینیلماز بیرده اینسانلاری‌دا مانیپولیاسیا ائتمه‌سینه گتیریب چیخاراجاغینی دوشونموش‌لر.[۱۲۸] همچینین، نیجئل اؤلچوم‌لرین علمین مرکزینده اولماسی، علمین دونیانین اهمیتلی نیتئل بوجاق‌لارینی گؤره بیلمه‌دیگی تنقیدلرینه گتیریب چیخارمیش‌دیر.[۱۲۸]\nعلمین ایجرااسیندا، ائتیک و ایش اخلاقی‌نین ایدئولوژی بیر شکیل‌ده رد ائدیلمه‌سی‌دیر ساختاکارلیق، اینتیهال و معلومات تحریفی کیمی موختلیف فورمالارداکی نتیجه‌لری بیر چوْخ عالیم طرفیندن تنقید اوْلونموش و یئریلمیشدیر. فیلوسوف بئرنارد روللین (Bernard Rollin)، \"علم و ائتیک\" (Science and Ethics) آدلی اثرینده، ائتیک و اخلاقین علم ایله علاقه و دیققت‌ینی رد ائدن ایدئولوژی فیکیری آراشدیرار و اساس ائتیک آنلاییشی‌نین و قایدالاری‌نین اؤیره‌دیلمه‌سی‌نین، علمی تحصیلین ایمتیناع و آیریلماز بیر عونصورو اوْلدوغونو مودافیعه ائدیر.[۱۲۹] آ\nمدیا و علم تارتیشماسی\nکوتلوی مدیا، بیر-بیری‌له یاریشان فرقلی علمی ایددیعالاری، بۇ ایددیعالارین علمی جامیعه‌ده‌کی قبول اوْلونماسی و گووه‌نیله‌بیلیرلیغینی تام اولاراق، قطعی بیر شکیل‌ده یانسیتمالارینی انگلله‌یه‌ن موختلیف تضییق‌لره معروض قالماقدادیر. علمی بیر موذاکیره‌ده فرقلی طرف‌لره نه قدر آغیرلیق وئریله‌جه‌یینی تعیین ائتمک، موباحیثه‌نین مؤوضوع‌سو حاقّیندا تجروبه و معلوماتی طلب ائدیر.[۱۳۰] چوْخ آز ژورنالیست گئرچک معنادا علمی معلوماتا صاحب اوْلدوغو کیمی، معین علمی مسئله‌لر اوزرینه معلوماتا صاحب اوْلان بیر ژورنالیست بئله بیردن خبرینی ائتمه‌سی لازیم اوْلان دیگر علمی مسئله‌لر اوزرینه آز شئی بیلیر اولا بیلر.[۱۳۱][۱۳۲]\nاپیستمولوژیک چاتیشمازلیق‌لار\nپسیكولوق كارل یونگ‌ه (Carl Gustav Jung) گؤره هر نه قدر علم طبیعتین هر ایستیقامتینی، تام اولاراق آنلاماغا چالیشسادا ایستیفاده ائدیلن تجروبی اوصوللار آنجاق صونعی و محدود سوال‌لار اورتایا آتاجاق و بۇ سببدن یالنیز قیسمی جاواب‌لارا اولاشیلابیلینه‌جک‌دیر.[۱۳۳] روبئرت آنتون ویلسون (Robert Anton Wilson)، علمین سوال سوروشماق‌دا ایستیفاده ائتدیگی واسطه‌لرین چیخاردیغی جاواب‌لارین یالنیز ایستیفاده ائدیلن واسیطه‌لر باخیمیندان معنالی جاواب‌لار اوْلدوغونو و علمی کشفلرین اینجه‌لنه‌بیله‌جه‌یی تامامی‌له اوبیئکتیو بیر باخیش بوجاغی‌نین اولمادیغینی قارشییا قویاراق علمی تنقید ائتمیشدیر.\nعلم و دین\nیالئ بیلیم‌یوردونداكی لوییس كامفورت تیففانی (Louis Comfort Tiffany) ایمضالی بیر ویترای‌دان دئتال: علم و دین آهنگ ایچینده تصویرلنمیش.\nعلم ایله دین آراسین‌داکی علاقه، ایکی‌سی‌ده سون درجه گئنیش مؤوضوعلاری اله آلدیغی اۆچون سون درجه فرقلی فورمالارا مالیک‌دیر. علم و دین بیر-بیرین‌دن فرقلی اوصوللارا و سوال‌لارا مالیک‌دیر. علمی اوصول طبیعی، فیزیکی و مادی مؤوضوعلارا اؤلچمه، حسابلاما و تعیین اساس ائدن امپیریک (تجروبی) بیر شکیل‌ده یاخینلاشار. دینی اوصوللار ایسه کاینات‌داکی روحانی مساله‌لری، وارلیق‌لاری فؤوق‌الطبیعی نوفوذ و ایلاهی وحی کیمی آنلاییش‌لارلا شرحه و آنلاماغا چالیشار. تاریخی اولاراق علمین دین ایله اوْلان علاقه‌سی سون درجه مورککب‌دیر. دینی دوکترینالار و سبب‌لر زامان زامان علمین اینکیشافینی تاثیرلرکن، علمی معلومات‌دا دینی اینانج‌لاری تأثیر ائتمیشدیر.\nروما ائنگیزیسیونونون قارشی‌سیندا گالیله.\nتاریخ بویو بعضی موتفکیرلر علم ایله دینین اوزلاشاماز و بیر-بیرینه قارشی مشغولیت‌لری اوْلدوغونو قارشییا سورسه‌ده،-کی بۇ عومومو اولاراق علمین سورغولاماغا دایانماسی، دینین ایسه سورغولامادان اینانماغی گرکدیرمه‌سی‌ندن قایناق‌لانماق‌دادیر. – بعضی موتفکیرلرده عکسینی ایددیعا ائتمیشدیر. خوصوصیله 19. عصرین معین دؤورلرینده دین ایله علمین بیر-بیرینه موخالیف اوْلدوغو گؤرونوشو قازانمیش‌دیر. بۇ دؤورلرده اینکیشاف ائتدیریلن موخالیفت، علئیه‌دارلیق تئزی‌سینه گؤره علم ایله دین آراسیندا هر هانسی بیر قارشی‌لیق‌لی تأثیر هر دایم قارشی‌دورمایا گتیریب چیخاراجاق و دین‌ده، یئنی علمی فیکیرلره قارشی، تجاووزکار اوْلان طرف اولاجاق.[۱۳۴] هر نه قدر بۇ آنلاییش 19. عصرده جان ویلیام دراپئر (John William Draper) و آندرو دیجکسون وایت (Andrew Dickson White) کیمی ایسیم‌لرجه یایقین‌لاشدیریلمایا چالیشیلمیش‌سادا علم ایله دین آراسین‌داکی تاریخی و بوگونکو قارشی‌لیق‌لی تأثیری، قارشی‌دورما آنلارین‌دان امکداش‌لیق آنلارینا قدر، شرحه کافی اولمامیش‌دیر.[۱۳۵] نئجه کی گرک کوپرنیک (Mikolaj Kopernik)،]],[۱۳۶] گالیله (Galileo Galilei)، كئپلئر (Johannes Kepler) و بویله (Boyle) کیمی قرب علم تاریخینده یئر آلمیش اهمیتلی آدلار، ایسترسه ده ابن‌سینا [۱۳۷] بیرونی [۱۳۸] و ابن-ی هئیثم [۱۳۹] کیمی شرق علم تاریخی‌نده یئر آلمیش اهمیتلی آدلار اوْلدوق‌جا دین‌دار و اینانج‌لی اینسانلار ایدی. بونونلا بیرلیکده، علم ایله دینین تاریخ ایچینده ضد دوشدوگو مسئله‌لر ده اوْلموشدور و علم ایله دینین اوزلاشماسی‌نین مومکون اولمادیغینی مودافیعه ائدن‌لر بۇ گون ده موجوددورلار. مثلاً اینگیلیس تکامول بیولوژی متخصصی ریچارد داوكینز (Richard Dawkins) علم ایله دینین اوزلاشماسینین مومکون اولمادیغینی شیددت‌له مودافیعه ائتمک‌ده‌دیر.[۱۴۰] عکس فیکیرده اوْلان علم آدام‌لاری و یازی‌چی‌لار دا مؤوجوددور؛ آبش‌لی بیولوق کئننث آر. میللئر (Kenneth R. Miller) کیمی.[۱۴۱]\nتاریخ بویونجا دین ایله علمی بیرلشدیرمه‌یه چالیشان، بیر-بیری‌له چلیشمه‌یه‌ن اوصوللار اوْلدوغونو ایره‌لی سورن و حتی بیر-بیرلرینی تامام‌لادیغی‌نی دوشونن‌لرده اوْلموشدور. زامان-زامان دینی کانی‌لارین علمی اوصوللارلا و یا علمی کانی‌لارین دینی اوصوللارلا شرحه چالیشان‌لار اوْلموشدور. مسالن، ابن‌سینا تانری‌نین وارلیغینی عقل و منطیق یولو ایله شرحه چالیشمیش‌دیر.[۱۴۲] بونا علاوه اولاراق، خوصوصیله موعاصیر چاغ‌دا، بعضی‌لری علم و دینین بیر-بیرین‌دن موستقیل اوْلدوغونو، هومانیتار تجروبه‌نین بیر-بیری‌له ماراق‌سیز ایستیقامت‌لری‌له مشغول اوْلدوقلاری و بۇ سببله بیر-بیرلری‌نین ساحه‌سینه بولاشمادیق‌جا، اؤز ساحه‌لری ایچری‌سینده، پروبلئم‌سیز بیر شکیل‌ده بیرلیکده وار اولا بیله‌جک‌لرینی ایره‌لی سورموش‌دولر.آما بۇ چوْخ دا مومکون اولمامیش‌دیر.[۱۴۳]\nعالیم‌لر\nعالیملرین مقصدی مؤوجود ایش شرایطینده بیرباشا و یا دولایی یول‌لا اینسانلارین حیات طرزی‌نین یاخشیلاشدیریلماسین‌دان عبارتدیر. اونا ��ؤره‌ده، تاریخ بویو عالیم‌لرین ایشلری دؤولت‌لرده سؤز صاحبی اوْلان شخص‌لر و قوروم‌لار طرفیندن دستکلنمیش و نظارت ائدیلمیشدیر. ایلک تشکیل اوْلونموش شکیلده آپاریلان علمی ایشلره قدیم یونانیستاندا، پلاتون آکادئمیاسیندا راست گلینیر. اول‌لر علمله مشغول اوْلان شخص‌لر سارای اعیان‌لاری کیمی خصوصی ایمتیازلارا مالیک اولسالاردا، سوْنرادان اونلارا وئریلن علمی درجه‌لرله جمعیتده ائلیتار بیر طبقه یارانمیش‌دیر.\nعلملر دوکتورو\nعلم‌ایله مشغول اولان، بۇ ساحه‌ده هر هانسی بیر پروبلئمی تک‌باشینا، مؤوجود واسیطه‌لرین و اوصوللارین کومک‌ایله حلل ائده بیلن شخص‌لر اوْرتا عصرلردن باشلایاراق قرب مدنیتینده \"دوکتور\" آدینی داشیمیش‌لار. ایلک دوکتور علمی درجه‌سی، تاریخی منبع‌لره گؤره 12 یول 1219-جو ایلده بولونیادا پاپا III هونوری طرفیندن وئریلمیش‌دیر. دوکتور سؤزو لاتین دیلین‌دکی دوجتوس – \"اؤیردیلمیش\" سؤزون‌دن‌دیر. بو، علم ساحه‌سینده وئریلمیش ان یوکسک درجه ساییلیر. بۇ علمی درجه‌نی آلماق اۆچون نامیزد حازیرلادیغی دیسسئرتاسیانی (لات. دیسسئرتاتیو – \"موذاکیره ائتمک\"، \"تدقیق ائتمک\") آچیق موذاکیره زامانی موتخصلرین ایشتیراکی ایله تشکیل اوْلونموش شورا و آزاد ایشتیراک‌چی‌لارین قارشی‌سیندا مودافیعه ائتمه‌لی ایدی. اوْرتا عصرلرده مودافیعه پروسسی بیر نئچه آندایچمه پروسسین‌دن عبارت ایدی. بونلاردان اونیوئرسیتئتین رئکتورو قارشی‌سیندا آندایچمه اساس ساییلیردی. بون‌دان علاوه نامیزد بیر گیزلی و بیر آچیق ایمتاحان وئرمه‌لی‌ایدی. گیزلی ایمتاحان دیسسئرتاسیادا قئید اوْلونان تئزیس‌لرین فاکولته پروفئسسورلاری (ماگیستری رئگئنتئس) قارشی‌سیندا، اکثر حال‌لاردا آچیق هاوادا مودافیعه اوْلونماسین‌دان عبارت ایدی. ایمتاحانی وئردیک‌دن سوْنرا نامیزد آچیق موذاکیره‌یه، دیسپوتاتیونا (لات. دیسپوتاتیونئس – \"موباحیسه\") بوراخیلیردی. بورادا نامیزد اؤز علمی یئنی‌لیکلرینی پوبلیکا قارشی‌سیندا مودافیعه ائتمه‌لی ایدی. بۇ مرحله‌ده پروفئسسورلاردان علاوه تاماشاچی‌لار آراسیندا اه‌یلشن هر بیر شخص نامیزه‌ده سوال وئرمک حوقوقونا مالیک ایدی. مودافیعه‌دن سوْنرا پروسسین سونونجو و طنطنه‌لی حیصصه‌سی اوْلان ایناوقوراسیا (لات. ایناوگورو – \"تعیین ائتمک\" (وظیفه‌یه)) کئچیریلیردی. بۇ زامان نامیزد سیموولیک اشیالارلا تلطیف اوْلونوردو. بورایا کیتاب، بیر قیزیل اوزوک و بئرئت فورمالی دوکتور پاپاغی داخیل ایدی. بۇ عادت-عنعنه ایل‌لر کئچسه‌ده، قرب مکتبلرینده اؤز ایلکین فورماسینی قورویوب ساخلایا بیلمیش‌دیر.\nمیلتلرآراسی علمی موکافات‌لار\nعلمی نایلیت‌لره گؤره عالیم‌لره آشاغی‌داکی میلتلرآراسی نوفوذلو موکافات‌لار وئریلیر :\nنوبئل موکافاتی — دونیادا ان نوفوذلو علمی موکافات. ایل‌ده بیر دفعه دؤرد علم ساحه‌سی اوزره وئریلیر. اونا پارودیا کیمی شنوبئل موکافاتی ده وئریلیر.\nفیلدسوو موکافاتی — ریاضیات ساحه‌سینده بؤیوک نایلیه‌لره گؤره. ایسپانیا کرالی طرفیندن تقدیم ائدیلیر.\nرولف نئوانلیننی موکافاتی — اینفورماتیکانین ریاضی آسپئکت‌لرینده بؤیوک اوغورلارا گؤره.\nکارل فریدریخ قاوسس موکافاتی — دیگر علملرده کشفلر واسیطه‌سی ایله ریاضیاتا بؤیوک تؤحفه‌لره گؤره.\nکراوفورد موکافاتی — موکافات آشاغی‌داکی ایستیقامت‌لر اوزره وئریلیر: آسترانومیا، ریاضیات، بیولوژی علملر، یئر حاقیندا علملر.\nآبئل موکافاتی — ریاضیاتین اینکیشافینا تؤحفه‌یه گؤره.\nشاو ایفو موکافاتی — آسترانومیا، ریاضیات، طیب و حیات حاقیندا علملره وئریلن بؤیوک تؤحفه‌لره گؤره.\nتیورینق موکافاتی — حسابلاما تئکنیکاسی آسوساسیاسی طرفیندن اینفورماتیکا ساحه‌سینده وئرییلن موکافات.\nمیخایل لومونوسوو آدینا بؤیوک قیزیل مئدال— روسیه علملر آکادئمیاسینین عالی موکافاتی.\nدمیتری مئندئلئیئو آدینا بؤیوک قیزیل مئدال — روسیه علملر آکادئمیاسی‌نین کیمیا علمی ساحه‌سینده بؤیوک ناییلییه‌ت‌لره گؤره موکافاتی.\nبیر ده باخ\nبیلیک\nبیلگی\nبیلیشیم\nقایناقلار\n^ AZƏRBAYCAN ETNOQRAFİYASI\" Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Arxeologiya və Etnoqrafiya İnstitutu، Şərq-Qərb, Bakı, 2007, səh. 212.\n^ Azərbaycan Sovet Ensiklopediyası, IV c., səh. 40.\n^ \"İlim\". TDK Güncel Türkçe Sözlük. Türk Dil Kurumu. Archived 2009-01-05 at the Wayback Machine. URL erişim tarihi: 19 may 2008.\n^ \"science.\" Oxford Dictionary of English 2e, Oxford University Press, 2003.\n^ TDKBilim ve Sanat Terimleri Ana Sözlüğü. Türk Dil Kurumu. Archived 2011-09-15 at the Wayback Machine. URL daxil edilmə tarixi: 16 Ekim 2010.\n^ Albert Einstein 'The Fundamentals of Theoritical Physics' Science 91-1940\n^ Bertrand Russell 'Religion and Science'\n^ \"Наука\"[دائمی اولو باغلانتیلی]\n^ ۹٫۰۰ ۹٫۰۱ ۹٫۰۲ ۹٫۰۳ ۹٫۰۴ ۹٫۰۵ ۹٫۰۶ ۹٫۰۷ ۹٫۰۸ ۹٫۰۹ ۹٫۱۰ ۹٫۱۱ \"history of science.\" Encyclopædia Britannica. 2008. Encyclopædia Britannica Online. 09 Haziran 2008 <http:\/\/www.britannica.com\/EBchecked\/topic\/528771\/history-of-science>.\n^ An old mathematical object. (Eski bir matematik nesnesi.) URL erişim tarihi: 10 Temmuz 2008.\n^ Mathematics in (central) Africa before colonization. Archived 2012-02-07 at the Wayback Machine. (Kolonizasyon öncesi Afrika'da Matematik.) URL erişim tarihi: 10 Temmuz 2008.\n^ The Mathematics of Ancient Egypt. (Antik Mısır Matematiği.) URL erişim tarihi: 10 Temmuz 2008.\n^ ۱۳٫۰ ۱۳٫۱ ۱۳٫۲ ۱۳٫۳ ۱۳٫۴ ۱۳٫۵ \"mathematics.\" Encyclopædia Britannica. 2008. Encyclopædia Britannica Online. 11 Temmuz 2008 <http:\/\/www.britannica.com\/EBchecked\/topic\/369194\/mathematics>.\n^ ۱۴٫۰ ۱۴٫۱ \"Preface\". Mathematics text book – Standard X. Department of School Education, Govt. of Tamil Nadu, India. Archived 2008-09-20 at the Wayback Machine. (Tamil Nadu Hükûmeti, Okul Eğitimi Departmanı, Matematik ders kitabı. Hindistan.) URL erişim tarihi: 10 Temmuz 2008.\n^ Sykorova, I. \"Ancient Indian Mathematics.\" WDS'06 Proceedings of Contributed Papers. 2006. Archived 2007-06-25 at the Wayback Machine. URL erişim tarihi: 10 Temmuz 2008.\n^ \"biology.\" Encyclopædia Britannica. 2008. Encyclopædia Britannica Online. 11 Temmuz 2008 <http:\/\/www.britannica.com\/EBchecked\/topic\/66054\/biology>.\n^ Thales of Miletos Θαλής ο Μιλήσιος (Tales)\n^ Anaximenes of Miletus Άναξιμένης (Miletli Anaksimenes)\n^ Pythagoras Πυθαγόρας (Pisagor)\n^ Democritus Archived 2008-05-09 at the Wayback Machine. Δημόκριτος (Demokritos)\n^ Gorgias Γοργίας\n^ Empedocles Έμπεδοκλής (Empedokles)\n^ Heraclitus Hράκλειτος (Heraklitos)\n^ Parmenides Παρμενίδης\n^ Plotinus Πλωτῖνος (Plotinos)\n^ Plato Πλάτων (Platon)\n^ Aristotle Ἀριστοτέλης (Aristoteles)\n^ S. C. McCluskey, Astronomies and Cultures in Early Medieval Europe, Cambridge: Cambridge Univ. Pr. 1998, s. 20-21.\n^ Singer, Charles (1941), A Short History of Science to the Nineteenth Century, Clarendon Press (page 217)\n^ The Person of the Millennium: The Unique Impact of Galileo on World History. ISBN 0595368778. {{cite book}}: Unknown parameter |ilk= ignored (کؤمک); Unknown parameter |sayfa= ignored (|page= suggested) (کؤمک); Unknown parameter |son= ignored (کؤمک); Unknown parameter |yayımcı= ignored (|publisher= suggested) (کؤمک); Unknown parameter |yıl= ignored (|date= suggested) (کؤمک)\n^ Philosophiæ Naturalis Principia Mathematica\n^ \"Lavoisier, Antoine.\" Encyclopædia Britannica. 2007. Encyclopædia Britannica Online. 24 July 2007 <http:\/\/www.britannica.com\/eb\/article-9369846>.\n^ nobelprize.org Nobel Ödülü resmi sitesindeki Wilhelm Ostwald bölümü. (İngilizce)\n^ nobelprize.org Nobel Ödülü resmi sitesindeki Jacobus H. van 't Hoff bölümü. (İngilizce)\n^ nobelprize.org Nobel Ödülü resmi sitesindeki Svante Arrhenius bölümü. (İngilizce)\n^ International journal of research in physical chemistry and chemical physics İngilizce Vikipedideki sayfası\n^ The Pythagorean Theorem Archived 2013-05-30 at the Wayback Machine. Pisagor Teoreminin ayrıntılı açıklaması. (İngilizce)\n^ archive copy. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2015-05-03. یوْخلانیلیب2012-08-25.\n^ The History of Algebra Archived 2014-10-09 at the Wayback Machine.. Louisiana State University.\n^ archive copy. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2008-06-12. یوْخلانیلیب2012-08-25.\n^ Parmanand Singh. \"Acharya Hemachandra and the (so called) Fibonacci Numbers\". Math. Ed. Siwan, 20(1):28-30, 1986. ISSN 0047-6269]\n^ Parmanand Singh,\"The So-called Fibonacci numbers in ancient and medieval India.\" Historia Mathematica 12(3), 229–44, 1985.\n^ \"Pascal's Triangle.\" Wolfram MathWorld. URL erişim tarihi: 12 Temmuz 2008.\n^ ۴۴٫۰ ۴۴٫۱ ۴۴٫۲ S Safavi-Abbasi, LBC Brasiliense, RK Workman (2007), \"The fate of medical knowledge and the neurosciences during the time of Genghis Khan and the Mongolian Empire\", Neurosurg Focus 23 (1), E13, p. 3.\n^ David W. Tschanz, PhD (2003), \"Arab Roots of European Medicine\", Heart Views 4 (2).\n^ George Sarton, Introduction to the History of Science.\n(cf. Dr. A. Zahoor and Dr. Z. Haq (1997). Quotations From Famous Historians of Science, Cyberistan.)\n^ David W. Tschanz, MSPH, PhD (August 2003). \"Arab Roots of European Medicine\", Heart Views 4 (2).\n^ The Canon of Medicine, The American Institute of Unani Medicine, 2003.\n^ Mehmet Bayrakdar, \"Al-Jahiz And the Rise of Biological Evolutionism\", The Islamic Quarterly, Third Quarter, 1983, London.\n^ Frank N. Egerton, \"A History of the Ecological Sciences, Part 6: Arabic Language Science – Origins and Zoological\", Bulletin of the Ecological Society of America, April 2002: 142-146 [143]\n^ Diane Boulanger (2002), \"The Islamic Contribution to Science, Mathematics and Technology\", OISE Papers, in STSE Education, Vol. 3.\n^ S. A. Al-Dabbagh (1978). \"Ibn Al-Nafis and the pulmonary circulation\", The Lancet 1, p. 1148.\n^ Husain F. Nagamia (2003), \"Ibn al-Nafīs: A Biographical Sketch of the Discoverer of Pulmonary and Coronary Circulation\", Journal of the International Society for the History of Islamic Medicine 1, p. 22–28.\n^ Matthijs Oudkerk (2004), Coronary Radiology, \"Preface\", Springer Science+Business Media, ISBN 3-540-43640-5.\n^ Dr. Abu Shadi Al-Roubi (1982), \"Ibn Al-Nafis as a philosopher\", Symposium on Ibn al-Nafis, Second International Conference on Islamic Medicine: Islamic Medical Organization, Kuwait (cf. Ibn al-Nafis As a Philosopher Archived 2008-02-06 at the Wayback Machine., Encyclopedia of Islamic World).\n^ Charles Darwin biography\n^ On the Origin of Species[دائمی اولو باغلانتیلی]\n^ The Descent of Man, and Selection in Relation to Sex Vol. 1\n^ The Descent of Man, and Selection in Relation to Sex Vol. 2\n^ The Expression of the Emotions in Man and Animals\n^ ۶۱٫۰ ۶۱٫۱ \"Ibn Khaldūn.\" Encyclopædia Britannica. 2008. Encyclopædia Britannica Online. 18 Temmuz 2008 <http:\/\/www.britannica.com\/EBchecked\/topic\/280788\/Ibn-Khaldun>.\n^ Des Manuscrits de Sieyès. 1773-1799, Volumes I and II, published by Christine Fauré, Jacques Guilhaumou, Jacques Vallier et Françoise Weil, Paris, Champion, 1999 and 2007 See also and Jacques Guilhaumou, Sieyès et le non-dit de la sociologie : du mot à la chose, in Revue d’histoire des sciences humaines, Numéro 15, novembre 2006 : Naissances de la science sociale.\n^ ۶۳٫۰ ۶۳٫۱ ۶۳٫۲ A Dictionary of Sociology, Article: Comte, Auguste\n^ ۶۴٫۰ ۶۴٫۱ ۶۴٫۲ \"sociology.\" Encyclopædia Britannica. 2008. Encyclopædia Britannica Online. 18 Jul. 2008 <http:\/\/www.britannica.com\/EBchecked\/topic\/551887\/sociology>.\n^ ۶۵٫۰ ۶۵٫۱ ۶۵٫۲ \"Descartes and Kant: Philosophical Origins of Psychology.\" Sweet Briar College – Department of Psychology. Archived 2008-12-02 at the Wayback Machine. URL erişim tarihi: 26 Temmuz 2008\n^ Ibrahim B. Syed PhD, \"Islamic Medicine: 1000 years ahead of its times\", Journal of the Islamic Medical Association, 2002 (2), p. 2-9.\n^ Omar Khaleefa (Summer 1999). \"Who Is the Founder of Psychophysics and Experimental Psychology?\", American Journal of Islamic Social Sciences 16 (2).\n^ Ibrahim B. Syed PhD, \"Islamic Medicine: 1000 years ahead of its times\", Journal of the International Society for the History of Islamic Medicine, 2002 (2), p. 2-9 [7-8].\n^ A. Vanzan Paladin (1998), \"Ethics and neurology in the Islamic world: Continuity and change\", Italial Journal of Neurological Science 19: 255-258 [257], Springer-Verlag.\n^ ۷۰٫۰ ۷۰٫۱ Nurdeen Deuraseh and Mansor Abu Talib (2005), \"Mental health in Islamic medical tradition\", The International Medical Journal 4 (2), p. 76-79.\n^ \"Wilhelm Wundt.\" Indiana University. Biographical Profiles; Human Intelligence. Archived 2008-09-15 at the Wayback Machine. URL erişim tarihi: 26 Temmuz 2008.\n^ Ventura, Thomas. \"Psychoanalysis.\" ALLPsych Online: The Virtual Psychology Classroom. Archived 2008-10-01 at the Wayback Machine. URL erişim tarihi: 26 Temmuz 2008.\n^ Bloomfield, T. M.. \"Psychoanalysis: A Human Science?\" Journal for the Theory of Social Behaviour.[دائمی اولو باغلانتیلی] URL erişim tarihi: 26 Temmuz 2008.\n^ Akbar S. Ahmed (1984). \"Al-Beruni: The First Anthropologist\", RAIN 60, p. 9-10.\n^ Richard Tapper (1995). \"Islamic Anthropology\" and the \"Anthropology of Islam\", Anthropological Quarterly 68 (3), Anthropological Analysis and Islamic Texts, p. 185-193.\n^ ۷۶٫۰ ۷۶٫۱ ۷۶٫۲ ۷۶٫۳ ۷۶٫۴ ۷۶٫۵ ۷۶٫۶ \"anthropology.\" Encyclopædia Britannica. 2008. Encyclopædia Britannica Online. 29 Jul. 2008 <http:\/\/www.britannica.com\/EBchecked\/topic\/27505\/anthropology>. URL erişim tarihi: 29 Temmuz 2008.\n^ Al-Zubaidi, Layla. \"Urban Anthropology – An Overview.\" Archived 2008-09-16 at the Wayback Machine. URL erişim tarihi: 29 Temmuz 2008.\n^ nobelprize.org Archived 2008-09-04 at the Wayback Machine. Nobel Ödülü resmi sitesindeki Alfred Nobel bölümü. (İngilizce)\n^ nobelprize.org[دائمی اولو باغلانتیلی] Nobel Ödülü resmi sitesi.\n^ nobelprize.org (The Nobel Prize in Physics 1903) Nobel Ödülü resmi sitesindeki 1903 Fizik Ödülü sayfası. (İngilizce)\n^ nobelprize.org (The Nobel Prize in Chemistry 1911) Nobel Ödülü resmi sitesindeki 1911 Kimya Ödülü sayfası. (İngilizce)\n^ Albert Einstein Annalen der Physik 17, 132 (1905), Über einen die Erzeugung und Verwandlung des Lichtes betreffenden heuristischen Gesichtspunkt.\n^ Albert Einstein Annalen der Physik 17, 549 (1905), Über die von der molekularkinetischen Theorie der Wärme geforderte Bewegung von in ruhenden Flüssigkeiten suspendierten Teilchen.\n^ Albert Einstein Annalen der Physik 17, 891 (1905), Zur Elektrodynamik bewegter Körper.\n^ nobelprize.org (The Nobel Prize in Physics 1921) Nobel Ödülü resmi sitesindeki 1921 Fizik Ödülü sayfası. (İngilizce)\n^ The Photoelectric Effect\n^ Gauss'un biyografisi. (İngilizce)\n^ Bernhard Riemann Archived 2007-11-30 at the Wayback Machine. Bernhard Riemann'ın çalışmaları. (İngilizce)\n^ Über formal unentscheidbare Sätze der Principia Mathematica und verwandter Systeme I. İngilizce Vikipedideki açıklaması\n^ nobelprize.org Nobel Ödülü resmi sitesindeki Francis Crick bölümü. (İngilizce)\n^ nobelprize.org Nobel Ödülü resmi sitesindeki James Dewey Watson bölümü. (İngilizce)\n^ nobelprize.org Nobel Ödülü resmi sitesindeki Maurice Wilkins bölümü. (İngilizce)\n^ Teleskop nedir? Archived 2007-06-29 at the Wayback Machine. (Türkçe)\n^ ۹۴٫۰ ۹۴٫۱ Peker, Hidayet. \"İbn Sina'nın Bilimler Sınıflaması\".[دائمی اولو باغلانتیلی] T.C. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi. Sayı:9. Cilt:9. 2000. URL erişim tarihi: 21 Mayıs 2008.\n^ ۹۵٫۰ ۹۵٫۱ ۹۵٫۲ ۹۵٫۳ ۹۵٫۴ ۹۵٫۵ ۹۵٫۶ Aydın, Hasan. \"İhvân es-Safâ'da Bilim Eğitimi, Amacı ve Bilim Sınıflaması.\" OMÜ Sinop Egitim Fakültesi.[دائمی اولو باغلانتیلی] URL erişim tarihi: 21 Mayıs 2008.\n^ ۹۶٫۰ ۹۶٫۱ ۹۶٫۲ ۹۶٫۳ ۹۶٫۴ ۹۶٫۵ ۹۶٫۶ ۹۶٫۷ \"Classification of the sciences\". Archived 2010-03-24 at the Wayback Machine. URL erişim tarihi: 21 Mayıs 2008.\n^ ۹۷٫۰ ۹۷٫۱ ۹۷٫۲ ۹۷٫۳ Atkins, Richard Kenneth. \"Restructuring the Sciences: Peirce's Categories and His Classifications of the Sciences.\" Fordham University. URL erişim tarihi: 24 Mayıs 2008.\n^ ۹۸٫۰ ۹۸٫۱ ۹۸٫۲ Willermet, Cathy. \"Science, Philosophy of.\" Encyclopedia of Anthropology. Ed. H. James Birx. Vol. 5. Thousand Oaks, CA: Sage Reference, 2006. 2062-2065. Gale Virtual Reference Library. Gale. 28 Mayıs 2008.\n^ Lennox, James. \"Philosophy of Biology.\" Encyclopedia of Philosophy. Ed. Donald M. Borchert. Vol. 7. 2nd ed. Detroit: Macmillan Reference USA, 2006. 337-349. Gale Virtual Reference Library. Gale. 28 Mayıs 2008\n^ Loewer, Barry. \"Philosophy of Physics.\" Encyclopedia of Philosophy. Ed. Donald M. Borchert. Vol. 7. 2nd ed. Detroit: Macmillan Reference USA, 2006. 473-478. Gale Virtual Reference Library. Gale. 28 Mayıs 2008\n^ Schummer, Joachim. \"Chemistry, Philosophy of.\" Encyclopedia of Philosophy. Ed. Donald M. Borchert. Vol. 2. 2nd ed. Detroit: Macmillan Reference USA, 2006. 140-144. Gale Virtual Reference Library. Gale. 28 Mayıs 2008\n^ ۱۰۲٫۰ ۱۰۲٫۱ ۱۰۲٫۲ ۱۰۲٫۳ \"science, philosophy of.\" Encyclopædia Britannica. 2008. Encyclopædia Britannica Online. URL erişim tarihi: 28 Mayıs 2008 <http:\/\/www.britannica.com\/eb\/article-271806[دائمی اولو باغلانتیلی]>.\n^ ۱۰۳٫۰۰ ۱۰۳٫۰۱ ۱۰۳٫۰۲ ۱۰۳٫۰۳ ۱۰۳٫۰۴ ۱۰۳٫۰۵ ۱۰۳٫۰۶ ۱۰۳٫۰۷ ۱۰۳٫۰۸ ۱۰۳٫۰۹ ۱۰۳٫۱۰ Ergün, Mustafa. \"Bilim Felsefesi\". Archived 2008-08-27 at the Wayback Machine. URL erişim tarihi: 17 Nisan 2011.\n^ \"Thomas Kuhn\". Stanford Encyclopedia of Philosophy. URL erişim tarihi: 28 Mayıs 2008.\n^ Mitchell, Gordon R. \"Did Habermas Cede Nature to the Positivists?\". URL erişim tarihi: 28 Mayıs 2008.\n^ ۱۰۶٫۰۰ ۱۰۶٫۰۱ ۱۰۶٫۰۲ ۱۰۶٫۰۳ ��۰۶٫۰۴ ۱۰۶٫۰۵ ۱۰۶٫۰۶ ۱۰۶٫۰۷ ۱۰۶٫۰۸ ۱۰۶٫۰۹ Özlem, Doğan: \"Bilim Felsefesi\", sayfa 14, Notos Kitap, Kasım 2010, İstanbul, ISBN 978-605-5904-27-2\n^ Isaac Newton (1687, 1713, 1726). \"[4] Rules for the study of natural philosophy\", Philosophiae Naturalis Principia Mathematica, Third Edition. The General Scholium containing the 4 rules follows Book 3, The System of the World. Reprinted on pages 794-796 of I. Bernard Cohen and Anne Whitman's 1999 translation, University of California Press ISBN 0-520-08817-4, 974 pages.\n^ \"scientific method noun\" The Oxford Dictionary of English (revised edition). Ed. Catherine Soanes and Angus Stevenson. Oxford University Press, 2005. Oxford Reference Online. Oxford University Press. 3 June 2008 <http:\/\/www.oxfordreference.com\/views\/ENTRY.html?subview=Main&entry=t140.e68940> URL erişim tarihi: 3 Haziran 2008.\n^ Schafersman, Steven D. \"An Introduction to Science: Scientific Thinking and the Scientific Method.\" Archived 2005-11-24 at the Wayback Machine. URL erişim tarihi: 3 Haziran 2008.\n^ ۱۱۰٫۰ ۱۱۰٫۱ ۱۱۰٫۲ ۱۱۰٫۳ Wudka, Jose. \"The scientific method.\" Physics 7: Relativity and Cosmology. UC Riverside. Archived 2008-06-08 at the Wayback Machine. URL erişim tarihi: 3 Haziran 2008.\n^ ۱۱۱٫۰ ۱۱۱٫۱ Dye, James. \"Socratic Method vs. Scientific Method\". Archived 2011-08-24 at the Wayback Machine. URL erişim tarihi: 3 Haziran 2008.\n^ \"DEFINING 'CYBERNETICS'.\" AMERICAN SOCIETY FOR CYBERNETICS. URL erişim tarihi: 6 Haziran 2008.\n^ \"Econophysics Workshop.\" The European Science Foundation Programme. Archived 2007-06-09 at the Wayback Machine. URL erişim tarihi: 6 Haziran 2008.\n^ \"Medical Anthropology, Health Care Diversity, and Globalization.\" Boston Healing Landscape Project. Archived 2008-05-26 at the Wayback Machine. URL erişim tarihi: 6 Haziran 2008.\n^ ۱۱۵٫۰ ۱۱۵٫۱ Siepmann, J. P. (1999). \"What is Science? (Editorial)\". Journal of Theoretics. 3. 2007-07-23-ده یوخلانیب.\n^ ۱۱۶٫۰ ۱۱۶٫۱ Behavioral and Social Science Are Under Attack in the Senate. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2015-09-12. یوْخلانیلیب2012-08-25.\n^ Chronicle for Societies Founded from 1323 to 1599. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2015-04-14. یوْخلانیلیب2012-08-25.\n^ Benvenuto nel sito dell'Accademia Nazionale dei Lincei.\n^ Brief history of the Society. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2007-09-30. یوْخلانیلیب2012-08-25.\n^ The French Academy of Sciences, 1666-91: A reassessment of the French Académie royale des sciences under Colbert (1666-83) and Louvois (1683-91). آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2007-09-30. یوْخلانیلیب2012-08-25.\n^ Ziman, Bhadriraju (1980). \"The proliferation of scientific literature: a natural process\". Science. 208 (4442): 369–371. doi:10.1126\/science.7367863. {{cite journal}}: |access-date= requires |url= (کؤمک)\n^ Scientific and Technical Information Resources. ISBN 0824782976. {{cite book}}: Unknown parameter |coauthors= ignored (|author= suggested) (کؤمک); Unknown parameter |ilk= ignored (کؤمک); Unknown parameter |son= ignored (کؤمک); Unknown parameter |yayımcı= ignored (|publisher= suggested) (کؤمک); Unknown parameter |yıl= ignored (|date= suggested) (کؤمک)\n^ Realism and the Aim of Science. {{cite book}}: Unknown parameter |bölüm= ignored (کؤمک); Unknown parameter |ilk= ignored (کؤمک); Unknown parameter |son= ignored (کؤمک); Unknown parameter |sürüm= ignored (کؤمک); Unknown parameter |yayımcı= ignored (|publisher= suggested) (کؤمک); Unknown parameter |yazarbağlantısı= ignored (کؤمک); Unknown parameter |yer= ignored (|location= suggested) (کؤمک); Unknown parameter |yıl= ignored (|date= suggested) (کؤمک)\n^ Logik der Forschung, new appendix *XIX (Logic of scientific discovery isimli İngilizce sürümde henüz bulunmamaktadır)\n^ Karl Popper: Objective Knowledge (1972)\n^ Bu meseledeki çeşitli konumların eleştirel incelenmesi Karl R. Popper'in \" Tarihselciliğin Sefaleti\" (The Poverty of Historicism) eserinde bulunabilir.\n^ Jacques Barzun, Science: The Glorious Entertainment, Harper and Row: 1964. p. 15. (quote) and Chapters II and XII.\n^ ۱۲۸٫۰ ۱۲۸٫۱ Fritjof Capra, Uncommon Wisdom, ISBN 0-671-47322-0, p. 213\n^ Science and Ethics. ISBN 0521857546. {{cite book}}: Unknown parameter |ilk= ignored (کؤمک); Unknown parameter |son= ignored (کؤمک); Unknown parameter |yayımcı= ignored (|publisher= suggested) (کؤمک); Unknown parameter |yıl= ignored (|date= suggested) (کؤمک)\n^ Science journalism must keep a critical edge. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2007-11-09. یوْخلانیلیب2012-08-25.\n^ Blinded By Science, How 'Balanced' Coverage Lets the Scientific Fringe Hijack Reality. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2008-12-29. یوْخلانیلیب2012-08-25.\n^ McIlwaine, S. (2005). \"Are Journalism Students Equipped to Write About Science?\". Australian Studies in Journalism. 14: 41–60. 2008-02-20-ده یوخلانیب. {{cite journal}}: Unknown parameter |coauthors= ignored (|author= suggested) (کؤمک)\n^ Synchronicity: An Acausal Connecting Principle. ISBN 0691017948. {{cite book}}: Unknown parameter |ilk= ignored (کؤمک); Unknown parameter |sayfa= ignored (|page= suggested) (کؤمک); Unknown parameter |son= ignored (کؤمک); Unknown parameter |yayımcı= ignored (|publisher= suggested) (کؤمک); Unknown parameter |yazarbağlantı= ignored (کؤمک); Unknown parameter |yıl= ignored (|date= suggested) (کؤمک)\n^ David B. Wilson writes about the development of the conflict thesis in \"The Historiography of Science and Religion\" the second essay in \"Gary Ferngren (editor). Science & Religion: A Historical Introduction. Baltimore: Johns Hopkins University Press, 2002. ISBN 0-8018-7038-0.\"\n^ Gary Ferngren (editor). Science & Religion: A Historical Introduction. Baltimore: Johns Hopkins University Press, 2002. ISBN 0-8018-7038-0\n^ Pogge, Richard. \"A Brief Note on Religious Objections to Copernicus.\" Astronomy 161: An Introduction to Solar System Astronomy URL erişim tarihi: 19 Ağustos 2008.\n^ Afnan, Soheil M.. \"Avicenna: His Life and Works.\" s. 168.\n^ O'Connor, J. J.; Robertson, E. F.. \"Abu Arrayhan Muhammad ibn Ahmad al-Biruni.\" The MacTutor History of Mathematics archive. Archived 2008-03-26 at the Wayback Machine. URL erişim tarihi: 29 Temmuz 2008.\n^ Steffens 2006 (cf. Review of Ibn al-Haytham: First Scientist. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2011-07-23. یوْخلانیلیب2012-08-25.)\n^ Interview with Richard Dawkins.\n^ Ken Miller: Reconciling Science and Faith..\n^ Lenn Evan Goodman (2003), Islamic Humanism, p. 8-9, Oxford University Press, ISBN 0-19-513580-6.\n^ Stephen Jay Gould. Rocks of Ages: Science and Religion in the fullness of life. Ballantine Books, 1999.","num_words":21337,"character_repetition_ratio":0.05,"word_repetition_ratio":0.066,"special_characters_ratio":0.213,"stopwords_ratio":0.003,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":155735.5,"cluster_detection":-1}
+{"text":"چوخ قدیم زامانلار هر محله‌ده بیر نفر ” قاش آلان” خانیم اولاردی. اونلارین عمومیتده ثابیت بیر یئرلری اولمازدی. محله خانیملاری قونشونون بیری‌نین ائوینه یغیشاردیلار، قاش آلان خانیمی چاغیریب اوردا سیرایلا قاشلارینی آلدیتدیراردیلار. بو ایشین آراجی بیر قاش پیچاغی، اَنلیک کیرشان، قاش رنگی و سورمه‌دن عبارت اولاردی.\nخانیملارین بیر یئره یغیشماسی، دئییب گولوب دانیشماغی، ائو صاحابی نین چای چؤرگی او گونو گؤزل بیر خاطیره یه چئویرردی.\nمودلو- پوزلو جاوان خانیملار موطلق قاشلارینی رنگلردیلر، سورمه چکردیلر، آنجاق چوخوسو تکجه قاشلارین آلدیریب، اوزلری نین توکلرینی تمیزلردیلر.\nهئچ بیر قیز اَره گئتمدن، قاش آلدیرماغا، سورمه چکمگه اختیاری اولمازدی. بونو بیر قانون کیمی هامی قبولانمیشدی. خانیملارین ائولی و سوبای اولماغینی قاشلاریندان(بوغلاریندان) سئچمک اولاردی.\nبو سوننت دئمک اولار 70-لره کیمی بیزیم توپلومدا بیر دگر کیمی قالمیشدی.\nآنجاق چوخ سورعتله بوتون بو قایدا لار دگرینی ایتیردی. یاواش- یاواش قیزلاردا قاشلارینی آلدیردی، هله بوندان یئتمدی، بزنیب دوزنمک ده قیزلاردا باشلانیب، نورمال بیر ایش کیمی اؤزونو گؤستردی.\nایلک باخیشدا بو ایشی تمیزلیک، گؤزللیک و تیتیز نیشانه‌لری کیمی بیر چوخوموز اونایلاییب ، آلقیشلاییردیق. آنجاق کشکه دیش گؤرونتویله بیرگه، ایچ گؤزللیینه بو اندازه دیقت یئتیریلردی. تاسسوفله بئله گؤرونمور. ظاهری گؤرونتوده ایفراط ائتمک بیزیم توپلومدا جیددی بیر سورونا دؤنوشوبدور.آمارلارا گؤره، بزک -دوزک ماده مصرفینده ایران، دونیادا یئددینجی یئر و اورتا دوغودا ایکینجی یئرده دیر. اورتالاما هر خانیم بیر میلیون تومندن چوخ بو ملزمه لره پول وئریر. البته بو عدد وارلی خانیمدا قات قات چوخ اولور.\nایراندا، ایلده 200000 بورون عملیاتی اولور.\nبوتاکس، تاتو، دیرناق اَکمک، کیرپیک اکمک، چئشیتلی ساچ بویاما، مئش و اونلار موخ��لف گؤزللیک عملیاتلاری چوخ آز یاشدان قیزلاردا باشلانیر و توپلومدا بیر نورمال ایش کیمی قبولانیب. طبیعی کی بونلارین هر بیرینه مینلر- میلیونلار پول خرج اولور.\nبو پوللاری عائله‌لرین نجور و هاردان تأمین ائتمک مسئله‌سی، بعضا قیزلارین عومروندا بئله اولمور. یوخسول بیر عائله نین بئله قیزی، دیشلری‌نین خاراب اولماسینی، اؤنمسه‌میر! آنجاق دوستلاریندان گئری قالماسین دئیه، موطلق دیرناق اکیب و بورنونو عملیات ائدیر. اون- اون ایکی یاشیندا بیر قیز اوشاغی هر بیر ماکیاژ ملزمه لرینده استفاده ائتمگی و بزنمگی اورتا یاشلی بیر خانیمدان چوخ یاخشی بیلیر.\nبو آرادا آرایشگر لیک چوخ گلیرلی و دردسرسیز بیر ایش گؤرونور. مشهور آرایشگرلر گونده میلیونلار پول قازانیرلار.\nالبته بعضی اوغلانلار دا آشاغا- یوخاری قیزلاردان گئری قالمیرلار.\nکئچن گونلر پیادا یولدا گئدرکن، آرخامجا گلن ایکی گنج اوغلانین دانیشدیقلاری منی ماراقلاندیردی. اونلاردان بیری:\n-آرایش وسایلی چوخ باهالانیب! اوگون روژون بیرینه یوز مین پول وئردیم.\n-هن بابا! من نمنه آلیرام بیر هفته ده خیردا قارداشیم قورتاریر.\n……………\nذئهنیمده اونلاری هارداسا 20- دن یوخاری یاشدا سانیردیم. آنجاق گلیب یانیمدان سووشاندا دیقتله باخدیم، چوخ اولسایدی، اون یئددی اون سگگیز یاشدا یئنی یئتمه اوغلان اوشاقلاریدی!!!\nگؤزللیک و گؤزل گؤرونمک توپلومدا انکشافین ورفاهین اوست قابیغی اولا بیلر. گرچکدن گؤروندوگو کیمیدی توپلوموموز؟ گؤزل گؤرونمک جاوانلاری روحا آرامیشه یئتیریب می؟ منجه یوخ! بونون عکسینه، بیزیم توپلومدا گؤزللیک تکجه اوست قابیقدا قالیر. جاوانلاریمیز ین بیر چوخو موختلیف جیسمی- روحی خسته لیک‌لرله اَل به یاخادیلار. اومودسوزلوق، ایشسیزلیک، ایچی بوشلوق هر گون نئچه گنج اوغلان- قیزی انتحارا سوروکلییر.\nچاپ اولان کتابلارین تیراژی (اؤزللیکله تورکجه یازیلان کتابلار) و کتاب اوخویانلارین آماری ایچدن بوشالان بیر نسلین دورومونو چوخ یاخشی گؤرسدیر.\nایران دا اورتامالا هر ساوادلی گونده اون دیقه بئله مطالعه یه واخت قویمور. بو فاجعه دی! ، بو بیر بؤیوک سوسیال سورونودور.\nنه ائتمه‌لییک؟\nذکیه ذولفقاری\n1400|8|10\nنوشته های مشابه\nاخبار, حقوق بشر, زنان\nهم‌بندیان سارا دلدار شهادت می‌دهند\nآذربایجان و زنان ترک, اخبار, حقوق بشر, زنان\nقادين جينايتي؛ اراک‌دا بیر قادین مهریه ایسته‌مک ندنی‌ایله حیات یولداشی طرفیندن اؤلدورولوب\nاخبار, حقوق بشر, زنان\nطراح لایحه عفاف و حجاب، عضو علمی دانشگاه الزهرا شد\nاخبار, حقوق بشر, زنان\n۱۰ زن بهائی به دادسرای اصفهان احضار شدند\nآذربایجان و زنان ترک, دیدگاه ها, زنان, مقالات\nیوز قادین؛ مشروطه اینقیلابیندان سونرا قادین نشرلرینین یوکسلیشی\nاخبار, زنان\nزبیده؛ زن بلوچی که از هیچ برای ۱۰۰ نفر کارآفرینی کرد\nBack To Top\nAll rights reserved for www.turkqadini.com\nآحرین مطالب\nهم‌بندیان سارا دلدار شهادت می‌دهند قادين جينايتي؛ اراک‌دا بیر قادین مهریه ایسته‌مک ندنی‌ایله حیات... طراح لایحه عفاف و حجاب، عضو علمی دانشگاه الزهرا شد ۱۰ زن بهائی به دادسرای اصفهان احضار شدند یوز قادین؛ مشروطه اینقیلابیندان سونرا قادین نشرلرینین یوکسلیشی زبیده؛ زن بلوچی که از هیچ برای ۱۰۰ نفر کارآفرینی کرد گزارشی از وضعیت یک مادر و نوزاد ۸ ماهه اش در زندان اوین وضعیت وخیم فرزانه قره‌حسنلو در زندان بعد از فوت برادرش قوشاچای (میاندوآب) - خودکشی شیما رامشک ۱۴ ساله و قربانی کودک‌ه... وضعیت وخیم فرزانه قره‌حسنلو در زندان بعد از فوت برادرش","num_words":1081,"character_repetition_ratio":0.037,"word_repetition_ratio":0.05,"special_characters_ratio":0.22,"stopwords_ratio":0.003,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":162506.9,"cluster_detection":-1}
+{"text":"(مقاله)دانیشیقایشلدنایشلدن دانیشیغیویکی‌پدیاویکی‌پدیا دانیشیغیفایلفایل دانیشیغیمدیاویکیمدیاویکی دانیشیغیشابلونشابلون دانیشیغیکؤمککؤمک دانیشیغیبؤلمهبؤلمه دانیشیغیپوْرتالپوْرتال دانیشیغیTimedTextTimedText talkماژولماژول دانیشیغی","num_words":79,"character_repetition_ratio":0.023,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.066,"stopwords_ratio":0.038,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.996,"perplexity_score":13396.3,"cluster_detection":-1}
+{"text":"Bust of Alp Tegin as one of the founders of the \"16 Great Turkic Empires\", part of the \"Turkishness Monument\" (Türklük Anıtı) in Pınarbaşı, Kayseri (opened 2000, 2012 photograph).\nGovernor of Ghazna\nایشده\n962–963\nپادشاه\nبیرینجی منصور سامانی\nسونراکی\nAbu Ishaq Ibrahim\nشخصی بیلگیلر\nاؤلوم\nSeptember 963\nGhazna\nآلپ تگین سامانیلر حکومتینین باش امیرلریندن بیری ایدیر و او حکومت ده یوخاری درجه ده رشد ادیر و اوردونون امیری اولور. آۀپتگین عمرونون سون ایللرینده عبدالملک بن نوحون اوغلوندان تخت یولوندا حمایت ادیر و بو سبب اولور کی منصور بن نوح اونا غضب لن سین اونونوچون آۀپتگین خراساندان قاچمماغا مجبور اولور و شخصی اوردوسو کی 2500 نفریدیر اولارینان بیرلیقدا غزنه شهرینه سالدیریر و اورانی اله گچیدیر و اداره ادیر . آلپتگین دیه بیلینر کی غزنوی لر حکومتینین قورولماسینین مسببلریندن بیری دیر. آۀپ تگین 963 جو میلادی ایلنده اولور و اونون یرینه اوغلوابواسحق ابراهیم اوتورور.\nقایناقلار\n[دَییشدیر]\nتاریخ ایران منصور جدی\nگؤرونتولر\n[دَییشدیر]\n«https:\/\/azb.wikipedia.org\/w\/index.php?title=آلپ_تکین&oldid=1557029»-دن آلینمیش‌دیر\nبؤلمه‌لر:\nPages with image sizes containing extra px\n۹۶۳-جو میلادی ایلده اؤلن‌لر\nغزنویلر\nشاهلار\nتورک تاریخی\nایسلام تاریخی\nگیزلی بؤلمه:\nفارس دیلی سؤزجوک‌لو مقاله‌لر\nبۇ صفحه‌‌ سوْن دفعه ‏۱۳ مارس ۲۰۲۴، ‏۱۰:۲۱ تاریخینده دَییشدیریلمیشدیر.\nیازی Creative Commons Attribution-ShareAlike License 4.0 آلتیندا مووجوددور؛ آرتیق شرطلر آرتیریلا بیلر. بو سایتی ایشلتمکله سیز ایشلتمه شرطلری و گیزلیلیک سیاستی ایله راضیلشیرسینیز. ویکی‌پدیا® منفعت‌سیز تشکیلاتی اولان ویکی‌مدیا فوندونون قئید آلینمیش تیجارت علامتیدیر.","num_words":369,"character_repetition_ratio":0.02,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.22,"stopwords_ratio":0.014,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.994,"perplexity_score":89178.6,"cluster_detection":-1}
+{"text":"چوخ اعلا و گؤزل تصویرلر یارادیبسیز و بو سیزین باجاریلی اولماغینیزی گؤستریر و اوندان اوستون خالقین دردینی گؤزل شکیلده شئعیره چکیبسینیز","num_words":28,"character_repetition_ratio":0.0,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.165,"stopwords_ratio":0.0,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":710086.9,"cluster_detection":-1}
+{"text":"'); $('a.print-preview').printPreview(); $('#txtShortLink').focus(function () { $(this).select(); }); });\nتاریخ : جمعه 3 آذر 1396 | کد : 1501\nلینک کوتاه\nمنفی فکرلردن قورتولماغا ارزشلی یول‌لار\nمنفی فکرلشن انسانلار ذهنلرینه یاغان منفی فکرلرین قاباغینی آلابیلمزلر و بئله‌لیغینان اؤز ساغلاملیقلارینا صدمه وورارلار.\nمنفی فکرلشن انسانلار ذهنلرینه یاغان منفی فکرلرین قاباغینی آلابیلمزلر و بئله‌لیغینان اؤز ساغلاملیقلارینا صدمه وورارلار.\nبئله انسانلار اؤز گوجلری و استعدادلارینا دا منفی باخیرلار و داها چوخ ضعفلرینی گؤرماغا میل‌لری اولاور. حقیقتده بو انسانلار اطراف محرکلره حددن آرتیق حساسیتلری اولور و همیشه اضطرابدا باش آپاریرلار. بو انسانلار همیشه اؤزلرینی دانلاماقدا و مجازات ائله‌ماقدادیلار. اونلار بئله بیلیرلر کی اؤزگه‌لری اونلار باره‌ده قضاوت ائلیرلر.\nبیر انسان اؤز دانلاماغا مبتلا اولدوغوندا، چوخلو روحی و ذهنی مشکل‌لرینن اولشیرلر و بعضاً هیجانلی و بعضاً منزوی اولورلار. و بونلار هامیسی اعتماد به نفسی آزالدیر و اونلارین جسم و روحلاریندا تخریبی اثر قویور. آما بو منفی فکرلری قووماق مستمر تمرینلرینن آرادان آپارماق اولار.\nانساندا ایچ دانیشغین شکل تاپماسی\nاؤز دانلایان انسانلارین باخیش زاویه‌سینی دَییشماق ممکن اولان ایشدیر. یعنی کمبودلارینا متمرکز اولماق یئرینه، گوجلرینه و استعداد دقت یئتیرسینلر و اونلاری برجسته ائله‌سینلر.\n«ایچ دانیشیغی» انسالاردا 2 یاشدان باشلار و آیدین شکلده مشاهده اولونار. اوشاقلیقلاریندا قالان انسانلار اؤزلری اینن اوجا دانیشارلار. گؤرورسن قیرخ نئچه یاشی وار آما شخصیتی عاطفی جهتدن لازمی قدر رشد تاپماییب.\n«ایچ دانیشغی» دؤرد یاشا قدر ادامه تاپار و اوندان سونرا بو خصلت اؤزونو تنبیه ائله‌ماق فورمونو تاپار. مثلاً 5 یاشلی اوشاق یوخودان آییلیر وآتاسی اینن اویناماغا گئدیر. آتاسی‌ اونا دئییر: منه مزاحم اولماغا حقین یوخدور. اوشاق یاتاغینا قاییدیر و بئله دئماغا باشلاییر: حقین یوخدو مزاحم اولاسان !\nایچ دانیشغی انسانین رفتار کنترلوندا مهم نقش اوینور. مثلا بیری اوتوروب تلویزیون تاماشا ائلیر و اؤز اؤزونه دئییر: داها بسدی دور بیر آز دا کتاب اوخو!\nایچ دانیشیقلاری ضعیف اولان انسانلارین عمل‌لرین کنترل‌لاری آز اولور و بئله انسانلار تنبل و داها چوخ خوشگزان انسانلار اولورلار.\nاؤز دانلماق حددن آشدیغی زمان انسانین روحی و جسمینه چوخلو ضربه‌لر وورار. بئله انسانلار غیر سالم رفتارلارا مرتکب اولارلار مثلاً آرتیق یئماق و یا مخدر ماده‌لرین مصرفی. اؤز دانلاماق یوخونون مقدارینی‌دا آزالدار و اونون کیفیتینی آرادان آپارار.\nاؤز دانلاماقدان قورتولماغین یولو روانشناس و روانپزشکدن کؤمک آلماقدیر. بئله‌لیغینان انسان منفی فکرلرینی آزالدار و گوجلری و استعدادلارینی گوجلندیرماغینان داها یاخجی یاشاییشا آددیم آتار.","num_words":590,"character_repetition_ratio":0.055,"word_repetition_ratio":0.079,"special_characters_ratio":0.206,"stopwords_ratio":0.007,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":160826.6,"cluster_detection":-1}
+{"text":"بیلیندیگی کیمی فارس \"جبهه ملی\" تشکیلاتی بیر فارسچی و راسیست قوروم اولدوغونا باخمایاراق بیر چوخلاری، او جومله دن بو تشکیلاتین عوضوولری بو تشکیلاتی بوش سؤزلر ایله آریندیرماغا (تمیزلیگه چیخارماغا) چالیشارلار. بو ذاتلاردان بیری ده علی راسخ افشار ذات عالیدیر. یئری گلمیشکن بو ذات اقدسین گؤروشلرینه نظر گزدیرک، اوخویوروق:\n\".. جبههء ملی سرقبالهء هيچکس نيست و متعلق به ملت ايران است که تجربهء سال های ۳۰ تا ۳۲ شاهدی است که بر تارک ايران زمين می درخشد. هر ايرانی از زن و مرد، شهری و روستائی، از پير و جوان، مذهبی و لامذهب، از چپ و ملی و دارای هر گونه زبان و فرهنگ محلی، اگر صميمانه و صادقانه معتقد به اصول و اخلاق سياسی و روش و شيوهء کاری که دکتر مصدق مطرح کرده است باشد، جايش در جبههء ملی ايران است\"(1).\nاوسته گؤروندوگو کیمی علی راسخ افشار سؤزده بوتون فیکیر و دیل و مدنیت صاحابلارینا فارس جبهه میللی تشکیلاتیندا یئر وئرمک ایسته ییر. گؤرک عملده ده بو مسئله اؤزونو دوغرولدا بیلرمی؟ علی راسخ افشار 2004 ایلینده فارس تشکیلاتی کیمی تانینان \"جمهوریخواهان دموکرات و لائیک\" آدلی تشکیلاتداکی آنلاشمالیقلار اوزره یازیر، اوخویوروق:\n\"... همين را هم همين‌جا اضافه كنم كه هر چند با اعتراض من و هم‌فكرانم موضوع ملت‌ها و مليت‌ها در سند سياسی لحاظ نشد، اما واقعيت اين است كه اين مسئله به منزله‌ی يك بمب ساعتی در درون اين تشكيلات است‌. چرا كه از حدود 200 نفر عده‌ی حاضر در عصر يكشنبه‌، يعنی ساعات نزديك به پايان كنگره‌، 92 نفر ،يعنی نزديك به پنجاه درصد از عده‌ی حاضر‌، به وجود ملت‌ها در ايران رأی دادند ، كه اين به اعتقاد ما جبهه‌ی ملي‌ها ... در تناقض و تعارض مطلق قرار داد‌. بايستی توجه داشت كه اگر تز وجود ملت‌ها و حق تعيين سرنوشت تا جدايی را چپ‌های راديكال در اين تشكل جمهوری خواهی به صورت اصلی غير قابل گذشت بخواهند بكرسی بنشانند‌، دير يا زود يا اين تشكل متلاشی مي‌گردد و يا كار به انشعاب مي‌كشد و اين امر در اولين اعلاميه‌ها و جلوه‌های خارجی كه بخواهند عباراتی مانند «‌ستم ملي‌» و يا «‌حقوق ملت‌ها‌» را مطرح كنند‌، كه با اعتراض و كناره‌گيری ما ملي‌ها روبرو خواهد شد‌، آشكار خواهد گرديد‌. در كنفدراسيون كه جبهه‌ی ملي‌ها و توده‌اي‌ها دو پايه‌ی اصلی آن بودند‌، اين درك سه گانه وجود داشت كه كنفدراسيون‌، كنفدراسيون است و حزب توده‌، حزب توده و جبهه‌ی ملي‌، جبهه‌ی ملي‌، كه هر يك در محدوده‌ی سازمانی خود فعاليت خود را داشتند‌. در كنفدراسيون جنبه‌های عملی كار سياسی مطرح بود و اگر مطالبی نظری مطرح مي‌شد در حد توجيه منطق تصميمات سياسي‌ای بود كه اتخاذ مي‌گرديد‌.\"(4)\nاوسته گؤروندوگو کیمی علی راسخ افشارلارین عوامفریب ایفاده لرینه اینانماق دوزگون اولماز. بیلیندیگی کیمی سیاستده بوش بوش دانیشیقلار دئییل، توتولان یول و یئریدیلن سیاست بلیرله ییجیدیر. بو باخیمدان فارس جبهه میللی تشکیلاتی تمامیتچی، فارسچی بیر تشکیلات اولاراق چوخ دیل و مدنیتلی ایران ممالیکی محروسه سی اوزره دوشونولورسه، دئموکراسی مقوله سیندن بیله اولدوقجا اوزاق گؤرونر. بو مسئله یالنیز پرویز ورجاوند باشچیلیغی ایله یئریدیلمیش راسیستلیک سیاستی دئییل (2)، فارس مارجینال تشکیلاتلاری نین بو تشکیلاتین رهبریتینده کی راسیست و فاشیست شخصلرین دالیندا گیزلنمه لری ایله ایضاح ائدیلمه لیدیر. یئری گلمیشکن \"فرمان آریا\" آدلی فارس راسیست سیته سیندن پرویز ورجاوندین نظرلری ایله تانیش اولاق، اوخویوروق:\n\".. . جریان نهضت پان ایرانیسم، حرکتی بود که با وجود گذشت شش دهه از حضور آن، هنوز چنان که باید ‏کوششی برای شناساندن اهمیت و ارزش های نقشی که در بحرانی ترین شرایط کشور بر عهده داشت، ‏صورت نگرفته است.‏ ... نقش مؤثر پان ایرانیست ها در جریان نهضت ملی شدن صنعت نفت و قدرت نمایی آنان در برابر ‏مانورهای حزب توده برای مرعوب ساختن ملت ایران نیز، پدیده ای نیست که نسل ما بتواند آن را از یاد ‏ببرد. حزب توده بر آن بود تا با ایجاد جو وحشت در همه جا، دولت ملی دکتر مصدق را ناتوان جلوه ‏دهد و در صورت برخورد با آشوب گران، بر آن مارک فاشیست و سرکوب گر زند. حضور نیروهای پان ‏ایرانیست در دانشگاه ها، دبیرستان ها و کارخا��ه ها سبب شد تا یکه تازی های حزب توده و توطئه های ‏در پس پرده انگلستان (به گفته دکتر مصدق؛ توده – نفتی ها) فلج شود و سرانجام نهضت ملی شدن ‏صنعت نفت به نتیجه برسد. در این راه نیز حضور بی با کانه زنده یاد فروهر عاملی مؤثرa به شمار می ‏آمد.‏\"(3)\nاوسته گؤروندوگو کیمی پرویز ورجاوند جبهه میللی و داریوش فروهر \"حزب ملت\" آدلی فارس راسیست تشکیلاتلاری نین باشچیلاری کئچمیشده \"حزب پان ایرانیست\" آدلی فارس راسیست تشکیلاتی نین اتگینده یئر آلمیش ذاتلار ساییلار. دئمک، ایران ممالیکی محروسه سینده آوروپادا تانیندیغی کیمی تشکیلاتچیلیق شفافلیق و مدنی اولماق اساسیندا دئییل، فاشیست و راسیست شخصلر عئین زاماندا موختلیف آدلار آلتیندا و موختلیف تشکیلاتلاردا بیر عوضو کیمی اؤزلرینی تقدیم ائتمکله چیرکین سیاستلرینی حیاتا کئچیرمگه چالیشارلار. اوسته کی اؤرنگی گؤسترمکله علی راسخ افشار ذات عالی نین نه دئمک ایسته دیگی بیر اؤلچوده اوزه چیخمیش اولار. 1330-1332 (1951-1953) ایللرینده فارس میللیتچیلیگی گوجلنرکن، پرویز ورجاوند و داریوش فروهر عوضوو اولدوقلاری \"حزب پان ایرانیست\" تشکیلاتی نین آنتی یهود اولدوغونا داییر \"واردات ایران و مسئله یهود\" موضوعسوندا \"ساسانی\" آدلی گونده لیگینده یازیلیر:\n\"کسانیکه تصور میکنند ما جهودهای زحمتکش و بیگناه را مورد آزار مورد حمله قرار میدهیم و تعصبات مذهبی را محرک ما میدانند، اشتباه میکنند. این خبر را بخوانید ببینید چگونه جهودها رشته های اقتصادی ما را در دست گرفته و هستی ما را در قبضه اقتدار خود نگه داشته اند. زحمتکش و بیگناه مائیم که اسیر این بیوطنان شده ایم(5).\nاوسته کی ادبیاتین ایزله دیگی گؤروشلر ایلک اولاراق 1843 ایللرینده Bruno Bauer دیلیندن یهود مسئله سی اوزره یازیلمیش، اوخویوروق:\n\"سیز یهودیلر، یهودی اولاراق اؤز آزادلیغینیزی ایستگن و اؤزونو سئون Egoist سینیز. سیز آلمان اولاراق بیر اینسان کیمی اینسانلارین آزادلیغی اوچون آلمانیانین سیاسی آزادلیغینا دوشونه رک وار اولان قوراللارا نظر یئتیرمه لی و دورومو آنلامالیسینیز. یهودیلر اؤز ال آلتیلاری خیریست توپلومو ایله برابرلیک ایسته سه لر، اونلار خیریستیان اؤلکه سی نین وارلیغینی و ظولم آلتیندا اولان توپلومون نظم و اینتیظامینی رسمیته تانیمیش اولارلار. بوتون اینسانلارین بویوندوروق آلتینا گئتمه لری یهودیلرین خوشلارینا گلرسه، نه اوچون اونلار آلمان خالقی نین بوینونا قویدوقلاری بویوندوروقلارینی ایفاده ائتمکدن چکینرلر؟ یهودی آلمانین آزادلیغینی ایسته مه دیکده نه اوچون آلمان یهودی نین آزادلیغی اوچون ایلگیلنمه لیدیر؟ خیریست اؤلکه سی یالنیز بیرینجیلیک (حق تقدم) یانییار. خیریست اؤلکه سینده یهود یهودیلیک (یهودی اولماق) بیرینجیلیگینه یییه دیر. خیریستلر صاحیب اولمادیقلاری حاققا یهودیلر یهود اولاراق یییه دیرلر. نه اوچون یهودی حاققی اولمادیغی و خیریستلر حاق ائتدیکلری حاققی ایسته مگه چالیشار؟ یهود خیریست مملکتینده آزاد اولارسا، او خیریست دؤولتیندن اونون علیهینه یئریدیلمیش اؤن یارقی (پیش داوری) نین قالدیریلماسینی ایستر. یهود اؤز دینی اؤن یارقیسیندان واز کئچمک ایسترمی؟ یهود آیری بیریلریندن مذهبی نین استعفاسینی ایستمه حاققی وار می؟ خیریست اؤلکه سی اؤز وارلیغینا دایاناراق یهودیلری آزاد ائده بیلمز. یهود اؤز وارلیغینا دایاناراق آزاد اولابیلمز(7). هانکی عنوانلا سیز یهودیلر آزاد اولماق ایسترسینیز؟ دینیزه خاطیر می؟ - دینینیز مملکت دینی نین دوشمنیدیر. وطنداش اولاراق می؟ - آلماندا وطنداش یوخ. اینسان اولاراق می؟ - سیز اینسان دئییل، آرزو ائتدیگینیزدن اولدوقجا اسکیک سینیز.\"(8).\nاوسته گؤروندوگو کیمی یهودیت مسئله سینه او زامانکی آلمان دوشونورلری بیر عالیم کیمی چیخیش یولو گؤرستمک دئییل، موختلیف سورقو و سوآللاری اورتایا قویماقلا جاواب وئرمکدن یایینمیشلار. بئله لیکله زامان گئدیشی ایله یهودیت علیهینه یاییلمیش اؤن یارقی (پیش قضاوت) آلمان نازیست پارتیسی قورولدوقدان سونرا یهود دوشمنلیگینه چئوریلمیش مقامدا یئر آلمیش. آلمان نازیستلری ده یهودلاری آلمان سرمایاسینی اله کئچیرمیش گؤرستمگه چالیشاراق اونلاری آلمان توپلومو اوچون بیر بلا Unglück کیمی گؤرستمگه چالیشمیشلار. 1933-1945 ایللرینده آلمان نازیستلری یهودیلری آلمان توپلومو اوچون بیر بلا کیمی تقدیم ائتمگه چالیشاراق آلمانیا اوچون میللی دوشونن خالق کیتله سی نین رضایتینی قازانماغا چالیشمیشلار. بئله لیکله یهود دوشمنلیگی بیرینجی گوندن آلمان نازیست پارتیسی نین پروقرامیندا یئر آلمیش. هیتلر 1925 اینجی ایل \"منیم ساواشیم Mein Kampf\" آدلی کیتابیندا یهودیلری یوخ ائده جگینه داییر دوشونجه لرینی آچیقلاماسینا باخمایاراق کیمسه بو مسئله نین یانلیش اولاجاغینا داییر دانیشماق دا ایستمه میش. هیتلر 1933 ایلینده حکومتی اله آلار آلماز یهودلار علیه لرینه بیرینجی تدبیرلری حیاتا کئچیرمگه باشلامیش. او هدفینی یالنیز آریالی، گؤی گؤز و قومرال ساچلی اینسانلاردان اولدوغونو و یاشاما حاققینا آریالیلارین ییئه اولدوقلارینی ایجتماعیته بیلدیرمیش. 1933 ایلینده یهودیلرین دوکان و ایش یئرلری تحریمه اوغرایاراق وکیللر، دوکتورلر و اؤیرنجیلری سورقو سوآلا چکیلمه مگه و یهود ایداره ایشچیلری ایش یئرلریندن قاویلماغا، اینجه صنعت خادیملری، یازارلاری و قازئته باشچیلاری مسلک یاساقلیغینا اوغرامیشلار (معروض قالمیشلار). 1935 ایلینده آلمان ناسیونال سوسیالیست پارتیسی قان و ایمپئراتور وطنداشلیغی یاسالارینی اونایلامیش (تصویب ائتمیش). بئله لیکله یهودلار ایله باشقا وطنداشلارین ائولنمه لرینه قاداغا قویولاراق کئچمیشده و خاریجده حیاتا کئچمیش ائولیلیکلری ده کئچرسیز ساییلمیش. اوسته لیک یهودیلر هئچ بیر آلمان وطنداشینا ایش وئرمه حاققینا مالیک اولمایاراق آلمان میللی بایراغینی اوجاتما و داشیما حاققیندان دا محروم ائدیلمیشلر. 1937 ایلینده یهودیلر اؤز مولک و ماللارینی دگریندن چوخ آشاغی قیمتلره آلمان وطنداشلارینا ساتاراق اونلاری زنگینلتمک مجبوریتینده قالمیشلار. 1938 اینجی ایلین نویابر آیی نین 7 و 8 اینده 281 سیناقوق (یهودی تاپیناجاغی\/ عبادتگاهی) 7500 یهودی دوکان و ایش یئرلری اودا چکیلمیش، یوخ ائدیلمیش و 30 مین یهودی توتوقلاناراق 26 مین نفری باسیلاجاقدا (Konzentrationslager) یاندیریلمیشلار.\nسونرا یهودیلر ائولری نین آلمان نازیستلری طرفیندن داغیدیلدیغی اوچون بیر میلیون مارک جریمه اؤده یه رک رسمی آدلارینا کیشیلر اوچون ایسراعیل و قادینلار اوچون سارا آدلارینی آرتیرمالی اولموشلار. ژانویه آیی نین اوتوزو، 1939 ایلینده هیتلر ساواش اولاجاغی دورومدا بوتون یهودیلرین آوروپادا نسلینی کسه جگینه داییر آلمان مجلیسینده چیخیش ائتمیش. سئپتامبر آیی نین بیری 1939 تاریخینده آلمان قوشونلاری نین لهیستانا یوروش ائتمه سی ایکینجی دونیا ساواشینا یول آچمیش. بئله لیکله آلمانلار ایشغال ائتمیش بؤلگه لرده (رومانی، لهیستان، ائستلند، لئتلند، لیتوانی و روسیه سؤیئتینده کی) یهودیلر باسقییا اوغرامیشلار. هیتلر یهودیلری گولللمک، ائولرینی اودا چکمک و دیری قالانلارینی ایسه بؤیوک شهرلرین ایجتماعیتدن اوزاق یئرلرینه و مملکتدن ائشیگه آتماق اوچون باسیلاجاقلارا داشیتمالارینا داییر بوروق وئرمیش. بئله لیکله یهودیلر آلمان، اؤتریش، چئکای و ایسلوواکایدان شرقه دوغرو سورگون ائدیلمیشلر. بو جینایتلر هامیسی ائس ائس SS (6) باشچیلیغی آلتیندا اؤز قانی، دوشونجه سی نین قارشیسیندا نزاکت، گئری قالمیش و ضررلریلری یوخ ائتمک شعاری ایله حیاتا کئچمگه باشلاناراق یهودیلرین گولللنمه سی و ایستدیکلری دورومدا بوغوجو قاز اوتاقلاریندا بوغولمالاری سوردورولموش. 1941 ایلینده پولیس بویوروغو اولاراق آلتی یاشینا گیرمیش یهودیلر دؤشلری نین سول طرفینده ساری اولدوزلو نیشان داشیمادان ایجتماعیته گیریشلری یاساق ائدیلمیش.\nکئچمیش یازیلاردا ایشاره ائتدیگیمیز دک \"ساری\" ایفاده سی عیرق و دین صاحابلارینا بیریجی یول فرانسه فئودالی Arthur Comte de Gobineau (1816-1882) یازدیغی ( „Essay sur inegalite´ des races humaines“) اثر ایله اورتایا چیخمیش. بو اثرده Gobineau اینسانلیغی ساری، قارا، آغ نژادلارا بؤلوشدورموش. اونون فیکرینجه بو نژادلارین هر بیری اؤزو اوچون موستقیل مدنیتلری وار. Gobineau قارا و ساری نژادلارا پیس صیفتلر عونوانلاییر. اونون فیکرینه گؤره، یالنیز آق نژادا باغلی اولانلار نجیب ایمیشلر(!!). Gobineau آ گؤره آغ نژاد آریالی ایمیش. بو نژاد طبیعی اولاراق او بیری نژادلاردان اوستون ایمیش(!!!). Gobineau آ گؤره نژادلاری خالیص ساخلاماق اولماز و نژاد قاریشیقلیغی قاچینمازدیر. Gobineau آ گؤره کولتورلرین چؤکوش و قالخیشلاری نژادلارین گلیشمه سیندن آسیلیدیر. Gobineau نون آلمان موسیقیچی سی Richard Wagner (1813 - 1883) ایله دوستوق ایلیشکیلرینین اولماسی و اونون واسیطه سی ایله بو راسیستی فیکیرلرین آلمانین نوفوذلو شخصلری طرفیندن حاکیمیت داییره لرینه یاییلماسی آلمانیادا نژادپرستلیگین گلیشمه سینده بؤیوک رولو اولموشدور. بئله لیکله 1891 اینجی ایل ایستعمارچیلیق و ایشغالچیلیق اساسیندا قورولموش„Alldeutsche Verband“ قورومو (جمعیتی) Gobineau نون راسیستی مفکوره سینی اؤزونه بیر وسیله ائده رک سیاستینی راسیستلیک مفکوره سی اوزرینده قورماغا چالیشمیش. بو قورومون عوضولری او زامانکی آلمان حاکیمیت داییره لرینده و حتتا ایکینجی قایصئر ویلهئلم Kaiser Wilhelms II مین مصلحتچیلری آراسیندا بؤیوک نوفوذا مالیک اولموشلار (9). بو آخینی \"ساری خطر\" دئیه بیر سیاسی دئییم کیمی 19 اونجو عصرین سونو و 20 اینجی عصیرین باشلانقیجیندا، چینده 1900 ایلینده بوقسئرلرین قیامی و 05\/1904 ایللرینده ژاپونون روسیه چارلیق حاکیمیتینه اوستون گلمه سی ایله بیر سیاسی آزادلیق حرکاتی کیمی آوروپالیلارین آسیالیلاردان قورخدوقلارینا یول آچماسی ایزلمیش. آوروپالیلار بو مسئله نی دین و عیرق آلانلاریندا دا ایستیفاده ائتمگه و اوندان باشقا دیل، دیل و مدنیتلری کوچومسه مگه چالیشمیشلار(10). توتی قوشو کیمی آلمان راسیستلری نین دوشونجه لریندن فایدالانماغا چالیشان محمود افشار یزدی ده \"خطر زرد\" دئیه ایران ممالیکی محروسه سینده کی تورک ائتنوسونون دیل و مدنیتینی یوخ ائتدیرمک اوچون رضا پهلوی نین یانیندا یئر آلارا�� فارس حاکیمیت سیستیمی اوچون ایران ممالیکی محروسه سینده \"پان ایرانیستلیک\" مکتبی نین تئوریسی نین تملینی قویماغا چالیشمیش (11). پان ایرانیستلر یوخسا فارس نئونازیستلری ایسه \"نئو نازیستهای ایران\" دئیه کیچیک قوروپلار بیچیمینده ایران ممالیکی محروسه سینده تورک و عرب ائتنوسونو کیچیمسه مگه باشلادیلار (12).\nایشیق سؤنمز، 13.09.2007\nقایناقلار:\n1 علی راسخ افشار (مسئول سابق تشکیلات کل جبهه ء ملی)، سوء استفاده از نام پر آوازهء جبههء ملی و مصدق\n2 اعتراض جمعی از اعضای جبهه ملی ايران به يك تصميم وزارت آموزش و پرورش، پنجشنبه 23 بهمن 1382: http:\/\/news.iran-emrooz.de\/more.php?id=3041_0_7_0_M\n3 پرویز ورجاوند، یکپارچگی ایران و وحدت ملی \"پان ایرانیسم\"، فرمان آریا:\nhttp:\/\/www.farmane-ariya.blogfa.com\/post-204.aspx\n4 علی راسخ افشار، با کمونیستها هم نمی توانیم، فرانكفورت اكتبر 2004 :\nhttp:\/\/www.iran-chabar.de\/1383\/09\/16\/arash17.htm\n5 روزنامه ساسانی، شماره 3، پان ایرانیست، فرمان آریا.:\nhttp:\/\/www.farmane-ariya.blogfa.com\/post-204.aspx\n6 SS آلمان نازیست تشکیلاتی نین ساواش آلایلارینا وئریلمیش آددیر.\n7 Karl Marx\/ Friedrich Engels - Werke. (Karl) Dietz Verlag, Berlin. Band 1. Berlin\/DDR. 1976. S. 348.","num_words":3143,"character_repetition_ratio":0.037,"word_repetition_ratio":0.003,"special_characters_ratio":0.237,"stopwords_ratio":0.003,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.998,"perplexity_score":246942.4,"cluster_detection":-1}
+{"text":"(مقاله)دانیشیقایشلدنایشلدن دانیشیغیویکی‌پدیاویکی‌پدیا دانیشیغیفایلفایل دانیشیغیمدیاویکیمدیاویکی دانیشیغیشابلونشابلون دانیشیغیکؤمککؤمک دانیشیغیبؤلمهبؤلمه دانیشیغیپوْرتالپوْرتال دانیشیغیTimedTextTimedText talkماژولماژول دانیشیغی","num_words":79,"character_repetition_ratio":0.023,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.066,"stopwords_ratio":0.038,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.996,"perplexity_score":13396.3,"cluster_detection":-1}
+{"text":"تۆرکجه‌ یا دا آذربایجان تۆرکجه‌سی[۲] — آذربایجان تۆرکلری‌نین آنا دیلی، ائله‌جه‌ده بۆتون آذربایجان‌لی‌لارین اۆنسیّت دیلی‌دیر. تورک دیللری'نین گونئی باتی قوروپونا داخیل‌دیر. آذربایجان جومهوریتی‌نین و روسیه‌نین داغیستان جومهوریتینده[۳] رسمی دؤولت دیلی‌دیر.\nتۆرکجه‌\nآذربایجان تۆرکجه‌سی\nتۆرکۆ\nتۆرک دیلی\nAZƏRBAYCAN TÜRKCƏSİ\nAzərbaycan dili\nآذربایجان دیلی\nАзәрбајҹан дили\nتلفوظ\n[ɑzærbɑjˈd͡ʒɑn diˈli]\nدوْغما دانیشانلار\nآذربایجان جومهوریتی\nایران\nروسیه\nتورکیه\nعراق\nگورجیستان\nمنطقه\nآذربایجان (قدیم آذربایجان)، قافقاز\nائتنیک\nآذربایجان تورکلری\nدوْغما دانیشانلار\n[۱]\nدیل عائیله‌سی\nتورک دیللری\nعمومی تورک\nاوغوز دیللری\nغربی اوغوز\nتۆرکجه‌\nآذربایجان تۆرکجه‌سی\nتۆرکۆ\nتۆرک دیلی\nیازی سیستمی\nآذربایجاندا: لاتین خطی\n(آذربایجان لاتین الیفباسی)\nروسیه‌ده: کیریل الیفباسی\nایراندا: عرب خطی\n(تورک الیفباسی)\nگورجیستاندا: گورجو الیفباسی\n(چوخ آز، تئکجه سایات‌نووا بیر ائرمنی شاعیرین تورکجه شعرلرینده)\nرسمی وضعیت\nرسمی دیلی\nآذربایجان جومهوریتی\nروسیه\nداغیستان\nتنظیمله‌ین\nمیلی علملر آکادمیاسی\nدیل کوْدلاری\nISO 639-1\naz\nISO 639-2\naze\nISO 639-3\naze – inclusive code\nIndividual codes:\nazj – شومالی آذربایجان\nazb – جنوبی آذربایجان\nslq – سلجوق دیلی\nqxq – قاشقای تورکجه‌سی\nGlottolog\nazer1255 شومالی آذری–سلجوق\nsout2696 جنوبی آذری–قاشقایی\nLinguasphere\nاوغوز دیللری'نین بیر قیسمتی\nتورکجه دانیشیلان بؤلگه‌لر\nتورکجه‌نین اکثریتده اولدوغو بؤلگه‌لر\nتورکجه‌نین بؤیۆک و اهمیتلی اقلیته مالیک اولدوغو بؤلگه‌لر\nبو یازیدا IPA ��ونتیک نیشانلاری وار. دۆزگون رندر دستکلری اولماسا، مۆمکوندور یونیکود یئرینه سوال علامتی و یا آیری علامتلر گؤره‌سیز.\nاوغوز دیللری‌نین دیل یاریم‌عائیله‌سی، یاشیل رنگده اوْلان یئرلرده، آذربایجان تۆرکجه‌سی‌نین دانیشانلاری اکثریت‌ده دیرلار.\nاورال-آلتای بؤیوک دیل عائیله‌سی، بو نقشه‌ده آذربایجان تورکجه‌سی‌نین یاییلدیغی اراضیلرده گؤرونور.\nآذربایجان تۆرکجه‌سی آذربایجان، ایران، عراق، گورجوستان، روسیه، تورکیه، اوکراین و سوریه اراضی‌سینده گئنیش ایشلنیب.\nآذربایجان جومهوریتینده بۇ دیلین جۆزئی فرقلنن ۴ دیالکتی واردیر:\nدوْغو دیالکتی — قوبا، شاماخی، باکی، موغان و لنکران دیالکت‌لری\nباتی دیالکتی — قازاخ، قاراباغ، گنجه دیالکت‌لری\nقوزئی دیالکتی — شکی و زاقاتالا-قاخ دیالکت‌لری\nگۆنئی دیالکتی — ناخچیوان، اوردوباد، ایروان دیالکت‌لری[۴]\nآذربایجان تۆرکجه‌سی گنئالوژی بؤلگویه اساساً تورک دیللرینه منسوبدور. باشقا دیل قروپ‌لارین‌دا اوْلدوغو کیمی، بۇ قروپا داخیل ائدیلن دیللر ده بیر-بیرینه لکسیک، مورفولوژی و سینتاکتیک جهت‌دن چوْخ یاخیندیر. دیالکتلر بیر-بیریندن فونِتیک خوصوصیتلرینه گؤره فرقلنیرلر. آذربایجان تۆرکجه‌سی تۆرک، تۆرکمن و قاقاووز دیللری ایله یاناشی تورک دیللری قروپونون اوْغوز دیللری یاریم‌قروپونا داخیلدیر.\nایچینده‌کیلر\n۱ قیسا تاریخی\n۱.۱ آذربایجان تۆرکجه‌سی‌نین ایکی دؤورۆ حاقیندا\n۲ فونِتیک خوصوصیتلری\n۳ سینتاکتیک خوصوصیتلری\n۴ الیفباسی\n۴.۱ تورکجه‌ده الیفبا دییشیک‌لری و قارشیلیق‌لاری\n۵ عرب کؤکلۆ تۆرک الیفباسی\n۶ لاتین کؤکلۆ تۆرک الیفباسی\n۷ ادبیات\n۸ بیرده باخ\n۹ ائشیک باغلانتیلار\n۱۰ قایناقلار\nقیسا تاریخی\nآذربایجان تۆرکجه‌سی‌نین و آذربایجان خالقی‌نین تشکّۆلو ۳–۷-جی عصرلرده باش وئرمیش، ۷–۸-جی عصرلرده باشا چاتمیشدیر. بۇ زامان آذربایجاندا گئدن دینی مۆباریزه آرتیق سوْنا یئتمیشدیر.[۵] XI عصرده آذربایجان دیلی قافقازدا و قوْنشو اؤلکه‌لرده گئنیش توسعه تاپیر. آذربایجان تۆرکجه‌سی تۆرک دیللری‌نین اوْغوز قروپونا داخیلدیر. یئرلی اهالی‌نین اساس دیلی اوْلان آذربایجان تۆرکجه‌سی ۱۱-جی عصرین اوْرتالاریندا اوْغوز طایفالاری دیلی‌نین گۆجلۆ تأثیری آلتیندا تام شکیلده فوْرمالاشمیشدیر. ۱۲-جی عصرده ادبی آذربایجان دیلی تشکّۆل تاپدی. شاعیرلر فارس و عرب دیللری ایله یاناشی بۇ دیلده ده اثرلر یازیردیلار.[۶]\nن. جعفروف \"آذربایجان تورکجه‌سی‌نین میلی‌لشمه‌سی تاریخی\" اثرین‌ده \"XI-XII عصرلردن باشلایاراق آذربایجاندا مئیدانا چیخان مؤحتشم تۆرک دؤولتلرینده رسمی دیل کیمی عرب، فارس دیللری ایله یاناشی تۆرکجه‌دن‌ده ایستیفاده اوْلوندوغونو\" گؤستریر.[۷]\nصفویلر دؤولتینده آذربایجان تۆرکجه‌سی سارایدا و اوْردودا حاکیم دیل اوْلماقلا ایمپریانین ایلک رسمی دؤولت دیلی ایدی.[۸][۹] روس عالیمی V.V.Bartold ۱۹۱۲-جی ایلده یازیردی: «... خاندانین تشکول ائتدیگی یئرده آذربایجان اهالیسی تۆرکجه دانیشیردی و نتیجه‌ده تۆرکجه صفویلر دؤولتینده سارای و اوْردو دیلی اوْلاراق قالدی.»[۱۰]\nعصرلر بوْیو ایشغاللار نتیجه‌سینده آذربایجان تۆرکجه‌سی‌نین آدی دییشدیریلمیشدیر. آذربایجان تۆرکجه‌سی اۇزون مۆدّت «تۆرکی»، «تۆرک دیلی»، «آذربایجان تۆرکجه‌سی»، بعضاً ایسه «تاتار دیلی»، «قافقاز تاتارلارینین دیلی» (خصوصاً روس دیلینده یازیلمیش اثرلرده) آدلاندیریلمیش‌دیر.[۱۱]\n۱۹۱۸-جی ایلده آذربایجان دموکراتیک جومهوریتی یاراناندان آز سوْنرا آذربایجاندا کارگوزارلیغین تورک دیلینده آپاریلماسی ایله باغلی قرار قبول ائدیلیر. ۱۹۲۱-جی ایلده نریمان نریمانوو داداش بونیادزاده ایله بیرگه آذربایجان سسر-ده دؤولت دیلی‌نین تۆرک دیلی اوْلماسی ایله باغلی دِکرِت ایمضالاییرلار. ۱۹۲۱-جی ایلده آذربایجان شوروی سوسیالیست جومهوریتی‌نین ایلک کونستیتوسیاسی قبول اوْلونور و اوْرایا دؤولت دیلی حاقیندا ماده سالینمیر. ۱۹۲۴-جۆ ایلده مرکزی ایجراییه کوْمیته‌سی‌نین آذربایجاندا دؤولت دیلی‌نین تۆرک دیلی اوْلماسی ایله باغلی قراری قبول اوْلونور.\n۱۹۳۶-جی ایلده آذربایجانین یئنی کونستیتوسیا لاییحه‌سی حاضیرلانارکن اوْرادا آذربایجانین دؤولت دیلی تۆرک دیلی کیمی قئید ائدیلیر. آنجاق ۱۹۳۷-جی ایلین آوریل آییندا قبول اوْلونان اساس قانوندا دؤولت دیلی حاقیندا هئچ بیر قایدا اؤز عکسینی تاپمیر. آنجاق کونستیتوسیادا خوصوصی ماده اولماسادا، ۱۹۳۶-جی ایلدن سوْنرا بۆتون نوْرماتیو سندلرده دؤولت دیلی آذربایجان دیلی قئید ائدیلیر.\n۱۹۵۶-جی ایلده آذربایجانین ۱۹۳۷-جی ایلده قبول اوْلونموش کونستیتوسیاسینا آشاغیداکی مضموندا ماده علاوه ائدیلیر: «آذربایجانین دؤولت دیلی آذربایجان دیلی‌دیر…»[۱۲]\nدؤولت دیلینه حصر ائدیلمیش بۆتۆن ایجلاس‌لاردا دموکراتیک شرایط یارادیلدیغین‌دان موختلیف فیکیرلر اؤزۆنو گؤستریر:\nآذربایجان دیلیدیر؛\nتۆرک دیلیدیر؛\nآذربایجان تۆرک دیلیدیر؛\nآذری تۆرکجه‌سیدیر؛\nآذربایجان تۆرکجه‌سیدیر؛\nتورک دیللری عائله‌سینه داخیل اوْلان آذربایجان دیلیدیر.\nپرزیدنت حیدر علی‌یئوین چیخیشیندان: «گلین تۆرک‌دیللی خالقلارا باخاق. بلی، بیز تۆرک‌دیللی خالقلاردان بیری‌ییک و تۆرک منشألی خالقیق. کؤکۆمۆز بیردیر. اؤزبک دیلی وار، قازاق دیلی وار، قیرغیز دیلی وار، تاتار دیلی وار، باشقیرد دیلی وار، تۆرکمن دیلی وار، قوموق دیلی وار. دئمک، بۇ تۆرک‌دیللی خالقلارین دا هر بیری‌نین دیلی‌نین اؤز آدی وار. تۆرک‌دیللی خالقلاردا تاتار دیلی ده وار، او بیری قروپ دیللر وار، اونلارین دا هر بیری بۇ قروپا داخیلدیر، آما هر بیری‌نین اؤز آدی وار… آخی نه تَهَر آذربایجان تۆرکجه‌سی؟ میللتیمیز ندیر؟ آذربایجان تۆرکۆ. نه تهر بۇ میللتین ایکی آدی اوْلسون؟ بس نیه اؤزبک اؤزونه دئمیر کی، اؤزبکیستان تۆرکۆ، تاتار نیه دئمیر کی، تاتاریستان تۆرکۆیَم»[۱۳]\nیئنه همین ایجلاسدا دؤولت باشچی‌سی قئید ائدیر: \"… طالعیمیز بئله گتیریب کی، مثلاً بیزه تاتار دئییبلر. اما بیز تاتار دئییلیک آخی. نئچه ایللر بیزه تاتار دئییبلر. ائله حسن بَی زردابی ده اؤزونه تاتار دئییبدیر، او بیریسیلر ده اؤزلرینه تاتار دئییبلر. بۇ باکیدا، آذربایجاندا بیر بئله آذربایجانلی ضیالی اوْلدوغو حالدا مکتبلر آچیلمیشدی – \"روسسکو-تاتارسکایا ایشکولا\"… من بونونلا ساده‌جه دئمک ایسته‌ییرم کی، بیزیم طالعیمیز بئله اوْلوبدور. روسیه‌ده بیزه تاتار دئییبلر. روسیه‌نین بۇرادا قوبِرناتورلاری بیزه تاتار دئییبلر. اوْندان سوْنرا ۱۹۱۸-جی ایلدن ۱۹۳۶-جی ایله قدر تۆرک دئییلیب. ۶۰ ایلدیر بیز \"آذربایجان دیلی\"، \"آذربایجانلی\" دئییریک. ایندی بس نه ائدک؟ بونلارا جاواب اوْلمالیدیر کی، بیر قرار قبول ائدک\".\nمسئله‌نین جیدیلیگینی نظره آلان دؤولت رهبری موتخصیصلرین ایشتیراکی ایله گئنیش مۆذاکیره‌لر کئچیردی و همین مۆذاکیره‌لر مؤوجود پروبلملرین حلی اۆچون کیفایت قدر محصولدار اوْلدو. همین مۆذاکیره‌لر گؤستردی کی، یالنیز میلی ایجتماعی تفکۆر دئییل، بیلاواسیطه موتخصیصلر ده آنا دیلینین قئید-شرطسیز «تۆرک دیلی» آدلاندیریلماسینین علئیهینه‌دیرلر. بونا سبب ایسه:\nایکی مۆستقیل تۆرک منشألی دیلین هر ایکیسی‌نین عئینی بیر آدلا آدلاندیریلماسی اؤزۆنۆ دوْغرولتمور و تجرۆبه‌ده اوْنلاری آیری-آیری آدلارلا (آذربایجان تۆرکجه‌سی – تۆرکیه تۆرکجه‌سی) آدلاندیرماق لازیم گلیر؛\nآذربایجان اراضی‌سینده یاشایان غئیری-تۆرک منشألی مۆختلیف خالقلار، ائتنوسلار (تالیشلار، تاتلار، کۆردلر، لزگی‌لر و س.) «آذربایجان دیلی»نین «تۆرک دیلی» آدلاندیریلماسیندان هر هانسی حالدا ناراحات اوْلورلار، بیر سیرا قووّه‌لر ایسه بوندان ایستیفاده ائده‌رک «خیردا میلتچیلیک» حیسلرینی قیزیشدیریرلار؛\n«آذربایجان دیلی» آدی آرتیق نئچه اوْن ایللردیر کی، اوغورلا ایشله‌نیر، کیفایت قدر بؤیۆک ایشلنمه تجرۆبه‌سینه مالیکدیر.[۱۴]\nآذربایجان تۆرکجه‌سی‌نین ایکی دؤورۆ حاقیندا\nآذربایجان تۆرکجه‌سی‌نین ادبی دیلی اؤز ۸۰۰ ایله یاخین اینکیشافی مۆدتینده ایکی بؤیۆک دؤورۆ ایحاطه ائدیر. اسکی دؤور آدلاندیریلان بیرینجی دؤور ۱۳-جو عصردن ۱۸-جی عصره قدر اوْلان دؤورۆ، یئنی آدلاندیریلا بیلن ایکینجی دؤور ایسه ۱۸-جی عصردن یاشادیغیمیز گۆنلره قدر اوْلان بیر دؤورۆ ایحاطه ائدیر.\nاسکی آذربایجان دیلینده سؤز بیرلشمه‌لری‌نین قورولوشو داها چوْخ عرب و فارس دیللرینین سینتاکتیک مودِلینده اوْلموشدور: فصلی-گۆل (گۆل فصلی)، تَرکی-طریقی-عشق (عشق طریقینین (یولونون) تَرکی)، داخیلی-اهلی-کمال (کمال اهلینه داخیل)… یعنی تعیین ائدن سؤز تعیین اوْلونان سؤزدن سوْنرا ایشلنمیشدیر. ایکینجی دؤور آذربایجان دیلینده تامامیله عکسینه‌دیر: تعیین ائدن سؤز تعیین اوْلونان سؤزدن مۆطلق و همیشه اول ایشلنیر.\nآذربایجان دموکراتیک جومهوریتینین ایستیقلال بیان‌نامه‌سی (اسکی الیفبا ایله)\nدیگر سینتاکتیک فرق کیمی، بیرینجی دؤورده بوداق جۆمله‌نین باش جۆمله‌نین ایچری‌سینده یئرلشدیگی تابعلی مۆرکب جۆمله‌لر داها چوْخ ایشلندیگی حالدا (کیمی کیم، بی‌وفا دۆنیادا گؤردوم، بی‌وفا گؤردوم)، یئنی دؤورده بۇ تیپدن اوْلانلارین عوضینه داها چوْخ فعلی صیفت ترکیبلری‌نین ایشلندیگینی گؤرۆرۆک.[۱۵]\nهر ایکی دؤورۆن ادبی دیلی اؤز نؤوبه‌سینده مۆختلیف مرحله‌لری ایحاطه ائدیر.\nبیرینجی دؤور آذربایجان تۆرکجه‌سی اؤز اینکیشافیندا ایکی مرحله‌دن کئچمیشدیر:\nادبی دیلین تشکۆل مرحله‌سی (۱۳–۱۴-جۆ عصرلر)،\nکلاسیک شعر دیلی مرحله‌سی (۱۵–۱۷-جی عصرلر).\nایکینجی دؤور آذربایجان تۆرکجه‌سی ایسه اۆچ مرحله‌نی ایحاطه ائدیر:\nادبی دیلین خلقیلشمه‌سی مرحله‌سی (۱۸-جی عصر)،\nمیلی دیلین یارانماسی و اینکیشافی مرحله‌سی (۱۹–۲۰-جی عصرین اولی)،\nمۆعاصیر مرحله (۲۰-جی عصرین ۱-جی رۆبعۆندن سوْنرا).\nفونِتیک خوصوصیتلری\nفونتیک خوصوصیتینه گؤره «اَ-ه (ə)» فونِمینین بۆتۆن یئرلرده ایشلنمه تئزلیگی ایله فرقلنیر.\nتۆرک دیللریندن بیری کیمی مۆعاصیر آذربایجان دیلی اؤزۆملۆ خوصوصیتلری ایله فرقلنن فونتیک و قراماتیک قورولوشو اوْلان بیر دیل‌دیر. اؤز فونتیک قانونااویغونلوقل��رینا گؤره، بۇ دیل‌ده عمله‌گلمه یئرینه گؤره فرقلنن صائیتلر، یعنی اؤن سیرا (ای(i)، اۆ(ü)، ائ(e)، ا(ə)، اؤ(ö)) و آرخا سیرا (ای(ı)، اۇ(u)، آ(a)، اوْ(o)) صائیت‌لر عئینی بیر سؤز و یا سؤزفوْرما داخیلین‌ده ایشلنه بیلمز (\"ایشیق\"، \"ایلدیریم\" کیمی \"ای\" صائیتی ایله باشلایان بیر نئچه سؤز استثنادیر): عئینی زامان‌دا بۇ دیل‌ده دیل‌اوْرتاسی صامیت‌لرین (گ، ک) آرخاسیرا، دیل‌آرخاسی صائیتلرین (ک، ق، غ، خ) اؤن‌سیرا صائیتلرله بیر هجادا ایشلنمه‌سی ده ایمکان‌سیزدیر.\nآذربایجان دیلینین فونِم ترکیبین‌ده ۱۵ صائیت و ۲۵ صامیت واردیر. بۇ ۴۰ فونم آذربایجان الیفباسین‌دا ۳۲ حرفله ایشاره ائدیلیر.\nآذربایجان دیلینین فونم ترکیبین‌ده ۹ قیسا (ای، اۆ، ائ، اؤ، اَ، آ، اۇ، اوْ، ای)، ۶ اۇزون (ی:، ائ:، اؤ:، اَ:، آ:، اۇ:) صائیت وار. اۇزون صائیت‌لر بۇ دیل اۆچۆن سجیوی دئییل، اونلار دئمک اولار کی، یالنیز آلینما سؤزلرده چوْخ آز حال‌لاردا ایشلنیر.\nفونتیک وۇرغو، بیر قایدا اوْلاراق، سوْنونجو هجایا دۆشۆر. فونماتیک وۇرغونون یئری سؤزون معناسین‌دان آسیلی اوْلاراق دییشمیر: آلما' – 'آلما.\nآذربایجان دیلینده سؤز اولین‌ده ایشلنمه‌ین ۲ فونم وار: ای(ı) صائیتی و غ صامیتی.\nسینتاکتیک خوصوصیتلری\nآنا دیلی عابیده‌سی (ناخچیوان)\nآذربایجان دیلینین موْرفولوژی قورولوشونا اساس (ایسم، صیفت، سای، اوزللیک، ظرف، فعل) و کؤمک‌چی (قوْشما، باغلاییجی، ادات، مودال سؤزلر، نیدا) نیطق حیسه‌لری داخیل‌دیر.\nایسیم‌لرین کمیت، منسوبیت، حال، خبرلیک کاتِقوریالاری وار. بۇ کاتقورییالار ایسیملشن دیگر نیطق حیسه‌لرینه ده عاییددیر.\nآذربایجان دیلینده ایسمین ۶ حالی (آدلیق، ییه‌لیک، یؤنلوک، تأثیرلیک، یئرلیک، چیخیش‌لیق)، فعلین ۵ (شوهودی کئچمیش، نقلی کئچمیش، ایندیکی، قطعی گله‌جک، غئیری-قطعی گله‌جک) زامانی وار. فعلین شکیل کاتقورییاسی ۶ فوْرمانی (امر، آرزو، شرط، واجیب، لازیم، خبر) ایحاطه ائدیر.\nفعللر مفعول، فاعیل، حرکتین مۆناسیبتینه گؤره مۆختلیف ۵ قراماتیک نؤوعده (معلوم، مجهول، قاییدیش، قارشیلیق‌لی-مۆشترک، ایجبار) ایشلنه بیلیر.\nآذربایجان دیلینین سینتاکتیک قانونونا گؤره، بیر قایدا اوْلاراق، مۆبتدا جۆمله‌نین اوّلین‌ده، خبر جۆمله عۆضوۆ سوْندا، تعیین ائتدیگی سؤزدن قاباق‌دا گلیر.\nآذربایجان دیلینده سؤزیارادیجیلیغین‌دا اساساً موْرفولوژی (دمیرچی، اۆزوم‌چۆ، تبلیغات‌چی؛ دمیرچی‌لیک، اۆزۆمچۆلۆک، تبلیغات‌چی‌لیق؛ دوْلچا، قازانچا، اوْتلوق، مئشه‌لیک؛ قالدیریجی، ائندیریجی؛ سئوینج، گۆلۆنج؛ یاواشجا، ایندیجه و س.) و سینتاکتیک (اوْت‌بیچن، واختاموزد، بوْیون‌باغی، گۆن‌دوْغان، ساری‌کؤینک، الی‌دوْلو، آدلی-سانلی، قیرخ‌آیاق، بئشاچیلان و س) اصول‌لاردان ایستیفاده ائدیلیر.\nالیفباسی\nآذربایجان تورکجه‌سی – عرب الیفباسی ایله یازیلمیش شعر کیتابی (میرزه محمد تاغی قومری ۱۸۱۹-۱۸۹۱)\nتۆرک یازی تاریخی اویغورلارین الیفباسییلا باشلاسا دا، تۆرکجه‌نین یازیلماسینا عرب الیفباسینین بیر واریانتی ایله باشلانیب. سلجوق و عوثمانلی تورکلری ۱۰-جو عصردن باشلایاراق عرب قرافیکالی الیفبانی اساس توتموش و بۇ الیفبا ایله چوْخلو دیرلی اثرلر یاراتمیش‌لار. عرب الیفباسی تورک دیللری اۆچۆن مۆکمل الیفبا اوْلماسا دا، تخمیناً ۲۰-جی عصرین اوّللرینه قدر بۇ الیفبادان آذربایجان‌دا گئنیش ایستیفاده او��لونوب و بۇ الیفبایلا آذربایجان تاریخینین، ادبیاتینین قیمتلی اثرلری قلمه آلینیب.\nآذربایجان خالق جومهوریتی اعلان اوْلوندوقدان سوْنرا ۱۹۱۹-جو ایلده خوداداد بی ملیک‌آسلانوفون رهبرلیگی ایله لاتین الیفباسینا کئچمک اۆچۆن کومیسیا یارائدیلیر. کومیسیانین حاضیرلادیغی تدبیرلر پلانینی مجلیس تصدیق ائدیر. آذربایجان خالق جومهوریتی سوقوط ائتدیگیندن بۇ مسئله‌نی حیاتا کئچیرمک مۆمکون اوْلمور.\n۱۹۲۹-جو ایله کیمی عرب قرافیکالی الیفبادان ایستیفاده اوْلونسا دا آذربایجان جومهوریتی اراضی‌سین‌ده ۱۹۲۹-۱۹۳۹-جو ایللرده لاتین قرافیکالی الیفبادان، ۱۹۳۹-۱۹۹۱-جی ایللرده ایسه کیریل الیفباسین‌دان ایستیفاده اوْلونوب. ۱۹۹۱-جی ایلدن باشلایاراق تدریجاً یئنی‌دن لاتین الیفباسینا کئچیلیب. ایرانین آذربایجانندا یاشایان آذربایجان تۆرکلری ایسه عرب الیفباسین‌دان ایستیفاده ائدیرلر.\nآذربایجان جومهوریتینین دؤولت دیلی اوْلان تۆرکجه‌نین الیفباسی لاتین قرافیکالی آذربایجان الیفباسیدیر.[۱۶]\nتورکجه‌ده الیفبا دییشیک‌لری و قارشیلیق‌لاری\nعرب-فارس\nگونئی آذربایجان‌دا (۱۹۲۹-جو ایله قدر هم ده قوزئی آذربایجان‌دا)\nلاتین\n(۱۹۲۹–۱۹۳۹)\nقوزئی آذربایجان‌دا\nکیریل\n(۱۹۳۹–۱۹۹۱)\nقوزئی آذربایجان‌دا\nلاتین\n(۱۹۹۲-ه. ه)\nقوزئی آذربایجان‌دا\nآ ا A a А а A a\nبـ ـبـ ـب ب B b Б б B b\nجـ ـجـ ـج ج C c Ҹ ҹ C c\nچـ ـچـ ـچ چ Ç ç Ч ч Ç ç\nـد د D d Д д D d\nائ ـئـ ـئ ئ\nاِ ِ (کسره)\nE e Е е E e\nعـ ‍ـع‍ـ ‍ـع ع\nاَ َ (فتحه)\nـه ه\nƏ ə Ә ә Ə ə\nفـ ـفـ ـف ف F f Ф ф F f\nگـ ـگـ ـگ گ G g Ҝ ҝ G g\nغـ ـغـ ـغ غ Ƣ ƣ Ғ ғ Ğ ğ\nحـ ـحـ ـح ح\nهـ ـهـ ـه ه\nH h Һ һ H h\nخـ ـخـ ـخ خ X x Х х X x\nایـٛ یٛـ یٛ Ь ь Ы ы I ı\nای ـی‍ـ ‍ـی I i И и İ i\nـژ ژ Ƶ ƶ Ж ж J j\nکـ ـکـ ـک ک K k К к K k\nقـ ـقـ ـق ق Q q Г г Q q\nلـ ـلـ ـل ل L l Л л L l\nمـ ـمـ ـم م M m М м M m\nنـ ـنـ ـن ن N n Н н N n\nاوْ ـوْ وْ O o О о O o\nاؤ ـؤ ؤ Ɵ ɵ Ө ө Ö ö\nپـ ـپـ ـپ پ P p П п P p\nـر ر R r Р р R r\nثـ ـثـ ـث ث\nسـ ـسـ ـس س\nصـ ـصـ ـص ص\nS s С с S s\nشـ ـشـ ـش ش Ş ş Ш ш Ş ş\nتـ ـتـ ـت ت\nطـ ـط ـط ط\nT t Т т T t\nاۇ ـۇ ۇ U u У у U u\nاۆ ـۆ ۆ Y y Ү ү Ü ü\nـو و V v В в V v\nیـ ـیـ ـی ی J j Ј ј Y y\nـذ ذ\nـز ز\nضـ ـضـ ـض ض\nظـ ـظـ ـظ ظ\nZ z З з Z z\nعرب کؤکلۆ تۆرک الیفباسی\nایرانین آذربایجانیندا ایشلنن عرب الیفباسی فارس دیلین‌دن و عوثمانلی تورکجه‌سیندن تأثیرلنیب. بۇ الیفبا عرب دیلینه اویغون اوْلسادا، تۆرک دیل عاییله‌سینه منسوب اوْلان آذربایجان دیلینه سسلرین چوْخ‌لوغونا گؤره اساس فوْرمادا ال‌وئریش‌لی دئییل. عرب خطیندن آلینان بۇگۆنکۆ ایشلنیلن تورک الیفباسی، عثمانلی الیفباسی‌ندان دا چوخلو تأثیرلر آلیب‌دیر. بۇ الیفبانین برپاسی اوغرون‌دا مۆعاصیر عصریمیزده بیر نئچه آددیم آتیلسادا بۇ چالیشمالار خالق ایچین‌ده یاییلماییب‌دیر. ایرانین آذربایجانندا اهالی فارس دیلینده تحصیل آلماغا مجبور اوْلدوقلاری اۆچوۆن عرب و فارس سؤزلریله اوریژینال دیکته ایله تانیشدیرلار.\nحاضیردا ایران‌دا تۆرکجه اۆچۆن ایشلدیلن عرب الیفباسی ایله باغلی وضعیت چوْخ قاریشیق‌دیر. گونئی آذربایجان ضیالی‌لارینین لاتین الیفباسینین داها مۆناسیب اوْلدوغونو قبول ائتمه‌لرینه باخمایاراق بۇ الیفبانین تطبیقینه دؤولت طرفیندن قاداغا و محدودیتلر قوْیولوب. ایران‌دا آذربایجان تۆرکجه‌سینده کیتاب و قزِت‌لر یالنیز عرب الیفباسی ایله ایشیق اۆزۆ گؤرۆر.\nعرب الیفباسی‌نی برپا ائتمه تشبّۆس‌لرینین بیری تۆرک دیل اوْرتوقرافیا سمیناری طرفیندن حیاتا کئچیریلیب. بۇ سمینار دوْکتور جاواد هئیت‌ین باشچیلیغییلا ۲۰۰۱-جی ایلین اوْکتوبرون‌دا تهراندا کئچیریلمیش‌دیر. عرب الیفباسین‌دا یازیلان آذربایجان تۆرکجه‌سینین ایملاسین‌دا (یازیلماسین‌دا) بیرلیک یاراتماق سمینارین باش هدفی سئچیلمیش‌دیر. تۆرک دیلی یازی قوراللاری آدلی قرارلار سمینارین سوْنون‌دا قبول اوْلونموش‌دور.\nعرب الیفباسین‌دا بعضی حرفلرین فوْرماسی کلمه آراسیندا هارادا گلمه‌سین‌دن آسیلی‌دیر. بۇ حرف‌لر کلمه باشین‌دا، سوْنون‌دا و اوْرتاسین‌دا دییشیر.\nآشاغی‌داکی جدول، عرب الیفباسی ترتیبی ایله دۆزۆلۆب و لاتین الیفباسین‌دا یاخین اوْلان قارشی‌لیق‌لاری گؤستریر.\nآذربایجان دیلینده عرب و لاتین الیفبا قارشیلیق‌لاری\nتکجه\nباش‌دا\nاوْرتادا\nسوْن‌دا\nآدی\nلاتین\nمیثال (لاتین)\nمیثال (عرب)\nمیثال (فارسجا)\nا آ \/ ا ا ا الیف a \/ ə \/ o \/ ’ aç آچ\nب ب بـ ـب بِ b baba بابا\nپ پ پـ ـپ پِ p papaq پاپاق\nت ت تـ ـت تِ t Tat تات\nث ث ثـ ـث ثِ s saniyə ثانیه\nج ج جـ ـج جیم j cib جیب\nچ چـ ـچـ ـچ چِ ch çap چاپ\nح ح حـ ـح حِ h hal حال\nخ خ خـ ـخ خِ x xal خال\nد — ـد دال d dil دیل\nذ — ـذ ذال z Azərbaycan آذربایجان \/ آذربایجان\nر — ـر رِ r rəng رنگ\nز — ـز زِ z zor زور\nژ — ـژ ژِ zh Jalə ژاله\nس س سـ ـس سین s sal سال\nش ش شـ ـش شین ş şirin شیرین\nص ص صـ ـص صاد s Səməd صمد\nض ض ضـ ـض ضاد z zərər ضرر\nط ط طـ ـط طا t təbil طبیل\nظ ظ ظـ ـظ ظا z zahir ظاهیر\/ ظاهر\nع ع عـ ـع عین ə \/ ‘ əməl عمل\nغ غ غـ ـغ غین ğ bağ باغ\nف ف فـ ـف فِ f fil فیل\nق ق قـ ـق قاف q qələm قلم\nک ک کـ ـک کاف k kitab کیتاب \/ کتاب\nگ گ گـ ـگ گاف g gül گل\/گول\nل ل لـ ـل لام l lalə لاله\nم م مـ ـم میم m mən من\nن ن نـ ـن نون n naz ناز\nو — ـو واو v \/ o vilayət ولایت \/ ویلایت\nه ‌هـ ـهـ ـه هِ h , ə hava , dədə هاوا، دده\nی یـ ـیـ ـی یِ y , i yaz یاز\nئ ئـ ـئـ ـئ همزه ı , e beş بئش\nبو حرف‌لر اؤزلرین‌دن سوْنرا هئچ بیر حرفه وصل اولمازلار:\nآ، ا، د، ذ، ر، ز، ژ\nلاتین کؤکلۆ تۆرک الیفباسی\nآذربایجان دیلینده لاتین و عرب الیفبا قارشی‌لیق‌لاری\nلاتین\nعرب تکجه\nعرب باش‌دا\nعرب اورتادا\nعرب سون‌دا\nمیثال (لاتین)\nمیثال (عرب)\nمیثال (فارسجا)\nAa آ \/ ا آ \/ ا ا ا al آل آزاد\nBb ب ب بـ ب baş باش بنده\nCc ج ج جـ ج can جان\nÇç چ چـ ـچـ ـچ çal چال چونکه\nDd د د د د diş دیش دوست\nEe ائ ائـ ئـ ئ sel\nel\nev سئل\nائل\nائو\nƏə ع \/ ا عـ\/ ـَ ـه \/ ه əl\nsələ\nəmi اَل\nسَله\nعمی\nFf ف فـ ـفـ ف fil فیل\nGg گ گـ گـ گ göz گوز گل\nĞğ غ غـ غـ غ Ağır آغئر زغال، غوک\nHh ه \/ ح هـ \/ حـ هـ \/ حـ ـه \/ ح\/ ه hərbə حربه هزار\nIı ای \/اؽ ای \/اؽ ئـ\/ؽ ی\/ؽ mıx میخ \/ مؽخ\nİi ای ایـ یـ ی diz دیز\nJj ژ ژ ژ ژ Jalə ژاله\nKk ک کـ کـ ک Kitab کیتاب\nLl ل لـ لـ لـ lülə لوله\nMm م مـ مـ م muqam موقام\nNn ن نـ نـ نـ Nina نینا\nOo اوْ\/او اوْ\/او وْ\/ و و\/وْ Dolu دولو \/ دوْلو\nÖö او \/ اؤ او \/ اؤ و\/ؤ و\/ؤ söz , özüm سوز \/ سؤز، اوزوم \/ اؤزوم\nPp پ پـ پـ پ pul پول\nQq ق قـ قـ ق qaşıq قاشیق\nRr ر ر ر ر radar رادار\nSs ث\/س\/ص ثـ\/سـ\/صـ ثـ\/سـ\/صـ ث\/س\/ص müsəlləs\nsəggiz\nsəhifə صحیفه\nسگگیز\nمثلّث \/ موثللث\nTt ت\/ط تـ\/ط تـ\/ط ت\/ط tut\ntəbil توت\nطبیل\nUu او\/اۇ او\/اۇ و\/ۇ و\/ۇ uzun\nquzu اوزون \/ اۇزون\nقوزو \/ قۇزۇ\nÜü او\/اۆ او\/اۆ و\/ۆ و\/ۆ üzüm\ndüz اوزوم \/ اۆزۆم\nدوز \/ دۆز\nVv و و و و vahid واحید\nXx خ خـ خـ خ xahiş خاهیش\nYy ی یـ یـ ی yay یای\nZz ز\/ض\/ظ ز\/ذ\/ضـ\/ظ ز\/ذ\/ضـ\/ظ ز\/ذ\/ض\/ظ zor\nnəzir\nzamin\nmünəzzəm\nنذیر\nضامین\nمنظّم \/ مونظظم زور\nیوخاری‌داکی جدول‌ده سس‌لی حرف‌لرین حقیقی قارشی‌لیق‌لاری عرب الیفباسین‌دا اولماماغی آیدین‌لیقلا گؤستریلیر.\nادبیات\nمحمد رضا هئیت. «شاعرلریمیز بیزی و دیلیمیزی نئجه آدلاندیریرلار» \/\/ «وارلیق» مجموعه‌سی، تهران، ۱۳۷۶.\nمحمدتقی زهتابی. «ایران تورکلرینین اسکی تاریخی» – تبریز، ۱۳۷۸.\nخاقان بابایئو. آذربایجان دیلینین دؤولت دیلی کیمی تشکول تاریخین‌دن (۱۶–۲۰-جی عصرلر). «علم و حیات» نشریاتی. باکی. ۲۰۰۲\nبیرده باخ\nلاتین الیفباسی\nعرب الیفباسی\nایران کاریکاتورا قالماقالی\nقزوین تورکجه لهجه‌سی\nتبریز تورکجه لهجه‌سی\nهمدان تورکجه لهجه‌سی\nزنجان تورکجه لهجه‌سی\nائشیک باغلانتیلار\nآذربایجان تورکلری یئنه ده آنا دیلینده تحصیل آلا بیلمه‌یه‌جک[دائمی اولو باغلانتیلی]\nآذربایجان دیلی Archived 2007-09-27 at the Wayback Machine.\nنسیمی آدینا دیلچی‌لیک اینستیتوتو Archived 2007-09-27 at the Wayback Machine.\nآذربایجان دیلی حاقیندا Archived 2012-10-18 at the Wayback Machine.\nآذربایجان دیلینین عرب آلیفباسیلا یازی قایدالاری (۱-جی و ۲-جی تورک دیلی اورتوقرافیا سئمینارینین قبول ائتدیگی قایدالار)[دائمی اولو باغلانتیلی]\nپرزیدنت حیدر علیئوین یئنی کونستیتوسیا لاییحه‌سی‌نی حاضرلایان کومیسیانین ایجلاسین‌دا گیریش و یئکون سؤزو Archived 2012-02-02 at the Wayback Machine.\nلاتین و عرب قرافیکالی آذربایجان الیفباسی Archived 2012-02-09 at the Wayback Machine.\nقایناقلار\n^ تۆرکجه‌\nآذربایجان تۆرکجه‌سی\nتۆرکۆ\nتۆرک دیلی at Ethnologue (18th ed., 2015)\nشومالی آذربایجان at Ethnologue (18th ed., 2015)\nجنوبی آذربایجان at Ethnologue (18th ed., 2015)\nسلجوق دیلی at Ethnologue (18th ed., 2015)\nقاشقای تورکجه‌سی at Ethnologue (18th ed., 2015)\n^ آذربایجان رئسپوبلیکاسیندا دؤولت دیلی حاقیندا آذربایجان جومهوریتی‌نین قانونو. نورماتیو حوقوقی آکت‌لارین واحید اینترنت الکترون بازاسی. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2012-02-03. یوْخلانیلیب2012-09-18.\n^ داغیستان جومهوریتی‌نین کونستیتوسییاسینا گؤره روس دیلی و داغیستان خالق‌لاری‌نین هر بیری‌نین دیلی، رئسپوبلیکانین دؤولت دیلی‌دیر، یازی‌سی اوْلان ۱۴ دیل، او جمله‌دن آذربایجان دیلی، دؤولت دیلی کیمی داغیستاندا ایستیفاده اوْلونور.\n^ آذربایجان دیلی تاریخی. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2012-10-18. یوْخلانیلیب2012-09-18.\n^ \"آذربایجان تاریخی\"، ۱۹۹۴. ز.م. بونیادوو و Y.B.Yusifovun رئداکته‌سی ایله، س. ۲۳۵\n^ شیروانشاهلار دؤولتی، سارا آشوربَی‌لی[دائمی اولو باغلانتیلی]\n^ جعفروف ن.ق. آذربایجان تورکجه‌سینین میلّیلشمه‌سی تاریخی. В. ، ۱۹۹۵. سه. ۱۸۱\n^ او. افندیئو – صفوی‌لر دؤولتی، باکی، ۲۰۰۷\n^ آذربایجان تاریخی (یئددی جیلدده)، باکی، ۲۰۰۷، III جیلد\n^ مممدوو ا. شاه طهماسیبین آذربایجان تورکجه‌سینده بیر مکتوبو. آدو-نون \"علمی خبرلر\"ی (دیل و ادبیات سئرییاسی). ۱۹۶۴، ن۶. سه. ۷۳\n^ \"آذربایجان دیلی میلّی وارلیغیمیزین آیناسی‌دیر\". \"۲۱ فئوریه – آنا دیلی گونو\" نه حصر اولنموش مئتودیک وسایت. باکی – ۲۰۱۰\n^ \"آذربایجان\" قزئتی، ۷ نووامبر، ۱۹۹۵\n^ \"آذربایجان\" قزئتی، ۹ نووامبر، ۱۹۹۵\n^ نظامی جعفروف. حیدر علیئو و آذربایجان دیلی. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2015-12-05. یوْخلانیلیب2012-09-18.\n^ آذربایجان جومهوریتی پرزیدنتینین ایشلر ایداره‌سینین پرزیدنت کیتابخاناسی. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2010-02-02. یوْخلانیلیب2012-09-18.\n^ آذربایجان رئسپوبلیکاسین‌دا دؤولت دیلی حاقین‌دا آذربایجان جومهوریتی‌نین قانونو دؤولت دیلینین الیفباس��. ماده ۱۴[دائمی اولو باغلانتیلی]","num_words":5233,"character_repetition_ratio":0.069,"word_repetition_ratio":0.004,"special_characters_ratio":0.232,"stopwords_ratio":0.002,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":150788.8,"cluster_detection":-1}
