diff --git "a/ahk_Latn/mala_000002_remove.jsonl" "b/ahk_Latn/mala_000002_remove.jsonl" new file mode 100644--- /dev/null +++ "b/ahk_Latn/mala_000002_remove.jsonl" @@ -0,0 +1,91 @@ +{"url":"","collection":"glot500","source":"Bloom","original_code":"ahk_Latn","text":"Jiˇ baˬ dawˇ-eu chawˬ nyiˬ ghaˬAˇ hu ba, zawˇ ghoeˇ-eu chawˬ nyiˬ ghaˬ jawˇ-eu meh.","num_words":15,"character_repetition_ratio":0.189,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.229,"stopwords_ratio":0.067,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":-1} +{"url":"","collection":"glot500","source":"Bloom","original_code":"ahk_Latn","text":"``Heu gaˇ oe-awˇ dzaˬ le-awˬ aˬ li aˬ buˇ deuˬ-oˇ\" lehˇ aˬ ma ehˇ-eu meh.","num_words":15,"character_repetition_ratio":0.0,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.311,"stopwords_ratio":0.467,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":-1} +{"url":"","collection":"glot500","source":"Bloom","original_code":"ahk_Latn","text":"Ya ciˆ ya ma ya uˆ kha, \"Kawˬ taˇ kawˬ laˇ\" lehˇ daˇ nya.","num_words":14,"character_repetition_ratio":0.0,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.298,"stopwords_ratio":0.143,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.979,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":-1} +{"url":"","collection":"glot500","source":"Bloom","original_code":"ahk_Latn","text":"Qhoeˇ miˇ neh, aˬ da aˬ ma deuˬ maˬ muiˬ-eu jeˬ jahˇ naˇ zaˬ deuˬ qawꞈ maˬ muiˬ-eu jeˬ jahˇ chaw nya-eu meh. Aˬ da aˬ ma deuˬ-aˬ, zaˬ deuˬ-ahˇ maˬ muiˬ-eu jeˬ biˇ deuˬ maˬ ya biꞈ htaˬ yaꞈ-a. Aˬ da aˬ ma deuˬ qhaˇ jahˇ-eu loꞈ-ehˇ zaˬ deuˬ jahˇ chaw nya-eu meh.","num_words":54,"character_repetition_ratio":0.168,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.263,"stopwords_ratio":0.481,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":-1} +{"url":"","collection":"glot500","source":"Bloom","original_code":"ahk_Latn","text":"Aˬ da-aˬ, aˇ doˆ-ahˇ zawˇ caˇ-euˬ myaˆ khaˬ zeuˇ nehˬ-euˬ meh. Aˬ maˬ-aˬ, ngaˬ-ahˇ uˬ qoˆ zeuˇ nehˬ-euˬ meh. Aˬ buˇ zaˬ ghaˬ-ahˇ-aˬ, phawˬ caꞈ (khehˇ diˬ aˇ siˬ) zeuˇ nehˬ-euˬ meh.","num_words":32,"character_repetition_ratio":0.198,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.276,"stopwords_ratio":0.188,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":-1} +{"url":"","collection":"glot500","source":"Bloom","original_code":"ahk_Latn","text":"Aˬ yawꞈ maꞈ aˬ gaˇ jawˇ luꞈ hta. Aˬ yawꞈ maꞈ deh ma deh lawˬ -ahˇ jawˇ luꞈ meh.","num_words":19,"character_repetition_ratio":0.143,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.266,"stopwords_ratio":0.421,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":-1} +{"url":"","collection":"glot500","source":"Bloom","original_code":"ahk_Latn","text":"Hawˬ shuiꞈ dzaˬ-eu ghaˇ duˬ lehˬ hmˬ dah ghaˬ ngeh Gahˬbehˬ Aˬkhaˬ hawˬ shuiꞈ dzaˬ-euˬ meh.","num_words":16,"character_repetition_ratio":0.195,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.198,"stopwords_ratio":0.062,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":-1} +{"url":"","collection":"glot500","source":"Bloom","original_code":"ahk_Latn","text":"Nga maꞈ miˬ shuˬ gawˬ jawˬ phaw lehˬ leˇ ma. Naw maꞈ ghaˬ law phaw lehˬ- iˇ lawˬ de.","num_words":19,"character_repetition_ratio":0.027,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.25,"stopwords_ratio":0.053,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.959,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":-1} +{"url":"","collection":"glot500","source":"Bloom","original_code":"ahk_Latn","text":"Maˬ ngeuˇ-a, maˬ ngeuˇ-a. \"Cehˆ zaꞈ-eu jeˬ ni ˇ gha ma.\"","num_words":11,"character_repetition_ratio":0.042,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.333,"stopwords_ratio":0.455,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":-1} +{"url":"","collection":"glot500","source":"Bloom","original_code":"ahk_Latn","text":"Qhoeˇ ngeh poˆ neh naˇ, saˬ laˬ ma aˇ muˇ biˇ-awˇ thinˬ chaˬ bi taw-ehˆ cheh cheh-eu keuˆ laˇ ngeh Li tsaˬ-ahˇ yawˬ muˇ na luꞈ geuꞈ mawꞈ-eu meh. ``Saˬ laˬ ma-oˇ, Li tsaˬ-ahˇ nga maꞈ aˇ muˇ-ahˇ dawˆ uˇ nehˬ laꞈ\" lehˇ aˬ li htiˬ ghaˬ ehˇ naˇ, ``Maˬ ngeuˇ-a beu, nga maꞈ aˇ muˇ-ahˇ dawˆ uˇ nehˬ laꞈ\" lehˇ aˬ buˇ htiˬ ghaˬ phaˇ ehˇ lehˇ, htiˬ muˇ htiˇ muˇ lu cheh cheh-eu meh jeˇ. Ehˇ qawꞈ, saˬ laˬ ma neh qhaˇ bi uˇ-euˬ muˇ-ahˇ tehꞈ-ehˇ ya uˇ-eu meh jeˇ. Li tsaˬ qhaˇ uˇ-eu muˇ-aˬ naˬ baꞈ tiꞈ tehꞈ-ehˇ za-eu meh.\"","num_words":103,"character_repetition_ratio":0.084,"word_repetition_ratio":0.021,"special_characters_ratio":0.272,"stopwords_ratio":0.184,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":-1} +{"url":"","collection":"glot500","source":"Bloom","original_code":"ahk_Latn","text":"Shaˬ ma lehˇ ehˇ-eu-aˬ, jeˬ zaˬ yaw huiˬ deuˬ-ahˇ ehˇ-awˇ sha�� zaˬ lehˇ ehˇ-eu-aˬ, jeˬ zaˬ yaw zaˬ deuˬ-ahˇ ehˇ-eu meh.","num_words":21,"character_repetition_ratio":0.164,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.261,"stopwords_ratio":0.381,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":-1} +{"url":"","collection":"glot500","source":"Bloom","original_code":"ahk_Latn","text":"Qhaˬ laˬ laˬ dzoeˬ-eu hteˇ saˇ, \"Aˬ-u, aˬ-u\" lehˇ dzoeˬ nya.","num_words":11,"character_repetition_ratio":0.0,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.311,"stopwords_ratio":0.091,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":-1} +{"url":"","collection":"glot500","source":"Bloom","original_code":"ahk_Latn","text":"Aˬ khuiˬ khuiˬ zaˬ aˬ gaˇ iˇ luꞈ hta. Aˬ khuiˬ khuiˬ zaˬ aˇ lawˇ mehˬ nah chaw hteh luꞈ nga.","num_words":21,"character_repetition_ratio":0.193,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.239,"stopwords_ratio":0.19,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":-1} +{"url":"","collection":"glot500","source":"Bloom","original_code":"ahk_Latn","text":"Aˇ jiˇ jiˇ zaˬ aˬ gaˇ iˇ luꞈ hta. Aˇ jiˇ jiˇ zaˬ aˬ khuiˬ mehˬ nah chaw hteh gheh luꞈ nga.","num_words":22,"character_repetition_ratio":0.198,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.256,"stopwords_ratio":0.136,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":-1} +{"url":"","collection":"glot500","source":"Bloom","original_code":"ahk_Latn","text":"Chehˇ dehꞈ goˇ laˇ naˇ chehˇ yaˇ moꞈ-awˇ chehˇ yehˆ lehˬ ma.","num_words":12,"character_repetition_ratio":0.0,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.217,"stopwords_ratio":0.167,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.737,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":-1} +{"url":"","collection":"silbloomlm","source":"BLOOM Library","original_code":"ahk","text":"Aˇ byeꞈ shaˇ leˇ beuˇ Aˇ byeꞈ shaˇ leˇ beuˇ….. Aˇ byeꞈ shaˇ leˇ beuˇ.\nAˬnmˇ Miˬnahˬ-oˇ, aˇ byeꞈ shaˇ leˇ beuˇ.\nAˬ nmˇ Buˇhtm-oˇ, aˇ byeꞈ shaˇ leˇ beuˇ.\nChaˇ gawˬ maˬ bi kawꞈ laˇ phaˬ-ehˇ saˬ phaˇ yaw muiˬ-ehˇ lahˇ cuꞈ-awˇ aˇ byeꞈ shaˇ leˇ beuˇ.\nAˇ byeꞈ ghawˬ mya ni shaˇ za naˇ meuˬ-ahˇ phi ahˬ-iˇ ma la.\nAˇ byeꞈ shaˇ duˬ-ahˇ le keuˆ ngeh, aˇ byeꞈ ghawˬ mya maˬ byeꞈ nga.\nMaˬ ya noeˬ shaˬ-aˇ nmˇ-oˇ. Ghaˬ tsahˬ yawˬ tsahˬ yawˬ-ahˇ phaˇ iˇ ma.\nAˇ byeꞈ byeꞈ muiˬ gaˇ haw sheˇ nmˇ-oˇ. Nawˬ-ahˇ laˬ qhaˬ maˬ chehˇ laˇ nya loˇ.\nAˇ byeꞈ shaˇ byah ghaˬ-euˬ ma nmˇ-oˇ. Nawˬ-ahˇ laˬ qhaˬ maˬ chehˇ laˇ nya loˇ.\nAˇ byeꞈ phi-awˇ ahˬ-iˇ ma. Aˇ byeꞈ phi-awˇ ahˬ-iˇ ma.\nAˇ byeꞈ zawˇ-ehˇ ahˬ muiˬ nga. Aˇ byeꞈ zawˇ-ehˇ ahˬ muiˬ nga.\nAˇ byeꞈ ahˬ za-euˬ phyuˇ deuˬ neh phehˬ zaˬ ma za-euˬ ghaˇ duˬ dzaˬ dzaˬ dawˇ dawˇ deuˬ zeuˇ ma. Khaˬ muˇ deuˬ qawꞈ zeuˇ nehˬ ma.","num_words":168,"character_repetition_ratio":0.144,"word_repetition_ratio":0.038,"special_characters_ratio":0.254,"stopwords_ratio":0.131,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":-1} +{"url":"","collection":"silbloomlm","source":"BLOOM Library","original_code":"ahk","text":"Buˇhtm hawˇ-eu Aˬnaˆ Ngaˬ-euˬ tsawˇ myahˇ Buˇhtm lehˇ ma. Aˬ yawꞈ-aˬ ngaˬ-euˬ chawˬ aˬ khuiˬ Aˬnaˆ lehˇ khuˇ meh.\nNgaˇ-aˬ Aˬnaˆ-ahˇ zawˇ niˇ gha mawꞈ nya. Ngaˇ aˬ yawꞈ naˆ maˬ tseˇ nya-eu gaˇ kawˆ ehˇ nehˬ-euˬ ma.\nQhoeˇ loꞈ-ehˇ ehˇ gaˇ aˬ yawꞈ maˬ ya leˇ-a.\n\"Haw sheˇ. Ngaˇ naˇ mehˇ tcoꞈ le\" lehˇ aˬ yawꞈ-ahˇ ehˇ nehˬ-euˬ ma.\nAˬnaˆ gheh \"Kaoˇ, kaoˇ\" lehˇ guˇ-eu meh. Aˬ yawꞈ gheh naˇ mehˇ tcoꞈ ma lehˇ ehˇ mawꞈ-eu meh.\n\"Heh, heu gaˇ haw sheˇ. Ngaˇ naˬ paꞈ tcoꞈ le\" lehˇ ehˇ nehˬ-euˬ ma.\nAˬnaˆ \"Kaoˇ, kaoˇ\" lehˇ guˇ-eu meh. Aˬ yawꞈ gheh naˬ paꞈ tcoꞈ le lehˇ ehˇ mawꞈ-eu meh.\n\"Heu gaˇ haw sheˇ. Ngaˇ myaˆ nuiˆ tcoꞈ le\" lehˇ ehˇ nehˬ-euˬ ma.\nAˬnaˆ \"Kaoˇ, kaoˇ\" lehˇ guˇ-eu meh. Aˬ yawꞈ gheh myaˆ nuiˆ tcoꞈ ma lehˇ ehˇ-eu meh.\n\"Heu gaˇ haw sheˇ. Ngaˇ mehˬ laˇ tcoˬ le\" lehˇ ehˇ nehˬ-euˬ ma.\nAˬnaˆ \"Kaoˇ, kaoˇ\" lehˇ guˇ-eu meh. Aˬ yawꞈ gheh mehˬ laˇ tcoꞈ ma lehˇ ehˇ mawꞈ-eu meh.\n\"Hehˬ, haw sheˇ. Ngaˇ aˬ khuiˇ nyiˬ khuiˇ neh tsawˬ niˇ ghaˬ nya le\" lehˇ ehˇ nehˬ-euˬ ma.\nAˬnaˆ \"Kaoˇ, kaoˇ, kaoˇ, kaoˇ, kaoˇ, lehˇ guˇ-eu meh. Aˬ yawꞈ gheh aˬ khuiˇ tcoꞈ ma lehˇ ehˇ mawꞈ-eu meh.\n\"Heu gaˇ haw sheˇ. Ngaˇ-aˬ shaˇ noeˬ nya le de\" lehˇ ehˇ nehˬ-euˬ ma.\nAˬnaˆ \"Kaoˇ, kaoˇ\" lehˇ guˇ-eu meh. Aˬ yawꞈ gheh shaˇ noeˬ nya le lehˇ ehˇ mawꞈ-eu meh.\n\"Heu gaˇ haw sheˇ. Ngaˇ aˬ laꞈ tcoꞈ le\" lehˇ ehˇ nehˬ-euˬ ma.\nAˬnaˆ \"Kaoˇ\" lehˇ guˇ-awˇ, qhoeˇ phaw chiˬ phyawˇ-awˇ dawˬ miˬ liˆ-eu meh. Aˬ yawꞈ dawˬ miˬ tcoꞈ le lehˇ ehˇ mawꞈ-eu meh.\nEhˇ qawꞈ, ngaˇ Aˬnaˆ-ahˇ gaˬ-awˇ, Aˬnaˆ qawꞈ ngaˬ-ahˇ gaˬ-eu meh.\nNawˬ-euˬ ghawˇ mawˇ-ahˇ tcoꞈ-eu aˇ sehˇ yawˬ sehˇ na luꞈ-euˬ tsawˇ myahˇ siˬ nya ma loˇ.\n\nDzaw geuꞈ-eu jeˬ, \"Yawˬ ha laꞈ qhoeˇ jaˆ-eu jeˬ-ahˇ nui qhahˇ shiˇ-awˬ.\"","num_words":310,"character_repetition_ratio":0.141,"word_repetition_ratio":0.076,"special_characters_ratio":0.267,"stopwords_ratio":0.348,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":-1} +{"url":"","collection":"silbloomlm","source":"BLOOM Library","original_code":"ahk","text":"Qoꞈ shuiꞈ khaˇ htahˇ phaˇ-eu Aˬ li Aˇloˆ Aˬkhaˬ qoꞈ shuiꞈ khaˇ htahˇ phaˇ-eu gaˇ kawˆ siˬ nya mawꞈ nya jeˇ. Aˬ da ehˇ nehˬ-eu.......\nAˬ dui Aˬkhaˬ zaˬ deuˬ qoꞈ shuiꞈ khaˇ htahˇ aˬ joˆ-ehˇ phaˇ-eu nawˇ siˬ nya ma loˇ.\nAˬ dui Aˬkhaˬ zaˬ qoꞈ shuiꞈ khaˇ htahˇ phaˇ-eu aˇ nah nawˇ siˬ nya ma loˇ.\nQoꞈ shuiꞈ khaˇ htahˇ phaˇ-eu ghaˇ duˬ Aˬkhaˬ zaˬ deuˬ gm leˇ-awˇ mehˬ bawˬ mˇ-eu meh.\nAˬkhaˬ zaˬ deuˬ qoꞈ shuiꞈ khaˇ htahˇ phaˇ-eu aˇ nah-aˬ, 12 siˬ ba la 28 nah meh.\nJeˬdmˇ deh qawꞈ-ahˇ jaˆ-eu baw duiˇ deh ga-ahˇ Aˬkhaˬ zaˬ deuˬ uiˬ leˇ-awˇ htahˬ di boe loe chehˇ lehˇ ui ni tsawˬ tsawˬ-ehˇ luˇ gha chehˇ gha meh.\nAˬkhaˬ dehꞈ jeˬ dehꞈ kawˆ aˇ muˇ muˇ ma neh dahˬ beh-awˇ dawˬ mehˬ dawˬ tcoˆ tcoˆ-eu laꞈ qhoeˇ qoꞈ shuiꞈ khaˇ htahˇ phaˇ-eu baw-iˬ phah-eu meh.\nGaˇ nyeh nyeh duˬ, aˬ chiˇ guˇ duˬ lehˇ jawˇ duˬ laˆ baw-awˇ guiˬ lahˬ bi tsehˬ meh.\nYawˬ ha phu yawˬ ha dawˬ chaˇ deuˬ, gaˇ nyeh deuˬ lehˬ hmˬ-awˇ nyeh-eu meh.\n1975 qoꞈ-ahˇ dahˬ beh-awˇ aˬ dui Aˬkhaˬ qoꞈ shuiꞈ khaˇ htahˇ phaˇ laꞈ-euˬ -euˬ meh.\nYawˬ qoꞈ na luꞈ Aˬkhaˬ aˇ nah maˬ bi byoˆ-iˇ phaˬ-ehˇ leh jeh-awˇ mˇ daˆ shaˇ daˆ leꞈ-eu tsaˬ meh.","num_words":211,"character_repetition_ratio":0.174,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.25,"stopwords_ratio":0.175,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":-1} +{"url":"","collection":"silbloomlm","source":"BLOOM Library","original_code":"ahk","text":"Hawˬ shuiˬ dzaˬ-eu Hawˬ shuiꞈ dzaˬ gaˇ le beuˇ nmˇ-oˇ, hawˬ shuiꞈ dzaˬ gaˇ le beuˇ nmˇ-oˇ.\nAˬkhaˬ mehˬ tsoeˬ dm muiˬ-awˇ hawˬ shuiꞈ dzaˬ gaˇ le beuˇ nmˇ-oˇ.\nJeˬ jawˇ yaw muiˬ-ehˇ geuꞈ tsaˬ-awˇ hawˬ shuiꞈ dzaˬ gaˇ le beuˇ nmˇ-oˇ.\nHtiˬ kawˆ loꞈ-ehˇ aˬ laꞈ tcaꞈ-awˇ hawˬ shuiꞈ dzaˬ gaˇ le beuˇ nmˇ-oˇ.\nHawˬ shuiꞈ dzaˬ gaˇ le keuˆ ngeh phu zaˬ deh zaˬ htiˬ byah ni jawˇ nga.\nHawˬ shuiꞈ dzaˬ gaˇ le keuˆ ngeh aˬ nyaꞈ aˬ jaˇ mˇ-eu meh.\nHawˬ shuiꞈ dzaˬ gaˇ le keuˆ ngeh tsawˇ mawˬ hawˬ jawˬ jawˬ luꞈ nga.\nHawˬ lahˬ shaˬ lahˬ lahˬ nehˬ luꞈ ngeh aˬ nmˇ-euˬ khuiˇ bahˬ tsiˬ maˬ noeˬ maˬ duˇ-euˬ gaˇ biˬ ga lehˆ-awˇ \"Aˬ nmˇ-oˇ, aˬ nmˇ-oˇ\" lehˇ guˇ-eu meh.\nKhuiˇ bahˬ tsiˬ qhoeˇ-ahˇ yaw khawˇ-ehˇ cehˆ gheh-awˇ paꞈ tawꞈ qoꞈ nehˬ-euˬ ma.\nTsawˇ mawˬ deuˬ ghoꞈ ghawˬ jiˇ-awˇ mˇ saˬ coꞈ luiˆ jiˇ ngeh jawˇ aˇ nyaꞈ aˇ beuˆ phaˇ geuꞈ-iˇ ma la.","num_words":160,"character_repetition_ratio":0.195,"word_repetition_ratio":0.04,"special_characters_ratio":0.24,"stopwords_ratio":0.181,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":-1} +{"url":"","collection":"silbloomlm","source":"BLOOM Library","original_code":"ahk","text":"Sŏp 10 Pơpă ing Gơñu Hlak Nao Lĕ Keˇleˇ keˇleˇ-aˬ, niˇ gha duˬ-ahˇ iˇ nga.\nPiˇ piˇ-aˬ, miˬ dzaˬ laˆ lawˬ naˬ duˬ-ahˇ iˇ nga.\nPiˇ piˇ-aˬ miˬ dzaˬ laˆ lawˬ jawˇ gaˇ iˇ nga.\nMiˬ dzaˬ laˆ lawˬ deh ga-ahˇ iˇ nga.\nMiˬ dzaˬ laˆ lawˬ-aˬ lawˬ liˬ-ahˇ mawˇ ngaˬ.\nLawˬ liˬ-aˬ tcaꞈ dzoeˇ htaˬ-eu jawˇ duˬ-ahˇ iˇ nga.\nAˬ yawꞈ maꞈ dawˬ tawˆ luꞈ htiˬ gaˇ tehꞈ-ehˇ iˇ dzoeˇ-euˬ mehˬ.","num_words":71,"character_repetition_ratio":0.172,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.26,"stopwords_ratio":0.056,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":-1} +{"url":"","collection":"silbloomlm","source":"BLOOM Library","original_code":"ahk","text":"Sŏp 5 ing Gơñu Dưi Suang Mahˬ gaˇ nyeh nyeh nya law nmˇ-aˬ, aˬ khuiˇ nyiˬ khuiˇ tehꞈ-ehˇ yawꞈ-awˇ nyeh tehꞈ-a.\nYa ma gaˇ nyeh nyeh nya law nmˇ-aˬ, aˬ khuiˇ mˇ yawꞈ mˇ yawꞈ-ehˇ nyeh tehꞈ-a.\nIˇ shmˇ gaˇ nyeh nyeh nya law nmˇ-aˬ, qhoeˇ phaw heu phaw-ehˇ tsawˬ tsawˬ-ehˇ nyeh tehꞈ-a.\nYa ciˆ ya phoeˇ gaˇ nyeh nyeh nya law nmˇ-aˬ, ghawˇ mawˇ mˇ nyeh mˇ nyeh-ehˇ nyeh tehꞈ-a.\nAˇ lawˇ gaˇ nyeh nyeh nya law nmˇ-aˬ, ghawˇ yeuꞈ ghawˇ yeuꞈ-ehˇ nyeh tehꞈ-a.\nHawˬ buˬ ma gaˇ nyeh nyeh nya law nmˇ-aˬ jawˬ jawˬ-ehˇ zeuˆ jawˬ zeuˆ jawˬ-ehˇ nyeh tehꞈ-a.\nAˬ yawꞈ maꞈ nyeh luꞈ ngaˇ-a.\nAˬ yawꞈ maꞈ zawˇ byawˬ nga.","num_words":113,"character_repetition_ratio":0.194,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.251,"stopwords_ratio":0.133,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":-1} +{"url":"","collection":"silbloomlm","source":"BLOOM Library","original_code":"ahk","text":"Chawˬ shaˇ poˆ-eu ho caꞈ Htiˬ nah-aˬ, sahˬ phaˬ htiˬ ghaˬ tehꞈ-ehˇ miˇ qhahˬ laꞈ qhoeˇ chah haw-iˇ ngeh, gaˇ ma-ahˇ ho caꞈ aˬ ma hawˇ-eu zaˬ deuˬ-ahˇ mawˇ-euˬ meh. Qhoeˇ ngeh, ho caꞈ aˬ ma qhoeˇ mawˇ \"Ngaˬ ha ma zaˬ-ahˇ chaw ba nehˬ laꞈ-awˬ. Ngaˬ ha ma zaˬ-euˬ ghaˇ duˬ dzaˇ poˆ-iˇ-euˬ ngaˬ-euˬ qhaˬ dzeˇ zaˬ-ahˇ aˇ hahˇ neh baꞈ dzaˬ-euˬ meh. Ngaˬ ha ma zaˬ-ahˇ chaw ba nehˬ laꞈ sahˬ phaˬ-oˇ\" lehˇ ngoeˇ ngoeˇ-ehˇ shaˇ-eu meh.\nGaˇ kawˆ qhoeˇ-ahˇ ya gaˬ ngeh, sahˬ phaˬ nui ma maˬ saˇ-ehˇ aˇ hahˇ-ahˇ nyehꞈ mi-eu ghaˇ duˬ hawˇ-eu ho caꞈ aˬ ha ma zaˬ-ahˇ maˬ phaˇ sehꞈ-eu ghaˇ duˬ aˬ yawꞈ-euˬ zaˬ qaˆ deuˬ-ahˇ htiˬ poˆ tehꞈ-ehˇ qhehˇ gheh-euˬ meh. Miˇ qhahˬ saˇ kha baˬ da neh sahˬ phaˬ dzaˬ ngeh maˬ khuiˇ dawˇ ngeh maˬ htmˬ-ehˇ shaˬ luꞈ ngeh sahˬ phaˬ zaˬ miˬ ehˇ-eu, \"Aˬ da-oˇ, aˬ jeˬ noeˬ shaˬ luꞈ hte. Aˬ buˇ chaw ba nya-eu jeˬ jaˆ naˇ ehˇ nehˬ laꞈ-awˬ.\" Aˬ da ghaˬ gheh \"Aˬ buˇ-oˇ, aˬ da maˬ shiˇ mi naꞈ-ehˇ aˬ dui aˇ jeuˬ laꞈ qhoeˇ ghaˬ qhaˇ qaˆ dzehˬ-eu ghaˬ nehˬ-ehˇ nymˇ dahˬ chawˬ shaˇ baw nehˬ yaꞈ mawꞈ nya\" lehˇ ehˇ nehˬ-euˬ meh.\nEhˇ qawꞈ, sahˬ phaˬ zaˬ miˬ-aˬ, aˬ yawꞈ-euˬ aˇ jeuˬ ho caꞈ-ahˇ maˬ yuˇ mawꞈ-eu miˇ neh aˇ jeuˬ nui deuˬ-ahˇ poˆ nehˬ laꞈ-eu ghaˇ duˬ sahˬ phaˬ-ahˇ ehˇ -eu meh. Sahˬ phaˬ qawˬ nui ma tsaˬ-eu miˇ neh yawˬ nah yawꞈ keuˆ laˇ ngeh laꞈ qawˆ haw-eu tsawˇ haˬ jawˇ gaˇ aˬ buˇ qhoeˇ ghaˬ iˇ-awˇ, \"Miˇ tsaˬ qhoeˬ taˆ aˬ chawˬ naˆ maˬ tseˇ ghaˬ qaˆ dzehˬ-eu aˬ suˇ ghaˬ-a\" lehˇ naˇ haˬ-euˬ meh. Laꞈ qawˆ haw nehˬ-eu ghaˬ ehˇ-eu \"Aˬ buˇ-oˇ, ngaˇ siˬ nya-eu-aˬ, miˇ tsaˬ qhoeˇ taˆ aˬ chawˬ naˆ maˬ tseˇ ghaˬ qaˆ dzehˬ-eu ghaˬ-aˬ, nahˇ ma meh\" lehˇ ehˇ nehˬ-euˬ meh.\nQhoeˇ naˇ, aˬ buˇ qhoeˇ ghaˬ nahˇ ma jawˇ gaˇ le-awˇ \"Miˇ tsaˬ qhoeˇ taˆ ghaˬ qhaˇ qaˆ dzehˬ-eu ghaˬ nawˇ ma loˇ\" lehˇ naˇ haˬ-euˬ meh. Nahˇ ma ehˇ-eu \"Oˇ, ngaˇ naˆ maˬ tseˇ ghaˬ qaˆ dzehˬ-eu ghaˬ jawˇ meh. Mˬ dmˇ neh chah tsoeˬ gheh naˇ ngaˇ htiˬ jeˬ-iˬ maˬ phaˇ mawˇ nya meh, mˬ dmˇ-aˬ ngaˇ naˆ maˬ tseˇ ghaˬ qaˆ dzehˬ meh\" lehˇ ehˇ nehˬ-euˬ meh.\nYawˬ nah yawꞈ phaˇ keuˆ laˇ ngeh, mˬ dmˇ jawˇ gaˇ le-awˇ \"Miˇ tsaˬ qhoeˇ taˆ ghaˬ qhaˇ qaˆ dzehˬ-eu ghaˬ nawˇ ma loˇ\" leh naˇ haˬ leˇ-eu meh. Mˬ dmˇ gheh \"Ngaˇ maˬ ngeuˇ, ngaˇ naˆ maˬ tseˇ ghaˬ qaˆ dzehˬ-eu-aˬ jaˬ lehˇ meh. Jaˬ lehˇ baw laˇ naˇ, ngaˇ htiˬ jeˬ-iˬ maˬ gheh nya-a. Jaˬ lehˇ lehˇ ma hteu-aˬ, nga maꞈ-ahˇ htiˬ qhehˬ naˇ gawˬ jawˬ-ahˇ chiˬ daˆ gheh, htiˬ qhehˬ naˇ ghaˬ lawˬ-ahˇ chiˬ kha gheh, htiˬ poˆ naˆ nga maꞈ yaw khaˬ htiˬ ghaˬ htiˇ ghaˬ nawˬ htehˬ laˇ lehˇ, htiˬ poˆ naˆ maˬ khamˬ choeˇ naˇ uˬ jeˬ jeˬ ma jeˬ-awˇ htiˬ ghaˬ htiˇ ghaˬ ya deuˆ cheh cheh, htiˬ poˆ naˆ uˬ yehˇ loꞈ-ehˇ iˇ shoi qawꞈ ya shoi kha gheh-eu meh. Qhoeˇ miˇ neh ghaˬ qaˆ dzehˬ-eu jaˬ lehˇ jawˇ gaˇ iˇ-awˬ lehˇ mˬ dmˇ ehˇ nehˬ-euˬ meh.\nSahˬ phaˬ aˬ buˇ qawꞈ jaˬ lehˇ jawˇ gaˇ yaw khawˇ-ehˇ iˇ-awˇ \"Miˇ tsaˬ qhoeˇ taˆ nawˇ ghaˬ qhaˇ qaˆ dzehˬ-eu ghaˬ ma loˇ\" lehˇ naˇ haˬ-euˬ meh. \"Oˇ, ngaˇ maˬ ngeuˇ de. Ngaˇ naˆ maˬ tseˇ ghaˬ qaˆ dzehˬ-eu ghaˬ gawˬ jawˇ meh. Ngaˇ iˇ-eu gaˇ ma-ahˇ aˬ yawꞈ jawˇ tsoeˬ naˇ ngaˇ maˬ phaˇ luˆ doˆ nya meh. Qhoeˇ miˇ neh gawˬ jawˬ jawˇ gaˇ nawˇ iˇ-awˬ\" lehˇ jaˬ lehˇ ehˇ nehˬ-euˬ meh.\nGawˬ jawˬ jawˇ gaˇ phaˇ le-awˇ phaˇ naˇ haˬ leˇ-euˬ meh. Gawˬ jawˬ ehˇ-eu \"Ngaˇ ghaˬ qhaˇ qaˆ dzehˬ-eu ghaˬ maˬ ngeuˇ. Ngaˇ naˆ maˬ tseˇ ghaˬ qaˆ dzehˬ-eu ghaˬ mawˇ neˇ meh. Mawˇ neˇ uˬ choeˇ neh ngaˬ-ahˇ htahˬ laˇ naˇ, htahˬ meuˇ htahˬ loeˇ jiˇ nya meh. Qhoeˇ miˇ neh mawˇ neˇ jawˇ gaˇ iˇ-awˬ\" lehˇ gawˬ jawˬ ehˇ nehˬ-euˬ meh.\nMehˬ hu phaw deuˬ-ahˇ naˇ haˬ laꞈ-euˬ loꞈ-ehˇ mawˇ neˇ jawˇ gaˇ iˇ keuˆ naˇ \"Mawˇ neˇ-oˇ, nawˇ ghaˬ qhaˇ qaˆ dzehˬ-euˬ ghaˬ maˬ ngeuˇ loˇ. Ngaˬ-ahˇ jaˬ myawꞈ htaˬ myawꞈ de\" lehˇ ehˇ nehˬ-euˬ meh. Mawˇ neˇ gheh \"Aˇ... ngaˇ aˬ joˆ-ehˇ ngeuˇ phaˬ nga. Ngaˇ aˇ caˆ naˆ maˬ tseˇ ghaˬ maˬ qaˆ dzehˬ-a. Aˇ caꞈ ngaˬ-ahˇ sheuˬ-awˇ tsawˇ haˬ jawˇ gaˇ sheuˬ keuˆ naˇ tsawˇ haˬ qhaˇ qhehˇ-eu ngaˇ ya mˇ meh. Htiˬ poˆ naˆ aˇ bawˇ dawˬ phehˬ-ahˇ paꞈ tawꞈ-awˇ bi jawˇ laꞈ naˇ qawꞈ htiˬ nah nah ga ni qhoeˇ loꞈ-ehˇ ya jawˇ meh. Htiˬ jeˬ-iˬ maˬ gheh nya-a. Qhoeˇ miˇ neh aˇ caˆ jawˇ gaˇ iˇ-awˬ\" lehˇ mawˇ neˇ ehˇ nehˬ-euˬ meh.\nSahˬ phaˬ zaˬ miˬ gheh aˇ caˆ jawˇ gaˇ phaˇ iˇ-awˇ aˬ myah myah loꞈ-ehˇ phaˇ naˇ haˬ ngeh, aˇ caˆ ehˇ-eu \"Aˇ... miˇ tsaˬ qhoeˇ taˆ ghaˬ qhaˇ qaˆ dzehˬ-euˬ-aˬ, ngaˇ maˬ ngeuˇ. Ngaˇ naˆ maˬ tseˇ ghaˬ qaˆ dzehˬ-euˬ ghaˬ-aˬ, ho caꞈ meh. Aˬ yawꞈ neh kawꞈ naˇ ngaˇ gheh yaw tcehˆ yaw lehˆ-ehˇ ya pyeuꞈ jiˇ meh. Htiˬ jeˬ-iˬ maˬ gheh nya-a. Nawˇ aˬ yawꞈ-ahˇ mawˇ-iˇ-awˬ\" lehˇ ehˇ qoꞈ nehˬ-euˬ meh.\nAˇ saˬ saˬ laˇ ngeh, sahˬ phaˬ zaˬ miˬ-aˬ, ho caꞈ jawˇ gaˇ phaˇ ya ghoꞈ qoꞈ-iˇ-awˇ aˬ yawꞈ-euˬ aˬ da neh nui ma tsaˬ htaˬ-euˬ ghaˬ nehˬ-ehˇ yuˇ-eu ghaˇ duˬ noeˬ tcehˆ-euˬ meh. Sahˬ phaˬ qawꞈ ni laˬ qhaˬ chehˇ dui dui-awˇ, miˇ qhahˬ qhahˬ lah ni bi dzaˬ bi dawˇ-eu ghaˇ duˬ khuˇ gaˬ keuˆ-euˬ meh. Miˇ qhahˬ zaˬ deuˬ qawꞈ oeˇ mˇ baˇ gaˇ bi dzaˬ bi dawˇ-eu ghaˇ duˬ uˬ ciꞈ uˬ shawˬ-ehˇ, aˇ siˬ aˇ lu deuˬ poˆ poˆ-ehˇ chehˇ gha dui dui luꞈ meh. Qhoeˇ miˇ neh iˬ nah keuˆ ni ho caꞈ deuˬ-aˬ, uˬ ciˆ phaw keuˆ ni laꞈ nyiˇ doˆ-iˇ doˆ-iˇ-ehˇ dzaˇ poˆ dzaˬ-eu meh.","num_words":966,"character_repetition_ratio":0.107,"word_repetition_ratio":0.013,"special_characters_ratio":0.251,"stopwords_ratio":0.249,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":-1} +{"url":"","collection":"silbloomlm","source":"BLOOM Library","original_code":"ahk","text":"Phoˇtaˇleˇ-oˇ guiˬ lahˬ huiˬ ma de Phoˇtaˇleˇ-aˬ, mawˇ khawˇ aˇ baˇ baˇ zaˬ deuˬ jaˆ meh.\nPhoˇtaˇleˇ-aˬ, dzaˬ-eu ghaˇ duˬ khaˬ muˇ jaˆ meh.\nPhoˇtaˇleˇ-aˬ, mawˇ khawˇ hawˇ-eu, khaˬ muˇ sahˬ boꞈ sawˇ nymˇ-ahˇ yuˇ gheh-euˬ meh.\nPhoˇtaˇleˇ-aˬ, chawˬ deuˬ-ahˇ mawˇ khawˇ aˇ baˇ deuˬ bi mui niˇ gha-eu meh.\nPhoˇtaˇleˇ-aˬ, chawˬ deuˬ-ahˇ khaˬ muˇ bi dzaˬ-eu meh.\nChawˬ htiˬ paˆ na deuˬ-aˬ, mawˇ khawˇ deuˬ niˇ gha ghaˬ naˇ byehˇ-awˇ chah-eu meh.\nChawˬ htiˬ paˆ na deuˬ-aˬ, khaˬ muˇ bi dzaˬ ghaˬ naˇ htiˬ jeˬ-iˬ maˬ ehˇ ni chah-eu meh.\nChawˬ htiˬ paˆ na deuˬ-aˬ, ``Mawˇ khawˇ bi niˇ gha nehˬ laꞈ-euˬ guiˬ lahˬ huiˬ miˇ-a de\" lehˇ ehˇ-eu meh.\nChawˬ htiˬ paˆ na deuˬ-aˬ ``Khaˬ muˇ bi dzaˬ nehˬ laꞈ-euˬ guiˬ lahˬ huiˬ miˇ-a de\" lehˇ ehˇ-eu meh.\nPhoˇtaˇleˇ-aˬ, chawˬ deuˬ guiˬ lahˬ huiˬ miˇ-a, lehˇ ehˇ nehˬ ngeh, nui qhahˇ shiˇ dui dui-eu meh.\nAˬ chawˬ yawˬ ha-ahˇ yaw muiˬ jeˬ mˇ nehˬ laꞈ ngeh, guiˬ lahˬ huiˬ miˇ-a, lehˇ ya ehˇ-eu gaˇ kawˆ-ahˇ Phoˇtaˇleˇ siˬ nya laˇ-euˬ meh.\nPhoˇtaˇle, aˬ za za-ehˇ ehˇ-eu, guiˬ lahˬ huiˬ miˇ-a.","num_words":181,"character_repetition_ratio":0.15,"word_repetition_ratio":0.023,"special_characters_ratio":0.249,"stopwords_ratio":0.177,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":-1} +{"url":"","collection":"madlad400","source":"CC 20220801","original_code":"ahk","text":"Dawˬ caˇ 130—Iˬ baˇ pyehˬ | Ka li zaˬ-euˬ dawˬ caˇ\\nREAD IN Abkhaz Acholi Afrikaans Akha Albanian Altai American Sign Language Amharic Arabic Armenian Aukan Aymara Azerbaijani Azerbaijani (Cyrillic) Baoule Bashkir Bassa (Cameroon) Batak (Karo) Batak (Simalungun) Batak (Toba) Belize Kriol Biak Bicol Bislama Boulou Bulgarian Cambodian Catalan Cebuano Chichewa Chin (Hakha) Chinese Cantonese (Simplified) Chinese Cantonese (Traditional) Chinese Mandarin (Simplified) Chinese Mandarin (Traditional) Chitonga Chitonga (Malawi) Chitumbuka Chiyao Chokwe Chol Chuvash Cibemba Cinyanja Croatian Damara Dangme Danish Dayak Ngaju Douala Drehu Dutch Edo Efik English Esan Estonian Ewe Faroese Fijian Finnish Fon French Fulfulde (Cameroon) Ga Georgian German Gokana Greek Guarani Gun Haitian Creole Hausa Herero Hiligaynon Hindi Hiri Motu Hungarian Iban Ibanag Icelandic Igbo Iloko Indonesian Isoko Italian Japanese Javanese Kabiye Kabuverdianu Kachin Karen (S'gaw) Kazakh Khana Kikamba Kikaonde Kikongo Kikuyu Kiluba Kimbundu Kinyarwanda Kirghiz Kiribati Kirundi Kisi Kisonge Kongo Korean Kosraean Krio Kurdish Kurmanji (Caucasus) Kwangali Kwanyama Lahu Laotian Latvian Lhukonzo Lingala Lithuanian Lomwe Luganda Lunda Luo Luvale Macedonian Macua Malagasy Malay Malayalam Maltese Mam Mambwe-Lungu Mapudungun Marshallese Mauritian Creole Maya Mazatec (Huautla) Medumba Mingrelian Mixe (North Central) Mixtec (Guerrero) Mizo Moore Myanmar Nahuatl (Central) Nahuatl (Guerrero) Nahuatl (Northern Puebla) Ndau Ndebele Ndebele (Zimbabwe) Nepali Ngabere Ngangela Ngiemboon Nias Nigerian Pidgin Norwegian Nyaneka Nyungwe Nzema Oromo Ossetian Otetela Palauan Pangasinan Papiamento (Curaçao) Persian Phimbi Pidgin (Cameroon) Pidgin (West Africa) Polish Ponapean Portuguese Portuguese (Portugal) Quechua (Ancash) Quechua (Ayacucho) Quechua (Bolivia) Quechua (Cuzco) Quiche Quichua (Chimborazo) Quichua (Imbabura) Quichua (Pastaza) Quichua (Tena) Rarotongan Romanian Romany (Macedonia) Cyrillic Ronga Runyankore Russian Russian Sign Language Samoan Sangir Sango Saramaccan Sena Sepedi Serbian (Cyrillic) Serbian (Roman) Sesotho (Lesotho) Sesotho (South Africa) Setswana Seychelles Creole Shona Shuar Sidama Silozi Sinhala Slovenian Solomon Islands Pidgin Spanish Sranantongo Sunda Swahili Swedish Tagalog Tahitian Tarascan Tatar Telugu Tetun Dili Thai Tigrinya Tiv Tojolabal Tok Pisin Tongan Totonac Tshiluba Tshwa Tsonga Turkish Tuvaluan Twi Tzeltal Tzotzil Ukrainian Umbundu Urhobo Uruund Venda Vietnamese Wallisian Welsh Wolaita Xhosa Yapese Yemba Yoruba Zapotec (Isthmus) Zulu\\nDawˬ caˇ 130\\nIˬ baˇ pyehˬ\\n(Ja ceuˬ 86:5)\\n1. Yeˬhawˇbaˬ gaˬ laꞈ k’oeˇ\\nyawꞈ euˬ Zaˬmaˇ ahˇ zmˬ meh.\\nDui shiˇ eu jeˬ ahˇ g’aˬ leˇ awˇ,\\niˬ baˇ-ahˇ neh dui dzeuˇ iˇ ni.\\nAˬ dui maꞈ noeˬ poˆ noeˬ paˇ ngeh,\\naˬ yawꞈ jiˇ dui-ahˇ iˬ baˇ pyehˬ.\\nKa li euˬ ka k’oꞈ jeˬ ahˇ g’oe-awˇ,\\nyawꞈ tsawˇ myahˇ-ahˇ iˬ baˇ shaˇ pyehˬ.\\n2. Miˬyehˇ loꞈ-ehˇ aˬ dui maꞈ\\ntiˬ g’aˬ tiˇ g’aˬ iˬ baˇ pyehˬ.\\nDui nui ma jeˇ lo taˬ awˇ neh,\\ngaˬ awˇ neh ya g’oˆ shaw nehˬ.\\nTiˬ g’aˬ ahˇ tiˬ g’aˬ dui oˇ oꞈ.\\nNui ma naˇ jeˬ k’awꞈ byehˇ dzeh.\\nGaˬ mehˇ nmˇ deuˬ ahˇ yaw zeu taˬ.\\nZawˇ ma-ehˇ muiˬ nui gaˬ mˇ nehˬ.\\n3. Muiˬ eu g’awˬ shaˬ gaˬ jeˬ,\\nyaw muiˬ paˬ-ehˇ aˬ dui haw piˇ.\\nHeu naˇ aˬ dui maꞈ tsaˬ leˇ ni,\\nmaˬ byehˇ dzeh ni caw ba nehˬ.\\nNui gaˬ mˇ mehˬ-eu Yeˬhawˇbaˬ ahˇ,\\naˬ dui dzaw geuꞈ maˬ byehˇ ni.\\nNui ma keuˆ-awˇ dui iˬ baˇ pyehˬ naˇ,\\nMiˬyehˇ loꞈ-ehˇ mˇ jeˬ pyeuꞈ meh.\\n(Tehˬ. 6:12; Peˇ. 4:32; Sehˇ. 3:13-ahˇ haw.)\\nIˬ baˇ pyehˬ (Dawˬ caˇ 130)","num_words":485,"character_repetition_ratio":0.041,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.197,"stopwords_ratio":0.064,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.22,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":-1} +{"url":"","collection":"madlad400","source":"CC 20220801","original_code":"ahk","text":"Nahˬ yu ni g’eh-awˇ, Yeˬhawˇbaˬ nui k’ahˇ shiˇ ni dehꞈ| Dzaw-eu Loꞈ-eu nymˇgoˇ\\nLoꞈ-eu nymˇgoˇ (Dzaw ngeh zmˬ-eu dmˬ) | Nyiˬ siˬ ba la 2019\\nREAD IN Acholi Afrikaans Aja Akha Albanian Altai Alur American Sign Language Amharic Amis Angolan Sign Language Arabic Argentinean Sign Language Armenian Aukan Australian Sign Language Aymara Azerbaijani Azerbaijani (Cyrillic) Baoule Bashkir Bassa (Cameroon) Batak (Karo) Batak (Simalungun) Batak (Toba) Belize Kriol Bengali Biak Bicol Bislama Bolivian Sign Language Boulou Brazilian Sign Language British Sign Language Bulgarian Cakchiquel (Western) Cambodian Catalan Cebuano Changana (Mozambique) Chavacano Chichewa Chilean Sign Language Chin (Hakha) Chinese Cantonese (Traditional) Chinese Mandarin (Simplified) Chinese Mandarin (Traditional) Chinese Sign Language Chitonga Chitonga (Malawi) Chitonga (Zimbabwe) Chitumbuka Chiyao Chokwe Chol Chopi Chuabo Chuukese Chuvash Cibemba Cinyanja Colombian Sign Language Costa Rican Sign Language Croatian Cuban Sign Language Czech Czech Sign Language Damara Dangme Danish Dayak Ngaju Digor Douala Drehu Dutch Ecuadorian Sign Language Edo Efik English Esan Estonian Ewe Fijian Filipino Sign Language Finnish Finnish Sign Language Fon French French Sign Language Ga Garifuna Georgian German German Sign Language Gitonga Greek Greek Sign Language Greenlandic Guadeloupean Creole Guarani Guatemalan Sign Language Gujarati Gun Haitian Creole Hausa Hebrew Herero Hiligaynon Hindi Hiri Motu Hmong (White) Honduras Sign Language Hungarian Hungarian Sign Language Iban Ibanag Ibinda Icelandic Igbo Iloko Indian Sign Language Indonesian Indonesian Sign Language Isoko Italian Italian Sign Language Japanese Japanese Sign Language Javanese Jula Kabiye Kabuverdianu Kachin Kannada Karen (S'gaw) Kazakh Kazakh (Arabic) Kekchi Kikamba Kikaonde Kikongo Kikuyu Kiluba Kimbundu Kinyarwanda Kirghiz Kiribati Kirundi Kisi Kisonge Kongo Korean Korean Sign Language Krio Kurdish Kurmanji Kurdish Kurmanji (Caucasus) Kurdish Kurmanji (Cyrillic) Kwangali Kwanyama Kyangonde Lahu Laotian Latvian Lhukonzo Lingala Lithuanian Lomwe Low German Luganda Lunda Luo Luvale Macedonian Macua Makhuwa-Meetto Malagasy Malawi Sign Language Malay Malayalam Maltese Mam Mambwe-Lungu Mapudungun Marathi Marshallese Mauritian Creole Maya Mazatec (Huautla) Mbunda Mexican Sign Language Mingrelian Mixe (North Central) Mixtec (Guerrero) Mizo Mongolian Moore Motu Mozambican Sign Language Myanmar Nahuatl (Central) Nahuatl (Guerrero) Nahuatl (Huasteca) Nahuatl (Northern Puebla) Navajo Ndau Ndebele Ndebele (Zimbabwe) Ndonga Nepali Ngabere Ngangela Nias Nicaraguan Sign Language Niuean Norwegian Nyaneka Nyungwe Nzema Okpe Oromo Ossetian Otetela Palauan Panamanian Sign Language Pangasinan Papiamento (Curaçao) Paraguayan Sign Language Persian Peruvian Sign Language Pidgin (West Africa) Polish Polish Sign Language Ponapean Portuguese Portuguese (Portugal) Portuguese Sign Language Punjabi Quebec Sign Language Quechua (Ancash) Quechua (Ayacucho) Quechua (Bolivia) Quechua (Cuzco) Quichua (Chimborazo) Quichua (Imbabura) Rarotongan Romanian Romanian Sign Language Romany (Macedonia) Romany (Macedonia) Cyrillic Romany (Serbia) Romany (Southern Greece) Ronga Runyankore Russian Russian Sign Language Rutoro Salvadoran Sign Language Samoan Sangir Sango Saramaccan Sena Sepedi Sepulana Serbian (Cyrillic) Serbian (Roman) Sesotho (Lesotho) Sesotho (South Africa) Setswana Seychelles Creole Shona Sidama Silozi Sinhala Slovak Slovak Sign Language Slovenian Solomon Islands Pidgin South African Sign Language Spanish Spanish Sign Language Sranantongo Sunda Swahili Swahili (Congo) Swati Swedish Tagalog Tahitian Taiwanese Sign Language Tajiki Tamil Tarascan Tatar Telugu Tetun Dili Thai Thai Sign Language Tigrinya Tiv Tlapanec Tojolabal Tok Pisin Tongan Totonac Tshiluba Tshwa Tsonga Turkish Turkmen Tuvaluan Twi Tzeltal Tzotzil Uighur (Arabic) Uighur (Cyrillic) Ukrainian Umbundu Urdu Urhobo Uruund Uzbek Uzbek (Roman) Venda Venezuelan Sign Language Vietnamese Wallisian Waray-Waray Wayuunaiki Welsh Wolaita Xhosa Yapese Yoruba Zambian Sign Language Zande Zapotec (Isthmus) Zimbabwe Sign Language Zulu\\nDzaw-eu gaˇ kawˆ 7\\nNahˬ yu ni g’eh-awˇ, Yeˬhawˇbaˬ nui k’ahˇ shiˇ ni dehꞈ\\n‘Nui nahˬ nui yu ahˇ-eu deuˬ-oˇ, Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ shaˇ caw-awˬ. Nui nahˬ nui yu ahˇ-awˇ dehꞈ-awˬ.’