+{"text":"مثنوی- ناغیل کیمی اۇزون بیر حادیثه‌نی شعر ایله یازماقدیر. مثنوی‌ده هر بیتین آیری آیری قافیه‌سی وار. ۸\/۱۴.جی یۆزایللرده تورکجه دیلینده چوْخلو مثنوی اثر یارانیب.","num_words":31,"character_repetition_ratio":0.0,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.233,"stopwords_ratio":0.032,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":260386.1,"cluster_detection":-1}
+{"text":"ویکی‌ده یئنی ایشلدنسینیزسه خوش گلیدینیز! صفحه‌سینی اوخویون. دَییشدیرمه قایدالاری ایله تانیش اولون. چتینلیک وارسا کؤمک میزینده سواللارینیزی سوروشون.\nبۇرا فوروم دئییل، تکجه مقاله‌یه گؤره دانیشین.\nنزاکتلی اوْلون\nیاخشی وطنداش اوْلون\nشخصی حمله ائتمه‌یین\nیئنی ایشلدنلری اینجیتمه‌یین\nمقاله‌لر سیاست‌لری\nاوْرجینال آراشدیرما ممنوع!\nطرف‌سیز اوْلون.\nیازی‌لارینیز یوْخلانیلمالی اوْلمالی‌دیر.\nآتیپات کریشناسوامی رامانوجان صفحه‌سینین تکمیللشدیریلمه‌سی حاقّیندا دانیشیق باشلایین\nدانیشیق صفحه‌لری اینسانلارین ویکی‌پدیا دا مضمونو مۆمکون قدر یاخشی حالا گتیرمک یوللارینی مۆذاکیره ائتدیکلری یئردیر. سیز «آتیپات کریشناسوامی رامانوجان» صفحه‌سینی نئجه یاخشیلاشدیرماق باره‌ده باشقالاری ایله مۆذاکیره‌یه باشلاماق اۆچون بۇ صفحه‌دن ایستیفاده ائده بیلرسینیز.\nبیر دانیشیق باشلایین\n«https:\/\/azb.wikipedia.org\/w\/index.php?title=دانیشیق:آتیپات_کریشناسوامی_رامانوجان&oldid=222742»-دن آلینمیش‌دیر\nبۇ صفحه‌‌ سوْن دفعه ‏۱ نوْوامبر ۲۰۱۷، ‏۲۰:۴۳ تاریخینده دَییشدیریلمیشدیر.\nیازی Creative Commons Attribution-ShareAlike License 4.0 آلتیندا مووجوددور؛ آرتیق شرطلر آرتیریلا بیلر. بو سایتی ایشلتمکله سیز ایشلتمه شرطلری و گیزلیلیک سیاستی ایله راضیلشیرسینیز. ویکی‌پدیا® منفعت‌سیز تشکیلاتی اولان ویکی‌مدیا فوندونون قئید آلینمیش تیجارت علامتیدیر.","num_words":252,"character_repetition_ratio":0.058,"word_repetition_ratio":0.008,"special_characters_ratio":0.18,"stopwords_ratio":0.028,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":69111.3,"cluster_detection":-1}
+{"text":"عهد عتیق و یا اسکی عهد (عیبریجه: הברית הישנה)، خریستیانلارین موقدس کیتابی اوْلان کیتاب موقدسین ایلک بؤلومودور.[۱] عۆمومیتله یهودیلرین موقدس کیتابلار توْپلوسو اوْلان تنخه اساسلانیر.[۲] خریستیانلارا گؤره عهد عتیق و یهودیلره گؤره تنخ‌ده، ۳۹ کیتاب مؤوجوددور کی م.ق ۳ و م.ق ۲. یوز ایللرده تاماملانمیشدیر. عهد عتیق یا تنخ؛ تورات، تاریخی کیتابلار، شعر کیتابلاری و پئیغمبرلیک کیتابلاری اوْلماق اۆزره ۴ اساس بؤلومه آیریلمیشدیر.[۳]\nآیریجا باخ\n[دَییشدیر]\nعهد جدید\nقایناقلار\n[دَییشدیر]\n^ Bandstra, Barry L (2004), Reading the Old Testament: an introduction to the Hebrew Bible, Wadsworth, ISBN 978-0-495-39105-0\n^ Berlin, Adele; Brettler, Marc Zvi, eds. (2014-10-17). The Jewish Study Bible: Second Edition. Oxford University Press. p. PT194. ISBN 978-0-19-939387-9.\n^ Schmid, Konrad (2012), The Old Testament: A Literary History, Minneapolis: Fortress, ISBN 978-0-8006-9775-4\n«https:\/\/azb.wikipedia.org\/w\/index.php?title=عهد_عتیق&oldid=1561613»-دن آلینمیش‌دیر\nبؤلمه‌لر:\nمسیحیت\nیهودیلیک\nبۇ صفحه‌‌ سوْن دفعه ‏۲۲ جولای ۲۰۲۴، ‏۱۲:۲۰ تاریخینده دَییشدیریلمیشدیر.\nیازی Creative Commons Attribution-ShareAlike License 4.0 آلتیندا مووجوددور؛ آرتیق شرطلر آرتیریلا بیلر. بو سایتی ایشلتمکله سیز ایشلتمه شرطلری و گیزلیلیک سیاستی ایله راضیلشیرسینیز. ویکی‌پدیا® منفعت‌سیز تشکیلاتی اولان ویکی‌مدیا فوندونون قئید آلینمیش تیجارت علامتیدیر.","num_words":281,"character_repetition_ratio":0.053,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.274,"stopwords_ratio":0.007,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.964,"perplexity_score":68056.5,"cluster_detection":-1}
+{"text":"ایسلامدا اوروج یوخسا اوروج توتماق رمضان آییندا موسلمان لارا اوروج آدیندا بیر نووع واجیب عبادتدیر. بو عبادت ده موسلمان لار گۆنۆز چاغی هئچ بیر یئمک یئمیر لر آماج یوخسول اینسان لاری آنلاماق دیر.","num_words":36,"character_repetition_ratio":0.033,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.188,"stopwords_ratio":0.028,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":900653.5,"cluster_detection":-1}
+{"text":"۲۰۱۷جی ایل موغام موسابیقه‌سی فینالا قالمیش گنج خواننده‌لرین گؤزل چیخیشلاریلا سونا گلدی. بو مقاله ده قیسا اولاراق موغام نه اولدوغو و موغام ایفاچیلارینین موغامین هانسی ساحه و کانکرت‌لرینی نظرده توتاراق یاریشاجاقلارینی، داها دوغروسو «مونصیف‌لر هئییتی» ایفاچی‌دان نه کیمی خصوصیت‌لری ایسته‌یرک اونلارا قیمت وئرمه‌لری بارده دانیشیب و موسابیقه ده کئچن بعضی ماراغلی نقطه‌لره بیر آز دا اولسا نظر سالاجاییق.\nموغام ندیر؟\nبو سوالا کئچمه‌دن اؤنجه بونو وورغولاماق گرکیر کی «اؤز تاریخی اعتباریله قدیم کئچمیشه باغلی اولان موغاماتین هارادا نه واخت و کیم طرفیندن یارادیلدیغینی کانکرئت شکیل‌ده دئمک چوخ چتین‌دیر. چونکی موغام موسیقی‌سی تکجه بیر خالقین دئییل، بیر سیرا خالقلارین، داها دوغروسو، یاخین و اورتا شرق، آفریقا و آسیا قیطه‌سی خالقلارینین مدنیتینه داخیل‌دیر. بونا گؤره ده اونون تاریخینی دقیقلشدیرمک، منشأیی حاقیندا هله‌لیک قطعی فیکیر سؤیله‌مک او قدر ده آسان دئییلدیر. بعضی موغاملار معین یئرلرین، شهرلرین آدینی داشیسا دا، یئنه اونلارین تاریخینی سؤیله‌مک چتیندیر.» دئمک کی موغام و موغامات بیر موسیقی ژانری اولاراق یالنیز بیر میللته عایید اولماییب، شرق عالمینین بیر پارچاسی‌نین تاریخ بویو یارادیب، باریندیریب و سینه‌دن سینه‌یه کؤچوب، ایندیکی نسله چاتمیشدیر. «موغامات عصرلر بویو بؤیوک بیر جوغرافی اراضی‌ده یاشامیش بیر سیرا خالقلارین اَن چوخ سئودیی موسیقی اولموشدور. تورک، فارس، عرب، هیند و باشقا خالقلارین موسیقی‌سینین اینکیشافیندا موغامات حل ائدیجی رول اوینامیشدیر. لاکین موغاملارین میدانا گلمه‌سی، تشککولو و اینکیشاف پروسه‌سی هر اؤلکه‌ده اؤزونه مخصوص میللی خصوصیت و چیزگی‌لر کسب ائتمیشدیر.»\nآذربایجان موغاملاری دا تاریخ بویو اؤزونه مخصوص اینکیشاف پروسه‌سینده اجتماعی- سیاسی حادثه‌لرین تأثیری آلتیندا تکامل تاپمیش، معاصر فورمایا دوشموشدور. عینی زامان‌دا موغامات‌‌دا هر بیر تاریخی دؤورون، زامانین و گردیشین اؤز مؤهورو و عکس‌صداسی تجسسومونو تاپمیشدیر. موسیقی عالمینده اؤز آهنگلری، رنگلری و ایفاچی‌لیق یوللاری ایله فرق‌لنن آذربایجان موغاملاری زحمت‌کئش خالقین حیات فلسفه‌سی، اونون آرزو و دوشونجه‌لری ایله سیخ باغلی اولموشدور. شوبهه‌سیز دئمک اولار کی، آذربایجان موغاماتینین اینکیشافیندا خالق موسیقی‌سی یارادیجی‌لارینین و عینی زامان‌دا خواننده‌لرین بؤیوک خیدمتلری اولموشدور. خواننده‌لر خالقین معنوی عالمینین، زکاسینین، آرزو و ایستکلرینین ایفاده‌سی اولان خالق موسیقی‌سینی و موغاماتی تکامل وئرمیش، تبلیغ ائتمیش، یاشاتمیش �� قورویوب ساخلامیشلار.\nایندی ایسه موغام نه‌دیر؟ سووالینا کئچه بیلَریک. هر شئی دن اؤنجه موغام‌لا مَقام و موغام‌لا دستگاه آراسیندا اولان فرقلره بیر نظر سالماق یارارلی اولاجاقدیر، چونکی بو تَریملر آذربایجان موسیقی عالمینده اؤزونه مخصوص آنلاما مالیکدیرلر. آذربایجان موسیقی‌سینده مَقام نه‌دیر؟ مَقام موختلیف سسلر و پرده‌لر مجموسونون بیر واحید اساس کؤک اطرافیندا بیرلشمه‌سی دئمکدیر. موسیقی‌ده هر سَسین، هر پرده‌نین اؤز موقعیتی و اؤز خصوصی کئیفیتی وار. بو کئیفیت آیری – آیری پرده‌لر آراسین‌دا معین قارشی‌لیقلی موناسیبت یاراتمیش اولور کی، بو دا، نتیجه اعتباری ایله، بوتون پرده‌لرین مایه‌یه دوغرو اولان مئیل و ایستیقامتی ایله سجییه‌لنیر (مایه). باشقا بیر دئیش‌له: مَقام، بیر بیرینه طرف مئیل گؤستر‌ن، یؤنه‌لن و بیر ثابیت سس (مایه) اطرافیندا توپلاشان موختلیف یوکسک‌لیک‌ده (اوجالیق‌دا) اولان موسیقی صدالارینین قارشی‌لیقلی موناسیبت سیستئمین‌دن عبارت‌دیر. بو تعریفه گؤره مَقام‌ین بیر باشقا معناسیدا لاد(Lad )دیر. دئمک کی لادلا مَقام عینی آنلاما مالیکدیرلر.\nآذربایجان موغام موسیقی سینده دستگاه نه دئمکدیر؟\nمعین موغام ترکیبینه داخیل اولان بوتون شاخه‌لر، شعبه‌لر، گوشه‌لر، ردیفلر، رنگلر و تصنیفلرین توپلام حالیندا، منطیقی اینکیشاف قایداسی اوزره موتشکیل مجموسونا دستگاه دئییلیر. موغام دستگاهلاری بونلاردیر:\nراست، ماهورهیندی، اورتا ماهور، بایاتی قاجار، شور، سئگاه، زابول سئگاه، میرزه حسین سئگاهی، شوشتر، چاهارگاه، بایاتی شیراز و هومایون.\nموغام نه دئمک‌دیر؟\nآذربایجان‌ین بؤیوک بسته‌کاری فیکرت امیراوف‌آ گؤره “موغام هم بوتؤولوک‌ده، هم ده آیر‌یلیق‌دا بدیعی اوبراز(واقعییت‌ین اینسان شعوروندا حقیقی شکل‌ده منعکیس اولان فورماسی)لارین تصوور و فلسفی ایدئیالارینین بوتؤو بیر دونیاسی دئمک‌دیر.” موغام دایره‌المعاریف‌ینده، موغام هر طرفلی و گئنیش شکلده ایضاح ائدیلمکده‌دیر:\n“مورککب، ایدئیا – ائموسیونال معنا داشییان، درین و بیتکین تفککور، بدیعی هیجان و موختلیف موسیقی اوبرازلارینین اینکیشافینی ایفاده ائد‌ن خالق موسیقی دوها(اینسان ذکأ و ایستعدادنین یوکسک زیروه سی )سینین گؤزل محصولودور(…) موغامین بوتون حیسه‌لری معین بدیعی فیکری موختلیف بدیعی ایفاده واسطه‌لری ایله عیان ائدیر. ”\nگؤرولدویو کیمی موغامات و خصوصیلا آذربایجان موغاملاری اینسان حیاتیلا سیخ بیر شکیلده باغلی اولاراق اینکیشاف ائتمیشدیر. موغاملار آذربایجان خالقینین معیشت‌ینه داخیل اولموش اونون حیاتی، روحی عالمی، معنوی طلبلری ایله سیخ باغلی‌دیر. موغامات عصرلر بویو یارانمیش کامیل و بیتکین موسیقی‌دیر. درین فلسفی مضمونا مالیک‌دیر، ائموسیونال‌دیر. اینسانین روحی وضعیتینی، احوالی روحییه‌سینی و دویغولارینی ایفاده ائدیر. موغامات یاراندیغی اَن قدیم زامانلاردان باشلایاراق، عصرلر بویو داوام ائد‌ن تدریجی اینکیشاف و تکامول پروسه‌سی نتیجه‌سین‌ده یئتکین‌لشمیش، فورمالاشمیش، کامیل‌لشمیش‌دیر.\nاونودا قید ائتمک لازیمدیر کی موغاملارین تکامولونده خواننده‌لرین بؤیوک نقشی اولموشدور. داها دوغروسو موغامات خالق ووکال – اینسترومئنتال ترکیب‌نین ان یوکسک یارادیجی‌لیق مرحله‌سینه چاتدیریلان نومونه‌سی‌دیر.\nموغام ایفا چیلی��یندا بداهه خوانلیق(improvisation) اَن موهوم و اساس شرط‌لردن‌دیر. ماهنی و تصنیف ایفاچی‌لیغیندا خواننده‌نین هاردان (هانسی نوت دان) باشلاییب، هاردا بم و هاردا زیل اوخویاجاغی چرچیوه‌سی بَللی بیر مسئله‌دیر. بو، بو معنایه گلمز کی ماهنی و تصنیف ایفاچی‌لیغیندا خواننده اؤز ایستعداد و یئتنه‌یینه گؤره ماهنی‌یا و یا تصنیفه گؤزللیکلر آرتیرمیر، عکسینه ماهنی و تصنیف‌لرین گؤزل ایفا ائدیلمه‌سی، خواننده‌نین کؤنلونده اولان گؤزللیک خزینه‌سیله و اونون ایفاچیلیق مهارتی‌یله سیخ باغلیدیر. اما موغام ایفاچی‌لیغیندا بو مسئله دوغرودان دوغرویا خواننده‌نین «بداهه خوانلیق»ی ایله باغلیدیر. خواننده اوچون بَللی اولان شئی، اوخودوغو موغامین چرچوه‌سی‌دیر، اما موغامی نئجه باشلاماق، نئجه خیردالیق لار ائتمک، کلام‌لاری نئجه ادا ائتمک، نئجه بوروندا اوخوماق(غُنّه)، «آمان آمان» لاردان هاردا و نه شکیلده ایستیفاده ائتمک، نه زامان و هانسی نوع زنگوله‌دن ایستیفاده ائتمک، سسی بوغازدا، آغیزدا و بوروندا نه جور دولاندیرماق، خاریج خانلیق ائتمه‌مک، نه شکیل ده ملودیک بزک‌لر وورماق و …خواننده‌نین ایمپروویزیا، ایستعداد و یارادیجی‌لیغیندان آسیلی‌دیر. موغام خواننده‌لییینده ده بئله بیر فاکتورلار اساس اولدوغوندا موغام موسابیقه‌لری‌نینده اؤلچولرین موهیم اولدوغو تمامیله حیسس اولونور.\nکئچمیشده موغام موسابیقه‌سی\nهر بیر موغامین دوغرو- دوزگون اوخونماسی خواننده‌نین شخصی یارادیجیلیغین‌دان و اونون ایفاچی‌لیق هنرینین زنگین اولماسین‌دان آسیلی‌دیر. مسئله موغاملاری کامیل بیلمکله بیتمیر. موسیقی‌چی‌نین درین موسیقی یادداشی، هم ده یوکسک بدیعی ذووقو اولمالی‌دیر. اونون ایفا ائتدیی مئلودییا طبیعی، تأثیرلی و ایلهاملا سسله‌نمه‌لی‌دیر. بوتون بو کئیفیتلره مالیک اولان خواننده موغاملاری اؤز ملاحتلی سسی ایله، گؤزل خیردالیقلاری و اینجه خاللاری ایله یئنی بیر فورما، یئنی بیر معنا وئرمکله اونو گلین اوتاغی کیمی بزه‌ملی‌دیر. بئله بیر ایفانین ناخیشلارینی، الوان بویالارینی نه لئیسان یاغیشلاری، نه قاسیرغالی کولکلر، نه ده زامان سولدورا بیلمز. بئله بیر ایفالاری کی موغام ساحه‌سینده بیر یئنی‌لیکدن باشقا موغام ایفاچیلیق تکنیکی‌ینده ده بیر ایرللییش حساب اولونور، سیچیب اؤزه چیخارماق اوچون موغام یاریشینین قورولماسی چوخ اؤنملی تشببوسدور.\nآذربایجان موسیقی‌سینین موختلیف ساحه‌لرینده او جمله‌دن عاشیق موسیقی‌سی، اینسترومنتال(چالقی آلت‌لری) ساحه ده تاریخ بویو موسابیقه‌لر آیری آیری عنوان‌لار آلتیندا دوام ائتمیشدیر. قدیم زامانلاردان توی مجلیس‌لری آذربایجان موسیقی صنعتچی‌لرینین یاریش میدانینا چئوریلمیش، بوردا اَن یاخشی ایفاچی، خالق داورلیگی اوزریندن ‌دیرله قیمتلندیریلیردی. تبریز، باکی، شوشا و شاماخی مجلیس‌لرینده موغام موسابیقه‌سی داواملی اولاراق تشکیل اولونار و آذربایجان‌ین هر ایکی تاییندان صنعت‌چی‌لر ایشتیراک ائدردیلر. «بو مجلیسلر یئنی خواننده‌لر نسلی یئتیشدیرمکله برابر، موغام موسیقی‌سینین خالق آراسیندا یاییلماسیندا دا بؤیوک رول اوینامیشدیر. دیگر طرف‌دن، بو مجلیسلر آذربایجان موسیقی‌سین یاد تأثیرلردن قوروموش، موغاملارین میللی مضمون‌لو، خالق روحون‌دا اولماسینی تأمین ائتمیشلر. موغامین گئنیش خالق کوتله‌لرینین معیشت‌ینده مؤحکم یئر توتماسینا دا سبب محض بو ایدی. بعضن موسیقی مجلیسلرین‌ده موغامی بیر نئچه خواننده اوخویار، اونلاری دینله‌ین تاماشاچیلار، پئشاکار و هوسکار خواننده‌لر ایسه دستگاه اوخویان خواننده‌نین سهو جهتلرینی تنقید ائدردیلر. بو تنقیدلر چوخ زامان جدی موباحیثه‌لره چئوریلردی. موباحیثه کسکین شکیل آلدیق‌دا معین بیر موغامی تامام دستگاه اوخوماق اوچون موسابیقه اعلان ائدیلردی. بئله موسابیقه‌لرین جانلی شاهیدی و ایشتیراک‌چیسی اولان مشهور کامانچاچی ساشآ اوقانئزاشویلی بئله یازیر:\n«…موسابیقه اوچون بورایا ان یاخشی ساز‌نده‌لر چاغیریلیردی. هله موسیقی مجلیس‌لرینه بیر هفته قالمیش ان یاخشی سازنده و خواننده‌لری، هابئله رئیسی مجلیسی سئچمک اوچون کومیسیون یارادیلردی. رئیسی مجلیس، چاغیریلان خواننده و سازنده‌لرین ایفا ائد‌جکلری موسیقی پروقرامینی معیین ائدیردی. تاماشآچیلار اوچون ده معیین بیر\nقایدا قویولموشدو: خواننده‌نین اوخودوغو سؤزلره قولاق آسماق اوچون هامی تام ساکیت‌لیگی گؤزله‌مه‌لی ایدی. رئیسی مجلیس و خالق طرفیندن بیه‌نیلن موسیقی شیناس و خواننده‌لر موکافات و پول آلیردیلار. پروقرامی ایفا ائده بیلمه‌یه‌نلر ایسه ایستئهزالار آلتین‌دا مجلیس‌دن چیخاریلیردی.»\n۱۹جو عصرین ایکینجی یاریسین‌دا شیروان ماحالیندا خواننده‌لیک صنعتینین یاییلماسیندا «محمود آغا»نین بؤیوک خیدمتی اولموشدور. محمود آغا (۱۸۲۶-۱۸۹۶) شاماخی‌نین مشهور مالیکی و بوتون قافقازدا تانینمیش موسیقی خادیمی ایدی. محمود آغا صنعتی، شعری، موسیقی‌نی سئو‌ن، اَلی آچیق، قوناق‌پرور بیر شخصیت کیمی شؤهرت تاپمیشدی. او، موسیقی‌چیلرین قایغی‌سینا قالیر، اونلارا مادی کمک‌لرینی اسیرگه‌میردی. او دؤورده قافقازدا ائله بیر مشهور خواننده و تارز‌ن یوخ ایدی کی، محمود آغانین مجلیسین‌ده ایشتیراک ائتمه‌میش اولسون.\nآذربایجان‌ین مشهور شاعیری سید عظیم شیروانی، شیروان خانلارینی هجو ائتمیش، لاکین محمود آغانی تعریفلمیشدیر. او اؤز مالیکانه‌سینده موسیقی‌لی گئجه‌لری کئچیرمک اوچون دوزلتدیی خصوصی سالون‌دا تئز- تئز خواننده‌لرین موسابیقه‌سینی کئچیرر، بیرینجی یئرلری توتانلارا قیمت‌لی هدییه‌لر و موکافاتلار وئرردی. مشهور فراننسه یازیچی‌سی «آلئکساندر دوما» دا قافقازا سیاحتی زامانی شاماخی‌دا محمود آغانین قوناغی اولموشدو. محمود آغانین موغام موسابیقه‌لرینده، یئرلی موسیقی‌چیلرله بیرلیک‌ده تیفلیس، قاراباغ و ایران موسیقی‌چیلری ده ایشتیراک ائدردیلر.\nآذربایجان‌دا خواننده‌لیک صنعتینین اینکیشافیندا شوشا و شآماخی مجلیسلری ایله برابر باکی مجلیسی‌نین ده معین خیدمتی اولموشدور. باکی موسیقی مجلیسی‌نین رهبری مشهدی ملیک منصوروف(۱۸۳۸-۱۹۰۹) ایدی. بو مجلیسده ایران‌دان، تیفلیس‌دن، خصوصیله قاراباغ‌دان باکییا گلن قوناقلاردا ایشتیراک ائدیردی. باکی موسیقی مجلیس‌ینده ایفاچیلیق صنعتی باره‌سینده جدی صؤحبتلر آپاریلسا دا، اساس فیکیر موسیقی تاریخینه وئریلردی. بورادا موغاماتین نه زامان، کیم طرفین‌دن، هانسی شرایط‌ده یارادیلماسی موضوسو مجلیس عضولرینی داها چوخ ماراقلاندیراردی. بو مجلیسلرده ده یئنی خواننده‌لر نسلی یئتیشدیرمک مقصدیله موسابیقه‌لر قویولوردو.\nآرتیرمالیق کی تبریز و قاجار شاهلارینین ساراییندا دا خوان��ده‌لر آراسی موسابیقه‌لر کچیریلیب و بیرینجی یئر توتانلار یاخشی قیمته لاییق گؤرونوردولر. مثلاً مظفرالدین شاه، شاهلیق تختینده اوتوراندان سونرا، شاهلیق ساراییندا باش خواننده‌نی تعیین ائتمک اوچون، خواننده‌لر آراسیندا موسابیقه قویولموش و ایقبال آذر بیرینجی لیگی قازاندیقدان سونرا شاه سارایینین باش خواننده‌سی تعیین ادیلمیشدیر.\nموغام موسابیقه‌سی\nموغام آذربایجان خالقی‌نین یاشایشی‌لا سیخ رابطه‌ده اولدوغو اوچون، خالق تاریخ بویو اونا یوکسک‌ دیر وئریب و موغام ایفاچیلارینی، هم اینسترومنتال و هم وکال ساحه ده یاریش‌لاردان کچیررک، ایفاچیلیق اینجی‌لرینی تاپار، اونلارا قیمت وئرر و بئله لیک‌له اَن یاخشی و دوغما موغام مکتب‌لرینی اوزه چیخاراراق، اؤز دوغما موسیقی تئکنیک و سبک‌لرینی یاد تأثیرلردن قورویوب و آسمیلاسیون اوچوروموندان قوروموشدور. بئله بیر اؤنملی موسابیقه‌لرده «داورلر هئیتی»نین ترکیبی، اونون سئچه‌نک سویه‌سی، تشخیص سویه‌سی و اونو ایضاح سویه‌سی، موغام تاریخینه و موغام کلاسیک‌لرینه دریندن معلوماتی، هر بیر موغامین بوتون ساحه‌لریله تانیش اولوب و ایضاح ائده بیلجه‌یی و… بؤیوک اهمیته مالیکدیر. چونکی بونلار بیر خالقین صنعت نماینده‌لری اولاراق، بیرینجی آددیمدا خواننده‌نی دئیلده بیر خالقین صنعتینی، اؤز صنعت بیلیم‌لرینین سوزگجیندن کئچیریرک قضاوت مقامیندا اوتوررلار. اونون اوچون «خوشا گلیب، گلمه‌مک» و یا «روحو اوخشاییب، اوخشاماماق» آرخاسیندا تئوریک ایضاحات و «اوستادانه» تشخیص‌لر اولمایینجا، او قضاوت بیر ایشه یاراماز. «موسابیقه»، سبقت آلماق و بیرینی و یا بیرشئیی آرخادا قویماق آنلامینا گلیر. بو آنلام صنعت و کانکرت اولاراق موغام ساحه‌سینده، فیزیک ده اولدوغو معنادان بام باشقادی. موسابیقه صنعت عالمینین بَللی بیر دالیندا، بیلیک و کانکرت اؤلچولره دایالی بیر شئی‌دیر. بو شرط‌لری نظره آلاراق بئله بیر موسابیقه ده «مونصیف‌لر هئیتی» اویقون بیر تَریم اولمایاجاق.\nموغام موسابیقه‌سینده ایشتیراکچی‌لارین موعلیم‌لرینین اؤنم و ایشلولری بؤیوک ‌دیره مالیکدیر. بو بیر آیدین مسئله‌دیر کی آذربایجان موغام صنعتی بؤیوک بیر کلاسیک خزینه‌یه مالیک اولوب و خواننده‌لر کلاسیک خواننده‌لرین ایفالارینا مراجعت ائتمکله قیمتلی شئی‌لر الده ائده بیلرلر، اما یئنه ده موغامین مرککب بیلینه‌جه‌یینه یییه‌لنمک اوچون موعلیم‌لرین رولو چوخ اؤنملی‌دیر. موعلیم‌لر آذربایجان کلاسیک موغام مکتب‌لرینی دریندن بیلمه‌لیدیرلر. اونلار «قاراباغ موغام مکتبی»نین خصوصیت‌لرینی، ایفا طرزینی و اوندا کلام‌لارین نئجه ادا اولماسینی باشقا مکتبلرده اولدوغوندان آییریب و شاگیردلرینه تانیتمالیدیرلار. قاراباغ موغام مکتبی و اونون حاجی حوسو، مشهد ایسی، بلبلجان، جابار قاریاغدی اوغلو، سید شوشوننیسکی، ذولفو آدیگؤزلوف، مطللیم موطللیم اوف، خان شوشونیسکی، یعقوب ممداوف، آغابابا نوروزاف، عاریف بابایف و ….کیمی دونیا وارکن پارلاق اولدوزلارینین میثیل‌سیز ایفالاری، موغام موسابیقه‌سینین شاگیردلری اوچون بیر بیلیم خزینه‌سی ساییلیر. دیقت اولونورسا بو مکتب‌ده هر موغامین حتی نئجه «کیشی‌سایاغی» ایفا دا گؤز قاباغیندادیر. بیلدیمیز کیمی شهناز موغامی اوچ حیصه‌لی کیچیک بیر موغام‌دیر. بو موغام چوخونلوقلا قادین خواننده‌لرینین سسینه اویقون اولدوغوندان، خانیملار طرفیندن ایفا اولونوب. توکززیبان ایسماعیل اوا و شوکت الکبراوا بو موغامی چوخ یوموشاق، یایقین و شیرین زنگوله‌لرله ائله ایفا ائدیبلر کی اینسان اونلارا قولاق آساندا ائله بیر قراره گلیر کی بو موغام یالنیز و یالنیز قادین موغامی‌دیر. آما بو موغامی خان شوشینسکی ائله «کیشی یانه» ایفا ائدیب کی دینله‌ییجی اؤزون تام بیر کیشی موتیف‌لری آراسیندا حیس ائدیر. بئله بیر دویغو و داها دوغروسو «آیری – سئچکی»لیک، قاراباغ موغام مکتبی بوتون خواننده‌لرینین ایفالاریندا تمامیله آیدین بیر شکیلده گؤزه چارپیر. نئجه کی موغاملار بیگانه بوغازلاردان قورونمالیدیرلار، موغاملار اؤز ایچینده ده «قادین بوغازی» و «کیشی بوغازی» باخیمیندان دا آیریلمالیدیرلار. بئله اولورسا آذربایجان موغام عنعنه‌لرینه ده اویقون دوشر. تأسف کی بو مسئله هم «مونصیف‌لر» طرفیندن و هم موعلیم‌لر طرفیندن بیر او قدر ده موهیم ساییلمیر.\nیوخاریدا قید ائتدییمیز کیمی موغام ایفاچیلیغیندا باشلیجا عامیللردن بیری ده ایمپریویزییا و یا بداهه‌خوانلیق عنصرلری‌دیر. خواننده‌نین گؤزل سس تیمبرینه مالیک اولماقلا یاناشی ایمپریویزییا عنصورلرینین حضورو و اوندان یارادیجیلیقلا ایستیفاده ائتمک، موغام موسابیقه ایشتیراکچی سینین باشلیجا مسئولیت‌لریندن‌دیر. بو استعدالاردان ایستیفاده ائتمک اؤزونو خیردالیقلاردا، گوشه خوانلیقدا، موغامدان موغاما کئچیت ده و ها بئله بوروندا اوخوماقدا (غُنّه) بلورلاندیریر. بونلاردان ایستیفاده ائتمک، هر شئی دن اول خواننده‌نین بداهه‌خوانلیغینا باغلیدیر. هئچ بیر یئرده یازیلماییب کی خواننده نئجه خیردالیقلار ائتسین، بو یالنیز و یالنیز خواننده‌یه عائید اولان یارادیجیلیقدان آسیلیدیر.\nغُنّه دن ایستیفاده ائتمک، موغام موسابیقه ایشتیراکچیلاری طرفیندن بول بول ایستیفاده اولوندو. تاسف که خواننده‌لر غُنّه‌نی آغیزی یوموب و نیسبتاً اوزون بیر موددت میزیلداماقدا و آغیزی بیردن آچماقدا خولاصه ائتمیش‌دی. آذربایجانین بؤیوک داهی موغام و تئاتر اوستاسی «میرزه موختار» خواننده‌لرین بوروندا اوخوماقلارینی بئله ایضاح ائدیر:\n«اوخوما زامانی تنوع خاطیرینه هردن‌بیر بورون‌دا اوخوماق (آغیز یومول‌موش حال‌دا) اؤزلویونده چوخ گؤزل اصول‌دور. هم ده هر خواننده‌یه موئثیر اولان ایش دئییل. بورادا اصل مهارت، سسی بیر مدت بورون‌دا اوزاتدیقدان سونرا ائحمال‌جا آغیزا کئچیرمکدن عبارت‌دیر. بو هونر ایستر. گرک بورادا هئچ بیر سرت سس آیریلیغی حیسس اولونماسین».\nاو، بو ساحه‌ده یئگانه متخصص کیمی سید شوشینسکی‌نی نومونه گتیره‌رک دئیردی:\n«منیم ایستر کئچمیشده و ایسترسه ده ایندی تانیدیغیم خواننده‌لردن یالنیز سید شوشینسکی بورون‌دا اوخوماق اصولون‌دان مهارتله ایستیفاده ائتمه‌یی باجاریر. بو ایشده هئچ بیر موغننی اونا تای اولا بیلمز»\nگؤرولدویو کیمی داهی صنعتکار «بوروندا اوخوماق»ی موغام ایفچیلیغیندا بیر اصل اولاراق قبول ائتمیش و اونون تکنیک‌نین نه قدر چتین و مهارتله ایفا اولونماسینی قید ائتمیشدیر.\nبورادا ۲۰۱۷جی ایل موغام موسابیقه سینده ایشتیراک ائتمیش جنوبی آذربایجان نماینده‌سی مجید عصری دن ده بیر نئچه جمله قید ائتمک یئرینده اولاجاق.\nبو سطیرلرین مؤلیفی موحصیل اولدوغو زامان ۱۳۴۷- ۴۸‌لرده آخشام چاغی م��کین‌ین خیوچایندا گون باتیب آلا قارانلیق دوشنده، مال اوتارانین، زَمی بیچنین آیاغی چولدن چکیلندن سونرا آغاجلار آراسیندا گیرهَ وهَ تاپیب یعقوب ممداوف‌ون، عاریف بابایف‌ون، ذولفی آدیگوزل اوف‌ون اوخودوغو موغاملاری یامسیلاردیم، یاخشی و زیل سسیم واریدی…او زامان گلپایگانی، ایرج و…مود ایدی. منیسه اوتانیب ایستمزدیم کیمسه اوخوماغیمی ائشیتسین. اما تاسف کی صاباحی‌سی الیمده کیتاب کوچه‌دن کئچنده «کوبرا خالا»:\n– آ گئده عاشیق کریم نه یامان قاققیلدیردون… دیینده قیپ قیرمیزی اوتانیب قیزاراردیم. کدرلنیب اؤزو اؤزومه دییردیم: “گورسن بیرگون اولاجاق فیردوسی مدرسه‌سینین سِنی اوستونده کانسرت اولا، منده خواننده‌لرله برابر بیر موغام اوخویام…؟!”\nاو گونلر آرزو قانادلا خیال عالمینده اوچوردوم، بو گون او خیاللار مجیدله گئرچکلشدی…\nمجید عصری گوزل سس تیمبرینه مالیکدیر، سسی یوموشاق و اوریه یاتان‌دیر. اینانیرام کی مجید ده موغاملاری قولاق یولویلا ائشیدیب و خیو چاییندا ساوالانین اتیینده مشق ائدرک اؤیرنمیشدیر. اونون اصل مهارتی بیر موغامدان باشقاسینا کئچمکده‌دیر. بو کئچیت‌لر او قدر اوستالیقلا و یوموشاقلیقلا یئرینه یتیریلیر که دینلییجی‌نین اینجیک‌لیینه سبب اولمور. آذربایجان موغام تاریخینده جاببار قاریاغدی اوغلو بو تکنیک‌ین بؤیوک اوستالاریندان ایدی. مجید عصری بؤیوک مهارتله موغاملارین مایه‌لرینی اوخویوب، اونو گوزل بَزک و خیردالیقلارلا اورک‌لرده اوتوردور. تأسف کی مجیددن زیل پرده‌لرده ایفالار ائشیده بیلمه‌دیک! بونون ایکی عیللتی اولا بیلر: یا ایزدیهاملی مجلیسلر، بؤیوک استاد‌لار قارشیسندا چیخیش ائتمه‌دییندن روحی سیخینتی‌لار کئچیررک سسی دوزگون ایشته‌ممیشدیر و یا مجید بیر پَس‌خوان خواننده اولاراق اورتا دییاپازونلو سسه مالیکدیر. مجیدین بویا باشا چاتدیغی اورتامدا اولان ایمکانلاری و چتین‌لیک‌لری نظره آلاراق، اونون اؤز باشینا چالیشیب بئله بیر یِئره چاتماسی، اونون اوره‌یینده اولان اؤز خالقینین ‌دیرلرینه و موغام عنعنه‌لرینه بؤیوک عشقین ائلچی‌سی‌دیر.\nبوگون موغام موسابیقه‌سی هر بیر آذربایجانلینین اوره‌یینده اؤز یئرین تاپیب. آذربایجان موسیقی عنعنه‌سینین اؤنملی بیر پارچاسی اولان موغام، موغام موسابیقه‌سی واسطه‌سیله ایران تورک گنجلیینه مدنی بیر عنعنه و‌ دیر اولاراق قبول اولونماقدادیر. موغام موسیقی عنعنه‌سی آذربایجان اینسانلارینین پسیکولوژی‌سینه تام اویقون اولاراق، بو اینسانلار گرچک حیاتین معنوی و استتیک یانسیمالارین تام اولاراق اوندا تاپدیغی اوچون، موغاملار اونون معنوی حیاتینین بیر پارچاسی ساییلیر. ایران تورک گنجلری موغام مدنیتی ایله اوغراشدیقلاریندا اوتوماتیک اولاراق اوز خالقینا عایید عادت عنعنه ایله تانیش و تربیه اولوب یاد تأثیرلردن اوزاق اولاجاقلار.\n۲۷\/۳\/۹۶\nقایناقلار:\n– از ستار اردبیلی تا خان شوشینسکی(آذربایجان خالق موسیقی‌چی‌لری)، ترجمه ک. پوراکبر.\n– آذربایجان موغام انسیکلوپدیاسی\nدانلود\nنسخه اصلی این مطلب\nدنیز یوکلو بولودلار\nدنیز موغان‌ سارای\nدیلیم\nویدا حشمتی\nتاختالی کؤیدن‌ مکتوب‌لار \/ اون‌یئددینجی مکتوب\nعزیز نسین اسماعیل شیخلی\nمدخلی بر آداب و رسوم روستای«زنگاوا»: (قاپان- قاپان۱)\nابوالفضل جمالی\nچاپ\n2 پاسخ\nملاحت باوفا گفت:\nپنجشنبه ۱۶ شهریور ۱۳۹۶ در ۲۲:۱۷\nچوخ ماراغلی….\nحمید گفت:\nجمعه ۹ تیر ۱۳۹۶ در ۲۲:۴۲\nچوخ گوزل آراشدئرمادئر،باخمئیاراق قئسا یازئدئر آنجاق چوخ ساده و گوزل فورمادا ایضاح اولوب.سیزه داها بویوک نایلتلر آرزئ ادیرم.اللرینیزه ،بینیزه ،جانئزا ساغلئق.","num_words":4023,"character_repetition_ratio":0.045,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.197,"stopwords_ratio":0.001,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":299052.0,"cluster_detection":-1}
+{"text":"822-Deli Dumrul-Suat Daşer-1962-82s-Dumrul-Adinin kokeni Ve Deli Domrul Boyundaki Bazi Motivlerin Qaynaghina Dair-6s\nPitiklər\nMəqalə Toplusu\nبیزه گؤره\nایلتیشیم\nفارسی\nAzerbaijani\nEnglish\nتورکجه\nTurkish\nتوروز - تورکجه دیل و ائتیمولوژی کیتابخاناسی\nکیتابلار\nFelsefe\n822-Deli Dumrul-Suat Daşer-1962-82s-Dumrul-Adinin kokeni Ve Deli Domrul Boyundaki Bazi Motivlerin Qaynaghina Dair-6s\n3148\n0\n2020\/4\/3\nسس لرین سایی 1\nسس وئرمه نین سونوجو 5\n0\nتام آد :*\nایمیل :*\nیوروم :*\ncaptcha:\nاستاد شهریار\nسؤزلوک\nتورکولوژی\nدیل و دیلچیلیک\nمیفولوژی\nFelsefe\nده ده قورقود\nشعر\nفولکلور\nأل یازمالار\nآتالار سوزو\nبایاتی\nتاپماجا\nاوشاق\nگولمه جه\nنوحه\nموسیقیمیز\nهر قونودان\nEl Bilimi Dergisi\nŞəkil\nآنلاین: 4770 ایشلدیجی\nیازیلمیش: 39115 ایشلدیجی\nتوروز\nسایین اوخوجولار!\nتوروز سیته سی بیر کولتورل اوجاق اولا‌راق دیلچی‌لیکله باغلی قونولاردان دانیشیر. بو سیته دیلچی‌لیکله باغلی دیرلی بیلگی‌لر وئرمکده‌دیر. دیلیمیزین تاریخی و ائتیمولوژی‌سی ساحه‌سینده چالیشان بو سیته، سؤزلرین کؤکو و ائتیمولوژی‌سی حاقیندا، باشقا سیته‌لردن دییشیک اولا‌راق، ائیلمله(فعل) باغلی آنلام‌لارین آچیقلاییر.\nسیته‌میزده دیلچی‌لیکله باغلی بیر چوخ کیتاب، سؤزلوک، یازی‌لار الده ائدیب اوخویابیلرسینیز. اوموروق کی بو سیته، سیز دیرلی، سایین اوخوجولار یاردیمییلا، دیلچی‌لیک قول‌لاری‌نین گلیشمه‌سی، یوکسلیشی یولوندا بیر آددیم گؤتوربیلسین.","num_words":332,"character_repetition_ratio":0.065,"word_repetition_ratio":0.192,"special_characters_ratio":0.226,"stopwords_ratio":0.0,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.998,"perplexity_score":46307.1,"cluster_detection":-1}
+{"text":"بیلیندیگی کیمی بیر دوشونجه و گؤروشون توپلومدا دگر قازانماسی اوچون او گؤروش صاحابلاری اؤز قاپیلارینی منطیق و دیالوگ اساسیندا آچیب اؤرتمه گه باشارمالی و ایجتماعیتده یاخشی و خوش قارشیلانمایان فیکیر یئریتمه لردن یایینماغا چالیشمالیدیرلار. بو باخیمدان بعضی فیکیرلری آذربایجان فعاللاری آراسیندا گؤزدن کئچیرمک فایدالی گؤرونور، اوخویوروق:\n\" آقای بابک آذری.. ..آقای آذری سایت ما هفته های گذشته در سراسر ایران فیلتر دار شده بود . تخریب شما و آقای نیازی کوچکتر از این حرفهاست . اگرقصد خبر رسانی داشتید چرا تا حال از خبرهای ما استفاده نکردید و ... ما سایت شما را یک سایت مردمی می دانیم و از زحمتهای شب و روز شما تشکر می کنیم ولی در این اواخر ؛ خواسته یا ناخواسته برای حمایت از طیف شمس تبریز بغضی از بیانیه ها و نوشته های فعالین حرکت ملی را در خصوص طیف شمس در سایت نمی گذارید بعنوان مثال \" موضوع گیری گروه ائلقار\" و \" بیانیه جمعی از فعالین منطقه ولیعصر تبریز\" و غیره آقای نیازی شما و دوستان شما آقای حسن ابولولو و ... را همه می شناسند لازم نیست که در مورد شما آگاهی بدهیم .\"(1)\nاوسته گؤروندوگو کیمی بیر یاندان آزادتریبون سایتینی مردمی بیر سایت حئساب ائدیر و بو سایت مسئولوندان چکدیگی زحمتلری اوچون تشکور ائتمه سینه باخمایاراق شمس تبریز سایتی علیهینه یئریتدیکلری ایتتیهاملاری آزادتریبون سیته مسئولونا، اؤز سیته سینده او یازینی قویمادیقلاری اوچون یؤنتمیش اولور و اونو باشقا آذربایجان میللی فعاللاری (جمشید نیازی، حسن ارک و ساییره لر) ایله بیرگه ایتتیهام ماساسینین اطرافیندا اوتورتماغا چالیشیر.\nدئمک، آزادتریبون سیته مسئولو خطاکار و خالق دوشمنی دیرسه، نه اوچون آزادتریبون سیته سی مردمی حئساب اولونور و سیته مسئولونون چکدیگی زحمتلریندن قدردانلیق ائدیلیر؟ خطاکار دئییل دیرسه، هانکی اینسانی و میللی پرینسیپلری اساس گؤتوره رک بو سیته مسئولونا ایتتیهام وورماق اوچون بو ذات عالیلر اؤزلرینه ایجازه وئریرلر؟ گئنه ده اوخویوروق:\n\"... ولی مطلبی را که شما چرا از سایت ما ناراحت هستید به اطلاع عموم می رسانیم. چند روز قبل شما مقاله را در سایت خود قرار داده وبه فعالین حرکت ملی حمله کرده بودید . متن نامه شما در صفحات یکی از سایتهای اداری دولتی بود. و ما نیز این مسئله را در سایت خود آشکار کردیم . بعد از آن شما که متوجه شدید! بخش مربوط به مقالات و بخشهای دیگر سایت خود را از کار انداختید . و دوستانی که از تکنیکهای سایت اطلاع دارند می دانند که شما نباید این اشتباه را می کردید . این اشتباه تکنیکی بزرگی بود که دست شما را رو کرد.\"(1)\nموألیفین اوسته کی حدسیات لاری کیمه یؤنلمیش اولدوغو بللی دئییل، بیلیندیگی کیمی کئچمیشده آزادتریبون سیته مسئولو بعضی مقاملارا دانیشیق واسیطه سی ایله آچیقلیق گتیرمه گه چالیشمیش. موألیفین خیطاب ائتدیگی سؤز باشقا ذات عالیلره دیرسه، یازینین ایچریگیندن بللی اولدوغو کیمی آغ ایله قارا آراسیندا بو قلم صاحابلاری نین فیکیرینجه فرق قویولمور. بئله لیکله ده خیال ایله واقعیتی چتین بیربیرلریندن آییرد ائده بیلمه لری اورتایا چیخمیش اولور. گئنه ده اوخویوروق:\n\".. مطالبی را نه برای شما و دوستان شما بلکه برای افکار عمومی باتوجه به نوشته های شما به اطلاع هم وطنان عزیز می رسانیم.\"(1)\nدئمک، عنوانلانمیش بیر شخص اوچون بیر مطلب یئرلی گؤرونمه دیکده، نه اوچون اونو ایجتماعیت واسیطه سی ایله او شخصه عونوانلاماغا چالیشیلیر؟ بونلار ایجتماعیتی عوام حئساب ائدیرلرمی، یوخسا بو شخصیت کیچیتمکلر ایله اؤزلری بؤیویه جک سئوداسینا قاپیلمیش اولورلارمی؟\nخالق ایچره وار دؤولت باخیمیندان بیر مثل وار، دئییلیر:\nایسته گیلن بیر قونشونون وارینی قونشودا وار اولمازسا، سنده وار اولماز،\nوارین اولسا، قوهوم یئیر قارداش یئیر شاد اولار وار اولمازسا، دوقمالارین یاد اولار.\nدئمک، بو بیر بیرلرینی چیکیتمکلر، بیربیرلری نین شخصیتلرینی تئرور ائتمه لر ایله نه الده ائدیلمه گه چالیشیلیر دئیه دوشونمه لی ییک. گؤروندوگو کیمی بهمن اینقلابیندان سونرا، خالق مسلمان تشکیلاتینا قارشین فارس اوپوزیسیون تشکیلاتلاری نین مخالیفت ائتمه لری، اونو ازمکده تهران حاکیمیتی ایله ایش بیرلیگی آپارمالاری، مجاهید و حزب توده طئیفی نین بیربیرلرینه قارشی دورماسی، فارس تشکیلاتلاری بیرر بیرر بیربیرلرینی مرکزی حاکیمیته شیکار ائتدیرمه لری بیر چوخلاری اوچون عیبرت درسی اولمامیشدیر. بو باخیمدان بو مسئله نین اوزرینده بیر آز آرتیق دایانماق میللی مسئله میزه اویقون گؤرونور. بیلیندیگی کیمی فارس سولچو مئابلاری و مجاهید تشکیلاتی فارس پان ایرانیست تشکیلاتلارینی(حزب نژادپرست جبهه میللی، نهضت آزادی، حزب میللت، حزب پان ایرانیست و ساییره نی) لیبرال و آمریکا یانچیسی دئیه ایجتماعیت ��یچره فیکیر باخیمیندان تئرور ائتمه گه چالیشیردیلار. خالق مسلمان مسئله سینه گلدیکده بو تشکیلاتلار هامیسی خالق مسلمان حرکاتینی آمریکا یانچیسی دئیه آذربایجان ایجتماعیتیندن تجرید ائتمه گه و خالق گؤزوندن سالماغا چالیشدیلار. سونرا تهران حاکیمیتی ایله بیرلیکده بو حرکتی ازمه گه باشلادیلار. زامان گئدیشی ایله تهران حاکیمیتی حاکیمیت هوسکاری اولان فارس موخالیف قوروپلاری تأثیرسیز ائتمه گه، بئله لیکله حزب جمهوری ایسلامی و مجاهیدین اینقلاب ایسلامی پارتیلاری دویقو سؤمورمه گه، مئیدان سولاماغا و حاکیمیت ائتمه گه داوام ائتدیلر. ایران عراق ساواشی دالیندا اؤز باشاریقسیزلیقلارینی گیزله دن بو پارتیلار ایران عراق ساواشی سونا چاتدیقدان سونرا خالق ایسیتکلرینه جاواب وئرمه دن عاجیز قالاراق هاشیمی رفسنجانی زامانیندان باشلامیش و کئچمیش 8 ایل سید محمد خاتمی یزدی زامانی شاهید اولدوغوموز کیمی، فارس شوونیسمی ایران ممالیکی محروسه سی جامعه سی نی اؤز ایسته گینه دوغرو فعاللاشدیرماق اوچون ایصلاحاتچی دونو گئیینه رک بیر داها رجز اوخوماغا باشلادیلار. بو مسئله نی روس شوونیسمینه اساسلانان س.س.ر. کمونیست پارتیسی کئچمیش سؤویئتلر بیرلیگینده ده پروستئریکا و قیلانوس آدینا حیاتا کئچیرمه گه چالیشدی. آنجاق اورادا جومهوریتلر اساسیندا آنا یاسا، میللی و مدنی یاریم بند تشکیلاتلار اولدوغو اوچون مرکزیتین گئری اوتورماسی بو جومهوریتلره ایلری گئتمه اولاناغی (ایمکانی) ساغلامیش اولدو. ایران ممالیکی محروسه سینده دیل، مدنیت و رسمی محللی اورگانلار فارسچیلیق اساسیندا قورولدوغو اوچون مرکزیتین بحرانلا اوز اوزه دورماسینا باخمایاراق فیکیر باخیمیندان بو ممالیکی محروسه ده فارس ایستعماری حاکیم اولدوغو اوچون فارس اولمایان میللتلر آراسیندا میللی دیرچلیش کئچمیش سؤویئتلر بیرلیگینده کی کیمی اؤزونو گؤستره بیلمیر. بئله لیکله تهران حاکیمیتی نین محللی و ایططیلاعاتی اورگانلاری محللی گوجلری موختلیف واسیطه لر ایله قارشی قارشییا قویاراق زامان قازانماغا چالیشیرلار. خالق ایسه حاکیمیتین باشاریسیز اولدوغونو بیلمه سینه باخمایاراق ایکی سره بیر دره محللی میللی گوجلر و حاکیمیت گوجلری آراسیندا آسیلی وضعیتده بلیرسیز بیر گله جک اوچون گون سایماغا داوام ائدیر.\nبو اوسته کی مسئله تهراندا حاکیمیت اوغروندا فارس تشکیلاتلارینین بیربیرلرینه بوینوز توتمالاری و باشقا فیکیرده اولانلارا قارنیزی سؤکه رم دئمه لری و فارس اولمایان میلت اوولادلارینا فارس قوروملارینین یاناشماسی ایدی. آذربایجان میللی مسئله سینه گلدیکده طرفی کنده گیرمه گه یول وئرن یوخ، کندخدانین ائوی نین آدرئسینی سوروشماغا قالخدیغی ائشیدیلیر. دئمک، ایلک اؤنجه آذربایجان میللی مسئله سی اطرافیندا فورمالاشان فیکیر صاحابلاری فارس شوونیسمینی ائودن ائیشیگه سالمالی، سونرا فارس ایستعماری ایله تربیه اولوندوقلاری اوچون فارس تشکیلاتلاری ائتدیکلری ایشتیباهلاری میللی و ایجتماعی منافعلرینه اویقون گؤرسه لر تیکرار ائتمه گه باشمالیدیرلار. آذربایجان میللی مسئله سینده بیربیرلرینی ایتتیهام ائتمک یئر برک اولدوقدا اوزدن ایراق اؤکوزون باشقا اؤکوزه قارشین او همکارلیق ائتمیر ایتتیهام نامه سینی خاطیرلادیر. آذربایجان میللی مسئله سی تمامیتچی فارس حاکیمیتی الینده کیلیدلندیگی اوچون چیخیش یولونو کیمیسی ایلیملی (ملاییم) اولمادا، کیمسی وور ییخ مسئله یه سون قوی دئمه ده بیر فیکیر کیمی قبول ائتمیش گؤرونور. عملده ایسه فارس شوونیستلیگیندن زهرلنمیش نئهیلیستلیگه اوغرامیش آذربایجانلیلارین بیر چوخو میللی باخیمدان نه کیم اولدوقلارینی بیلیر و نه ده بیلمک ایسته ییرلر. بو آشامادا خالقی موعاریفلندیرمک و اؤز منلیک و کیملیگینه تانیش ائتمک آذربایجان میللی فعاللارینین بیرینجی بورجو ساییلمالیدیر. بونلارا باخمایاراق میللی منلیک و کیملیک بیلینجینه صاحیب اولموشوق دئمه گه چالیشان اینسانلارین ناشیلیقلارینین تانیغی (شاهیدی) اولدوقدا آذربایجان میللی حرکتی نین گله جه گینه داییر ناراحاتلیق تؤره دیجی و ناشییلیق داورانیشلاری (عمل و رفتارلاری) اینسان اوغلونا بیر لحظه ده ایستر اولسون راحات نفس آلماغا اولاناق تانیمیر. بو اینسانلارین میللی مسئله یه ایناندیقلارینا شک یئری یوخدور. آنجاق بو اینسانلارین عمللری آنالیز ائدیلدیکده آذربایجان میللی مسئله سی بونلارین داورانیشلارینا اساساً اولدوقجا ساده و بیر فوتبال تاخیمی (تیمی) کیمی یوروملانمیش (تعبیر و تفسیر ائدیلمیش) اولور. کیمسه آیاغینی توپا گئج آتدی خائن اولور. کیمسه توپا بوشونا آیاق یئتیرمه دیکده خاریجی تاخیم و قارشی طرفه ساتیلمیش عامیل کیمی قلمه آلینیر. اویون تاخیمی (تیمی) ایچریسینده شاریسماتیک گؤرونوشو اولمایان بیر اویونچویا کیمسه رغبت بسله دیکده شاریسماتیک اویونچونو دیققتدن یاییندیریر دئیه ایتتیهام ایله داغمالانیر و خائین تانیتیلماغا چالیشیلیر. بونلارا باخمایاراق ماهیت اعتیباری ایله بو تاخیم (اوخو: آذربایجان میللی حرکتی) بیر مملکتی نماینده لیک ائدیر، بو تاخیمین اوغورو او ممکلت اوچون باشی اوجالیق، یئنیلمه سی تاخیم عووضلری اوچون باشی آشاغیلیق ساییلمالیدیر. بونلارا باخمایاراق آذربایجان میللی مسئله سینده نه اوچون آذربایجان میللی فعاللاری میللی حرکت یانچیلارینی ساتقین، کمونیست، نفوذی، و ساییره آدلاندیریر دئدیکده آذربایجان میللی حؤکومتی نین 60 ایللیگینی عزیزله ییریک دئیه آذربایجان ایجتماعیتینه باشقا فیکیر صاحابلاری علیهینه ایتتیهامنامه لر بیلدیری دئیه تقدیم اولونور. بو ایتتیهام نامه نین بعضی پاساژلارینا گؤز گزدیرمه گی مقصده اویقون حئساب ائدیریک، اوخویوروق:\n\" برآءه من الله و رسوله الي الذين عاهدتم من المشركين ، فسيعوا في الارض اربعه اشهرو اعلموا انكم غير معجزي الله و ان الله فخري الكافرين.« سوره مباركه توبه – آيات 1 و 2 ».\n... ميراث داران خلف آن بزرگان امروز آماج حملات دلباخته گان مسكو و لنينگراد شده اند. آناني كه به نام ماترياليسم و كمونيسم تيشه بر ريشه دين ، هويت و مليت ما مي زنند ، امروز با شمشير هاي زهر آلود خود چنان ضرباتي بر پيكرة خسته و رنجور حركت ملي آذربايجان وارد مي سازند كه هشتاد سال سيستم جبارانة شوونيزم فارس نتوانست بمانند آنها چنين حملات ناجوانمردانه ايي را بر عليه مبارزين ما اعمال كند .\"(2).\nاوسته گؤروندوگو کیمی بو ایتتیهاملار هانکی یازی یا اساسلاناراق اورتایا آتیلدیقلاری معلوم دئییل، تنقید ماهیتی ده داشیمیرلار. آنجاق سیاست باخیمیندان بو ایتتیهاملاری دگرلندیرمه گه چالیشدیقدا بونلار ایکی اساسدا اؤز فیکیر موخالیفلرینی مئیداندان چیخارماق ایسته ییرلر.:\n1- آذربایجان ایجتماعیتی اؤز دین و اینانجینا ثابیت قدم اولدوغو اوچون خیالی بیر دوشمنی خالقا آدرسلندیره رک آذربایجان ایجتماعینده اؤز گوروهلاری اوچون طرفدار قازانماغا چالیشیرلار دئیه فیکیر یئریتمک اولار. بونلار باشقا خالق اوولادلارینی دوشمن تانیمازسالار، بلکه ده بو مسئله او قدر اینسان بدنینده توکلرینی اورپره جک و قورخویا سالاجاق مسئله اولماسین. آنجاق آذربایجان ایجتماعیتینده دوشمنلیگه یول آچماق و قارداش قیرقینینا توخوم سپمه گه چالیشماق و زمینه یاراتماق فارس شوونیسمینین بیرینجی هدفلریندن ساییلمالیدیر. آذربایجان میللی حؤکومتی نین یئنیلمه (شیکست یئمه) چاغی اردبیل شهریندن موللا میرعلی اکبر آقاغین فتواسی ایله الله آتلیلاری آذربایجان میللی حوکومت فداییلرینین ناموسلارینا تجاووز ائتمه لری بیر چوخ اینسانلارین بوگون ده خاطیراتیندان سیلینمز اولموشدور. بوگون آذربایجان میللی حوکومتی نین 60 اینجی ایل دؤنومونده بعضی شخصلر علیهینه کئچمیش اینانجلاری اوچون- مسکو و لنینگراد شهرلری نین ایدئولوژی باخیمدان اهمیته مالیک اولمادیقلارینی نظره آلاراق - اوسته کی ایفاده لری آذربایجان میللی حرکت سیرالارینا قاتیلمیش اینسانلار علیهینه سیرالاماق آذربایجان میللی حرکتی اوچون هئچ ده خوش گله جک گونلردن خبرلر وئرمیر. بو مسئله هر بیر آذربایجان میللی فعالینی دوشوندورور و دوشوندورمه لیدیر ده.\n2- تهرانداکی حاکیم نیظام و اینتیظاما بیز مسلمان، قارشی طرف(!!!) الله سیز و سیزین ده ایدئولوژی دوشمنی نیزدیر دئیه، بو فرضی دوشمنی آرادان گؤتورمک اوچون بیزیم الیمیزی آچیق قویونوز دئمک پیامینی داشیماقدادیر. بو باخیمدان ایران ممالیکی محروسه سینده فارس ایستعماری نین حاکیم اولدوغونو و آذربایجان میللی مسئله سینده فارس شوونیسمی نین هئچ بیر دگیشیکلیگه گئتمه یه جه گینی نظره آلاراق بهمن اینقلابیندان سونرا آذربایجان گوروپلاشمالارینی فرضی حالدا فارس اوپوزیسیون تشکیلاتلاری یئرینه قویاراق میللی حرکتین گله جه گینی بیر لحظه گؤز اؤنونده تجسم ائتمک بو ایتتیهام نامه نین هانکی مجرایا چاتاجاغینی باشا دوشمک او قدر ده چتین اولمازدی. گؤروندوگو کیمی بو صحنه لری نظره آلاراق فارس ایستعماری آلتیندا اؤزلرینی آذربایجان میللی حرکت طرفدارلاری دئیه ایجتماعیته تقدیم ائتمه گه چالیشانلار کئچمیش 27 ایلین زنگین تجروبه سیندن عیبرت درسی آلمامیش مقامدا یئرله شیرلر. دئمک، ایچریده آذربایجان میللی مسئله سی بو گونکو مجرادا داوام ائدرسه، خالق مسلمان حرکاتینداکی کیمی گئنه ده آذربایجان اوولادلارینین اؤز قیلینجلاری اؤز باشلارینی کسه جک و فارس شوونیسمینه آذربایجان میللی حرکتینی ازمک اوچون ائحتیاج گؤرونمه یه جکدیر. گئنه ده اوخویوروق:\n\" ..حسن ارك آن كمونيسم بي شرف كه زماني باتز « بي حجابي دختران تنها عامل بقاء ماست » همگان را به بي غيرتي و بي ناموسي دعوت مي كرد و زماني ديگر پيمان پاكمهر را بهترين خبرنگار حركت ملي معرفي مي نمود و در اين اواخر نيز با همدستي رحيم مكائيلي پور ( مزدور اطلاعات و فردي عياش و بي بندوبار) به فريب دختران كوچه و خيابان اقدام مي كند ، در يك توطئه كثيف و نافرجام به همراهي ساير همدستان خود مي خواهند كه حركت ملي آذربايجان را دو دستي تقديم دشمنان اين ملت کنند .\"(2)\nاوسته گؤروندوگو کیمی حسن ارک جنابلارینین کئچمیشده بلکه ده تشکیلاتی منسوبیتیندن یولا چیخاراق سیاسی پرئنسیب و ائتیک نورمالارینا یاراشمایان نالاییق ایفاده ل��ی اونون علیهینه بیر سیاسی جرم دئیه ایجتماعیته تحویل وئرمک ایسته ییرلر. بونلارا باخمایاراق قادینین باش آچماسی ویا اؤرتمه سی جامعه ده حاکیم اولان وضعیت، تعلیم و تربیت و اونون هانکی اینانج و مدنیتدن آسیلی اولدوغو بیر مسئله دیر. بو مسئله نی جینایی لشدیره رک فیکیر موخالیفلرینه پرونده دوزتمک و اونون اؤلومونه دولاییلی اولاراق بویوروق وئرمک ساده شخصلرین ایشی دئییل، بو عمل انگیزاسیون و قرون وسطا محکمه لرینی اینسان اوولادینا خاطیرلاتمیش اولور. بونلارین یانی سیرا بیلیندیگی کیمی ایران ایسلام جومهوریتینده حیجابسیزلیق و قیز آلداتماق مسئله لری منکرات ایداره سینه مربوط اولمالی بیر مسئله دیرلر، بئله بیر ایتتهاملاری سیاسی جرم دئیه حاکیمیت طرفیندن سوغانین نه باشی و نه دیبی کیمی رسمیته تانینمایان آذربایجان گوروپلاشمالاری فیکیر موخالیفلرینین علیهینه پرونده دوزتمک ایله مشغول اولماقلاری اولدوقجا گولونج بیر ایزله نیم ایجتماعیتده سرگیله میش اولور و عوامفریبلیکدن باشقا هئچ نه ماهیت داشییا بیلمیر.\nپیمان پاکمهر جنابلارینا گلدیکده بیلیندیگی کیمی او هر زامان آذربایجان میللی مسئله سینه موخالیف و فارس یانچیسی اولموش، اونو فارس جبهه میللیچی سی و نهضت آزادی یانچیسی دئییل، آذربایجان میللی مسئله سی ایله رابیطه ده گؤردورمک ایسته مک اؤزو ده اینصافدان اوزاق اولاردی. دئمک، حسن ارک جنابلاری بو مسئله یه داییر بیر یانلیش یوروم و تعبیر تفسیر ائتمیشسه ده اونو قلم حؤرمتینی نظره آلاراق تنقید ائتمک لازیمدیر. دئمک، قلم حؤرمتینه یاراشماز ایفاده لری اؤز دیل و مدنیتیندن محروم اولان خالق اوولادلاری ایجتیماعیته تحویل وئرمه گه چالیشسالار، اؤز حقانیتلیکلرینه ظولم ائتمیش اولارلار دئیه دوشونمه لی ییک. بونلارین یانی سیرا آذربایجان میللی حرکتی گله جکده آذربایجان مسئله سینین حقانیتینی قبول ائتمیش هر بیر آذربایجانلی اوچون آچیق توتولمالیدیر. دونیا گؤروشلری و ایدئولوژیلر آلینما (اکتیسابی) اولدوقلاری اوچون کیمسه نی دونیا گؤروشوندن آسیلی اولاراق آذربایجان میللی منسوبیتیندن آییرماق اولماز.","num_words":3303,"character_repetition_ratio":0.059,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.213,"stopwords_ratio":0.002,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.999,"perplexity_score":302479.4,"cluster_detection":-1}
+{"text":"۱۳۶۹ده ‌شعرله ایلکیسى تاننمیش و شعر هوه‌سینه دوشموش اولاراق ادبیات ساحه‌سینده چوخ چابالار خارچامیشدى و باشارلى اولا بیلمیشدیر.‌کولتور آشامالارین جغرافیک خارطه‌سینى ‌شعر عالمینده‌کندى حیاتنا قارشى اساسى وورمشدو. یازماغا باشلامشدیر. شیمدیه قادار یابتلارى اوچ ‌شعر‌کتابى یایملانمشدیر. سوسن‌نواده رضى بیر خانم ‌شاعرى ایله آذربایجان بولکه‌لرینده الهاملى ‌شعر الانیندا تانیلان بیر ادبیاتچیدیر. چاغداشلیق ‌شعرلرینى ده اییجه باشارمیش، سئوگى دویغولاریلا دوشونجه‌سینى اورطایا چیقارمیش. سئوه‌ن‌کوجلو بیر یازاردیر؛ همده یتنه‌ﮔلى قلمى صوصمایان روحلو اومیدلرین ﮔؤچه‌لرینى بیر تابلو‌ شکلینده‌کؤسترمه‌لیدیر. سربست ‌شعرین قاطقیسیندا خلقین ﮔؤروشلرینى و حس ایتدیگلرینى سطرلامیشدیر. شعرلرینه ﮔؤز آتارساق ایچینده‌کى قونولار و‌موضوعلر‌ شویله‌دیر: انسانلیق، بیرلیک، سئوگى، حیات وجودون تاریخسالیغینى تصویر ایده‌ن بو قونولارلا ایگیلیدیر. سربست ‌شعرینده‌کندى یتنه‌ﮔینى ﮔلیشتیرمیش ساده‌جه ‌شعر‌کاروانینا یورغونلوغلا آیاق باصمیشدى. یورغون اینسانلارین آجیسینا بیر آجییاندیر. شعر اثرلرینده‌ن باصلمیش بیر قاچ‌کتابلارى واردى..\n۱\/‌ شلاله‌لر ‌شله‌سى{شعر تابلوسو}\n۲\/ ارزولارین یئنى‌کولشان باغى\n۳\/ اننه‌م‌نن‌من {فولکویازى ـ فولکلوریک حیکایه‌لر}\nطوپراق آنام شعرینده اوره‌ینده‌ن جوشان حماست دولو توپراغین اصیل‌معناسینا عائد‌منطقى بیر تفسیرینى آنلاتمیش. همده جانقیللى آجیماسیزلیقلارین‌مسئله‌سینی بورادا چرجیوه‌سیز بر تابلونون قارامصارلیغینى بلیرتمیش. خلقین دیللرینده دولاشان بیر‌ماهنى‌کبى خیاللارینى یانصتمیش. شعرین آزادلیق‌ماویلیگینى طوﭙراغیندا طاشیندا وطنین ﮔوک چارداغیندا یئنى بیر حیات قورولوشونو ایستهﮔینى ‌شعرینده دیزه‌له‌ندیرمیش. طوپراق‌ شعرینده دییور:\nندن داریلدین طوپراق آنا؟\nندن غضبی‌نین تکرلیکلری آلتیندا\nلینج ائتدین…!\nباغریندا سخاوتله بسله دیکلرینی؟\nداش چانقیللی آجیماسیز لیقلارا\nتوتولان آنالارا لای لای\nگیزلی ظولوملره یئم اولان\nسوده‌مر بالالارا لای لای\nسوسن رضى تعبیرینده هر ‌شاعر بیاز ره‌نگلى وطن سئوﮔیسی و دیل سئوﮔیسینه هایقرییور. شعرى وطن سئوﮔیسى ایله باشلایان جوخو یورد سالیغینا ئوزله‌م قونولارینى قاﭙصاماقتادیر. اؤره‌ینین دامارینداکى چیرﭙینتلرینى هر زمان دوستلوق و استقلالیت آنلایشلارینا باغلیدیر. جانلى ‌شعرلر و ایچلى حسسلریى قارانلیغین برده‌سینی آچماقدا‌که‌رى قالمایان بیر‌شاعردیر. سخاوت دیدیکى ‌نقطه‌سینده یوکسک بیر آنلامدا یازیلمیش خلق طرفینده‌ن بکه‌نیله‌ن ‌شعر صحنه‌لرینده طوپراق آنا دوغومونو اورطایا چیقارمشدیر. خیاللارین جوهرلرینى آراشتریب تبریز ‌شیوه‌سیله ‌شعرینى‌کوجلوﮔلره دایانماق اوزره هر تمه‌لسیز فکرلرى قاﭙصایان سربست‌ شعرلرینده ﮔورویوروز. بو ارادا ‌شعر بیلگیسینى فکرینده فایدالانمایا اوغرامشدیر. آذربایجان ‌شهریارین ‌مدره‌سه‌سینده و ایزینده چالیشمایا دواملیدیر. تورک‌ شاعرلر آراسیندا یوکسک سئویه ده دره جه‌سینی المیش.بیر دونه‌م‌نقطه‌سینی ییللار بویونجا‌شعره‌نائل اولاراق ‌شاعر رتبه‌سینی قازانمیش، قاطلیمجیلار باغچه‌سینده فریادلارینى ‌شعرله آنلاتمیشدیر. ساعت قاباغیندا‌ شعرینده دویغولارینى آچیقلاماق زوروندادیر:\nنه ییخیلدیغیمیز آلیندی\nنه قالخدیغیمیز قارشیلاندی\nنه سینیقلاریمیزی سوپورن اولدو\nنه ده اؤلوموزو یئردن گوتورن اولاجاق\nتبریز ساعت قاباغیندا‌ شعرینى تام دویغویله یازمیش. بن تبریز ساعت قاباغینى ﮔورمه‌ز اولماسایدیم بو ﭙارچه ‌شعره ﮔوروشومو و تنقیدیمى یازا بیلمه‌زدیم. شعرینده هیچ بیر اومودا وارمادى، ایسته‌ﮔلرینى ده یئرینه‌کتیره بیلمه‌دى ‌منجه. هر تورلو ده‌رتلره اوغراشان قلبلرین ﮔؤچه سیدیر. ساعت قاباغیندا‌ مجازى قونوشمامیزدا طوﭙلوم ‌شاعر و مجلسلرین آراسیندا طارتیشمالار ‌مرکزیدیر. او‌ شعره چوخ بیر اهمیت ویرمشدیر. توم آجى صیقینتیلارینى حسرتجه‌جسینا ایچه‌ره‌ک آما یئنه ده بیر صونوج آماجینا وارمادى. قوجاق دولوسو سالخیم- سالخیم اؤزونتولرینى ‌موسیمسیز ‌شعر بولودلارین هجه‌سینده سربستلیگینده افاده ایتمیشدیر و بو بیرآز ﮔورولموش‌کرچگلیکى یانصیتان آنلاتمایا آنلاتیر. سوسن ‌نواده رضى سربست ‌شعرین الهام دامارلارینى تاﭙمیش، دائما دویغوسال‌ کلیمه‌لری ��یزمیش او ‌شعر دامارلاردان. شعر اساسینى بنجه طوپراق آنام قصیده‌سینده قورموش. سطرلر آراسیندا بلکیده هر ‌نقطه‌سینده بیر حکایه وار. اینتظارا ﮔؤزلرینى تیکه‌ن بیر یولچونو بکله‌نه‌ن روحلو بیر ‌شاعردیر. شعرلرینده‌ن اؤرنه ﮔلر:","num_words":1008,"character_repetition_ratio":0.037,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.18,"stopwords_ratio":0.01,"flagged_words_ratio":0.001,"lang_id_score":0.999,"perplexity_score":122369.8,"cluster_detection":-1}
+{"text":"دوشموشدو قویونون تکینه – گورولو‌ـ‌گوپباز. قاچیب دوشموشدو یا ایته‌لمیشدیلر؟ ایت‌لر قوپالاغا گؤتورموشدو، یا آتلی‌لار؟ بیلمیردی… نه آت یادینا گلیردی، نه ایت… دوشمک یادیندا ایدی.\nچؤلون آراسیندا بیر اوغلان اوشاغی بویان اویانا قاچیردی. بیر جاناوار وار ایدی باشیندا؛ اوغلانین ایکی باشی یئکه‌لیکده، قارا‌ـ ‌قونور چیرکین توکلو بیر حئیوان. دؤره‌یه توپلانان‌لار داش آتیرلار حئیوانا. چیغیریر: “آی، اوشاغا ده‌یـَر! او منیم اوغــلوم ـــ دی. آمان دی…” قاچیر اوغلونا ساری. قویودان چیخانمیر…\nائله گوم‌ـ‌گوپ دوشمه‌میشدی دونیانین تکینه کی… هر قولو بیر اؤلو آغیرلیقدا؛ هر قیچین بیری چکیر. اؤلولر داراشیبلار بونون قبیرینه. تزه اؤلوسونه داراشیبلار، کؤهنه اؤلن‌لر… هره بیر یانا چکیر جمده‌گین؛ بیرقیچ‌ـ‌قولوندان بهشته، بیر قیچ‌ـ‌قولوندان جهنّمه.\nقبیرلر آغیز آچیب. قارانلیقدا ال‌ـ‌آیاق چالیر. قیر دیر ال‌ـ‌ آیاق چالدیغی قاتی قارانلیق. ال‌ـ ‌آیاق چالدیقجا قویلانیر. داها قول‌ـ‌ قیچی ترپنمیر. قیر سوویوب. قیر قوپماز…\nقبیر سویوغو دی… قبیر هاواسی… قبیر داراشلیغی… قبیر داشی آغیرلیق ائلیر اوستونده. دوشوب اؤز باشینا. اؤزو اؤزونون قبیرداشی اولوب. اوزو قویلو دوشوب، قالخانمیر. کورَگینده زوو چکیر، قیپ‌ـ‌قیرمیزی قامچی‌ یئرلری. کورَگینده یازیلیب یا قبیرداشیندا: “مراد غیرتی فرزند حسن…” گؤزون آچماغا اؤزون زورلاییر. یوخ، اؤلوم تاریخی یوخدو! اؤلمه‌ییب هله! قبیرلری آختاریر. سورونور؛ دؤرد ال‌ـ‌ آیاقلی چکیر اؤزون، ال‌لرین سورته‌رک صورات‌لارا. دده‌سی‌نین صوراتین تانیر. الی‌له اونون گؤزلرین یومور، دده‌سی دوروب اونو بو حالدا گؤرمه‌سین، باری.\nقویونون دووارلارین قوجاقلیر. آغیرلیغین سالیر دووارلارا، دؤره دولانیر. یوخ! قویونون دووارلاری بونو قوجاقلییب، هئی دؤره دولاندیریر. قویونون قوجاغی هئی دارالیر. هئی کیچیلیر. اوزای‌لارین قارا چوخورونا دوشوب، بلکه… دارتیلر، پارچالانیر. بؤلونوب آتیلر. “کیچیک تیکه‌ن قولاغین اولاجاق”، سؤزو قولاغین تیکه‌لیر.\nگوپ دوشور یئره؛ اوجا بیر یئردن ده دوشور -یوخودا دیکسینن کیمی. یاتمیشدی یانی، دوشور یئره؟ دونیانین هرزادی تؤکولور باشینا. دونیا بوتون اوزونده‌کی‌لرله فیرلانیر…\nبیر تاققیلتی قولاغینا چاتیر؛ چاتیر دا، چاتمیر دا. سسلنمک ایستیر. سسی چیخمیر؛ چیخانمیر. بوغازی باغلانیب. دیش‌لری قیفیللانیب… گؤزلری آلاقولای بیر چیراغ ایشیغین حس ائدیر. ایشیق دا فیرلانیر. گئجه گوندوزلوک بیلینمیر. او دونیادا نه گئجه، نه گوندوز؟\nباشی اوسته مهتابی بیر چیراغ ‌دیر‌ یانیر؛ بوزارمیش ایشیغی‌له. سکّی‌لرده اؤلولر. دده‌سین یووُر. دده‌سی‌نین جانی آغ ‌دیر‌. تقی‌نی یوور. تقی‌نین جانی یانیق‌دیر‌. عسگری یووُر. عسگرین کورَگینده داغ یئری، شالّاق ایزی. قیوریلیب قارنینا او شستلی‌لیکده ایگید. قرار یئرینه نه قدر قالمی��دان، بوی‌‌ـ‌بوخونو گؤزه گلردی اونون. نریمانین آیاق‌لاری‌نین آلتی شیریم‌ـ‌ شهره ‌دیر‌. شهینی یووا بیلمیر. نئجه یوسون اونو؟ اوجادان چیغیریر. سسی میرده‌شیرخانا دووارلاریندا عکس اولور. “دونیانین سونو ‌دیر‌، میرده‌شیر زاد دا یوخدو؟!” بونون اؤلوسو ‌دیر‌ یووُر اؤلولری؟ دیری دیری‌ گتیریرلر بو آرایا اؤلولری. بیردن صوراتین، یاش کاشی‌لاردا گؤرور. اؤزونه بنزه‌میر. اؤزونون ساققاللی اؤلوسونه بنزیر. او دونیادا اوزون قیرخا بیلمز کی… شهینین قارا گؤزلری، اوزاندیغی یئردن اونا زیلله‌نیب. آغ ‌دیر‌، جانی. بوزارمیش آغ. گئدیر اونون گؤزلرین باغلایا. دیری گؤزلرینه باخماق اولمازدی، اونون. آدامی توتاردی. قالسین اؤلو گؤزلرینه؛ اؤرتولمه‌ین اؤلو گؤزلرینه. گؤزلرین باغلایاندا دیکسینیر. گؤزلری آچیلیر تزه‌دن. قرار باشیندا باخیشین اَکردی آدامدان ، اؤزو بیلردی باخیشی نئجه چکیجی‌دیر. ایندی اَکمیر، هوروت هوروت بونون اوزونه باخیر. بلکه هئیبتیندن قورخور بونون؛ بئله ساققاللی گؤرسلـلیگیندن.\nآییلان کیمی‌دیر‌. سیمیت دووارلار اوستونه گلیر؛ بیر ده همن ایی. همن ایـیین داها قاتیسی، داها غلیظی. “دده وای” سسینه آییلمیشدی. “گئده، گئنه ده؟… یئکه دَوه!” ایستی بیر ایسلاقلیق حیس ائلیر آلتیندا. “دده وای بو آغیرلیقدا یورقانی یوماق اولماز، قیشین شخته‌سینده.” اوتانجدان آغیر کورسو یورقانین باشینا چکیر. ننه‌سی سیلکه‌لیر دورسون… ننه‌سی اوّل آپاریر بونو یوور، مطباغین چالاسرینده. قورولور، تمیز شالوار گئیدیریر. سونرا تشتی گتیریر قویور یورقانین ایسلاق یئری‌نین آلتینا. بونا دئییر، سو تؤکسون. آغیر میس آفتافانی ایکی‌اللی گؤتورور. بو زیققینا زیققینا تؤکور، ننه‌سی دئیینه دئیینه یووُر… کورسونون تووُندا گئنه یوخو آپاریر بیله‌سین. یون ایی قاریشیر سودوک ایینه، دولور بورنونا. قویون ایشه‌ییب سانکی. یوخونون شیرینلیگی زور گلیر او ایستیده. ایی اونودور. یاتیر.\nسویوق، اوشوتمه گؤزون آچدیریر. همن اوشاقلیغیندان قالان ایی بورنوندا، بو سفر او بوم‌‌ـ‌بوز اوتاقدا، سیمیت‌ دووارلار آراسیندا. باش سوروجو ایشه‌میشدی اوزونه، حالدان گئدنده. آییلمیشدی سودوک ایلیقلیغینا، ائله کی آییلمیشدی. اؤزون بله‌میشدی ده، گؤره‌سن؟ ساققالیندان یون اییی گلیر. داها قاتی سادیر اییی. ایی بورنوندا یوخو توتور. اؤلولر قاریشیر دیری‌لره گئنه، دولوشورلار بونون او بیر دامچا سلّولونا. هره بیر یاندان دانلاشدیریر بیله‌سین… “چیخارین یوخ ایدی …” “دؤزه بیلمه‌یه‌جاق ایدین…؟”\nهمن سس گلیر؛ همن تاققیلتی. داها یاخین ‌دیر‌ سس. سلولون دمیر قاپیسی‌نین سورمه‌سی چکیلیر. قاپی جیییر آچیلیر. مئژمئیی سیمیت اوسته چکیلتی ایله ایته‌نیر ایچری. آلتینداکی قوم‌لارین جیغیلتیسی اورک جیزیر. سسلنمک ایستیر. جانآتیر سوروشسون گؤرسون اونلاری دا توتوبلار. اینیلتیه ده گوجو اولمور. قاپی تاققیلتی ایلا باغلاناندا دیکسینیر. قرار یادینا دوشور. هئچ ‌یئری ترپنمیر، قالسین کی دیک دورا بیلسین. داشلانماق حیسّی، جانین لوت برق سیمی کیمی توتور. تکجه گؤزقاپاق‌لارین بیر آنلیق قالدیرا بیلیر، آنجاق کی. گؤرور سیمیت قازاماتیندا دیر. دووارلار اوستونه گلیر، بیر ده اورا دولوشان‌لار. قالیر دانلاق آلتیندا گئنه ده. “باریتین بیر آتیملیق ایمیش، بدبخت؟” بوینون ترپَدیر. “آی خلقی سعادته چا��دیراجاق ایمیش؟”\nکیریییب قالیب دونندن یا ناواختدان. اوزو قویلو نئجه دوشوب، دوشوب. “آی قدرته مئیدان اوخوردون!” همن چیراغ یانیر باشی اوسته. چیراغ کی واختی گؤرستمز. “نه تئز تومانیوی باتیردین؟” قولو قالیب آلتیندا قورویوب. بیرقولای ترپَدیر الین، شالوارین اووجلور. یاش دئییل. بیلینه بیلینمه‌یه، نم دی. “نه تئز پوخ یئدیمه دوشدون؟”\n“آچیلین اوستومدن، گلمه‌یین اوستومه ـ نه ایستیرسیز جانیمدان؟ گلمه‌یین اوستومه.” دئییر اوره‌گینده. “خفه‌لنین ـ”\n“بلبل کیمی دانیشاندا خفه‌لنئیدین با.” “سعیدی قینادین تئز دیله گلدی؟” “ائشیکده نفس ایستی یئردن چیخار، ایستی ـ ! ” بیردن ایستی باسیر بیله‌سین.\n“قرارین واختین ترسه دئدیم.”\n“یئرین کی دوز دئدین! ” “گونون کی دوز دئدین! دا نه قالدی؟”\n“بیه گلمه‌دیلر بوگون” بَــ بیلدیلر توتول ـــ” “بیلللر، حتماً بیلللر… کاش بیلمیش ـــ”… عسگرین باغیرما سسی فیکرین کسیر. چتین‌لیک‌له دؤنه بیلیر آرخاسی اوسته. کوره‌گی گؤینور، زوو چکیر. جانی چیخیر…\nمنیژ باشی‌نین اوستونده. الین آلنینا چکیر یا گؤزلرینه. ننه‌سی اؤزون دؤیور. منیژین گؤزو اونون قانچیل آیاق‌لارینا دوشنده، هوشدان گئدیر…\n“جلسه بیزده. ائولی آداما شک ائله‌مزلر،” سؤزون منیژ‌ـ‌ه دئمیر؛ اورگینده دئییر. بو سؤزو یولداش‌لار هامیسی دئیردی. اوغلونون ونقّه ونقی گلیر. منیژ اوشاغی ساکیتلدنمیر. جلسه اوتاغینا دا دولور سس. چیخیر، “آبیریم گئتدی، بیر ایش گؤر، منیژ” دئییر.\n“گؤر کیم آبیریدان دانیشیر!”\n“آبیری ساخلادین اؤزووه؟”\n“هووَ به هووَ دیینده آبریوا فیکیرلشئیدین.”\n“سانجی‌دی، نئینیم؟” دئییر منیژ. اوشاغین ونقّه ونقی قالیب قولاغیندا. او ونقیلتی اؤزوندن چیخیر بو یول. آیاق‌لارین باغلاییبلار تختین آشاغاسینا. کابلین ویژیلتیسی اوّل هاوانی یاریر، سونرا آیاق‌لاری‌نین دریسین… ویـــــژّا ویژ…\nدده‌سی شوو الینده، حیطده دالیسیجا قاچیر. بو دا حووضون باشینا دولانیر. چله‌سر اوستوندن آتیلیر. شووُ هردن هاوایا چالیر. کوشولتوسو قولاغین اسدیریر. “گئده، دئمه‌دیم آدام اول؟” بیری یانینا دَییر، بیری کورَگینه. آغریدان اوره‌گی کئچیر. ننه‌سی پیلّه‌لردن اؤزونون حیطه آتیر. “کیشی، دا بسدی! آدام اولار.”\n“والّله آدام اوللام.” دده‌سینه دئییر.\n“بتر آدام اولدون.” “آدام لوُوا وئرن!”\nدده‌سی یورقان‌ـ‌دؤشکده خیریلتییا دوشوب. یوخودا خیریلدیر، آییقلیقدا دا. “اؤلمک راحات دئییل، هاااا، جانی چیخدی جان وئرینجه؛ جانی دوداغیندان چیخینجا.”\n“اونون اؤز جانی دوداغیندان چیخ ـــ سنین دوداغیـــ اؤزگه‌لر جانی.” “تقی اوجا بوی ی ی. بیغلیــ؛ شهین چادیرالی ـــ قارا قاش‌گـ…؛ عسگر بیغلی، عینک‌لی ی ی ی” “دیلین آچیلدی؟”\n“دیلیوی پیشیک یییب؟ بایاقدان ویر ویر سسین کسیلــمیردی، کلاسی گؤتورموشدون باشیوااااااـــ ایکی کلمــــ درسیوی ده دئـــ. گؤر نئچه یول‌دی، چاغیریرام، باشارمیــ …” خانیم اوزون چئویرنده، اونو یامسیلیر. شاییردلار گولور. خانیم معلیم ده بخاری‌نین آیاغین اوجالدیر، بونو چؤنمبتمه اوتورتدورور بخاری‌نین دیبینده. دئییر، “ایندی آدام اولاسان!” پؤرتوب، قیزیشیردی. جانینا اود دوشوردو…\nبرقی اوجاق سربازی تختین سیم‌لرین قیزدیریب… ویرنیخیر. ترپنمک اولمور. قو‌ل‌لاری دا تختین اوستونه کیرکیپ باغلی. چیغیریر، “یاندیم�� یانــــ ”\n“هــن؟ ایستی کئچیر کورَییوه؟” باش سوروجونون سسی گلیر. “دئدیم داااا، بولار دیل آدامی دئییللر… بیز بولاری آدام ائله‌ریق.”\nیانیب تؤکولور. کورَگیندن قالخان اود، سوموک‌لرینه کیمی گؤینه‌دیر؛ ایلیک‌لرین قاینادیر.\n“قرار یئری…” قرار یئری، قاینار سو تؤکور باشینا. “گلمییئیدیلر، آماندی. گلمییـــ” عسگرین باغیرتی‌سی قولاغیندا اوولدور. شهینین چیغیرتیسی دا. “میه خانیم‌لاری دا بورا گتیررلر؟” یوخ اولا بیلمز. قولاق‌لاری دا خولیالانیر…\nالی اختیارسیزجاسینا گئدیر آلت‌پالتاری‌نین کئش یئرینه. “اوّل گون اونو چیخارتدون دا،” اؤز اؤزونه دئییر. “دووارین هانسی چاتداغینا قویدون؟ یاخجی کی تاپمادیلار باشدان آیاغامی آختاراندا.” اونون کاغاذین سویمادان، یاری بؤلوب، قویموشدو آلت‌پالتاری‌نین کئش یئرینه، تیکمیشدی. سونرا دا چیخاردیب، کاغا‌ذین چئینه‌ییب اوتموشدو، اؤزون ده قویموشدو دووار چاتداغینا. “آمما هایانا؟” اؤزون سورویوب چکیر تخته ساری. بیر آددیم یول، بیر عالمه دؤنور. “سوروننده نئجه آغیرلاشیر آدام.” تختدن یاپیشیر اؤزونون آغیر لئشین قالخیزیر سالیر تخت اوسته. آیاغی‌نین تولوغو پارتلاییر یئره سورتولدوکده. سویو، قانی تؤکولور اوتاغین تکینه. کورَگی‌نین ده دریسی سویولوب بلکه، زوققلتوسو بئله کئچیر جانی‌نین ایچینه.\n” نئجه ازبر اولموشدو دیلینده نسیمی؟” “دریسین سویدولار هااااا!”\n“زولفون گؤره‌لی، گؤزون نیگاراااااااا، منصور اولارام کی داااااار ائدرسن.”\n“سنین نوبه‌ندی! گولـّه یا دار؟”\n“دار دار ائله‌دین کی ایندی یئرین بوجور دار اولدو!”…\nمنیژ آوازامیش باخیر بونا. ننه‌سی پؤرتوب. دده‌سی‌نین اؤلوسو باخیر اوزونه -بونو گؤزله‌یرک. اوغلون گؤرمور. “یازیق اوشاق! آخی نییه ائولندین گئده؟” او دا او آواراگورلوقدا بیر آروادلا؟ ننه‌سی دئییردی او سفر توتولاندا نئجه ماتیکلنیب چیخاردی. ائوده تاپیلمازدی. “سیلّه ایله اوز قیزاردیر.” دئمیشدی بو دا، جاوابیندا.\nقیرخیق اوزونده سیلّه نئجه یئر سالمیشدی، سالمیشدی. آینا یوخ ایدی گؤرسون. شاراخ سسی اوزونده ایدی، او گوندن بری. ایلک دانیشدیران وورموشدو، ایلک دانیشمادیغیندا. بارماق یئرلری هله ده گؤینور. الین وورور. قوزا قوزا ساققالی ائله بیل پامبیق ‌دیر‌ یاپیشیب یارا اوستونه.\n“کاش اونو گؤرستمه‌سینلر ننه‌سینه، منیژـه، قوهوم قارداشینا.” قاروولچونون آیاق سس‌لری اوزاقدان دؤیور باشینا، گوپون کیمی. “گلیب آپاراجاقلار اظهارنامه‌وی امضالایاسان.” دونن هوشدان گئتدی قالدی بوگونه. ایکی کیشی کئچدی قول‌لاری‌نین آلتینا، سورویه سورویه گتیریب آتدیلار بو قازاماتا بیله‌سین. “قوی باری امضان اولماسین، یازیوین آیاغیندا.”\nساققالین بوراخیر، الین چکیر دووار چاتداق‌لارینا. عینگین ایلک گون آلمیشدیلار. چوخ ایستردی دووارین یازی‌لارین اوخوسون. بارماق‌لارین سورتردی قازی‌لارا، کورلار یازی‌لاری سورتن کیمی. “بوراخ بونلاری، هارا قویدون اونو؟” “تئز اول!”\n“تئز اول، تاپ!”\nبارماغین چکیر دووارین چاتداق یئرلرینه. قاتی ‌دیر‌ دووار. ایکی الین ده دولاندیریر دوواردا. تلسمک، خورا کیمی دوشوب جانینا، فیکرین جایدیریر.\n“تئز اول، ایندی گلللر.”\nبیردن تیغه‌نین دندن اوزو دَیـیر بارماق‌لارینا. بارماغین بیر ده چکیر. “هن، اؤزو دی! ”\nسئوینیر. دیرناغی لا چکیر چ��خاردیر.\nسیمیت کیمی سویوق ‌دیر‌، تیغه. “ایندی قیزیشار.” دئییر. بونو اوجادان دئییر. تیغه‌نی دوداغینا یاخینلادیب، “ایندی جانین قیزیشار.” دئییر. دندن الینه باش‌بارماغین چکیر. او الی ایتی ‌دیر‌ آنجاق؛ دونیانین هر کسَـریندن داها ایتی…","num_words":2694,"character_repetition_ratio":0.021,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.222,"stopwords_ratio":0.004,"flagged_words_ratio":0.001,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":128842.2,"cluster_detection":-1}
+{"text":"جینسی و جینسیتی آزینلیق‌لار، جینسی یؤنلیم و کیملیک‌لرینی دییشمک اوچون گئنیش طیببی اذیت آلتیندا – Rainbow 24\/7\nپرش به محتوا\nصفحه اول\nگزارش دهید\nاخبار\nدرباره ما\nقوانین\nمطالب مرتبط\nسؤالات متداول\nEnglish\nسؤالات متداول\nصفحه اول\nاخبار\nدرباره ما\nمطالب مرتبط\nقوانین\n+ گزارش دهید\nمنو\n+ گزارش دهید\nجینسی و جینسیتی آزینلیق‌لار، جینسی یؤنلیم و کیملیک‌لرینی دییشمک اوچون گئنیش طیببی اذیت آلتیندا\nSolmaz Azad\n17 می, 2023\nاخبار, گزارش ها\nشش‌رنگ، ۲۷ اردیبهشت ۱۴۰۲: ایران‌دا ساغلیق سیستمی متخصیص‌لری، جینسی و جینسیتی آزینلیق‌لاری گئنیش بیر سویه‌ده جینسی یؤنلیم یا جینسیتی کیملیک‌لرینی دییشمک زوروندا بوراخماقدالار. شش‌رنگ‌ین ۱۷ می موناسیبتینه، ل‌گ‌ب‌ت+ توپلومونا قارشی بین‌الخالق فوبیا گونونده، یایینلادیغی ساغلیق پالتاریندا ایشکنجه؛ ایران‌دا دوزلتیجی تداوی آدی آلتیندا ل‌گ‌ب‌ت+ توپلومونو گئنیش سویه‌ده اذیت ائتمک راپورو، جینسی و جینسیتی آزینلیق‌لارا قارشی شیددت و آیری‌سئچکیلیگه دایانان حؤکومتین آلتیندا اولان پیسخولوق‌لار و پیسخی‌آتریلار، بو توپلومو باسدیرمانین بیر وسیله‌سی اولموش‌لار.\nبو راپورون نتیجه‌لرینه گؤره، ایرانین ۲۵ ایالتیندن بو آراشدیرمایا قاتیلان ۲۱۰ جینسی و جینسیتی آزینلیقا عایید شخصدن، ۱۰۵ نفر، یانی ۵۰ فاییزی بو تداوی‌لره معروض قالمیش‌لار کی اونلارین یاریسینا یاخین اوشاق (۱۸ یاش آلتی) دیر و بو تداوی‌لرین بیر یا بیر نئچه‌سی‌نین مغدورو اولان‌لاردان ۴۵ نفری، یانی اوجدن بیریندن چوخو، اوشاق ایدی‌لر. اونلارین چوخونلوغو بو تجروبه‌نین ایستمه‌دن و زور آلتیندا اولدوغونو بیان ائتمیش‌لر.\nدییشدیریجی و یا دؤنوشدوروجو تداوی‌لر آدی ایله تانینان بو تداوی‌لر، قئیری اینسانی، آشاغیلاییجی و قددارجا تداوی متدلاریدیر کی ائشجینسل‌لرین، بی‌سکسوال‌لارین، ترنس شخص‌لرین و اینترسکس‌لرین جینسی یؤنلیمی و یا جینسیتی کیملیگینی دییشدیرمک اوچون قول‌لانیلماقدادیر. بو تداوی‌لار سون ایل‌لرده بیر چوخ دونیا اؤلکه‌سینده یاساقلانمیشدیر.\nبو آراشدیرمانین الده ائتدیگی معلوماتا گؤره حکیم‌لر بو توپلومون جینسی یؤنلیمی و جینسیتی کیملیگینی دییشدیرمک اوچون پیسخوآکتیو درمان‌لار وئرمکده‌لر. بو آراشدیرمایا قاتیلان ۹ نفره الکتروشوک وئریلمیش. قئیری‌همجینس ایله جینسی موناسیبت قورماق، مذهبی مراسیملره قاتیلماق، توپلومدا گئییم و داورانیش طرزینی دییشمک، ایسته‌دیگی پارتنر ایله ایرتیباطی کسمک، ائولنمک، دوست‌لاردان اوزاقلاشماق، جینسی حیس‌لرین دییشمه‌سی اوچون موسیقی‌یه قولاق آسماق و یا پورنا باخماق کیمین شخص حُبی‌لردن ال چکمک کیمین پیسیخی و داورانیش تداویسی ده یایقین بیر متد اولاراق اویقولانماقدادیر.\nجینسی و جینسیتی آزینلیق‌لار توپلومو ندا فرقیلی قوروپ‌لار آراسیندا، ائشجینسل ارکک‌لر و اونلاردان سونرا لزبی�� قادین‌لار دیگر قوروپ‌لاردان داها چوخ دییشدیریجی تداوی‌لره معروض قالمیش‌لار. اونلاردان سونرا سیرایلا بی‌سکسوال‌لار، ترنس شخص‌لر و باشقا قوروپ‌لار یئر آلماقدالار. مغدورلار دییشدیریجی تداوی سوره‌سینده ویا اوندان سونرا دپرسیون، اینتیحار میلی، یوخلاماقدا پوزقونلوق، یادداشی الدن وئرمک، دیلین توتولماسی و بیر نئچه باشقا ییخیجی عارضه‌لر تجروبه ائتمیش‌لر.\nشادی امین شش‌رنگ شبکه‌سی‌نین مودورو بونونلا علاقه‌لی دئییر: «بعضی روایت‌لری اوخوماق چوخ آجی وئریجی و بو شخص‌لرین ساغلیق اورقان‌لارینا قارشی نه قدر عاجیزلیگینی گؤسترمکده‌دیر. ائشجینسل موناسیبتی‌نین کیریمینالیزه ائدیلمه‌سی عملده بو توپلومون عضولرینی قانون قارشیسیندا حساس بیر وضعیته گتیریب و هر نوع مودافیعه و موقابیله گوجونو اونلاردان آلمیش».\nساغلیق پالتاریندا ایشکنجه راپورو عاییله و ساغلیق سیستمین متخصیص‌لری‌نین بیر بیرلری‌نین یانیندا و دولتی سؤیلمین تاثیری آلتیندا،‌ جینسی و جینسیتی آزینلیق‌لاری دییشدیریجی تداوی‌لره تشویق ائتمکده اَن چوخ رولو اوینادیقلارینی گؤسترمکده‌دیر.\nضرر وئریجی و قددارجا تداوی‌لرین یانیندا، دییشدیریجی تداوی‌لره معروض قالان شخص‌لرین ۹۰ فاییزی، تداوی سوره‌سینده متخصیص‌لر طرفیندن، پیسیخی و سؤزلو شیددت گؤرموش‌لر و اونلارین ۶۰ فاییزی ایجباری و کنترل ائدیجی داورانیش‌لار تجروبه ائتمیش‌لر. فیزیکی شیددن ده اونلارین ۳۰ فاییزی طرفیندن بیلدیریلمیش.\nجمهوری اسلامی هر زامان بین‌الخالق ساحه‌لرده ائشجینسل‌لره اویقولانان الکتروشوک و باشقا دییشدیریجی تداوی‌ متدلارینی اینکار ائتمیش. اما بو آراشدیرما بو متدلارین گئنیش بیر سویه‌ده قول‌لانیلدیغینی گؤسترمکده‌دیر. شش‌رنگ ۱۳۹۷‌ده ده یایینلادیغی ساحه چالیشماسی‌نا دایانان بیر راپوردا، پیسخولوژیک و پیسخی‌آتری تداوی مرکزلری، دولتی دستکلره دایاناراق، جینسی یؤنلیم و جینسیتی کیملیگی دییشمک اوچون ل‌گ‌ب‌ت+ توپلومونون عضولرینی ایشکنجه و اذیت ائتدیک‌لرینی گؤسترمکده‌یر.\nشادی امین علاوه ائدیر: بو راپورلاری حاضیرلاییب یایینلاماق و اونلاری بین‌الخالق اورقانلارا ایرائه ائتمک و جمهوری اسلامی‌یه سیاسی باسقی اویقولاماق بیر طرفدن و باشقا طرفدن باتی‌نین علمی اورقانلاری ایله ایرتیباطدا اولان پیسخولوق‌لار، تراپیست‌لر و حکیم‌لری جاواب وئرمک زوروندا بوراخماق، اینسان حقوق‌لاری تشکیلات‌لارینین ایش باشلیق‌لاریندان بیری اولمالی‌دیر.\nجمهوری اسلامی‌دا هر نوع هم‌جینس ایله جینسی موناسیبت جرم ساییلماقدا و قامچی و اعداما قدر موجازاتی وار. جینسی یؤنلیم یا جینسیتی کیملیک و یا ل‌گ‌ب‌ت+ توپلومونون اینسان حقوق‌لاری حاقدا معلوماتلاندیرماق، یئر اوزونده فساد ائتمک آدی آلتیندا اعداما قدر جزا آلماقدادیر. بئلنچی بیر اورتام‌دا پیسیخی ساغلیق مرکزلری گئنیش بیر سویه‌ده جغرافیایی و استاتیستیکا اولاراق جینسی یؤنلیم و فرقیلی جینسیتی کیملیک‌لری خسته‌لیک آلتیندا کاتئقوری‌لشدیرمکده‌دیر. بئله‌لیکله ساغلیق اورقان‌لاری و پیسیخی و پیسخی‌آتر‌ی ساحه‌‌نین متخصیص‌لری کی ل‌گ‌ب‌ت+ توپلومو اوچون گوونیلیر بیر مرکز اولمالاری گرکیردی، اؤزلری بو توپلومو اذیت ائتمک و شیددت گؤسترمک قایناغی حالینه گلمیش‌لر.","num_words":1153,"character_repetition_ratio":0.072,"word_repetition_ratio":0.017,"special_characters_ratio":0.176,"stopwords_ratio":0.002,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":342341.6,"cluster_detection":-1}