—Zeˬpaˬniˇ 2:3.\\nDawˬ caˇ 80 Pyehˆ tseˇ haw, ‘Yeˬhawˇbaˬ muiˬ dui dui-eu’ gaˇ ya siˬ\\n1-2. (a) Jaˇliꞈ-ahˇ Moˇseˬ aˬ joˆ-ehˇ g’eh-eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ-awˇ, aˬ jeˬ jeˇ jahˇ-euˬ lehˇ ehˇ nga? (b) Aˬ dui nui nahˬ nui yu ahˇ ni aˬ jeˬ miˇ neh leh jeh mawꞈ-eu nga?\\nJaˇliꞈ-ahˇ Moˇseˬ naˇ “aˬ cawˬ naˆ maˬ tseˇ nui nahˬ nui yu ahˇ-eu tsawˇ haˬ tiˬ g’aˬ pyeuꞈ-eu meh” lehˇ ehˇ taˬ-euˬ meh. (Bawˇtsahˬ 12:3) Heu naˇ g’aˬ baˬ-awˇ, maˬ noeˬ tsehˆ peuˬ-eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ-eu lehˇ ehˇ mawꞈ nga laˬ? Tiˬ g’aˬ na-aˬ nahˬ yu ni g’eh-eu tsawˇ haˬ toˆ-ehˇ g’eh meh lehˇ noeˬ nya meh. Ehˇ k’awꞈ maˇ diˇ naˇ toˆ-ehˇ maˬ ngeuˇ-a. Moˇseˬ naˇ ziꞈ dah ni g’eh-awˇ nui tsehˆ ahˇ-eu uˬ taꞈ, k’aˬ duˬ ni g’eh-eu Miˬyehˇ-euˬ gaˇ mˇ zaˬ tiˬ g’aˬ pyeuꞈ meh. Moˇseˬ Yeˬhawˇbaˬ caw ba-eu miˇ neh, huiˬ dui dui-eu Iˇjiˇtuˆ-euˬ sahˬ paˬ nehˬ-ehˇ ngehˬ cawˬ-iˇ peuˬ-awˇ, zaˬ lahˇ smˬ lam g’aˬ ehˇ g’aˬ ni-ahˇ bawˇ tsahˬ bawˇ dahˇ-ahˇ neh sheuˬ doˆ nya-euˬ uˬ taꞈ, Iˇsaˬleˬlaˆ-ahˇ muiˇ-eu deuˬ-ahˇ jiˇ deuˆ g’aˬ nya ni caw ba nehˬ nya-euˬ meh.\\n2 Aˬ dui Moˇseˬ loꞈ-ehˇ teu tiˆ-ahˇ maˬ ya tahˬ puˬ k’awꞈ, yawˬ nah na luꞈ aˬ dui-ahˇ nui nahˬ nui yu maˬ bi ahˇ ni laˆ tsoeˬ laˇ-eu tsawˇ haˬ hawˇ-eu gaˇ kawˆ deuˬ-ahˇ ya tahˬ puˬ-eu ma. Ehˇ k’awꞈ, Yeˬhawˇbaˬ “nui nahˬ nui yu ahˇ-eu deuˬ-aˬ, miˇ k’ahˬ jeˬ biˇ oꞈ” meh lehˇ saˇ jaˇ dzaˬ taˬ-euˬ miˇ neh, aˬ dui seuˆ dzeuꞈ aˇ g’ehˇ heu huiˬ daˆ laˇ ni leh jeh mawꞈ-eu ma. (Ja ceuˬ 37:11) Nawˇ yawˬ ha nui nahˬ nui yu ahˇ-eu tiˬ g’aˬ ma lehˇ noeˬ miˇ-a loˇ? Aˬ cawˬ nawˬ-ahˇ nahˬ yu g’eh-eu tiˬ g’aˬ lehˇ haw meh laˬ? Dawˬ k’oꞈ heu maˬ biꞈ mi naˆ-ehˇ, nahˬ yu ni g’eh-eu tsawˇ haˬ aˬ joˆ-ehˇ g’eh-eu lehˇ jeˬ hu ya siˬ nya-eu meh.\\nNahˬ yu ni g’eh-eu tsawˇ haˬ aˬ joˆ-ehˇ g’eh-eu nga?\\n3-4. (a) Nahˬ yu ni g’eh-eu tsawˇ haˬ aˬ joˆ-ehˇ g’eh-eu nga? (b) Aˬ dui-ahˇ nahˬ yu g’eh ni caw ba nehˬ-eu aˬ dui ya ahˇ-eu seuˆ dzeuꞈ oeˬ jeˬ aˬ jeˬ nga?\\n3 Nahˬ yu ni g’eh-eu jeˬ, * haw muiˬ dui dui-eu aˇ baˇ tiˬ baˇ-ahˇ duˇ-eu meh. Aˇ baˇ boꞈ zaˬ muiˬ-eu aˇ baˇ boꞈ doˆ leꞈ-eu g’aˇ duˬ, naˬ yawˬ yaw myaˬ jeˬ ya laˆ keuˬ-eu loꞈ-ehˇ, aˬ dui k’awꞈ nahˬ yu ni g’eh-eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ-eu g’aˇ duˬ, taˬ aw-eu jeˬ, ehˇ dawˬ naˇ haˬ-eu jeˬ, g’awˬ shaˬ gaˬ-eu jeˬ, ziꞈ dah ni g’eh-eu jeˬ, heu deuˬ ya ahˇ-eu meh. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ nui k’ahˇ bi shiˇ mawꞈ naˇ, aˬ jeˬ miˇ neh seuˆ dzeuꞈ aˇ g’ehˇ heu deuˬ ya ahˇ-eu nga?\\n4 Miˬyehˇ nui k’ahˇ shiˇ ni mˇ-eu deuˬ naˇ, taˬ aw-eu deuˬ tehꞈ-ehˇ pyeuꞈ meh. Miˬyehˇ nui k’ahˇ shiˇ ni mˇ-eu jeˬ laꞈ k’oeˇ neh tiˬ jeˬ naˇ g’awˬ shaˬ gaˬ-eu jeˬ pyeuꞈ meh. (Gaˬlaˬtiˆ 5:22) Aˬ dui Miˬyehˇ geuꞈ mawꞈ-eu jeˬ-ehˇ mˇ caw naˇ, Saˬdaˬ-euˬ nui ma-ahˇ laˆ pehˇ-eu miˇ neh aˬ dui taˬ aw-awˇ nahˬ yu ni g’eh k’awꞈ, Saˬdaˬ miˇ tsaˬ-ahˇ-euˬ tsawˇ haˬ deuˬ aˬ dui-ahˇ bye-eu meh. (Yoˇhaˬ 15:18, 19) Teu miˇ neh aˬ dui Saˬdaˬ deuˆ laˇ gaˇ kamˬ daˬ coeˇ-eu g’aˇ duˬ, ziꞈ dah ni ya g’eh-eu meh.\\n5-6. (a) Saˬdaˬ aˬ jeˬ miˇ neh nahˬ yu ni g’eh-eu deuˬ-ahˇ bye-eu nga? (b) Aˬ dui aˬ geu jeˬ-euˬ naˇ haˬ-eu jeˬ-ahˇ ja sawˇ-eu nga?\\n5 Nahˬ yu ni g’eh-eu jeˬ nehˬ-ehˇ tiˬ pawꞈ-iˬ maˬ duˇ leˇ-eu jeˬ naˇ, jahˇ g’eh-eu jeˬ pyeuꞈ meh. Jahˇ g’eh-eu tsawˇ haˬ nui pehˇ maˬ oˇ-eu uˬ taꞈ, Yeˬhawˇbaˬ-euˬ ehˇ dawˬ jiˇ maˬ naˇ haˬ-a. Saˬdaˬ toˆ-ehˇ g’eh-eu meh. Teu miˇ neh Saˬdaˬ nahˬ yu ni g’eh-eu deuˬ-ahˇ bye gaˇ aˬ dui maˬ zahˬ leˇ. Nahˬ yu ni g’eh-eu deuˬ naˇ, Saˬdaˬ maˬ ahˇ-eu seuˆ dzeuꞈ aˇ g’ehˇ ahˇ-eu miˇ neh, Saˬdaˬ aˇ naˆ ni doeˇ-awˇ, jaˬ myawꞈ aˇ naˆ ni myawꞈ-eu lehˇ bi siˬ laˇ-eu meh. Aˬ joˆ-ehˇ? Saˬdaˬ aˬ joˆ-ehˇ ngehˬ-awˇ, aˬ joˆ-ehˇ jahˇ k’awꞈ, nahˬ yu ni g’eh-eu deuˬ-ahˇ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ gaˇ-ahˇ byehˇ dzeh ni maˬ jahˇ nya-eu miˇ neh meh.—Yawˇbaˆ 2:3-5.\\n6 Aˬ dui-ahˇ nahˬ yu ni g’eh-eu yaw shaˬ nya lehˇ noeˬ-eu aˬ geu ngeh nga? Aˬ dui aˬ jeˬ miˇ neh nahˬ yu ni g’eh-eu tsawˇ haˬ ya pyeuꞈ daˆ leꞈ-eu nga? Naˇ haˬ-eu jeˬ heu nyiˬ kawˆ-ahˇ siˬ nya-eu g’aˇ duˬ, Moˇseˬ hawˇ-eu Baˬbuˇloˬ-ahˇ bi nyehꞈ g’eh-euˬ Heˬbyehˇ tsawˇ haˬ 3 g’aˬ-euˬ gaˇ kawˆ uˬ taꞈ, Yeˬsuˇ-euˬ gaˇ kawˆ-ahˇ jiˇ haw ma.\\nNahˬ yu ni g’eh-eu yaw shaˬ nya lehˇ noeˬ-eu aˬ geu ngeh nga?\\n7-8. Moˇseˬ aˬ cawˬ aˬ yawꞈ-ahˇ yaw zeu maˬ baw ngeh aˬ joˆ-ehˇ jahˇ-euˬ nga?\\n7 Baoˬ jaˆ ngeh. Baoˬ jaˆ-eu deuˬ-euˬ g’aˇ duˬ, nahˬ yu ni g’eh-eu yaw shaˬ meh. Aˬ yawꞈ-euˬ laꞈ oˆ jawˇ-eu deuˬ aˬ yawꞈ-ahˇ yaw zeu maˬ baw-eu uˬ taꞈ, aˬ yawꞈ neh noeˬ tsehˆ-euˬ jeˬ-ahˇ saˇ pawˇ maˬ ga naˇ ngehˬ-ehˇ dzehˬ meh. Nawˇ teu loꞈ-ehˇ ya tahˬ puˬ haw maˬ loˇ? Nawˬ-euˬ nymˇ jiˇ teu loꞈ-ehˇ g’eh naˇ, nawˇ aˬ joˆ-ehˇ jahˇ de? Moˇseˬ teu loꞈ-ehˇ ya tahˬ puˬ ngeh aˬ joˆ-ehˇ jahˇ-euˬ nga lehˇ haw kaˇ-euˇ.\\n8 Yeˬhawˇbaˬ Moˇseˬ-ahˇ tseˇ-awˇ, Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ-ahˇ bi sheuˬ g’eh-euˬ uˬ taꞈ, Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ-euˬ g’aˇ duˬ zahˇ dawˬ jiˇ bi boꞈ-euˬ meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ-ahˇ caw ba-eu yaw duˬ baw meh. Toˆ-ehˇ g’eh k’awꞈ, aˬ yawꞈ-euˬ aˇ yuiꞈ hawˇ-eu aˇ doˆ tsi tsi pyeuꞈ-eu Miˇliˬyaˬ hawˇ-eu Aˬloˬ aˬ yawꞈ-ahˇ ngehˬ tsoeˬ-awˇ, aˬ yawꞈ miˬ zaˬ sheuˬ gaˇ saˇ pawˇ maˬ ga ni paˇ g’eh-eu meh. Moˇseˬ loꞈ-ehˇ g’eh-eu aˇ yaˬ za taˬ-euˬ tiˬ g’aˬ na-aˬ, heu loꞈ-ehˇ ya tahˬ puˬ naˇ, nui ma pehˇ dui dui nya-eu meh. Ehˇ k’awꞈ Moˇseˬ toˆ-ehˇ maˬ g’eh-a. Aˬ yawꞈ nui ma pehˇ-eu maˬ kawˇ-eu uˬ taꞈ, Miˇliˬyaˬ-ahˇ g’awˬ shaˬ gaˬ nehˬ laꞈ lehˇ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ tahˬ shaˇ-euˬ meh. (Bawˇtsahˬ 12:1-13) Moˇseˬ aˬ jeˬ miˇ teu loꞈ-ehˇ g’eh-eu nga?\\nMoˇseˬ Miˇliˬyaˬ-ahˇ g’awˬ shaˬ gaˬ nehˬ laꞈ lehˇ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ tahˬ shaˇ (Aˇ deuˆ 8-ahˇ haw)\\n9-10. (a) Yeˬhawˇbaˬ Moˇseˬ-ahˇ aˬ jeˬ-ahˇ g’oˆ shaw nya ni caw ba nehˬ-euˬ nga? (b) Nymˇ sahˇ aˬ da deuˬ hawˇ-eu sheuˬ g’eh-eu deuˬ Moˇseˬ-ahˇ aˬ jeˬ dzaw geuꞈ nya-eu nga?\\n9 Moˇseˬ Yeˬhawˇbaˬ neh aˬ yawꞈ-ahˇ bi dzaw-euˬ meh. Dzeuˇ laꞈ-euˬ 40 k’oꞈ-ahˇ aˬ yawꞈ Iˇjiˇtuˆ sahˬ paˬ-euˬ tsawˇ haˬ pyeuꞈ luꞈ ngeh, aˬ yawꞈ naˇ nahˬ yu g’eh-eu tsawˇ haˬ maˬ ngeuˇ-a. Maˇ diˇ naˇ aˬ yawꞈ-aˬ, tsawˇ haˬ tiˬ g’aˬ maˬ muiˬ-eu jeˬ mˇ ngaˬ lehˇ noeˬ-awˇ sehꞈ gaˇ keuˆ ni nui ma pehˇ yaw kawˇ tiˬ g’aˬ pyeuꞈ meh. Moˇseˬ aˬ yawꞈ neh toˆ-ehˇ jahˇ gaˇ Yeˬhawˇbaˬ nui ma tsaˬ meh lehˇ noeˬ-eu meh. Yeˬhawˇbaˬ Moˇseˬ-ahˇ 40 k’oꞈ aˇ yamˬ zmˬ-awˇ neh, Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ-ahˇ sheuˬ g’eh-eu g’aˇ duˬ, nui k’aˬ ahˇ-awˇ neh tehꞈ-ehˇ maˬ geuꞈ nya-a lehˇ g’oˆ shaw leˇ ni caw ba nehˬ-euˬ meh. Yeˬhawˇbaˬ nahˬ yu ni g’eh-eu tsawˇ haˬ-ahˇ geuꞈ mawꞈ-awˇ, Moˇseˬ teu loꞈ-ehˇ pyeuꞈ nya-eu g’aˇ duˬ, ya taˬ aw-awˇ ehˇ dawˬ ya naˇ haˬ-eu uˬ taꞈ, g’awˬ shaˬ gaˬ-eu ya siˬ nya meh. Ehˇ loꞈ-ehˇ Moˇseˬ myahˇ laˇ ngeh g’awˬ mya jeˬ ya dzaw-awˇ, muiˬ dui dui-eu sheuˬ g’eh-eu g’aˬ pyeuꞈ laˇ-euˬ meh.—Doˆ-iˇ-eu 2:11, 12; G’aˬk’ehˇ 7:21-30, 36.\\n10 Nymˬ-mˇ iˬ nah nymˇ sahˇ aˬ da deuˬ hawˇ-eu sheuˬ g’eh-eu deuˬ Moˇseˬ-ahˇ ya dzaw geuꞈ-eu meh. Tiˬ g’aˬ na-aˬ, nawˬ-ahˇ yaw zeu maˬ baw-eu jeˬ-ehˇ jahˇ laˇ naˇ, nui ma pehˇ-eu taˬ tehˬ. Nawˇ taˬ aw-eu laꞈ k’oeˇ yawˬ ha jiˇ laˆ lehˬ nya meh tawˇ heu beu lehˇ ya shaˇ noeˬ-eu meh. (Dawˬtsoˆtsoˆ-eu 7:9, 20) Gaˇ kawˆ deuˬ-ahˇ laˆ piˇ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ-euˬ ehˇ dawˬ naˇ haˬ-awˇ, nahˬ yu ni g’eh-eu laꞈ k’oeˇ ngehˬ luꞈ-uˇ. (Dawˬdaˬ 15:1) Teu loꞈ-ehˇ jahˇ-eu nymˇ sahˇ aˬ da hawˇ-eu sheuˬ g’eh-eu deuˬ-ahˇ Yeˬhawˇbaˬ nui k’ahˇ shiˇ-eu uˬ taꞈ, aˬ yawꞈ maꞈ baˬ da neh tsaˬ leˇ dzoeˇ leˇ-eu jeˬ jaˆ-awˇ, aˬ cawˬ deuˬ-ahˇ jiˇ nahˬ yu ni g’eh-eu tsawˇ haˬ naˇ, aˬ joˆ-ehˇ g’eh-eu lehˇ bi siˬ-eu jeˬ pyeuꞈ meh.\\n11-13. Heˬbyehˇ zaˬ guˬ zaˬ 3 g’aˬ-ahˇ neh aˬ dui aˬ jeˬ dzaw geuꞈ nya-eu nga?\\n11 K’ehˬ gaˇ k’aˆ gaˇ ya daˬ ngeh. Gaˇ hu ba neh nymˬ-mˇ iˬ nah keuˆ ni, uˆ lahˇ-eu deuˬ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ tsawˇ haˬ deuˬ-ahˇ k’ehˬ mawꞈ k’aˆ mawꞈ-eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ aˬ dui-ahˇ “zahˇ sahˇ k’oꞈ-ahˇ mˇ bahˬ-eu” deuˬ lehˇ dehˬ lehꞈ-eu meh. Ehˇ k’awꞈ maˇ diˇ naˇ aˬ dui “tsawˇ haˬ-euˬ dawˬ-ahˇ naˇ haˬ-eu naˆ maˬ tseˇ, Miˬyehˇ-euˬ dawˬ-ahˇ” naˇ haˬ-eu lehˇ tseˇ-eu ma. (G’a��k’ehˇ 5:29) Aˬ dui-ahˇ aˬ cawˬ naˬ g’a laˇ nya-awˇ, tawˬ-ahˇ k’awꞈ nyehꞈ uˇ laˇ nya-eu uˬ taꞈ, aˬ laꞈ k’awꞈ keuˆ laˇ nya-eu meh. Ehˇ k’awꞈ Yeˬhawˇbaˬ caw ba-eu miˇ neh, aˬ dui laˆ poˆ maˬ mˇ-eu uˬ taꞈ, lawˬ haw laˇ-eu jeˬ teu-ahˇ ya tahˬ puˬ k’awꞈ nui saˇ oꞈ nya-eu meh.\\n12 Baˬbuˇloˬ-ahˇ bi nyehꞈ g’eh-euˬ Heˬbyehˇ zaˬ guˬ zaˬ 3 g’aˬ-euˬ gaˇ kawˆ-ahˇ haw ma. Heu deuˬ naˇ Haˬnaˬniˇyaˆ, Miˇsheˬlaˇ, Aˬzaˬyiˇ heu deuˬ pyeuꞈ meh. * Baˬbuˇloˬ-euˬ sahˬ paˬ aˬ yawꞈ maꞈ-ahˇ awˆ byaˆ-awˇ shuiˇ mawˇ kawˇ-ahˇ uˬ duˬ tahˬ lehˇ dawˬ biꞈ ngeh, aˬ yawꞈ maꞈ aˬ jeˬ miˇ neh toˆ-ehˇ maˬ jahˇ nya-eu lehˇ yaw zeu baw-eu laꞈ k’oeˇ ehˇ nehˬ-euˬ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ naˇ sahˬ paˬ aˬ yawꞈ maꞈ-ahˇ miˬ dzaˬ doꞈ luꞈ-eu tsawˬ bu-ahˇ biˬ ahˇ ma lehˇ lmˬ k’awꞈ, Miˬyehˇ-euˬ ehˇ dawˬ naˇ haˬ-euˬ meh. Yeˬhawˇbaˬ heu smˇ g’aˬ-euˬ ziˇ-ahˇ caw ba-eu lehˇ tseˇ-euˬ meh. Ehˇ k’awꞈ zaˬ guˬ heu deuˬ naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ tehꞈ-ehˇ Miˬyehˇ aˬ yawꞈ maꞈ-ahˇ caw ba nehˬ meh lehˇ maˬ shaˇ noeˬ ni, Miˬyehˇ k’aˇ bi pyeuꞈ laˇ-eu jeˬ-ahˇ ha geuꞈ ma lehˇ noeˬ tsehˆ taˬ-euˬ meh. (Daˬyeˬlaˇ 3:1, 8-28) Aˬ yawꞈ maꞈ nahˬ yu ni g’eh-eu tsawˇ haˬ deuˬ naˇ, k’aˬ duˬ ni g’eh-eu deuˬ pyeuꞈ-eu lehˇ mˇ byaˬ-euˬ meh. Uˆ lahˇ-eu deuˬ maˬ ehˇ, k’ehˬ-eu k’aˆ-eu jeˬ maˬ ehˇ, aˬ dui-ahˇ Yeˬhawˇbaˬ tiˬ g’aˬ-ahˇ tehꞈ-ehˇ uˬ duˬ tahˬ-eu jeˬ-ahˇ byehˇ ni maˬ jahˇ nya-a.—Doˆ-iˇ-eu 20:4, 5.\\n13 Aˬ dui lawˬ haw laˇ-eu jeˬ-ahˇ ya tahˬ puˬ ngeh Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ naˇ, Heˬbyehˇ zaˬ guˬ zaˬ heu 3 g’aˬ-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ dzaw geuꞈ-eu jeˬ pyeuꞈ nga? Aˬ dui taˬ aw-eu laꞈ k’oeˇ Yeˬhawˇbaˬ ngehˬ g’eh nehˬ laꞈ meh lehˇ nui ma taˬ-eu jeˬ pyeuꞈ meh. (Ja ceuˬ 118:6, 7) Aˬ cawˬ aˬ dui-ahˇ mˇ bahˬ ngaˬ lehˇ ja bu laˇ naˇ, aˬ dui yaw muiˬ-ehˇ yaw zeu baw-eu laꞈ k’oeˇ ja mawˇ nehˬ-eu ma. (1 Beˬtuˆluˆ 3:15) Ehˇ k’awꞈ aˬ dui Aˬda Yeˬhawˇbaˬ nehˬ-ehˇ cawˬ cawˬ-eu jeˬ-ahˇ laˆ cawˆ laˇ-eu jeˬ-ahˇ, aˬ dui tiˬ jeˬ g’eh neh-iˬ maˬ mˇ-eu yaw duˬ baw ma.\\nAˬ cawˬ aˬ dui-ahˇ laˆ tsoeˬ laˇ ngeh, aˬ dui yaw zeu baw-eu laꞈ k’oeˇ ngehˬ (Aˇ deuˆ 13-ahˇ haw)\\n14-15. (a) Aˬ dui uˬ duˬ kawꞈ ngeh aˬ joˆ-ehˇ g’eh-eu nga? (b) Iˇsaˬyaˇ 53:7, 10-ahˇ ehˇ-eu loꞈ-ehˇ Yeˬsuˇ shaˬ zahˬ naꞈ-eu jeˬ-ahˇ ya tahˬ puˬ ngeh nahˬ yu ni g’eh-euˬ jeˬ-ahˇ, aˬ dui aˬ jeˬ miˇ dzaw geuꞈ paˬ-ehˇ g’eh-eu nga?\\n14 Uˬ duˬ kawꞈ laˇ paˬ-ehˇ g’eh-eu jeˬ-ahˇ ya tahˬ puˬ ngeh. Aˬ dui-ahˇ uˬ duˬ bi kawꞈ laˇ-eu gaˇ kawˆ g’awˬ mya jeˬ jaˆ-eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, sahˬ boꞈ aˇ daˇ daˆ leˇ-eu g’aˇ duˬ leh jeh ngeh maˬ ehˇ, gaˇ tiˬ jeˬ na baˬ da neh maˬ ehˇ, naˇ gawˇ-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ laˆ saˆ paˬ nga lehˇ shaˇ noeˬ ngeh maˬ ehˇ, uˬ duˬ kawꞈ nya-eu meh. Aˬ dui teu loꞈ-ehˇ g’eh ngeh nahˬ yu ni g’eh-eu yaw shaˬ meh. Aˬ dui tiˬ jeˬ-iˬ maˬ g’eh luꞈ ngeh-aˬ, gaˇ kawˆ tiˬ jeˬ na-ahˇ ya tahˬ puˬ k’awꞈ jeˬ maˬ ngeuˇ-eu loꞈ-ehˇ jawˇ nya meh. Ehˇ k’awꞈ aˬ dui uˬ duˬ kawꞈ laˇ paˬ-ehˇ g’eh-eu gaˇ kawˆ-ahˇ ya tahˬ puˬ luꞈ naˇ, maˬ kamˬ daˬ coeˇ-a. Aˬ dui dawˬ yaw toe toe-ehˇ yaw k’aˆ k’aˆ-ehˇ ngehˬ laˇ nya meh. Nawˇ shaˬ zahˬ naꞈ ngeh, Yeˬsuˇ-euˬ gaˇ kawˆ-ahˇ shaˇ noeˬ luꞈ-uˇ.\\n15 Yeˬsuˇ dehꞈ saˬ saˬ ngeh yamˬ-ahˇ, shaˬ zahˬ naꞈ laˇ paˬ-ehˇ g’eh-eu gaˇ kawˆ g’awˬ mya jeˬ-ahˇ ya puˬ-euˬ meh. Aˬ yawꞈ k’ehˬ gaˇ k’aˆ gaˇ ya daˬ-awˇ, naˇ dui dui-eu laꞈ k’oeˇ ya shiˇ meh lehˇ siˬ nya meh. (Yoˇhaˬ 3:14, 15; Gaˬlaˬtiˆ 3:13) Yeˬsuˇ shiˇ-eu peh laˇ taˬ ngeh, aˬ yawꞈ shaˬ zahˬ naꞈ dui dui nya lehˇ ehˇ-eu meh. (Luˇkaꞈ 12:50) K’oeˇ naˇ aˬ yawꞈ ya shiˇ-eu g’awˬ mya nah maˬ paˇ ca ngeh, “Ngaˬ-euˬ nui ma shaˬ zahˬ naꞈ dui dui nya” lehˇ ehˇ-eu meh. Aˬ dui aˬ yawꞈ-euˬ shaˇ dawˬ-ahˇ haw ngeh, aˬ yawꞈ taˬ aw-awˇ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ dawˬ naˇ haˬ-eu lehˇ siˬ laˇ-eu meh. Aˬ yawꞈ “Aˬ da-oˇ, aˇ yamˬ heu yamˬ ngaˬ-euˬ k’oeˇ taˆ taˬ bi keuˆ le laꞈ lehˇ ehˇ naˇ muiˬ-eu maˬ siˬ. Ehˇ k’awꞈ, heu-euˬ g’aˇ duˬ ngaˇ oe-euˬ jeˬ pyeuꞈ-eu ma. K’oeˇ miˇ neh, shaˬ zahˬ heu ngaˇ ya pi meh. Aˬ da-oˇ, nawˬ-euˬ yaw shehꞈ k’ahˬ sehˇ bi mawˇ-awˬ” lehˇ guiˬ lahˬ shaˇ-awˇ shaˬ zahˬ dzawˇ nehˬ-euˬ meh. (Yoˇhaˬ 12:27, 28) Aˇ yamˬ tsaˬ laˇ ngeh, Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ-ahˇ daˬ ga laˇ paˬ-ehˇ jahˇ nehˬ laꞈ-awˇ, naˇ dui dui-eu laꞈ k’oeˇ sehꞈ laˇ-eu Miˬyehˇ-ahˇ muiˇ-eu deuˬ-euˬ mehˬ shi k’aˬ duˬ ni doˆ laˇ-euˬ meh. Yeˬsuˇ uˬ duˬ kawꞈ-awˇ shaˬ zahˬ naꞈ dui dui k’awꞈ, nahˬ yu ni Miˬyehˇ-euˬ nui k’ahˇ mˇ caw-euˬ meh. Teu-ahˇ aˬ dui dzaw geuꞈ dui dui paˬ-ehˇ g’eh-eu meh.—I��saˬyaˇ 53:7, 10-ahˇ gui.\\nYeˬsuˇ-euˬ nahˬ yu ni g’eh-eu jeˬ-ahˇ aˬ dui dzaw geuꞈ dui dui paˬ-ehˇ g’eh (Aˇ deuˆ 16-17-ahˇ haw) *\\n16-17. (a) Yeˬsuˇ-euˬ cawˬ deuˬ, Yeˬsuˇ-euˬ nahˬ yu ni g’eh-eu jeˬ-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ lawˬ haw-eu nga? (b) Aˬ dui Yeˬsuˇ-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ dzaw geuꞈ nya-eu nga?\\n16 Yeˬsuˇ dehꞈ saˬ saˬ ngeh miˇ, aˬ yawꞈ-euˬ g’oeˇ dui dui-eu cawˬ deuˬ neh aˬ yawꞈ-euˬ nahˬ yu ni g’eh-eu jeˬ-ahˇ bi lawˬ haw-euˬ meh. Shaˇ noeˬ haw sheˇ Yeˬsuˇ shaˬ zahˬ aˇ naˆ ni naꞈ paˬ nga? Aˬ yawꞈ shiˇ ngeh keuˆ ni saˇ jaˇ ziꞈ nya ngaˇ laˬ? Aˬ yawꞈ saˇ jaˇ maˬ ziꞈ naˇ tiˬ g’aˬ-iˬ noeˬ tmˬ k’aˇ maˬ paˇ za meh. (Loˇmaˆ 5:18, 19) K’oeˇ uˬ taꞈ heu naˆ maˬ tseˇ aˇ yeˇ huiˬ-eu jeˬ naˇ, aˬ yawꞈ-euˬ Aˬda-euˬ tsawˇ myahˇ jiˇ laˆ cawˆ-eu meh. (Yawˇbaˆ 2:4) Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ g’oeˇ-eu kuiˇ laꞈ deuˬ nehˬ-ehˇ ciꞈ hawˬ byawˇ dzaˬ saˬ saˬ ngeh miˇ, kuiˇ laꞈ deuˬ ‘aˬ geu g’aˬ huiˬ dzehˬ-eu gaˇ kawˆ tsawˇ pyehˇ pyehˇ-eu meh.’ Yeˬsuˇ gaˇ kawˆ teu-ahˇ yaw myaˬ poˆ mehˬ nehˬ dzeuˇ taˬ-awˇ, teu ngeh miˇ jiˇ tiˬ poˆ paˇ mehˬ-euˬ meh. Ehˇ k’awꞈ Yeˬsuˇ nui ma maˬ pehˇ-eu uˬ taꞈ, kuiˇ laꞈ deuˬ-ahˇ nui ma aˬ joˆ-ehˇ ya taˬ-eu lehˇ g’awˬ shaˬ gaˬ-eu laꞈ k’oeˇ duꞈ yawˇ ni tiˬ poˆ paˇ ehˇ nehˬ-awˇ, aˬ yawꞈ-ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ-eu laꞈ k’oeˇ g’aˬ biꞈ lehˇ jiˇ dawˬ biꞈ-euˬ meh.—Luˇkaꞈ 22:24-28; Yoˇhaˬ 13:1-5, 12-15.\\n17 Nawˇ Yeˬsuˇ loꞈ-ehˇ ya tahˬ puˬ naˇ aˬ joˆ-ehˇ jahˇ le? Aˬ dui uˬ duˬ kawꞈ laˇ paˬ-ehˇ g’eh-eu gaˇ kawˆ-ahˇ ya tahˬ puˬ k’awꞈ, Yeˬsuˇ-ahˇ dzaw geuꞈ-awˇ nui ma saˇ nya meh. “Tiˬ g’aˬ tiˇ g’aˬ oˇ-awˬ” lehˇ Yeˬhawˇbaˬ neh ehˇ-euˬ dawˬ-ahˇ naˇ haˬ luꞈ-uˇ. (Gawˇlawˇsehˇ 3:13) Aˬ dui dawˬ heu-ahˇ mˇ caw nya-eu g’aˇ duˬ, aˬ dui jiˇ ni aˬ cawˬ-ahˇ nui ma pehˇ leˇ ni ngehˬ-awˇ, mˇ-eu meh lehˇ ya noeˬ taˬ-eu meh. (Dawˬdaˬ 12:18; Yaˬkoˆ 3:2, 5) K’oeˇ naˇ aˬ cawˬ-euˬ yaw muiˬ jeˬ-ahˇ leh jeh-awˇ ya ngehˬ keuˆ-eu meh.—Eˇpeˇsu 4:29.\\nAˬ dui aˬ jeˬ miˇ neh aˬ myah luꞈ nahˬ yu ni ya g’eh-eu nga?\\n18. Yeˬhawˇbaˬ nahˬ yu ni g’eh-eu deuˬ-ahˇ yaw muiˬ-ehˇ noeˬ tsehˆ nya ni aˬ joˆ-ehˇ caw ba nehˬ-eu nga? Ehˇ k’awꞈ aˬ yawꞈ maꞈ aˬ jeˬ ya jahˇ-eu nga?\\n18 Aˬ dui nahˬ yu ni g’eh naˇ, yaw muiˬ-ehˇ noeˬ tsehˆ nya meh. Aˬ dui nahˬ yu ni maˬ g’eh naˇ, zawˇ-ehˇ shaˬ-eu gaˇ kawˆ-ahˇ noeˬ tsehˆ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ maˬ caw ba nehˬ-a. Yeˬhawˇbaˬ “nui nahˬ nui yu ahˇ-eu deuˬ-euˬ shaˇ dawˬ-ahˇ naˇ haˬ geuꞈ nehˬ” ma lehˇ saˇ jaˇ dzaˬ taˬ-euˬ meh. (Ja ceuˬ 10:17) K’oeˇ uˬ taꞈ, Jaˇliꞈ-ahˇ “Nui nahˬ nui yu ahˇ-eu deuˬ-ahˇ, tsaˬ-eu gaˇ ma-ahˇ sheuˬ g’eh-awˇ, yawꞈ-euˬ nui noeˬ mehˬ nehˬ-eu meh” lehˇ jiˇ saˇ jaˇ dzaˬ taˬ-euˬ meh. (Ja ceuˬ 25:9) Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui-ahˇ Jaˇliꞈ hawˇ-eu paˇ dmˬ deuˬ-ahˇ * neh maˬ ehˇ, “saˇ jaˇ ziꞈ-awˇ noeˬ dahˇ doe-eu zaˬ k’aˆ” deuˬ neh lehˬ hmˬ nehˬ-euˬ biˬdiˬoˬ hawˇ-eu mehˬ bawˬ deuˬ-ahˇ neh maˬ ehˇ, sheuˬ g’eh-eu meh. (Maꞈtehˬ 24:45-47) Aˬ dui taˬ aw-eu laꞈ k’oeˇ Yeˬhawˇbaˬ neh caw ba nehˬ laꞈ-eu jeˬ-ahˇ ha geuꞈ-awˇ, aˬ yawꞈ neh lehˬ hmˬ nehˬ laꞈ-eu jeˬ-ahˇ yaw muiˬ-ehˇ ya poˆ tseˇ-eu uˬ taꞈ, ya siˬ-euˬ jeˬ-ahˇ ya mˇ caw-eu meh.\\n19-21. Moˇseˬ Kaˬdeˬshaˇ-ahˇ aˬ jeˬ mˇ lehˬ-euˬ nga? Aˬ dui aˬ jeˬ ya dzaw-euˬ nga?\\n19 Aˬ dui nahˬ yu ni g’eh naˇ, maˬ mˇ bahˬ ni yahˇ nya meh. Aˬ dui Moˇseˬ-euˬ gaˇ kawˆ-ahˇ tiˬ poˆ paˇ shaˇ noeˬ haw ma. Aˬ yawꞈ nahˬ yu ni g’eh-awˇ, Yeˬhawˇbaˬ nui k’ahˇ shiˇ ni g’awˬ mya tseˇ k’oꞈ mˇ-euˬ k’awꞈ, bawˇ tsahˬ bawˇ dahˇ-ahˇ 40 k’oꞈ cah byah laꞈ ngeh nahˬ yu ni maˬ paˇ g’eh-euˬ meh. Teu ngeh aˬ yawꞈ-ahˇ Iˇjiˇtuˆ laꞈ k’oeˇ yaw nyiˇ ngeh maˬ bi sehꞈ ni caw ba-euˬ gaˇ duˇ-eu aˬ yawꞈ-euˬ aˇ yuiꞈ shiˇ-awˇ, Kaˬdeˬshaˇ-ahˇ duˬ pahˬ-euˬ tiˬ dehˬ tehꞈ-a siˬ. Teu gaˇ jawˇ ngeh Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ iˇ cuꞈ dawˇ-eu maˬ jaˆ-eu miˇ neh, yaw muiˬ-ehˇ maˬ ngehˬ g’eh nehˬ laꞈ nya lehˇ “Moˇseˬ-ahˇ iˬ baˇ taˬ-eu” meh. Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ maꞈ-euˬ g’aˇ duˬ, yawˬ ha g’aˇ duˬ tehꞈ-ehˇ maˬ shaˇ noeˬ-eu Moˇseˬ-ahˇ zmˬ-awˇ zahˬ leˇ paˬ-ehˇ g’eh-eu jeˬ jahˇ gaˇ g’awˬ mya poˆ mawˇ-euˬ k’awꞈ, nymˬ-mˇ keuˆ ni toˇ luꞈ-a siˬ. Aˬ yawꞈ maꞈ iˇ cuꞈ dawˇ-eu maˬ jaˆ-eu gaˇ kawˆ uˬ taꞈ, Moˇseˬ-euˬ gaˇ kawˆ-ahˇ jiˇ toˇ-eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ iˇ cuꞈ ya mehꞈ-eu heu naˇ, Moˇseˬ-euˬ baˬ da neh nya lehˇ ehˇ gaˇ duˇ-eu meh.—Bawˇtsahˬ 20:1-5, 9-11.\\n20 Moˇseˬ nui ma pehˇ dui dui laˇ-awˇ, nahˬ yu ni maˬ paˇ g’eh-euˬ meh. Aˬ yawꞈ k’aˬ lo-ahˇ Yeˬhawˇbaˬ ehˇ-eu loꞈ-ehˇ jah-eu laꞈ k’oeˇ ngehˬ je�� maˬ ngehˬ ni, zaˬ lahˇ deuˬ-ahˇ ngaˇ naw maꞈ-euˬ g’aˇ duˬ iˇ cuꞈ maˬ bi doˆ le nya-a loˇ lehˇ ehˇ-awˇ, k’aˬ lo-ahˇ nyiˬ laꞈ juiꞈ-awˇ iˇ cuꞈ bi doˆ le-euˬ meh. Jahˇ g’eh-eu jeˬ hawˇ-eu nui pehˇ aˬ yawꞈ-ahˇ huiˬ-eu iˬ baˇ bi mˇ-euˬ meh. (Ja ceuˬ 106:32, 33) Moˇseˬ tiˬ k’ehˇ laˇ k’ehˬ nahˬ yu ni maˬ g’eh-euˬ baˬ da neh, Yeˬhawˇbaˬ neh Saˇ jaˇ dzaˬ taˬ-euˬ Miˇ k’ahˬ-ahˇ maˬ paˇ ya ahˇ leˇ-euˬ meh.—Bawˇtsahˬ 20:12.\\n21 Gaˇ kawˆ heu-ahˇ neh aˬ dui zawˇ-ehˇ muiˬ-eu jeˬ ya siˬ-euˬ ma. Tiꞈ, aˬ dui aˬ myah luꞈ nahˬ yu ni g’eh-eu g’aˇ duˬ ya leh jeh-eu meh. Aˬ dui leh jeh-eu naˬ leˇ naˇ, aˬ dui jahˇ g’eh laˇ-awˇ, nui gahˇ maˬ ahˇ-eu jeˬ-ehˇ ngehˬ laˇ mˇ laˇ-eu meh. Nyiꞈ, shaˬ zahˬ naꞈ-eu jeˬ aˬ dui-ahˇ g’aˬ bi baˬ-eu miˇ neh, aˬ dui ciˬ suꞈ laˇ-eu gaˇ kawˆ jaˆ k’awꞈ, nahˬ yu ni g’eh-eu g’aˇ duˬ ya leh jeh-eu meh.\\n22-23. (a) Aˬ dui aˬ jeˬ miˇ neh aˬ myah luꞈ nui nahˬ nui yu ya ahˇ-eu nga? (b) Zeˬpaˬniˇ 2:3 laꞈ k’oeˇ-euˬ dawˬ aˬ jeˬ-ahˇ ehˇ mawꞈ-eu nga?\\n22 Aˬ dui nahˬ yu ni g’eh naˇ, aˬ dui-ahˇ haw piˇ nehˬ-eu meh. G’awˬ myahˇ maˬ g’eh-ehˇ Yeˬhawˇbaˬ miˇ tsaˬ k’oeˇ taˆ haiˬ-eu tsawˇ haˬ deuˬ-ahˇ maˬ paˇ bi jawˇ ni laˆ cawˆ jiˇ-awˇ, nahˬ yu ni g’eh-eu deuˬ tehꞈ-ehˇ bi dzeˇ yaꞈ-eu meh. Teu ngeh miˇ tsaˬ k’oeˇ taˆ nui saˇ oꞈ-eu meh. (Ja ceuˬ 37:10, 11) Nawˇ teu loꞈ-ehˇ g’eh-eu deuˬ nehˬ-ehˇ jawˇ mawꞈ miˇ-a loˇ? Nawˇ jawˇ mawꞈ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ neh aˬ yawꞈ-euˬ g’aˇ duˬ ngehˬ dah-eu Zeˬpaˬniˇ-ahˇ bi boꞈ taˬ-euˬ kuˇ dawˬ-ahˇ ya mˇ caw meh.—Zeˬpaˬniˇ 2:3-ahˇ gui.\\n23 Zeˬpaˬniˇ 2:3-ahˇ aˬ jeˬ miˇ neh “Nawˇ ya buˬ-iˇ-eu baw tehꞈ-a” lehˇ ehˇ taˬ-euˬ nga? Dawˬ heu naˇ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ-ahˇ gaˬ-awˇ, aˬ yawꞈ nui k’ahˇ shiˇ ni mˇ mawꞈ-eu deuˬ-ahˇ maˬ laˆ piˇ nehˬ nya-eu lehˇ ehˇ mawꞈ-eu maˬ ngeuˇ-a. Ehˇ mawꞈ-eu jeˬ naˇ, aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ neh bi haw piˇ mawꞈ naˇ, aˬ dui tiˬ jeˬ paˬ ya jahˇ-eu meh. Aˬ dui nymˬ-mˇ neh nui nahˬ nui yu ahˇ ni hawˇ-eu Yeˬhawˇbaˬ nui k’ahˇ shiˇ ni leh jeh naˇ, aˬ dui “Sahˬpaˬ Miˬyehˇ nui ma pehˇ”-awˇ yaˇ k’aˬ daˇ le ngeh nah, ya buˬ iˇ-awˇ mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ ya dehꞈ g’eh meh.\\nTsawˇ haˬ heu deuˬ aˬ dui-ahˇ nahˬ yu ni g’eh-eu gaˇ kawˆ-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ mehˬ-eu nga?\\nHaˬnaˬniˇyaˆ, Miˇsheˬlaˇ hawˇ-eu Aˬzaˬyiˇ\\nDawˬ caˇ 120 Yeˬsuˇ-euˬ nui nahˬ nui yu-ahˇ dzaw geuꞈ\\n^ Yaw zaˬ 5 Aˬ dui dehꞈ le ngeh neh nui nahˬ nui yu ahˇ-eu lehˇ tiˬ g’aˬ-iˬ maˬ jawˇ-a. Aˬ dui teu loꞈ-ehˇ g’eh nya ni ya leh jeh-eu meh. Aˬ dui yehˇ ju ni g’eh-eu deuˬ nehˬ-ehˇ jawˇ ngeh nahˬ yu ni g’eh nya k’awꞈ, jahˇ g’eh-eu deuˬ nehˬ-ehˇ jawˇ ngeh naˇ nahˬ yu ni g’eh-eu yaw shaˬ meh. Heu kawˆ-ahˇ aˬ dui laꞈ k’oeˇ muiˬ-eu seuˆ dzeuꞈ aˇ g’ehˇ pyeuꞈ-eu nui nahˬ nui yu bi ahˇ-eu g’aˇ duˬ, aˬ jeˬ jeˇ-ahˇ ya g’aˬ leˇ nga lehˇ haw ma.\\n^ Yaw zaˬ 3 Dzawˇ lahˬ: Nahˬ yu ni g’eh-eu jeˬ. Nahˬ yu ni g’eh-eu tsawˇ haˬ naˇ, yehˇ ju ni g’eh-awˇ aˬ cawˬ nui ma laˆ pehˇ laˇ k’awꞈ nui ma maˬ pehˇ-a. Aˬ yawꞈ naˇ taˬ aw-awˇ, maˬ jahˇ g’eh-eu uˬ taꞈ, aˬ cawˬ yawˬ ha naˆ maˬ tseˇ muiˬ dzehˬ meh lehˇ haw-awˇ, yawˬ ha taꞈ-ehˇ teˬ dzehˬ-eu yaw shaˬ deuˬ-ahˇ nui gaˬ keuˆ-awˇ g’awˬ shaˬ gaˬ nehˬ-eu meh.\\n^ Yaw zaˬ 12 Baˬbuˇloˬ tsawˇ haˬ deuˬ Heˬbyehˇ zaˬ guˬ heu smˇ g’aˬ-ahˇ Shaˬdaˬlaˆ, Meˬshaˆ, Aˬbeˬdaˬneˬgoˬ lehˇ myahˇ paˇ nehˬ-euˬ meh.—Daˬyeˬlaˇ 1:7.\\n^ Yaw zaˬ 18 Yaw jeˬ ma jeˬ, “Miˬyehˇ-ahˇ ciˬ huiˬ ciˬ mahˇ-eu jeˬ-ehˇ noeˬ tsehˆ” lehˇ ehˇ-eu gaˇ kawˆ, 2011 k’oꞈ, Oeˬ siˬ ba la 15 nah-ahˇ-euˬ Loꞈ-eu nymˇgoˇ-ahˇ haw.\\n^ Yaw zaˬ 59 Aˇ baˇ-euˬ gaˇ kawˆ: Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ-euˬ g’aˬ k’ehˇ deuˬ aˬ geu g’aˬ huiˬ dzehˬ-eu lehˇ pyehˇ ngeh jiˇ, g’awˬ shaˬ gaˬ-eu laꞈ k’oeˇ aˬ za za-ehˇ mehˬ nehˬ.\\nYaw sui yaw dawˇ dawˇ-ehˇ dehꞈ daˆ leꞈ\\nAˬ jeˬ miˇ neh aˇ poeˬ ya taˬ baw-awˇ, guiˬ lahˬ ya huiˬ-eu nga?\\nGaˇ hu Iˇsaˬleˬlaˆ saˇ ka-ahˇ-euˬ nui gaˬ hawˇ-eu yaw tsaˬ yaw dawˇ\\nDehꞈ ziˇ gaˇ kawˆ Ngaˬ-ahˇ laˬ k’aˬ bi cehˇ-awˇ, bi mˇ byah laꞈ-euˬ Ka li zaˬ-euˬ jeˬ biˇ\\nText Publication download options Loꞈ-eu nymˇgoˇ (Dzaw ngeh zmˬ-eu dmˬ) Nyiˬ siˬ ba la 2019\\nLoꞈ-eu nymˇgoˇ (Dzaw ngeh zmˬ-eu dmˬ) Nyiˬ siˬ ba la 2019","num_words":4167,"character_repetition_ratio":0.093,"word_repetition_ratio":0.003,"special_characters_ratio":0.261,"stopwords_ratio":0.252,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":-1} +{"url":"","collection":"madlad400","source":"CC 20220801","original_code":"ahk","text":"Dawˬ caˇ 71—Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ-euˬ guiˇ maꞈ pyeuꞈ | Ka li zaˬ-euˬ dawˬ caˇ Dawˬ caˇ hawˇ-eu deuˇ-mˬ daoˇ loˆ nya meh\\nREAD IN Abkhaz Acholi Afrikaans Akha Albanian Altai American Sign Language Amharic Amis Arabic Armenian Attié Aukan Aymara Azerbaijani Azerbaijani (Cyrillic) Baoule Bassa (Cameroon) Batak (Karo) Batak (Simalungun) Batak (Toba) Belize Kriol Biak Bicol Bislama Boulou Bulgarian Cambodian Catalan Cebuano Changana (Mozambique) Chichewa Chin (Hakha) Chinese Cantonese (Simplified) Chinese Cantonese (Traditional) Chinese Mandarin (Simplified) Chinese Mandarin (Traditional) Chitonga Chitonga (Malawi) Chitumbuka Chiyao Chokwe Chol Chopi Chuvash Cibemba Cinyanja Croatian Damara Dangme Danish Dayak Ngaju Douala Drehu Dutch Edo Efik English Esan Estonian Ewe Faroese Fijian Finnish Fon French Fulfulde (Cameroon) Ga Garifuna Georgian German Gokana Greek Greenlandic Guarani Gun Haitian Creole Hebrew Herero Hiligaynon Hindi Hiri Motu Hungarian Hunsrik Iban Ibanag Ibinda Icelandic Igbo Iloko Indonesian Isoko Italian Japanese Javanese Kabiye Kabuverdianu Kachin Karen (S'gaw) Kazakh Khana Kikamba Kikaonde Kikongo Kikuyu Kiluba Kimbundu Kinyarwanda Kirghiz Kiribati Kirundi Kisi Kisonge Kongo Korean Kosraean Krio Kurdish Kurmanji (Caucasus) Kwangali Kwanyama Lahu Laotian Latvian Lhukonzo Lingala Lithuanian Lomwe Low German Luganda Lunda Luo Luvale Macedonian Macua Malagasy Malay Malayalam Maltese Mam Mambwe-Lungu Mapudungun Marshallese Mauritian Creole Maya Mazatec (Huautla) Medumba Min Nan (Taiwan) Mingrelian Mixe (North Central) Mixtec (Guerrero) Mizo Moore Myanmar Nahuatl (Central) Nahuatl (Guerrero) Nahuatl (Huasteca) Nahuatl (Northern Puebla) Navajo Ndau Ndebele Ndebele (Zimbabwe) Nepali Ngabere Ngangela Ngiemboon Nias Nigerian Pidgin Norwegian Nyaneka Nyungwe Nzema Okpe Oromo Ossetian Otetela Otomi (Mezquital Valley) Palauan Pangasinan Papiamento (Curaçao) Persian Pidgin (Cameroon) Pidgin (West Africa) Polish Ponapean Portuguese Portuguese (Portugal) Quechua (Ancash) Quechua (Ayacucho) Quechua (Bolivia) Quechua (Cuzco) Quiche Quichua (Chimborazo) Quichua (Imbabura) Quichua (Pastaza) Quichua (Tena) Rarotongan Romanian Romany (Macedonia) Cyrillic Ronga Runyankore Russian Russian Sign Language Samoan Sangir Sango Saramaccan Sena Sepedi Serbian (Cyrillic) Serbian (Roman) Sesotho (Lesotho) Sesotho (South Africa) Setswana Seychelles Creole Shona Shuar Sidama Silozi Sinhala Slovenian Solomon Islands Pidgin Spanish Sranantongo Sunda Swahili Swedish Swedish Sign Language Tagalog Tahitian Talian Tamil Tarahumara (Central) Tarascan Tatar Telugu Tetun Dili Thai Tigrinya Tiv Tojolabal Tok Pisin Totonac Tshiluba Tshwa Tsonga Turkish Tuvaluan Twi Tzotzil Ukrainian Umbundu Urhobo Uruund Venda Vietnamese Wallisian Wayuunaiki Welsh Wolaita Xhosa Yapese Yemba Yoruba Zapotec (Isthmus) Zulu\\nDawˬ caˇ 71\\nAˬ dui Yeˬhawˇbaˬ-euˬ guiˇ maꞈ pyeuꞈ\\n1. Dui Yeˬhawˇbaˬ guiˇ maꞈ pyeuꞈ,\\nKa li bi sheuˬ g’eh.