+{"text":"هیندیستان شاناگولله‌سی (Nelumbo nucifera) – بو، بوزومتول-یاشیل، ایسلانمایان یارپاق‌لاری و چهرایی چیچک‌لری ایله فوسونکار، میستیک سو بیتکی‌سی‌دیر. بوددیست‌لر اوندان دینی مراسیم‌لر اوچون ایستیفاده ائدیرلر. بیتکی‌نین بوتون حیسه‌سی یئمه‌لی‌دیر (قیدادا اساساً توخوملاریندان‌ و یئرفیندیغین‌دان ایستیفاده ائدیلیر)، بوتون جنوب-شرقی آسیا اؤلکه‌لرینده موختلیف خؤرک‌لرین هازیرلانماسیندا ایستیفاده اولونور. بو باتاق‌لیق بیتکی‌سینی آغ سوزانباغی کیمی ده بئجرمک اولار. بیزده شاناگوللنی بئجرمک چتین دئییل، آنجاق بونو نئجه ائتمیی بیلمک لازیم‌دیر.\nتوخومو اکمزدن اول اونو سومباتا‌دان تمیزلمک لازیم‌دیر، اونلارین ستهینه خصوصی مادده هوپدورولور کی، سویونو تامامیله بوراخماسین. توخوم‌لار یاخشی ایسلانمادیغینا گؤره جوجرمه‌یه ده بیلر. توخوم سومباتا‌دان تمیزلنیلمه‌دن اؤز جوجرمه قابیلیتینی مین ایل ده ساخلایا بیلر، سیز اونو سومباتا‌دان تمیزلمه‌دن سویا قویسانیز، بیر نئچه ایل اونلارین جوجرمه‌سینی گؤزلمه‌لی اولاجاقسینیز.\nداها چوخ اوخویون\nآراگون 28.12.2023 18:01 | چاپ ائدین | بیتکی‌لرین بئجریلمه‌سینه گؤستریش\nچؤرکاغاجی (Artocarpus odoratissimus)\nچؤرکاغاجی (Artocarpus) توت فسیله‌سین‌دن 60 نؤوو اولان همیشیاشیل تروپیک آغاج‌دیر، جنوب-شرقی آسیادا و ساکیت اوکئان آدا‌لاریندا بئجریلیر. او، انجیر آغاجی ایله عینی منشأ‌لی‌دیر (Ficus). داها چوخ یاییلمیش و بئجریلن طبیعی چؤرکاغاجی‌دیر (Artocarpus altilis). بو فسیله‌یه مئیوه آغاجی و کول شکلینده اولان دیگر نؤو‌لر ده عاید ائدیلیر، مسئلن، آدی آرتوکارپوس (Artocarpus communis)، جئمپئداک (Artocarpus integer)، Artocarpus heterophyllus (ژاجکفرویت، نانگکا) و مارانگ و یا تاراپ (Artocarpus odoratissimus).\nداها چوخ اوخویون\nآراگون 28.12.2023 17:56 | چاپ ائدین | ائکزوتیک بیتکی‌لر\nهشراتیئین بیتکی‌لرین توخوم‌لاری‌نین سپیلمه‌سی قایداسی\nبالکان یاغلیجاوتو (Pinguicula balcanica)\nهشراتیئین بیتکی‌لرین توخوم‌لاری اؤز جوجرمه قابیلیت‌لرینی قیسا مدت عرضینده ساخلاییرلار. بیر ایلدن سونرا بیر چوخ نؤو‌لرین توخوم‌لاری‌نین جوجرمه قابیلیتی آزالیر. بونا گؤره ده بو بیتکی‌لرین توخوم‌لارینی الده ائدن کیمی سپمک لازیم‌دیر.\nداها چوخ اوخویون\nآراگون 28.12.2023 17:53 | چاپ ائدین | ائکزوتیک بیتکی‌لر, بیتکی‌لرین بئجریلمه‌سینه گؤستریش\nهیندیستان فیستیغی Pongamia pinnata\nPongamia pinnata\nPongamia pinnata (هیندیستان فیستیغی, Honge Tree, Pongam Tree, Panigrahi) پاخلا‌لی‌لار فسیله‌سین‌دن یارپاغی تؤکولن آغاج‌دیر (Fabaceae)، وطنی هیندیستان حساب اولونور، جنوب-شرقی آسیادا بئجریلیر.\nهون‌دورلوگو 15–25 مئتر اولور و بؤیوک چتیر عمله گتیریر. کیچیک، آغ، چهرایی، بنؤوشیی رنگ‌لی، اتیرلی چیچک‌لر آچیر.\nداها چوخ اوخویون\nآراگون 28.12.2023 17:50 | چاپ ائدین | ائکزوتیک بیتکی‌لر\nشاختایا داوام‌لی پالما، اوخلو کیرپی (Rhapidophyllum hystrix)\nRhapidophyllum hystrix پالما\nرهاپیدوپهیللوم هیستریخ دونیادا شاختایا داوام‌لی نؤو‌لردن بیری حساب اولونور و بونونلا یاناشی رهاپیدوپهیللوم مونوتیپ فسیله‌سین‌دن یئگانه نؤو‌دور. طبیعتده او، آبش-نین جنوب-شرقینده باتاق‌لیق یئرلرده بیتیر. – 20 °C شاختایا و سویوغا داوام‌لی‌لیغینا گؤره، بو نؤوو آچیق هاوادا و بیزیم شرایطده بئجرمک الوئریش‌لی‌دیر. اونو موسبت خاراکتئریستیکاسینا بؤیوک اولمایان هون‌دورلوگونو (ماکسیموم 1–3 مئتر) و تیکان‌لارلا سیخ اؤرتولموش گؤزل گؤوده‌سینی علاوه ائتمک اولار.\nداها چوخ اوخویون\nآراگون 28.12.2023 17:48 | چاپ ائدین | پالما‌لار\nبیز بیتکیئین بؤجک‌لره قارشی موباریزه آپاریریق\nتسووور ائدین کی، بیتکی یئین بؤجک‌لر هامی طرفین‌دن آرزو اولونمازدیر. بو کیچیک بؤجک‌لره (3–4 مم)، دئمک اولار کی، هر یئرده متبخ‌دن توتموش پاخلا‌لی‌لارین توخوم‌لارینا قدر راست اولونور.\nداها چوخ اوخویون\nآراگون 28.12.2023 17:41 | چاپ ائدین | زیانوئریجی‌لر\nبیز آووکادو بئجریریک\nآووکادو (آللیقاتور آرمود فورما‌لی – Persea americana) 6–20 م هون‌دورلوگو اولان تروپیک بیتکی‌دیر. اساساً مئکسیکا و برازیلیا اراضی‌سینده یاییلمیش‌دیر. حال-حاضردا ایسه تروپیک و سوبتروپیک اؤلکه‌لرده یئتیشدیریلیر.\nائللیپتیک، سیوری اوجلو، قالین دری‌لی، جیلا‌لی، پارلاق و یا توند یاشیل یارپاق‌لاری وار. یارپاغین عکس اوزو بوز رنگده‌دیر، پورتاغال یارپاغینی خاتیرلا‌دیر.\nداها چوخ اوخویون\nدۇزگونو 27.12.2023 23:33 | چاپ ائدین | ائکزوتیک بیتکی‌لر\nبیچیلمیش اوت ایله نه ائتمه‌لی؟\nبیچیلمیش اوت ایله نه ائتمه‌لی؟ اگر سیز گؤزل، قیسا قازوندا ضعیف‌لیک هیسس ائدرسینیزسه، اونو تئز-تئز بیچین. آنجاق تئز-تئز بیچیلمه نتیجه‌سینده چوخ‌لو میقداردا بیچیلمیش اوت ییغیلیر، هانسی کی، (اگر سیز هئچنه الده ائتمیرسینیزسه) سیزه مانع اولا‌جاق. اودور کی، تانیش باغبان‌لارین چوخو اونو توللاییرلار. آنجاق من تعجب‌لنیرم کی، نه اوچون اونلار ان اوجوز باشا گلن گوبره‌یه قناعت ائتمیرلر.\nداها چوخ اوخویون\nدۇزگونو 27.12.2023 23:09 | چاپ ائدین | قازون\nقازونون دوزگون بیچیلمه قایداسی نئجه‌دیر؟\nسیخ قازون الده ائتمک اوچون، اونو دوزگون بیچمک لازیم‌دیر. اونا گؤره ده ایستنیلن جاوان آغ شام و یا شام آغاجی مهو اولموش قازوندا یاخشی گؤرونمز.\nداها چوخ اوخویون\nدۇزگونو 27.12.2023 22:30 | چاپ ائدین | قازون\nبیز یئنی قازون سالیریق\nیئنی قازونون و علاوه اوتون ان موناسیب اکیلمه واختی مای و یا یون آیلاری‌دیر، ایل یاغمورلو کئچرسه، یول آیی دا اکین اوچون الوئریش‌لی واخت حساب اولونور.\nداها چوخ اوخویون\nدۇزگونو 27.12.2023 22:07 | چاپ ائدین | قازون\nمانقونون توخوم واسطه‌سیله یئتیشدیریلمه‌سی\nیوکسک جوجرمه قابیلیتی اولان توخوم‌لاری الده ائتمک اوچون یالنیز توپلانمیش توخومو اکمک لازیم‌دیر. توخوم 20–25°C تئمپئراتوردا 2–6 ساعت عرضینده سودا ایسلادیلیر.\nداها چوخ اوخویون\nدۇزگونو 27.12.2023 21:07 | چاپ ائدین | ائکزوتیک بیتکی‌لر\nایندونئزیادا مانقونون نؤو‌لری\nاتیرلی مانقو (Mangifera odorata)\nایندونئزیادا بورنئو آداسیندا مانقونون 34 نؤوو مؤوجوددور (Mangifera)، طبیعتده بیتیر. بو نؤو‌لرین اکثریتینی مئشه‌لرین قیریلماسینا گؤره مهو اولماق تهلوکه‌سی گؤزلییر. مانقونون بیر نئچه نؤوونون، مسئلن، کالیمانتان مانقوسونون (Mangifera casturi) طبیعتده نس‌لی کسیلیب.\nبورنئو آداسیندا مانقو آغاجی‌نین بیر نئچه پئرسپئکتیو نؤوونو گؤسترمک اولار، مسئلن، Mangifera griffithi (مویین یئر آدلاری: asem raba و romian)، Mangifera pajang (asem payang)، Mangifera quadrifida (asem kipang) و Mangifera torquenda (asem putaran).\nداها چوخ اوخویون\nدۇزگونو 27.12.2023 20:03 | چاپ ائدین | ائکزوتیک بیتکی‌لر\nبیز پئپینو بئجریریک\nپئپینونون وطنی (بوتانیکی آدی Solanum muricatum) پئرو و یا کولومبیا اولماسی گومان ائدیلیر. حتی اونون سرهددینه باخمایا‌راق او، اورا‌دان بوتون لاتین آمئرکاسینا یاییلیب. حال حاضردا او داها چوخ بولیویادا، ائکوادوردا و یئنی زئلاندیادا بئجریلیر.\nداها چوخ اوخویون\nدۇزگونو 27.12.2023 19:53 | چاپ ائدین | ائکزوتیک بیتکی‌لر\nکیوانو Cucumis metuliferus\nکیوانو اوزون‌لوغو 10–15 سم اولان نارینجی بورانییا بنزییر، اونون „تیکان‌لاری“ اولور و اورتا عصرلره عاید سلاحی خاتیرلا‌دیر. مئیوه‌نین لتی یاشیل رنگده اولور و 5–10 مم اوزونلوقدا اولان چوخ‌لو سایدا آغ توخوم‌دان عبارت‌دیر. اگر او، کال‌دیرسا، تیکان‌لارا یاخین یاشیل زولاق‌لار اولور.\nداها چوخ اوخویون\nدۇزگونو 27.12.2023 19:29 | چاپ ائدین | ائکزوتیک بیتکی‌لر\nContinue: artıq səhifə mövcud deyil. یوخارداکی آرخیوه\nکپر کلوب حاقیندا\nKPR − بیتکیچی‌لیک کلوبو بئینلخالق باغچی‌لیق تشکیلاتی‌دیر. داها چوخ اوخویون\nتجروبه‌نیزه اساساً بیتکی‌لرین بئجریلمه و یئتیشدیریلمه اصولونو بیزیمله بؤلوشون. بو ماقاله حاقیندا یازین و بوتانیخ ژورنالیندا آنا دیلینیزده درج ائدین! دیگر معلومات‌لار اوچون بیزیمله علاقه ساخلایین.","num_words":1699,"character_repetition_ratio":0.099,"word_repetition_ratio":0.067,"special_characters_ratio":0.23,"stopwords_ratio":0.003,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":131182.1,"cluster_detection":-1}
+{"text":"(مقاله)دانیشیقایشلدنایشلدن دانیشیغیویکی‌پدیاویکی‌پدیا دانیشیغیفایلفایل دانیشیغیمدیاویکیمدیاویکی دانیشیغیشابلونشابلون دانیشیغیکؤمککؤمک دانیشیغیبؤلمهبؤلمه دانیشیغیپوْرتالپوْرتال دانیشیغیTimedTextTimedText talkماژولماژول دانیشیغی","num_words":79,"character_repetition_ratio":0.023,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.066,"stopwords_ratio":0.038,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.996,"perplexity_score":13396.3,"cluster_detection":-1}
+{"text":"ای الله، منیم اللهم! سئنین بو کنیزین سئنی چاغیریر، سئن اینانیر، وزونو سئن توتوب یالواریر کی، اوز سماوی لوتفلرینی اونون وازرین یاغدیراسان، روحانی سیرلهرینی و لیلیک اونا.\n​\nالهی! منیم هیات یولداشیمین گؤزلرینی گؤرن ایله. سِنی تانیماغین نورو ایل اونون ورهیینی شاد ایله، اونون آغلینی اُز پارلاق کامالینا چزب ایله و آشکار چلالینی اونا آچماقلا روحونو سئوندیر.\nالهی! اونون گوزو اونوندکی پردنی قالدر. اونون وازرین بول بیکسیشلرینی یاغدیر، سینه مگهبتین شهربیندان اونو منست ایله، اونو ایاغی یرد گزن، روحو گئول اِرِد وچان مریل. اونو پارلاک بیر چیراق ایله کی، اینسانلارین آراسیندا سئنین حکمتینین نور ایل ایشیق ساچسین.","num_words":159,"character_repetition_ratio":0.024,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.217,"stopwords_ratio":0.031,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":142391.1,"cluster_detection":-1}
+{"text":"ایران توپلومو پروبلم‌لری و اونلارین حل یوللاری‌نین اساسلاری حاقدا آذربایجان دموکراسی طرفدارلارینین بیانیّه‌سی ‌","num_words":19,"character_repetition_ratio":0.0,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.126,"stopwords_ratio":0.0,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":981484.6,"cluster_detection":-1}
+{"text":"چؤرکاغاجی (Artocarpus) توت فسیله‌سین‌دن 60 نؤوو اولان همیشیاشیل تروپیک آغاج‌دیر، جنوب-شرقی آسیادا و ساکیت اوکئان آدا‌لاریندا بئجریلیر. او، انجیر آغاجی ایله عینی منشأ‌لی‌دیر (Ficus). داها چوخ یاییلمیش و بئجریلن طبیعی چؤرکاغاجی‌دیر (Artocarpus altilis). بو فسیله‌یه مئیوه آغاجی و کول شکلینده اولان دیگر نؤو‌لر ده عاید ائدیلیر، مسئلن، آدی آرتوکارپوس (Artocarpus communis)، جئمپئداک (Artocarpus integer)، Artocarpus heterophyllus (ژاجکفرویت، نانگکا) و مارانگ و یا تاراپ (Artocarpus odoratissimus).\nبو مقاله‌ده بیز داها آز یاییلمیش نؤوونو تقدیم ائدیریک – Artocarpus odoratissimus، وطنی بورنئو (ایندونئزیا) آداسی حساب اولونور، آنجاق یئرلی احتیاج اوچون او، همچی‌نین قونشو اؤلکه‌لرده ده بئجریلیر (مالایزیا، تایلاند، فیلیپپین). اؤز وته‌نینده او، بو جور تانینیر: آتاو، کئیران، لولوی، مادانگ، مارانگ، پی-ایئن، پینگان، تاراپ، تئراپ و کهانون سامپالور. آدیچکیلن اؤلکه‌لردن کناردا، دئمک اولار کی، بو نؤو بئجریلمیر. طبیعتده او، دنیز سویه‌سین‌دن 1000 مئتر هون‌دورلویه قدر ساهیلبویو مئشه‌لرین ایکینجی یاروسوندا قوم‌لو تورپاقدا بیتیر.\nاو، 25 مئتره قدر بؤیوگور، یارپاق‌لاری‌نین اوزون‌لوغو 16–50 سم، ائنی ایسه 11–28 سم اولور. بیرئو‌لی بیتکی‌دیر، اونا گؤره ده مئیوه‌لری‌نین عمله گلمه‌سی اوچون عینی بیتکی کیفایت‌دیر. یومورتاشکیل‌لی مئیوه‌لری‌نین رنگی یاشیل، اوزون‌لوغو 16 سم، ائنی ایسه 13 سم اولور. چکی‌سی تخمینن 1 کق-دیر. مئیوه‌سی چی و یا بیشیریلمیش وضعیتده یئییلیر. توخوم‌لار تئمپئراتور ائمالین‌دان کئچیریله‌رک قیدادا ایستیفاده ائدیلیر. چؤرکاغاجی جنوب-شرقی آسیانین اها‌لی‌سی اوچون اهمیت‌لی قیدا حساب اولونور. مئیوه‌نین لتی قار کیمی بیاز، چوخ شیرین، شیره‌لی، اتیرلی، خوش دادلی اولوب، دوریانی (Durio پیس قوخولو مئیوه‌دیر) خاتیرلا‌دیر، اوندان فرق‌لی اولا‌راق پیس قوخولو دئییل.\nچؤرکاغاجی Artocarpus odoratissimus توخوم واسطه‌سیله آرتیر. تزه توخوم‌لارین چوخ یوکسک جوجرمه قابیلیی‌لری اولور و بیر هفته عرضینده جوجریر. بورنئو آداسیندا کئچیریلن تجروبه‌لرین نتیجه‌سی اولا‌راق بیزه آیدین اولدو کی، 3 هفته‌دن آرتیق آنباردا ساخلانیلان توخوم اؤز جوجرمه قابیلیتینی تامامیله ایتیریر. بونا گؤره ده توخومو درهال سپمک لازیم‌دیر، یاخشی اولار کی، قوم‌لو، یئرالتی سولاری یاخشی کئچیره بیلن تورپاقدا. وئگئتاتیو چوخالتمانین (قلم، جالاق ائتمه) نتیجه‌سی اوغورلو حساب اولونمور . چؤرکاغاجی چوخ نادیر حال‌لاردا زیانوئریجی‌لرین هوجوموننا مروز قالیر و خسته‌لیک‌لره یولوخور.\nاونون تروپیک رایون‌لاردا عمله گلمه‌سینی نظره آلساق، نؤو شاختایاداوام‌لی دئییل. مینیمال تئمپئراتور 7 °C –دن آشاغی دوشممه‌لی‌دیر. بو، او دئمک‌دیر کی، بیزیم شرایطده اونو منزیلده و یا ایستی‌خانادا بئجرمک اولار.\nچؤرکاغاجی‌نین مئیوه‌سی Artocarpus odoratissimus، بورنئو، ایندونئزیا\nچؤرکاغاجی‌نین مئیوه‌سی Artocarpus odoratissimus، بورنئو، ایندونئزیا\nچؤرکاغاجی‌نین مئیوه‌سی Artocarpus odoratissimus، بورنئو، ایندونئزیا\nچؤرکاغاجی مئیوه‌سی‌نین تفررواتی Artocarpus odoratissimus، بورنئو، ایندونئزیا\nچؤرکاغاجی مئیوه‌سی‌نین تفررواتی Artocarpus odoratissimus، بورنئو، ایندونئزیا\nچؤرکاغاجی مئیوه‌سی‌نین تفررواتی Artocarpus odoratissimus، بورنئو، ایندونئزیا\n««« اوولکی مقاله: هشراتیئین بیتکی‌لرین توخوم‌لاری‌نین سپیلمه‌سی قایداسی نؤوبتی مقاله: هیندیستان شاناگولله‌سی (Nelumbo nucifera) »»»\nآراگون 28.12.2023 17:56 | چاپ ائدین | ائکزوتیک بیتکی‌لر\nکپر کلوب حاقیندا\nKPR − بیتکیچی‌لیک کلوبو بئینلخالق باغچی‌لیق تشکیلاتی‌دیر. داها چوخ اوخویون\nتجروبه‌نیزه اساساً بیتکی‌لرین بئجریلمه و یئتیشدیریلمه اصولونو بیزیمله بؤلوشون. بو ماقاله حاقیندا یازین و ��وتانیخ ژورنالیندا آنا دیلینیزده درج ائدین! دیگر معلومات‌لار اوچون بیزیمله علاقه ساخلایین.","num_words":874,"character_repetition_ratio":0.109,"word_repetition_ratio":0.165,"special_characters_ratio":0.209,"stopwords_ratio":0.003,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":92698.1,"cluster_detection":-1}
+{"text":"روایته گؤره چوخ- چوخ بوندان قدیملرده ساوالان داغی اته‌یینده یئرلشن، ساری‌قایا آدیندا بؤیوک بیر کند واریمیش.\nبو کنده توپلاشان بیر نئچه طایفا همیشه بیر-بیرلری ایله مهربان، چوخدا صمیمی یاشارمیشلار. یوخاری قولولار ائلیندن اولان یاشار خان آدیندا بیرگنج ایگید داییما زور دئیه‌نلری ازیب، یوخسوللارین آرخاسیندا دایانار،یای –یازی،پاییز قیشی، آت چاپیب، اووچولوقلا مشغول اولارمیش. پاییزین سون گونلرینده، یاشار خان یولداشلاری ایله بیرگه شکارا چیخیرلار. بو آندا اونلارین قاباغینی آغ پالتارلی-قارا گؤزلو قورخونج بیر گؤرکم آلیر، ایگیدلره ده بئله دئییر:\nبوندان سورا بو یئرلره آیاق باسمایین، چونکی داغ-دره‌نی، چؤل-تپه‌نی، قارا-شاختایا بورویوب، بوتون کند اهلینی ایسه سویوقدان اؤلدوره‌جه‌یم.\nیاشارخان قیلینجین چکیب، اونو وورماق ایسته‌ینده، آتی بیردن بودرویوب، ییخیلیر. جانینی سویوق-شاختا آلمادان یولداشلارین‌دا گؤتوروب، کنده قاییدیر. گنج‌لر ائلجه بیله‌نین یانینا گئدیب، ماجرانی ائل آغ ساققالینا سؤیله‌ییرلر. ائل آغ ساققالی‌نین مصلحتی ایله بوتون کند اهلی توپلاشیب، بؤیوک چیلله دئییلن بو قورخونج تاپینتیدان اؤزلرینی قوروماق اوچون همن آخشام، دئمک پاییزین سون گئجه‌سینی شنلیکله کئچیرمک قرارینا گلیرلر. بئله‌لیکله سوفره‌لر بزه‌نیر، یای مئیوه‌لری اورتالیغا دوزولور، اونلارین یانیندا قارپیزین خصوصی یئری اولور. قارپیز یای مئیوه‌سی هم ده سویوقلوق-سرینلیک وئر‌ه‌ن مئیوه‌دیر. اونلار بئله بیر مراسیم قورماقلا چیلله‌یه آندیریرلار، بیز سندن هئچده قورخموروق، سویوغو لاپ جانیمیزادا چکیریک. ساولان ائللری قارپیزی کسیب، یاش-قورو مئیوه‌لر یئیندن سونرا، شنلیک ائدیرلر. بو عادت-عنعنه همین گونلردن بیر دب کیمی باشقا ائللریمیز آراسیندا دا یاشاییر، دونیانین بیر چوخ ملت‌لری طرفیندن ده منیمسه‌نیلیر.\nبوگؤزل عادت-عنعنه روانی –فلسفی باخیمندادن دا چوخ دیرلی بیر وارلیقدی. بوکیمی مراسیملر تکجه ایلنمک دئییل، هم ده یاشامین چتینلیکلرینه دؤزوب، دایانماق کیمی آنلاملاری دا آندیریر……","num_words":388,"character_repetition_ratio":0.035,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.208,"stopwords_ratio":0.003,"flagged_words_ratio":0.01,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":145521.5,"cluster_detection":-1}
+{"text":"سون زامانلاردا بیر نئچه جنوبی آذربایجانلى وطنداشیمیزین آراسیندا باشلانان قلم مجادله‌سی و بو یازیشمالارین یاواش- یاواش مدنی بیر مباحثه‌دن اوزاقلاشماسی و دوشمانجاسینا دوام ائله‌مه‌سی و بعضی دیگر خوشا گلمه‌ين مباحثه‌لر، آذربایجانلی‌لار و ایراندا یاشایان تورکلرين واختينى و گوجونو آلماقدادیر.\nوطنپرور آذربایجانلی‌لار و ایران تورکلری اورک آغری‌سیله بو مباحثه‌لری ایزله‌ییرلر.\nبو مباحثه‌لرده بیر طرفدن ملتیمیزین تاریخی‌نین افتخارلی صحیفه‌لری دانیلیر و ملی مبارزه تاریخیمیزین بعضی پارلاق مقاملارینا خور باخیلیر؛ «آذربایجان» سؤزو، «ر» و یا «ذ» حرفی ایله یازیلسین دئیه، گولونج مباحثه‌لر اورتایا آتیلیر؛ یازیلان مطلبلرین مضمونو نه اولورسا اولسون، فارسجا یازانلار خاين دیلر دئییلیر؛ هر کس دیلیمیزی تورکی دیلی یوخ آذربایجان دیلی آدلاندیرسا «استالینیست»‌دیر دئییلیر و بیر حالدا کی «اورتادا نه فول وار و نه یومورتا» آذربایجانین تورپاقلاری‌نین اؤلچوسو اوچون ملی مبارزه‌میزه هئچ دخلی اولمایان قلم مجادله‌سى تحمیل اولونور.\nدیگر طرفدن ده بیر عده آذربایجانلی و ایران تورکونون بوتون دگرلی فعالیت و چالیشمالارینا رغما اونلاری ایرانین گیزلی پولیس اورقانلارینا باغلاماق چابالارینا شاهید اولوروق.\nبو مباحثه‌لرین هر ایکی طرفینده ده منیم تانیدیغیم وطنپرور آذربایجانلی‌لار، ائلى‌نین و ملتى‌نین قایغی‌سینی چکن انسانلار واردیر. تانیدیغیم بو انسانلارین صداقتلرینه و ملی- دموکراتیک مبارزه‌میزه اینانجلارینا هئچ شبهه‌م یوخدور. یالنیز هر زامان اولدوغو کیمی بورادا دا بولانلیق سودان بالیق توتانلار اورتالیقدا «علم گزدیرمک» اوچون یاخشی میدان تاپیبلار. بو صلاحیت‌سیز آداملار، «آذربایجانلی» و «تورکی» قارشی قارشی‌یا قویماقلا، اخلاق نورم لایندان اوزاق اولان، هالای چکمک ايله آکادمیک بحث‌لری گوبودجاسینا خیاوان اورتاسینا آپاریرلار. بو اویونلار آذربایجان ملی حرکتینه یاراشمازدیلار.\nبو بحث‌لرین بو شکیلده دوامی، آذربایجان ملتی‌نین آغیر شرط‌لر آلیتیندا فارس شوونیزمینی تمثیل ائدن اسلام جمهوری‌سی و اوپوزیسیون پالتارینا گیرن معین دایره لر ایله اؤلوم- دیریم ساواشیندا، ملی فعال‌لاریمیزی شوونیست‌لرین اؤنونده گولونج ائدیب و یالنیز دوشمنین خدمتینده اولا بیلر.\nبو سونو و نتیجه‌سی بللی اولمایان مباحثه‌لرده، آذربایجان ملتی غایب‌دیر. چونکی بو مباحثه‌لرده اشتراک ائدن وطنداشلاریمیزین سایی -هر ایکی طرفده- بیر الین بارماقلارینین سایی سیندان آرتیق دئییل. بو وطنداشلاریمیزین بعضی‌سی یاشادیقلاری اؤلکه‌لری و کیچیک محیط‌لرده گونده‌لیک مبارزه‌یه دخلی اولمایان مباحثه‌لری، اؤلکه داخیلینده مرکب شرط‌لر آلتیندا گئد‌ن مبارزه ایله دگیشیک سالیب و بئله‌لیکله بیر استکان سودا فیرتانا یولا سالماغا چالیشیرلار. بو مباحثه‌لرده اشتراک ائدنلرین بعضی‌لری باشا دوشمورلر کی، آذربایجان ملی- دموکراتیک مبارزه‌سى‌نین قاباقدا گئدنلری‌نین، بیر وظیفه‌لری واردیر کی، بو وظیفه، اونلارین شخص‌لریندن داهادا بؤیوکدور. اونوتمایاق کی آذربایجان و بیزیم ملی غایه‌میز، بیزدن داهادا بویوکدور. بونلار بیلمه‌لی‌دیرلر کی، ملی مبارزه اونلار ایله باشلاماییب و اونلارین ملی مبارزه‌ده اولوب- اولمالاری ایله ده بو مبارزه دایانمایاجاقدیر.\nبوتون بونلاری نظرده آلاراق اوخوجولارین بیر آز واختینی آلیب و ملی- دموکراتیک مبارزه‌میزین بو چتین گونلرینده معین موضوعلارا توخونماغی اؤزوم اوچون بیر بورج بیلیرم(1).\nآذربایجان ملتینه اینانانلار و بو ملته افتخار ائدنلر، بو ملتین آدینی داشیماغادا لایق اولمالی‌دیرلار.\nاؤز فیکیر و تشکیلاتلارینی زور ایله اورتایا آتماق و توتدوغو یولو ملتیمزین یگانه چیخیش و قورتولوش یولو کیمی قلمه وئرمک، ملی- دموکراتیک مبارزه‌میزین خئیرینه اولا بیلمز. باشقا فیکیرلری قارالاماق، باشقالارینین فیکیرلرینه سایقی دویماماق، ملی مبارزه میزین سیرالاریندا دایما «فارس نؤکری» و «گیزلی پولیس» آگنتی آراماق ملی مبارزه‌میزی «اولدوغوندان دا اولماز» ائده بیلر. بو دانیلماز بیر گرچکلیک‌دیر کی، بو گون بوتون نائلیت‌لره رغما، ملی- دموکراتیک مبارزه‌میز چوخ چتین گونلری کئچیرمکده‌دیر(2). بو آغیر گونلرده فارس شونیزمی‌نین بیرگه قووه لری ملی وارلیغیمیزی هر طرفدن مختلف کالیبرلی توپلار ایله یوغون آتشه توتموشدولار. بیر طرفدن فارس شونیزمینی تمثیل ائدن ایران اسلام رژیمی بوتون امکانلاری ایله او جمله‌دن ملی مبارزلرین آراسینا سوخدوغو آگنت‌لر واسیطه‌سیله، دیگر طرفدن فارس شونیزمی‌نین مختلف گؤرونتولرینی عکس ائتدیرن اسلامی رژیمین اوزدن ایراق اوپوزیسیونونون بیر بؤیوک حصه‌سی و فارس شونیزمی‌نین بؤیوک باشاریله آسیمیله ائتدیگی و اؤز ملتینه قارشی ایشه چکدیگی آذربایجانلیلار و ایران تورکلری‌نین بیر قسمی، ملی فعاللاریمیزین فعالیت دایره‌سینی داهادا داراتماغا چالیشیرلار.\nبئله بیر دورومدا اوزون وعده‌لی مبارزه‌یه حاضیرلانان ملی فعال‌لاریمیز گر‌ک تمکینله داورانیب و ملی مبارزه‌ده مختلف آخیملارا سایقی گؤسترمکله، وار اولان قووه‌لردن داهادا یاخشی فایدالانسینلار.\nآذربایجانین ملی فعال‌لاری بیلمه‌لی‌دیرلر کی « بو خمیر چوخ سو آپاراجاقدیر». غرب اؤلکه لری‌نین اؤز چیخارلاری اوچون ایران اسلام رژیمینه قارشی آپاردیقلاری مبارزه‌دن هیجانا گلیب و آکسیونیزمه قاپیلاراق ملی- دموکراتیک مبارزه‌میزین ماهیتینی نظرده آلمادان و بو مبارزه‌نین هله ایلک آددیملارینی آتدیغینی گؤرمه دن تلسیک شعارلار وئرمک و حرکت ائتمک، اولدوقجا تهلکه‌لی اولا بیلر.\nبیر عده‌نین ادعالارینا رغما آذربایجان ملی حرکتینده مختلف باخیملار و آخیشلارین اولماسی بیر دانیلماز گرچکلیک دیر. بو و یا دیگر شخص و یا حتی جریانین ایسته‌دیگینه رغما بو باخیشلارین و آخیملارین وارلیغی بیر تصادف اساسیندا یارانماییب، بو و یا دیگر شخصین ایستگی ایله ده آرادان گئده بیلمز. عکسینه بو آخیملار و باخیشلار، ملی حرکتیمیزی زنگینلشدیریر و سون 65 ایلده آذربایجانلی‌لارین بیر ملت اولاراق ساغلام گلیشمه سینی عکس ائتدیریر.\nآذربایجان ملی- دموکراتیک مبارزه‌سی‌نین ساغلاملاشماسی، غیر مدنی و غیر دموکراتیک شعارلار و سمبل‌لارین آزالماسی‌نین یگانه یولو، مدنی دیالوگ دیر. وطنپرور آذربایجانلی‌لار و ایرانین هر هانکی بؤلگه سینده یاشایان تورکلر بو دیالوگا قارشی اولانلار و بو دیالوگون یولونو هر آد آلتیندا اولورسا اولسون سد ائدنلره یوخ دئمه لیدیلر.\nآذربایجان ملتینه (یا خود تورک ملتینه) اینانانلار و بو ملته افتخار ائدنلر، بو ملتین آدینی دا داشیماغا لایق اولمالیدیلار.\nبو خمیر چوخ سو آپاراجاق‌دیر! اؤز ملتلرینه اینانمایانلار ؛ جدی و اوزون وعده‌لی مبارزه‌نین عوضینه هاردانسا بیر «معجزه» گؤزله ینلر!\nآذربایجانلی‌لارین و ایران‌دا یاشایان تورکلرین ملی- آزادلیق مبارزه‌سی داشلی- چانقیللی یوللاردان کئچیر و بو مبارزه‌نین گئدیشاتی هئچ ده راحات اولمایاجاقدیر. آذربایجانلیلارین ملی حقلرینی الده ائتمه‌لری (هر فورمدا اولورسا اولسون) یالنیز و یالنیز ایللر بویو آغیر شرطلر آلتیندا گئدن بیر مبارزه‌دن سونرا باش توتا بیلر. بو مبارزه‌ده وطنپرور آذربایجانلی‌لار هر دوشماندان اؤنجه ئؤز ایچلرینده اون مینلر آسیمیله اولموش آذربایجانلی و ایران تورکی ایله قارشی- قارشی یا گله‌جکلر. بو مبارزه‌نی اوغورلا سونا چاتدیرماق اوچون ایناملی و قئییم دیزلی مبارزلر لازیم دير. ��قصد بیرینجی نوبه ده خالقین باشی اوستوندن قرار وئرمک، بو و یا دیگر مبارزه یولونو مطلق ائله‌مک دئییل.\nآذربایجان ملی فعال‌لاری و ایران تورکلری بیرینجی نوبه‌ده خالقین اؤز مقدراتینی معین ائتمک اوچون زمین حاضیرلامالی‌دیرلار.\nبو ایش اوچون، بوتون آغیر شرطلره رغما مدنی تشکیلاتلار و پارتیالارین یارانماسی شرط دیر(3). ملی فعاللاریمیزین بیر چوخو هله ده مدنی تشکیلاتلارین یارانماسی‌نین اهمیتینی باشا دوشه یبلمه‌ییبلر(4). وطنپرور آذربایجانلیلار و تورکلر گرک انسان حاقلارینی قورویان، آذربایجان محبوسلارینین، قادینلارینین، گنجلرینین، یازیچی‌لارینین، ایشچی و زحمت آداملارینین ایستکلرینی مدافعه ائدن جمعیتلر، دینی و جنسل آزینلیقلارین حقلرینی مدافعه ائدن درنکلرین یارانماسی اوچون بوتون وار قووه‌لرینی سفربر ائتسینلر.\nتاسفلر اولسون کی ملی حرکتیمیزه باغلی بعضی جریانلار ایران کیمی بیر اؤلکه‌ده ان بویوک ملت اولان آذربایجانلی‌لارین ملی آزادلیغینی اوشاق اویونو سانیرلار. بونلارین ایللر بویو یاواش- یاواش کؤکلو- دیبلی بیر مبارزه یولو ایله آزادلیغا دوغرو گئتمگه نه گوجلری و نه ده حوصله‌لری واردیر. بونلار جدی و اوزون مدت مبارزه‌نین عوضینه هاردانسا بیر «معجزه» گؤزله‌ییرلر. بو کیمی تیپلری هم ساغدا و همده سولدا گؤرمک اولار.\nبیر طرفدن بو جریانلار و تیپلرین بعضی‌سی ملتی بؤیوک مبارزه اوچون سفربر ائتمک یئرینه هر هانکی اؤلکه نین ایرانا اردو چکمه‌سینی گؤزله‌ییب و بئله‌لیکله «امیر بازاری یانسین، بیزه بیر دستمال قالسین» دئییرلر.\nدیگر طرفدن بعضی شخصلر و جریانلار بیله- بیله و یا خود بیلمه‌دن آذربایجانلی‌لارین بؤیوک قیمتله الده ائتدیکلری «اؤزلرینه اینانماق» پروسئسینی دایاندیرماق ایسته‌ییب و ملتیمیزین خلاص یولونو یالنیز ایران اوچون چابا گؤسترن تشکیلاتلارین قویروغو اولماقدا گؤرورلر.\nآذربایجان ملتی‌نین ملی آزادلیغا گئدن یولو باشقلارینا قویروق اولماقلا یوخ- فرق ائتمز ایرانین سیاسی پارتیالاری اولسون و یا خود باشقا دولت‌لر- اصلینده اؤز گوجونه اینانماقدان و بو گوجو یومروق کیمی بیر یئره توپلاماقدان کئچیر.\nبو حاقدا بؤیوک ملی- آزادلیق مبارزه یولو گئدن کاتالان، باسک، ایرلند و س. ملتلردن اؤيرنمک لازیم دیر.\nدوام ائده‌جک …\n(1)- حؤرمتلی اوخوجولارا تقدیم ائتدیگیم یازی، اساسدا بیر نئچه ایل بوندان اول یازدیغیم «ملی مسئله و آذربایجان سیاسی تشکیلاتلارینین وظیفه سی» کتابچاسینا بنزه‌ر بیر حال و هوادا یازیلمیشدیر. حادثه‌لرین بیری او بیریسی‌نین اوستونه گلمه‌سی سبب اولدو کی یازیدا زامان- زامان معین دگیشیک‌لیکلر آپارام.\nوطنداشلاریمیزین بیر چوخو حالا دا آذربایجان تورکی‌سینی اوخوماقدا چتینلیک چکدیکلرینه گؤره و بیرده اونلارین حوصله‌لرینی داها آرتیق زورلاماییم دئیه، اونو 19 حیصه‌یه بؤلمگه مجبور اولدوم. لاکن چالیشمیشام کی هر حیصه امکان داخلینده قیسا و مستقل بیر یازی کیمی اولسون.\n«اگری اوتوروب، دوز دانیشاق»، ملی- دموکراتیک مبارزه میدانیندا – خصوصیله سون زامانلاردا- یارانان آتمسفر، بیر مدنی دیالوگ اوچون الوئریشلی دئییل. تاسفلر اولسون کی قارا یاخمالار، تهمت و افترالار بعضا سون سؤزو دانیشیرلار. اورک آغریسى ایله یازیلان بو سطیرلر کیمسه‌یه درس وئرمک و کیمسه‌نی آشاغیلاماق مقصدی ایله یازیلمامیشدیر. مقصدیم یالنیز آذربایجان و ایران تورکلرینین ملی- دموکراتیک مبارزه سینده اشتراک ائدن قووه‌لرین اورتاق فیکیرلر اساسیندا بیر آرایا گلمه سی دیر. یازیمین هر هانکی حیصه‌سیله راضی اولمایان وطنداشلاریمدان ایسته‌ییرم کی جاوابلارینی مدنی و یازیلی بیر فورمدا نشر ائدیب و بئله‌لیک‌له بو آغیر آتمسفرین یوموشانماسیندا اشتراک ائتسینلر.\nیازیمی آچیق سؤز سایتیندان باشقا الیمده اولان بوتون ایمیل گروپلارینا گؤنده ریرم. یازینین – هئچ بیر ال آپارمادان و گؤنده ردیگیم فورمدا- درج اولماسینی بوتون سایتلاردان رجا ائدیرم.\nحؤرمتلی اوخوجولارین یازی حاقدا تام اولاراق معین تصورلری اولسون دئیه، اونون باشلیقلارینی آشاغیدا وئریرم:\nگیریش\n– جنوبی آذربایجان، ایران اؤلکه سی ایچریسنده بیر مستعمره دیر.\n– آذربایجان ملی- دموکراتیک مبارزه سی بیر حقیقت دیر. بو حقیقته اینانماق لازیم دیر.\n– آذربایجان ملی حرکتی بیر اسپکتروم دیر. آذربایجان ملی دموکراتیک مبارزه سینده اشتراک ائدن قووه‌لر.\n– تورکچو‌لوک یوخسا آذربایجانچی‌لیق؟\n– آذربایجان ملتی یوخسا تورک ملتی؟\n– آذربایجان دیلی، آذربایجان تورکجه‌سی یوخسا تورک دیلی؟\n– ایراندا پان ایرانیزم یوخسا پان تورکیسم وار؟\n– ملی دموکراتیک مبارزه‌ده ملی پرچم و سیمگه‌لر.\n– دموکراسی، انسان حاقلاری، قادینلار و ایشچی‌لر.\n– آذربایجان ملی- دموکراتیک مبارزه سی‌نین بیر تاریخی و کئچمیشی وارمی؟\n– 21 آذر قیامی، آذربایجان ملی حکومتی و آذربایجانلی‌لارین تراوماسی (Trauma) .\n– آذربایجان و ایران تورکلرینین ملی حرکتی و ایراندا «ایرانلیلار» آدینا فعالیت گؤسترن تشکیلاتلار.\n– آذربایجان ملی حرکتی‌نین نائلیتلری و چاتیشمامازلیقلاری.\n– آذربایجان ملتی‌نین ملی آزادلیغینا مانع اولانلار کیملردیر؟\n– میکرومحیط‌لرده یارانان تشکیلاتلار و بیزیم ملی غایه‌میز.\n– تاکتیک لر و استراتژی‌میز. آکسیونیزم تهلکه‌لی اولا بیلر.\n– ایالت- ولایت انجمنلری، آوتونومی، فدرالیسم، کنفدرالیسم، استقلال و ایکی آذربایجانین بیرلشمه‌سی، یوخسا اؤز گله‌جگینی تعیین ائتمک حاقی.\n– ملی مبارزه‌ده اورتاق فیکیرلر و ایستک‌لر. یگانه یول مدنی دیالوگ دیر.\n(2)- بو حاقدا بیر اؤرنک وئرمک ایسته ییرم: سون آیلاردا یئنی گاموح تشکیلاتی‌نین رهبرلرینین آغیر حبس جزاسینا محکوم اولمالاری و ایران اسلام جمهوری سی‌نین آذربایجان ملی فعاللارینا قارشی ترور اسدیرمه‌سی و باسقی‌سینا قارشی بوتون آذربایجان تشکیلاتلاری و ایران‌دا یاشایان تورکلرین درنک‌لرینین بیرگه پروتستی گؤزله‌نیردی. بو حاقدا بیر چوخ آذربایجان تشکیلاتلاری و ملی فعال لاریمیزین سکوتی تاسف اویالدیر. عجبا بو نلارا نه‌یی گؤزله‌ییرلر؟ سیاسی محبوسلاریمیزین حاقلاریندا مدافعه ائتمک بعضی‌لری اوچون «کسر شان» دیر‌می؟\n(3)- یئنی گاموح تشکیلاتی نین آغیر شرطلره رغما ایراندا لگال فعالیته باشلاماسی بو حاقدا گؤزه‌ل بیر اؤرنک دیر. یئنی گاموح تشکیلاتی‌نین رهبرلرینین جسارتلی آددیملاری دوغرودان دا آلقیشلامالی دیر. بونلار بوتون تهلکه‌لره رغما چالیشدیلار ایران اسلام رژیمی‌نین بوینونا قویسونلار کی، آذربایجان تشکیلاتلاری لگال فعالیت ائله‌مک حاقینا مالک دیرلر.‌\n(4)- سون زامانلار سورگونده یارانان آذربایجان قلم انجمنی‌نین یارانماسی و فعالیتی بو حاقدا آجی بیر تجربه دیر. بؤیوک آرزو و خو�� امید‌لر ایله یارانان بو جمعیت اؤنجه فارس شوونیست لرینین آغیر تضییق و باسقی‌سینا معروض قالدی. ایندی ایسه بو جمعیت بیر پارا ملی فعاللاریمیزین واسطه سیله باسقی آلتینا آلینیمش دیر. ائله بیل کی، بو جمعیت داغیلسا آذربایجانلی‌لارین و ایران تورکلرینین بوتون پرابلملری چؤزوله بیله جکدیر. یئری گلنده یاخامیزا مداللار تاخیب زنگین تاریخیمیزدن و نه‌دن و نه‌دن دانیشیریق. آمما گؤز یاشی ایله یارانان بیر قلم انجمنینی داغیتماقدان دا چکینمه‌ییب و یئنه ده بو عرصه‌ده میدانی دوشمانا بوراخیریق. بوتون گناهلاری فارس شوونیزمی‌نين بوینونا آتماق اولماز. «آغاجی اؤز ایچیندن قورد یئیه‌ر» دئمیشلر. بو عرصه ده فارسلاردان اؤيرنمک پیس اولماز:\nبهمن انقلابیندان سونرا توده چیلر ایله فدائیلر و س. گروپلار آراسیندان گئدن داوا- دالاشدان سونرا ایکی جمعیته بؤلونن «ایران یازیچیلار اتفاقی» (کانون نویسندگان ایران)، بیر نئچه ایل بوندان اؤنجه یئنه ده بیرلشمیش و بوتون چتین‌ليکلره رغما ایراندا بیرگه فعالیت ائتمکده دیر.\nسورگونده فعالیت ائدن آذربایجان قلم انجمنيندن استعفا ائدن دوستلاردان بو انجمنه قاییتمالارینی ایسته‌میرم. خیر بو دوستلار باشقا بیر قلم انجمنی‌نی یاراتسینلار و ایکی انجمن پارالل فعالیت ائتسینلر. فقط بو دوستلار باشقا بیر قلم انجمنی یاراتماغا تشبث ائتمه‌سه‌لر، اوندا اونلارا یالنیز دئمک اولار کی : «بایراق آلتیندان قاچماق» دردلریمیزین داواسی دئییل!\nShare. Facebook Twitter Pinterest LinkedIn Tumblr Email Reddit VKontakte Telegram WhatsApp Copy Link\nPrevious Articleبه بهانه ی سالگرد قیام ۲۱ آذر و تشکیل حکومت ملی آذربایجان\nNext Article نظری به آنسوی آئینه\nیازی ایله باغلی\nدوقتور ضياء صدر الاشرافی نين طنطنه لی 77 ايلليک ياش يوبيلئيی مناسبتينه اؤن سؤز\nنوامبر 20, 2023\nدوقتور ضياء صدر الاشرافی نين اؤتوبیوقرافيياسی\nنوامبر 20, 2023\nدوقتور ضياء صدر الاشرافی نين چيخيشی\nنوامبر 20, 2023\nFacebook X (Twitter) Instagram YouTube RSS\nوارلیغین سسی ۱۹۹۹-۲۰۲۴موعلف حقوقلاری گورونور. معلوماتدان ایستفاده ادرکن لینکدن ایستیناد اولونمالیدیر. © 2024","num_words":2955,"character_repetition_ratio":0.063,"word_repetition_ratio":0.007,"special_characters_ratio":0.199,"stopwords_ratio":0.003,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":298636.5,"cluster_detection":-1}
+{"text":"آزربایجان: دیدار رسمی نماینده اروپا و مسئول شاخه زنان تشکیلات مقاومت ملی آزربایجان (دیرنیش) از خبرگزاری آنادولو جمهوری تورکیه \/ 13 سپتامبر 2024\nبیانیه: بیانیه سازمان‌های سیاسی آزربایجان جنوبی در رابطه با سیاست‌های ضد آزربایجانی – ضد تورکی رژیم جمهوری اسلامی و اپوزیسیون فارس به بهانه کریدور زنگه‌زور \/ 13 سپتامبر 2024\nآزربایجان: بیانیه پایانی نشست «ائتلاف دمکراتیک ملت‌ها در ایران» \/ 8 سپتامبر 2024\nتیتر یک: شکنجه‌ جسمی و روانی فعالان آزربایجانی در زندان‌های جمهوری اسلامی \/ 7 سپتامبر 2024\nتیتر یک: چرا ایران با کریدور زنگه‌زور مخالف است؟! \/ 7 سپتامبر 2024\nتیتر یک: روسیه، ایران، زنگه‌زور و «مسئله تورک» \/ 7 سپتامبر 2024\nآزربایجان: سعید مینایی فعال تورک آزربایجانی از احضار خود به شعبه ۱۵ دادگاه انقلاب تهران خبر داد \/ 7 سپتامبر 2024\nآزربایجان: کریم اسماعیل زاده از زندان تبریز آزاد شد \/ 6 سپتامبر 2024\nآزربایجان: اظهارنظر عجیب مدیرکل ثبت احوال استان اردبیل درباره انتخاب نام‌های تورکی برای کودکان \/ 5 سپتامبر 2024\nایران: سخنگوی آتش‌نشانی تهران: برخی ��ودروهای داخلی در تصادفات به سرعت آتش می‌گیرند \/ 4 سپتامبر 2024\nشما اینجا هستید: \/ خبر \/ آزربایجان \/ گونئی آزربایجاندا میللی موجادیله و دئموکراسی موجادیله‌سی-بیرینجی بؤلوم\nگونئی آزربایجاندا میللی موجادیله و دئموکراسی موجادیله‌سی-بیرینجی بؤلوم\nگونئی آزربایجاندا میللی موجادیله اوزون ایللردن بری دوام ائتمک‌ده‌دیر. موجادیله‌میزین کؤکلری ۱۹۰۰لو ایللرین باشلارینا دایان‌سا دا، بو موجادیله آنجاق سون ایللر‌ده گئنیش ایجتیماعیاتا یاییلمیش و کولتوی خالق دستگی قازانمیشدیر. آرتیق میللی بیلینجلنمه و میللی موقدراتا صاحیب چیخماق شوعورو گونئی آزربایجاندا گئری دؤنولمز بیر مرحله‌یه چاتمیشدیر.\nآزربایجان\n4 فوریه 2019 - 00:17\nکد خبر: ۴۹۶۲۱\nتحریریه آرازنیوز\nگونئی آزربایجاندا میللی موجادیله اوزون ایللردن بری دوام ائتمک‌ده‌دیر. موجادیله‌میزین کؤکلری ۱۹۰۰لو ایللرین باشلارینا دایان‌سا دا، بو موجادیله آنجاق سون ایللر‌ده گئنیش ایجتیماعیاتا یاییلمیش و کولتوی خالق دستگی قازانمیشدیر. آرتیق میللی بیلینجلنمه و میللی موقدراتا صاحیب چیخماق شوعورو گونئی آزربایجاندا گئری دؤنولمز بیر مرحله‌یه چاتمیشدیر.\nیالنیز آزربایجان میللی حرکتی نین تاریخینه باخدیغیمیز زامان گؤروروک کی بو موباریزه میللی اولدوغو قدر، عئینی زاماندا بیر قانون، حقوق و عدالت موباریزه‌سی اولموش‌دور. «مشروطیت اینقیلابی»، «شئیخ محمد خیابانی حرکتی»، «آزربایجان میللی حؤکومتی» و «موسلمان خالقین جومهوریت حزبی» هامیسی ان آز میللی موقدراتا حاکم اولماق قدر قانون و عدالت حرکتی ایدی.\nآزربایجان میللی حرکتی بوگون ده ائله اولمالیدیر. حرکتیمیز ان آز میللی موجادیله وئردگی قدر حوقوق و دئموکراسی موجادیله‌سی وئرمه‌لیدیر و ایندیدن دئموکراسی آنلاییش و قایدالارینی اؤز ایچینده کؤکلن‌دیرمه‌لیدیر.\nبونون چوخ اؤنملی بیر سببی وار.\nاورتا دوغو، ایران و آزربایجاندا دیکتاتورلوق، دئسپوتیزم و پوپولیزم چوخ راحت گلیشه‌ بیلیر و یاییلا بیلیر. البته بونون جدی تاریخی و سوسیولوژیک سببلری وار کی ایندیلیک او سببلری دارتیشماق بو پروقراما سیغماز. آما بو بیر فاکتدیر کی مودئرن تاریخده اورتا دوغودا هر زامان دیکتاتورلوق و پوپولیزم غالیب گلیب و قانون و عدالت کؤلگه‌ده قالیب. گونوموزده ایران بونون ان آچیق اؤرنگیدیر. ۴۰ ایل بوندان اؤنجه ایراندا یاشایان میللتلر شاهین ظلموندن قورتولماق آیاغا قالخدیلار. آما قانون، حقوق و عدالتین اؤنمینی بیلمه‌دیکلری اوچون یاغیشدان قورتولوب دولویا یاخالاندیلار. چوخوردان چیخیب ائله بیر قویویا دوشدولر کی نئچه نسلین طالئعی قاپ قارا اولدو و داها بللی دئییل نئچه نسل داها بو قارانلیقدان قورتولا بیلمه‌یه‌جک. ایراندا دؤولتین خالقا اویغولادیغی سیاسی، ائکونومیک، توپلومسال و کولتورل تئرؤر حیاتین گونده‌لیگی حالینینا گلیبدیر.\nآزربایجان میللی حرکتی اگر ساده‌جه میللی موجادیله‌یه تمرکز ائدیرسه ان یاخشی احتیمال ایله فارسجا دانیشان دیکتاتور گئدیب اونون یئرینه داها بتر بیر تورکجه دانیشان دیکتاتور گله‌جکدیر. نئجه کی ۴۰ ایل اؤنجه کراواتلی دیکتاتور گئتدی یئرینه داها بتر بیر عمامه‌لی دیکتاتور گلدی. بیز گرچکدن بونو مو ایسته‌ییریک؟ بوگون دؤولت الله آدینا جینایت و ایشکنجه تؤردیرسه صاباح اونون یئرینه تورک میللتی آدینا می جینایت و ایشکنجه تؤردمه‌سینی ایسته‌ییریک؟ نتیجه‌ده نه دگیشه‌جک؟\nاونون اوچون دئموکراسی موجادیله‌سینی صاباحا دالی آتمامالیییق. ائله بوگوندن دئموکراسی موجادیله‌سی باشلامالیدیر. یوخسا حرکتیمیزین خیمی دیکتاتورلوقلا قورولارسا ائله او جور دا باشا گئده‌جک. ایندیدن چوخ سسلیلیک، موخالیفه تحمول ائتمک، قارا یاخماماق و بؤهتان آتماماق، بیزیم کیمی دوشونمه‌یه‌نی یوخ ائتمه‌مگی تمرین ائتمزسک اگر؛\nاؤزوموز آلداتمایا گرک یوخدور؛ صاباح فارسجا دانیشان بیر دیکتاتور یئرینه تورکجه دانیشان بیر دیکتاتوروموز اولاجاق و یئنه میللتیمیز قارا گونو ایله بوغوشاجاق.\nبو خوصوصدا ایکی قونونو آچماق لازیمدیر.\nبیری بو کی ندن میللی موجادیله ایله دئموکراسی موجادیله‌سینی عینی زامان‌دا یورودمه‌لیییک و دئموکراسی موجادیله‌سینی داها سونرایا ساخلامامالیییق؟\nاونا گؤره کی اورتا دوغو و ایسلام دونیاسیندا دیکتاتورلار و دیکتاتورلوقلار راحتجا بسله‌نیب و اورتایا چیخا بیلیرلر. چونکی نه یازیق کی اورتا دوغو و ایسلام دونیاسیندا دئموکراسی سونتی یوخدور. دئموکراسی سونتی قیسا سوره‌ده و اؤز اؤزونه اورتایا چیخا بیلن بیر شئی دئییل. توپلوملارین دئموکراتیک دگرلره صاحیب چیخیب، ایشله‌ده‌بیلمه‌لری اوچون دئموکراسینی یاواش یاواش اؤیرنیب و تمرین ائتمه‌لری گرکیر، بونون اوچون ده اویغون اورتامین یارانماسی لازیمدیر. توپلومون دئموکراسینی اؤیر‌نمه‌سی اوچون لازیم اولان اورتامی حاکمیتلر یاراتمالی‌دیر. اگر حاکمیت بو ایشی گؤرمورسه یاخود گؤرمک ایستمیرسه بو وظیفه توپلومون آیدین و دوشونورلرینین اوستونه دوشمکده‌دیر. بو آغیر و چتین بیر وظیفه‌دیر و توپلومون آیدینلاری بو وظیفه‌نی یئرینه چاتدیرارکن آغیر هزینه‌لره قاتلانماغا مجبور اولا بیلرلر. بو هزینه حاکمیت طرفیندن یاخود توپلومون بللی بیر قیسمی طرفیندن آیدین کسیمه تحمیل اولا بیلر. آما باشقا چاره یوخدور، آیدین توپلومونون سعادته چاتماغینی ایستییرسه بو ریسک و هزینه‌یه قاتلانمالیدیر. یوخسا دیکتاتورلوق کور دؤنگوسو یاخود باطیل دؤورو دوام ائد‌جک.\nآیدین دئموکراتیک داورانیشلاردا توپلوما اؤرنک اولمالی‌دیر. توپلوم دئموکراتیک داورانیشی آیدینا باخاراق گؤرمه‌لی و اؤیر‌نمه‌لیدیر. اونون اوچون آیدین اؤنجه‌لیکله اؤزو دئموکراتیک پرنسیپ و دگرلری منیمسه‌مه‌لی و اونلارا باغلی قالمالیدیر. قارشی گؤروشه سایغی گؤسترمک، قارشی گؤروشون ایفاده آزادلیغینی رسمیته تانیییب اونا سؤز حاقی تانیماق، چوخولجولوق و چوخ سسلی‌لیگه اینانماق و اونا باغلی قالماق، قارشی گؤروش دوشونجه‌لره اساسسیز اتهاملار وورماماق، سیاسی رقابتده اخلاق و ویجدانا باغلی قالماق، اکثریتین ایستگینه بویون اگیب، آزلیغین حاقلارینی قوروماق، انحصارچیلیق ائلمه‌مک و بو کیمی پرنسیپلری توپلوم حاکمیتدن؛ حاکمیت اویمورسا آنجاق آیدین و دوشونوردن گؤروب اؤیرنه بیلر. یوخسا دیکتاتورلوق کور دؤنگوسو دوام ائدر. بؤلگه اؤلکه‌لرینه باخدیغیمیز زامان نه یازیق کی گؤروروک بو کور دؤنگو دوام ائتمکده‌دیر. مودئرن تاریخده اورتا دوغو دیکتاتورلوقلاردان قورتولا بیلمه‌ییب.\nبیر سیرالاری دئییرلر کی «اؤنجه وطنیمیزی اسارتدن قورتاراق، سونرا دئموکراسی موجادیله‌سی ده وئرریک!»\nبو سوالا جواب آراماغا چالیشاجاغیق کی: «اؤنجه وطنیمیزی اسارتدن قورتاریب، سونرا دئمو��راسی موجادیله‌سی وئرسک، نه اولار؟!»\nبیر چوخ اینسانیمیز بو فیکیری سسلندیریر. اونلارا گؤره اؤنجه وطنیمیزی آزاد ائتمه‌میز گرکیر و دئموکراسی سونرانین ایشدیر. اونلار دئییرلر؛ «قوی قاضی منی حاق‌سیز یئره آسسا دا آسین ساده‌جه یئتر کی تورکجه دانیشسین!». گرچکدن بو دوزگون بیر دوشونجه می؟\nاونون اوچون اؤنجه بو سوالا جواب وئرمک لازیم کی؛ وطنین قورتولوشو نه دئمک؟ اسارتدن قورتولاق دئینده نه‌یی قصد ائدیریک؟ اگر گونئی آزربایجان ایندیکی دیکتاتورلوقدان قورتولاجاقسا و باشقا بیر تورکجه دانیشان دیکتاتور گونئی آزربایجانین ثروتلرینی تالاییب، اینسانینا ظلم ائد‌جکسه بونون آدی قورتولوش مو؟ بیز زامانیندا قوزئی آزربایجاندا بونو یاشامادیق می؟ سووئتلر زامانیندا حاکم پارتییا تورکجه دانیشیردی آما اؤلکه‌نین ثروتلرینی روسلار تالاییردی و درس کیتابلاریندا لنین تورک دیلینده اؤیولوردو. او زامان قوزئی آزربایجان آزاد ایدی می؟ یاخود بوگون خامنه ای کی اؤزوده آتا طرفیندن تورکدور، خالقلا تورکجه دانیشسا و درس کیتابلاریندا ایسلام اینقیلابی تورکجه اؤیولسه، عملده نه دگیشه‌جک؟\nنئجه کی مثال اوچون سوریه و لیبی ده عرب ناسیونالیستلری عرب خالقینا ظلم ائدیردیلر. اورالاردا عرب خالقی آزاد ایدی می؟ یاخود بوگون ایراندا یاشان فارسلار آزاددیرلار می؟\nبونو اونوتمامالیییق کی بیز آزربایجان آدینا و تورک میللتی آدینا یئنی بیر دیکتاتورلوق قورساق صاباح گئنه چالیشمالیییق کی همن دیکتاتورون ظولمونه قارشی عصیان ائدک، و بو کور دؤنگو سونسوزا دک دوام ائد‌جک، نئجه کی ایندییه دک دوام ائدیب.\nاونون اوچون بیز ایندیدن دئموکراتیک دگر و پرنسیپلری منیمسه‌مه‌لی و صاحب چیخمالیییق. بیزیم آیدینلاریمیز، قورولوشلاریمیز و تشکیلاتلاریمیز دئموکرات اولمالیدیرلار.\nالبته دئموکرات اولماق بیر گون بئش گون ایچین‌ده اولماز. دئموکراسی زامان ایچینده و تمرینله اؤیرنیلر. دئموکرات اولماق چتین و اوزون بیر یولدور. آما هر بیر یولا باشلامادان سونونا چاتماق اولماز. بیز بو یولا ائله بوگون باشلامالیییق، بلکه ده صاباح گئج اولجاق.\nآردی وار…\n#آزربایجان_میللی_حرکتی#حرکت_ملی_آزربایجان#دئموکراسی#دموکراسی\nدر همین زمینه\nپذیرش تکثر، چالش‌ بزرگ دموکراسی در ایران\n27 جولای 2024 - 19:17\n«ائله کوسون، باریشماغا یئر قالسین»\n9 آوریل 2024 - 19:00\nیاییلان یالانلار و «ماحمود بی بیلگین»\n7 آوریل 2024 - 17:49\n«آزربایجان میلّی حرکتی» دار ایدئولوژیک قالیبلردن چیخمالی‌دیر\n6 اکتبر 2023 - 16:42\nگفتگو حول موضوع «ایران و دموکراسی» در برنامه تمام رخ آراز نیوز\n6 مارس 2023 - 03:37\nنجات حرکت از دگم اندیشی و نفوذ\n18 نوامبر 2022 - 01:27\nروی خط خبر\n2 ساعت قبل\nدیدار رسمی نماینده اروپا و مسئول شاخه زنان تشکیلات مقاومت ملی آزربایجان (دیرنیش) از خبرگزاری آنادولو جمهوری تورکیه\n3 ساعت قبل\nبیانیه سازمان‌های سیاسی آزربایجان جنوبی در رابطه با سیاست‌های ضد آزربایجانی – ضد تورکی رژیم جمهوری اسلامی و اپوزیسیون فارس...","num_words":2055,"character_repetition_ratio":0.066,"word_repetition_ratio":0.106,"special_characters_ratio":0.212,"stopwords_ratio":0.005,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":231864.6,"cluster_detection":-1}
+{"text":"(مقاله)دانیشیقایشلدنایشلدن دانیشیغیویکی‌پدیاویکی‌پدیا دانیشیغیفایلفایل دانیشیغیمدیاویکیمدیاویکی دانیشیغیشابلونشابلون دانیشیغیکؤمککؤمک دانیشیغیبؤلمهبؤلمه دانیشیغ��پوْرتالپوْرتال دانیشیغیTimedTextTimedText talkماژولماژول دانیشیغی","num_words":79,"character_repetition_ratio":0.023,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.066,"stopwords_ratio":0.038,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.996,"perplexity_score":13396.3,"cluster_detection":-1}
+{"text":"۱۳۳۴-ونجو گونش ایلینده ایران رادیوسوندان بیر فرقلی آذان ائفیره چیخدی. بو آذان او گونه قدر ایراندا وئریلن باشقا آذان‌لاردان بیر نئچه باخیمدان فرقلنیردی. او جومله‌دن بوتون آذان‌لار – چوخلو عرب موسیقیسی و بارماق ساییندان دا اولان بیر نئچه‌سی فارس (ایران) موسیقیسی اساسیندایدی. بو یئنی آذانین مولیفی «اردبیللی حاج رحیم موذن » ایدی.\nاو ۱۳۰۴ گونش ایلینده اردبیلین آدلیم موذن‌لر عاییله‌سینده دوغولموشدو. اونون اؤز دئدیکلرینه اساسلاناراق گویا آذان وئرمک اونلارین عاییله‌سینده ۱۵۰ ایللیک سابیقه‌سی وار ایمیش. رحیم اوشاق ایکن مکتبخانادا میرزه عزیز آدلی بیر شخصین یانیندا قورآن کریم و موغام دستگاه‌لارینی اؤیرنمگه باشلاییر، نوحه خوانلیق و آذان وئرمگی ده اؤیرندیکدن سونرا آتاسی شیخ عبد‌الکریم ایله بیرگه اردبیل مچیدینده و ها بئله تالیش بولگه‌سینه‌ده نوحه خوانلیق ائدرمیش. آتاسی ۱۳۲۹- نجی ایله قدر ایران رادیوسوندا موناجات اوخویوب، آذان وئررمیش. آنجاق بو ایلدن اعتباراً آتاسی حیاتدان ویداعلاشندان سونرا او قوم شهرینده طلبه‌لیگی بوراخیب ایران رادیوسوندا آتاسی‌نین یئرینه آذان وئرمک مقصد ایله تهران شهرینه گئتملی اولور. او دونیا شهرتی قازانمیش آذانینی ۵ ایل سونرا ایران رادیوسونون آلتینجی استودیوسوندا لئنته یازدیریر. حاج رحیمین دئدیکلرینه اساسلاناراق او آذانی یازییا آلینما زامانی بایاتی تورک موغامی‌نین بوتون شعبه‌لری و گوشه‌لرینده گزیشیر، نهایتده «آختاردیغینی تاپیب » دئیه تکجه روح الارواح گوشه‌سینده وئردیگی آذان آلینیر.\nحاج رحیم بو آذاندان سونرا چوخ یاشاییر، آنجاق اینقلابدان سونرا اوندان خبر توتان لار تکجه «رحیم موذن انقلابین ایلک ایللرینده حیاتینی دگیشیب» سؤزونو دفعه‌لرله ائشیدیرلر. گویا یالنیز اونون عاییله‌سی و بیر نئچه یاخین یولداشلاری اونون دیری اولدوغونو بیلیرمیشلر. بو ایتگینلیک وضعیتی ۲۵ ایل داوام ائدیر. بو مودتده رحیم موذن –ین دولانیشیغی چتینلیکله اولورموش و مالیه باخیمیندان او عاییله‌نین باشینی تهران مچیدلرینده موناجات و نوحه اوخوماقلا دولاندیریمیش و ایلده عاشورا گئجه‌سینده اردبیللی‌لر مچیدینده مجلیسی اولارمیش. نهایتده ایکی ایل حاج رحیم موذنین اؤلومونه قالمیش اوندان بیر سوراغ تاپیلیر و یئنی‌دن آدی دیللره دوشور. آنجاق تاسوفله آرتیق گئج اولموشدور و عؤمور بویو عزتله شرفله یوخسوللوق یوکونو بوینوندا داشییان حاج رحیمین ۸ ایل ایمیش کی خرچنگ (سرطان) خسته‌لیگی بوتون ووجودونو بوروموش ایمیش.\nبو تمناسیز آذان وئرنی ایران رادیو و تلویزیونو طرفیندن مکه زیارتینه آپاریرلار. او حجّدن قاییداندان سونرا اوغلونون بو وئردیگی سوالینی کی اورادا نه‌لر گوردون، «تکجه بونو دئییم کی گئتدیم الله-ی گؤردوم، گلدیم» دئیه جوابلاندیرمیشدی. دئییلن‌لره گوره حاج رحیم هئچ بیر دفعه‌ده اوز خسته لیگیندن هئچ بیر کیمسه یه گیلئیلنمه‌میش، عکسینه اولاراق حیاتی‌نین سون دقیقه‌لرینه قدر خالقین دردلری ایله یاشامیش ایمیش. اوغلونون روایتینه اساسلاناراق او بیر دفعه خسته‌خانادا گؤروشونه گلن ارشاد وزیرینه بیر ۲۵۰۰ نفرلیک گنج‌لرین آدی سیاهیسینی ایچینه آلان کاغاذی گؤسترمیش و اونا خطاب اولاراق تاپشیرمیشدیر کی «بو گنجلرین هامیسی‌نین موشکول‌لری وار … ، سیز کی وزیرسیز، اونلار صاباح پیس ایشلره دوغرو گئتسه‌لر بو ایشین تقصیری سیزین بوینوزدادیر … ، بو گنج‌لر مملکتین دردینه دَیَن انسانلاردیلار … اونلار اوچون بیر چاره قیلمالی سیز.»\nبیر ائله حاج رحیمین آذانینی رئکلام ائدن رادیو تلویزیون مسئول‌لاری و بوتون دؤولت آدام‌لاری تکجه حاج رحیم ایله سون دقیقه‌لرده خاطیره‌لی شکیل‌لر چکدیریرلر، اونون خسته خانا و یاس مجلسیندن عاییله‌سینین بوینونا دوشن ۳۵ میلیون تومنلیک خرجدن – بورجدان هئچ بیر قیرانینی‌دا اؤده‌ین اولماییر. بئله‌لیکله حاج رحیم موذن یاشادیغی ۸۰ ایل شرفلی حیاتدان سونرا ۱۳۸۴ گونشده بو دونیایا گؤز یومدو ، آنجاق او زنگین بیر ارث قویوب گئتدی. ایندی تخمیناً ۶۰ ایله یاخیندیر کی موسلمان مملکت‌لرده اؤزللیکله ایراندا و آذربایجاندا اونون وئردیگی آذان موسلمانلارین اوره‌گینی اوخشاییر، بیر نئچه دقیقه اولموش اولسا دا دینله‌ییجی‌لرین روحونو بو مادی دونیادان اوزوب معنویات عالمینه باغلاییر.\nحاج رحیم موذنین وئردیگی آذان اؤز دئدیکلرینه اساسلاناراق بایاتی تورک موغامی‌نین روح‌الارواح گوشه‌سی اوستونده‌دیر. بایاتی تورک آذربایجان موغام‌لاریندان بیریسی و راست موغامی‌نین عاییله‌سینه باغلی اولان کیچیک حجملی بیر موغام دیر. بو موغام ایراندا و آذربایجانین جنوبوندا بو آدلا تانینیر، آنجاق آذربایجانین شیمالیندا بایاتی قاجار موغامی آدیله شؤهرت تاپمیشدیر. بو گون آذربایجاندا موغام ایفاچی‌لاری بو موغامی آشاغیداکی شعبه‌لر و گوشه‌لر ایله ایفا ائدیرلر:\nگیریش (برداشت) ، تمل(مایه) ، حسینی ، شکسته فارس ، زیل بایاتی قاجار، زمین خاره ، دوگاه ، روح الارواح ، ماورالنهر ، شاه ختایی ، بایاتی قاجارا اَیاق.\nآنجاق واخت‌ایله بایاتی قاجار و دوگاه موغام لارینین اوخونماسی دینی مضمون داشیدیقلارینا گوره و موناجاتدا ، آذاندا و مذهبی موسیقی‌لرده سسلندیگینه گوره(داها دوغروسو کومینیست‌لر باخیمیندان بو موغام لارین گئریچیلیک علامتی اولاراق) آذربایجاندا ساوئتلر (شوروی) حاکمیتی دؤورونده یاساق اولونموشدو. او دور کی بو موغام‌لارین تدریسی اون ایللر بویو موغام مکتب‌لرینده کئچیریلمیردی. آنجاق بو موغام‌لارین واخت‌ایله گؤزه‌ل و مهارتلی ایفاچی‌لاری اولوب. دئییلن‌لره گوره بایاتی قاجاری قدیم مغنی‌لردن متعلم متعلموو چوخ گؤزه‌ل شکیلده ایفا ائدرمیش. اوندان علاوه قولو عسگروو و باکیر هاشمیوو دا بو موغامی مهارتله ایفا ائدنلر جرگه‌سینه داخیلدیرلر. بیزیم زمانه‌میزده بو موغام‌لاری اوستالیقلا ایفا ائدنلری آغاخان عبدالله یئو (بایاتی قاجار) و جانعلی اکبروو (دوگاه) دیر.\nروح الارواح گوشه‌سی اوسته صادالاندیغی کیمی بایاتی قاجار موغامیندا و ها بئله راست موغامی عاییله‌سی‌نین باشقا بیر عوضوو اولان دوگاه موغامیندا دا مؤوجودور. بو گوشه بایاتی قاجار موغامیندا دوگاه و ماورالنهر شعبه‌لر و گوشه‌لری آراسیندا ایفا اولونور .دوگاه موغامیندا ایسه بایاتی قاجار و زمین خاره شعبه‌لری آراسیندا اوخونور. روح‌الارواح عین حالدا گویا سون ایللره قده‌ر شور موغامیندا سماء شمس شعبه‌سی داخیلینده ده ایفا اولونارمیش. بو بیر حالدادیر کی فارس موسیقیسی‌نین روح الارواح گوشه‌سی بو آذانا هئچ بنزه‌میر. بئله‌لیکله حاج رحیم موذن وئردیگی آذانیندا بایاتی قاجار موغامی‌نین ایکی حیصه‌سیندن فایدالانمیشدیر: بایاتی قاجارین تملی\/ مایه‌سی و روح‌الارواح گوشه‌سی.\nاو آذانی باشلاماقدان اونجه قورآن-ین اسری سوره سی ۱۱۱-ینجی آیه‌سینی «توکلتُ علی الحی الذی لا یموت و الحمد الله الّذی لم یتّخذ صاحبه و لا ولداً ولم یکن له شریک فی الملک و لم یکن له ولی من الذلَ و کبّره تکبیراً» بایاتی قاجارین مایه سینده اوخویور. آرتیرمالی‌ییق کی بو موسیقی حیصه‌سینه \/ بایاتی قاجارین مایه‌سینه تکجه آذربایجان موغام موسیقیسینده راست گلمک اولور. فارس موسیقیسی‌نین بایاتی تورک دستگاهیندا بو موسیقی حیصه‌سی مؤوجود دگیل. یئری گلمیشکن خاطیرلاتماق لازیمدیر کی بوگون آذربایجان موغام موسیقی‌سینده بو موسیقی پارچاسی بایاتی قاجار موغامی‌نین مایه‌سی\/تملییندن علاوه، عین حالدا شور موغامیندا «شور – شهناز» شعبه‌سیندن سونرا و ها بئله دوگاه موغامیندا بو موغامین مایه سیندن سونرا اوخونماقدادیر.\nحاج رحیم موذن بو قورآن آیه‌سینی بایاتی قاجارین مایه‌سینده اوخودوقدان سونرا ایسه «الله اکبر» دن روح‌الارواح گوشه‌سی اوستونده گزیشمگه باشلاییب، بو گزیشمه‌لری، آذربایجان موغامینا مخصوص اولان موختلیف خیردالیقلار، بوغازلار و زنگوله‌لر واسیطه‌سی ایله داوام ائتمکله برابر نهایتده «حی علی الصلاه» – ین بیرینجی جومله‌سینده ان زیل پرده یه یوکسلیر. سونرا «لا اله الا الله» دان «الله اکبر»-ه دوغرو ، گئتدیکجه یاواش ملود ایله سونونجو «الله اکبر» ده روح الارواحا اَیاق وئریلیر و نهایتده آذان سونا چاتیر. بئله لیکله روح الارواح گوشه‌سی ایله الله اکبردن باشلانان آذان یئنه‌ده همین گوشه واسیطه‌سی‌ایله الله اکبرده بیتیر. بو حساب‌لا حاج رحیم موذنین آذانی آذربایجان موغام لاریندان اولان بایاتی قاجار موغامی‌نین مایه شعبه‌سی و روح الارواح گوشه سی اوزرینده قورولموشدور.\nبورادا بئله بیر سوالین یئری وار کی بو آذان بایاتی قاجار موغامی اوزه‌رینده‌دیرسه بس نییه اونون بوتون شعبه‌لری و گوشه‌لری بو آذاندا ایفا اولونمور؟ و نهایتده نییه مایه‌دن بیر دفعه‌لیک روح‌الارواح شعبه‌سینه کئچرک موغام ایفاچیلغی‌نین قایدا – قانونلاری پوزولور؟ بو سوالی بئله جاوابلاندیرماق اولار کی قورآنی صوت ایله اوخوماقدا، نوحه‌خوانلیقدا، موناجات اوخوماقدا و بو کیمی مذهبی موسیقی نؤوع‌لرینین قورولوشو موغام‌لار و دستگاه‌لار اساسیندا دگیل. باشقا سؤزله دئسک بورادا موغام یا دستگاه آنلاییشی یوخدور و موغامین بوتون شعبه‌لری و گوشه‌لری بیرلیکده اوخونمور، بلکه ده بورادا شعبه‌لر و گوشه‌لر هر بیریسی تکلیکده اوخونورلار میثال اوچون ، زمین خارا ، افشاری ، حیجاز و … . حتی قورآن اوخوماقدا عرب موسیقیسی نین بیر نئچه موسیقی شعبه‌سی اؤنملی رول اویناییر و بوتؤولوکده تلاوت‌لر بو شعبه‌لر اساسیندا اولور «صُنَع بِسَحَر »: صبا ، نهاوند ، عجم ، بایات ، سئگاه ، حیجاز ، رست یا راست و گاهدان چاهارگاه. بورادا بونلارین هر بیریسی‌نین شعبه اولمالارینا باخمایاراق هر بیریسی بیر دستگاه ساییلیر و اوچ موختلیف پرده ده اوخونور : قرار ، جواب ، جواب جواب و بئله ده آدلاندیریلیر: قرار صبا ، جواب صبا ، جواب جواب صبا. بو بولوملرین آراسیندا ب��ضی کیچیک گوشه‌لر ده اوخونور. بو سیستمی آذربایجان موغامی قورولوشو ایله قیاس ائتدیکده «قرار»؛ دانیشیق تونالیته‌سی ایله اوخونان پرده لر دئمکدیر و داها دوغروسو «مایه\/تمل» ایله عینی‌لشدیریلیر. «جواب» اورتا پرده لرله و «جواب جواب» ایسه زیل پرده لرله اویغون گلیر. بو آذاندا ، آذاندان اؤنجه بایاتی قاجار مایه‌سینده اوخونان قورآن آیه‌سی قورآن تلاوتینده «قرار»لا و ها بئله روح الارواح اوستونده اوخونان آذانین بوتؤولوگو «جواب جواب»لا عینی‌لشدیریلیر. بو آرادا تکجه بیر استثنا مؤوجود دور. او دا بو دور کی قورآن تلاوتینده جواب و جواب جواب مئلودی باخیمیندان قرار-ین تکرارلانماسیندان عیبارتدی. حال بو کی بورادا بایاتی قاجارین مایه‌سی ایله روح الارواح فرقلی مئلودی‌لره مالیکدیرلر.\nبئله لیکه بو نتیجه‌نی چیخارماق اولار کی حاج رحیم موذنین وئردیگی آذانین موسیقیسی بایاتی قاجار موغامی اوزه‌رینده اولدوغونا باخمایاراق، اونون ایفاچیلیق طرزی و قورولوشو چوخلو قورآن کریمین تلاوتی سیستمینه بنزه‌ییر. اونا گوره بو اثردن بونو اومماق اولماز کی بایاتی قاجارین بوتون شعبه‌لر و گوشه‌لری بو آذاندا گوستریلسین. او دور کی بو آذاندا یالنیز بایاتی قاجار مایه‌سی و روح الارواح گوشه‌سی اوخونور.\nحاج رحیم موذن دن اؤنجه‌ده ایراندا بیر نئچه فارس مغنیسی فارس موسیقی دستگاهلاری اوزه‌رینده آذان‌لارینی سینامیشلار. بونلارین چوخو بایاتی تورک آوازی (فارس موسیقی‌سینده بو دستگاها آواز دئییلیر) اساسیندا اولموشدور. او جومله‌دن تاج اصفهانی، ابوالحسن دماوندی و جواد ذبیحی‌نی آد اپارماق اولار. حتی جهانبخش کوردی‌زاده آدلی بیر شخص شور دستگاهیندا و عطاالله امیدوار فارس موسیقی سینده دؤنه دؤنه موراجیعت اولونان همایون دستگاهی اساسیندا آذان وئرمیشلر. آنجاق بونلارین بیر نئچه‌سی فارس موسیقیسی‌نین بایاتی تورک آوازینا بنزه‌سه‌لرده، آنجاق هئچ بیری مئلودی باخیمیندان رحیم موذنین وئردیگی آذانا بنزمیر. بیرینجی – بونا گوره کی فارس موسیقیسینه عایید اولان بایاتی تورک آوازی آذربایجان موغام‌لاریندان ساییلان بایاتی تورک یا بایاتی قاجار موغامی ایله تام فرقلیدی. ایکینجی – بو آذاندا (رحیم موذنین آذانیندا) اولان موسیقی پارچاسی( بایاتی قاجارین مایه‌سی \/تملی) فارس موسیقیسی‌نین بایاتی تورک دستگاهیندا مؤوجود دگیل. باشقا سؤزله دئسک «توکلت علی الحی…» جومله‌سینده عکس اولونان بایاتی قاجار مایه‌سی‌نین موسیقی مئلودیسی تکجه آذربایجان موغامینا عاییددیر. اوچونجو – اوسته سادالادیغیمیز فارس موسیقیسی اساسیندا وئریلن آذان‌لارین هئچ بیری روح الارواح گوشه‌سی اوستونده اولمامیش, حتی بو گوشه‌دن آذاندا هئچ بیر کیچیک موسیقی پارچاسی کیمی ده ایشلدیلمه‌میشدیر.فارس بایاتی تورکونون شعبه و گوشه‌لری بونلاردان عیبارتدیر:\nدرآمد اول، دوگاه، فرود، درآمد دوم , درآمد سوم ، حاجی حسنی ، بسته‌نگار، زنگوله، خسروانی، نغمه، فِیلی، مهربانی، جامه‌دران، مهدی ضرّابی، روح‌الارواح.\nبو قلم صاحابی بو دستگاهین بیر نئچه موختلیف اینسترومنتال (تکجه موسیقی آلت‌لرینین موشاییعتی ایله اولونان ایفا) ایفالارینی او جومله‌دن اوستاد غلامحسین بیگجه‌خانی(فارس تاری) و اوستاد حاج محمود فرنامین (قاوال) بیرگه ائتدیگی ایفا، اوستادجلیل شهنازین(فارس تاری) اینسترومنتال ایفاسی و بیر نئچه باشقا اینسترومنتال ایفالاری و ها بئله بیر پارا ووکال (خواننده و موسیقی آلت‌لرینین موشاییعت ایله اولونان ایفا) ایفانی او جومله دن آذربایجانین اؤلمز مغنیسی ابوالحسن خان اقبال آذرین ایفاسی، جناب ابوالحسن دماوندی، محمود کریمی، سید جواد ذبیحی، اوستاد محمد رضا شجریان کیمی فارس مغنی‌لری‌نین ووکال ایفاسینی دفعه‌لرله دینله‌دیکده روح‌الارواح گوشه‌سینه راست گلمه‌دی و یا اوسته‌لیک حاج رحیم موذنین آذانینداکی روح الارواح ایله اولان اویغون بیر روح الارواحا هله‌لیک راستلاشماییبدیر.\nبئله‌لیکله فارس موسیقیسی‌نین روح الارواح گوشه‌سی آذربایجان موغامی‌نین روح‌الارواحی و ها بئله بونون اساسیندا حاج رحیم موذنین وئردیگی آذانداکی روح الارواح دان فرقله‌نیر. گویا فارس و آذربایجان روح الارواح لاری تکجه آددا بیر – بیرینه بنزه‌ییرلر, یوخسا مئلودی باخیمیندان تام فرقلی موسیقی پارچالاری‌دیلار. فارس موسیقی‌سینده روح الارواح گوشه‌سی نادیر حال‌لاردا بایاتی تورک آوازی و یا شور دستگاهی ترکیبینده اوخونار. حال بو کی روح الارواح آذرباجان موغام‌لاریندان اولان بایاتی تورکده دوگاه شعبه‌سی ایله ماورالنهر گوشه‌سی آراسیندا و ها بئله دوگاه موغامیندا بایاتی قاجار و زمین خاره گوشه‌لری آراسیندا ایفا اولونار. گؤره‌سن نییه فارس موسیقی‌سینده روح الارواح خاطیرلردن چیخمیش ایمیش، ایندی ایسه حاج رحیم موذنین آذانیندان بری ایندی روح‌الارواح خاطیرلارا دوشور؟! بو موسیقی پارچاسی اونلارین موسیقی‌سینده‌ده واریمیشسا بس نییه فارس موسیقیسی‌نین موختلیف ووکال و اینسترومنتال ایفالاریندا یوخدور ؟! ، گؤره سن نه واخت اونو صاندیقدان چیخاردیب ایفا ائدجکلر ؟!\nبئله لیکله حاج رحیم موذنین وئردیگی آذان ایکی موغام شعبه و گوشه‌سی: بایاتی قاجارین مایه‌سی و روح الارواح اوستونده اولموش و تام آذربایجان موغامینا عایید اولان بیر اثر دیر. بو آذانین هر بیر موسیقی جومله‌سی، کیچیک موسیقی تکنیک‌لری او جومله‌دن خیردالیق‌لار، بوغاز لار، زنگوله ‌لر و … هامیسی آذربایجان موسیقیسی و موغام اساسیندادیر و اوندا هئچ بیر یاد نفس و یا اؤزگه موسیقیسی‌نین ایزی گؤرونمور. بو آذانی آذربایجان موغامی‌نین بیر دانیلماز اثری کیمی دونیادا تانیتدیرماق و بو عونوانلا یونسکودا قئید ائتدیرمک لازیمدیر.\nقایناق لار:\nموغامات آذربایجان ، رامیز زهرابوو ، تبریز ، ۱۳۸۶.\nزندگینامه رحیم موذن‌زاده اردبیلی : http:\/\/hamshahrionline.ir\/details\/90102\nاوستاد درسی تلویزیا وئرلیشی؛ بایاتی قاجار (وامیق محمد علی یئو(\nاوستاد درسی تلویزیا وئرلیشی؛ دوگاه (رافیق موسی زاده)\nفارس موسیقیسی بایاتی تورک دستگاهی‌نین موختلیف ایفالاری.\nآذربایجان موغامی بایاتی قاجار و دوگاه موغامی‌نین موختلیف ایفالاری.\nدانلود\nنسخه اصلی این مطلب\nتاختالی کؤیدن‌ مکتوب‌لار \/ اون‌یئددینجی مکتوب\nعزیز نسین اسماعیل شیخلی\nمدخلی بر آداب و رسوم روستای«زنگاوا»: (قاپان- قاپان۱)\nابوالفضل جمالی\nو سئل‌لرین گونجل آخاری …\nمسعود اسلامی\n«میانالی علیرضا»نین یئنی شعر مجموعه‌سی یاییلدی\nایشیق\nچاپ\n2 پاسخ\nاردبیللی گفت:\nیکشنبه ۱۰ خرداد ۱۳۹۴ در ۱۱:۵۱\nعزیز دوستوم بو یازیدا مرحوم حاجی رحیم پیغمبر حدینده یازلماییب بلکه اولانلار یازیلیب چون بیز به عائیله نی چوخ یاخیندان تانییروخ\nبیر اوخوجو گفت:\nپنجشنبه ۳۱ م��داد ۱۳۹۲ در ۲۲:۳۳\nموذن زاده نین اذانی یئرینده. تاریخ کیمی قورونسون. اما من باشا دوشمورم فرهاد جعفر اوغلو نیه بیزه بیر نوحه خواندان پیغمبر دوزه لدیر. یازینی بیرده اوخویون. ایشیق سایتی نیه یاییر بئله یازیلاری؟","num_words":3138,"character_repetition_ratio":0.077,"word_repetition_ratio":0.001,"special_characters_ratio":0.211,"stopwords_ratio":0.003,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":331270.1,"cluster_detection":-1}
+{"text":"«نادر»لشن شعر (کیان‌خیاوین «شعر باش‌تاجیمی یوخسا قوندارا؟» باشلیقلی یازیسی حاقدا) \/ همت شهبازی – ایشیق\nپرش به محتوا\nیازیچیلار\nبیزیم‌له علاقه\nبیزیم حاقدا\nمنو\nیازیچیلار\nبیزیم‌له علاقه\nبیزیم حاقدا\nبوگون چهارشنبه ۲۸ شهریور ۱۴۰۳\nآنا صحیفه\nشعر\nخبر\nحئکایه\nمقاله‌\nسس\nیادداشت\nدانیشیق\nکیتاب\nسند\nمنو\nآنا صحیفه\nشعر\nخبر\nحئکایه\nمقاله‌\nسس\nیادداشت\nدانیشیق\nکیتاب\nسند\nجستجو\nجستجو\n«نادر»لشن شعر (کیان‌خیاوین «شعر باش‌تاجیمی یوخسا قوندارا؟» باشلیقلی یازیسی حاقدا) \/ همت شهبازی\nایشیق\nچئویرن: ایشیق\nترجمه: ایشیق\nسسلندیرن: ایشیق\nمقاله‌\nشنبه ۱۲ فروردین ۱۳۹۶\nاوخوماق زامانی: 5 دقیقه\nhttps:\/\/ishiq.net\/?p=18202\n«نادر»لشن شعر (کیان‌خیاوین «شعر باش‌تاجیمی یوخسا قوندارا؟» باشلیقلی یازیسی حاقدا)\nهمت شهبازی\n«ایشیق» سایتیندا https:\/\/ishiq.net\/?p=18162 سئویملی دوستوم کیان خیاوین «شعر باش‌تاجیمی یوخسا قوندارا؟» باشلیقلی یازیسینی اوخویاندان سونرا نه‌سه بیر سیرا مقاملاری ایله راضیلاشا بیلمه‌دیم. بو کیچیک یازیدا یالنیز راضلاشمادیغیم مقاملارا توخونوجاغام. آرا وئرمه‌دن اساس مطلبه کئچیرم:\n۱٫\nیازیدا بئله بیر ایفاده وار:\n«نادیرین شعری قاباق‌لار چوخلو محمدحسین شهریارین، ایندیلر ده چوخلو رامیز رؤوشنین شعرلرینه بنزه‌ییر.»\nبو ایفاده‌نین بیرینجی بؤلومو ایله راضیلاشمیرام. ایلک باخیشدا دئدیم بلکه کیان خیاوی کیتابین سونوندا شهریارین، نادر حاقدا یازدیغی فارسجا شعری چاشدیرا بیلسین. آنجاق بونا درین فیکیرلشدیکده یازی‌نین یازانینی ساده بیر اوخوجو یوخ، ادبیاتیمیزین پروفسیونال اشتراکچیسی اولدوغونو دویدوقدا واز کئچدیم بو فیکیریمدن. یئری گلمیشکن دئمه‌لییم کی شهریار، نادری تصدیقله‌مه‌سه ده او تصدیقلنمیش شاعیردیر. بونا گؤره بو شعرین کیتابا داخیل اولماسی‌نین قصورونو شاعیرین اؤزونه یوخ، کیتابی ائدیت ائده‌نین اوزرینه دوشور. بو شعر بو کیتابا بیر یاماق کیمی داخیل اولموش. سئوگیلی دوستوم جناب «ودود دوستی» ایشینی بیلن آدام‌دیر، آنجاق بیر ائدیتور کیمی حتتا دوستوم کیان خیاو توتدوغو ایرادلارین دا بیر چوخونو یولونا قویا بیلردی. «دوستی» جنابلاری‌نین کیتابا یازدیغی مقاله‌دن بللی اولور کی او هم نادرین شعرینی دوغرو – دوزگون ایچ ائله‌میش، هم ده شعردن نه ایسته‌دیینی یاخشیجا بیلن آدام‌دیر. بونا گؤره کیتابا بیر ائدیتور کیمی نظارت ائله‌ین کیمسه‌نین ایشی یالنیز کلمه‌لرین «املا» دوزه‌لیشینده سونا چاتمیر. لازیم اولان یئرده آچیقلامالار دا وئرمکله متنی آریندیرمالیدیر. بونو بیز کلاسیک اثرلری تصحیح ائدن کیمسه‌لرله مقایسه ائتدیکده داها آیدینلاشماسینی آچیقجا گؤره بیلیریک. مصحح اثرده قارانلیق یئرلری آچیقلاییر. حتتا تاثیر آلدیغی مقاملارا دا توخونماغی اونوتماییر. بو مقامدا کیان خیاو بوتون قصورلاری شاعیرین اوزرینه ییخاراق اوریژیناللیغی قوروماماقلا سوچلاسا دا، بونونلا بیر قیسم راضیلاشا بیلمیرم.\nاو کی قالدی نادرین شهریاردان ائتکیلنمک مسئله‌سینه، نادرین شهریارلا نه قدر یاخیندان علاقه‌ده اولدوغونو بیر چوخلارینا بللی اولدوغو کیمی منه ده بللی‌دیر. صحبت کانکرئت اولاراق چاپ اولان کیتابدان گئدیرسه مسئله فرقله‌نیر. کیتابدا چاپ اولان شعرلرده شهریارین ایزینی گؤرمه‌دییمی قطعیتله دئمک ایسته‌ییرم. شاعیرین چاپ اولمایان شعرلرینده بو ایز وارسا، بو سؤزقونوسو دئییل. کیتابدا شهریارین ایزینی گؤرن بیر مقام تاپا بیلمه‌دییم اوچون طبیعی کی اؤرنک گتیرمک ده منیم اوچون چتین‌دیر. بو مسئله سانکی مقاله یازاری‌نین اؤزو اوچون ده آچیق‌-آیدین ایمیش کیمی، هانسی شعرلرینده شهریارین ایزی اولدوغونو اؤرنک گتیرمه‌ییبدیر.\n۲٫\nیوخاریدا سیتات گتیردییم جومله‌نین ایکینجی بؤلومونه اونا گؤره توخونمورام کی اونونلا راضییام. نادرین شعری، اؤز اوریژیناللیغینی قوروماقلا یاناشی، بیر آیاغی رامیز رؤوشنین شعرینده‌دیر. آنجاق سئوگیلی کیان خیاو بیر یئرده یازیر کی:\n«منجه نادیر داها دا گوجلو بیر شاعر اولا بیلسه‌یدی، رامیز رؤوشن کیمی‌ دیزگه یا پوئمادا دا، حتی شعر- نثر ژانریندا دا چیخیش ائده بیلردی.»\nبو ایفاده‌ ایله ده راضیلاشمیرام. اونا گؤره کی پوئما ژانری‌نین ائلئمئنت‌لرینی اوره‌ییمیز ایسته‌دییی قدر نادرین شعرینده گؤروروک. بو صفحه‌لرده گلن شعرلر بونا اؤرنک‌دیر: (صص ۱۰۸، ۱۰۹، ۱۱۰، ۱۱۴، ۱۱۶، ۱۲۰، ۱۲۴، ۱۲۶، ۱۲۸، ۱۳۴، ۱۴۴ و …)\nبو شعرلرین بیرینی اؤرنک گتیریرم:\nدیواردان آسیلان شکیله باخدی\nحسرت اوره‌ییندن دیلینه آخدی:\n-«او گلسه ایت اولوب هوره‌جه‌یم من\nسو دا ایچه‌جه‌یم ایت بینه‌سیندن\nگؤره‌سن او گونو گوره‌جه‌یم من؟»\nدئدی، دیسگیندی بیر آیاق سسیندن!\nآنا نه دینجلدی، آنا نه یاتدی،\nنگران گؤزلری یوللاری یوردو\nبو گوندن صاباحا مین کؤرپو آتدی،\nباسیلدی دوشمنه آنجاق بیر اردو\nاوغلو یوخ، اوغلونون پلاکی گلدی\nتوز-تورپاق بوروموش بیر ساکی گلدی\nآنا آختاردیغی گونو گؤرمه‌دی،\nاو داها دیسگینمیر آیاق سسیندن\nآنا ایت اولمادی، آنا هورمه‌دی\nآنا سو ایچمه‌دی ایت بینه‌سیندن. (ص ۱۱۰)\nبو شعرلرین اساس دست‌خطی، سوژئت و روایت اوزره قورولموش. کیچیک، ائپیزودیک و عینی حالدا مکمل روایت‌لر. شعرین سوژئتی‌نین اوزونلوغو، اونو پوئما ائتمه‌سینه دلالت ائله‌میر. سوژئت ییغجام و ائپیزودیک اولدوقدا دا ائله سوژئت‌دیر. سوژئت اولان یئرده، پوئمانین تملی قورولور. حتتا من دئیردیم «نادر»ین بیر چوخ تک‌بئیت‌لرینده ده سوژئت وار:\nآلما آتماق هوسیم یوخ… «هَه» دئمه سئودیجه‌ییم!\n«یوخ» دئ، سندن هله ده ناز هوسیم وار نئیلیم!؟\nشعرده سوژئت اساس مرکزده‌دیر. شاعیر پوئما یازمیر بوردا. سوژئتی، پوئما کیمی قبول ائتمه‌سینی اوخوجو اوزرینه قویور. اوخوجو شعری اوخودوقدا، اؤز تصوورونده اونا «روایت» توخویور. بونلار اونو گؤستریر کی نادر الهی، رامیز رؤوشن‌دن فرقلی اولاراق پوئما یارادیر. بو فرقلر اونون داها چوخ قیسا سوژئتلیینده‌دیر.\n۳٫\nمقاله یازاری نادرین شعری‌نین اؤزللیک‌لرینی سایدیقدان سونرا بو سوالا یئتیشیر: «بو اؤزللیکلر بیر شعری شعر ائتمه‌یه کیفایت ائدرمی یوخسا یوخ؟» قویون دوستوما هله‌لیک دئییم: کیفایت ائتمز. آنجاق کیان خیاوین یازیسیندان بئله چیخیر کی «نادر الهی» توتدوغو یولونو دَییشیب گون شعری یعنی سربست شعر یا دا کی کلاسی�� قالیبین یئنی‌لشمه‌یینه طرف اوز گتیرمه‌لیدیر.\n«نادر الهی» شعرینده ایفاده اوبرازلیغی» (https:\/\/ishiq.net\/?p=17944) باشلیقلی یازیمدا دئدییم کیمی نادر الهی شعری، قالیب‌لری سیندیرماغا دا بئله جهد گؤسترمیر. حتتا قالیب‌لرین ایسکئلئتینی تشکیل ائدن «وزن، قافیه، ردیف» کیمی فاکتورلارا دا یئنی‌لیک آرتیرمیر. اونون یئنی‌لییی، ایفاده و فورم مسئله‌سییله یاناشی مضمونون گوندمده اولماسیندادیر.\nقالدی کی نادرین «سربست» یا بونا بنزر شعر یازماسی مسئله‌سی. بونونلا دا راضی دئییلم. نادر الهی سربست شعر شاعیری دئییل و اگر بوندان بئله بو فیکره دوشسه ده آلینمایاجاق. نادر الهی بو کیتابین بیر ایکی شعرینده (مثلن صفحه ۱۸۲ و ۱۸۴) سربست اولماغا چالیشیر. بو شعرلر سربست شعرلر دئییل؛ آنجاق شاعیر شعرده سربست اولماق فیقورو ایله چیخیش ائدیر. بو دا ان ضعیف و هئچ اولماسا اونا یاراشمایان شعرلره چئوریلیر.\n۴٫\nسئوگیلی کیان خیاوین یازیسیندا بئله بیر ایفاده وار:\n«نادیر اؤز اوریژیناللیغینی بعضی شعرلرینه آچیقلاما وئرمه‌مکلری‌یله سؤال آلتینا آپارا بیلر. نادیر بیر سیرا غزللر و روباعی‌لرینده آیدین شکیلده خالق بایاتیلاریندان‌ قیدالانیب. اوسته‌لیک بیر سیرا غزل‌لرینی ده باشقا شاعرلرین غزل‌لرینه “نظیره” اولا‌راق یازیب، آنجاق تأسّفله بونو کیتابیندا قئید ائتمه‌ییب.»\nبو ایفاده‌نین بیر قیسمینه یوخاریدا ائدیتورون بلکه ایشی اولدوغو کیمی جاواب یازدیم. آنجاق بورادا بیر سوال یارانیر: «ائدیتور هاردان بیلسین بونو؟» بونا گؤره بو مسئله‌ده ائدیتورو چوخ دا قصورلو گؤرمه‌دییمدن باشقا مسئله‌یه توخونماق ایستیرم.\nیوخاریدا کی ایفاده‌نین بیرینجی بؤلومو ایله راضیلاشا بیلمیرم. «نظیره» یازیلان شعرلرده ایسه کیان خیاوی حاقلی اولاراق بونون من ده اوریژینالینا اشاره ائدیلمه‌سی ایله راضییام.\nهم کیان خیاوین یازیسیندا، هم ده کیتابی اوخویانلار بیلیرلر کی نادر الهی‌نین شعرلرینده خالق آغزیندان آلینما سؤز، دئییم و موتیولر بول-بولجاسینادیر. آنجاق کیان-ین یازیسی ایله اونا گؤره راضی دئییلم کی بو دئییم و موتیولر اولدوغو معنادا، اولدوغو اوبرازدا چیخیش ائتمه‌ییر. نادرین شعرینده بو دئییم و موتیولر کانکرئت اؤزونه مخصوص متن اولدوغوندان قیریلیر و نادر الهی شعری‌نین متنینده کیملیک قازانیر. متن، متنه کئچیر. هله‌لیک بوردا «متن‌لر آراسی مناسبت‌لر» (مناسبات بینامتنی) تئوریسینه توخونماق ایسته‌میرم. ساده‌جه دئییرم بو دئییم‌لر، موتیولر نادرین شعرینه کئچدیکده اؤز اوریژیناللیغینی الدن وئریرلر. بونا گؤره ده، بو اوریژیناللیغا شاعیر هر بیر مصراع یا بیت و یا شعرینده اشاره ائله‌سه ایدی اوندا کیتاب حاشیه یازماغا چئوریلردی. بوردا خالق دیلیندن آلینیب دئیه «کیمه قایناق» گؤستریلمه‌سی موضوعسو آرتیق دارتیشیلماز موضوعدور. کیان یازیسیندا بیر بایاتینی اؤرنک گتیره‌رک، اونون اوریژیناللیغینی کیتابین هاراسینداسا اشاره ائتمه‌یی وورغولاییر. آنجاق اوریژینال عینی ایله استفاده اولونمادیغی کیمی، نادرین شعرینه کئچید آلدیقدا دا «نادر»لشیر. باشقا بیر اؤرنک:\nشنگولوم! قاچ اؤزونو قورتار الیمدن هله‌لیک\nقورد وار منده… منیم نازلیم!… آیی وار منده (ص۴۱)\nکیان-ین ایفاده سییله دئسک شاعیر بوردا متنین اوریژینالی اولان یعنی «شنگول، منگول» ناغیلینی بیر آچیقلاما کیمی گتیرم��‌لی ایدی. آنجاق بونا احتیاج اولماماقدان بیرگه، متنده باشقا بیر موتیوین خئیرینه استفاده ائله‌مکله تاماملانیر. حتتا بو بئیتده «کیان»ین اؤز شعرلرینده تکرار استفاده اولان «نازلیم» سؤزو وار. یوخاریداکی باخیشلا مسئله‌یه یاناشاریقسا شاعیر بورادا بونا اشاره ائتمه‌لی ایدی. آنجاق بونونلا دا راضی دئییلم. چاغداش شعرده بیر سیرا سؤزلرین حتتا مجازی معناسی دا باشقالاریندان آلیناراق استفاده اولوندو. نیما یوشیج فارس شعرینده – ائله‌جه ده بیزیم شعریمیزه کئچه‌رک- «شب=گئجه» سؤزونو مجازی معنادا استبدادی فضا و یا بونا بنزر موتیولرده استفاده ائتدی. اوندان سونرا یازیلان شعرلرده ده بو معنا باشقا شاعیرلرین شعرلرینده بول-بول استفاده اولوندو (او قدر تکرار اؤرنک‌لر وار بونا اؤرنک گتیرمه‌یه احتیاج یوخدور). بو او معنادا دئییل کی سونرا یازیلان شعرلرده، اونون اساس قایناغی اولان یعنی نیما یوشیج اولدوغونا اشاره ائتمک واجیبدیر.\nبعضی شعرلرده سؤز، ایفاده، موتیو خالق آراسیندا ایشله‌نیر. بونون اؤزل و کانکرئت و گؤستریله‌سی قایناغی یوخدور. مثلن آرالیق موتیو و سؤزلردن بیری «فلانی اؤزو بیر دولت‌دیر»‌ایفاده‌سی‌دیر. بونو بیز نادرین شعرینده ده گؤروروک، طبیعی کی بو ایفاده‌نی کیمه استناد وئریلمه‌سی هر بیر کیمسه اوچون چتین‌دیر. کیان-ین باخیشی ایله مسئله‌یه یاناشاریقسا اوندا شاعیر بونو حاشیه‌سینده یازمالی ایدی کی: «بو سؤز خالق دیلیندن» آلینمیش. مسئله‌نین او بیری قاتی ایسه بو سؤزو هانسی معنادا، نه‌یین خئیرینه تاماملاماقدیر. بورادا شاعیر، بو ایفاده‌نی اؤزو اوچون کانکرئت‌لشدیریر. اؤزو اوچون منیمسه‌ییر.","num_words":2143,"character_repetition_ratio":0.044,"word_repetition_ratio":0.029,"special_characters_ratio":0.218,"stopwords_ratio":0.002,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":177387.2,"cluster_detection":-1}
+{"text":"ویکی‌پروژه‌ پوْرتال سئچیلمیش لیستلر یاخشی مقاله سئچیلمیش مقاله سئچیلمیش عکس کند مئیدانی سیلینمه‌یه آدای صفحه‌لر اؤگرتمن‌لر یاردیمی ایداره‌چیلر بیلدیری تابلوسو\nبۇ صفحه‌، Bey Sultanنین ایشلدن صفحه‌سی‌دیر.\nبۇ بیر ویکی‌پدیا ایشلدن صفحه‌سی‌دیر.\nبۇ بیر بیلیک‌لیک مقاله‌سی دئییل. اگر بۇ صفحه‌نی ویکی‌پدیادان سوای بیر آیری وب‌سایت‌دا گؤرورسونوز، سیز بیر آینا وب‌سایت‌داسینیز. نظرده ساخلایین، بۇ صفحه‌نین آپدیت اوْلماماسی و بۇ ایشلدن صفحه‌سی‌نین یییه‌سی‌نین ویکی‌پدیادان سوْنرا آیری بیر وب‌سایتا باغلانتی‌سی اوْلماماسی احتیمالی واردیر. اصلی صفحه‌یه بۇرادان ال تاپا بیلرسینیز.","num_words":133,"character_repetition_ratio":0.095,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.178,"stopwords_ratio":0.015,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":395753.9,"cluster_detection":-1}
+{"text":"Edebi Körpü-Aylıq Edebi Dergi-Payız-36-ci Say-Şiir Dergisi-Yusif Neğmekar-Sexavet Izzeti-Latin-Ebced-2021-32s\nPitiklər\nMəqalə Toplusu\nبیزه گؤره\nایلتیشیم\nفارسی\nAzerbaijani\nEnglish\nتورکجه\nTurkish\nتوروز - تورکجه دیل و ائتیمولوژی کیتابخاناسی\nکیتابلار\nشعر\nEdebi Körpü-Aylıq Edebi Dergi-Payız-36-ci Say-Şiir Dergisi-Yusif Neğmekar-Sexavet Izzeti-Latin-Ebced-2021-32s\n2937\n0\n2021\/10\/3\nسس لرین سایی 1\nسس وئرمه نین سونوجو 5\n0\nتام آد :*\nایمیل :*\nیوروم :*\ncaptcha:\nاستاد شهریار\nسؤزلوک\nتورکولوژی\nدیل و دیلچیلیک\nمیفولوژی\nFelsefe\nده ده قورقود\nشعر\nفولکلور\nأل یازمالار\nآتالار سوزو\nبایاتی\nتاپماجا\nاوشاق\nگولمه جه\nنوحه\nموسیقیمیز\nهر قونودان\nEl Bilimi Dergisi\nŞəkil\nآنلاین: 4149 ایشلدیجی\nیازیلمیش: 39120 ایشلدیجی\nتوروز\nسایین اوخوجولار!\nتوروز سیته سی بیر کولتورل اوجاق اولا‌راق دیلچی‌لیکله باغلی قونولاردان دانیشیر. بو سیته دیلچی‌لیکله باغلی دیرلی بیلگی‌لر وئرمکده‌دیر. دیلیمیزین تاریخی و ائتیمولوژی‌سی ساحه‌سینده چالیشان بو سیته، سؤزلرین کؤکو و ائتیمولوژی‌سی حاقیندا، باشقا سیته‌لردن دییشیک اولا‌راق، ائیلمله(فعل) باغلی آنلام‌لارین آچیقلاییر.\nسیته‌میزده دیلچی‌لیکله باغلی بیر چوخ کیتاب، سؤزلوک، یازی‌لار الده ائدیب اوخویابیلرسینیز. اوموروق کی بو سیته، سیز دیرلی، سایین اوخوجولار یاردیمییلا، دیلچی‌لیک قول‌لاری‌نین گلیشمه‌سی، یوکسلیشی یولوندا بیر آددیم گؤتوربیلسین.","num_words":333,"character_repetition_ratio":0.066,"word_repetition_ratio":0.191,"special_characters_ratio":0.23,"stopwords_ratio":0.0,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.999,"perplexity_score":27299.6,"cluster_detection":-1}
+{"text":"باغ مؤوسومو ایدی. برکتلی توت آغاجینین آلتینداکی چمنلیکده بیر یای آخشامی اوچ قیز و دؤرد اوغلان دؤوره ووروب بارداش قورموشدولار. اورخان ایسه ائیواندا اوتوروب، گویا کی، کیتاب اوخویوردو، آمما کیتابدان چوخ تنبل-تنبل بو «گنجلره» گؤز یئتیریب هانسی هنگامه‌دن چیخاجاقلارینی گؤزله‌ییردی. دؤوره‌نین اورتاسینا تاختا بیر تاباق قویدولار. ایچی بوش پیوه شوشه‌سی تاپدیلار، اونو دا گتیریب قویدولار بو تاباغین اوستونه. دئیه‌سن، حاضیرلاشیردیلار شوشه‌نی فیرلاتماغا.\nبو اویوندا کیمین هاردا و کیمین یانیندا اوتورماسی، گؤرونور، چوخ اؤنملی ایدی. اورخانین قارداشی قوشقارین، بیر یاخین دوستو واردی – شاهین، بو ایل عالی مکتبه قبول اولوب بیر نئچه گونلویه اورخانین باغینا قوناق گلمیشدی، بو مسئول ایشله بؤیوک جانفیشانلیقلا او مشغول اولوردو. آمما اویونا باشلاماق اوچون لازیم اولان میزان هئچ جور آلینمیردی. اونو اوردا اوتوردوردو، دوروب یئرینی ده‌یَیشیردی، بونو بوردا اوتوردوردو، بو دا ائله.\nنهایت، شاهینین گوجو اونا چاتدی کی، هامینی تاختا تاباقدان عئینی مسافه‌ده ا‌یَلشدیردی. قیزلار ایکی آیاقلارینی بیر باشماغا دورتوب بیر-بیری‌نین یانیندان آیریلمادیلار. اونلاری آییریب آرالارینا اوغلان «سوخماق» شاهینه «قیسمت» اولمادی. فوضولی دئمیش، «اوچ صف قیز اوتوردو، اوزبه‌صورت ده اوچ صف اوغلان…» گرک کی، داهی شاعر بئله دئمیشدی. بلکه ده بئله دئمه‌میشدی.\nاویونون مغزی ایسه بوندا ایدی. هامی دؤوره ووروب اوتوراندان سونرا پیوه شوشه‌سینی تاباغین هامار اوستونده فیرلاتماق لازیم ایدی. پیوه شوشه‌سی فیرلانیب-فیرلانیب، نهایت، آغزی کیمه طرف دوراردیسا او، آیاغا قالخیب دؤوره‌ده‌کیلرین هانسینی ایسته‌سه اؤپه بیلردی. البته‌ کی، اوغلانلار کیمی اؤپه‌جکلرینی بری باشدان یاخشی ازبرله‌میشدیلر. آدام بیلمیردی، بونا اوشاق اویونو دئسین، یا کی، بؤیوک اویونو؟!\nاورخان دوشونوردو: «بیزیم واختیمیزدا بیز بئله اویونلار اوینامیردیق. مکتبده اوخودوغوموز زامان قیزلارلا ان ایستی تماسیمیز «ال-اله» اویونو ایدی. الین اله توخونماسی بیزیم اوچون آرتیق سیرر ایدی. هامیمیز بیر-بیری‌نین دالینجا ایکی-ایکی، ال-اله توتوشوب دایانار، اللریمیز بیر یئرده گؤیه قالخاردی. طرف-موقابیلی اولمایان بیری گلیب بو گؤیده بیر-بیریندن برک-برک یاپیشان اللرین تونئلی آلتیندان کئچیب اوره‌یَی ایسته‌ین بیرینی سئچر، اللری بیر-بیریندن آییرار، سئچدییی‌نین الیندن توتوب گئدیب تونئلین آخیریندا اونونلا دوراردی. عادتن اوغلان قیزی سئچردی، قیز اوغلانی. سونرا نؤوبتی دفعه‌ کیم تک قالاردی ‌سا اییله-اییله گلیب تونئلدن بو دا کئچردی. بئله‌جه، ساعتلارلا یورولمادان، های-کویله «ال-ال» اویونو داوام ائدردی. بو اویونلا باغلی غریبه و عزیز خاطیره‌لر وار. «الیم اونون الینه ده‌یَیب…» دئیه خوشبخت اولان و الینی ایکی گون یومایان واردی، سئودییی‌نین باشقاسی ایله ال-اله وئردییینه گؤره داوالارین دوشمه‌سی واردی، آشکار سیرلر اونسوز دا آشکار ایدی، گؤزله‌نیلمز حالدا کیمین کیمی سئچمه‌یینه گؤره گیزلینلرین اوزه چیخماسی واردی، غرض، اویوندان سونرا صینیفده‌کی دسته‌لر آراسیندا صؤحبتلر، موذاکیره‌لر گونلرله بیتمک بیلمزدی.»\n…بو یئددی نفردن اوچو قیز ایدی و اونلارین اوچو ده اورخان‌گیلین باغ قونشولاری ایدی. اورتا مکتبین یا دوققوزونجو، یا دا اونونجو صینیف شاگیردلری ایدیلر. اوغلانلاردان بیری اورخانین قارداشی قوشقار آرتیق اینستیتوتون اوچونجو کورسوندا حکیملیک اؤیره‌نیردی، اونون دوستو شاهین ایسه تزه‌لیکجه عالی مکتبین طلبه‌‌سی اولموشدو. او دا حکیم اولاجاقدی. او بیری قونشو موصطافا کیشی‌نین بالاجا نوه‌سی ازیش ایدی، اؤزونون ده لقبی واردی: جوللوت. بو بیر اود-یالوو ایدی، اؤزوندن بؤیوک اوغلانلارین آراسینا اؤزونو سوخسا دا، هئچ بیر دله-دوزلوقدا اونلاردان گئری قالمیردی. هه، بیر ده؛ مک دونالدز چاغیردیقلاری (نه اوچون، نییه؟؟) بیری واردی. اونو اورخان او قدر ده یاخشی تانیمیردی. گؤزلریندن جین یاغیردی، دانیشاندا دا آغزینی ا‌یه-ا‌یه دانیشیردی، ائله بیل، آغزینین ایچینده داش واردی. آغزینی آچان کیمی ائله بیلردین، گولور. آمما سونرالار گؤردولر کی، آغزینداکی داش دئییل، ایری دیشلرینی دوزلتمک اوچون دیشلری‌نین اوستوندن تاخدیغی پروتئزدیر.\nقیزلار اورخان اوچون داها ماراقلی ایدیلر. محلله‌ده بیر دسته قیز واردی. آدام گؤردویونده چاشان بو قیزلار اورخان‌گیلین داریسقال باغ یولونون ساغینداکی و سولونداکی باغ ائولرینده یاشاییب، بوتون یایی بو اورک اوزن باغ یئرلرینده کئچیرمه‌یه محکوم اولونموشلاردی. آرتیق یاواش-یاواش پوخته‌لشمه‌یه، اه‌یین-باشلارینا، انلیک-کیرشانلارینا فیکیر وئرمه‌یه باشلایان بو گؤزلچه‌لر دونیانین هانسی شهرلرینده، هانسی اه‌یلنجه یئرلرینده اولماق ایسته‌مزدیلر؟! بؤیوکلرین اویونلارینا گیرن واختلاری چاتمامیشدیمی؟! خیاللاریندا نه‌لر قورموردولار؟! کیملری اؤزلرینه مفتون ائتمیردیلر؟! آمما! آمما و لاکین اونلار اوزون و قیزمار یایی بو باغلاردا اوتوروب انجیر-اوزوم یئمه‌یه مجبور ایدیلر. «باکی – آبشئرون» یولو اونلارین، هله کی، یئگانه مارشروتو ایدی. ان ماراقلی اه‌یلنجه دنیز و بو جور اوغلانلی-قیزلی توپلانتیلار اولوردو. صباحدان آخشاما کیمی اورخانین باغینین قاپیسینا یاخین اوزبه‌اوز سکامیالاردا اوتوروب داریخا-داریخا توم چیرتلاییر، گیج-گیج صؤحبتلری‌له اونلاردان زلی کیمی، میلچک کیمی ال چکمه‌ین اوغلانلارلا، داها چوخ ایسه بیر-بیری ایله سونسوز-سایسیز، هر شئیدن و هئچ نه‌دن صؤحبتلر ائدیردیلر. آخشام طرفی اورخان شهرده‌کی ایشینی بیتیریب باغا قاییداندا بو قیزلار اونو آز قالا «اوررا» ایله قارشیلاییردیلار. ماشینی دار داروازادان بیر آز ال-قول ایله، داها چوخ «ساغا، سولا، ا��ستوپ، ساخلا، ساخلا!» باغیرا-باغیرا حیطه سالماغا کؤمک ائدیر، سئویملی اورخانی احاطه‌‌یه آلیر، ال-آیاغینا پیشیکلر کیمی دولاشا-دولاشا ماشیندان دوشمه‌یی‌نی بئله گؤزله‌مه‌دن ایکی داشین آراسیندا گونون واجیب حادیثه‌‌لرینی تله‌سیک، بیر-بیری‌نین سؤزونو کسه-کسه اونا خبر وئریردیلر. بو قیزلار اورخاندان خئیلی کیچیک اولسالار دا اونون اصل دوستلاری ایدیلر. اونو بؤیوک سئوینجله قارشیلاییر، اوز-گؤزلرینده ده بو یازیلیردی: «نه یاخشی بو گون تئز گلدین، اورخان دایی، اؤلدوک بیز، آل بیزی بو مالچیشکالارین الیندن…» مالچیشکالار اونلاردان ایکی-اوچ، بلکه ده دؤرد-بئش یاش بؤیوک ایدیلر.\n– …اؤلدوردولر بونلار بیزی. تصووور ائدیرسن، اورخان دای، بیتلزلاری تانیمیرلار…\n– بیز تانیمیریق؟! آی-های! «تانیمیریق…» بیز سیزی دولاییردیق.\n–تانیمازلار، اینانیرام، تانیمازلار. اونلار هئچ دون کیخوتو دا تانیمیرلار. – طبیعی، اورخان قیزلارین طرفینده ایدی.\n– آی-یای-یای… دوغرودان دئییرسن؟؟؟ –تعججوبلری چوخ «صمیمی» آلینیردی. کناردان باخان ائله بیلردی کی، بونلار دون کیخوتو تانیییرلار.\n– هَری، البتته‌ کی، «آی-یای-یای».\n…و ایندی، آخشامین بو آخشام چاغی، اؤزو ده اولا بئله بیر یای آخشامی، اوغلانلارلا اؤپوشمه‌یه حاضیرلاشان بو قیزلار اورخانین تانیدیغی قیزلارمی ایدی؟! اونا ائله گلدی کی، ایندی توت آغاجینین آلتینداکی بالاجا چمنلیکده دؤوره ووروب اوتورموش، پیققیلداشا-پیققیلداشا بیر-بیریله باخیشان بو اوچ قیز هانسیسا درین بیر مقصد اوغروندا چالیشان اؤن کشفییات دسته‌سی‌دیر.\nباشچیلاری حلیمه آدلی یاراشیقلی بیر قیز ایدی. اونون ایکی طرفینده ایسه بیزیم قاپینین آغزیندان ال چکمه‌ییب سحردن آخشاما قدر توم چیرتلایان ایکی یؤندمسیز قیز رفیقه‌سی اوتورموشدو. حلیمه او بیری رفیقه‌لریندن هم یاراشیغی ایله سئچیلیردی، هم ده داها ساده گئییمی ایله. اؤزو ده یاشیندان بؤیوک گؤرونوردو. ائله بیلردین، عالی مکتب طلبه‌‌سی‌دیر. البته‌ کی، باشدا قوشقار اولان بو «لوطولارین» اویونلا باغلی اصل مقصدی بللی ایدی – حلیمه! اوغلانلارین اوزونه باخاندا کیمین اوچون آغیزلارینین سویونو آخیتدیقلارینی آنلاماماق مومکون دئییلدی. بو بیری ایکی قیز ایسه اصل «ساتدیق مالا» علاوه‌ (یاماق) ایدیلر. حلیمه‌نین اوزونده-گؤزونده، بوتون ووجودوندا… سؤزگلمه‌ین بیر جاذیبه واردی. آزاجیق خام باخان باخیشلاری، آمیرانه دانیشیق و حرکت طرزی، هردن اوتانماز-اوتانماز، هردن ایسه یالانچی اوتانجاقلیقلا باخان یاشیل گؤزلرینی دانیشدیغی، آمما داها چوخ موباحیثه ائتدییی آدامین دوز گؤزلری‌نین ایچینه زیلله‌ییب اونون بئینینه «من… بویام… سن… منیم… اوستونلویومو… قبول ائتمه‌یه… بیلمزسن… بیلمزسن… اؤلسن ده… منی… بَینمه‌یه… بیلمزسن…» سؤزلرینی آیری-آیریلیقدا، جسارتله گؤندرمه‌سی حلیمه‌نی بوتون اطرافدا غئیری-رسمی «پریمادوننا» ائتمیشدی. هامینین یانیندا اورخانلا همیشه آز قالا ارکله دانیشان، اصل ائنئرژی داغارجیغی اولان حلیمه قیزلارین غئیری-رسمی «دوعایئنی» ایدی. اورخانی «آغلاییب-سیسقاییب» (اصلینده، نازلانیب) «بیرتهر» راضی سالاراق، بعضی آخشاملار بالاجا ماشینینا ان آزی یئددی-سککیز قیز ییغیب دنیزه چیممه‌یه آپارماغا مجبور ائده بیلن یئگانه قیز او ایدی. بیچاره اوغلانلار بو زامان ��وست کؤینکلرینی چیخاریب باشلاری اوستده یئلله‌یه-یئلله‌یه ماشینین دالینجا «کیم کیمی اؤتدو» دئیه لهله‌یه-لهله‌یه قویوردولار اوستونه، نه قویوردولار — «ساعتدا یوز ایییرمی ایله».\n…اورخانین بو واختاجان یادیندا دقیق قالان اودور کی، بو حلیمه اونو تکلیکده گؤرنده یاناقلاری قیپقیرمیزی قیزاریر، قاشینین بیری تعججوبله یوخاری دارتیلیردی. نه دینیردی، نه ده دانیشیردی. اوول-اوول اورخان بونون فرقینده دئییلدی. بیر موددت کئچدی. اورخان بونون فرقینده او زامان اولدو کی، تکلیکده حلیمه ایله قارشیلاشاندا باشلادی حیسس ائله‌مه‌یه کی، اونون اؤزونون ده یاناقلاری بئله تک‌به‌تک گؤروشلر زامانی آغیرلاشیر، ایسینیر.\n…اورخانین خالاسی ایچری‌دن بیر ایستکان چای گتیریب قویدو اونون قاباغینا. سونرا سسلری-کویلری باغی باشینا گؤتورموش اوشاقلار طرفه دقتله نظر یئتیریب:\n– آ بالا، بونلار یئنه نه اویون چیخاریرلار؟ وای،وای، وای… – و بیر جاواب گؤزله‌مه‌دن یئنه دؤنوب گیردی ائوه.\n– هله بو هاراسیدیر؟!.. – اورخان اونون آرخاسینجا یاواشدان ائله سسلندی کی، خالا ائشیتمه‌سین.\nدؤرد اوغلانین دؤردو ده، کیچیکلی-بؤیوکلو، عمللی-باشلی «قیزمیشدی». اورخان گؤروب حیسس ائدیردی کی، قیزلاردا دا بیر بالاجا گرگینلیک وار، آمما اونلارین هیجانی کیفایت قدر دریندیدی. اوغلانلار ایسه… آشیب-داشان حیسلرینی هئچ جور گیزله‌یه بیلمیردیلر. اوندان، عادتا، چکینن بو «مالچیشکالار» ایندی اورخانی عمللی-باشلی اونوتموش، قان اییی آلان آکولالار کیمی اوولارینین اطرافیندا بئله‌دن-بئله، ائله‌دن-ائله اوزوشوردولر.\nحزین یای آخشامی ایدی. هاوادا لذذتلی بیر سرینلیک واردی، اولا بیلردی کی، خزری باشلاسین، آمما ایندی باشلامازدی، گئجه — بلکه… یای آخشاملارینین «عزیز» قوناغی اولان آغجاقانادلار نه اوچون‌سه همین آخشام یوخ اولموشدولار. بئله واختلاردا قوشقار دئییردی: «وئرتولیوتلار» بو گون اوچوشا چیخماییب…\nحلیمه اوز-گؤزونده گویا ایسته‌مه‌یه-ایسته‌مه‌یه، بیر بالاجا دا نوماییشکارانه شکیلده ایکی قیزین آراسیندا بارداش قوروب اه‌یله‌شدی، بو زامان اونون آلابزک تومانینین اتکلری چکیلیب دیزلریندن خئیلی یوخاری قالخدی. اطرافداکیلاردان هئچ کیم، دئیه‌سن، بونا فیکیر وئرمه‌دی. او بیری قیزلار دا سربست اوتورموشدولار، آمما اونلار تئز-تئز تومانلارینی دیزلرینه طرف سوروشدوروب آیاقلارینی «اؤرتمه‌یی» یاددان چیخارمیردیلار. حلیمه بونو ائتمیردی. اورخانا ائله گلدی کی، بو ساعت حلیمه آنادان گلمه چیلپاق اولسایدی بئله، یئنه کیمین سه اونون بدنینه باخیب-باخماماغی وئجینه اولمایاجاقدی، او بونو ساده‌جه، حیسس ائتمه‌یه‌جکدی. اونا ائله گله‌جکدی کی، بدنی آغاج کیمی، داش کیمی، اولدوز کیمی، آی کیمی… نه بیلیم داها نه کیمی بیر شئیدی، کیم باخیرسا باخسین، آغاج، داش، اولدوز، آی کی بونو حیسس ائتمیرلر….\nبیردن، «نه منه، نه سنه»، اورخانین اؤزونون-اؤزونه برک آجیغی توتدو. او، بو بویدا کیشی، نییه هاییل-ماییل اولوب گؤزلرینی بو یاراشیقلی قیزین گؤزل، یومرو دیزلریندن، قارالمیش، عضله‌‌لری تاریما چکیلمیش بالدیرلاریندان آییرا بیلمیر؟! حلیمه‌نین گنجلیک طراوتی ایله دولو آرامسیز، ساققیز قوخولو سرت نفسی آرالارینداکی آلتی-یئددی مئتیرلیک مسافه‌نی قطعییت‌له کئچیب گلیب اورخانین اوزونه توخو��ور، ساچلارینی تومارلاییر، سونرا بورنونا، آغزینا دولوب اونو بیهوش ائدیردی. بیردن اورخانا ائله گلدی کی، حلیمه نه دانیشیرسا، کیمینله دانیشیرسا، حقیقتده بو بئله دئییل، حقیقتده حلیمه یالنیز اونونلا دانیشیر. اطرافدا هئچ کیم، هئچ کیم یوخدور. آلتدان-آلتدان او آنجاق اورخانا باخیر، اوزونه-گؤزونه تؤکولن قاپ-قارا ساچلارینی اوزوندن الی ایله ییغمیر، اورخانین خوشو گلسین دئیه کینوداکی قادینلار کیمی دوداقلارینی بوزوب اونلاری آشاغیدان یوخاری اوفله‌ییر. مرمر کیمی هامار، چیلپاق آیاقلارینی دا بو قیز آنجاق اورخان اوچون بئله‌جه‌نه آچیب قویوب…\nبو سون فیکیر بئینیندن کئچمیشدی کی، غفلتن آییلدی. «دایان، ظالیمین اوغلو، دایان! هارا زیلله‌میسن، آی سنی، یاراماز، گؤزونو؟! اولماز! هئچ اولماز! بیردن کیمسه حیسس ائلر، گؤرر کی، سن بو اوشاغا بئله باخیرسان، عاییبین عاییبی اولار.» اورخان اؤزونو بؤیوک بیر گوناه توتموش آدام کیمی حیسس ائتدی، گؤزلرینی قاچیریب تله‌سیک کیتابا دیکدی و آوتوماتیک اولاراق قارشیسینداکی چایدان بیر قورتوم آلدی. چای سویومامیشدی، اورخانین آغزی عمللی-باشلی یاندی.\nاوغلانلار اوجادان دئییب-گولور، اوتانمادان اللرینی اللرینه سورتوردولر. قیزلارین وضعییتی ایسه موعممالی ایدی، اویون اونلارین سانکی بویونلارینا دوشموشدو. آمما گئری ده چکیلمک ایسته‌میردیلر. شاهماتداکی کیمی پات وضعییتی یارانمیشدی. اویونچولار قایدالاری تام موعیینلشدیره بیلمه‌دیکلریندن اویون هله ده باشلانمیردی.\n– بلکه بئله ائدک؟! شوشه‌نین آغزی کیمه دوشسه، او… توت آغاجینا دیرماشسین. یوخ، قوی او، شئعر دئسین… — قیزلار سون موقاویمت گؤسترمه‌یه جهد ائتدیلر.\nجهد ضعیف ایدی، البته‌ کی، نتیجه وئرمه‌دی. «آکولالار» هئچ بیر کومپرومیسه دوغرو «اوزمک» نیتینده دئییلدیلر، اونلار آمانسیزجاسینا یالنیز بیر شئی طلب ائدیردیلر: «اؤپوش! اؤپوش! آنجاق اؤپوش!!! اویونون اؤز پوزولماز قایداسی وار، اونو ده‌یَیشمک اولماز!» بو طلب اونلارین دویونلنمیش قاشلاریندا، حدقه‌سیندن آز قالا چیخان گؤزلرینده آچیق-آشکار یازیلمیشدی.\nقیزلار یئنه بیر-بیریله باخیشدیلار: «بونلاردان‌می چکینه‌جه‌ییک؟! آی-های…»\n– باشلایاق؟ – قوشقارین دوستو شاهین سوروشدو. – یوخسا…\n– قورخما قیزیم، سیزی بوردا هئچ کیم یئمه‌یه‌جک… — بو اداباز سؤزلری ایسه بالاجا جوللوت دئدی. اوغلانلار هیریلدادیلار.\nدئیه‌سن، جوللوتون بو سؤزلریندن سونرا حلیمه‌نین اوز-گؤزونه سرت بیر ایفاده قوندو، قاشلاری چاتیلدی:\n– باشلایاق! – حلیمه آلت دوداغینی بوزوب ایره‌لی گتیردی، ساچی بو دفعه‌ اوزونه دوشمه‌سه ده باشینی گئری آتاراق آشاغیدان یوخاری برکدن اوفله‌دی و آلتدان-آلتدان یئنه ده من طرفه نظر سالدی. «باشلایاق» سؤزونو ائله قطعییتله دئدی کی، سانکی کیمینله‌سه اؤلوم-دیریم ساواشینا گیره‌جکدی، سانکی اوغلانلارین بیلمه‌دییی نَه‌یی ایسه او بیلیردی. اونون قطعییتی او بیری قیزلارا دا کئچدی.\n– باشلایاق. کیم بیرینجی فیرلادیر؟..\n– سیز فیرلادین. – مک دونالدز ایریشه-ایریشه، گویا، ژئست ائله‌دی و، گویا، خلوته سالیب قوشقارا بیج-بیج گؤز ووردو. اورخان اوتوردوغو بالکوندان بو سیرتیق ایریشمه‌نی آچیق-آیدین شکیلده گؤردو. اتی تؤکولدو.\nشوشه‌نین بیرینجی فیرلانیشی چوخ چکمه‌دی. دؤرد-بئش دؤوره… و شوشه‌نین آغزی حلیمه‌نین ساغ طرفینده اوتورموش قیزی توپ آغزی کیمی نیشان آلیب دایاندی. قیز اؤزونو ایتیردی.\n«اوه… اوه… اوه… آه… آه…آه… ها-ها-ها…» و باشقا بونا بنزر جنگل‌لیک سسلری چمنلییی بورودو. ان چوخ دا، آیدین مسئله‌‌، اوغلانلارین سسی ایدی. قیزلار یئنه ده بیر-بیری ایله آنی باخیشدیقدان سونرا هدفده‌کی چیل-چیل قیز آیاغا قالخدی، اول ساغینا، سونرا سولونا باخدی، گویا هئچ کیمی تاپمادی، یعنی، لاییق بیلمه‌دی، تزه‌دن یئرینه اوتوردو. چیینیندن قوجاقلاییب حلیمه‌نین یاناغیندان اؤپدو. بو دفعه‌ قیزلار گولوشدولر.\n– اولمادی! واللاه، اولمادی!.. یانینداکینی اولماز. – بیر بهانه تاپا بیلمه‌ین قوچاقلار پارتلادیلار، قطعییتله اعتراض ائتمه‌یه باشلادیلار، چونکی، آنلادیلار کی، بئله گئدرسه «ایدئیا» محو اولا بیلر.\nحلیمه ال-قول آتا-آتا داغ شلاله‌سینی خاطیرلادان گور سسی ایله اونلارین سسینی چوخ آسانلیقلا باتیردی:\n– نییه، نییه اولماز؟؟ ائله اولار کی… کیمی ایستر، اونو دا اؤپر!\nاورخانین قولاغی عکس-صدا «رئژیمینده» ایشله‌مه‌یه باشلادی. «کیمی ایستر… اونو دا اؤپر… اونو دا اؤپر… اونو دا… اؤپر…اؤپر…اؤپر…»لرین سایی-حئسابی یوخ ایدی.\nشاهین یئنه سوکانی الینه آلماق ایسته‌دی، آز قالا قیشقیردی:\n– اویونون معناسینی ایتیریرسیز… اولماز کی…\nسسلرینی ده زحمت چکیب قیسمیردیلار. آرتیق اورخانین بالکوندان بونلاری ائشیدیب-ائشیتمه‌مه‌یی‌نین هئچ بیر اهمییتی یوخ ایدی. بؤیوک-کیچیکلییین باشقا واخت کسکین جیزیلان سرحدلری ایتمیشدی.\n– البته‌‌، بئله گئتسه، اویونون معناسی قالمیر، ائح…\n– نییه کی، یاخشی قالیر. – قیزلار تسلیم اولماق ایسته‌میردیلر. — کیم کیمی ایسته‌سه اؤپسون. سیز ده ائله ائله‌یین.\nحلیمه بو سؤزلری سؤیله‌ین چیل-چیل قیزین اته‌ییندن چکدی. اه‌ییلیب قولاغینا نه‌سه پیچیلدادی، ایکیسی ده پیققیلدادی.\nجوللوت حیرصینی شاهینین اوستونه تؤکدو:\n– سن ده فیرلادیرسان بونو، یاخشی فیرلات دا…\nشاهین قوشقارا گؤز ووردو: «داریخما…»\nقوشقار داها حیله‌‌گر ایدی، حلیمه‌نین سون سؤزلریندن توتوب بوراخمادی:\n– نولار، دوز دئییرلر، کیم کیمی ایسته‌سه اونو دا اؤپسون.\n– سونرا بیزدن اینجیمه‌یین… — بو معناسیز سؤزلری ایسه مک دونالدز دئدی و بئله‌لیکله، بو هیند سئریالینین بیرینجی سئرییاسی بیتدی.\nبو دفعه‌ شوشه‌نی جوللوت ائله برک فیرلاتدی کی، اوشاقلار اوچون، ائله اورخانین اؤزو اوچون ده بو، بیر عؤمور قدر اوزون گلدی…\n…هر شئیی اونوتموشدولار. اؤپوشون بیری بیر قپیک ایدی. اوغلانلارین هامیسینین «اوره‌یی یئرینه گلدی»، هامیسی حلیمه‌نین اوستونه جوموردو. حلیمه‌نین یاناقلاری اؤپوشلردن آللانمیشدی. آمما غریبه اولان باشقا ایدی. حلیمه اؤزو هئچ جور شوشه‌نین آغزینا توش گلمیردی. نهایت، بو، اویونداکیلارین دا دیققتینی جلب ائله‌دی.\n«بو قیز، گؤره‌سن، کیمی اؤپه‌جک؟!» اورخان نه قدر چالیشیردی، بو معناسیز سؤزلری باشیندان چیخارا بیلمیردی.\nآخیردا مسله‌نی جوللوت «حل ائله‌دی». شوشه‌نین آغزینی، دئمک اولار کی، گؤز گؤره الی‌له حلیمه‌یه طرف چئویردی. قیزلار «اوه» ائله‌ییب ایسته‌دیلر، های-کوی قالدیرسینلار، آمما حلیمه کی، دوداغینی دیشله‌ییب دینمه‌دی، بونلار دا چوخ درینه گئتمه‌دیلر. هارداسا، عدالت اؤز یئرینی توتموشدو، بو قدر واخت کی، بونلار اویون اویناییردیلار، «یازیق» حلیمه اؤز حوسن-رغبتینی، هله کی، بیلدیرمه‌یه ایمکان تاپمامیشدی. هامی اونون اوچون بئله بیر فورصت یارانماسینا سئویندی.\n– تبریک! تبریک! – نه‌دن‌سه، حتی قیزلار دا سسلرینی باشلارینا آتیب قیشقیریشدی. بیلینمیردی، کیم کیمی و نه اوچون تبریک ائدیر.\nاورخانین ایندیکی کیمی همن صحنه‌ گؤزونون قاباغیندادی. او بو گون ده هر شئیی آیدیندان آیدین خاطیرلاییر. اونا گؤره بئله آیدین خاطیرلاییر کی، اصلینده، اونوتدوغو گون اولماییب.\n…حلیمه، یاواشیدیلمیش کادرداکی کیمی تلسمه‌دن، یاواش-یاواش آیاغا قالخیر. یئنه ده یاواش-یاواش دؤوره ووروب اوتورموش و اورکلرینده مین بیر دیل‌له آللاهلارینا یالواران اوغلانلارین آرخاسیندان کئچیر. و حلیمه… اورخان اوتوران بالکونا طرف یؤنه‌لیر.\nبودور، اورخانین گؤزلری اؤنونده ماراقلی کادرلار بیر-بیرینی عوض ائدیر: مک دونالدز گؤزلرینی برک-برک یوموب، شاهین عصبی-عصبی ایریشیب آیاقلارینی وار گوجو ایله قاشیییر. جوللوت قوللارینی سینه‌سینده چارپازلاییب یئرینده‌جه دیکه‌لیب و دونوب. قوشقارین اوزونه قونموش او جیددی ایفاده‌نی ایسه اورخان سونرالار بیر داها گؤرمه‌دی.\n…حلیمه قاچا-قاچا گلیب دوز اورخانین قارشیسیندا دایاندی. اورخان هله ده بیر شئی آنلامادان آغیر-آغیر آیاغا قالخدی. اونلار اوزبه‌اوز دایاندیلار و اورخانا ائله گلدی کی، اونلارین اورکلری بیر-بیری‌نین دؤیونتو سسینی ائشیدیر. بیر آن‌می کئچدی، مین ایل‌می کئچدی؟! قیز باخیشلارینی اوندان قاچیراراق دریندن بیر «آه» چکیب اللرینی اورخانین بوینونا دولادی و دوداقلارینی برک-برک دایادی اورخانین اوزونه. دوداقلارینین یاریسی اورخانین دوداقلارینین اوستونه دوشدو، آمما بو، چمنلیکدن اونلارا ماددیم-ماددیم باخانلارین گؤزوندن اوزاق، گیزلی شکیلده باش وئردی.\nاونلارین هامیسی — گنج، دیری‌باش، عاغیللی قیزلار و اوغلانلار اؤزلرینه او قدر اینانیردیلار کی… حیات یاخین و اوزاق گله‌جکده اونلار اوچون نه حاضیرلاییردی؟! «باکی – آبشئرون» مارشروتوندان بئزیب هله دونیایا سپه‌لنمه‌یه ماجال تاپمامیش بو نور پارچالارینی یاخین، اوزاق گله‌جکده نه گؤزله‌ییردی؟! کیم بونو بیلیردی؟! همن یای آخشامی ایسه اونلار خوشبخت، آسوده، قایغیسیز ایدیلر. حیات هله اونلارلا اؤز ظارافاتینی ائله‌مه‌میشدی. هله‌لیک برکدن و اورکدن گولوشوردولر و نه‌دن‌سه هامیسی بیر یئرده ائله برکدن چپیک چالدیلار کی، حلیمه اورخانی اؤپندن سونرا پؤرتموش بیر حالدا، اصل غالیب اداسی ایله بالکوندان ائنیب اونلارین یانینا قاییداندا…\nاون بئش ایل اوولین حادیثه‌‌سینی اورخان بو گون نییه خاطیرلادی؟! هر شئیین بیر معناسی وار. بو گون ایشدن چیخیب آوتوبوس دایاناجاغینا طرف گئدنده قارشیداکی «باهالی» ماغازادان بیر خانیم چیخدی، اونلار اوزبه‌اوز گلدیلر. چوخ یاراشیقلی بیر خانیم ایدی. زنگین گئییمی واردی. دیققتلی باخیشلارینی اورخانین اوزونده ساخلاماسی آرتیق یاشلانمیش، ساچلاری آغارماغا باشلایان بو، عادتن، قادینلارا موناسیبتده احتیاطلی کیشینی جسارتلندیردی و او، اورکک بیر سلام وئردی. نه اولار، اولار. اوزاق-باشی نیفرتلی بیر باخیش آلتیندا اؤتوب کئچه‌جکدی.\n— سلام… – قادین سلامی آز قالا سئوینجک آلدی و آیاق ساخلادی.\nاورخان سوال دولو گؤزلرینی قادینین اوزونه زیلله‌دی. قادین اورخانی اونون آلیشمادیغی بیر شفقتله، غریبه بیر جان-یانانلیقلا سوزوردو. اؤزو ایسه بیر سؤز دئمیردی، ائله بیل، گؤزله‌ییردی، اورخان نه ایسه دئسین.\n– بئله… نئجه‌سینیز؟\nبوندان عاغیللی بیر شئی تاپیب دئمک اونون عاغلینا گلمه‌دی. قادین اورخانین چاشقینلیغینی گؤروب اونو تانیمادیغیمی درحال باشا دوشدو، قطعیین پرت اولمادی، آمما بوتون یاراشیقلی چؤهره‌سینی صمیمی بیر تأسف ایفاده‌سی بورودو:\n– اورخان دا قوجالارمیش… — اونون یومشاق سسی نوازیشله دولو ایدی.\n«آها، نه یاخشی…» اورخانین اوره‌یی گوپپولدادی، «دئمه‌لی، تانیشیق. نه ایسه دئمک، دانیشماق لازیمدیر، سوسماق اولماق، اولماز… »\n– سیز… سیز… – یئنه ده دیلی توپوق ووردو، بیلمه‌دی، سؤزونو نئجه داوام ائتسین. – یادیما سالا بیلمیرم. سیز…\nقادین اوزونده همن تبسسوم باشینی یئلله‌ییب، یعنی، «سنه گووندیییم داغلار…» اورخانین یانیندان کئچدی. اورخان حیاتی بویو بیر چوخ فورصتلری الدن وئرمیشدی. بو فورصتی ایسه الدن وئرمک اولمازدی، هئچ اولمازدی. آرخاسینجا دوشوب نه ایللاه ائله‌دی‌سه، او، آدینی سؤیله‌مه‌دی. بیر ایپ‌-اوجو دا وئرمه‌دی کی، اونو هارادان تانیدیغینی اورخان یادینا سالا بیلسین. خز پالتوسونون اتکلرینی یوخاری ییغیب اورخانین اونون اوچون ساخلادیغی تاکسییه اوتوراندان سونرا سونونجو دفعه‌ اونا غریب بیر ویداع تبسسومو بخش ائدیب، نئجه دئیه‌رلر، غئیب اولدو. او تبسسوم، تخمینن، بو دئمک ایدی: «آخ، زمانه، زمانه، اورخان دا قوجالارمیش…»\nاورخانا ائله گلدی کی، او، بیر اوشاقدیر و جیرناتماق اوچون اونا بیر اویونجاق گؤستریب سونرا الیندن آلیرلار.\nاو آخشام اورخان سئویملی خالاسینین، آناسینین وفاتیندان سونرا اونون قئیدینه قالان یئگانه آدامین یئددیسینه گئدیردی. او، هله ده چاشقین و قانیقارا بیر حالدا چادیرا گیرنده چادیر آرتیق آز قالا بوشالمیشدی. قوشقار یولداشلاری ایله بیر طرفده اوتورموشدو. اونو گؤروب آیاغا قالخدیلار. اورخان دا ائله اونلارین یانینا کئچدی. فیکرینده همن یاراشیقلی نامعلوم خانیما نه ایسه ثبوت ائده-ائده باش-ساغلیقلارینی قبول ائتدی. «کیم ایدی او؟! آخی چوخ دوغما بیر تؤورو واردی. اولا بیلمز کی، تامام یادیمدان چیخا، هئچ جور اولا بیلمز…»\nقوشقاردان باشقا اوچ نفر ایدیلر. اورخانا حؤرمت و ماراقلا باخیردیلار. بیرینی تانیییردی. قوشقارین، ائله اورخانین دا، آرتیق بئله دئمک اولاردی، دوستو شاهین ایدی.\n– اوشاقلاری تانیدین؟ – قوشقار محبت و صداقت دولو گؤزلرینی اونا دیکیب تبسسومله سوروشدو. اصلینده، بو، «نییه گئج گلدین، نییاران قالدیق…» دئمک ایدی.\nاورخان دا تبسسومه تبسسومله جاواب وئردی، گولومسه‌دی. «منیمکی بو گون تانیمامازلیقدان گلیب… هئچ، ناراحات اولما، بالاجا ایشیم چیخمیشدی…»\n– انوَر یادینا گلمیر؟\n– مک دونالدز. – انور ایریشه-ایریشه اورخانین یادینا نه‌یی‌سه سالماغا چالیشدی.\n– البته‌‌، البته‌‌، تانیدیم.\n– نئجه‌سیز، اورخان موعللیم؟! – مک دونالدز، یعنی، انوَر قابیلییت‌له سوروشدو.\nاوجابویلو یاراشیقلی اوغلان ایسه گؤزله‌مه‌دی کی، قوشقار اونو تقدیم ائتسین.\n– یادینیزا گلیر، اورخان موعللیم، بیر دنه جوللوت واردی…\nجوللوت… البته‌‌، خاطیرلاییر. نئجه اونودا بیلردی؟! البته‌! مک دونالدز، شاهین، جوللوت، بیر ده عزیز قارداشی قوشقار. او اونودولماز یا�� آخشامینین قوناقلاری. دؤوره ووروب چمنلیکده قیزلارلا بیر یئرده بارداش قوروب شوشه فیرلاتمالاری، اونون بالاجا ماشینینا دولوشان قیزلارین، خوصوصیله ده، حلیمه‌نین عشقینه ماشینین دالینجا دنیزه قدر “لهله‌یه-لهله‌یه” قاچمالاری، داها نه‌لر، داها نه‌لر یادا دوشمه‌دی‌می، یادا دوشدو. اورخانا ائله گلدی کی، بو اوشاقلار هله ده توزلو باغ یولو ایله قیشقیریشاراق «مایکالارینی» باشلاری اوستده فیرلادا-فیرلادا دنیزه طرف قاچماقلاریندادیلار.\nغفیلدن اورخانین بئینیندن، ائله بیل، ایلدیریم کئچدی. نئجه اولا بیلر کی، بایاق اونو تانیمادی؟! البته‌ کی، او ایدی. گرک ان آزیندان قاشینین تعججوبله یوخاری دارتیلماسیندان تانییایدی. «اورخان دا قوجالارمیش…» او ایدی، او. باشقا هئچ کیم ائله دوغما اولا بیلمزدی. اورخان راحاتلیقلا کؤکس اؤتوردو.\n— بو گون کؤهنه تانیشلارلا گؤروش گونونه دؤنوب. بایاق یولدا بیری ده قارشیما چیخمیشدی… – اورخان گؤزلرینده نیسگیللی بیر تبسسوم، او اوزاق و یاخین زاماندا اولدوغو کیمی یاناقلارینین یئنه ده آغیرلاشدیغینی حیسس ائله‌دی.\nقوشقار و اونون دوستلاری اورخاندان یولدا هانسی کؤهنه تانیشینی گؤردویونو سوروشمادیلار. او دا دئمه‌دی.\n…ایکی ایلدن سونرا بو اوشاقلارین دؤردو ده کؤنوللو اولاراق جبهه‌یه یولا دوشدو. آغدام اوغروندا دؤیوشلرده بیر حزین یای آخشامی دؤردو ده حیاتینی قوربان وئردی. وطن بایراغینا بورونموش تابوتلاری گلدی. قارداشینین یوخلوغونا اورخان بو گون ده آلیشا بیلمیر.\nسکامیا=نیمکت\nتوم=توخوم\nمالچیشکا=جوجوق\nبیتلزلار = ۱۹۶۰ دان ۱۹۷۰ـه قدر موسیقی حیطه سینده فعال بیر قروپ. اونلار دونیانین ان چوخ ساتیلان موسیقی قروپلاریندان ایدیلار و پول مک کارتنی نین بقیه ایله دوز دئمه مه سی اوجباتیندان بیر بیریندن آیریلادیلار.","num_words":5288,"character_repetition_ratio":0.028,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.224,"stopwords_ratio":0.004,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":129318.3,"cluster_detection":-1}
+{"text":"گئییم‌لر \/ باش گئییمی \/ آراشقین آراشقین \/ آراخچین : أسکیدن قادین‌لار چارقات‌لاری‌نین آلتینـدان ساچ‌لاری‌نین قاریشیب-داغیناقلیغی‌نین قارشی‌سینی آلماق اوچون بو بؤرکو باشا قویاردیلار .آراشقین ایکی بؤلومـدن اولوشان یاریم یووارلاق (یاریم گیرده) بیر بیچیمده بؤرکدور : -اورتا بؤلومو: بؤرکون تپه‌سی. بو بؤلومو دگیشیک تیکیشلر’له بزییه‌رلر. بو بؤلومو “قوببا” یا دا “تئل …\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nگئییم‌لر \/ آیاق گئییم‌لری\nنفیس سینافر July 26, 2017 گئییم‌لر 0 1,397\nگئییم‌لر \/ آیاق گئییم‌لری آیاق گئییم‌لری (اوچونجو): توپوغلوق : قادین‌لارین قیچ بیلک‌لرینه باغلیـیان پول‌لو زنجیر یا بئزدن اولان سوسگه‌لر پاپئش \/ پاپیش : آلتی گؤن یا بئزدن اولان یوموشاق و چئشیدلی بویاق‌لاردا اولان اوشاق آیاق گئییمی پوتون : گؤنـدن تیکیلن بیلک‌لری اوجا باشماق‌لار .گئنللیک’له داغ ‌آغان‌لار و أسگرلرین گئیدیگی آیاق …\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nگئییم‌لر\/ سوسگه‌لر \/ آسیق\nنفیس سینافر July 6, 2017 گئییم‌لر 0 915\nگئییم‌لر\/ سوسگه‌لر \/ آسیق آسیق : تورکمن ساچ سوسگه‌لریندن دیر. آسیغین اورتاسینـدا قیرمیزی داشی اولار و اوستونده اولان باغ’لا ساچا باغلانار. اورک بیچیمینـده آسیقلار گئنللیک’له “یموت” اویماغی‌نین دیر. نفیس سینافر\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nگئییم‌لر \/ افشا�� گئییم‌لری\nنفیس سینافر July 3, 2017 گئییم‌لر 0 970\nگئییم‌لر \/ افشار گئییم‌لری أفشار گئییم‌لری : 1285 گونش ایلینـده ( 1906 دوغوم ایلی) اورمیا شهرینـده آفشار (اووشار) قادین‌لاری. گؤندرن : خلیل زاده نفیس سینافر\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nگئییم‌لر\/ آیاق گئییم‌لری\nنفیس سینافر June 4, 2017 گئییم‌لر 0 1,251\nگئییم‌لر\/ آیاق گئییم‌لری آیاق گئییم‌لری (ایکینجی): جوراب : یون یا ایپلیکــدن توخونولان آیاق گئییمی. چاریق : جامیش گؤنونـدن تیکیلن باشماق .چاریغین اؤزللیگی بیچیم و تیکیشی‌نین باشماغین اوست بؤلومونـدن اولدوغودور. چاریغین اوستونده باغ‌لاری اولور و بو باغ‌لارلا آیاقدا برکیلیر. چاخجور(چاقجور ) :گؤنـدن تیکیلمیش وبیلکـدن اوستو قوماشدان اولان بیر چئشیت جوراب. بو …\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nگئییم‌لر \/ باش گئییم‌لری \/ کورته\nنفیس سینافر May 17, 2017 گئییم‌لر 0 1,299\nگئییم‌لر \/ باش گئییم‌لری \/ کورته کورته : تورکمن قادین باش گئییم‌لرینـدن دیر. کورته اوست گئییم کیمی قوللاری اولان بیر پالتار دیر . آما بو گئییم‌ین دبی أگینه گئیمک یئرینه باشا اؤرتمک‌ دیر. کورته‌یی قیزلار گلینلیک‌لری اوچون تیکیب حاضیرلارلار. کورته تورکمن گلین‌لرینه اؤزل باش گئییمی دیر. نفيس سينافر\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nگئییم‌لر\/ آیاق گئییم‌لری\nنفیس سینافر May 15, 2017 گئییم‌لر 0 891\nگئییم‌لر\/ آیاق گئییم‌لری آیاق گئییم‌لری (بیرینجی): آیاق قابی: هر چئشیت و نئجه‌لیکـده (کئیفییتـده) آیاغـا گئییـلن آیاق گئییمی‌نین آدی. اوروسی: آلتی گؤن، اوستو وئرنی یا مخمردن تیکیلن شَپیک‌لر (شَپیت‌لر). قادین و کیشی اوروسی‌سی‌نین آییریقسی‌لیغی بویاغ‌لاری اوزریـندن دیر. اَهَری: آلتی آغاج و اوزو گؤنـدن اولان دوز آیاق قابی، اهری‌نین اوجو یوخاری‌یا ساری …\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nگئییم‌لر \/ سوسگه‌لر \/ میخک\nنفیس سینافر May 12, 2017 گئییم‌لر 0 2,477\nگئییم‌لر \/ سوسگه‌لر \/ میخک میخک : میخک کؤچری تورک‌لرین سئودیگی سوسگه‌لردن دیر. میخک چؤپ‌لرینی خینالی سودا ایسلادیب، ایگنه اینن نئچه یئردن دلیب ایچینـدن ایپ کئچیدرلر. میخک‌لری بیر بیر یانیـنا دیزمک‌ ایله بویون‌باغی (بویماق) کیمی سوسگه‌لر دوزه‌لدیرلر. میخک سوسگه‌لرینی قیز گلین‌لر، گلین‌لر و گنج قادین‌لار توی‌لاردا بویماق اولاراق یا دا …\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nگئییم‌لر \/ سوسگه‌لر \/ قول‌باغی\nنفیس سینافر May 7, 2017 گئییم‌لر 0 846\nگئییم‌لر \/ سوسگه‌لر \/ قول‌باغی قول‌باغی: قولا باغلانان یازیلی، ناخیشلی قول‌باغ. قول‌باغی‌لارین اوزرینه مینجیق‌ ایلا داش دان دامغالار، یازی‌لار و دووالار تیکیلیرمیش. قول‌باغ اؤزل توخونموش ایپ‌لر یوخسا بئزدن قولپ‌لارلا قولا باغلانیرمیش . بیر پارا ائل‌لرده قول‌باغی‌نین قول آلتی بؤلومونـدن قوتاز و میخک (موخک) ساللارمیشلار. نفیس سینافر\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nگئییم‌لر \/ نفر ائلی\nنفیس سینافر April 27, 2017 گئییم‌لر 0 811\nگئییم‌لر \/ نفر ائلی نفر ائلی ایرانین گونئی‌ینده یاشایان بؤیوک تورک ائللرینـدن دیر. شکیلده اولان گئییم نفر ائلی‌نین کیشی گئییمی دیر. گؤندرن: محمد باقر ستاری؛ نفر ائلی، ستارلو طایفاسی، راهدار بیگلو تیره‌سیندن دیر. نفیس سینافر\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nPage 1 of 212 »\nLanguages\nتۆرکجه\nTürkcə\nسون یازی‌لار \/ Son Yazılar\nTOP 10\nیوروم‌لار \/ Yorumlar\nتگ‌لر \/ Təqlər\nآتالار سؤزۆ_‌دئییم‌لر \/ ق��شقایی دئییم‌لریندن\nApril 17, 2018\nاؤیکولر \/ متل‌لر \/ ایلان توفو\nApril 12, 2018\nبیتگی‌لر \/ پیشیک اوتو\nDecember 30, 2017\nیئمک‌لر\/ قاوورقا \/ قووورقا\nDecember 21, 2017\nتانیتمالار \/ بوتا \/ گول بوتا \/ بوتامیز بادام ایچی\nDecember 5, 2017\nخبرلر-یازی‌لار \/ رامین جبرائیلی \/ گووور قیزی\nNovember 18, 2017\nیاراق‌لار \/ ایپ أگیرمک یاراق‌لاری\nNovember 11, 2017\nگئییم‌لر\/ آیاق گئییم‌لری\nNovember 7, 2017\nیاراق‌لار \/ چؤرکچی‌لیک یاراق‌لاری\nOctober 31, 2017\nبیتگی‌لر \/ قوزو قولاغی\nOctober 31, 2017\nقوشقولار \/ هپسنه\nApril 2, 2017 6,014\nبیتگی‌لر \/ قوزو قولاغی\nOctober 31, 2017 4,545\nگئییم‌لر\/ سوسگه‌لر \/ ملهو \/ مهلو\nAugust 29, 2017 2,673\nدَب‌لریمیز \/ بایداق\nApril 29, 2017 2,633\nگئییم‌لر \/ سوسگه‌لر \/ میخک\nMay 12, 2017 2,477\nیاراق‌لار \/ ساج\nApril 5, 2017 2,447\nاینانج‌لار \/ آل‌ آروادی\nOctober 15, 2017 2,408\nتوخومالار \/ مرفج\nMarch 29, 2017 2,260\nأمچی‌لیک \/ کوپه سالماق\nApril 12, 2017 2,170\nتانیتمالار \/ موتال \/ تجن\nJune 19, 2017 2,112\nAraz Əhmədoğlu: Buna da Xoyda \"Yovşan\" deyirik....\nAraz Əhmədoğlu: Buna Xoyda \"QUŞ ƏBBƏYİ\" deyirik. Yemlik ailəsindəndir. Aşa salanda yemlik dadı v...\nمحمد: چوخ گوزل و آنلاملی...\nVhid: سلام‌لار چوخ اورگه یاتیم یازقی ایدی ساغولونوز...\nفولکلور ترکان فولکلور آذربایجان فولکلور آزربایجان گئییملری نام ترکی گیاهان لباس سنتی آذربایجان گئییم لری نفیس سینافر ائل بیلیمی تورکجه بیتگیلر آدی نفیس سینافر گئییملر نفیس سینافر آذربایجان گئییملری یئرلی گئییم نام گیاهان یئرل گئییم لباس سنتی آذربایجان لباس ترکان نام گیاهان دارویی به ترکی تورک گئییملری لباس محلی نفیس گئییملری تورکجه بیتگی آدی ائل بیلیمی نفیس سینافر تورک گئییمی تورک گئییم لری فولکلور قشقایی","num_words":1558,"character_repetition_ratio":0.119,"word_repetition_ratio":0.12,"special_characters_ratio":0.264,"stopwords_ratio":0.003,"flagged_words_ratio":0.001,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":175067.6,"cluster_detection":-1}
+{"text":"بیلیندیگی کیمی دیل و مدنیت مسئله سی بیر دیل و مدنیت صاحابلاری نین اورتاق دگرلرینی یاشاتماق و پایلاشماق اوچون آرایا گلمه مسئله لریدیر. دئمک، آذربایجان دیل و مدنیتی نی اساس گؤتورموش کیتله فارس دیل و مدنیتی اساسیندا دئییل، آذربایجان دیل و مدنیتی اساسیندا اورتاق دیل تاپابیلر دئیه دوشونمه لی ییک. بو باخیمدان مرتضی نگاهی نین \"بنیاد زبان و فرهنگ آذربایجان ایران- کانادا\" آدلی قورومدا دانیشیغینی نظردن کئچیرمک پیس اولماز. بو چیخیشدا مرتضی نگاهی \"هویت ملی ایرانیان\" دئیه ائیشیک باخیمدان بیر ملغمه گؤرونن موضوعنون قیراغیندان سوروشمگه چالیشاراق میللی کیملیک باخیمیندان فرانسه لی و آلمان گؤروشلرینه دئیینمگه چالیشمیش. بو گؤروشلره دئیینمدن اؤنجه چیخیشی نین سونونداکی پاساژی نظردن کئچیره رک بیر داها سؤز قونوسو اولموش موضوعلارا قاییتماق ایستردیک. اوخویوروق:\n\"فارس ها از زمان پیشه وری خاطرات بدی دارند و می‌ترسند ایران تجزیه شود. چاره ی کار هم گفت وگوهایی مثل امشب است. نباید همیشه برنامه هایمان را به ترکی برگزار کنیم و اینطوری خودمان را جدا کنیم.\"(1).\nبو اوسته کی گؤروش مرتضی نگاهی ذات عالی دیلیندن ایفاده اولونماسینا باخمایاراق بو گؤروش اؤزلرینی ایران-آذربایجانلیسی آدلاندیران بیر سیرا آذربایجانلیلارا عاییددیر. بو مسئله فارس رئژیمی طرفیندن آذربایجانلیلارا اؤز دیل و مدنیتلرینی قوروماغا قالخدیقلاری دورومدا نه درجه اهمیت وئریلدیگی، یوخسا اونلاری بو ممالیکی محروسه یه اؤزگه سایدیقلاری اورتایا چیخمیش اولار. دئ��ک، آذربایجانلیلار اؤز دیل و مدنیتلری اطرافیندا دئییل، فارس ایستعمارچی دیلینی اؤزلرینی ایرانلی گؤسترمک اوچون گزدیرمک مجبوریتینده قالاجاق گؤرونرلر. بو گؤروشه بنزر دئییل، ترسینی آلمان یهودیسی گابری یئل 1991 اینجی ایفاده ائتمیش:\n\"بو مسئله گلجکده بیزیم اوچون بیر کیملیک مسئله سی اولاجاق. دئمک، بیز کیملیگیمیزه اساسلانمامیش وطنی (سئومه لی ییک،) آنجاق سئومیریک. من بو مسئله ایله اوغراشدیقجا، بیز ایله بو وطن دئدیکلری نسنه آراسیندا دره داها دا گئنلمگه باشلار. دئمک، من آلمان یهودی سی دئییل، یهودی یم. بو یهودون آلمانیادا دوغولماق، آلمان تابعیتینی داشیماق، آلمانیادا یاشاماق، آلمان مدنیتی و دیلینی بسلمک آلنینا یازیلمیش. آلمان اولماق، آنجاق اؤزونو آلمان حیسس ائتممک\"(2).\nاوسته ایکی گؤروشلر بیر آرایا گتیریلدیکده یالاندان آذربایجانی ایران ممالیکی محروسه سی نین باشی حئساب ائدنلر، آذربایجانلی نی –دیل و مدنیت اولاراق آذربایجانلی- اولدوغو اوچون دئییل، آذربایجان دئیه کاغیذ اوزرینده چیزیلمیش ایران ممالیکی محروسه سی نین خریطه سی نین پیشیک باشینا بنزر یئرینی منظور ائتدیکلری اورتایا چیخمیش اولار. مرتضی نگاهی ذات عالی دن اوخویوروق:\n\".... نگاهی آنگاه به اقلیت های دیگر در ایران پرداخت و گفت: به نظر من بیشترین ظلم به اعراب ایران می‌شود چون از ابتدایی ترین حقوقشان محرومند. آذربایجانی‌ها در عرصه بازار و تجارت خیلی موفقند. در ارتش جزو مقامات بالا هستند ولی هموطن های عرب ما نه تنها در هیچکدام از این عرصه ها به مقام و قدرتی نرسیدند، بلکه همیشه با نگاه تحقیرآمیزی که در جامعه نسبت به اعراب وجود داشته بویژه از زمان رضاشاه، که حتی نمود خود را در ادبیات از سوی شاعران بسیار بزرگ و خوب ما نشان داده، روبرو بوده اند. این نگاه، اعراب را همان‌هایی می‌داند که به ایران حمله کردند و اسلام را تحمیل کردند. عرب ستیزی در جامعه و حتی ادبیات مدرن ما همواره وجود داشته، در حالی که دو میلیون هموطن عرب ما شهروندان ایران بوده و هستند، ولی چون نهادهای مدنی کمتر داشتند صداشان به جایی نرسیده است. اعراب هموطن ما وقتی اعراب همسایه و اطراف خود را می بینند، مثلا بحرین را که شکوفاترین رشد اقتصادی را دارد، و خودشان را با آنان مقایسه می‌کنند که در حالی که زیر پایشان نفت است، در فقر زندگی می‌کنند، بیشتر ستمی که بر آنان می‌رود حس می‌کنند\"(1).\nاوسته کی مقاملاری نظره آلدیقدا مرتضی نگاهی \"دیل رئژیمی\" دئیه بیر مقوله نی نظردن قاچیرمیش گؤرونر. دیل رئژیمینه اساساً حاکیمیتده هانکی شخصین اولماسی دئییل، هانکی دیل و مدنیتی اویقولاماق (حیاتا کئچیرمک) داها اؤنملی ساییلار. محمود افشارلارین \"پان ایرانیست\" تئوریلری اساسیندا 1925 اینجی ایلدن ایران ممالیکی محروسه سینده فارس دیل و مدنیتی نی اساس گؤتورموش بیر فارسچیلیق رئژیمی یارادیلمیش بو فارسچیلیق رئژیمی 1979 اونجو ایل محمدرضا شاهین حاکیمیتدن اوزاقلادیلماسینا باخمایاراق اؤز یئریندن ترپنمه میش حؤکوم سورمکده دیر. دئمک، شاه یئرینه جمهور باشقانی اوتوردولماسینا باخمایاراق محمود افشارلار تئوریزه ائتمیش فارس دیل و مدنیت رئژیمی ایران ممالیکی محروسه سینده کی فارس اولمایالان موختلیف ائتنوسلارا (دیل و مدنیت صاحابلارینا) تحمیل اولماقدادیر. بو دیل و مدنیت رئژیمی زامان ایچریسینده بو ممالیکی محروسه ده کی بوتون اینسانی �� مالی سرمایانی اؤز خیدمتینه آلاراق زامان کئچیدی ایله فارس ایستعماری نین آیریلماز ترکیب حیصصه سی ائتمگه دوغرو گئده رک دورمادان آددیم آتماقدادیر. دئمک، آذربایجانلی نین ایستر وارلیسی، ایسترسه ده یوخسولو زامان کئچیدی ایله فارس ایستعمار رئژیمینده بیر \"آذربایجان وارلیغی\" اولاراق یوخلوغا محکوم ساییلار. بو مقوله کانادا کیمی مهاجر مملکتلرده زورونلو اولاراق اریمه سیاستی نین قوربانلیق دئیه گؤرونمه سینه باخمایاراق فارس نین دیلی ایداره لر واسیطه سی ایله آذربایجان توپلومونا حؤکوم سورمه سی، آذربایجانلیلاری فارسلیق سیاستینه تابع ائتمه سی فارس ایستعمار رئژیمی نین ترکیب حیصصه سی ساییلار. بو مسئله نی درک ائتمگن ذات عالیلر آذربایجان ایجتماعیتی نین محرومیتلریندن دئییل، گولدن بولبولدن صحبت آچاراق آذربایجان ایجتماعیتی نی یوخویا وئرمگه چالیشارلار. دئمک، عرب ائتنوسونون بوگون ایران ممالیکی محروسه سینده محروم ساییلماسی هئچ ده آذربایجان آیدینی اوچون بیر توختادیجی (مسکین) کیمی نظره آلینمامالیدیر. بو مسئله جنایتین نه درجه ده اولدوغونو سرگیلرکن، خارواردان بیر یوموروق اؤرنک وئرمه ماهیتی داشیمالیدیر. گؤروندوگو کیمی مرتضی نگاهی بو باخیمدان دا کئچمیش 83 ایلده فارس حاکیمیتلری طرفیندن آذربایجان شهر و کندلری نین حئسابلانمیش بیر نقشه اساسیندا سرمایاسی و اینسانی گوجونون فارس ولایتلرینه داشینماسینی فارسلیق رئژیمی نین ترکیب حیصصه سی دئییل، اختیاری بیر مسئله کیمی سرگیلمیش مقامدا یئر آلار. مرتضی نگاهی نین چیخیشیندان گئنه ده اوخویوروق:\n\"... نگاهی چنین تبعیضی را ناشی از تقسیم جامعه به \"خودی\" و \"ناخودی\" دانست و گفت: وقتی جامعه به خودی و ناخودی تقسیم می‌شود، همیشه خودی ها رانت خواری را شروع می‌کنند و ناخودی ها زیر فشار و ستم قرار می‌گیرند\"(1).\nاوسته مرتضی نگاهی \"خودی و ناخودی\" ایفاده سینی ایشله درکن گئنه ده فارسلیق گؤزلوگو ایله اؤزو بیلمزسه بیله، عوامفریبلیک ائتمگه قاتیلار. ایستعمارچی دؤولتلر هئچ واقت سؤمورگه آلتیندا اولان توپلوملاری خوش یاشاداجاق دئییل، اونلارین یئر اوستو و یئرآلتی قایناقلارینی اؤز حاکیمیتلری اختیارینا آلاراق حاکیم دیل واسیطه سی ایله او توپلوملاری دیل و مدنیت باخیمیندان دا اؤز میللی منلیک و کیملیکلریندن قوپاراراق ایستعمار دیل و مدنیتی نین ترکیب حیصصه سی ائتمگه چالیشارلار (باخ: کئچمیشده اینگیلتره نین اوسترالیا و هیندوستانداکی سیاستلری و فرانسه نین آفریکاداکی سیاستی). دئمک، مرتضی نگاهی نین بو ایفاده لرینی بیر فارس عوامفریبی آذربایجان کندلیسینه دئیه ر و آذربایجان کندلیسی بو فارس عوامفریبلیگه اینانارسا، هئچ ده بو مسئله تعجوب یئری دوغورماز. آنجاق فارس ایستعمار مفکوره سی آذربایجان اوخوموشونو اؤز خیدمتینه آلدیقدان سونرا \" هيهات من الذلة \" دئمک او قدرده راحات گؤرونمز. مرتضی نگاهی \"کیملیک\" مقوله سینه توخونارکن کانادانین مهاجیر بیر اؤلکه اولدوغونو نظردن قاچیراراق بیر فارس تمامیتچیسی کیمی خیلط مبحث ائتمگه چالیشار، اوخویوروق:\n\"... سخنران با اشاره به اینکه هویت ملی در کانادا و آمریکا، مطرح نیست، ولی در ایران، این موضوع همیشه مسئله بوده است، گفت: این بدین خاطر است که ما حس تعلق نداشته‌ایم و همیشه خواستار آن چیزهایی بوده ایم که نداشته ایم. اگر پیغمبرمان می آید می‌گوید: \"گفتار نیک، کردار ��یک و پندار نیک\" چیزهای خوبی ست، یعنی که این ها را نداشته ایم که او می‌گوید خوب است. وقتی پادشاهمان داریوش در کتیبه هایش می‌گوید \"اهورا مزدا! ما را از خشکسالی و ریا دور نگه دار!\" یعنی صداقت نداریم و خواستار‌ آنیم. هویت ملی هم چیزی ست که ما سرگردان به دست آوردنش هستیم بویژه بعد از جمهوری اسلامی این مسئله بیشتر شده است\"(1).\nاوسته گؤروندوگو کیمی مرتضی نگاهی کانادانین کئبئک ویلایتینده کی فرانسه دیل و مدنیتینی اساس گؤتورموش توپلومو و اونلارین میللی مجادیله لرینی بیله نظردن قاچیرمیش گؤرونر. گئنه ده اوخویوروق:\n\"... نگاهی افزود: یکی هویت ملی ایرانیان را در شاهنامه جستجو می کند و بر مبنای داده های فردوسی هویت ملی را تعریف می‌کند. قبل از آن مظهر ایرانی بودن زرتشتی گری بود. زمان قاجاریه میهن بر پایه شاهی که مظهر خداست و شیعه معنی داشت. در آن زمان زبان محلی از اعراب نداشت. پادشاهان ترک می آمدند و ایران را تسخیر می‌کردند و یک امپراتوری بنا می‌کردند تا آسیای صغیر.... و نام خود را کیخسرو و کیکاووس و ... می گذاشتند. آنان به نوعی خود را ادامه دهندگان سلسله‌های پیشین ایران می‌دانستند!\"(1).\nمرتضی نگاهی نین ایشاره ائتدیگی اوسته کی مقاملار میللی کیملیک مقوله سی دئییل، فارس تمامیتچیلیگی نین یانی سیرا قاپی باجاسیز عموم ایفاده لر ساییلار. گئنه ده اوخویوروق:\n\"... سخنران آن گاه به دو نگاهی که در اروپا به هویت ملی وجود داشت اشاره کرد و گفت: این دو نگاه یکی نگاه آلمانی به هویت ملی ست که نژاد و زبان را اصل می گیرد و دیگری نگاه فرانسه، که نسل جدیدی از روشنفکران و انقلابیون تعریف جدیدی از ملت ارائه دادند. ارنست رنان یکی از آنان بود که کتابی نوشته به نام \"ملت چیست؟\" که در آن فرضیه نژاد و زبان و دین را رد میکند و به آن باور ندارد و می‌گوید یک ملت حتما باید یک گذشته ی تاریخی مشترک داشته باشند و دوش به دوش هم فداکاری کرده باشند. آن مجموعه (مردم) باید در زمان حال حتما یک همدلی و میل زیستن در کنار یکدیگر را هم داشته باشند. مثل زمان جنگ ایران و عراق که ترک، کرد، لر، فارس، بلوچ و عرب در کنار یکدیگر در مقابل ارتش صدام جنگیدند و کشته شدند.\"(1).\nاوسته مرتضی نگاهی ایشاره ائتدیگی فرانسه میللیتچیلیگی فرانسه دیل و مدنیت اساس گؤتورموش بیر رئژیم مقوله سیدیر. بو مقوله بوگون ده مهاجیر مملکتلر او جومله دن مرتضی نگاهی چیخیش ائتدیگی کانادا اوچون کئچرلی ساییلار. بو مسئله نین کؤکو فرانسه جمهوریتی نین دیل-رژیمی دئیه تانیملامیش \"میللت\" مقوله سینه اساسلانار. فرانسه بگلیکلری(ایالتلری) 18 اینجی عصیرده یئرلی خانلیقلارا (ویلایتلره) و جهان وطن مسیحیلره غالیب گلمیش. آلمانیادا ایسه خانلیقلار، کلیسا و سونرالار شهرلر دؤولتین مرکزیتچی گوج اولوشدورماسی نین قارشیسینی آلماغا چالیشمیشلار. بئله لیکله فرانسه ده بیر مرکزیتچی شاهلیق حاکیمیتی اولوشاراق میللت مفکوره سی مرکزه اساسلانمیش بیر مفکوره ساییلارکن، آلمانیادا میللت مفکوره سی موختلیف سیاسی بگلیکلر و شهرلر طرفیندن فورمالانمیش و ائتنیک آلمان دیل و مدنیتینه اساسلانمیش. دئمک، آلمانیادا میللت دؤولتی ائتنیک آلمان توپلومو اساسیندا قورولدوغو اوچون خاریجدن گلن بیر ائتنیک قوروپ بو مسئله نی قبول ائتمیرم دئیه راحاتسیز اولابیلر. فرانسه ده ایسه بو مسئله \"میللت سیاستی\"نه اساسلانمیش بیر مفکوره ساییلار. میللت سیاستی توپلومو ا��رتاق دگرلر، قوروملار و اینانجلارا صاحیب اولماغا قاندیرار (داها دوغروسو آلدادار). بئله لیکله فرانسه لی نین \"میللت\" آنلاییشی فرانسه سرحدلرینه محدودلاشاجاق دئییل، توپلوملار آراسی بیر سیاسی دئییم ساییلار. 1789 اونجو ایل فرانسه اینقلابی نین آنا تملی فرانسه لی دئییل، فرانسه وطنداشی و فرانسه دیلی دئیه اساس گؤتورولموش. بو تمله اساساً عموم عسگرلیک، خالق قوشونو و عسگرلیگین گره کینجه (مجبوراً) سراسری دئیه فرانسه دیلی باشقا فرانسه ده یاشایان یئرلی میللی آزلیقلارا بیله تحمیل اولموش. بئلیکله، فرانسه وطنداشی ساییلماقلا میللی و مدنی آزلیقلار مقوله سی ده هئچ ساییلمیش. بو مقوله یه اساساً میللی منسوبیتیندن آسیلی اولمایاراق فرانسه وطنداشلیغینی قبول ائتمیش هر بیر اینسان فرانسه دیللی ساییلار. فرانسه جه دانیشان هر بیر شخص، فرانسه جه دانیشماغی ایله فرانسه مدنیتینی منیمسه دیگی، فراسه سیاسی و ایقتصادی یاشاییشیندا قاتقیدا بولونابیلدیگی اوچون فرانسه لی ساییلار. بو گؤروشه اساساً آلبئرت کاموس (بربر و الجزایرلی یازار) فرانسه لی ساییلار. بئله لیکله فرانسه معاریف وزیری Jack Lang فرانسه دؤولتی 1830-1962 اینجی ایله دک الجزایرده ائتدیگی ایستعمارچیلیغی اوچون الجزایر خالقیندان عذر ایستمه لیدیر دئیه چیخیش ائتمه سینه باخمایاراق فرانسه دؤولتی بو مقوله نین قارشیسیندا سوسماغا چالیشمیش. بو دا فرانسه ده میللیت مقوله سی نین ایستعمارچی یؤنلرینی اورتایا قویموش اولار. دئمک، فرانسه دؤولتی نین ایستعمارچیلیق سیاستی وطنداشلیق مقوله سی ایله اؤرتوشدوگو مقاملاردا فرانسه حاکیمیتی وطنداشلارینا یئترلی و مدنی جاواب وئرمک مقامیندا گؤرونه بیلمز. آلبئرت کاموس فرانسه دیلی و ادبیاتینا سوخولماقلا فرانسه لی اولماسینی یالنیز حقوقی باخیمدان دئییل، معاریفلیک باخیمیندان دا ثبت ائتدیرمیش گؤرونر. دئمک، فرانسه دیلی فرانسه نی ایچریدن بیرلشدیرر. اوسته لیک (بعلاوه)، فرانسه دیلی ایستر اریتمک، ایسترسه ده یاریتماق آچیسیندان فرانسه مملکتینه فرانسه دیللی مهاجیر آخینی نی دوردورولماز مقاما چاتدیرمیش گؤرونر. گؤروندوگو کیمی فرانسه ده میللت آنلاییشی شهروندلیک پوزو ایله اورتایا چیخماسینا باخمایاراق ایستعمار یوکلو بیر آنلاییشا اساسلانار. ایران ممالیکی محروسه سینده کی میللت آنلاییشینا گلدیکده بو مسئله نئیزه گوجو ایله فارس اولمایان خالقلارا سیرینمیش عوامفریبلیک ساییلار. گئنه ده اوخورویورق:\n\"مرتضی نگاهی با شعری از مولانا که میگوید: \"همدلی از همزبانی بهتر است\"، در این رابطه با مثال هایی مفهوم شعر را توضیح داد و گفت: دکتر مریدی از ارومیه می آید و اینجا در کانادا به پارلمان می‌رود درحالی که در شهر خودش ارومیه نمی توانست حتی عضو شورای شهر شود زیرا که نمی توانست از سد شورای نگهبان بگذرد\"(1).\nاوسته کی مرتضی نگاهی نین ایفاده سی \"قیاس مع الفارق\" ساییلار. بیلیندیگی کیمی مولانا جلال الدین رومی نین بو ایفاده سی اونون دین خادیمی و صوفی اولدوغونا اساسلانار. دیل و مدنیت مقوله لری ایسه میللی کیملیک مقوله سی ساییلار. کیملیک مقوله سی ایسه وارلی، یوخسول و ایدئولوژی تانینماز. گئنه ده اوخویوروق:\n\"... مرتضی نگاهی با توجه به اینکه خود ترک ایرانی است و از سوی بنیاد زبان و فرهنگ آذربایجان ایران ـ کانادا به تورنتو دعوت شده بود، مسیر سخنانش را به آذربایجان کشاند و نگاهی به گذش��ه‌ی آذربایجان کرد و گفت: بعد از شکست فرقه ی دمکرات در سال 1324 وقتی ارتش شاهنشاهی به تبریز رفت، کتابسوزی راه انداخت و بسیاری بدون محاکمه کشته شدند و حدود 40 تا 60 هزار تن همراه با سران فرقه به آن سوی مرز فرار کردند که بعدها بسیار زجر کشیدند. پس از آن تبریز دیگر شهر اول ایران بعد از پایتخت، نبود و جز یکی دو صنعت مثل تراکتور‌سازی و ماشین‌سازی، چیزی برایش اختصاص داده نشد. تبریزی که روزی روزگاری \"دارالسلطنه\" بود و پرورشگاه ولیعهد یا شاه آینده ی ایران. ... : ما ها را در سراب \"تخم و ترکه ی غلام یحیی\" می‌نامیدند و مورد آزار قرار می‌دادند و در پایتخت لهجه‌مان را مسخره می‌کردند!... : تا دیروز ترک ها در فیلم ها یا چای می آوردند و یا راننده کامیونی خشن بودند \"(1).\nاوسته کی پاساژداکی ایفاده لری نظره آلدیقدا آذربایجان علیهینه اولموش بو یاناشمالار وطنداشلیق مقوله سی ایله باغلاشاجاق دئییل، ایستعمارچیلیق مقوله سی نین آچیق و قاباریق گؤرونتوسو ساییلار. بو مسئله نی گؤرمزدن حرکت ائتمک فارس دیل و مدنیتی اساسیندا \"ایران میللتی\" ایفاده سینی دیله گتیرمک عوامفریبلیک ساییلار. گئنه ده اوخویوروق:\n\"... در پاسخ به یک پرسش نگاهی گفت: رضاشاه بر مبنای ایده هویت ملی آلمانی هویت ملی را تعریف کرد. یک ملت، یک نژاد و یک زبان. او میخواست کشور را یک زبانه کند و زمان پسرش هم این ادامه پیدا کرد. یک عده از روشنفکران آذربایجان هم همصدا شدند مثل کسروی و رضازاده شفق به این موضوع دامن زدند و آن سیستم را اجرا کردند\"(1).\nاوسته کی مرتضی نگاهی نین ائتدگی ایددعا گئنه ده \"قیاس مع الفارق\" ساییلار. آلمان دیلی موختلیف لهجه لره بؤلونمه سینه باخمایاراق آلمان میللیت مقوله سی بیر آنا دیل و مدنیته اساسلانار. ایران ممالیکی محروسه سینده ایسه اوچ دیل قوروپونا (تورک دیل قوروپو، ایران دیل قوروپو و سامی دیل قوروپلارینا) عایید ائتنوسلار یاشاماقدادیرلار. بونلارین یانی سیرا ایران ممالیکی محروسه سینه حاکیم کسیلمیش فارسلیق رئژیمی 1925 اینجی ایل اینگیلیسلر واسیطه ایله ایران ممالیکی محروسه سینده حیاتا کئچمیش بیر مسئله دیر. آلمانیاداکی نازیستلر ایسه 1933 اونجو ایل ایش اوستونه گلمیش و 1946 اینجی ایله دک حؤکوم سورموشلر. دئمک، رضا پهلوی نین حاکیمیته گلمه سی و بیر دیل و مدنیت یاراتماغا دوشونمه سی آلمانلار ایله ایلگیلی دئییل، آوروپادا اوزدن ایراق راسیستلیک اتکیسی آلتیندا قالان ایران اؤیرنجیلری (محمود افشار، عارف قزوینی و ساییره) اؤز راسیستلیک گؤروشلرینی ایران ممالیکی محروسه سینه داشیماغا چالیشمالاری اساسیندا قبوللوق گؤرموش بیر مسئله ساییلمالیدیر. احمد کسروی و رضازاده شفق و ساییره لر ایسه فارس تمامیتچیلیگی باخیمیندان الی آیاقدان آییرد ائتمک قابیلیتینده اولمامیشلار.\nقایناقلار:\n1 فرح طاهری، سخنرانی مرتضی نگاهی، روزنامه نگار و نویسنده در تورنتو 18.08.2008\n، http:\/\/www.shahrvand.com\/?c=118&a=4692\nو مرتضی نگاهی یولداش: http:\/\/negahi.com\/yoldash\/index.php\n2 Gabriel (G.T.), Was bin ich? Jüdischer Deutscher, deutscher Jude, Jude in Deutschland? , Quelle: Jüdisches Jugendzentrum Berlin, Mai 1991","num_words":3647,"character_repetition_ratio":0.058,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.238,"stopwords_ratio":0.002,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.995,"perplexity_score":290698.8,"cluster_detection":-1}
+{"text":"داستایووسکی‌نین اثرلرینده یاد کیملیک؛ کئچمیشدن بو گونه‌دک روسیه‌ده «اؤزگه»-لرله عنعنوی ضیدّیت - ابراهیم ساوالان - اتک‌یازی\nعلاقه\nبيزه يا��\nAzərbaycan Türkcəsi\nFacebook\nTwitter\nInstagram\nTelegram\nNavigate\nسوسیولوژی\nگئندئر\/جینسیت\nآنتروپولوژی\nسياست\nفلسفه\nچاغداش تاريخ\nصنعت\nباخيش\nچئوره\nموصاحيبه\nگزارش\nاولدوغونوز صحيفهآنا صحيفه»باخيش»داستایووسکی‌نین اثرلرینده یاد کیملیک؛ کئچمیشدن بو گونه‌دک روسیه‌ده «اؤزگه»-لرله عنعنوی ضیدّیت\nباخيش\nداستایووسکی‌نین اثرلرینده یاد کیملیک؛ کئچمیشدن بو گونه‌دک روسیه‌ده «اؤزگه»-لرله عنعنوی ضیدّیت\nابراهیم ساوالان 6-12-1400 25-02-2022 Şərh edilməmiş\nPaylaş Tweet Google+ Pinterest LinkedIn Tumblr Email +\nقومارباز رومانی هله باشا چاتمامیش، ناشیرله داستایووسکی آراسیندا اولان موقاویله آرتیق سونا چاتیردی. (۱۸۶۶-جی ایل نویابرین ایلک گون‌لری). او تلسمه‌لی ایدی، بونون اوچون ده گنج بیر ماکیناچی(تایپیست) خانیمی کؤمکچی اولاراق ایشه گؤتورور. ویجدانلا ایشله‌مه‌یین نتیجه‌سینده کیتاب همین ایل اوکتیابر آیینین سون گون‌لرینده حاضیر اولور.\nاونون دیگر میللت‌لر حاقیندا اولان دوشونجه‌لرینی بئله آچیق اورتایا قویماسی یقین کی اثری بیتیرمه‌یه تلسدیگی اوچوندور. داستایووسکی آلمان‌لارا نیفرت ائدیر، سوئیسلی‌لری، اینگیلیس‌لری و فرانسیزلاری سئومیر. دؤورون تورک حمایه‌چی‌لری کیمی تانینان انگلیس، اتریش، واتیکان و فرانسه‌یه (اونلارلا یاخشی خاطیره‌لری اولدوغو حالدا) بؤهتان آتیر. روسیه‌یه آرخا دورمایان اسلاویان‌لاری دا سئومیر. روسیه‌نین قارشیسیندا دوران چک آیدین‌لار و اورتودوکس صرب‌لر ده بو سیرادادیرلار. لهستانلی‌لاری کاتولیک آوروپالی‌لارین اویونجاغی ساییر، اونلارا دا نیفرت ائدیر. بونو «کارامازوو قارداش‌لاری» و «قومارباز» رومان‌لاریندا آچیقجا اورتایا قویور. یهودی‌لری ایسه دؤولت ایچینده گیزلی دؤولت حساب ائده‌‌رک، اونلارا دا بؤهتان آتیر. دئمه‌لی روس ادبیاتی‌نین داهیسی اولان داستایووسکی بیر چوخ باشقا میللت‌لری بئله دَیَرسیز گؤرور.\nداستایووسکی‌نین رئالیزم مکتبینه دریندن باغلیلیغنی نظره آلاراق، اونون دیگر میللت‌لر حاقدا دوشونجه‌لرینی، بللی زاماندا معین کسیمین عمومی دوشونجه‌سی کیمی تانیماق مومکوندور. داستایووسکی ایله عینی دؤورده یاشایان یازیچی‌لارین اثرلرینده ده روس توپلوموندا اولان کیملیک پرینسیپ‌لرینین سارسیلماسیندان یارانان قورخونو حیس ائتمک اولور. اونلار آوروپا مدنیتینی روسیه عنعنوی کیملیگی قارشیسیندا تهدید ساییردیلار.\nداستایووسکی بیر یئرده بئله یازیر: «توپلوموموز آرتیق هئچ بیر مؤحکم پرینسیپه اساسلانمیر. آنی بیر ووروش نتیجه‌سینده کئچمیشده هئچ نه یوخ ایمیش کیمی یوخ اولوب گئده‌جک.» بیر چوخ روس یازیچیسی یئنیلشمه‌یه دوغرو گئدن روسیه‌نین ائتیک(اخلاق) پرینسیپ‌لرینین یوخ اولماسینی آراشدیرماق یئرینه، آوروپا کیملیگی و مدنیتی ایچینده محو اولماقلاری ایله باغلی قایغیلانیردیلار. عمومیتله داستایووسکی اثرلرینده اولان بوتون دقت چکن و اساس پئرسوناژلار روسیه عنعنوی کیملیگینه اؤزگه‌دیرلر؛ اونلار یئنی یارادیلمیش کؤکسوز اینسان‌لاردیلار. داستایووسکی-یه گؤره بو کؤکسوزلوک غربی آوروپانین مدنی هوجومو و یوز ایللیک مجبوری مودئرنیزمین نتیجه‌سیدیر.\nکیملیگیمیز قارشیسیندا «یاد» کیملیک‌لر\nاینکیشاف ائتمیش اؤلکه‌لرین مدنیتی طرفیندن آسمیلاسیونا اوغراماق، اینکیشاف ائتمکده اولان اؤلکه‌لرین اورتاق قورخوسودور. آنجاق اوچ اساس سببه گؤره بو قورخو چار(تزار) روسیه‌سی، سووئت ایتیفاقی و ائله‌جه ده ایندیکی موستقیل روسیه‌ده هله ده قالماقدادیر. بیرینجی سبب اؤزلرینی ایران، مصر و تورکیه کیمی گئری قالمیش، گوجسوز حساب ائده بیلمدیکلری اوچون ایطاعتکارلیغی و گئریلیگی قبول ائده بیلمیرلر. ایکینجی سبب اولان غربی آوروپا ایله اورتاق خریستیان مدنیتینه مالیک اولماقلاری آسمیلاسیون یول‌لارینی هامارلاشدیریر. سونونجو و ان واجیب سبب ایسه گوج و مؤقع‌لرینی گؤستره‌جک، رئاللیغی عکس ائتدیرن، هئچ بیر دقیق آختاریش و یاخود تدقیقات آپارا بیلمه‌مه‌لریدیر.\nاؤزوندن اوّلکی نسلی اؤز تاریخی میسییالارینی(گؤرو، وظیفه) یئرینه یئتیره بیلمه‌دیکلری اوچون موحاکیمه ائتمک، روس جمعیتینه خاص عنعنه حالینا گلیب. بیرینجی پتر اؤزوندن اوّلکی حؤکمدارلاری روسیه‌نین اینکیشافینا کؤمک اولمادیقلاری اوچون گوناهلاندیریردی. گویا اوزاق کئچمیشده روسیه دونیانین ان اینکیشاف ائتمیش اؤلکه‌سی ایدی و پارلاق کئچمیشی اولان روسیه بو گونکو گونونه لاییق دئییل. بو دوشونجه دونیا میقیاسیندا اؤز مؤوقعینی آنلاماماق دئمکدیر. پوتین و یلتسین-ین سووئت دؤورونو گوناهلاندیردیقلاری کیمی سووئت حاکمیتینده اولانلار دا اؤزلریندن اوّل حاکمیتده اولموش چار روسیه‌سینی گئری قالماقلاریندا گوناهکار گؤروردولر. بو گئریده قالمیشلیق حیسی، روس‌لارین دلیجه‌سینه حرکت ائتمه‌لرینه گتیریب چیخاریر. غربین اونلاری روسلوقدان چیخاراجاغی ایله باغلی فیکیرلر اونلارین دیل‌لرینده ازبر اولموشدو.\nمیللی کیملیک سیاستی دیگر میللت‌لره قارشی نیفرتین اوزه‌رینده اینشا ائدیلسه، بو کیملیک بوتون سونراکی نسیل‌لره اوغورسوز میراث کیمی ضرر وئریب، پوپولیست سیاستچی‌لرین الینده پروپاگاندا یئمی اولاراق ایستیفاده اولونار.\nداستایووسکی ده اؤزوندن اوّلکی نسیل‌لری ناراضیلیقلا یادا سالیر. آتالار دا اوغول‌لارینی سئومیرلر. «کارامازوو قارداش‌لاری» اثرینده فیودور اؤولادلاری‌نین هئچ بیرینی سئومیر. او یالنیز ایچینده‌کی چیرکین ایستکلری دویورماغا چالیشیر. بونا اساساً فیودور، گله‌جک نسیل‌لرین احتیاج‌لارینا قایغیسیز قالان چارلیق حاکیمیتی‌نین سیمووولو دئییل‌می؟\n«جینایت و جزا» رومانیندا غضبلی، ایمانسیز و دایم کئفلی اولان مارمئلادوو، حیاتا باغلیلیغینی ایکینجی قادینی کاترینایا وورغونلوغو، قیزی سونیایا سئوگیسی ایله آچیقلاماغا چالیشسا دا، اوخوجو اصلینده اونون تنبللیگی‌نین، لاقئید داورانیش‌لارینین و چیرکین ایشلرینین قیزی سونیانین و سونیانین آنالیغی کاترینانین حیاتینی محو ائتدیگینی باشا دوشور.\nاویدورما کیملیک‌لر آراسیندا دوستاقلیق\nداستایووسکی‌نین ایلک اثرلریندن بیری اولان «اوخشار» رومانی‌نین اساس موضوعسو کیملیک‌دیر. بعضی ناغیل قهرمان‌لاری اؤز اوخشارلاری ایله تانیملانیرلار. بو «اوخشار» اونلارین بئیین‌لرینین محصولودور، هارا گئتسه‌لر کؤلگه کیمی اونلارین دالینجا سورونور. آنجاق بو اوخشارلار قهرمانین ایراده‌سینه اطاعت ائتمیرلر، حتی اونلارین ایراده‌سینی یؤنلندیرمه‌یی ده باجاریرلار. بو اوخشار پئرسوناژا گؤره اؤزگه‌لشمک و کیملیک بحرانی‌نین یاشانماسی‌نین گؤستریجی‌سیدیر. بئله کی قهرمان‌لار اؤزلرینی تانیماماقلا تانینیرلار. بو کؤلگه و یاخود اویدورما کیملیک‌لر بعضا طالع یازاجاق قدر اؤنملی، آلیناجاق قراری معینلشدیره‌جک قدر تأثیرلی اولورلار.\nروس کیملیک قوروجولارینین یاراتدیغی اورتودوکس روس کیملیگی، اونلاری کاتولیک آوروپا کیملیگینه قارشی قویوب. اوّلجه‌دن تعیین ائدیلمیش کیملیک گله‌جکده آلیناجاق قرارلارا دا تأثیر ائده‌‌جک. ایراندا دا بونا اوخشار بیر وضعیت وار؛ ایرانین کیملیک قوروجولاری بو کیملیگی عرب و بعضا ده تورک کیملیگینه قارشی قویاراق قوروبلار. اونا گؤره ده ایران تلویزیون‌لاریندا عادی بیر عرب فوتبول کومانداسی ایله بیر ایران فوتبول کومانداسی‌نین اویونو فینال اویونو قدر واجیبلیگی وورغولاناراق قاباردیلیر.\nداستایووسکی «ایدیوت(ابله)» رومانینی روسیه تورپاق‌لارینا گیرن قاطارلا باشلاییر. میشکین اوزون مدت سوئیسده یاشادیغینا باخمایاراق، روس اورتودوکس کیلسه‌سینه صاف اورکله صادیق قالمیشدیر. «کارامازوو قارداش‌لاری» رومانینداکی آلیوشایا بنزه‌ین کنیاز میشکین، اونسیتجیل‌دیر. تکلیکدن قاچیر، باشقالاری ایله دایما تماس حالیندادیر. قارماقاریشیق، گؤزله‌نیلمز ماجرالارلا راستلاشیر، اما بونا باخمایاراق دوشونجه‌سینده، داورانیشیندا، پسیخولوگییاسیندا هئچ بیر دییشیکلیک باش وئرمیر. آوروپانین سؤزده پوزغون مدنیتی قارشیسیندا بئله‌جه دایانان میشکین، داستایووسکی‌نین ایده‌آلی‌دیر. او روس اولمایانین قارشیسینا روس اورتودوکسلوغونون ائتنیک کیملیگی ایله قاریشدیغی، وطنپرورلیگین دین ایله، عیرفان ایله بیرلشدیگی کیملیک ایله چیخیر. گونوموزده ایسلام جمعیتی و وطنپرورلیک کیمی اساس‌لارلا خریستیان غربین قارشیسیندا دایانماغا چالیشان تورکیه ده، بونون باشقا بیر نومونه‌سیدیر.\nداستایووسکی «کارامازوو قارداش‌لاری» اثرینده کاتولیک کیلسه‌سی‌نین عیسی پیغمبره قارشی ائتدیگی خاینلیگی ایوانین دیلیندن دئییر. او اورتودوکس صداقتینی، اورتودوکس صمیمیتینی پیغمبرین اصیل روحو ساییر، دینی تمثیل ائد‌ن دین خادیم‌لرینین مسیحین مهربان روحو ایله ضیدّیتده اولدوغونو ادعا ائدیر.\nاؤلچوب بیچن عقلین قیراغا قویولماسی\nداستایووسکی اثرلرینده سئوگی، دویغو و شفقتی روس‌لارین ائتنیک اورژیناللیغی کیمی تقدیم ائدیر. بونون قارشیلیغیندا ایسه اؤلچوب-بیچمک، عقللیجه داورانیش، غرب دوشونجه طرزینین سیموولو ساییلیر. اونا گؤره ده او، هانسیسا روس قیزینین وارلی ائلچیسی‌نین ائولیلیک تکلیفینی رد ائتمه‌سینی سئویندیریجی حال حساب ائدیر. «ایدیوت(ابله)» رومانیندا ناستاسیا و «کارامازوو قارداش‌لاری» اثرینده قروشئنکا صرف داستایووسکی‌نین ایسته‌یینه گؤره ائلچی‌لرینین یومشاق، عقللی داورانیشیندان نیفرت ائدیر، قومارباز، آغلی باشیندا اولمایان کیشی‌لری بینیر. اونلار یالنیز یارادیجی‌لاری اولان داستایووسکی‌نین هئگئمونلوغوندان قورتولدوقدان سونرا، وارلی کیشی‌لرله ائوله‌نیرلر. داستایووسکی‌نین ائلچی‌لرینین و قهرمان‌لارینین عالیجنابلیق ایله قیراغا چکیلدیکلرینه باخمایاراق، بو آوروپانین قبول ائتمه‌دیگی خالقین آلچالدیجی یارالاری توخدامیر. بو یارالار داستایووسکی قهرمان‌لارینین و روس سیاستچی‌لرینین گؤردوکلری عقلسیز ایش‌لرده اؤزونو بروزه وئریر.\nچار روسیه‌سینین دؤیوش هوجوم‌لاری، کمونیست پارتیسی‌نین اؤلوم و اصلاح امک دوشرگه‌لری، پوتینین قالماقال یاراتمالارینی همین اؤلچوب-بیچیجی دوشونجه دوشمنلیگی ایله، گؤزله‌نیلمز گئری قالمیشلیق قارشیسیندا عکس هوجوم عملیات اولاراق گؤره بیله‌ریک‌می؟\nگوج و غرورون ثبوتو\nداستایووسکی‌نین قهرمان‌لارینین اوّلجه‌دن اودوزدوقلاری دوئله گیرمکلری، روس‌لارین اؤز وضعیت‌لری حاقیندا اطرافلی و عینی زاماندا رئاللیغا اساسلانان تدقیقات‌لارین اولمادیغینین بیر نومونه‌سیدیر. بئله بیر یاناشما طرزی، اؤلچوب-بیچن عقلدن اوزاقدیر.\nداستایووسکی‌نین ده بیندیگی «جینایت و جزا» رومانی‌نین قهرمانی راسکولنیکوو، تمیز نیتی، بینیلن حیس‌لری اولدوغو حالدا، دایاز دوشونجه‌سی نتیجه‌سینده جینایت تؤره‌دیر. بو جینایت روسیه تاریخی بویونجا رئپرودوکسییا(بازتولید) ائدیلمکده‌دیر.\nاو آرا دوزلدن قارینی اؤلدورمک، سونرا دا اونون پول‌لارینی یوخسول‌لارا وئرمک، اونلارا یاردیم ائتمک ایسته‌ییردی. آنجاق جینایت واختی قارینین سادلؤوح اؤگئی باجیسی ائوه گیریر. راسکولنیکوو اونو دا اؤلدورمه‌یه مجبور قالیر.\nراسکولنیکوو سووئت ایتیفاقی حاکیم‌لری کیمی یوخسول‌لارا یاردیم ائتمک ایسته‌دیگینی ادعا ائتسه ده، اصلینده گوجونو، آزادلیغینی اثبات ائده‌‌رک، اوغورسوز اولدوغو دونیادان اینتیقام آلیردی. اونون فیکریجه ناپلون محض بونا گؤره اوغورلو اولدو کی قایغی‌لاری یولوندا گوناهسیز اینسان‌لارین گؤز یاشینا باخمادی، اونلاری گولله‌له‌یه‌رک اؤلدوردو.\nائله روس رهبرلرینین‌ یوخسول‌لاری قوروماق بهانه‌سی ایله دونیانین فرقلی بؤلگه‌لرینده اولماقلاری، اصلینده گوجو اثبات ائتمک اوچون دئییل‌می؟\nراسکولنیکوو هانسیسا بیر قارینی اؤلدورمه‌یین گوج اثباتی اولماقدان چوخ، گوجسوزلویون نومونه‌سی اولدوغونو چوخ تئز باشا دوشور. روحی وضعیتی، اونو ۱۹۱۷ و ۱۹۹۰-جی ایلده‌کی روسیه کیمی ییخیلماق سرحددینه‌دک سوروکله‌ییر. رومانین سونوندا راسکولنیکوو قارینی دئییل، اصلینده اؤزونو اؤلدوردویونو اعتراف ائدیر.\nبلکه «کارمازوو قارداش‌لاری» رومانینی، روسیه‌نین کیلیک دوزلتمه پروسئسی‌نین خلاصه‌سی کیمی اله آلماق مومکوندور. فیودور یازیچی‌نین نیفرت ائتدیگی آتادیر. رومانین سونوندا دوستاق اولاجاق دمیتری، آریستوکرات، بیر آز دا رومانتیکدیر. ایوان ایسه راسکولنیکوو کیمی روسیه‌نین سیموولودور. او بونو خریستیانلیق و سوسیالیزمه اینامی ایله، هم ده آوروپایا اولان نیفرتی داشییاراق نوماییش ائتدیریر. آنجاق دوشونجه‌لرینده مؤحکم دئییل. «ایدیوت» رومانی‌نین شاهزاده میشکینی اولان آلیوشا، کندلی‌لرین، مؤمن‌لرین دسته‌یینی آلاراق چیخیش ائدیر. آتاسینین بیج اوغلو سمئردیاکوو دا روس سیاستچی‌لرینین سیموولودور. فاحیشه آنادان دوغولان، جیسما، روحا اسکیک‌لری اولان، پرینسیپسیز دوروشو ایله آتا ائوینده قوللوقچو کیمی ایشله‌ییر.\nاثرین سونوندا سمئردیاکوو، دمیترییه قارشی حیس ائتدیگی قیسقانجلیق نتیجه‌سینده آتاسینی اؤلدورور. اتهام‌لاری دا اونا قارشی یؤنلندیره‌رک، دمیترینی حبسه گؤندریر.\nاینقیلابا قالخمیش بیر قروپون هدفی کئچمیش حاکیم‌لری وظیفه‌لریندن سالماق، مؤوجود رقیب قروپو ایسه حبس ائتدیرمکدیر. بئله باخیلسا آتانین قتلی، قارداشین دا حبسه گؤندریلمه‌سی اینقیلاب پلانینی سیمووللاشدیریر.\nسمئردیاکووون هر شئیی اؤلچوب-بیچه‌رک تؤرتدیگی جینایت، اوره‌یینده دمیترییه قارشی دویدوغو نیفرت حیسیندن دئییل، گوجونو گؤسترمک اوچوندور. خصوصیله ایوانا جینایت اصولونو قلبه پلانی کیمی باشا سالماسی، اونو گوجسوز گؤرونوشدن قورتاریر، محکه‌مه ایجلاسیندان اول اینتیحاری، دمیتری‌نین گوناهسیزلیق سندلرینی محو ائدیر. واختیندا باش وئرن بو اینتیحار ایراده، قوچاقلیق گؤستریجی‌سیندن علاوه، ایوانین محکه‌مه نیطقینی ساییقلاما سوییه‌سینه ائندیرمه‌یی باجاریر. اونون سؤزلرینه کیمسه اینانمیر، اوتانیلاجاق وضعیتده محکمه‌دن چؤله آتیلیر. بلکه سمئردیاکووون دا آرزو ائتدیگی بو نتیجه، آز سایدا اولان رئالیست روس آیدین‌لارینی گؤزله‌ین بیر سوندور.\nآغری‌کسیجی‌لر\nراسکولنیکوو طلبه ایدی، اما اونیوئرسیته‌ده اؤیردیلن‌لری اینسان جمعیتی‌نین وضعیتینه اؤزگه حساب ائدیر، تحصیلی بوراخماقلا حقیقی درمان یولو آختاریردی. بو روس گنجینین رئاللیقدان اوزاقلاشماسینین ایلک آددیمیدیر.\nباجیسی آودوتیا، وارلی و کوبود ائلچیسینه “هه” دئمکله عایله‌سینه یاردیم ائتمیش اولاجاقدی. راسکولنیکووون ایسه الیندن نسه گلمیر، بو دا اونو دلی ائدیردی.\nروس‌لار عادتا موحاریبه‌نی گئری قالماقلارینین و تحقیر اولونماقلارینین درمانی کیمی قبول ائدیرلر. نتیجه‌ده یئنی روس کیملیک قوروجولاری ایکی یول آراسیندا قالیرلار: ایکینجی دونیا قوطبو رهبرلیگینی اونوداراق آوروپا جمعیتی‌نین سرحدلرینه گیرمکله یئنی کیملیک قازانارلار. یا مؤوجود وضعیت‌لری و اولماق ایسته‌دیکلری حد آراسیندا اولان اوزاقلیقدان یارانان موحاریبه احتیراصیندان اوزاق دوراجاقلار، یا دا ایستالین کیمی، چار کیمی اخلاق پرینسیپ‌لرینین پوزولماسیندان، اجتماعی-اقتصادی پروبلئم‌لر کیمی داخیلی مسئله‌لرین چوخالماسیندان قورتولماق اوچون، نئچه ایلدن بیر قونشو اؤلکه‌لرین بیرینه قانلی موحاریبه‌لر اعلان ائده‌جکلر. بو قانلی ساواشدا تؤره‌دیلمیش جینایت روس گوجونو، روس مؤوقعیینی دونیایا بیلدیره‌جک، آشاغیلانمیش توپلومو غرورلاندیراجاق، سوسیال غرور دوشکون‌لرینین آتا قتلینی اؤنله‌یه‌جکدیر.\nبوریس یلتسین چئچئن‌لرله موحاریبه ائده‌رک، روس جمعیتی‌نین آوروپایا قاتیلماغین لازیم اولمادیغینی بیلدیردی. پوتین ایسه گرجستان و اکراین ایله باش وئرن موحاریبه‌لرده کمونیست و چار بابالارینین داوامچیسی اولدوغونو گؤستردی. ناراضی روس اینسان‌لارینین آغری‌لارینی کسمک اوچون، اوغورسوزلوق‌لارا سبب کیمی کئچمیشده‌کی رهبرلیگی گؤستریرلر. روس‌لارین غربه قارشی اولان دوشمنچیلیک‌لری کیملیک‌لرینین بیر پارچاسینا چئوریلیب. بو دوشمنچیلیک اونلارین آرتیق تاماه‌لارینی دویوزدورور، یارالارینا آغری‌کسیجی کیمی تأثیر ائدیر.\nچئویرن: ذکریا صفایی\nقایناق: رادیو زمانه\nابراهیم ساوالان داستایووسکی‌ روس کیملیگی روسیه‌ کیملیک\nPaylaş. Twitter Facebook Google+ Pinterest LinkedIn Tumblr Email\nƏvvəlki məqaləایران محکمه سیستمینده تک‌دیللیلیگین نتیجه‌لری: یاشانمیش تجروبه‌لر\nسونراکي مقاله نییه بعضی میللت‌لر اوغورسوز اولورلار؟\nMüəllif haqqında\nابراهیم ساوالان\nRelated Posts\nهانا آرنتین آدولف آیشمن-ه میدان اوخوماسی\nجودیت باتلر\nیوخسوللوق و اونون موختلیف نؤع‌لری\nاشلی کراسمن\nکلاسیک لیبرالیزم ندیر؟ تعریفی و نومونه‌لری\nرابرت لانگلی\nŞərhlər bağlıdır.\nان چوخ باخيلانلار\nساپقینلیق و سوچ سوسیولوژی‌سی: کولتور نورملاری نه‌دیر و اونلار پوزولارسا نه باش وئرر؟\nاشلی کراسمن\nنه ائده بیله‌ریک؟ پروبلئم حللی‌نین بیر پارچاسی اولماق\nآللان جی جانسون\nقیرمیزی یوخ، ساری آلما\nابراهیم ساوالان\nفمینیست پولیتیکا: دیره‌نیش نؤقطه‌میز\nبئل هوکس\nمنه قارشی یارادیلمیش من\nرامین جبارلی\nسون يازيلار\nساپقینلیق و سوچ سوسیولوژی‌سی: کولتور نورملاری نه‌دیر و اونلار پوزولارسا نه باش وئرر؟\nبیزنس اوچون آزادلیغی فدا ائدن سنگاپورون اقتیصادی گلیشمه تاریخی\nهانا آرنتین آدولف آیشمن-ه میدان اوخوماسی\nیوخسوللوق و اونون موختلیف نؤع‌لری\nکلاسیک لیبرالیزم ندیر؟ تعریفی و نومونه‌لری\nحاقيميزدا\nاتک‌يازي دوشونجه وئب‌ سايتيدير. بو سايتدا سوسيال علم‌لره عايد يازيلار نشر ائديلير. بو ایمئيل آدرئسي واسيطه‌سي ايله بيزيمله","num_words":3174,"character_repetition_ratio":0.04,"word_repetition_ratio":0.028,"special_characters_ratio":0.181,"stopwords_ratio":0.002,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":169941.6,"cluster_detection":-1}
+{"text":"آنادیلیمیز: بیریسینی تانیرام اؤزونو هامیدان چوخ‌بیلن سانار. بو قارداش هر کسه اؤیود وئرمگی بیر گؤرو سانیب، خالقی نصیحت ائتمکده اؤزونو حاقلی بیلر. اونون سؤزلریندن بوللوجا اؤگود آشیب ـ داشار. هر قونودا بحث اولونسا دانیشماغا مطلق بیر سؤزو اولار. بیر عادتی وار، هر کیمسه ایله ایلک دؤنه تانیش اولسا عالی تحصیلاتلی اولماسینی اونا بیلدیرر، سؤزو بیر تور بیلیم‌یوردا ساری چکیب اورادان بیر خاطره یا بیر اوستادین سؤزونو یا دا بیر اولایی تعریف ائدیب قارشیسینداکینا عالی تحصیلاتلی اولدوغو بیلدیرر. اؤرنگین انقلاب ایللرینده بیلیم‌یورددا سولچولارلا ساغچیلارین تارتیشمالاریندان، دولته باغلی اولان کیمسلرین ریاکارلیقلاریندان و بئله ـ بئله سؤزلردن آچیب بیر تور بیلم‌یورددا اولدوغون بیلدیرمگه چالیشار.\nچوخ بیلن قارداش حرب ایللرینده وظیفه‌لی ضابط اولوب، حاج‌عمران منطقه‌سینده قیچینا خمپاره قیرینتیلاری توخوندوغو اوچون جانبازلار سیراسیندا یئر توتاراق، بوللو ـ بوللو حربی خاطره‌لری وار. یئری گلنده اؤزونو دولته و انقلابا باغلی بیریسی گؤستریب، حاقیندان آرتیق امتیاز آلماغا چالیشار. آنجاق، دولت سیاسیتنه مخالف دانیشانلار آراسیندا اؤزونو یوزه یوز مخالف گؤستریب دولتدن بوللو تنقیدلر ده ائدر. او جانباز اولدوغو اوچون راحاتجاسینا دولتی اداره‌لرین بیرینده رسمی اولاراق ایشه گؤتورولوب اوتوز ایل اورانین،‌ ارث و میراث شعبه‌سینده چالیشاراق تقاعد اولوب. ایشده اولان ایللرده اونا مراجعت ائدنلر؛ بوتون دده‌سی، ننه‌سی، آروادی، اری و … اؤلنلر اولوب. سایسیز اری اؤلن گنج، گؤیچ قادینلارین ایشینی نوبتسیز یولا سالیب، اورگی چوخ ایسته‌سه ده آنجاق بو گنج قادینلارین بیریسی ایله ده بیله دوست اولا بیلمه‌ییب. ائله ایشده اولدوغو ایللرده ده بوتون اونا مراجعت ائدنلره خصوصیله قادینلارا یئری گلمیشکن اؤیود وئریب، یول ـ یولاجاق گؤسترمیشدی. بؤیوکدن سؤز ائشیتمک ادبدندیر دئمیشدی.\nیئنی یئتمه یاشلاریندا بیر نئچه ایل کؤمور آنباریندا ایشله‌ییب، سونرا قهوه‌چی شاگرد اولوب، قهوه‌خانادا ایشله‌دیگی ایللرده اورادا مشتریلره اوخویوب داستانلار سؤیله‌ین ععاشیقلاردان چوخلو داستانلار اؤیرنیب هر گون او داستانلاری ائوده عایله‌یه دانیشیب، عاشیق صنعتینه گؤره آرا ـ سیرا بیلگیلر الده ائتمیشدی. یئری گلنده او بیلگیلردن ده فایدالاناردی. هله ساعت قاباغیندا ��ئرلشن برادران قهوه‌خاناسیندا ایشله‌دیگی ایللرده بوللو بنا، داشچی، کنکان و سایره تانیش اولوب، چوخلارینا، بئله ایشچیلری تانیتدیریب بو یولدان دللالیق حاقی دا آلاردی. ائله ایندی ده، بینا تیکینتیسی اوچون هر تور ایشچی آختاران اولورسا یئتر کی اونا اشاره‌سینی وئرسین، قروپ ـ قروپ ایشچی تانیتدیریب دللالیغینی آلار، آخی اؤلکه‌ده باهالیقدی، تقاعد آیلیغی ائو خرجینی اؤده‌میر.\nبیر سوره وسوسه‌ اولدو ائو تیکیب ساتسین. ائله بو ایشی ده گؤردو، بوللو سیخیتیلار چکدی، چوخلاریندان بورج آلدی، نئچه کره وئردیگی چکلرین یئرینی دولدورا بیلمه‌دی، چکی قاییتدی، نهایت بیر تور ایشین باشینی بیر یئره ییغدی، اؤلکه‌نین اقتصادی دورومو بللی اولمادیغی اوچون بو ایشیندن ائله ده قازانج الده ائده بیلمه‌ییب، داها ائو تیکیب ساتماقدان واز کئچدی.ایشده اولدوغو ایللرده اداره‌ده اونا دینسیزلیگ آدی قویماسینلار دئیه هر دن بیر ایش یئرینده جماعت نمازینا گاهدان دا جمعه نمازی قیلانلارا قاتیلاردی. هله اوشاقلاری بیلیم‌یوردا گیرمک سیناویندان چیخینلار دئیه آرا ـ سیرا محله مسجدینه نماز قیلاماغا گئدیب محرمده عزا دسته‌لرینه قاتیلاردی. او بو ایشلری اورکدن یوخ، ایشینین آشارینا گؤره گؤرردی. چوخ بیلن چاخیر ایچمکدن یامان خوشلانار، آنجاق ایچگینی چؤلده آغزی بوتون دوستلاریلا ایچر. بیرده هر کیمسه‌دن چاخیر آلماز، دئمک نئچه دؤنه بللسیز کیمسه‌لرین طرفیندن کور ائدیب اؤلدورن زهرله‌ییجی ایچگیلر شهرده یاییلیب اونون اوچون هله ـ هله هر ایچگییه گوونمز.\nقهوه‌خاندا ایشله‌ییب اورادا قلیان چمگی اؤیرندیگی اوچون میوه دادی وئرن قلیانلارین هامیسی تانییب دوستلارلا هفته ده نئچه دؤنه قلیان چکمگه ده گئدر.\nچوخ بیلنین اؤزوندن ده چوخ بیلن بیر دیللی ـ باشلی حیات یولداشی وار. چوخ بیلن ائودن ائشیکده دوستلارینین یانیندا، دیل قفسه قویمایان، کیمسه‌یه دانیشماغا اجازه وئرمه‌ین اولسا دا، حیات یولداشینین یانیندا بیر قوزو کیمی مطیع، آز دانیشان، سوسقوق بیریسی‌‌دیر. اونون خانیمی هر تخصصه باشینی سوخسان، نظر وئرن دیک ـ دیک دانیشان بیر قادیندیر. دوستلاری اونلارین ائوینه قوناق گلنده بو خانیمدا مجلسده اولانلارا قوشولار. دانیشیلان هر موضوعدا سؤزه قاتیلیب صحبت آراسی شوخلوق ائدیب مزلی سؤزلر ده دانیشار. دانیشماقدان یورولمایینجا مجلسی ترک ائتمز، چوخ‌بیلن قاش ـ گؤز ایشاره‌سیله اونا »دور گئت« آنلاتسادا او اؤزونو اوندا قویماز.\nصحبت ائدنده بوداقدان بوداغا آتیلار، بیر آغاجا چیخیب مین بیرینی سیلکه‌له‌ییب واختین چوخونو اؤلدورر، هله دارتیلمامیش دنلری قالسا دا، گوله ـ گوله آیریب گئدر.چوخ بیلنین دوستلارینین بیرینه سیخینتی یا دا بیر سورون یارانیرسا، چتینلیگه دوشن دوستونون شپه‌لری اونا توخونوب یاشامیندا آز دا اولورسا چاتیشمازلیق تؤرتمه‌سین دئیه، او، قارا تویوغون یومورتاسینا دؤنر، تئزلیکله بیر باهانا تاپیب گؤزلردن ایتر، نئجه دئیرلر او دوست جانیندان تیکان چیخاردان برک گونون آدامی دئییل، خوشلوق، امن ـ‌ آمانلیق وارسا او دا وار، یوخسا سو اولوب گیرر یئره، سونرا باشقا بیر یؤندن باش قالدیرار.\nبو قارداش هر قونودان بیر بیلگی الده ائدیب، قوهوم ـ تانیشا اونلادان دانیشار، مثلا بیرینه سویوق دَیسه جور به جور علاجلار توصیه ‌ائدر. چئشیدلی دمله‌ملیلرین نئچه‌ دملمه‌��یندن هابئله هانسی زامان ایچمگی فایدالی اولماسیندان بیلگیلر وئرر. هانسی میوه‌نین نه‌یه خیرلی اولدوسونو، هانسی بیتگینین هانسی خسته‌لیگه درمان اولدوغونو یاخشی بیلر. گونده بیر دؤنه ائوده اوزریک سالیب ائوی چئشیدلی خسته‌لیکلردن قوروماغی ان ابتدایی و راحات یول سانار. بونلار اونون بیلدیکلرینین یوزده اون فایزی ساییلیر. هله کپک آلتیندا بوللو اونلاری وار.\nاونون اصلی تخصصی مدیریت دولتی اولسا دا، ادبیات، تاریخ، فسلفه‌، روانشناسی‌، اجتماعی قونولار، بیلگی‌سایار، سیاست،‌ اقتصاد، ایدمان و باشقا علم‌لر اونون فرعی تخصصلری ساییلیر. کیمسه اونو مدیریت‌دن دانیشاندا گؤرمه‌ییب، آنجاق ادبیات ساحه‌سینده، شعر، داستان، رمان، نمایشنامه، سناریو، نقد و … موضوعلاریندا بیر دیلیمه ساعتلارجا دانیشلار. چئشیدلی قونولاردا چوخ حرارت ایله بحثه گیریشر، آغزی کؤپوکله‌نینجه صحبت ائدیب سؤزونو یئریتمگه چالیشار.\nآنجاق اوسطوره‌، بو علمه باغلی اولان ساییسیز قونولارین آللاهلارینی یاخشی تانییار و حرارتله اونلاردان ائله دانیشار سانکی اوسطوره بیلمه‌ین هئچ نه بیلمیر. روانشناسی و اجتماعی علملردن یئری گلنده پیر ـ‌ پیتلعاشیق بیر سؤزلر دانیشار سونوندا ائشیدنلر دئییل هئچ اؤزوده بیلمز نه دئییر. بتر ایدمانچی‌دیر، هفته ده مین متر قاچماز، اون دقیقه اسپور یاپماز، دی گل کی، هر ساحه‌ده فوتبال، والیبال، اوزگونچولوک، قاچماق، آت سورمه، داغچیلیق و ساییر ورزشلردن سؤز دوشنده ائله تخصصله دانیشار آغزیلار آچیق قالار. بیلگی‌سایار و اینترنته گؤره اونون باشا گلمز بیلگیلری وار. اینترنت ساحه‌سینده یایغین اولان فیس‌بوک، تانگو، وایبر، یوتیب، یاهو مسینجر و …لرده اکانتی وار، هر هاردان سؤز آچیلارسا اونون دئمگه بیر سؤزو وار.\nبیلگی سایار قونوسون یایغین دوسیالارین هره‌سیندن بیر بالاجا خبری اولسا دا اؤزونو بوتون دوسییالارین بیلگینی کیمی گؤسترر. قارشیسندا اولان کیمسه هر تخصصه صاحب اولورسا دا، چوخ بیلن قارداشلا بیر قیسا بحثه گیرسه، اونو او علمده آز ساوادلی بیلیب اؤزونو قات ـ‌ قات اوندان بیلیکلی گؤسترر.شعرین بوتون قوللاریندا کلاسیک، سربست، آغ، مدرن، پست مدرن ائشیتدیگی هر بیر شعره ایراد توتوب هله ـ هله کیمسه‌نین شعری بینمز. داستان و رمانا گلدیکده بو قونونون بوتون تکنیکلرینی بیر جوره لاغا قویوب اؤزونه مخصوص باخشیلارلا، داستان یا رمانی آراشدیریب تنقید ائدر. عؤمرونده ایکی جلد نقد کتابی اوخومادان بحث‌لرده بیر تنقیدچی کیمی اؤزونو گؤسترمگه چالیشار. اونون نظرینه دونیانین ان تانینمیش یازیچی و شاعرلری بو ساحه‌نین تکنیکلریندن هئچ زاد بیلمه‌ینلردیلر.\nچوخ‌بیلن بحثه گیریشنده کیمسه اونون نظرینین ترسینه بیر سؤز دانیشارسا اونو بیلمه‌مزلیک حربه‌سیله هده‌له‌ییب، بیر جوره لاغ ائتمگه چالیشار. او هر کیمسه‌نی لاغ ائتمک اوچون یاخشی لطیفه‌لر، گولمجه‌ روایتلر و خاطره‌لر تعریفله‌ییب، آتماجا سؤزلرله قارشیسیندا کینی قیزاردیب ـ بوزاردار، سونرا اؤز ایچینده بو ایشینین دادینی چیخاردار. ائل ایچینده بیر سؤز وار؛ نه یاخشی کی پیشیگین قانادی یوخدور، یوخسا سرچه‌نین نسلینی کسردی.\nسینیق ـ سالخاق انگلیسجه و عربجه جمله‌لری ازبرله‌ییب یئری گلنده اونلارین بیرینی دیله‌ گتیریب داها عالمانه ژست توتار.بیر بئله بیلیکله ساوادین صاحیبی اولان چوخ‌بیلن قارداش هله بو گونه کیمی بیلگیلرینی کتاب شکیلینده یازا بیلمه‌ییب، بیر جلد ده اولاراق چاپ اولموش کتابی یوخدور. اونون نظرینجه:۱- کتاب اوخویان یوخدور خالقین یوزده دوخسان دوققوزو عوامدی.۲- بئله بیر دایاز خالق اوچون ندن واخت قویوب کتاب یازسین کتابینی دا آلان اولماسین.۳- او ائله بیر زاددلار یازار ارشاد اداره‌سی اونون کتابینا چاپ اجازه‌سی وئرمز، اونون باخیشیندا؛ چاپ اجازه‌سی آلان کتابلارین چوخو، یونگول، محتواسیز و زیبلدیر.\nچوخ بیلن قارداش دئییر: ـ من بیر گؤزل فرصت آختاریرام اؤلکه‌ده دمکراسی حاکیم اولسون، بوتون دیللردن قیفیللار آچیلسین، کیمسه‌ دانیشدیغی یا دا یازدیغی اثره گؤره یاخالانماسین، آزادلیق هر یئری بوروسون او زامان، منده قلم اله آلیب دیکسینمه‌دن، قورخمادان سئودیگیمی یازیب چاپا وئریم. من هارانین آخماغییام، عوام بیر خالقا اثر یارالدیب تاوان وئرم. ائل اوچون آغلاییب گؤزومدن اولام.\nبو سؤزلری چوخ بیلن قارداش هر زامان ائشیتسه اونلاری رّد ائتمک اوچون یوزلر ساعت دانیشماغا سؤزو اولاجاق. اونا عاید سؤزلرین بیرینی ده قبول ائتمه‌دن آتشین تنقیدلر ائتمگه باشلایاجاق. اما اولسون هر نه دئسه ده دئسین، یئتر کی بو سؤزلری او دا ائشیتسین.بو یازینی ائشیدیب یا دا اوخویانلار یازیدا اولان، سؤزلرین هئچ بیرینی اؤزلرینه آلماسینلار. چوخ‌بیلن قارداشی تانیماق ایسته‌‌ییرسه‌لر، اؤزلرینی اینجیتمه‌سینلر، بئله بیر کیمسه‌نی تانیماق ائله ده چتین ایش دئییل. اونون داورانیشلاریندان بیر چوخو من و منلرده وار، بیر آزینی دا یاشادیغیمیز کوتله‌نین ایچریسینده گؤرمک اولار.\nنوشته شده توسط admin در شنبه, ۱۳ مرداد ۱۴۰۳ ساعت ۸:۵۲ ق.ظ\n۰ نظر\n74 بازدید\nتویت\nچاپ\nمطالب مرتبط با : آنادیلیمیز\nنوروز بایرامی، یاز بایرامی\nدنیز‌هارادی\nاذان سسین…\nعشق اولسون\nمنی یاندیراندان سونرا تورپاغا تاپشیرمایین\nمنی یاندیراندان سونرا تورپاغا تاپشیرمایین\nیای گئجه‌سی‌نین یوخوسو\nدیدگاه\nنام (الزامی)\nایمیل (پست الکترونیک شما منتشر نخواهد شد ) (الزامی)\nصفحه اینترنتی شما\nبرای صرف نظر کردن از پاسخگویی اینجا را کلیک کنید\nهفت + 4 =\nآخرین ها از آراز\nجذب ۴۰ درصد از جامعه هدف در صندوق بیمه اجتماعی آذربایجان‌غربی\nدریاچه ارومیه سرشار از ذخایرآرتمیا است\nنباید اجازه داد امنیت روانی مردم توسط اراذل و اشرار به مخاطره بیفتد\nجذب سرمایه‌های خرد در بازار مسکن موجب گرانی ملک می‌شود\nپاییز و زمستان هم برق‌ می‌رود\nسندروم تکرر غافلگیری در تعطیلات\nگرافیست؛ هنرمندی که جامعه را شکل می‌دهد و آینده را می‌سازد\nنقش تغذیه در حفظ سلامت عمومی دانش آموزان\nنقش مشاوره پیش از ازدواج ‌در ازدواج موفق‌ترو زندگی با تنش کمتر\nکفگیر بازار دلار به ته دیگ خورد\nموضوعات خبری\nیادداشت\nگوناگون\nکونگ فو\nکاراته\nچایپاره\nچالدران\nپیرانشهر\nپلدشت\nپرونده\nویدئو\nورزشی\nوالیبال\nنقده\nمیاندواب\nمهاباد\nمنشور اخلاقی روزنامه آراز آذربایجان\nماکو\nلیگ برتر\nفوتبال\nفرهنگ و هنر\nصدای شهروند\nشوط\nشهرستان ها\nشاهین دژ\nسیاسی\nسلماس\nسردشت\nدوچرخه سواری\nدو و میدانی\nدریاچه ارومیه\nخوی\nجودو\nتکاب\nبوکان\nبه قلم سردبیر\nبسکتبال\nاقتصادی\nاشنویه\nارومیه\nاخبار ویژه\nاجتماعی\nآنادیلیمیز\n© کپی برداری از مطالب سایت فقط با ذکر منبع بلامانع میباشد – کلیه حقوق سایت متعلق است به آراز آذربایجان - روزنامه خبری آذربایجان غربی – طراحی شده توسط پارسه وب\n'); $(\"#menu ul > li:has(ul)\").append(''); $(\"#linklist > li:has(ul)\").append(''); $(\"#menu > li:has(ul)\").hover(function(){ $(this).find('ul:first').css({visibility: \"visible\",display: \"none\"}).fadeIn(400); $(this).addClass('active-tab'); $(this).append(''); },function(){ $(this).find('ul:first').css({visibility: \"hidden\"}); $(this).removeClass('active-tab'); $(\".arrow\").remove(); }); $(\"#menu ul > li:has(ul)\").hover(function(){ $(this).find('ul:first').css({visibility: \"visible\",display: \"none\"}).fadeIn(400); $(this).addClass('active-tab-child'); },function(){ $(this).find('ul:first').css({visibility: \"hidden\"}); $(this).removeClass('active-tab-child'); }); $(\"#linklist > li:has(ul)\").hover(function(){ $(this).find('ul:first').css({visibility: \"visible\",display: \"none\"}).fadeIn(400); },function(){ $(this).find('ul:first').css({visibility: \"hidden\"}); }); \/\/ clear forms on focus $('.clearfield').each(function() { var default_value = this.value; $(this).css('color', '#555'); \/\/ this could be in the style sheet instead $(this).focus(function() { if(this.value == default_value) { this.value = ''; } }); $(this).blur(function() { if(this.value == '') { this.value = default_value; } }); }); \/\/ same height calculations $(\".slidingposts li div.title\").equalHeights(); $(\".slidingposts li div.excerpt\").equalHeights(); $(\".wea-column\").equalHeights(); $(\".story p\").equalHeights(); $(\".story .thumbntitle\").equalHeights(); $(\".bottom-cat .equal\").equalHeights(); $(\".bottom-cat p\").equalHeights(); \/\/ rounded corners calculations $(\".toptabs a\").corner(\"top 3px\"); $(\".tabbox ol\").corner(\"bottom 5px\"); $(\".morevideo a, .sliding, .next, .prev, .all, .widget_tag_cloud a, .sidebar li:parent, .rounded-regular, .rounded-orange, .rounded-black, #footer\").corner(\"5px\"); $(\"#reset\").corner(\"10px\"); $(\".post .taglist li a\").corner(\"10px\"); \/\/ force css modifications and fixes $(\".tabbox ol li:last-child\").css({'border-bottom':'0'}); $(\".removeRightBorder\").css({'border-right':'0'}); $(\".widget_tag_cloud a, .next, .prev, .all, .morevideo a, .rounded-regular\").hover( function(){ $(this).fadeTo(1, 0).css({\"background\": \"slateGray\", \"color\": \"#fff\", \"text-decoration\": \"none\"}).fadeTo(300, 1); },function(){ $(this).css({\"background\": \"#fff\", \"color\":\"#15527e\"}); } ); \/\/ plus\/minus on main page $('div.lisummary').css({'display':'none'}); $('.item-more').toggle( function() { $(this).css({'background-position' : 'bottom'}); $(this).parent().children('div').show(); }, function() { $(this).css({'background-position' : 'top'}); $(this).parent().children('div').hide(); } ); \/\/ hot news slideshow $(\"#hotnewshide\").tabs(\"#hotnews ul li\", { effect: \"slide\", fadeInSpeed: 1000, fadeOutSpeed: 200, rotate: true }).slideshow({autoplay: true, interval: 5000, clickable: false}); \/\/ main slideshow $(\".slideposts\").tabs(\".item\", { event: \"click\", effect: \"fade\", fadeInSpeed: 1000, fadeOutSpeed: 200, rotate: true }).slideshow({autoplay: true, interval: 5000, clickable: false}); \/\/ sidebar gallery $(\".gallery-items\").tabs(\".gallery a\", { effect: \"slide\", rotate: true }).slideshow({autoplay: false, clickable: false, next: '.nextgal', prev: '.prevgal'}); \/\/ main tabs $(\".toptabs ul\").tabs(\".tabbox\", { event: \"click\", effect: \"default\", rotate: true }).slideshow({autoplay: false, clickable: false}); \/\/ scrollable tabs $(\"ul.slidingtabs\").tabs(\"div.slidingcontent\", { event: \"click\", effect: \"default\", rotate: true }).slideshow({autoplay: false, clickable: false}); \/\/ initialize scrollables $(\".scrollable\").scrollable({ speed: 800 }); \/\/ zooming and images $(\"a.zoom\").fancybox({ centerOnScroll: true, hideOnContentClick: true }); $(\"a.zoomgallery\").fancybox({ centerOnScroll: true, hideOnContentClick: false, titlePosition: 'over', cyclic: true }); \/\/ control threaded replies $(\"ol.commentlist li ol.children\").css({'display':'none'}); $(\"ol.commentlist li ol.children\").each(function(){ var parentCommentID = $(this).parent().attr('id'); var num = $(this).children('li').length; if (num > 0) { $(this).parent().children('div').children('div.reply').append('| نمایش پاسخ ها (' + num + ')'); if ($.cookie(parentCommentID) == 'showthread') { $(this).toggle(); } } }); \/\/ replies - threads $(\".viewreplies\").live('click', function(){ $(this).parent().parent().parent().parent().children('ol.children').toggle(); var childs = $(this).parent().parent().parent().parent().children('ol.children'); var parentCommentID = $(this).parent().parent().parent().parent().attr('id'); if (childs.is(':visible')) { \/\/ register visible cookie $.cookie(parentCommentID, 'showthread', { path: '\/', expires: 100 }); } else { $.cookie(parentCommentID, 'hidethread', { path: '\/', expires: 100 }); } }); }) (jQuery);","num_words":3703,"character_repetition_ratio":0.051,"word_repetition_ratio":0.076,"special_characters_ratio":0.264,"stopwords_ratio":0.003,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.994,"perplexity_score":65340.4,"cluster_detection":-1}