\\nSaˬdaˬ dui ahˇ laˆ tsoeˬ k’awꞈ,\\ntiˬ kawˆ loꞈ-ehˇ cah daˆ leꞈ.\\nSaˇ jaˇ ziꞈ laꞈ k’oeˇ mˇ g’eh.\\nMiˇ k’ahˬ doe tsaꞈ iˇ.\\nAˬ dui maꞈ noeˬ tsoˆ taˬ.\\nTiˬ jeˬ ahˇ maˬ guˆ.\\nDui Yeˬhawˇbaˬ guiˇ maꞈ pyeuꞈ,\\nKa li nehˬ-ehˇ gm leˇ.\\n“Miˬyehˇ uˆ lahˇ jeˬ beh”\\nLaꞈ k’aˬ cehˇ tsaꞈ gaˬ.\\n2. Dui Yeˬhawˇbaˬ gaˇ mˇ zaˬ.\\nYawꞈ euˬ yawˇ deuˬ-ahˇ poˆ.\\nUiˇ huiˬ ka hawˇ ngoeˇ eu yawˇ,\\nbyoˆ iˇ ceuˆ iˇ yawˇ ahˇ,\\nleh jeh poˆ laꞈ k’oeˇ caw ba.\\nG’awˬ mya poˆ haw iˇ.\\nBawˬdzaˬnymˇ ahˇ laˇ lehˇ,\\nmaˬ tsehˆ leˇ ni kuˇ.\\n3. Dui Yeˬhawˇbaˬ guiˇ maꞈ pyeuꞈ,\\nKa li k’ehˇ dawˬ mˇ.\\nGuiˇ deuˆ iˇ keu ka kuꞈ awˇ,\\nk’aˬ duˬ ni deuˆ iˇ ma.\\nYahˇ yahˇ-ehˇ ya dehꞈ ya mˇ k’awꞈ,\\nmyah luꞈ saˇ jaˇ ziꞈ.\\nGuˆ eu jeˬ ahˇ ya puˬ,\\ntsaˬ jeˬ maˬ byehˇ dzeh.\\n(Peˇ. 6:11, 14; Piˆ. 1:7; Piˇ. 2-ahˇ haw.)\\nAˬ dui Yeˬhawˇbaˬ-euˬ guiˇ maꞈ pyeuꞈ (Dawˬ caˇ 71)","num_words":509,"character_repetition_ratio":0.059,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.193,"stopwords_ratio":0.039,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.096,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":-1} +{"url":"","collection":"madlad400","source":"CC 20220801","original_code":"ahk","text":"Yawˬ jeˬ na jaˆ-eu Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ aˬ jeˬ miˇ neh biꞈ-eu nga? | Dzaw ngeh zmˬ-eu dmˬ\\n“Nga maꞈ-euˬ Miˬyehˇ-oˇ, guiˬ lahˬ huiˬ dui dui miˇ-a. Yaw shehꞈ k’ahˬ sehˇ huiˬ dui dui-eu nawˬ-euˬ tsawˇ myahˇ-ahˇ nga maꞈ ja ceuˬ-eu ma.”—1 Laˬsaˬbaˬ 29:13.\\nDawˬ caˇ: 80, 50\\nNawˬ-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ noeˬ nya?\\nYeˬhawˇbaˬ aˬ dui-ahˇ aˬ jeˬ miˇ neh, aˬ dui-euˬ poeˬ-eu myawˬ gahˬ deuˬ-ahˇ bi biꞈ k’oꞈ mawꞈ-eu nga?\\nYeˬhawˇbaˬ-euˬ gaˇ hu-euˬ gaˇ mˇ zaˬ deuˬ, Miˬyehˇ-euˬ zaˬ lahˇ deuˬ-euˬ gaˇ-ahˇ, pyuˇ paw g’aˬ aˬ joˆ-ehˇ biꞈ-euˬ nga?\\nNymˇ iˬ nah aˇ maꞈ aˇ muˇ pyuˇ damˬ-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ zmˬ-eu nga?\\n1, 2. Yeˇhawˇbaˬ aˬ dui-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ nui ma muiˬ nehˬ-eu nga?\\nYeˬhawˇbaˬ nui ma muiˬ dui dui-eu Miˬyehˇ pyeuꞈ meh. Aˬ dui k’aˇ jaˆ-eu jeˬ dawˬ tawˆ luꞈ aˬ yawꞈ jawˇ gaˇ neh oe-euˬ tehꞈ meh. Miˇ tsaˬ k’oeˇ taˆ yaw poeˬ jeˬ k’aˇ ngeuˇ-eu aˬ yawꞈ-euˬ pyeuꞈ-awˇ, dehꞈ-eu jeˬ dehꞈ daˆ leꞈ nya ni, aˬ yawꞈ heu deuˬ-ahˇ zmˬ-eu meh. (Ja ceuˬ 104:13-15; Haˬgaiˇ 2:8) Tiˬ poˆ na Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ-euˬ zaˬ lahˇ deuˬ loˬ-eu jeˬ-ahˇ lehˬ hmˬ nehˬ-eu g’aˇ duˬ, poeˬ-eu jeˬ heu deuˬ-ahˇ zahˬ leˇ paˬ-ehˇ zmˬ-eu lehˇ, aˬ dui Jaˇliꞈ-ahˇ neh ya siˬ nya-euˬ ma.\\n2 Yaw jeˬ ma jeˬ, Yeˬhawˇbaˬ Iˇsaˬleˬlaˆ tsawˇ haˬ deuˬ, bawˇ tsahˬ bawˇ dahˇ-ahˇ oeˬ tseˇ k’oꞈ keuˆ ni cah ngeh, maˬnaˆ kaˬ muˇ hawˇ-eu iˇ cuꞈ biꞈ nehˬ-euˬ meh. (Doˆ-iˇ-eu 16:35) Ehˇ mawꞈ-eu naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ loˬ-eu jeˬ dawˬ tawˆ luꞈ za-eu meh. (Neˬhaˬmiˇ 9:20, 21) K’oeˇ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ bawˇlawˇpeh Eˇliˇshehˇ-ahˇ baoˬ biꞈ-awˇ, saˇ jaˇ ziꞈ-eu miˬ coeˬ miˬ ma tiˬ g’aˬ-ahˇ tsiˇ bi dawˆ byah nehˬ-euˬ meh. Miˬyehˇ neh biꞈ-euˬ laꞈ sawˬ heu baˬ da neh, aˬ yawꞈ pehˬ dziˇ dzoˆ tsoeˬ jiˇ nya-euˬ uˬ taꞈ, aˬ yawꞈ pehˬ dehꞈ tawꞈ leꞈ nya ni jiˇ pyuˇ dzeˇ laˇ-euˬ meh. (2 Sahˬpaˬ 4:1-7) K’oeˇ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ neh caw ba-euˬ laꞈ k’oeˇ, Yeˬsuˇ zahˬ leˇ paˬ-ehˇ g’eh-eu jeˬ jahˇ-awˇ bi dzaˬ nya-euˬ uˬ taꞈ, pyuˇ loˬ ngeh jiˇ biꞈ nehˬ nya-euˬ meh.—Maꞈtehˬ 15:35-38; 17:27.\\n3. Aˬ dui heu kawˆ-ahˇ aˬ jeˬ jeˇ gaˇ kawˆ ja sawˇ-eu nga?\\n3 Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ neh beh taˬ-euˬ jeˬ-ahˇ caw ba-eu g’aˇ duˬ, aˬ geu jeˬ-ahˇ maˬ kaˬ zmˬ nya-eu meh. Ehˇ k’awꞈ, aˬ yawꞈ aˬ dui-ahˇ yawˬ ha k’aˇ g’eh nya-eu loꞈ-ehˇ, aˬ yawꞈ-euˬ aˇ maꞈ aˇ muˇ-ahˇ g’aˬ bi biꞈ mawꞈ-eu meh. (Doˆ-iˇ-eu 36:3-7; Dawˬdaˬ 3:9-ahˇ gui.) Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui-ahˇ aˬ jeˬ miˇ neh, aˬ dui-euˬ poeˬ-eu myawˬ gahˬ deuˬ-ahˇ bi biꞈ k’oꞈ mawꞈ-eu nga? Yeˬhawˇbaˬ-euˬ gaˇ hu-euˬ gaˇ mˇ zaˬ deuˬ, Miˬyehˇ-euˬ zaˬ lahˇ deuˬ-euˬ gaˇ-ahˇ, pyuˇ paw g’aˬ aˬ joˆ-ehˇ biꞈ-euˬ nga? Nymˇ iˬ nah aˇ maꞈ aˇ muˇ pyuˇ damˬ-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ zmˬ-eu nga? Gaˇ kawˆ heu deuˬ-ahˇ heu kawˆ laꞈ k’oeˇ dawˬ k’oꞈ biꞈ meh.\\nAˬ dui Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ aˬ jeˬ miˇ neh ya biꞈ-eu nga?\\n4. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ-euˬ gaˇ-ahˇ g’aˬ biꞈ ngeh, aˬ yawꞈ-ahˇ aˬ jeˬ bi mawˇ-eu nga?\\n4 Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ biꞈ-eu heu naˇ, aˬ yawꞈ-ahˇ gaˬ-awˇ aˇ poeˬ taˬ baw-eu miˇ neh ma. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ neh aˬ dui-euˬ g’aˇ duˬ mˇ-euˬ jeˬ-ahˇ shaˇ noeˬ ngeh, aˬ dui aˬ yawꞈ-ahˇ guiˬ lahˬ huiˬ dui dui-eu meh. Sahˬ paˬ Daˬbiˇ uˬ duˬ tahˬ nymˇ tsoˆ gaˇ loˬ-eu jeˬ-ahˇ ngehˬ keuˆ ngeh, aˬ dui k’aˇ jaˆ-eu jeˬ dawˬ tawˆ luꞈ Yeˬhawˇba-euˬ tehꞈ meh lehˇ ehˇ-eu meh. Aˬ dui aˬ yawꞈ-ahˇ biꞈ k’oꞈ nehˬ-eu heu k’awꞈ aˬ yawꞈ neh biꞈ-euˬ k’oeˇ gaˇ neh biꞈ-eu tehꞈ ma lehˇ ehˇ-euˬ loꞈ-ehˇ g’eh-eu ma.—1 Laˬsaˬbaˬ 29:11-14-ahˇ gui.\\n5. Yawˬ ha-euˬ g’aˇ duˬ tehꞈ-ehˇ maˬ shaˇ noeˬ ni biꞈ-eu jeˬ heu naˇ, maˇ diˇ uˬ duˬ tahˬ-eu jeˬ laꞈ k’oeˇ aˬ joˆ-ehˇ aˇ yeˇ huiˬ-eu jeˬ pyeuꞈ nga?\\n5 Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ biꞈ-eu heu naˇ, aˬ yawꞈ-ahˇ uˬ duˬ tahˬ-eu jeˬ jiˇ pyeuꞈ-eu miˇ neh ma. Kuiˇlaꞈ Yoˇhaˬ yaw sahˇ laꞈ k’oeˇ mˬ taˆ jawˇ-eu Yeˬhawˇbaˬ-euˬ gaˇ mˇ zaˬ deuˬ ‘Nga maꞈ-euˬ Yeˬhawˇbaˬ Miˬyehˇ-oˇ, yawˬ jeˬ na luꞈ nawˬ neh beh-awˇ, nawˬ-euˬ nui k’ahˇ baˬ da baˇ neh, jaˆ luꞈ jawˇ luꞈ-eu baˬ da neh, yaw shehꞈ k’ahˬ sehˇ maˬ ehˇ, taˬ huiˬ taˬ mahˇ-eu jeˬ maˬ ehˇ, baoˬ maˬ ehˇ, nawˇ za geuˇ-eu meh’ lehˇ ehˇ gaˇ ya mawˇ-euˬ meh. (Pah mehˬ-eu-eu 4:11) Yeˬhawˇbaˬ ciˬ huiˬ ciˬ mahˇ-eu jeˬ hawˇ-eu, yaw zeu baw-eu jeˬ-ahˇ za geuˇ-eu yaw duˬ baw-eu miˇ neh, aˬ dui aˬ yawꞈ-ahˇ k’aˇ muiˬ dzehˬ-eu jeˬ biꞈ nehˬ mawꞈ-eu ma. Yeˬhawˇbaˬ Moˇseˬ-ahˇ zmˬ-awˇ Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ-ahˇ, tiˬ k’oꞈ-ahˇ smˬ poˆ bawˬ-iˬ jahˇ lehˇ dawˬ biꞈ-euˬ meh. Bawˬ-iˬ jahˇ-eu heu naˇ, Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ biꞈ-eu jeˬ nehˬ-ehˇ taꞈ-eu uˬ duˬ tahˬ-eu jeˬ laꞈ k’oeˇ neh tiˬ jeˬ pyeuꞈ meh. Zaˬ lahˇ deuˬ-ahˇ “aˬ yawꞈ g’aˬ yawꞈ, yawꞈ ngehꞈ-ehˇ maˬ laˇ ni, laꞈ sawˬ ya yuˇ laꞈ meh” lehˇ ehˇ taˬ-euˬ meh. (Dawˬmehˬmehˬ-eu 16:16) Nymˇ iˬ nah, yawˬ ha-euˬ g’aˇ duˬ tehꞈ-ehˇ maˬ shaˇ noeˬ ni biꞈ-eu jeˬ heu naˇ, aˬ dui-euˬ uˬ duˬ tahˬ-eu jeˬ laꞈ k’oeˇ aˇ yeˇ huiˬ-eu tiˬ jeˬ pyeuꞈ-awˇ, toˆ-ehˇ jahˇ-eu teu naˇ, aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ-euˬ aˇ maꞈ aˇ muˇ-euˬ gaˇ-ahˇ aˇ poeˬ taˬ baw-awˇ g’aˬ biꞈ-eu lehˇ mˇ mawˇ-eu jeˬ pyeuꞈ-eu meh.\\n6. Biꞈ-eu jeˬ heu naˇ, aˬ dui-euˬ g’aˇ duˬ aˬ jeˬ miˇ neh muiˬ nga? (Dahˬ beh-eu baˇ-ahˇ haw.)\\n6 Aˬ dui-euˬ g’aˇ duˬ za-eu paw dzeˇ tehꞈ-ehˇ maˬ ngeuˇ-eu, nui ma keuˆ-awˇ ya biꞈ-eu heu naˇ, muiˬ-eu tiˬ jeˬ pyeuꞈ meh. (Dawˬdaˬ 29:21-ahˇ gui.) Shaˇ noeˬ haw sheˇ, zaˬ tiˬ g’aˬ aˬ da aˬ ma neh biꞈ-euˬ kaˬ muˇ aˇ poeˬ laꞈ k’oeˇ neh yuˇ doˆ-awˇ, aˬ da aˬ ma-ahˇ laꞈ sawˬ zeuˇ nehˬ ngeh, laꞈ sawˬ teu aˬ da aˬ ma-euˬ nui ma-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ g’eh leˇ paˬ-ehˇ g’eh-eu nga? Maˬ ngeuˇ naˇ, aˬ da aˬ ma-euˬ iˇ kahˇ-ahˇ jawˇ-awˇ huˬ mehˬ mehˬ-eu zaˬ guˬ zaˬ tiˬ g’aˬ, iˇ kahˇ ngaˬ poeˬ hawˇ-eu nymˇ jiˇ dzaˬ poeˬ dawˇ poeˬ g’aˇ duˬ pyuˇ ui cuiˆ na caw ba nehˬ-eu aˇ baˇ-ahˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ, aˬ da aˬ ma zaˬ toˆ-ehˇ jahˇ nehˬ laꞈ gaˇ maˬ noeˬ tmˬ-a, ehˇ k’awꞈ pyuˇ teu-ahˇ laꞈ k’aˬ tiˬ cehˇ yuˇ taˬ meh. Aˬ jeˬ miˇ neh? Aˬ jeˬ miˇ ehˇ naˇ, zaˬ aˬ da aˬ ma neh aˬ yawꞈ maꞈ-euˬ g’aˇ duˬ mˇ-euˬ jeˬ-ahˇ guiˬ lahˬ k’oꞈ-eu lehˇ mˇ mawˇ-eu jeˬ pyeuꞈ-eu miˇ neh meh. Teu gaˇ duˇ ni aˬ dui-euˬ poeˬ-eu jeˬ aˬ yawꞈ-ahˇ bi biꞈ-eu heu naˇ, aˬ dui-ahˇ muiˬ-eu jeˬ pyeuꞈ meh lehˇ Yeˬhawˇbaˬ siˬ nya-eu meh.\\nGaˇ hu-euˬ Miˬyehˇ gaˇ mˇ zaˬ deuˬ aˬ joˆ-ehˇ biꞈ-euˬ nga?\\n7, 8. Gaˇ hu-euˬ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ zaˬ lahˇ deuˬ pyuˇ damˬ-eu paw aˬ joˆ-ehˇ mˇ mehˬ yaꞈ-euˬ nga (a) Gaˇ tiˬ jeˬ na-euˬ g’aˇ duˬ? (b) Miˬyehˇ-euˬ gaˇ-ahˇ g’aˬ biꞈ-eu g’aˇ duˬ?\\n7 Aˬ dui Jaˇliꞈ laꞈ k’oeˇ neh, Yeˬhawˇbaˬ-euˬ zaˬ lahˇ deuˬ Miˬyehˇ-euˬ gaˇ-ahˇ g’aˬ biꞈ-eu g’aˇ duˬ, pyuˇ damˬ dawˆ-euˬ lehˇ ya siˬ nya-euˬ ma. Tiˬ poˆ na aˬ yawꞈ maꞈ tiˬ jeˬ na tsoˆ gaˇ biꞈ-euˬ meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, Moˇseˬ Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ-ahˇ, sehˬ g’awˆ tsoˆ gaˇ pyuˇ bi damˬ-eu g’aˇ duˬ g’aˬ biꞈ-euˬ meh. K’oeˇ naˇ Daˬbiˇ k’awꞈ uˬ duˬ tahˬ nymˇ tsoˆ-eu g’aˇ duˬ toˆ-ehˇ jahˇ-euˬ meh. (Doˆ-iˇ-eu 35:5; 1 Laˬsaˬbaˬ 29:5-9) Sahˬ paˬ Yawˇshaˆ uˆ lahˇ-eu aˇ yamˬ-ahˇ, piˇ ma deuˬ zaˬ lahˇ deuˬ neh damˬ-euˬ pyuˇ neh uˬ duˬ tahˬ nymˇ laˆ muiˬ-euˬ meh. (2 Sahˬpaˬ 12:4, 5) Dahˬ beh-euˬ Ka li zaˬ deuˬ k’awꞈ, Yuˇdaˆ-euˬ miˇ k’ahˬ hawˇ-eu teu gaˇ jawˇ-eu mehˇ nmˇ deuˬ-ahˇ mehꞈ-eu shuꞈ-eu jeˬ keuˆ le-euˬ gaˇ kawˆ ya gaˬ ngeh, caw ba-eu g’aˇ duˬ yawˬ ha k’aˇ g’eh nya gaˇ neh pyuˇ damˬ-euˬ meh.—G’aˬk’ehˇ 11:27-30.\\n8 Gaˇ hu Yeˬhawˇbaˬ-euˬ zaˬ lahˇ deuˬ, Miˬyehˇ-euˬ gaˇ-ahˇ sheuˬ g’eh luꞈ-eu deuˬ-ahˇ pyuˇ caw ba nehˬ-euˬ meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, Moˇseˬ-euˬ zahˇ dawˬ-ahˇ Leˬbiˇ tsawˇ haˬ deuˬ jeˬ biˇ maˬ oꞈ-eu miˇ neh, dzeˇ-eu Iˇsaˬleˬlaˆ tsawˇ haˬ deuˬ aˬ yawꞈ maꞈ neh k’aˇ yuˇ laꞈ-euˬ tseˇ bymˇ tiˬ bymˇ ya biꞈ nehˬ-eu meh. Teu miˇ neh Leˬbiˇ tsawˇ haˬ deuˬ sehˬ g’awˆ laꞈ k’oeˇ mˇ-eu gaˇ-ahˇ haw tsoˆ taˬ nya-eu meh. (Bawˇtsahˬ 18:21) Teu gaˇ duˇ ni, nui ma keuˆ-eu zaˬ miˬ aˬ buˇ deuˬ k’awꞈ, Yeˬsuˇ hawˇ-eu kuiˇ laꞈ deuˬ-ahˇ g’aˬ biꞈ-eu g’aˇ duˬ, aˬ yawꞈ maꞈ jaˆ-eu jeˬ-ahˇ zmˬ-euˬ meh.—Luˇkaꞈ 8:1-3.\\n9. Gaˇ hu ba pyuˇ damˬ aˬ gaˇ neh za-euˬ nga?\\n9 Pyuˇ damˬ heu deuˬ g’awˬ mya gaˇ neh laˇ-euˬ meh. Sehˬ g’awˆ tsoˆ gaˇ damˬ-euˬ Iˇsaˬleˬlaˆ heu deuˬ naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ neh Iˇjiˇtuˆ miˇ k’ahˬ-ahˇ neh yuˇ leꞈ-euˬ poeˬ-eu myawˬ gahˬ deuˬ damˬ nehˬ-euˬ k’awꞈ pyeuꞈ nya meh. (Doˆ-iˇ-eu 3:21, 22; 35:22-24) Dahˬ beh-euˬ Ka li zaˬ deuˬ tiˬ g’aˬ na, aˬ yawꞈ maꞈ-euˬ deh ma maˬ ehˇ, iˇ kahˇ-ahˇ jaˆ-eu myawˬ gahˬ deuˬ maˬ ehˇ ahˬ-awˇ, za-euˬ pyuˇ deuˬ kuiˇ laꞈ deuˬ-ahˇ biꞈ nehˬ iˇ-euˬ meh. Kuiˇ laꞈ deuˬ k’awꞈ pyuˇ teu shaˬ-eu mehˇ nmˇ deuˬ-ahˇ caw ba nehˬ-euˬ meh. (G’aˬk’ehˇ 4:34, 35) Ka li zaˬ nui deuˬ k’awꞈ, gaˇ heu-ahˇ caw ba nya-eu g’aˇ duˬ, aˬ myah luꞈ pyuˇ yuˇ paˆ taˬ-eu meh. (1 Gawˇliˬtu 16:2) Teu miˇ neh, iˇ shaˬ maˬ ehˇ, smˇ muiˬ maˬ ehˇ, yawˬ g’aˬ na luꞈ tiˬ jeˬ na biꞈ nya-eu meh.—Luˇkaꞈ 21:1-4.\\nNymˇ iˬ nah aˬ dui aˬ joˆ-ehˇ biꞈ-eu nga?\\n10, 11. (a) Nui ma keuˆ-eu dahˬ beh-euˬ Ka li zaˬ deuˬ-ahˇ aˬ dui aˬ joˆ-ehˇ dzaw geuꞈ nya-eu nga? (b) Miˬyehˇ Miˇk’ahˬ gaˇ-ahˇ g’aˬ biꞈ-eu nehˬ-ehˇ taꞈ leˇ-awˇ nawˇ aˬ joˆ-ehˇ noeˬ nya?\\n10 Nymˇ iˬ nah aˬ dui aˇ pyaˇ daˬ taˬ-euˬ gaˇ tiˬ jeˬ na-euˬ g’aˇ duˬ pyuˇ ya damˬ-eu k’awꞈ pyeuꞈ nya meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, aˇ muˇ Bawˬdzaˬnymˇ laˆ saˆ-eu maˬ ngeuˇ naˇ tsoˆ paˇ-eu g’aˇ duˬ hawˇ-eu, nawˬ-euˬ miˇ k’ahˬ-ahˇ-euˬ saˇ naˇ laˆ saˆ-eu g’aˇ duˬ meh. K’oeˇ uˬ taꞈ smˬ nah mehˬ bawˬ-ahˇ jiˇ leˇ-euˬ pyuˇ-ahˇ maˬ ehˇ, uˬ jeˬ jaˬ lehˇ baˬ da neh shaˬ laˇ-euˬ mehˇ nmˇ deuˬ-ahˇ maˬ ehˇ ya caw ba-awˇ, aˬ dui neh damˬ-euˬ pyuˇ heu, miˇshaˬnaˬliˬ hawˇ-eu, dzehˬ-eu huˬ mehˬ mehˬ-eu deuˬ-ahˇ maˬ ehˇ, aˇ maꞈ-ahˇ sheuˬ g’eh-eu g’aˬ hawˇ-eu miˇ k’ahˬ doe ni jaˆ-eu saˇ naˇ yaw huiˬ yaw nyiˇ-ahˇ mˇ luꞈ-eu mehˇ nmˇ deuˬ-ahˇ maˬ ehˇ caw ba nehˬ-eu meh. Nawˬ-euˬ aˇ muˇ aˬ myah luꞈ hui��-eu bawˬdzaˬnymˇ tsoˆ gaˇ maˬ ehˇ, yawˬ k’ahˬ yawˬ-ahˇ-euˬ aˬ dui-euˬ mehˇ nmˇ deuˬ-euˬ bawˬdzaˬnymˇ tsoˆ gaˇ maˬ ehˇ caw ba nehˬ-eu meh.\\n11 Aˬ dui yawˬ g’aˬ na luꞈ aˇ saˬ saˬ-eu saˇ ka laꞈ k’oeˇ mˇ luꞈ-eu Yeˬhawˇbaˬ-euˬ aˇ maꞈ aˇ muˇ-euˬ gaˇ heu-ahˇ g’aˬ biꞈ-eu g’aˇ duˬ pyuˇ damˬ nya meh. Pyuˇ damˬ-eu heu myaˬ ni naˇ, tsawˇ myahˇ maˬ bi siˬ-a. Aˬ dui bawˬdzaˬnymˇ-euˬ bawˬ keuˆ-ahˇ dawˆ ngeh maˬ ehˇ, g’oeˇsaiˇ jw.org paw neh damˬ ngeh maˬ ehˇ, aˬ dui pyuˇ aˇ myaˆ ni damˬ-euˬ lehˇ maˬ bi siˬ. Ehˇ k’awꞈ, nawˬ neh damˬ-euˬ pyuˇ cuiˆ iˇ nya lehˇ noeˬ naˇ lawˇ neh? Maˇ diˇ naˇ aˇ maꞈ aˇ muˇ neh za-euˬ pyuˇ damˬ heu myaˬ tiˬ paˆ, tiˬ g’aˬ tehꞈ-ehˇ g’awˬ mya ni damˬ-eu gaˇ neh za-euˬ pyuˇ maˬ ngeuˇ-a, tiˬ g’aˬ cuiˆ cuiˆ-ehˇ damˬ-eu gaˇ neh za-euˬ meh. Pyuˇ g’awˬ mya ni maˬ ahˇ-eu aˬ dui mehˇ nmˇ deuˬ k’awꞈ, Maˬgeˬdawˇniˆ miˇ k’ahˬ-ahˇ jawˇ-eu dahˬ beh-euˬ Ka li zaˬ deuˬ-ahˇ dzaw geuꞈ-eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ “yaw shaˬ shaˬ dui dui k’awꞈ” bi damˬ nehˬ laꞈ lehˇ shaˇ-awˇ nui ma keuˆ-eu jeˬ mˇ mawˇ-eu meh.—2 Gawˇliˬtu 8:1-4.\\n12. Aˇ maꞈ aˇ muˇ pyuˇ damˬ deuˬ-ahˇ saˇ tiˇ taˬ dui dui-eu laꞈ k’oeˇ aˬ joˆ-ehˇ zmˬ-eu nga?\\n12 Uˆ lahˇ-eu aˇ muˇ pyuˇ damˬ deuˬ-ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ-eu laꞈ k’oeˇ, yaw gahˇ gahˇ lehˇ zmˬ-eu meh. (Maꞈtehˬ 24:45) Aˬ yawꞈ maꞈ yaw muiˬ-ehˇ tseˇ mˇ nya ni g’aˇ duˬ guiˬ lahˬ shaˇ-awˇ, pyuˇ-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ zmˬ-eu lehˇ yaw muiˬ-ehˇ shaˇ noeˬ-eu meh. (Luˇkaꞈ 14:28) Jaˇliꞈ-euˬ saˇ ka-ahˇ, pyuˇ damˬ-ahˇ haw piˇ-eu deuˬ pyuˇ heu Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ uˬ duˬ tahˬ gaˇ tehꞈ-ehˇ zmˬ-eu ngaˇ laˬ lehˇ, yaw muiˬ-ehˇ haw-eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, Eˇzaˬlaˬ Paˇshaˇ sahˬ paˬ neh biꞈ-euˬ poeˬ-eu myawˬ gahˬ deuˬ yuˇ-awˇ, Yeˬluˇsaˬlehˬ meuˬ-ahˇ g’oˆ laˇ-euˬ meh. Teu laꞈ k’oeˇ shuiˇ, pyuˇ, poeˬ-eu myawˬ gahˬ nui deuˬ jiˇ keuˬ-awˇ, nymˇ iˬ nah sawˇ leꞈ ngeh, dawˬlaˬ 100 lam byah-eu meh. Eˇzaˬlaˬ pyuˇ damˬ heu deuˬ-ahˇ Yeˬhawˇbaˬ neh biꞈ-euˬ laꞈ sawˬ pyeuꞈ-eu lehˇ haw-eu miˇ neh, gaˇ pehˇ gaˇ la-ahˇ myawˬ gahˬ heu deuˬ-ahˇ yaw muiˬ-ehˇ haw piˇ lehˇ ehˇ nehˬ-euˬ meh. (Eˇzaˬlaˬ 8:24-34) K’oeˇ naˇ kuiˇ laꞈ Pawˇluˆ jiˇ ni, Yuˇdaˆ miˇ k’ahˬ-ahˇ shaˬ luꞈ-eu mehˇ nmˇ deuˬ-ahˇ caw ba-eu g’aˇ duˬ pyuˇ laˆ uiˬ-euˬ meh. Aˬ yawꞈ pyuˇ yuˇ-awˇ iˇ-eu deuˬ “ Sahˬpaˬ Miˬyehˇ mehˬ shi tehꞈ-ehˇ maˬ ngeuˇ ni, tsawˇ haˬ zaˬ-euˬ mehˬ shi k’awꞈ dawˇ coe ni mˇ-eu” lehˇ bi siˬ duˬ-euˬ meh. (2 Gawˇliˬtu 8:18-21-ahˇ gui.) Nymˇ iˬ nah aˬ dui-euˬ aˇ maꞈ aˇ muˇ Eˇzaˬlaˬ hawˇ-eu Pawˇluˆ-ahˇ dzaw geuꞈ-awˇ, pyuˇ damˬ deuˬ-ahˇ saˇ tiˇ taˬ dui dui-eu laꞈ k’oeˇ zmˬ-eu meh.\\n13. Dzeuˇ laꞈ-euˬ heu kaˬ-ahˇ, aˇ maꞈ aˇ muˇ tiˬ jeˬ na aˬ jeˬ miˇ neh laˆ paˇ-euˬ nga?\\n13 Nymˇ jiˇ tiˬ jiˇ na-aˬ, za laˇ-eu pyuˇ naˆ maˬ tseˇ maˬ ya zmˬ-eu g’aˇ duˬ, pyuˇ zmˬ jeˬ zmˬ kawˆ laˆ paˇ nya-eu meh. Maˬ ngeuˇ naˇ aˬ yawꞈ maꞈ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ gaˇ-ahˇ heu naˆ maˬ tseˇ mˇ nya ni, yawˬ awˬ awˬ-ehˇ dehꞈ nya-eu jeˬ-ahˇ k’awꞈ poˆ nya-eu meh. Yeˬhawˇbaˬ-euˬ aˇ maꞈ aˇ muˇ k’awꞈ teu loꞈ-ehˇ jahˇ-euˬ meh. Dzeuˇ laꞈ-euˬ heu kaˬ-ahˇ, aˇ maꞈ aˇ muˇ laꞈ k’oeˇ nui ma ahˇ laˇ paˬ-ehˇ g’eh-eu gaˇ yaw shuiꞈ tiˬ hmˬ jaˆ laˇ-euˬ meh. K’oeˇ naˇ, tiˬ poˆ na-aˬ, za laˇ-euˬ pyuˇ naˆ maˬ tseˇ jiˇ leˇ-eu miˇ neh, aˇ maꞈ aˇ muˇ k’awꞈ, nui ma keuˆ-eu laꞈ k’oeˇ damˬ nehˬ laꞈ-eu pyuˇ deuˬ-ahˇ, gaˇ deuˬ-ahˇ mˇ ngeh yui yui-ehˇ zmˬ nya ni leh jeh-eu nymˇ jiˇ tiˬ jiˇ loꞈ-ehˇ, yaw muiˬ-ehˇ zmˬ nya ni leh jeh-eu meh.\\nNawˬ neh pyuˇ damˬ-eu jeˬ-ahˇ neh gaˇ dahˇ tsoeˬ-eu jeˬ za\\nNawˬ neh damˬ nehˬ-euˬ pyuˇ miˇ k’ahˬ doe ni jawˇ-eu deuˬ-ahˇ caw ba (Aˇ deuˆ 14-16-ahˇ haw)\\n14-16. (a) Nawˬ neh damˬ-euˬ pyuˇ-ahˇ, aˬ joˆ-ehˇ zmˬ-eu nga? (b) Aˇ maꞈ mˇ luꞈ-eu gaˇ nawˬ-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ gaˇ dahˇ tsoeˬ nga?\\n14 Yaw tsaˬ yaw dawˇ laꞈ k’oeˇ jawˇ luꞈ-eu myahˇ laˇ-euˬ deuˬ ehˇ-eu, nymˇ aˇ maꞈ aˇ muˇ laꞈ k’oeˇ neh gaˇ hu naˆ maˬ tseˇ keu ka g’awˬ mya jeˬ za luꞈ ma. Nymˇ aˬ dui jw.org hawˇ-eu jw tiˬbiˬ jaˆ luꞈ-awˇ, Muiˬ-eu shawˇ-eu Miˇ shuiꞈ dawˬ paˇ Jaˇliꞈ k’awꞈ g’awˬ mya jeˬ-euˬ dawˬ neh jaˆ-eu ma. 2014\/2015-ahˇ miˇ k’ahˬ-euˬ mehˬ bawˬ smˬ nah-ahˇ-euˬ gaˇ kawˆ uˬ dzah naˇ, “Miˬyehˇ-euˬ Miˇk’ahˬ . . . -ahˇ jeˬ huˬ poˆ” lehˇ meh. Mehˬ bawˬ heu miˇ tsaˬ k’oeˇ taˆ miˇ k’ahˬ 14 k’ahˬ-ahˇ, huiˬ dui dui-eu baw duiˇ behˆ duˬ-ahˇ jahˇ-awˇ, teu gaˇ k’aˇ iˇ-euˬ deuˬ k’awꞈ laꞈ k’aˬ cehˇ dui dui-eu meh.\\n15 G’awˬ mya g’aˬ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ aˇ maꞈ aˇ muˇ-ahˇ neh za-euˬ jeˬ-ahˇ guiˬ lahˬ huiˬ-eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, Eˇshaˬ paw pyawˬ-ahˇ Miˬyehˇ gaˇ mˇ laˇ-euˬ aˇ gm tiˬ gm ehˇ-eu, “Nga nyaꞈ-ahˇ meuˬ meuˬ zaˬ-ahˇ bi mˇ iˇ laꞈ-euˬ miˇ neh, tiˬ poˆ na ngaˬ nyaꞈ-ahˇ nymˇ gawˬ gawˬ laˇ-awˇ, Yeˬhawˇbaˬ-euˬ gaˇ aˇ naˆ ni huiˬ-eu lehˇ k’awꞈ maˬ noeˬ doˆ coeˇ nya. Ehˇ k’awꞈ, jw tiˬbiˬ g’awˬ mya kawˆ-ahˇ ya haw-euˬ taꞈ naˇ, nga nyaꞈ-ahˇ k’awꞈ miˇ k’ahˬ doe ni jawˇ-eu mehˇ nmˇ deuˬ laꞈ k’oeˇ keuˬ luꞈ ma lehˇ noeˬ laˇ-euˬ meh. Nga nyaꞈ jawˇ gaˇ jawˇ-eu mehˇ nmˇ deuˬ k’awꞈ jw tiˬbiˬ heu ya haw gaˇ nui ma cehˇ tahˬ tahˬ dui dui-awˇ, aˬ yawꞈ maꞈ yawˬ siˬ na luꞈ doˆ laˇ-eu tiˬbiˬ heu haw g’aˬ ngeh, uˆ lahˇ-eu aˇ muˇ nehˬ-ehˇ g’oeˇ dzehˬ laˇ-awˇ, gaˇ hu naˆ maˬ tseˇ, nymˇ Miˬyehˇ-euˬ aˇ maꞈ aˇ muˇ laꞈ k’oeˇ-euˬ tiˬ g’aˬ ya pyeuꞈ-eu nui k’ahˇ shiˇ dzehˬ nya lehˇ ehˇ-eu tiˬ k’ehˬ maˬ kaˬ ya gaˬ-eu meh.”\\n16 Nymˇ miˇ tsaˬ k’oeˇ taˆ Bawˬdzaˬnymˇ 2,500 nymˇ dawˬ peh tsoˆ-eu, maˬ ngeuˇ naˇ, laˆ saˆ luꞈ-eu meh. Hahˬduˇlaˬ miˇ k’ahˬ-ahˇ jawˇ-eu mehˇ nmˇ tiˬ g’aˬ, tiˬ nah aˬ yawꞈ maꞈ-euˬ Bawˬdzaˬnymˇ lehˇ baw laˇ law nmˇ-aˬ lehˇ noeˬ nya lehˇ ehˇ-eu meh. Ehˇ loꞈ-ehˇ, nymˬ-mˇ maˇ diˇ pyeuꞈ laˇ-euˬ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ ehˇ-eu, “Miˇ k’ahˬ doe ni jawˇ-eu Yeˬhawˇbaˬ-euˬ nymˇ jiˇ laꞈ k’oeˇ neh nga maꞈ k’awꞈ tiˬ deuˬ ya pyeuꞈ-eu nui k’ahˇ shiˇ dui dui-awˇ, mehˇ nmˇ deuˬ nehˬ-ehˇ laꞈ k’aˬ cehˇ dui dui miˇ-a.” Aˬ yawꞈ maꞈ loꞈ-ehˇ duˇ ni, mehˇ nmˇ g’awˬ mya g’aˬ k’awꞈ, aˬ yawꞈ maꞈ-euˬ dawˬ paw neh Jaˇliꞈ hawˇ-eu paˇ dmˬ nui deuˬ-ahˇ za ngeh maˬ ehˇ, uˬ jeˬ jaˬ lehˇ baˬ da neh shaˬ luꞈ ngeh mehˇ nmˇ deuˬ-euˬ caw ba-euˬ jeˬ-ahˇ za ngeh maˬ ehˇ, maˬ ngeuˇ naˇ, meuˬ meuˬ ma-ahˇ hawˇ-eu, tsawˇ haˬ uiˬ gaˇ tsaꞈ gaˬ ngeh nui ma ahˇ-eu deuˬ-ahˇ ya mawˇ ngeh maˬ ehˇ, toˆ-ehˇ g’eh leˇ-eu meh.\\n17. Nymˇ iˬ nah Yeˬhawˇbaˬ-euˬ aˬ yawꞈ-euˬ aˇ maꞈ aˇ muˇ-ahˇ caw ba luꞈ-eu lehˇ, aˬ dui aˬ joˆ-ehˇ si nya-eu nga?\\n17 Yeˬhawˇbaˬ-euˬ Saˇ kiˇ maˬ ngeuˇ-eu deuˬ g’awˬ mya ni, gaˇ heu deuˬ-ahˇ pyuˇ damˬ teu cuiˆ neh tehꞈ-ehˇ aˬ joˆ-ehˇ mˇ doˆ laꞈ nya-eu nga lehˇ zahˬ leˇ-eu meh. Gaˇ mˇ duˬ yaw huiˬ tiˬ tsahˇ-euˬ baw leˬ tiˬ g’aˬ, aˬ dui-euˬ paˇ dmˬ jahˇ doˆ duˬ tiˬ tsahˇ-ahˇ g’aˬ haw laˇ ngeh, mˇ luꞈ-eu gaˇ deuˬ dawˬ tawˆ luꞈ, g’aˬ gaˇ aˇ poeˬ maˬ yuˇ deuˬ neh mˇ luꞈ-awˇ, pyuˇ k’awꞈ tiˬ gaˇ-iˬ maˬ shaˇ ni, nui ma keuˆ-awˇ damˬ laꞈ-euˬ pyuˇ deuˬ neh tehꞈ-ehˇ, mˇ luꞈ gaˇ ya mawˇ ngeh zahˬ dui dui leˇ-awˇ, gaˇ heu mˇ pyeuꞈ nya-eu heu naˇ, naw maꞈ-ahˇ Yeˬhawˇbaˬ caw ba-eu miˇ neh ngaˇ lehˇ, ngaˇ jah ma lehˇ aˬ yawꞈ ehˇ-eu meh. —Yawˇbaˆ 42:2.\\nYeˬhawˇbaˬ-ahˇ biꞈ k’oꞈ ngeh guiˬ lahˬ za\\n18. (a) Aˬ dui Miˬyehˇ Miˇk’ahˬ g’aˇ duˬ biꞈ ngeh, aˬ jeˬ jeˇ guiˬ lahˬ za-eu nga? (b) Aˬ dui zaˬ hawˇ-eu tsawˇ shuiꞈ-ahˇ k’awꞈ, toˆ-ehˇ jahˇ nya ni aˬ joˆ-ehˇ mehˬ nya-eu nga?\\n18 Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui-ahˇ yaw zeu taˬ-awˇ, Miˬyehˇ Miˇk’ahˬ-euˬ gaˇ g’awˬ mya ni-ahˇ caw ba-eu aˬ kawˬ-aˬ jiˇ biꞈ taˬ-euˬ meh. Miˬyehˇ aˬ dui-ahˇ gaˇ teu deuˬ-ahˇ caw ba naˇ, guiˬ lahˬ biꞈ ma lehˇ kamˬ taˬ-euˬ meh. (Maˬlaˬkiˇ 3:10) Aˬ dui noeˬ dahˇ doe-awˇ nui ma keuˆ-eu laꞈ k’oeˇ biꞈ naˇ, yaw muiˬ-ehˇ ya dehꞈ daˆ leꞈ meh lehˇ Yeˬhawˇbaˬ saˇ jaˇ dzaˬ taˬ-euˬ meh. (Dawˬdaˬ 11:24, 25-ahˇ gui.) Aˬ dui biꞈ naˇ, laꞈ k’aˬ cehˇ laˇ meh lehˇ Miˬyehˇ paˇ ehˇ-eu meh. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, “za-eu naˆ maˬ tseˇ biꞈ-eu guiˬ lahˬ huiˬ dzehˬ meh.” (G’aˬk’ehˇ 20:35) Aˬ dui-euˬ zaˬ hawˇ-eu tsawˇ shuiꞈ deuˬ-ahˇ, ngehˬ-eu jeˬ hawˇ-eu mˇ-eu jeˬ neh, gaˇ heu-euˬ g’aˇ duˬ pyuˇ damˬ nehˬ nya-awˇ, guiˬ lahˬ g’awˬ mya jeˬ-ahˇ laꞈ k’aˬ ya cehˇ meh lehˇ, mehˬ nehˬ nya meh.\\n19. Heu kawˆ laꞈ k’oeˇ nawˬ-ahˇ g’aˬ aˬ joˆ-ehˇ za laˇ nya?\\n19 Aˬ dui k’aˇ jaˆ-eu jeˬ dawˬ tawˆ luꞈ Yeˬhawˇbaˬ neh biꞈ-euˬ tehꞈ meh. Aˬ dui aˬ yawꞈ-ahˇ biꞈ k’oꞈ nehˬ-eu heu naˇ, aˬ dui aˬ yawꞈ-ahˇ gaˬ-awˇ, aˬ yawꞈ neh aˬ dui-euˬ g’aˇ duˬ mˇ nehˬ laꞈ-euˬ jeˬ-ahˇ guiˬ lahˬ huiˬ-eu lehˇ mˇ mawˇ-eu jeˬ pyeuꞈ meh. (1 Laˬsaˬbaˬ 29:17) Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ uˬ duˬ tahˬ nymˇ tsoˆ gaˇ pyuˇ damˬ ngeh, aˬ yawꞈ maꞈ “nui ma keuˆ-eu laꞈ k’oeˇ Sahˬpaˬ Miˬyehˇ-ahˇ damˬ nehˬ-awˇ, pyuˇ shuiˇ myawˬ gahˬ g’awˬ mya ni uiˬ laˇ taˬ-euˬ gaˇ ya mawˇ ngeh, aˬ yawꞈ maꞈ laˬ k’aˬ cehˇ-eu meh.” (1 Laˬsaˬbaˬ 29:9) Aˬ dui k’awꞈ teu gaˇ duˇ ni, Yeˬhawˇbaˬ neh biꞈ laꞈ-euˬ jeˬ laꞈ k’oeˇ neh, aˬ dui aˬ yawꞈ-ahˇ biꞈ k’oꞈ naˇ, laꞈ k’aˬ cehˇ-eu jeˬ hawˇ-eu, nui k’ahˇ shiˇ-eu jeˬ-ahˇ za-eu yaw duˬ baw meh.\\nAˬ dui Yeˬhawˇbaˬ-euˬ aˇ maꞈ aˇ muˇ-euˬ gaˇ-ahˇ g’aˬ biꞈ-eu g’aˇ duˬ pyuˇ damˬ-eu heu naˇ, Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ biꞈ k’oꞈ-eu jeˬ pyeuꞈ meh. Aˬ dui k’aˇ jaˆ-eu jeˬ dawˬ tawˆ luꞈ Yeˬhawˇbaˬ neh biꞈ-euˬ tehꞈ meh. Teu miˇ neh, aˬ dui pyuˇ damˬ-eu heu naˇ, aˬ dui aˬ yawꞈ-ahˇ biꞈ k’oꞈ-awˇ, gaˬ-eu lehˇ mˇ mawˇ-eu jeˬ pyeuꞈ meh","num_words":3204,"character_repetition_ratio":0.076,"word_repetition_ratio":0.018,"special_characters_ratio":0.278,"stopwords_ratio":0.279,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":-1} +{"url":"","collection":"madlad400","source":"CC 20220801","original_code":"ahk","text":"Dawˬ caˇ 100—Aˬ yawꞈ maꞈ-ahˇ nui ma keuˆ-awˇ ha geuꞈ | Ka li zaˬ-euˬ dawˬ caˇ\\nREAD IN Abkhaz Acholi Afrikaans Akha Albanian Altai American Sign Language Amharic Arabic Armenian Aukan Aymara Azerbaijani Azerbaijani (Cyrillic) Baoule Bashkir Bassa (Cameroon) Batak (Karo) Batak (Simalungun) Batak (Toba) Belize Kriol Biak Bicol Bislama Boulou Bulgarian Cambodian Catalan Cebuano Chichewa Chin (Hakha) Chinese Cantonese (Simplified) Chinese Cantonese (Traditional) Chinese Mandarin (Simplified) Chinese Mandarin (Traditional) Chitonga Chitonga (Malawi) Chitumbuka Chiyao Chokwe Chol Chuvash Cibemba Cinyanja Croatian Damara Dangme Danish Dayak Ngaju Douala Drehu Dutch Edo Efik English Esan Estonian Ewe Faroese Fijian Finnish Fon French Fulfulde (Cameroon) Ga Georgian German Ghomálá’ Gokana Greek Guarani Gun Haitian Creole Hausa Herero Hiligaynon Hiri Motu Hungarian Iban Icelandic Igbo Iloko Indonesian Isoko Italian Japanese Javanese Kabiye Kachin Karen (S'gaw) Kazakh Khana Kikamba Kikaonde Kikongo Kikuyu Kiluba Kimbundu Kinyarwanda Kirghiz Kiribati Kirundi Kisi Kisonge Kongo Korean Kosraean Krio Kurdish Kurmanji (Caucasus) Kwangali Kwanyama Lahu Laotian Latvian Lhukonzo Lingala Lithuanian Lomwe Luganda Lunda Luo Luvale Macedonian Macua Malagasy Malay Malayalam Maltese Mam Mambwe-Lungu Mapudungun Marshallese Mauritian Creole Maya Mazatec (Huautla) Medumba Mingrelian Mixe (North Central) Mixtec (Guerrero) Moore Myanmar Nahuatl (Central) Nahuatl (Guerrero) Nahuatl (Huasteca) Nahuatl (Northern Puebla) Ndau Ndebele Ndebele (Zimbabwe) Nepali Ngabere Ngangela Ngiemboon Nias Nigerian Pidgin Norwegian Nyaneka Nyungwe Nzema Oromo Ossetian Otetela Palauan Pangasinan Papiamento (Curaçao) Persian Pidgin (Cameroon) Pidgin (West Africa) Polish Ponapean Portuguese Portuguese (Portugal) Quechua (Ancash) Quechua (Ayacucho) Quechua (Bolivia) Quechua (Cuzco) Quichua (Chimborazo) Quichua (Imbabura) Rarotongan Romanian Romany (Macedonia) Cyrillic Ronga Runyankore Russian Samoan Sangir Sango Saramaccan Sena Sepedi Serbian (Cyrillic) Serbian (Roman) Sesotho (Lesotho) Sesotho (South Africa) Setswana Seychelles Creole Shona Sidama Silozi Sinhala Slovenian Solomon Islands Pidgin Spanish Sranantongo Sunda Swahili Swedish Tagalog Tahitian Tarascan Tatar Telugu Thai Tigrinya Tiv Tojolabal Tok Pisin Totonac Tshiluba Tshwa Tsonga Turkish Tuvaluan Twi Ukrainian Umbundu Urhobo Uruund Venda Vietnamese Wallisian Wayuunaiki Welsh Wolaita Xhosa Yapese Yoruba Zapotec (Isthmus) Zulu\\nAˬ yawꞈ maꞈ-ahˇ nui ma keuˆ-awˇ ha geuꞈ\\n1. Yeˬhawˇbaˬ maˇ maˇ ni ha geuꞈ jeˬ mˇ mawˇ.\\nAˬ yawꞈ yawˬ g’aˬ na ahˇ tiˬ kawˆ loꞈ-ehˇ haw piˇ.\\nTsawˇ muiˬ tsawˇ doeˇ k’oeˇ taˆ uˬ yehˇ uˬ tsaˇ ahˇ biꞈ.\\nAˬ dui loˬ dzaˬ dawˇ deuˬ biꞈ laꞈ meh.\\nAˬ dui shaˬ zahˬ mˇ deuˬ-ahˇ g’awˬ shaˬ gaˬ nehˬ naˇ,\\nYeˬhawˇbaˬ Miˬyehˇ ahˇ dzaw geuꞈ jeˬ pyeuꞈ meh.\\nDui nui ma laꞈ k’oeˇ neh g’awˬ shaˬ gaˬ mˇ mawˇ naˇ,\\nmˬ taˆ Aˬda aˬ dui-ahˇ biꞈ k’oꞈ meh.\\n2. Aˬ dui shaˬ eu tsawˇ haˬ-ahˇ ngehˬ g’eh nehˬ ngeh jawˇ,\\naˬ dui maˬ siˬ nya a aˬ jeˬ pyeuꞈ laˇ lehˇ.\\nLaꞈ k’aˬ tiˬ cehˇ mˇ nehˬ yawꞈ maꞈ-ahˇ maˬ siˬ nya k’awꞈ.\\nAˬ yawꞈ maꞈ loˬ eu jeˬ caw ba nehˬ.\\nLu diˇ loꞈ-ehˇ aˬ dui maꞈ ‘Iˇ kahˇ-ahˇ yaꞈ laˇ’ kuˇ.\\nIˇ kahˇ-ahˇ daˬ yah daˆ laˇ nui saˇ oꞈ jeˬ mawˇ.\\nAˬ dui mˬ taˆ Aˬda aˬ yawꞈ g’awˬ shaˬ gaˬ jeˬ-ahˇ,\\nshaˇ poˆ luꞈ eu tsawˇ haˬ-ahˇ yawꞈ siˬ nya.\\n(K’ehˇ. 16:14, 15; Maˆ. 12:13; 1 Tiˆ. 3:2; Heˬ. 13:2; 1 Beˬ. 4:9-ahˇ haw.)\\nAˬ yawꞈ maꞈ-ahˇ nui ma keuˆ-awˇ ha geuꞈ (Dawˬ caˇ 100)","num_words":487,"character_repetition_ratio":0.05,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.201,"stopwords_ratio":0.086,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.469,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":-1} +{"url":"","collection":"madlad400","source":"CC 20220801","original_code":"ahk","text":"Dzaw-eu gaˇ kawˆ 4\\n‘Heu-aˬ, ngaˬ-euˬ g’awˇ mawˇ ma. Heu-aˬ, dawˬ ma saˇ jaˇ-ahˇ taꞈ-eu ngaˬ-euˬ shiˬ ma.’—Maꞈtehˬ 26:26-28.\\nDawˬ caˇ 16 Zaˬmaˇ tseˇ-euˬ g’aˇ duˬ, Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ ja ceuˬ\\n1-2. (a) Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ shiˇ-euˬ gaˇ noeˬ mawˇ-eu mehˬ bawˬ yaw awˬ awˬ lehˇ bi jahˇ meh lehˇ aˬ dui aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ nya-eu nga? (b) Aˬ dui Yeˬsuˇ-euˬ aˬ jeˬ jeˇ-euˬ seu dzehꞈ aˇ g’ehˇ-ahˇ haw-eu nga?\\nYawˬ k’oꞈ na luꞈ jahˇ-eu Yeˬsuˇ shiˇ-euˬ gaˇ Noeˬ mawˇ-eu mehˬ bawˬ-ahˇ aˬ jeˬ jeˇ jahˇ-eu gaˇ kawˆ-ahˇ nawˇ dzawˇ nehˬ nya ma loˇ? Aˬ dui dzawˇ nehˬ nya-eu yaw duˬ baw meh. Aˬ jeˬ miˇ neh nga? Mehˬ bawˬ heu naˇ, yaw awˬ awˬ lehˇ jahˇ-eu miˇ neh meh. Ehˇ k’awꞈ mehˬ bawˬ heu aˇ yeˇ huiˬ dui dui gaˇ neh, ‘aˬ jeˬ miˇ neh yaw awˬ awˬ lehˇ jahˇ-eu nga’ lehˇ aˬ dui noeˬ nya meh.\\n2 Yeˬsuˇ miˇ tsaˬ k’oeˇ taˆ Miˬyehˇ gaˇ mˇ ngeh, aˬ yawꞈ aˇ yeˇ huiˬ-eu yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ-ahˇ, maˇ jawˆ ni yaw awˬ awˬ-ehˇ g’oˆ shaw leˇ paˬ-ehˇ mehˬ-eu meh lehˇ tsawˇ haˬ deuˬ siˬ nya-eu meh. (Maꞈtehˬ 7:28, 29) Teu gaˇ duˇ ni aˬ yawꞈ aˬ dui-ahˇ yaw awˬ awˬ lehˇ g’eh-eu Noeˬ mawˇ-eu mehˬ bawˬ aˬ joˆ-ehˇ ya jahˇ-eu * lehˇ mehˬ yaꞈ-euˬ meh. Aˬ dui Yeˬsuˇ neh jahˇ-euˬ ciꞈ hawˬ byawˇ teu poˆ hawˇ-eu, aˬ yawꞈ neh ngehˬ-awˇ mˇ-euˬ jeˬ-ahˇ yaw muiˬ-ehˇ shaˇ noeˬ haw kaˇ-euˇ. Heu naˇ, Yeˬsuˇ aˬ jeˬ miˇ neh heu naˆ naˆ-ehˇ taˬ aw-awˇ, k’aˬ duˬ ni g’eh-eu uˬ taꞈ, nui gaˬ keuˆ-eu nga lehˇ g’oˆ shaw laˇ ni caw ba nehˬ-awˇ, aˬ yawꞈ-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ dzaw geuꞈ nya nga lehˇ jiˇ siˬ laˇ ni caw ba nehˬ laꞈ-eu meh.