+{"text":"(مقاله)دانیشیقایشلدنایشلدن دانیشیغیویکی‌پدیاویکی‌پدیا دانیشیغیفایلفایل دانیشیغیمدیاویکیمدیاویکی دانیشیغیشابلونشابلون دانیشیغیکؤمککؤمک دانیشیغیبؤلمهبؤلمه دانیشیغیپوْرتالپوْرتال دانیشیغیTimedTextTimedText talkماژولماژول دانیشیغی\nیول‌لاندیرمالاری گیزلت\nلیست‌ده، اؤن‌اَکی قوْپارت\nنمایش\n«https:\/\/azb.wikipedia.org\/wiki\/اؤزل:نمایه_پیشوندی\/شابلون:Wikipedia_continent-based_projects\/»-دن آلینمیش‌دیر","num_words":118,"character_repetition_ratio":0.013,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.113,"stopwords_ratio":0.034,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.996,"perplexity_score":6938.9,"cluster_detection":-1}
+{"text":"(مقاله)دانیشیقایشلدنایشلدن دانیشیغیویکی‌پدیاویکی‌پدیا دانیشیغیفایلفایل دانیشیغیمدیاویکیمدیاویکی دانیشیغیشابلونشابلون دانیشیغیکؤمککؤمک دانیشیغیبؤلمهبؤلمه دانیشیغیپوْرتالپوْرتال دانیشیغیTimedTextTimedText talkماژولماژول دانیشیغی","num_words":79,"character_repetition_ratio":0.023,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.066,"stopwords_ratio":0.038,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.996,"perplexity_score":13396.3,"cluster_detection":-1}
+{"text":"قوبوستان رایونو (تورکجه: Qobustan rayonu) آذربایجان جومهوریتی‌نین ایداری اراضی واحیدینده بیر یاشاییش منطقه‌سی‌دیر. مرکزی قوبوستان شهری‌دیر.\nQobustan\nقوبوستان\nرایون\nMap of Azerbaijan showing Gobustan Rayon\nموختصاتلار: 40°32′06″N 48°55′16″E \/ 40.53500°N 48.92111°E \/ 40.53500; 48.92111موختصات: 40°32′06″N 48°55′16″E \/ 40.53500°N 48.92111°E \/ 40.53500; 48.92111\nاؤلکه\nآذربایجان جومهوریتی\nمرکز\nقوبوستان\nاراضی\n• جمع\n۱٬۳۶۹٫۴ km2 (۵۲۸٫۷ sq mi)\nجمعیت\n• جمع\n۴۶٫۱ مین\nساعات قورشاغی\nیوتی‌سی +4 (AZT)\nپوست کودو\n3700\nتلفون کودو\n(+994) 20[۱]\nاتیمولوژی\nدَییشدیر\nقدیم یاشاییش مرکزلریندن اولان قوبوستان شیروان تاریخی ویلایتی‌نین ترکیبینده اولموشدور. قدیم تورک سؤزو اولان \" قوبو \" (قوبی) — قورو، سو- سوز یئر. اؤلکه، اوبا معناسنی داشیییر. طبیعی‌منظرده \" قوبو \" قورو و یا مووقّتی سو آخان اولان دره، یارغانا دئییلیر. باشقا مولاحیظه‌لره گؤره \" قوبو \" سؤزونون بو مکانا هئچ بیر اویغونلوغو یوخدور. او، موقدّس یئر معناسیندا عربجه \"قابوستان’' سؤزوندن یارانمیشدیر. بو سؤز ایکی هجادان عیبارت اولوب \" قابو \" — آللاها یاخین. \"ستان \" مکان معناسینی وئریر \" قابوس- جان \" و یا \" قابیستان \" آللاها یاخین مکان دئمکدیر. بئله‌لیکله، \" قابیس- تان \" چوخ موقدس آد و معنا کسب ائدیر. یاشلی و دیندار اینسان‌لارین سؤزلرینه گؤره یای آیلاریندا قوبوستانین سماسیندا \" آغ یول \" اوزانیر. بو \" یول \" مکّه یه قدر ‌\" گئدیر \" . کئچمیشده کعبه‌یه \" حجّ زیارتی \" نه گئدنلر بوندان یول‌گؤسترن کیمی ایستیفاده ائدیرمیش.قوبوستان رایونونون مرکزی اولان مرَزه قصبه‌سی مرَ‌زه یایلاسی‌نین مرکزینده. آنا یولون کناریندا یئرلشیر. روایت‌لره گؤره سؤزون کؤکو دؤورونون مشهور بیر اینسانی‌نین آغیر خسته‌لیگی بورادا شفا تاپماسیندان قایناقلانیر. دیگر ورسیونا گؤره \" مرزه \" سؤزو مرز \" -سرحد. حودود، هاواقوووشان سرحد معناسنی وئریر.\nتاریخی\nدَییشدیر\nقوبوستان رایونو آذربایجانین شیروان تاریخی ویلایتی‌نین رایون‌لاریندان بیری دیر. قوبوستان دیاری بؤیوک قافقاز داغلاری‌نین شرق و جنوب-شرق اتک‌لرینده آذربایجان جومهوریتی‌نین شرق حیصه‌سینده یئرلشیر. قوبوستان اراضیسی تاریخی-جوغرافی مکان اولماقلا قدیم شیرو��نین تاریخی اراضیسی مینگه‌چئویردن توتموش کور چایی‌نین بؤیوک سول ساحیل تورپاق‌لاری دربند ده داخیل اولماقلا دربند سدّینه (قدیم داغیستانا) کیمی اوزانمیشدیر. ائله بونا گؤره ده تاریخی-جوغرافی باخیمدان شیروان دئدیکده قوبوستان شیروان اراضیسی حساب ائدیلمه‌لی‌دیر. لاکین بونونلا یاناشی کئچن عصر یازیلی منبع‌لرینده ایداری اراضی واحیدی کیمی شاماخی قزاسی‌نین ایکی بؤیوک ناحیه یه (ساحه‌یه) آیریلماسی معلومدور. بونلاردان بیری قوشون ساحه‌سی، دیگری ایسه قوبوستان ساحه‌سی آدلانمیشدیر.\nقوبوستان رایونو 1920–1930-جو ایللرده شاماخی قزاسی‌نین مرزه دایره‌سی‌نین ترکیبینه داخیل اولموشدور. 1930-جو ایلده شاماخی رایونو تشکیل ائدیلدیکده مرزه ده اونون ترکیبینده اولموشدور. قوبوستان رایونو 8 اوکتوبر 1943-جو ایل تاریخینده مرزه رایونو آدی ایله تشکیل اولونموشدور. 4 دسامبر 1956-جی ایل تاریخینده اراضیسی‌نین بیر حیصه‌سی حسابینا خیزی رایونو تشکیل ائدیلمیشدیر.[۲] 4 دسامبر 1959-جو ایل تاریخینده مرزه رایونو لغو ائدیلمیش، اراضیسی ایسه شاماخی رایونونا بیرلشدیریلمیشدیر.[۳] 24 آوریل 1990-جی ایل تاریخینده موستقیل قوبوستان رایونو تشکیل ائدیلمیشدیر.\n1893-جو ایلده نفتین خاریجه نقلی اوچون یارادیلمیش دوواننی ایستگاهی اساسیندا فورمالاشمیشدیر. آذربایجان نفتی‌نین خاریجه ایلک ایخراجی 1901-جی ایلده بو ایستگاهدان حیاتا کئچیریلمیشدیر. 1950–54-جو ایللرده سنگچال، چئییلداغ، الت و آتبولاق قصبه‌لری اساسیندا دوُواننی رایونو یارادیلمیش، 1956-جی ایلده یئنیدن مولوتوف (ایندیکی قاراداغ) رایونونا بیرلشدیریلمیشدیر.\nقایناقلار\nدَییشدیر\n^ Şəhərlərarası telefon kodları. Aztelekom İB. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2018-05-03. یوْخلانیلیب19 August 2015. (تورکجه)\n^ Ведомости Верховного Совета СССР. № 1 (868), 1957 г.\n^ Ведомости Верховного Совета СССР. № 50 (982), 1959 г.\nقارداش پروژه‌لرده قوبوستان رایونو گؤره داها آرتیق بیلگی‌لر تاپابیلرسینیز.\nفایل‌لار ویکی‌آمباردا\nبو آذربایجان جومهوریتی-ایله باغلی مقاله، بیر قارالاما مقاله دیر. بونو گئنیشلندیرمکله ویکی‌پدیایا کؤمک ائده بیلرسینیز.","num_words":778,"character_repetition_ratio":0.057,"word_repetition_ratio":0.023,"special_characters_ratio":0.264,"stopwords_ratio":0.001,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":176418.0,"cluster_detection":-1}
+{"text":"قوزئی کوره لیدری کیم چن این گونئی کوره مئدیاسینی اؤلکه‌سین‌ده‌کی داشقینلارین ووردوغو زیانین میقیاسی ایله باغلی اویدورما خبرلر حاضیرلاماق‌لا گوناهلاندیریب.\n04.08.2024 ~ 13.08.2024\n2171118\nقوزئی کوره لیدری کیم چن این گونئی کوره مئدیاسینی اؤلکه‌سین‌ده‌کی داشقینلارین ووردوغو زیانین میقیاسی ایله باغلی اویدورما خبرلر حاضیرلاماق‌لا گوناهلاندیریب.\nیونهاپ خبر وئریر کی، کیم گونئی کوره‌نین قوزئی کوره‌ده لئیسان یاغیشلار و داشقینلار نتیجه‌سین‌ده اؤلن و یا ایتکین دوشنلرین ساییسینین 1000 نفری کئچدیگی باره‌ده آچیقلاماسینا تپکی وئریب.\nکیم، گونئی کوره مئدیاسینی قیناییب، اونلاری قوزئی کوره‌ده‌کی داشقینلارین میقیاسی ایله باغلی اویدورما خبرلر حاضیرلاماق‌لا اتهام ائدیب.\nگونئی کوره‌نی دگیشمز دوشمن کیمی خاراکتئریزه ائد‌ن کیم، قوزئی کوره‌نین ایماژینا خلل گتیرمک اوچون تبلیغات آپاریلدیغینی مدافعه ائدیب.\nگونئی کوره‌نین بیرلشمه ناظیرلیگی، قوزئی کوره‌نین شیمال-غرب حیسه‌سین‌ده‌ک�� سینویژو شهرین‌ده لئیسان یاغیشلار و داشقینلار نتیجه‌سین‌ده اؤلن و یا ایتکین دوشنلرین ساییسینین 1000 نفری کئچدیگینی تخمین ائتدیکلرینی بیلدیردی.\nقوزئی کوره‌نین شیمال-غربین‌ده یئرلشن سینویژو شهرین‌ده گوج‌لو یاغیشلار سببین‌دن قوزئی کوره-چین سرحدین‌ده‌کی یالو چایینین داشماسی نتیجه‌سین‌ده موحاصیره‌ده قالان 5 مین‌دن چوخ اینسان تخلیه ائدیلیب.\nاتیکتلر: #قوزئی کوره لیدری کیم چن این , #داشقینلار , #اویدورما خبرلر حاضیرلاماق‌\nایلگیلی‌لی خبرلر\nویتنام‌دا سئل زامانی 233 نفر اؤلدو\n14.09.2024\nویتنامین شیمال حیسه‌سینده سئل و داشقین نتیجه‌سینده 233 نفر هلاک اولوب، داها 823 نفر ایسه خسارت آلیب.\nروسیه 6 بریتانیا دیپلوماتینین آکرئدیتاسیونونو لغو ائدیب\n13.09.2024\nروسیه فدرال تهلوکه‌سیزلیک سرویسی 6 بریتانیالی دیپلوماتین آکرئدیتاسیونونو جاسوسلوق ائتدیگی‌ و میللی تهلوکه‌سیزلیگه تهلوکه تؤرتمک‌ده شوبهه‌لی بیلینه‌رک لغو ائدیلدیگینی آچیقلاییب.\nزلنسکی، 49 اوکراین‌لی عسگر و سیویل اینسان آزاد ائدیلدیگینی آچیقلاییب\n13.09.2024\nاوکراین پرئزیدئنتی ولادیمیر زلنسکی روسیه ایله اسیر موبادیله‌سی چرچیوه‌سین‌ده 49 اوکراینلی عسگر و سیویل اینسان آزاد ائدیلدیگینی آچیقلاییب.\nبورئل‌دن ایران-ا یئنی تحریملر ایله باغلی سیگنال\n13.09.2024\nآوروپا بیرلیگی‌نین خاریجی علاقه‌لر و تهلوکه‌سیزلیک سیاستی اوزره عالی نوماینده‌سی جوزپ بورئل ایران‌ین روسیه‌یه بالیستیک راکئت و پیلوتسوز تَییاره‌لر اؤتوردویو سببی ایله یئنی تحریملر تطبیق ائده‌جکلرینی آچیقلاییب\n2171118\nقوزئی کوره‌، گونئی کوره‌نی اویدورما خبرلر حاضیرلاماق‌لا اتهام ائدیب\n\/\/cdn.trt.net.tr\/images\/xlarge\/rectangle\/1fe5\/14ff\/411a\/631af1f997e32.jpg?time=1726315755\n\/turki\/dwny\/2024\/08\/04\/qwzy-y-khwrh-gwny-y-khwrhny-wydwrm-khbrlr-hdyrlmql-thm-y-dyb-2171118\nمولتی مئدیا\nویدئو\nفوتو قالری\nپادکست\nکاتقوریلر\nتورکیه\nتورک دونیاسی\nبؤلگه\nدونیا\nاقتصاد\nایدمان\nبیلیم و تکنولوژی\nکولتور و صنعت\nساغلیق و چئوره\nت.ر.ت\nت‌رت تاریخی\nت‌رت رادیو\nت‌رت تی‌وی\nت‌رت و.اوف.ت وورلد\nفرکانس لار\nخبرلشمک اوچون\nتورکیه رادیو تلویزیون قورومو رسمی وب سایتی. بو سرویس، آنادولو آژانسی (AA)، فرانس پرس آژانسی (AFP)،رویترز، دویچ پرس آژانس (DPA)،آتسه (ATSH)، آفه (AFE )، منا (MENA) ، ایتارتاس(ITAR TASS)، شینهوا(XINHUA) آژانسلاریندان تألیف حاقینا تابع اولان ماتریاللار ایچرمکده‌دیر. ماتریاللار و خبرلر ایذینسیز ایشله‌دیله‌بیلمز، کوپیالانابیلمز. ت.ر.ت دیش باغلانتیلارداکی سیته‌لرین ایچریگیندن سورومولو توتولابیلمز","num_words":707,"character_repetition_ratio":0.074,"word_repetition_ratio":0.1,"special_characters_ratio":0.237,"stopwords_ratio":0.0,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":98327.8,"cluster_detection":-1}
+{"text":"ایکی صفحه‌نین موازی گئچمیشلری وارسا، گئچمیش بیرلشدیرمک ایستگی یئرینه ویکی‌پدیا:صفحه‌لری بیرلشدیرمک اساسیندا اعمال ائدین.\nیئنی دانیشیق آرتیرماق اۆچون بۇرا کیلیک ائدین\nایداره‌چیلر اوچون: موازی گئچمیشلری بیرلشدیرمه‌یین. گئچمیشلری بیرلشدیرمک اۆچون اؤزل:ادغام تاریخچه صفحه‌سیندن فایدالانین.بۇ ایش اوْلمازسا، وپ:بیرلشدیرمه صفحه‌سینه عمل ائتمه‌لیسینیز.(گئچمیشلری دییییشدیرمک اۆچون آرتیق ایطلاعاتا گؤره اینگیلیسجه کؤمک صفحه‌سینه باخین.)\nآرشیو: ۱\n«https:\/\/azb.wikipedia.org\/w\/index.php?title=ویکی‌پدیا:گئچمیشلری_بیرلشدیرمک_ایستکلری&oldid=766377»-دن آلینمیش‌��یر","num_words":117,"character_repetition_ratio":0.103,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.189,"stopwords_ratio":0.034,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":24341.9,"cluster_detection":-1}
+{"text":"مدرن ‌شعرین اساس اؤزللییی اولان سربست‌لیک عنصرونو نظره آلساق، عمومیتله «سهند»ی حتی چاغداشلانما دؤرونه ده عاید اولدوغونا شوبهه ایله یاناشاجاغیق. بس اونو نه‌دن چاغداشلانما دؤرو شاعری کیمی تقدیم ائتمک فیکرینده‌یم. بونا قیساجا آیدینلیق گتیره‌جه‌یم. داها آرتیق ایضاح اوچون، اوخوجولاری «آذربایجان چاغداش شعری‌نین تنقیدی آراشدیرماسی» (۱۳۸۳) کیتابیمین «سهند» بؤلومونه مراجعت ائتمه‌لرینی ایستردیم.\nآذربایجان شعرینده «مضمون» باخیمیندان «سهند»ین شعرلری غرب شعرینده اولان نورمالارا اویغون بیر یئنی شعردیر. سهندین دوشونجه‌سینده، مدرنلشمه موضوعسو اجتماعی باخیمدان آچیقلانیر، بعضا مدرنیته اؤیولور بعضا پیسله‌نیر. دئمک اولار کی غربده اولان اؤزباشینالیق سهندین شرق دوشونجه‌سینده دموکراتیک جهت‌لری قاپساماقلا اومانیست‌لشیر. دوغرودور سهند ده، انسانین ماشینیزم قارشیسیندا اَزیلمه‌سینی گؤسترمکله و شعرینی دوشونجه‌لشدیرمکله غربین مدرن شاعرلری ایله سؤزبیر اولور، آنجاق او، هر بیر شئیه اونلار کیمی بدبین دئییل.\nواختی ایله یوخاریداکی فیکیرلریمی «یارپاق» قزئتی و سونرا دا «سؤزون سؤزو» سیته‌سینده اوخویان فیکرت ‌سلیمان‌اوغلو مسئله‌نی‌ بئله‌جه تصدیقله‌میشدی:\n«او [سهند]، ۱۹۴۷. جی ایلد‌ن باشلایاراق هئجا اؤلچوسوندن صرفنظر ائده‌‌رک، اساساً سیلابیک شعرلر یازیر. بئله حساب ائدیر کی، آذربایجان خالق دیلی‌نین پوئتیک خصوصیتلری اوچون هم ده بو فورما مقبولدور. لاکین اونون توتدوغو مدرنیزم یولو هئجادان تام آیری دئییلدی، تامامیله اؤزونه مخصوص بیر یول ایدی. بو باخیمدان ایران آذربایجان پوئزیاسی‌نین تدقیقاتچیلاریندان همت شهبازی‌نین «غربده اولان اؤزباشینالیق سهندین شرق‌ دوشونجه‌سینده دموکراتیک جهت‌لری قاپساماقلا هومانیستلشیر» فیکری ایله راضیلاشماماق مومکون دئییل؛ اما تدقیقاتچی‌نین سهندین ان سول‌ جریانلاردان بیری «فوتوریزمله یاخینلاشماسی» باره‌ده ادعاسینی دوغرو حساب ائتمیریک» (فیکرت سلیمان‌اوغلو، ۲۰۱۳: ۴۶۶).\n«سهند»ی دیوان شعریمیزدن آییران جهت‌لردن بیری، اونون فلسفی دوشونجه‌سی‌دیر. او کلاسیک «قوشما» قالیبینه یئنی مضمون آرتیریر. کلاسیک قوشمامیزی چئوره‌ین اساس آنلاییشلار: لیریکا و بعضی اخلاقی اؤیودلر ایدی. آنجاق «سهند» فلسفی دوشونجه‌نی ده قوشمامیزا آرتیراراق اوغور قازانمیشدیر. اؤرنک اوچون او قدیم شعریمیزی قاپسایان «صوفیزم» اوصوللاری حاقدا اؤزونون فلسفی دوشونجه‌سینی بئله آچیقلاییر:\nآغیزلارا دوشموش «فنا» سؤزونده\nنه حقیقت وار، نه ده کی معنا.\nهر بیر فانی‌لیین مرموز ایچینده\nگیزله‌نیب یاتمیشدیر یوکسک بیر «فنا»\nسهندین دوشونجه‌سینده «گئرچک‌لیکله دوشونجه‌سل‌لیک یوغرولور و بونلارین یوغرولماسیندان «فلسفی رئالیزم» شعریمیزده یارانیر» (شهبازی، ۱۳۸۳: ۱۶۱). اونون بو یئنی دوشونجه‌سینده انسان طالعی اساس یئر آلیر. اونون فلسفی رئالیزمی، قارشی طرفی ده صحنه‌یه چاغیریر. قارشی طرفله ده دیالوگ ائتمه‌یی سئویر. باختین دئمیشکن اؤزونون مناسبت‌لرینی باشقالاری‌نین مناسبت‌لری ایله جالاشدیریر: «منیم دیلیمده، منیم مسلکیمده \/ ملت‌لر هامیسی دوست‌دور�� قارداش‌دیر» دئین شاعر، اؤزونون کیملیینی تانییاراق باشقالارینا دا اؤز آنلاریندا اشتراک ائتمه‌یه امکان یارادیر. بو آندا او، انسان وارلیغی‌نین فلسفه‌سینه واریر. انسانلار بیر بیری ایله دیدیشمک اوچون یوخ، قارداشلیق اوچون یارانمیشلار. بو ایسه، هر کسین اؤز حاقلارینی تانییب اونا قانع اولدوغوندان حیاتا کئچه بیلر. م.باختین «مناسبت‌لرین بیر بیری ایله ایچ ایچه گیریب قاوراماسینی «دیالوگ منطقی» آدلاندیریر» (احمدی، ۱۳۸۹: ۱۰۲).\nهر بیر کیمسه بوتون داورانیشلارینی، دانیشیق، دوشونجه، یاشام گئدیشاتینی باشقالاری‌نین حضورو ایله ایضاح ائدیر. داها دوغروسو، باختینین فیکرینجه، انسان اؤز کیملیینی باشقالاری‌نین مناسبت‌لری ایله اؤلچوب بیچندن سونرا تانییا بیلیر. باختین «دیالوگ منطقی»نی یالنیز سؤزون مثبت آنلاملی‌لیغا یئتیشمه‌سینی نظره آلمیردی. بو، اساسا اونا ضد بیر دوشونجه‌دیر. چونکی باختین «تک ‌سسلی»لیین علیهینه ایدی. بوتون دوشونجه و دیالوگلار، بیر بیری ایله مناسبته کئچمه‌دیکده تک‌سسلی و توتالیتار دوشونجه ایله نتیجه‌لنه‌جکدیر. اونون «دیالوگ منطقیندن» مقصد «نئچه‌سسلی»لییه یئتیشمک ایدی. بونو نظره آلدیقدا بیر انسان، باشقا انسانین مناسبت‌لرینه اعتراض ائتدیکده ده «دیالوگ منطقی» یارانیر؛ یعنی بئله دئمک اولارکی: سهندین شعرلرینده انسانلارین بیر بیری ایله قارداشلیق مسئله‌سی ایره‌لی سورولدوکده، باشقا طرفدن ایسه، اونون «بشر حقوقو»نو بهانه ائدیب انسانلارین حاقلارینی تاپدالاماسینا اعتراض ائتمه‌سی ده بیر نوع دیالوگا کئچمکدیر. «سهند» بورادا اؤز مناسبت‌لرینی، باشقالاری‌نین مناسبت‌لری ایله اؤلچوب بیچیر، مقایسه ائدیر و نهایتده اونلارلا ایلگی قوراراق اونلارین توتدوغو ایش‌لری‌نین نه قدر انسان دیالوگوندان اوزاق اولدوغونو دا سؤیله‌ییر. بو آندا سهند، ژولیا کریستوانین دوشونجه‌سی ایله آیاقلاشیر؛ یعنی کریستوا، باختین‌ین انسانلار آراسیندا دیالوگ یاراتماسیندان، اثرلر، متن‌لر آراسیندا دیالوگ یاراتماق دوشونجه‌سینه یئتیشیر (باخ: یئنه اورادا، ۱۰۳).\nهر بیر اثر، هر بیر متن باشقا اثر و متن‌له مناسبت قورور؛ دیالوگا کئچیر و بونونلا دا اؤز منطقینی قورور. سهندین دوشونجه‌سی بیر شرقلی دوشونجه (بیر متن کیمی) اولاراق، غرب دوشونجه‌سی (بیر متن کیمی) ایله دیالوگا کئچیر. اونا اعتراض ائدیر. اونونلا بوتون انسان، حیات و توپلوم داورانیشلارینی اؤلچور. بونونلا دا او، غرب متنینه کئچه‌رک بو آنلاییشی آشیلاییرکی اؤزوندن قیراق، باشقا متن‌لری ده ائشیدیب اؤزونون مونولوقونا آرتیرماقلا تک‌سسلی‌لیکدن چیخماق اولار.\n«توپلومون ‌یاخشی‌‌ پیس ‌رئال‌لیقلارینی آچیقجاسینا یوزماق سهند رئالیزمی‌نین اساس اؤزللیک‌لریندن‌دیر. بو گئرچک‌لیک‌لر بیر بدیعی قارشی قارشیلیق فضادا اوخوجو دوشونجه‌سینده پارالئل‌لیک یارادیر. چونکی اوخوجو، هئچ زامان، دونیا و دوشونجه‌نین آجی و پیس‌لیینی عکس ائتدیرمه‌ین، باشقا سؤزله تکجه اونون گؤزل‌لیینی گؤرن بدیعی صنعتی سئومه‌ییر. باشقا یاندان دا، تکجه پیس‌لیک‌لری عکس ائتدیرن صنعتی ده سئومه‌ییر؛ بونلارین هر ایکیسینده آشیری‌لیغا قاپیلماق، اوخوجونو رئال بدیعی‌لیکدن اوزاقلاشدیراراق بئزدیرمک واردیر. چونکی اوخوجو، دونیانین یاخشی‌لیقلارینی‌گؤرمکله یاناشی پیس‌لیک‌لرینی ده ��ؤرمک ایسته‌ییر. «سهند» ین ‌رئال انسانی دا بو ایکی پارالئل‌لیین یارانمیشی‌دیر. توپلومون یاخشی‌پیس مناسبت‌لری اونون شعری‌نین اوبرازینی تشکیل ائدیر… بیز یاخشی‌پیس وارلیقلار آراسیندا یارادان پارالئل‌لییه «محض رئالیزم» یاخود «رئال توصیف» آدلاندیریریق. آنجاق بو رئال‌لیقلارا شوبهه تؤره‌دن و اونلار حاقدا سورغو سوال یارادان رئال‌لیغا «فلسفی رئالیزم» دئییریک. «فلسفی رئالیزم»، «محض رئالیزم» له فرقلی اولاراق اجتماعی گئرچک‌لیک‌لری عکس ائتدیرمکله یاناشی اونلار حاقدا سورغو یاراتماغا باشلاییر» (شهبازی، ۱۳۸۳: ۱۵۸). «رولان بارت» بو حاقدا یازیر: «ادبیات دونیانی قطعی و آیدین جاوابلاندیرما ایله یوخ، ترسینه بیر سورغو کیمی گؤستریر… اوست اوسته ادبیات هر زامان غیررئال و فانتازیادیر. آنجاق ائله همین مسئله ادبیاتا او امکانی وئریر کی دونیادان هر زامان داهیانه سورغولار ائتسین. بو سورغولار هئچ زامان بیر باشا و بلاواسطه دئییل. «بالزاک» دونیایا تانری‌نین حاکیم اولدوغو دوشونجه‌سی ایله باشلایاراق، سوندا دونیایا شوبهه ایله یاناشاراق سورغو آلتینا آلدی اونو» (بارت، ۱۳۶۸: ۳-۴۲ شهبازی، ۱۳۸۳: ۱۵۸ دن نقل).\n«سهند»ین ده صنعتی بوکیمی سورغو و شوبهه‌لرله اؤزونو گؤستریر:\nانسان حقیقتین ایتیر‌ن گوندن باشـی داشدان داشا ده‌یدی\nسعادت جئیرانی قاچیر اؤنوندن سیلدیریم یوللاردا قالیر سرگردان!\nآزیب اؤزلویوندن ایتگین دوشندن قورد کیمی اؤزونون قانینی ایچیر!\nاؤزونو آختاریر بیلمم نره‌دن؟ چالی‌لار، تیکانلار آیاغین بیچیر!(سهند: ۴-۴۳)\n«توپلومون بطنینه دوشونجه‌نی هوپدورماق و اونو رئالیستی یوزماق «سهند»ین فلسفی رئالیزمی‌نین اساس اؤزللیک‌لریندن‌دیر. بئله‌ کی اکثر صنعتکارلار توپلومون ‌گئرچک‌لیک‌لرینی، اجتماعی مئیل‌لرین سجیه‌سی ایله ایلگی‌لندیریرلر. آنجاق بدیعی راسیونالیته‌نین هئگئمونلوغو و فیلوسوفجاسینا بدیعی جانلاندیرما «سهند» رئالیزمی‌نین باشقا اوزودور کی فلسفی بیچیمده و صنعت اوبرازیندا طبیعت و توپلومون فئنومئن‌لری و سیرلری حاقدا دوشونور. اصلینده او گئرچک‌لیک‌لری صاف‌ چوروک ائتمکله، وارلیغی سورغو سایاغی عکس ائتدیرمکله اجتماعی ‌فئنومئن‌لر حاقدا دا شوبهه‌لنیر. رئالیزمین ‌استقامت‌لری‌ حاقدا اونون راسیونال شوبهه‌سی، فلسفی رئالیزمین یارانماسینا سبب اولور.» (شهبازی، ۱۳۸۳: ۱۶۰).\nسهندین شعرینده ائپیک‌-‌لیریک ایفاده\n«آذربایجان شعری، سهندین شعری‌نین فلسفی ایفاده‌سی ایله، فلسفی دیل قازانیر. شاعر آذربایجان تورکجه‌سینه معجزه‌لی فلسفی قووه باغیشلاییر؛ بو دیل، هر زامان اؤزونون وقارلی و آغیر یوکوملولویو ایله سئچیلیر. اونون دیلی، لیریک شعرین اینجه دیلی ایله آزاجیق علاقه‌ده اولاراق داها چوخ کینایه‌لی، عصیانجیل و اجتماعی فلسفی بیر دیل‌له یاناشی‌دیر. بونلارین کناریندا، اونون موسیقی و ریتم ساده‌لییی، و ایفاده اوسلوبونون آخارلیغی هر بیر اوخوجونو اؤز آرخاسینجا چکیر. او کلمه‌لرین سئچیمینده و کئچمیش عادت و عنعنه‌لری و تاریخی اولای و گئرچک‌لیک‌لری رئال و فانتاستیک ‌جانلاندیرماسیندا یئنی ‌بیر اوسلوبا قاتلاشیر. دوغرودور او «دده‌قورقود» کیتابی‌نین آرخائیک سؤزلریندن استفاده ائتمکدن چکینمیر، آنجاق بونلاری او قده‌ر اوستالیقلا استفاده ائدیر کی سانکی بو سؤزلر بو گونون دوغما سؤزلری‌��یر. داها دوغروسو بو سؤزلر و تصویرلری بیز حال حاضیردا یاشادیقلارینا اینانیریق.\nیاغیلار آت تپدیلر \/ هریاندان اوخ سپدیلر\nاَر‌ن‌لر قوچاغی\nدایاغیم قاراچوبانیم\/ یئنیلمز قهرمانیم\nال ائیله‌دی سوپنگه\/ یئرـ گؤیو گتدی تنگه\nیاغی‌نین آشی پیشدی\/ کورکونه بیره توشدو… (سهند، ۳۴۱).\nاونون بوتون انسانی موضوعلار اطرافیندا ایره‌لی سوردویو دوشونجه ایفاده‌سی دقیق‌دیر. باشقا سؤزله او موضوعلاری سئچیب گونده‌مه گتیرمه‌سینده داهیانه و بوتؤو بیر اینانج‌لا عمل ائدیر. سهند، ائپیکانین فردی و اجتماعی اؤزللیک‌لری موضوعسونا واقیف اولاراق، فردی اجتماعی پسیکولوژینی عکس ائتدیرن بیر ایفاده اوسلوبونو سئچیر. او دا، «ائپیک-لیریک» ایفاده اوسلوبودور. چونکی لیریک ایفاده‌ده، فردی ایفاده‌نین سورعتلنمه‌سی و سرت‌لییی، ائپیک ایفاده‌ده ایسه کوللئکتیولییی، و اجتماعی ایفاده‌ده پرسپئکتیولییی ان دقت چکیجی مقاملاردان ساییلیر. سهند ائپیک ایفاده سئچیمی ایله، عاشیق شعرینه مخصوص اولان گرایلی لیریکاسینی، ائپیکانین جالاشماسیندن یارانان یئنی بیر شعر قالیبینی عرصه‌یه گتیریر:\nآریلیقدان، یالاپ‌‌یالاپ\nیالاپلانان اینجه دونلوم\nیئنی یاغمیش قار اوزونه \/ قان داملامیش آل یاناقلیم!\nقلمچی‌لر قلم چالیب\/ رسم ائتدییی قارا قاشلیم\nقوشا بادام، سیغینمایان\/ پسته دوداق دار آغیزلیم\nیاراشیقلی دال گردنده \/ قیرخ توتامدا اوزون ساچلیم\nبو سؤزلرله، بو ایشلرله\/ آی قیز سنی سیناردیم من\nباخ گؤر، سن تک گؤروکلومی\/ اؤلدورمه‌یه قییاردیم من (سهند، ۲۷۱)\nبو مسئله، سهندین پوئمالاریندا داها بدیعی اؤزونو گؤستریر. چونکی بعضی پوئمالاری ائپیک پوئزییا خطی آلدیغی حالدا چوخ دا قان آخیدیجی، اؤجشکن و دؤیوشکن یوخ، ترسینه لیریک‌دیر. سهندین ایفاده اوسلوبونون آخیجی‌لیغی، اوخوجونو شعرین اوسلوبو اوزرینده مانع اولاراق دایاندیرمیر. شعرین موسیقی‌سینه یاردیم ائده‌ن قافیه، عمومیتله سهندین بو ایفاده اوسلوبوندا صحنه‌دن چیخیر. آنجاق یئنه ده اثرین همان موسیقی، همان سوژئتلی و ائپیک ریتمی قالیر. یالنیز اوخوجو شعرین اوزرینده دایاندیقدا و اونون فورماسینا دوشوندوکده قافیه‌نی فیکیرلشمه‌یه باشلادیقدا بیلیر کی سوژئتلی شعرین مصراعلاری‌نین آراسیندا، قافیه‌لر عمومیتله بیر مصراعین ایچینده دؤرد هئجالی بؤلمه‌لر ده اؤزونو گؤستریر:\nجوان قیزلار\nآغلار، سیزلار\nبورادا، «قیزلار، آغلار و سیزلار» کلمه‌لری گیزلینجه‌سینه ایچ قافیه‌نی تشکیل ائدیرلر.\nبعضا بیر مصراعی، سککیز هئجالی بیر یا ایکی مصراعا بؤلمک شعرین ائپیک گوجونو آرتیرماق اوچون اولور. بئله کی او، ائپیک معنالی کلمه‌لری داها آرتیق تاثیر بوراخماق اوچون مصراعلارین ایلکینده گتیریر:\nقاری لئچک بو آنانین\nاور‌ک یاخان ناله‌لری\nآغلادیری، داغی‌ ‌داشی (سهند، ۶۰)» (شهبازی، ۱۳۸۳: ۲-۱۹۰).\n«سهندین گؤزونده، انسانا کیملیک بخش ائده‌ن «اولوسال کولتور»‌دور…\nاؤزگه چیراغینا یاغ اولماق بس‌دیر\nبابا دؤنـرگـه‌میـز قارانلیـقدادیـر\nیانیب یاندیرمایاق یادین اوْجاغین\nائویمیز‌ سویوقدور، قیشدیر، شاختادیر\nسهندین{شاعرین} بو فریادینا جاواب گلدیکده، ملی مدنیتیمیزین ایچینده‌‌کی یاد مدنیت‌لری دویدوقدا، دوغما مدنیتیمیزه غریبسه‌مه دویغوسونو دا اونوداجاغیق… او جانلی، دینامیک و اؤزگون بیر مدنیتین یارانماسینی، کئچمیش ��نعنه‌لری قوروماقدا گؤره‌رک اؤلکه‌سی‌نین قهرمانلاری‌نین، ایگیدلری‌نین خاطیره‌لرینی یئنیدن جانلاندیرماغا جهد ائدیر. بونو بیز، اونونلا دده‌قورقود آراسیندا اولان نوستالژیک و حوزونلو دانیشیغیندا دا گؤره بیلیریک… «کیتاب دده‌قورقود» دا، «قورقود» شخصیتی چوخ آز شرایطده محزون و غملی گؤرونور. اونون دونیا گؤروشو، توپلومدا بویا-باشا چاتمیش، اونا تاثیر بوراخمیش بیر رئفورمچو فردین دونیا گؤروشودور. بونا گؤره ‌ده، بو کیتابین بوی‌لاریندا مختلیف تانری‌لاردان صحبت گئتمیر. بو مسئله، اونو باشقا ائپیک داستانلاردان آییران اؤنملی بیر جهت‌دیر».","num_words":2596,"character_repetition_ratio":0.039,"word_repetition_ratio":0.007,"special_characters_ratio":0.205,"stopwords_ratio":0.004,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":173411.4,"cluster_detection":-1}
+{"text":"سالام٬ Hamedi2004. بۆتونلوکله کؤنوللو ایشلدنلرین چالیشماسی ایله یارادیلان ویکی‌پدیا بیلیملیگی‌نین تۆرکجه دیلینده اوْلان ورژنینه خوْش گلیبسینیز.\nباشلامادان اؤنجه آشاغیداکی قایدالارلا تانیش اوْلمانیزی تؤوصیه ائدیریک:\nیارادیلان مقاله‌لری دَییشدیرمه‌یه و یا یئنی مقاله یاراتماغا تردید ائتمه‌یین، جسور اوْلون. بیر نئچه جۆمله‌لیک مقاله‌لر یاراتماقدان چکینمه‌یین.\nمقاله‌لرین بیلگی‌لیک، بیلیملیک‌لیک، طرفسیز و غرضسیز اوْلماسینا دیقّت ائدین.\nمقاله‌لری دَییشردیرمه‌دن اؤنجه دَییشدیرمه قایدالاری ایله تانیش اوْلون.\nسوْرغولارینیزا کؤمک صفحه‌لرینده جاواب آختارا بیلرسینیز. اوْردا جاواب تاپانماسانیز، ایلگیلی دانیشیق صفحه‌سینده سوْروشون.\nباشقا ایشلدنلردن یاردیم ایسته‌مکدن چکینمه‌یین، اوْنلارین دانیشیق صفحه‌لرینی دَییشدیره‌رک سواللارینیزی آرتیرین.\nیئنی یاراتدیغینیز مقاله‌لرین تۆرکجه دیلینده اوْلماسینا دیقّت ائدین. کؤچورمه یازیلیملارینی ایشه آپاران زامان یازی‌نین دیلینی یازی قۇراللاری ایله دقیقلشدیردیکدن سوْنرا مقاله‌یه آرتیرا بیلرسینیز.\nمقاله‌لرده و بۇنلارا ایلگیلی صفحه‌لرده (بؤلمه‌لر، شابلونلار و...) ایمضانیزی و آدینیزی یازمایین. عکسینه دانیشیق، سس‌وئرمه، سوال-جاواب و... فوْرمادا اوْلان یازیلارینیزین سوْنوندا ۴ تیله ~~~~ علاوه ائده‌رک ایمضالایین.\nمؤضوع سئچیمینده چتینلیک چکیرسینیزسه، آشاغیداکی صفحه‌لر سیزه یاردیم ائده‌جک:\nویکی‌پدیا:مقاله ایسته\nویکی‌پدیا: ۱۰۰۰ مقاله\nایسته‌نیلن مقاله‌لر\nیاراتماق ایسته‌دیگینیز مقاله‌نین آدینی آشاغیداکی بوْش یئره یازین و \"مقاله یارات\" دۆیمه‌سینه باسین. ایلک مقاله‌نیزی یارادین.\nویکی‌پدیا ایشلدنلری بیلیملیکلیک شخصلر دئییللرسه، اؤزلری حاقدا مقاله یارادا بیلمزلر. بۇجور بیلگیلری یالنیز اؤز ایشلدن صفحه‌لرینده وئره بیلرلر!\nMaxeeder (دانیشیق) ۴ مارس ۲۰۱۸، ساعت ۱۹:۵۳ (UTC)== خوش‌گلدینیز ==\nCan't read Azerbaijani? Read this message in English\nor French\nسالام٬ Hamedi2004. بۆتونلوکله کؤنوللو ایشلدنلرین چالیشماسی ایله یارادیلان ویکی‌پدیا بیلیملیگی‌نین تۆرکجه دیلینده اوْلان ورژنینه خوْش گلیبسینیز.\nباشلامادان اؤنجه آشاغیداکی قایدالارلا تانیش اوْلمانیزی تؤوصیه ائدیریک:\nیارادیلان مقاله‌لری دَییشدیرمه‌یه و یا یئنی مقاله یاراتماغا تردید ائتمه‌یین، جسور اوْلون. بیر نئچه جۆمله‌لیک مقاله‌لر یاراتماقدان چکینمه‌یین.\nمقاله‌لرین بیلگی‌لیک، بیلیملیک‌لیک، طرفسیز و غرضسیز اوْلماسینا دیقّت ائدین.\nمقاله‌لری دَییشردیرمه‌دن اؤنجه دَییشدیرمه قایدالاری ایله تانیش اوْلون.\nسوْرغولارینیزا کؤمک صفحه‌لرینده جاواب آختارا بیلرسینیز. اوْردا جاواب تاپانماسانیز، ایلگیلی دانیشیق صفحه‌سینده سوْروشون.\nباشقا ایشلدنلردن یاردیم ایسته‌مکدن چکینمه‌یین، اوْنلارین دانیشیق صفحه‌لرینی دَییشدیره‌رک سواللارینیزی آرتیرین.\nیئنی یاراتدیغینیز مقاله‌لرین تۆرکجه دیلینده اوْلماسینا دیقّت ائدین. کؤچورمه یازیلیملارینی ایشه آپاران زامان یازی‌نین دیلینی یازی قۇراللاری ایله دقیقلشدیردیکدن سوْنرا مقاله‌یه آرتیرا بیلرسینیز.\nمقاله‌لرده و بۇنلارا ایلگیلی صفحه‌لرده (بؤلمه‌لر، شابلونلار و...) ایمضانیزی و آدینیزی یازمایین. عکسینه دانیشیق، سس‌وئرمه، سوال-جاواب و... فوْرمادا اوْلان یازیلارینیزین سوْنوندا ۴ تیله ~~~~ علاوه ائده‌رک ایمضالایین.\nمؤضوع سئچیمینده چتینلیک چکیرسینیزسه، آشاغیداکی صفحه‌لر سیزه یاردیم ائده‌جک:\nویکی‌پدیا:مقاله ایسته\nویکی‌پدیا: ۱۰۰۰ مقاله\nایسته‌نیلن مقاله‌لر\nیاراتماق ایسته‌دیگینیز مقاله‌نین آدینی آشاغیداکی بوْش یئره یازین و \"مقاله یارات\" دۆیمه‌سینه باسین. ایلک مقاله‌نیزی یارادین.\nویکی‌پدیا ایشلدنلری بیلیملیکلیک شخصلر دئییللرسه، اؤزلری حاقدا مقاله یارادا بیلمزلر. بۇجور بیلگیلری یالنیز اؤز ایشلدن صفحه‌لرینده وئره بیلرلر!\n--Ilğım (دانیشیق) ‏۱۱ جولای ۲۰۱۶، ساعت ۱۱:۳۱ (UTC)جاواب\nالپ ار تونقا بی نه ایچین بورادان ال چکمیسن. سن بورانی باغلاتماق اوچون چالیشیردین و سنین ضدتورک و تورکجه ایله دوشمانلیغین هامیلارا قانیتلانیبدیر. سنین یئرین بوراسی دئییل گئت فارسجا ويكي ده پانفارس یولداشلاریوینان بیر یئني نقشه دوزنله.\nیوْرولمایاسیز\nدَییشدیر\nسوْن نظر: ۸ سال پیش۱ نظردانیشیقدا ۱ نفر وار\nسلام ،یاراتدیغینیز مقاله‌لر اۆچون اللرینیز آرغیماسین،چالیشمانیز داوامی اوْلسون.تاسوفله تۆرکجه ویکیپدیانین دۆشمنلری طرفیندن یئنی چالیشانلارا ایتهاملار و ایفتیرالار وۇرولور بوْنلاری جیدی تۇتماین.حؤرمتلهM.XIII (دانیشیق) ‏۲۵ جولای ۲۰۱۶، ساعت ۱۶:۴۸ (UTC)جاواب\nبیر تاپشیرما\nدَییشدیر\nسوْن نظر: ۸ سال پیش۱ نظردانیشیقدا ۱ نفر وار\nسالاملار بی. یازی قۇراللارینا گؤره جۇغرافی آدلاری ایراندا ایشلندیگی کیمی، آنجاق ایمکان داخیلینده اؤز تلفّوظوموزه اۇیغون شکیلده یازیلاجاق. لۆطفاً یاراتدیغینیز صفحه‌لرده جۇغرافی آدلاری بۇ قایدایا اۇیغون دۆزنله‌یین؛ مثلاً بۇ شابلوندا «مسکو ← موسکو»٬ «ترکیه ← تۆرکیه» و ... یازیلمالی‌دیر. هابئله عربجه فارسجا شخص آدلاری خاریجینده سسلی حرفلری یازمالی‌ییق. حؤرمتله --Ilğım (دانیشیق) ‏۲ آقوست ۲۰۱۶، ساعت ۱۲:۴۳ (UTC)جاواب","num_words":983,"character_repetition_ratio":0.05,"word_repetition_ratio":0.674,"special_characters_ratio":0.201,"stopwords_ratio":0.014,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":116029.1,"cluster_detection":-1}
+{"text":"(مقاله)دانیشیقایشلدنایشلدن دانیشیغیویکی‌پدیاویکی‌پدیا دانیشیغیفایلفایل دانیشیغیمدیاویکیمدیاویکی دانیشیغیشابلونشابلون دانیشیغیکؤمککؤمک دانیشیغیبؤلمهبؤلمه دانیشیغیپوْرتالپوْرتال دانیشیغیTimedTextTimedText talkماژولماژول دانیشیغی","num_words":79,"character_repetition_ratio":0.023,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.066,"stopwords_ratio":0.038,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.996,"perplexity_score":13396.3,"cluster_detection":-1}
+{"text":"گؤزلرینی آچیرسان. شافاق گؤزلرینی قاماشدی��یر. یومورسان. یوخویلا اویاقلیق آراسی بیر آنی دا یاشاییرسان. فیکیر هله بئینینین سللولارینی، عصب‌لرینی چالیشدیرماییب. یالنیزلیغینی یورقانینا بورگه‌له‌ییب، باغرینا باسیرسان، ساغینا دؤنورسن. شافاقین ایشیغی کیپریکلرینین اوجوندا دایانیب. گؤز قاپاقلارینی بیر- بیریندن آییرماق ایسته‌ییر. گؤز قاپاقلارین اوکیانلارین صدف‌لریدی، دونیانی بوروین ایشیغا آچیلیر. آرخان اوسته دؤنورسن. بورگه‌لنمیش یورقانی برک- برک باغرینا باسیرسان. هله ده گؤزلرین ایشیغا قاماشیر. پنجره‌نه آسیلمیش تور پرده‌نین آرخاسیندا دومانلی شافاقا زیلله‌نیرسن. شافاقی دؤوره‌له‌میش، گؤیومسوو بولودلاردان خوشلانسان دا، اوره‌یینی داریخدیریر. شافاقین آچیلیشیندان بللی‌دی؛ بو گون‌ ده گونش بولودلارین آرخاسیندا قالاجاق.\nفیکیر بئینینین عصب سللولاریندا قیمیلداماغا باشلاییر. گؤز قاپاقلارین قاپانیر. ساعاتا باخماغین گلمیر. ندنسه قالخماق زامانی یئتیشدیینده، نه اولور، اولسون، ساعات دورمادان زیل چالاجاق. سن یئریندن قالخاجاقسان. ساعاتین زیل سسینی سؤندوره‌جکسن. ال- اوزونو یومامیش، آشپازخانایا گئده‌جکسن. اوجاغین اوچ شعله‌سینی ، یاندیراجاقسان. چایدانا سو دولدوراندا، هر گونکو کیمی، آبگرمکن دان غیرعادی فیسیلتی سسی قالخاجاق. هر گونکو کیمی فیکیرله‌شه‎جکسن:« یادیمدا اولسون تعمیرکارا زنگ ووروم» چایدان اوجاق اوستونده چیسیلدایاندا، سن ایکی قاشیق تورک قهوه‌سی، ایکی قاشیق شکر، قهوه جوشا بوشالدیب، قاشیغین دالیسیلا قهوه‌ایله شکری بیر- بیرینه قاتاجاقسان. شکرین خیرچیلتی سسی اوره‌یینی دیده‌جک. ایکی فینجان سو، قهوه جوشا بوشالدیب، اوجاغین شعله‌جیکینین اوستونه قویوب، شعله‌نین خودونو آشاغی چکه‌جکسن. روف سود قابینا گؤز عیاری بیراز سود بوشالدیب، اوجاغین اوچونجو شعله‌سینین اوستونه قویاجاقسان. توالته گئده‌جکسن. دیشلرینی فیرچالادیغیندا، اوجاغین اوزه‌رینده‌کی سودایله، قهوه‌نی دوشونه‌رک، تلم- تله‌سیک آغزینی لیلیخلاییب، آشپازخانایا دوغرو قاچاجاقسان. کؤپویو قالخمیش سودون شعله‌سینی سؤندورب، قهوه جوشو یوخلایاجاقسان. ‌قهوه، قایماق باغلایاجاق؛ قایماغین قیراقلاریندان یاواش- یاواش قایناماغا باشلادیغیندا، قاینامادان اوجاغی سؤندورمه‌لیسن. چایدانین لولویوندن بخار قالخاجاق چاینیکه بیر آتیملیق چای، بیر بارداق بویوندا قاینار سویو سوزوب، یئنی‌دن اوجاغین اوستونه قویاجاقسان. نئجه ده اولسا، یاشام یولداشین گیلاناری رنگینده چایی بینیر. قهوه‌نی فینجانلارا سوزمه‌دن آشپازخانادان بویلانیب، اوغلانلاری سسله‌یه‌جکسن« اوشاقلار دورون اَیاغا…بئواخ دی» قهوه‌نی فینجانلارا سوزوب میز اوستونه قویاجاقسان. اوشاقلارین اوتاغینا دوغرو گئده‌جکسن. یئددی یوخونون ایچینده‌دیلر. بیر داها سسله‌یه‌جکسن« آی بالا… دورون آخی بئواخ‌دی… یوبانارسیز هااااا…» اوغلانلار اؤزلرین ائشیتمه‌مزلییه ووراجاقلار. سنسه «واللاه دا چاغیرمیاجام هاااا…. دورون اَیاغا….ساعاتا بیر باخین….» اوغلانلار یئرلرینده گئرنه‌شنده سن اؤز اوتاغینا گئده‌جکسن. گوزگوسوز اوتاغیندا، گؤزلرینین آلمالیغینین آلتیندا، گونو- گوندن آرتان چیزگی‌لرینه کِرِم چکه- چکه کامپیوترینی یاندیراجاقسان. نارکوتیکه آلیشقانلیق کیمی، ایشه گئتمه‌دن ایمیل لرینی یوخلاماق، فیس بوکا گؤز دولاندیرماق دئییشیلمز عادت کیمی اولوب سنه. فیس بوکدان سورویله گلمیش ایمیل‌لری پوزاجاقسان. “وی کیو” و “پارس بوک” دان گلمیش ایمیل لرده، نئت کیتابلارینین آدینا باخاجاقسان. گون اولمور کی بیر نئچه نئت کیتابی بو سایتلاردان نئت ایشله‌ییجیلرینه گؤندریلمه‌سین. ایشینه گلن کیتابلاری دانلود ائده‌جکسن. سونرا گؤز اوجو فیس بوک پئیجینه باخاجاقسان. گؤزون یازیلمادیغی سؤزلری آختاراجاق. یازیلارا باخا- باخا، فیکیرین، سؤزو سؤزدن آییراجاق. کیم کیمه نه یازیب، کیم کیمین یازیسین اوخویوب دا، بیه‌نیب، کیم کیمین یازیسین اوخومامیش بیه‌نیب؛ کیم کیمین یازیسینی دئییل، شکیلینی بینیب….\nکامپیوترین اؤنوندن قالخدیغیندا، فیس بوک آلیشقانلیغیندان زهلن گئده‌جک. دونیانین ال چاتیلماز بیر نوقطه‌سینه گئدیب، یالنیزلیغینی اؤزون و اؤزلویونله یاشاماق ایسته‌یه‌جکسن.\nاوشاقلار گئیینیب، ائودن چیخدیقلاریندا، سن یئنی‌دن ساعاتا باخاجاقسان. اوغلانلارین اوتاغینین گوزگوسونه گؤز اوجو باخیب، ساچلارینین آغینا، قاراسینا باخمادان، ساچلارینی دارایاجاقسان. ایللردی قاین‌آنان دونیادان کؤچوب. اونون گئدیشی‌ایله سنین سورمه قایناغین دا قورویوب. گؤزلرینی سورمه یئرینه قارا میدادلا قارالاماسان، یاتالیغا دوشموش ناخوشلارا اوخشایارسان.\nاداره‌نین سرویسینین گلیشینه آزجا زامان قالاجاق. آرتروز آغریلارین شدتلنمه‌سین دئیه، سودایله، بال قاریشیمینی ایچه‌جکسن. گئیینیب، قاپیدان چیخمادان چایدانین آلتینداکی شعله‌نی سؤندوره‌جکسن. سحرین شیرن یوخوسونا دالمیش، فیس- فیس فیسلدایان یاشام یولداشینی سسله‌یه‌جکسن« من گئتدیم. یوبانارسان هااااا»\nقاپیدان ائشییه چیخدیغینندا دؤرد قات آپارتمانین ائولرینیدن قالخان قوخولار بورنونا دولاجاق. دیوار بیر قونشونوز نئجه هر گون یئدییی املت دن چییریمیر دئیه، دوشونه‌جکسن. پیلله‌‌لری آشاغی ائندیینده، یئنی بیر ایش گونونون سحری اوزونه آچیلاجاق. عینالی گئنه گؤزونده قیزاراجاق. هر گونکو کیمی عینالی یا سلام دئیه‌جکسن. اویسا، سایماز- سایماز سنه باخاجاق. سنسه هر گونکو کیمی اوره‌یین داریناجاق. داریخماغین باشلاناجاق…\nیاتاغینداسان. گؤزون گوندوزه آچیلیب. سولونا دؤنورسن. باغیرنا باسدیغین یورقان، یاتاغیندان یئره دوشور. گؤیولسوز ساعاتا باخیرسان. گؤزون عقربه‌لره توخوندوغوندا، هؤله‌سک یئریندن قالخیرسان. گئج قالیبسان دئیه دوشوندویونده، یاددایشیندا آیین دؤردونجو گونو اولدوغو، یادینا دوشور. نه ده اولسا، سحرینه گؤز آچدیغین گونون تعطیلینی ۱۴۰۰ ایل اؤنجه‌کی تاریخه بورجلوسان. هله اؤنونده بیر باشقا تعطیل گونو وار دئیه، دینجلیکله یاتاغینین قیراغیندا اوتورورسان. ایسته‌مه‌دن تاریخین دوزاغینا دوشورسن. صاباح ثقه‌الاسلام یئددی کیشی‌ایله بیرلیکده، تبریزده دارا چکیله‌جک. روسیه‌ ۱۹۱۷ینجی ایللرینه گئری دؤنمه‌یه‌جک. داها اکتبر انقلابی اؤز وئریب، هئچ بیر هئیت تقه‌الاسلامین مزارینا گول چلنگی دئییل، بیر یارپاق چیچک بئله گتیرمیه‌جک.\nتاریخین دوزاغیدان قورتولماق ایسته‌ییرسن. ۱۳۰۰ ایللریندن اوزاقلاشیب، ۱۳۲۴نجو ایله یئتیشدیینده، آنان سؤیله‌دیی خاطیره‌لر یادداشیندا دیریلیر. ۸۱ یاشی اولسادا، او ایللرده مدرسه‌ده اوخودوغو شعرلر، درس‌لر، آیدین- آشکار یادداشیندا قالیب:\nای بیزی یوخدان یارادان تانریمیز\nسن بیزه لطف ائیله، عنایت ائله\nبیزلری دوزگون یولا، دوز ایشلره\nقدرت ذاتین‌لا هدایت ائله\nسن آتامیزلا، آنا، اوستادیمیز\nراضیلیغین بیزلره قیسمت ائله\nتاریخین دوزاغینا دوشَرسن، قورتولاجاغین اولماز. قوی ۱۳۲۵ینجی ایلین آذر آیینین آغری- آجیسینی تبریزین بئلی سینمیش ارگی چکسین، دئییرسن. یاتاغیندان قالخیرسان. آشپازخانایا دوغرو گئدیرسن. اوجاغین بیر شعله‌سین یاندیریرسان…\n۹۱.۹.۴\nدانلود\nنسخه اصلی این مطلب\n«میانالی علیرضا»نین یئنی شعر مجموعه‌سی یاییلدی\nایشیق\nآرخاداش خاطیره‌لری (ایکینجی بؤلوم)\nرقیه کبیری\nبیر نئچه شعر؛ بیر تنقیدسل اوخونوش؛ «کریم قربان‌زاده»\nکامیل قهرمان‌اوغلو\nان اوزاق یاخین\nفریبا ابراهیمی(آفاق)\nچاپ\nیک پاسخ\nآیین شایین گفت:\nپنجشنبه ۹ آذر ۱۳۹۱ در ۱۹:۰۷\nهئچ بیر هئیت ثقه‌الاسلامین مزارینا گول چلنگی دئییل، بیر یارپاق چیچک بئله گتیرمیه‌جک\n.\nثقه الاسلامی ـ حسنی ـ غدیری ـ دار آغاجیندان آسان زامان شاخسئی گئن آداملارا، یئنه دورب باخاجاقلار. بابی لاری آسیب، دئییب آستاجا کئچه جکلر. دونن، بوگون، صاباح فرق ائتمز، ساده جه آدلار و آدلار! دئییشیلیر.","num_words":1536,"character_repetition_ratio":0.039,"word_repetition_ratio":0.009,"special_characters_ratio":0.201,"stopwords_ratio":0.001,"flagged_words_ratio":0.001,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":110517.4,"cluster_detection":-1}
+{"text":"تیسفون یادا کتسفون ایرانین هلنیسم چاغیندا خانکندی ایدی و تاریخی بیر شهرین آدی دیر، بو شهر حاضیرده بوگونکو عراق اؤلکه‌سینین اراضیلرینده یئرلشیبدیر. تیسفون شهری اشکانیلر و ساسانیلر چاغیندا ایرانین پایتختی‌ایمیش. بو شهرلر هلنیسم دؤورونده قورلموشدور و نئچه مجموعه و قصرلری وارایدی.هابئله ولوگاسس سلوکوس ، بای آداتیس ، پومبدیتا ، آنتیوخیا کسری ، بابل و... نئچه سری شهرلر کتسفون یادا عربجه مدائن آدلانیردی.\nCtesiphon\nMap of the metropolis of Ctesiphon in the Sasanian era\nShown within عراق\nیئر\nSalman Pak, Baghdad Governorate, Iraq\nمنطقه\nMesopotamia\nموختصات\n33°5′37″N 44°34′50″E \/ 33.09361°N 44.58056°E \/ 33.09361; 44.58056موختصات: 33°5′37″N 44°34′50″E \/ 33.09361°N 44.58056°E \/ 33.09361; 44.58056\nنوع\nSettlement\nگئچمیش\nییخیلیش\n800 AD\nCultures\nIranian\nSite notes\nExcavation dates\n1928–1929, 1931–1932, 1960s–1970s\nArchaeologists\nOscar Reuther, Antonio Invernizzi, Giorgio Gullini\nCondition\nRuined\nتاریخ\nدَییشدیر\nبؤیوک اسکندر آرامیلر سولاله سین ایراندا مغلوب ائتدی هابئله سون ایللر آرامیلری ظولمونه قارشی ایران ائللری هلنیسم یادا فیلهلنیسم رویه سین قبول ائتدیلر.هلنیسم یونانجادا اولماقدیر و چوخلو ائللر ایراندا میصرده و اورتا آسیاده و عیراقدا و شامدا بو رویه نی آرامیلره قارشی قبول ائتمیشدیر و آرامیلرین قاباغیندا قارشی اولدولار بو اساسدا ایراندا سلوکیلر و پارتیلر هلنیسیم رویه سینده حکومت سوردولر و بوتون شهرلری یونانی رویه ده قورولدو. کتسفون آدی اسکی یونانجا دیلدن گلیب هابئله معناسی بیلنیمیر بللی اولان ایسکیتلر بو آدی بوشهره سئچیبلر و یونانی اولموش ایسکیت بیر آددیر.","num_words":319,"character_repetition_ratio":0.051,"word_repetition_ratio":0.013,"special_characters_ratio":0.287,"stopwords_ratio":0.003,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.997,"perplexity_score":116616.0,"cluster_detection":-1}
+{"text":"(مقاله)دانیشیقایشلدنایشلدن دانیشیغیویکی‌پدیاویکی‌پدیا دانیشیغیفایلفایل دانیشیغیمدیاویکیمدیاویکی دانیشیغیشابلونشابلون دانیشیغیکؤمککؤمک دانیشیغیبؤلمهبؤلمه دانیشیغیپوْرتالپوْرتال دانیشیغیTimedTextTimedText talkماژولماژول دانیشیغی","num_words":79,"character_repetition_ratio":0.023,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.066,"stopwords_ratio":0.038,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.996,"perplexity_score":13396.3,"cluster_detection":-1}
+{"text":"تزار روسیه‌سی‌نین 1905-جی ایل 17 اوکتوبر مانیفستی ضیالی‌لار، قلم آدام‌لاری آراسیندا جیدی فیکیر اویانیشی یاراتدی و خالقا وعد اولونان \" سؤز، مطبوعات و ویجدان آزادلیغی \" ایدئیاسی یئنی مطبوع اورقان‌لارین یارادیلماسینا تکان وئردی. 1905-جی ایلین دسامبر آیی‌نین اورتالاریندا آذربایجان مطبوعاتی تاریخینده ایکی قزئت فعالیت گؤسترمگه باشلادی. بونلاردان بیرینجیسی پرولتار دووشنجه‌نین داشیییجیسی اولان \" İzvestiya soveta Raboçix Deputatov \" قزئتی ایدی. ایکینجیسی ایسه احمد بیگ آغااوغلونون رداکتورلوغو آلتیندا نشر ائدیلن ایرشاد قزئتی ایدی.\n1905—1908-جی ایل‌لرده باکی‌دا چیخمیشدیر. مودیر و ایمتییاز صاحیبی احمد بیگ آغایئو (آغااوغلو) ایدی. 1908-جی ایلده مووقّتی رداکتورو م.ا.رسول‌زاده اولموشدور. اوزئییر بیگ حاجی‌بیگوف \" ایرشاد \" --ین ان فعّال امکداش‌لاریندان ایدی. بورادا ایشله‌دیگی مودّتده 100-ه یاخین پوبلیسیستیک مقاله، \" اوردان-بوردان \" عومومی باشلیغی آلتیندا 200-دن چوخ فلیتون و ساتیریک مینیاتور یازمیش، \" ایرشاد \" -این فِلیِتونچوسو کیمی شؤهرت تاپمیشدی. \" ایرشاد \" -این نشری ایکی دفعه دایاندیریلمیشدی: 1907-جی ایلده مووقّتی، 1908-جی ایلده ایسه همیشه‌لیک. هر ایکیسی‌نین \" گوناهکاری \" اوزئییر بیگ حاجی‌بیگوف اولموشدور. بیرینجی دفعه \" استوْلیپی‌نین خیالی \" فِلیِتونونا، ایکینجی دفعه ایسه تزار حؤکومتی‌نین \" ایوان \" اوبرازی ایله جیدی مسخره اولوندوغو \" ناغیل \" فِلیِتونونا گؤره.\nفعالیتی\n[دَییشدیر]\nاحمد آغااوغلو\nاحمد بیگ آغااوغلو بوتؤولوکده قزئتین 1905-1906-جی ایل‌لرده 116 سایی‌نین رداکتورو اولموشدور. قزئتین 1906-جی ایلین فوریه نؤمره‌لری اوزئییر حاجی‌بیگلی‌نین مودیرلیگی، مارس آییندا ایسه بیر نئچه سایی مووقتی باش موحریرلیگی ایله ایشیق اوزو گؤرموشدور. 1907-جی ایلده ایسه 1-جی سایدان 15-جی سایا کیمی هاشیم بیگ وزیروفون رداکته‌سی ایله نشر اولونموشدور. م.ا.رسول‌زاده ایسه \" ایرشاد \" این 11 سایینی (46-57-جی نؤمره لرینی) رداکته ائتمیشدی. قزئتین ایلک ساییندا اعلان اولوندوغو کیمی \" هر هفته فارس دیلینده دخی بیر ورقه‌سی \" عبدالممالک فراهی‌نین رداکتورلوغو ایله اوخوجولارا چاتدیریلمیش، قارشی‌یا قویولان مقصدلر حیاتا کئچیریلمیشدی. مطبوعات تاریخی آراشدیریجی‌لارین آپاردیقلاری استاتیستیکایا گؤره، \" ایرشاد \" این دؤرد ایله عرضینده 536 سایی چاپ اولونوب. \" حوریت، موساوات، عدالت \" شوعاری ایله نشر اولونان بو مطبوع اورقانین ناشیری 1881-جی ایلده باکی‌نین صابونچو کندینده نفت میلیونچوسو مهدی‌قولو بیگین عاییله‌سینده دونیایا گلن عیسی بیگ آشوربیگوف ایدی. \" دعوت \" ، \" شلاله \" ، \" نیجات \" ، روسجا چیخان \" بارابان \" ساتیریک ژورنال و قزئت‌لری‌نین ناشیری، همچنین رداکتورو اولان ع. آشوربیگوف \" ایرشاد \" این چاپیندا آیخیندان ایشتیراک ائدیب.\nایرشاد \" قزئتینده فعالیت گؤسترن گؤرکملی موتفکّیرلر آراسیندا اوزئییر حاجی‌بیگوف، م.ا.رسول‌زاده، ف.آغازاده، ع.ف.نعمان‌زاده، ق.قارایئو، آ.ی.طالب‌زاده، م.س.آخوندوف، آ.سور، س.م.افندی‌یئو، م.هادی، ن.وزیروف، م.ع.صابر و باشقالاری دا وار ایدی.\nمؤوضوسو\n[دَییشدیر]\nگونده لیک نشر اولونان بو قزئت ادبی، سیاسی، علمی، ایقتیصادی و ایجتیماعی قزئت ایدی. شرق اخلاقی-معنوی دَیرلری‌نین قدیم‌لیگینی اؤنه‌چکن \" ایرشاد \" ایسلامین علمی فلسفی طرف‌لرینه دیقت یؤنلدیر، اینسان آزادلیغی‌نین بو دینی دَیرلرله عئینیت تشکیل ائتدیگینی وورغولاییر و موسلمان همرأی‌لیگی‌نین واجیب‌لیگینی اوخوجولارا چاتدیریردی. قزئت کیشمیشوف، قاراگؤزوو کیمی سانسورلارین تضییق‌لرینه باخمایاراق دؤور اوچون آکتوال اولان مقاله لر درج ائدیلیردی.\nدؤورون گؤرکملی ادیب، شاعیر و پوبلیسیست‌لرینی اطرافینا توپلایان \" ایرشاد \" تکجه خالقین گئده‌جگی یولو گؤسترمیر، قارشی‌یا چیخاجاق چتینلیک‌لری، مذهب ایختیلاف‌لارینی قلمه آلیر، جمعیتی بیرلشدیره‌جک دَیرلری تبلیغ ائدیردی. \" ایرشاد \" ایرثینی آراشدیران پروفسور شامیل ولی‌یئو قئید ائدیر کی، بو مطبوع اورقان قورولاجاق دؤولتین، آزادلیغا چیخاجاق آذربایجانین نامینه چالیشیر، گونده‌لیک ایشین، یاشاناجاق ایدئیالارین دوستورونو موعین‌لشدیریردی. بو دوستور، یاشام و دوشونجه‌نین فورماتی \" ترجومان \" این رداکتور و ناشیری اسماییل بیگ قاسپرالی‌نین \" دیلده، فیکیرده، ایشده بیرلیک \" ایدئیاسی ایدی. آز سونرا بو ایدئیا اساسیندا فورمالاشان و ماهیت باخیمیندان داها گئنیش اولان، همچنین علی بیگ حسین‌زاده طرفیندن فورموله ائدیلن \" تورکلشمک، ایسلام‌لاشماق و موعاصیرلشمک \" ایدئیاسی آرتیق \" ایرشاد \" این ایدئولوژی کیمی فورمالاشدیردیغی ایستیقامت و وطنداش‌لیق یولو ایدی.\n\" ایرشاد \" حاقیندا فیکیرلر\n[دَییشدیر]\nآذربایجاندا بو یولون اساسینی قویان علی بیگ حسین‌زاده احمد بیگ آغا اوغلوندان آیریلسا دا، اونون عقیده مؤحکم‌لیگینه اینانیر و \" ایرشاد \" این ایلک سایی باره‌سینده یازیردی:\n\" \" ایرشاد \" حاقیندا بیر نئچه سؤز سؤیله‌مک ایستریز. بیز \" ایرشاد \" این ظوهور و اینتیشارینی ان صمیمون قلب تبریک ائدریز. چونکی \" ایرشاد \" این ظوهوری-حیاتی میلّیه‌میزده غایت موهوم بیر خوطبه‌یی-ترقّی‌دیر. حتّی دئیه بیلرم کی، بو خوطبه‌‌نین اهمیتی اخیراً سایر شهرلرده ساحه‌یی-اینتیشاره چیخان قزئت‌لرین ظوهوروندان دخی زیاده‌دیر. بو درجه‌یی-موهوم بیر واقعه بیزیم شهریمیز اوچون اولسا-اولسا \" اکینچی \" قزئتی‌نین ظوهورو ایدی. \" اکینچی \" قزئته‌سی بیر زاماندا چیخمیش ایدی کی، او واخت موسلمانجا هئچ بیر قزئت یوخ ایدی. حتّی جماعتیمیز قزئته ندیر؟ آدینی بئله بیلمه‌ییردی. اگر قزئته میلّتین، جماعتین گؤزو ایسه، او جماعتی بیرگؤزلو ائدن حسن بیگ حضرت‌لری ایدی. ایشته جماعتی ایلک دفعه ده ایکمالی-مخلوقات اولان اینسان کیمی \" حیات \" ایله برابر ایکی‌گؤزلو ائدن \" ایرشاد \" اولموش اولویور. بوگونکو حالیمیزدا بیزیم اوچون ایکی گؤزلو اولا بیلمک ده بیر سعادت ساییلمالی‌دیر. \"\nآذربایجانین ایجتیماعی-سیاسی فیکیر تاریخی ایله باغلی اولان اسماییل بیگ قاسپرالی علی بیگ حسین‌زاده‌یه یازدیغی مکتوبدا \" ایرشاد \" این فعالیتی ایله باغلی ماراقلی فیکیرلر ایره لی سوروردو:\n\" شوکور خودایا، ماشاللاه زمانه‌یه. ایییرمی سنه‌لیک بیر حسرتیمه قارشی \" حیات \" گؤرولدو، \" ایرشاد \" ائشیدیلدی. اومیدوارام کی، \" حیات \" \" ایرشاد \" آ، \" ایرشاد \" \" حیات \" آ خادیم اولوب، مماتی تا قاف داغلارینا قدر سورمگه جهد و غئیرت ائدرلر. \"\n\" ایرشاد \" این اوزلشدیگی تهدید و تضییق‌لری، سانسور باسقی‌لاری باره‌سینده ایسه م.ع.صابر یازیردی:\n\" \" رهبر \" یورولوب، یوخلادی \" ایرشاد \" او \" تکامول \" ، آسلان‌لارا اوخ دَیدی، پئیستان دا قاپاندی. \"\nمؤوضولاری\n[دَییشدیر]\n20. عصرین اول‌لرینده تزار روسیه‌سینده باش وئرن حادیثه‌لر، سیاسی-ایجتیماعی گرگینلیک‌لر، خالق‌لارین اویانیش پروسه‌سی بو دؤنم نشر اولونان مطبوع اورقان‌لاردا اطرافلی شکیلده عکس ائتدیریلیر، مؤوجود دوروم آنالیز ائدیلیر، موختلیف ایدئولوژی باخیشلار سوزگجدن کئچیریلیر و علمی یئنی‌لیک‌لر خالقا تقدیم اولونوردو. ا.آغااوغلو تزار روسیه‌سی‌نین ایجتیماعی-سیاسی دورومونو تحلیل ائدرکن اونون تاریخی منظره‌سینه نظر سالیر، موستملکه‌چی‌لیک سیاستی‌نین ماهیتینی آچیقلاییر و بو سیاستی حیاتا کئچیرن‌لرین ایمپریاپرست خیال‌لارینی کسکین تنقید ائدیردی. سیاسی پلورالیزمی اؤنه‌چکن ا.آغااوغلو روسیه‌ده فعالیت گؤسترن فیرقه‌لرین فعالیتینی ده ایشیقلاندیریردی. او، \" روسیه‌نین حال-حاضیری \" مقاله سینده \" ایستیبدادییون و مشروطییون \" ایستیقامتینده اولان‌لارین، یعنی مونارشیست و اینقیلابی پارتیالارین فعالیتی باره‌سینده معلومات وئریر، اونلارین یارانما سبب‌لرینی، فعالیت‌لرینی آراشدیریردی. مؤلیف اؤز مقاله‌سینده \" مونارشیست اوبسولیوتیست \" ، \" مونارشیست کونستیتوسیونالیست \" و \" کونستیتوسیونالیست دموکرات \" فیرقه‌لری‌نین یارانماسی و ایجتیماعی-سیاسی ایصلاحات‌لارین ضروری‌لیگینی دیقته چاتدیریردی. ا.آغااوغلو بو معنادا موعاصیرلرینی \" کونستیتوسیونالیست دموکرات‌لار \" این اوزرینه یؤنلده‌رک یازیردی:\n\" بو فیرقه روسیه‌ده ان بؤیوک، ان گوجلو فیرقه‌لردن‌دیر: جمعی روسیه‌نین پیشروولاری، عُقلاسی، اربابی-قلم و ذکاسی، بیگلری، خانلاری، پروفسورلاری، یازیچی‌لاری و قزئت‌لری بو فیرقه‌دن‌دیرلر. شیمدیدن دئمک اولار کی، گله‌جکده حؤکومت و ایداره بو فیرقه‌نین الینده اولاجاقدیر. \"\n\" ایرشاد \" چی‌لار آذربایجانین گله‌جک ایستیقلالی نامینه عزمله موباریزه آپاریر، قونشو اؤلکه‌لرده گئدن ایجتیماعی-سیاسی پروسه‌لری ایزله‌ییر، اونلارا عایید آنالیتیک یازی‌لار یازیردیلار. همچنین اوروپا و آمریکا، اوزاق و یاخین شرق اؤلکه‌لری ده دیقته آلینیر، روس، فرانسه، اینگیلیس مطبوعاتینا ایستیناداً بین الخالق حیات باره‌سینده اینفورماسیالار درج ائدیردیلر. چاپ اولونان بو یازی‌لاردا \" ایرشاد \" اؤز ایدئیا-سیاسی ایستیقامتینه، ایدئولوژی گؤروشونه گؤره دؤولتچی‌لیک و حوریت آمالینی اؤن پلاندا گؤتورور، میلّی موستقیل‌لیک، آزادلیق دویغولارینی ترنّوم ائدیردی. بین الخالق حیاتا عایید یازی‌لاردا دونیانین موترقّی اؤلکه‌لری‌نین دؤولتچی‌لیک تجروبه‌سی، اونلارین سیاسی و حوقوقی سیستم‌لری آذربایجان اینسانینا چاتدیریلیردی. ا.آغااوغلونون سیلسیله شکیلده درج ائتدیردیگی \" قوْسوُدارستوننی دوما، یا پادشاه‌لیق شورا \" مقاله‌سی بو باخیمدان اهمیتلی‌دیر.\nبؤیوک موتفکّیر فرانسه‌نین زنگین تاریخی تجروبه‌سینه ایستیناد ائدیر، آذربایجاندا ایلک دفعه اولاراق آزادلیغین سیاسی مضمون و ماهیتینی آیدینلاشدیریردی. فرانسه‌نین دؤولتچی‌لیک تجروبه‌سینه ایستیناداً مؤلیف یازیر: \" وکیل‌لر اؤزلرینی دایمی صورتده مجلیس حساب ائدیب. اوّلینجی ووکاله مجلیسینده روسجا (uçreditelniye sobranie)، یعنی ترتیب‌وئریجی شورا آدی قویدولار. شورادا روبسپیئر، دانتین و مارات آدلی اوچ شخصین علا درجه ده نوفوذ و تاثیرلری وار ایدی. اونلارین حوریت‌پرست، اودلو، آتشلی نیطق‌لری جومله تکانی و فیرنگیستانی غریبه بیر تخدیش و هیجانه گتیردی. شورایی-ووکلا روبسپیئرین تکلیفینه گؤره مجلیس گونلری‌نین بیرینده قئید ائتدی کی، اینسانا بالطبیعی موختص اولان حوقوق و ایختییارات باره‌سینده موذاکیره ائدیب بو حوقوق و ایختییاراتی هم فیرنگیستانا و هم ده کوللی-عالمه اعلان ائتسین... حوقوق و ایختییارات عیبارتدیر. 1) سربستی-میلّییه‌دن، 2) حوریتی‌کلمه‌دن، 3) حوریتی-قلمدن، 4) حوریتی-ویجدانیتدن و دینییه دن، 5) حوریتی-شیرکتدن و ایجماعه‌دن. محض بو مضمونلو سیاسی معاریفچی‌لیک ماهیتی داشییان مقاله‌لرین، آنالیتیک تحلیل‌لرین نتیجه‌سینده \" ایرشاد \" چی‌لار آذربایجانین ایجتیماعی-سیاسی فیکرینی، سیاسی شوعورونو، ادبی-مدنی حراکاتینی غربه، اوروپایا یؤنلدیردی. عوموماً اونو دا قئید ائتمک یئرینه دوشر کی، شرق و غرب مدنیتی قارشی‌دورما شکلینده دئییل، عومومی وحدتده گؤتورولور، اینتقراسیانین واجیب‌لیگی اؤنه چیخاریلیردی.\nعلی بیگ حسین‌زاده، احمد کامال و موعلیم مدحت جؤدت اؤز یازی‌لاریندا شرق تاریخینه و ایسلام علمینه توخونور، شرقین مؤحتشم‌لیگینی، مدنی زنگینلیگینی تبلیغ ائدیردیلر. لاکین بو یازی‌لاردا شرق غربله اوز-اوزه قویولمور، ایکی فرقلی دونیاگؤروش کیمی تقدیم اولونوردو. مسیحیت دونیاسی و ایسلام عالمی تاریخینده آزادلیق آنلاییشینا موناسیبت بیلدیرن \" ایرشاد \" چی‌لار دؤولت و جمعیت موناسیبت‌لرینه آیدینلیق گتیریر، بو معنادا ایجتیماعی اینستیتوت‌لاری فورمالاشان اوروپانین بو ساحه‌ده خئیلی اؤنه چیخدیغینی شرح ائدیردیلر. فرانسه‌نین تیمثالیندا اوروپایا موناسیبت معیارینی موعین‌لشدیرمگه چالیشان ا.آغااوغلو \" ایرشاد \" دا دؤولتچی‌لیک تاریخی و نظرییه‌سیندن دانیشارکن آذربایجاندا دموکراتیک جومهوریت ایدئیاسینی اورتایا قویوردو.\nا.آغااوغلو \" ایرشاد \" این 26 مارس 1906-جی ایل ساییندا مونتسکیونین سیاسی فلسفی دوشونجه‌لرینه ایستیناداً یازیردی:\n\" دونیادا اوچ جور حؤکومت اولور؛ بیرینجیسی، ایستیبداددیر، بئله حؤکومتده کولّی ایختییار بیر شخصین الینده اولور؛ ایکینجیسی مشروطیه‌دیر، حاکیم‌لر موستبید اولسالار دا، قانون‌لار حاضیرلاییرلار، اؤزلری ده بو قانونا عمل ائدیرلر؛ اوچونجوسو، جومهوریت حؤکومتی‌دیر، بئله حاکیمیتده کولّی ایختییار خالقین الینده اولور. \"\nفعالیتینده تهدیدلر\n[دَییشدیر]\n\" ایرشاد \" این فعالیتینی و ا.آغااوغلونو تنقید آتشینه توتان‌لار کؤهنه فیکیرلی اینسان‌لار، موحافیظه‌کار شخص‌لر ایدی و بونو چوخ زامان ساده‌جه تنقید خاطیرینه ائدیردیلر.\nقزئتین فعالیتینه منفی تاثیر گؤسترن مسله‌لردن بیری \" ایرشاد \" این یاییمینا تورکیه‌نین حاکیم سیاسی دایره‌لری‌نین قاداغا قویماسی ایدی. ا.آغااوغلونو \" ایرشاد \" این 23 فوریه 1907-جی ایل تاریخلی ساییندا یازیردی:\n\" سولطان عبدالحمیدین قزئته‌سی‌نین تورکیه‌یه کئچیریلمه‌سی شیدّتلی صورتده یاساق ائدیلدی، قاداغان اولوندو. سولطان ساراییندان بو خوصوصدا رسمی ایشارت ویقون بولموش بونون اوچوندور کی، ایکی هفته‌دن بری روسیه‌ پوستاخانه‌لری کیمسه‌یه بیر شئی وئرمییور، بانا گؤندریلن روزنامه‌لر دخی یئتیشمییور. \"\nقزئتین فعالیتی‌نین دایاندیریلماسینی آبونه آزلیغی دیل غلیظ‌لیگی، فیکیر مورکّب‌لیگی و ژورنالیستیکا تجروبه‌سی‌نین یئترینجه اولماماسی ایله باغلایان‌لار بو فاکتا دیقت یؤنلتمه‌لی‌دیرلر. ائله بو سببدن‌دیر کی، 20. عصرین اول‌لرینده کی مطبوعات نومونه‌لری حاقیندا خاطیره‌لرینده عبدالله شایق او دؤورون نشرلرینی قارانلیق گئجه‌ده بیر-بیری‌نین آردینجا یانیب-سؤنن اولدوزلارا بنزه‌دیردی. بو دؤورده آذربایجان مطبوعاتی‌نین ان پارلاق نومونه‌سی اولان \" ایرشاد \" یئنی‌لیکچی مطبوعات اورقانی کیمی اؤز میسیاسینی لاییقینجه داوام ائتدیریر، فیکیر و اینفورماسیا ایستحصالی ایله مشغول اولوردو. \" ایرشاد \" این گؤستردیگی یول عوموم‌خالق یولو اولدوغوندان سونرالار ایستر \" موللا نصرالدین \" چی مطبوع اورقان‌لار، ایسترسه ده \" فیوضات \" چی رومانتیک-فلسفی نشرلر اونون پرینسیپ‌لرینی داها گئنیش میقیاسدا داوام ائتدیردیلر. \" ایرشاد \" دان سونرا اونون اساس آپاریجی یازارلاری دؤورون موختلیف مطبوع نشرلرینده چالیشیر، میلّی ژورنالیستیکامیزین اینکیشافینا اؤز تؤهفه‌لرینی وئریردیلر. دؤورون بیر سیرا آپاریجی مطبوع نشرلری ایله یاناشی، \" ایرشاد \" دان سونرا فعالیته باشلایان \" یئنی ایرشاد \" و \" چاریخچی \" دئییلن‌لره ثوبوت‌دور. \" یئنی ایرشاد \" گونده‌لیک ادبی، علمی، سیاسی، ایقتیصادی قزئت، \" چاریخچی \" ایسه \" یئنی ایرشاد \" آ علاوه اولونان ساتیرا ورقه‌سی ایدی. \" یئنی ایرشاد \" این ایمتییاز صاحیبی و رداکتورو ی.احمدوو، باش رداکتورو مهدی بیگ حاجینسکی ایدی. قزئتین 1911-1912-جی ایل‌لرده جمعی 153 سایی ایشیق اوزو گؤرموشدو.\nا.آغااوغلو باشدا اولماقلا \" ایرشاد \" و ایرشادچی‌لارین فعالیتی آزاد جمعیت، موستقیل دؤولت و بوتؤو وطن ایدئیاسینا اساس‌لاندیغیندان، اؤز دؤورلرینده موحافیظه‌کار قووّه‌لرین آچیق-آیدین تضییق‌لرینه معروض قالمیشدیر. بو تهدیدلر، سهو یاناشما تاریخیمیزین شوروی دؤنمینده ده تکرار اولونموش، پان‌ایسلامیست و پان‌تورکیست دامغاسی ایله \" ایرشاد \" اوبیئکتیو تحلیلدن کناردا قالمیشدیر.\nقایناق\n[دَییشدیر]\nولی‌یئو عاکف عبدالعظیم اوغلو، آذربایجان مطبوعات تاریخی(1875-1920) . باکی، علم و تحصیل\"، 2009- ص296\nب\nدان\nدییش\nآذربایجان مطبوعاتی\nتزار دؤنمینده\nملانصرالدین • آذربایجان • بهلول • آری • بابای امیر • دیریلیک • طوطی • کل نیت • زنبور • لک‌لک • مزه‌لی • میرات • دبستان • شرق روس • Bakinskiy Raboçiy • اکینچی • فیوضات • حیات • ایقبال • یئنی ایقبال • ایرشاد • کاسپی • کشکول • معلومات • مکتب • موسولمانسکی ایزوستیا • مشعل • ناش قولوس • Neftyanoye delo • رهبر • تیفلیس اخباری • تزه حیات • شلاله • یئنی فیوضات • ضیا • ترقی • ایشیق • هومّت • یولداش •\nآذربایجان خالق جومهوریتی دؤنمینده\nآل بایراق • آذربایجان • گنجلر یوردو • Xalq qəzeti • ایستیقلال توپلوسو • Molot • اوراق نفیسه • شئیپور • تارتان-پارتان •\nشوروی دؤنمینده\nآزادلیق • Azərbaycan dili və ədəbiyyatı tədrisi • Azərbaycan qadını • Azərbaycan məktəbi • Bauer und Arbeiter • Damğa • Ədəbiyyat cəbhəsində • عقرب • Xəzər • İpəkçi • İqtisadi xəbərlər • İqtisadiyyat və həyat • İstiqlal • کیرپی • Gənclik • Göyərçin • Lenins Weg • Məktəbəqədər və ibtidai təhsil • Molodyoj Azerbaydjana • Qanunçuluq • Qızıl Gəncə • Qızıl Şəfəq • Qızıl tələbə • Qobustan • Şəki • Şərq qapısı • Ulduz • Vışka • یئنی فیکیر • Yeni kənd • Yeni məktəb • Yeni Müsavat یئنی یول\nکؤچمه دؤنمینده\nآذری تورک • قافقاز •\nقورتولوش • موجاهید • اودلو یورد • یئنی قافقازیا\nایستیقلالدان سونرا\n525-ci qəzet • Abituryent • Ailə və sağlamlıq • Alatoran • Alma • Aşpaz • ATV maqazin • Avropa • Avtoritet • Aydınlıq (qəzet) • Ayna • Aysel • Azerbaijan International • AzerNews • Azərbaycan Arxeologiyası • Azərbaycanın vergi jurnalı • Bakı təhsili • Bakı Xəbər • Baku • Birlik • Bizim Əsr • Bizim Xəbər • Bizim Yol • Bu gün • Çağ • Çeşmə • Dədə Qorqud • Doqquz İqlim • Dövlət və Din • Dövran • Dünya Ədəbiyyatı • Düşünən İnsan • El • Elman • Ekspress • Exo • Ədalət • Ədalət və Həqiqət • Ədəbiyyat qəzeti • Film Fiction • Futbol+ • Göyqurşağı • Göyərçin • Gün Səhər • Günay • Gündəlik Azərbaycan • Hesabat • Hürriyyət • Xalq Cəbhəsi • Xəzan • İki sahil • İncəsənət və mədəniyyət problemləri • İnformasiya Cəmiyyəti Problemləri • İnterpark • İstiot • Komanda • Laçın yurdu • Literaturnıy Azerbaydjan • Meydan+ • Mərkəz • Məzəli • Milli Zəka • Monitor • Müxalifət • Müsavat • Mütərcim • Nargis • National Geographic Azerbaijan • Nedelya • Olaylar • Ozan dünyası • Palitra • Panorama • Qərbin qərbi • Qoroskop • Region Plus • Respublika • Reytinq • Rəsmi Bakı • Səhər • Səs • Soy • Şəkinin səsi • Şərq • Şərq fəlsəfəsi problemləri • Teleskop • Təzadlar • Tumurcuq • Ulduz • Ulus • Urbanizm • Üç nöqtə • Visions of Azerbaijan • Yada düşdü • Yazı • Yeni Azərbaycan • Yeni yüzil • Yol • Yuva • Zaman Azərbaycan • Zerkalo • Zəka\n«https:\/\/azb.wikipedia.org\/w\/index.php?title=ایرشاد_(قزئت)&oldid=1563383»-دن آلینمیش‌دیر\nبؤلمه‌لر:\nقزئتلر\nدرگیلر\nبۇ صفحه‌‌ سوْن دفعه ‏۲۸ آقوست ۲۰۲۴، ‏۱۶:۴۳ تاریخینده دَییشدیریلمیشدیر.\nیازی Creative Commons Attribution-ShareAlike License 4.0 آلتیندا مووجوددور؛ آرتیق شرطلر آرتیریلا بیلر. بو سایتی ایشلتمکله سیز ایشلتمه شرطلری و گیزلیلیک سیاستی ایله راضیلشیرسینیز. ویکی‌پدیا® منفعت‌سیز تشکیلاتی اولان ویکی‌مدیا فوندونون قئید آلینمیش تیجارت علامتیدیر.","num_words":3917,"character_repetition_ratio":0.043,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.228,"stopwords_ratio":0.003,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":139182.1,"cluster_detection":-1}
+{"text":"فضا یا دا اوزای یا دا فیزیکی فضا — محدود اوْلمایان بیر اۆچ بوْعدلۇق گؤستره‌دن عیبارت اوْلۇر کی اجسام و حادیثه‌لر اونون ایچینده ایتیفاق توشور و بۇ اجسام و حادیثه‌لر نیسبی فاصیله و جهت‌لری واردیر.[۱]","num_words":46,"character_repetition_ratio":0.106,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.223,"stopwords_ratio":0.0,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":930584.1,"cluster_detection":-1}
+{"text":"بیچیلمیش اوت ایله نه ائتمه‌لی؟ اگر سیز گؤزل، قیسا قازوندا ضعیف‌لیک هیسس ائدرسینیزسه، اونو تئز-تئز بیچین. آنجاق تئز-تئز بیچیلمه نتیجه‌سینده چوخ‌لو میقداردا بیچیلمیش اوت ییغیلیر، هانسی کی، (اگر سیز هئچنه الده ائتمیرسینیزسه) سیزه مانع اولا‌جاق. اودور کی، تانیش باغبان‌لارین چوخو اونو توللاییرلار. آنجاق من تعجب‌لنیرم کی، نه اوچون اونلار ان اوجوز باشا گلن گوبره‌یه قناعت ائتمیرلر.\nداها چوخ اوخویون\nدۇزگونو 27.12.2023 23:09 | چاپ ائدین | قازون\nقازونون دوزگون بیچیلمه قایداسی نئجه‌دیر؟\nسیخ قازون الده ائتمک اوچون، اونو دوزگون بیچمک لازیم‌دیر. اونا گؤره ده ایستنیلن جاوان آغ شام و یا شام آغاجی مهو اولموش قازوندا یاخشی گؤرونمز.\nداها چوخ اوخویون\nدۇزگونو 27.12.2023 22:30 | چاپ ائدین | قازون\nبیز یئنی قازون سالیریق\nیئنی قازونون و علاوه اوتون ان موناسیب اکیلمه واختی مای و یا یون آیلاری‌دیر، ایل یاغمورلو کئچرسه، یول آیی دا اکین اوچون الوئریش‌لی واخت حساب اولونور.\nداها چوخ اوخویون\nدۇزگونو 27.12.2023 22:07 | چاپ ائدین | قازون\nContinue: 1-3 یوخارداکی آرخیوه\nکپر کلوب حاقیندا\nKPR − بیتکیچی‌لیک کلوبو بئینلخالق باغچی‌لیق تشکیلاتی‌دیر. داها چوخ اوخویون\nتجروبه‌نیزه اساساً بیتکی‌لرین بئجریلمه و یئتیشدیریلمه اصولونو بیزیمله بؤلوشون. بو ماقاله حاقیندا یازین و بوتانیخ ژورنالیندا آنا دیلینیزده درج ائدین! دیگر معلومات‌لار اوچون بیزیمله علاقه ساخلایین.","num_words":302,"character_repetition_ratio":0.087,"word_repetition_ratio":0.061,"special_characters_ratio":0.252,"stopwords_ratio":0.007,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":186020.4,"cluster_detection":-1}
+{"text":"سن-پیئر و میکلون (فرانسه‌جه: Saint-Pierre-et-Miquelon) بیر اؤلکه دیر و باشکندی سن-پیئر شهردیر. عمومی داخیلی محصولو ۱۶۱٫۱۳۱ میلیون دولار دیر. سوْن نۆفوس ساییمی اساسیندا ۶٬۰۸۰ نفر دیر.رسمی دیلی فرانسه دیلی دیر.\nقایناق‌لار\nگؤرونتولر\nThis article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.","num_words":94,"character_repetition_ratio":0.0,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.204,"stopwords_ratio":0.0,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.972,"perplexity_score":71504.2,"cluster_detection":-1}
+{"text":"چارلز مارتین (اینگیلیسی‌جه: Charles the Bold) بیر شاهزاده ایدی. ۱۵ ژوئن ۱۴۶۷– ۵ ژانویه ۱۴۷۷ ایل‌لر آراسیندا حؤکومت ائدیب. آتاسی اۆچونجو فیلیپ ، دوک بورقوندی دیر. اۆچونجو فیلیپ ، دوک بورقوندی اؤلوموندن سوْنرا حؤکومتی اله کئچدیب.\nCharles the Bold\nRogier van der Weyden painted Charles the Bold as a young man in about 1460, wearing the collar of the Order of the Golden Fleece","num_words":82,"character_repetition_ratio":0.118,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.222,"stopwords_ratio":0.0,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.982,"perplexity_score":789723.3,"cluster_detection":-1}
+{"text":"خوی(Xoy) یا دا خوی شهری خوی بولگه‌سینین مركزی دیر. ۱۳۸۵-جی ایلینین نوفوس ساییسی اساسیندا بۇ شهرین ۱۸۱،۴۶۵ نفر [۲] و ۱۳۹۰-جی ایلین نوفوس ساییسی اساسیندا ۲۲۶،۷۶۰ نفر جمیعتی واریمیش. بۇ جمعیتله خوی شهری، اورمیه شهریندن سونرا غربی آذربایجان اوستانینین ۲-جی بویوک شهری دیر.\nخوی\nشهر\nخوی\nموختصاتلار: 38°33′01″N 44°57′08″E \/ 38.55028°N 44.95222°E \/ 38.55028; 44.95222موختصات: 38°33′01″N 44°57′08″E \/ 38.55028°N 44.95222°E \/ 38.55028; 44.95222\nاؤلکه\nایران\nمنطقه\nآذربایجان\nاوستان\nغربی آذربایجان\nبؤلگه\nخوی\nبؤلوم\nمرکزی\nجمعیت\n(۲۰۱۶)\n• شهر\n۱۹۸٬۸۴۵[۱]\nساعات قورشاغی\nیوتی‌سی ۳:۳۰+ (ایرانین رسمی ساعاتی)\n• یای (DST)\nیوتی‌سی ۴:۳۰+ (ایرانین رسمی ساعاتی)\nخوی شهری\nخویون، تهران شهری ایله ۷۸۰ کیلومتر و تبریز شهری ایله ۱۶۵ کیلومتر آراسی واردیر. بۇ شهر تورکیه نین وان بویوک شهری ایله ۱۲۰ کیلومتر آراسی واردیر و بۇ شهره ان یاخین شهر ساییلیر.\nخوی شهری ایپک یولی اوستونده یئرلشمه سببی ایله دئمک اولار آذربایجان دا ان بویوک تمدونا صاحیبیمیش و چوخلو سفرنامه یازانلار خویون آبادانلیغیندان و یاشایش وضعیتیندن یازیبلار. ایپک یولی خویون ۲۵ کیلومتر باتی قوزئی اینده(شمال غربینده)، چالدیران بولگه سینه یاخین اوْلان قوردیک دره سی نین اطرافیندان گئچیر. بۇ یولون اوستونده اوْلان دره، «ده وه اوچان» دره سی آدلاندیریلمیش دیر. بۇ دره نین چوخ اوز آشاغی اولدوغو اۆچون ده وه لر(شتر) یوکلر ایله بیرلیکده یئنرکن آز قالسین اوچوماق حالینا گلیرلردی و بۇ اوزدن بۇ دوه نی «ده وه اوچان» آدلاندیمیش لار.\nایچینده‌کیلر\n۱ سوی، دیل و دین\n۲ خوی شهرین آدی\n۳ تاریخی\n۳.۱ آذربایجان میلّی حوکومتی دؤنمی\n۴ هاوا دوُرومو\n۵ دوغاسی(طبیعتی)\n۶ اۆرۆنلری(محصول لاری)\n۶.۱ اکین اورونلری\n۶.۲ ال اورونلری\n۶.۳ معدنلر\n۶.۴ صنعتی اورونلر\n۷ مریضخانالار\n۸ داشیماجیلیغی\n۸.۱ ترمینالی\n۸.۲ هاوا لیمانی(فرودگاهی)\n۸.۳ دمیر یول دوراغی\n۸.۴ شهر ایچی داشیماجیلیغی\n۸.۵ ترانزیت یولو\n۹ گؤرمه‌لی و تاریخی یئرلر\n۱۰ هتل لر\n۱۱ بازارلار و آلیش وئریش مرکزلری\n۱۲ جشنواره و فئستیوال لار\n۱۲.۱ گونه باخان فئستیوالی\n۱۲.۲ میلتلر آراسی(بین المللی) شمس تبریزی کنگره سی\n۱۳ خوی کابابی\n۱۴ آدلیم لار\n۱۵ قارداشلیق\n۱۶ شکیل‌لر\n۱۷ خاریجی کئچیدلر\n۱۸ قایناقلار\nسوی، دیل و دین\nدَییشدیر\nخوی شهری‌نین اهالیسی بوتونلوکده آذربایجان تورکلریندندیرلر و آذربایجان تورکجه‌سینده دانیشیلار. شهرین اهالیسی دین ساریدان موسلماندیرلار و مذهب‌لری شیعه دیر.\nخوی شهرین آدی\nدَییشدیر\nخوی شهری‌نی آدی \"چوخور\" دان توتولوب‌دور. خویلولار اوزلری بۇ شهره \"خوی چوخورو\" دئییرلر. بونا اساساً بۇ شهرین آدی تورکجه بیر کلیمه‌دن توتولوبدور.[۳][۴][۵] چوخلاری غرضلی اولاراق خویون آدین ائرمنی بیر سوزجوک و یا پهلوی رژیمینه خیدمت اۆچون اونو کوردجه یه و یا پهلوی دیلینه باغلاماغا چالیشیبلار.[۴] اورنک اۆچون محمد امین ریاحی خوی تاریخینده خوی شهری‌نین آدینی کوردجه آد کیمی گوسترمه‌گه چالیشیبدیر. بۇ یازی اساسیندا خوی شهری‌نین آدی کوردجه ده \"دوز\" سوزجوگو ایله ایلگیلیدیر، بونادا شهرین اطرافیندا دوز معدنلری‌نین اولماسین سند کیمین گتیریبلر. کورد دیلینده خِ یا دا پهلوی دیلینده ده خی سوزجوگو دوز معناسی وئریر. بۇ وجه تسمیه‌نین دوز اولماغیندا بویک شوبهه‌لر وار.[۴] باشقا آراشدیریجیلارین نظرینه گوره خویون آدی قوی (قویون) لا ایلگیلیدیر.[۴]\nهابئله محمد امین ریاحی اورین خوی شهرین کناریندا کی داغین آدین غرضلی و غیری علمی صورتده پهلوی دیلینه ربط وئریبدیر.[۴] اصلینده اورین بیر تورکجه سوزجوک اولاراق، بویوک و اژدها معناسی وئریر بۇ سوز ده دده قورقود کیتابینداندا ایشه آپاریلیبدیر.[۶][۷]\nتاریخی\nدَییشدیر\nخوی شهرینین قیدمتی ۳۰۰۰ ایل و بعضی دئییشلره گوره ۷۰۰۰ ایله قاییدیر. خوی شهری جوغرافیایی قونوم و موقعیتی سببی ایله، بیر چوخ ساواشلارا شاهید اولموش و بیر چوخ حکومتین سینیرلاریندا یئر آلمیشدیر. بۇ ساواشلاردان چالدیران، بیرینجی دونیا ساواشی و روسلارین ایشغالی و جیلوولوق اولایلاری(جریانلاری) ان اونملی لریندن دیر. خوی شهری ۱۰۰ ایله یاخین عثمانلی ایمپیراتورلوغو نون سینیرلاریندا یئرلشیبدیر.\nخوی شهری حمداله مستوفی و نئچه بیر تاریخچی طرفیندن ایران تورکوستانی (ترکستان ایران) آدلاندیریلیب دیر.[۸] هابئله تیمور یازیر بۇ شهر ترکستان ایران آدلاناراق اهالی سی خطایی سوی و گوزل دیلر. کاتب چلبی عثمانلی مورخی، «خوی ازلدن ایرانین تورکوستانی دیر» یازاراق، تیمورون یازدیغینا دستک وئریب دیر. بو شهر صفویلر دونمینده آذربایجانین ان گوزل شهرلریندن بیری حساب اولونوردو و شاه اسماعیل صفوی اوز یایلاق کاخینی بۇ شهرده دوزلتمیشدیر. خوی همچینین قاجار حکومتی زامانی صفالی و یاشیللی اولماغی اساسیندا «دارالصفا» آدلانیرایمیش. بۇ شهر مشروطه دونمینده ده ایراندا تحرکات باخیمیندان 2 اینجی شهر ساییلیر ایدی.\nآذربایجان بولگه سی، عباسی خلیفه لری زامانی\nآذربایجان میلّی حوکومتی دؤنمی\nدَییشدیر\n۱۳۲۴ و ۱۳۲۵ اینجی شمسی ایللرده تبریز مرکزی و سید جعفر پیشه‌وری باشجیلیغی ایله قورولان آذربایجان میلّی حؤکومتی دونمینده، خوی بۇ حکومتین ان اونملی شهرلریندن بیری و بۇ حکومتین مرکزی بولگه سین دن ساییلیردی. داها سونرا باتی آذربایجان بولگه سی ۱۳۲۵ اینجی ایلده یارادیلدیقدان سونرا، خوی شهری بۇ بولگه نین شهرلریندن بیرینه داخیل اولور.\nهاوا دوُرومو\nدَییشدیر\n1986دان 1996-دک خوی شهرینین لاپ ایستی آیی‌نین اورتالاما هاوا ایستیلیگی 31.83 درحه، یاغینتی اورتالاماسی ایلده 214.6 میلیمتر و اورتالاما هاوا ایستیلیگی ایلده 13.4 درجه ایدی. خوی شهری‌نین هاواسی اورمیه‌یه نیسبت داها ایستی و داها قوُرودور. بوُ دؤوره‌ده اورتالاما بوُزلوق گونلری 112.2 ایدی. یئل سورعتی اورتالاماسی ثانیه‌ده 2200 متر، روطوبت اورتالاماسی 59.36% ایدی.[۹]\nدوغاسی(طبیعتی)\nدَییشدیر\nخوی دورد طرفیدن اوجا داغلار ایله ایحاطه ائدیلمیش بیر بویوک چوخور بولگه ده یئر آلیب دیر. بۇ داغلار اورین، چیلّه خانا و گؤی داغلاری آدلاندیریلیب دیر. بیر آیری داغلیق دا ولدیان داغلیقلاری دیر. بۇ جوغرافیایی قونوم(موقعیت) ندن ایله، هاواسی یای دا ایستی و قیشدا دا چوخ سویوخ اولور. بۇ اوجا داغلارین اتگینده اوْلان گوزل دوغا و طبیعت منظره لری واردیر. بۇ طبیعت لردن، جهنم دره، قیریس دره سی، پئره، وار و پسک، قطور یولوندا اوْلان دوغال (طبیعی) ایستی سو، آلیشیخ ماغاراسی (علیشیخ غاری)و عسگرآباد داغلاری نی سایا بیلریک.\nاۆرۆنلری(محصول لاری)\nدَییشدیر\nاکین اورونلری\nدَییشدیر\nخوی شهرینین تورپاغی، آذربایجانین تورپاقلارینین بیر چوخو کیمی، اکین اۆچون اویغون دور. هابئله بۇ شهردن گئچن «قودوخ بوغان» چایی و آغچایی و باشقا سو قایناقلاری نین بول اولدوغو اۆچون اکینچیلیخ داها دا چوخ یایقینلاشیب دیر. اکین اورونلری نین ان اونملی سیندن، «گونه باخان» توخومو، «کدو» توخومو و «بینه» نی سایا بیلریک. گونه باخان توخومو خوی شهرینین سمبل و سیمگه سی اولاراق تانینیر و بوتون آذربایجان و حتی ایران شهرلری آراسیندا یالنیز خوی شهرینده سادجه توخوم آلیش وئریشی اۆچون «توخوم مئیدانی» واردیر.\nخویون بال و سوت اورونلری ده مشهوردور. سون زامانلاردا خویون بالی تهران کیمی بیر چوخ شهرلرده ساتیلیر.\nال اورونلری\nدَییشدیر\nخویون ماهی طرح لی فرشی یونسکو دا ثبت اولونوب دور.بو شهرین پیچاقی کی اؤنا سوموک دسته دئیرلرده اؤنون آیری ال اورونلریندن ساییلیر.\nمعدنلر\nدَییشدیر\nخویون مرمر داش معدن لری چوخ مشهور دور و «خوی داشی» تبریز، شیراز، ایصفاهان و تهران کیمی ایرانین بیر چوخ شهرینده تاپیلا بولر. خوی دا «دوز»، «داش کومور»، «میس» و «قیزیل» معدنلری ده واردیر.\nصنعتی اورونلر\nدَییشدیر\nخویون صنعتی شهرجیگی خوی-سالماس یولوندا دیر. الکتریک مرکزی، سیمان کرخاناسی، ایکی اوزلو شوشه کرخاناسی و ایزوقام کرخاناسی خوی دا اوْلان ان اونملی کرخانالاردان ساییلیر.\nمریضخانالار\nدَییشدیر\nخویون بیماریستانلاری «شهید مدنی» و «قمر بنی‌هاشم» دیر. شهید مدنی بیماریستانی ۱۳۰۰ده ۱۲۵ ثابیت تخت ظرفیتی ایله قوُرولوب‌دور. ایندیلیکده ۷۳ تخت ایله ایشله‌ییر. بیماریستان‌دا اوْلان تخصّوصلار بوُنلار دیر: داخلی، نورولوژو، CCU. قمر بنی هاشم بیماریستانی ۱۳۴۹دا ۳۵۰ ثابیت تخت ظرفیتی ایله قوُرولوب‌دور. ایندیلیکده ۲۰۵ تخت ایله ایشله‌ییر. بوُ بیماریستان‌دا اوْلان تخصّوصلار بوُنلار دیر: جرّاحلیق، قادینلار، اوُشاقلار، گؤز طبیب‌لیگی، قوُلاق-بوغاز-بوُرون، اورتوپِدی، ��ورولوژو، چاغالار.[۱۰]\nخوی دا آیت الله خویی آدلی بیماریستان، ۱۳۷۵ اینجی ایلده تیکیلمه یه باشلائدیلمیش و هله ده باشا چاتمامیشدیر. خویون فنایی پارکی و ولیعصر شهرکی نین آراسیندا یئر آلان بۇ بیماریستان، آیت الله خویی، موسلمانلارین خوی کوکنلی اوْلان بویوک عالیمی، نین آدی نی داشییر. بۇ بیماریستانین ۵۱۵ تختلی اولماسی پیلانلانیب دیر.\nداشیماجیلیغی\nدَییشدیر\nترمینالی\nدَییشدیر\nخوی اون شهرلر آراسی سردار شهید درستی آدلی ترمینالی ۱۳۸۷اینجی ایلده آچیلیبدیر. آشاغی داکی سفلر دوزنلی اولاراق هر گون واردیر:\nتبریز\nاورمیه\nتهران\nایصفاهان\nقوم\nماکو\nچایپارا\nارزروم\nایستانبول\nوان\nهاوا لیمانی(فرودگاهی)\nدَییشدیر\nخوی هاوالیمانی باتی آذربایجان بولگه سینین ایکینجی هاوالیمانی اولاراق ۱۳۸۳-نجو ایلده ایشه باشلادیلمیشدیر. بۇ هاوالیمانی سون زامانلاردا، اوزللیکله تورکیه سینیر قاپیسی آچیلدیقدان سونرا، داها چوخ ایلگی(توجه) گوروبدور. ایندی کی دوروم دا تهران دان شنبه و یکشنبه گونلری ساعات ۶:۱۰ خویا دوغرو اوچوش اولونور. خوی دان ایسه، همین گونلر ساعات ۸:۱۰ دا تهرانا دوغرو اوچوش اولونور. چرشنبه گونلری ده ساعات ۱۶:۱۰ تهران دان اوچاق قالخیر و ۱۸:۱۰ دا دا خوی دان تهرانا دوغرو اوچوش اولونور. گلجک ده خوی دان نجف و کربلا اوچوشلارینین قالخماسی پیلانلانیر.\nخویون هاوالیمانی\nدمیر یول دوراغی\nدَییشدیر\nتهران مسیرینده اوْلان دمیر یولو خوی و سالماس آراسیندا اوْلان قره تپه بولگه سیندن گئچرکن، رازی سینیر قاپیسین دان گئچیب و اوردان دا توریکه یه دوغرو یولونا دوام ائدیر. ۱۳۸۰-نجی ایلده تهران-آنکارا قاطاری یولا دوشوبدور. بۇ قطار چرشنبه ساعات ۲۲:۱۵ ده تهران دان آنکارایا دوغرو یولا دوشور. دوشنبه گئجه تبریزدن یولا دوشوب و سه شنبه سحرچاغی وان شهرینه یئتیشیر. وان ایسکله سینده، یولجولار واپور(یولجو گمی سی) ایله وان گؤلو اوزریندن گئچیرلر و تات وان شهرینه یئتیشیرلر. تات وان دان دا آنکارا قاطاری نا مینیب و یوللارینا دوام ائدیرلر و سونوندا، شنبه گونو ساعات ۱۰:۰۰ دا آنکارایا یئتیشمیش اولورلار.\nشهر ایچی داشیماجیلیغی\nدَییشدیر\n۱۳۷۰-نجی شمسی ایلینده ۹ اوتوبوس و ۱۱ مینی بوس لا ایشه باشلییان داشیماجیلیق سیستمی، گونوموزده ۸۸ اوتوبوس و ۱۱۷ مینی بوس ایله، ۳۵ خط قالیبینده شهر اهالی سینه خیدمت ائدیر.\nترانزیت یولو\nدَییشدیر\nخوی شهری ایپک یولی اوستونده یئرلشمک اۆچون تورکیه مملکتینه ان یاخین شهرلردندیر. خوی شهریله وان شهری‌نین آراسیندا (تورکیه ده یئرلشن ان یاخین شهر) اوتوموبیل‌له بیر ساعاتلیق یول وار. 2006 اینجی ایلده، ایرانلا تورکیه‌لی هئیتلری آراسیندا، کئچیلرین دانیشیقلار اساسیندا یول وضعیتلری آراشدیریلدی و اوبیری مرزی بازارچه‌لرین فاصیله‌لری وان شهریندن اوزاق اولدوغونا گوره، 26\/01\/1390 تاریخده رازی مرزی ایران و تورکیه مقامات ایله آچیلمیش‌دیر.\nگؤرمه‌لی و تاریخی یئرلر\nدَییشدیر\nموطلیب خان مسجیدی\nشیخ مسجیدی\nشاه (سیدالشهدا) مسجیدی\nملاحسن مسجیدی\nشمس تبریزی مقبره سی\nکبیری ائوی\nیوسفی ائوی\nحجتیه مسجیدی\nخوی بازاری\nقالا قاپیسی\nشیخ نوایی مقبره سی\nسورپ سئرکیس کیلیساسی\nپوریا ولی مقبره‌سی\nابلفضل اوجاغی\nمیرفتاح ایمامزاداسی\nآلیشیخ ماغاراسی (علیشیخ غاری)\nخاتین کورپوسو\nبدلان شلاله سی\nقالاقاپیسی\nشیخ ناوایی پارکی\nخویون موطلیب خان مسجیدی\nهتل لر\nدَییشدیر\nثمین هتلی، اوچ اولدوزلو\nزمرد هتلی، ایکی اولدوزلو\nجهانگردی مهمانسرا سی\nبازارلار و آلیش وئریش مرکزلری\nدَییشدیر\nخویون محله خیابانی، شهرین ان اونملی اوْلان خیابانلاریندان بیری\nتاریخی اوست اورتولو بازار\nسؽنؽر بازاری (مرزی بازار)\nشمس آلیش وئریش مرکزی (آ.وِ.مِ)\nفرشاد پاساژی\nشهرداری پاساژی\nاسکان پاساژی\nشمس آلیش وئریش مرکزی\nخویون اۆست اؤرتۆلۆ بازاری\nجشنواره و فئستیوال لار\nدَییشدیر\nگۆل سویو توتماق خوی دا\nگونه باخان فئستیوالی\nدَییشدیر\nخوی شهرین ان اونملی اکین محصول لاریندان بیری «گونه باخان توخومو» و << كدو توخومو>> دور. نئجه کی بوتون آذربایجان و حتی ایران شهرلری آراسیندا، یالنیز خوی شهرینده «توخوم مئیدانی»، توخوم آلیش وئریشی اۆچون واردیر. بۇ ندنله ۱۳۹۳-جو ایلدن خوی دا «گونه باخان» فئستیوالی یایین آخیرلاریندا، شهریور آییندا قورولور.\nمیلتلر آراسی(بین المللی) شمس تبریزی کنگره سی\nدَییشدیر\nبو کنگره شمس تبریزی مقبره سینده هر ایل قورولور و بیر چوخ شاعیر، یازار و آراشدیرماجی(مۆحقیق) ایراندان، آذربایجان جومهوری سیندن، تورکیه دن و باشقا اؤلکه لردن قاتیلیرلار.\nخوی کابابی\nدَییشدیر\nخوی کابابی\nفایل:Resturan kabab.jpg\nقدیم اوست اورتولو بازارین ایچینده اوْلان کاباب رستورانی\nبوتون تورک شهرلرینه تای، خوی شهرینین ده اوزون زامانلاردان بری اصلی ییجک لریندن بیری کاباب دیر. خویون قدیم اوست اؤرتولو بازاریندا اوْلان حاج علی کابابی چوخ مشهور دور و چوخلو یولجولار بۇ کبابین دادینی آلمادان شهری ترک ائدمیرلر.\nآدلیم لار\nدَییشدیر\nسید ابوالقاسم خویی: موعاصیر ایرانین بویوک مجتهدلریندن‌دیر.\nشهاب الدین خویی: 6 و 7جی عصرین بؤیوک دانشمندلریندن.\n، اخی اَورَن: قونیه‌ده اخیان فیرقه‌سی‌نین رهبرلریندن.\nقارداشلیق\nدَییشدیر\nتاریخ\nاؤلکه\nقارداشلیق شهرلری\n1390\nنیشابور\n1390\nقونیه\nشکیل‌لر\nدَییشدیر\nخوی بولگه سی\nکبیری ائوی\nقالا قاپیسی\nاوست اورتولو بازار\nکبیری ائوی\nکبیری ائوی\nکبیری ائوی\nکبیری ائوی\nXoy körpüsü خویون دمیر یول کورپوسو\nخوی- دمیر یول کورپوسو\nماهلازان کیلیساسی\nŞəms Qülləsi شمس قوله سی\nشمس قوله سی\nخاریجی کئچیدلر\nدَییشدیر\nرسمی دؤولت سایتی Archived 2017-11-17 at the Wayback Machine. - فارسجا\nخوی یون بله‌دییه سایتی Archived 2009-07-22 at the Wayback Machine. - فارسجا\nخوی آزاد اونیوئرسیتئتی Archived 2012-09-03 at the Wayback Machine. - فارسجا\nدؤنیا , آذربایجان و خوی خبرلری Archived 2012-09-04 at the Wayback Machine. - فارسجا\nقایناقلار\nدَییشدیر\nسوغاتی های آذربایجان غربی\n^ https:\/\/www.amar.org.ir\/english\n^ ایرانین آمار مرکزی، ۱۳۸۵-جی ایلین نوفوس سایی سی\n^ سازمان میراث فرهنگی و گردشگری، سایت تخصصی میراث فرهنگی و گردشگری، خوی. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2011-09-12. یوْخلانیلیب2013-01-14.\n^ ۴٫۰ ۴٫۱ ۴٫۲ ۴٫۳ ۴٫۴ تاریخچه خوی-- پايگاه اينترنتي شهرداري خوي. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2012-09-29. یوْخلانیلیب2012-10-01.\n^ موسسه آموزش عالی غیردولتی-غیرانتفاعی علامه خویی[دائمی اولو باغلانتیلی]\n^ هئیت کوهنوردی سردرود[دائمی اولو باغلانتیلی]\n^ سفر[دائمی اولو باغلانتیلی]\n^ http:\/\/www.xoy.ir\/815-khve-trkstan-aeran-....html[دائمی اولو باغلانتیلی]\n^ با توجه به اينكه در طول دورة آماري 1986 لغايت 1996 متوسط درجه حرارت گرمترين ماه 83\/31 درجه سانتيگراد و ميانگين بارندگي سالانه 6\/214 ميليمتر و ميانگين دماي متوسط سالانه 4\/13 درجه سانتيگراد بوده است. ا��ليم شهر خوي نسبت به اروميه خشكتر و گرمتر مي‌باشد.ميانگين روزهاي يخبندان در طي اين دورة آماري 2\/112 روز مي‌باشد و متوسط سۆرعت وزش باد 2200 متر بر ثانيه و ميزان متوسط رطوبت طي اين دورة آماري 36\/59 درصد مي‌باشد. Archived 2012-04-22 at the Wayback Machine..\n^ مشخصات بیمارستانهای استان آذربایجان غربی. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2017-04-30. یوْخلانیلیب2014-09-05.","num_words":2903,"character_repetition_ratio":0.046,"word_repetition_ratio":0.018,"special_characters_ratio":0.244,"stopwords_ratio":0.002,"flagged_words_ratio":0.001,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":144466.0,"cluster_detection":-1}
+{"text":"بوستون‌دان ائوه قایـیداندا، جک ماشینی سوروردو. اؤنده کؤرپه اوغلو بیر گری- گوت بئشییینده یاتمیشدی، آرخادا ایسه کـئلئر ایکی یاشینداکی قـیزلارینا شعر اوخویوردو.\n– یای آچیلاندا قوش‌لار باشلادیلار..؟\n– اویـناماغا- کؤرپه دئدی.\n– بئله بیر دادلی بوشقابی کیمین قاباغـینا قویماق اولماز؟\n– سولتانـین!\n– دوغرو دئدین.\n– بورنو اوزون قوشون شعرینی اوخو گؤروم.\n– بورنو اوزون قوشون شعرینی؟ من بورنو اوزون قوشون شعرینی بیلمیرم. سن بورنو اوزون قوشون شعرینی اوخویوردون. او، نـئجه باشلانـیر؟\n– نئجه باشلانـیر؟\n– من سندن سوروشورام. کیم سنه بورنو اوزون قوشون شعرینی اوخویاردی؟ میس دونی بو ایشی گؤرمزمی‌دیر؟\nجو بو کؤهنه ظارافاتا گولدو ؛ «میس دونی» سؤزو ائله بئله بیر گون آغزیندان چیخمیشدی. ایندی سوروشور: «میس دونی کیم‌دیر؟»\n– من بیلمیرم میس دونی کیم‌دیر. یالنـیز سن بیلیرسن میس دونی کیم‌دیر. او، هاچان سنه بورنو اوزون قوشون شعرینی اؤیره‌تدی.\nقـیزجـیغاز شن بیر سسله اوخوماغا باشلادی: «بورنو اوزون، بورنو اوزون تاق، تاق، تاق».\n– نه گؤزه‌ل شعردیر! کاش میس دونی منه ده بو شعری اؤیره‌دیدی.\nجک دئدی:\n– بو قاراقوش شعری‌نین ایکینجی بندی‌دیر. قاراقوش آشاغی ائـنیب بورنونو قاپدی.\nکـئلئر پیچیلدادی:\n– من ایندییه‌جن هئچ واخت بو شعری اونا اوخومامیشام.\n– سن اونو بیلیرسن. بو سنین قانـیندادیر.\nگلدیکلری یول، بیر اون دقیقه‌دن سونرا اللی کیلومتری آشاجاقدی. اوشاق یاتمیشدی. کـئلئر اونون آغـیرلـیغی آلتـیندا بیر آز اؤزونو یـئر به‌ یـئر ائله‌دی. سونرا، آنا دونوندان قادین دونونا کئچرک، انگینی جکین اوتوردوغو اوتوراجاغـین آرخاسینا، چییـنی‌نین یانـینا دایایـیب، اونون ساغ بوینو طرفیندن نفسینی اؤتوردو.\n– قوناقلـیق‌دا کیمدن داها چوخ خوشون گلدی؟- او سوروشدو.\n– دوغروسو، هئچ بیلمیرم. دئمک چتین‌دیر. لانکموردان دئـیه بیله‌رم؛ آخی او شئرمان آدامز حاقـقـیندا دئدیکلریمی باشا دوشدو.\n– هامی سنی باشا دوشدو؛ آنجاق اونلارین فیکرینجه سؤزلرین بیر آز یونگول ایدی.\n– هئچ ده بئله دئـییلدی.\n– سنجه کیم داها یاخشی ایدی، لانکمور، یوخسا فاکسی؟ – او سوروشدو. بو، کیم یاخشی‌دی؟\nاویونو اوزون واختی بیرگه سوووشدورماق اوچون، اونلارین نـئچه مئـتودلاریـندان بیری سایـیلـیردی. چوخ ضعیف اویون ایدی؛ اوندا، جکی هیجانا گتیرمک اوچون هئچ ابتدایی عنصورلر ده یوخ ایدی.\n– منجه لانکمور- کـئلئر بیر آز دوشونندن سونرا دئدی.\n– یازیـق فاکسی، آرخادان پیچاقلا وورورسان. او نه قده‌ر سنی سئویر.\n– او چوخ مهربان‌دیر آنجاق، منیم اوندان آجـیغـیم گلیر. بئله، سنجه فاکسی یاخشی‌دیر یا او اینجه چنه‌لی، یالواریش گؤزلو اوغلان؟\n– یالواریش گوزلو ‌اوغلان- او همن جاواب وئردی.\n– اه، هئچ ده جانا یاتان دئـییلدی. آ��ی نه ایدی؟\n– کـئراولی؟ کـئر- کـئراکـئرز؟\n– اونا اوخشار ایدی. گـئراهام کـئراکـئرز. یانـیندا اولان قـیزین آدی نه ایدی، او یـئکه قولاق‌لارلا نـئجه ده ایسته‌ملی ایدی؟\n– یازیق قـیز، بیلمیرم نییه دوشونوردو کی، او یـئکه قاراچی قـیزیل اوزوکلر اونا چوخ یاراشیرلار؟\n– آنجاق قولاق‌لاریندان اوتانمیردی، فخر ائدیردی. دئـییر بس اونلار یاراشیـقلی‌دیر. بئله‌دیر- ایسته‌ملی قـیز ایدی. گؤره‌سن اونو بیر داها گؤرمه‌یه‌جم.\n– آدیندا «و» واریدی.\n– اورلاندو، اووووو- اورلاندو، کؤپوکه اوخشار ملکه.\n– سن ده یوخ.\nاوتوبان یولون قـیراغـیندا اوزاق‌دان گؤرونن ایشیق‌لار بیر آغ هیرم یاراتمیشدی؛ موتورون خورولتو سسی منظم دئـییلدی و هردن گازوئیل قوخوسو بیردن ماشینـین ایچینه هجوم ائدیردی. یاناجاق پومپو، دوشوندو و گؤز قارشی‌سینا آتاسی‌نـین بؤیوک (مودئل‌لی) ماشینـینی خاطـیرلاتدی کی، یاناجاق اونون لوله‌سیندن توز کیمی ائشییه پوسکوروردو. اونون کؤهنه بؤیوکونون یاناجاغـینا همیشه زیر- زیبیل قاریشیردی و ماشین یولدا هیقانـیردی. – بو ماشین یاواش- یاواش بیزه خرج آچاجاق- دئـییردی، آنجاق بیر جاواب آلمازدی. آناسی ماشینی‌ساتماقدان خوشلانمـیردی. دوغرودور دؤرد ایل اولاردی کی، اونا صاحیب ایدیلر، یـئنه ده اونون آچـیق گؤی رنگینه آلـیشمامیشدی. او سرعت گؤستریجی‌سینه باخدی و دئدی: – ایییرمی اوچ مین کیلومـتر بیزه یول گئدیب- سونرا علاوه ائـتدی:\n– بورنو اوزون، بورنو اوزون تاق، تاق، تاق.\nکـئلـئر فیکیرلشدییی شئـیه بیردن- بیره گولدو. – بیلدیم. آروآیلنده اولان او کؤک کیشی کی، بوتون یایی آدادا قالـیب بیریج اویـنایـیردی و بالـیقچی‌لارین پاپاغـینی باشینا قویاردی، آدی نه ایدی؟\nاری ده کیشی‌نی خاطـیرلایاراق گولدو. دوز بئش ایل بوندان قاباق، ائولندیکلری ایلک اوچ آیی نیوهمشایـیر گؤلونون بیر عاییله‌وی دوشرگه‌سینده وای.ام.سی.ا- دا کئچیردیلر. جک اوندا ثبت کارمندی ایدی و اونون گلینی دوشرگه‌نین دوکانـینی ایداره ائدیردی. «والتر» او چوخ اینام‌لا دئدی. سونرا ایکی هئجالی ایدی. او بوتون واختـینی کیشی چادیرلاری سیراسیندا بالـیق توتماق ایله مشغول ایدی. بیز اورایا گـئدیب، اورادان دؤننده او، هله اورادا ایدی. یاردیم اوچون دمیرلرین باشیندان توتاردی. – کیشی حاقـقـیندا هر شئیی یاخشی خاطـیرلایـیردی: پیشییه اوخشار گولوشو، باشی‌نـین پئـیسرینده ساچ‌لاری‌نـین شیشمه‌سی، سسلی قارین آغری‌سی، اونون شوکولات بز‌کلی تی‌شئرتی و پارچادان تیکیلمیش باشماق‌لاری.\n– میس یانگـین کیچیک آدینی منه دیء- کـئلـئر دئدی.\nسیغاری بیر- بیری‌نین آرخاسیندان توستوله‌ین اردم‌سیز یانگ دوشرگه‌نین مسئولو ایدی. آروادی اینجه، قـیسا بویونلو، اوزون دؤرد بوجاغا اوخشایان، یاشیل قورخودوجو گؤزلری ایله بیر چوخ «یاخشی» کیشی‌لرین قادین‌لاری کیمی آجـیدیجی دیلی وار ایدی. بیر دفه او، اوشاق‌لاری ایله اوردودا اولاندا مئـیلن‌دن جکه تـئلفون ائـتدی و جکین ایشی چوخ اولدوغو اوچون اونوتدو کی، دارتمونداکی اوغلانا بونو دئسین. آرواد بیر ساعات‌دان سونرا تـئلفون ائدیب، دئیـه‌ن‌ده کی، اونلار هله ده بو اونودولموش اوشاق‌لارلا مئیلن‌ده گؤزله‌ییرلر جک اونا تـئلفوندا جاواب وئردی – نه قورخولو!- (سوآلتی تـئلفون خطّی ایش‌دن چیخمیشدی). اوندان سونرا بوتون یایی آروادی اونو – نه قورخولو- چاغـیریردی. ایش یـئرینه گیره‌ن کیمی دئـییردی: – هن، بیزیم یاخشی، نه قورخولو قوجا نـئجه‌دیر؟ و جک قـیزاراردی.\n– گـئورگـئن- او دئدی.\n– یاخشی، بس اونلارین ایکی قـیزی- کـئلئر دئدی.\n– بیری مافی ایدی، او، سؤز دینله‌ین ایدی و او بیری…\n– بیلیرم.\n– گؤزله گؤروم. مافی- بونا هم قافیه ایدی. مافی و تافی.\n– اودری. اونون قاباق دیش‌لری یـئکه و ایتیجی ایدی.\n– چوخ یاخشی. ایندی گل او کؤک کیشی حاقـقـیندا دوشونک. او، «ب» ایله باشلانـیردی. بئینس، بادس، بایرون. اونلار بیرگه دئـییلیردی، بونا گؤره اونو بیر آد کیمی خاطـیرلامیرسان. والتر بوه. بوه! آدامی حیرصلندیرمیر؟\n– بایرون اونا یاخـین‌دیر. یادیندادیر نه قده‌ر او، شافلبورد اویونوندا اوستا ایدی و ‌هر آخشام بو اویونا یاریش تشکیل ائدیردی؟\n– گئجه‌لر سالوندا پاسور اویـنایـیردی. قهوه‌یی رنگیلی، بوکولن، دمیر صندلی اوستونده اوتورماسی ائله بیل لاپ گؤزومون قاباغـیندادیر.\n– او، ایلین قالان چاغ‌لارینی فلوریدادا یاشایـیر؟ کـئلـئر، فیکیرلشنده کی، بوتون ایل بویو واخـتـینی استراحت یـئرلرینده کـئچیردیر، گولومسه‌دی، نییه کی، اگر ایسته سن بئله بیر تنبل آدامی تصوّور ائده‌سن، او آدام والتردن باشقا کیم اولا بیلردی؟\nجک قلبه چالمیش بیر آدام کیمی دئدی:\n– او، قارماق وزنه‌سی‌نین جیهازلاریـنی ساتـیردی. بازنشسته ایدی. – آنجاق بو خیاوان‌ دا باشقالاری کیمی اونون آدی گیزلنمیش مقدس یـئرینه چاتمیردی. – من ایش‌لرینی خاطـیرلاییرام، آنجاق آدلارینی یوخ- او دئدی. یالنـیز ایسته‌ییردی بیر شئی دئسین، چونکی حیس ائدیردی آروادی اونو قاباقلایـیر و بو اویوندا اوندان ایره‌لی گئدیر. – گر‌ک کی، هامی‌سینی یاخشی خاطـیرلایـیم- او دئدی، – هامی‌سی‌نـین آدینی پاسورلارین آرخاسیندا یازمیشام.\n– سؤزسوز یازمیسان. او قـیز کی، آدادا هامی‌یا داش آتـیردی، ائله بونا گؤره ده آدانی ترک ائـتمه‌لی اولدو، کیم ایدی؟\n– وای آللاه! باشی ایشله‌میردی و ‌نـئجه ده گؤزه‌ل ایدی. چوخ آز دانـیشیردی.\n– آغاج‌لارین آلتـیندا گیزلنیب دایانـیردی.\n– آتونن، نه قده‌ر یانگ اونا اوره‌یی یانـیردی! او، آیریجا موضوع کی، همیشه قاطار ایله آدایا گلیب و دئـییردی کی، قارداشی ائسپیرینک‌فیلدده پولونو وئره‌جک و یانگ دا بو مخصوص کـئره‌دیتی قبول ائدیب و سانـیردی کی، هر شئی اونون‌چوندور.\n– او شاهماتی چوخ سئویردی. چئکر اویونچولاری. ظنّیمجه سن چالـیشیردین اونا شاهماتی اؤیره‌ده‌سن.\n– هر نه‌یی کی، سن تاختا اوزه‌رینده گؤستریردین دئـییر، نه یاخشی، یا دا، سن چوخ هوشلو- باشلی‌سان.\n– سن هر نه دئـییردین همین سنی باشا دوشوب و هیستـریک گولوردو. اؤزو ده اوجادان. او، بیزی سئویردی چونکی بیز اونا قارشی چوخ مهربان ایدیک.\n– روبئرت.\n– روی، جانـیم؛ نـئجه اولار سن رویو اونوداسان؟ بیر ده پئک گـئریئس واریدی.\n– پئک، گـئریئس. او یـئکه گؤزلریله.\n– و او اوزون بورون کی، بورون دئشیک‌لری ایت بالـیغـینا اوخشایـیردی. – کـئلـئر دئدی. ایندی، اونون شیرین اوزلو اوغلان دوستونون آدینی دیء.\n– ساریشـین، پاریلدایان ساچ ایله. لورد، بلکه آدینی یاخشی یادا سالا بیلمه‌ییم. او، آنجاق بیر هفته اورادا قالدی.\n– من اونون یالنـیز گول‌دن چیممکدن گلمه‌سینی خاطیرلایـیرام. اورون آغ بدنی‌نی و خـیردا قارا اوزمک گـئـییمینی. چوخ سئکسی ایدی. اوف.\n�� چوخ آغ ایدی. آنجاق جانایاتان ایدی. یاخشی‌ یاددا قالان‌دیر. جک اعـتناسیز دئدی: من هامی‌سینی بیندیم، بیر او قـیوریم ساچلی آلماندان باشقا. آپبازخانا گده‌سی. دئـییردی بس چوخ آغـیل‌لی‌دیر. چنه‌سی جوجه‌یه اوخشایـیردی.\n– او منه چوخ گؤز یـئتیردییینه گؤره سن اونو خوشلامیردین.\n– ائله‌می‌دیر؟ یاخشی فیکیرلشنده گؤرورم ائله ایدی. منی اویوندا یامان اوددوغونا گؤره اوندان زهلم گئدیر. سونراکی، او پرولی اونو اوددو، اوره‌ییم یاخشی ساکیت‌لشدی، سئویندیم.\n– ائسکوبار.\n– آدینی بیلیرم. او ائله همیشه چالـیشیردی باشی ایله بسکـئـت‌بول اویناسین.\n– بیر ده باربارا؛ او‌شوشکه، بوشانمیش کیشی.\n– والتر باربارا. والتر، با، به، بو، بی، بؤ. یایـین سونوندا خرج‌لری اوچون اوزون بیر حاق- حـساب اونا وئردیلر.\nکـئلـئر آرتـیق او گؤی کیشی‌نی گؤزله‌میردی. او، تـئز- تـئز ایره‌لی‌یه قاچـیردی و او اوزون تورانلی خاطیره‌لرین تجروبه‌سینده، بویالاردا ایزلر آختاریردی؛ ایتالیالی عاییله‌نی و اونلارین بوش پیوه قوتولارینی، اوزون بویلو قولاغی آغـیر کیشی‌نی کی، آیاق‌یالـین آیاق‌لاری بیر گؤتک آغاج‌دان یارالانمیشدی. اود قالاق‌لارینی کی، آوگوست یاغـیشی سؤندوردو، آدادا بو گونه قده‌ر گؤرمه‌میش مارالی. ماراللار قـیش‌دا شاختادا بورایا گلیب و باهار اونلاری اورادا اسلاتدی. بونلار کیشی‌نی پاخـیللادیردی- آروادین جور به جور آنـیت‌لاری و خاطیره‌لری. آرواد قوملاقدا «بئریل- بئریل» چاغـیریشی و ‌دادلی دوندورمالارلا اوشاق‌لار کی، مورای گمیسی‌نین قوللوقچولاری اونلارا بخش ائدیردیلر. آنجاق قادین ائله سرعتله بو آنـیت‌لاردا سئـیر ائدیردی کی، او ائپیزود باشی تـئز- تـئز گولوب، هردن ده قاه- قاه چکیردی. آخی اونلار بو آنلاری بیرگه یاشامیشدیلار و او فرح‌لنیردی کی، یاخشی بئله بیر اویونا باشلایـیب‌لار و بیلمیردی کی، بوندان باشقا آیری بیر اویون نئجه اولا بیلردی. اونلار تانـیش بیر یولا چـیخدیلار و آنلاری قـیسالتماق اوچون یاخشی سوروجولوک ائـتمیشدی.\nائوده اوشاق‌لاری یاتاق‌لارینا داشیدیلار – کـئلـئر اینجه کاغـیذ کیمی خـیردا کؤرپه‌نی و جک آغـیر، اتلی قـیزی. قـیزی یاتاغا اوزادان کیمی او، قارانلـیقدا بیر آن گؤزلرینی آچدی.\n– ائوده‌ییک- او قـیز دئدی.\n– ویزادرت پالچـیق‌لاری؟ ائولری‌نین یاخـین‌لـیغـیندا یـئـنی بیر یول سالـینـیزدی و قـیز چوخ خوشلانـیردی کی، تورپاغـین یـئر به یـئر اولماسینی گؤرسون.\n– پالچـیغا سحرده- جک دئدی و جو بونا راضی قالدی.\nآشاغی‌دا ایکی یاشلی آدام بوزدولابدان جینجر چیخاردیب و یـئرلی تـئلـئویزیوندا گـئجه یاریسی خبرلرینی سئـیر ائـتمه‌یه باشلادیلار. فرماندار بورکولو و کـئشیش کوشین خروشچوو و ناصیر قاریشمیشدی. بونا گؤره اونلار دا اوشاق‌لار اونلاری سحر تـئزدن اویاندیراجاغی اوچون یاتماغا گـئـتدیلر. کـئلـئر یاتاغا گیرمه‌میش یاتدی. آخی بوتون گونو اونلاری ایـلندیرمیشدی.\nجکه ائله گلیردی کی، او اؤزونو یاخشی گؤستره بیلمه‌میشدی. کـئچمیش گونلر قادینا داها پارلاق گؤرونوردو و گؤرونوردو کی، اونون اوچون اونلار داها دیرلی ایدی. قادینـین خاطـیرلادیغی بیر شئی اونو یامان اینجیدیردی. آلمانلی اوغلانـین اونا گؤز یـئـتیرمه‌سی. بو دا سبب اولدو کی، او یاواش- یاواش آروادینی یادا سالسین؛ اونون یاشـیل پالتار و قهوه ر��گینده باجاق‌لاری و ال- اله اوتاق‌لاریـندان چـیخـیب اوزون توز- تورپاقلی دار یولدا سحر یـئمه‌یینه گـئـتمک‌لری. جیب ماشینـین تکرلری‌نین ایزلری هله یـئرده قالمیشدی. کـئلـئر ده قولاغی آغـیر کیشی کیمی آیاق یالـین ماشین ایزلری‌نین اوستوندن آددیم‌لایـیردی. ال‌لری، بویو آلچاق گؤرونوردو و یوروشو اونا چوخ قریبه گلیردی. قادین همیشه یـئمک اوچون اوزاق‌دان چالـینان زنگ سسینی ائشیدیردی. اونلارین قالدیغی اوتاق هر شئی‌دن اوزاق ایدی و یـئگانه ایشیق‌لاری شمع ایشیغی ایدی. هر گون‌اورتادان سونرا (بازار ائرته‌سیندن باشقا کی، کیشی اؤز توپ یولداش‌لاری ایله اویـنایـیردی) ناهار و آخشام یـئمک‌لری آراسیندا، ایچری‌ده آرواد یـئرلرینی حاضیرلایاندا، او تاختا صندلی‌سینده اوتوروب و آلا توراندا دون‌کیشوتی اوخویاردی و سئپتامبر آیـیندا، اوندا کی، سانچو اؤز سروری ایله اؤلوم یوخوسوندان قالخـیب دولسییانـین بو گؤزه‌ل، نجابت‌لی خانـیمین آرخاسیندا گـئـتمه‌لی ایدیلر، او یامان آغلادی. اونلارین قالدیقلاری اوتاق‌لارین اطرافـینی دهشتلی رقابت موباریزه‌سی بوروموشدو. اونا ائله گلیردی کی، اوتاق‌لارین پنجره‌سی یوخدور. تاخچانـین اؤنونده، کول جوسون ایچینده دایانمیشدی و بیردن- بیره گؤزله‌نیلمه‌دن ایسته‌دییی شئـیی تاپدی. او، یـئرینده دیک اوتوردو و دئدی: – کـئلـئر- و اونو اویاتماق ایسته‌مه‌دییی اوچون آستاجا دئدی: – بریگس، والتر بریگس.\n(سون)\n………………………..\nایضاح: جان آپدایک ۱۹۳۱-نجی ایل‌ده پئنسیلوانیا شهرینده آنادان اولموشدور. اونون آتاسی ریاضیات معلیمی و آناسی حئکایه و ‌رومان یازیچی‌سی ایدی. آپدایک ۱۹۵۴-نجی ایل‌ده هاروارد دانیشگاهـینی قورتاریب‌دیر. او، آمئریکانـین ایییرمینجی عصیر ادبیاتی‌نـین ان مشهور یازیچی‌لاریندان بیری سایـیلیر. بو گونه قده‌ر اوچ دفه پولییـئـتزئر جایزه‌سینی قازانمیش آپدایک فـیرانسا، ایتالیا و بیر نـئچه آوروپا اؤلکه‌لری‌نین ده اؤدول‌لرینه صاحیب اولا بیلمیشدیر. اونون اللی‌دن چوخ اثری وار کی، بیر نـئچه‌سی‌نین اساسیندا فیلیم‌لرده چکیلیب‌دیر. آپدایک- ین اثرلری اساسن عاییله و کیشی- قادین موناسیبت‌لری‌نین پئسیکولوژییاسینا حصر اولونور. اونون شخصییت‌لری ساده آمئریکالی عاییله عضولری‌دیرلر. ۲۰۰۴-نجی ایل‌ده تکرار پولییـئـتزئر موکافاتـینا لایـیق گؤرونن آپدایک، ۲۰۰۹ینجی ایلده سرطان خسته‌لیگیندن وفات ائتمیشدیر.","num_words":3322,"character_repetition_ratio":0.03,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.218,"stopwords_ratio":0.001,"flagged_words_ratio":0.001,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":120888.6,"cluster_detection":-1}
+{"text":"Nayıb Ekber Ve Zeynebpaşa Poeması-Qehreman Heyder Xetibi-Yasan-Ehed Ferehmendi-Türkce-Ebced-1395-303s\nPitiklər\nMəqalə Toplusu\nبیزه گؤره\nایلتیشیم\nفارسی\nAzerbaijani\nEnglish\nتورکجه\nTurkish\nتوروز - تورکجه دیل و ائتیمولوژی کیتابخاناسی\nکیتابلار\nشعر\nNayıb Ekber Ve Zeynebpaşa Poeması-Qehreman Heyder Xetibi-Yasan-Ehed Ferehmendi-Türkce-Ebced-1395-303s\n1276\n0\n2023\/11\/1\nسس لرین سایی 2\nسس وئرمه نین سونوجو 5\n0\nتام آد :*\nایمیل :*\nیوروم :*\ncaptcha:\nاستاد شهریار\nسؤزلوک\nتورکولوژی\nدیل و دیلچیلیک\nمیفولوژی\nFelsefe\nده ده قورقود\nشعر\nفولکلور\nأل یازمالار\nآتالار سوزو\nبایاتی\nتاپماجا\nاوشاق\nگولمه جه\nنوحه\nموسیقیمیز\nهر قونودان\nEl Bilimi Dergisi\nŞəkil\nآنلاین: 3825 ایشلدیجی\nیازیلمیش: 39141 ایشلدیجی\nتوروز\nسایین اوخوجولار!\nتوروز سیته سی بیر کولتورل اوجاق اولا‌راق دیلچی‌لیکله باغلی قونولاردان دانیشیر. بو سیته دیلچی‌لیکله باغلی دیرلی بیلگی‌لر وئرمکده‌دیر. دیلیمیزین تاریخی و ائتیمولوژی‌سی ساحه‌سینده چالیشان بو سیته، سؤزلرین کؤکو و ائتیمولوژی‌سی حاقیندا، باشقا سیته‌لردن دییشیک اولا‌راق، ائیلمله(فعل) باغلی آنلام‌لارین آچیقلاییر.\nسیته‌میزده دیلچی‌لیکله باغلی بیر چوخ کیتاب، سؤزلوک، یازی‌لار الده ائدیب اوخویابیلرسینیز. اوموروق کی بو سیته، سیز دیرلی، سایین اوخوجولار یاردیمییلا، دیلچی‌لیک قول‌لاری‌نین گلیشمه‌سی، یوکسلیشی یولوندا بیر آددیم گؤتوربیلسین.","num_words":325,"character_repetition_ratio":0.065,"word_repetition_ratio":0.177,"special_characters_ratio":0.225,"stopwords_ratio":0.0,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.999,"perplexity_score":34799.9,"cluster_detection":-1}
+{"text":"(مقاله)دانیشیقایشلدنایشلدن دانیشیغیویکی‌پدیاویکی‌پدیا دانیشیغیفایلفایل دانیشیغیمدیاویکیمدیاویکی دانیشیغیشابلونشابلون دانیشیغیکؤمککؤمک دانیشیغیبؤلمهبؤلمه دانیشیغیپوْرتالپوْرتال دانیشیغیTimedTextTimedText talkماژولماژول دانیشیغی","num_words":79,"character_repetition_ratio":0.023,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.066,"stopwords_ratio":0.038,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.996,"perplexity_score":13396.3,"cluster_detection":-1}
+{"text":"سوئد رسمی آدی سوئد شاهلیغی (سوئد: Konungariket Sverige). شومالی اوروپادا ایسکاندیناوی یاریماداسیندا یئرلشن بیر دؤولتدیر.[۱۰] اؤلکه غربدن نوروژ شاهلیغی و شومال–شرقدن ایسه فنلاند ایله قورو سرحدلره مالیکدیر. شرقده بوتنیک کؤرفزی و بالتیک دنیزی، جنوب-غربده سکاگرراک، بالت و اؤرسوند بوغازلارینا چیخیر. جنوب-غربده اؤرسوند کؤرپوسو واسیطه‌سیله دانمارک ایله قورو نقلیات یوللارینا مالیکدیر.\nسوئد شاهلیغی\nKonungariket Sverige\nبایراق\nGreater coat of arms\nشوعار: (royal) \"För Sverige – i tiden\"\n\"For Sweden – With the Times\"[۱]\nمیلی مارش: Du gamla, Du fria[b]\nThou ancient, thou free\nRoyal anthem: Kungssången\nSong of the King\nسوئد یئری نقشه اوستونده (dark green)\n– in اوروپا (green & dark grey)\n– in the اوروپا بیرلیگی (green) – [Legend]\nپایتخت\nو بؤیوک شهری\nاستکهلم\n59°21′N 18°4′E \/ 59.350°N 18.067°E \/ 59.350; 18.067\nرسمی دیللر\nسوئد دیلی\nاتنیک قروپلار\nno official statistics\nدین\nChurch of Sweden\nدمونیم(لر)\nSwedish\nسوئدلی‌‌لر\nدؤولت\nUnitary parliamentary\nمشروطیت\n• King\nاوْن‌دؤردونجو کارل قوستاف\n• Speaker\nAndreas Norlen\n• Prime Minister\nUlf Kristersson\n• Marshal of the Realm\nFredrik Wersäll\nقانون اوقانی\nRiksdag\nHistory\n• A unified Swedish kingdom established\nBy the early 12th century\n• Part of کالمار بیرلیگی\n1397–1523\n• Part of سوئد-نوروژ\n4 November 1814 – August 1905[۲]\n• Joined the اوروپا بیرلیگی\n1 January 1995\nاراضی\n• جمعی\nلوآ خطاسیماژول:Convert-ین 1851-جی\/جو خطینده: attempt to index local 'en_value' (a nil value). (55th)\n• سو (%)\n8.7\nجمعیت\n• 30 April 2017 census\n10,032,357[۳] (90th)\n• سیخیلیق\nلوآ خطاسیماژول:Convert-ین 1851-جی\/جو خطینده: attempt to index local 'en_value' (a nil value). (196th)\nجی‌دی‌پی (PPP)\n2016 تخمینی\n• جمعی\n$498.130 billion[۴] (34th)\n• آدام‌باشی\n$49,678[۴] (17th)\nجی‌دی‌پی (نامینل)\n2016 تخمینی\n• جمعی\n$517.440 billion[۴] (21st)\n• آدام‌باشی\n$51,603[۴] (11th)\nجینی (2015)\n25.4[۵]\nآشاغی\nاچ‌دی‌آی (2015)\n0.913[۶]\nچوخ‌یوخاری · 14th\nپول واحیدی\nSwedish krona (SEK)\nچاغ بؤلگه‌سی\nUTC+1 (CET)\n• یای (دی‌اس‌تی)\nUTC+2 (CEST)\nتاریخ فورمتی\nyyyy-mm-dd\nسوروجولوک طرفی\nright[e]\nتیلفون کودو\n+46\nاینترنت ال‌تی‌دی\n.se[f]\n^ \"För Sverige – I tiden\" has been adopted by Carl XVI Gustaf as his personal motto.\n^ Du gamla, Du fria has never been officially adopted as national anthem, but is so by convention.\n^ Since 1 July 2009. Five other languages are officially recognised as minority languages:[۷] فنلاند دیلی, Meänkieli, رومان دیلی, Sami, and Yiddish. The Swedish Sign Language also has a special status.\n^ On 31 December 2012[بروزرسانی], approximately 27% of the population had a full or partial foreign background.[۸][۹]\n^ Since 3 September 1967.\n^ The .eu domain is also used, as it is shared with other اوروپا بیرلیگی member states.\n۱۹۹۵-جی ایلده‌ن آوروپا بیرلیگینین عضوودور. ۴۵۰.۲۹۵ km² اراضی‌سی اوْلان سوئد آوروپا بیرلیگی اؤلکه‌لری آراسیندا اراضی‌سینه گؤره اۆچونجو ان بؤیوک دؤولت‌دیر. اهالی‌سی ۹.۴ میلیون نفردیر. اهالی سیخ‌لیغی آشاغی‌دیر، لاکین اؤلکه‌نین جنوب حیصّه سینده سیخ‌لیق داها بؤیوک‌دور. اهالینین ۸۵%-i شهرلرده یاشاییر و اؤلکه‌ده اۇربانیزاسییا آرتیر. ان بؤیوک شهری ایستوکهولمدور (شهر اهالی‌سی ۱.۳ میلیون، متروپولییا اهالی‌سی ۲ میلیون نفر). سوئد اینضیباطی اوْلاراق ۲۱ اراضی واحیدین‌دن عبارت‌دیر: بلئکینگئ، دالارنا، گاولئبورگ، گوتلاند، هاللاند، ژامتلاند، ژؤنکوپینگ، کالمار، کرونوبئرگ، نورربوتتئن، اؤربرو، اؤستئرگوتلاند، سکان، سودئرمانلاند، ایستوکهولم، اۇپپ‌سالا، وارملاند، واستئربوتتئن، واستئرنوررلاند[۱۱].\nسوئدین اۇزون مدت‌لی موستقیل‌لیک عنعنه‌لری وار، اؤلکه اؤز موستقیللیینی هله اوْرتا عصرلرده الده ائتمیش‌دیر. ۱۷-جی عصرده سوئد اؤز توْرپاقلارینی گئنیشله‌ن‌دیره‌رک ایمپراتورلوغو حالینا گتیرمیش‌دیر. لاکین سوْنرادان ۱۸-جی و ۱۹-جو عصرلرده سوئد اؤز اراضیلرینین چوْخ حیصّه سینی ایتیرمیش، اؤلکه‌نین شرق توْرپاقلارینین دئمک اوْلار هامی‌سی روسیه طرفین‌دن ایشغال اوْلونموش‌دور. سوئدین داخیل اوْلدوغو سوْنونجو مۆحاریبه ۱۸۱۴-جو ایلده باش وئریب، همین تاریخ‌دن بری سوئد بۆتون مۆحاریبه‌لرده نئیترال مؤقع توتماق‌دادیر.\nایچینده‌کیلر\n۱ تاریخی\n۲ شهرلری\n۳ جوْغرافییاسی و ایقلی‌می\n۴ طبیعی احتیاطلاری\n۵ اقتصادیاتی\n۵.۱ انرژی\n۶ تحصیل\n۷ دئموقرافییا\n۷.۱ دین\n۸ حربی قوه‌لری\n۹ بیزنسی\n۱۰ مدنیتی\n۱۱ بایراملاری\n۱۲ شکیللر\n۱۳ خاریجی کئچیدلر\n۱۴ قایناقلار\nتاریخی\nدَییشدیر\nاوْرتا عصرلرده ایندیکی سوئد اراضی‌سینده ویکینقلرین گۆج‌لو دؤولتی مؤوجود ایدی. ویکینقلر ۸-جی عصردن باشلایاراق اۆچ عصر مدتین‌ده سوئدده حاکم قوه اوْلموشلار. اوْنلارین حاکمیّتی ۱۱-جی عصرده مسیحیّتین یاییلماسی ایله باشا چاتمیش‌دیر. مۆعاصیر سوئد دؤولتی ۱۳۹۷-جی ایلده یارادیلمیش کالمار بیرلیگینین ۱۶-جی عصرده داغیلماسین‌دان سوْنرا یارانمیش‌دیر. سوئدین موستقیل کرال‌لیق کیمی فورمالاشماسین‌دا کرال قوستاو ووسانین اهمیت‌لی رولو اوْلموش‌دور. قوستاو واسا ۱۵۲۳-جو ایلده حاکمیّته گلدیک‌دن سوْنرا روم کاتولیک کلیساسی ایله علاقه‌نی کسمیش و کلیساده رئفورماسییایا باشلامیش‌دیر. ۱۵۲۷-جی ایلده کلیسایه مخصوص توْرپاقلار اوْندان آلیندی. ۱۵۳۸ و ۱۵۵۸-جی ایللرده وئرگی سیستمینده دییشیک‌لیکلر ائدیل‌دی. اؤلکه‌نین خاریجی تیجارتاینی الده ساخلایان مونوپولیست قوه‌لر اؤلکه‌دن قووول‌دو. کرال قوستاوین دؤورونده سوئد دونیادا ایلک مۆعاصیر اوْردو قوروجولوغونا باشلایان اؤلکه اوْلدو. سوئد واسا سولاله‌سینه مالیک حؤکمدارلار طرفین‌دن ۱۵۲۳-۱۶۵۴-جو ایللرده ایداره اوْلونوردو. کرال قوستاو مۆعاصیر سوئدین قوروجوسو حساب اوْلونور.\nسوئد ایمپئریاسی۱۵۶۰-۱۸۱۵-جی ایللر آراسیندا .\n۱۷-جی عصرده سوئد آوروپادا سوپئردؤولت اوْلاراق یوکسلمه‌یه باشلادی. بۇندان او��ل سوئد شیمالدا یئرلشن، سئی‌رک اهالییه مالیک کاسیب بیر اؤلکه ایدی. سوئد ایمپیراتورلوغو کرال قوستاو ۲-جی آدولفون دؤورونده یوکسلمه‌یه باشلادی، اوْ روسیه و رئچ پوسپولیتا ایله ۳۰ ایللیک مۆحاریبه نتیجه‌سینده بؤیوک اراضیلر ایشغال ائتدی. بیرده بۇ مۆحاریبه نتیجه‌سینده سوئد مقدس روم ایمپیراتورلوغونا داخیل اوْلان دؤولتلرین یاری‌سینی ایشغال ائتدی. کرال قوستاو ۲-جی آدولف مقدس روم ایمپیراتورلوغونی تماماً ایشغال ائدرک اوْنون یئنی ایمپراتورو اوْلماق ایستییردی. لاکین اوْ بونا نایل اوْلا بیلمه‌دی، ۱۶۳۲-جی ایلده ایمپراتور لوتزئن دؤیوشونده اؤلدورول‌دو. بۇ مۆحاریبه نتیجه‌سینده آلمانیا بؤیوک زیان دی‌دی، سوئد قوْشونلاری آلمانین اۆچده بیرینی تماماً خارابا قوْیدو. مۆحاریبه‌دن سوْنراکی دؤورده سوئد ایمپیراتورلوغو دانمارکنی، فنلاندنی، بالتیکیانی اؤلکه‌لری، قوزئی آلماننین بعضی اراضیلرینی اله کئچیردی. ۱۷۲۰-جی ایلده سوئدین اهالی‌سی (ایشغال اوْلونموش اراضیلری سایمادان) ۱.۴ میلیون نفر ایدی، اهالینین بؤیوک اکثریتینین مشغولیتی ایسه اکینچی‌لیک اوْلاراق قالمیش‌دی.\n۱۷۰۰-جو ایلده بؤیوک شیمال مۆحاریبهسی باشلادی. مۆحاریبه روسیه، لهیستان و دانمارکنین بیرلشمیش قوه‌لرینین سوئده هوجومو ایله باشلادی. همین ایلده ناروا دؤیوشو باش وئردی. مۆعاصیر ائستونییا اراضی‌سینده باش وئرمیش بۇ دؤیوش‌ده ۳۵.۰۰۰ روس عسگری ایله ۱۰.۰۰۰ نفرلیک سوئد قوْشونو اۆز-اۆزه گلدی. ایمپراتور ۱۲-جی کارلین شخصاً اداره ائتدیی سوئد قوْشونو دؤیوش عرضین‌ده روسلاری محاصره‌یه آلاراق اوْنلاری دارماداغین ائتدی. بۇ دؤیوش‌ده ۱۰.۰۰۰ روس عسگری اؤلدورول‌دو، ۲۰.۰۰۰ عسگر ایسه سوئدلیلره اسیر دۆشدو، بیرده بؤیوک میقداردا سیلاح و سورسات سوئدلیلرین علینه کئچدی. سوئدلیلرین ایتکی‌سی تخمیناً مین نفر ایدی. تخمیناً دؤرد ایل سوْنرا روس ایمپراتورو چوْخ بؤیوک اوْردو ییغاراق ناروایا یئنی‌دن هوجوم ائدیب، بؤیوک ایتکیلر حسابینا اوْنو گئری آلا بیل‌دی. لاکین مۆحاریبه‌نین هللئدیجی دؤیوشو اوْلان پولتاوا دؤیوشونده روسلار غالیب گلدیلر. بۇندان سوْنرا ایمپراتور ۱۲-جی کارل ۱۷۱۶-جی ایلده نوروژه هوجوم ائتدی، لاکین دؤیوشلرین بیرین‌ده اؤلدورول‌دو. ۱۷۲۱-جی ایلده مۆحاریبه‌نین باشا چاتماسی ایله نیشتادت موقاویله‌سی ایمضالان‌دی. بۇ مۆحاریبه نتیجه‌سینده سوئد ایمپراتورلوغو کیمی اؤز یئرینی ایتیردی، موقاویله‌نین شرطلرینه گؤره روسیهیا بؤیوک اراضیلر وئریل‌دی، بیرده مۆحاریبه دؤورونده تخمیناً ۲۰۰.۰۰۰ نفر سوئدلی اؤلدورول‌دو.\n۱۸۰۹-جو ایلده روسیه یئنی‌دن هوجوم ائدرک سوئده داخیل اوْلان فنلاندنی ایشغال ائتدی. سوئده مدنی و ایقتیصادی جهت‌دن چوْخ یاخین اوْلان فنلاند ۱ عصردن آرتیق بیر مدت ارازین‌ده روسیه نین زول‌مو آلتیندا قالدی. ۱۸۱۴-جو ایلده سوئد نوروژه مۆحاریبه اعلان ائتدی، مۆحاریبه نتیجه‌سینده هر ایکی اؤلکه‌نین داخیل اوْلدوغو و ۱۹۰۵-جی ایله کیمی مؤوجود اوْلان بیرلیک یاران‌دی. بۇ سوئدین داخیل اوْلدوغو سوْنونجو مۆحاریبه ایدی.\n۱۹-جو عصرین سوْنلارین‌دان باشلایاراق سوئدلیلر آمریکایا کؤچمه‌یه باشلادیلار. ۱۸۵۰-جی ایلده‌ن ۱۹۱۰-جو ایله قدر تکجه آمریکا بیرلشمیش ایالتلری-آ ۱ میلیون سوئدلی موهاجیرت ائدیب.[۱۲]۱۸۷۰-جی ایلده‌ن اعتباراً سوئدده سۆرعت‌لی ایق��یصادی اینکیشاف باشلادی. ۲۰-جی عصرده باش وئره‌ن هر ایکی دونیا مۆحاریبه‌لرین‌ده سوئد نئیترال مؤقع‌ده اوْلدو، لاکین بعضیلری ۲-جی دونیا مۆحاریبه‌سینده سوئدین آلماننی دستکلدیینی ادعا ائدیر. سوئد آمریکا بیرلشمیش ایالتلری ایله سیخ علاقه‌لره مالیک اوْلسا دا، سویوق مۆحاریبه دؤورونده ده نئیترال قالدیغینی اعلان ائتدی. ۱۹۹۵-جی ایلده سوئد آوروپا بیرلیگینه داخیل اوْلدو.\nشهرلری\nدَییشدیر\nسوئدین اساس شهرلری استکهلم، گؤتئبورق و مالمؤدور.\nجوْغرافییاسی و ایقلی‌می\nدَییشدیر\nسوئد قوزئی آوروپادا، بالتیک دنیزی ایله بوتنیک کؤرفزی آراسیندا یئرلشیر. چوْخ اۇزون (تخمیناً ۸۰۰۰ km) ساحل زولاغینا مالیک‌دیر. غرب‌ده سوئدی نوروژدن آییران سکاندیناو داغلاری یئرلشیر. ۴۴۹،۹۶۴ کم۲ اراضییه مالیک اوْلان سوئد، دونیا سیرالاماسینا گؤره ۵۵-جی، آوروپادا ایسه ۴-جو یئری تۇتور.[۱۳] اراضی‌سینین ۶۵%-i مئشه‌لردن عبارت‌دیر. اراضی‌سینین ۹%-i چای و گؤللردن عبارت‌دیر.\nسوئد ایسکاندیناویا یاریماداسینین ۵\/۸ حیصّه سینی تۇتور. شیمال-غربی داغ‌لیق‌دیر. کژؤلئن داغلاری و ایسکاندیناویا آلپلارینین شرق یاماجلاری بۇ حیصّه ده‌دیر. کژؤلئن داغین‌دا سوئدین ان یۆکسک تپه‌سی اوْلان کئبنئکا (۲۱۲۳ م) یئرلشیر. شیمال بؤلگه‌سینده چوْخ‌لو چایلار واردیر. بۇ چایلار جنوب‌دا بوتهنیا کؤرفزین‌ده تؤکولور. اساس چایلاری کلارک، اۇنئ، آنگئرمان، دال، ایندالس، پیتئ، لولئ، کالیژ، تورن و سکئللئتتئ‌دیر. کژؤلئن داغلارینین یۆکسک یاماجلارین‌دا یوزلرله کیچیک بوزلاق دوزه‌ن‌لیکلری واردیر. بؤیوک گؤللر حیصّه سینی بیر چوْخ گؤل میدانا گتیرمیش‌دیر. بۇ گؤللردن ان بؤیویو ۵۵۴۵ km²-لیک وانئرن گؤلودور. دیگر اهمیت‌لی گؤللری ایسه واتتئرن، ژالمار و مالاردیر. قوم‌لو ساحل اوْلان جزانیا استثنا اوْلماقلا، سوئد ساحللری داشلیق و کیچیک آدالارلا دولودور. بالتیک دنیزین‌ده اوْلان سجانیا، گوتلاند و اوْلاند آدالاری دوز توْرپاقلاردان میدانا گلمیش‌دیر.\nسوئد شیمال‌دا - سیبیرله عئینی ائن دایره‌سینده یئرلشمه‌سینه باخمایاراق مولاییم ایقلیمه صاحب‌دیر. قیش‌دا هاوانین تِمپراتورو بعضاً -۵۰ درجه‌یه قدر دوشور. سوئدین ایقلی‌می ۳ تیپه آیریلا بیلر. سوئدین جنوب اراضیلرین‌ده اوقیانوس ایقلی‌می، مرکزی حیصّه لرین‌ده قورو کونتینئنتال ایقلیم و شیمال‌دا اوْلان سوبارکتیک ایقلیم مؤوجوددور.\nایسکاندیناویا داغلاری\nطبیعی احتیاطلاری\nدَییشدیر\nسوئد معده‌ن قایناقلاری باخیمین‌دان زنگین بیر اؤلکه‌دیر. خصوصیله دمیر فیلیزی باش‌لیجا یئر تۇتور. میس و سینک باخیمین‌دان زنگین اوْلان سوئدده قیزیل، گوموش، وولفرام، نیکئل و کؤمور یاتاقلاری وار.\nاقتصادیاتی\nدَییشدیر\n۱۹۹۶-۲۰۰۶ آراسی سوئدین اۆدم آرتیم تئمپی.\nسوئد ایخراج یؤنوم‌لو، کاپیتالیزم ایله سوسیالیزمین قاریشماسین‌دان عبارت، یاخشی تشکیل اوْلونموش خاریجی و داخیلی کوممونیکاسییالاری اوْلان اقتصادیاتا مالیک‌دیر. اقتصادیاتینین اساسینی تشکیل ائدن رئسورسلار مئشه‌لر، هیدروئلئکتریک مرکزلاری و دمیر فیلیزی‌دیر. اساس محصوللاری ماشینلار، طیبی لوازیماتلار، آغاج محصوللاری و تئلئکوممونیک‌سییالاردیر. هر ایکی دونیا مۆحاریبه‌سینده نئیترال مؤقع‌ده دورماسی اوْنون اقتصادیاتینی داغیلماق‌دان خلاص ائتمیش و اینکیشافینین داوام‌لی اوْلم��سینی تامین ائتمیش‌دیر. سوئد دونیادا ان یۆکسک حیات شرایطینه مالیک اؤلکه‌لردن بیری‌دیر، بونونلا برابر اؤلکه‌ده چوْخ یۆکسک وئرگیلر مؤوجوددور. وئرگیلرین یوکسکلیینه گؤره سوئد دونیادا دانمارکدان سوْنرا ایکینجی یئری تۇتور. ۲۰۰۹-جو ایل معلوماتلارینا گؤره عومومی داخیلی محصولو ۳۳۳ میلیارد دوللار اوْلموش‌دور، بونون ۷۶%-i خیدمت ساحه‌لرینین، ۲۳%-i صنایعنین، ۱ فایزی ایسه کند چیفتلیک (مزرعه) محصوللارینین پایینا دوشور. اؤلکه‌ده ایش قابیلیت‌لی اینسانلارین سایی ۴.۹ میلیون نفردیر، اوْنلارین اۆچده بیری عالی مکتب تحصیلی آلمیش شخصلردیر. سوئدین پول واحیدی سوئد کرونودور، ۲۰۰۳-جو ایلده یورونون اساس پول واحیدی کیمی قبول اوْلونماسینا دایر کئچیریله‌ن رئفئرئندوما گلنلرین اکثریتی بونون علیهینه سس وئردیلر. سوئدین اساس خاریجی تیجارت پارتنیورلاری آلمان، بؤیوک بریتانیا، دانمارک، آمریکا بیرلشمیش ایالتلری و نوروژدیر. ایشسیزلیک سوئدده همیشه آشاغی اوْلموش‌دور، بۇ گؤستریجی اۇزون مدت ۴-۵% آراسیندا دییشیردی. لاکین سوْن ایللر دونیادا باش وئره‌ن ایقتیصادی تنززوله گؤره ۲۰۰۹-جو ایلده ایشسیزلیک اؤلکه‌ده ۹%-ا قدر قالخیب، ۱۵-۲۵ یاش آراسیندا اوْلان گنجلرده ایسه بۇ گؤستریجی حتی ۳۰%-دیر.\nانرژی\nدَییشدیر\nسوئدین انرژی اۆرتیم (تولید)ی اؤزل شیرکتلرین الینده‌دیر. اۆرتیم (تولید) اوْلونان الکتریکین ۴۴%-i سو الکتریک مرکزلارینین، ۴۷%-i ایسه آتوم الکتریک مرکزلارینین پایینا دوشور. بونونلا یاناشی بیویاناجاق، تورف کیمی یاناجاق‌دان آلینان انرژی ۹%، کولک انرژی‌سین‌دن آلینان الکتریک انرژی‌سینین پایی ایسه ۱% اوْلوب. بیویاناجاق‌دان آنجاق ایستیخانالاردا یاشاییش ساحه‌لرینی قیزدیرماق اۆچون ایستیفاده اوْلونور. بۇندان باشقا سوئد ۲۰۲۵-جی ایله کیمی نفت و نفت محصوللارین‌دان ایستیفادنی تماماً دایان‌دیرماق قرارینی وئریب. [۲] Archived 2012-01-17 at the Wayback Machine.\nتحصیل\nدَییشدیر\n۱-۵ یاش آراسینداکی اۇشاقلار اۆچون پول‌سوز باغچالار مؤوجوددور. ۶-۱۶ یاش آراسینداکی اۇشاق و گنجلر ایسه مجبوری اوْرتا تحصیلله تامین اوْلونورلار. ۹ ایللیک تحصیلی باشا وۇران گنجلرین ۹۰ فایزی داها سوْنرا ۳ ایل داوام ائدن یوخاری صینیفلرده تحصیلی داوام ائتدیریرلر. یوخاری صینیفلر سوئدده گیمناسیوم آدلاندیریلیر. بورانی بیتیره‌ن طلبه‌لره ایسه هم ایش الده ائتمک ایمکانی قازانیر، هم ده عالی تحصیل آلماق اۆچون مراجعت حۆقوقو الده ائدیرلر. سوئدده چوْخ‌لو سایدا بیلیم یوردو و کالجلر فعالیّت‌ده‌دیر، اوْنلاردان ان بؤیوک و ان قدیم اوْلانلاری اۇپپ‌سالا بیلیم یوردو، گؤتئبورق بیلیم یوردو، ایستوکهولم بیلیم یوردو، لوند بیلیم یوردو و کرال تئخنولوگیلوگییا بیلیم یوردودیر. سوئدده عالی تحصیل آلان بۆتون طلبه‌لر تحصیل حاقین‌دان آزاددیرلار، لاکین سوئد مجلیسینده یئنی قبول اوْلونموش قایدایا اساساً بۇندان سوْنرا پول‌سوز تحصیل آوروپا بیرلیگیندن و سوئیسدن اوْلان طلبه‌لره شامیل اوْلوناجاق.[۱۴]\nدئموقرافییا\nدَییشدیر\nاهالینین آرتیم دینامیکاسی(۱۹۶۱ – ۲۰۰۳)\n۲۰۱۰-جو ایل اۆچون سوئدین اهالی‌سی ۹.۴۰۱.۹۲۵ نفر اوْلموش‌دور.[۱۵] سوئدده اهالینین سایی ۱۲ آگوست ۲۰۰۴-جو ایلده ۹ میلیونا چاتمیش‌دیر. اهالینین سیخ‌لیغی هر km² اۆچون ۲۰.۶ نفردیر و بۇ گؤستریجی اؤلکه‌نین جنوبون‌دا قوزئینا نیسبتاً دا��ا یۆکسک‌دیر. اؤلکه‌نین ان بؤیوک شهری باشکند ایستوکهولم، ۲-جی و ۳-جو بؤیوک شهرلری ایسه مۆافیق اوْلاراق گؤتئبورق و مالمودور. ۲۰۰۷-جی ایل آمارسینا گؤره اؤلکه اهالی‌سینین ۱۳.۴%-i (۱.۲۳ میلیون) سوئددن کناردا دوغولوب. ایکینجی دونیا مۆحاریبه‌سین‌دن اؤنجه سوئد گؤچ اؤلکه‌سی اوْلسا دا، مۆحاریبه‌دن سوْنرا ایممیقراسییا اؤلکه‌سینه چئوریلیب. ۲۰۰۸-جی ایلده ایممیقراسییا سوئدده پیک نقطه‌سینه چاتیب، همین ایل اؤلکه‌یه ۱۰۱.۱۷۱ نفر کؤچ ائدیب. سوئدده‌کی گلمه اهالینین چوْخوسو فنلاند، عیراق، لهیستان، ایران، بوسنی و هرزقووین، دانمارک، Nنوروژ، شیلی، تایلند، سومالی و لیوانداندیر. سوئدده ایممیقرانتلار اهالی آرتیمین‌دا چوْخ واجیب رول اوْیناییر، بئله کی، اؤلکه‌ده‌کی ایللیک اهالی آرتیمینین ۲۵%-i طبیعی آرتیمین حسابینادیرسا، ۷۵%-i ایممیقرانتلارین اؤلکه‌یه آخین ائتمه‌سینین نتیجه‌سی‌دیر. سوئددن کناردا چوْخ‌لو سایدا سوئدلی یاشاییر. اوْنلارین بؤیوک حیصّه سی ۱۸۲۰-۱۹۳۰-جو ایللرده آمریکایا کؤچ ائدنلردیر. حال-حاضیردا آمریکا بیرلشمیش ایالتلری-دا ۴.۴ میلیون [۱۶]، کانادادا ایسه ۳۳۰.۰۰۰ سوئدلی یاشاییر.[۱۷]\nسوئدده رسمی دیل سوئد دیلیدیر، بۇ دیل دانمارک و نوروژ دیلینه چوْخ یاخین‌دیر. رسمی دیل سوئد دیلی اوْلسا دا، فرانسه، آلمان و فین دیلی ده ایشلدیلیر. فینلر سوئدده رسمی اوْلاراق تانینمیش میلّی آزلیق‌دیر، بیرده فین دیلی ائتنیک آزلیقلارین دیلی کیمی رسمی اوْلاراق تانینیب. بۇندان باشقا سوئدلیلرین بؤیوک اکثریتی اینگیلیس دیلینی باشا دۆشور و همین دیل‌ده دانیشا بیلیر. و قلوباللاشمانین تأثیری ایله داها چوْخ اینگیلیسجه دانیشیلیر.\nدین\nدَییشدیر\nایستوکهولم مسجیدی\n۱۱-جی عصره قدر سوئدلیلر بوتپرست ساییلیردیلار. سوئد بوتپرستلرینین مرکزی اۇپپ‌سالا شهرین‌ده یئرلشن مبد ایدی. ۱۱-جی عصرده اؤلکه خریستیانلغی قبول ائتدی، بۆتون دیگر دینلر ایسه قاداغان اوْلون‌دو. بۇ قاداغا ۱۹-جو عصرین سوْنونا قدر قوه‌ده قالدی. ۱۶-جی عصرده ایسه اؤلکه‌ده رئفورماسییا دالغاسی باشلان‌دی. روم-کاتولیک کلیساسی لغو اوْلون‌دو، دؤولت و دین بیر-بیرین‌دن آیریلدیلار. لاکین اؤلکه‌ده دین آزادلیغی یالنیز ۱۹۵۱-جی ایلده یاران‌دی. همین تاریخه قدر ایسه سوئدده هر هان‌سی اینسانین مسیحیّت‌دان چیخماسی قطعی اوْلاراق قاداغان ایدی. ۲۰۰۰ (میلادی)-جی ایلده ایسه رسمی اوْلاراق دؤولت دین‌دن آیریلدی. ۲۰۰۹-جو ایل آمارسینا گؤره سوئد اهالی‌سینین ۷۱.۳%-i خریستیانلغین لوتران مذهبینه مخصوص ایدیلر، بۇ رقه‌م سوْن ۲۰ ایلده هر ایل داوام‌لی اوْلاراق ۱% آزالماق‌دادیر.[۱۸]\nسوئدده ان سۆرعتله یاییلان دین ایسه ایسلام دینی‌دیر. سوْن ایللر چوْخ‌لو سایدا موسلمان ایممیقرانتین اؤلکه‌یه آخین ائتمه‌سی و اوْنلار آراسیندا طبیعی آرتیمین یئرلی سوئدلیلره نظره‌ن داها یۆکسک اوْلماسی بونون اساس سببلری‌دیر. ۲۰۰۹ (میلادی)-جو ایلده سوئدده موسلمان اهالینین سایی ۵۰۰.۰۰۰ نفر چاتمیش‌دیر کی، بۇ دا عومومی اهالینین ۵%-نه برابردیر.[۱۹] موسلمان اهالینین ان سیخ توپلاندیغی شهرلر ایستوکهولم و مالمؤدور. تک مالمؤ شهرینین اهالی‌سینین ۲۵%-نی موسلمانلار تشکیل ائدیر. سوْن ایللر سوئدده موسلمانلارین سایینین آرتماسی ایله علاقه دار اوْلاراق موسلمانلارا و ایسلاما قارشی ایرق‌چی هوجوملارین سایی کسکین شکیل‌ده آرتمیش‌دیر.\nسوئدده بیرده ۳۰۰ ایله یاخین بیر مۆدت‌ده یهودی دیاسپوراسی مؤوجود اوْلموش‌دور. حال-حاضیردا اوْنلارین بیر چوْخو ایسرائیله کؤچ‌سه ده، سوئدده قالانلارین سایی تخمیناً ۲۰.۰۰۰ نفردیر. بۇندان باشقا آزسای‌لی بوددیست، هیندویست و سیخ دیاسپورالاری مؤوجوددور.\nحربی قوه‌لری\nدَییشدیر\nایسترف ۹۰، سوئدده اۆرتیم (تولید) اوْلونان و ایستیفاده ائدیلن پیادا دؤیوش ماشینی\nسوئد سیلاح‌لی قوه‌لری (فؤرسوارسماکتئن) سوئد مۆدافیعه نازیرلینه تابع اوْلان و حربی عملیّاتلارین کئچیریلمه‌سینه جاوابدئه اوْلان دؤولت قورومودور. اساس عهده لیکلری اؤلکه داخیلین‌ده و خاریجین‌ده حربی قوه‌لرین حاضیرلانماسی و یئرلشدیریلمه‌سی‌دیر. سیلاح‌لی قوه‌لر اۆچ یئره آیریلیرلار. اوْردو، حربی هاوا قوه‌لری و حربی دنیز دونانماسی. سویوق مۆحاریبه دؤورونده سوئدین دایمی حرب‌چیلرینین سایی ۴۵.۰۰۰ نفر اوْلسا دا، حال-حاضیردا بۇ رقه‌م ۱۵.۰۰۰ نفره ائنیب. سویوق مۆحاریبه ایللرین‌ده یۆکسک دؤیوش هازیرلیغین‌دا اوْلان سوئد اوْردوسو، مۆحاریبه باشلایاجاغی تق‌دیرده ۱ میلیون نفرلیک اوْردو ییغماغا حاضیر وضعیت‌ده ایدی. حال-حاضیردا ایسه بۇ رقه‌م ۶۰.۰۰۰ نفره ائندیریلیب. بیرده ۱ جۇلای ۲۰۱۰ (میلادی)-جو ایلده‌ن قوه‌یه مینه‌ن قانونا گؤره سوئد اوْردوسو تماماً کؤنول‌لو عسگرلردن عبارت اوْلاجاق. بیرده سویوق مۆحاریبه‌نین بیتمه‌سی ایله اوْردوداکی خیدمت ائدن کیشی عسگرلرین فایز نیسبتی آزالیب، قادین عسگرلرین سایی ایسه آرتیب.\nبیزنسی\nدَییشدیر\nبئینلخالق عالم‌ده سوئدین تانینان شیرکتلری آراسیندا بۇنلاری سادالاماق مۆمکون‌دور: \"وولوو\"، \"ساب\"، \"آتلاس جوپجو\"، \"ایکا\"، \"آبسولوت\"، \"سجانیا\".\nمدنیتی\nدَییشدیر\nسوئد موسیقی ساحه‌سینده ده اینکیشاف ائتمیش‌دیر. آببا، \"روخئتتئ\"، \"تهئ جاردیگانس\"، \"اوْپئته\" قروپلاری بئینلخالق آرنادا تانینمیشلار.\nبایراملاری\nدَییشدیر\n۱۹۱۶-جی ایلده‌ن ۱۹۸۳-جو ایلده قدر ۶ ژۇئن سوئد بایراغی گونو \"سوئنسکا فلاگگانس داگ\" آدی آلتیندا میلّی بایرام کیمی قئید اوْلونوردو. همین گون ۱۹۸۳-جی ایلده‌ن سوئدین میلّی بایرامی اوْلاراق رسمی قئید اوْلونماق‌دادیر.\nشکیللر\nدَییشدیر\nقدیمی سوئد ائوی\nریکسداق\nاۇپپ‌سالا شهرین‌ده کافئدرال\nایستوکهولم‌دان گؤرونوش\nایستوکهولمون تاریخی حیصّه سی\nلاپلان‌دییا\nThe towers\nخاریجی کئچیدلر\nدَییشدیر\nسوئد آمار کومیته‌سی : ۳۱ دسامبر ۲۰۰۸ – جی ایل تاریخین‌ده سوئدین اینضیباطی اراضی واحیدلری اوزره اهالی‌سی\nقایناقلار\nدَییشدیر\n^ Mottoes of The Kings and Queens of Sweden. Royal Court of Sweden. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2015-12-23. یوْخلانیلیب22 December 2015.\n^ svensk–norska unionen (Swedish). Nationalencyklopedin. یوْخلانیلیب6 August 2015.\n^ Key figures for Sweden. Statistics Sweden. Retrieved 13 June 2017.\n^ ۴٫۰ ۴٫۱ ۴٫۲ ۴٫۳ Sweden. اولوسلارآراسی پول صندوقو.\n^ Gini coefficient of equivalised disposable income (source: SILC). Eurostat Data Explorer. یوْخلانیلیب14 October 2015.\n^ 2016 Human Development Report. United Nations Development Programme (2016). یوْخلانیلیب23 March 2017.\n^ Är svenskan också officiellt språk i Sverige? (Swedish). Swedish Language Council (1 February 2008). آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 6 February 2014. یوْخلانیلیب22 June 2008.\n^ Summary of Population Statistics 1960–2012. Statistics Sweden. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 17 March 2013. یوْخلانیلیب9 June 2013.\n^ Note that Swedish-speaking Finns or other Swedish-speakers born outside Sweden might identify as Swedish despite being born abroad. Moreover, people born in Sweden may not be ethnic Swedes. As the Swedish government does not base any statistics on ethnicity, there are no exact numbers on the ethnic background of migrants and their descendants in Sweden. This is not, however, to be confused with migrants' ملیت, which are recorded.\n^ Central Intelligence Agency - CİA - The World Factbook: Europa\n^ [۱] سوئده سیاحت\n^ آوروپالیلارین گؤچسی\n^ اراضی‌سینه گؤره اؤلکه‌لرین سیاهی‌سی. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2010-06-02. یوْخلانیلیب2016-11-03.\n^ Sweden اینترودوجئس تویتیون فئئس و اوْففئرس سجهولارسهیپس فور ایستودئنتس فروم اوْوتسیدئ ائو\/ائئا. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2010-06-28. یوْخلانیلیب2016-11-03.\n^ سوئد اهالی‌سینین آمارسی\n^ آمریکا بیرلشمیش ایالتلری اهالی‌سینین آمارسی[دائمی اولو باغلانتیلی]\n^ کانادا اهالی‌سینین ائتنیک ترکیبی. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2016-08-18. یوْخلانیلیب2016-11-03.\n^ سوئدلیلر کریستیان‌لیغی سۆرعتله ترک ائدیر. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2010-08-02. یوْخلانیلیب2016-11-03.","num_words":4270,"character_repetition_ratio":0.039,"word_repetition_ratio":0.013,"special_characters_ratio":0.22,"stopwords_ratio":0.003,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":155277.7,"cluster_detection":-1}
+{"text":"۱۸۴۰ - قارا پنی اوْلاراق دا بیلینن ایلک یاپیشدیریلا بیلن رسمی پوست پولو٬ بیرلشمیش شاهلیق‌دا ایشه دۆشدو.","num_words":20,"character_repetition_ratio":0.0,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.204,"stopwords_ratio":0.0,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":652481.5,"cluster_detection":-1}
+{"text":"مجلیسین و تخصصی کمیسیونلارین باشقانلیق هئیتینده قادینلارین اولماماسینا اعتراض ائدن قادین ملّت وکیللرینه، ایران مجلیسی‌نین 11-جی دؤور باشقانلیق هئیتی‌ طرفیندن وئریلن جاوابی ; “بیر قادین اوشاق ساخلامالی و ائو ایشلرینه باخمالیدیر.” -\nSkip to content\nMenu\nخانه\nاخبار\nمقالات\nحقوق بشر\nویدیو\nاسناد تشکیلاتی\nبیانیه ها\nتماس با ما\nانتخاب زبان\nفارسی\nTürkcə\nTürkce\nEnglish\nClose Menu\n11 جولای 2020\nمجلیسین و تخصصی کمیسیونلارین باشقانلیق هئیتینده قادینلارین اولماماسینا اعتراض ائدن قادین ملّت وکیللرینه، ایران مجلیسی‌نین 11-جی دؤور باشقانلیق هئیتی‌ طرفیندن وئریلن جاوابی ; “بیر قادین اوشاق ساخلامالی و ائو ایشلرینه باخمالیدیر.”\n“بیر قادین اوشاق ساخلامالی و ائو ایشلرینه باخمالیدیر.”\nمجلیسین و تخصصی کمیسیونلارین باشقانلیق هئیتینده قادینلارین اولماماسینا اعتراض ائدن قادین ملّت وکیللرینه، ایران مجلیسی‌نین 11-جی دؤور باشقانلیق هئیتی‌ طرفیندن وئریلن جاوابدیر بو\nایران‌وایرین آلدیغی معلوماتلارا گؤره، شهرضا و دهاقان ملّت وکیلی «سمیه محمودی»، افشا ائتدی کی، 11-جی مجلیسین باشقانلیق هئیتی‌، قادینلارین گؤروینی اوشاق ساخلاماق و ائو باخماق اولاراق بیلیرلر.\nبونا گؤره ده، ملّت وکیللری مجلیسین قادین عضولرینه، هم مجلیسین و هم ده تخصصی کمیسیونلارین باشقانلیق هئیتنه قاتیلمایا ایزین وئریلمه‌میش، قانون‌وئریجی اورقانین قادین ایشچیلرینه ده تخصصی کمیسیونلارین کاتیبلیک سیناقینا گیرمه‌لرینه ایزین وئریلمه‌میشدیر.\nمجلیسین 13 تخصصی کمیسیونو وار و بو کمیسیونلارین کاتیبلری ملّت وکیللری آراسیندان سئچیلمیر. بلکه، بو وظیفه‌‌‌یه سئچیلنلر مجلیسین ارکک چالیشانلاری آراسیندان سئچیلیرلر.\nاون بیرینجی مجلیس بو کمیسیونلارین کاتیبلرینی سئچمک اوچون بیر سیناق کئچیره‌رک مجلیسین بوتون چالیشانلارینا بو کمیسیونلاردا کاتیبلیگینه آدای اولماق شانسی یاراتدی. تخصصی کمیسیونلارین کاتیبلرینی سئچدیکدن سونرا، شهرضانین ملّت وکیلی «سمیه محمودی» مجلیسین قادین چالیشانلاری‌نین بو سیناقا گیرمکدن خاریج ائدیلدیگینی اعلان ائتدی و دئدی: «مجلیسین باشقانلیق هئیتی کمیسیونلارین کاتیبلیگی سويّه‌‌سینده ديَیشیکلیک ائتمک قرارینا گلمیشدی. بونونلا علاقه دار مجلیسین بوتون چالیشانلاریندان کمیسیونلارین کاتیبلیگینه سئچیلمک اوچون حاضیرلانمیش بیر سیناقا قاتیلمایا دعوت ائدیلدی. سیناقا قاتیلماق اوچون بیر سیرا چالیشان باش‌ویردی بو باش‌ویرانلارین تخمیناً 40 نفری قادین ایدی. «آنجاق سیناق زامانی قادینلارین سیناقا گیریشی یاساقلاندی.»\nاو قادینلارین گیریشلری‌نین یاساقلانماسینی ایضاح ائده‌رک دئدی: «قادینلار اولاراق بو قایدایا اعتراضیمیزی بیلدیردیک و باشقانلیق هئیتی عضولریندن ائشیتدیک کی، اونلارین آرقومئنتی بو ایدی کی، چوخ چتین بیر ایش اولاراق بیلینن کاتیبلیکده قادینلارین اوشاقلاری اولدوغو اوچون ایشله‌یه بیلمزلر. »\nسمیه محمودینین فیکرینجه، بو جور ایفاده‌لر عائله‌‌‌ قورومونون، کونسولیده ائدیلمه سیاستی ایله چئلیشیر. چونکی بو دوشونجه قادینلارا بئله بیر حیس وئریر کی، بیر قادینین اوشاغی‌نین اولماسی اونو توپلومدان اوازقلاشدیریر و بو دا نتیجه‌ده عائله‌‌‌نین تمه‌لی‌نین ضعیفله‌دیر.\nمجلیس باشقانلیق هئیتی‌نین تئبکیسی\nمجلیسین باشقانلیق هئیتی‌نین سؤزچوسو «محمّد حسینی فرهنگی»، باشقانلیق هئیتی طرفیندن بو ادعالارا تئبکی وئرن ایلک عضوو اولاراق بو ادعالاری یالانلادی و دئدی کی، «کمیسیونلاردا قادین ملّت وکیللری‌نین اولماماسی ایله باغلی بیر فیکیر بیرلیگی و قارشی دورما یوخدور. حال حاضیردا قادین ملّت وکیللریندن بیری کمیسیوننین سؤزچوسو اولاراق چالیشیر و مجلیسده بئله دوشونجه یوخدور.» باشقا بیر قادی‌نین کمیسیونلارین باشقانلیق هئیتینده اولماماسی‌نین سببی، قادینلارین آدای اولمادیغی و یا دیگر مجلیس عضولری طرفیندن سئچیلمه‌مه‌سی ایدی.”\n«روح‌الله متفکر آزاد»، باشقانلیق هئیتی‌نین دیگر عضوو، «مجلیسین باشقانلیق هئیتینده جینسییتچی بیر باخیشین اولمادیغینی سؤیله‌دی.» بو دؤورده، 90-جی اصل کمیسیونینا عضو اولماق اوچون اؤنجه‌کی دؤورلردن فرقلی اولاراق، اوچ قات داها چوخ آدای واردی و مجبور اولاراق بو کمیسیونون عضولرینی سئچمک اوچون باشقانلیق هئیتی قرار وئردی. نهایت، باشقانلیق هئیتی‌نین قراری ایله سککیز نفر سئچیلدی و کمیسیونا قوشولماق ایسته‌ین یگانه قادین آدایا دا سس وئردیک.\nتبریز ملّت وکیلی بو حرکتله مجلیسین قادینلاری اؤن پلانا چیخاردیغینی وورغولایاراق دئدی: «باشقانلیق هئیتی قادین و عائله‌‌‌ فراکسیونون یارانماسینی تام اولاراق دستکله‌ییر.» بونا گؤره ده مجلیسین قادینا باخیشی سایقی چرچوه‌سینده‌دی و مجلیسین قادینلارا قارشی جینسییتچی باخیشی یوخدور و بیز جینسییت عدالتینی وورغولاییریق. نه محمّد حسین فرهنگی، نه ده روح‌الله متفکر آزاد، شهرضا ملّت وکیلی‌نین، مجلیسین قادین چالیشانلاری‌نین تخصصی کمیسیونلار کاتینلیگی ایچین کئچیریلن سیناقا گیرمه‌لرینه ایزین وئریلمه‌مه‌سی حاقدا ادعاسینا جاواب وئرمه‌دی و بو دا بو ادعانین دوغرو اولدوغونو گؤستریر. کئچمیشده ده ایران مجلیسینده تخصصی کمیسیونلارین کاتیبی ارککلر اولموشدور.\nایستاتیستیکا آچیق حقیقتی گؤستریر؛ مجلیسدیکی قادینلار تاماشاچیدیلار\nایستاتیستیکالار 11-جی مجلیسین 279 عضووندن 17 سینین قادین اولدوغونو گؤستریر. «سمیه محمودی»، «عفت شریعتی»، «زهره الهیان» و «هاجر چنارانی» کیمی بعضی قادین ملّت وکیللری اؤنجه‌کی دؤنملرده مجلیسده اولسالار دا، اونلاردان هئچ بیری ریاست هئیتینه سئچیلمه‌ییب تا کی بو هئیت تامامیله ارککلرین الینده اولسون. بو دا معيّن درجه‌‌‌ده تخصصی کمیسیونلارین دا باشقانلیق هئیتینده باش وئریب و قادین ملّت وکیللرین هئچ بیری تخصصی کمیسیونلارین باشیندا و یا باشقان یاردیمجیلیغیندا یئر آلمیییب.\nتخصصی کمیسیونلارداکی باشقانلیق هئیتینده 60 ملّت وکیلیندن یالنیز دؤرد قادین سئکرئتئر و بیری ایسه کمیسیوننین سؤزچوسو دی. زهرا شیخی صحیه‌‌ کمیسیونینا سؤزچو اولاراق سئچیلدی.\nمجلیسین ایداری شؤبه‌سینده، تعیین اولونموش مودورلر آراسیندا هئچ بیر قادین یوخدو . «محمد باقر قالیباف»، طرفیندن سئچیلن بوتون مودورلر ارککلردن اولوشماقدادیر. قالیباف، مجلیس باشقانلیغینا سئچیلدیکدن سونرا ان آزی 10 مودور تعیین ائتمیشدیر کی، بو قانون‌وئریجی اورقاندا قادینلارین پایی صیفیردیر.\nقادین فراکسییونو و سوسقونلوق سیاستینی یاراتماق\nقادین فراکسیونو هله 11-جی مجلیسین ارکک‌سی سیاستلری ایله باغلی باخیش بیلدیرمه‌ییب، لاکین 16 تیر 1399 تاریخینده باش وئرن باشقانلیق هئیتی‌نین فورمالاشماسی ایله بعضی حرکتلرین اولاجاغینی گؤزله‌ییریک.\nبو فراکسیوندا یاپیلان سئچیمه گؤره، قادین فراکسیونون باشینا تهرانین یئنی سئچیلمیش ملّت وکیلی «فاطمه قاسمپور»، سئچیلدی، “فاطمه رحمانی” و “سارا فلاحی” ایسه فراکسیون باشقان یاردیمجیسی و فراکسیون سؤزچوسو اولاراق سئچیلدیلر.\nنوشته های مشابه\nUncategorized\n#کیمیا_ترکاشوند به دلایل نامعلومی و با خوردن قرص ۳۱ خرداد ماه در خوابگاه #دخترانه دانشگاه بوعلی سینا #همدان اقدام به خودکشی کرد.\nUncategorized\nبا شکایت ستاد اجرای فرمان امام؛ علیه مریم اکبری منفرد پرونده قضایی تشکیل شد\nUncategorized\nتبريزلی اعتراضچی قادین مریم بایرامیان ایکی ایل حبسه محکوم ائدیلیب\nUncategorized\nپد بهداشتی در زندان: فشار و شرم\/ آتنا دائمی\nUncategorized\nنگاهی به «جنبش زن، زندگی، آزادی» (به مناسبت تمدید مأموریت کمیته حقیقت‌یاب سازمان ملل متحد)\nUncategorized, اخبار, دیدگاه ها, زنان, مقالات\nاستاندارد دوگانه فمینیسم غربی – مریم الدوساری \/ برگردان: شیوا موسی‌زاد\nBack To Top\nAll rights reserved for www.turkqadini.com\nآحرین مطالب\n۶ زن برنده جایزه صلح نوبل خواستار آزادی فوری نرگس محمدی شدند دومین سالگرد قتل مهسا؛ تشدید فضای امنیتی و اعتصاب کسبه بیانیه مرکز زنان تورک ایران به مناسبت دومین سالگرد جنبش \"زن زن... اوشاق ادبیاتی کیتاب تانتیمی دومین سالگرد مهسا؛ هشدار کمیته حقیقت‌یاب درباره سرکوب زنان هم‌بندیان سارا دلدار شهادت می‌دهند قادين جينايتي؛ اراک‌دا بیر قادین مهریه ایسته‌مک ندنی‌ایله حیات... طراح لایحه عفاف و حجاب، عضو علمی دانشگاه الزهرا شد ۱۰ زن بهائی به دادسرای اصفهان احضار شدند یوز قادین؛ مشروطه اینقیلابیندان سونرا قادین نشرلرینین یوکسلیشی","num_words":1605,"character_repetition_ratio":0.098,"word_repetition_ratio":0.065,"special_characters_ratio":0.199,"stopwords_ratio":0.003,"flagged_words_ratio":0.001,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":186394.4,"cluster_detection":-1}
+{"text":"ای Bənzərsiz Allah! بو یازیق اوشاغا پهناه اول. Bu xətalı و qəmgin ruha bağışlayan و mehriban Mövla ol. ایلاهی، فایداسیز بیتکیلیر دُ اولساق، سِنین گولشینندنیک. Yarpaqsız و çiçəksiz fidanlar da olsaq, amma Sənin bağındanıq. ال ایس بو بیتکینی سئنین اینایهت بولودونون یاغیشلاری ایله بسله، روحانی بهارین نسیمی ایله بو سلموش فیدانا کانلیق و تَرَوَت باغیشلا. اونو آیلت، نسیب بیوت، هوشیار ایله و اونا بهدی هئیت بیکس ایله کی، سئنین مئلکوتوندا دایم یاشاسین.","num_words":152,"character_repetition_ratio":0.0,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.23,"stopwords_ratio":0.007,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.982,"perplexity_score":93492.2,"cluster_detection":-1}
+{"text":"اوزئییر حاجی‌بیوو(عُزیر حاجی‌بیگ‌او) (1885 - 1948)، آذربایجان اوپرا صنعتی نین اینکیشافی، اؤز قودرتلی ایستئعدادینی خالقا صرف ائتمیش -اوزئییر حاجی‌بیووون آدی ایله قیریلماز تئللرده باغلیدیر. اوزئییر حاجی‌بیوو بوتون یاخین شرق عالمینده ایلک اوپرا اولان \" لئیلی و مجنون \" ، ائلجه ده ان موکممل اوپرالاریندان بیری، آذربایجان مدنیتی نین گؤزل اینجیلریندن ساییلان \" کوروغلو \" نون مؤلیفیدیر. بؤیوک بستکارین یارادیجیلیق یولو هئچ بیر زامان دینجلیک بیلمه ین، دایم موسیقی یارادیجیلیغی نین یوکسکلیکلرینه جان آتان، اؤز صنعتکارلیغینی یورولمادان جیلالاندیرماغا چالیشان بؤیوک بیر ایستئعدادین اینکیشافینی عکس ائتدیرن پارلاق بیر نومونه دیر. اوزئییر حاجی‌بیووون اوزرینده 20 ایله یاخین ایشله دیگی و 1945-جی ایلده چاپ ائتدیگی \" آذربایجان خالق موسیقیسی نین اساسلاری \" کیتابی اورتا عصرلردن سونرا شرق موسیقیسی نین نظریییه سی ایله باغلی یازیلمیش ان دولغون و هرترفلی کیتاب حساب اولونور.\nشابلون:TOCsol\nحیات و یارادیجیلیقی\nVyanada Üzeyir Hacıbəyovun abidəsi. Müəllif heykəltəraş Ömər Eldarov dur\n--1885 — عبدولحوسئین بی و شیرین‌بگیم خانیم حاجی‌بیوولارین عاییله‌سینده اوزئییر حاجی‌بیوو آنادان اولموشدور.\n--1897 — شوشادا ح. حاقوئردییئوین(حق‌وئردی) تشببوثو و رهبرلیگی ایله م. فوضولی نین «لئیلی و مجنون» پوئماسی اساسیندا گؤستریلمیش «مجنون لئیلی نین مزاری اوستونده» آدلی موسیقیلی صحنه جیکده ، خور دستسینده ایشتیراک ائتمیشدیر.\n--1899 — شوشادا هاشیم بی وزیراوون مودیر اولدوغو روس-تاتار مکتبینی بیتیرمیشدیر. حاجی‌بیوو قوری موعلیملر سئمینارییاسینا قبول اولونموشدور.\n--1904 — قوری موعلیملر سئمینارییاسینی بیتیریب، ایبتیدای مکتب موعلیمی دیپلومو آلمیشدیر.\n--1904—1905 — ح. هادروت کند مکتبینده موعلیم ایشله میش، بورادا روس دیلی، حساب، تاریخ و موسیقیدن درس دئمیشدیر.\n--1905 — باکی شهرینه کؤچموشدور. ادبی-پوبلیسیستیک فالیته باشلایاراق «هیات» قزئتینده ترجومه چی ایشله میشدیر. همین گوندن نشر ائدیلمه یه باشلایان «یرشاد» قزئتی نین امکداشی اولموشدور. همین گوندن نشر ائدیلمه یه باشلایان «یرشاد» قزئتی نین امکداشی اولموشدور.\n--1905—1907 — باکی شهری یاخینلیغینداکی بیبیهئیبت کند مکتبینده آنا دیلی، روس دیلی، رییازیات، چوغرافییا و موسیقی موعلیمی اولموشدور.\n--1907\n«لئیلی و مجنون» ااوپراسی اوزرینده ایشه باشلامیشدیر.\n-اون ترتیب ائتدیگی «متبواتدا ایستیفاده اولونان سیاسی، هوقوقی، ایقتیصادی و عسگری سؤزلرین تورکی-روسی و روسی-تورکی لوغتی» اوروجوو قارداشلاری نین متبه سینده چاپدان چیخمیشدیر.\n«هئساب مثله لری» کیتابینی یازمیشدیر.\nپروفئسسیونال آذرب. موسیقیسی نین اساسینی قویموش «لئیلی و مجنون» اوپراسی نین ایلک تاماشاسی اولموشدور. اوزئییر بی «ایرشاد» قزئتی رئداکسیاسیندا ژورنالیس��لیک فعالیتینی داوام ائتدیرمیشدیر.\n«سادت» موسلمان خئیریییه جمعیتی نین آچدیغی عئینی آدلی مکتبده روس دیلی، حساب و طبیعتشوناسلیق فنلریندن درس دئمیشدیر.\n«ترققی» قزئتی ایله امکداشلیق ائتمیشدیر. 1909 ایل ژوئنون 28-ده]]احمد بی آغااوغلو[[خاریجه گئتدیکدن سونرا همین ایلین اوکتوبرینادک (قزئت چار حؤکومتی طرفیندن باغلانانادک) ح. قزئتین رئداکتورو اولموشدور.\n--[[1909| خاریجه گئتدیکدن سونرا همین ایلین اوکتوبرینادک (قزئت چار حؤکومتی طرفیندن باغلانانادک) ح. قزئتین رئداکتورو اولموشدور.\n--1909\n— باکیدا «شئیخ صنعان» اوپراسی نین ایلک تاماشاسی اولموشدور.\n— ملئیکه خانیم تئرئقولووا ایله ائولنمیشدیر.\n— باکیدا چیخان «حقیقت» قزئتی نین ناشیری و باش رئداکتورو اولموش، 121 سایینادک قزئته رهبرلیک ائتمیشدیر.\n--1910\n— باکیدا «ار و آرواد» موسیقیلی کومئدییاسی نین ایلک تاماشاسی اولموشدور.\n— «حقیقت» قزئتی نین رئداکتورو وظیفه سیندن ایمتیناع ائتمیشدیر.\n- باکیدا «روستم و سؤهراب» اوپراسی نین ایلک تاماشاسی اولموشدور.\n--1911 — باکیدا «او اولماسین، بو اولسون» موسیقیلی کومئدییاسی نین ایلک تاماشاسی اولموشدور.\n--1912\n— باکیدا «شاه عابباس و خورشید بانو» ااوپراسی نین ایلک تاماشاسی اولموشدور.\n— باکیدا «اصلی و کرم» اوپراسی نین ایلک تاماشاسی اولموشدور.\n— موسیقی تحصیلی آلماق اۆچون]]موسکو[[یا گئتمیش، موسکو فیلارمونیک جمعیتی نزدینده ایلیینسکی نین خوصوصی موسیقی کورسوندا تحصیل آلمیشدیر. موسکودان گؤندردیگی ساتیریک هئکایه و فعلیئتونلار «یقبال» قزئتینده درج اولونموشدور. ماددی احتییاج اوزوندن ح. موسکودا موسیقی تحصیلینی یاریمچیق قویوب، باکییا قاییتمیشدیر.\n— [[پئتئربورق|یا گئتمیش، موسکو فیلارمونیک جمعیتی نزدینده ایلیینسکی نین خوصوصی موسیقی کورسوندا تحصیل آلمیشدیر. موسکودان گؤندردیگی ساتیریک هئکایه و فعلیئتونلار «یقبال» قزئتینده درج اولونموشدور. ماددی احتییاج اوزوندن ح. موسکودا موسیقی تحصیلینی یاریمچیق قویوب، باکییا قاییتمیشدیر.\n— پئتئربورق شهرینه گئده رک، پئتئربورق کونسئرواتورییاسینا داخیل اولماغا حاضیرلاشمیشدیر.\n— «آرشین مال آلان» موسیقیلی کومئدییاسی اوزرینده ایشله میشدیر.\n— باکیدا «آرشین مال آلان» موسیقیلی کومئدییاسی نین ایلک تاماشاسی اولموشدور.\n1914\n- پئتئربورق کونسئرواتورییاسینا قبول اولونموشدور.\n— تحصیلینی یاریمچیق قویوب، باکییا قاییتمیشدیر. «هارون و لئیلا» اوپراسی اوزرینده ایشله میشدیر.\n1915\n— «هارون و لئیلا» اوپراسی نین لیبرئتتوسو نشر اولونموشدور.\n— «یئنی ایقبال» قزئتی نین رئداکتورو وظیفه سینده ایشه باشلامیشدیر.\n— ه.«یئنی ایقبال» قزئتی نین صاحیبی و باش رئداکتورودور.\n1916 — ح. «یئنی ایقبال» قزئتیندن اوزاقلاشمیشدیر.\n1918\n— آذربایجان اوپرا آرتیستلری نین ایرانین انزه لی و رشت شهرلرینه قاسترول سفرینه رهبرلیک ائتمیشدیر.\n— باکیدا «آذربایجان» قزئتی ایله امکداشلیق ائتمه یه باشلامیشدیر.\n1919 — ح. «آذربایجان» قزئتی نین رئداکتورو وظیفه سینه تعیین اولونموش و 1920 ایل آوریلین 28-دک بو وظیفه ده فالیت گؤسترمیشدیر.\n1920\n— موسیقی آکادئمییاسی و خالق کونسئرواتورییاسی آچماغین و کئچمیش موسیقی مکتبلری نین بینالارینی اونلارا وئرمگین ضروریلیگی حاقیندا خالق موعاریف کومیسسارینا م'روزه تقدیم ائتمیشدیر.\n— قادینلار کلوبو (سونرالار ح. بایراموو آد. کلوب) نزدین-ده خالق چالغی آلتلری اورک.-نی تشکیل ائتمیشدیر.\n— آدک-دا شرق موسیقیسی شؤعبه سی تشکیل ائتمک حاقیندا خالق موعاریف کومیسسارلیغینا م'روزه تقدیم ائتمیشدیر.\n--1921\n— خالق موعاریف کومیسسارلیغی اینجه سنت شؤعبه سینده موسیقی بؤلمه سی نین مودیری وظیفه سینه ت'یین اولونموشدور\n— آدک-نی یئنیدن قورماق باره ده خالق موعاریف کومیسسارینا م'روزه تقدیم ائتمیشدیر. همین م'روزه آدک-نین یارادیلماسی اۆچون پروقرام کیمی تصدیق ائدیلمیشدیر.\n— آدک-دا ضرب آلتلری صینفی آچماغین ضروریلیگی حاقیندا تشببوس قالدیرمیشدیر.\n--1922—1924\n— اؤزونون تشببوسو ایله تاسیس اولونموش آذربایجان دؤولت تورک موسیقی مکتبینه رهبرلیک ائتمیشدیر.\n— آذربایجان دؤولت درام تئاتری نین رئپئرتوار کومیسسیاسینا جلب اولونموشدور.\n--1925\n— باکی زحمتکئش خالق دئپوتاتلاری سووئتینه دئپوتات سئچیلمیشدیر.\n—ه.-اون رهبرلیگی آلتیندا آذربایجان دؤولت تورک موسیقی تئخ نیکومو طلبه لری نین گوجو ایله «آشین مال آلان» موسیقیلی کومئدییاسی تاماشایا قویولموشدور.\n--1926\n— آذربایجان دؤولت تورک موسیقی تئخنیکومو آدک ایله بیرلشدیریلمیشدیر.\n— کونسئرواتورییانین پرورئکتورو ت'یین اولونموشدور. ح. کونسئرواتورییا نزدینده چوخسسلی طلبه خورونون تشکیلینه تشببوس گؤسترمیشدیر. دی.\n--1927— ح.-اون و م.]]ماقومایئو[[ین عومومی رئداکتورلوغو ایله «آذربایجان تورک ائل نغمه لری» مجموعه سی نشر اولونموشدور. مجموعه نین ترتیبچیلری او.حاجیبیوو، م. ماقومایئو و ز. حاجی‌بیوو.\n--[[1928|ین عومومی رئداکتورلوغو ایله «آذربایجان تورک ائل نغمه لری» مجموعه سی نشر اولونموشدور. مجموعه نین ترتیبچیلری او.حاجیبیوو، م. ماقومایئو و ز. حاجی‌بیوو.\n--1928\n— آذربایجان آشیقلاری نین بیرینجی قورولتاییندا «آشیق صنعتی» مؤوزوسوندا معروضه ائتمیشدیر.\n— آذربایجان دؤولت کونسئرواتورییاسی نین رئکتورو وظیفه سینه ت'یین اولونموش و 1929 ایلدک بو وظیفه ده چالیشمیشدیر.\n--1930—1938 — آدک-دا آذرب. خالق موسیقیسی شؤعبه سی نین موعلیمی و مودیری اولموشدور.\n--1931 — ح. بیرینجی نوتلو آذربایجان خالق چالغی آلتلری اورکئسترینی تشکیل ائتمیشدیر.\n--1932—1936 — ح. «کوروغلو» اوپراسی اوزرینده ایشله میشدیر.\n--1934\n— آذربایجان بستکارلار ایتتیفاقی نین عوضوو سئچیلمیشدیر.\n— آدک-دا «عالی مکتبده تار و کامانچانین پئرسپئکتیولری» مؤوزوسوندا معروزه ائتمیشدیر.\n--1935 — ح. «آذربایجان س. س. ر. امکدار اینجه سنت خادیمی» فخری آدینا لاییق گؤرولموشدور.\n--1936 — ح. آذربایجان دؤولت خورونو تشکیل ائتمیشدیر.\n--1937\n— باکیدا «کوروغلو» اوپراسی نین ایلک تاماشاسی اولموشدور. ح. «آذربایجان س. س. ر. خالق آرتیستی» فخری آدینا لاییق گؤرولموشدور. دسامبر\n— ح. بیرینجی چاغیریش سسری عالی سووئتینه دئپوتات سئچیلمیشدیر.\n--1938\n— موسکودا آذربایجان اینجه سنتی اونگونلوگونده ایشتیراک ائتمیشدیر.\n— «سسری خالق آرتیستی» فخری آدینا لاییق گؤرولموش، لئنین اوردئنی ایله تلطیف اولونموشدور.\n— آذربایجان سسر بستکارلار ایتتیفاقی نین صدری سئچیلمیشدیر.\n--1939\n— آذربایجان دؤولت کونسئرواتورییاسی نین رئکتورو وظیفه سینه ت'یین ائدیلمیشدیر.\n—سسری بستکارلار ایتتیفاقی نین بیرینجی قورولتایی نین تشکیلات کومیته سی نین عوضوو سئچیلمیشدیر.\n--1940\n— پ. ای.]]چایکووسکی[[آد. موسکو کونسئرواتورییاسیندا «آذربایجان خالق موسیقیسی نین اساسلاری» مؤوزوسوندا م'روزه ائتمیشدیر.\n— پروفسور آدی آلمیشدیر.\n--[[1941| آد. موسکو کونسئرواتورییاسیندا «آذربایجان خالق موسیقیسی نین اساسلاری» مؤوزوسوندا م'روزه ائتمیشدیر.\n— پروفسور آدی آلمیشدیر.\n--1941\n— «کوروغلو» اوپراسینا گؤره ستالین موکافاتینا لاییق گؤرولموشدور.\n— ایکینچی چاغیریش سسری عالی سووئتینه دئپوتات سئچیلمیشدیر.\n— اوردویا بدیعی خیدمت ساهه سینده رئسپوبلیکادا هامیلیک ایشلری نین رهبری ت'یین اولونموشدور.\n--1942— موغام و خالق ماهنیلاری نین ایفاسی مثله سینه دایر مو شاویره ده چیخیش ائتمیشدیر. — «کوروغلو» اوپراسی آوبت-ندا روس دیلینده تاماشایا قویولموشدور.\n--1944\n— س.س.ر.ی ائا-نین آذربایجان فیلیالی نین اینجه صنعت بؤلمه سی نین رهبری تعیین اولونموشدور. — گنج ایفاچیلارین موسابیقه سی نین مونصیفلر هئیتینه صدرلیک ائتمیشدیر.\n— تیفلیس شهرینده کئچیریلمیش زاقافقازییا رئسپوبلیکالاری موسیقی اون گونلوغونون تشکیلاتچیلاریندان بیری، آذربایجان نوماینده هئی'تی نین بدیعی رهبری اولموشدور.\n— آذربایجان دؤولت سیمفونی اورکسترینه اونون آدی وئریلمیشدیر.\n--1945\n— «آذربایجان خالق موسیقیسی نین اساسلاری» مونوقرافییاسی نشر اولونموشدور.\n— آذربایجان س.س.ر عئلملر آکادئمییاسی نین حقیقی عوضوو سئچیلمیشدیر.\n— «قیرمیزی امک بایراغی» اوردئنی ایله تلطیف ائدیلمیشدیر.\n— آنادان اولماسی نین 60 ایللیک یوبیلئیی کئچیریلمیشدیر.\n— آذربایجان س.س.ر عئلملر آکادئمییاسی اینجه سنت اینستیتوتونون دیرئکتورو تعیین اولونموشدور.\n— موسیقی ایفاچیلاری نین عومومی اتتیفاق موسابیقه سی نین مونصیفلر هئی'تی نین عوضوو سئچیلمیشدیر.\n--1946 — ح. «آرشین مال آلان» کینوفیلمی نین موسیقیسی نین مؤلیفی کیمی استالین موکافاتینا لاییق گؤرولموشدور.\n--1948 — اوزئییر حاجی‌بیوو وفات ائتمیشدیر.\nساتیریک مینیاتورلریندن نومونه لر\nبیز نئجه ایش گؤروروک؟\nبیز ایش گؤرمک ایسته دیکده بیر شئیی یادیمیزدان چیخاردیریق.\nاو شئی ندیر؟\nاو شئی نردیواندیر!\nنئجه ینی نردیوان؟ نردیوان ندیر؟ نردیوان بیر آلتدیر کی، اونون واسیطه سیله آدام تدریجله یوخاری چیخا بیلر. هر کس نردیوانسیز یوخاری چیخماق ایستسه، ائله ییخیلار کی، تپه سی داغیلار. بو بئله. بوندان باشقا، بیر ده بیزهمیشه باشیمیزدان یئکه ایش گؤروروک. آما بونون سببی وار. سببی ده بودور. قونشولاریمیز سیچان بویدا ایش گؤردوکده بیز یاتمیشدیق. سونرا اونلارین ایشی بؤیویوب، کئچی بویدا اولاندا دا بیز یاتمیشدیق. سونرا اونلار ائششک بویدا ایشلر گؤرمه یه اوز قویدولار، بیز یئنه یاتمیشدیق. قونشولاریمیزین ائششک بویدا اولان ایشی، ایره لیله ییب جامیش یئکه لیکده اولدو. آما بیز یاتمیشدیق. و جامیش دؤنوب دوه اولاندا دا بیز یاتمیشدیق. بیز آنچاق او واخت اویاندیق، نه واخت کی، قوشونلاریمیز فیل بویدا ایش گؤرمه یه باشلادیلار. غرض، گؤزوموزو اووخالاییب دئدیک کی، نه وار، بیز ده او بویدا ایشلر گؤره بیلریک و باشلادیق فیل بویدا ایشلر گؤرمه یه. آخیری نه اولدو؟ آخیری بئله اولدو:\nفیلین بیر آیاغینی قاییرمامیش یورولوروق و دوروب قاچیریق. سونرا اوتانیریق، دئییریک، گلین تازادان باشلایاق. آنجاق بوراسینی ایقرار ائلگیم کی، فیله گوجوموز چاتمیر. دئییریک کی، اوندان بالاجاسینی قاییراق. فیلدن بالاجا ندیر؟ البتته دَوَه. قرار قویوروق کی، دوه بوی��ا قاییراق. باشلاییریق. آما یئنه دوه نین\nآیاغی تامام اولمامیش یورولوب قاچیریق. سونرا یئنه ییغیلیریق، دئییریک کی، دوه ایریدیر، اوندان بالاجاسینی باشلایاق. اوندان بالاجا ندیر؟\nجامیشدیر. باشلاییریق جامیش بویدا ایش گؤرمه یه، لاکین جامیشا دا گوجوموز چاتمیر. آشاغی ائنیریک ( حالبوکی، قونشولار فیلدن یوخاری چیخیرلار). دئییریک کی، ائششک بویدا ایش گؤرک، آما ائششک ده بیزه گوج ائله ییر.توتوروق کئچینی، گوروروک کی، یوخ، کئچییه ده تاب گتیره بیلمیریک. اوندا مصلحتی قویوروق سیچان اوستونه.\nآما اوندا گؤرورسن کی، ایچیمیزدن بیر پیشیک چیخدی و سیچانی یئدی... بیز بئله ایش گؤروروک.\nاوزئییر حاجی‌بیووون موسیقی اثرلری\nاوپرالار\n--1907 - لئیلی و مجنون. بیرینجی رئداکته ده 5 پرده لی، 6 شکیللی، سونراکی قورولوشلاردا 4 پرده لی، 6 شکیللی. لیبرئتتوسو م. فضولینین عئینی آدلی پوئماسی اساسیندا اوزئییر و جئیهون حاجی‌بیوو قارداشلاری طرفیندن یازیلمیشدیر.\nایلک تاماشا 1908 ایل ژانویه‌نین 12-ده (25-د) باکیدا، ح. ز. تاغییئوین تئاتریندا اولموشدور.\n--1909 - شئیخ صنعان. 5 پرده لیدیر. لیبرئتتوسو عئینیادلی خالق داستانی نین موتیولری اساسیندا حاجی‌بیوو طرفیندن یازیلمیشدیر.\nایلک تاماشا 1909 ایل نووامبرین 30-دا (دسامبرین 13-د) نیکیتین قارداشلاری نین تئاتر-سیرکینده اولموشدور.\n--1910 - روستم و سؤهراب. 4 پرده لیدیر. لیبرئتتوسو م. فیردوسی نین «شاهنامه» اثری نین موتیولری اساسیندا حاجی‌بیوو طرفیندن یازیلمیشدیر.\nایلک تاماشا 1910 ایل نووامبرین 12-ده (25-د) باکیدا]]ح. ز. تاغییئوین[[تئاتریندا کئچیریلمیشدیر.\n--[[1912| تئاتریندا کئچیریلمیشدیر.\n--1912 - شاه عابباس و خورشید بانو. 4 پرده لی، 6 شکیللی. لیبرئتتوسو خالق داستانلاری اساسیندا حاجی‌بیوو طرفیندن یازیلمیشدیر.\nایلک تاماشا 1912 ایل مارسین 10-دا (23-د) باکیدا، نیکیتین قارداشلاری نین تئاتر-سیرکینده کئچیریلمیشدیر. اصلی و کرم. 4 پرده لی، 6 شکیللی. لیبرئتتوسو عئینیادلی محبت داستانی اساسیندا حاجی‌بیوو طرفیندن یازیلمیشدیر. ایلک تاماشا 1912 ایل مایین 18-ده (31-د) باکیدا، مایلوو قارداشلاری نین تئاتریندا کئچیریلمیشدیر.\n--1915 - هارون و لئیلا. 5 پرده لی. لیبرئتتوسونو رب داستانی نین موتیولری اساسیندا حاجی‌بیوو یازمیشدیر. اوپرا تاماشایا قویولمامیشدیر.\n--1936 - کوروغلو. 5 پرده ده. لیبرئتتوسو عئینیادلی آشیق داستانی اساسیندا ح. ایسماییلوو، شئرلر م. س. اوردوبادی طرفیندن یازیلمیشدیر.\nایلک تاماشا 1937 ایل آوریلین 30-دا باکیدا، آوبت-ندا کئچیریلمیشدیر.\n--1945 - فیروز (یلکین آدی شهربانو). 4 پرده ده. لیبرئتتوسونو خالق داستانلاری اساسیندا حاجی‌بیوو یازمیشدیر. اوپرا تاماملانمامیشدیر.\nموسیقیلی کومئدییالار\n--1909 - ار و آرواد. 3 پرده دح. لیبرئتتوسو حاجی‌بیوووندور.\nایلک تاماشا 1910 ایل مایین 24-ده (ییونون 6-دا) باکیدا، نیکیتین قارداشلاری نین تئاتر-سیرکینده اولموشدور.\n--1910 - 0 اولماسین، بو اولسون. 4 پرده ده، اولجه 3 پرده ده ایدی (حامام صحنه‌سی 1915 ایلده یازیلمیشدیر). لیبرئتتوسو حاجی‌بیوو اوندور.\nایلک تاماشا 1911 ایل آوریلین 25-ده (مایین 8-د) باکیدا، مایلوو قارداشلاری نین تئاتریندا اولموشدور.\n--1913 - آرشین مال آلان. 4 پرده دح. لیبرئتتوسو ه.-اوندور.\nایلک تاماشا 1913 ایل اوکتوبرین 25-ده (نووامبرین 7-د) باکیدا، ح. ز. تاغییئوین تئاتریندا اولموشدور.\nاینسترومئنتال موشاییعتلی خور اثرلری =\n--1919 - آذربایجان. خور و اورگ اۆچون. سؤزلری احمد جاوادیندیر. میلّی مارش. خور و اورک. اۆچون. سؤزلری حاجی‌بیوووندور.\n--1930 - هیمن (مللی سرود). خور و سیمفونی اورگ اۆچون. سؤزلری حاجی‌بیوووندور.\n--1934 - کانتاتا. م. فیردووسی نین 1000 ایللیگینه حسر اولونوب. خور و سیمف. اورک. اۆچون.\nقیزیل عسگر مارشی. سولیست، خور و فپ. اۆچون. سؤزلری م. س. اوردوبادینیندیر.\n--1936 - آذربایجان خالق ماهنیلاری نین خور اۆچون ایشلمه لری. خالق چالغی آلتلری آنسامبلی و یا فپ.-نین موشاییعتی ایله خور اۆچون («ای بری باخ»، «گئدک گزک باغچادا»، «امان ننه»، «نه گؤزلدیر»، «لولو»، «سن گؤزل»، «لللی»). سوواری مارشی. خور و فپ. اۆچون. پییادالار مارشی. خور و فپ. اۆچون.\n--1938 - کانتاتا. سولیست، خور، سیمف. اورک. و رقص قروپو اۆچون. سؤزلری س. روستمیندیر. اؤلمز صنعتکار. م. ف. آخوندووون آنادان اولماسی نین 125 ایللیگی موناسیبتیلح. خور و فپ. اۆچون. سؤزلری ح. ناطیقیندیر.\n--1939 - کانتاتا. سولیست، خور، سیمف. اورک. و رقص قروپو اۆچون.\n--1942 - «وطن و جبهه» کانتاتاسی. سولیست، خور، سیمف. اورک. و رقص قروپو اۆچون. سؤزلری ه.-دور.\n«ائی وطن». خور و فپ. اۆچون. سؤزلری س. وورغونوندور.\n--1945 - آذربایجان س‌س‌ر دؤولت هیمنی. خور و سیمف. اورک. اۆچون. سؤزلری صمد وورغون و سلیمان روستمیندیر.\nغلبه هیمنی، ظفر هیمنی. خور و سیمف. اورک. اۆچون. سؤزلری س. وورغونوندور. ایستالینه سالام. خور و سیمف. اورک. اۆچون. سؤزلری س. روستمیندیر.\n--1947 - کانتاتا. نیظامی گنجوی نین 800 ایللیگینه حسر اولونموشدور. خور و سیمف. اورک. اۆچون. سؤزلری س. روستمیندیر.\nاورکئستر اثرلری\n--1928—1933 - کولخوز چؤللریند. خالق چالغی آلتلری اورک. اۆچون. آرازباری. سیمف. اورک. اۆچون.\nتنتنه لی مارش. آذربایجان تورک تئاترینین 10 ایللیگینه هسر اولونموشدور. سیمف. اورک. اۆچون. فانتازییا № 1. خالق چالغی آلتلری اورک. اۆچون. فانتازییا № 2. خالق چالغی آلتلری اورک. اۆچون.\n--1941 - جنگی. خالق چالغی آلتلری اورک. اۆچون.\nکامئرا-اینسترومئنتال اثرلری\n--1925—1945 - اشیقسایاغی. سکریپکا، ویولونچئل و فپ. اۆچون. اوشاق آلبومو. فپ. اۆچون.\nسوناتینا. فپ. اۆچون. اوشاق پیئسلری. فپ. اۆچون.\nخورئوقرافیک مینیاتورلر\n--1919 - آذربایجان. قایتاغی (داغیستان).\nرومانس-قزللر\n--1941 - سنسیز. سس و فپ. اۆچون. سؤزلری نیزامینیندیر (ازرب. دیلینه ترجومه سی جفر خندانیندیر).\n--1943 - سئوگیلی جانان. سس و فپ. اۆچون. سؤزلری نیزامینیندیر (ازرب. دیلینه ترجومه سی میروارید دیلبازینیندیر).\nماهنیلار\n--1918 - چیرپینیردی قارا دنیز. سس و فپ. اۆچون. سؤزلری احمد. جاوادیندیر.\n--1927 - یئتیم قوزو. سس و فپ. اۆچون. سؤزلری نین مؤلیفی معلوم دئییل.\nبیر قوش دوشدو هاوادان. سس و فپ. اۆچون. سؤزلری نین مؤلیفی م'لوم دئییل.\n--1930 - قاراگؤز. سس و خالق چالغی آلتلری آنسامبلی اۆچون. سؤزلری ح. ناطیقیندیر.\n--1932 - کومسومولچو قیز. سس و فپ. اۆچون. سؤزلری م. تهماسیبیندیر.\n--1933—1934 - سوواری ماهنیسی. سس و فپ. اۆچون. سؤزلری ح. ناطیقیندیر. پیلوتلار. سس و فپ. اۆچون. سؤزلری م. سئییدزادنیندیر.\nبایرام گونو. سس و فپ. اۆچون. سؤزلری م. سئییدزادنیندیر.\n--1941 - چاغیریش. سس و فپ. اۆچون. سؤزلری س. الییئوانیندیر.\nایلک واریانتی «مازوت» آدی ایله 30-جو ایللرده یازیلمیشدیر. شفقت باجیسی. سس و فپ. اۆچون. سؤزلری س. وورغونوندور.\n--1942 - وطن اوردوسو. سس و فپ اۆچون. سؤزلری صمد وورغونوندور.\nیاخشی یول. سس و فپ اۆچون. سؤزلری س. روستمیندیر. آنانین اوغلونا نصیحتی. سس و فپ. اۆچون. سؤزلری آشیق م. بایراموووندور. دؤیوشچولر مارشی.\nقایناق‌لار\nÜzeyir Hacıbəyov\nMusigi Dunyasi\nKitab Klubu\nThis article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.","num_words":3737,"character_repetition_ratio":0.086,"word_repetition_ratio":0.082,"special_characters_ratio":0.255,"stopwords_ratio":0.004,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":90455.9,"cluster_detection":-1}
+{"text":"Yabancı Kelimelere Qarşılıqlar-2-Necat Göyünc-1998-104s+Türkcede Kelime Ve Eklerin Yapısı-Reşid Rehmeti Arat-5s\nPitiklər\nMəqalə Toplusu\nبیزه گؤره\nایلتیشیم\nفارسی\nAzerbaijani\nEnglish\nتورکجه\nTurkish\nتوروز - تورکجه دیل و ائتیمولوژی کیتابخاناسی\nکیتابلار\nسؤزلوک\nYabancı Kelimelere Qarşılıqlar-2-Necat Göyünc-1998-104s+Türkcede Kelime Ve Eklerin Yapısı-Reşid Rehmeti Arat-5s\n3206\n0\n2018\/2\/5\nسس لرین سایی 1\nسس وئرمه نین سونوجو 5\n0\nتام آد :*\nایمیل :*\nیوروم :*\ncaptcha:\nاستاد شهریار\nسؤزلوک\nتورکولوژی\nدیل و دیلچیلیک\nمیفولوژی\nFelsefe\nده ده قورقود\nشعر\nفولکلور\nأل یازمالار\nآتالار سوزو\nبایاتی\nتاپماجا\nاوشاق\nگولمه جه\nنوحه\nموسیقیمیز\nهر قونودان\nEl Bilimi Dergisi\nŞəkil\nآنلاین: 3352 ایشلدیجی\nیازیلمیش: 39109 ایشلدیجی\nتوروز\nسایین اوخوجولار!\nتوروز سیته سی بیر کولتورل اوجاق اولا‌راق دیلچی‌لیکله باغلی قونولاردان دانیشیر. بو سیته دیلچی‌لیکله باغلی دیرلی بیلگی‌لر وئرمکده‌دیر. دیلیمیزین تاریخی و ائتیمولوژی‌سی ساحه‌سینده چالیشان بو سیته، سؤزلرین کؤکو و ائتیمولوژی‌سی حاقیندا، باشقا سیته‌لردن دییشیک اولا‌راق، ائیلمله(فعل) باغلی آنلام‌لارین آچیقلاییر.\nسیته‌میزده دیلچی‌لیکله باغلی بیر چوخ کیتاب، سؤزلوک، یازی‌لار الده ائدیب اوخویابیلرسینیز. اوموروق کی بو سیته، سیز دیرلی، سایین اوخوجولار یاردیمییلا، دیلچی‌لیک قول‌لاری‌نین گلیشمه‌سی، یوکسلیشی یولوندا بیر آددیم گؤتوربیلسین.","num_words":337,"character_repetition_ratio":0.065,"word_repetition_ratio":0.195,"special_characters_ratio":0.231,"stopwords_ratio":0.0,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.999,"perplexity_score":34121.6,"cluster_detection":-1}