\\nYeˬsuˇ taˬ aw-eu g’aˬ pyeuꞈ\\nNoeˬ mawˇ-eu mehˬ bawˬ-ahˇ zmˬ-eu kaˬ muˇ hawˇ-eu aˬ gaꞈ dzaˇ uiˇ, aˬ dui-ahˇ Yeˬsuˇ aˬ dui-euˬ g’aˇ duˬ shiˇ-awˇ nymˬ-mˇ aˬ yawꞈ mˬ k’oeˇ taˆ Sahˬ paˬ geuꞈ luꞈ lehˇ saˇ tiˇ biꞈ (Aˇ deuˆ 3-5-ahˇ haw)\\n3. Maꞈtehˬ 26:26-28-ahˇ ehˇ taˬ loꞈ-ehˇ Yeˬsuˇ neh jahˇ-euˬ hawˬ byawˇ aˬ joˆ-ehˇ awˬ-eu nga? Aˬ yawꞈ neh zmˬ-euˬ teu nyiˬ jeˬ aˬ jeˬ-ahˇ ehˇ mawꞈ-eu nga?\\n3 Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ shiˇ-euˬ gaˇ noeˬ mawˇ-eu g’aˇ duˬ, saˇ jaˇ ziꞈ-eu kuiˇ laꞈ 11 g’aˬ nehˬ-ehˇ ciꞈ hawˬ byawˇ dzaˬ-euˬ meh. Hawˬ byawˇ heu yaw awˬ awˬ lehˇ laˆ dawˆ-eu g’aˇ duˬ, aˬ yawꞈ Baˬsaˬkaˬ bawˬ-iˬ-ahˇ neh dzeˇ laˇ-euˬ dzaˇ deuˬ zmˬ-euˬ meh. (Maꞈtehˬ 26:26-28-ahˇ gui.) Aˬ yawꞈ dzeˇ luꞈ-eu dehˬ tseˬ maˬ ahˇ-eu kaˬ muˇ hawˇ-eu aˬ gaꞈ dzaˇ uiˇ zmˬ-euˬ tehꞈ meh. Yeˬsuˇ kuiˇ laꞈ deuˬ-ahˇ heu nyiˬ jeˬ naˇ, g’awˬ myahˇ maˬ g’eh-ehˇ naw maꞈ-euˬ g’aˇ duˬ lawˇ nehˬ-eu lehˇ g’eh-eu, ngaˬ-euˬ byah kuꞈ-eu g’awˇ mawˇ hawˇ-eu shiˬ pyeuꞈ ma lehˇ ehˇ nehˬ-euˬ meh. Kuiˇ laꞈ deuˬ Yeˬsuˇ aˇ yeˇ huiˬ-eu hawˬ byawˇ heu-ahˇ, aˬ jeˬ miˇ neh teu naˆ naˆ-ehˇ laˆ awˬ-eu nga lehˇ maˬ zahˬ leˇ-eu k’awꞈ pyeuꞈ nya meh. Aˬ jeˬ miˇ neh nga?\\n4. Yeˬsuˇ neh Maˬta-ahˇ ehˇ-euˬ dawˬ heu naˇ, ciꞈ hawˬ byawˇ nehˬ-ehˇ taꞈ leˇ-awˇ aˬ joˆ-ehˇ bi siˬ laꞈ-eu nga?\\n4 Gaˇ kawˆ teu pyeuꞈ laˇ-eu yaw myaˬ siˬ ca ngeh, pyeuꞈ yaꞈ-euˬ gaˇ kawˆ-ahˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ-euˬ g’oeˇ-eu cawˬ pyeuꞈ-eu Laˬzaˬluˇ, Maˬta, Maˬliˇ pehˬ kahˇ-ahˇ iˇ-awˇ, tsawˇ haˬ deuˬ saˇ lehˆ ni jawˇ luꞈ ngeh, aˬ yawꞈ dawˬ mehˬ mehˬ-euˬ meh. Teu ngeh Maˬta jiˇ iˇ kahˇ-ahˇ jawˇ k’awꞈ, aˬ yawꞈ aˇ yeˇ huiˬ-eu daˬ yah pyeuꞈ-eu Yeˬsuˇ-ahˇ ha-eu g’aˇ duˬ, huiˬ-eu hawˬ byawˇ laˆ saˆ gaˇ kaꞈ g’a luꞈ-eu meh. Teu miˇ neh Yeˬsuˇ Maˬta-euˬ nui noeˬ-ahˇ nahˬ yu ni laˆ paˇ nehˬ-awˇ, dzaˬ dzaˬ dawˇ dawˇ g’awˬ mya jeˬ laˆ saˆ-eu maˬ loˬ-a lehˇ ehˇ nehˬ-euˬ meh. (Luˇkaꞈ 10:40-42) K’oeˇ gaˇ neh naˇ Yeˬsuˇ jiˇ shiˇ-eu peh laˇ ngeh, aˬ yawꞈ neh ngehˬ-euˬ dawˬ teu-ahˇ mˇ caw-euˬ meh. Aˬ yawꞈ yaw awˬ awˬ lehˇ g’eh-eu ciꞈ hawˬ byawˇ jahˇ-euˬ meh. Heu naˇ, aˬ yawꞈ nehˬ-ehˇ taꞈ leˇ-awˇ aˬ dui-ahˇ aˬ jeˬ bi siˬ laꞈ-eu nga?\\n5. Yaw awˬ awˬ lehˇ g’eh-eu hawˬ byawˇ heu naˇ, Yeˬsuˇ nehˬ-ehˇ taꞈ leˇ-awˇ aˬ jeˬ bi siˬ laꞈ-eu nga? Piˇliˇpiˆ 2:5-8 nehˬ-ehˇ aˬ joˆ-ehˇ tsaˬ leˇ-eu nga?\\n5 Yeˬsuˇ aˬ jeˬ ngehˬ-awˇ aˬ jeˬ mˇ k’awꞈ taˬ aw-eu meh. Teu miˇ neh miˇ tsaˬ k’oeˇ taˆ dehꞈ saˬ saˬ ngeh miˇ, aˬ yawꞈ taˬ aw dui dui-eu jeˬ mˇ mawˇ-euˬ heu naˇ zahˬ leˇ paˬ-ehˇ maˬ g’eh-a. (Maꞈtehˬ 11:29) Aˬ yawꞈ tsawˇ haˬ neh maˬ lawˇ nehˬ haw-euˬ jeˬ ya lawˇ meh lehˇ siˬ nya-awˇ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ-ahˇ bi g’oꞈ dehꞈ laˇ g’aˬ naˇ, mˬ taˆ Sahˬ paˬ ya geuꞈ meh lehˇ jiˇ siˬ nya-eu meh. Ehˇ k’awꞈ aˬ yawꞈ shiˇ-euˬ gaˇ noeˬ mawˇ-eu g’aˇ duˬ, bawˬ-iˬ g’awˬ loe ni jahˇ gaˇ maˬ noeˬ tmˬ-a. Aˬ yawꞈ g’aˬ k’ehˇ deuˬ-ahˇ tiˬ k’oꞈ-ahˇ tiˬ poˆ yaw awˬ awˬ lehˇ g’eh-eu mehˬ bawˬ jahˇ lehˇ ehˇ nehˬ-euˬ meh. (Yoˇhaˬ 13:15; 1 Gawˇliˬtu 11:23-25) Yaw awˬ k’awꞈ yaw tsaˬ tsaˬ-ehˇ g’eh-eu mehˬ bawˬ heu naˇ, Yeˬsuˇ k’ahˬ sehˇ jehˆ-eu tsawˇ haˬ maˬ ngeuˇ nga lehˇ bi siˬ laꞈ-eu meh. Aˬ dui-euˬ mˬ taˆ Sahˬpaˬ taˬ aw-eu miˇ neh, aˬ dui-ahˇ laˬ k’aˬ cehˇ miˇ-a.—Piˇliˇpiˆ 2:5-8-ahˇ gui.\\n6. Aˬ dui shaˬ zahˬ-ahˇ ya tahˬ puˬ ngeh, Yeˬsuˇ-euˬ taˬ aw-eu jeˬ-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ dzaw geuꞈ nya-eu nga?\\n6 Aˬ dui Yeˬsuˇ-euˬ taˬ aw-eu jeˬ-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ dzaw geuꞈ nya-eu nga? Yawˬ ha-euˬ g’aˇ duˬ naˆ maˬ tseˇ aˬ cawˬ-euˬ g’aˇ duˬ shaˇ noeˬ nehˬ-eu heu meh. (Piˇliˇpiˆ 2:3, 4) Shaˇ noeˬ haw sheˇ, Yeˬsuˇ miˇ tsaˬ k’oeˇ taˆ dehꞈ saˬ saˬ ngeh miˇ, aˬ yawꞈ g’awˬ myahˇ maˬ g’eh-ehˇ ya naˇ dui dui-awˇ ya shiˇ meh lehˇ siˬ nya k’awꞈ, g’awˬ myahˇ maˬ g’eh-ehˇ aˬ yawꞈ baˬ da neh nui ma ya cawˆ-eu saˇ jaˇ ziꞈ-eu kuiˇ laꞈ deuˬ-ahˇ k’ahˬ lahˇ-eu meh. Teu miˇ neh aˬ yawꞈ aˇ saˬ saˬ ngeh miˇ, kuiˇ laꞈ deuˬ-ahˇ mehˬ-awˇ g’aˬ biꞈ-euˬ uˬ taꞈ, kamˬ-eu dawˬ ngehˬ nehˬ-euˬ meh. (Yoˇhaˬ 14:25-31) Yeˬsuˇ taˬ aw-awˇ, yawˬ ha-euˬ g’aˇ duˬ naˆ maˬ tseˇ aˬ cawˬ-euˬ g’aˇ duˬ noeˬ keuˆ nehˬ-eu meh. Aˬ yawꞈ naˇ aˬ dui dzaw geuꞈ dui dui paˬ-ehˇ g’eh-eu tiˬ g’aˬ pyeuꞈ meh.\\nYeˬsuˇ k’aˬ duˬ ni g’eh-eu g’aˬ pyeuꞈ\\n7. Yeˬsuˇ ciꞈ hawˬ byawˇ dzaˬ g’aˬ ngeh, nui k’aˬ aˬ joˆ-ehˇ mˇ mawˇ-euˬ nga?\\n7 Yeˬsuˇ ciꞈ hawˬ byawˇ dzaˬ g’aˬ ngeh, aˬ yawꞈ nui k’aˬ mˇ mawˇ-euˬ meh. Aˬ joˆ-ehˇ mˇ mawˇ-euˬ nga? Aˬ yawꞈ daˬ ga laˇ paˬ-ehˇ Miˬyehˇ-ahˇ yehˬ bawˬ sehˇ lu-ehˇ ehˇ-eu g’aˬ lehˇ daˇ nehˬ laꞈ gaˇ ya daˬ meh lehˇ siˬ nya k’awꞈ, Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ-euˬ Aˬdaˬ-euˬ nui noeˬ geuꞈ-euˬ meh. (Maꞈtehˬ 26:65, 66; Luˇkaꞈ 22:41, 42) Yeˬsuˇ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ tsawˇ myahˇ-ahˇ ciˬ huiˬ-eu g’aˇ duˬ maˬ ehˇ, Miˬyehˇ uˆ lahˇ-eu jeˬ-ahˇ taˬ huiˬ-eu g’aˇ duˬ maˬ ehˇ, iˬ baˇ noeˬ poˆ deuˬ-ahˇ mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ bi dehꞈ-eu g’aˇ duˬ maˬ ehˇ, ehˇ k’aˇ maˬ za ni saˇ jaˇ ziꞈ-euˬ meh. Teu naˇ, kuiˇ laꞈ deuˬ-ahˇ mehˬ hu paw ya tahˬ puˬ-eu jeˬ-ahˇ kamˬ daˬ coeˇ ni lehˬ hmˬ nehˬ-euˬ jeˬ pyeuꞈ meh.\\n8. (a) Yeˬsuˇ saˇ jaˇ ziꞈ-eu kuiˇ laꞈ deuˬ-ahˇ aˬ jeˬ ehˇ nehˬ-euˬ nga? (b) Yeˬsuˇ shiˇ dzeuˇ ngeh kuiˇ laꞈ deuˬ Yeˬsuˇ-euˬ nui k’aˬ-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ dzaw geuꞈ-euˬ nga?\\n8 Yeˬsuˇ k’aˬ duˬ ni aˬ yawꞈ ya tahˬ puˬ-eu shaˬ zahˬ guˆ gaˆ-ahˇ maˬ k’ahˬ lahˇ ni, saˇ jaˇ ziꞈ-eu kuiˇ laꞈ deuˬ-euˬ loˬ-eu jeˬ-ahˇ haw tsoˆ taˬ-euˬ meh. Yuˇdaˆ iˇ doˆ dzeuˇ-awˇ jahˇ-euˬ ciꞈ hawˬ byawˇ heu naˇ, tseˇ doˆ taˬ-euˬ deuˬ-ahˇ Yeˬsuˇ-euˬ shiˬ hawˇ-eu dawˬ ma saˇ jaˇ yaw shuiꞈ-ahˇ taꞈ-eu gaˇ neh za-euˬ gaˇ dahˇ tsoeˬ-eu jeˬ-ahˇ bi noeˬ mawˇ-eu meh. (1 Gawˇliˬtu 10:16, 17) Teu miˇ neh Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ maꞈ-ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ nya-awˇ, aˬ yawꞈ nehˬ-ehˇ uˆ lahˇ leˇ nya ni caw ba nehˬ-eu g’aˇ duˬ, aˬ yawꞈ hawˇ-eu aˬ yawꞈ-euˬ Aˬda geuꞈ mawꞈ-eu jeˬ-ahˇ ehˇ nehˬ-euˬ meh. (Yoˇhaˬ 15:12-15) K’oeˇ naˇ Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ maꞈ-ahˇ mehˬ hu paw jaˆ luꞈ-eu shaˬ zahˬ-ahˇ jiˇ ehˇ nehˬ-awˇ, aˬ yawꞈ neh mˇ mehˬ yaꞈ-euˬ jeˬ-ahˇ ngehˬ keuˆ-eu uˬ taꞈ, “tiˬ pawꞈ-iˬ taˬ guˆ” lehˇ jiˇ ehˇ nehˬ-euˬ meh. (Yoˇhaˬ 16:1-4, 33) G’awˬ mya k’oꞈ byah laˇ-euˬ k’awꞈ, g’aˬ k’ehˇ deuˬ Yeˬsuˇ-euˬ yawˬ ha g’aˇ duˬ tehꞈ-ehˇ maˬ shaˇ noeˬ-eu jeˬ-ahˇ hawˇ-eu nui k’aˬ-ahˇ dzaw geuꞈ luꞈ-a siˬ. Aˬ yawꞈ maꞈ shaˬ zahˬ-ahˇ ya puˬ k’awꞈ tiˬ g’aˬ tiˇ g’aˬ-euˬ shaˬ zahˬ-ahˇ caw daˬ-eu meh.—Heˬbyehˇ 10:33, 34.\\n9. Aˬ dui Yeˬsuˇ-euˬ nui k’aˬ-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ dzaw geuꞈ nya-eu nga?\\n9 Nymˬ-mˇ iˬ nah k’awꞈ teu gaˇ duˇ ni, aˬ dui nui k’aˬ mˇ mawˇ-eu heu naˇ Yeˬsuˇ-ahˇ dzaw geuꞈ-eu ma. Yaw jeˬ ma jeˬ, nui jah baˬ da neh k’ehˬ gaˇ k’aˆ gaˇ ya daˬ-eu mehˇ nmˇ deuˬ-ahˇ caw ba-eu g’aˇ duˬ, nui k’aˬ ya ahˇ-eu meh. Tiˬ poˆ na aˬ dui-euˬ mehˇ nmˇ deuˬ maˬ tsaˬ maˬ dawˇ gaˇ tawˬ-ahˇ bi nyehꞈ ahˇ ngeh, aˬ dui aˬ yawꞈ maꞈ-ahˇ caw ba-eu g’aˇ duˬ, k’aˇ g’eh nya gaˇ neh ya leh jeh-eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, aˬ yawꞈ maꞈ-ahˇ dawˬ neh ngehˬ piˇ nehˬ-eu. (Piˇliˇpiˆ 1:14; Heˬbyehˇ 13:19) Aˬ dui nui k’aˬ mˇ mawˇ nya-eu nyaˆ taꞈ tiˬ jeˬ naˇ, “k’aˬ duˬ ni” tsaꞈ gaˬ daˆ leꞈ-eu heu meh. (G’aˬk’ehˇ 14:3) Aˬ dui tsawˇ haˬ deuˬ laˆ tsoeˬ laˇ-awˇ, k’ehˬ laˇ k’aˆ laˇ k’awꞈ, Yeˬsuˇ loꞈ-ehˇ Miˬyehˇ Miˇk’ahˬ-euˬ gaˇ kawˆ maˬ naˬ leˇ ni tsaꞈ gaˬ daˆ leꞈ-eu ma. Ehˇ k’awꞈ, tiˬ poˆ na aˬ dui guˆ nya meh. Teu ngeh, aˬ dui aˬ jeˬ jahˇ nya-eu nga?\\n10. Noeˬ mawˇ-eu mehˬ bawˬ maˬ keuˆ laˇ ngeh aˬ dui aˬ jeˬ ya jahˇ-eu nga, aˬ jeˬ miˇ neh?\\n10 Aˬ dui Yeˬsuˇ-euˬ ka k’oꞈ-eu jeˬ baˬ da neh za nya-eu noeˬ tmˬ-eu jeˬ-ahˇ noeˬ mawˇ naˇ, nui k’aˬ ahˇ dzehˬ laˇ nya meh. (Yoˇhaˬ 3:16; Eˇpeˇsu 1:7) Noeˬ mawˇ-eu mehˬ bawˬ maˬ keuˆ laˇ mi naˆ-ehˇ, aˬ dui ka k’oꞈ-eu jeˬ-ahˇ aˇ poeˬ taˬ baw dzehˬ laˇ-eu aˇ yamˬ jaˆ-eu meh. Teu ngeh yamˬ-ahˇ aˬ dui Noeˬ mawˇ-eu mehˬ bawˬ-euˬ g’aˇ duˬ bi gui taˬ-euˬ Jaˇliꞈ aˇ deuˆ deuˬ-ahˇ gui-awˇ, Yeˬsuˇ shiˇ ngeh pyeuꞈ laˇ-euˬ gaˇ kawˆ deuˬ-ahˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ-eu uˬ taꞈ, guiˬ lahˬ shaˇ. K’oeˇ naˇ, aˬ dui Noeˬ mawˇ-eu mehˬ bawˬ-ahˇ laˇ ngeh, Noeˬ mawˇ-eu mehˬ bawˬ-ahˇ zmˬ-eu kaˬ muˇ hawˇ-eu aˬ gaꞈ dzaˇ uiˇ heu naˇ, aˬ jeˬ-ahˇ ehˇ mawꞈ-awˇ aˬ joˆ-ehˇ aˇ yeˇ huiˬ-eu lehˇ g’oˆ shaw dzehˬ laˇ-eu meh. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ hawˇ-eu Yeˬsuˇ neh aˬ dui-euˬ g’aˇ duˬ mˇ-euˬ jeˬ-ahˇ g’oˆ shaw-awˇ, aˬ dui hawˇ-eu aˬ dui gaˬ-eu deuˬ-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ gaˇ dahˇ tsoeˬ nga lehˇ ya siˬ naˇ, mehˬ hu paw jaˆ-eu noeˬ tmˬ-eu jeˬ-ahˇ jah ziꞈ laˇ-eu meh. Heu naˇ aˬ dui aˇ saˬ saˬ leˇ ngeh keuˆ ni k’aˬ duˬ ni kamˬ daˬ coeˇ ni caw ba nehˬ-eu meh.—Heˬbyehˇ 12:3.\\n11-12. Nymˬ-mˇ aˬ dui aˬ jeˬ jeˇ ya siˬ dzeuˇ-euˬ nga?\\n11 Nymˬ-mˇ aˬ dui Noeˬ mawˇ-eu mehˬ bawˬ heu naˇ, ka k’oꞈ-eu jeˬ aˇ naˆ ni aˇ yeˇ huiˬ-eu lehˇ tehꞈ-ehˇ maˬ ngeuˇ-eu, Yeˬsuˇ-euˬ muiˬ dui dui-eu seu dzeuꞈ aˇ g’ehˇ pyeuꞈ-eu taˬ aw-eu jeˬ hawˇ-eu nui k’aˬ-ahˇ jiˇ noeˬ mawˇ ni caw ba nehˬ laꞈ-eu meh lehˇ ya siˬ-euˬ ma. Yeˬsuˇ Piˇ ma Yaw huiˬ g’aˬ geuꞈ-awˇ aˬ dui-euˬ dahˬ zaˇ tahˬ shaˇ-eu g’aˬ pyeuꞈ ngeh, seu dzeuꞈ aˇ g’ehˇ heu paˇ mˇ mawˇ-eu miˇ neh, aˬ dui aˬ yawꞈ-ahˇ guiˬ lahˬ huiˬ dui dui miˇ-a. (Heˬbyehˇ 7:24, 25) Aˬ dui nui ma laꞈ k’oeˇ neh guiˬ lahˬ huiˬ-eu g’aˇ duˬ, aˬ yawꞈ neh ehˇ taˬ-euˬ loꞈ-ehˇ Noeˬ mawˇ-eu mehˬ bawˬ-ahˇ ya le-eu meh. (Luˇkaꞈ 22:19, 20) Aˬ dui tiˬ k’oꞈ laꞈ k’oeˇ neh aˇ yeˇ k’aˇ huiˬ-eu nah pyeuꞈ-eu Niˬsaˬ ba la 14-ahˇ teu loꞈ-ehˇ jahˇ-eu ma.\\n12 Aˬ dui yaw awˬ awˬ lehˇ g’eh-eu Noeˬ mawˇ-eu mehˬ bawˬ heu-ahˇ neh, Yeˬsuˇ-ahˇ aˬ dui-euˬ g’aˇ duˬ shiˇ dah ni laˆ noeˬ nehˬ-eu aˬ yawꞈ-euˬ seu dzeuꞈ aˇ g’ehˇ nyaˆ taꞈ tiˬ hmˬ-ahˇ paˇ ya siˬ-euˬ ma. Aˬ yawꞈ miˇ tsaˬ k’oeˇ taˆ jawˇ ngeh seu dzeuꞈ aˇ g’ehˇ heu hmˬ ahˇ meh lehˇ yawˬ g’aˬ na luꞈ siˬ nya-eu meh. Heu naˇ aˬ jeˬ-euˬ seu dzeuꞈ aˇ g’ehˇ nga?\\nYeˬsuˇ nui gaˬ ahˇ-euˬ g’aˬ pyeuꞈ\\n13. Yoˇhaˬ 15:9 hawˇ-eu 1 Yoˇhaˬ 4:8-10, Yeˬhawˇbaˬ hawˇ-eu Yeˬsuˇ-euˬ nui gaˬ-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ ngehˬ keuˆ taˬ-euˬ nga? Teu-ahˇ neh gaˇ dahˇ tsoeˬ-eu jeˬ za-eu aˬ suˇ suˇ g’aˬ nga?\\n13 Yeˬsuˇ neh k’aˇ mˇ-euˬ jeˬ Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui-ahˇ aˇ naˆ ni gaˬ-eu lehˇ bi siˬ laꞈ-eu meh. (Yoˇhaˬ 15:9; 1 Yoˇhaˬ 4:8-10-ahˇ gui.) Aˇ yeˇ k’aˇ huiˬ-eu jeˬ naˇ, Yeˬsuˇ aˬ dui-ahˇ nui ma laꞈ k’oeˇ neh gaˬ-awˇ aˬ dui-euˬ g’aˇ duˬ lawˇ nehˬ-euˬ heu meh. Aˬ dui tseˇ doˆ taˬ-euˬ deuˬ maˬ ehˇ, ‘yawˇ nui deuˬ’ maˬ ehˇ, Yeˬhawˇbaˬ hawˇ-eu aˬ yawꞈ-euˬ Zaˬmaˇ neh ka k’oꞈ-euˬ jeˬ-ahˇ neh mˇ mawˇ-euˬ nui gaˬ baˬ da neh gaˇ dahˇ tsoeˬ-eu jeˬ za-euˬ meh. (Yoˇhaˬ 10:16; 1 Yoˇhaˬ 2:2) K’oeˇ naˇ Noeˬ mawˇ-eu mehˬ bawˬ jahˇ-eu jeˬ-ahˇ haw ngeh, Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ-euˬ g’aˬ k’ehˇ deuˬ-ahˇ aˇ naˆ ni gaˬ-awˇ, noeˬ keuˆ-eu lehˇ siˬ laˇ-eu meh. Aˬ joˆ-ehˇ?\\nYeˬsuˇ yaw awˬ awˬ lehˇ g’eh-eu Noeˬ mawˇ-eu mehˬ bawˬ jahˇ-awˇ nui gaˬ bi mawˇ-euˬ miˇ neh, yaw myaˬ yaˇ k’oꞈ laꞈ k’oeˇ-euˬ Ka li zaˬ deuˬ, aˬ gaˇ jawˇ-awˇ aˬ joˆ-ehˇ shaˬ k’awꞈ mehˬ bawˬ heu jahˇ nya (Aˇ deuˆ 14-16-ahˇ haw) *\\n14. Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ-euˬ g’aˬ k’ehˇ deuˬ-ahˇ nui gaˬ aˬ joˆ-ehˇ bi mawˇ-euˬ nga?\\n14 Yeˬsuˇ Noeˬ mawˇ-eu mehˬ bawˬ yaw awˬ awˬ-ehˇ jahˇ-eu heu naˇ, muiˬ-eu shawˇ-eu yaw sahˇ neh tseˇ doˆ-euˬ g’aˬ k’ehˇ deuˬ-ahˇ nui gaˬ mˇ mawˇ-eu jeˬ pyeuꞈ meh. Myahˇ laˇ ngeh Yeˬsuˇ-euˬ tseˇ doˆ taˬ-euˬ g’aˬ k’ehˇ deuˬ aˬ geu jeˬ lehˇ g’eh k’awꞈ, yawˬ k’oꞈ na luꞈ Noeˬ mawˇ-eu mehˬ bawˬ ya jahˇ-euˬ meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, tawˬ-ahˇ uˇ luꞈ ngeh jiˇ jahˇ-euˬ meh. (Pah mehˬ-eu 2:10) Aˬ yawꞈ maꞈ Yeˬsuˇ-euˬ ehˇ dawˬ-ahˇ naˇ haˬ nya meh loˇ? Naˇ haˬ nya meh.\\n15-16. Aˬ geu gaˇ jawˇ-awˇ aˬ joˆ-ehˇ shaˬ k’awꞈ, tiˬ deuˬ na Noeˬ mawˇ-eu mehˬ bawˬ aˬ joˆ-ehˇ jahˇ-euˬ nga?\\n15 Yeˬsuˇ-euˬ saˇ ka-ahˇ neh nymˬ-mˇ iˬ nah keuˆ ni, maˇ maˇ ni g’eh-eu Ka li zaˬ deuˬ Yeˬsuˇ shiˇ-euˬ gaˇ noeˬ mawˇ-eu g’aˇ duˬ leh jeh-awˇ Noeˬ mawˇ-eu mehˬ bawˬ jahˇ-eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ Noeˬ mawˇ-eu mehˬ bawˬ-ahˇ k’aˇ g’eh nya gaˇ neh jahˇ byah-eu meh. Tiˬ poˆ na aˬ yawꞈ maꞈ shaˬ dui dui laꞈ k’oeˇ jahˇ-eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, Laꞈbuiˬ miˇ k’ahˬ-euˬ tawˬ-ahˇ bi nyehꞈ ahˇ taˬ-euˬ mehˇ nmˇ Hehˇloˇkiˬ-euˬ gaˇ kawˆ-ahˇ haw ma. Teu ngeh aˬ yawꞈ k’aˇ puˬ k’aˇ yehꞈ laˇ-eu jeˬ-ehˇ jahˇ-euˬ meh. Aˬ yawꞈ Noeˬ mawˇ-eu mehˬ bawˬ jahˇ-eu g’aˇ duˬ, teu gaˇ k’aˇ jaˆ-eu jeˬ neh lehˬ hmˬ k’oeˬ taˬ-awˇ, k’aˇ g’eh nya gaˇ neh aˬ geu nah pyeuꞈ paˬ-ehˇ g’eh nga lehˇ yaw muiˬ-ehˇ shaˇ noeˬ taˬ-euˬ meh. Noeˬ mawˇ-eu mehˬ bawˬ keuˆ laˇ ngeh, tawˬ kuˆ lawˆ laꞈ k’oeˇ tiˬ g’aˬ tehꞈ-ehˇ dawˬ caˇ caˇ, guiˬ lahˬ shaˇ, dawˬ mehˬ mehˬ lehˇ jahˇ-euˬ meh.\\n16 Yaw jeˬ ma jeˬ, nyaˆ taꞈ tiˬ hmˬ naˇ Miˇ tsaˬ Guiˇ nyiˬ poˆ aˬ yawꞈ poˆ-ahˇ taˆ-ahˇ bi nyehꞈ taˬ-euˬ mehˇ nmˇ zaˬ miˬ aˬ buˇ tiˬ deuˬ-euˬ gaˇ kawˆ pyeuꞈ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ shiˇ gaˇ maˬ guˆ ni Yeˬsuˇ shiˇ-euˬ gaˇ Noeˬ mawˇ-eu mehˬ bawˬ jahˇ-euˬ meh. K’oeˇ naˇ, mehˬ bawˬ heu jahˇ-eu yaw awˬ miˇ neh, aˬ yawꞈ maꞈ jahˇ k’oeˬ nya-euˬ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ ehˇ-eu, “Nga maꞈ jawˬ law jawˇ lawˇ-ehˇ yaw tawꞈ tawꞈ lehˇ yawꞈ-awˇ, g’ahˇ ceh naˇ saˬ paˇ pyuˇ hawˬ daˆ taˬ-euˬ aˬ kuiˇ cawˬ taˬ-eu nuiˇ boˆ k’oeˇ taˆ dehˬ tseˬ maˬ ahˇ-eu kaˬ muˇ hawˇ-eu aˬ gaꞈ dzaˇ uiˇ ciˬ daˆ taˬ-euˬ ma. Miˬ dzaˬ toeˬ bya naˇ aˬ cawˬ mawˇ nya-eu miˇ neh, shahˬ lehˬ doˆ-euˬ ma. . . . Nga maꞈ g’aˬ dawˬ tawˆ luꞈ, Aˬda Miˬyehˇ-euˬ muiˬ-eu shawˇ-eu tsawˇ myahˇ-ahˇ ciˬ huiˬ ciˬ mahˇ-eu g’aˇ duˬ zmˬ ma lehˇ, k’aˬ duˬ ni tiˬ poˆ paˇ kamˬ-euˬ ma.” Aˬ yawꞈ maꞈ nui jah ziꞈ-eu lehˇ ngaˇ-a. Noeˬ mawˇ-eu mehˬ bawˬ heu aˬ geu gaˇ jawˇ-awˇ aˬ joˆ-ehˇ shaˬ k’awꞈ jahˇ nya gaˇ haw ngeh, Yeˬsuˇ aˬ dui-ahˇ gaˬ dui dui ngaˇ-a lehˇ siˬ laˇ-eu meh.\\n17. Aˬ dui yawˬ ha-ahˇ aˬ jeˬ jeˇ naˇ haˬ nya-eu nga?\\n17 Noeˬ mawˇ-eu mehˬ bawˬ peh laˇ ngeh, aˬ dui yawˬ ha-ahˇ heu loꞈ-ehˇ naˇ haˬ nya meh. ‘Ngaˇ Yeˬsuˇ-euˬ nui gaˬ-ahˇ heu naˆ maˬ tseˇ aˬ joˆ-ehˇ dzaw geuꞈ nya-eu nga? Ngaˇ yawˬ ha-euˬ loˬ-eu jeˬ-ahˇ maˬ ngeuˇ-eu mehˇ nmˇ deuˬ-euˬ loˬ-eu jeˬ-ahˇ jeˬ hu taˬ miˇ-a laˬ? Ngaˇ aˬ yawꞈ maꞈ maˬ mˇ nya gaˇ keuˆ ni noeˬ tmˬ nya laˬ maˬ ngeuˇ naˇ aˬ yawꞈ maꞈ-euˬ dui dui baw-eu jeˬ-ahˇ noeˬ keuˆ miˇ-a laˬ?’ Aˬ dui Yeˬsuˇ-ahˇ dzaw geuꞈ-awˇ, aˬ myah luꞈ “tiˬ g’aˬ tiˇ g’aˬ g’awˬ shaˬ gaˬ” luꞈ-uˇ.—1 Beˬtuˆluˆ 3:8.\\nGaˇ kawˆ heu nui ma laꞈ k’oeˇ shaˇ dawˆ taˬ\\n18-19. (a) Aˬ dui aˬ jeˬ-euˬ gaˇ kawˆ-ahˇ jah ziꞈ nya-eu nga? (b) Nawˇ aˬ jeˬ jahˇ-eu lehˇ noeˬ taˬ leˬ?\\n18 G’awˬ myahˇ maˬ g’eh-ehˇ aˬ dui Yeˬsuˇ shiˇ-euˬ gaˇ Noeˬ mawˇ-eu mehˬ bawˬ maˬ paˇ ya jahˇ meh. Yeˬsuˇ huiˬ dui dui-eu shaˬ zahˬ-ahˇ “zaꞈ le” ngeh, dzeˇ luꞈ-eu Miˬyehˇ neh “tseˇ doˆ-euˬ tsawˇ haˬ deuˬ”-ahˇ laˆ uiˬ-awˇ mˬ k’oeˇ taˆ sheuˬ leꞈ-eu meh. Teu ngeh neh naˇ, Noeˬ mawˇ-eu mehˬ bawˬ maˬ paˇ jahˇ meh.—1 Gawˇliˬtu 11:26; Maꞈtehˬ 24:31.\\n19 G’awˬ myahˇ maˬ g’eh-ehˇ Noeˬ mawˇ-eu mehˬ bawˬ maˬ paˇ jaˆ meh. Ehˇ k’awꞈ yaw awˬ awˬ lehˇ g’eh-eu mehˬ bawˬ heu naˇ, Yeˬhawˇbaˬ-euˬ zaˬ lahˇ deuˬ-ahˇ, tsawˇ haˬ tiˬ g’aˬ neh zawˇ-ehˇ taˬ aw-awˇ k’aˬ duˬ ni g’eh-eu jeˬ-ahˇ maˬ ehˇ, huiˬ-eu nui gaˬ mˇ mawˇ-euˬ gaˇ maˬ ehˇ, bi noeˬ mawˇ-eu meh. Teu ngeh, Noeˬ mawˇ-eu mehˬ bawˬ jahˇ haw-euˬ deuˬ, teu ngeh jawˇ-eu tsawˇ haˬ deuˬ-ahˇ Noeˬ mawˇ-eu mehˬ bawˬ aˇ naˆ ni muiˬ-eu gaˇ kawˆ ja nehˬ-eu meh. Ehˇ k’awꞈ, aˬ dui nymˬ-mˇ neh mehˬ bawˬ heu-ahˇ neh gaˇ dahˇ tsoeˬ-eu jeˬ za nya-eu g’aˇ duˬ, Yeˬsuˇ-euˬ taˬ aw-eu jeˬ, k’aˬ duˬ ni g’eh-eu jeˬ, nui gaˬ heu deuˬ-ahˇ ya dzaw geuꞈ-eu meh. Aˬ dui toˆ-ehˇ jahˇ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ laꞈ sawˬ biꞈ-eu yaw duˬ baw meh lehˇ jah ziꞈ nya meh.—2 Beˬtuˆluˆ 1:10, 11.\\nNoeˬ mawˇ-eu mehˬ bawˬ Yeˬsuˇ taˬ aw dui dui-eu lehˇ aˬ joˆ-ehˇ bi siˬ laꞈ-eu nga?\\nYeˬsuˇ ciꞈ hawˬ byawˇ dzaˬ g’aˬ-euˬ tiˬ k’ehˬ naˇ, nui k’aˬ aˬ joˆ-ehˇ mˇ mawˇ dui dui-euˬ nga?\\nYeˬsuˇ ciꞈ hawˬ byawˇ yaw awˬ awˬ-ehˇ laˆ dawˆ-euˬ heu naˇ, aˬ yawꞈ-euˬ huiˬ-eu nui gaˬ-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ bi siˬ-eu nga?\\nDawˬ caˇ 13 Ka li aˬ dui dzaw geuꞈ duˬ pyeuꞈ\\n^ Yaw zaˬ 5 G’awˬ myahˇ maˬ g’eh-ehˇ aˬ dui Yeˬsuˇ shiˇ-euˬ gaˇ noeˬ mawˇ-eu g’aˇ duˬ, Noeˬ mawˇ-eu mehˬ bawˬ-ahˇ le-eu ma. Yaw awˬ awˬ lehˇ g’eh-eu mehˬ bawˬ heu naˇ, aˬ dui-ahˇ Yeˬsuˇ-euˬ taˬ aw-eu jeˬ, k’aˬ duˬ ni g’eh-eu jeˬ hawˇ-eu nui gaˬ mehˬ nehˬ laꞈ-eu meh. Heu kawˆ laꞈ k’oeˇ aˬ dui Yeˬsuˇ-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ dzaw geuꞈ nya nga lehˇ haw ma.\\n^ Yaw zaˬ 2 Dzawˇ lahˬ: Aˬkaˬ Jaˇliꞈ laꞈ k’oeˇ bawˬ-iˬ lehˇ ehˇ taˬ-euˬ heu naˇ, tsawˇ haˬ tiˬ g’aˬ-ahˇ maˬ ehˇ, pyeuꞈ yaꞈ-euˬ gaˇ kawˆ-ahˇ maˬ ehˇ taˬ huiˬ-eu maˬ ngeuˇ naˇ, noeˬ mawˇ gaˇ ehˇ mawꞈ-eu meh.\\n^ Yaw zaˬ 56 Aˇ baˇ-euˬ gaˇ kawˆ: Miˬyehˇ-euˬ saˇ jaˇ ziꞈ-eu gaˇ mˇ zaˬ deuˬ Yeˬsuˇ shiˇ-euˬ gaˇ Noeˬ mawˇ-eu mehˬ bawˬ jahˇ luꞈ. Dahˬ beh-euˬ Ka li zaˬ deuˬ maˬ ehˇ, 1900 k’oꞈ-euˬ jeˬ hu paw-euˬ Ka li zaˬ deuˬ maˬ ehˇ, Naˇziˬ taˆ-ahˇ jawˇ-eu Ka li zaˬ deuˬ maˬ ehˇ, aˬ dui saˇ ka-ahˇ-euˬ Aˬmeˬliˇkaˬ Laꞈ oˆ paw kaˇ pyawˇ maˬ jaˆ-eu Bawˬdzaˬnymˇ-ahˇ maˬ ehˇ, Noeˬ mawˇ-eu mehˬ bawˬ jahˇ luꞈ.","num_words":3156,"character_repetition_ratio":0.093,"word_repetition_ratio":0.006,"special_characters_ratio":0.28,"stopwords_ratio":0.279,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":-1} +{"url":"","collection":"madlad400","source":"CC 20220801","original_code":"ahk","text":"Gaˇ hu Iˇsaˬleˬlaˆ saˇ ka-ahˇ-euˬ nui gaˬ hawˇ-eu yaw tsaˬ yaw dawˇ | Dzaw-eu Loꞈ-eu nymˇgoˇ\\nDzaw-eu gaˇ kawˆ 9\\n“Tsaˬ-eu dawˇ-eu sui-eu jeˬ-ahˇ, Sahˬpaˬ Miˬyehˇ nui gaˬ ahˇ-awˇ, maˬ tsehˆ leˇ-eu yawꞈ gaˬ-eu jeˬ, miˇ tsaˬ k’oeˇ taˆ byah luꞈ-eu meh.”—Ja ceuˬ 33:5.\\nDawˬ caˇ 3 Nga maꞈ-euˬ g’aˬ, noeˬ tmˬ-eu jeˬ, nui ma taˬ jeˬ\\n1-2. (a) Aˬ dui yawˬ g’aˬ na luꞈ aˬ jeˬ geuꞈ mawꞈ-eu nga? (b) Aˬ dui aˬ jeˬ siˬ nya-eu nga?\\nAˬ dui yawˬ g’aˬ na luꞈ nui gaˬ geuꞈ mawꞈ-awˇ, aˬ cawˬ neh yaw tsaˬ yaw dawˇ dawˇ-ehˇ bi mˇ nehˬ mawꞈ-eu meh. Aˬ dui tiˬ k’ehˬ maˬ kaˬ nui gaˬ hawˇ-eu tsaˬ-eu dawˇ-eu jeˬ maˬ za ngeh jawˇ, aˬ dui tiˬ jeˬ-iˬ aˇ poeˬ maˬ baw-eu uˬ taꞈ, noeˬ tmˬ-eu jeˬ jiˇ maˬ jaˆ nya lehˇ noeˬ laˇ-eu meh.\\n2 Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui nui gaˬ hawˇ-eu tsaˬ-eu dawˇ-eu jeˬ-ahˇ geuꞈ mawꞈ dui dui meh lehˇ siˬ nya-eu meh. (Ja ceuˬ 33:5) Aˬ dui-euˬ Miˬyehˇ aˬ dui-ahˇ gaˬ dui dui-awˇ, yaw tsaˬ yaw dawˇ dawˇ-ehˇ bi mˇ nehˬ mawꞈ meh lehˇ aˬ dui siˬ nya ma. Gaˇ kawˆ heu Yeˬhawˇbaˬ neh Moˇseˬ-ahˇ neh Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ-ahˇ biꞈ-euˬ Zahˇ dawˬ k’oꞈ dawˬ-ahˇ haw ngeh siˬ laˇ-eu meh. Aˬ cawˬ aˬ dui-ahˇ maˬ gaˬ, maˬ tsaˬ maˬ dawˇ-eu jeˬ-ehˇ jahˇ laˇ-eu miˇ neh, g’awˬ shaˇ shaˬ-ehˇ g’eh laˇ naˇ, Moˇseˬ-euˬ Zahˇ dawˬ k’oꞈ dawˬ * laꞈ k’oeˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ-euˬ tsawˇ haˬ-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ gaˬ-awˇ k’ahˬ lahˇ-eu gaˇ kawˆ-ahˇ haw luꞈ-uˇ.\\n3. (a) Loˇmaˆ 13:8-10-ahˇ ehˇ taˬ-euˬ loꞈ-ehˇ aˬ dui Moˇseˬ-euˬ Zahˇ dawˬ-ahˇ gui ngeh aˬ jeˬ ya mawˇ-eu nga? (b) Heu kawˆ laꞈ k’oeˇ aˬ jeˬ jeˇ-euˬ dawˬ k’oꞈ za-eu nga?\\n3 Aˬ dui Moˇseˬ-euˬ Zahˇ dawˬ-ahˇ gui ngeh, Yeˬhawˇbaˬ Miˬyehˇ-euˬ nui gaˬ-ahˇ ya mawˇ-eu meh. (Loˇmaˆ 13:8-10-ahˇ gui.) Heu kawˆ laꞈ k’oeˇ aˬ dui Miˬyehˇ neh Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ-ahˇ biꞈ-euˬ Zahˇ dawˬ tiˬ dawˬ na-ahˇ haw-awˇ, naˇ haˬ-eu jeˬ heu deuˬ-euˬ dawˬ k’oꞈ-ahˇ jiˇ haw-eu ma. Zahˇ dawˬ heu nui gaˬ-ahˇ neh pyeuꞈ laˇ-euˬ lehˇ aˬ dui aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ nya-eu nga? Zahˇ dawˬ heu zaˬ lahˇ deuˬ-ahˇ yaw tsaˬ yaw dawˇ dawˇ-ehˇ dehꞈ ni g’aˬ biꞈ-eu lehˇ aˬ dui aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ nya-eu nga? Teu ngeh-euˬ aˬ yuiꞈ deuˬ Zahˇ dawˬ heu-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ zmˬ-eu nga? Zahˇ dawˬ heu aˬ geu deuˬ-ahˇ yaw k’aˆ-ehˇ haw piˇ nehˬ-eu nga? Heu deuˬ-euˬ dawˬ k’oꞈ, aˬ dui-ahˇ g’aˬ bi ahˇ laˇ-awˇ, noeˬ tmˬ-eu jeˬ biꞈ-eu uˬ taꞈ, Miˬyehˇ nehˬ-ehˇ jiˇ bi g’oeˇ dzehˬ leˇ-eu meh.—G’aˬk’ehˇ 17:27; Loˇmaˆ 15:4.\\nNui gaˬ-ahˇ neh pyeuꞈ laˇ-euˬ Zahˇ dawˬ k’oꞈ dawˬ\\n4. (a) Moˇseˬ-euˬ Zahˇ dawˬ nui gaˬ-ahˇ neh pyeuꞈ laˇ-euˬ lehˇ aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ nya-eu nga? (b) Maꞈtehˬ 22:36-40-ahˇ Yeˬsuˇ aˬ jeˬ-euˬ zahˇ dawˬ biꞈ taˬ-euˬ nga?\\n4 Yeˬhawˇbaˬ yawˬ jeˬ na luꞈ-ahˇ nui gaˬ neh bi laˆ noeˬ-awˇ beh-eu miˇ neh, Moˇseˬ-euˬ Zahˇ dawˬ k’oꞈ dawˬ jiˇ ni nui gaˬ-ahˇ neh pyeuꞈ laˇ-euˬ meh lehˇ aˬ dui ehˇ nya meh. (1 Yoˇhaˬ 4:8) Yeˬhawˇbaˬ neh Moˇseˬ-ahˇ biꞈ-euˬ Zahˇ dawˬ heu dawˬ tawˆ luꞈ, Miˬyehˇ hawˇ-eu aˬ cawˬ-ahˇ gaˬ lehˇ ehˇ-eu heu nyiˬ dawˬ-ahˇ dawˬ pehˬ taˬ-eu tehꞈ meh. (Uˬduˬtahˬ-eu 19:18; Dawˬmehˬmehˬ-eu 6:5; Maꞈtehˬ 22:36-40-ahˇ gui.) Teu miˇ neh Zahˇ dawˬ k’oꞈ dawˬ 600 dawˬ hawˇ-eu zahˇ dawˬ nui deuˬ jiˇ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ nui gaˬ gaˇ kawˆ mehˬ nehˬ laꞈ meh lehˇ aˬ dui noeˬ tmˬ nya meh. Aˬ dui zahˇ dawˬ tiˬ dawˬ na-ahˇ haw ma.\\n5-6. Yeˬhawˇbaˬ nyiˬ dzeˇ zaˬ luꞈ-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ bi pyeuꞈ mawꞈ-eu nga, aˬ yawꞈ aˬ jeˬ mawˇ-eu nga?\\n5 Yawˬ ha-euˬ nymˇ dahˬ-ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ-awˇ zaˬ-ahˇ ngehˬ g’eh. Yeˬhawˇbaˬ nyiˬ dzeˇ zaˬ luꞈ-ahˇ maˬ shiˇ tiˬ ziˇ bi gaˬ daˆ leꞈ mawꞈ-eu meh. (Aˇdahˬbeh-eu 2:24; Maꞈtehˬ 19:3-6) Aˬ cawˬ nehˬ-ehˇ joe-eu heu naˇ, yawˬ ha-euˬ nymˇ dahˬ-ahˇ k’aˇ mˇ doeˇ nehˬ-eu jeˬ pyeuꞈ meh. Teu miˇ neh, Zahˇ dawˬ k’oꞈ dawˬ Tseˇ dawˬ laꞈ k’oeˇ neh, shiꞈ dawˬ aˬ yawꞈ dawˬ-ahˇ aˬ cawˬ nehˬ-ehˇ maˬ ya dehꞈ bahˬ-a lehˇ ehˇ taˬ-euˬ meh. (Dawˬmehˬmehˬ-eu 5:18) Joe-eu jeˬ heu naˇ, “Miˬyehˇ mehˬ shi iˬ baˇ” mˇ-eu jeˬ pyeuꞈ-awˇ, yawˬ ha-euˬ nymˇ dahˬ-ahˇ jiˇ jahˇ doeˇ nehˬ-eu jeˬ pyeuꞈ meh. (Aˇdahˬbeh-eu 39:7-9) Toˆ-ehˇ pyeuꞈ laˇ ngeh, maˬ dehꞈ bahˬ-eu g’aˬ aˬ yawꞈ-ahˇ saˇ jaˇ peuˬ nehˬ laꞈ nya lehˇ noeˬ-awˇ, nui ma g’awˬ mya k’oꞈ naˇ nya-eu meh.\\n6 Yeˬhawˇbaˬ nyiˬ dzeˇ zaˬ luꞈ tiˬ g’aˬ tiˇ g’aˬ aˬ joˆ-ehˇ ya mˇ nehˬ-eu lehˇ siˬ nya-awˇ, miˬ zaˬ deuˬ-ahˇ ngehˬ-ehˇ dzehˬ, yaw muiˬ-ehˇ bi ngehˬ g’eh mawꞈ-eu meh. Moˇsaˬ-euˬ Zahˇ dawˬ-ahˇ yaw zeu baw-eu k’aˬ dzeˇ zaˬ deuˬ naˇ miˬ zaˬ-ahˇ gaˬ-awˇ, gaˇ kawˆ kawˆ zaˬ tiˬ jeˬ na baˬ da neh miˬ zaˬ-ahˇ maˬ k’oꞈ-a. (Dawˬmehˬmehˬ-eu 24:1-4; Maꞈtehˬ 19:3, 8) Ehˇ k’awꞈ gaˇ kawˆ kawˆ ma doˆ laˇ-awˇ miˬ zaˬ k’oꞈ mawꞈ naˇ, miˬ zaˬ k’oꞈ-eu sahˬ boꞈ ya jahˇ-eu meh. Sahˬ boꞈ heu naˇ, miˬ zaˬ g’aˬ-ahˇ maˬ bi ja bu ni caw ba nehˬ-eu meh. Miˬ zaˬ g’aˬ-ahˇ sahˬ boꞈ heu maˬ biꞈ mi naˆ-ehˇ meuˬ-euˬ aˬ yuiˬ aˬ tsuˬ deuˬ-ahˇ jeˬ hu ya ngehˬ cawˬ-eu meh. Teu miˇ neh nymˇ dahˬ maˬ pyaˆ-iˇ mi naˆ-ehˇ aˬ yuiꞈ deuˬ caw ba-eu aˇ yamˬ jaˆ-eu meh. Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ aˬ geu g’aˬ maˬ kaˬ yawˬ ha-euˬ g’aˇ duˬ tehꞈ-ehˇ shaˇ noeˬ-awˇ miˬ zaˬ k’oꞈ gaˇ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ myah luꞈ aˬ yuiꞈ deuˬ hawˇ-eu ngehˬ dah-eu deuˬ neh bi caw ba-eu lehˇ maˬ ngeuˇ-a. Ehˇ k’awꞈ Miˬyehˇ miˬ zaˬ g’aˬ-euˬ myaˆ biˇ hawˇ-eu nui ma naˇ-eu jeˬ-ahˇ mawˇ luꞈ meh.—Maˬlaˬkiˇ 2:13-16.\\nYeˬhawˇbaˬ zaˬ deuˬ-ahˇ aˬ da aˬ ma-euˬ nui gaˬ hawˇ-eu mehˬ-eu tsoˆ-eu jeˬ-ahˇ za-eu laꞈ k’oeˇ, shaˬ zahˬ guˆ gaˆ maˬ jaˆ ni bi huiˬ laˇ mawꞈ (Dzaw-eu gaˇ kawˆ 9, aˇ deuˆ 7-8-ahˇ haw) *\\n7-8. (a) Yeˬhawˇbaˬ aˬ da aˬ ma deuˬ-ahˇ aˬ jeˬ bi jahˇ-eu nga? (Dahˬ beh-eu baˇ-ahˇ haw.) (b) Aˬ dui aˬ jeˬ ya noeˬ taˬ-eu nga?\\n7 K’oeˇ uˬ taꞈ, Moˇseˬ-euˬ Zahˇ dawˬ k’oꞈ dawˬ-ahˇ haw ngeh, Yeˬhawˇbaˬ zaˬ deuˬ-ahˇ laˬ k’aˬ bi cehˇ mawꞈ nga lehˇ siˬ laˇ-eu meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ da aˬ ma deuˬ-ahˇ zaˬ-ahˇ bi haw piˇ-eu heu naˇ, shiˬ shaˬ jiˇ paw tehꞈ-ehˇ maˬ ngeuˇ-eu nui jah paw jiˇ bi haw piˇ-eu meh. Aˬ da aˬ ma deuˬ zaˬ-ahˇ k’aˇ yehꞈ laˇ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ-euˬ Zahˇ dawˬ-ahˇ g’oˆ shaw-awˇ aˇ poeˬ taˬ baw-eu uˬ taꞈ, gaˬ ni jiˇ ya mehˬ nehˬ-eu meh. (Dawˬmehˬmehˬ-eu 6:6-9; 7:13) Yeˬhawˇbaˬ Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ-ahˇ yaˇ k’aˬ daˇ-euˬ teu naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ yawˬ ha-euˬ zaˬ-ahˇ guˆ laˇ paˬ-ehˇ jahˇ-eu miˇ neh meh. (Yeˬlaˬmiˇ 7:31, 33) Aˬ da aˬ ma deuˬ ya noeˬ taˬ-eu tiˬ jeˬ naˇ, zaˬ-aˬ, yehˬ bawˬ sehˇ lu-ehˇ jahˇ-awˇ biˬ dzeh paˬ-ehˇ g’eh-eu myawˬ gahˬ maˬ ngeuˇ-a. Zaˬ heu naˇ, Yeˬhawˇbaˬ neh biꞈ-euˬ jeˬ biˇ hawˇ-eu laꞈ sawˬ pyeuꞈ-awˇ, yaw muiˬ-ehˇ ya ngehˬ g’eh-eu jeˬ pyeuꞈ meh.—Ja ceuˬ 127:3.\\n8 Ya noeˬ taˬ-eu jeˬ: Yeˬhawˇbaˬ miˬ zaˬ yo zaˬ tiˬ g’aˬ tiˇ g’aˬ aˬ joˆ-ehˇ mˇ nehˬ gaˇ haw-awˇ, aˬ da aˬ ma deuˬ-ahˇ zaˬ-ahˇ bi gaˬ mawꞈ-eu meh. K’oeˇ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ zaˬ-ahˇ yehˬ bawˬ sehˇ luꞈ-ehˇ jahˇ nehˬ-eu aˬ da aˬ ma deuˬ-ahˇ yaˇ k’aˬ daˇ-eu meh.\\n9-11. Yeˬhawˇbaˬ aˬ jeˬ miˇ neh mehˇ juiˇ maˬ ya juiˇ-eu zahˇ dawˬ biꞈ-euˬ nga?\\n9 Mehˇ juiˇ taˬ juiˇ. Zahˇ dawˬ k’oꞈ dawˬ Tseˇ dawˬ-euˬ aˇ saˬ saˬ-eu dawˬ-ahˇ, mehˇ juiˇ maˬ ya juiˇ-a lehˇ ehˇ taˬ-euˬ meh. Mehˇ juiˇ juiˇ-eu heu naˇ, aˬ cawˬ-euˬ myawˬ-ahˇ maˬ tsaˬ-eu laꞈ k’oeˇ geuꞈ mawꞈ gaˇ ehˇ-eu meh. (Dawˬmehˬmehˬ-eu 5:21; Loˇmaˆ 7:7) Yeˬhawˇbaˬ zahˇ dawˬ heu biꞈ-euˬ heu naˇ, aˇ yeˇ huiˬ-eu gaˇ kawˆ tiˬ kawˆ mehˬ-eu g’aˇ duˬ meh. Teu naˇ aˬ yawꞈ-euˬ tsawˇ haˬ deuˬ yawˬ ha-euˬ nui ma-ahˇ ya haw piˇ gaˇ ehˇ mawꞈ-eu meh. Yeˬhawˇbaˬ naˇ, maˬ muiˬ-eu jeˬ mˇ doˆ laꞈ-eu heu, nui ma-ahˇ neh dahˬ beh laˇ-eu lehˇ siˬ nya-eu meh. (Dawˬdaˬ 4:23) Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ aˬ yawꞈ maꞈ-euˬ nui ma-ahˇ maˬ muiˬ-eu nui k’ahˇ bi huiˬ laˇ naˇ, aˬ cawˬ-ahˇ yaw doeˇ jahˇ nya meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, sahˬ paˬ Daˬbiˇ muiˬ-eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ k’awꞈ, aˬ cawˬ-euˬ miˬ zaˬ-ahˇ mehˇ juiˇ juiˇ-awˇ huiˬ-eu iˬ baˇ mˇ-euˬ meh. Nui k’ahˇ heu aˬ yawꞈ-ahˇ iˬ baˇ mˇ ni laˆ noeˬ nehˬ-euˬ meh. (Yaˬkoˆ 1:14, 15) Daˬbiˇ aˬ cawˬ miˬ zaˬ nehˬ-ehˇ joe-awˇ, miˬ zaˬ teu g’aˬ-euˬ k’aˬ dzeˇ zaˬ-ahˇ jiˇ bi sehꞈ-euˬ meh.—2 Saˬmeuˬlaˆ 11:2-4; 12:7-11.\\n10 Yeˬhawˇbaˬ tsawˇ haˬ-euˬ nui ma-ahˇ siˬ nya-eu miˇ neh, Iˇsaˬleˬlaˆ tiˬ g’aˬ na mehˇ juiˇ maˬ ya juiˇ-a lehˇ ehˇ taˬ-euˬ zahˇ dawˬ-ahˇ maˬ caw teh ngeh aˬ yawꞈ siˬ nya-eu meh. (1 Laˬsaˬbaˬ 28:9) Mehˇ juiˇ maˬ ya juiˇ-eu zahˇ dawˬ heu naˇ, yaw doeˇ jeˬ bi mˇ doˆ laꞈ-eu nui noeˬ-ahˇ yahˇ gaˇ ehˇ-eu meh lehˇ, Miˬyehˇ-euˬ tsawˇ haˬ deuˬ siˬ nya-eu meh. Yeˬhawˇbaˬ nui gahˇ ahˇ-awˇ aˬ dui-ahˇ gaˬ dui dui-eu Aˬda pyeuꞈ meh.\\n11 Ya noeˬ taˬ-eu jeˬ: Yeˬhawˇbaˬ laꞈ nyiˇ paw tehꞈ-ehˇ maˬ ngeuˇ-eu laꞈ k’oeˇ paw-euˬ nui ma-ahˇ jiˇ haw mawˇ nya-eu meh. (1 Saˬmeuˬlaˆ 16:7) Tsawˇ haˬ tiˬ g’aˬ-iˬ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ yawˬ ha-euˬ nui noeˬ, nui ma, mˇ jeˬ shaˇ kawˆ, maˬ dehˬ kaˬ zaꞈ nya-a. Aˬ yawꞈ aˬ dui-euˬ laꞈ k’oeˇ-euˬ yaw muiˬ jeˬ-ahˇ poˆ-awˇ, yaw muiˬ jeˬ teu-ahˇ bi mˇ daˆ leꞈ mawꞈ-eu uˬ taꞈ, aˬ dui laꞈ k’oeˇ maˬ muiˬ-eu nui noeˬ ahˇ luꞈ ngaˇ laˬ lehˇ bi haw tseˇ mawꞈ-awˇ, yaw lehˬ jeˬ maˬ bi mˇ doˆ laꞈ mi naˆ-ehˇ nui noeˬ teu-ahˇ bi deuˆ g’aˬ mawꞈ-eu meh.—2 Laˬsaˬbaˬ 16:9; Maꞈtehˬ 5:27-30.\\nYaw tsaˬ yaw dawˇ-ahˇ g’aˬ biꞈ-eu Zahˇ dawˬ\\n12. Moˇseˬ-euˬ Zahˇ dawˬ aˬ jeˬ gaˇ kawˆ paˇ bi siˬ laꞈ nga siˬ?\\n12 Moˇseˬ-euˬ Zahˇ dawˬ k’oꞈ dawˬ, Yeˬhawˇbaˬ yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ-ahˇ gaˬ-eu lehˇ jiˇ bi siˬ laꞈ-eu meh. (Ja ceuˬ 37:28; Iˇsaˬyaˇ 61:8) Aˬ yawꞈ naˇ aˬ dui tiˬ g’aˬ tiˇ g’aˬ yaw tsaˬ yaw dawˇ dawˇ-ehˇ aˬ joˆ-ehˇ ya mˇ-eu gaˇ kawˆ-ahˇ, k’aˇ dzaw geuꞈ paˬ-ehˇ g’eh-eu g’aˬ pyeuꞈ meh. Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ Yeˬhawˇbaˬ neh biꞈ-euˬ zahˇ dawˬ-ahˇ naˇ haˬ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ k’awꞈ aˬ yawꞈ maꞈ-ahˇ guiˬ lahˬ biꞈ-awˇ, maˬ naˇ haˬ ngeh-aˬ, aˬ yawꞈ maꞈ shaˬ zahˬ-ahˇ ya puˬ-euˬ meh. Zahˇ dawˬ k’oꞈ dawˬ Tseˇ dawˬ laꞈ k’oeˇ-euˬ dzaˇ-iˇ nyiˬ dawˬ-ahˇ haw-iˇ ma.\\n13-14. Zahˇ dawˬ k’oꞈ dawˬ Tseˇ dawˬ laꞈ k’oeˇ-euˬ dahˬ beh-eu nyiˬ dawˬ naˇ aˬ jeˬ nga, zahˇ dawˬ teu-ahˇ mˇ caw naˇ aˬ jeˬ za-eu nga?\\n13 Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ tehꞈ-ehˇ uˬ duˬ tahˬ. Zahˇ dawˬ k’oꞈ dawˬ Tseˇ dawˬ laꞈ k’oeˇ-euˬ dahˬ beh-eu nyiˬ dawˬ-ahˇ naˇ, Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ tehꞈ-ehˇ uˬ duˬ ya tahˬ-awˇ, tahˬ pahˬ aˬ ma mawˇ kawˇ-ahˇ maˬ ya tahˬ-a lehˇ ehˇ taˬ-euˬ meh. (Doˆ-iˇ-eu 20:3-6) Zahˇ dawˬ heu nyiˬ dawˬ jahˇ doˆ taˬ-euˬ heu naˇ, Miˬyehˇ-euˬ g’aˇ duˬ maˬ ngeuˇ-a, aˬ yawꞈ-euˬ tsawˇ haˬ deuˬ-euˬ g’aˇ duˬ pyeuꞈ meh. Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ Miˬyehˇ-ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ ngeh, aˬ yawꞈ maꞈ nui saˇ oꞈ-awˇ, aˬ cawˬ-euˬ miˬ yehˇ-ahˇ uˬ duˬ tahˬ-iˇ ngeh naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ ya shaˬ-euˬ meh.\\n14 Kaˬnaˬ tsawˇ haˬ-euˬ gaˇ kawˆ-ahˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Aˬ yawꞈ maꞈ dehꞈ luꞈ-eu Miˬyehˇ-ahˇ uˬ duˬ maˬ tahˬ ni, maˬ dehꞈ-eu tahˬ pahˬ aˬ ma mawˇ kawˇ-ahˇ tahˬ-eu meh. Toˆ-ehˇ jahˇ-eu teu naˇ, yawˬ ha-euˬ aˇ poeˬ laˆ teˬ-eu meh. (Ja ceuˬ 115:4-8) Aˬ yawꞈ maꞈ uˬ duˬ tahˬ-eu jeˬ laꞈ k’oeˇ neh tiˬ jeˬ naˇ, jawꞈ laˇ paˬ-ehˇ yuꞈ taꞈ-eu uˬ taꞈ, yawˬ ha-euˬ zaˬ-ahˇ jiˇ dzah puiˆ-awˇ lawˇ-eu je heu pyeuꞈ-awˇ, nymˇ jiˇ laꞈ k’oeˇ-euˬ deuˬ-ahˇ nui ma laˆ naˇ-eu meh. (2 Laˬsaˬbaˬ 28:1-4) Iˇsaˬleˬlaˆ aˬ yuiꞈ deuˬ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ zahˇ-ahˇ, aˇ poeˬ maˬ taˬ baw-a. Aˬ yawꞈ maꞈ baoˬ-ahˇ maˬ ngeuˇ-eu jeˬ-ehˇ zmˬ-awˇ, aˬ yawꞈ maꞈ-ahˇ maˬ g’aˬ leˇ-eu deuˬ-ahˇ behˬ dzaˬ-eu meh. (Yeˬsaˬgeˬlaˇ 34:1-4) Yeˬhawˇbaˬ Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ-ahˇ, uˬ k’awˇ maˬ piˇ-eu zaˬ deuˬ hawˇ-eu zaˬ miˬ aˬ buˇ deuˬ-ahˇ yaw doeˇ jahˇ naˇ, yaˇ k’aˬ daˇ ma lehˇ saˇ tiˇ biꞈ-eu meh. (Dawˬmehˬmehˬ-eu 10:17, 18; 27:19) Ehˇ k’awꞈ aˬ yawꞈ-euˬ tsawˇ haˬ deuˬ aˬ yawꞈ-ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ-awˇ, tiˬ g’aˬ tiˇ g’aˬ dawˇ coe ni mˇ nehˬ naˇ, aˬ yawꞈ guiˬ lahˬ biꞈ ma lehˇ ehˇ-eu meh.—1 Sahˬpaˬ 10:4-9.\\nYeˬhawˇbaˬ aˬ dui-ahˇ gaˬ-awˇ, aˬ dui maˬ tsaˬ maˬ dawˇ-eu jeˬ baˬ da neh ya shaˬ luꞈ meh lehˇ jiˇ siˬ nya (Aˇ deuˆ 15-ahˇ haw)\\n15. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ nehˬ-ehˇ taꞈ leˇ-awˇ aˬ jeˬ ya siˬ nga?\\n15 Ya noeˬ taˬ-eu jeˬ: Miˬyehˇ-euˬ gaˇ mˇ ma lehˇ ehˇ-eu deuˬ, Miˬyehˇ-euˬ zahˇ-ahˇ yaw muiˬ-ehˇ maˬ caw teh ni, zaˬ lahˇ deuˬ-ahˇ yaw doeˇ jahˇ gaˇ, Miˬyehˇ-ahˇ iˬ baˇ taˬ-eu maˬ tsaˬ-a. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui-ahˇ gaˬ-awˇ, aˬ cawˬ maˬ tsaˬ maˬ dawˇ-eu jeˬ-ehˇ jahˇ ngeh haw mawˇ-eu uˬ taꞈ, aˬ dui nui ma aˇ naˆ ni naˇ-eu lehˇ jiˇ, zaˬ nahˬ jawˇ saˇ maˬ doˆ gaˇ siˬ nya-eu aˬ ma tiˬ g’aˬ naˆ maˬ tseˇ, aˬ dui-euˬ gaˇ kawˆ-ahˇ siˬ nya-eu meh. (Iˇsaˬyaˇ 49:15) Miˬyehˇ aˬ dui-euˬ shaˬ zahˬ-ahˇ nymˬ-mˇ mi naˆ-ehˇ maˬ laˆ byoˆ nehˬ k’awꞈ, aˇ yamˬ tsaˬ laˇ ngeh maˬ noeˬ paˇ ni aˬ cawˬ-ahˇ yaw doeˇ jahˇ-eu deuˬ-ahˇ laˆ cawˆ jiˇ-eu meh.\\nMoˇseˬ-euˬ Zahˇ dawˬ k’oꞈ dawˬ-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ zmˬ-euˬ nga?\\n16-18. Moˇseˬ-euˬ Zahˇ dawˬ k’oꞈ dawˬ dehꞈ ziˇ laꞈ k’oeˇ aˬ gaˇ gaˇ zmˬ-eu nga, aˬ dui aˬ jeˬ ya siˬ-eu nga?\\n16 Moˇseˬ-euˬ Zahˇ dawˬ Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ-euˬ dehꞈ ziˇ yawˬ paw na luꞈ-ahˇ uˆ lahˇ-eu meh. Teu miˇ neh yaˇ k’aˬ daˇ-eu aˬ yuiꞈ deuˬ, Yeˬhawˇbaˬ-euˬ tsawˇ haˬ deuˬ-ahˇ dawˇ coe ni daˇ nehˬ-eu heu naˇ aˇ yeˇ huiˬ-eu jeˬ pyeuꞈ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ uˬ duˬ tahˬ-eu gaˇ kawˆ-ahˇ tehꞈ-ehˇ ya daˇ-eu maˬ ngeuˇ-a, maˬ tsaˬ maˬ dzoeˇ leˇ-eu jeˬ hawˇ-eu zahˇ dawˬ nui deuˬ-ahˇ m�� bahˬ-eu jeˬ-ahˇ jiˇ ya daˇ-eu meh. Gaˇ kawˆ heu deuˬ-ahˇ paˇ haw ma.\\n17 Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ tsawˇ haˬ tiˬ g’aˬ-ahˇ sehꞈ-euˬ naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ tiˬ poˆ tehꞈ-ehˇ maˬ bi daˇ sehꞈ-a. Meuˬ-ahˇ-euˬ aˬ yuiꞈ deuˬ gaˇ kawˆ teu aˬ joˆ-ehˇ pyeuꞈ-euˬ nga, shiˇ-eu geuˇ ngaˇ laˬ maˬ geuˇ nga laˬ lehˇ, maˬ daˇ mi naˆ-ehˇ jeˬ hu pyehˆ tseˇ-eu meh. (Dawˬmehˬmehˬ-eu 19:2-7, 11-13) K’oeˇ uˬ taꞈ, aˬ yuiꞈ deuˬ miˇ tsaˬ biˇ-eu gaˇ kawˆ-ahˇ maˬ ehˇ, miˬ sawˇ yo zaˬ-euˬ gaˇ kawˆ-ahˇ maˬ ehˇ, gaˇ kawˆ nui deuˬ-ahˇ jiˇ maˬ ehˇ, ya daˇ-eu meh. (Doˆ-iˇ-eu 21:35; Dawˬmehˬmehˬ-eu 22:13-19) Aˬ yawꞈ maꞈ dawˇ coe ni daˇ-eu loꞈ-ehˇ, Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ k’awꞈ Zahˇ dawˬ-ahˇ mˇ caw ngeh, yawˬ g’aˬ na luꞈ muiˬ-eu jeˬ za-awˇ, Iˇsaˬleˬlaˆ tsawˇ jeuˬ jeuˬ lah-i, Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ ciˬ huiˬ ciˬ mahˇ-eu jeˬ pyeuꞈ meh.—Uˬduˬtahˬ-eu 20:7, 8; Iˇsaˬyaˇ 48:17, 18.\\n18 Ya noeˬ taˬ-eu jeˬ: Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui-euˬ dehꞈ ziˇ laꞈ k’oeˇ k’aˇ mˇ-eu jeˬ-ahˇ aˇ poeˬ taˬ baw-eu meh. Aˬ yawꞈ aˬ dui-ahˇ tiˬ g’aˬ tiˇ g’aˬ dawˇ coe ni bi mˇ nehˬ mawꞈ-awˇ, bi gaˬ mawꞈ-eu meh. Aˬ yawꞈ aˬ dui ngehˬ-eu jeˬ hawˇ-eu mˇ-eu jeˬ-ahˇ iˇ kahˇ-ahˇ jawˇ ngeh keuˆ ni haw-eu meh.—Heˬbyehˇ 4:13.\\n19-21. (a) Meuˬ-euˬ aˬ yuiꞈ deuˬ hawˇ-eu yaˇ k’aˬ daˇ-eu deuˬ, Miˬyehˇ-euˬ tsawˇ haˬ-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ ya mˇ nehˬ-eu nga? (b) Moˇseˬ-euˬ Zahˇ dawˬ zaˬ lahˇ deuˬ-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ haw piˇ nga, aˬ dui heu kawˆ-ahˇ neh aˬ jeˬ ya noeˬ taˬ-eu nga?\\n19 Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ-euˬ tsawˇ haˬ deuˬ-ahˇ gaˇ dahˬ gaˇ dzeˇ jawˇ-eu tsawˇ jeuˬ nui deuˬ-euˬ nui noeˬ neh maˬ bi uˆ lahˇ mawꞈ-a. Teu miˇ neh, aˬ yawꞈ Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ-euˬ aˬ yuiꞈ hawˇ-eu yaˇ k’aˬ daˇ-eu deuˬ-ahˇ, zahˇ dawˬ-ahˇ zmˬ ngeh myaˆ pyawˬ huiˬ nyiˇ maˬ tseˇ ni dawˇ coe ni mˇ lehˇ ehˇ nehˬ-euˬ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ Miˬyehˇ-euˬ zaˬ lahˇ deuˬ-ahˇ guˆ tsiˬ maˬ nyehꞈ ni, dawˬ k’aˆ maˬ ngehˬ ni, yaw tsaˬ yaw dawˇ-ahˇ ya gaˬ-eu meh.—Dawˬmehˬmehˬ-eu 1:13-17; 16:18-20.\\n20 Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ-euˬ tsawˇ haˬ-ahˇ g’awˬ shaˬ gaˬ miˇ neh, aˬ cawˬ neh yehˬ baw sehˇ luꞈ-ehˇ maˬ bi jahˇ-eu g’aˇ duˬ, zahˇ dawˬ biꞈ-euˬ meh. Zahˇ dawˬ laꞈ k’oeˇ aˬ cawˬ-ahˇ yaw doeˇ maˬ bi ngehˬ-a. Ja bu gaˇ ya daˬ-euˬ g’aˬ aˬ yawꞈ-ahˇ aˬ jeˬ-euˬ gaˇ kawˆ ja bu nga lehˇ siˬ nya-eu aˬ kawˬ-aˬ jaˆ meh. (Dawˬmehˬmehˬ-eu 19:16-19; 25:1) K’oeˇ naˇ aˬ yawꞈ bahˬ ngaˇ lehˇ maˬ bi daˇ mi naˆ-ehˇ, tsawˇ kaˬ k’aˇ teˬ-eu nyiˬ g’aˬ ya jawˇ-eu meh. (Dawˬmehˬmehˬ-eu 17:6; 19:15) Ehˇ k’awꞈ mˇ bahˬ-euˬ gaˇ mawˇ-euˬ tsawˇ kaˬ tiˬ g’aˬ tehꞈ naˇ tawˇ neh? Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ neh mˇ-euˬ jeˬ-ahˇ haw mawˇ-eu miˇ neh, ya buˬ-iˇ meh lehˇ maˬ noeˬ k’awꞈ g’aˬ-aˇ. Nymˇ jiˇ laꞈ k’oeˇ nymˇ sahˇ aˬ da g’aˬ baoˬ jaˆ k’awꞈ, yaw dui baw-eu meh. Nymˇ jiˇ laꞈ k’oeˇ gaˇ kawˆ doˆ laˇ ngeh, meuˬ-euˬ aˬ yuiꞈ deuˬ caw ba nya-awˇ, aˇ saˬ saˬ-eu aˇ tiˆ-ahˇ daˇ-eu aˬ kawˬ-aˬ jaˆ-eu meh.—Dawˬmehˬmehˬ-eu 21:18-21.\\n21 Ya noeˬ taˬ-eu jeˬ: Yeˬhawˇbaˬ k’aˇ mˇ-eu jeˬ yaw tsaˬ yaw dawˇ miˇ neh, aˬ dui k’aˇ dzaw geuꞈ paˬ-ehˇ g’eh-eu g’aˬ pyeuꞈ meh. (Ja ceuˬ 89:14) Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ-euˬ zahˇ dawˬ-ahˇ caw tehˬ-eu deuˬ-ahˇ laꞈ sawˬ biꞈ-awˇ, baoˬ-ahˇ maˬ ngeuˇ-eu jeˬ-ehˇ zmˬ-eu deuˬ-ahˇ yaˇ k’aˬ daˇ-eu meh. (2 Saˬmeuˬlaˆ 22:21-23; Yeˬsaˬgeˬlaˇ 9:9, 10) Yaw haiˬ mˇ-euˬ gaˇ duˇ-eu tiˬ g’aˬ na cehˆ dzeuˇ nya gaˇ duˇ k’awꞈ, aˇ yamˬ tsaˬ laˇ ngeh Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ maꞈ-ahˇ dawˇ coe ni yaˇ k’aˬ daˇ-eu meh. (Dawˬdaˬ 28:13) Aˬ yawꞈ maꞈ maˬ noeˬ poˆ maˬ noeˬ paˇ naˇ, g’awˬ myahˇ maˬ g’eh-ehˇ “dehꞈ luꞈ-eu Miˬyehˇ-euˬ laꞈ-ahˇ ya uˇ keuˆ-iˇ-eu jeˬ-aˬ, guˆ dui dui laˇ paˬ-ehˇ g’eh-eu meh” lehˇ ya siˬ-eu meh.—Heˬbyehˇ 10:30, 31.\\nZahˇ dawˬ aˬ geu deuˬ-ahˇ yaw k’aˆ-ehˇ haw piˇ?\\nMeuˬ-euˬ aˬ yuiꞈ deuˬ gaˇ kawˆ-ahˇ laˆ tsaˬ ngeh, zaˬ lahˇ deuˬ-ahˇ gaˬ-awˇ, dawˇ coe ni mˇ-eu Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ ya dzaw geuꞈ (Aˇ deuˆ 22-ahˇ haw) *\\n22-24. (a) Moˇseˬ-euˬ Zahˇ dawˬ k’oꞈ dawˬ aˬ geu deuˬ-ahˇ nga, yaw k’aˆ-ehˇ ngehˬ g’eh-eu, aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ nehˬ-ehˇ taꞈ leˇ-awˇ aˬ jeˬ ya siˬ-euˬ nga? (b) Doˆ-iˇ-eu 22:22-24-ahˇ aˬ jeˬ-euˬ saˇ tiˇ dawˬ-ahˇ ya mawˇ-eu nga?\\n22 Moˇseˬ-euˬ Zahˇ dawˬ, tiˬ g’aˬ na-ahˇ yaw k’aˆ-ehˇ haw piˇ nehˬ-eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, miˇ coe aˬ nmˇ, miˬ coeˬ miˬ ma, boeˇ miˬ siˬ k’aˬ heu deuˬ naˇ, yawˬ haˇ yawˬ ha maˬ haw piˇ nya-a. Teu miˇ neh Miˬyehˇ Iˇsaˬleˬlaˆ-ahˇ yaˇ k’aˬ daˇ-eu deuˬ-ahˇ, “Boeˇ miˬ siˬ k’aˬ deuˬ hawˇ-eu muˇ coe aˬ nmˇ deuˬ-ahˇ, maˬ tsaˬ maˬ dawˇ-eu laꞈ k’oeˇ yaˇ k’aˬ maˬ ya ja g��aˬ-a. Miˬ coeˬ miˬ ma-ahˇ pyuˇ paˇ nehˬ ngeh, aˬ yawꞈ-euˬ pehˇ k’ahˬ maˬ ya bi biꞈ daˇ-a” lehˇ ehˇ nehˬ-euˬ meh. (Dawˬmehˬmehˬ-eu 24:17) Yeˬhawˇbaˬ uˬ k’awˇ maˬ piˇ-eu deuˬ-ahˇ g’awˬ shaˬ gaˬ-awˇ, aˬ yawꞈ maꞈ-ahˇ yehˬ bawˬ sehˇ luꞈ-ehˇ jahˇ nehˬ-eu deuˬ-ahˇ yaˇ k’aˬ daˇ-eu meh.—Doˆ-iˇ-eu 22:22-24-ahˇ gui.\\n23 K’oeˇ uˬ taꞈ Zahˇ dawˬ heu naˇ, nymˇ jiˇ laꞈ k’oeˇ yawˬ ha-euˬ shiˬ shaˬ taꞈ-eu deuˬ nehˬ-ehˇ, aˬ geu paw dzeˇ neh maˬ kaˬ maˬ bi dehꞈ bahˬ ni jiˇ caw ba nehˬ-eu meh. (Uˬduˬtahˬ-eu 18:6-30) Ehˇ k’awꞈ Iˇsaˬleˬlaˆ-euˬ tiˬ jawˬ jawˇ-eu deuˬ teu loꞈ-ehˇ maˬ ngeuˇ-a. Aˬ yawꞈ maꞈ toˆ-ehˇ g’eh-eu nui daˆ daˆ laˇ paˬ-ehˇ g’eh-eu jeˬ-ahˇ, nui ma tsaˬ-eu uˬ taꞈ g’aˬ jiˇ paˇ biꞈ-eu meh. Yeˬhawˇbaˬ-euˬ tsawˇ haˬ deuˬ naˇ, gaˇ kawˆ teu zahˇ dawˬ-ahˇ bahˬ-eu jeˬ pyeuꞈ-eu lehˇ Yeˬhawˇbaˬ loꞈ-ehˇ ya haw-eu meh.\\n24 Ya noeˬ taˬ-eu jeˬ: Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ neh tseˇ taˬ-euˬ baoˬ jaˆ-eu deuˬ-ahˇ, aˬ yawꞈ maꞈ-euˬ laꞈ-ahˇ jawˇ-eu deuˬ-ahˇ yaw muiˬ-ehˇ bi ngehˬ g’eh mawꞈ-eu meh. Aˬ yawꞈ dehꞈ bahˬ dehꞈ muˆ-eu jeˬ-ahˇ bye-awˇ, yawˬ ha-euˬ uˬ k’awˇ maˬ piˇ-eu deuˬ-ahˇ ngehˬ-ehˇ dzehˬ, yaw muiˬ-ehˇ bi haw piˇ mawꞈ-awˇ dawˇ coe ni bi mˇ nehˬ mawꞈ-eu meh.\\n“Keuˆ le luꞈ-eu maˇ maˇ ni g’eh-eu yaw muiˬ jeˬ-euˬ aˇ baˇ naˇ shmˇ”-euˬ Zahˇ dawˬ\\n25-26. (a) Nui gaˬ hawˇ-eu yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ heu naˇ, saꞈ g’awˇ kahˬ hawˇ-eu dehꞈ ziˇ-ahˇ duˇ-eu lehˇ aˬ jeˬ miˇ ehˇ nya-eu nga? (b) Yawˬ dmˬ yawˬ-ahˇ aˬ jeˬ ya siˬ-eu nga?\\n25 Nui gaˬ hawˇ-eu yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ heu naˇ, saꞈ g’awˇ kahˬ hawˇ-eu dehꞈ ziˇ-ahˇ duˇ-eu meh. Miˇ tsaˬ k’oeˇ taˆ heu nyiˬ jeˬ tiˬ jeˬ tehꞈ-ehˇ jaˆ-awˇ maˬ geuꞈ nya-a. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui-ahˇ dawˇ coe ni mˇ nehˬ meh lehˇ jah naˇ, aˬ dui aˬ yawꞈ-ahˇ gaˬ dzehˬ laˇ-awˇ, aˬ dui aˬ yawꞈ-ahˇ hawˇ-eu aˬ yawꞈ-euˬ tsaˬ-eu dawˇ-eu zahˇ dawˬ-ahˇ gaˬ naˇ, aˬ cawˬ-ahˇ jiˇ ni gaˬ-awˇ dawˇ coe ni mˇ nehˬ-eu meh.\\n26 Moˇseˬ-euˬ Zahˇ dawˬ k’oꞈ dawˬ Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ-ahˇ Yeˬhawˇbaˬ nehˬ-ehˇ g’oeˇ dzehˬ leˇ ni caw ba nehˬ-eu meh. Ehˇ k’awꞈ Miˬyehˇ-euˬ tsawˇ haˬ deuˬ, Zahˇ dawˬ teu-ahˇ Yeˬsuˇ neh aˇ saˬ bi saˬ-euˬ miˇ neh, mˇ caw-eu maˬ paˇ loˬ-euˬ meh. (Loˇmaˆ 10:4) Kuiˇ laꞈ Pawˇluˆ Moˇseˬ-euˬ Zahˇ dawˬ-ahˇ “keuˆ le luꞈ-eu maˇ maˇ ni g’eh-eu yaw muiˬ jeˬ-euˬ aˇ baˇ naˇ shmˇ” lehˇ kuˇ-eu meh. (Heˬbyehˇ 10:1) Yaw muiˬ jeˬ aˬ jeˬ jeˇ jaˆ-eu nga? Gaˇ kawˆ heu yawˬ dmˬ yawˬ-ahˇ ya siˬ-awˇ, nui gaˬ hawˇ-eu yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ Ka li zaˬ aˇ muˇ laꞈ k’oeˇ aˇ yeˇ aˬ joˆ-ehˇ huiˬ-eu nga lehˇ jiˇ ya siˬ-eu meh.\\nMoˇseˬ-euˬ Zahˇ dawˬ k’oꞈ dawˬ . . .\\nYeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ-euˬ tsawˇ haˬ-ahˇ gaˬ-eu lehˇ aˬ joˆ-ehˇ bi siˬ laꞈ-eu nga?\\nYeˬhawˇbaˬ yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ-ahˇ gaˬ-eu lehˇ aˬ joˆ-ehˇ bi siˬ laꞈ-eu nga?\\nYeˬhawˇbaˬ uˬ k’awˇ maˬ piˇ-eu deuˬ-ahˇ g’awˬ shaˬ gaˬ-eu lehˇ aˬ joˆ-ehˇ bi siˬ laꞈ-eu nga?\\nDawˬ caˇ 109 Nui ma laꞈ k’oeˇ neh ziꞈ dah ni gaˬ\\n^ Yaw zaˬ 5 Heu kawˆ naˇ yawˬ dmˬ yawˬ-ahˇ jiˇ ahˇ-eu gaˇ kawˆ deuˬ nehˬ-ehˇ taꞈ-eu 4 kawˆ laꞈ k’oeˇ neh dahˬ beh-eu kawˆ meh. Heu 4 kawˆ naˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui-ahˇ gaˬ-awˇ k’ahˬ lahˇ-eu lehˇ, aˬ jeˬ miˇ jah nya-eu gaˇ kawˆ dzawˇ nehˬ taˬ-euˬ meh. Dzeˇ luꞈ-eu 3 kawˆ naˇ 2019 k’oꞈ, Ngaˬ siˬ ba la-euˬ Loꞈ-eu nymˇgoˇ laꞈ k’oeˇ ahˇ meh. Teu 3 kawˆ-ahˇ Yeˬhawˇbaˬ aˇ muˇ laꞈ k’oeˇ nui gaˬ hawˇ-eu yaw tsaˬ yaw dawˇ aˬ joˆ-ehˇ bi mawˇ-eu gaˇ kawˆ maˬ ehˇ, zaˬ-ahˇ dawꞈ-eu gaˇ kawˆ-ahˇ sheuˬ g’eh-eu deuˬ aˬ joˆ-ehˇ haw piˇ nehˬ-eu gaˇ kawˆ maˬ ehˇ, aˬ dui teu loꞈ-ehˇ ya tahˬ puˬ-euˬ deuˬ-ahˇ g’aˬ aˬ joˆ-ehˇ biꞈ nya-eu gaˇ kawˆ maˬ ehˇ, ja sawˇ meh.\\n^ Yaw zaˬ 2 Dzawˇ lahˬ: Yeˬhawˇbaˬ Moˇseˬ-ahˇ neh Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ-ahˇ Zahˇ dawˬ k’oꞈ dawˬ 600 dawˬ hawˇ-eu, zahˇ dawˬ nui deuˬ jiˇ biꞈ-euˬ meh. Zahˇ dawˬ k’oꞈ dawˬ heu deuˬ-ahˇ “Moˇseˬ-euˬ Zahˇ dawˬ k’oꞈ dawˬ” maˬ ngeuˇ naˇ “dawˬ mehˬ dawˬ tsoˆ” lehˇ kuˇ-eu meh. K’oeˇ uˬ taꞈ, Jaˇliꞈ laꞈ k’oeˇ-euˬ dahˬ beh-eu 5 dmˬ-ahˇ jiˇ ni Moˇseˬ-euˬ Zahˇ dawˬ k’oꞈ dawˬ lehˇ kuˇ-eu meh. (Aˇdahˬbeh-eu sahˬ boꞈ-ahˇ neh Dawˬmehˬmeh-eu sahˬ boꞈ-ahˇ keuˆ ni.) Tiˬ poˆ na Heˬbyehˇ Jaˇliꞈ deuˬ-ahˇ ngehˬ keuˆ ngeh jiˇ, Moˇseˬ-euˬ Zahˇ dawˬ k’oꞈ dawˬ lehˇ kuˇ-eu meh.\\n^ Yaw zaˬ 60 Aˇ baˇ-euˬ gaˇ kawˆ: Iˇsaˬleˬlaˆ aˬ ma tiˬ ma zaˬ nehˬ-ehˇ laˬ k’aˬ tiˬ cehˇ dzaˬ dzaˬ dawˇ dawˇ lehˬ hmˬ luꞈ. Naˇ k’ah paw naˇ, aˬ da zaˬ-ahˇ yawˇ aˬ joˆ-ehˇ ya bo saˆ-eu lehˇ mehˬ luꞈ.\\n^ Yaw zaˬ 64 Aˇ baˇ-euˬ gaˇ kawˆ: G’oˆ k’ehˬ-ahˇ jawˇ-eu aˬ yuiꞈ deuˬ, miˬ coeˬ miˬ ma hawˇ-eu aˬ yawꞈ-euˬ zaˬ-ahˇ jeˬ gaꞈ jeˬ ka mˇ-eu deuˬ behˬ dzaˬ gaˇ caw ba nehˬ luꞈ.\\nHeu nehˬ-ehˇ taꞈ-eu gaˇ kawˆ deuˬ\\nKa li zaˬ aˇ muˇ laꞈ k’oeˇ-euˬ nui gaˬ hawˇ-eu yaw tsaˬ yaw dawˇ\\nYaw haiˬ jeˬ pyeuꞈ laˇ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ-euˬ nui gaˬ hawˇ-eu yaw tsaˬ yaw dawˇ-ahˇ dzaw geuꞈ\\nBi dawꞈ haw-euˬ deuˬ-ahˇ ngehˬ g’eh dah teˬ nehˬ","num_words":3665,"character_repetition_ratio":0.095,"word_repetition_ratio":0.009,"special_characters_ratio":0.281,"stopwords_ratio":0.267,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":-1} +{"url":"","collection":"madlad400","source":"CC 20220801","original_code":"ahk","text":"Jaˇliꞈ aˇ deuˆ-ahˇ yaw muiˬ-ehˇ dzawˇ nehˬ | Gui-eu jeˇ & Mehˬ-eu jeˬ\\nDzaw deuˆ 6\\nJaˇliꞈ aˇ deuˆ-ahˇ yaw muiˬ-ehˇ dzawˇ nehˬ\\nAˇ yeˇ huiˬ-eu jeˬ: Jaˇliꞈ gui g’aˬ-awˇ neh tehꞈ-ehˇ iˇ-eu taˬ tehˬ. Gui-euˬ Jaˇliꞈ aˇ deuˆ aˬ dui mehˬ luꞈ-eu jeˬ nehˬ-ehˇ aˬ joˆ-ehˇ taꞈ-eu lehˇ naˇ haˬ luꞈ-eu deuˬ-ahˇ yaw muiˬ-ehˇ g’oˆ shaw leˇ ni caw ba nehˬ.\\nAˇ yeˇ huiˬ-eu dawˬ-ahˇ yaw k’aˆ-ehˇ ngehˬ keuˆ. Jaˇliꞈ aˇ deuˆ gui g’aˬ naˇ, aˬ dui mehˬ luꞈ-eu gaˇ kawˆ nehˬ-ehˇ taꞈ-euˬ dawˬ-ahˇ yaw k’aˆ-ehˇ ya ngehˬ keuˆ. Toˆ-ehˇ jahˇ-eu g’aˇ duˬ, dawˬ teu dawˬ-ahˇ tiˬ poˆ paˇ ngehˬ poˆ, maˬ ngeuˇ naˇ aˇ yeˇ huiˬ-eu dawˬ aˬ geu dawˬ nga lehˇ naˇ haˬ luꞈ-eu deuˬ-ahˇ bi siˬ-eu g’aˇ duˬ, tiˬ jeˬ paˬ naˇ haˬ.\\nJaˇliꞈ aˇ deuˆ laꞈ k’oeˇ maˬ ahˇ-eu dawˬ-ahˇ zmˬ naˇ k’awꞈ, aˬ dui mehˬ luꞈ-eu gaˇ kawˆ hawˇ-eu Jaˇliꞈ teu deuˆ aˬ joˆ-ehˇ taꞈ nga lehˇ naˇ haˬ luꞈ-eu deuˬ-ahˇ g’oˆ shaw leˇ ni ya caw ba nehˬ.\\nAˇ yeˇ huiˬ-eu tsahˇ-ahˇ yaw k’aˆ-ehˇ ngehˬ keuˆ. Gaˇ kawˆ tiˬ jeˬ-ahˇ ja mehˬ nehˬ-eu g’aˇ duˬ Jaˇliꞈ aˇ deuˆ gui naˇ, Jaˇliꞈ teu deuˆ laꞈ k’oeˇ-euˬ aˇ yeˇ huiˬ-eu dawˬ teu dawˬ gaˇ kawˆ-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ taꞈ-eu nga lehˇ ya dzawˇ nehˬ.\\nJaˇliꞈ aˇ deuˆ-ahˇ ja sawˇ ngeh, Jaˇliꞈ pahˬ taˬ. Teu naˇ, naˇ haˬ luꞈ-eu deuˬ-ahˇ aˬ dui ja sawˇ-eu gaˇ kawˆ hawˇ-eu Jaˇliꞈ teu deuˆ aˬ joˆ-ehˇ taꞈ nga lehˇ mawˇ leˇ ni caw ba nehˬ.\\nJaˇliꞈ aˇ deuˆ-ahˇ yaw awˬ awˬ lehˇ dzawˇ nehˬ. Aˬ dui mehˬ-eu aˇ yeˇ huiˬ-eu jeˬ nehˬ-ehˇ maˬ taꞈ-eu tsahˇ-ahˇ taˬ ngehˬ. Naˇ haˬ luꞈ-eu deuˬ aˬ jeˬ-ahˇ siˬ nya dzeuˇ-euˬ nga lehˇ shaˇ noeˬ. K’oeˇ naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ yaw muiˬ-ehˇ bi g’oˆ shaw-eu g’aˇ duˬ, aˇ yeˇ huiˬ-eu tsahˇ-ahˇ tehꞈ-ehˇ mehˬ nehˬ.\\nGui-eu jeˬ hawˇ-eu Mehˬ-eu jeˬ—Jaˇliꞈ aˇ deuˆ-ahˇ yaw muiˬ-ehˇ dzawˇ nehˬ","num_words":298,"character_repetition_ratio":0.116,"word_repetition_ratio":0.014,"special_characters_ratio":0.255,"stopwords_ratio":0.242,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":-1} +{"url":"","collection":"madlad400","source":"CC 20220801","original_code":"ahk","text":"Dawˬ caˇ 19—Yeˬsuˇ-euˬ ciꞈ hawˬ dzaˬ byawˇ | Ka la zaˬ-euˬ dawˬ caˇ\\nREAD IN Abkhaz Acholi Afrikaans Akha Albanian Altai American Sign Language Amharic Arabic Armenian Aukan Aymara Azerbaijani Azerbaijani (Cyrillic) Baoule Bassa (Cameroon) Batak (Karo) Batak (Simalungun) Batak (Toba) Belize Kriol Biak Bicol Bislama Boulou Bulgarian Cambodian Catalan Cebuano Chichewa Chin (Hakha) Chinese Cantonese (Simplified) Chinese Cantonese (Traditional) Chinese Mandarin (Simplified) Chinese Mandarin (Traditional) Chitonga Chitonga (Malawi) Chitumbuka Chiyao Chokwe Chol Chopi Chuvash Cibemba Cinyanja Croatian Damara Dangme Danish Dayak Ngaju Douala Drehu Dutch Edo Efik English Esan Estonian Ewe Faroese Fijian Finnish Fon French Fulfulde (Cameroon) Ga Georgian German Gokana Greek Guarani Gun Haitian Creole Hausa Herero Hiligaynon Hiri Motu Hmong (White) Hungarian Hunsrik Iban Ibinda Icelandic Igbo Iloko Indonesian Irish Isoko Italian Japanese Javanese Kabiye Kachin Karen (S'gaw) Kazakh Khana Kikamba Kikaonde Kikongo Kikuyu Kiluba Kimbundu Kinyarwanda Kirghiz Kiribati Kirundi Kisi Kisonge Kongo Korean Kosraean Krio Kurdish Kurmanji (Caucasus) Kwangali Kwanyama Lahu Laotian Latvian Lhukonzo Lingala Lithuanian Lomwe Luganda Lunda Luo Luvale Macedonian Macua Macushi Malagasy Malay Malayalam Maltese Mam Mambwe-Lungu Mapudungun Marshallese Mauritian Creole Maya Mazatec (Huautla) Medumba Mingrelian Mixe (North Central) Mixtec (Guerrero) Mizo Moore Myanmar Nahuatl (Central) Nahuatl (Guerrero) Nahuatl (Huasteca) Nahuatl (Northern Puebla) Ndau Ndebele Ndebele (Zimbabwe) Nepali Ngabere Ngangela Ngiemboon Nias Nigerian Pidgin Norwegian Nyaneka Nyungwe Nzema Oromo Ossetian Otetela Palauan Pangasinan Papiamento (Curaçao) Persian Pidgin (Cameroon) Pidgin (West Africa) Polish Pomeranian Ponapean Portuguese Portuguese (Portugal) Quechua (Ancash) Quechua (Ayacucho) Quechua (Bolivia) Quechua (Cuzco) Quiche Quichua (Chimborazo) Quichua (Imbabura) Rarotongan Romanian Romany (Macedonia) Cyrillic Ronga Runyankore Russian Samoan Sangir Sango Saramaccan Sena Sepedi Serbian (Cyrillic) Serbian (Roman) Sesotho (Lesotho) Sesotho (South Africa) Setswana Seychelles Creole Shona Sidama Silozi Sinhala Slovenian Solomon Islands Pidgin Spanish Sranantongo Sunda Swahili Swedish Tagalog Tahitian Tarascan Tatar Telugu Tetun Dili Thai Ticuna Tigrinya Tiv Tojolabal Tok Pisin Totonac Tshiluba Tshwa Tsonga Turkish Tuvaluan Twi Tzotzil Ukrainian Umbundu Urhobo Uruund Venda Vietnamese Wallisian Welsh Wolaita Xhosa Yapese Yoruba Zulu\\nDawˬ caˇ 19\\nYeˬsuˇ-euˬ ciꞈ hawˬ dzaˬ byawˇ\\n1. Mˬ taˆ jawˇ luꞈ eu Da Yeˬhawˇbaˬ.\\nNymˇ ciꞈ aˇ yehˇ huiˬ eu aˇ yamˬ.\\nGaˇ hu ba heu ngeh yamˬ Miˬyehˇ euˬ tsaˬ jeˬ biꞈ\\nnui gahˇ nui gaˬ hawˇ-eu baoˬ bi mawˇ.\\nYawˇ zaˬ Baˬsaˬkaˬ haw piˇ nehˬ laꞈ.\\nMiˬyehˇ nui k’ahˇ shiˇ deuˬ buˬ iˇ.\\nG’awˬ mya yaˇ k’oꞈ byah laˇ Ka li euˬ ziˇ lawˇ nehˬ.\\nMiˬyehˇ neh ngehˬ taˬ loꞈ-ehˇ pyeuꞈ laˇ shaw.\\n2. Aˬ gaꞈ dzaˇ uiˇ hawˇ-eu kaˬ muˇ heu naˇ\\nMiˬyehˇ poeˬ jeˬ biꞈ lehˇ bi mawˇ.\\nPyeuꞈ doˆ laˇ muiˬ eu jeˬ\\nAˬli lawˇ nehˬ laꞈ miˇ.\\nZaˬmaˇ shiˇ gaˇ keuˆ dawˬ maˬ leuˇ.\\nAˬ dui guiˬ lahˬ huiˬ laꞈ k’oeˇ jawˇ luꞈ.\\nTsawˇ haˬ shiˇ jeˬ neh buˬ iˇ ni\\nMiˬyehˇ Zaˬmaˇ lawˇ nehˬ.\\nKa k’oꞈ eu gaˇ kawˆ heu\\nnymˇ ciꞈ ahˇ noeˬ mawˇ eu aˇ yamˬ pyeuꞈ.\\n3. Nga maꞈ nawˬ-euˬ mehˬ shi laˇ uiˬ taˬ ma.\\nNawˬ neh nga maꞈ ahˇ kuˇ euˬ loꞈ-ehˇ.\\nNui gaˬ ahˇ ja ceuˬ ma Ka li ahˇ bi oe miˇ.\\nZaˬmaˇ hawˇ-eu nawˬ ahˇ ciˬ huiˬ ma.\\nYeˬsuˇ ciꞈ hawˬ byawˇ nawˬ ahˇ ciˬ huiˬ.\\nNga maꞈ nui ma ahˇ g’aˬ biꞈ nehˬ.\\nTeu miˇ neh Yeˬsuˇ euˬ pehˬ zaˇ ahˇ caw teh ma.\\nAˬ myah luꞈ dehꞈ jeˬ za aˬ dui maꞈ.\\n(Luˇ. 22:14-20; 1 Gawˇ. 11:23-26-ahˇ haw.)\\nYeˬsuˇ-euˬ ciꞈ hawˬ dzaˬ byawˇ (Dawˬ caˇ 19)","num_words":522,"character_repetition_ratio":0.043,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.194,"stopwords_ratio":0.05,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.519,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":-1} +{"url":"","collection":"madlad400","source":"CC 20220801","original_code":"ahk","text":"Muiˬ-eu tsawˇ haˬ hawˇ-eu haiˬ-eu tsawˇ haˬ beu gaˇ jeˬ ya mawˇ | Dzaw ngeh zmˬ-eu dmˬ\\nLoꞈ-eu nymˇgoˇ (Dzaw ngeh zmˬ-eu dmˬ) | Tiˬ siˬ ba la 2018\\nTsawˇ haˬ laꞈ k’oeˇ beu gaˇ-eu jeˬ ya mawˇ\\n“Yaw tsaˬ yaw dawˇ tsawˇ haˬ hawˇ-eu maˬ tsaˬ maˬ dawˇ-eu tsawˇ haˬ aˬ joˆ-ehˇ beu gaˇ-eu gaˇ kawˆ . . . ya mawˇ duˬ tehꞈ-a.”—Maˬlaˬkiˇ 3:18.\\nDawˬ caˇ: 127, 101\\nYawˬ ha-ahˇ haw jeˬ haw kawˆ-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ bi muiˬ daˆ laˇ nya-eu nga?\\nAˬ cawˬ-ahˇ mˇ nehˬ-eu paw aˬ joˆ-ehˇ bi muiˬ daˆ laˇ nya-eu nga?\\nAˬ dui-euˬ seu dzeuꞈ aˇ g’ehˇ aˬ joˆ-ehˇ bi muiˬ daˆ laˇ nya-eu nga?\\n1, 2. Nymˇ iˬ nah Miˬyehˇ-euˬ zaˬ lahˇ deuˬ-euˬ g’aˇ duˬ, yaw dehꞈ dehꞈ-eu aˬ jeˬ miˇ neh maˬ awˬ-eu nga? (Dahˬ beh-eu baˇ-ahˇ haw.)\\nSaˬ laˬ g’oˬ hawˇ-eu caw ba-eu deuˬ nyawˬ iˇ nya-eu naˇ gawˇ naˇ luꞈ-eu deuˬ-ahˇ ya haw piˇ-eu meh. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ-ahˇ caw ba nehˬ mawꞈ-eu miˇ neh meh. Ehˇ k’awꞈ, saˬ laˬ g’oˬ hawˇ-eu caw ba-eu deuˬ naˇ gawˇ teu yawˬ ha-ahˇ maˬ bi nyawˬ laˇ-eu g’aˇ duˬ ya yahˇ-eu meh. Tiˬ paw dzeˇ neh ehˇ naˇ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ Saˇ kiˇ deuˬ k’awꞈ teu gaˇ duˇ-eu meh. Aˬ dui g’awˬ mya g’aˬ Miˬyehˇ nui noeˬ hawˇ-eu aˇ g’ehˇ nehˬ-ehˇ maˬ duˇ-eu deuˬ nehˬ-ehˇ gaˇ ya mˇ taꞈ-eu miˇ neh, nui noeˬ hawˇ-eu aˇ g’ehˇ teu naˇ nyawˬ iˇ nya-eu naˇ gawˇ loꞈ-ehˇ duˇ meh. Heu loꞈ-ehˇ g’eh-eu gaˇ kawˆ heu naˇ aˬ dui g’aˇ duˬ yaw awˬ maˬ ngeuˇ-a.\\n2 Aˇ saˬ saˬ-eu aˬ nah aˇ yamˬ-ahˇ Miˬyehˇ-ahˇ maˬ gaˬ-eu tsawˇ haˬ deuˬ naˇ, tsaˬ-eu hawˇ-eu maˬ tsaˬ-eu jeˬ nehˬ-ehˇ taꞈ leˇ-awˇ Miˬyehˇ neh jahˇ taˬ-euˬ zahˇ-ahˇ nui ma maˬ ahˇ-a. Kuiˇ laꞈ Pawˇluˆ Tiˆmoˇseˬ-ahˇ sahˬ boꞈ boꞈ g’eh ngeh, maˬ muiˬ-eu aˇ g’ehˇ deuˬ-ahˇ ngehˬ keuˆ taˬ-euˬ meh. Aˇ saˬ saˬ-eu aˇ yamˬ keuˆ laˇ ngeh, teu loꞈ-ehˇ g’eh-eu aˇ g’ehˇ teu, tiˬ jeˬ maˬ ngeuˇ-eu loꞈ-ehˇ ya mawˇ dui dui meh lehˇ Pawˇluˆ ehˇ-eu meh. (2 Tiˆmoˇseˬ 3:1-5, 13-ahˇ gui.) Tsawˇ haˬ deuˬ-euˬ maˬ muiˬ-eu aˇ g’ehˇ tiˬ deuˬ na-ahˇ aˬ dui tsawˬ guˆ iˇ-eu loꞈ-ehˇ, aˬ dui tiˬ jawˬ jawˇ-eu deuˬ-euˬ nui noeˬ hawˇ-eu ngehˬ-eu jeˬ, mˇ-eu jeˬ k’awꞈ, aˬ dui-ahˇ coeˬ-eu meh. (Dawˬdaˬ 13:20) Heu kawˆ laꞈ k’oeˇ, nui noeˬ heu Miˬyehˇ-euˬ zaˬ lahˇ deuˬ-euˬ nui noeˬ nehˬ-ehˇ aˬ joˆ-ehˇ beu gaˇ nga lehˇ haw-awˇ, aˬ dui aˬ cawˬ deuˬ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ siˬ nya laˇ ni caw ba nehˬ ngeh, nyawˬ iˇ-eu naˇ gawˇ loꞈ-ehˇ duˇ-eu maˬ muiˬ-eu aˇ g’ehˇ teu deuˬ-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ yahˇ paˬ nga lehˇ jiˇ haw ma.\\n3. 2 Tiˆmoˇseˬ 3:2-5-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ g’eh-eu aˇ g’ehˇ ahˇ-eu deuˬ-ahˇ ehˇ-eu nga?\\n3 Aˇ saˬ saˬ-eu aˇ nah aˇ yamˬ-aˬ, “shaˬ dui dui-eu aˇ yamˬ” pyeuꞈ tehꞈ-a lehˇ Pawˇluˆ ehˇ-eu meh. K’oeˇ gaˇ neh naˇ, teu yamˬ-ahˇ tiˬ jeˬ maˬ ngeuˇ loꞈ-ehˇ mawˇ nya-eu, maˬ muiˬ-eu aˇ g’ehˇ 19 jeˬ-ahˇ jiˇ ehˇ keuˆ taˬ-euˬ meh. Aˇ g’ehˇ teu deuˬ naˇ Loˇmaˆ 1:29-31 laꞈ k’oeˇ ngehˬ keuˆ taˬ-euˬ aˇ g’ehˇ teu nehˬ-ehˇ duˇ leˇ-eu meh. Ehˇ k’awꞈ, Tiˇmoˇseˬ sahˬ boꞈ laꞈ k’oeˇ-euˬ aˇ g’ehˇ teu deuˬ naˇ, Gaˬliˇ-euˬ Jaˇliꞈ laꞈ k’oeˇ maˬ zmˬ-eu dawˬ neh boꞈ taˬ-euˬ meh. Teu gaˇ Pawˇluˆ “tsawˇ haˬ zaˬ deuˬ-aˬ” lehˇ ehˇ-awˇ dahˬ beh taˬ-euˬ k’awꞈ, tsawˇ haˬ zaˬ yawˬ g’aˬ na luꞈ Pawˇluˆ neh ehˇ-eu maˬ muiˬ-eu aˇ g’eh heu ahˇ-eu lehˇ ehˇ mawꞈ-eu maˬ ngeuˇ-a. Ka li zaˬ deuˬ seu dzeuꞈ aˇ g’ehˇ beu gaˇ-eu meh.—Maˬlaˬkiˇ 3:18-ahˇ gui.\\nYawˬ ha-ahˇ haw jeˬ haw kawˆ\\n4. Nui ma huiˬ-eu tsawˇ haˬ, aˬ joˆ-ehˇ g’eh-eu tsawˇ haˬ nga?\\n4 Pawˇluˆ tsawˇ haˬ g’awˬ mya g’aˬ yawˬ ha hawˇ-eu pyuˇ-ahˇ gaˬ meh lehˇ ehˇ g’aˬ ngeh, tsawˇ haˬ deuˬ-aˬ, k’ahˬ sehˇ jehˆ-eu, jahˇ g’eh-eu, nui ma huiˬ-eu meh lehˇ jiˇ paˇ ehˇ-eu meh. Toˆ-ehˇ g’ehˇ-eu tsawˇ haˬ deuˬ naˇ, yawˬ ha-euˬ aˇ g’ehˇ, yawˬ ha nya-eu jeˬ, yawˬ ha jaˆ-eu pyuˇ shuiˇ myawˬ gahˬ, yawˬ ha-euˬ gaˇ heu deuˬ baˬ da neh, yawˬ ha aˬ cawˬ naˆ maˬ tseˇ muiˬ dzehˬ le lehˇ noeˬ-eu meh. Tsawˇ haˬ heu deuˬ aˬ cawˬ neh bi ja ceuˬ mawꞈ-eu meh. Zaˬ siˬ nui gahˇ ahˇ-eu tiˬ g’aˬ teu loꞈ-ehˇ g’eh-eu tsawˇ haˬ deuˬ-ahˇ “Aˬ yawꞈ maꞈ-euˬ nui ma laꞈ k’oeˇ, yawˬ haˇ yawˬ ha uˬ duˬ tahˬ-eu nyiˇ-eu lawˇ duˬ jaˆ gaˇ duˇ-eu meh” lehˇ ehˇ-eu meh. Tiˬ g’aˬ na nui ma hui-eu jeˬ teu zawˇ-ehˇ jawꞈ laˇ paˬ-ehˇ g’eh-eu meh lehˇ ehˇ-eu meh. Nui ma huiˬ-eu tsawˇ haˬ cawˬ cawˬ k’awꞈ, aˬ cawˬ nui ma huiˬ gaˇ mawˇ naˇ ma ya leˇ-a.\\n5. Yeˬhawˇbaˬ-euˬ gaˇ saˇ jaˇ ziꞈ-eu laꞈ k’oeˇ mˇ-eu tiˬ g’aˬ na, nui ma huiˬ-eu tsawˇ haˬ aˬ joˆ-ehˇ pyeuꞈ iˇ nya-eu nga?\\n5 Yeˬhawˇbaˬ nui ma huiˬ-eu tsawˇ haˬ-ahˇ bye-awˇ, Jaˇliꞈ laꞈ k’oeˇ “jahˇ g’eh-eu myaˆ nuiˆ” lehˇ ehˇ taˬ-euˬ meh. (Dawˬdaˬ 6:16, 17) Maˇ diˇ naˇ, nui ma huiˬ-eu jeˬ heu tsawˇ haˬ-ahˇ Miˬyehˇ nehˬ-ehˇ bi kaˬ iˇ-eu meh. (Ja ceuˬ 10:4) Nui ma huiˬ-eu jeˬ Saˬdaˬ-euˬ seu dzeuꞈ aˇ g’ehˇ pyeuꞈ meh. (1 Tiˆmoˇseˬ 3:6) Nui ma nyiˇ laˇ paˬ-ehˇ g’eh-eu tiˬ jeˬ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ-euˬ gaˇ mˇ zaˬ tiˬ g’aˬ na k’awꞈ, nui ma bi huiˬ laˇ-euˬ meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, Yuˇdaˆ-ahˇ uˆ lahˇ-eu sahˬ paˬ Awˇziˇ, saˇ jaˇ ziꞈ-eu laꞈ k’oeˇ gaˇ mˇ-eu yaw myaˬ k’oꞈ byah laˇ ngeh, “aˬ yawꞈ nui ma huiˬ laˇ-euˬ miˇ neh, luˬ-iˇ seˇ-iˇ-eu jeˬ aˬ yawꞈ k’oeˇ taˆ keuˆ le-euˬ meh. . . . aˬ yawꞈ-euˬ Miˬyehˇ pyeuꞈ-eu Sahˬpaˬ Miˬyehˇ-ahˇ aˬ yawꞈ mˇ bahˬ-euˬ meh” lehˇ Jaˇliꞈ ehˇ-eu meh. Aˬ yawꞈ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ uˬ duˬ tahˬ nymˇ laꞈ k’oeˇ uˇ leˇ-awˇ, yaw saw jeˬ lawˇ-eu aˬ kawˬ-aˬ maˬ jaˆ k’awꞈ, lawˇ leˇ-euˬ meh. K’oeˇ gaˇ neh naˇ, gaˇ kawˆ teu pyeuꞈ laˇ-euˬ maˬ myahˇ laˇ-euˬ k’awꞈ, sahˬ paˬ Awˇziˇ nui ma huiˬ-eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ laˇ-euˬ meh.