+{"text":"دیل اجتماعی بیر وارلیق‌دیر. انسانلار، دیل واسطه‌سی ایله بیر ـ بیرلرینی آنلایـیر، باشا دوشور. بو باخیمدان دیل، اونسیت واسطه‌سی، تفکّور قالیبی، هم ده دونیانی درک ائتمه آلتی‌دیر. باشقا بیر سؤزله دئسک، انسانلار دیل واسطه‌سی ایله دوشونور، فیکیر‌لرینی تجسّوم ائدیر و باشقالاری ایله اونسیت‌ده اولور. دئمک، دیل انسان حیاتی‌نـین، انسان جمعیتی‌نین هم معناسی هم ده او وارلیغین انعکاسیدیر.\nدیل، جمعیتین مالیدیر. جمعیت یوخدورسا، دیل ده یوخدور. انسان جمعیتی ایله دیل بیرگه یارانیب، بیرگه انکشاف ائدیب و بوگونگو وضعیته چاتیبدیر. انسانلارین حیات طرزی، دونیا گؤروشلری یالنـیز دیل واسطه‌سی ایله آیدین‌لاشا بیلر. دوز دئـییرلر کی، دیل جامعه‌نین گوزگوسودور. دیل ائله بیر میثیل‌سیز اجتماعی حادثه‌دیر کی، انسان جمعیتی‌نین الده اولونموش علمی – مدنی تجربه‌لرینی محافظه ائده‌ر‌ک، اونلاری یاشاتدیریر، انکشاف ائتدیریر. دیل واسطه‌سی ایله‌دیر کی، کئچمیش نسیل‌لرین بیلیک و تجربه‌لرینی ایندیکی نسیل منیمسه‌ییب، اؤیره‌نیر و گله‌جک نسیل‌لره چاتدیرا بیلیرلر. بئله‌لیکله اجدادلارلا تؤره‌مه‌لر آراسیندا معنوی کؤرپو یارانیر.\nدیلین کمکی ایله انسانلار علم، تکنیک و باشقا مدنی ثروت‌لری الده ائده بیلیرلر. دیلین وارلیغی ایله، مدنیت‌لر یارانیر. دیلین واسطه‌سی ایله مدنیت‌لر بوتون بشریتی�� مالینا چئوریلیر. یئر کوره‌سی‌نین ملیت‌لری، مدنیت‌لری، دیل واسطه‌سی ایله بیر ـ بیرلری ایله علاقه ساخلایا بیلرلر. علمی کشف‌لر، بدیعی صنعت اثرلری، فلسفی، اخلاقی نظریه‌لر و…دیل واسطه‌سی ایله دونیادا یاییلیر. بئله حال‌لاردا زامان و مکان‌لا علاقه‌دار اولاراق دیلین یازیلی شکلیندن داها گئنیش استفاده اولونور. جمعیتین علمی – مدنی حیاتینین انکشافیندا دیل قده‌ر باشلیجا رول اوینایان باشقا بیر اجتماعی وارلیق یوخدور.\nهر بیر خالقین دیلی اونون، ملی اؤزونه مخصوص‌لوغونون تجسّومودور. او خالقین بوتون مدنی کئچمیشینی محافظه ائدن ان مهم واسطه، دیل‌دیر. پروفسور آغاموسا آخوندوون فیکیرینجه : « دیل بیر چوخ اجتماعی حادثه لردن فرق‌لنیر. دیل هئچ بیر حالدا عموم بشری اولماییب؛ دیل ملی سجیه داشیییب. دیل بیر اونسییت واسطه‌سی، فیکیرین ایفاده واسطه‌سی کیمی مختلف خالق‌لارین، ملت‌لرین دیلی کیمی موجوددور. هر دیلین اؤزونون سجیه‌وی خصوصیت‌لری وار .»\nیئر اوزونده، چوخ ملت‌لر، خالق‌لار، قووم‌لار یاشایـیر. اونلارین اؤز یوردو، مدنیتی، عادت – عنعنه‌سی اولدوغو کیمی، اؤز دیللری ده واردیر. هر خالقین دوغما دیلی اونون « آنادیلی » ساییلیر. آنا دیلی، او دیلدیر کی، انسانلار اونونلا دیل آچیر، اونونلا دانیشیر، اونونلا یاشاییر، اونونلا اؤلورلر. بیزیم ده آنادیلیمیز، آذربایجان دیلیدیر. آنامیزین بطنینده آنامیزین قانی ایله، دویغولاری ایله بیرگه دامارلاریمیزدا دولاشیب. اونون سئوگی و محبّتی‌نین ایشیغیندا، بیزیم جانیمیزدا کؤک سالیب و دوغولارکن دوداق‌لاریمیزدا چیچک‌لنیب، لایلالارلا، نازلامالارلا، بوی آتیب و عؤمروموز اوزونو بئینیمیزین، اوره‌ییمیزین، ایش‌لریمیزین، آرزو و ایستک‌لریمیزین ترجمانی اولوب. دئمک بئشیک باشیندان – قبیر داشیناجان دویغو و دوشونجه‌لریمیزین بوتون چالارلارینی قلبیمیزین ان درین قات‌لاریندا گیزلنن احتراص‌لاریمیزی، هیجان و اضطراب‌لاریمیزی تجسّوم و ایفاده ائدیر. آغی لارلا، اوخشامالار بیزی سون منزیله تاپشیریر.\nآکادئمیک میرزه ابراهیم اوو یازیر: « هر خالقین آنا دیلی، اونون ملی وارلیغینین، معنوی عالمی‌نین ایفاده‌سی‌دیر. بئله‌لیک‌له هر دیل بیر خالقین، ملتین وارلیغینی بیلدیرن، قورویان ان مهم عامیل‌لردن بیری‌دیر . »\nهر بیر خالقین، ملتین آنجاق بیر آنا دیلی واردیر. همین دیل، او خالقین و ملتین عمومی دیلی اولدوغو اوچون، او دیله عموم خالق دیلی دئییرلر. مثال اوچون بیزیم آنادیلیمیز، عموم خالق دیلیمیز آذربایجان دیلی‌دیر. بو دیل، آذربایجان خالقینین معنوی واری، و کیملییی‌دیر. عموم خالق دیلی ایکی مهم قولا آیریلیر: دانیشیق دیلی و ادبی دیل. ادبی دیل عموم خالق دیلی‌نین ان یوکسک فورماسیدیر. داها دوغروسو ادبی معیارلارین، اوسلوب‌لارین واسطه‌سی ایله فیکیرین دقیق، آیدین، سرراست و آنلاشیلان شکیلده ایفاده اولماسینا امکان یارادیر.\nادبی دیل، عموم خالق دیلینده، سئچمه، عوض ائتمه، آلینما، ایتیرمه، معیارلاشما عملیات‌لاری نتیجه‌سینده اوسلوب‌لار سیستمینه دوشور. بو عملیات‌لار اجتماعی ـ مدنی دییشیک‌لرله سیخ باغلیدیر. آنجاق هر بیر اوسلوب، دیلین ملی خصوصیت‌لری اساسیندا قورولور، تکمیل‌لشیر. آذربایجان دیلی انکشاف ائتمیش دیللر سیراسیندادیر. اونون دا یوکسک کئیفیته مالیک اولان ادبی دیلی واردیر.\nدونیا خالق‌لاری ادبی دیللر واسطه‌سی ایله بیر ـ بیرلری ایله ادبی، مدنی، اجتماعی علاقه ساخلاییر و فیکیر مبادله‌سینه گیریشیرلر. بو مبادله‌لرده عالیم‌لر، یازیچیلار، مطبوعات ایشچی‌لری و معلم‌لرین و … بؤیوک رولو اولور. بو ساحه‌ده هئچ کیم خالق دیلی ایله یازیچی و شاعرلر قده‌ر باغلی اولمور. چونکی بدیعی سؤز صنعتی‌نین اساسی سؤز اوسته قورولور. سؤز اونلارین هم ایفاده آلتی، هم‌ ده اثرلری‌نین جوهری، مایاسیدیر. اونلار سؤزه سویوق قانلی مناسبت بسله‌یه بیلمیرلر. سؤز شاعر ـ یازیچی اوچون دیری و جانلی بیر وارلیق‌دیر. اونلار اوچون سؤز چوخ معنالی، چوخ یؤنلودور. اونلار سؤزو بیلیر، دویور، لمس ائدیر، سؤزون رنگینی، عطرینی، چکی‌سینی سئزه بیلیرلر و سؤز یارادیجیلیغیندا بو قابلیت‌دن اولدوقجا یئرلی- یئرینده فایدالانماغی باجارا بیلیرلر. پروفسور توفیق حاجی‌یئو چوخ گؤزه‌ل دئییر: «او (سؤز اوستاسی)، سؤز ماتئریالینی یونور، جیلالاییر، صنعت فاکتینا چئویریر. اونو اوسلوبی داورانیش اوچون چئویک‌لشدیریر، حساس‌لاشدیریر.\nیازیچی ـ شاعر بو استقامتینده یارادیجیلیق فعالیتی‌نی موافق بدیعی ـ اوسلوبی ایشله برابر ان چوخ ادبی دیلین خئیرینه یؤنلیر… ».\nدونیانین بویوک یازیچیسی ماکسیم گورکی‌نین ایفاده‌سی ایله دئسک: «ادبیاتین اساس ماتئریالی سؤزدور. بیزیم بوتون تأثیرات‌لاریمیزی، دویغولاریمیزی، فیکیرلریمیزی فورمایا سالان سؤزدور».\nدئمه‌لی: «یازیچینین ان عالی مقصدی سؤزله حیاتا کئچیر، بدیعی اثرین ان یوکسک مطلبی، علوی فیکیرلری سؤزله ایفاده اولونور. »\nیازیچیلار، شاعرلر و هر هانسی بیر فیکیر آدامی، قلم صاحبی یوخاریداکی کیفییت‌لری ییه‌لنمک اوچون اؤز نطق مدنیتی‌نی انکشاف ائتدیرمه‌لی‌دیر. بونون اوچون، او دیلی دریندن، هر طرفلی اؤیرنمه‌لی و سؤزون سیرلر خزینه‌سینه یول تاپمالیدیر. چونکی دیلین داخلی قانونلارینی، اونون سؤز قورولوشو، سؤز بیرلشمه‌لری و جمله قورولوش‌لارینین سجیه‌لرینی اؤیرنیب، منیمسه‌مه‌دن، او دیلین گؤزه‌ل‌لی‌یینه، ایفاده‌لی‌لی‌ینه ییه‌لنمک امکان‌سیز‌دیر. هر کیم بو کیفیت‌لری اؤیرنیر و اونلاری منیمسه‌ییرسه، او آدام یوکسک نطق مدنیتینه صاحب اولا بیلیر.\nهر ملتین، خالقین مدنی گؤستریجی‌لریندن بیری ده شفاهی – یازیلی نطق سانیلیر. نطق مدنیتی دیلین امکان‌لاریندان معاصر سویه‌ده استفاده ائتمک باجاریغی دئمک‌دیر. دیلین گؤزه‌ل‌لی‌یینی ایفاده‌لی‌لی‌ینی اوز دانیشیق یاخود یازیسیندا آیدین، آچیق، آخیجی، موسیقی‌لی شکیلده عکس ائتدیره بیلن هر بیر کیمسه یوکسک نطق مدنیتینه یییه‌لنمیش آدام اولور.\nبوگون نطق مدنیتینه صاحب اولماق مدنی‌لیک معیارلاریندان بیری‌دیر. یوکسک مدنی نطق، معاصر ادبی دیلین انکشاف ائتمیش، معیارلاری ایله سس‌لشن اوسلوبلاری سیستمینده بوللورلاشان نطق دئمک‌دیر.\nحؤرمتلی عالیم، پروفسور یحیا کریم‌وو یازیر: «کفایت قده‌ر سؤز احتیاطینا مالک اولان، اونون معناسینی بیلن، سؤزدن یئرلی ـ یئرینده، دقیق معنادا استفاده ائتمه‌یی باجاران آدامین نطقی آیدین، جاذبه‌لی؛ سؤزو چوخ چئویک اولماقلا سئحیرلی بیر عالم یارادیر. دیلین دیگر واحدلری آنجاق سؤزون وارلیغی شرایطینده یارانیر ».\nهرهانسی بیر دیلی اؤیرندیکده، ایلک نووبه‌ده اونون سؤزلرینی، جمله‌لرینی، داها دوغروسو لغت ترکیبنی و دیل قورولوشو قایدالارینی اؤیرنیریک. بو قایدالار ایسه او دیلین اؤزونه مخصوص‌دور. دیلین وارلیغینی تأمین ائدن اساس قووه ایسه ائله بو قایدا – قانون‌لاردان عبارت‌دیر.\nگراماتیکا( دیل قورولوشو قایدالاری) هر شئی‌دن اول، بو و یا دیگر بیر دیلین صرف و نحوینی، یعنی سؤزلرین سس‌لردن یارانماسینی، دییشمه‌سینی، بیرلشمه‌سینی، قانونا اویغون شکیلده موجود اولماسینی و فعالییت گؤسترمه‌سینی عکس ائتدیریر. بو معنادا گراماتیکا تمامی ایله سجیه‌وی خصوصیت داشییر. یعنی او دیلین اؤزونه مخصوص مکانیزمینی عکس ائتدیریر. دیلچی‌لییه گیریش کتابیندا اوخویوروق: «انسان فیکیرلرینین مادی دیل شکلینه دوشمه‌سی اوچون لغت ترکیبینده سؤزلرین معیین قایدا ـ قانونلار اوزره دیلین، «گراماتیک» قورولوشو ایله اوزلاشماسی واجب‌دیر. بونلار اصلینده سؤزلرین دییشمه‌سی، بیرلشمه‌سی واسطه‌سی ایله عمله گلیر، ائله بو معنادا دیلین لغت ترکیبی ایله اونون «گراماتیک» قورولوشو قارشیلیق‌لی علاقه‌ده اولور. محض بونا گوره ده دیل سیستیمینده هر بیر دیلین بیر شئی و «گراماتیک» قورولوشون ایسه باشقا شئی اولدوغونو دوشونمک البتّه سهودیر. «گراماتیک» قورولوش انسان فیکیرلری‌نین ماددی دیل جیلدینه دوشمه‌سینه، انسانلار آراسیندا اونسییتین عمله گلمه‌سینه کومک ائدیر. ».\nهر بیر دیل، دانیشیق دیل سویه‌سیندن ادبی دیل سویه‌سینه یوکسلدیکجه، او دیلده یازیب-یارادان و اوخویانلاردا، او دیلین قایدا ـ قانونلارینی اؤیرنمه‌سینه جان آتیر. بو ایش‌ده، یعنی دیلین اؤیرنیلمه و اؤیردیلمه‌سینده دیلچی عالیم‌لرین کومه‌یی بویوک اولور. اونلار ادبی دیلین قایدا ـ قانون‌لارینی، آراییر ـ آراشدیریر. اونون سیستیمینی، قایداسینی، نظاملاییر و علمی اساس‌لار اوزره تنظیم ائدیر و بو یول‌لا دیل‌لرین عمومی قانونو، هابئله عموم خالق دیللری‌نین، دیل قورولوشو قایدالاری سیستیملی صورتده یازیلیر.\nادبی دیلیمیزین ایشلنمه دایره‌سی گئنیش‌لندیکجه، اونون اؤیرنیلمه و اؤیردیلمه موضوعسودا آنا دیلینده یازان یازیچیلاریمیزی داها جدی شکیلده دوشونمه‌یه یؤنلتمیشدیر. بو اوزدن دیلیمیزین قورولوشو و صرف و نحوی‌نین چئشیدلی واحدلری ساحه‌سینده آراشدیرمالار آرتمیش و بیر چوخ مقاله و کتاب یازیلمیش‌دیر. بو اثرلرین داشیدیغی هدف‌لر باشقا ـ باشقا اولدوغو کیمی اونلارین مندرجه‌لری و علمی سویه‌لری ده مختلف‌دیر. مؤلف‌لری‌نین علمی بیلیییندن، مقصدیندن آسیلی اولاراق اونلارین متودلاری و آراشدیرما یول‌لاری و هدف‌لری ده آیری ـ آیری سجیه‌لر داشیییرلار. بو یازیلارین بعضی‌لری علمی نطقه‌یی نظردن دایازدیر. بعضی‌لری ایسه باشقا دیللرین ( عرب، فارس،…) قایدا- قانون‌لاری اساسیندا دیلیمیزی اؤیرنمه‌یه جان آتمیشلار. بو یانلیش آددیم‌لارا باخمایاراق بیر نئچه دیلچی عالیم طرفیندن دیلیمیزین قورولوش قایدالاری، او تایین آکادئمیک اثرلریندن قایناقلاناراق آکادئمیک سویه‌ده یازیلمیشدیر. بو عالیم‌لرین اثرلری چوخ اؤنملی اولسا دا، آنجاق هله ده ایران آذربایجانیندا، آنا دیلیمیزین قورولوش قایدالارینی، علمی اساس‌لار اوزره، ساده شکیلده ایضاح ائدن، معاصر اؤیردیجیلیک متودلارین یولو ایله ساده، ییغجام بیر دیلله اوخوجو کوتله‌لرینه آنلادان، اونلارین ایستک‌لرینی، احتیاج‌لارینی جدی صورتده اؤده‌مک مقصدی ایله یا��یلان، عادی اوخوجودان دوتموش تا تجربه‌لی قلم صاحب‌لری‌نین یارارلاناجاغی بیر اثرین یئری بوش ایدی. بو بوشلوغون دولدورولماسی آنادیلیمیز ساحه‌سینده چالیشانلارین قارشیسیندا دوران ان اؤنملی وظیفه‌لردن بیری ایدی.\nبو گون آرتیق انادیلیمیزین دیرچلیش واختی‌دیر. ادبی دیلیمیزین یوکسلیشی ایله ادبی ـ بدیعی اوسلوبلارین ایشلنمه قوه‌سی‌نین آرتماسی و احاطه دایره سی نین گئنیشلنمه سی ایله، چئشیدلی یازی نوع‌لری‌نین‌ده چوخالماسی طبیعی سسلنیر. بونا اعتبارن دیلیمیزین علمی ـ ایشلک رولونو هر طرفلی اؤیرنمک مسئله سی اؤنملی بیر موضوعویا چئویریلمیش دیر .\nبوگون یاشلی قلم صاحب‌لریمیز سیراسینا، گنج و استعدادلی یازیچی و شاعر لرده قوشلوموشدور. بو سیرا گوندن – گونه سیخلاشیر و گوجلنیر. سون واختلار، دیلیمیزده اونلارجا رومان، حکایه لر مجموعه سی، ادبی ـ تنقیدی یازیلار، علمی ـ تدقیقی اثرلر یاییلمیشدیر. اجتماعی، تاریخی، مدنی ساحه لرین باشقاـ باشقا موضوعلاریندا چوخ بیتگین و دیرلی اثرلر یازیلمشدیر. فولکولور نمونه‌لری ایله برابرکلاسیک ادبی متن‌لر، دیوان‌لاردا گئنیش اوخوجو کوتله‌سی‌نین اختیارینا قویولموشدور. بو گون آنادیللی مطبوعاتمیز دا ماراقلی بیر دورومو یاشاماقدادیر: اونلارجا اؤیرنجی درگی‌لری، بیر نئچه فصلنامه، آیلیق، هفته‌لیک دیلیمیزده نشر اولونور . مطبوعات دیلیمیزین دایره سی و نفوذو گونو ـ گوندن آرتیر و گوجلنیر. ادبی دیلیمیزین ایشلنمه میدانی دا گئنیش‌لنیر. ایندی ادبی انجمن‌لرین، محفل‌لرین جلسه لرینده، اینترنت سایتلاریندا، وبلاق لاردا، تئاتر سالونلاریندا، تلویزیون کانال لاریندا دیلیمیزین ایشلنمه وضعیتی جدی بیر حال آلیبدیر. تأسف‌لر اولسون کی بئله بیر واختدا هله ده مکتب لرده آنا دیلیمیز تدریس اولونمور، هله‌دیر کی یوزلرله ضیالی و علم آداملاری‌نین « آنا دیلی میزین » اؤیرنیلمه‌سی بارده ایستکلری جاوابلانماییبدیر! بئله بیر حالدا ادبی دیلیمیزین اؤیرنیمله‌سی یازیچیلاریمیزین قارشیسیندا دوران ان بؤیوک و جدی مسئله لرین بیری دیر. چونکی، بو دیرچلیش و یوکسلیش آنلارنیدا ادبی دیلیمیزین گوجونون، زنگینلیی نین ،الوان لیغی و گؤزل لینی نین باش قالدیردیغی بیر واختدا، دیلیمیزده یازیب ـ یاردان قوه لر دیلیمیزین افاده لیک قابلیتینه ییه‌لنمک اوچون اونون لغت ترکیبینی، قورولوشونو، دریندن اؤیرنمه لی اولورلار. بئله حالدا اصیل ادبی ـ علمی متن لرله تانیش اولمادان، ایستر- ایستمز یانلیش مئیل لره توتولوب و باشفا تورک منشالی دیللره اوز توتمالی اولورلار. او دیللرین سؤزلری، سؤز بیرلشمه لری .سؤز یاراتما قایدالاری جمله قورما یول‌لاری ( شعورلو وشوعورسوز اولاراق ) بیزیم دیلده او یازیچی لارین اثرلری سیماسیندا اؤزونو گؤستریر.\nیئنی ـ یئنی ادبی قوه‌لرین، قلم صاحبلری‌نین فعالیتی‌نین گرگینلشدییی و معاصر ادبی دیلیمیزده یازیب – اوخوما ماراغی‌نین آرتدیغی بیر واختدا، ادبی دیلیمیزه باشقا دیللردن سؤز و ایفاده آخیمی‌نین‌دا گوجلنمه‌سینه‌ده شاهد اولوروق. بو حادثه، قلم صاحبلری‌نین ادبی دیلیمیزله لازیمینجا تانیش اولمامالاری، چئشیدلی ادبی – بدیعی متن لرین الده اولماماسی و شخصی ماراق لار بئله بیر آخینا یول آچیر. البته بو آخینمانین باشقا بیر سببی ده شعورلو صورتده آنا دیلیمیزی، هانسی‌سا بیر دیلین لهجه‌سی، یاخود قالینتیسی کیمی قلمه وئرنلرایسه دیلیمیزی پوزقونلاشدیران بو آخینی، گوجلندیرمه‌یه چالیشیرلار. یئنی ادبی قوه لر بیلمه‌دن، ادبی دیلیمیزله تانیش اولمادان، تورکیه تورکجه سینه اوز توتورلار. آنجاق بیر پارا دیرناق آراسی عالیم‌لر بیله ـ بیله، شعورلو اولاراق دیلیمیزه یاماق اولان، اونو پوزغون حالا سالان سؤز و افاده لرله دولدورماغا چالیشیرلار. حتی تورکیه دیلی نین صرف و نحوینی دیلیمیزده اجرا ائتمک‌له هانسی‌سا اویدورما تورک دیلی یاراتماغا جان آتیرلار .اونلار، دیلیمیزین عادی و دوغما سؤزلرینی، سؤز ییرلشمه‌لرینی و علمی ـ ادبی اصطلاح لارینی تورکیه تورکجه سینده کی قارشیلیق لاری ایله عوض ائدیرلر . تورک دیلی نین سؤز قورولوشو و جمله قورولوشو قایدالارینی دیلیمیزه سوخماقلا دیلیمیزین گراماتیک قانونلارینی پوزارق اونو تورکیه دیلی نین قویروغو، یا ان آزی بیر لهجه‌سی کیمی گؤسترمک ایسته ییرلر. البته دیلیمیز بئله یاد تأثیرلرین نتیجه‌سینده پوزقونلاشما تهلکه‌سی ایله قارشیلاشسادا امینیک کی سارسیلمایاجاق یئنه ده گونو ـ گوندن چیچکلنیب، زنگین‌لشیب داهادا جیلالانیب و دونیانین ان مدنی دیللری سیراسیندا اولدوغو کیمی انکشاف ائده‌جک‌دیر.\nادبی دیلیمیزده خلل گتیرن، کوبودلوقلارین و عیبجرلیک‌لرین باشقا بیر تظاهروده فارس و عرب سؤزلری‌نین، یئرسیز ایشلیدیلمه سی دیر: دیلیمیزده فارس وعرب دیللری نین صرف ونحوی اساسیندا سؤزبیرلشمه لری و عباره لر دوزلدیرلرودیلیمیزین دوغما قایدا ـ قانون لارینی پوزاراق قوندارما و قوراما بیر دیل قوراشدیریر لار کی آدینی « دوه قوشو » دیلی قویماق اولار. چونکی بو یارامازلارین دیلینه نه فارس دیلی، نه عرب دیلی، نه ده کی آذربایجان دیلی دئمک اولار . بئله بیر دیل له اوخوجولار اؤزو یاخشی تانیش‌دیرلار. بو حادثه ایسه پهلوی شوونیست‌لری نین قالینتی‌لارینین تؤر- تؤکونتو‌لری‌ایله باغلی دیر.\nبو خسته‌لیک‌لرین ان اساس سببلریندن بیری دیلیمیزین مکتبلرده تدریس اولونماماسی و ادبی دیلیمیزده متن‌لرین یاییلماماسی اولسادا، منجه بو حادثه اوزون ایللر اؤزونو، پهلوی شوونیست‌لری نین آنا دیلیمیزین بوغازنیا جایناغینی ایلیشدیریب، اونو بوغوب، یوخ ائتمک ایسته دیکلریندن آسیلی دیر .\nادبی دیلیمیزین انکشافینا مانع اولان ایرینتی‌لردن بیری ده ادبی دیلیمیزده افراط شکیلده یئرلیچی لیک مئیلی نین آرتماسی‌دیر، آذربایجان ادبی دیلی‌ایله یاخشی تانیش اولمایان، اونون کلاسیک و معاصر متن لرینی اوخومایان ،یالنیز شفاهی ادبی دیل ایله محدود صورتده تانیش اولان بعضی قلم صاحبلری، یاشادیق لاری بؤلگله‌لرین، کندلرین یئرلی سؤزلرینی یازیلاریندا یئرلی ـ یئرسیز ایشلتمه‌لری دیر. اونلاردا ادبی دیلیمیزین دوغما و ایشلیک سؤزلرینی بیلمه دن یئرلی سؤزلرله دیشییرلر. بو دیشمه لر بعضان ائله گولونج اولور کی، سؤز اویونوندان باشقا هئچ بیر شئیه اوخشامیر. آنجاق بو یول‌لا اونلار، ادبی دیلیمیزین پوزغونلوغونا یول وئریرلر. بئله حال‌لار دیلی بایاغیلاشدیریر. حتی اونو پارچالانما، بؤلونمه تهلوکه سینه گتیریب چیخاردا بیلر. بئله عیبجرلیک‌لر بو گون ادبی دیلیمیزین قارشیسیندا دوران ان جدی مانعه لردن دیر…….\nمنیم فیکیریمجه بو گون معاصر آذربایجان ادبی دیلی‌نین اؤیرنیمله‌سی بؤیوک اؤنم داشییر. آنا دیلین علمی و مئتدودیک صورتده اؤیردیلمه‌سی، د��لیمیزین دوغرو و دوزگون انکشافینا خدمت ائدیر. دیلیمیزین قانونا اویقونلاری، قایدالاری علمی یول‌لا درین و اطرافلی شکیلده بوتون اینجه‌لیک‌لری ایله اؤیرنیلیرسه، ادبی دیلیمیزین، شفاهی نطقمیزین افاده قابلیتی آرتیر، دیلیمیزین ایشلنمه دایره‌سی گئنیشلیر. اوخوجو کوتله‌سی‌نین شفاهی و یازیلی نطق مدنیتی یوکسلیر. اونلار باجاریقلا، ثمره لی شکیلده دیلین افاده امکانلاریندان، سؤز خزینه سیندن یارارلانیرلار. نطق‌لری روانلاشیر، جلب ائدیجی و تأثیرلی اولور . بونلارا ادبی دیلیمیزین، بدیعی ادبیاتیمیزین بؤیوک اوغورلار قازاناجاغینا امکان یارادیر….\nدانلود\nنسخه اصلی این مطلب\nتاختالی کؤیدن‌ مکتوب‌لار \/ اون‌یئددینجی مکتوب\nعزیز نسین اسماعیل شیخلی\nمدخلی بر آداب و رسوم روستای«زنگاوا»: (قاپان- قاپان۱)\nابوالفضل جمالی\nو سئل‌لرین گونجل آخاری …\nمسعود اسلامی\n«میانالی علیرضا»نین یئنی شعر مجموعه‌سی یاییلدی\nایشیق\nچاپ\n2 پاسخ\nیاشار گفت:\nشنبه ۲۰ دی ۱۳۹۳ در ۰۱:۴۱\nیازار مقاله ده دیلین نه قده ر اؤنملی اولماسینا ایشاره ائدیر اما چوخ راحات آذربایجان تورک دیلینی قوندارما “آذربایجان دیلی” آدلاندیریر!!!!!!!!!!","num_words":3421,"character_repetition_ratio":0.043,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.205,"stopwords_ratio":0.002,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":318483.4,"cluster_detection":-1}
+{"text":"قازاخیستان (قازاقجا: Қазақстан, Qazaqstan, \/qɑzɑqstɑ́n\/) آسیا قاره‌سینده بیر اؤلکه‌دیر. اوْرتا آسیادا ساحه‌سینه گؤره ان بؤیوک اؤلکه قازاخیستاندیر. باشکندی آستانا شهریدیر. قازاخیستان قوزئیده، قوزئی-دوغودا و قوزئی-باتی‌دا روسیا ایله، دوغودا چین، گونئی‌ده ایسه تورکمنیستان، اؤزبکیستان و قیرغیزیستان ایله سینیرلاری وار. باتی‌دا خزر دنیزی ایله حودودلانیر. قازاخسیتان دونیا اوقیانوسلاریندان چوخ اوزاقدادیر. اما اطرافینداکی اؤلکه‌لرله قازاخسیتان اوْلدوقجا سیخ قارشیلیق‌لی ایلگیلره مالیک‌دیر.\nقازاقیستان جومهوریتی\nҚазақстан Республикасы\nQazaqstan Respublïkası\nРеспублика Казахстан\nRespublika Kazakhstan\nKazakh Eli\nبایراق\nEmblem\nمیلی مارش: Meniñ Qazaqstanım\nپایتخت\nآستانا\nبؤیوک شهری\nآلماتی\nرسمی دیللر\nقازاق تورکجه‌سی ()\nروس دیلی ()\nاتنیک قروپلار\n(۲۰۰۹)\n63.1% قازاق\n23.7% روس\n2.9% اوزبک\n2.1% اوکراینلی\n1.4%اویغور\n1.3% تاتار\n1.1% جرمن\n4.5% باشقا قروپلار\n[۱]\nدمونیم(لر)\nقازاق\nدؤولت\nجومهوریت\nایستیقلال\nشوروی بیرلیگیندن\nاراضی\n• جمعی\nلوآ خطاسیماژول:Convert-ین 1851-جی\/جو خطینده: attempt to index local 'en_value' (a nil value). (9th)\n• سو (%)\n1.7\nجمعیت\n• 2011 تخمینی\n16,600,000 (62nd)\n• 2009 census\n16,004,800\n• سیخیلیق\nلوآ خطاسیماژول:Convert-ین 1851-جی\/جو خطینده: attempt to index local 'en_value' (a nil value). (224th)\nاچ‌دی‌آی (2010)\n0.714\nیوخاری\nچاغ بؤلگه‌سی\nUTC+5\/6 (West\/East)\nسوروجولوک طرفی\nساغ\nتیلفون کودو\n+7-6xx, +7-7xx\nاینترنت ال‌تی‌دی\n.kz\nایچینده‌کیلر\n۱ تاریخ\n۲ فیزیکی-جوغرافی خصوصیّت\n۳ ایقلیمی\n۴ اینضیباطی اراضی بؤلگوسو\n۵ ایقتصادیات\n۶ کند چیفتلیک (مزرعه)\n۷ اهالی‌سی\n۷.۱ ائتنیک ترکیبی\n۷.۲ قازاخیستان‌دا آذربایجان دیاسپوراسی\n۸ آذربایجان-قازاخیستان علاقه‌لری\n۹ دیل\n۱۰ دین\n۱۱ مدنیت\n۱۲ ایدمان\n۱۳ علم\n۱۴ تحصیل\n۱۵ صحیّه\n۱۶ مطبخ\n۱۷ کیو\n۱۸ نقلیات\n۱۹ سیاست\n۲۰ سیلاح‌لی قوه‌لر\n۲۱ ایستینادلار\n۲۲ خاریجی کئچیدلر\n۲۳ قالری\n۲۴ گؤرونتولر\n۲۵ بیرده باخ\n۲۶ قایناقلار\nتاریخ\nدَییشدیر\nقازاخلار تورکلرین قیپچاق قولونون ان بؤیوک خالقی‌دیر. قازاخ آدینا کئچمیش‌دن قازاخلارلا علاقه قوران یازی مدنیتینه صاحب مملکتلرین یازی‌لی قایناقلارین‌دا راست گلمک مومکون‌دور. بونلار؛ چین، روس، عرب، فارس، بیزانس، موغول و تورک دیللرین‌ده یازیلان اثرلردیر. بۇ اثرلرین دیل خصوصیتلرینه گؤره \"قازاخ\" آدی، آسا، کاسا، هاسا، هایساک، کاسوک، قاساق، هاسیق، قزاق، کازساک و س. مۆختلیف شکیللرله یازیلمیش‌دیر. قازاخ آدینین نه زامان میدانا چیخدیغی تام اولاراق بیلینمیر. چونکی \"قازاخ\" کلمه‌سینین آدین اتیمولوژی(دیلین کؤکلرینی آراشدیرما بیلیم) تاریخین درین‌لیکلرینه گئدیر. قازاخلار حاقیندا تاریخچیلر مۆختلیف دلیللر گتیریرلر. مثلاً؛ آکادمیک مارر: \"قافقازدا قازاخلار یاشاییرلار\"، چک تاریخچی‌سی گروزنی: \"قازاخلار میلاددان اوّل خزر دنیزینین شرق بؤلگه‌سین‌ده یاشایان هونلارین نوه‌لری و قافقاز کاسپین سؤزلرینین قاز، قاس کؤکون‌دن تؤرمیش اولدوغو، قازاخ آدینین دا بو کؤک‌دن قایناقلاندیغینی بیلدیریر\". ائرمه‌نی تاریخچی‌سی موسا هئرئنی ایران پادشاهی وئلیریتتی‌سین دؤورون‌ده میلاددان اوّل ۱۹۷-۱۲۶-جی ایللرده قازاخلارین فارسلارلا ووروشدوغونو یازیر.\nمۆعاصیر قازاخیستانین کؤکلری ۱۴۰۰-جو ایللره قدر گئتمک‌ده‌دیر. ۱۴۰۰-جو ایللرده مۆختلیف تورک طایفه لارینین بیرلشمه‌سی ایله مرکزی آسیادا یئنی بیر بوی یارانمیش‌دیر. قیزیل اوردا دؤولتی داغیلدیق‌دان سوْنرا تورک طایفه لری نوقای خان اطرافین‌دا بیرلشه‌رک نوقای خان‌لیغینی قوردولار. بۇ خان‌لیق سوْنرادان قازاخ خان‌لیغینا چئوریلدی. قازاخ خان‌لیغی اوچ حیصّه دن عبارت ایدی: اولو ژوز، کیچیک ژوز و اورتا ژوز. ۱۷۷۱-جی ایلده‌ن اعتباراً اونلار بیر-بیرین‌دن وابسته اولمایان سیاست یئریتمه‌یه باشلادیلار. ۱۷۷۰-جی ایلین سونلارین‌دا قازاخ ژوزلاری روسیه و چین آراسیندا موباریزه میدانینا چئوریلدی. بۇ موباریزه روسلارین غلبه‌سی ایله باشا چات‌دی. بون‌دان سوْنرا روسلار ایشغال ائتدیکلری قازاخلارین اؤلکه‌سین‌ده موستملکه‌چی‌لیک سیاستی یئریتمه‌یه باشلادیلار. بۇ توْرپاقلارین بوتون ایمکانلارینی منیم‌سه‌دیلر. یئرلی قازاخلاری کؤچه مجبور ائتدیلر. قازاخلارین دیلینه، دینینه و یاشاییشینا مۆختلیف قاداغالار قویولموش‌دور.\nآجلیق و سیاسی سببلرله ۱۹۱۲-۱۷ جی ایللر آراسیندا روس حکومتینه قارشی اعتراض باشلادی. ۱۹۱۷-جی ایلده روسیهدا چارلیغین دئوریلمه‌سی ایله علاقه دار اولاراق مرکزی آسیا بیر مدت موستقیل اوْلدو. ۱۹۱۷-۲۰ جی ایللر آراسیندا کئچمیش قازاخ ژوزلاری بیرلشه‌رک \"آلاش اوردا دؤولتی\"نی قوردولار. بو دؤولت اوچ ایل یاشایا بیل‌دی. ۱۹۲۰-جی ایلده‌ن سوْنرا روسلار حاکمیّتی اله کئچیردیلر و بو تاریخ‌دن سوْنرا شوروی دؤورو باشلادی. روس حکومتی قازاخلارین میلّی شعورونو ایتیرمه‌سی اۆچون مۆختلیف یوللارا ال آتدی. ایستالینین واختین‌دا قازاخجادان عرب و فارسجا سؤزلر چیخاریلاراق بونلارین یئرینه روسجا کلمه‌لر قویول‌دو. گونوموزده ده قازاخجادا اولان بعضی کلمه‌لر اۆچون روس سؤزلری ایشلدیلیر. سووت حاکمیّتی آلتین‌دا اولان دؤورده ۱۹۳۳-جو ایلده صونعی آجلیق، ۱۹۳۷-۳۸-جی ایللرده سویقیریم، ۱۹۵۴-جو ایلده ۶ میلیون ۳۰۰ مین هئکتار یئرین زورلا روس موهاجیرلرینه پایلانماسی، ۱۹۶۰-جی ایللره قدر روس کؤچلری یئرلش‌دیرمه پلانلارینین حیاتا کئچیریلمه‌سی، ۱۹۸۶-جی ایلده مشهور \"جئلتوک‌سان\" حادثه‌سینی سؤیله‌مک مومکون‌دور.\n۱۹۹۰-جی ایلده ایقتیصادی بحران و شوروی-نین سوقوطون‌دانا سوْنرا ۱۹۹۱-جی ایلده موستقیل اولاراق دونیا آرناسیندا اؤز یئرینی تاپ‌دی. نورسولتان نازاربایئو اؤلکه‌نین ایلک یاشکان اوْلدو.\n۱۹۹۲-جی ایلده قازاخیستان روسیه نین تشببوسونه اساساً ژانویه‌ده کوللئکتیو تهلوکه‌سیزلیک موقاویله‌سی ایمضالامیش‌دیر.\n۱۹۹۷-جی ایلده باشکند آلماتی‌دان آستانایا کئچیریلمیش‌دیر.\nقازاخیستانین خاریجی سیاست پریوریتئتلری روسیه، چین، آمریکا بیرلشمیش ایالتلری، آوروپا بیرلیگی، اوْرتا آسیا دؤولتلری. همچینین دونیا اؤلکه‌لری ایله قارشی‌لیق‌لی فایدالی امکداشلیغین اینکیشاف ائتدیریلمه‌سینه یؤنلمیش‌دیر.\nقئید: م. V. لومونوسوو آدینا موسکو دؤولت اونیوئرسیتئتینین آنالیتیک-بیلیشیم مرکزینین ائکسپئرت قروپونون رهبری آلکسی ولاسوو دوشونور کی، گورجوستان-اوسئتییا موناقیشه‌سی قازاخیستانین ۲۰۱۰-جو ایلده آتت-ا صدرلیگی زامانی پریوریتئتلر آراسیندا اولمایاجاق. بۇ گون گورجوستانا عایید اوْلان بۇ مسئله‌لر سیاسی‌دیر و بوردا ایقتیصادی مسئله‌لردن صحبت گئده بیلمز. آنلاماق لازیم‌دیر کی، اگر آذربایجانلا ائرمنیستانین وضعیتین‌ده تورک-ائرمه‌نی سرحدلرینین آچیلماسی اۆچون هله‌ده ایقتیصادی سببلر تاپماق اولسا دا بۇ روسیه و یا تۆرکیه بیزنئ‌سینین و ده ائرمه‌نی دیاسپورونون ماراقلاری‌دیر. گورجوستان ایله علاقه‌لر ایسه سیاسی‌دیر. بورادا ایقتیصادی منتیق ایشله‌مه‌یه‌جک.\nایسئسجو شوراسی سون ایجلاسین‌دا ۲۰۱۵-جی ایلده ایسلام مدنیتی شهری اعلان اوْلونماسی ایله باغلی آلماتینین نامیزدلیینی تصدیقله‌ییب.\nفیزیکی-جوغرافی خصوصیّت\nدَییشدیر\nقازاخیستان اراضی‌سینین چؤللری چوخ دا مورکّب دئییل‌دیر. دوزه‌ن‌لیکلر داها گئنیش ساحه‌نی تۇتور. غرب‌ده خزریانی اووالیق و اوستورت یایلاسی، شرق‌ده ایسه قازاخیستان خیردا تپه‌لیگی دقتی جلب ائدیر. جنوب‌دا توران اووالیغینین بیر حیصّه سی قازاخیستان اراضی‌سینه داخیل اولور. شیمال‌دا تورغای چؤکک‌لیگی قازاخیستان اراضی‌سی ایله غربی سیبیر اووالیغینی بیرلشدیریر. اؤلکه‌نین ان هون‌دور یئری شرق‌ده آلتای داغلارینین قازاخیستان اراضی‌سینه داخیل اوْلدوغو حیصّه دیر. ان آلچاق یئر ایسه غرب‌ده خزر ساحللرین‌ده یئرلشه‌ن کاراگیئ چؤکک‌لیگی‌دیر (-۳۲ متر). قازاخیستان اراضی‌سین‌ده بیر سیرا فایدالی قازینتیلارین زنگین یاتاقلاری واردیر. بونلاردان قاراغان‌دی،ائکیباستوز و تورغای داش کؤمور یاتاقلارینی، جئزقازغان،ساییک،بوزشاکول،بالخاش و کوونراد،قازاخیستان خیردا تپه‌لیگی میس معده‌نلرینی، تورغای،کوستانای ویلایتین‌ده‌کی دمیر فیلیزی یاتاقلارینی خصوصی قئید ائتمک اولار. قازاخیستان اراضی‌سی چوخ زنگین آلیمینیوم یاتاقلارینا، و ده قورغوشون، سینک، گوموش، وولفرام، فوسفوریت(مانغیستاو،کاراتاو)، نیکل، قیزیل و باشقا نادر دمیر یاتاقلارینا مالیک‌دیر. جومهوریتی اراضی‌سینین غرب (خزرساهی‌لی) حیصّه لرین‌ده زنگین نفت(تنگیز،تورغای،مانغیستاو) و قاز یاتاقلاری(مانغیستاو،قاراجانباس،اؤزئن) دا واردیر. بئله‌لیکله، دئمک اولار کی، قازاخسیتان یاناجاغا و ان باش‌لیجا صنایع ساحه‌لری اۆچون لازیم اوْلان بوتون خام احتیاطلارینا مالیک‌دیر.\nایقلیمی\nدَییشدیر\nاؤلکه اراضی‌سینین ایقلی‌می کسکین کونتینئنتال‌دیر. قیشی چوخ سویوق کئچیر. آرکتیک هاوا کوتله‌لرینین اراضییه مانعه‌سیز داخیل اولماسی نتیجه‌سین‌ده شیمال و مرکز حیصّه لرده شاختالار داها گۆج‌لو (شیمال‌دا -۴۵°سی، مرکزده -۳۵°سی) اولور. یای ایسه چوخ ایستی کئچیر. اوْرتا ایول تئمپئراتورو شیمال‌دا +۲۴°سی، جنوب‌دا +۲۸°سی-دیر. بعضاً ایستیلار +۴۴°سی-یه کیمی چاتیر. یاغینتیلارین میقداری آزدیر. گئنیش دوزه‌ن‌لیک ساحه‌لرده ایللیک یاغینتیلار جمعی ۲۰۰-۴۰۰ مم-دیر. خزر ساحللرین‌ده و مرکزین دوزه‌ن‌لیک حیصّه لرین‌ده ایسه داها آزدیر (۵۰-۱۰۰ مم). بۇ یئرلرده سهرا و یاریم صحرا لاندشافتلاری اوستونلوک تشکیل ائدیر. یالنیز داغلارین اتکلرین‌ده و یاماجلاردا (جنوب-شرق‌ده) یاغینتیلار چوخ آرتیر (۴۰۰-۱۶۰۰ مم). قازاخیستانین ایقلی‌می کسکین کونتینئنتال اوْلدوغونا گؤره چای شبکه‌سی ده ضعیف‌دیر. نیسبتاً ایری چایلارین‌دان سیردریا، اورال، امبا، ایلئ، ایرتیش، اسیل چایینی گؤسترمک اولار. دیگر چایلارینین اکثریتی یای‌دا قورویور. چایلار بؤیوک سووارما اهمیتینه مالیک‌دیر. ایری گؤللرین‌دن بالخاش و زایسان گؤللرینی گؤسترمک اولار. آرال و خزر دنیزینین ده بیر حیصّه سی قازاخیستان اراضی‌سین‌ده‌دیر. قازاخیستان اراضی‌سینین شیمال و شیمال-شرق حیصّه لرین‌ده مونبیت توْرپاقلاری اوْلان چؤل زوناسی گئنیش ساحه‌نی ایحاطه ائدیر. قازاخیستانین ان بؤیوک تاخیل‌چی‌لیق رایونلاری دا ائله بورادادیر. جنوبا گئتدیکجه یاریم صحرالار و صحرالار بیر-بیرینی عوض ائدیر. صونعی سووارما شرایطین‌ده بۇ توْرپاقلاردا دا مۆختلیف کند چیفتلیک (مزرعه) بیتکیلری (پامبیق، اوزوم، چلتیک، آلما، اریک، نار) بئجرمک اولور.\nاینضیباطی اراضی بؤلگوسو\nدَییشدیر\nقازاخیستان جومهوریتی اینضیباطی جهت‌دن ۱۴ اوستان، ایکی اوستان وضیّعت شهر، ۸۳ شهر، ۱۶۰ منطقه، ۲۰۰ قصبه، ۷۷۴۳ کنددن عبارت‌دیر. باشکند آستانا و ان بؤیوک شهر آلماتی ایلت ایستاتوسونا صاحب‌دیر.\nایقتصادیات\nدَییشدیر\nتخمیناً اؤتن عصرین ۶۰-جی ایللرینه کیمی قازاخیستان حئیواندارلیق (خصوصیله قویونچولوق) چیفتلیک (مزرعه) ایله فرق‌لنه‌ن بیر اؤلکه ایدی. لاکین حاضیردا او، الوان متالوژی، کؤمورچیخارما، کیمیا، ماشینقاییرما، یونگول و یئیینتی صنایع‌سی اوْلان بیر اؤلکه‌یه چئوریلمیش‌دیر. یاناجاق صنایع‌سین‌ده کاراغان‌دی و ائکیباستوز کؤمور حؤوزه‌لرینین بؤیوک اهمیتی واردیر. کؤمورله ایشله‌یه‌ن اونلارلا الکتریک مرکزلارین‌دان ان بؤیویو ائکیباستوزدا یئرلشیر. ان بؤیوک میس ائمالی زاوودلاری بالخاش و جئزقازغان شهرلرین‌ده‌دیر. ائرتیس چایی اوزرین‌ده‌کی سو الکتریک مرکزلارینین انرژی‌سی و زنگین پولیمئتال یاتاقلاری اساسین‌دا اؤسکمندئ، پاولوداردا مۆختلیف الوان دمیرلار و عالیمینیوم اۆرتیم (تولید) ائدن کومبیناتلار یارادیلمیش‌دیر. قارا متالوژی صنایع‌سی ده (چوقون، پولاد، پروکات اۆرتیم (تولید)ی) گئتدیکجه اینکیشاف ائدیر. اونون اساس موس‌سی‌سه‌لری تمیرتاو و رودنی شهرلرین‌ده یئرلشیر. قازاخیستانین کیمیا صنایع‌سین‌ده مینرال گوبره اۆرتیم (تولید)ی اساس یئر تۇتور. جامبیل شهرین‌ده نهنگ سوپئرفوسفات زاوودو تیکیلمیش‌دیر. قازاخیستان‌دا ماشینقاییرما صنایع‌سی ده اینکیشاف ائدیر. پئتروپاول و آقمولادا کند چیفتلیک (مزرعه) ماشینلاری، آلماتی‌دا ائلئکتروتئخنیکی ماشین و آوادان‌لیقلار اۆرتیم (تولید) اوْلونور. قازاخیستان هم ده اینکیشاف ائتمیش یئیینتی و یونگول صنایعیه مالیک‌دیر. سمی، پئتروپاول، آلماتی، شیمکند (چیمکند) یئیینتی و یونگول صنایعنین ایری مرکزلری‌دیر. کند چیفتلیک (مزرعه)ندا بوغ‌دا، قارغی‌دالی، پامبیق و چلتیک بیتکیلری، همچینین قویونچولوق باش‌لیجا ساحه‌لردیر. اکین ساحه‌لرینین ۷۰%-دن چوخون‌دا دن‌لی بیتکیلر (اساساً یازلیق بوغ‌دا، قارغی‌دالی، چلییک، داری) اکیلیر. بوغ‌دا اکینی ساحه‌لری اساساً قازاخیستانین شیمال حیصّه سین‌ده یئرلشیر. قازاخیستان بئجردیی بوغ‌دانین بؤیوک حیصّه‌سینی خاریجی اؤلکه‌لره ایخراج ائدیر. پامبیق و چلتیک ایسه جنوب‌دا (جامبیل و شیمکند اوستانلری) سوواریلان توْرپاقلاردادیر. هئیواندارلیغین اساس چیفتلیک (مزرعه) ساحه‌لری شیمال، مرکز و شرق رایونلارین‌دادیر. اؤلکه‌ده ۳۵ میلیون داوار، ۸ میلیون قارامال ساخلانیلیر. حئیواندارلیق محصوللارینین دا (ات-سود محصوللاری، یون) بؤیوک حیصّه سی خاریجی اؤلکه‌لره ایخراج اوْلونور.\nقازاخیستان‌دا BP شیرکتینین معلوماتینا گؤره ۲۰۰۹-جو ایلین اوّلین‌ده نفتین ثبوت ائدیلمیش احتیاطلارینین حجمی ۳۹،۶ میلیارد باررئل و یا ۶،۵ میلیارد تون تشکیل ائدیر، بۇ دا عمومی دونیا احتیاطلارینین ۳،۲%-نی تشکیل ائدیر. نفتین پروقنوزلاش‌دیریلان احتیاطلاری یالنیز خزر دنیزینین قازاخیستان قیسمتونا عایید اوْلان یئرلرین‌ده ۱۷ میلیارد تون‌دان چوخ اوْلدوغو تخمین ائدیلیر. مرکزی کشفیات ایداره‌سینین ایستاتیستیکاسینا اساساً قازاخیستان ۲۰۰۹-جو ایلده ۷۵ میلیون تون نفت حاصیل ائتمیش‌دیر. قازاخیستان حکومتی ۲۰۱۱-جی ایلده نفت هاسیلاتینی ۱۰۰ میلیون تونا، ۲۰۱۵-جی ایلده ایسه ۱۵۰ میلیون تونا قدر آرتیرماغی پلانلاشدیریر. قازاسیتان موستقیل‌لیک ایللرین‌ده نفت‌دن چوخ بؤیوک گلیرلر الده ائتمیش و بونون نتیجه‌سین‌ده قازاخیستان آسیادا ان یوکسک حیات سوییه‌سینه مالیک اوْلان اؤلکه‌لردن بیرینه چئوریلمک‌ده‌دیر. ۲۰۰۹-جو ایلین اوّلینه اوْلان معلوماتا گؤره قازاخیستانین آشکار ائدیلمیش طبیعی قاز احتیاطلاری ۱،۸۲ تریلیون م³ (بپ-نین حسابلامالارینا اساساً) تشکیل ائدیر کی، بۇ دا دونیا احتیاطلارینین ۱،۷%-نه برابردیر. قازاخیستانین مانغیستاو (مانقیشلاق) یاریماداسین‌دا بؤیوک نفت و قاز صنایع‌سی یارادیلمیش‌دیر.\nکند چیفتلیک (مزرعه)\nدَییشدیر\nقازاخیستانین آقرار ترکیب اؤزون‌ده ۴۹۱۹ غیری-دؤولت موس‌سی‌سه‌سینی و ۶۵ دؤولت حۆقوقی شخصی اؤزون‌ده بیرلشدیریر. قازاخیستان جومهوریتی ۲۰۰۶-جی ایلده آقرار-صنایع کومپلکسینین ۲۰۰۶-۲۰۱۰-جو ایللرده داوام‌لی اینکیشاف کومپانییاسی قبول ائدیلمیش و ۲۰۰۶-۲۰۰۸-جی ایللرده اونون گئرچکلشدیریلمه‌سی اوزره پروقرام ایشلنیب حاضیرلانمیش‌دیر. ۲۰۰۶-جی ایلده کند چیفتلیک (مزرعه)ین‌دا عمومی محصولون حجمی میلیارد دوللار تشکیل ائتمیش‌دیر. اکیله‌ن توْرپاقلارین عمومی حجمین‌ده دن‌لی بیتکیلر اوستونلوک تشکیل ائدیر.\nاهالی‌سی\nدَییشدیر\nقازاخیستان جومهوریتینده اوْرتا حسابلا ۱ km²-ا ۶ نفر اهالی دوشور. لاکین اهالی اراضی اوزره غیری-برابر مسکونلاشیب. اؤلکه‌نین شیمال، شیمال-شرق و جنوبون‌دا داغتیی حیصّه لرده (خصوصیله آلماتی و اونون اطرافین‌دا) اهالی نیسبتاً سیخ‌دیر. اؤلکه‌نین اساس اهالی‌سی قازاخلاردیر.\nائتنیک ترکیبی\nدَییشدیر\nاساس مقاله: Qazaxıstan əhalisi\nقازاخسیتان جومهوریتی ایستاتیستیکا آگئنت‌لیگی ۲۰۰۹-جو ایل\nمیللیت\nسایی[۲]\nاهالی ایچین‌ده پایی (فایزله)\nتوپلام اهالی ۱۶،۰۰۴،۸۰۰ ۱۰۰%\nقازاخ ۱۰،۰۹۸،۶۰۰ ۶۳،۱%\nروس ۳.۷۹۷.۰۰۰ ۲۳،۷%\nاؤزبک ۴۵۷.۲۰۰ ۲،۸%\nاوکراینلی ۳۳۳.۲۰۰ ۲،۱%\nاویغور ۲۲۳.۱۰۰ ۱،۴%\nتاتار ۲۰۳.۳۰۰ ۱،۳%\nآلمان ۱۷۸.۲۰۰ ۱،۱%\nدیگر ۷۱۴.۲۰۰ ۴،۵%\nائتنیک کؤکو\n۱۸۹۷ %\n۱۹۱۱ %\n۱۹۲۶ %\n۱۹۳۹ %\n۱۹۵۹ %\n۱۹۷۰ %\n۱۹۷۹ %\n۱۹۸۹ %\n۱۹۹۹ %\n۲۰۰۶ %\nقازاخ ۷۴،۹ ۶۰،۸ ۵۹،۵ ۳۸ ۳۰ ۳۲،۶ ۳۶ ۳۹،۷ ۵۳،۴ ۶۲،۲\nروس ۱۰،۸ ۲۷،۰ ۱۸،۰ ۴۰،۲ ۴۲،۷ ۴۲،۴ ۴۰،۸ ۳۷،۴ ۲۹،۹ ۱۵،۶\nاوکراینلی * * ۱۲،۴ ۱۰،۸ ۸،۲ ۷،۲ ۶،۱ ۵،۴ ۳،۷ ۰،۹\nآلمان - - ۰،۷ ۱،۵ ۷،۱ ۶،۶ ۶،۱ ۵،۸ ۲،۴ ۰،۴\nتاتار ۱،۲ ۱،۱ ۰،۷ ۱،۶ ۱،۵ ۲،۲ ۲،۱ ۲ ۱،۷ ۵،۹\nاؤزبک ۱،۳ ۱،۱ ۳،۲ ۱،۷ ۱،۱ ۱،۷ ۱،۸ ۲ ۲،۵ ۸،۹\nبلاروس * * - ۰،۵ ۱،۲ ۱،۵ ۱،۲ ۱،۱ ۰،۸ -\nاویغور - - - - ۰،۶ ۰،۹ ۱،۰ ۱،۱ ۱،۴ ۶،۵\nدیگر - - - - ۰،۱ ۰،۲ ۰،۱ ۰،۱ ۰.۳ -\nقازاخیستان‌دا آذربایجان دیاسپوراسی\nدَییشدیر\nرسمی معلوماتلارا گؤره حال-حاضیردا قازاخیستان‌دا یوز مین، غیری-رسمی معلوماتلارا گؤره اوچ یوز مین آذربایجان‌لی یاشاییر. قازاخیستان‌دا یاشایان آذربایجان‌لیلار علم، اینجه صنعت، کند چیفتلیک (مزرعه)، کیچیک، اوْرتا بیزنئس و دیگر ساحه‌لرده چالیشیرلار. عئینی زامان‌دا اونلار قازاخیستان جومهوریتی اجتماعی-سیاسی حیاتین‌دا یاخین‌دان ایشتیراک ائدیر، دؤولت اورقانلارین‌دا تمثیل اوْلونورلار. بونونلا یاناشی، هموته‌نلریمیز قازاخیستان جومهوریتی قانونلارینا اویغون اولاراق اؤزلرینین بیر نئچه میلّی-مدنیت تشکیلاتلارینی یاراتمیشلار. قازاخیستان جومهوریتینده \"قازاخیستان خالقی آسسامبلئیاسی\" یارائدیلمیش و باشکان نظربایف بۇ آسامبلیانین صدری‌دیر. ۱۹۹۰-جی ایللردن اعتباراً آلماتی‌دا \"توران\"، آکتؤبئ ویلایتین‌ده \"دوستلوق\"، ژامبول ویلایتین‌ده \"آذری\"، غربی-قازاخیستان ویلایتین‌ده \"بیرلیک\"، قاراغان‌دی ویلایتین‌ده \"ناموس\"، کوستانای ویلایتین‌ده \"حیدر\"، پاولودار ویلایتین‌ده \"وطن\" و س. آذربایجان مدنیت مرکزلری فعالیّت گؤستریر. بۇ جمعیتلر عئینی زامان‌دا \"قازاخیستان خالقی آسساملئیاسی\"نین عضولری‌دیر. باشکند آستانادا دیاسپورانین چوخسای‌لی نماینده‌لرینی اطرافین‌دا بیرلشدیرمیی باجارمیش \"خزر\" میلّی-مدنیت مرکزی فعالیّت گؤستریر. بونونلا یاناشی، ۲۰۰۳-جو ایلده آستانادا \"دونیا آذربایجان‌لیلارینین مدنیت مرکزی\" اجتماعی تشکیلاتینین نماینده‌لیگی آچیلمیش‌دیر کی، بۇ دا قازاخیستان‌داکی بوتون آذربایجان میلّی-مدنیت مرکزلرینی اؤزون‌ده بیرلشدیریر. سون دؤورلر خاریجی اؤلکه‌لرده یاشایان آذربایجان‌لیلارلا ایش اوزره دؤولت کومیته‌سینین دستیی ایله قازاخیستانین تالدیکورغان شهرین‌ده \"نخچیوان\"، شو شهرین‌ده \"آذربایجان‌لیلارین مدنیت مرکزی\" تأسیس ائدیلمیش و آستانا، آلماتی، تالدیکورغان، قاراغان‌دی شهرلرین‌ده آذربایجان دیلینده \"بازار گونو\" مکتبلری آچیلمیش‌دیر. ۷ سپتامبر ۲۰۰۴-جو ایل تاریخین‌ده آستانا شهرینین \"توریست\" مئهمانخاناسینین کونفرانس زالین‌دا آستانا شهری آکیمینین موعاوینی، آستانا شهری مطبوعات مرکزینین فخری یاشکان و آذربایجان جومهوریتی قازاخیستان جومهوریتیسین‌داکی سفیری ل.قندیلووون آستانا ایجتیمایتینین و کۆتلوی(توده) بیلیشیم واسطه‌لرینین ایشتیراکی ایله آذربایجان \"خزر\" میلّی-مدنیت مرکزینین تأسیس ائتدیی بئینلخالق اجتماعی-سیاسی، روس و قازاخ دیللرین‌ده نشری نظرده توتولموش آیلیق \"توران-ائکسپرئسس\" قزئتینین تقدیمات مراسی‌می کئچیریلمیش‌دیر. ۲۵ سپتامبر ۲۰۰۶-جی ایل تاریخین‌ده قازاخیستانین ژامبول ویلایتینین شو رایونون‌دا ۵ مین‌دن آرتیق سویداشیمیزین یاشادیغی یئنی یول-\"نوویی پوت\" کندین‌ده \"نسی‌می\" آذربایجان مدنیت مرکزی یارادیلمیش‌دیر.\nآذربایجان-قازاخیستان علاقه‌لری\nدَییشدیر\nآذربایجان جومهوریتی ایله قازاخیستان جومهوریتی آراسیندا دیپلوماتیک علاقه‌لر ۳۰ آوقوست ۱۹۹۲-جی ایل تاریخین‌ده یارادیلمیش‌دیر. ۹ ژانویه ۱۹۹۳-جو ایلده قازاخیستان جومهوریتی آذربایجان جومهوریتیسین‌داکی، ۱ مارس ۲۰۰۴-جو ایلده آذربایجان جومهوریتی قازاخیستان جومهوریتیسین‌داکی سفیرلیکلری فعالیّته باشلامیش‌دیر. ایبراهیم آمانقالیئو قازاخیستان جومهوریتی آذربایجان‌دا ایلک سفیری اوْلموشدور. ۲۰۰۸-جی ایلین ژانویه آیین‌دان اعتباراً پریمبئتوو سئریک دوستانوویچ قازاخیستان جومهوریتی آذربایجان جومهوریتیسین‌داکی یئنی فوق العاده و صلاحیت‌لی سفیری کیمی فعالیّت گؤستریر. ۲۹ ژانویه ۲۰۰۴-جو ایل تاریخین‌ده لتیف قندیلوو آذربایجان جومهوریتی قازاخیستان جومهوریتینده سفیری تعیین ائدیلمیش‌دیر. ۱۳ ۶ سپتامبر ۲۰۰۸-جی ایل تاریخین‌دن آذربایجان جومهوریتی آکتاو شهرین‌ده‌کی باش کونسول v.i.ائ. ر.محمد اوف فعالیّتینه باشلامیش‌دیر. ایکی اؤلکه آراسیندا ایندیدک سیاسی موناسیبتلرده دئمک اولار کی، هئچ بیر پروبلم مؤوجود اولمامیش‌دیر. بۇ موناسیبتلر ۱-۲ مارس ۲۰۰۴-جو ایل تاریخلرین‌ده قازاخیستان جومهوریتی یاشکان نظربایف دعوتیله آذربایجان جومهوریتی یاشکان İ.الیئوین قازاخیستانا و ۲۴-۲۵ مای ۲۰۰۵-جی ایل تاریخلرین‌ده آذربایجان جومهوریتی یاشکان İ.الیئوین دعوتی ایله قازاخیستان جومهوریتی یاشکان نظربایف اؤلکه‌میزه رسمی سفرلرین‌دن سوْنرا کئیفیتجه یئنی مرحله‌یه قده‌م قویموش‌دور. آذربایجان طرفی قازاخیستانین آسیادا تهلوکسیزلیین مؤحکمله‌نمه‌سی ساحه‌سین‌ده \"آسیادا قارشی‌لیق‌لی ایشداش‌لیق و اعتیماد تدبیرلری اوزره موشاویره\"نین (آقئم) یارادیلماسی تشببوسونو تام دستکلمیش‌دیر. ۲۰۰۶-جی ایلین ایول آیین‌دا آر خین طرفیندن غیری-رسمی قایناق‌لر واسطه‌سیله آلماتی شهرین‌ده کئچیریلمیش \"اوتوموبیل احتیاط حیصّه لری، قاراژ تجهیزاتلاری و یاناجاقدول‌دورما مرکزلاری\" اوزره ۳-جو بئینلخالق سرگینین (تهئ تهیرد اینتئرناتیونال ائخهیبیتیون فور آوتوپارتس، گاراگئ ائقویپمئنت & پئترول ایستاتیون) رئکلام بروشوراسی الده اوْلونموش‌دور. بۇ بروشورادا عکس اوْلونموش رنگ‌لی خریطه‌ده آذربایجان جومهوریتی اراضی‌سین‌ده داغ‌لیق قاراباغ بؤلگه‌سی خصوصی اولاراق و ائرمنیستان اراضی‌سینین عکس اوْلوندوغو رنگ‌ده وئریلمیش‌دیر. بونونلا علاقه دار، قئید اوْلونان رئکلام بروشوراسین‌دا وئریلمیش سهوین دوزلدیلمه‌سی ایله باغلی جدی تدبیرلرین گؤرولمه‌سی اۆچون قازاخیستان جومهوریتی خاریجی ایشلر نازیرلیینه، هابئله سؤزوگئ‌دن تدبیرین تشکیلات‌چیلارینا مراجعت ائدیلمه‌سی حاقیندا آر خین طرفیندن قازاخ��ستان‌داکی سفیرلییمیزه مۆافیق تلیمات وئریلمیش، عئینی زامان‌دا قر-ین باکی‌داکی سفیرلیینه مراجعت ائدیلمیش‌دیر. مسئله ایله باغلی سفیرلییمیز قر-ین خاریجی ایشلر نازیرلیینه نوتا ایله مراجعت ائدرک رئکلام بروشورون‌دا بوراخیلمیش سهوین آرادان قالدیریلماسینی طلب ائتمیش‌دیر. ۲۰۰۶-جی ایلین ۱۱ آوقوست تاریخین‌ده قازاخیستان خین-دن سفیرلییمیزین اونوانینا داخیل اوْلموش نوتادا سرگی تشکیلات‌چیلارینین باش وئرمیش حادثه ایله باغلی مؤقیعتی آچیقلانمیش، اونلارین بیرلشمیش میلتلر تشکیلاتی-نین باش آسسامبلئیاسی و تهلوکه‌سیزلیک شوراسینین داغ‌لیق قاراباغا دایر قبول ائتدیکلری قرارلاری دستکلدیکلری، رئکلام بروشورونون نشری زامانی یول وئریلمیش سهوین تکنیکی سبب‌دن باش وئردیی و گله‌جک‌ده بۇ کیمی حاللارین تکرارلانماماسی اۆچون داها دقت‌لی اوْلاجاقلاری بیلدیریلمیش‌دیر. بونونلا یاناشی، سفیرلییمیز طرفیندن سرگینین تشکیلات‌چی‌سی M.Arslanla علاقه ساخلانیلمیش، صحبت زامانی او، رئکلام بروشورلارینین نشری زامانی یول وئریلمیش سهوین تکنیکی سبب‌دن باش وئردیینی بیل‌دیره‌رک، بونا گؤره رسمی عذر ایستمیش و آرتیق یئنی رئکلام بروشورلارینین سیفاریش وئریلدیینی قئید ائتمیش‌دیر. ۱۴ مارس ۲۰۰۸-جی ایل تاریخین‌ده بیرلشمیش میلتلر تشکیلاتی باش آسامبلیاسینین ۶۲-جی سئس‌سییاسین‌دا \"آذربایجانین ایشغال اولونموش اراضیلرین‌ده وضعیت\" آدلی قتنامه لاییحه‌سینه دایر کئچیریلمیش سسوئرمه‌ده قازاخیستان جومهوریتی بیترف سس وئرمیش‌دیر.\nدیل\nدَییشدیر\nقازاخ دیلی (қазақ тілі، قازاق ٴتیلی، قازاق تیلی).قازاخیستان جومهوریتینین رسمی دؤولت دیلی قازاخ دیلی‌دیر.\nقازاخ دیلی تورک دیللرینین قیپچاق آلتقروپونا (تاتار، باشقیرد، قاراچای-چرکز، قوموق، قارایم، کریمتاتار، قاراقالپاق، قاراقاش، نوقای) داخیل‌دیر . نوقای، قاراقالپاق و قاراقاش دیللری ایله بیرلیک‌ده قیپچاق - نوقای قولونا عاییددیر.\nدین\nدَییشدیر\nاؤلکه اهالی‌سینین ۷۰ %-نی موسلمانلار، ۲۶%-نی ایسه پراووسلاو مسیحییانلاری (اساساً روسلار) تشکیل ائدیر.\nمدنیت\nدَییشدیر\nایدمان\nدَییشدیر\nعلم\nدَییشدیر\nتحصیل\nدَییشدیر\nصحیّه\nدَییشدیر\nمطبخ\nدَییشدیر\nکورداک، کازی، بسبارماق، لاقمان، پیلاو و مانتی قزاخیستانین دادلی یئمک لریندن دیر\nکیو\nدَییشدیر\nنقلیات\nدَییشدیر\nسیاست\nدَییشدیر\nسیلاح‌لی قوه‌لر\nدَییشدیر\nایستینادلار\nدَییشدیر\n^ Перепись населения Республики Казахстан 2009 года. Краткие итоги. (Census for the Republic of Kazakhstan 2009. Short Summary) (Russian). Republic of Kazakhstan Statistical Agency. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2011-07-23. یوْخلانیلیب10 December 2010.\n^ Агентство Республики Казахстан по статистике : Численность населения Республики Казахстан по итогам переписи населения ۲۰۰۹ года Archived 2010-02-08 at the Wayback Machine....Численность населения Республики Казахстан по итогам переписи населения ۲۰۰۹ года на момент счета на ۱۲ часов ночи с ۲۴ на ۲۵ февраля ۲۰۰۹г. составила ۱۶۰۰۴،۸ тыс. человек . Доля уйгуров в общей численности населения страны составила – ۱،۴%.Численность казахов увеличилась по сравнению с предыдущей переписью на ۲۶،۱% и составила ۱۰۰۹۸،۶ тыс. человек. Увеличилась численность узбеков на ۲۳،۳%، составив ۴۵۷،۲ тыс. ��еловек، уйгур – на ۶%، составив ۲۲۳،۱ тыс. человек. Снизилась численность русских на ۱۵،۳%، составив ۳۷۹۷،۰ тыс. человек؛ немцев – на ۴۹،۶%، составив ۱۷۸،۲ тыс. человек؛ украинцев – на ۳۹،۱%، составив ۳۳۳،۲ тыс. человек؛ татар – на ۱۸،۴%، составив ۲۰۳،۳ тыс. человек؛ других этносов – на ۵،۸%، составив ۷۱۴،۲ тыс. человек.","num_words":4683,"character_repetition_ratio":0.062,"word_repetition_ratio":0.034,"special_characters_ratio":0.2,"stopwords_ratio":0.001,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":110919.4,"cluster_detection":-1}
+{"text":"\" مکتب \" درگیسی باکیدا آذربایجان تورکجه‌سینده نشر اولونوردو. درگی‌نین ایلک نؤمره‌سی 1911-جی ایل نوامبررین 29-دا، سونونجوسو 1920-جی ایل مارسین 21-ده چیخمیشدیر. جمعی 95 نؤمره ایشیق اوزو گؤرموشدور. مکتب شاگیردلرینه مخصوص اولان بو درگی ایکی هفته ده بیر دفعه نشر اولونان \" اخلاقی، ادبی، فنّی، موصوّیر مجموعه \" ایدی.\n\" مکتب \" پداقوژی بیلیگین و دونیاگؤروشونون گئنیشلنمه‌سینده، علمه، معاریفه هوسین آرتماسیندا، اوشاق‌لاردا موثبت اخلاقی کئیفیت‌لرین تربیه ائدیلمه‌سینده موعین رول اوینامیشدیر. درگی‌نین \" ایداره‌دن \" باشلیغی ایله وئریلن مقاله‌ده کی بو سؤزلری درگی‌نین اساس مقصدینی ایفاده ائدیردی:[۱]\n\" بیزیم \" مکتب \"-ی نشر ائتمکده مقصدیمیز مکتب شاگیردلری‌نین ایره لی‌لمه‌لرینه عاجیزانه بیر خیدمت‌دیر. \" مکتب \" ای اوخویاجاق شاگیردلرین بیلیگی گئنیش بیر دایره آلارسا، او واخت بیز ده مقصدیمیزه یئتیشمیش اولاریق. \"\nدرگی‌نین ایلک ساییندا\n[دَییشدیر]\nبیرینجی نؤمره ده ماراقلی حکایه‌لر، شعیرلر، پوبلیسیست یازی‌لار، آتالار سؤزو، مثل‌لر، لطیفه‌لر، و س. وئریلمیشدیر. درگی‌نین 1-جی نؤمره‌سیندن. نریمانوفون \" عزیز بالالار! \" باشلیغی ایله اوشاق‌لارا موراجیعتی وئریلمیشدیر. ن.نریمانوف اوشاق‌لاری اوخوماغا، علمه یییه‌لنمگه، وطنین لیاقتلی، ناموسلو اؤولادلاری اولماغا چاغیریردی. \" مکتب \" ده س.س. آخوندوف، او. حاجی‌بیگوو،ع.شایق، ع.صحت، ج.جبارلی و ب.نین یازی‌لاری ایله برابر، روس کلاسیک‌لریندن ترجومه‌لر ده وئریلمیشدیر. عباس صحتین روس شاعیری نیکیتیندن ترجومه‌سی بونا میثال‌دیر.\nعلی علوی \" چالیشالیم \" شعیرینده مکتب شاگیردلرینه \" چالیشماق یاشینا گیردیکلرینی \" خاطیرلادیر، اونلاری تنبل‌لیکدن اوزاق اولماغا چاغیریر، ایشگوزارلیغا سسله‌ییردی. ح.زردابی‌نین \" حئیوان‌لارین رنگی \" مقاله‌سینده موحیطین، شراییطین حئیوان‌لارین یاشاییشینا تاثیری علمی دیلله شرح اولونوردو. \" بیر قوزون دوشمه‌سی \" ناغیلیندا \" هر ائشیدیلن شئیه درحال اینانماماق \" تؤوصیه ائدیلیر.\nعبدالله توفیق گنجه‌لی‌نین تربیه مؤوضوسوندا یازدیغی مقاله‌سینده دیری‌باش، آچیق گؤزلو، ساغلام ووجودلو، گئنیش اورکلی، رحمدیل، آغایانا صیفتلی گنجلر تربیه ائتمک لوزومو گؤستریلیردی. حسین شیخی‌زاده‌نین \" قوناقلیقدا یاخشی‌دیر، ائوده داها یاخشی‌دیر \" ناغیل تمثیلینده اوشاق‌لارا وطنپرورلیک، اؤز دوغما یوردونو سئومک حیس‌لری آشیلانیردی. ع.مذنب‌ین \" موللانین پاپاغی \" شعیری ده بیرینجی نؤمره ده درج اولونموشدور. بونلاردان علاوه ، \" بؤیوک‌لر سؤزو \" باشلیغی آلتیندا آتالار سؤزو و مثل‌لر بیرینجی نؤمره‌نین مضمونو داها دا رنگارنگ ائتمیشدیر.[۱]\nدرگیده درج اولونان مقاله‌لر\n[دَییشدیر]\n\" مکتب \"-ین موختلیف یارادی��ی‌لیق اوصولو، موختلیف ژانرلاردا یازان مؤلیف‌لر هئیتی وار ایدی. درگیده موهوم تاریخی حادیثه‌لره خوصوصی نؤمره‌لر حصر ائدیلیردی. 1911-جی ایلده چیخان 2-جی نؤمره م.ف.آخوندوفون آنادان اولماسی‌نین 100 ایل‌لیگینه (و زامان ائله ظن ائدیردیلر کی، م.ف.آخوندوف 1811-جی ایلده آنادان اولموشدور)، 1912-جی ایلده چیخان 7-جی نؤمره آ.س.پوشکین‌ین وفاتی‌نین 75-جی ایل‌لیگینه حصر اولونموشدو.\nن.نریمانوف کیچیک یاشلی اوشاق‌لارین ساغلاملیغی و صحیه‌سی حاقیندا مقاله‌لر درج ائتدیریردی. س.س.آخوندوف اؤزونون مشهور \" قورخولو ناغیل‌لار \"-ینی بو درگیده چاپ ائتدیرمیشدی. او، \" موعلیم سلیمان \" ایمضاسی ایله کیچیک علمی خبرلر، معلومات‌لار دا یازیردی. \" فاطما خالانین ناغیل‌لاری \" باشلیغی ایله اوشاق‌لاردا دوزلوک، صمیمی‌لیک، دوغرولوق، بؤیوک‌لره حؤرمت، زحمته هوس و س. حیس‌لر تربیه ائدن حکایه لر وئریلیردی.\nاو.حاجی‌بیگوفون \" فیلانکس \" ایمضاسی ایله یازدیغی کیچیک ساتیریک پارچالار، ع.شایق‌ین، ر.افندی‌یئوین، ه.حسین‌زداه‌نین، آغاعلی قاسموفون، شفیقه خانیم افندی‌زاده‌نین و ب.نین حکایه، شعیر و اوچرک‌لری ده درگیده ایشیق اوزو گؤروردو. ش.افندی‌زاده \" مکتب \" ده موحریرلیگی دؤورونو خاطیرلایاراق یازیردی:\n\" مکتب \" مجموعه‌سی اوشاق‌لاریمیزین حیاتیندا حقیقتاً ده بیر مکتب اولدو. بورادا نه‌لر درج ائدیلمیردی... مجموعه مکتب‌لریمیزده اوخویان قیزلارین چوخ خوشونا گلیردی. من بورادا درج ائدیلمیش ماراقلی یازی‌لاری اونلارا اوخویوردوم. اؤزوم ده مجموعه‌یه بیر سیرا تربیه مؤوضوسوندا حکایه‌لر یازیردیم. \" ایکی قیزین صؤحبتی \" ، \" شکر آلماسی \" ، \" آنالار قوجاغی \" ، \" وحشی‌لر چؤرکچیسی \" ، \" حوسن خط \" و س. یازی‌لاریم \" مکتب \" ده چاپ اولونموشدور.\nاو زامانین قاباقجیل، آچیق فیکیرلی موعلیم‌لری \" مکتب \" درگیسی ایله سیخ علاقه ساخلاییر، ادبی-بدیعی یازی‌لارینی بورادا درج ائتدیریردیلر. کند موعلیم‌لری ده درگی‌نین ایشینه جلب اولونموشدو. همین موعلیم‌لردن بیری - قاراباغداکی مالیبیلی کندی‌نین مکتب مودیری محمد قارایئو ایدی. خیردا حجملی بدیعی یازی‌لاری ایله درگی‌نین مضمونو زنگینلشدیریردی. او، آللقوریک حکایه لرین تربیه‌وی تاثیرینی نظره آلاراق داها چوخ بو ژانرا موراجیعت ائدیردی.\nم.قارایئوین درگیده \" قاراقوش و ایلان \" ، \" قورباغا و سیچان \" ، \" سرچه و ایلان \" و س. حکایه‌لری وئریلمیشدیر. بو حکایه‌لرده دوستلوق، صداقت حیس‌لری تربیه اولونور، اوخوجولارا دوستلا دوشمنی آییرد ائتمگی باجارماق، دوشمنین یاغلی دیلینه آلدانماماق، بیرلشمکده دوشمنه قلبه چالماق و س. اخلاقی فیکیرلر آشیلانیردی.[۱]\nرداکتورلار\n[دَییشدیر]\n\" مکتب \" ای رداکته ائدن‌لر او زامانین گؤرکملی پداقوق‌لاری و پوبلیسیست‌لری ایدی. غفور رشاد میرزه‌زاده و عبدالرحمان افندی‌زاده درگی‌نین ناشیری و باش رداکتورو ایدی. غفور رشاد میرزه‌زاده \" مکتب \" درگی‌نینی 1916-جی ایله قدر عبدالرحمان افندی‌زاده ایله بیرلیکده رداکته ائتمیشدیر. 1916-جی ایلین مئی‌ینده ه.افندی‌زاده‌نین وفاتی، دونیا موحاریبه‌سی‌نین تؤرتدیگی چتینلیک‌لر، 1917-جی ایلین فوریه حادیثه‌لری درگی‌نین نشرینی مووقّتی دایاندیردی. 1917-جی ایلده درگی‌نین جمعی 1 نؤمره سی چیخمیشدیر. 1920-جی ایلین فوریه‌سینده ق.ر.میرزه‌زاده \" مکتب \"-ین نشرینی یئنیدن بر��ا ائتدی. اؤلکه‌ده باش وئرن گرگین سیاسی پروسه‌لرین نتیجه‌سینده درگی مونتظم نشر اولونا بیلمه‌دی و باغلاندی.[۱]\nآیریجا باخ\n[دَییشدیر]\nرهبر (درگی)\nدبستان (درگی)\nادبیات سییاهیسی\n[دَییشدیر]\n\" مکتب \" ، 1911، ن-1.\n\" مکتب \" درگیسی، 1912، ن-20.\n\" مکتب \" درگیسی، 1913، ن-1.\n\" مکتب \" درگیسی، 1913، ن-2.\n\" آذربایجان پیونِری \" ، 22 مارس 1957-جی ایل.\n\" \" مکتب \" درگیسی \" . آذربایجان اوشاق ادبیاتی مونتخباتی (19-20 عصرلر). اوچ جیلدده. ایکی جیلد. باکی: ناثیر، 2002. - ص. 73-116.\n\" \" مکتب \" درگیسینده فولکلورا موناسیبت مسله‌سی \" . محمدحسین تهماسیب. سئچیلمیش اثرلری. 2 جیلدده. بیر جیلد. باکی: موترجیم، 2010. - ص. 466-486.\nقایناقلار\n[دَییشدیر]\n^ ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ ۱٫۳ Şahverdiyev A.B. Azərbaycan mətbuatı tarixi. \"Təhsil\" nəşriyyatı, 2006 - 248 səh..\nاتک‌یازی\n[دَییشدیر]\n\" آذربایجان کلاسیک ادبیاتیندا ایشله‌دیلن آدلارین و ترمین‌لرین شرحی \" . ترتیب ائدنی آ.م. بابایئف، باکی، \" معاریف \" ، 1993، صحیفه 138-139.\nولی‌یئو عاکف عبدالعظیم اوغلو (آشیرلی). \" آذربایجان مطبوعاتی تاریخی \" (1875-1920)، باکی \" علم و تحصیل \" ، 2009، 172 ص\nن.ن.زینالوف \" آذربایجان مطبوعات تاریخی \" ، بیر حیصه . باکی، 1973، آدو-نون نشریاتی\nحسین هشیملی.ناخچیوانلی یازیچی‌لار و \" مکتب \" درگیسی. باکی: علم و تحصیل، 2019، 144 ص.\nب\nدان\nدییش\nآذربایجان مطبوعاتی\nتزار دؤنمینده\nملانصرالدین • آذربایجان • بهلول • آری • بابای امیر • دیریلیک • طوطی • کل نیت • زنبور • لک‌لک • مزه‌لی • میرات • دبستان • شرق روس • Bakinskiy Raboçiy • اکینچی • فیوضات • حیات • ایقبال • یئنی ایقبال • ایرشاد • کاسپی • کشکول • معلومات • مکتب • موسولمانسکی ایزوستیا • مشعل • ناش قولوس • Neftyanoye delo • رهبر • تیفلیس اخباری • تزه حیات • شلاله • یئنی فیوضات • ضیا • ترقی • ایشیق • هومّت • یولداش •\nآذربایجان خالق جومهوریتی دؤنمینده\nآل بایراق • آذربایجان • گنجلر یوردو • Xalq qəzeti • ایستیقلال توپلوسو • Molot • اوراق نفیسه • شئیپور • تارتان-پارتان •\nشوروی دؤنمینده\nآزادلیق • Azərbaycan dili və ədəbiyyatı tədrisi • Azərbaycan qadını • Azərbaycan məktəbi • Bauer und Arbeiter • Damğa • Ədəbiyyat cəbhəsində • عقرب • Xəzər • İpəkçi • İqtisadi xəbərlər • İqtisadiyyat və həyat • İstiqlal • کیرپی • Gənclik • Göyərçin • Lenins Weg • Məktəbəqədər və ibtidai təhsil • Molodyoj Azerbaydjana • Qanunçuluq • Qızıl Gəncə • Qızıl Şəfəq • Qızıl tələbə • Qobustan • Şəki • Şərq qapısı • Ulduz • Vışka • یئنی فیکیر • Yeni kənd • Yeni məktəb • Yeni Müsavat یئنی یول\nکؤچمه دؤنمینده\nآذری تورک • قافقاز •\nقورتولوش • موجاهید • اودلو یورد • یئنی قافقازیا\nایستیقلالدان سونرا\n525-ci qəzet • Abituryent • Ailə və sağlamlıq • Alatoran • Alma • Aşpaz • ATV maqazin • Avropa • Avtoritet • Aydınlıq (qəzet) • Ayna • Aysel • Azerbaijan International • AzerNews • Azərbaycan Arxeologiyası • Azərbaycanın vergi jurnalı • Bakı təhsili • Bakı Xəbər • Baku • Birlik • Bizim Əsr • Bizim Xəbər • Bizim Yol • Bu gün • Çağ • Çeşmə • Dədə Qorqud • Doqquz İqlim • Dövlət və Din • Dövran • Dünya Ədəbiyyatı • Düşünən İnsan • El • Elman • Ekspress • Exo • Ədalət • Ədalət və Həqiqət • Ədəbiyyat qəzeti • Film Fiction • Futbol+ • Göyqurşağı • Göyərçin • Gün Səhər • Günay • Gündəlik Azərbaycan • Hesabat • Hürriyyət • Xalq Cəbhəsi • Xəzan • İki sahil • İncəsənət və mədəniyyət problemləri • İnformasiya Cəmiyyəti Problemləri • İnterpark • İstiot • Komanda • Laçın yurdu • Literaturnıy Azerbaydjan • Meydan+ • Mərkəz • Məzəli • Milli Zəka • Monitor • Müxalifət • Müsavat • Mütərcim • Nargis • National Geographic Azerbaijan • Nedelya • Olaylar • Ozan dünyası • Palitra �� Panorama • Qərbin qərbi • Qoroskop • Region Plus • Respublika • Reytinq • Rəsmi Bakı • Səhər • Səs • Soy • Şəkinin səsi • Şərq • Şərq fəlsəfəsi problemləri • Teleskop • Təzadlar • Tumurcuq • Ulduz • Ulus • Urbanizm • Üç nöqtə • Visions of Azerbaijan • Yada düşdü • Yazı • Yeni Azərbaycan • Yeni yüzil • Yol • Yuva • Zaman Azərbaycan • Zerkalo • Zəka\n«https:\/\/azb.wikipedia.org\/w\/index.php?title=مکتب_(درگی)&oldid=1540901»-دن آلینمیش‌دیر\nبؤلمه‌لر:\nدرگیلر\nدرگی\nقزئتلر\nبۇ صفحه‌‌ سوْن دفعه ‏۱۰ مارس ۲۰۲۳، ‏۰۷:۱۴ تاریخینده دَییشدیریلمیشدیر.\nیازی Creative Commons Attribution-ShareAlike License 4.0 آلتیندا مووجوددور؛ آرتیق شرطلر آرتیریلا بیلر. بو سایتی ایشلتمکله سیز ایشلتمه شرطلری و گیزلیلیک سیاستی ایله راضیلشیرسینیز. ویکی‌پدیا® منفعت‌سیز تشکیلاتی اولان ویکی‌مدیا فوندونون قئید آلینمیش تیجارت علامتیدیر.","num_words":2520,"character_repetition_ratio":0.044,"word_repetition_ratio":0.002,"special_characters_ratio":0.267,"stopwords_ratio":0.001,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":99754.7,"cluster_detection":-1}
+{"text":"«https:\/\/azb.wikipedia.org\/w\/index.php?title=ویکی‌پدیا:تاریخ‌ده_بوگون\/سپتامبر_۵&oldid=36583»-دن آلینمیش‌دیر\nبؤلمه:\nویکی‌پدیا:تاریخ‌ده بوگون\/سپتامبر\nبۇ صفحه‌‌ سوْن دفعه ‏۸ آقوست ۲۰۱۵، ‏۰۷:۲۶ تاریخینده دَییشدیریلمیشدیر.\nیازی Creative Commons Attribution-ShareAlike License 4.0 آلتیندا مووجوددور؛ آرتیق شرطلر آرتیریلا بیلر. بو سایتی ایشلتمکله سیز ایشلتمه شرطلری و گیزلیلیک سیاستی ایله راضیلشیرسینیز. ویکی‌پدیا® منفعت‌سیز تشکیلاتی اولان ویکی‌مدیا فوندونون قئید آلینمیش تیجارت علامتیدیر.","num_words":101,"character_repetition_ratio":0.055,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.195,"stopwords_ratio":0.04,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.995,"perplexity_score":22010.6,"cluster_detection":-1}
+{"text":"«شرقی آذربایجانین عاشیقلار انجمنی»‌نین یایدیغی خبر اساسیندا، تاسفله آذربایجانین تانینمیش عاشیقی «عاشیق علعسگر ونیارلی» شهریورین یئددینجی گونو کرونا ویروس خسته‌لیگیندن حیاتا گؤز یومموشدور.\nعاشیق علعسگر ونیارلی ۱۳۴۸نجی ایل تبریزین ونیار کندینده دونیایا گؤز آچمیش، گنج چاغلاریندان آذربایجان عاشیق صنعتینه وورولموش و بو صنعتین سیرلرینی اوستاد عاشیقلار عاشیق عبدالعلی نوری و عاشیق عزیز شهنازی دن اؤیرنمیشدیر.\nده‌یرلی صنعتکاریمیزین ایتگیسینی آذربایجان اینجه صنعت و مدنیت خادملرینه، ائله‌جه‌ده عاشیق علعسگر ونیارلی‌نین حؤرمتلی عائله‌سینه و قوهوم-اقرباسینا تسلیت دئییریک. خاطیره‌سی عزیز.","num_words":121,"character_repetition_ratio":0.086,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.178,"stopwords_ratio":0.0,"flagged_words_ratio":0.008,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":247432.1,"cluster_detection":-1}
+{"text":"نقده یا سولدوز شهری، سولدوز بؤلگه‌سینین مرکزی‌دیر. ۱۳۸۵-اینجی هیجری گونشلی ایلین نوفوس سایی‌سی اساسیندا بۇ شهرین ۷۳٬۴۳۸ نفر اهالی‌سی وارایمیش.[۱] بۇ شهر اوستانین گونئینده یئرلشیب، قوزئی‌دن اورمیه بؤلگه‌سی، گونئی‌دن مهاباد بؤلگه‌سی دوغو دان قوشاچای و باتی دان اوشنو و خانا بؤلگه‌لرینین آراسیندا باتی آذربایجان اوستانیندا یئرلشیب‌دیر.\nNaqadeh\nنقده\nTown\nسولدوز شهریندن نئچه گؤرونتو\nلقب(لر):\nسولدوز\nNaqadeh\nموختصاتلار: 36°57′19″N 45°23′17″E \/ 36.95528°N 45.38806°E \/ 36.95528; 45.38806موختصات: 36°57′19″N 45°23′17″E \/ 36.95528°N 45.38806°E \/ 36.95528; 45.38806\nاؤلکه\nایران\nاوستان\nغربی آذربایجان اوستانی\nبؤلگه\nنقده بؤلگه‌سی\nبؤلوم\nمرکزی\nجمعیت\n(2006)\n• جمع\n۷۲٬۹۷۵\nساعات قورشاغی\nیوتی‌سی +3:30 (ایرانین رسمی ساعاتی)\n• یای (DST)\nیوتی‌سی +4:30 (ایرانین رسمی ساعاتی)\nایچینده‌کیلر\n۱ \"نقده‌ی\" و \"سولدوز\" آدی\n۲ تاریخ\n۲.۱ موعاصیر تاریخ\n۳ خالق\n۳.۱ اتنیک (قومیّت)\n۳.۲ دیل و لهجه\n۴ طبیعی دوُروم\n۴.۱ جوغرافیا\n۴.۲ جوغرافیایی یئری\n۴.۳ چای‌لار\n۴.۴ هاوا دوُرومو\n۴.۵ دپریم\n۵ فرهنگ\n۵.۱ سینما\n۵.۲ کیتابخانا\n۶ سیاست\n۶.۱ بلدیه\n۶.۲ مجلس وکیلی\n۷ مکتب‌لر\n۷.۱ عمومی مکتب‌لر\n۷.۲ بیلیم‌یوردلار\n۷.۳ دینی مکتب‌لر\n۸ شهر مؤعضل‌لری\n۹ یوللار[۳۷]\n۱۰ ایدمان\n۱۱ بهداشت و درمان\n۱۱.۱ مریضخانالار\n۱۲ مدیا و درگی‌لر\n۱۲.۱ رادیو و tv\n۱۲.۲ درگی‌لر\n۱۳ مَحله‌لر\n۱۴ گؤرمه‌لی و تاریخی یئرلر\n۱۴.۱ سوغات و ال ایشلری\n۱۴.۲ هوتل‌لر\n۱۴.۳ محلی یئمک و غذالار\n۱۵ آدلیم لار\n۱۶ قایناقلار\n\"نقده‌ی\" و \"سولدوز\" آدی\nنقده سؤزو دئمک \"نوگاتای\" (جوغاتای وزنینده) دیر کی تۆرکجه بیر سؤزدور. سولدوز آدینا ایلک دفعه امیر تیمور واختیندا راست گلمک اولور. بۇ دؤورون یازیلاریندا تورک طایفالاریندان اوْلان \"سولدوز طایفاسی\" آریق، گوجلو، ساواشچی بیر طایفا اوْلوب و سولدوزدا مسکن ائتمه‌سینه ایشاره اوْلونوب.[۲] نقده شهرینین آدی عباس میرزا نین وئردیگی حؤکمده کی سولدوز بولگه‌سینی قاراپاپاق ائلینه وئردی، نوجه ده و نقدای گلیب[۳] نوجه ده سؤزو باره‌ده آراشدیرمالاردا دئییلیر: او یئر کی سولار او یئرده باش آشاغی دوشوب و آغیرلانا و او یئری شیار کیمی آچا. اورایا تورک دیلینده \"نوعا\" یا دا \"نوعاغزی\" دئیلیر. البته نوجه ده کلمه‌سینی \"ده نو\" دا معنی ائدیرلر.[۴] نقده سؤزونون کؤکو باره‌ده چوخلو سؤزلر دئیلیب[۵]\n1-نغده ـ قاراپاپاق ائلی‌نین آروات‌لاری‌نین زینتی دیر؛\n2-نغادای ـ منطقه‌نین مغول حاکیمینین آدی دیر؛\n3-نقی‌ده ـ بیر بؤیوک سولدوز محالیندا کنددیر کی او متعلق دیر نقی خان بوزچلو یا شهرین مالکی قاجار و پهلوی دؤورسینده؛\n4-سولدوز ـ منطقه‌نین مغول حاکمی‌نین آدی؛\n5-سولی‌دوز ـ آذربایجان تۆرکجه‌سینده منطقه‌نین سولو دشت‌لرینه عایید اولور.\nسولدوز بؤلگه‌سی و سولدوز شهری‌نین آدی ۱۳۴۶-جی هیجری شمسی ایلینده بیر مصوبه ایله نقده آدیلا عوض اوْلوب.[۶]\nتاریخ\nسولدوز شهری، اورمونون گونئی‌اینده یئرلشیب و حسنلو تپه‌سی دونیانین ان قدیم مسکون اوْلموش یئرلریندن‌دیر. قاراپاپاقلار صفویه دؤورونده اصلینده سلطان‌آباد شهریندن (ایندیکی (اراک) شهریندن) گورجیستان'ین پنبک شهرینه کؤچورولموشلر. دئمک اولار داغیستان لزگی‌لری گورجیستان اهالی‌سینه هجوم گتیرمگین قارشیسیندا دایانماق اۆچون بۇ ائل گورجیستان ویلایتینه کؤچورولموشدور.[۷] سوْنرالار تورکمن‌چای عهدنامه‌سی'ندن بیر نئچه مۆدت گئچندن سوْنرا عباس میرزا ولیعهد الیله سولدوز بؤلگه‌سی سند ایله افشار اورمی طایفالاریندان آلینیب و تیول عونوانیندا قاراپاپاقلارا وئریلیب‌دیر.[۸] قاراپاپاق‌لار سولدوزا گلمه‌میشدن اؤنجه سولدوز بؤلگه‌سی'نده تک افشارلار یاشاییرمیشلار،[۹] بۇ دؤنمده سولدوز'ون حاکیمی عبدالصمدخان عبدالملکی افشار'ایدی. هابئله آیری بیر تورک طایفالاری او جومله‌دن مراغه موقدم‌لری ده اوردا حوضورلاری وار ایدی بئله کی سولدوز بؤلگه‌سینین اوچ‌دن بیری شرقی قیسمتدن مراغه موقدم‌لری نین اختیاریندا ایدی.[۱۰]\nموعاصیر تاریخ\n۵۰ گون ایران ایسلام اینقیلابی'ندان سوْنرا، کوردوستان دموکرات حیزبی ایلک بؤیوک چالیشماسیندا، کوردوستانین باشاباشیندان ۱۷مین نفر قوْشون ییغیب�� حزب دفتری‌نین آچماسی آدیلا، سوُلدوزدا اسلحه‌لی بیر تظاهورات یولا سالدی. همن گونون آخشامی بوُ ایش شهری و قومیتی ساواشا دؤندو. سوُلدوز خالقیندان ۲۰۰ نفره یاخین اؤلدورولدولر. حزب، شهری توُتاندان سوْنرا خانا، پسوه و جلدیاندا یئرلشن اوچ اهمیت‌لی ساخلی‌نی توُتماق اۆچون، بوُ ایش ایله تورکلرین سوُلدوزدان گئدیب یوخسا قورخماقلاری‌نی ایسته‌ییردی. حزب بوُ ایشی گؤره بیلمه‌دی، آنجاق بؤلگه‌ده چوخلو قومیتی دؤیوشلری تورکلر و کوردلر آراسیندا باشلاندیردی. بوُ ساواشین روانی اثری هله‌ده قالیر. غلامرضا حسنی سوُلدوز ساواشیندا تورکلری ییغیب سولدوز خالقی‌نین یاردیمینا گئتدی.[۱۱]\nخالق\nاتنیک (قومیّت)\nنقده (سولدوز) شهری‌نین اهالیسین اکثراً تورکلر تشکیل ائدیرلر، بو شهرده اوْلان تورکلرین چوخونلوغو قاراپاپاق ائلیندن‌دیرلر، بیر آزی ایسه افشار ائلیندن‌دیرلر. تورکلردن سوْنرا، کوردلرده آز سایی‌دا بو شهرده یاشاییرلار.\nآذربایجان تۆرکجه‌سی‌نین خریطه‌سی\n۱۳۵۸-جی هیجری گونشلی ایلینده سولدوز شهری‌نین ۲۰ مین نفردن ۱۵ مین نفری تورک اولاراق، قالانی دا باشقا اتنیکلردن‌ایمیشلر، او جومله‌دن کوردلر، ارمنیلر و آشور‌لار.[۱۲] سولدوز شهری‌نین ۱۳۷۵-جی ایلده ۷۱،۶۰۵ نفر جمعیتی اولاراق، بۇ جمعیت‌دن شهرین بئش‌دن دؤردو تورک اولاراق، قالان ترکیبین کوردلر تشکیل وئرمیشلر، هابئله ایران-عراق ساواشی‌نین جریانیندا چوخلو عیراقلی کورد ده نقده شهرینه پناهنده اولوبلار.[۱۳] ۱۳۹۵–جی ایلین تخمینلرینه گؤره، سولدوز (نقده) شهری‌نین ۷۴٪ی شیعه مذهب تورکلردن تشکیل اولونوبدور و ۲۵٪ی سونّو مذهب کوردلردن. شهرین ۱٪ اهالیسی ده باشقا اتنیکلردن‌دیرلر.[۱۴][۱۵][۱۶][۱۷]\nدیل و لهجه\nقاراپاپاق ائلی‌نین دیلی تورکجه‌دیر. لهجه‌لری ایسه اؤزل صورتده بۇ ائلین آذربایجان جمهوریتینین شهرلرینده قالدیقلاری اساسیندا، باکینین تورکو لهجه‌سینه هابئله آذربایجانین او بیری شهرلری‌نین لهجه‌سینه یاخینلیغی وار. دده قورقورد تصحیح ائدن محمد علی فرزانه کیتابی‌نین مقدمه‌سینده قاراپاپاق لهجه‌سیندن آد آپاریلیب و ان یاخین لهجه دده قورقورد کیتابینین سؤزلوک‌لرینه قاراپاپاق لهجه‌سی دیر. قاراپاپاق لهجه‌سی آذربایجانین ادبی و مرکزی لهجه‌لریندن ساییلیر.[۱۸]\nطبیعی دوُروم\nحسنلی گؤلو\nجوغرافیا\nنقده شهری دنیز سولاریندان ۱۲۹۹ متیر یوخاری دا دیر.[۱۹]\nجوغرافیایی یئری\nنقده شهری ۳۶ درجه و ۵۷ دیقه قوزئی انینده و ۴۵ درجه و ۲۲ دیقه دوغو اوزوناسیندا آرالاریندا گرینویچ‌دن یئرلشیب دیر .[۲۰]\nجغرافیایی دوروم و قونشو شهرلر\nقوزئی: اورمیه شهری\nدوغو: قوشاچای شهری\nباتی: اوشنو شهری،خانا شهری\nگونئی: سویوق بولاق شهری\nچای‌لار\nسوُلدوز بؤلگه‌سینده تکجه «گدر چایی» آخماقدا دیر. بوُ چای ایران-عیراقین مرزی داغلاریندان آخیب، اوشنو دوزوندن گئچیب سوُلدوز دوزونه گئچیر. بوُ دوزده سوُیون بیر بؤلومو کانال ایله حسنلی سدّینه چکیلیب قالانی محمدیار، اورمیه جاده‌سی، سویوق‌بوُلاق، درگه‌سنگی کندی، گرده قیط کندی و ممیند کندین‌دن گئچیب گرده‌قیط قامیشلیغیندان، بوغه داغ قیراغیندان اورمو گؤلونون جَنوبی باتلاغینا تؤکولور. چایین سوُیونون اندازه‌سی موختلیف فصللرده چوخ دییشیلیر. گدار چایی باتی و چیخیا ساری آخیر.[۲۱]\nهاوا دوُرومو\nاورمو گؤلونون گونئی طرفی‌نین یاغینتی‌سی ایلده ۶۰۰ میلی‌مِتیردن آرتیق دیر.[۲۲] هابئله نقده ی ده هاوا یاری مرطوب و ملایم هوالا یای دا و سویوق قیش لاری واردیر.[۲۳]\nدپریم\nسولدوز بؤلگه‌سی زلزله خطری باخیمیندان متوسط و آشاغی دا یئرلشیب ائله کی ایندیه قدر بۇ بؤلگه ده داغیردان و خسارت ووران دپریم هله ثبت اوْلونمویوب‌دور.[۲۴]\nفرهنگ\nسینما\nنقده شهری نئچه یوز مین جمعیت ایله رفاهی و فرهنگی امکاناتین چوخولماسینا احتیاجی وار و سولدوز بؤلگه سینده ایندیلیکده ایکی سینما سالونو وار بیری خصوصی بخشینه عایید دیر بیری اداره ارشادین حوزه فرهنگی‌سینه سانکی ۱۰ ایل بوندان اونجه دولتی سازمان‌لارین حمایت ائتمه‌مه‌سی و و صاحابلارین پولو اولماماسی تعطیل اوْلوب و ائله قالیب‌دیر. ایندی‌لیکده بۇ ایکی سینما توْرپاق یئییر و سقف‌لری‌نین تؤکولمک ایمکانی واردیر. سالون‌لاری یئنی‌دن سهمانلادیب و ایستفاده ائتمه‌سی مسئول‌لارین طرفیندن تکجه سؤز حدینده قالیب. مسئوللارین بۇ دالی چکیلمه‌سی بۇ سالون‌لارین ائله قالماغین اونملی دلیلی دیر. ایش بیلن‌لرین دئدیگینه گؤره حدودا ۱۵ میلیارد ریال بۇ سالون‌لارین یئنی‌دن سهمانلاماغینا لازیم دیر مسئول‌لار قول وئریب‌لر کی بۇ اعتباری جورله‌سین‌لر؛ سانکی ایندیه قدر بول سؤزلر ایش اوستونه گلمییب دیر.[۲۵]\nکیتابخانا\nسولدوز بؤلگه‌سی‌نین کوللیتده ۴ کیتاب‌خاناسی وار ائله کی ۶۰ مین جیلد کیتاب‌لا ۲ مین ۴۴۵ نفر اۆچون خدمات وئریر هابئله بؤلگه‌نین کیتابخانا (بیتیک ائوی) لاریندا عوضویت موفته و پولسوز دور. بۇ کتابخانا لارین بیر سیرا ایشلری عیبارت‌دیر؛ تورکجه و فارسجا شعر و ادب همایشین قورولماسی ، کیتابلارین نقدی ، تحکیه‌لر و نقیل دئمک، سازمانلار و نهادلارلا ایش بیرلیک ائتمک مۆختلیف مراسیم‌لر اۆچون، امام خمینی مریضخاناسیندا مطالعه دورماسی سولدوز کیتابخانالارین گورولموش ایشلریندن‌دیر.[۲۶][۲۷]\nسیاست\nبلدیه\nنقده بلدیهسی ۱۳۳۰ جی شمسی ایل‌لرده سولدوز بلدیه‌سی آدیندا ایشین باشلادی؛ افتتاحیه مراسیمی نصرت الملک ملکی اورمیه فرمانداری‌نین الیله اوْلدو او ایل‌لرده بۇ منطقه سولدوز آدلانیردی و اورمیه بؤلگه‌سی‌نین اوستونده ایداره اولوردی سوْنرالار ۱۳۳۷ دن نقده بؤلگه‌سی آدیندا آیریلدی.\nشهرین بلدیه ساختمانی ۱۳۴۴ جی شمسی ایلده دوزلدی\nهادی، تفصیلی، جامع طرح‌لری گئچن ایل‌لرده یئربه‌یئر اوْلدو بونلاردان عیبارت دیر:\nهادی طرحی ۱۳۴۵ شمسی ایلده\nتفصیلی طرحی ۱۳۷۹ شمسی ایلده\nجامع طرحین تصویب اوْلونماسی ۱۳۷۵ شمسی ایلده.[۲۸]\nمجلس وکیلی\nنقده و اوشنویه‌نین مجلس وکیلی ۴-جو و ۷-جی دؤوره‌ده رسول پورزمان ایدی.[۲۹]\nمکتب‌لر\nعمومی مکتب‌لر\nنقده شهری‌نین 83- 82 ایل‌لرینده 27716 عمومی مکتب طلبه‌سی‌له 140 مکتبی واریدیر بونون اساسیندا یوزده 70 درصدله 19516 نفری تورک طلبه‌لری دیر و یوزده 30 درصدله 8200 نفری کورد طلبه‌سی دیر.[۳۰]\nبیلیم‌یوردلار\nنقده‌ی شهرین اؤنملی بیلیم‌یوردولاری عیبارت دیر: پیام نور، آزاد اسلامی و بین المللی سولدوز. هابئله خالقین چوخ پایی بیلیم‌یوردلارین تحصیل خش لرین نقده بیلیم‌یوردلاردا ساواد اؤرگنمه میزانی‌لا بیر بیلمیرلر ائله کی طلبه‌لرین آتا یا دا ائولری مجبور اولاراق ترمی ده بویوک و آغیر پوللاری اؤز اوشاقلاری‌نین تحصیل‌لری اۆچون تؤکه‌لر آمّا یئرینه گلنده کیلاس‌لارین و آزمایشگاه‌ین آشاغی کئیفیتی‌له و هابئله ت��طیل اوْلونماسی‌لا اوز به اوزدولر.[۳۱]\nدینی مکتب‌لر\nنقده شهرین آقالار دینی مدرسه‌سی امام صادق آدلانیب. 1373 جی ایلده اوز ایشینی باشلاییب دیر نقده ین دینی مدرسه‌سی اؤنجه 50 ایل‌لیک تیکینتی ایله 450 متر مربع‌له ایکی قات دا 25 طلبه‌سی وار ایدی؛ ایندی‌لیکده 100 طلبه ایله یئنی بیر تیکینتی اوچ قات دا 1650 مربع متیر کتابخانا و خزنه آیری بؤلوم‌لرده طلبه‌لرین اختیاریندا قویولوب و 3000 مربع متیری ده چیمن و آغاج اکیلیب دیر.[۳۲] هابئله نقده ین خانیم‌لار دینی مدرسه‌سی ده پنجشنبه گونو، 1393 جو ایل خردادین 22 سینده ایشین باشلایب دیر؛ بۇ دینی مدرسه ایکی قات دا درس کیلاسلاریلا، کتابخانه، اجتماعات سالونو، نمازخانا ایمکاناتی واردیر.[۳۳]\nشهر مؤعضل‌لری\nنقده و هابئله محمدیار شهرلری‌نین اؤنملی موشکول‌لریندن، اشقال‌لاری دوز دفع اوْلونماماسی دیر؛ ائله کی شهرداری بونا عایید بیر ایش گورمه‌لی دیر.[۳۴] هابئله شهرین آیری بیر موشکول‌لرینده شهرین ترافیکی و نقده و محمدیار شهرلرینده کمربندی اولمامازلیغی ائله کی پیرانشهر مرزینه گئدن بویوک ماشین‌لار بۇ شهرلردن کئچیرلر داها شهرده نظامی یئرلرین اولماغی خالق اۆچون چوخلو موشکول‌لر یارادیب دیر.[۳۵][۳۶]\nیوللار[۳۷]\nنقده\nنقده\nنقده\nاورمیه - 89 کیلومِتیر تهران - 849 کیلومتیر همدان - 469 کیلومتیر\nسنندج - 357 کیلومتیر تبریز - 229 کیلومتیر اردبیل - 439 کیلومتیر\nایصفهان - 994 کیلومتیر کرج - 814 کیلومتیر ایلام - 655 کیلومتیر\nبوشهر - 1397 کیلومتیر شهرکرد - 1094 کیلومتیر بیرجند - 2007 کیلومتیر\nمشهد - 1744 کیلومتیر بجنورد - 1559 کیلومتیر اهواز - 967 کیلومتیر\nزنگان - 521 کیلومتیر سیمنان - 1069 کیلومتیر زاهیدان - 2080 کیلومتیر\nشیراز - 1479 کیلومتیر قزوین - 692 کیلومتیر قوم - 738 کیلومتیر\nکیرمان - 1585 کیلومتیر کیرمانشاه - 489 کیلومتیر یاسوج - 1327 کیلومتیر\nگورگان - 1253 کیلومتیر رشت - 716 کیلومتیر خورم‌آباد - 654 کیلومتیر\nساری - 1119 کیلومتیر اراک - 665 کیلومتیر بندرعباس - 1878 کیلومتیر\nیزد - 1236 کیلومتیر\nایدمان\nسولدوز بؤلگه‌سینده نئچه ایدمان سالونو واردیر کی بیر چوخلاری کهنه‌لیب و 15 ایلدن یاشلاری چوخدور.[۳۸] بوندان علاوه بۇ شهرین چیمن هاکیسی ایرانین آن بویوک سالونو دور بۇ سالون چیمن‌لی و آچیق فضاسی 2 مین نفرله 6 مین 500 مربع متیر ده و اوست اؤرتولو فضاسی عیبارت دیر پالتار چیخاتما یئری، اوتاق‌لار، گؤرن‌لر یئری 600 حدودوندا 3 مربع متیر ایله مساحتی ایله 13 مین مربع متیرینده دوزلیب دیر.[۳۹]\nبهداشت و درمان\nمریضخانالار\nسوُلدوزون بیماریستانی «امام خمینی» بیماریستانی دیر. بوُ بیماریستان ۱۳۱۸ده ۱۲۵ ثابیت تخت ظرفیتی ایله قوُرولوب‌دور. ایندیلیکده ۱۰۸ تخت ایله ایشله‌ییر. بیماریستان‌دا اوْلان تخصّوصلار بوُنلار دیر: داخلی، جرّاحلیق، قادینلار، اوُشاقلار، گؤز طبیب‌لیگی، اورتوپِدی، اورولوژو.[۴۰]\nمدیا و درگی‌لر\nرادیو و tv\nاورمیه دن سوْنرا نقده ین دیجیتال رادیو و tv سی بؤلگه‌لرینده ایچینده بیرنجی ساحیب بؤلگه دیر علاوه محمدیار، پیرانشهر ، اشنویه و نالوس شهرلری و ۲۷۰ کندی بۇ ایمکان دان بهره‌لنیب ائله کی ایندیه قدر ۲۹۰ مین نفر بۇ منطقه ده شهید باکری آدلانان دیجیتال شبکه دن بهره آپاریرلار.[۴۱]\nدرگی‌لر\nسولدوز بؤلگه‌سینده بیر سیرا درگی و مطبوعات‌لار و هابئله یازارلار چالیشماقدادیلار.[۴۲]\nمَحله‌لر\nنقده محله لری\nفرود آباد | پناه آباد | تپه باشی | یئددی گوز | فرمانداری | چیینه | کوهول | کوردلر محله سی | شانزده دستگاه | خیام کویو | استادیوم | مسکن مهر | چای قیراغی| فلکه ژاندارمئری| اسماعیل آباد\nگؤرمه‌لی و تاریخی یئرلر\nقالاباشی\nسولدوز شهرینین ان گؤزل و دولانمالی یئری یئددی گؤز پارکی دیر ائله کی بۇ پارک فرمانداری و شهرداری بیرلیگی ایله یئنی دن دوزلیب و هر ایل چوخلو دولانان‌لاری اؤزونه ساری چکیر؛ بۇ پارک اویون شهری ایقامتی یئری واردیر و نقده شهری‌نین گونئی دوغوسونوندا و سولطان یعقوب داغلارین اتگینده و شهرین ۳ کیلومتیرلیگینده یئرلشیب دیر.[۴۳]\nحسنلی تپه‌سی\nیئددی گوز\nسولدوز موزه‌سی\nقالاباشی\nسولدوز شهرینین اسکی گؤرونتوسو ۱۳۱۶-جی قمری ایلده گؤرونن تپه قالاباشی تپه سی دیر\nسوغات و ال ایشلری\nاوماج حالواسی سولدوز شهرینین سوغات لاریندان دیر.[۴۴] هابئله بۇ شهرین ال ایشلری عیبارت دیر نقاشی تابلولاری و اویما اَل ایشلریندن ایشلریندن.[۴۵]\nهوتل‌لر\nایندیلیکده سولدوز شهرینده هوتل یوخدور. سانکی هتل و رستوران آدیلا سولدوز شهرینده بیر طرح ایشلنمک حالیندا دیر؛ بۇ طرح عیبارت دیر هتل، تالار، رستوران و گلین باغی بۇ طرحین یئری هنرستان شهید باهنر یاخینلیغیندا بیگم قالا کندین یولو اوستونده دیر.[۴۶]\nمحلی یئمک و غذالار\nچهمجه سولدوز بؤلگه‌سی‌نین محلی یئمک‌لریندن دیر؛ بۇ غذا دویو غاز اتیندن و اولیک آدیندا چول اوتوندان دوزه‌لیر. هابئله سولدوز بؤلگه‌سینده شورجا آدلا بیر یئمه‌لی غذا دا پیشیریلیر بۇ غذا نقده اطرافیندا و بالیستان و جلبر بؤلوم‌لرینده اولور.[۴۷][۴۸]\nآدلیم لار\nمحمد امین رضوی سلدوزی\nنقی خان بوزچلو\nدکتر مسعود ناصری\nپروفسور مهرپرور\nپروفسور منافی\nآیت‌الله رکه‌ای\nشیخ مرتضی رضوی\nسید جلیل ارومی سولدوزی\nیوسف قهرمانپور\nعبدالعظیم معبودی\nمحمد اوراز\nعلی خلخالی\nمحسن شادی\nامیر هوشنگ بزچلو\nقایناقلار\n^ http:\/\/www.amar.sci.org ایرانین آمار مرکزی، 1385 اینجی ایلین نوفوس سایی سی\n^ گنجینه دانشمندان - محمد شریف رازی - کتابفروشی اسلامیه - تهران 1352 - جلد 5 صفحه 198\n^ بینش نو. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2013-10-22. یوْخلانیلیب2012-12-27.\n^ وبسایت جامع شهرستان نمین نوجه ده. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2013-05-18. یوْخلانیلیب2012-12-27.\n^ http:\/\/www.nagadeh-ag.ir\/tabid\/1375\/Default.aspx?PageContentID=244 Archived 2018-01-29 at the Wayback Machine. فرمانداری نقده\n^ آذربایجان غربی در آیینه تقسیمات کشوری جمهوری اسلامی ایران- با همکاری استانداری آذربایجان غربی - محمد رضا محمد قلی زاد -1391 - انتشارات حسام الدین چلبی - صفحه 31\n^ بینش نو. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2013-10-22. یوْخلانیلیب2012-12-28.\n^ ایل قاراپاپاق - مسعود رضوی -انتشارات مولف (رضوی) - 1370 - صفحه 29\n^ تاریخ افشار؛ میرزا رشید ادیب الشعرا؛ استانداری آذربایجان غربی؛ ۱۳۴۶ خورشیدی؛ صفحهٔ ۴۰۹.\n^ بینش نو. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2016-03-04. یوْخلانیلیب2012-12-27.\n^ جلایی‌پور، حمیدرضا، «دولت پنهان»، بررسی جامعه‌شناختی عوامل تهدیدکننده جنبش اصلاحات (۱۳۷۹ ـ ۱۳۷۸)، تهران: نشر طرح نو: ۱۳۸۳، ص ۲۲۸.\n^ روزشمار سالهای بحران در تاریخ شهرستان نقده - علی صدرائی - 1383 - گنجینه هنر - 48\n^ نگاهی به تاریخ و فرهنگ ایل قاراپاپاخ - تالیف عیسی یگانه - 1369 - شمس - صفحه 24\n^ آمار و جمعیت Archived 2017-12-22 at the Wayback Machine., فرمانداری نقده\n^ جوان آنلاین:در فروردین ۱۳۵۸، جمعیت شهر نقده، ۱۹ هزار نفر برآورد می‌شد که ۱۶ هزار نفر آن ترک و ۳ هزار نفر دیگر کرد بودند. بسیاری از خانواده‌های ترک، در محله کردها منزل و کسب و کار داشتند..\n^ ارس تبار. یوخلانیلیب 25 مارس 2021.\n^ ایسنا: هسته‌ی اصلی ساکنان شهرستان نقده در آذربایجان غربی را اهالی ایل قره پاپاق تشکیل می‌دهند.\n^ نگاهی به تاریخ و فرهنگ ایل قاراپاپاخ - تالیف عیسی یگانه - 1369 - شمس - صفحه 107\n^ Global Gazetteer Version 2.2\n^ شهرداری نقده. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2014-02-14. یوْخلانیلیب2014-09-16.\n^ ویژگی‌های جغرافیایی، تاریخی شهرستان1 Archived 2018-01-29 at the Wayback Machine., فرمانداری نقده\n^ اقلیم استان آذربایجان غربی Archived 2014-07-22 at the Wayback Machine., سازمان هواشناسی\n^ ویستا\n^ فرمانداری نقده[دائمی اولو باغلانتیلی]\n^ سولدوز خبر[دائمی اولو باغلانتیلی]\n^ خبرگزاری فارس. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2014-05-15. یوْخلانیلیب2014-09-14.\n^ آینا نیوز. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2016-03-05. یوْخلانیلیب2014-09-14.\n^ شهرداری نقده. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2014-02-14. یوْخلانیلیب2014-09-16.\n^ رسول پورزمان Archived 2014-12-30 at the Wayback Machine., مرکز پژوهشهای مجلس\n^ فرمانداری نقده. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2017-08-30. یوْخلانیلیب2014-09-18.\n^ سولدوز خبر[دائمی اولو باغلانتیلی]\n^ مدیریت حوزه های علمیه استان آذربایجان غربی. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2014-10-15. یوْخلانیلیب2021-02-06.\n^ خبرگزاری بین المللی قرآن[دائمی اولو باغلانتیلی]\n^ قطره\n^ فرمانداری نقده[دائمی اولو باغلانتیلی]\n^ نویدار[دائمی اولو باغلانتیلی]\n^ فاصله و مسیر نقده با برخی از مراکز استانها\n^ خبرگزاری تسنیم\n^ اداره ورزش و جوانان استان آذربایجان غربی[دائمی اولو باغلانتیلی]\n^ مشخصات بیمارستانهای استان آذربایجان غربی. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2017-04-30. یوْخلانیلیب2014-09-05.\n^ آینانیوز[دائمی اولو باغلانتیلی]\n^ سولدوز خبر[دائمی اولو باغلانتیلی]\n^ سیری در ایران\n^ سفرخونه. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2020-11-30. یوْخلانیلیب2023-08-05.\n^ رسانه مجازی نگاه. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2015-08-14. یوْخلانیلیب2014-09-18.\n^ سولدوز خبر[دائمی اولو باغلانتیلی]\n^ مشرق[دائمی اولو باغلانتیلی]\n^ سایت آشپزی. آرشیولنیب اصلی نۆسخه‌دن on 2014-10-19. یوْخلانیلیب2021-02-06.\nاطلس گیتاشناسی استان‌های ایران [Atlas Gitashenasi Ostanhai Iran] (Gitashenasi Province Atlas of Iran)","num_words":3632,"character_repetition_ratio":0.066,"word_repetition_ratio":0.033,"special_characters_ratio":0.265,"stopwords_ratio":0.001,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":221236.7,"cluster_detection":-1}
+{"text":"موسوللو اویماغی یا دا موسوللو ائلی — تۆرک اویماق‌لاریندان بیری‌دیر. موسوللو اویماغی آغ‌قویونلو تۆرکمانلاری‌نین سئچکین اویماق‌لاریندان بیری‌ایدی.","num_words":31,"character_repetition_ratio":0.148,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.132,"stopwords_ratio":0.0,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":657965.6,"cluster_detection":-1}