—2 Laˬsaˬbaˬ 26:16; 32:25, 26.\\n6. Daˬbiˇ-ahˇ nui ma bi huiˬ nya-eu aˬ jeˬ jeˇ jaˆ-eu nga? Ehˇ k’awꞈ, aˬ yawꞈ aˬ jeˬ miˇ taˬ aw-eu jeˬ-ahˇ bo saˆ nya-eu nga?\\n6 Tiˬ g’aˬ na nui ma huiˬ-eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ laˇ-eu teu naˇ, aˇ g’ehˇ muiˬ-eu, tsawˇ myahˇ doˆ-eu, deuˇ-mˬ diˬ nya-eu, g’aˬ k’aˆ-awˇ, aˬ suˇ g’aˬ k’awꞈ ya leˇ-eu miˇ neh meh. Daˬbiˇ heu dawˬ tawˆ luꞈ jaˆ kuꞈ jiˇ k’awꞈ, aˬ yawꞈ-euˬ tiˬ ziˇ taˬ aw-eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ-euˬ meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, Daˬbiˇ Gawˇliˇyaˆ-ahˇ sehꞈ ngeh, sahˬ paˬ Sawˬluˆ aˬ yawꞈ-euˬ aˬ buˇ nehˬ-ehˇ yuˇ lehˇ ehˇ nehˬ-euˬ meh. Ehˇ k’awꞈ, Daˬbiˇ ehˇ-eu, “Sahˬ paˬ-euˬ aˬ zaˬ geuꞈ paˬ-ehˇ ngaˇ aˬ joˆ-ehˇ g’eh-eu tsawˇ haˬ nga. Iˇsaˬleˬlaˆ miˇ k’ahˬ laꞈ k’oeˇ ngaˬ da-euˬ nymˇ jiˇ aˬ jeˬ ehˇ nyaꞈ nyeuˆ ta.” (1 Saˬmeuˬlaˆ 18:18) Daˬbiˇ-ahˇ aˬ myah luꞈ taˬ aw nya ni caw ba nehˬ-eu aˬ jeˬ nga? Daˬbiˇ naˇ, Miˬyehˇ taˬ aw-eu miˇ neh, muiˬ-eu aˇ g’ehˇ deuˬ hawˇ-eu nya-eu jeˬ uˬ taꞈ, aˬ yawꞈ laꞈ k’oeˇ jaˆ-eu jeˬ dawˬ tawˆ luꞈ, Miˬyehˇ jawˇ gaˇ neh oe-euˬ meh lehˇ siˬ nya-eu meh. (Ja ceuˬ 113:5-8) Daˬbiˇ aˬ yawꞈ k’aˇ jaˆ-eu muiˬ-eu jeˬ dawˬ tawˆ luꞈ Yeˬhawˇbaˬ jawˇ gaˇ neh oe-euˬ meh lehˇ yaw muiˬ-ehˇ siˬ nya-eu meh.—1 Gawˇliˬtu 4:7 nehˬ-ehˇ sheu cehˆ.\\n7. Aˬ dui-ahˇ taˬ aw ni caw ba nehˬ-eu aˬ jeˬ nga?\\n7 Daˬbiˇ loꞈ-ehˇ duˇ ni, nymˇ iˬ nah Yeˬhawˇbaˬ-euˬ zaˬ lahˇ deuˬ k’awꞈ, taˬ aw-eu jeˬ-ahˇ leh jeh-awˇ bo saˆ luꞈ-eu meh. Huiˬ dzehˬ dzehˬ-eu Yeˬhawˇbaˬ k’awꞈ, taˬ aw-eu Miˬyehˇ pyeuꞈ-eu lehˇ ya siˬ-eu heu naˇ, nui ma-ahˇ zaw laˇ paˬ-ehˇ g’eh-eu meh. (Ja ceuˬ 18:35) Aˬ dui k’awꞈ “aˬ cawˬ-ahˇ g’awˬ shaˬ gaˬ-eu, aˬ cawˬ-ahˇ ngehˬ g’eh mawꞈ-eu, yawˬ haˇ yawˬ ha taˬ nyiˇ-eu, nui nahˬ nui yu ahˇ-eu, nui ma g’awˬ mahˇ ni taˬ-eu, heu deuˬ-ahˇ naw maꞈ dm tsahˬ taˬ-awˬ” lehˇ ehˇ-eu Jaˇliꞈ heu deuˆ-ahˇ leh jeh-awˇ mˇ caw paˬ-ehˇ g’eh-eu meh. (Gawˇlawˇsehˇ 3:12) Nui gaˬ heu naˇ “maˬ jahˇ g’eh-a. Huiˬ mawꞈ mahˇ mawꞈ-eu nui ma maˬ ahˇ-a” lehˇ aˬ dui siˬ nya-eu ma. (1 Gawˇliˬtu 13:4) Aˬ dui taˬ aw gaˇ aˬ cawˬ ya mawˇ ngeh, aˬ yawꞈ maꞈ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ siˬ nya mawꞈ laˇ-eu meh. Saˇ kiˇ maˬ ngeuˇ-eu k’aˬ dzeˇ zaˬ deuˬ, miˬ zaˬ g’aˬ muiˬ-eu jeˬ mˇ gaˇ ya mawˇ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ siˬ nya mawꞈ laˇ-eu loꞈ-ehˇ, aˬ cawˬ deuˬ k’awꞈ, Miˬyehˇ gaˇ mˇ zaˬ deuˬ taˬ aw gaˇ ya mawˇ ngeh, Miˬyehˇ-ahˇ siˬ nya mawꞈ laˇ-eu meh.—1 Beˬtuˆluˆ 3:1.\\nAˬ cawˬ-ahˇ mˇ nehˬ-eu jeˬ\\n8. (a) Nymˇ iˬ nah tiˬ g’aˬ na aˬ da aˬ ma-euˬ ehˇ dawˬ maˬ naˇ haˬ-eu jeˬ-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ haw-eu nga? (b) Jaˇliꞈ zaˬ-ahˇ aˬ jeˬ jahˇ lehˇ ehˇ-eu nga?\\n8 Pawˇluˆ aˇ saˬ saˬ-eu aˇ nah aˇ yamˬ-ahˇ tiˬ g’aˬ tiˇ g’aˬ mˇ nehˬ-eu jeˬ nehˬ-ehˇ taꞈ leˇ-awˇ ngehˬ keuˆ taˬ-euˬ meh. Zaˬ deuˬ aˬ da aˬ ma-euˬ ehˇ dawˬ maˬ naˇ haˬ-a lehˇ Pawˇluˆ ehˇ-eu meh. Nymˇ iˬ nah paˇ dmˬ hawˇ-eu tiˬbiˬ laꞈ k’oeˇ, aˬ da aˬ ma ehˇ dawˬ maˬ naˇ haˬ-eu heu naˇ, tiˬ jeˬ maˬ ngeuˇ-eu loꞈ-ehˇ pyeuꞈ luꞈ meh. Ehˇ k’awꞈ maˇ diˇ naˇ, ehˇ dawˬ maˬ naˇ haˬ-eu jeˬ, tsawˇ haˬ baˬ maꞈ-euˬ dawˬ pehˬ pyeuꞈ-eu nymˇ jiˇ-ahˇ laˆ cawˆ-eu meh. Tsawˇ haˬ zaˬ gaˇ kawˆ heu-ahˇ siˬ nya-eu myahˇ laˇ-euˬ meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, gaˇ hu Gaˬliˇ saˇ ka-ahˇ aˬ da aˬ ma-ahˇ diˬ-eu deuˬ-ahˇ pu laꞈ k’oeˇ tsawˇ haˬ lehˇ maˬ shawˇ ni no dzeh nehˬ-awˇ, Loˇma-euˬ zahˇ sahˇ k’oꞈ laꞈ k’oeˇ k’awꞈ, tsawˇ haˬ sehꞈ-eu loꞈ-ehˇ bahˬ meh lehˇ ehˇ-eu meh. Heˬbyehˇ hawˇ-eu Gaˬliˇ Jaˇliꞈ laꞈ k’oeˇ zaˬ deuˬ aˬ da aˬ ma-ahˇ yaw zeu baw lehˇ ehˇ taˬ-euˬ meh.—Doˆ-iˇ-eu 20:12; Eˇpeˇsu 6:1-3.\\n9. Zaˬ deuˬ-ahˇ aˬ da aˬ ma ehˇ dawˬ naˇ haˬ ni caw ba nehˬ-eu aˬ jeˬ nga?\\n9 Tsawˇ haˬ myaˬ ni aˬ da aˬ ma ehˇ dawˬ maˬ naˇ haˬ k’awꞈ, tiˬ deuˬ na naˇ haˬ-eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ-ahˇ caw ba nehˬ-eu aˬ jeˬ nga? Zaˬ deuˬ aˬ da aˬ ma neh aˬ yawꞈ maꞈ-euˬ g’aˇ duˬ mˇ nehˬ laꞈ-euˬ jeˬ-ahˇ shaˇ noeˬ naˇ, aˇ poeˬ taˬ baw laˇ-awˇ ehˇ dawˬ naˇ haˬ mawꞈ-eu meh. Yawˬ g’aˬ na luꞈ-euˬ Aˬda pyeuꞈ-eu Miˬyehˇ, zaˬ deuˬ-ahˇ aˬ da aˬ ma ehˇ dawˬ bi naˇ haˬ mawꞈ-eu lehˇ zaˬ deuˬ ya g’oˆ shaw-eu meh. Zaˬ guˬ deuˬ aˬ yawꞈ maꞈ-euˬ aˬ da aˬ ma-euˬ yaw muiˬ jeˬ ja nehˬ-eu heu naˇ, cawˬ deuˬ-ahˇ aˬ da aˬ ma-ahˇ yaw zeu baw ni caw ba nehˬ-eu jeˬ pyeuꞈ meh. Aˬ da aˬ ma deuˬ zaˬ-ahˇ biꞈ-eu nui gaˬ maˬ ahˇ naˇ, zaˬ deuˬ ehˇ dawˬ naˇ haˬ-eu paˇ shaˬ dzehˬ meh. Ehˇ k’awꞈ, zaˬ deuˬ aˬ da aˬ ma aˬ yawꞈ maꞈ-ahˇ maˇ diˇ gaˬ ngaˇ lehˇ ya siˬ-eu heu naˇ, yaw awˬ maˬ ngeuˇ k’awꞈ ehˇ dawˬ naˇ haˬ ni caw ba nehˬ meh. Mehˇ nmˇ aˬ li pyeuꞈ-eu Awˇsaˬ-teꞈ ehˇ-eu, “Aˬ da aˬ ma ehˇ dawˬ-ahˇ maˬ naˇ haˬ ni naˬ lehˬ lehˬ k’awꞈ, aˬ da aˬ ma deuˬ ngaˇ mˇ caw nya-eu zahˇ jahˇ nehˬ taˬ-euˬ meh. Aˬ jeˬ miˇ neh zahˇ bi jaˆ-eu lehˇ ngaˬ-ahˇ ehˇ nehˬ laꞈ-awˇ, ngaˬ-ahˇ k’awꞈ bi ja uˇ-eu meh. Heu naˇ ngaˬ-ahˇ ehˇ dawˬ naˇ haˬ ni caw ba nehˬ-awˇ, ngaˬ-ahˇ aˬ da aˬ ma k’ahˬ lahˇ ngaˇ lehˇ siˬ laˇ-eu miˇ neh, ehˇ dawˬ naˇ haˬ mawꞈ-eu meh.”\\n10, 11. (a) Nui gaˬ maˬ ahˇ-eu tsawˇ haˬ deuˬ mˇ doˆ leꞈ-eu aˬ jeˬ jeˇ aˇ g’ehˇ paˇ jaˆ nga? (b) Maˇ maˇ ni g’eh-eu Ka li zaˬ deuˬ aˬ cawˬ-ahˇ aˇ naˆ ni gaˬ-eu nga?\\n10 Pawˇluˆ nui gaˬ maˬ ahˇ-eu tsawˇ haˬ deuˬ mˇ doˆ laꞈ-eu aˇ g’ehˇ nui deuˬ-ahˇ jiˇ paˇ ehˇ keuˆ-eu meh. “Aˬ da aˬ ma-euˬ ehˇ dawˬ maˬ naˇ haˬ-eu” gaˇ kawˆ ehˇ g’aˬ ngeh, guiˬ lahˬ-ahˇ maˬ siˬ nya-eu gaˇ kawˆ paˇ ngehˬ keuˆ-eu meh. Aˬ jeˬ miˇ toˆ-ehˇ ngehˬ-eu lehˇ g’oˆ shaw nya meh. Guiˬ lahˬ-ahˇ maˬ siˬ nya-eu tsawˇ haˬ naˇ, aˬ cawˬ neh aˬ yawꞈ maꞈ-euˬ g’aˇ duˬ mˇ nehˬ-euˬ gaˇ aˇ poeˬ maˬ taˬ baw-a. Tsawˇ haˬ deuˬ saˇ jaˇ peuˬ-eu meh lehˇ Pawˇluˆ paˇ ehˇ-eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ aˬ cawˬ-ahˇ maˬ dehꞈ tsaˬ-a. Teu naˇ aˬ cawˬ nehˬ-ehˇ tsaˬ leˇ dzoeˇ leˇ ni maˬ dehꞈ gaˇ ehˇ-eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ aˬ cawˬ-ahˇ yehˬ bawˬ sehˇ lu-ehˇ ehˇ-awˇ, muiˇ-eu meh. Tsawˇ haˬ heu deuˬ naˇ aˬ cawˬ hawˇ-eu Miˬyehˇ-ahˇ maˬ muiˬ-eu jeˬ ja-eu uˬ taꞈ, ja bu ja doeˇ-eu meh. Heu naˇ aˬ cawˬ-euˬ tsawˇ myahˇ cawˆ iˇ ni jaˬ myawꞈ myawꞈ gaˇ ehˇ-eu meh. *—Ehˇ lahˬ-ahˇ haw.\\n11 Yeˬhawˇbaˬ-euˬ gaˇ mˇ zaˬ deuˬ naˇ, aˬ cawˬ-ahˇ maˇ maˇ ni g’eh-eu nui gaˬ mˇ mawˇ-eu miˇ neh, miˇ tsaˬ k’oeˇ taˆ-euˬ tsawˇ haˬ deuˬ nehˬ-ehˇ beu gaˇ dui dui-eu meh. Gaˇ kawˆ heu maˇ diˇ ngeuˇ meh. Maˇ diˇ naˇ, Moˇseˬ-euˬ zahˇ dawˬ laꞈ k’oeˇ aˬ cawˬ-ahˇ gaˬ lehˇ ehˇ-eu zahˇ dawˬ taꞈ-ehˇ huiˬ dzehˬ-eu dawˬ naˇ, Miˬyehˇ-ahˇ gaˬ lehˇ ehˇ-eu heu tiˬ dawˬ jaˆ-eu tehꞈ meh lehˇ Yeˬsuˇ ehˇ-eu meh. (Maꞈtehˬ 22:38, 39) K’oeˇ naˇ, Ka li zaˬ maˇ diˇ deuˬ-ahˇ aˬ yawꞈ maꞈ yaw kaˬ gaˬ gaˇ haw ngeh siˬ laˇ-eu meh lehˇ Yeˬsuˇ paˇ ehˇ-eu meh. (Yoˇhaˬ 13:34, 35-ahˇ gui.) Maˇ maˇ ni g’eh-eu Ka li zaˬ deuˬ naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ-ahˇ muiˇ-eu deuˬ-ahˇ jiˇ gaˬ-eu meh.—Maꞈtehˬ 5:43, 44.\\n12. Yeˬsuˇ aˬ cawˬ-ahˇ nui gaˬ aˬ joˆ-ehˇ mˇ mawˇ-eu nga?\\n12 Yeˬsuˇ tsawˇ haˬ deuˬ-ahˇ maˇ diˇ gaˬ-eu lehˇ mˇ mawˇ-euˬ meh. Yeˬsuˇ Miˬyehˇ Miˇk’ahˬ-euˬ gaˇ kawˆ laꞈ k’aˬ cehˇ-eu guiˬ lahˬ dawˬ tsaꞈ gaˬ-eu g’aˇ duˬ, meuˬ doe ni iˇ-eu meh. Aˬ yawꞈ myaˆ behꞈ hawˇ-eu kuiˇ kuˆ laꞈ kuˆ deuˬ-ahˇ maˬ ehˇ, coi doi naˇ-eu deuˬ hawˇ-eu naˬ bawˬ deuˬ-ahˇ maˬ ehˇ laˆ saˆ nehˬ-awˇ, shiˇ-euˬ deuˬ-ahˇ k’awꞈ laˆ dehꞈ nehˬ-euˬ meh. (Luˇkaꞈ 7:22) Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ-ahˇ bye-eu deuˬ jawˇ gahˬ k’awꞈ, tsawˇ haˬ zaˬ deuˬ ka k’oꞈ-eu jeˬ za-eu g’aˇ duˬ, aˬ yawꞈ-euˬ dehꞈ ziˇ lawˇ nehˬ-euˬ meh. Yeˬsuˇ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ nui gaˬ-ahˇ tiˬ byah tiˬ loꞈ dzaw geuꞈ-euˬ meh. Miˇ k’ahˬ doe ni jawˇ-eu Yeˬhawˇbaˬ-euˬ Saˇ kiˇ deuˬ k’awꞈ Yeˬsuˇ-ahˇ dzaw geuꞈ-awˇ, aˬ cawˬ-ahˇ nui gaˬ mˇ mawˇ-eu meh.\\n13. Aˬ dui neh aˬ cawˬ-ahˇ mˇ mawˇ nehˬ-eu nui gaˬ, aˬ yawꞈ maꞈ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ siˬ nya mawꞈ laˇ ni aˬ joˆ-ehˇ caw ba nehˬ-eu nga?\\n13 Aˬ dui aˬ cawˬ-ahˇ gaˬ-eu lehˇ mˇ mawˇ nehˬ naˇ, aˬ dui-euˬ Aˬda Miˬyehˇ-ahˇ siˬ nya mawꞈ laˇ nya-eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, Taiˬ miˇ k’ahˬ-ahˇ jawˇ-eu aˬ li tiˬ g’aˬ smˬ nah mehˬ bawˬ-ahˇ iˇ-awˇ, mehˇ nmˇ deuˬ-euˬ g’oeˇ-eu gaˬ-eu jeˬ-ahˇ ya mawˇ ngeh, nui ma-ahˇ yaw leˇ-euˬ meh. Iˇ kahˇ g’oꞈ keuˆ leˇ g’aˬ ngeh, aˬ yawꞈ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ Saˇ kiˇ deuˬ nehˬ-ehˇ tiˬ jaw-ahˇ nyiꞈ poˆ Jaˇliꞈ dzaw-euˬ meh. Gaˇ kawˆ heu yuiꞈ nyiˇ deuˬ-ahˇ tsaꞈ gaˬ nehˬ-awˇ, k’oeˇ gaˇ neh k’oꞈ siˬ naˇ, dzaw nymˇ laꞈ k’oeˇ dzaw zaˬ pyeuꞈ laˇ-euˬ meh. Aˬ dui aˬ cawˬ-ahˇ nui gaˬ mˇ mawˇ ma loˇ? Yawˬ ha-ahˇ heu loꞈ-ehˇ naˇ haˬ, ‘Ngaˇ nymˇ jiˇ laꞈ k’oeˇ jawˇ-eu deuˬ, aˇ muˇ laꞈ k’oeˇ jawˇ-eu deuˬ, hawˇ-eu tsaꞈ gaˬ iˇ gaˇ ya mawˇ-eu deuˬ-ahˇ caw ba-eu g’aˇ duˬ, k’aˇ g’eh nya gaˇ neh leh jeh ma loˇ? Ngaˇ aˬ cawˬ-ahˇ Yeˬhawˇbaˬ haw-eu loꞈ-ehˇ haw ma loˇ?’\\nK’aˬ yehˇ hawˇ-eu yawˇ zaˬ\\n14, 15. Tsawˇ haˬ g’awˬ mya ni mˇ doˆ laꞈ-eu aˬ jeˬ maˬ muiˬ-eu aˇ g’ehˇ nga? Tiˬ g’aˬ na yawˬ ha-euˬ maˬ muiˬ-eu aˇ g’ehˇ aˬ joˆ-ehˇ laˆ paˇ-euˬ nga?\\n14 Aˇ saˬ saˬ-eu aˇ nah aˇ yamˬ-ahˇ tsawˇ haˬ deuˬ aˬ dui yahˇ paˬ-ehˇ g’eh-eu maˬ muiˬ-eu aˇ g’ehˇ deuˬ mˇ doˆ leꞈ-eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, tsawˇ haˬ myaˬ ni yaw muiˬ jeˬ-ahˇ muiˇ-eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ yaw muiˬ jeˬ mˇ gaˇ laˆ tsoeˬ-awˇ, dawꞈ-eu ceh-eu, guˆ laˇ paˬ-ehˇ zuiˆ-eu, nui ma-ahˇ maˬ noeˬ-eu heu deuˬ jiˇ jawˇ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ tiˬ jeˬ-iˬ maˬ shaˇ noeˬ ni mˇ-awˇ, aˬ yawꞈ maꞈ neh mˇ-euˬ jeˬ aˬ cawˬ-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ coeˬ leˇ nga lehˇ jiˇ maˬ shaˇ noeˬ-a.\\n15 Tsawˇ haˬ g’awˬ mya g’aˬ haiˬ-eu jeˬ zaˬ loꞈ-ehˇ duˇ-eu k’awꞈ, dehꞈ poˆ dehꞈ paˇ meh lehˇ Jaˇliꞈ laꞈ k’oeˇ ehˇ taˬ-euˬ myahˇ laˇ-euˬ meh. (Iˇsaˬyaˇ 11:6, 7-ahˇ gui.) Aˬ dui Jaˇliꞈ laꞈ k’oeˇ bawˇ tsahˬ-euˬ jeˬ zaˬ pyeuꞈ-eu k’aˬ yehˇ hawˇ-eu aˇ laˬ jaˬ shiˇ k’awꞈ, cu-eu jeˬ zaˬ deuˬ pyeuꞈ-eu yawˇ zaˬ hawˇ-eu mawˇ neˇ mawˇ zaˬ nehˬ-ehˇ tiˬ gaˇ gaˆ-eu meh lehˇ ya siˬ-euˬ ma. Aˬ jeˬ miˇ neh toˆ-ehˇ jawˇ nya-eu nga? “Sahˬpaˬ Miˬyehˇ-ahˇ siˬ nya-eu jeˬ, miˇ tsaˬ k’oeˇ taˆ byah-eu miˇ neh” meh lehˇ maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ-euˬ meh. (Iˇsaˬyaˇ 11:9) Jeˬ zaˬ deuˬ naˇ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ gaˇ kawˆ-ahˇ maˬ dzaw geuꞈ nya-a. Teu miˇ neh maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ-euˬ dawˬ heu naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ-euˬ dehꞈ jeˬ dehꞈ kawˆ dehꞈ paˇ-eu tsawˇ haˬ deuˬ-ahˇ sheu cehˆ taˬ-euˬ jeˬ pyeuꞈ meh.\\nJaˇliꞈ laꞈ k’oeˇ-euˬ zahˇ deuˬ tsawˇ haˬ-euˬ dehꞈ ziˇ-ahˇ laˆ paˇ nehˬ nya (Aˇ deuˆ 16-ahˇ haw)\\n16. Jaˇliꞈ tsawˇ haˬ deuˬ-ahˇ dehꞈ paˇ nya ni aˬ joˆ-ehˇ caw ba nehˬ-eu nga?\\n16 Mehˇ nmˇ g’awˬ mya g’aˬ k’aˬ yehˇ loꞈ-ehˇ ziˇ haw-euˬ k’awꞈ, nymˇ naˇ aˬ cawˬ nehˬ-ehˇ tsaˬ leˇ-eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ laˇ-euˬ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ-euˬ gaˇ kawˆ biˇ kawˬ-eu jw.org laꞈ k’oeˇ ahˇ-eu, “Jaˇliꞈ tsawˇ haˬ-euˬ dehꞈ ziˇ-ahˇ laˆ paˇ” lehˇ ehˇ-eu gaˇ kawˆ-ahˇ gui nya meh. Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ siˬ nya laˇ-awˇ gaˇ mˇ laˇ-euˬ heu deuˬ naˇ, uˬ duˬ tahˬ-eu zahˇ sahˇ k’oˬ-ahˇ laꞈ nyiˇ paw tehꞈ-ehˇ caw teh-awˇ k’oeˇ-euˬ baoˬ-ahˇ maˬ ha geuꞈ-eu teu deuˬ nehˬ-ehˇ beu gaˇ-eu meh. Teu deuˬ naˇ Miˬyehˇ-ahˇ uˬ duˬ tahˬ-eu jahˇ geuꞈ-awˇ, yaw dehꞈ naˇ tiˬ jeˬ lehˇ dehꞈ-eu meh. Miˬyehˇ-euˬ zaˬ lahˇ g’awˬ mya g’aˬ ziˇ-eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ haw-euˬ k’awꞈ, nymˇ naˇ “maˇ maˇ ni g’eh-eu yaw tsaˬ yaw dawˇ hawˇ-eu yaw muiˬ yaw shawˇ laꞈ k’oeˇ Miˬyehˇ-euˬ aˇ g’eh-ahˇ duˇ leˇ ni beh taˬ-euˬ yaw dehꞈ dehꞈ-eu yaw shuiꞈ jeˬ-ahˇ dm” paˇ-euˬ meh. (Eˇpeˇsu 4:23, 24) Tsawˇ haˬ deuˬ Miˬyehˇ-euˬ gaˇ kawˆ-ahˇ ya siˬ ngeh, Miˬyehˇ-euˬ zahˇ-ahˇ mˇ caw-eu loˬ nga lehˇ siˬ leˇ-eu meh. Heu naˇ aˬ yawꞈ maꞈ jah-eu jeˬ, noeˬ-eu jeˬ, mˇ-eu jeˬ-ahˇ laˆ paˇ nya ni caw ba nehˬ-eu meh. Heu loꞈ-ehˇ jahˇ-eu yaw awˬ maˬ ngeuˇ-a. Ehˇ k’awꞈ, Miˬyehˇ-euˬ yaw sahˇ Miˬyehˇ nui k’ahˇ shiˇ ni mˇ mawꞈ-eu deuˬ-ahˇ caw ba nehˬ-eu meh.\\n“Gaˇ jaw jaw-awˬ”\\n17. Aˬ dui-ahˇ aˬ cawˬ-euˬ maˬ muiˬ-eu nui noeˬ deuˬ maˬ bi nyawˬ laˇ ni aˬ joˆ-ehˇ yahˇ nya nga?\\n17 Miˬyehˇ gaˇ mˇ-eu tsawˇ haˬ hawˇ-eu maˬ mˇ-eu tsawˇ haˬ yaw kaˬ beu gaˇ-eu jeˬ-ahˇ haw mawˇ-eu awˬ dzehˬ laˇ-euˬ meh. Aˬ dui Miˬyehˇ gaˇ maˬ mˇ-eu tsawˇ haˬ deuˬ-euˬ maˬ muiˬ-eu nui noeˬ deuˬ maˬ bi nyawˬ laˇ ni ya yahˇ-eu meh. Aˬ dui 2 Tiˆmoˇseˬ 3:2-5-ahˇ ehˇ keuˆ taˬ-euˬ teu deuˬ-ahˇ gaˇ jaw jaw lehˇ Yeˬhawˇbaˬ neh mehˬ-euˬ dawˬ-ahˇ mˇ caw mawꞈ-eu ma. Aˬ dui teu loꞈ-ehˇ g’eh-eu nui noeˬ ahˇ-eu deuˬ nehˬ-ehˇ g’awˬ tsehˆ maˬ tsehˆ nya-a. Aˬ yawꞈ maꞈ nehˬ-ehˇ gaˇ ya mˇ taꞈ, sahˬ boꞈ dzaw nymˇ-ahˇ ya tahˬ dzoeˇ, maˬ ngeuˇ naˇ aˬ yawꞈ maꞈ nehˬ-ehˇ ya jawˇ-eu meh. Ehˇ k’awꞈ, aˬ yawꞈ maꞈ noeˬ-eu jeˬ hawˇ-eu mˇ-eu jeˬ-ahˇ caw teh-eu maˬ loˬ-a. Aˬ dui-ahˇ caw ba nya-eu aˬ jeˬ nga? Aˬ dui aˬ myah luꞈ Jaˇliꞈ gui-eu laꞈ k’oeˇ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ dawˬ peh ya jawˇ-awˇ, Miˬyehˇ-ahˇ gaˬ-eu deuˬ nehˬ-ehˇ cawˬ ya cawˬ meh.\\n18. Aˬ dui ngehˬ-awˇ mˇ-eu jeˬ aˬ cawˬ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ siˬ nya mawꞈ laˇ ni aˬ joˆ-ehˇ caw ba nehˬ nya-eu nga?\\n18 Aˬ dui aˬ cawˬ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ siˬ nya laˇ ni caw ba mawꞈ-eu ma. Leh jeh-awˇ tsaꞈ gaˬ-eu laꞈ k’oeˇ, ngehˬ paˬ-ehˇ g’eh-eu jeˬ-ahˇ ngehˬ nya-awˇ, yamˬ law tsaˬ ni ngehˬ nya ni Yeˬhawˇbaˬ nawˬ-ahˇ caw ba nehˬ luꞈ-uˇ. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ-euˬ Saˇ kiˇ pyeuꞈ-eu, aˬ cawˬ-ahˇ bi siˬ paˬ-ehˇ g’eh-awˇ, aˬ dui-euˬ mˇ jeˬ shaˇ kawˆ heu baˬ da neh, aˬ dui maˬ ngeuˇ-eu Yeˬhawˇbaˬ ciˬ huiˬ ciˬ mahˇ-eu jeˬ-ahˇ za paˬ-ehˇ g’eh-eu meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui-ahˇ “shiˬ shaˬ jiˇ-euˬ nui noeˬ nui loˆ-ahˇ byehˇ dzeh-eu g’aˇ duˬ maˬ ehˇ, miˇ tsaˬ heu k’oeˇ taˆ dehꞈ ngeh yawˬ ha-euˬ nui ma-ahˇ g’aˬ leˇ-awˇ, nui ma yaw dawˇ dawˇ-ehˇ dehꞈ-eu laꞈ k’oeˇ Miˬyehˇ-ahˇ yaw zeu baw”-eu g’aˇ duˬ maˬ ehˇ mehˬ nehˬ-eu meh. (Tiˇtuˆ 2:11-14) Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ dzaw geuꞈ-awˇ, aˬ yawꞈ bi mˇ mawꞈ-eu jeˬ-ahˇ mˇ naˇ, aˬ cawˬ deuˬ k’awꞈ haw mawˇ-awˇ, tiˬ g’aˬ na-aˬ “Miˬyehˇ nawˬ nehˬ-ehˇ jawˇ meh lehˇ nga maꞈ ya gaˬ-euˬ miˇ neh, nga maꞈ-ahˇ nawˬ nehˬ-ehˇ bi taꞈ laꞈ-awˬ” lehˇ ehˇ gaˇ keuˆ-eu meh.—Zaˬkaˬliˇ 8:23.\\n^ Yaw zaˬ 10 Gaˬliˇ-euˬ dawˬ “Ja bu ja doeˇ-eu” hawˇ-eu “aˬ cawˬ-ahˇ yehˬ bawˬ sehˇ lu-ehˇ ehˇ-eu” dawˬ heu-ahˇ diˬeˬboˇloˬ lehˇ ehˇ-eu dawˬ zmˬ-eu meh. Jaˇliꞈ laꞈ k’oeˇ heu dawˬ-ahˇ Miˬyehˇ-ahˇ yaw k’aˆ-ehˇ ja bu-eu Saˬdaˬ-ahˇ kuˇ meh.\\n“G’aˬ doeˇ doeˇ . . . deuˬ-ahˇ, aˬ yawꞈ g’aˬ biꞈ lahˬ nehˬ-eu meh”\\nLaꞈ k’aˬ cehˇ laˇ paˬ-ehˇ nui ma taꞈ-eu jeˬ hawˇ-eu noeˬ mawˇ-eu aˇ nah\\nYawˬ jeˬ na jaˆ-eu g’aˬ-ahˇ aˬ jeˬ miˇ neh biꞈ-eu nga?\\nMaˇ diˇ laꞈ k’aˬ bi cehˇ-eu aˬ joˆ-ehˇ g’eh-eu nui gaˬ nga?\\nText Publication download options Loꞈ-eu nymˇgoˇ (Dzaw ngeh zmˬ-eu dmˬ) Tiˬ siˬ ba la 2018\\nTiˬ siˬ ba la 2018\\nLoꞈ-eu nymˇgoˇ (Dzaw ngeh zmˬ-eu dmˬ) Tiˬ siˬ ba la 2018","num_words":3394,"character_repetition_ratio":0.083,"word_repetition_ratio":0.001,"special_characters_ratio":0.277,"stopwords_ratio":0.31,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":-1} +{"url":"","collection":"madlad400","source":"CC 20220801","original_code":"ahk","text":"Dawˬ caˇ 55—Aˬ yawꞈ maꞈ-ahˇ taˬ guˆ | Ka li zaˬ-euˬ dawˬ caˇ\\nREAD IN Abkhaz Acholi Afrikaans Akha Albanian Altai American Sign Language Amharic Amis Arabic Armenian Attié Aukan Aymara Azerbaijani Azerbaijani (Cyrillic) Baoule Bassa (Cameroon) Batak (Karo) Batak (Simalungun) Batak (Toba) Belize Kriol Biak Bicol Bislama Boulou Bulgarian Cambodian Catalan Cebuano Changana (Mozambique) Chichewa Chin (Hakha) Chinese Cantonese (Simplified) Chinese Cantonese (Traditional) Chinese Mandarin (Simplified) Chinese Mandarin (Traditional) Chitonga Chitonga (Malawi) Chitumbuka Chiyao Chokwe Chol Chopi Chuvash Cibemba Cinyanja Croatian Damara Dangme Danish Dayak Ngaju Douala Drehu Dutch Edo Efik English Esan Estonian Eton Ewe Faroese Fijian Finnish Fon French Fulfulde (Cameroon) Ga Garifuna Georgian German Gokana Greek Greenlandic Guarani Gun Haitian Creole Hausa Hebrew Herero Hiligaynon Hindi Hiri Motu Hmong (White) Hungarian Hunsrik Iban Ibanag Ibinda Icelandic Igbo Iloko Indonesian Isoko Italian Japanese Javanese Kabiye Kabuverdianu Kachin Karen (S'gaw) Kazakh Khana Kikamba Kikaonde Kikongo Kikuyu Kiluba Kimbundu Kinyarwanda Kirghiz Kiribati Kirundi Kisi Kisonge Kongo Korean Kosraean Krio Kurdish Kurmanji (Caucasus) Kwangali Kwanyama Lahu Laotian Latvian Lhukonzo Lingala Lithuanian Lomwe Low German Luganda Lunda Luo Luvale Macedonian Macua Malagasy Malay Malayalam Maltese Mam Mambwe-Lungu Mapudungun Marshallese Mauritian Creole Maya Mazatec (Huautla) Medumba Min Nan (Taiwan) Mingrelian Mixe (North Central) Mixtec (Guerrero) Mizo Moore Myanmar Nahuatl (Central) Nahuatl (Guerrero) Nahuatl (Huasteca) Nahuatl (Northern Puebla) Navajo Ndau Ndebele Ndebele (Zimbabwe) Nepali Ngabere Ngangela Ngiemboon Nias Nigerian Pidgin Norwegian Nyaneka Nyungwe Nzema Okpe Oromo Ossetian Otetela Otomi (Mezquital Valley) Palauan Pangasinan Papiamento (Curaçao) Persian Pidgin (Cameroon) Pidgin (West Africa) Polish Ponapean Portuguese Portuguese (Portugal) Quechua (Ancash) Quechua (Ayacucho) Quechua (Bolivia) Quechua (Cuzco) Quiche Quichua (Chimborazo) Quichua (Imbabura) Quichua (Pastaza) Quichua (Tena) Rarotongan Romanian Romany (Macedonia) Cyrillic Ronga Runyankore Russian Samoan Sangir Sango Saramaccan Sena Sepedi Serbian (Cyrillic) Serbian (Roman) Sesotho (Lesotho) Sesotho (South Africa) Setswana Seychelles Creole Shona Shuar Sidama Silozi Sinhala Slovenian Solomon Islands Pidgin Spanish Sranantongo Sunda Swahili Swedish Tagalog Tahitian Talian Tamil Tarahumara (Central) Tarascan Tatar Telugu Tetun Dili Thai Tigrinya Tiv Tojolabal Tok Pisin Totonac Tshiluba Tshwa Tsonga Turkish Tuvaluan Twi Tzotzil Ukrainian Umbundu Urhobo Uruund Venda Vietnamese Wallisian Wayuunaiki Welsh Wolaita Xhosa Yapese Yemba Yoruba Zapotec (Isthmus) Zulu\\nDawˬ caˇ 55\\nAˬ yawꞈ maꞈ-ahˇ taˬ guˆ\\n1. Miˬyehˇ Miˇk’ahˬ gaˇ kawˆ dzawˇ gaˬ.\\nNgaˇ zawˇ ma-ehˇ gaˬ tsawˇ haˬ deuˬ-oˇ.\\nMuiˇ deuˬ mawˇ k’awꞈ taˬ noeˬ guˆ.\\nTsawˇ haˬ deuˬ-ahˇ tsaˬ jeˬ bi siˬ.\\nKa li uˆ lahˇ aˇ dahˬ beh awˇ,\\nmuiˇ deuˬ ahˇ teh ka leꞈ shaw.\\nTsawˇ haˬ ahˇ ngehˬ g’eh g’aˇ duˬ g’awˬ\\nmyahˇ maˬ g’eh Saˬdaˬ-ahˇ paꞈ tawꞈ.\\nNgaˬ euˬ tsawˇ haˬ yawꞈ maꞈ-ahˇ taˬ guˆ.\\nMuiˇ eu deuˬ lmˬ laˇ k’awꞈ ni.\\nSaˇ jaˇ ziꞈ laꞈ k’oeˇ gaˇ mˇ deuˬ-ahˇ,\\nNgaˬ euˬ myaˆ nuiˆ loꞈ-ehˇ bo saˆ.\\n2. Haiˬ deuˬ muiˇ deuˬ yaw myaˬ jawˇ awˇ,\\nguˇ laˇ awˇ ngehˬ tsoeˬ behˬ dzaˬ.\\nUiˇ cawˬ laˇ maˬ gaˬ k’awꞈ ni,\\nnawˬ ahˇ sheuˬ bahˬ g’aˇ duˬ pyeuꞈ.\\nMuiˇ deuˬ k’ehˬ laˇ k’aˆ laˇ gaˇ.\\nZiꞈ eu deuˬ ahˇ ngaˇ bo saˆ nehˬ.\\nG’aˬ leˇ ngeh keuˆ ni caw ba.\\n3. Taˬ guˆ byehˇ gaˇ ngaˇ nawˬ-ahˇ maˬ ngehˇ.\\nNgaˇ nawˬ euˬ dehˬ daˬ duˬ pyeuꞈ.\\nShiˇ jeˬ ahˇ ya tahˬ puˬ k’awꞈ,\\nNgaˇ shiˇ eu jeˬ-ahˇ g’aˬ leˇ ma.\\nNawˬ g’awˇ mawˇ sehꞈ nya deuˬ-ahˇ taˬ guˆ.\\nDehꞈ jeˬ ahˇ maˬ laˆ cawˆ nya.\\nAˬ myah luꞈ nawˇ saˇ jaˇ ziꞈ naˇ,\\nnawˇ noeˬ taˬ gaˇ ngaˇ sheuˬ g’eh.\\n(Mehˬ. 32:10; Neˬ. 4:14; Ceuˬ. 59:1; 83:2, 3-ahˇ haw.)\\nAˬ yawꞈ maꞈ-ahˇ taˬ guˆ (Dawˬ caˇ 55)","num_words":538,"character_repetition_ratio":0.043,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.199,"stopwords_ratio":0.063,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.465,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":-1} +{"url":"","collection":"madlad400","source":"CC 20220801","original_code":"ahk","text":"Yaw sui yaw dawˇ dawˇ-ehˇ dehꞈ daˆ leꞈ | Dzaw-eu Loꞈ-eu nymˬgoˇ\\nDzaw-eu gaˇ kawˆ 6\\n“Ngaˇ shiˇ ngeh keuˆ ni yaw sui yaw dawˇ dawˇ-ehˇ dehꞈ ma.”—Yawˇbaˆ 27:5, MS.\\nDawˬ caˇ 34 Saˇ jaˇ ziꞈ-eu laꞈ k’oeˇ cah\\n1. Mehˇ nmˇ heu smˇ g’aˬ, Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ saˇ jaˇ aˬ joˆ-ehˇ ziꞈ-euˬ nga?\\nYeˬhawˇbaˬ-euˬ Saˇ kiˇ nehˬ-ehˇ taꞈ-eu gaˇ kawˆ 3 kawˆ-ahˇ shaˇ noeˬ haw ma. (1) Sahˬ boꞈ dzaw-eu aˬ buˇ tiˬ g’aˬ, saˬ laˬ aˬ yawꞈ-ahˇ dzaw nymˇ-ahˇ bawˬ-iˬ jahˇ gaˇ oe lehˇ kuˇ ngeh, aˬ yawꞈ naˇ Yeˬhawˇbaˬ bawˬ-iˬ teu-ahˇ maˬ ya leˇ-eu lehˇ siˬ nya-eu miˇ neh, saˬ laˬ-ahˇ yaw zeu baw-eu laꞈ k’oeˇ maˬ oe lehˇ ehˇ nehˬ-eu. (2) Zawˇ-ehˇ shaꞈ dawˇ nya-eu zaˬ guˬ tiˬ g’aˬ iˇ kahˇ doe tsaꞈ gaˬ iˇ ngeh, nyaˆ taꞈ kahˇ naˇ Saˇ kiˇ deuˬ-ahˇ zawˇ-ehˇ naˬ g’a coeˇ-eu sahˬ boꞈ dzaw cawˬ tiˬ g’aˬ-euˬ iˇ kahˇ meh lehˇ siˬ nya k’awꞈ, aˬ yawꞈ teu kahˇ iˇ-awˇ laˇ g’oˆ-ahˇ k’oˆ iˇ-eu. (3) Gaˇ mˇ dui dui-awˇ nymˇ jiˇ-ahˇ mˇ cu-eu aˬ da tiˬ g’aˬ-ahˇ, tiˬ nah aˬ yawꞈ-euˬ baw leˬ maˬ sui maˬ dawˇ-eu jeˬ, maˬ ngeuˇ naˇ zahˇ sahˇ k’oꞈ-ahˇ bahˬ-eu jeˬ bi mˇ-eu. Teu ngeh aˬ yawꞈ-euˬ baw leˬ-ahˇ nga maꞈ-euˬ Miˬyehˇ maˬ sui maˬ dawˇ-eu jeˬ hawˇ-eu zahˇ sahˇ k’oꞈ-ahˇ bahˬ-eu jeˬ mˇ gaˇ maˬ ya leˇ-eu miˇ neh, toˆ-ehˇ maˬ mˇ nya-a lehˇ, gaˇ teh doˆ laˇ gaˇ maˬ guˆ ni k’aˬ duˬ ni ehˇ nehˬ-eu.—Loˇmaˆ 13:1-4; Heˬbyehˇ 13:18.\\n2. Aˬ dui aˬ jeˬ jeˇ-euˬ gaˇ kawˆ-ahˇ ja sawˇ-eu nga, aˬ jeˬ miˇ neh?\\n2 Heu smˇ g’aˬ aˬ jeˬ duˇ leˇ-eu nga? Nawˇ aˬ yawꞈ maꞈ-euˬ muiˬ-eu seuˆ dzeuꞈ yaw myaˬ jeˬ-ahˇ ya mawˇ-euˬ paˬ. Yaw jeˬ ma jeˬ, nui k’aˬ hawˇ-eu saˇ jaˇ ziꞈ-eu jeˬ. K’oeˇ uˬ taꞈ, aˬ yawꞈ maꞈ-euˬ laꞈ k’oeˇ maˇ jawˆ ni mawˇ laˇ-eu tiˬ jeˬ naˇ, yaw sui yaw dawˇ dawˇ-ehˇ g’eh-eu heu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ-awˇ aˬ yawꞈ-euˬ zahˇ dawˬ-ahˇ maˬ mˇ bahˬ-aˬ. Yaw sui yaw dawˇ jeˬ aˬ yawꞈ maꞈ-ahˇ uˬ soe laꞈ taˆ deuˆ-ahˇ ehˇ taˬ-euˬ loꞈ-ehˇ mˇ ni laˆ noeˬ nehˬ-euˬ meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ maꞈ neh saˇ jaˇ ziꞈ-eu jeˬ teu-ahˇ nui k’ahˇ shiˇ dui dui-eu meh. Teuˇ gaˇ duˇ ni aˬ dui k’awꞈ teu deuˬ loꞈ-ehˇ, mˬ taˆ-euˬ Aˬda Yeˬhawˇbaˬ nui k’ahˇ shiˇ ni mˇ mawꞈ-eu ma. Teu miˇ neh aˬ dui naˇ haˬ-eu jeˬ heu deuˬ-ahˇ haw ma. Yaw sui yaw dawˇ heu aˬ jeˬ-ahˇ ehˇ mawꞈ-eu nga? Aˬ dui aˬ jeˬ miˇ neh yaw sui yaw dawˇ dawˇ-ehˇ ya dehꞈ nga? Aˬ dui shaˬ dui dui-eu saˇ ka heu-ahˇ yaw sui yaw dawˇ dawˇ-ehˇ dehꞈ daˆ leꞈ nya ni aˬ joˆ-ehˇ ya jahˇ nga?\\nYaw sui yaw dawˇ heu aˬ jeˬ-ahˇ ehˇ mawꞈ-eu nga?\\n3. (a) Aˬ dui-euˬ g’aˇ duˬ yaw sui yaw dawˇ heu naˇ, aˬ jeˬ-ahˇ ehˇ mawꞈ-eu nga? (b) Aˬ dui myawˬ zeuˇ-eu gaˇ kawˆ-ahˇ neh aˬ jeˬ ya siˬ-euˬ nga?\\n3 Yeˬhawˇbaˬ-euˬ gaˇ mˇ zaˬ deuˬ-euˬ g’aˇ duˬ yaw sui yaw dawˇ heu naˇ, nui ma g’awˇ mawˇ dawˬ tawˆ luꞈ Miˬyehˇ-ahˇ gaˬ-awˇ, maˬ poˆ maˬ paˇ laˇ ni aˬ yawꞈ-ahˇ uˬ duˬ tahˬ gaˇ ehˇ mawꞈ-eu meh. Teu miˇ neh, aˬ dui aˬ jeˬ-euˬ gaˇ kawˆ-ahˇ noeˬ tsehˆ ngeh maˬ kaˬ, Miˬyehˇ-ahˇ jeˬ hu noeˬ keuˆ-eu meh. Aˬ dui “yaw sui yaw dawˇ” lehˇ ehˇ-eu heu aˬ gaˇ neh oe-euˬ gaˇ kawˆ tiˬ hmˬ na-ahˇ haw ma. Jaˇliꞈ-ahˇ heu dawˬ-ahˇ muiˬ dui dui-eu, byah kuꞈ-eu, ehˇ k’aˇ maˬ za-eu, lehˇ ehˇ mawꞈ-eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ jeˬ zaˬ ya lawˇ nehˬ-awˇ, Moˇseˬ-euˬ zahˇ dawˬ laꞈ k’oeˇ yaw muiˬ yaw shawˇ shawˇ-ehˇ g’eh-eu jeˬ zaˬ ya lawˇ nehˬ meh lehˇ ehˇ taˬ-euˬ meh. * (Uˬduˬtahˬ-eu 22:21, 22) Miˬyehˇ-euˬ tsawˇ haˬ deuˬ kuiˇ k’ehꞈ k’ehꞈ-eu, myaˆ behꞈ behꞈ-eu, aˇ sehˇ maˬ byah-eu, baˆ k’oˆ maˇ naˇ naˇ-eu, jeˬ zaˬ heu deuˬ maˬ ya lawˇ-a. Yeˬhawˇbaˬ-euˬ g’aˇ duˬ muiˬ dui dui-awˇ byah kuꞈ-eu uˬ taꞈ, ehˇ k’aˇ maˬ za ni muiˬ-eu jeˬ zaˬ lawˇ-eu heu naˇ, aˇ yeˇ huiˬ-eu jeˬ pyeuꞈ meh. (Maˬlaˬkiˇ 1:6-9) Yeˬhawˇbaˬ aˬ jeˬ miˇ neh toˆ-ehˇ geuꞈ mawꞈ-eu lehˇ aˬ dui siˬ nya-eu ma. Aˬ dui lehˆ-ahˇ iˇ ngeh, maˇ naˇ naˇ-eu aˇ siˇ maˬ ehˇ, pyehˬ-iˇ taˬ-euˬ paˇ dmˬ maˬ ehˇ, tiˬ jeˬ paˬ maˬ kuꞈ-eu myawˬ gahˬ-ahˇ maˬ ehˇ, maˬ zeuˇ mawꞈ-eu loꞈ-ehˇ, Yeˬhawˇbaˬ k’awꞈ aˬ dui aˬ yawꞈ-ahˇ gaˬ-awˇ saˇ jaˇ ziꞈ-eu jeˬ-ahˇ, yaw muiˬ-ehˇ bi pyeuꞈ mawꞈ-eu meh.\\n4. (a) Maˬ byah kuꞈ-eu tsawˇ haˬ aˬ jeˬ miˇ neh yaw sui yaw dawˇ dawˇ-ehˇ dehꞈ nya nga? (b) Ja ceuˬ 103:12-14-ahˇ ehˇ taˬ-euˬ loꞈ-ehˇ, Miˬyehˇ aˬ dui-ahˇ aˬ jeˬ noeˬ tmˬ-eu nga?\\n4 Toˆ-ehˇ naˇ, aˬ dui byah kuꞈ-awˇ neh tehꞈ-ehˇ yaw sui yaw dawˇ dawˇ-ehˇ dehꞈ nya meh lehˇ ehˇ mawꞈ-eu nga laˬ? Aˬ dui g’aˬ baˬ-awˇ tiˬ k’ehˬ maˬ kaˬ mˇ lehˬ nya lehˇ noeˬ nya meh. Ehˇ k’awꞈ yaw sui yaw dawˇ dawˇ-ehˇ dehꞈ-eu g’aˇ duˬ, toˆ-ehˇ noeˬ-eu maˬ loˬ-a lehˇ bi siˬ-eu gaˇ kawˆ nyiꞈ kawˆ jaˆ meh. Tiꞈ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui g’aˬ baˬ-eu jeˬ-ahˇ maˬ haw tsoˆ taˬ-a. Jaˇliꞈ-ahˇ “Nga maꞈ-euˬ iˬ baˇ-ahˇ nawˇ noeˬ taˬ naˇ, aˬ geu g’aˬ dzeuˇ-iˇ nya nmˇ” lehˇ ehˇ taˬ-euˬ meh. (Ja ceuˬ 130:3) Aˬ yawꞈ aˬ dui maˬ byah kuꞈ-eu uˬ taꞈ, iˬ baˇ zaˬ pyeuꞈ-eu lehˇ siˬ nya-eu miˇ neh, iˬ baˇ pyehˬ nehˬ-eu meh. (Ja ceuˬ 86:5) Nyiꞈ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui yaw dui baw meh lehˇ siˬ nya-awˇ, aˬ dui maˬ mˇ nya gaˇ keuˆ ni maˬ noeˬ tmˬ-a. (Ja ceuˬ 103:12-14-ahˇ gui.) Toˆ-ehˇ naˇ aˬ dui Miˬyehˇ mehˬ shi muiˬ dui dui-awˇ byah kuꞈ-eu uˬ taꞈ ehˇ k’aˇ maˬ za ni muiˬ-eu lehˇ ehˇ-eu heu naˇ aˬ jeˬ-ahˇ ehˇ mawꞈ-eu nga?\\n5. Nui gaˬ heu naˇ, yaw sui yaw dawˇ dawˇ-ehˇ dehꞈ ni aˬ joˆ-ehˇ caw ba nehˬ-eu nga?\\n5 Ye��hawˇbaˬ-euˬ gaˇ mˇ zaˬ-ahˇ yaw sui yaw dawˇ dawˇ-ehˇ dehꞈ ni caw ba nehˬ-eu jeˬ naˇ, nui gaˬ pyeuꞈ meh. Aˬ dui Aˬda Miˬyehˇ-ahˇ gaˬ-awˇ saˇ jaˇ ziꞈ-eu jeˬ, muiˬ dui dui-awˇ byah kuꞈ-eu uˬ taꞈ ehˇ k’aˇ maˬ za ni ya g’eh-eu meh. Aˬ dui-euˬ nui gaˬ aˬ myah luꞈ toˆ-ehˇ g’eh naˇ, aˬ dui lawˬ haw laˇ gaˇ ya daˬ luꞈ k’awꞈ, yaw sui yaw dawˇ dawˇ-ehˇ dehꞈ daˆ leꞈ nya meh. (1 Laˬsaˬbaˬ 28:9; Maꞈtehˬ 22:37) Dahˬ beh gaˇ ehˇ keuˆ taˬ-euˬ mehˇ nmˇ 3 g’aˬ-euˬ gaˇ kawˆ-ahˇ shaˇ noeˬ haw. Aˬ yawꞈ maꞈ aˬ jeˬ miˇ toˆ-ehˇ jahˇ-eu nga? Sahˬ boꞈ dzaw-eu aˬ buˇ teu g’aˬ dzaw nymˇ-ahˇ byawˬ g’a cehˇ g’a gaˇ maˬ ya leˇ-eu miˇ neh nga laˬ? Zaˬ guˬ teu g’aˬ yawˬ ha cawˬ-euˬ nymˇ g’oˆ k’ehˬ-ahˇ daˬ ga mawꞈ-eu miˇ neh nga laˬ? Aˬ da teu g’aˬ gaˇ-ahˇ neh bi teh doˆ mawꞈ-eu miˇ neh nga laˬ? Maˬ ngeuˇ-a, aˬ yawꞈ maꞈ Yeˬhawˇbaˬ tsaˬ-eu dawˇ-eu zahˇ jaˆ meh lehˇ siˬ nya-awˇ, aˬ yawꞈ maꞈ mˬ taˆ Aˬda nui k’ahˇ shiˇ-eu jeˬ-ahˇ mˇ-eu lehˇ noeˬ tsoˆ taˬ-euˬ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ Miˬyehˇ-ahˇ gaˬ-eu jeˬ heu naˇ, aˬ geu jeˬ-ahˇ noeˬ tsehˆ ngeh maˬ kaˬ Miˬyehˇ-ahˇ jeˬ hu noeˬ keuˆ ni laˆ noeˬ nehˬ-eu meh. Heu naˇ aˬ yawꞈ maꞈ yaw sui yaw dawˇ dawˇ-ehˇ dehꞈ-eu lehˇ bi siˬ-eu jeˬ pyeuꞈ meh.\\nAˬ dui aˬ jeˬ miˇ neh yaw sui yaw dawˇ dawˇ-ehˇ ya dehꞈ nga?\\n6. (a) Nawˇ aˬ jeˬ miˇ yaw sui yaw dawˇ dawˇ-ehˇ ya dehꞈ nga? (b) Aˬdaˬ hawˇ-eu Eˇbaˆ-ahˇ yaw sui yaw dawˇ dawˇ-ehˇ maˬ bi dehꞈ-eu aˬ jeˬ nga?