+{"text":"ایضاح: اوتوزینجی اون ایل‌لیک‌ین اول‌لرینده چوغ آغیر و گیزلی بیر شرایطده “آذربایجان” روزنامه‌سینین یئنی نشر دؤرو باشلاییر. چوخ تاسفله بو ایشین گئدیشاتی و نئجه اولماسی حقده، اونون نشرینده اشتراک ائدنلرین بیر تعدادینین قید حیاتدا اولماغینا رغما، هله ده گئنیش معلومات الده یوخدور. ۱۴۲ نومره‌ده نشر اولونان بو روزنامه‌دن یالنیز بیر نومره الده‌دیر. چوخ تاسفله بیر جمعین زحمتی سایه‌سینده گؤرولن بو دیرلی ایشه انقلابدان سونرادا آچیقلیق گتیریلمه‌ییبدیر. “آذربایجان” روزنامه‌سینین ایکینجی تحریریه هیاتینین ترکیبینده اولان اوستاد مجید امین مؤید بیر نئچه ایل او�� اوستاد بهزادینین آغیرلاما مراسیمینده بو باره‌ده کیچیک بیر ایضاح وئرمیشدیر کی آشاغیدا اوخوجولارا تقدیم ائدیریک. بو امیدله کی قید اولونان موضوعدا معلوماتلاری اولان شخصلر مطبوعات تاریخیمیزین بو حصه‌سینه ایشیق سالسینلار.\n×××\nبوتون ایران خالق‌لاری امپریالیزم خصوصی ایله انگلیس امپریالیزمی و نفت شرکتی علیهینه ووروشان زامان‌لار آزادلیق سئور مطبوعات ایران‌دا بو موباریزه‌نین قاباقجیل نور ساچان چیراقلاری اولموشدور. آذربایجان قزئتی‌ده تقریبن ۱۳۳۰دان ۱۳۳۴ده‌دک، بو صف‌ده باش اوجالیق‌لا یئرلشیب و تاریخی رول اویناییب‌دیر.\nآذربایجان روزنامه‌سی باشقا قزئت‌لرله بیرلیک‌ده خلقیمیزه هر هفته‌نین ان مهم مسئله‌لری‌ حقینده گؤستریش‌ وئریب، زحمتکش‌لرین حقوقوندان دفاع ائله‌ییب،‌ کندلی‌لردن خانلار و ارباب‌لار قارشیسیندا دفاع ائده‌رک، ضد امیریالیستی جبهه‌ده باریشماز موباریزه آپاریردی.\nبیلیرسیز کی، او ایل‌لر بیر طرف‌دن انگلیس و ها بئله آمریکا سلطه‌چی‌لری علیهینه کسگین موباریزه دؤورو ایدی و خالق‌لاریمیز ایراده‌سی‌ایله نفت میللی اولموش و توطئه‌لر ایران‌لی‌لاری تهدید ائدیردی و هر حال‌دا نفتین میللی‌لشمه‌سی ایران خالق‌لاری‌نین بؤیوک آرزوسو اولاراق، بیزیم بو قزئت‌ده بو اومید و آرزولارلا ایره‌لی‌له‌ییردی و خالقین شادلیق‌لارین عکس ائدیردی.\n۲۸ مرداد آمریکا- انگلیس کودتاسیندان سونرادا دوشمن‌لرین هجوم دؤورو و شاهین آرتیق قولدورلوق زامانی اولوب. اون‌مین‌لر شریف اینسانلار دوستاقلارا و تبعیدلره معروض قالیب و یوزلر بؤیوک اینسانلار اعدام اولوندولار و یئنه‌ده روزنامه‌میز بو دؤورده خالق ایله همدرد ایدی و چالیشیردی کی، اونلارا اوره‌‌ک وئریب و قارانلیق زمانه‌نین کئچری اولماسین یادا سالسین.\nآذربایجان قزئتی هفته‌لیک نشریه ایدی و بوسبوتون آنا دیلینده یازیلاراق، خالق ایچریسینده یاییلیردی.\nروزنامه‌نین باش مدیری «بهزاد بهزادی» اولموشدور و باش مقاله‌لرین چوخو اونون قلمی ایله یازیلیب‌دیر. بو مقاله‌لر اساس و گون مسئله‌لره جاواب وئریردی.\nاوستاد بهزادی‌نین نقشی‌ ساده‌جه مدیرلیک دئییل‌دی. او سیاسی باخیم‌دان اوستون و قدرتلی بیر شخصیت و بیر دیل اوستادی کیمی روزنامه‌نی اداره ائدیردی. بهزادی ادبیات سئور و ذووق‌لو بیر ضیالی اولدوقدا، اوستاد شهریارین «حیدربابایه سلام» اثرینه ایلک دفه درین معنالی و آراشدیریجی تحلیل و نقد یازمیش و روزنامه‌نین نئچه نومره‌سینده چاپ اولونوب و روشنفکر جاوانلاری بو بؤیوک اثرله آشنا ائتمیش‌دیر. او تحلیل یازیلاندا «حیدر بابا‌یه سلام» چاپ اولماقدا ایدی و دئمک لازیم دئییل کی، او قارانلیق گون‌لرده بو اثر و تحلیل آنا دیلیمیزی قوروماقدا بیزه چوخلو کؤمک اولموشدور و اثرین سرعت‌له خلق ایچریسینده یئر آچماسینا یاردیم ائتمیش‌دی.\nروزنامه‌نین یازیچیلار هئیتی وار ایدی و یادلاردا قالان محمدعلی قوسی (فرزانه) و «علیقلی کاتبی» (آغ قوش) اوّل‌لرده و احمد شایا «آلاو»، «محمدحسین مبیّن» و من (مجید امین مؤید) ایکینجی مرحله‌ده بو هئیت‌ده عضو ایدیک. باشقا دوستلاردان دا وار ایدیلار کی چوخ تاسفله من آدلارینی یاددان چیخارمیشام.\nبو هفته‌لیک آنا دیلینده یازیلیب یاییلان قزئت ۱۳۳۴- نجی ایلده پهلوی رژیمی شهربانی‌سی و اطلاعات مأمورلاری وسیله‌سی ایله تعطی��ه اوغرادی و چاپخانا‌سی دا توقیف اولاراق، اونون مسئول مدیری حبسه آلیندی. آمما گونش همیشه‌لیک بولود آلتیندا قالمادی.","num_words":738,"character_repetition_ratio":0.037,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.206,"stopwords_ratio":0.0,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":469382.6,"cluster_detection":-1}
+{"text":"اینسان اۆچون اها‌لی سیخ‌لیغی واحید ساحه‌ده یاشایان آدام سایی اوْلا‌راق ایفا‌ده ائدیلیر، حسابلاما ائدیلرکن ساحه‌ده‌کی سۇ بعضاً حسابا قاتیلیر. بعضاً بۇ حسابلاما بۆتون ساحه اۆچون ائدیلرکن، بعضاً ده یالنیز یاشاییش یئرلری اۆچون، یئرلشیلبیلیر ساحه‌لر اۆچون، ‌اکینچی‌لیک ائدیلن یا دا ‌اکینچی‌لیک ائدیله بیله‌جک ساحه‌لر اۆچون حساب‌لانیر.\nعومومیت‌له کیلومتر قدر، مایل قدردا یا دا هکتاردا آدام سایی اوْلا‌راق حساب‌لانیر. بۇ رقم ساده‌جه ساحه‌ده یاشایان فرد سایی ساحه‌نین ساحه‌یه بؤلونه‌رک ائدیلر.","num_words":98,"character_repetition_ratio":0.084,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.202,"stopwords_ratio":0.0,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":723590.0,"cluster_detection":-1}
+{"text":"تاردۇ — (اسكى تورکجه: ) ایستمی خانین اوْغلو٬ غربی گؤی‌تۆرکلرین یابغوسو٬ داها سوْنرا خاقانی. ۵۷۶ ایلینده ایستمی خان اؤلدوکدن سوْنرا٬ گؤی‌تۆرکلرین غربی یابغوسو اوْلدو. ۵۸۲-جی میلادی ایلینده ایشبارا خاقانین عالی حاکیمیّتینی تانیمادیغی رسماً اعلان ائدینجه گؤی‌تۆرک خاقانلیغی ایکی‌یه بؤلوندو. ۶۰۳ ایلینده تؤلؤس ائلی‌نین عۆصیانینی باسدیرا بیلمه‌ییب اؤلکه‌نی ترک ائتمه‌یه مجبور قالدی.[۱]\nتاردۇ\nگؤی‌تۆرکلرین غرب یابغوسو٬ غربی گؤی‌تۆرک خاقانلیغی‌نین ۱-جی خاقانی\nایللر\n۵۷۶-۶۰۳ میلادی\nسونراکی شاه\nنیلی خاقان\nاؤنجه‌کی شاه\nایستمی خان بیر یابقو کیمین\nتولان خاقان بیر خاقان کیمین\nسولاله\nآشینا\nآتاسی\nایستمی خان\nایچینده‌کیلر\n۱ کئرچین فتحی\n۲ گؤی‌تۆرک خاقانلیغی‌نین بؤلونمه‌سی\n۳ گؤی‌تۆرک-ساسانی ساواشلاری\n۴ تۇلی مسأله‌سی\n۵ داخیلی عۆصیانلار\n۶ قایناقلار\n۷\nکئرچین فتحی\nدَییشدیر\n۵۷۶-جی ایلینده ایستمی خان اؤلدوگو سیرادا٬ اوْنو ساسانی دؤولتینه قارشی ساواشا قاندیرماق اۆچون بیزانس ایمپراتورونون گؤندردیگی هئیأت داها یوْلدا ایدی. بۇ ائلچی‌لیک هئیأتی ایستمی خان یئرینه غربی یابغولوغا کئچن اوْغلو تاردۇیلا گؤروشدو. تاردۇ٬ بیزانسلی‌لارین آوارلارا طرف چیخمالاریندان شیکایت و تهدیدلر ائتدی؛ بۇ تهدیدلرین بوْش اوْلمادیغینی٬ داها ائلچی‌لیک هئیأتی گؤی‌تۆرک اؤلکه‌سینده ایکن٬ گؤی‌تۆرک اوْردوسونون قیریم‌دا بیزانسا عایید کئرچ قالاسی‌نین ضبطی گؤستردی.[۲]\nگؤی‌تۆرک خاقانلیغی‌نین بؤلونمه‌سی\nدَییشدیر\nآیریجا باخ: ایشبارا خاقان و چولوهو خاقان\nتاردۇ جسارت و ساواشچی‌لیغی ایله آتاسینا بنزه‌یه‌رک٬ خاقانا باغلی بیر یابغو اوْلماغی هضم ائده بیلمه‌ییردی؛ آیریجا چین ایمپراتورو دا گؤی‌تۆرکلری بؤلمک اۆچون تاردۇ-ایشبارا آراسیندا ایختیلاف یاراتمایا چالیشیردی. ۵۸۲ ایلینده٬ تاردۇ چینه قارشی آچیلان ساواشدا ایشبارا خاقانا کؤمک ائتمه‌دی٬ ساواشدان سوْنرا دا تالوْپیئن ایشبارا خاقان الیندن قاچیب تاردویا سیغینینجا٬ تاردۇ ایشبارا خاقاندان باغیمسیزلیغینی رسماً اعلان ائدیب تالوْپیئنی ۱۰۰٫۰۰۰ نفرلیک بیر اوْردویلا ایشبارا خاقانین اۆستونه گؤندردی. بۇ ساواش ۵۸۷ ایلینده٬ ایشبارا خاقانین قارداشی چۇلوْهۇنون تالوْپی��نی اسیر ائتمه‌سی ایله سوْنا چاتدی.\nگؤی‌تۆرک-ساسانی ساواشلاری\nدَییشدیر\nتاردۇ٬ بؤیوک خاقانلیغی اؤزو آلاراق گؤی‌تۆرکلری تکرار بیرلشدیرمک ایسته‌ییردی؛ بۇنا گؤره ده غربده‌کی حادیثه‌لره داها چوْخ مشغول اوْلانماییردی. ایراندا انوشیروان اؤلونجه یئرینه ایستمی خانین قیزیندان اوْلان اوْغلو هرمز کئچدی. گؤی‌تۆرک-ساسانی آراسیندا بئله بیر اقربالیق اوْلماقلا برابر٬ رابیطه‌لری بوْزوق ایدی. بۇ بوْزوقلوغون سببی٬ گؤی‌تۆرکلرین ضبط ائدیب حیمایت آلتینا آلدیقلاری اؤلکه‌لرین و ان باشدا سوْغدلارین ساسانی دؤولتی ایله چیخان ایختیلافلاری ایدی. بئله بیر ایختیلافلار ۵۸۸ و یا ۵۸۹ ایلینده گؤی‌تۆرک-ساسانی اوْردولاری‌نین دؤیوشمه‌سینه سبب اوْلموشدور. بۇ دؤیوشده ساسانی اوْردوباشچی‌سی بهرام چوبین ظفره چاتمیشدیر. ساسانیلر ایله ایکینجی بیر ساواش ۵۹۷ ایلینده باش وئرمیشدیر. بۇ تاریخده٬ ساسانی شاهی کوشان اؤلکه‌سینه هۆجۇم ائدینجه٬ کوشان والی‌سی تاردۇ خاقاندان کؤمک ایسته‌میشدی. تاردۇ ۳۰۰٫۰۰۰ نفرلیک بیر اوْردونو درحال گؤندرسه ده٬ بۇ اوْردو بیر مۆدّتدن سوْنرا خاقانین بۇیوردوغویلا گئری چکیلدی. اوْردونون دالی قایتاریلماسی چین‌له اوْلان ساواشلا باغلی اوْلماسی ظن ائدیلیر. ایران قایناقلاری بۇ ساواشی یازارکن٬ گؤی‌تۆرک-ساسانی سرحدلرینی ده بللی ائتمیشدیرلر؛ بۆتون توْخاریستان٬ بلخ٬ بادغئیس٬ هرات و تالقان گؤی‌تۆرک اؤلکه‌سینده اوْلاراق٬ ایران‌لا سرحد مرو'ه دایانماقدایدی.[۳]\nتۇلی مسأله‌سی\nدَییشدیر\nآیریجا باخ: تولان خاقان و کیمین خاقان\nتالوْپیئن اسیر دۆشونجه٬ تاردۇ خاقان اؤز نوه‌سینی «نیلی خاقان» آدی ایله شرقی گؤی‌تۆرک تاختی‌نین حاق صاحیبی اوْلاراق اعلان ائدیب ساواشی سۆردورمه‌یه داوام ائتدی.[۴] تۇلان خاقان اؤلدوکدن سوْنرا٬ تاردۇ «بیلگه خاقان» عۆنوانینی آلاراق اؤزونو فقط غرب خاقانی دئییل٬ شرق خاقانی دا اعلان ائتدی. اوْ طرفدن تۇلی ده چینده «کیمین خاقان» عۆنوانینی آلاراق خاقانلیق اۆزرینده‌کی ایدّیعاسینا ایصرار ائتمه‌یه داوام ائتدی. ۶۰۰ ایلینده چین اوْردوسویلا تاردۇ آراسیندا ساواش باش وئردی؛ بۇ ساواشی چین قازاندی. ۶۰۱ ایلینده تاردۇ٬ چین حؤکومت مرکزی یاندیرمالاریندا چین اوْردوسونو مغلوب ائتدی. آنجاق ۶۰۳ ایلینده تاردۇ قاچماغا مجبور قالینجا٬ سوْنوندا کیمین خاقان چینلی‌لرین کؤمگی ایله شرقی خاقانلیغی اله کئچیره بیلدی.[۱]\nداخیلی عۆصیانلار\nدَییشدیر\nتاردۇ٬ اۇزون سۆرن ساواشلارینی قاباغا آپارماق اۆچون٬ اؤزونه باغلی ائللر آراسیندا مؤحکم بیر حاکیمیّت قۇرموشدو. اوْنون خۆشۇنتلی رفتارا صاحیب اوْلدوغو دا بیلینیر. بۇ مسأله‌لر اؤلکه‌ده بیر ناراضی‌لیک یاراتماغا باشلاماسی مؤحتمل‌دیر. ۶۰۳ ایلینده شرقی گؤی‌تۆرکلری تشکیل وئرن ائللر آراسیندا عۆصیان چیخدی. تاردۇ خاقانین سوْن ساواشی‌نین مغلوبیت‌له سوْنوجلانماسی دا٬ عۆصیان اۆچون مۆناسیب هاوا یاراتمیشدی. تؤلؤس ائلی‌نین عۆصیانینی باسدیرا بیلمه‌ین تاردۇ٬ اؤلکه‌دن قاچمایا مجبور قالیب کۇکۇنوْر یاخینلیق‎لارینا ساری چکیله‌رک یوْخ اوْلدو.[۵]\nقایناقلار\nدَییشدیر\n^ ۱٫۰ ۱٫۱ «ایسلامیتدن اؤنجه تۆرکلرین تاریخی»٬ یازان: گورون کامران٬ مۆترجیملر: جعفرزاده اسماعیل٬ حسینعلی‌زاده سیامک٬ سومر نشر٬ تبریز ۱۳۹۰، ص ۲۰۹-۲۱۸\n^ «ایسلامیتدن اؤنجه تۆرکلرین تاریخی»٬ یازان: گورون کامران٬ مۆترجیملر: جعفرزاده اسماعیل٬ حسینعلی‌زاده سیامک٬ سومر نشر٬ تبریز ۱۳۹۰، ص ۲۰۹\n^ «ایسلامیتدن اؤنجه تۆرکلرین تاریخی»٬ یازان: گورون کامران٬ مۆترجیملر: جعفرزاده اسماعیل٬ حسینعلی‌زاده سیامک٬ سومر نشر٬ تبریز ۱۳۹۰، ص ۲۱۵-۲۱۶\n^ «ایسلامیتدن اؤنجه تۆرکلرین تاریخی»٬ یازان: گورون کامران٬ مۆترجیملر: جعفرزاده اسماعیل٬ حسینعلی‌زاده سیامک٬ سومر نشر٬ تبریز ۱۳۹۰، ص ۲۱۵\n^ «ایسلامیتدن اؤنجه تۆرکلرین تاریخی»٬ یازان: گورون کامران٬ مۆترجیملر: جعفرزاده اسماعیل٬ حسینعلی‌زاده سیامک٬ سومر نشر٬ تبریز ۱۳۹۰، ص ۲۱۸-۲۱۷","num_words":1036,"character_repetition_ratio":0.067,"word_repetition_ratio":0.123,"special_characters_ratio":0.191,"stopwords_ratio":0.004,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":213372.1,"cluster_detection":-1}
+{"text":"(مقاله)دانیشیقایشلدنایشلدن دانیشیغیویکی‌پدیاویکی‌پدیا دانیشیغیفایلفایل دانیشیغیمدیاویکیمدیاویکی دانیشیغیشابلونشابلون دانیشیغیکؤمککؤمک دانیشیغیبؤلمهبؤلمه دانیشیغیپوْرتالپوْرتال دانیشیغیTimedTextTimedText talkماژولماژول دانیشیغی","num_words":79,"character_repetition_ratio":0.023,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.066,"stopwords_ratio":0.038,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.996,"perplexity_score":13396.3,"cluster_detection":-1}
+{"text":"گئجه‌ یاریدان اؤتوب، شهر مورگوله‌ییر. ائیوانا چیخیرام. بو سس‌سیزلیکده ایچیمدن بیر گؤینلتی کئچیر. آی اییلیب، کوچه‌نین سونونداکی بینانین کونجونده دایانیب. بیرآزدان بینانین آرخاسیندا گؤزدن ایته‌جک…\nداریخیرام. سیگارتیمی ائیوانین کونجونده یئرلشدیردییم، کولقابی‌دا سؤندورورم. ایچری کئچیب، کتاب رفیمه یاخینلاشیرام. گؤزوم رفین اوجا یئرینده دؤرد جلد رومانا دوشور. بیردن نسه ایچیمده آلیشیب-یانیر. کتابلار گؤزوم اؤنونده یاواش-یاواش یوخا چیخیر. یئرینده تانیش و گولر اوز سیما جانلانیر…\nبو ایل چوخ عزیزلریمیزی الدن وئردیک. ایتیردیک دئسم سهو ائتمرم. اونا گؤره کی، انسان الدن گئتمیر، ایتیریلیر. انسان وار بیر دفعه‌لیک گئدیر. انسان دا وار کی، گئدیشیندن سونرا، حیاتین بوتون چالارلاریندا اونون یئری بوش گؤرونور. بلکه ده بوش گؤرونمور، خاطرلانیر، یادا دوشور: «او، اولسایدی بئله ائدردی… بو ایشی بئله گؤرردی…» نه ایسه… بو ایل ایتیردییمیز عزیزلردن بیری، بؤیوک انسان، داهی ادیب و حکیم دوقتور حسن ریاضی(ایلدیریم)-ایدی. کرونا ویروسونا یولوخما سببیندن، تهرانین «شریعتی» خسته‌خاناسیندا حیاتا گؤز یوموب، هامینی کدر ایچینده قویوب گئتدی…\nمنیم ح. ایلدیریملا تانیشلیغیم، آلتمیشینجی ایللردن باشلادی. او ایللر موغاندا، حسن‌له ائلدارین الیازما شعر دفترلری الدن-اله و ائودن- ائوه دولاشیردی. منده بیر موغانلی اولاراق او الیازمالاری اوخویوب، بعضیلرینی ازبرله‌دیم. بئله‌لیکله حسن اؤز شعرلری ایله منی افسونلاییب، اوزاقدان-اوزاغا منده یاخشی تأثراتلار یاراتدی. آیلار دولاندی، ایللر اؤتدو. هشتادینجی ایللرین اوّللرینده «آذری» درگی‌سی ایله تانیش اولدوم. او درگی‌یه شعر و حکایه گؤندرمکله، حسن‌له ده اونسیتده اولدوم…\n۱۳۹۲-نجی ایل آبان آیی‌نین اییرمی اوچونده تهراندا علیرضا نابدل«اوختای»یین خاطره‌سینه حصر اولونموش «آذربایجان مدرن شعر گئجه»سی کئچیریلدی. دوستوم همت شهبازی ایله منده دعوت آلمیشدیم. من ایلک دفعه بو مراسیمده حسن‌له گؤروشدوم و بو گؤروش باشقا گؤروشلرمیزه باشلانقیج اولدو. هر دفعه تهرانا یولوم دوشنده اونونلا مطلق گؤروشمه‌لی ایدیم. هر دفعه اونون گؤروشونده اولاندا، اونون دوشونجه طرزی، ادبی سیماسی و اجتماعی شخصیتی قارشیسیندا حئیرتیمی گیزله‌ده بیلمیردیم. اونون مصاحیبتیندن دویماز ایدیم. بو گؤروشلرده من اوندان چوخ شئیلر اؤیرندیم. او، دانیشیغی ایلا و داورانیشی ایلا مکمل بیر انسان وارلیغینی اورتایا قویوردو. داهیانه دوشونجه‌لری ایله حیاتین دنیزینده ایتنلره بیر مایاک کیمی ایشیق ساچیردی، یول گؤستریردی. الیندن گله‌نی اسیرگه‌مه‌ییردی، «تکی بیر ایش گؤرولوب، نتیجه‌ وئرسین.» -دئییردی.\nسون گؤروشوموزده میرزه ابراهیمووون «گله‌جک گون» رومانی حاخدا دانیشیغیمیز اولدو. اطرافلی دانیشدیق و ابراهیم دارابی‌نین «اشک سبلان» رومانینا کئچدیک. من قولاق آسیردیم و بو داهی انسانین بو قدر بو رومانلار حاخدا سؤیلنتی‌لرینه شاشیردیم. بو آدام دا نئجه قدرتلی حافظه وار ایدی. بوتون روماندا اولان اولایلاری یئرلی-یئرینده سؤیله‌ییردی. منسه بو دانیشیقلارین قورتارماسینی ایستمیردیم. بؤیوک بیلگیلر الده ائدیردیم. منیم «بو رومانلارین آراسیندا تاریخی بیر بوشلوق وار.» جمله‌مله راضیلاشماییب، ابراهیم دارابی‌نین «رود پر خروش» رومانیندان آد آپاردی. من ایلک دفعه ایدی کی، بو رومانین آدینی ائشیدیردیم. دئدیم «هاردان الدن ائتمک اولار؟» دئدی «آخشام چاتدیرارام.» او گئجه‌سی حسین کتابلاری منه یئتیردی. ایندی او دؤرد جلد رومان منه خاطره‌یه چئوریلیب و کتاب رفیمین گؤزه دَیین یئرینده اوتوروب. هر زامان کتاب رفیمین اؤنوندن کئچنده، او سون گؤروش بوتون خیردالیقلاری ایلا گؤزومون اؤنونده جانلانیر و حسن‌سیز دنیانی یاشاماغا مجبور ائدیر…\nیئنه ائیواندایام. شرقده دان یئریری آغاریر. هارداسا، اوزاقدان بیر اوغولتو گلیر. ایچری کئچیرم. بیلمه‌دن حبیب فرشبافا منسوب بو بایاتینی دوداق‌آلتی زومزومه ائدیرم:","num_words":773,"character_repetition_ratio":0.027,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.215,"stopwords_ratio":0.004,"flagged_words_ratio":0.001,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":130732.3,"cluster_detection":-1}
+{"text":"بو مقاله‌نین اساس مقصدی يئنی ایستیفاده‌چیلره قیسا زامان عرضینده مقاله‌نین نئجه يارادیلماسینی باشا سالماقدیر. بۇ يولدا بوتون يئنی ایستیفاده‌چیلره اوغورلار آرزولايیریق.\nایچینده‌کیلر\n۱ بیرینجی آددیم. مقاله‌نین مؤوضوسونو موعيينلشدیرین\n۲ ایکینجی آددیم. مقاله اۆچون باشلیق سئچین\n۳ 3 اۆچونجو آددیم. بئله بیر مقاله‌نین مؤوجود اولوب-اولمادیغینی يوخلايین\n۴ 4 دؤردونجو آددیم. مقاله يارات\n۵ 5 بئشینجی آددیم. مقاله‌نی دوزگون باشلايین\n۶ 6 آلتینجی آددیم. مقاله‌نین مضمونونون يازیلماسی\n۷ 7 يئددینجی آددیم. ایستیفاده ائتدیگینیز منبع‌نی قئيد ائدین\n۸ 8 سککیزینجی آددیم. مقاله‌یه بؤلمه آرتیرین\n۹ 9 دوققوزونجو آددیم. مقاله‌يه اینتئرویکی لینکلرین آرتیریلماسی\n۱۰ اونوتمايین\nبیرینجی آددیم. مقاله‌نین مؤوضوسونو موعيينلشدیرین\nدَییشدیر\nسیزه ماراقلی اوْلان مؤوضودا مقاله يارادین. جمعیت اۆچون واجیب و آکتوال اولان، آمّا سیزه ماراقلی گؤرونمه‌ين مؤوضولارا اوستونلوک وئرمک واجیب دئيیل. اولجه‌دن مؤوضو حاقیندا اطرافلی معلوماتینیزین اولماسی دا بؤيوک اهمیت کسب ائتمیر. اساس مسئله، بۇ مؤوضونو دریندن اؤيرنمک هوسینیزین اولماسیدیر. بونونلا بئله، ياراتدیغینیز مقاله‌نین مؤوضوسونا دایر اساسلی معلوماتی هارادان گؤتوره‌جه‌يینیز حاقدا تسووورونوزون اولماسی واجیبدیر.\nایکینجی آددیم. مقاله اۆچون باشلیق سئچین\nدَییشدیر\nویکیپئدیيادا مقاله‌لر آدلیق حالدا اولور و تک ایسیم کیمی آدلاندیریلیر. مثلا، آذربایجان جومهوریتی. اگر باشلیق بیرمنالی دئيیلسه، مؤتریزه‌ده آچیقلاما وئریلیر. مثلا، لولیتا (فیلم)، لولیتا (رومان). شخصلر حاقیندا مقاله‌لر آدلا باشلاياراق آدلاندیریلیر. مثلا، ماقسود ایبراهیمبيوو، خلیل رضا. اگر آدلار بیردن چوخدورسا، بوتون آدلار سادالانیر. مثلا، میرزه الکبر صابیر. مونارخلارین آدلاری نؤمره ایله و اگر وارسا لقب ایله آدلاندیریلیر. مثلا، بیر ریچارد (آسلان اورکلی ریچارد). بیر مقاله‌ده ایکی شخص حاقیندا يازماق اولماز. حتی اونلار چوْخ ياخین قوهوم اولسالار بئله.\n3 اۆچونجو آددیم. بئله بیر مقاله‌نین مؤوجود اولوب-اولمادیغینی يوخلايین\nدَییشدیر\nسیزین طرفینیزدن سئچیلمیش باشلیغی آختاریش سترینه داخیل ائدین و آختار دويمه‌سینه باسین. آختاریشین نتیجه‌لرینی کئچیدلر شکلینده گؤره‌جکسینیز. اگر سیزی ماراقلاندیران مؤوضودا مقاله آرتیق وارسا، همین کئچید واسطه‌سیله مقاله‌يه کئچین و \"رئداکته ائت\" دويمه‌سینه باسین. قارشینیزدا رئداکته اۆچون تام حاضر مقاله گؤره‌جکسینیز.\n4 دؤردونجو آددیم. مقاله يارات\nدَییشدیر\nيوخ اگر سیزی ماراقلاندیران مؤوضودا مقاله يوخدورسا - دئمک اونو ياراتماق لازیمدیر. بونون اۆچون مقاله‌نین آدینی يئنه ده سولداکی آختار قوتوسونا يازماق لازیمدیر. داها سوْنرا ایسه گتیر (آختار يوخ) دويمه‌سینی باسین. آچیلمیش صحیفه‌ده سیزه بۇ باشلیق آلتیندا مقاله ياراتماق تکلیف اوْلوناجاق، همین يازینی باسین و مقاله‌نین يازیلماسی صحیفه‌سینه کئچین. بئله‌لیکله سیز اؤز بیرینجی صحیفه‌نیزی يازماق اۆچون حاضرسیز.\n5 بئشینجی آددیم. مقاله‌نی دوزگون باشلايین\nدَییشدیر\nویکیپئدیيادا مقاله‌لر مقاله باشلیغی‌نین تکرارلانماسیيلا و مقله‌نین پرئدمئتی‌نین آچیقلانماسیيلا باشلايیر. مثلا، \"بلئک مئتال – موسیقی ستیلی\"، \"خاچ آتاسی – مشهور آبش فیلمی\". مؤتریزه‌ده تئرمی‌نین کؤکو حاقیندا معلومات وئریله بیلر. شخصیتلر حاقیندا مقاله‌لرده مؤتریزه ایچریسینده آددان سوْنرا دوغوم و اؤلوم ایللری يازیلمالیدیر. مثلا، لوی ژان لوميئر (فر. لوویس ژئان لومیèرئ؛ 5 اوکتيابر 1864، بئزانسون — 6 ایيون 1948، باندول) — کینئماتوقرافین ایجادچیسی.\n6 آلتینجی آددیم. مقاله‌نین مضمونونون يازیلماسی\nدَییشدیر\nمصلحتدیر کی، مقاله‌نین ایلکین هجمی 500 ایشاره‌دن آز اولماسین. مقاله‌لرین يازی ستیلی علمی-بدیی اولمالیدیر. همچی‌نین مقاله‌لری يازارکن ایکی عومومویکیپئدیيا (اصلینده بئشدیر، لاکین سیز يئنی اوْلدوغونوز اۆچون هله‌لیک ایکیسی دئيیلیر) پرینسیپینه جدی شکیلده عمل ائتمک لازیمدیر:\n1. يازیلمیش مقاله‌نین نئيتراللیغی پرینسیپی - بۇ پرینسیپه اساساً، يازیلمیش مقاله‌نین مظمونو تامامیله طرفسیز اولمالی، هئچ بیر سوبيئکتیو فیکیر عکس ائتدیرمه‌مه‌لیدیر. اگر بیر فیکیر اطرافیندا بیر نئچه وئرسیيا وارسا اوندا بوتون وئرسیيالار برابر شکیلده عکس اوْلونمالیدیر. 2. مؤلف حقوقلاری‌نین قورونماسی. ویکی-جمعیتین اساس مقصدی پولسوز و عومومی ایستیفاده اوْلونا بیله‌جک بیر بیلیک بازاسی‌نین يارادیلماسیدیر. بونا گؤره ده ویکیپئدیيايا مؤلفلیک حقوقلاری ایله قورونموش متن، شکیل و يا مئدیيا فایللارین علاوه اوْلونماسی قطعی قاداغاندیر. يوخ اگر سیز منبع‌نین مؤلفلیک حقوقلاری ایله قورونوب-قورونمادیغینی بیلمیرسینیزسه اوندا بۇ جور منبع‌دن ایستیفاده ائتمکدن چکی‌نین.\n7 يئددینجی آددیم. ایستیفاده ائتدیگینیز منبع‌نی قئيد ائدین\nدَییشدیر\nاساس مقاله: ویکی‌پئدیا:اعتبارلی منبع‌لر\nمقاله‌نین مظمونونو قئيد ائتدیکدن سوْنرا منبع آدیندا بؤلوم يارادین و اورا ایستیفاده ائتدیگینیز بوتون چاپ ماتئریاللاری‌نین (کیتاب، قزئت و س.)، مؤلفلرین، نشریاتلارین آدلارینی، چاپ ایلینی و س. بۇ کیمی پارامترلری قئيد ائدین. داها سوْنرا همچی‌نین باخ آدلی بؤلوم يارادین و اورادا ویکیپئدیيا داخیلینده مقاله‌يه ياخین مظمونلو دیگر مقاله‌لرین آدلارینی گؤسترین. ان سوندا خاریجی کئچیدلر آدلی بؤلوم يارادین. بورا ایسه اینتئرنئتده مؤوضو ایله علاقه دار ایسته‌نیلن صحیفه‌لری گؤستره بیلرسیز. بیر شرطله کی، گؤستریلن لینکلر سپام اولماسین. سپام صحیفه‌دن درحال سیلینه‌جک، ایستیفاده‌چیيه ایسه موعيين محدودیتلر قويولا بیلر.\n8 سککیزینجی آددیم. مقاله‌یه بؤلمه آرتیرین\nدَییشدیر\nآختاریشدا آسانلیق تشکیل ائله‌سین دئيه، خاریجی کئچیدلردن سوْنرا بیر ستر بوش قوياراق مقاله‌نیزین داخیل اوْلدوغو بؤلمه‌لرین سیياهیسینی گؤسترین: و س.\n9 دوققوزونجو آددیم. مقاله‌يه اینتئرویکی لینکلرین آرتیریلماسی\nدَییشدیر\nویکیپئدیيا يالنیز آذربایجان دیلینده مؤوجود دئيیلدیر. ویکیپئدیيا دونيانین اونلارجا موختلیف دیللرینده مؤوجود اوْلان بئين الخالق ائنسیکلوپئدیيادیر. اینتئرویکی لینکلرین آرتیریلماسیندا اساس مقصد اونلار آراسیندا علاقه ياراتماقدیر. اؤز مقاله‌نیزین آدینی باجارسانیز اینگیلیس دیلینه ترجومه ائدین و همین مقاله‌نی اینگیلیس ویکیپئدیياسیندا تاپین. مقاله‌نین رئداکته (ائدیت تهیس پاگئ) بؤلومونه کئچین. مقاله‌نین سونوندا (کاتئقوریيالاردان سوْنرا) يئرلشن يازیلاری کوپيالايین و اؤز مقاله‌نیزه کاتئقوریيالاردان سوْنرا بوش سطر بوراخماقلا علاوه ائدین. سوندا \"صحیفه‌نی قئيد ائت\" دويمه‌سینی باسماغی اونوتمايین. بئله‌لیکله سیزین ایلک مقاله‌نیز حاضردیر.\nاینتئرویکی لینکلری‌نین آرتیریلماسی زامانی لینکلرین آراسیندا همین دیلده‌کی ویکیپئدیيايا کئچید اولمور. بونو علاوه ائتمه‌نیز واجیبدیر. توتالیم کی، آذربایجان مقاله‌سی اۆچون اینتئرویکی لینکلری سیز اینگیلیس دیللی ویکیپئدیيادان گؤتورورسوز. اوندا مقاله‌ده [[دیل کودو:مقاله آدی (اوریژینال دیلده)]] سخئمینی قورمالیسیز. مثلا آذربایجان اینگیلیس دیلینه آزئربایژان کیمی ترجومه اوْلونور و اینگیلیس دیلی‌نین کودو ائن -دیر. اوندا آذربایجان مقاله‌سی اۆچون بۇ سخئم بۇ جور يازیلمالیدیر [[en:Azerbaijan]]. بۇ سخئمی ياراتدیقدان سوْنرا اونون يئرینی الیفبا سیراسی ایله دیگر اینتئرویکی لینکلری آراسیندا تاپیرسیز و اورا يئرلشدیریرسیز.\nاینتئرویکی لینکلرینی علاوه ائتمه‌ده و س. مرحله‌لرده هر هانسیسا پروبلئملرله راستلاشسانیز جسور اوْلون و چکینمه‌دن دیگر تجروبه‌لی ایستیفاده‌چیلردن کؤمک ایسته‌يین.\nبیز امینیک کی، سیزده هر شئي آلیناجاق! اوغورلار.\nاونوتمايین\nدَییشدیر\nویکیپئدیيادا رئکلام کاراکتئرلی مقاله‌لر ياراتماق و يا مؤوجود مقاله‌لره رئکلام کاراکتئرلی متنلر ع��اوه ائتمک اولماز. رئکلام کاراکتئرلی مقاله و متنلر تئز بیر زاماندا سیلینه‌جکدیر.\nاگر مقاله‌ده مظمون سهوی تاپمیسینیزسا، اولجه بونو همین مقاله‌نین موزاکیره صحیفه‌سینده موزاکیره‌يه چیخارین، داها سوْنرا رئداکته‌يه باشلايین.\nمقاله‌لر آذربایجان دیلینده و علمی-بدیی اوسلوبدا يازیلمالیدیر. ویکیپئدیيا ائنسیکلوپئدیيا اوْلدوغونا گؤره بورادا مطبوعات اوسلوبوندا مقاله يازیلماسینا يول وئریلیمیر.\nمقاله‌نی رئداکته ائدرکن آذربایجان دیلی‌نین اورفوقرافیيا قايدالارینا جدی شکیلده عمل ائدین، هئچ بیر لهجه‌دن و يا شیوه‌دن ایستیفاده ائتمه‌يین.\n«https:\/\/azb.wikipedia.org\/w\/index.php?title=ویکی‌پديا:يئنی_ایشلدن‌لره_کؤمک&oldid=1426876»-دن آلینمیش‌دیر","num_words":1617,"character_repetition_ratio":0.07,"word_repetition_ratio":0.014,"special_characters_ratio":0.199,"stopwords_ratio":0.015,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":112592.5,"cluster_detection":-1}
+{"text":"(مقاله)دانیشیقایشلدنایشلدن دانیشیغیویکی‌پدیاویکی‌پدیا دانیشیغیفایلفایل دانیشیغیمدیاویکیمدیاویکی دانیشیغیشابلونشابلون دانیشیغیکؤمککؤمک دانیشیغیبؤلمهبؤلمه دانیشیغیپوْرتالپوْرتال دانیشیغیTimedTextTimedText talkماژولماژول دانیشیغی","num_words":79,"character_repetition_ratio":0.023,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.066,"stopwords_ratio":0.038,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.996,"perplexity_score":13396.3,"cluster_detection":-1}
+{"text":"بؤلوم ایرانین اؤلکه بؤلمه‌لرینده و دونیانین بعضی آیری اؤلکه لرینده ایستیفاده اولونور. هر بؤلوم بیر بؤلگه‌دن کیچیک و قصبه‌دن بویوک بیر بؤلمه دیر. ایراندا هر اوستان نئچه بؤلگه‌یه و هر بؤلگه نئچه بؤلومه بؤلونور. هر بؤلوم ده نئچه قصبه‌یه بؤلونور. هر بؤلومون ایداره‌چی‌سینه بخشدار و ایداره‌سینه بخشداری دئیلیر.","num_words":58,"character_repetition_ratio":0.115,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.262,"stopwords_ratio":0.0,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":1262812.5,"cluster_detection":-1}
+{"text":"\"کیسیر\"، تورکیه‌ده دئمک اولار کی، هر یئرده گؤرولن، چای ساعات‌لاری‌نین اونودلماز خؤرک‌لرین‌دن بیری‌دیر\n02.08.2024 ~ 19.09.2024\n1166678\nبوغدا و یارمادان حاضیرلانمیش محصول‌لار تورک مطبخینده چوخ ایستیفاده ائدیلیر. آنادولو توپراق‌لاری‌نین و جغرافی شرط‌لرین بوغدا یئتیشدیرمه‌یه الوئریش‌لی اولماسی ایله ایضاح اولونابیلر بو وضعیت. تورک‌لرین مدنیت تاریخینده تاخیلین بیر اکینچیلیک محصولو اولماغین دا باشقا بیر معناسی واردیر اصلینده. بوللوغون، برکتین سمبولودور بوغدا. عنعنوی تورک صنعتینده بوغدا فیگورو چوخ ایستیفاده ائدیلیر. خالچا‌لارین، کیلیم‌لرین، سرامیک و یا تاختا بزک‌لرین اوزرینده راست گله‌بیلیرسیز بوغدا موتیوینه.\nبوغدانین قیریلیب، پارچالانماسی ایله اورتایا چیخان بولغور دا سنتی تورک مطبخی‌نین اساس واسطه‌لرین‌دن بیری‌دیر. بولغور الده ائتمک اوچون بوغدا، اوّل یویولور، قورودولور. سونرا قابیغین‌دان آیریلا‌راق دییرمان‌لاردا موختلیف بؤیوکلوکده پارچا‌لانیر. بؤیوک دنه‌لر داها چوخ دوگو کیمی ایستیفاده ائدیلرکن، کیچیک، یعنی اینجه اولان‌لار سالاد‌لاردا و کوفته‌لرده ایستیفاده اولونور. بوگون اینجه بولغورلا پیشیریلن، وئگان‌لارین\/ات‌سیز یئمک یئینلرین ده راحتلیقلا یئیه‌جگی بیر یئمک تعریفی وئرجه‌ییک. بیر نوع سالاد کیمی حسابلی‍یابیله‌جگیمیز بو یئمگین آدی \"کیسیر\".\nبیر بالاجا فرق‌لرله ده اولسا تورکیه‌ده دئمک اولار کی، ه�� یئرده گؤرولن، چای ساعات‌لاری‌نین اونودلماز خؤرک‌لرین‌دن بیری اولان کیسیر اوچون لازیم اولانلار:\n2 ایستکان اینجه بولغور\n2 ایستکان ایستی سو\n1 قاشیق بامادور روبو\n1 قاشیق بیبر روبو (اگر تاپماسانیز بامادور روبو آرتیرابیلیرسینیز)\n1\/3 ایستکان زیتون یاغی\n1 عدد قابیغی سویولموش و خیردا دوغرانمیش بامادور\n7-8 بوداق اینجه دوغرانمیش تازا سوغان،\n1 باش خیردا دوغرانمیش سوغان\n1 دسته اینجه قیییلمیش جعفری\n½ دسته تزه نعناع\n1 لیمون سویو\n1 شیرین قاشیغی ایستی‌اوت\n1 شیرین قاشیغی دوز\n½ شیرین قاشیغی زیره\/کیمون (ایسته‌یه باغلی)\n9-10 یاپراق کاهی\nزامان گلدی کیسیر حاضیرلاماغا؛\nاینجه بولغوری گئنیش بیر قابا آلین. اوزرینه ایستی سو علاوه ائدین و کاسانین اوستونو اؤرتون. بولغور یوموشایانا قدر، تخمینن 15-20 دقیقه گؤزله‌یین. یوموشالمیش و بوتون سویونو چکمیش بولغوری دنه دنه اولماسی اوچون یاخشی قاریشدیرین. اوزرینه بامادور و بیبر روبو، زیتون یاغینی و لیمون سویونو علاوه ائدین و هامی‌سی‌نین قاریشدیرین. سونرا سوغانی، تازه سوغانی، بامادورو، جعفری و نعناع علاوه ائدین. دوز و ادویه‌لر ایله لذتلندیرین. کیسیر آرتیق یئمه‌یه حاضیردیر. کاهی یاپراق‌لاری ایله سرویس ائده بیلیرسیز. عافیت اولسون!\nاتیکتلر: #تورک مطبخی , #کیسیر , #بوغدا\nایلگیلی‌لی خبرلر\nتورک جمهوریتلرینده گئچن هفته\n19.09.2024\n۹-۱۱ سپتامبر ۲۰۲۴ تاریخلرینده باکی شهرینده تورک دونیاسی اورتاق الیفبا کمیسیونو ۳.جو ییغینجاغی گئرچکلشدیریلدی\nکوموک تورکلری کیمدیلر؟ تورکجه‌نین هانکی لهجه‌سینی دانیشیرلار؟\n19.09.2024\nکوموک تورکجه‌سی قوموک تورکلرینین دانیشدیغی تورک لهجه‌سیدیر\n\"باقلاوا\" نئجه پیشیریلیر؟\n18.09.2024\nباقلاوا شن بایرام‌لارین، توی‌لارین و خوش گون‌لرین شیرینیسی‌دیر\nآوراسیا جمهوریتلرینده گئچن هفته\n13.09.2024\n۱ سپتامبر ۲۰۲۴ تاریخینده گئرچکلشدیریلن آذربایجان پارلمانی سئچکیلرینین نتیجه‌لری آچیقلاندی. سئچکی نتیجه‌لرینه گؤره، یئنی آذربایجان پارتیسی ۶۸ کورسو قازاناراق بیرینجی پارتی اولدو\n1166678\n\"کیسیر\" نئجه پیشیریلیر؟\n\/\/cdn.trt.net.tr\/images\/xlarge\/rectangle\/a9d0\/b84d\/b913\/5c88f44c19a3b.jpg?time=1726875204\n\/turki\/prwqrmlr\/2024\/08\/02\/khysyr-ny-jh-pyshyrylyr-1166678\nمولتی مئدیا\nویدئو\nفوتو قالری\nپادکست\nکاتقوریلر\nتورکیه\nتورک دونیاسی\nبؤلگه\nدونیا\nاقتصاد\nایدمان\nبیلیم و تکنولوژی\nکولتور و صنعت\nساغلیق و چئوره\nت.ر.ت\nت‌رت تاریخی\nت‌رت رادیو\nت‌رت تی‌وی\nت‌رت و.اوف.ت وورلد\nفرکانس لار\nخبرلشمک اوچون\nتورکیه رادیو تلویزیون قورومو رسمی وب سایتی. بو سرویس، آنادولو آژانسی (AA)، فرانس پرس آژانسی (AFP)،رویترز، دویچ پرس آژانس (DPA)،آتسه (ATSH)، آفه (AFE )، منا (MENA) ، ایتارتاس(ITAR TASS)، شینهوا(XINHUA) آژانسلاریندان تألیف حاقینا تابع اولان ماتریاللار ایچرمکده‌دیر. ماتریاللار و خبرلر ایذینسیز ایشله‌دیله‌بیلمز، کوپیالانابیلمز. ت.ر.ت دیش باغلانتیلارداکی سیته‌لرین ایچریگیندن سورومولو توتولابیلمز","num_words":850,"character_repetition_ratio":0.04,"word_repetition_ratio":0.029,"special_characters_ratio":0.234,"stopwords_ratio":0.005,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":95054.8,"cluster_detection":-1}
+{"text":"بؤگون سیز ملتیمیز و تیلیمیز فخری سیزلر،ایلیمیز بختیگه یوز و مینگلب یاشلریمیز اؤزآنه تیلیگه سؤزلب ویازیشه دیلر،شو اوچون سیزحرمتلی بیلیمدان یاشلردن التماس، منه بو ایککی سؤز ( ازبکی و ازبک ) یازیلیشیگه اؤز فکرلرینگیزنی ایرکین روشده سوره ب قاله من.","num_words":72,"character_repetition_ratio":0.0,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.221,"stopwords_ratio":0.0,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.785,"perplexity_score":148168.9,"cluster_detection":-1}
+{"text":"اینانج‌لار \/ آل‌ آروادی آل آروادی آذربایجان فولکلوروندا آل آروادی‌نین آدی چوخ تانیش آدلاردان‌ دیر و …\nاینانج‌لار \/ درگزین اینانج‌لاری\nاینانج‌لار \/ درگزین اینانج‌لاری هاوا دوروم‌لاری ایلا ایلگین همدانین درگزین بؤلگه‌سینده اولان اینانج‌…\nاینانج‌لار \/ ایلان موهره‌سی\nاینانج‌لار \/ ایلان موهره‌سی ایلان موهره‌سی: قاشقایی تورک‌لری‌نین اینانج‌لارینا گؤره ایلان مونجوغو (م…\nاینانج‌لار\/ باشماق‌لار\nاینانج‌لار\/ باشماق‌لار باشماق‌لار : *هر کیمین باشماق‌لاری بیر-بیری‌نین اوستونه توشسه یولجولوغا گئدجه…\nاینانج‌لار \/ اوزرلیک\nاینانج‌لار \/ اوزرلیک اوزرلیک یاندیرما : *اوزرلیک یاندیراندا کیمسه‌نی اؤپمزلر یوخسا اوزرليک ائتکی‌سیز…\nاینانج‌لار \/ آل‌ آروادی\nنفیس سینافر October 15, 2017 اینانج‌لار 0 2,407\nاینانج‌لار \/ آل‌ آروادی آل آروادی آذربایجان فولکلوروندا آل آروادی‌نین آدی چوخ تانیش آدلاردان‌ دیر و دئمک اولار هامی اونون آدینی ائشیدیب. کوتله اینانج‌لاریندا هر زمان اونون آدی گلسه، کسین بیر یئرده جنایت ائدیب قان تؤکه‌جک. بو اوزدن آل آروادینی “آدی باتمیش” دئیه تانیتدیرارلار. هر حالـدا “اوجا بویلو قورخونج بیر …\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nاینانج‌لار \/ درگزین اینانج‌لاری\nنفیس سینافر September 15, 2017 اینانج‌لار 0 1,306\nاینانج‌لار \/ درگزین اینانج‌لاری هاوا دوروم‌لاری ایلا ایلگین همدانین درگزین بؤلگه‌سینده اولان اینانج‌لار: -قیش آی‌لاریندا یئل دوغودان أسرسه یاغینتی اولاسیلیغی یوزده دوقسان دوققوزدور. -یئل ایسفاهاندان ساری أسرسه یاغینتی اولاجاقدیر. -قیش گئجه‌لرینده آی یؤورسینده بیر هالای اولوشورسا ییرمی دؤرد ساعات سونراسی یاغینتی اولاجاقدیر. -قیش گون‌لرینده هاوا گونش‌لی اولوب گونون ایستیسی یاندیرارسا …\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nاینانج‌لار \/ ایلان موهره‌سی\nنفیس سینافر July 9, 2017 اینانج‌لار 0 1,319\nاینانج‌لار \/ ایلان موهره‌سی ایلان موهره‌سی: قاشقایی تورک‌لری‌نین اینانج‌لارینا گؤره ایلان مونجوغو (موهره‌سینی) بئله أله گتیرلنیر : ایکی ایلان چاتیشانـدا * عمی قیزی-عمی اوغلو اولان اوشاق‌لارین تومانینی چیخاردیب چاتیشان ایلان‌لارین اوستونه آتارلار . تومان‌لاری آتـان آدام یئتدی کشه (دفعه) بیر چایـدان کئچه‌سیدیر (یا یئتدی دره‌دن کئچه‌سیدیر). سونراسی ایلان گلیب چایین …\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nاینانج‌لار\/ باشماق‌لار\nنفیس سینافر June 8, 2017 اینانج‌لار 0 1,279\nاینانج‌لار\/ باشماق‌لار باشماق‌لار : *هر کیمین باشماق‌لاری بیر-بیری‌نین اوستونه توشسه یولجولوغا گئدجه‌یینه اینانار‌لار. *بیری‌نین باشماق‌لاری آغیز-آغیزا دایانسا بیری‌لری ایله تارتیشماسینا (سؤزو چیخاجاغینا) اینانارلار. *بیری دوشـده باشماق گؤرنده دارغینلیغا اوغرایاجاغینا اینانارلار نفیس سینافر\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nاینانج‌لار \/ اوزرلیک\nنفیس سینافر May 31, 2017 اینانج‌لار 0 1,350\nاینانج‌لار \/ اوزرلیک اوزرلیک یاندیرما : *اوزرلیک یاندیراندا کیمسه‌نی اؤپمزلر یوخسا اوزرليک ائتکی‌سیز اولار. *اوزرلیک یاندیراندا ایکی دمیر بیربیرینه توققوشسا اوزرلیک ائتکی���دن دوشر. *گئجه اوزرلیک ياندیرمازلار، یاندیرسالاردا ائتکی‌سیز دیر. شکیلـده اولان تؤرن خوراسانـدا یاشایان گرایلی تورک‌لرینین توی تؤرنی دیر. نفیس سینافر\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nاینانج‌لار \/ قافیل گولـله \/ قَفیل گولـله \/ قافیل سانجی\nنفیس سینافر May 21, 2017 اینانج‌لار 0 981\nاینانج‌لار \/ قافیل گولـله \/ قَفیل گولـله \/ قافیل سانجی قَفیل گولـله \/ قافیل سانجی : أسکی چاغ‌لاردا بیری‌نین آپاندیسی پارتلایاندا آغیری – اینجی‌سینین و یا اؤلومونون ندنی آنلاشیلمادیغی اوچون او آداما قفیل گولـله دَییب دئییرمیش‌لر. نفیس سینافر\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nاینانج‌لار \/ تولکو \/ تیلکی\nنفیس سینافر May 10, 2017 اینانج‌لار 0 1,384\nاینانج‌لار \/ تولکو \/ تیلکی ایرانین گونئی‌یینـده یاشایان تورک‌لرین اینانج‌لارینـدان : تولکولر وایخیراندا (واققیللایاندا) باشماق‌لار اوزو اوستونه چئویریلسه تولکولرین سس‌لری کسیلر. نفیس سینافر\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nاینانج‌لار \/ بیزدن یئی‌لر\nنفیس سینافر May 5, 2017 اینانج‌لار 0 1,032\nاینانج‌لار \/ بیزدن یئی‌لر قاشقایی تورک‌لرینـده بیزدن یئی‌لره باغلی اینانج لار: -گئجه‌لر تولوغدان سو گؤتورمزلر؛ بیزدن یئی‌لر اوندان سو گؤتورمه‌یه گلمیش اولا بیلرلر. -گئجه‌لر یئره سیجاق (ایستی ) سو تؤکمزلر؛ بیزدن یئی‌لرین بالالاری‌نین اوستونه تؤکوله بیلر. بئله‌جه بیزدن یئی ‌لردن ساری گلن قادا بالادان ایراق قالارلار. نفیس سینافر\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nاینانج‌لار \/ باش توققوشماسی\nنفیس سینافر April 27, 2017 اینانج‌لار 0 830\nاینانج‌لار \/ باش توققوشماسی چارماحال تورکلری‌نین اینانجلارینـدان: ایکی نفرین باشی بیربیرینه دَیَنده، تئز گرک ایکی‌سیده یئره توپورَلر سونراسی دا ساغ اللری ایله باشلارینی قاشیـیالار. بو ایشی گؤرمزلرسه قادا بالایا اوغورادیقلارینا اینانیرلار. نفیس سینافر\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nاینانج‌لار \/ قیچی اودوملو\nنفیس سینافر April 24, 2017 اینانج‌لار 0 937\nاینانج‌لار \/ قیچی اودوملو آراز چایینـدان کئچه‌نین قیچی اودملو اولار. اؤرنک اوچون بیر قادینین اومماق سونوجوندا دؤشو شیشمیش اولسا قیچی اودوملو بیری گلیب یاواشجا قیچینی اونون دؤشونه باسیب دئیَر : نئجه گلیبسن ائله‌جه گئت. بئله‌جه شیشـین یاتماسی و اومماغین کئچمهسینه اینانارمیشلار. نفیس سینافر\nRead More »\nپایلاش \/ Paylaş\ntweet\nPage 1 of 212 »\nLanguages\nتۆرکجه\nTürkcə\nسون یازی‌لار \/ Son Yazılar\nTOP 10\nیوروم‌لار \/ Yorumlar\nتگ‌لر \/ Təqlər\nآتالار سؤزۆ_‌دئییم‌لر \/ قاشقایی دئییم‌لریندن\nApril 17, 2018\nاؤیکولر \/ متل‌لر \/ ایلان توفو\nApril 12, 2018\nبیتگی‌لر \/ پیشیک اوتو\nDecember 30, 2017\nیئمک‌لر\/ قاوورقا \/ قووورقا\nDecember 21, 2017\nتانیتمالار \/ بوتا \/ گول بوتا \/ بوتامیز بادام ایچی\nDecember 5, 2017\nخبرلر-یازی‌لار \/ رامین جبرائیلی \/ گووور قیزی\nNovember 18, 2017\nیاراق‌لار \/ ایپ أگیرمک یاراق‌لاری\nNovember 11, 2017\nگئییم‌لر\/ آیاق گئییم‌لری\nNovember 7, 2017\nیاراق‌لار \/ چؤرکچی‌لیک یاراق‌لاری\nOctober 31, 2017\nبیتگی‌لر \/ قوزو قولاغی\nOctober 31, 2017\nقوشقولار \/ هپسنه\nApril 2, 2017 6,013\nبیتگی‌لر \/ قوزو قولاغی\nOctober 31, 2017 4,543\nگئییم‌لر\/ سوسگه‌لر \/ ملهو \/ مهلو\nAugust 29, 2017 2,671\nدَب‌لریمیز \/ بایداق\nApril 29, 2017 2,632\nگئییم‌لر \/ سوسگه‌لر \/ میخک\nMay 12, 2017 2,475\nیاراق‌لار \/ ساج\nApril 5, 2017 2,445\nاینانج‌لار \/ آل‌ آروادی\nOctober 15, 2017 2,407\nتوخومالار \/ مرفج\nMarch 29, 2017 2,258\n��مچی‌لیک \/ کوپه سالماق\nApril 12, 2017 2,168\nتانیتمالار \/ موتال \/ تجن\nJune 19, 2017 2,110\nAraz Əhmədoğlu: Buna da Xoyda \"Yovşan\" deyirik....\nAraz Əhmədoğlu: Buna Xoyda \"QUŞ ƏBBƏYİ\" deyirik. Yemlik ailəsindəndir. Aşa salanda yemlik dadı v...\nمحمد: چوخ گوزل و آنلاملی...\nVhid: سلام‌لار چوخ اورگه یاتیم یازقی ایدی ساغولونوز...\nفولکلور ترکان فولکلور آذربایجان فولکلور آزربایجان گئییملری نام ترکی گیاهان لباس سنتی آذربایجان گئییم لری نفیس سینافر ائل بیلیمی تورکجه بیتگیلر آدی نفیس سینافر گئییملر نفیس سینافر آذربایجان گئییملری یئرلی گئییم نام گیاهان یئرل گئییم لباس سنتی آذربایجان لباس ترکان نام گیاهان دارویی به ترکی تورک گئییملری لباس محلی نفیس گئییملری تورکجه بیتگی آدی ائل بیلیمی نفیس سینافر تورک گئییمی تورک گئییم لری فولکلور قشقایی","num_words":1697,"character_repetition_ratio":0.123,"word_repetition_ratio":0.182,"special_characters_ratio":0.251,"stopwords_ratio":0.005,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":183722.3,"cluster_detection":-1}
+{"text":"بم ارگی‌نین قالاسی – بم شهرینین اطرافیندا ، کرمان شهریندن ۲۰۰ کیلومتر مسافه ده یئرلشیر. عمومی ساحه سی 6 کیلومتر مربع دیر. چیی کرپیجدن تیکیلیب. یارانما تاریخی حاقدا دقیق معلومات یوخودور. ۱۵۰ ایل اول یاشاییش مسکنی اولدوغو آیدین لاشان ارگ بم قالاسی تقریبا ۲۰۰۰ ایل اول تیکیلیب و دفعه لرله تعمیر ائدیلیب.","num_words":58,"character_repetition_ratio":0.014,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.22,"stopwords_ratio":0.0,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":741206.3,"cluster_detection":-1}
+{"text":"کؤچه‌نین تینیندن ایچری گیردیکده ائویمین اؤنونده اوچ_بئش قیزین بیرینی چئوره‌له‌دیک‌لرینی گؤردوم. نه اولدوغونو بیلمک اوچون یئگین یئریدیم. اوزو گؤرونمه‌سین دئیه قارا بؤرکونو گؤزلری‌نین اوستونه ، کاپشئنی‌نین یاخاسینی دا بورنونون اوجونا قدر چکمیش کیشی قیزلاردان بیرینی اؤنونده اوتورتموشدو. پالتارلاریندان یوسیف اولدوغونو آنلادیم.\nیوسیف ـ آدین نه‌دیر؟\nـ آیدا.\nیوسیف ـ نه قدر پولون وار؟\nآیدا ـ بئش مین تومن.\nیوسیف ـ پولونو الیمین ایچینه قویوب الینین آرخاسینی دا اوستونه قوی. گؤزلرینی یوم یالنیز سورغولاریمی یانیتلا. گؤزلرینی آچدیقدا گله‌جه‌گینی گؤرمک اولمایاجاق. تامام می؟\nآیدا ـ تامام.\nیوسیف ـ اون یئددی یاشینداسان می؟\nآیدا ـ هه.\nیوسیف ـ ایندیه دک ائلچین اولماییب.\nآیدا ـ دوغرودور.\nیوسیف ـ الینده گؤردوک‌لریم چوخ پیرتلاشیق دیر. بوندان بئله سورغولاریمی هه یاخود یوخ‌لا یانیتلا. محله‌نیزده قارپیز ساتان وار. اوجا بویلو، دانقیر بیر گنج دیر.\nآیدا ـ _چاشقینلیقلا _ هه.\nیوسیف ـ بیر_ایکی دؤنه سنه ساتاشیب دیر.\nآیدا ـ هه.\nیوسیف ـ آتان او اوغلانلا ایلگیده دیر.\nآیدا ـ هه.\nیوسیف ـ او اوغلان سنه ائلچی گله‌جک. آتان زورلا سنی اونونلا ائولندیره‌جک.\nآیدا گؤزلرینی آچیب الینی چکدی. یوسیف پولو جیبینه باسدی. قیزلارین بیریسی اؤنه کئچیب _ نه اولار منیم ده طالعیمه باخ_دئدی.\nیوسیف ـ من هر گون بیر اینسانین گلجه‌گینی اؤیرنه بیله‌رم. صاباح گلرسینیز.\nالیمی آغزیما قویوب اؤسگوردوم. قیزلار آیدانین باشینا توپلانیب آرالاندیلار .\nـ سن هاچاندان طالعه باخان اولدون.\nیوسیف ـ نه طالعی! من تکجه بیلدیک‌لریمدن پول چیخاریرام. کئچن هفته بو قیزلا آتاسینی او قارپیز ساتانین یانیندا گؤردوم. آتاسی قارپیز ساتانا تاپیشریقلاریمی یئرینه یئتردین می دئیه سوروردو. اوغلان دا هردن اونون گؤزونو اوغورلایبب قیزا قاش_گؤز ائله‌ییردی .\nالینی سالیب جیبیندن بیر اوووج پول چیخاردی.\nیوسیف ـ باخ سیزین محلله‌نیزده تانیدیقلاریم چوخدور. بئش، یئدی ،اون بئش، ایگیرمی بئش، بو دا اوتوز.\nـ بس قیزین یاشین هاردان بیلدین؟\nیوسیف ـ دئدی اورتا مکتبین ایکینجی صینیفینده‌یم. دئمک اون‌یئددی یاشی وار دیر.\nـ چوخ بیج‌سن. بیر ده بو قاپیدا بو ایشی گؤرمه.\nیوسیف ـ سن یوواندا اول من ده باشیمی قاتماق زوروندا اولماییم. اوچ ساعات دیر بوردایام.\nقاپینی آچدیم. ائویمین بوتونو ایگیرمی بئش مئترلیک بیر اوتاق اولدوغونا باخمایاراق هر شئی هر زامان قایداسیندا اولوردو. یوسیف پالتوسونو چیخاربب یاتاغیمین اوستونه آتدی.\nیوسیف ـ چوخ خوش گلمیشم. حله او خوروز قویروغو چایینی حاضیرلا سنه بیر خوش خبریم اولاجاق.\nـ سن ده کی موفته خورسان دا. نه خوش خبری؟\nیوسیف ـ آتام آخشاما باهادیر گیلی قوناق چاغیریب. آیلار دا گله‌جک. آنام دئدی سنی ده چاغیریم. اؤزون بیلیرسن سنی مندن چوخ ایسته‌ییر. _قاققیلدایاراق_هم ده آناما دئمیشم سئودیگین شام یئرآلما یومورتا دیر قورخما.\nچایی گتیریب آجیقلا اؤنونه قویدوم. آیلاری بیر داها گؤرمه‌گی چوخ ایسته‌ییردیم. آنجاق من هارا، اونلار هارا؟ یوسیف گیل ده ،اونلار دا میلیاردر آداملار دیر. من اورادا نه ائده‌جه‌یم. ایچیمده آیلارا قارشی دویغولار وار آنجاق اونلار عؤمور بویو ساده‌جه منیم ایچیمده قالمالی دیر. بیز آیری_آیری دونیانین آداملاری‌ییق… .\nیوسیف ـ اده مال ائشیدیرسن می؟\nـ نه‌یی؟\nیوسیف ـ بیر ساعات دیر توتون یانیر حله ایندی دئییر توستو نه توستوسو دور. دئدیم آیلار خالام قیزی نرگیزین یاخین یولداشی دیر. بو گون اوندان سنی سوروشوب. او دا تئلفون نومره‌نی مندن آلیب آیلارا وئردی .\nـ نه!؟ سن نه اوچون مندن خبرسیز او ایشی گؤروبسن؟\nیوسیف ـ سانکی سنین ده آللاهیندان دئییل. خسته‌خانادا باخیشلارینی گؤردوم . حاضیرلان گئتمه‌لی‌ییک.\nـ من گله بیلمه‌رم.\nیوسیف ـ نئجه یانی گله بیلمه‌رم !؟ آنام سنی گؤزله‌ییر. بوینوندا آنالیق حاققی وار. او قوجا قادینین اورگینی سیندیرماغا حاققین یوخدور. سن نئجه آجیماسیزسان. اونون دویغولاریلا اویناماق دا نه اولسون …\nـ یاخشی، یاخشی. گله‌جه‌یم. تئز حاماما گیریم گئده‌ک.\nیوسیف ـ آی یاشا. مالیم منیم .\nکوستیومومو گئییب قارا اینجه بویون باغیمی باغلادیم.\nـ نئجه دیر؟\nیوسیف ـ یاخشی دیر بابا. جَلد اول آتام یئنه دئیینه‌جک.\nیاریم ساعات سونرا یوسیف گیلین ائوینین اؤنونده ایدیک. ایچری گیریب آیلارلا قارشی_قارشی‌یا گلمکدن قورخوردوم. بیر یاندان دا یوسیف‌ین آتا_آناسینی چیگنه‌مه‌گه راضی گله بیلمیردیم. درین بیر نفس آلیب ایچری گیردیم. باهادیرلا قیزی دا یئنی یئتمیشدی‌لر. تام ایچری گیره‌جک‌لری آندا بیزی گؤروب دوردولار. اؤندن گئدیب سلاملاشدیم. یوسیف‌ین آتاسی هر کسی ایچری دعوت ائتدی.\nآیلار ـ سیز بویورون. منیم اوختای بی جنابلارینا بیر تشککور بورجوم وار.\nال‌لریمیزی جیب‌لریمیزه باسیب حیطه دو\nغرو آددیملادیق. هاوا آیازیمیشدی. باشیمی قالدیریب گؤی اوزونه باخدیم. ان بالاجا اولدوزلار بئله گؤرونودولر.\nآیلار ـ دئییرلر هر کسین بیر اولدوزو وار. سنجه منیم اولدوزوم هانسی دیر؟\nالیمی جیبیمدن چیخاریب بارماغیمین ایشاره‌سی ایله ان ایشیق، لاپ بؤیوک اولدوزو گؤستردیم.\nـ سنین اولدوزون او اولمالی دیر. او دا سنین کیمی گؤزل دیر.\nآیلار ـ بس سنینکی؟\nـ م��یم اولدوزوم یوخدور. اولسا دا او قدر بالاجا دیر کی گؤرونمور.\nآیلار ـ دئمک اولماز. هر شئی گؤروندوگو کیمی اولمایا دا بیلر . نرگیزدن تئلفون نومره‌نی آلدیم. تشککور ائتمک اوچون سنه زنگ آچاجاقدیم. بورادا سنی گؤرمک چوخ یاخشی اولدو.\nـ نه دئمک. من اؤزل بیر ایش گؤرمه‌میشم.\nآیلار ـ ایذین وئریرسن‌سه صاباح سنین ائوینه گلمک ایسته‌ییرم.\nقورخدوغوم باشیما گلدی. من بونا نه دئییم؟ اونو جمعی ایگیرمی بئش مئتیرلیک ائویمه نئجه قوناق ائله‌ییم؟ بو گئجه بو گؤرکملی عیمارتین قوناغی، صاباح منیم ماغارامی گؤررسه منیم حاقیمدا نه‌لر دوشونر؟\nآیلار ـ بیر شئی می اولدو؟\nـ یوخ، یوخ. اؤز ائوینیز دیر. هر زامان بویوروب گله بیلرسینیز.\nآیلار ـ من اوشودوم. ایچری گئده‌ک.\nیئمکدن سونرا یوسیف‌ین عاییله‌سی ایله باهادیرین دانیشیقلاری داها دا قیزیشدی. آرا سیرا اونلارین گؤزلرینی اوغورلاییب آیلارا باخیردیم. گؤزلرینی منه تیکدیگینه باخمایاراق گؤز_گؤزه گلینجه باشینی آشاغی سالیردی. ایچیمدن کئچن دویغولارا بیر تورلو اینانا بیلمیردم. نئجه اولاجاق سؤزجوگو بیر آن اولسون بئله دیلیمدن دوشموردو…\nباهادیر ـ اوختای سن بیزیم بو یوسیف‌له نئجه تانیش اولدون؟\nـ اونیوئرسیتئتین ایلک کورسونون ایلک گون‌لری ایدی. یوسیف‌له سؤزوموز چیخدی. او منه بیر یومروق آتدی. من ده آرتیقلاماسی ایله قارشیلیق وئردیم. صاباحیندان ایکی اوچ گون یوسیف اونیوئرسیتئته گلمه‌دی. دؤزه بیلمه‌ییب ائولرینی آختاریب تاپدیم. فاطما خالا ایله دانیشدیم. خسته اولدوغونو، بؤیرک‌لرینین ایشدن دوشدوگونو اؤیرندیم. سونرا خسته خانایا گئدیب بؤیرگیمین بیرینی اونا وئردیم. ایندی ده یوسیف مندن بیر پارچا اولاراق قارشینیزدا دیر.\nیوسیف ـ _ منه گؤز ووروب آیلاری گؤستره‌رَک_باهادیر بی بو اوغلان چوخ جؤمرد دیر. هئچ بیر شئی اوممادان منه یئنی بیر حیات باغیشلادی. اونون اوچون ده بیزیم عاییله‌دن بیری ساییلیر.\nساعات اون‌ایکیده آیلارلا باهادیر گئتمک قرارینا گلدی‌لر. من ده اونلارلا بیرگه ساغ اوللاشیب حیطه چیخدیم. یوسیف منی ائوه یئتیرمک اوچون آرابایا دوغرو گلدی. یئریمک ایسته‌دیگیمی سؤیله‌ییب یولا دوشدوم.\nیئنه ده آیلار گؤزومون اؤنوندن گئتمیردی . آرا_سیرا اونو ، آرا_سیرا دا آرامیزدا اولان مین‌لر کیلومئتیرلیک مصافه‌نی دوشونوردوم. گاه ایسته‌ییردیم صاباح تئزدن ائودن چیخیب گئده‌م اونو گؤرمه‌یم، گاه دا اونو گؤرمک اوچون ثانیه‌لری ساییردیم. نه زامان ائوه چاتدیغیمین فرقینده اولمادیم. پالتارلاریمی چیخاریب یاتاغیما گیردیم.\nیوخودان آییلدیم. ساعات ۰۹:۳۵ گؤستریردی. گؤزلریمی بیر داها یومماق ایسته‌دیگیمده آیلارین ائویمه گله‌جه‌گینی خاطیرلادیم. تله‌سیک یاتاقدان قالخیب اوتاغی ییغیشدیردیم. قابلاری تر_تمیز یویوب ائوی سوپوردوم. هر شئیی قایداسینا سالدیقدان سونرا ائشیگه چیخدیم. بیر آز مئیوه ایله شیرنی آلیب ائوه قاییتدیم. بو آیی کسکینلیک‌له پول باخیمیندان سیخینتی چکه‌جکدیم. آنجاق آیلاری گؤرمه‌گه دگردی. گئجه دوشوندوک‌لریمین هئچ بیرینی خاطیرلامیردیم. اونو بیر داها گؤرمک اوچون تله‌سیردیم. اؤزومو تئز ائوه یئتیریب شیرنی‌لری ، مئیوه‌لری قابا ییغیب چای دمله‌دیم. بیر آز ائوین ایچینده آددیملادیم. ساعات ۱۰:۱۵ گؤستریردی. گلمه‌مه‌سیندن قورخوردوم. یاتاق دیوانیندا اوتوروب کیتابلا باشیمی قاتدیم.\nقاپی چالیندی. آیاغا قالخیب اوستومو دوزلدیب قاپینی آچدیم.\nآیلار ـ سلام .\nـ سلام. چوخ خوش گلیبسن. بویور.\nقاپی‌نین اؤنونده چکمه‌لرینی چیخاریب خالچانین اوستونه کئچدی. چئوره‌نی گؤزدن کئچیریب پالتوسونو چیخاریب سوبانین قیراغیندا اگلشدی.\nآیلار ـ بو قدر سلیقه‌لی اولدوغونو سانمیردیم.\nـ لوطفونوز وار.\nآغ شالینی بوینونا آتیب ساری ساچلارینی چیگنینه تؤکدو. او قدر گؤزل‌لیگین قارشیسیندا دالیب گئتمه‌مک اولموردو. چتین‌لیک‌له باخیشلاریمی اوندان آلیب بارماق‌لاریملا قورجالاندیم.\nآیلار ـ یوسیف چایینی چوخ اؤیوردو. منی بیر چایا قوناق ائتمه‌یجک‌سن می؟\nـ اولورمو هئچ.\nایکی چای سوزوب اورتایا قویدوم. مئیوه‌لرله شیرنی‌لری ده گتیردیم.\nآیلار ـ اؤزونوزو زحمته سالیب‌سیز. من ساده‌جه تشککور ائتمک اوچون گلمیشدیم. چوخ ساغ اولون.\nـ نه زحمتی. نوش اولسون.\nآیلار ـ نرگیزدن تئلفون نومره‌نیزی ایسته‌میشدیم. چوخ ساغ اولسون تاپیب وئردی. _ جیبیندن بیر کاغاذ چیخاریب منه ساری اوزاتدی_ بو دا منیم نومره‌م دیر. آرا_سیرا تلگرامدا یازیشا بیله‌ریک می؟\nـ چوخ اوزگونم.\nآیدا ـ نییه کی؟\nـ منیم تئلفونومدا او ایمکانلار\nیوخ‌دور. منیمکی ساده دیر.\nـ آاا ! من ائله بیلیردیم بو تئلفونلارین نسیل‌لری کسیلیب دیر.\nـ _ گوله‌رَک _ منیم کیمی حله ده داش چاغیندا یاشایانلاردا دورور.\nآیلار ـ بو گون ساعات نئچه‌ده درسینیز وار؟\nـ ۱۴:۰۰\nآیلار ـ بیر شئی ایسته‌یه بیلرم می؟\nـ نییه اولماسین کی؟\nآیلار ـ ایمکانی اولسا گون اورتا یئمه‌گینی بیرگه یئیه‌ک.\nـ تامام.\nیئمه‌گه گئتمک اوچون ائشیگه چیخدیق. آیلار کوچه‌نین او تاییندا ساخلادیغی آرابایا ساری گئتدی. الیمی جیبیمه سالدیم. بئش _ آلتی مین پولوم وار ایدی. ایگیرمی مین ده کارتیمدا اولمالی ایدی. بیر آن سانکی باشیما بیر قازان قاینار سو تؤکولدو. اؤزومدن نیفرت ائتدیم. آیلارین ائویمه گلمه‌سینی، آردینجا دا یئمه‌گی بیرلیکده یئمک ایسته‌یینی قبول ائتدیگیم اوچون اؤزومدن آجیغیم گلدی. اونونلا منیمکی توتمازدی. اونون قاپیدا ساخلادیغی آرابانین آدینی بئله بیلمیردیم. اویسا جمعی ایگیرمی آلتی مین تومن‌له اونو یئمه‌گه گؤتوروردوم. بیر شئیی ماهنا ائله‌ییب اونونلا گئتمه‌مک بئینیمدن کئچدی .آنجاق سؤزومو توتماسام پیس اولار دئیه واز کئچدیم.\nآیلار ـ نه‌سه اونوتموسان؟\nـ یوخ. گلدیم.\nائشیگه باخماقدان چکینیردیم. منی تانییان بیریسی بو لوکس آرابادا گؤررسه نه‌لر دوشونه‌جک دئیه قایغیلانیردیم.\nآیلار ـ سنجه هانسی رئستورانا گئده‌ک؟\nمن شهرین رئستورانلارینین هئچ بیریسینده او گونه دک یئمک یئمه میشدیم. یئمه‌گینی داددیغیم ان یاخشی یئر کوچه‌میزین باشینداکی ساندویچی ایدی. بیر داها اؤزومدن نیفرت ائتدیم.\nـ هارا سن راحاتسان اورایا گئده‌ک.\nآیلار ـ تامام.\nاون_اون بئش دقیقه سونرا یئمک‌خانایا چاتدیق. چوخ تمیز، گؤرکملی بؤیوک سالونا گیردیک. هر طرف چیچک‌لرله بزنمیشدی. حیاتیمدا ایلک دؤنه او قدر گؤزل یئمک خانا گؤروردوم. سیفاریش ائتدیکدن سونرا یئمک‌لر گلدی. یئمک بویونجا حئساب نه قدر اولاجاق دئیه دوشونوب دوردوم. سونوندا دؤزه بیلمه‌ییب آیاق یولو ماهناسینا ماسادان آیریلدیم. آیلارین گؤزونو اوغورلاییب خزینه‌چی‌نین یانینا گئتدیم.\nـ باغیشلایین بیزیم حئساب نه قدر اولدو؟\nخزینه‌چی ـ بویرون اگلشین قارسوندان حئسابی گؤندره‌جه‌یم.\nـ زحمت چکمه‌��ین بویرون. بیز ده قالخیریق.\nخزینه‌چی ـ جمعی یوز آلتی مین اولور.\nالیمی جیبیمه سالیب آلتی مین تومنی پیش‌تاختانین اوزرینه بوراخدیم. ایگیرمی مین ده کارتیمدان چکدیردیم. عاییله‌مدن قالان تک وارلیغی قولومدان آچیب اونو دا پیش‌تاختانین اوستونه قویدوم.\nـ با…با… باغیشلایین منیم یانیمدا پول آز دیر. بو سیزده قالسین من صاباح پولو گتیریب گئری آلارام.\nخزینه‌چی ـ بئله شئی اولماز کی جناب. پولونوز یوخدورسا بورایا گلمک ده نه دئمک دیر؟\nـ من چوخ عوذر ایسته‌ییرم. او خانیم منیم اونیوئرسیتئت آرخاداشیم دیر. خاهیش ائله‌ییرم. صاباح موطلق پولونوزو گتیریب ساعاتیمی گئری آلاجاغام.\nخزینه‌چی کؤنول‌سوزلوک‌له قبول ائتدی. ماسایا دؤندوم. آیلار یئمه‌گینی بیتیرمیشدی.\nـ گئده‌ک می؟\nآیلار ـ یئمه‌گینی بیتیرمه‌دین کی. هم ،حله حئساب دا گلمه‌ییب.\nـ یئمه‌گیم یوخدور. حئسابی من چوروتدوم.\nآیلار ـ آخی من سیزی قوناق ائتمک ایسته‌ییردیم.\nـ گلن دؤنه‌یه قالسین.\nرئستوراندان چیخدیقدان سونرا کیتابلاریمی ماهنا ائله‌ییب اوندان آیریلدیم. یولدان کئچن گنج اوغلاندان بیر گیله سیقارئت آلیب آلیشدیردیم. اونیوئرسیتئته واختیندا یئتیره بیلمزدیم. یولا دوزلیب ائوه گئتمک قرارینا گلدیم. نئچه دقیقه سونرا یوسیف‌ین سسی ایله اؤزومه گلدیم.\nیوسیف ـ اده شئی، زاد …\nـ مال. بونو دئمک ایسته‌ییرسن می؟\nیوسیف ـ آی ساغ اول. خوشوم گلیر باشا دوشن آدامسان. گل اگلش . دیرسگیمی پنجره‌نین قیراغینا سؤیکه‌ییب الیمی آلنیما وورموشدوم. سنه نه اولدو؟ نه‌دن اؤزونو بو قدر تئز اودوزدون؟ بوتون آرخاداشلارینا هر کس اؤز تایینی تاپمالی دیر دئیه‌رَک عاغیل قویان سن دئییلدین می؟ ایندی زنگین بیر قیزین پئشینه تاخیلماق دئدیک‌لرین‌له توتوشور مو؟\nیوسیف یومروغونو گؤزومون اؤنونه گتیریب نئچه ثانیه‌دن سونرا آچدی. خزینه‌چی‌یه وئردیگیم ساعاتیم بارماقلاریندان آسلاندی.\nـ سن، سن بونو هاردان آلدین؟\nیوسیف ـ آرخدان توتدوم. اشی توت گؤرک. سن بونو رئستوراندا حئساب یئرینه وئردین .من ده پولو وئریب ساعاتی آلدیم دا. ائله دئییر سانکی بیلمیر هاردان آلمیشام.\nـ سن نه بیلیردین من ساعاتی اورایا قویموشام.\nیوسیف ـ من ده اورادا ایدیم. اونیوئرسیتئته گئتمک اوچون آرخانجا گلمیشدیم . قاپینیزدا آیلارلا بیرگه چیخدیغینیزی گؤردوم. سیز منی گؤرمه‌دن رئستورانا گلدیم. نه یاخشی دا گلمیشم. سنین بو ساعاتی نئجه اؤنمسه‌دیگینی بیلیرم.\nتشککور ائدیب ساعاتی جیبیمه قویدوم. بیر یاندان سئوینیردیم .بیر یاندان دا اوتانیردیم. یوسیف‌له آرامیزدا او سؤزلر اولماسا دا اونون ساعاتی آلیب گتیرمه‌سی زوروما گئدیردی.\nیوسیف ـ اونیوئرسیتئته گئدیرسن می؟\nـ یوخ من گله بیلمه‌یه‌جه‌یم. آیلارا گلمه‌یه‌جه‌یم دئدیم.\nبوسیف ـ او زامان گئده‌ک بیر خوروز قویروغو چای ایچه‌ک منیم ده سنه بیر سئویندیریجی خبریم وار.\nـ یئنه نه خبری؟\nیوسیف ـ اؤنجه چای، سونرا خبر.\nایکی چای تؤکوب یوسیف‌له قارشی_قارشی‌یا اوتوردوم.\nـ سؤیله سئویندیرجی خبرین نه دیر؟\nیوسیف ـ صاباح آخشام عاییله‌وی اولاراق باهادیر گیله قوناغیق.\nـ بونون منه نه دخلی وار؟\nیوسیف ـ مال. نه یازیق کی سن ده بیزیم عاییله‌دن ساییلیرسان . بیلمیرم کی آتا_آنام سنده نه گؤروب‌لر.\nـ من گله بیلمه‌رم.\nیوسیف ـ گله‌جک‌سن. بویروق یوخاریدان دیر. آنام…\nـ یاخشی ، یاخشی تامام.\nیوسیف گئتدیکد�� سونرا قاپی چالیندی. کیم اولا بیلر دئیه دوشونجه‌یه دالدیم. بیر داها قاپی چالیندی. آیاغا قالخیب قاپینی آچدیم. پوچت‌‌چو الینده‌کی قوطونو منه ساری اوزاداراق _ اوختای جنابلاری سیزسینیز می؟_\nـ بلی.\nپوچت‌چو ـ بورایا بیر قول آتین.\nقوطونو آلیب ایچری دؤندوم. منه بیر شئی گؤندره‌جک کیمسه‌م اولمادیغی اوچون چوخ شاشیردیم. قوطونونو آچدیم. ایچیندن بیر مکتوب بیر ده جیب تئلفونو قوطوسو چیخدی.\nسلام اوختای بَی\nدئسه‌یدیم بو پایی مندن آلمایاجاقدین. اونون اوچون ده ایذین‌سیزجه بونو آلیب سنه گؤندردیم. ساغلیقلا قوللاناسان.\nآیلار\nبیری‌نین منه یازیغی گلمه‌سیندن نیفرت ائدیردیم. تئلفونو همن قوطویا قویوب آغزینی باغلادیم. ایکی داملا یاش گؤزلریمدن یاناقلاریما آخدی. قوطونو دیوانین اوستونه توللاییب هؤنکور_هؤنکور آغلادیم.\nبویون باغیمی باغلاییب قوطونو بیر نایلونا سالیب ائشیگه چیخدیم. یوسیف الینی سیگنالدان گؤتوروب باشینی پنجره‌دن ائشیگه چیخاردی.\nیوسیف ـ اده مال گل قورتار دا. ایندی قوناقلیق باشلاناجاق.\nـ گلدیم، گلدیم.\nیول بویونجا آیلارین منی آلچاقلادیغینی دوشونوب اونون منلیگینی سیندیراراق پایینی قایتارماغی پیلانلادیم. اوندان آیریلماغین، اونو اونوتماغین تک یولو بو ایدی.\nبؤیوک بیر عیمارتین ایچینه گیردیک. هر یئر_هر شئی پار_پار پاریلداییردی. اوتوز_اوتوز بئش کیشیه یاخین قوناق وار ایدی. هر کس سوسلو پالتارلار گئیینمشدی . اورتادا نئچه قوللوقچو قوناقلارا سرویس وئریردی‌لر. اونلاردان بیریسی الینده‌کی سینی ایله بیزه یاخینلاشدی.\nقوللوقچو ـ بویرون. بوغدا سویو، آبسولوت …\nـ بیز ایچمیریک.\nیوسیف ـ نه ایچمیریگی؟ گل بورا.\nالینی اوزادیب ایکی بارداق گؤتوردو. بیرینی منه وئردی.\nیوسیف ـ باخ بورادا قادینلی_کیشیلی هامی ایچیر. ایندی سن ایچمه‌سن پیس اولار. هم بیر آزدان خوشون گله‌جک.\nباهادیر بیزه یاخینلاشیب حالیمیزی سوردو. اونونلا نه دانیشدیغیمین فرقینده اولمادیغیم کیمی نه زامان بارداغی بوشالدیب باشقاسینی آلدیغیمین دا فرقینده دئییلدیم. گؤزلریم ساده‌جه آیلاری آختاریردی. یوسیف‌ین ایشاره‌سی ایله باخیشیمی پیلله‌کن‌لره ساری یؤنلتدیم. آیلار قیرمیزی دونونون اتگینی توپوغونا قدر یوخاری چکیب پیلله‌کن‌لردن آستا_آستا آشاغی ائنیردی. سانکی او دا منی آختاریر کیمی باخیشینی اورا_بورا گزدیریردی.\nاوچونجو_ پیلله‌‌کنده دایانیب قوناقلارلا سلاملاشیب اونلاری صمیمییت‌له قارشیلاماغا چالیشدی. نه قدر چالیشسا دا ایچینده‌کی کدری گیزله‌یه بیلمه‌ییب گؤزلرینین بوجاغینی ایسلاتدی. یاخینلاشیب اونونلا سلاملاشدیم. اوره‌گینی سیندیرماغا راضی گله بیلمیردیم آنجاق او پایی هر نجور اولورسا قایتارماق زوروندا ایدیم یوخسا غرورومو سیندیراجاقدیم.\nاوجا بویلو ، شیشمان بیر گنج یاخینلاشیب اوزونو آیلارا توتوب سلاملاشدی.\nآیلار ـ بو گون کئیفیم یوخدور یاشار .\nیاشار ـ گله‌جک ارینه ده هامی کیمی داورانیرسان می ملک اوزلوم؟\nآیلار ـ ال چک یاشار. من سنین هئچ بیر شئیین دئییلم. سن‌له نه ایندی نه ده گله‌جکده هئچ بیر ایلگیم اولمایاجاق.\nیاشار آیلارین قولوندان توتوب دارتدی. آن ایچینده یاشارین یاخاسیندان توتوب پیلله‌کن‌لرین آرخاسینا چکدیم. قولونو بوروب بوینونو قولتوغومون آراسینا سالدیم.\nـ باخ اجلاف بیر کز داها آیلارا توخانسان اللرینی قیرارام. آنلادین می؟\nیاشار _بوغولاراق_ منه الینی اوزاتماغین بدلینی اؤده‌یه‌جک‌سن .\nبیر آز داها بوینونو سیخدیم. یوسیف‌له آتاسی یئتیشیب اونو الیمدن آلدیلار. باهادیر دا اؤزونو یئتیردی.\nباهادیر ـ نه اولوب اوختای؟ بو قیزیمین خالاسی اوغلو دور.\nـ کیم اولور اولسون. منیم سئودیگیمه الینی قالدیرارسا اونو حیاتدان سیله‌رم.\nهامی شاشقین‌لیقلا منه باخیردی. آیلار آغلایاراق پیلله‌کن‌لردن یوخاری چیخدی. یاشار دا منی هه‌ده‌له‌یه‌رَک سالوندان چیخدی. یوسیف منی بیر قیراغا چکیب الیمه سو وئردی.\nیوسیف ـ بو قدر گؤتوروم‌سوز اولدوغونو بیلمیردیم. اده مال ایکی آتیم ایچکی ایچیب‌سن خالقین قوناق‌لیغینی بیر_بیرینه ووراجاقدین.\nـ من سرخوش دئییلم. ساده‌جه آیلاری اینجیتمه‌سینه دؤزه بیلمه‌دیم .\nیوسیف ـ هه سن اؤل. قالخ آیاغا بورادا قالماغیمیز خوش دئییل.\nپالتارلاریمی چیخاریب دیوانین اوستونه تؤکدوم .یوسیف آتاسی گیلی ائوه گؤتوره‌جه‌یینی س\nؤیله‌ییب گئتدی. نه ائده‌جه‌گیمی بیلمیردیم. یئنه ده مین بیر سوروغونون اؤنونده عاجیز قالمیشدیم. تئلفونون زنگی ایله اؤزومه گلدیم.\nـ آلو.\nـ اوختای منم آیلار.\nـ آیلار سن یاخشی‌سان؟ منی باغیشلا .من…من بیر آن نه ائده‌جه‌گیمی بیلمه‌دیم .\nآیلار ـ سن سوچ ایشله‌مه‌دین. صاباح ائوینه گله‌جه‌یم .هر شئی آیرینتی‌سی ایله سنه آچیقلایاجاغام. گئجه‌ن خئییره قالسین.","num_words":4208,"character_repetition_ratio":0.031,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.215,"stopwords_ratio":0.001,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":144921.1,"cluster_detection":-1}
+{"text":"آبدولینو (اینگیلیسجه: Abdulino) (روسجا: Абдулино) روسیه اؤلکه‌سینده یئر آلان بیر شهردیر و اورنبورق اوبلاستینده یئرلَشیب. ۲۰۱۰-جی ایلین نۆفوس ساییمی اساسیندا ۲۰۱۷۳ نفر دیر. لوآ خطاسیماژول:Location_map-ین 388-جی\/جو خطینده: The value \"۵۳\" provided for longitude is not valid.\nآبدولینو\nشهر\nبایراق\nجمعیت\n(۲۰۱۰)\n• جمع\n۲۰۱۷۳\nایچینده‌کیلر\n۱ گؤرونتولر\n۲ بیرده باخ\n۳ بیرده باخ\n۴ قایناق‌لار\nگؤرونتولر\nدَییشدیر\nبیرده باخ\nدَییشدیر\nروسیه\nروسیه شهرلرین نۆفوسا گؤره سیرالانماسی\nآبدولینو\nشهر\nبایراق\nفدرال\nاورنبورق اوبلاستی\nجمعیت\n(۲۰۱۰)\n• جمع\n۲۰۱۷۳\nآبدولینو (اینگیلیسجه: Abdulino) (روسجا: Абдулино) روسیه اؤلکه‌سینده یئر آلان بیر شهردیر و اورنبورق اوبلاستینده یئرلشیب. ۲۰۱۰-جی ایلین نۆفوس ساییمی اساسیندا ۲۰۱۷۳ نفر دیر. لوآ خطاسیماژول:Location_map-ین 388-جی\/جو خطینده: The value \"۵۳\" provided for longitude is not valid.\nبیرده باخ\nدَییشدیر\nاوبلاست\nروسیه\nروسیه شهرلرین نۆفوسا گؤره سیرالانماسی\nقایناق‌لار\nدَییشدیر\nبو روسیه ایله باغلی مقاله، بیر قارالاما مقاله دیر. بونو گئنیشلندیرمکله ویکی‌پدیایا کؤمک ائده بیلرسینیز.","num_words":214,"character_repetition_ratio":0.063,"word_repetition_ratio":0.38,"special_characters_ratio":0.226,"stopwords_ratio":0.009,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":56434.7,"cluster_detection":-1}
+{"text":"ویکی‌پدیانین دییشمک پروسه‌سینی سیناقدان کئچیرماق اوچون مکان اولان بو قارالاما دفترینین صفحه‌سینه خوش گلمیسینیز.\nبو قارالاما دفترینی دییشدیرمک اوچون یا قایناغی دَییشدیریب (یوخاریدا «قایناغی دَییشدیر») و یا ویژووال‌ائدیتوردا (یوخاریدا «دَییشدیر») -دن ایستیفاده ائده بیلرسینیز. سونرا دییشیکلرینیزی ائدین و بیتیردیکدن سونرا «دَییشیک‌لیکلری یای» دویمه‌سینی باسین. دَییشدیرمه‌لری ذخیره ائتمکدن قاباق سیناق گورمک اوچون «��یناق گؤستریش» و یا دییشدیرینیزی گورمک اوچون «دَییشیکلیکلری گؤستر» اوستونده کلیکلیه بیلرسینیز.\nقایناغی دَییشدیر یا دَییشدیر\nایستنیلن ایستیفاده‌چی بۇ صحیفه‌نی دییشدیره بیلر و اوْ، آوتوماتیک اوْلاراق مۆنتظم اوْلاراق سیلینیر (یازدیغینیز هر شئی سونسوزا قدر قالمایاجاق). قارالامانی صیفیرلاماق اۆچون بورا کلیکلیین.\nIf you are logged in, you can access your personal sandbox (\"صفحهٔ تمرین\" link at the very top of the page, next to your username).\nPlease DO NOT place promotional, copyrighted, offensive, or libelous content in sandboxes.\nFor more information on what is a sandbox, see Help:My sandbox. For information and resources on the basics needed to comprehend, comment on, and edit Wikipedia, see Contributing to Wikipedia or our tutorial. If you have questions, you can find help at the Teahouse. You can also use Test Wikipedia.\nقارالاما دفتریندن فایدالانین!\nدَییشدیر\nسلاملار، ویکی‌پدیادا چالیشمالارینیز اۆچون تشکور ائدیریک. دییشدیرمه ایمکانلارینی ایمتحانلاماق یوخسا تست مقاله و یازی یازماق اۆچون قارالاما دفتریندن فایدالانا بیلرسینیز. مقاله‌نیز هله‌لیک حاضیر دئییلسه، اونو پیش‌نویس فضاسیندا یارادیب، تکمیللشدیرمکدن سونرا مقاله آد فضاسینا داشییا بیلرسینیز.\nداها آرتیق ایطلاعات اۆچون صفحه دییشدیرمه کؤمگی، سورعتلی اؤیرنمه و ویکی‌پدیا اؤزاؤیرنمه صفحه‌لرینی اوخویون.","num_words":400,"character_repetition_ratio":0.062,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.186,"stopwords_ratio":0.003,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.993,"perplexity_score":153801.3,"cluster_detection":-1}
+{"text":"کند و یا کنت، بۇ زمان شهردن بالاجا یئره کند دئییلر. معمولاً کندین ایقتصادیاتی اکینچیلیک و حئیوان ساخلاماقلا تامین اولار.","num_words":21,"character_repetition_ratio":0.0,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.2,"stopwords_ratio":0.0,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.999,"perplexity_score":736474.3,"cluster_detection":-1}
+{"text":"کئچمیش یازیلاردا تهرانداکی 22 خورداد 1388 اینجی ایل جمهور باشقانی سئچیمی اوزره گؤروشلریمیزی اورتایا قویموشدوق (1، 1.1). او زامانلار بیر سیرا خاریجده کی آذربایجان مئییللی شخص و تشکیلاتلار بو مسئله نین ایران ممالیکی محروسه سی نین دئموکراتیکلشمه سی اوغروندا بیر ساواش اولدوغونو و آذربایجان میللی فعاللاری و خالقینی دا بو حرکته قاتیلماغین گرکلی اولدوغونو - ترس دورومدا تهراندا ایش اوستونه گلمیش یئنی فارس حاکیمیت داییره لری آذربایجانلیلارا میللیت آچیسیندان هر هانکی بیر پای وئرمزلر دئیه- گونئی آذربایجانلیلاری بو مسئله یه سفربر اولماغا قانع ائتمگه چالیشمیشلار (2). بو یاناشما اوزرینده دوراقلادیقدا تهران حاکیمیتی اوغرونداکی قارشی دورما دئموکراسی ساواش و مجادیله سی دئییل، حاکیمیتی اله کئچیرمک اوچون بیر یاریشما ساییلمالیدیر. یاریشما مقوله سی نظره آلیندیقدا تهرانداکی حاکیمیت اوغرونداکی قارشی دورمادا سیرا ایلک اولاراق بو حاکیمیت ایله اوز اوزه قالان ایصلاحاتچیلار باشلیغی آلتینداکی جبهه مشارکت ایسلامی فارس، مجاهدین انقلاب ایسلامی فارس و اونلارین قولتوغونا بارینماغا چالیشان نهضت آزادی فارس، جنبش مسلمانان مبارز فارس، جبهه ملی فارس، حزب توده فارس و باشقا فارس تشکیلاتلاری نین آدلارینی سیرالاماق یئرلی اولار. بو تشکیلاتلار، فارس هؤرگوت و تشکیلاتلاری اولدوقلارینا باخمایاراق ایران آدینی اؤزلری ایله یئدک چکدیکلری اوچون ایران ممالیکی محروسه سینده کی فارس اولمایان ائتنوسلارین میللی دوشونجه دن یوخسوللارینی ایران آدی آلتیندا اؤزلری ایله سفربر ائده رک تهرانداکی فارس حاکیمیت سیستیمی نین قورونماسی اوچون قوشقو و شک یئری بوراخاجاق دئییللر. یئری گلمیشکن کئچمیش گونلرده ایستر میرحسین موسوی نین و ایسترسه ده اونون دالیندا گیزلنه رک \"ایرانیت و فارسلیق مقوله سینی\" \"جمهوری ایرانی\" آدی آلتیندا قابارتماغا چالیشان فارسچی دوشونجه و فیکیرلری نظردن کئچیرمگه چالیشاق، میرحسین موسوی آدینا اوخویوروق:\n\"مهندس میرحسین موسوی روز شنبه در گفت‌وگویی کوتاه با قلم‌نیوز، درباره شعارهای نهضت سبز در در اجتماعات اظهار کرد: شعارهایی مورد حمایت راه سبز میلیونی مردم است که فراتر از قانون اساسی جمهوری اسلامی نرود. خواسته مردم دفاع از جمهوریت نظام در کنار اسلامیت آن است و شعار جمهوری اسلامی نه یک کلمه کم نه یک کلمه زیاد ..\"(3).\nاوسته کی چیخیش ایله میرحسین موسوی ولایت فقیه اساسیندا قورولموش جمهوری ایسلامی فارس حاکیمیتینه اؤزونو مقید ائتدیگینی آچیق و آیدین گؤروروک. بو آرادا مهدی کروبی، سیدمحمد خاتمی، هاشمی رفسنجانی، جبهه مشارکت اسلامی، مجاهدین انقلاب اسلامی، جنبش روحانیت مبارز و بیر سیرا قومداکی دین مرجعلری نین ده میرحسین موسوی نی قوللاماسی بو مسئله اوزره هئچ بیر قوشقو و شک یئری بوراخاجاق دئییل. مسئله بئله اولدوقدا بوگونکو فارس حاکیمیت داییره لرینده کی ساواش دئموکراسی اوغروندا دئییل، چؤکمه گه یؤنلمیش فارس جمهوری ایسلامی حاکیمیتینی نی توتولدوغو مهلکه دن قورتارماق ایللر بویو او حاکیمیته قوللوق ائتمیش شخصلرین بیرینجی گؤرئو و وظیفه لری ساییلمیش گؤرونر. ائله اوندان یانادا میرحسین موسوی اوسته آدی چکیلن شخص و تشکیلاتلاردان گؤرئو آلمیش بیر ذات ساییلمالیدیر. دئمک، بوگون جمهوری ایسلامی سیرالارینداکی ساواش کیمی قاباردیلمیش قارشی دورمالار اصلینده حاکیمیت اوغروندا قلمه آلیناجاق ساواش دئییل، جمهوری ایسلامی نیظام و اینتیظامی نین هانکی یؤنده حرکت ائتدیگی نین اویقون اولوب اولمادیغی اوزرینده دوشونجه بیرلیگینه واریلماسی نین چتین بیر آشامایا آیاق باسدیغی سؤز قونوسو اولمالیدیر. ائله اوندان یانا دا هاشمی رفسنجانی توتوجو و محافظه کار کسیمی قانع ائتمک اوچون دوشونجه و فیکیرلرینی بیرینجی ایسلام حاکمیتی نین قورولوش زامانلارینا اساسلاندیرماغا چالیشاراق ولایت فقیه ساییلان سیدعلی حسینی آدرئسینه مساژلار وئرمگه چالیشمیش گؤرونر (4). میرحسین موسوی نین اوسته کی چیخیشی ایچریده کی فارس میللتچیلرینی او جمله دن حشمت الله طبرزدی کیمی لری اولدوقجا راحاتسیز ائتمیش، اوخویوروق:\n\" سایت های اینترنتی به نقل از اقای موسوی گفته شده بود: جمهوری اسلامی نه یک کلمه کم و نه یک کلمه زیاد. از زبان او گفته شده بود، شعار های انحرافی که منظور:استقلال -ازادی- جمهوری ایرانی، بوده است، انحراف از جنبش اخیر است!... حضرت عالی از سوی شورای نگهبان برای رقابت در انتخابات تایید شدید و همین دستگاه به شما امکان تبلیغ و حضور در تلوزیون غیر ملی را داد. در حالی که صد ها نفر رد صلاحیت شدند. شما با حضور در انتخابات مردم را دعوت به پای صندوق های رای کردید ... شما اما به مردم وعده داده بودید که از رای ان ها صیانت می کنید.و البته همگان می دانستند که این شعاری بیش نیست اما چاره را در این دانستند که به این وعده اطمینان کنند. ... مردم ۳۰ خرداد به خیابان امدند تا اعلام کنند که با شخص ولی فقیه و شورای نگهبان و همه ی نهاد های وابسته یا در واقع نظا�� مخالف هستند. حتا خود شما نیز با این حرکت مردم هم اهنگی کردید اما گویا متوجه نبودید که چه می کنید!.. مردم تنها خواسته ای که از شما دارند این است که جا نزنید. ممکن است حتا شما نیز بازداشت شوید. خواهش ما این است که اعتراف نکنید. این خواسته ی مردم از اصلاح طلبان است. اما انتظار ندارند که خون بدهند تا جمهوری اسلامی نه یک کلمه کم و نه یک کلمه زیاد،تثبیت شود\"(5).\nاوسته گؤروندوگو کیمی کئچمیش اوتوز ایلده ایسلام آدی آلتیندا بارینمیش و کئچمیش سکسن بئش ایلده ایرانلیلیق دونونا سوخولموش فارسچیلیق مقوله سی حاکیمیت داییره سی نین ائشیگینده بیله فارس اولمایان میللیتلری توزاغا سالماق اوچون تور و توزاغینی قورموش گؤرونر.\nدئمک، مسئله یالنیز چوروموش فارس ولایت فقیه حاکیمیتینی ایله حئسابلاشماق دئییل، دؤنه دؤنه دیکتاتورلوق علیهینه ساواشاق دئیه فارس شاهلیغی و ولایت فقیه لیگی علیهینه قان و جان وئره رک فارسلیق قوربانلیغیندا دوز چؤرک بیلمزلیکلره قوربان گئتمکدن قاچینماق آذربایجان میللی شخص و تشکیلاتلاری نین ایلک آماج و هدفی ساییلمالیدیر.\nاوسته کی گؤرونوملر ایران ممالیکی محروسه سینده کی فارس اولمایان ائتنوسلارین نئجه بیر قاریشیق و مرکب اورتامدا یئر آلمالاریندان سؤز آچار. مسئله بئله اورتایا قویولدوقدا چیخیش یولو نه اولمالی دئیه گئنه بیر چوخلاری نین ذهنی قاریشمیش مقامدا یئر آلار. اونلار تهرانداکی حاکیمیت داییره لرینده کی قارشی دورمادان اوراداکی فارس اولمایان ائتنوسلارین او جمله دن آذربایجان تورکلری نین اتکیلندیکلرینی و تهرانداکی گؤستریلرده بیر چوخ آذربایجانلیلارین قوربان گئتدیکلرینی قلمه ایله گؤز اؤنونه سرگیله یه رک آذربایجان شهر و کندلری نین ده اونلارا کؤمک ائتمک میللی و مدنی بورجو وار دئیه آذربایجانلیلارین میللی حیسلرینی قیدیقلاماغا و اونلاری بیر داها تهرانداکی حاکیمیت دگیشیمی اوچون مئیدانا سوروکلمگه چالیشارلار.\nاونلار بو دوشونجه و فیکیرلری اؤنه سوررکن دوشونجه و فیکیر باخیمیندان کیم کیمین خیدمتینده اولدوغونو بیله اؤزلرینه آچیقلاماق ایستمزلر. دئمک، تهرانداکی آذربایجانلیلار بیر یانا دورسون فارس ولایت فقیه حاکیمیتی نین باشچیسی سیدعلی حسینی خامنه ای و اونون اوزنگیسینده ایسلامیت آدی آلتیندا فارسلیغا مینیک وئرن ذاتلار و حتی اونلارا بوگون مخالیف گؤرونن آیت الله موسوی اردبیلی، موسوی تبریزیلری، میر حسین موسویلر، مصطفی تاجزاده لر و بهزاد نبویلر بیله فارسلیق توتساغیندا میللی دوشونجه دن ساغیلاراق فارسلیق نؤکرلیگینی اؤزلرینه شرف بیلن ذاتلاری اولدوقلارینی گؤرمزدن حرکت ائدرلر. بو مسئله یه بیر آز داها آچیقلاماق گتیرمک اوچون هر هانکی بیر اوردو سیرارینا قوشولموش انسانلار اوزره دوشونجه و فیکیر یئریتمگه چالیشاق. اوردو سیراسینا قاتیلمیش هر هانکی بیر اَر و عسگر او اوردو سیراسیندان اؤزونو خیلاص (ترخیص) ائدن گونه دک ایشلک (عملکرد) باخیمیندان او اوردونون ووران قولو ساییلدیغینا باخمایاراق دوشونجه و فیکیر باخیمیندان او اوردونون توتساغی ساییلار. دئمک، فارس ایستعمارچیلیغی و شوونیزمی نین آلدادیجی و یالانچی تبلیغاتینا اویاراق دوشونجه و فیکیر باخیمیندان توتساق دوروموندا اولان هرهانکی شخص و توپلوم اؤز میللی منلیک و کیملیگیندن اوزاق دوشدوگو اوچون یئری گلدیکده دوشمنین کسر قیلینجی دا ساییلابیلر دئیه دوشونم�� لی ییک. بو باخیمدان آذربایجان میللی حرکتی اؤزونو تهراندا دوشونجه و فیکیر باخیمیندان توتساق اولموش آذربایجان تورکلری ایله عیارلامالی دئییل، اؤزو حرکت مستقیللیگینی قورویاراق اونلاری اؤز میللی منلیک و کیملیکلرینه دوشوندورمه لیدیر دئیه دوشونجه و فیکیر یئریتمه لی ییک.\nدئمک، ایران ممالیکی محروسه سینده کی فارس اولمایان ائتنوسلارین میللی و مدنی آزادلیغی فارس ایستعمارچیلیغینی الینده بیر قورتولوش رمزی دئیه ساخلامیش شخص و تشکیلاتلار ایله آخار باخار یاناشماق و اوزدن ایراق توپلومو قورد قارشیسیندا آیین شایین اوتلاماق اولابیلمز دئیه دوشونمه لی ییک. بئله لیکله آذربایجان میللی فعاللاری و تشکیلاتلاری دئیه هرهانکی فارسچی بیر آخین (جریان) نین یئلی ایله ترپنمک، اسمک و اونون داورانیشینا ترس داورانیش گؤسترمک دئییل، ایران ممالیکی محروسه سینده فارس اولمایان ائتنوسلار ایله فارس ایستعمارلیغینا قارشین اورتاق دیل تاپماغا اورتام یاراتماق، آذربایجان خالقینا آیدینلیق وئرمک و اونلاری تشکیلاتلاندیرماغا یول گؤستره رک بو چتین و چیخیلماز اورتامدان چیخیش یولو تاپماق اولار دئیه دوشونمه لی ییک.\nقایناقلار:\n1 ایشیق سؤنمز، فارس دیل و مدنیتینه اساسلانمیش حاکیمیتین ایران ممالیکی محروسه سینده کی جمهور باشقانی سئچیمی اویونلاری: http:\/\/www.azadtribun.net\/x19510.htm\n1.1 ایشیق سؤنمز، ایراندا جمهورباشقانی سئچیمی، حاکیمیت اوغروندا دؤیوش و آذربایجان میللی مسئله سی: http:\/\/www.azadtribun.net\/x19730.htm\n2 باخینیز گوناز تئلویزیونونداکی او زامانکی جانلی دانیشیقلار.\n3 میرحسین موسوی: جنبش حق‌طلبانه مردم کوچکترین ارتباطی با خارج ندارد\/ سرشت جنبش مردم،جنبه مسالمت‌آمیز دارد: پایگاه اطلاع رسانی میرحسین موسوی: http:\/\/mirhossein.barnegar.com\/view-537.html\n4 انجمن هوادان میرحسین موسوی، فیلم کامل نماز جمعه هاشمی رفسنجانی 26 تیر 1388: http:\/\/friendfeed.com\/omena\/6978fd4e\/26-1388","num_words":1940,"character_repetition_ratio":0.062,"word_repetition_ratio":0.01,"special_characters_ratio":0.217,"stopwords_ratio":0.001,"flagged_words_ratio":0.001,"lang_id_score":0.999,"perplexity_score":296657.4,"cluster_detection":-1}
+{"text":"آزربایجان: سعید مینایی فعال تورک آزربایجانی از احضار خود به شعبه ۱۵ دادگاه انقلاب تهران خبر داد \/ 7 سپتامبر 2024\nآزربایجان: کریم اسماعیل زاده از زندان تبریز آزاد شد \/ 6 سپتامبر 2024\nآزربایجان: اظهارنظر عجیب مدیرکل ثبت احوال استان اردبیل درباره انتخاب نام‌های تورکی برای کودکان \/ 5 سپتامبر 2024\nایران: سخنگوی آتش‌نشانی تهران: برخی خودروهای داخلی در تصادفات به سرعت آتش می‌گیرند \/ 4 سپتامبر 2024\nتیتر یک: حذف هویت ترکی تهران \/ 4 سپتامبر 2024\nآزربایجان: حضور شرکت کننده تبریزی با پیراهن تراختور در برنامه «مسترشف ترکیه» \/ 4 سپتامبر 2024\nشما اینجا هستید: \/ تورکجه \/ تورکییه جومهورباشقانی اردوغان ایله آمئریکا باشقانی بایدئن گؤروشدو\nتورکییه جومهورباشقانی اردوغان ایله آمئریکا باشقانی بایدئن گؤروشدو\nجومهورباشقانی اردوغان'ین، آمئریکا بیرلشیک دئولتلر باشقانی بایدئن ایله یاپتیغی گؤروشمه، یاخلاشیق ۱ ساعت ۱۰ دقیقه سوردو.\nتورکجه\n31 اکتبر 2021 - 15:29\nکد خبر: ۶۰۵۸۰\nتحریریه آرازنیوز\nتورکییه جومهورباشقانی اردوغان و آ.ب.د باشقانی بایدئن’ین گ-۲۰ لیدئرلر زیروه‌‌سی قاپسامیندا روما’داکی گؤروشمه‌سینده تورکیه-آ.ب.د ایلیشکیله‌رینی داها دا گوجلندیرمک و گلیشدیرمک ایچین موشترک ایراده بیانیندا بولونولدو.\nجومهورباشقانی اردوغان’ین، زیروه‌نین یاپیلدیغی نووولا کونگره مرکزی’نده‌کی تماسلاری چرچئوه‌سینده، ایکیلی گؤروشمه‌لری دوام ائدیر.\nبو قا‌پسامدا، تورکیبه جومهورباشقانی اردوغان’ین، آمئریکا بیرلشیک دئولتلر باشقانی بایدئن ایله یاپتیغی گؤروشمه، یاخلاشیق ۱ ساعت ۱۰ دقیقه سوردو.\nتورکبیه جومهورباشقانلیغی ایله‌تیشیم باشقانلیغیندان یاپیلان آچیقلامایا گؤره، اردوغان ایله بایدئن، ایتالیا’نین باشکندی روما’دا دئوام ائده‌ن گ-۲۰ لیدئرلر زیروه‌‌سی مارژین‌دا گؤروشدو.\nپوزیتیف بیر آتموسفئرده گرچئکله‌شن گؤروشمه‌ده، ایکیلی ایلیشکیلر و بؤلگه‌سل قونولار اله آلیندی.\nگؤروشمه‌ده ایکی لیدئر، تورکیه-آ.ب.د ایلیشکیلرینی داها دا گوجلندیرمک و گلیشدیرمک ایچین موشترک ایراده بیانیندا بولوندو. بو دوغرولتودا اورتاق بیر مئکانیزما قورولماسی قونوسوندا موطابیق قالدی.\nایکی اولکه آراسینداکی تیجارت حجمینین آرتیریلماسی یؤنونده‌کی اورتاق پئرسپئکتیف دوغرولتوسوندا قارشیلیقلی آتیلاجاق آدیملارین موذاکیره ائدیلدیگی گؤروشمه‌ده، ناتو ایتتیفاقی و ایستراتئژیک اورتاقلیق زمینینه وورغو یاپیلدی.\nگؤروشمه‌ده، ایقلیم دگیشیکلیگی قونوسوندا قارشیلیقلی آتیلان آدیملاردان دویولان ممنونیت ده دیله گتیریلدی.\nبیاز سارای: بایدئن، تورکییه ایله یاپیجی ایلیشکیلرین سورمه‌سینی ایسته‌دی\nبیاز سارای’دان یاپیلان باسین آچیقلاماسیندا، بایدئن ایله اردوغان’این روما’دا گ-۲۰ لیدئرلر زیروه‌سی قاپسامیندا بیر آرایا گلدیگی بلیرتیلدی.\nآچیقلامادا، بایدئن’ین تورکییه ایله یاپیجی ایلیشکیلرین سوردورولمه‌سی، ایش بیرلیگی آلانلارینین گئنیشله‌تیلمه‌سی و آنلاشمازلیقلارین ائتکین بیچیمده یؤنه‌تیلمه‌سی آرزوسونون آلتینی چیزدیگی، تورکییه’نین آفغانیستان’داکی ناتو میسیونونا یاخلاشیق ۲۰ ایل قاتقیدا بولونماسینی تقدیرله قارشیلادیغینی دیله گئتیردیگی آختاریلدی.\nلیدئرلرین گؤروشمه‌سینده، سوریه’ده‌کی سیاسی سوره‌ج، آفغانیستان’دا ائحتیاج صاحیبلرینه اینسانی یاردیمین چاتدیریلماسی، لیبیا’داکی سئچیملر، دوغو آغ‌دنیز’ده‌کی دوروم و قافقازیا’نین گونئیینده‌کی دیپلوماتیک چابالارین گونده‌مه گلدیگی قئید ائدیلدی.\nآ.ب.د باشقانی بایدئن’ین ایکی اولکه آراسیندا ساوونما ایش بیرلیگینی و تورکیه’نین ناتو اویه‌سی اولاراق اؤنه‌مینی تایید ائتدیگی، اؤته یاندان آمئریکا’نین تورکیه’نین روس اس-۴۰۰ فوزه ساوونما سیستئمینه صاحیب اولماسیندان راحاتسیزلیق دویدوغونا ایشارت ائتدیگی بیلدیریلدی.\nبایدئن’ین گؤروشمه‌ده آیریجا گوجلو دئموکراتیک قوروملارین، اینسان حاقلارینا سایغینین، باریش و ریفاه ایچین حوقوقون اوستونلوگونون اؤنه‌مینه وورغو یاپدیغی ایفاده ائدیلدی. \/ آنادولو خبرآژانسی","num_words":787,"character_repetition_ratio":0.072,"word_repetition_ratio":0.054,"special_characters_ratio":0.208,"stopwords_ratio":0.004,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":90086.6,"cluster_detection":-1}
+{"text":"İ alahi، الهی! Mən kiçik bir körpəyəm. اوز مرهمت دوشوندن بسل مِنی، سِنین مِهَبَت آغوشوندا بیویت مینی، سِنین تَربیَه مِکْتَبِندِ مِنْتَینِکِرَمِلِم. قارانلیقدان قورتر، پارلاق بیر ایشیق ایله مِنی; qəmginlikdən ذخیره eylə, gülşənin gülü eylə məni; سئنین آستناندا بیندلیک اتمک وچون من ایذن ور، پاک مومینلرین خاسییه و اگزلاقی باغیشلا منه. مِنِی انسان آل��ینه خئییر وِرِن ایله و اِبِدی هَیات تاچی ایل خوبیمی شَرَفَلَندیر.","num_words":157,"character_repetition_ratio":0.005,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.208,"stopwords_ratio":0.0,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.986,"perplexity_score":43522.2,"cluster_detection":-1}