\\n6 Aˬ dui yawˬ g’aˬ na luꞈ aˬ jeˬ miˇ neh yaw sui yaw dawˇ dawˇ-ehˇ ya dehꞈ nga? Saˬdaˬ Yeˬhawˇbaˬ hawˇ-eu nawˬ-ahˇ lawˬ haw-eu miˇ neh meh. Gaˇ hu Eˬdeˬ yaˇ kmˇ-ahˇ puiˬ-euˬ mˬ taˆ g’aˬ k’ehˇ teu g’aˬ Saˬdaˬ hawˇ-eu “laˆ tsoeˬ-eu g’aˬ” pyeuꞈ iˇ-euˬ meh. Aˬ yawꞈ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ maˬ muiˬ-eu, yawˬ ha-euˬ g’aˇ duˬ tehꞈ-ehˇ shaˇ noeˬ-eu, saˇ jaˇ maˬ ziꞈ-eu Uˆ lahˇ-eu g’aˬ pyeuꞈ-a lehˇ ja bu-awˇ, Yeˬhawˇbaˬ-euˬ tsawˇ myahˇ-ahˇ laˆ cawˆ-eu meh. Aˬdaˬ hawˇ-eu Eˇbaˆ Saˬdaˬ paw pyawˬ-awˇ, Miˬyehˇ-ahˇ puiˬ-eu miˇ neh nui ma nyiˇ laˇ paˬ-ehˇ g’eh-eu meh. (Aˇdahˬbeh-eu 3:1-6) Maˇ diˇ naˇ aˬ yawꞈ nyaꞈ Eˬdeˬ yaˇ kmˇ laꞈ k’oeˇ dehꞈ-eu-aˬ, Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ gaˬ dzehˬ paˬ-ehˇ g’eh k’awꞈ, Saˬdaˬ lawˬ haw laˇ ngeh, aˬ yawꞈ nyaꞈ Miˬyehˇ-ahˇ gaˬ-eu jeˬ maˬ muiˬ maˬ byah kuꞈ-eu uˬ taꞈ, ehˇ k’aˇ za-eu meh. Teu miˇ neh Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ gaˬ-eu baˬ da neh saˇ jaˇ ziꞈ-eu tsawˇ haˬ jawˇ ngaˇ laˬ, tsawˇ haˬ zaˬ yaw sui yaw dawˇ dawˇ-ehˇ dehꞈ nya ngaˇ laˬ, lehˇ naˇ haˬ paˬ-ehˇ tsaˬ laˇ-euˬ meh. Heu-ahˇ Yawˇbaˆ-euˬ gaˇ kawˆ dawˬ k’oꞈ biꞈ meh.\\n7. Yawˇbaˆ 1:8-11-ahˇ haw ngeh, Yeˬhawˇbaˬ Yawˇbaˆ-euˬ yaw sui yaw dawˇ jeˬ-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ noeˬ nga, Saˬdaˬ aˬ joˆ-ehˇ noeˬ nga?\\n7 Yawˇbaˆ naˇ Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ Iˇjiˇtuˆ-ahˇ jawˇ luꞈ ngeh dehꞈ-euˬ meh. Teu ngeh aˬ yawꞈ loꞈ-ehˇ sui-eu dawˇ-eu tiˬ g’aˬ-iˬ maˬ jawˇ-a. Yawˇbaˆ k’awꞈ aˬ dui loꞈ-ehˇ maˬ byah kuꞈ-eu miˇ neh mˇ lehˬ nya meh. Ehˇ k’awꞈ Yeˬhawˇbaˬ Yawˇbaˆ sui-eu dawˇ-eu miˇ neh aˬ yawꞈ-ahˇ gaˬ-eu meh. Saˬdaˬ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ teu-euˬ jeˬ hu neh tsawˇ haˬ zaˬ tiˬ jeˬ g’eh neh-iˬ saˇ jaˇ maˬ ziꞈ-a lehˇ naˬ g’a gaˇ duˇ-eu meh. Teu miˇ neh Miˬyehˇ Saˬdaˬ-ahˇ Yawˇbaˆ-ahˇ haw lehˇ ehˇ nehˬ-euˬ meh. Yawˇbaˆ Saˬdaˬ jaˬ myawꞈ pyeuꞈ-eu lehˇ dehꞈ mawˇ nehˬ-euˬ miˇ neh, Saˬdaˬ Yawˇbaˆ-euˬ saˇ jaˇ ziꞈ-eu jeˬ-ahˇ ya lawˬ haw nga lehˇ ehˇ-eu meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ-euˬ cawˬ Yawˇbaˆ-ahˇ nui ma taˬ-eu miˇ neh, bi lawˬ haw-euˬ meh.—Yawˇbaˆ 1:8-11-ahˇ gui.\\n8. Saˬdaˬ Yawˇbaˆ-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ jahˇ nehˬ-euˬ nga?\\n8 Saˬdaˬ haiˬ dui doeˇ dui dui-eu g’aˬ pyeuꞈ-awˇ, Yawˇbaˆ-euˬ pyuˇ shuiˇ myawˬ gahˬ maˬ ehˇ, zaˬ k’aˆ maˬ ehˇ, tsawˇ myahˇ maˬ ehˇ, nymˇ jiˇ maˬ ehˇ, aˬ yawꞈ gaˬ-eu zaˬ 10 g’aˬ-ahˇ maˬ ehˇ, laˆ cawˆ jiˇ-euˬ meh. Aˬ yawꞈ Yawˇbaˆ-ahˇ jiˇ ni g’awˇ mawˇ mawˇ lah ni shaˬ ciˬ bi ciˬ leˇ-euˬ meh. Yawˇbaˆ-euˬ miˬ zaˬ k’awꞈ uˬ duˬ kawꞈ dui dui-eu miˇ neh, Yawˇbaˆ-ahˇ Miˬyehˇ-ahˇ ya k’ehˇ yaˬ-awˇ shiˇ-awˬ lehˇ ehˇ nehˬ-euˬ meh. Yawˇbaˆ jiˇ shiˇ mawꞈ k’awꞈ, aˬ myah luꞈ Miˬyehˇ-ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ luꞈ-a siˬ. Teu miˇ neh Saˬdaˬ Yawˇbaˆ-euˬ cawˬ 3 g’aˬ-ahˇ zmˬ-awˇ paˇ bi lawˬ haw-euˬ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ g’awˬ mya nah jawˇ k’awꞈ Yawˇbaˆ-ahˇ g’aˬ maˬ biꞈ-eu uˬ taꞈ, g’awˬ shaˬ maˬ gaˬ ni dawˬ doeˇ ngehˬ-eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ Yawˇbaˆ-ahˇ pyeuꞈ laˇ-euˬ heu naˇ, Miˬyehˇ baˬ da neh meh lehˇ ehˇ-awˇ, Yawˇbaˆ saˇ jaˇ ziꞈ gaˇ Miˬyehˇ maˬ haw cawˬ-a lehˇ ehˇ-eu uˬ taꞈ, Yawˇbaˆ yaw doeˇ mˇ-euˬ miˇ neh heu loꞈ-ehˇ ya shaˬ nga leh�� jiˇ ehˇ-eu meh.—Yawˇbaˆ 1:13-22; 2:7-11; 15:4, 5; 22:3-6; 25:4-6.\\n9. Yawˇbaˆ shaˬ zahˬ ya puˬ k’awꞈ, aˬ jeˬ maˬ jahˇ-euˬ nga?\\n9 Yawˇbaˆ heu loꞈ-ehˇ g’eh-eu gaˇ kawˆ-ahˇ ya tahˬ puˬ ngeh aˬ joˆ-ehˇ jahˇ-euˬ nga? Aˬ yawꞈ jiˇ maˬ byah kuꞈ-eu miˇ neh, maˬ muiˬ-eu cawˬ heu deuˬ-ahˇ nui ma pehˇ-awˇ, tiˬ jeˬ na-ahˇ maˬ noeˬ gahˇ ni ngehˬ nyaˬ lehˇ aˇ nah hawˇ-eu ehˇ-eu meh. Yawˇbaˆ naˇ Miˬyehˇ-euˬ tsaˬ-eu jeˬ naˆ maˬ tseˇ yawˬ ha-euˬ tsaˬ-eu jeˬ-ahˇ ngehˬ keuˆ-eu meh. (Yawˇbaˆ 6:3; 13:4, 5; 32:2; 34:5) Yawˇbaˆ maˬ muiˬ-eu gaˇ kawˆ-ahˇ ya tahˬ puˬ k’awꞈ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ maˬ byehˇ dzeh-a. Aˬ yawꞈ maˬ muiˬ-eu cawˬ teu deuˬ-euˬ jaˬ myawꞈ mehˇ shuiˇ dawˬ-ahˇ maˬ jah-eu uˬ taꞈ, “Naw maꞈ tsaˬ meh lehˇ ngaˇ tiˬ jawˇ-iˬ maˬ ehˇ. Ngaˇ shiˇ ngeh keuˆ ni yaw sui yaw dawˇ dawˇ-ehˇ dehꞈ ma” lehˇ ehˇ-eu meh. (Yawˇbaˆ 27:5, MS) Dawˬ heu naˇ aˇ yeˇ huiˬ dui dui-awˇ, Yawˇbaˆ maˬ coˬ iˇ-euˬ loꞈ-ehˇ aˬ dui k’awꞈ toˆ-ehˇ jahˇ nya meh.\\n10. Saˬdaˬ Yawˇbaˆ-ahˇ ja bu-euˬ heu naˇ, nawˬ nehˬ-ehˇ jiˇ aˬ joˆ-ehˇ taꞈ-eu nga?\\n10 Saˬdaˬ Yawˇbaˆ-ahˇ ja bu-euˬ heu naˇ nawˬ neh-ehˇ jiˇ aˬ joˆ-ehˇ taꞈ-eu nga? Maˇ diˇ naˇ Saˬdaˬ nawˬ-ahˇ jiˇ, nawˇ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ maˬ gaˬ-a lehˇ ja bu-eu meh. Aˬ yawꞈ nawˇ shaˬ zahˬ ya puˬ naˇ, Miˬyehˇ gaˇ maˬ paˇ mˇ-eu uˬ taꞈ, saˇ jaˇ jiˇ maˬ paˇ ziꞈ meh lehˇ ehˇ gaˇ duˇ-eu meh. (Yawˇbaˆ 2:4, 5; Pah mehˬ-eu 12:10) Toˆ-ehˇ ja bu-eu heu nawˬ-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ g’eh laˇ nya? Nui ma-ahˇ deuˬ laˇ-eu maˬ ngeuˇ nya loˇ? Ehˇ k’awꞈ heu loꞈ-ehˇ shaˇ noeˬ haw. Yeˬhawˇbaˬ nawˬ-ahˇ nui ma taˬ dui dui-eu miˇ neh aˇ yeˇ huiˬ-eu tiˬ jeˬ bi mˇ-eu meh. Aˬ yawꞈ nawˇ sui-eu dawˇ-eu jeˬ-ahˇ Saˬdaˬ neh bi lawˬ haw-eu meh. Aˬ yawꞈ nawˇ saˇ jaˇ ziꞈ nya-awˇ, Saˬdaˬ jaˬ myawꞈ mehˇ shuiˇ pyeuꞈ-eu lehˇ bi siˬ meh lehˇ jah-eu uˬ taꞈ, nawˇ g’aˬ leˇ ni aˬ yawꞈ caw ba nehˬ ma lehˇ jiˇ saˇ jaˇ dzaˬ-eu meh. (Heˬbyehˇ 13:6) Boeˬ boeˬ luˆ luˆ laꞈ k’oeˇ huiˬ dzehˬ mahˇ dzehˬ-eu g’aˬ nawˬ-ahˇ nui ma taˬ-eu heu naˇ, muiˬ dui dui-eu tiˬ jeˬ pyeuꞈ meh. Mawˇ maˬ laˬ, saˇ jaˇ ziꞈ-eu heu naˇ aˇ naˆ ni aˇ yeˇ huiˬ-eu nga? Heu baˬ da neh aˬ dui Saˬdaˬ jaˬ myawꞈ mehˇ shuiˇ pyeuꞈ-eu lehˇ ya bi siˬ-eu uˬ taꞈ, aˬ dui Aˬda Yeˬhawˇbaˬ Miˬyehˇ-euˬ tsawˇ myahˇ-ahˇ ciˬ huiˬ ciˬ mahˇ-eu jeˬ jiˇ pyeuꞈ-awˇ, aˬ yawꞈ-euˬ uˆ lahˇ-eu jeˬ-ahˇ g’aˬ biꞈ-eu jeˬ jiˇ pyeuꞈ-eu meh. Aˬ dui saˇ jaˇ aˬ joˆ-ehˇ ziꞈ daˆ leꞈ nya-eu nga?\\nNymˬ-mˇ iˬ nah aˬ dui yaw sui yaw dawˇ dawˇ-ehˇ aˬ joˆ-ehˇ dehꞈ nya?\\n11. Aˬ dui Yawˇbaˆ-euˬ gaˇ kawˆ-ahˇ aˬ jeˬ dzaw geuꞈ nya nga?\\n11 Shaˬ zahˬ tehꞈ-ehˇ jaˆ-eu “aˇ saˬ saˬ-eu aˇ nah aˇ yamˬ” laꞈ k’oeˇ, Saˬdaˬ Miˬyehˇ-euˬ gaˇ mˇ zaˬ deuˬ-ahˇ gaˇ hu naˆ maˬ tseˇ deuˆ laˇ taˬ-euˬ meh. (2 Tiˆmoˇseˬ 3:1) Shaˬ-eu aˇ yamˬ heu laꞈ k’oeˇ aˬ dui yaw sui yaw dawˇ dawˇ-ehˇ dehꞈ nya-eu g’aˇ duˬ, g’aˬ aˬ joˆ-ehˇ bi k’aˆ laˇ nya-eu nga? Aˬ dui Yawˇbaˆ-euˬ gaˇ kawˆ-ahˇ neh yaw myaˬ jeˬ dzaw geuꞈ nya-a siˬ. Gaˇ hu aˬ yawꞈ lawˬ haw-eu jeˬ-ahˇ maˬ ya tahˬ puˬ ngeh neh g’awˬ mya k’oꞈ yaw sui yaw dawˇ dawˇ-ehˇ dehꞈ-eu meh. Aˬ dui Yawˇbaˆ-euˬ gaˇ kawˆ-ahˇ neh dzaw geuꞈ nya-eu 3 jeˬ-ahˇ haw ma. Heu naˇ yaw sui yaw dawˇ dawˇ-ehˇ dehꞈ nya-eu g’aˇ duˬ, g’aˬ bi k’aˆ laˇ-eu jeˬ pyeuꞈ meh.\\nAˬ dui yaw sui yaw dawˇ dawˇ-ehˇ dehꞈ daˆ leꞈ-eu g’aˇ duˬ, g’aˬ bi ahˇ laˇ-eu jeˬ aˬ jeˬ jeˇ jaˆ-eu nga? (Aˇ deuˆ 12-ahˇ haw) *\\n12. (a) Yawˇbaˆ 26:7, 8, 14-ahˇ haw ngeh, Yawˇbaˆ aˬ jeˬ baˬ da neh Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ guˆ-awˇ yaw zeu baw-eu nga? (b) Aˬ dui Miˬyehˇ-ahˇ guˆ-awˇ yaw zeu baw ni aˬ joˆ-ehˇ jahˇ nya-eu nga?\\n12 Yawˇbaˆ Yeˬhawˇbaˬ neh beh-euˬ jeˬ-ahˇ zahˬ leˇ-eu miˇ neh, Miˬyehˇ-ahˇ gaˬ-eu jeˬ ziꞈ dah ni pyeuꞈ laˇ. Yawˇbaˆ Yeˬhawˇbaˬ neh beh taˬ-euˬ zahˬ leˇ paˬ-ehˇ g’eh-eu jeˬ-ahˇ yaw muiˬ-ehˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ-eu meh. (Yawˇbaˆ 26:7, 8, 14-ahˇ gui.) Aˬ yawꞈ miˇ tsaˬ, mˬ, mˬ dmˇ, uˬ jeˬ jeˬ-eu, heu deuˬ-ahˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ ngeh zahˬ leˇ-eu uˬ taꞈ, Miˬyehˇ neh beh taˬ-euˬ huiˬ dui dui-eu jeˬ nehˬ-ehˇ taꞈ leˇ-awˇ, aˬ yawꞈ siˬ nya-eu heu naˇ ui cuiˆ tehꞈ-a siˬ lehˇ aˬ yawꞈ siˬ nya-eu meh. K’oeˇ naˇ aˬ yawꞈ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ dawˬ-ahˇ jiˇ aˇ poeˬ taˬ baw-awˇ, “Aˬ yawꞈ-euˬ ehˇ dawˬ-ahˇ ngaˇ aˬ myah luꞈ naˇ haˬ geuꞈ-awˇ, ngaˬ-euˬ nui k’ahˇ maˬ mˇ ni aˬ yawꞈ-euˬ nui noeˬ-ahˇ caw teh luꞈ-eu ma” lehˇ ehˇ-eu meh. (Yawˇbaˆ 23:12) Yawˇbaˆ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ guˆ-awˇ yaw zeu baw-eu uˬ taꞈ, gaˬ-awˇ aˬ yawꞈ nui k’ahˇ shiˇ ni dehꞈ mawꞈ-eu miˇ neh, yaw sui yaw dawˇ dawˇ-ehˇ dehꞈ daˆ leꞈ-eu lehˇ noeˬ tsoˆ taˬ-euˬ meh. Aˬ dui k’awꞈ Yawˇbaˆ loꞈ-ehˇ ya jahˇ meh. Nymˬ-mˇ aˬ dui Yawˇbaˆ-euˬ saˇ ka naˆ maˬ tseˇ Miˬyehˇ-euˬ laꞈ zaˇ g’awˬ mya jeˬ-ahˇ ya mawˇ-eu uˬ taꞈ, Yeˬhawˇbaˬ Miˬyehˇ-ahˇ maˇ diˇ siˬ nya laˇ ni caw ba nehˬ-eu Jaˇliꞈ jiˇ jaˆ-eu meh. Aˬ dui neh ya siˬ ya mawˇ-euˬ jeˬ dawˬ tawˆ luꞈ jiˇ Miˬyehˇ-ahˇ yaw zeu baw ni caw ba nehˬ-eu meh. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ guˆ-awˇ yaw zeu baw naˇ, aˬ dui aˬ yawꞈ-ahˇ gaˬ-awˇ ehˇ dawˬ naˇ haˬ-eu uˬ taꞈ, aˬ dui aˬ yawꞈ-ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ daˆ leꞈ-eu meh.—Yawˇbaˆ 28:28.\\nAˬ dui maˬ muiˬ-eu aˇ baˇ deuˬ-ahˇ maˬ haw naˇ, yaw sui yaw dawˇ dawˇ-ehˇ dehꞈ daˆ leꞈ ni g’aˬ bi ahˇ laˇ (Aˇ deuˆ 13-ahˇ haw) *\\n13-14. (a) Yawˇbaˆ 31:1-ahˇ haw ngeh, Yawˇbaˆ ehˇ dawˬ naˇ haˬ-eu lehˇ aˬ joˆ-ehˇ mˇ mawˇ-euˬ nga? (b) Aˬ dui aˬ yawꞈ-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ dzaw geuꞈ nya nga?\\n13 Yawˇbaˆ ehˇ dawˬ naˇ haˬ-eu teu naˇ, yaw sui yaw dawˇ dawˇ-ehˇ dehꞈ daˆ leꞈ nya ni caw ba nehˬ. Yawˇbaˆ yaw sui yaw dawˇ dawˇ-ehˇ dehꞈ nya-eu g’aˇ duˬ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ ehˇ dawˬ ya naˇ haˬ meh lehˇ siˬ nya-eu meh. Aˬ dui jiˇ yawˬ poˆ na luꞈ ehˇ dawˬ naˇ haˬ ngeh, yaw sui yaw dawˇ dawˇ-ehˇ dehꞈ daˆ leꞈ-eu g’aˇ duˬ leh jeh dzehˬ laˇ-eu meh. Yawˇbaˆ yawˬ nah na luꞈ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ ehˇ dawˬ naˇ haˬ-eu lehˇ leh jeh-eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, aˬ yawꞈ zaˬ miˬ aˬ buˇ nui deuˬ nehˬ-ehˇ jawˇ ngeh yahˇ-eu meh. (Yawˇbaˆ 31:1-ahˇ gui.) Aˬ yawꞈ nymˇ dahˬ baw laˇ dzeuˇ-euˬ loꞈ-ehˇ, yawˬ ha miˬ zaˬ maˬ ngeuˇ-eu aˬ buˇ nui deuˬ-ahˇ haw-awˇ maˬ muiˬ-eu jeˬ-ehˇ noeˬ-eu heu naˇ, maˬ tsaˬ-a lehˇ siˬ nya-eu meh. Nymˬ-mˇ iˬ nah aˬ dui-euˬ tiˬ jawˬ yuꞈ taꞈ jawˇ taꞈ-eu, k’aˬ miˬ sheu-eu gaˇ kawˆ tehꞈ-ehˇ jaˆ luꞈ meh. Aˬ dui Yawˇbaˆ loꞈ-ehˇ yawˬ ha-euˬ miˬ zaˬ maˬ ngeuˇ-eu deuˬ-ahˇ maˬ ngeuˇ-eu jeˬ-ehˇ maˬ haw ni jawˇ ma loˇ? K’oeˇ uˬ taꞈ, aˬ dui dehꞈ bahˬ dehꞈ muˆ-eu aˇ baˇ biˬdiˬoˬ aˬ geu jeˬ-ahˇ maˬ kaˬ yahˇ ma laˬ? (Maꞈtehˬ 5:28) Aˬ dui yawˬ nah na luꞈ heu loꞈ-ehˇ yahˇ naˇ, g’aˬ ahˇ laˇ-awˇ yaw sui yaw dawˇ dawˇ-ehˇ dehꞈ daˆ leꞈ nya-eu meh.\\nAˬ dui pyuˇ shuiˇ myawˬ gahˬ-ahˇ yaw tsaˬ tsaˬ-ehˇ haw naˇ, yaw sui yaw dawˇ dawˇ-ehˇ dehꞈ daˆ leꞈ ni g’aˬ bi ahˇ laˇ (Aˇ deuˆ 14-ahˇ haw) *\\n14 K’oeˇ uˬ taꞈ, Yawˇbaˆ pyuˇ shuiˇ myawˬ gahˬ-ahˇ haw-eu gaˇ kawˆ-ahˇ jiˇ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ ehˇ dawˬ naˇ haˬ-eu meh. Aˬ yawꞈ pyuˇ shuiˇ myawˬ gahˬ-ahˇ nui ma huiˬ naˇ, huiˬ-eu iˬ baˇ mˇ-awˇ yaˇ k’aˬ daˇ gaˇ ya daˬ-eu k’awꞈ pyeuꞈ nya meh. (Yawˇbaˆ 31:24, 25, 28) Nymˬ-mˇ iˬ nah tsawˇ haˬ deuˬ pyuˇ shuiˇ myawˬ gahˬ-ahˇ tehꞈ-ehˇ kaꞈ g’a-eu meh. Aˬ dui pyuˇ shuiˇ myawˬ gahˬ-euˬ gaˇ kawˆ-ahˇ Jaˇliꞈ mehˬ-eu loꞈ-ehˇ haw naˇ, yaw sui yaw dawˇ dawˇ-ehˇ dehꞈ daˆ leꞈ mawꞈ-eu nui ma ziꞈ dah ni pyeuꞈ laˇ-eu meh.—Dawˬdaˬ 30:8, 9; Maꞈtehˬ 6:19-21.\\nAˬ dui aˬ dui-euˬ noeˬ tmˬ-eu jeˬ yaw zoˇ zoˇ-ehˇ bi g’eh naˇ, yaw sui yaw dawˇ dawˇ-ehˇ dehꞈ daˆ leꞈ ni g’aˬ bi ahˇ laˇ (Aˇ deuˆ 15-ahˇ haw) *\\n15. (a) Yawˇbaˆ-ahˇ yaw sui yaw dawˇ dawˇ-ehˇ dehꞈ nya ni caw ba nehˬ-euˬ aˬ jeˬ-euˬ noeˬ tmˬ-eu jeˬ nga? (b) Mehˬ hu paw-euˬ noeˬ tmˬ-eu jeˬ aˬ dui jiˇ za nya meh lehˇ aˬ jeˬ miˇ jah nya-eu nga?\\n15 Yawˇbaˆ Miˬyehˇ aˬ yawꞈ-ahˇ biꞈ-eu laꞈ sawˬ nehˬ-ehˇ taꞈ leˇ-awˇ noeˬ tmˬ-eu jeˬ-ahˇ haw tsoˆ taˬ-awˇ, yaw sui yaw dawˇ dawˇ-ehˇ dehꞈ. Yawˇbaˆ aˬ yawꞈ yaw sui yaw dawˇ dawˇ-ehˇ dehꞈ-eu jeˬ-ahˇ Miˬyehˇ haw luꞈ meh lehˇ jah-eu meh. (Yawˇbaˆ 31:6) Yawˇbaˆ shaˬ zahˬ-ahˇ ya tahˬ puˬ k’awꞈ aˇ saˬ saˬ leˇ ngeh Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ-ahˇ laꞈ sawˬ biꞈ meh lehˇ jah ziꞈ-eu miˇ neh, yaw sui yaw dawˇ dawˇ-ehˇ dehꞈ daˆ leꞈ nya-euˬ meh. Yawˇbaˆ maˬ byah kuꞈ k’awꞈ teu loꞈ-ehˇ dehꞈ-eu miˇ neh, Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ-ahˇ nui k’ahˇ shiˇ-awˇ laꞈ sawˬ g’awˬ mya jeˬ biꞈ nehˬ-euˬ meh. (Yawˇbaˆ 42:12-17; Yaˬkoˆ 5:11) K’oeˇ uˬ taꞈ, Yawˇbaˆ-euˬ g’aˇ duˬ mehˬ hu paw huiˬ-eu laꞈ sawˬ paˇ jaˆ-a siˬ. Teu gaˇ duˇ ni Yeˬhawˇbaˬ nawˬ neh yaw sui yaw dawˇ dawˇ-ehˇ dehꞈ-eu jeˬ-ahˇ laꞈ sawˬ biꞈ meh lehˇ nawˇ noeˬ tmˬ ma laˬ? Aˬ dui-euˬ Miˬyehˇ maˬ poˆ maˬ paˇ laˇ-a. (Maˬlaˬkiˇ 3:6) Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ yaw sui yaw dawˇ dawˇ-ehˇ dehꞈ-eu deuˬ-ahˇ laꞈ sawˬ biꞈ meh lehˇ noeˬ taˬ naˇ, aˬ dui yaw sui yaw dawˇ dawˇ-ehˇ dehꞈ daˆ leꞈ-awˇ, mehˬ hu paw-euˬ muiˬ dui dui-eu noeˬ tmˬ jeˬ jiˇ za meh lehˇ jah ziꞈ-eu meh.—1 Teˇsaˬloˇni 5:8, 9.\\n16. Aˬ dui aˬ jeˬ jahˇ-eu lehˇ ya noeˬ tsoˆ taˬ-eu nga?\\n16 Teu miˇ neh aˬ dui yaw sui yaw dawˇ dawˇ-ehˇ dehꞈ daˆ leꞈ luꞈ-uˇ. Ehˇ k’awꞈ aˬ dui-euˬ tiˬ jawˬ jawˇ-eu deuˬ, maˬ sui maˬ dawˇ-eu miˇ neh, aˬ dui-ahˇ k’awꞈ tiˬ poˆ na nymˇ gawˬ gawˬ laˇ nya meh. Ehˇ k’awꞈ nawˇ miˇ k’ahˬ doe ni jawˇ-awˇ, yaw sui yaw dawˇ dawˇ-ehˇ dehꞈ-eu mehˇ nmˇ yaw myaˬ lam g’aˬ laꞈ k’oeˇ neh tiˬ g’aˬ pyeuꞈ-eu uˬ taꞈ, shiˇ taw tehˬ le k’awꞈ yaw sui yaw dawˇ dawˇ-ehˇ dehꞈ-eu gaˇ hu-euˬ Miˬyehˇ gaˇ mˇ zaˬ deuˬ loꞈ-ehˇ dehꞈ-eu miˇ neh nawˇ nymˇ gawˬ maˬ gawˬ-eu yaw duˬ baw meh. (Heˬbyehˇ 11:36-38; 12:1) Aˬ dui yawˬ g’aˬ na luꞈ Yawˇbaˆ neh “Ngaˇ shiˇ ngeh keuˆ ni yaw sui yaw dawˇ dawˇ-ehˇ dehꞈ ma” lehˇ ehˇ-euˬ loꞈ-ehˇ dehꞈ-awˇ, aˬ myah luꞈ Yeˬhawˇbaˬ ciˬ huiˬ ciˬ mahˇ-eu jeˬ-ahˇ za ni dehꞈ luꞈ-uˇ.\\nAˬ dui yaw sui yaw dawˇ dawˇ-ehˇ dehꞈ-eu g’aˇ duˬ, g’aˬ aˬ joˆ-ehˇ bi ahˇ laˇ nya nga?\\nDawˬ caˇ 124 Aˬ myah luꞈ maˬ poˆ maˬ paˇ laˇ\\n^ Yaw zaˬ 5 Yaw sui yaw dawˇ heu aˬ jeˬ-ahˇ ehˇ mawꞈ-eu nga? Aˬ jeˬ miˇ yaw sui yaw dawˇ dawˇ-ehˇ g’eh-eu Yeˬhawˇbaˬ-euˬ gaˇ mˇ zaˬ deuˬ, aˬ yawꞈ-euˬ g’aˇ duˬ aˇ poeˬ baw-eu nga? Heu kawˆ naˇ, naˇ haˬ-eu jeˬ heu nyiꞈ kawˆ-euˬ Jaˇliꞈ laꞈ k’oeˇ-euˬ dawˬ k’oꞈ-ahˇ mawˇ nya ni caw ba nehˬ-awˇ, aˬ dui yawˬ nah na luꞈ yaw sui yaw dawˇ dawˇ-ehˇ dehꞈ nya-eu g’aˇ duˬ, g’aˬ ahˇ laˇ ni jiˇ caw ba nehˬ-eu meh. Heu naˇ, aˬ dui guiˬ lahˬ g’awˬ mya ni za-eu meh.\\n^ Yaw zaˬ 3 Jeˬ zaˬ-ahˇ ngehˬ keuˆ ngeh zmˬ-eu “muiˬ-eu shawˇ-eu” lehˇ ehˇ-eu Heˬbyehˇ dawˬ heu dawˬ naˇ, tsawˇ haˬ-ahˇ ngehˬ keuˆ ngeh zmˬ-eu “yaw sui yaw dawˇ” lehˇ ehˇ-eu heu dawˬ nehˬ-ehˇ jiˇ taꞈ-eu meh.\\n^ Yaw zaˬ 50 Aˇ baˇ-euˬ gaˇ kawˆ: Yawˇbaˆ aˬ da da haˇ pyeuꞈ ngeh, aˬ yawꞈ-euˬ zaˬ deuˬ-ahˇ Yeˬhawˇbaˬ neh beh taˬ-euˬ zahˬ leˇ paˬ-ehˇ g’eh-eu jeˬ dzawˇ nehˬ.\\n^ Yaw zaˬ 52 Aˇ baˇ-euˬ gaˇ kawˆ: Gaˇ mˇ cawˬ deuˬ maˬ muiˬ-eu aˇ baˇ-ahˇ haw-eu lehˇ cawˬ ngeh, mehˇ nmˇ tiˬ g’aˬ maˬ haw cawˬ.\\n^ Yaw zaˬ 54 Aˇ baˇ-euˬ gaˇ kawˆ: Mˇ myawˬ ahˬ zaˬ mehˇ nmˇ tiˬ g’aˬ-ahˇ huiˬ-awˇ poeˬ-eu tiˬbiˬ ka ahˬ ngeh, maˬ loˬ-eu uˬ taꞈ, yaw poeˬ miˇ neh mehˇ nmˇ teu g’aˬ maˬ zeuˇ.\\n^ Yaw zaˬ 56 Aˇ baˇ-euˬ gaˇ kawˆ: Mehˇ nmˇ tiˬ g’aˬ aˇ yamˬ zmˬ-awˇ, Baˬlaˬdiˇsuˆ noeˬ tmˬ-eu jeˬ-ahˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ-awˇ guiˬ lahˬ shaˇ.","num_words":3608,"character_repetition_ratio":0.114,"word_repetition_ratio":0.022,"special_characters_ratio":0.276,"stopwords_ratio":0.304,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":-1} +{"url":"","collection":"madlad400","source":"CC 20220801","original_code":"ahk","text":"Haiˬ-eu yaw sahˇ deuˬ nehˬ-ehˇ deuˆ-eu g’aˇ duˬ, Yeˬhawˇbaˬ neh bi caw ba | Dzaw ngeh zmˬ-eu Loꞈ-eu nymˇgoˇ\\nLoꞈ-eu nymˇgoˇ (Dzaw ngeh zmˬ-eu dmˬ) | Oeˬ siˬ ba la 2019\\nREAD IN Abua Acholi Afrikaans Aja Akha Albanian Altai Alur American Sign Language Amharic Amis Angolan Sign Language Arabic Argentinean Sign Language Armenian Aukan Australian Sign Language Aymara Azerbaijani Azerbaijani (Cyrillic) Baoule Bashkir Bassa (Cameroon) Batak (Karo) Batak (Simalungun) Batak (Toba) Belize Kriol Biak Bicol Bislama Bolivian Sign Language Boulou Brazilian Sign Language British Sign Language Bulgarian Cakchiquel (Western) Cambodian Catalan Cebuano Changana (Mozambique) Chavacano Chichewa Chin (Hakha) Chinese Cantonese (Traditional) Chinese Mandarin (Simplified) Chinese Mandarin (Traditional) Chinese Sign Language Chitonga Chitonga (Malawi) Chitonga (Zimbabwe) Chitumbuka Chiyao Chokwe Chol Chopi Chuabo Chuukese Chuvash Cibemba Cinyanja Colombian Sign Language Croatian Croatian Sign Language Cuban Sign Language Czech Czech Sign Language Damara Dangme Danish Dayak Ngaju Digor Douala Drehu Dutch Ecuadorian Sign Language Edo Efik English Esan Estonian Ewe Fijian Filipino Sign Language Finnish Finnish Sign Language Fon French French Sign Language Ga Garifuna Georgian German German Sign Language Gitonga Greek Greek Sign Language Greenlandic Guadeloupean Creole Guarani Gujarati Gun Haitian Creole Hausa Hebrew Herero Hiligaynon Hindi Hiri Motu Hmong (White) Hungarian Hungarian Sign Language Ibinda Icelandic Igbo Iloko Indian Sign Language Indonesian Indonesian Sign Language Isoko Italian Italian Sign Language Japanese Japanese Sign Language Javanese Jula Kabiye Kabuverdianu Kachin Kannada Karen (S'gaw) Kazakh Kazakh (Arabic) Kekchi Kikamba Kikaonde Kikongo Kikuyu Kiluba Kimbundu Kinyarwanda Kipende Kirghiz Kiribati Kirundi Kisi Kisonge Kongo Korean Korean Sign Language Krio Kurdish Kurmanji Kurdish Kurmanji (Caucasus) Kurdish Kurmanji (Cyrillic) Kwangali Kwanyama Kyangonde Lahu Laotian Latvian Lenje Lhukonzo Lingala Lithuanian Lomwe Low German Luganda Lunda Luo Luvale Macedonian Macua Makhuwa-Meetto Malagasy Malawi Sign Language Malay Malayalam Maltese Mam Mambwe-Lungu Mapudungun Marathi Marshallese Mauritian Creole Maya Mazatec (Huautla) Mbunda Mexican Sign Language Mingrelian Mixe (North Central) Mixtec (Guerrero) Mizo Mongolian Moore Motu Myanmar Nahuatl (Central) Nahuatl (Guerrero) Nahuatl (Huasteca) Nahuatl (Northern Puebla) Ndau Ndebele Ndebele (Zimbabwe) Ndonga Nepali Ngabere Ngangela Nias Niuean Norwegian Nyaneka Nyungwe Nzema Okpe Oromo Ossetian Otetela Palauan Pangasinan Papiamento (Curaçao) Persian Peruvian Sign Language Pidgin (West Africa) Polish Polish Sign Language Ponapean Portuguese Portuguese (Portugal) Punjabi Quebec Sign Language Quechua (Ancash) Quechua (Ayacucho) Quechua (Bolivia) Quechua (Cuzco) Quichua (Chimborazo) Quichua (Imbabura) Rarotongan Romanian Romanian Sign Language Romany (Macedonia) Romany (Macedonia) Cyrillic Romany (Serbia) Romany (Southern Greece) Ronga Runyankore Russian Russian Sign Language Rutoro Samoan Sangir Sango Saramaccan Sena Sepedi Sepulana Serbian (Cyrillic) Serbian (Roman) Sesotho (Lesotho) Sesotho (South Africa) Setswana Seychelles Creole Shona Sidama Silozi Sinhala Slovak Slovak Sign Language Slovenian Solomon Islands Pidgin South African Sign Language Spanish Spanish Sign Language Sranantongo Sunda Swahili Swahili (Congo) Swati Swedish Tagalog Tahitian Taiwanese Sign Language Tajiki Tamil Tarascan Tatar Telugu Tetun Dili Thai Thai Sign Language Tigrinya Tiv Tlapanec Tojolabal Tok Pisin Tongan Totonac Tshiluba Tshwa Tsonga Turkish Turkmen Tuvaluan Twi Tzeltal Tzotzil Uighur (Arabic) Uighur (Cyrillic) Ukrainian Umbundu Urdu Urhobo Uruund Uzbek Venda Vietnamese Wallisian Waray-Waray Wayuunaiki Welsh Wolaita Xhosa Yapese Yoruba Zande Zapotec (Isthmus) Zulu\\nDzaw-eu gaˇ kawˆ 17\\nHaiˬ-eu yaw sahˇ deuˬ nehˬ-ehˇ deuˆ-eu g’aˇ duˬ, Yeˬhawˇbaˬ neh bi caw ba\\n‘Aˬ dui haiˬ dui dui-eu mˬ taˆ-euˬ yaw sahˇ pyeuꞈ-eu uˆ lahˇ-eu deuˬ-ahˇ deuˆ ceh ceh luꞈ-eu ma.’—Eˇpeˇsu 6:12.\\nDawˬ caˇ 55 Aˬ yawꞈ maꞈ-ahˇ taˬ guˆ\\n1. Eˇpeˇsu 6:10-13-ahˇ ehˇ-eu loꞈ-ehˇ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui-ahˇ gaˬ dui dui-eu lehˇ aˬ joˆ-ehˇ siˬ laˇ-eu nga?\\nYeˬhawˇbaˬ aˬ dui-ahˇ muiˇ-eu deuˬ nehˬ-ehˇ deuˆ ceh ceh nya ni caw ba nehˬ-eu heu naˇ, aˬ dui-ahˇ gaˬ dui dui-eu miˇ neh meh. Aˬ dui-ahˇ muiˇ-eu daˬ ma deuˬ naˇ, Saˬdaˬ hawˇ-eu nehꞈ deuˬ pyeuꞈ meh. Yeˬhawˇbaˬ muiˇ-eu heu deuˬ-ahˇ yahˇ lehˇ saˇ tiˇ biꞈ-awˇ, aˬ dui aˬ yawꞈ maꞈ nehˬ-ehˇ deuˆ nya-eu g’aˇ duˬ loˬ-eu jeˬ biꞈ nehˬ taˬ-euˬ meh. (Eˇpeˇsu 6:10-13-ahˇ gui.) Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ g’oe-awˇ aˬ yawꞈ neh bi caw ba naˇ, Nehꞈ Saˬdaˬ-ahˇ deuˆ g’aˬ nya-awˇ, kuiˇ laꞈ Pawˇluˆ loꞈ-ehˇ nui k’aˬ tsmˬ nya-eu meh. Pawˇluˆ “Miˬyehˇ aˬ dui jawˇ paw pyawˬ naˇ, aˬ dui-ahˇ aˬ suˇ g’aˬ paˇ ciˬ daˬ laˇ peuˬ nmˇ” lehˇ ehˇ-eu meh.—Loˇmaˆ 8:31.\\n2. Aˬ dui heu kawˆ laꞈ k’oeˇ aˬ jeˬ-euˬ gaˇ kawˆ ja sawˇ nga?\\n2 Aˬ dui maˇ diˇ Ka li zaˬ pyeuꞈ-eu miˇ neh Saˬdaˬ hawˇ-eu nehꞈ-eu gaˇ kawˆ-ahˇ teu naˆ naˆ-ehˇ nui ma ahˇ-eu maˬ loˬ-a. Aˬ dui yaw k’aˆ-ehˇ nui ma ahˇ paˬ-ehˇ g’eh-eu jeˬ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ-euˬ gaˇ kawˆ-ahˇ dzaw-awˇ aˬ yawꞈ-euˬ gaˇ mˇ-eu heu meh. (Ja ceuˬ 25:5) Ehˇ k’awꞈ aˬ dui Saˬdaˬ aˬ jeˬ jeˇ jahˇ nga lehˇ ya siˬ nya-eu meh. Aˬ jeˬ miˇ neh nga? Aˬ yawꞈ-euˬ muˇ juˇ-ahˇ maˬ tawˆ leˇ-eu g’aˇ duˬ meh. (2 Gawˇliˬtu 2:11) Heu kawˆ laꞈ k’oeˇ aˬ dui Saˬdaˬ hawˇ-eu nehꞈ deuˬ tsawˇ haˬ zaˬ-ahˇ myaˬ tiˬ paˆ aˬ joˆ-ehˇ muˇ juˇ juˇ nga lehˇ haw-awˇ, aˬ dui aˬ yawꞈ maꞈ-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ g’aˬ leˇ nya nga lehˇ jiˇ ja sawˇ ma.\\nNehꞈ deuˬ tsawˇ haˬ-ahˇ muˇ juˇ aˬ joˆ-ehˇ juˇ-eu nga?\\n3-4. (a) Maw loˬ ja maw heu naˇ aˬ jeˬ nga? (b) Maw loˬ ja maw-euˬ gaˇ kawˆ aˇ naˆ ni iˇ byaˆ taˬ-euˬ nga?\\n3 Saˬdaˬ hawˇ-eu nehꞈ deuˬ tsawˇ haˬ zaˬ-ahˇ muˇ juˇ juˇ-eu g’aˇ duˬ aˬ yawꞈ maꞈ zmˬ-eu daˬ ma hmˬ naˇ, maw loˬ ja maw pyeuꞈ meh. Maw loˬ ja maw-ahˇ zmˬ-eu deuˬ naˇ, tsawˇ haˬ zaˬ maˬ siˬ maˬ jahˇ nya-eu jeˬ-ahˇ jahˇ nya meh lehˇ ehˇ-eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, tiˬ g’aˬ na aˬ guiˇ-euˬ gaˇ kawˆ-ahˇ neh maˬ ehˇ, laꞈ kawˆ haw gaˇ neh maˬ ehˇ, mehˬ hu paw-euˬ gaˇ kawˆ-ahˇ ehˇ nehˬ nya ma lehˇ ehˇ-awˇ, tiˬ deuˬ na naˇ, nyiˇ paˬ shaˆ ma-ahˇ g’oe-awˇ, shiˇ-euˬ deuˬ nehˬ-ehˇ ngehˬ cawˬ-eu meh. K’oeˇ naˇ, ja maw maw nya-eu nui deuˬ jiˇ jawˇ-eu meh. *\\n4 Maw loˬ ja maw-euˬ gaˇ kawˆ aˇ naˆ ni iˇ byaˆ taˬ-euˬ nga? Laˇteꞈ Aˬmeˬliˇkaˬ hawˇ-eu Kehˇ-leˇbi-yamˬ paw-euˬ 18 miˇ k’ahˬ-ahˇ naˇ haˬ tseˇ haw ngeh, tsawˇ haˬ deuˬ 3 bymˇ laꞈ k’oeˇ 1 bymˇ naˇ, nehꞈ toˇ toˇ-eu, nyiˇ paˬ shaˆ ma, boeˇ mawˬ, heu deuˬ-ahˇ jah gaˇ ya mawˇ-awˇ, nehꞈ deuˬ nehˬ-ehˇ ngehˬ cawˬ nya meh lehˇ jah-eu deuˬ k’awꞈ teu myaˆ ni jawˇ-eu meh. Ehˇpa-li kaˆ paw-euˬ 18 miˇ k’ahˬ-ahˇ naˇ haˬ tseˇ-euˬ nyaˆ taꞈ tiˬ hmˬ-ahˇ jiˇ, aˬ yawꞈ maꞈ neh naˇ haˬ-euˬ tsawˇ haˬ myaˬ ni, nyiˇ paˬ shaˆ ma-ahˇ jah nga lehˇ ehˇ-eu meh. Teu miˇ neh aˬ dui aˬ geu gaˇ jawˇ k’awꞈ, maw loˬ ja maw maw-eu jeˬ-ahˇ ya yahˇ-eu meh. Maˇ diˇ naˇ Saˬdaˬ nymˬ-mˇ “miˇ tsa�� zaˬ dawˬ tawˆ luꞈ-ahˇ” muˇ juˇ juˇ tawˆ-eu lehˇ leh jeh luꞈ-eu meh.—Pah mehˬ-eu 12:9.\\n5. Yeˬhawˇbaˬ maw loˬ ja maw maw-eu jeˬ-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ noeˬ-eu nga?\\n5 Yeˬhawˇbaˬ “yaw tsaˬ yaw dawˇ-euˬ Miˬyehˇ” pyeuꞈ meh. (Ja ceuˬ 31:5, Yaw shawˇ Yehˇ boꞈ 2018) Yeˬhawˇbaˬ maw loˬ ja maw maw-eu jeˬ-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ noeˬ-eu nga? Aˬ yawꞈ gaˇ kawˆ heu-ahˇ bye dui dui-eu meh. Yeˬhawˇbaˬ Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ-ahˇ “Yawˬ ha-euˬ aˬ buˇ aˬ li-ahˇ lawˇ duˬ k’oeˇ taˆ dzah puiˆ-awˇ naw maꞈ maˬ ya lawˇ-a. Ja maw maw-eu maˬ ehˇ, mah loˬ loˬ-eu maˬ ehˇ, nyiˇ paˬ shiˇ-eu maˬ ehˇ, shiˇ dzeuˇ-euˬ tsawˇ haˬ-euˬ yaw sahˇ nehˬ-ehˇ mehˬ bawˬ mˇ-eu maˬ ehˇ, naw maꞈ-euˬ tsawˇ haˬ deuˬ maˬ ya bi jahˇ-a. Jawꞈ dui dui-eu gaˇ heu deuˬ mˇ-eu tsawˇ haˬ-ahˇ, naw maꞈ-euˬ Miˬyehˇ pyeuꞈ-eu Sahˬpaˬ Miˬyehˇ bye dui dui-eu meh” lehˇ ehˇ nehˬ-euˬ meh. (Dawˬmehˬmehˬ-eu 18:10-12) Ka li zaˬ deuˬ Yeˬhawˇbaˬ neh Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ-ahˇ biꞈ-euˬ Zahˇ sahˇ k’oꞈ uˬ moˆ maˬ jawˇ k’awꞈ, Yeˬhawˇbaˬ maw loˬ ja maw-ahˇ bye luꞈ-a siˬ lehˇ aˬ dui siˬ nya ma.—Maˬlaˬkiˇ 3:6.\\n6. (a) Saˬdaˬ maw loˬ ja maw neh tsawˇ haˬ-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ laˆ cawˆ-eu nga? (b) Dawˬtsoˆ 9:5-ahˇ haw ngeh, shiˇ-euˬ deuˬ aˬ joˆ-ehˇ g’eh-eu nga?\\n6 Saˬdaˬ maw loˬ ja maw maw-eu jeˬ neh tsawˇ haˬ-ahˇ laˆ cawˆ meh lehˇ Yeˬhawˇbaˬ siˬ nya-eu miˇ neh, teu nehˬ-ehˇ taˬ taꞈ leˇ lehˇ aˬ dui-ahˇ saˇ tiˇ biꞈ-eu meh. Saˬdaˬ tsawˇ haˬ shiˇ naˇ, saꞈ laˇ tiˬ gaˇ na jawˇ iˇ meh lehˇ myawꞈ-awˇ, gaˇ kawˆ nui deuˬ-ahˇ myawꞈ-eu g’aˇ duˬ, maw loˬ ja maw-ahˇ zmˬ-eu meh. (Dawˬtsoˆ 9:5-ahˇ gui.) K’oeˇ uˬ taꞈ, aˬ yawꞈ tsawˇ haˬ deuˬ-ahˇ laˆ guˆ-awˇ, Miˬyehˇ nehˬ-ehˇ bi kaˬ iˇ-eu g’aˇ duˬ jiˇ zmˬ-eu meh. Aˬ yawꞈ maw loˬ ja maw mˇ-eu deuˬ-ahˇ, Miˬyehˇ-ahˇ maˬ bi g’oe ni haiˬ-eu yaw sahˇ deuˬ-ahˇ bi g’oe mawꞈ-eu meh.\\nAˬ dui haiˬ-eu yaw sahˇ deuˬ-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ deuˆ ceh ceh nya-eu nga?\\n7. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui-ahˇ aˬ jeˬ ehˇ nehˬ laꞈ-eu nga?\\n7 Laꞈ taˆ ehˇ dzeuˇ-euˬ loꞈ-ehˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui-ahˇ Saˬdaˬ hawˇ-eu nehꞈ deuˬ-euˬ muˇ juˇ-ahˇ maˬ bi tawˆ leˇ-eu g’aˇ duˬ, aˬ dui siˬ nya paˬ-ehˇ g’eh-eu jeˬ ehˇ nehˬ taˬ-euˬ meh. Aˬ dui Saˬdaˬ hawˇ-eu nehꞈ deuˬ nehˬ-ehˇ deuˆ nya-eu g’aˇ duˬ, aˬ dui jahˇ nya-eu tiˬ jeˬ na-ahˇ ja sawˇ ma.\\n8. (a) Aˬ dui haiˬ-eu yaw sahˇ nehˬ-ehˇ deuˆ nya-eu aˇ yeˇ k’aˇ huiˬ dzehˬ-eu jeˬ naˇ aˬ jeˬ nga? (b) Ja ceuˬ 146:4 shiˇ-eu gaˇ kawˆ-ahˇ Saˬdaˬ mehˬ bahˬ-eu jeˬ-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ pah mehˬ-eu nga?\\n8 Jaˇliꞈ-ahˇ gui-awˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ. Heu naˇ aˬ dui haiˬ-eu yaw sahˇ-euˬ muˇ juˇ-ahˇ maˬ tawˆ leˇ-eu g’aˇ duˬ, aˬ dui mˇ nya-eu jeˬ laꞈ k’oeˇ neh aˇ yeˇ k’aˇ huiˬ-eu jeˬ pyeuꞈ meh. Jaˇliꞈ heu naˇ, Saˬdaˬ-euˬ lahˇ ju-ahˇ pah mehˬ nya-eu taˆ-eu mi cehˇ-ahˇ duˇ-eu meh. (Eˇpeˇsu 6:17) Yaw jeˬ ma jeˬ, shiˇ-euˬ tsawˇ haˬ nehˬ-ehˇ ngehˬ cawˬ nya meh lehˇ jah-eu heu naˇ, jaˬ myawꞈ dawˬ pyeuꞈ meh lehˇ Jaˇliꞈ ehˇ-eu meh. (Ja ceuˬ 146:4-ahˇ gui.) K’oeˇ naˇ Jaˇliꞈ-ahˇ mehˬ hu paw-euˬ gaˇ kawˆ-ahˇ maˇ jawˆ ni ehˇ nehˬ nya-eu naˇ, Yeˬhawˇbaˬ tiˬ g’aˬ tehꞈ meh lehˇ jiˇ paˇ ehˇ taˬ-euˬ meh. (Iˇsaˬyaˇ 45:21; 46:10) Aˬ dui aˬ myah luꞈ Jaˇliꞈ gui-awˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ naˇ, haiˬ-eu yaw sahˇ deuˬ muˇ juˇ juˇ laˇ ngeh, maˬ tawˆ leˇ-eu uˬ taꞈ, haw jiˇ maˬ haw cawˬ nahˇ-a.\\n9. Aˬ dui maˬ ya gm leˇ-eu maw loˬ ja maw nehˬ-ehˇ taꞈ-eu aˬ jeˬ jeˇ jaˆ-eu nga?\\n9 Maw loˬ ja maw nehˬ-ehˇ taꞈ-eu yawˬ jeˬ na luꞈ-ahˇ maˬ mˇ. Aˬ dui maˇ diˇ Ka li zaˬ pyeuꞈ-eu miˇ neh, maw loˬ ja maw nehˬ-ehˇ taꞈ-eu aˬ geu jeˬ-ahˇ maˬ kaˬ maˬ ya mˇ-a. Yaw jeˬ ma jeˬ, aˬ dui nyiˇ paˬ shaˆ ma jawˇ gaˇ maˬ iˇ-eu uˬ taꞈ, shiˇ-euˬ tsawˇ haˬ deuˬ nehˬ-ehˇ jiˇ maˬ ngehˬ cawˬ. Dzeuˇ yaꞈ-euˬ kawˆ-ahˇ aˬ dui neh ya dzaw-euˬ loꞈ-ehˇ, shiˇ-euˬ tsawˇ haˬ saꞈ laˇ dehꞈ luꞈ-a siˬ lehˇ jah-awˇ, tsawˇ haˬ shiˇ ngeh jahˇ-eu zahˇ deuˬ-ahˇ aˬ dui maˬ gm leˇ. K’oeˇ naˇ, mehˬ hu paw-euˬ gaˇ kawˆ-ahˇ siˬ nya-eu g’aˇ duˬ, aˬ dui aˬ guiˇ-euˬ gaˇ kawˆ-ahˇ haw-eu maˬ ehˇ, ja maw maw-eu maˬ ehˇ, heu deuˬ-ahˇ maˬ jahˇ. (Iˇsaˬyaˇ 8:19) Toˆ-ehˇ jahˇ-eu teu naˇ, guˆ dui dui laˇ paˬ-ehˇ g’eh-awˇ, aˬ dui Saˬdaˬ hawˇ-eu nehꞈ deuˬ nehˬ-ehˇ do lehˇ ngehˬ cawˬ luꞈ-eu jeˬ pyeuꞈ meh lehˇ aˬ dui siˬ nya-eu ma.\\nDahˬ beh-euˬ Ka li zaˬ-ahˇ dzaw geuꞈ-awˇ, maw loˬ ja maw nehˬ-ehˇ taꞈ-eu myawˬ gahˬ yawˬ jeˬ na luꞈ-ahˇ laˆ cawˆ jiˇ. K’oeˇ naˇ aˬ dui haw-eu jeˬ, zmˬ-eu jeˬ, naˇ haˬ-eu jeˬ, maw loˬ ja maw nehˬ-ehˇ maˬ ya bi taꞈ leˇ (Aˇ deuˆ 10-12-ahˇ haw)\\n10-11. (a) Dahˬ beh-euˬ Ka li zaˬ deuˬ yaw tsaˬ yaw dawˇ-ahˇ ya dzaw siˬ ngeh aˬ yawꞈ maꞈ aˬ jeˬ jahˇ-euˬ nga? (b) 1 Gawˇliˬtu 10:21-ahˇ haw ngeh, aˬ dui aˬ yawꞈ maꞈ-ahˇ aˬ jeˬ miˇ neh dzaw geuꞈ paˬ-ehˇ g’eh-awˇ, aˬ joˆ-ehˇ dzaw geuꞈ nya-eu nga?\\n10 Maw loˬ ja maw nehˬ-ehˇ taꞈ-eu myawˬ gahˬ-ahˇ laˆ cawˆ. Dahˬ beh-euˬ Ka li zaˬ saˇ ka-ahˇ Eˇpeˇsu meuˬ-ahˇ jawˇ-eu tiˬ g’aˬ na, maw loˬ ja maw nehˬ-ehˇ taꞈ haw-euˬ meh. Ehˇ k’awꞈ aˬ yawꞈ maꞈ yaw tsaˬ yaw dawˇ-ahˇ ya siˬ nya ngeh tiˬ jawˇ, tiˬ jeˬ paˬ taˆ lehˇ jahˇ-euˬ meh. Jaˇliꞈ aˬ yawꞈ maꞈ, “Maw loˬ loˬ-eu tsawˇ haˬ deuˬ k’awꞈ, yawˬ ha-euˬ maw loˬ sahˬ boꞈ deuˬ baꞈ uiˬ jiˇ-awˇ, miˇ k’ahˬ zaˬ dawˬ tawˆ luꞈ mehˬ shi miˬ dzaˬ keuˬ dzeh-euˬ meh” lehˇ ehˇ-eu meh. (G’aˬk’ehˇ 19:19) Aˬ yawꞈ maꞈ haiˬ-eu yaw sahˇ deuˬ nehˬ-ehˇ deuˆ ceh ceh-eu g’aˇ duˬ, aˬ yawꞈ maꞈ k’aˇ jahˇ nya-eu jeˬ jahˇ-euˬ meh. Maw loˬ ja maw nehˬ-ehˇ taꞈ-eu sahˬ boꞈ paˇ dmˬ deuˬ, poeˬ dui dui-eu k’awꞈ, aˬ yawꞈ maꞈ aˬ cawˬ-ahˇ maˬ biꞈ nehˬ ni, maˬ ahˬ dzaˬ ni, dawˬ tawˆ luꞈ laˆ cawˆ jiˇ-euˬ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ sahˬ boꞈ paˇ dmˬ-euˬ aˇ poeˬ-ahˇ naˆ maˬ tseˇ, Yeˬhawˇbaˬ nui k’ahˇ shiˇ-eu jeˬ-ahˇ geuꞈ mawꞈ-eu meh.\\n11 Aˬ dui dahˬ beh-euˬ Ka li zaˬ teu deuˬ-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ dzaw geuꞈ nya-eu nga? Maw loˬ ja maw nehˬ-ehˇ taꞈ-eu myawˬ gah dawˬ tawˆ luꞈ-ahˇ laˆ cawˆ jiˇ-eu teu naˇ, nui gahˇ ahˇ-eu jeˬ pyeuꞈ meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, k’oeˇ jeˬ heu jeˬ maˬ bi guˬ laˇ-eu lehˇ geuꞈ-eu aˬ geu jeˬ-ahˇ maˬ kaˬ, laˆ cawˆ-eu heu meh.—1 Gawˇliˬtu 10:21-ahˇ gui.\\n12. Aˬ dui gui-eu jeˬ, naˇ haˬ-eu jeˬ haw-eu jeˬ, heu deuˬ-ahˇ tseˇ ngeh yawˬ ha-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ ya naˇ haˬ-eu nga?\\n12 Aˬ dui gui-eu jeˬ, naˇ haˬ-eu jeˬ, haw-eu jeˬ, heu deuˬ-ahˇ yahˇ. Yawˬ ha-ahˇ heu loꞈ-ehˇ naˇ haˬ, ‘Ngaˬ neh paˇ dmˬ laꞈ k’oeˇ hawˇ-eu iˇteuꞈnehꞈ laꞈ k’oeˇ gui-euˬ gaˇ kawˆ maˬ ehˇ, ngaˇ naˇ haˬ-euˬ dawˬ caˇ hawˇ-eu haw-eu tiˬbiˬ maˬ ehˇ, mui-euˬ biˬdiˬoˬ keˆ maˬ ehˇ, nehꞈ nehˬ-ehˇ taꞈ-eu gaˇ kawˆ pyeuꞈ ngaˇ laˬ? Ngaˇ g’aˬ naˬ naˬ ngeh jahˇ-eu jeˬ maw loˬ ja maw nehˬ-ehˇ maˬ ehˇ, shiˬ dawˇ-eu nehꞈ, nehꞈ nehꞈ pyeuꞈ, heu deuˬ nehˬ-ehˇ maˬ ehˇ, tsawˇ haˬ maˬ jahˇ nya-eu baoˬ nehˬ-ehˇ maˬ ehˇ, taꞈ ngaˇ laˬ? Gaˇ kawˆ teu deuˬ-ahˇ tiˬ jeˬ guˆ laˇ paˬ-ehˇ maˬ g’eh ni jahˇ doˆ leꞈ ngaˬ laˬ?’ Maˇ diˇ naˇ tsawˇ haˬ neh noeˬ doˆ-awˇ jahˇ-euˬ yawˬ jeˬ na luꞈ maw loˬ ja maw nehˬ-ehˇ taꞈ-eu maˬ ngeuˇ-a. Nawˇ gaˇ kawˆ heu deuˬ-ahˇ tseˇ mˇ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ bye-eu aˬ geu jeˬ-ahˇ maˬ kaˬ maˬ bi taꞈ leˇ-eu g’aˇ duˬ, yaw muiˬ-ehˇ ya tseˇ-eu meh. Aˬ dui k’aˇ g’eh nya gaˇ neh “Miˬyehˇ mehˬ shi . . . nui ma aˬ myah luꞈ shawˇ jehˆ ni jaˆ ni leh jeh luꞈ-eu ma.”—G’aˬk’ehˇ 24:16. *\\n13. Aˬ dui aˬ jeˬ maˬ jahˇ ni ya yahˇ-eu nga?\\n13 Nehꞈ-euˬ gaˇ kawˆ taˬ ja. Aˬ dui gaˇ kawˆ heu nehˬ-ehˇ taꞈ leˇ-awˇ Yeˬsuˇ-ahˇ dzaw geuꞈ mawꞈ-eu ma. (1 Beˬtuˆluˆ 2:21) Aˬ yawꞈ miˇ tsaˬ k’oeˇ taˆ-ahˇ maˬ oe ngeh, mˬ k’oeˇ taˆ jawˇ-awˇ, Saˬdaˬ hawˇ-eu nehꞈ deuˬ-euˬ gaˇ kawˆ-ahˇ yaw muiˬ-ehˇ siˬ nya-eu meh. Ehˇ k’awꞈ Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ maꞈ neh mˇ-euˬ jeˬ-ahˇ yaw k’aˆ-ehˇ maˬ ngehˬ keuˆ-a. Yeˬsuˇ Saˬdaˬ-euˬ gaˇ kawˆ ja nehˬ-eu maˬ ngeuˇ-eu, Yeˬhawˇbaˬ-euˬ gaˇ kawˆ saˇ kiˇ kamˬ mawꞈ-eu meh. Aˬ dui Yeˬsuˇ-ahˇ dzaw geuꞈ-awˇ, nehꞈ nehˬ-ehˇ taꞈ-eu gaˇ kawˆ ja-eu maˬ ehˇ, biˇ k’awˬ-eu maˬ ehˇ, sha tawꞈ-eu maˬ ehˇ, teu loꞈ-ehˇ maˬ jahˇ. Aˬ dui toˆ-ehˇ jahˇ ngeh to-aˬ, Jaˇliꞈ-euˬ yaw tsaˬ yaw dawˇ nehˬ-ehˇ taꞈ leˇ-awˇ, ‘naˇ haˬ muiˬ-eu dawˬ kawˬ deuˬ aˬ dui-euˬ nui ma laꞈ k’oeˇ byah luꞈ-awˇ’ ya ngehˬ doˆ leꞈ-eu meh.—Ja ceuˬ 45:1.\\nAˬ dui haiˬ-eu yaw sahˇ deuˬ-ahˇ guˆ-eu maˬ loˬ. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ Yeˬhawˇbaˬ hawˇ-eu Yeˬsuˇ uˬ taꞈ, mˬ taˆ g’aˬ k’ehˇ deuˬ jiˇ aˬ yawꞈ maꞈ naˆ maˬ tseˇ baoˬ ahˇ dzehˬ (Aˇ deuˆ 14-15-ahˇ haw) *\\n14-15. (a) Aˬ dui haiˬ-eu yaw sahˇ deuˬ-ahˇ aˬ jeˬ miˇ neh guˆ-eu maˬ loˬ nga? (b) Nymˬ-mˇ iˬ nah Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ-euˬ tsawˇ haˬ-ahˇ uˆ kaˬ uˆ lahˇ nehˬ luꞈ-eu lehˇ siˬ laˇ-eu aˬ jeˬ jeˇ jaˆ-eu nga?\\n14 Haiˬ-eu yaw sahˇ deuˬ-ahˇ taˬ guˆ. Nymˬ-mˇ iˬ nah aˬ dui-ahˇ maˬ muiˬ-eu gaˇ kawˆ pyeuꞈ laˇ nya meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, maˬ noeˬ gaˇ laˆ tahˬ laˆ naˇ laˇ nya-awˇ, naˇ gawˇ naˇ laˇ nya-eu uˬ taꞈ, ja pyuˬ ni k’awꞈ shiˇ laˇ nya-eu meh. Ehˇ k’awꞈ aˬ dui gaˇ kawˆ heu deuˬ maˬ mawˇ laˇ-eu haiˬ-eu yaw sahˇ heu deuˬ neh bi pyeuꞈ laˇ ngaˬ lehˇ maˬ ya noeˬ-a. Jaˇliꞈ-ahˇ “tsawˇ haˬ yawˬ g’aˬ na luꞈ-ahˇ maˬ noeˬ taˬ-euˬ aˇ yamˬ-ahˇ maˬ noeˬ taˬ-euˬ jeˬ pyeuꞈ laˇ nya-eu meh” lehˇ ehˇ taˬ-euˬ meh. (Dawˬtsoˆ 9:11, MS) Ye��hawˇbaˬ Saˬdaˬ neh Yawˇbaˆ-ahˇ maˬ bi sehꞈ-euˬ gaˇ haw ngeh, nehꞈ teu deuˬ naˆ maˬ tseˇ baoˬ ahˇ-eu lehˇ siˬ laˇ-eu meh. (Yawˇbaˆ 2:6) Moˇseˬ-euˬ saˇ ka-ahˇ Yeˬhawˇbaˬ Iˇjiˇtuˆ miˇ k’ahˬ-ahˇ-euˬ mah loˬ nya-eu deuˬ naˆ maˬ tseˇ baoˬ ahˇ-eu lehˇ bi siˬ-euˬ meh. (Doˆ-iˇ-eu 8:18; 9:11) Yeˬsuˇ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ baoˬ za-awˇ, Saˬdaˬ hawˇ-eu nehꞈ deuˬ-ahˇ miˇ tsaˬ k’oeˇ taˆ teh ka leꞈ-euˬ gaˇ haw ngeh, Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ maꞈ naˆ maˬ tseˇ baoˬ ahˇ-eu lehˇ siˬ laˇ-eu meh. G’awˬ myahˇ maˬ g’eh-ehˇ, aˬ yawꞈ maꞈ naꞈ suiˇ ni g’eh-eu duˬ k’ahˬ-ahˇ bi biˬ ahˇ-awˇ, tiˬ g’aˬ-ahˇ-iˬ yaw doeˇ maˬ paˇ jahˇ laˇ nya meh.—Pah mehˬ-eu 12:9; 20:2, 3.\\n15 Nymˬ-mˇ iˬ nah Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ-euˬ tsawˇ haˬ deuˬ-ahˇ uˆ kaˬ uˆ lahˇ nehˬ luꞈ-eu lehˇ siˬ laˇ-eu yaw myaˬ jeˬ jaˆ-eu meh. Shaˇ noeˬ haw sheˇ, aˬ dui miˇ k’ahˬ doe ni yaw tsaˬ yaw dawˇ tsaꞈ gaˬ-awˇ mehˬ luꞈ-eu ma. (Maꞈtehˬ 28:19, 20) Teu naˇ, aˬ dui Saˬdaˬ neh mˇ-euˬ jeˬ-ahˇ pah mehˬ-eu jeˬ pyeuꞈ-eu miˇ neh, aˬ yawꞈ aˬ dui-ahˇ laˆ naˬ nya law nmˇ-aˬ laˆ naˬ dzeuˇ-euˬ meh. Heu gaˇ haw ngeh aˬ yawꞈ maˬ jahˇ nya-eu miˇ neh ngaˇ-a lehˇ siˬ laˇ-eu meh. Teu miˇ neh aˬ dui haiˬ-eu yaw sahˇ deuˬ-ahˇ guˆ-eu maˬ loˬ-a. Aˬ dui “miˇ tsaˬ dawˬ tawˆ luꞈ-ahˇ Sahˬpaˬ Miˬyehˇ yaw muiˬ paˬ-ehˇ haw luꞈ-awˇ, aˬ yawꞈ-ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ-eu deuˬ-ahˇ g’aˬ biꞈ luꞈ-eu meh” lehˇ siˬ nya-eu ma. (2 Laˬsaˬbaˬ 16:9) Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ naˇ, haiˬ-eu yaw sahˇ deuˬ aˬ dui-ahˇ mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ cawˆ iˇ ni maˬ jahˇ nya-a.\\nYeˬhawˇbaˬ neh bi caw ba-eu deuˬ-euˬ guiˬ lahˬ\\n16-17. Haiˬ-eu yaw sahˇ deuˬ nehˬ-ehˇ deuˆ ceh ceh-eu g’aˇ duˬ, aˬ jeˬ miˇ neh nui k’aˬ ya ahˇ nga lehˇ yaw jeˬ ma jeˬ ehˇ haw.\\n16 Haiˬ-eu yaw sahˇ deuˬ nehˬ-ehˇ deuˆ ceh ceh-eu g’aˇ duˬ nui k’aˬ ya ahˇ-eu meh. Aˬ dui-ahˇ yaw muiˬ noeˬ-eu cawˬ hawˇ-eu yuiꞈ nyiˇ deuˬ aˬ dui aˬ yawꞈ maꞈ nehˬ-ehˇ maˬ gm leˇ-eu miˇ neh, tiˬ jeˬ paˬ guˬ laˇ gaˇ guˆ ngeh ngehˬ-ehˇ dzehˬ nui k’aˬ ya ahˇ-eu meh. Yeˬhawˇbaˬ nui k’aˬ ahˇ-eu deuˬ-ahˇ guiˬ lahˬ biꞈ meh. Gaˬnaˬ miˇ k’ahˬ-ahˇ-euˬ mehˇ nmˇ aˬ buˇ pyeuꞈ-eu Ehˇliˇkaꞈ-euˬ gaˇ kawˆ-ahˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Aˬ yawꞈ Jaˇliꞈ dzaw ngeh 21 k’oꞈ k’awˆ-awˇ, aˬ yawꞈ-euˬ aˬ da naˇ shaˆ ma pyeuꞈ-eu miˇ neh, aˬ yawꞈ maw loˬ ja maw-euˬ gaˇ kawˆ nehˬ-ehˇ maˬ taꞈ ni jawˇ-eu yaw shaˬ meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, shiˇ dzeuˇ-euˬ poeˬ piˬ deuˬ-ahˇ damˬ nehˬ-euˬ shaˬ jiˇ-ahˇ ya dzaˬ-eu meh. Ehˇliˇkaꞈ maˬ dzaˬ-eu miˇ neh, nymˇ jiˇ laꞈ k’oeˇ-euˬ deuˬ aˬ yawꞈ-ahˇ poeˬ piˬ deuˬ-ahˇ yaw zeu maˬ baw nga lehˇ ehˇ-eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ poeˬ piˬ deuˬ-euˬ saꞈ laˇ aˬ yawꞈ maꞈ-ahˇ tsawˇ uˬ bi uˬ iˇ-awˇ, bi naˇ bi gawˇ laˇ-a lehˇ jah-eu meh.\\n17 Ehˇliˇkaꞈ-euˬ nymˇ jiˇ aˬ yawꞈ-ahˇ zahˇ heu-ahˇ mˇ caw ni ka tiˇ-eu meh. Ehˇ k’awꞈ Ehˇliˇkaꞈ maˬ mˇ caw-eu miˇ neh iˇ kahˇ-ahˇ neh bi teh doˆ-euˬ meh. Mehˇ nmˇ tiˬ g’aˬ na neh Ehˇliˇkaꞈ-ahˇ aˬ yawꞈ maꞈ-euˬ iˇ kahˇ-ahˇ bi jawˇ laˇ-euˬ meh. Yeˬhawˇbaˬ guiˬ lahˬ biꞈ-eu miˇ neh, aˬ yawꞈ nymˇ jiˇ yaw shuiꞈ baw laˇ-awˇ, mehˇ nmˇ dmˇ ma-ahˇ duˇ-eu nui jah paw-euˬ mehˇ nmˇ deuˬ jawˇ laˇ-euˬ meh. (Maˬkuˆ 10:29, 30) Ehˇliˇkaꞈ-euˬ yuiꞈ nyiˇ deuˬ aˬ yawꞈ-ahˇ byehˇ dzeh-awˇ aˬ yawꞈ-euˬ myawˬ gahˬ deuˬ keuˬ puiˆ dzeh k’awꞈ, Ehˇliˇkaꞈ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ-eu laꞈ k’oeˇ iˇ cuꞈ shawˇ-awˇ, nymˬ-mˇ aˬ yawꞈ aˬ myah luꞈ huˬ mehˬ mehˬ-eu g’aˬ geuꞈ luꞈ-eu meh. Aˬ yawꞈ haiˬ-eu yaw sahˇ deuˬ-ahˇ maˬ guˆ-a. Ehˇliˇkaꞈ aˬ yawꞈ-euˬ nymˇ jiˇ-ahˇ ngehˬ keuˆ ngeh, “Ngaˇ yawˬ nah na luꞈ guiˬ lahˬ shaˇ-eu ma. Nga pehˬ-euˬ nymˇ jiˇ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ bi siˬ nya laˇ-awˇ, laˬ k’aˬ tiˬ cehˇ Miˬyehˇ gaˇ bi mˇ mawꞈ nya. Aˬ yawꞈ maꞈ-ahˇ jah bahˬ taˬ-euˬ zahˇ teu deuˬ-ahˇ neh bi buˬ bi law iˇ mawꞈ nya” lehˇ ehˇ-eu meh.\\n18. Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ g’oe-eu heu naˇ, aˬ jeˬ jeˇ-euˬ guiˬ lahˬ za-eu nga?\\n18 Aˬ dui yawˬ g’aˬ na luꞈ toˆ-ehˇ ya tahˬ puˬ-eu nmˇ maˬ ngeuˇ k’awꞈ, aˬ dui yawˬ g’aˬ na luꞈ Nehꞈ Saˬdaˬ nehˬ-ehˇ ya deuˆ ceh ceh-awˇ, Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ ya g’oe-eu meh. Aˬ dui toˆ-ehˇ jahˇ naˇ guiˬ lahˬ g’awˬ mya ni za-awˇ, Saˬdaˬ-euˬ muˇ juˇ-ahˇ maˬ tawˆ leˇ-a. K’oeˇ uˬ taꞈ, aˬ dui nehꞈ deuˬ-ahˇ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ gaˇ-ahˇ byehˇ gaˇ keuˆ ni maˬ guˆ-eu uˬ taꞈ, Yeˬhawˇbaˬ nehˬ-ehˇ paˇ bi g’oeˇ dzehˬ leˇ-eu meh. Kuiˇ laꞈ Yaˬkoˆ “Miˬyehˇ-euˬ ehˇ dawˬ geuꞈ-awˬ. Nehꞈ sahˬ paˬ-ahˇ muiˇ-awˬ. Aˬ yawꞈ naw maꞈ jawˇ gaˇ neh cehˆ doˆ tehꞈ-a. Miˬyehˇ-euˬ dawˬ peh jiˆ laˇ-awˬ. Naw maꞈ-euˬ dawˬ peh Miˬyehˇ jiˆ le tehꞈ-a” lehˇ boꞈ taˬ-euˬ meh.—Yaˬkoˆ 4:7, 8.\\nNawˇ dawˬ k’oꞈ aˬ joˆ-ehˇ biꞈ le?\\nHaiˬ-eu yaw sahˇ deuˬ tsawˇ haˬ zaˬ-ahˇ muˇ juˇ aˬ joˆ-ehˇ juˇ-eu nga?\\nYeˬhawˇbaˬ aˬ dui-ahˇ haiˬ-eu yaw sahˇ deuˬ nehˬ-ehˇ deuˆ ceh ceh nya ni aˬ joˆ-ehˇ caw ba-eu nga?\\nAˬ dui haiˬ-eu yaw sahˇ deuˬ nehˬ-ehˇ deuˆ ceh ceh naˇ, aˬ jeˬ-eu guiˬ lahˬ za-eu nga?\\nDawˬ caˇ 150 Buˬ iˇ nya ni Miˬyehˇ-ahˇ shaˇ poˆ\\n^ Yaw zaˬ 5 Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui-ahˇ gaˬ-eu miˇ neh, haiˬ-eu yaw sahˇ deuˬ-ahˇ yahˇ lehˇ ehˇ-awˇ, aˬ yawꞈ maꞈ aˬ dui-ahˇ yaw doeˇ aˬ joˆ-ehˇ jahˇ laˇ nya-eu lehˇ jiˇ ehˇ nehˬ laꞈ-eu meh. Nymˬ-mˇ iˬ nah aˬ yawꞈ maꞈ tsawˇ haˬ deuˬ-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ leh jeh-awˇ muˇ juˇ juˇ-eu nga? Aˬ yawꞈ maꞈ nehˬ-ehˇ deuˆ-eu g’aˇ duˬ aˬ dui aˬ jeˬ ya jahˇ-eu nga? Heu kawˆ laꞈ k’oeˇ, aˬ dui haiˬ-eu yaw sahˇ deuˬ-euˬ muˇ juˇ-ahˇ maˬ bi tawˆ leˇ-eu g’aˇ duˬ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ caw ba-eu nga lehˇ ja sawˇ ma.\\n^ Yaw zaˬ 3 Dzawˇ lahˬ: Jaˇliꞈ laꞈ k’oeˇ maw loˬ ja maw lehˇ ehˇ-eu heu naˇ, nehꞈ deuˬ nehˬ-ehˇ taꞈ leˇ-awˇ jah-awˇ mˇ-eu jeˬ-ahˇ ehˇ mawꞈ-eu meh. K’oeˇ naˇ shiˇ-euˬ tsawˇ haˬ saꞈ laˇ baw-awˇ, nyiˇ paˬ shaˆ ma-ahˇ neh dehꞈ luꞈ-eu deuˬ nehˬ-ehˇ ngehˬ cawˬ nya-eu lehˇ jah-eu jeˬ-ahˇ jiˇ ehˇ mawꞈ-eu uˬ taꞈ, aˬ guiˇ-euˬ gaˇ kawˆ-ahˇ haw-eu, laꞈ kawˆ haw-eu, ja maw maw-eu, nehꞈ toˇ toˇ-eu, nyiˇ paˬ shaˆ ma boeˇ mawˬ, piˇ sheuˇ laˇ pyaˇ, tsawˇ haˬ maˬ jahˇ nya-eu baoˬ, heu deuˬ-ahˇ jiˇ ehˇ mawꞈ-eu meh.\\n^ Yaw zaˬ 12 Aˇ muˇ-ahˇ sheuˬ g’eh-eu deuˬ aˬ joˆ-ehˇ g’eh-eu byawˬ g’a mo g’a-eu jeˬ-ahˇ, ya tseˇ-eu lehˇ ehˇ nehˬ-eu aˬ kawˬ-aˬ maˬ jaˆ-a. Ka li zaˬ yawˬ g’aˬ na luꞈ aˬ geu jeˬ-ahˇ tseˇ paˬ nga lehˇ noeˬ tsehˆ-eu g’aˇ duˬ, Jaˇliꞈ zahˇ-ahˇ tsaˬ-eu yawˬ ha-euˬ siˬ nya-eu nui ma-ahˇ ya zmˬ-eu meh. Nui gahˇ ahˇ-eu nymˇ sahˇ aˬ da nymˇ jiˇ laꞈ k’oeˇ-euˬ deuˬ zmˬ niˇ g’a baˇ-eu jeˬ, Jaˇliꞈ zahˇ-ahˇ tsaˬ ngaˇ laˬ lehˇ ya haw nehˬ-eu meh.—“Yeˬhawˇbaˬ-euˬ Saˇ kiˇ deuˬ paˇ dmˬ hawˇ-eu dawˬ caˇ tiˬ deuˬ na-ahˇ maˬ ehˇ, biˬdiˬoˬ tiˬ hmˬ na-ahˇ maˬ ehˇ, taˬ haw lehˇ ehˇ ngaˇ laˬ?” lehˇ ehˇ-eu gaˇ kawˆ-ahˇ haw. jw.org® laꞈ k’oeˇ, Nga maꞈ nehˬ-ehˇ taꞈ-eu > Tiˬ k’ehˬ maˬ taˬ naˇ haˬ-eu jeˬ lehˇ boꞈ taˬ-euˬ gaˇ haw.\\n^ Yaw zaˬ 54 Aˇ baˇ-euˬ gaˇ kawˆ: Yeˬsuˇ mˬ k’oeˇ taˆ mˬ taˆ g’aˬ k’ehˇ deuˬ-ahˇ sheuˬ g’eh-eu baoˬ huiˬ-eu Sahˬpaˬ pyeuꞈ. Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ maꞈ naˆ maˬ tseˇ huiˬ gaˇ mahˇ gaˇ nuiˇ luꞈ.\\nNawˇ Miˬyehˇ-euˬ gaˇ-ahˇ yaw muiˬ-ehˇ mˇ luꞈ ma loˇ?\\nYeˬsuˇ-ahˇ dzaw geuꞈ-eu laꞈ k’oeˇ nui saˇ oꞈ\\nShiˇ-eu jeˬ-euˬ gaˇ kawˆ-ahˇ Jaˇliꞈ mehˬ-eu loꞈ-ehˇ maˬ mehˬ-eu zahˇ-ahˇ taˬ gm leˇ\\nDehꞈ ziˇ gaˇ kawˆ Nga nyaꞈ poeˬ dui dui-eu sehˇ-ahˇ poˆ mawˇ\\nNawˇ siˬ nya ma loˇ?\\nText Publication download options Loꞈ-eu nymˇgoˇ (Dzaw ngeh zmˬ-eu dmˬ) Oeˬ siˬ ba la 2019\\nOeˬ siˬ ba la 2019\\nLoꞈ-eu nymˇgoˇ (Dzaw ngeh zmˬ-eu dmˬ) Oeˬ siˬ ba la 2019","num_words":3851,"character_repetition_ratio":0.095,"word_repetition_ratio":0.006,"special_characters_ratio":0.255,"stopwords_ratio":0.258,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":-1} +{"url":"","collection":"madlad400","source":"CC 20220801","original_code":"ahk","text":"Dawˬ caˇ 52—Ka li zaˬ a nehˬ-eu jeˬ | Ka li zaˬ-euˬ dawˬ caˇ\\nREAD IN Abkhaz Acholi Afrikaans Akha Albanian Altai American Sign Language Amharic Arabic Armenian Aukan Aymara Azerbaijani Azerbaijani (Cyrillic) Baoule Bashkir Bassa (Cameroon) Batak (Karo) Batak (Simalungun) Batak (Toba) Belize Kriol Biak Bicol Bislama Boulou Bulgarian Cambodian Catalan Cebuano Chichewa Chin (Hakha) Chinese Cantonese (Simplified) Chinese Cantonese (Traditional) Chinese Mandarin (Simplified) Chinese Mandarin (Traditional) Chitonga Chitonga (Malawi) Chitumbuka Chiyao Chokwe Chol Chuvash Cibemba Cinyanja Croatian Damara Dangme Danish Dayak Ngaju Digor Douala Drehu Dutch Edo Efik English Esan Estonian Ewe Faroese Fijian Finnish Fon French Fulfulde (Cameroon) Ga Garifuna Georgian German Gokana Greek Greenlandic Guarani Gun Haitian Creole Hausa Herero Hiligaynon Hindi Hiri Motu Hmong (White) Hungarian Iban Ibanag Ibinda Icelandic Igbo Iloko Indonesian Isoko Italian Japanese Javanese Kabiye Kabuverdianu Kachin Karen (S'gaw) Kazakh Khana Kikamba Kikaonde Kikongo Kikuyu Kiluba Kimbundu Kinyarwanda Kirghiz Kiribati Kirundi Kisi Kisonge Kongo Korean Kosraean Krio Kurdish Kurmanji (Caucasus) Kwangali Kwanyama Lahu Laotian Latvian Lhukonzo Lingala Lithuanian Lomwe Low German Luganda Lunda Luo Luvale Macedonian Macua Malagasy Malay Malayalam Maltese Mam Mambwe-Lungu Mapudungun Marshallese Mauritian Creole Maya Mazatec (Huautla) Medumba Mingrelian Mixe (North Central) Mixtec (Guerrero) Moore Myanmar Nahuatl (Central) Nahuatl (Guerrero) Nahuatl (Huasteca) Nahuatl (Northern Puebla) Ndau Ndebele Ndebele (Zimbabwe) Nepali Ngabere Ngangela Ngiemboon Nias Nigerian Pidgin Norwegian Nyaneka Nyungwe Nzema Oromo Ossetian Otetela Palauan Pangasinan Papiamento (Curaçao) Persian Phimbi Pidgin (Cameroon) Pidgin (West Africa) Polish Ponapean Portuguese Portuguese (Portugal) Quechua (Ancash) Quechua (Ayacucho) Quechua (Bolivia) Quechua (Cuzco) Quiche Quichua (Chimborazo) Quichua (Imbabura) Quichua (Pastaza) Quichua (Tena) Rarotongan Romanian Romany (Macedonia) Cyrillic Ronga Runyankore Russian Russian Sign Language Samoan Sangir Sango Saramaccan Sena Sepedi Serbian (Cyrillic) Serbian (Roman) Sesotho (Lesotho) Sesotho (South Africa) Setswana Seychelles Creole Shona Shuar Sidama Silozi Sinhala Slovenian Solomon Islands Pidgin Spanish Sranantongo Sunda Swahili Swedish Swedish Sign Language Tagalog Tahitian Tarascan Tatar Telugu Tetun Dili Thai Tigrinya Tiv Tojolabal Tok Pisin Tongan Totonac Tshiluba Tshwa Tsonga Turkish Tuvaluan Twi Tzotzil Ukrainian Umbundu Urhobo Uruund Venda Vietnamese Wallisian Welsh Wolaita Xhosa Yapese Yemba Yoruba Zapotec (Isthmus) Zulu\\nDawˬ caˇ 52\\nKa li zaˬ a nehˬ-eu jeˬ\\n(Heˬbyehˇ 10:7, 9)\\n1. Yeˬhawˇbaˬ neh beh taˬ euˬ miˇ\\nyawˬ jeˬ na luꞈ jaˆ laˇ.\\nMˬ hawˇ miˇ jiˇ yawꞈ euˬ pyeuꞈ meh.\\nMiˬyehˇ euˬ laꞈ neh beh.\\nDehꞈ jeˬ hawˇ eu saꞈ aˬ yawꞈ biꞈ.\\nBeh taˬ jeˬ-ahˇ mawˇ duˬ laˇ.\\nAˬ yawꞈ za geuˇ meh ciˬ huiˬ jeˬ ahˇ.\\nTsaˬ meh yawꞈ ahˇ uˬ duˬ tahˬ-eu.\\n2. Miˬyehˇ neh noeˬ taˬ jeˬ pyeuꞈ ni\\nYeˬsuˇ iˇ cuꞈ shawˇ meh.\\nNui ma laꞈ k’oeˇ neh guiˬ lahˬ shaˇ\\n‘Nawˬ neh noeˬ jeˬ mˇ ma.’\\nIˇ cuꞈ laꞈ k’oeˇ neh yawꞈ doˆ laˇ\\nMiˬyehˇ neh yawꞈ ahˇ tseˇ.\\nSaˇ jaˇ ziꞈ laꞈ k’oeˇ guiˬ lahˬ shaˇ eu\\n‘Aˬda-oˇ nawˬ-euˬ nui k’ahˇ bi pyeuꞈ.’\\n3. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ mehˬ shi laˇ.\\nHuiˬ eu tsawˇ myahˇ-ahˇ ja ceuˬ.\\nTaˬ aw laꞈ k’oeˇ nui k’ahˇ byehˇ dzeh.\\nDehꞈ ziˇ yawꞈ ahˇ a nehˬ.\\nYawꞈ Zaˬmaˇ tiˬ g’aˬ tehꞈ k’awꞈ biꞈ.\\nPoeˬ dui dui jeˬ neh zeuˇ.\\nTeu miˇ yawˬ ha g’aˇ duˬ maˬ paˇ dehꞈ.\\nDehꞈ shiˇ k’awꞈ Miˬyehˇ g’aˇ duˬ.\\n(Tehˬ. 16:24; Kuˆ. 8:34; Luˇ. 9:23-ahˇ haw.)\\nKa li zaˬ a nehˬ-eu jeˬ (Dawˬ caˇ 52)","num_words":500,"character_repetition_ratio":0.044,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.196,"stopwords_ratio":0.076,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.14,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":-1} +{"url":"","collection":"madlad400","source":"CC 20220801","original_code":"ahk","text":"Dawˬ caˇ 85—Tiˬ g’aˬ tiˇ g’aˬ ha geuꞈ | Ka li zaˬ-euˬ dawˬ caˇ\\nREAD IN Abkhaz Acholi Afrikaans Akha Albanian Altai American Sign Language Amharic Arabic Armenian Aukan Aymara Azerbaijani Azerbaijani (Cyrillic) Baoule Bassa (Cameroon) Batak (Karo) Batak (Simalungun) Batak (Toba) Belize Kriol Biak Bicol Bislama Boulou Bulgarian Cambodian Catalan Cebuano Chichewa Chin (Hakha) Chinese Cantonese (Simplified) Chinese Cantonese (Traditional) Chinese Mandarin (Simplified) Chinese Mandarin (Traditional) Chitonga Chitonga (Malawi) Chitumbuka Chiyao Chokwe Chol Chuvash Cibemba Cinyanja Croatian Damara Dangme Danish Dayak Ngaju Douala Drehu Dutch Edo Efik English Esan Estonian Ewe Faroese Fijian Finnish Fon French Fulfulde (Cameroon) Ga Garifuna Georgian German Ghomálá’ Gokana Greek Guarani Gun Haitian Creole Hausa Herero Hiligaynon Hiri Motu Hungarian Iban Ibanag Icelandic Igbo Iloko Indonesian Isoko Italian Japanese Javanese Kabiye Kabuverdianu Kachin Karen (S'gaw) Kazakh Khana Kikamba Kikaonde Kikongo Kikuyu Kiluba Kimbundu Kinyarwanda Kirghiz Kiribati Kirundi Kisi Kisonge Kongo Korean Kosraean Krio Kurdish Kurmanji (Caucasus) Kwangali Kwanyama Lahu Laotian Latvian Lhukonzo Lingala Lithuanian Lomwe Low German Luganda Lunda Luo Luvale Macedonian Macua Malagasy Malay Malayalam Maltese Mam Mambwe-Lungu Mapudungun Marshallese Mauritian Creole Maya Mazatec (Huautla) Mingrelian Mixe (North Central) Mixtec (Guerrero) Mizo Moore Myanmar Nahuatl (Central) Nahuatl (Guerrero) Nahuatl (Huasteca) Nahuatl (Northern Puebla) Ndau Ndebele Ndebele (Zimbabwe) Nepali Ngabere Ngangela Ngiemboon Nias Nigerian Pidgin Norwegian Nyaneka Nyungwe Nzema Oromo Ossetian Otetela Palauan Pangasinan Papiamento (Curaçao) Persian Phimbi Pidgin (Cameroon) Pidgin (West Africa) Polish Ponapean Portuguese Portuguese (Portugal) Quechua (Ancash) Quechua (Ayacucho) Quechua (Bolivia) Quechua (Cuzco) Quiche Quichua (Chimborazo) Quichua (Imbabura) Rarotongan Romanian Romany (Macedonia) Cyrillic Ronga Runyankore Russian Russian Sign Language Samoan Sangir Sango Saramaccan Sena Sepedi Serbian (Cyrillic) Serbian (Roman) Sesotho (Lesotho) Sesotho (South Africa) Setswana Seychelles Creole Shona Sidama Silozi Sinhala Slovenian Solomon Islands Pidgin Spanish Sranantongo Sunda Swahili Swedish Swedish Sign Language Tagalog Tahitian Tarascan Tatar Telugu Tetun Dili Thai Tigrinya Tiv Tojolabal Tok Pisin Tongan Totonac Tshiluba Tshwa Tsonga Turkish Tuvaluan Twi Tzeltal Tzotzil Ukrainian Umbundu Urhobo Uruund Venda Vietnamese Wallisian Welsh Wolaita Xhosa Yapese Yemba Yoruba Zapotec (Isthmus) Zulu\\nTiˬ g’aˬ tiˇ g’aˬ ha geuꞈ\\n1. Mehˬ bawˬ ahˇ laˇ deuˬ-ahˇ laꞈ k’aˬ tiˬ cehˇ ha.\\nMiˬyehˇ euˬ dawˬ naˇ haˬ laˇ dzaw laˇ.\\nDehꞈ jeˬ biꞈ eu tsaˬ jeˬ Miˬyehˇ dzawˇ nehˬ.\\nDui guiˬ lahˬ huiˬ laꞈ k’oeˇ aˬ yawꞈ kuˇ gaˇ ha geuꞈ.\\n2. Sheuˬ g’eh aˬ yuiꞈ biꞈ g’aˇ duˬ guiˬ lahˬ huiˬ.\\nYawꞈ maꞈ dui ahˇ caw ba ngehˬ g’eh nehˬ.\\nSheuˬ g’eh nehˬ laꞈ deuˬ-ahˇ gaˬ nui ma bi ahˇ.\\nAˬ dui maꞈ bawˬ dzaˬ gaˇ laˇ deuˬ ahˇ ha geuꞈ ma.\\n3. Tsawˇ haˬ yawˬ g’aˬ na-ahˇ Miˬyehˇ kuˇ eu meh.\\nNui ma yaw dawˇ deuˬ tsaˬ jeˬ-ahˇ ya mawˇ.\\nMiˬyehˇ paw ya jawˇ Yeˬsuˇ baˬ da neh.\\nTeu miˇ neh dui nui ma jeˇ lo ni taˬ-awˇ ha geuꞈ.\\n(Yoˇ. 6:44; Piˆ. 2:29; Pah. 22:17-ahˇ haw.)\\nTiˬ g’aˬ tiˇ g’aˬ ha geuꞈ (Dawˬ caˇ 85)","num_words":454,"character_repetition_ratio":0.044,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.19,"stopwords_ratio":0.059,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.06,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":-1} +{"url":"","collection":"madlad400","source":"CC 20220801","original_code":"ahk","text":"‘G’aˬ doeˇ doeˇ . . . deuˬ-ahˇ, Miˬyehˇ g’aˬ biꞈ lahˬ nehˬ-eu meh’—Iˇsaˬyaˇ 40:29 | Dzaw ngeh zmˬ-eu dmˬ\\n2018, K’oꞈ lah-euˬ Jaˇliꞈ aˇ deuˆ:“Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ g’oe-eu tsawˇ haˬ deuˬ, g’aˬ yaw shuiꞈ paˇ ahˇ laˇ-eu meh.”—Iˇsaˬyaˇ 40:31, MS.\\nDawˬ caˇ: 3, 47\\nJaˇliꞈ aˇ deuˆ heu deuˬ k’oꞈ lah-euˬ Jaˇliꞈ aˇ deuˆ-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ bi g’oˆ shaw laˇ-eu nga?\\n2 Gawˇliˬtu 12:9, 10\\n1. Aˬ dui aˬ jeˬ shaˬ zahˬ-ahˇ ya tahˬ puˬ nga, ehˇ k’awꞈ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ-euˬ gaˇ mˇ zaˬ-euˬ nui jah-ahˇ aˬ jeˬ miˇ neh nui k’ahˇ shiˇ nga? (Dahˬ beh-eu baˇ-ahˇ haw.)\\nNymˇ-euˬ saˇ ka-ahˇ yaw dehꞈ dehꞈ-eu-aˬ, yaw awˬ maˬ ngeuˇ-a. Yaw jeˬ ma jeˬ, aˬ dui gaˬ-eu mehˇ nmˇ tiˬ deuˬ na k’aˆ dui dui-eu naˇ gawˇ baˬ da neh shaˬ zahˬ mˇ luꞈ meh. Tiˬ g’aˬ na tsawˇ mawˬ mawˬ iˇ-euˬ k’awꞈ, mawˬ iˇ taˬ-euˬ yuiꞈ nyiˇ deuˬ-ahˇ paˇ ya haw piˇ-eu meh. Tiˬ g’aˬ na naˇ, nymˇ jiˇ laꞈ k’oeˇ loˬ-eu jeˬ poˆ-eu g’aˇ duˬ leh jeh dui dui luꞈ-awˇ, shaˬ zahˬ tiˬ jeˬ-ahˇ tehꞈ-ehˇ maˬ ngeuˇ, tiˬ poˆ tehꞈ-ehˇ yaw myaˬ jeˬ-ahˇ ya tahˬ puˬ-eu deuˬ jiˇ jawˇ meh lehˇ aˬ dui siˬ nya ma. Gaˇ kawˆ heu deuˬ-ahˇ teuˆ piˇ-eu g’aˇ duˬ, aˇ yamˬ, g’aˬ, pyuˇ shuiˇ heu deuˬ g’awˬ mya ni ya zmˬ-eu meh. Ehˇ k’awꞈ, Yeˬhawˇbaˬ nawˬ-ahˇ caw ba meh lehˇ jah nya meh. Aˬ yawꞈ saˇ jaˇ dzaˬ taˬ-euˬ dawˬ jaˆ-eu miˇ neh, gaˇ kawˆ heu deuˬ muiˬ daˆ laˇ meh lehˇ nawˇ siˬ nya meh. Nawˬ-euˬ nui jah-ahˇ Yeˬhawˇbaˬ nui k’ahˇ shiˇ-eu yaw duˬ baw meh.\\n2. Iˇsaˬyaˇ 40:29 aˬ dui-ahˇ g’aˬ aˬ joˆ-ehˇ biꞈ-eu nga, ehˇ k’awꞈ, aˬ dui huiˬ-eu yaw lehˬ aˬ jeˬ mˇ nya nga?\\n2 Tiˬ poˆ na nawˬ-euˬ shaˬ zahˬ-ahˇ maˬ kamˬ daˬ coeˇ nya lehˇ nawˇ noeˬ haw maˬ loˇ? Nawˇ teu loꞈ-ehˇ g’eh haw-euˬ naˇ, nawˇ tehꞈ maˬ ngeuˇ-a. Gaˇ hu Miˬyehˇ-ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ-eu gaˇ mˇ zaˬ tiˬ g’aˬ na jiˇ teu loꞈ-ehˇ noeˬ haw-euˬ meh. (1 Sahˬpaˬ 19:4; Yawˇbaˆ 7:7) Aˬ yawꞈ maꞈ aˬ jeˬ miˇ neh oˇ nya-eu nga? Aˬ yawꞈ maꞈ g’aˬ za-eu g’aˇ duˬ, Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ g’oe-eu meh. “G’aˬ doeˇ doeˇ . . . deuˬ-ahˇ, aˬ yawꞈ g’aˬ biꞈ lahˬ nehˬ-eu meh” lehˇ Jaˇliꞈ ehˇ-eu meh. (Iˇsaˬyaˇ 40:29) Ehˇ k’awꞈ, nui ma nyiˇ laˇ paˬ-ehˇ g’eh-eu tiˬ jeˬ naˇ, nymˇ iˬ nah Yeˬhawˇbaˬ-euˬ gaˇ mˇ zaˬ tiˬ g’aˬ na shaˬ zahˬ-ahˇ kamˬ daˬ coeˇ-eu g’aˇ duˬ, Miˬyehˇ-euˬ gaˇ mˇ-eu tiˬ k’ehˬ ya naˬ nya lehˇ noeˬ-eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ gaˇ mˇ-eu heu naˇ, laꞈ k’aˬ cehˇ-eu jeˬ maˬ ngeuˇ-eu, k’aˆ behˆ pyeuꞈ nya lehˇ noeˬ-eu meh. Teu miˇ neh, aˬ yawꞈ maꞈ Jaˇliꞈ maˬ paˇ gui, bawˬ dzaˬ gaˇ maˬ paˇ iˇ-eu uˬ taꞈ, tsaꞈ gaˬ gaˇ jiˇ maˬ paˇ iˇ-eu meh. Heu naˇ Saˬdaˬ aˬ dui-ahˇ bi mˇ mawꞈ-eu jeˬ pyeuꞈ meh.\\n3. (a) Aˬ dui Saˬdaˬ neh g’aˬ maˬ bi laˆ baˬ ni aˬ joˆ-ehˇ yahˇ nya-eu nga? (b) Heu kawˆ-ahˇ aˬ dui aˬ jeˬ dzaw nga?\\n3 Saˬdaˬ aˬ dui-ahˇ ziꞈ dah ni maˬ bi g’eh mawꞈ-a. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ-euˬ gaˇ-ahˇ leh jeh naˇ ziꞈ dah ni g’eh laˇ meh lehˇ jiˇ aˬ yawꞈ siˬ nya meh. Teu miˇ neh, aˬ dui mawˇ do hawˇ-eu nui ma g’aˬ doeˇ doeˇ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ nehˬ-ehˇ maˬ ya bi kaˬ iˇ-a. Aˬ yawꞈ-euˬ dawˬ peh jiˆ peh dzehˬ leˇ-awˬ. “Aˬ yawꞈ naw maꞈ-ahˇ bi ziꞈ laˇ, bi k’aˆ laˇ-eu” meh lehˇ Jaˇliꞈ ehˇ-eu meh. (1 Beˬtuˆluˆ 5:10; Yaˬkoˆ 4:8) Heu kawˆ laꞈ k’oeˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui-ahˇ g’aˬ biꞈ nya-eu jeˬ nehˬ-ehˇ taꞈ leˇ-awˇ Iˇsaˬyaˇ 40:26-31-ahˇ dzaw ma. K’oeˇ naˇ, aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ-euˬ gaˇ mˇ-eu jeˬ-ahˇ bi teˬ iˇ-eu gaˇ kawˆ nyiˬ kawˆ-ahˇ ja sawˇ-awˇ, Jaˇliꞈ zahˇ-ahˇ mˇ caw-eu heu naˇ, aˬ dui oˇ oꞈ nya ni aˬ joˆ-ehˇ caw ba nehˬ-eu nga leˇ jiˇ haw ma.\\nYeˬhawˇbaˬ-ahˇ noeˬ tmˬ-eu deuˬ g’aˬ ahˇ laˇ\\n4. Iˇsaˬyaˇ 40:26-ahˇ neh aˬ dui aˬ jeˬ dzaw nya nga?\\n4 Iˇsaˬyaˇ 40:26-ahˇ gui. Mˬ taˆ jaˆ-eu aˬ guiˇ-ahˇ tiˬ g’aˬ-iˬ maˬ gui jiˇ nya-a. Aˬ dui-euˬ gaˇleˬsiˬ laꞈ k’oeˇ aˬ guiˇ 400 heˇ lam siˬ dzehˬ ni jaˆ meh lehˇ miˇ tsaˬ-euˬ tsawˇ gahˇ ahˇ-eu deuˬ jah-eu meh. Aˬ jeˬ lehˇ g’eh k’awꞈ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ guiˇ yawˬ siˬ na luꞈ-ahˇ tsawˇ myahˇ biꞈ taˬ-euˬ meh. Gaˇ kawˆ heu Yeˬhawˇbaˬ nehˬ-ehˇ taꞈ leˇ-awˇ aˬ jeˬ mehˬ-eu nga? Yeˬhawˇbaˬ yaw dehꞈ maꞈ dehꞈ-eu aˬ guiˇ-ahˇ nui ma ahˇ naˇ, nawˬ-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ noeˬ nga lehˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Nawˇ aˬ yawꞈ-euˬ gaˇ mˇ-eu heu naˇ, maˬ g’eh nya miˇ neh mˇ-eu maˬ ngeuˇ-a, aˬ yawꞈ-ahˇ gaˬ-eu miˇ neh meh. (Ja ceuˬ 19:1, 3, 14) Aˬ dui gaˬ-eu Aˬda nawˬ-euˬ gaˇ kawˆ-ahˇ siˬ jiˇ nya meh. “Naw maꞈ-euˬ uˬ duˬ tsehˇ kahˇ-ahˇ keuˆ ni aˬ yawꞈ gui duˬ taˬ jiˇ-euˬ meh” lehˇ Jaˇliꞈ ehˇ-eu meh. (Maꞈtehˬ 10:30) Yeˬhawˇbaˬ “tsawˇ muiˬ-euˬ aˇ nah aˇ yamˬ-ahˇ” siˬ nya meh lehˇ aˬ dui-ahˇ bi siˬ nya mawꞈ meh. (Ja ceuˬ 37:18) Heu gaˇ haw ngeh, Yeˬhawˇbaˬ nawˇ ya tahˬ puˬ-eu shaˬ zahˬ dawˬ tawˆ luꞈ-ahˇ mawˇ jiˇ-awˇ, nawˇ shaˬ zahˬ yawˬ jeˬ na luꞈ-ahˇ oˇ nya ni, g’aˬ biꞈ nehˬ nya ngaˇ lehˇ siˬ laˇ-eu meh.\\n5. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui-ahˇ g’aˬ biꞈ nya meh lehˇ aˬ joˆ-ehˇ siˬ laˇ-eu nga?\\n5 Iˇsaˬyaˇ 40:28-ahˇ gui. Yeˬhawˇbaˬ g’aˬ dawˬ tawˆ luꞈ-euˬ Iˇ byoe pyeuꞈ meh. Aˬ yawꞈ neh nahˇ ma-ahˇ biꞈ-euˬ g’aˬ-ahˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Nahˇ ma heu naˇ, myaˆ nuiˆ k’oˆ tehˆ tiˬ tehˆ laꞈ k’oeˇ, maˬ puˇ g’awˬ mya heˇ lam siˬ tsawˬ-eu naˆ ni g’aˬ pyehˬ doˆ leꞈ meh lehˇ, miˇ tsaˬ-euˬ tsawˇ gahˇ ahˇ-eu Deˇbiˇ Boˆdaˇne ehˇ-eu meh. Nahˇ ma neh myaˆ nuiˆ k’oˆ tehˆ tiˬ tehˆ myah ni pyehˬ doˆ leꞈ-euˬ g’aˬ heu naˇ, miˇ tsaˬ k’oeˇ taˆ jawˇ-eu tsawˇ haˬ dawˬ tawˆ luꞈ 200,000 k’oꞈ zmˬ loꞈ meh lehˇ miˇ tsaˬ-euˬ gaˇ kawˆ-ahˇ pyehˆ tseˇ-eu tiˬ g’aˬ ehˇ-eu meh. Heu gaˇ haw ngeh, nahˇ ma-ahˇ g’aˬ biꞈ-eu Yeˬhawˇbaˬ, aˬ dui shaˬ zahˬ-ahˇ oˇ daˬ coeˇ ni caw ba nya-eu g’aˬ ahˇ meh lehˇ siˬ laˇ-eu meh.\\n6. Yeˬsuˇ-euˬ k’aˆ baꞈ aˬ joˆ-ehˇ pyaˇ-awˇ, aˬ dui-ahˇ gaˇ dahˇ aˬ joˆ-ehˇ tsoeˬ nga?\\n6 Iˇsaˬyaˇ 40:29-ahˇ gui. Yeˬhawˇbaˬ-euˬ gaˇ mˇ-eu heu naˇ, aˬ dui-ahˇ laꞈ k’aˬ bi cehˇ dui dui-eu meh. Yeˬsuˇ “Ngaˬ-euˬ k’aˆ baꞈ baꞈ” laˇ-awˬ lehˇ ehˇ-awˇ, nawˬ maꞈ ‘g’aˬ doeˇ dah k’aˇ za meh. Ngaˬ-euˬ k’aˆ baꞈ baꞈ muiˬ-awˇ, ngaˬ-euˬ k’aˆ behˆ yaw pyaˇ meh’ lehˇ paˇ ehˇ-eu meh. (Maꞈtehˬ 11:28-30) Heu naˇ maˇ diˇ ngeuˇ meh. Tiˬ poˆ na, aˬ dui bawˬ dzaˬ gaˇ, maˬ ngeuˇ naˇ tsaꞈ gaˬ gaˇ iˇ ngeh g’aˬ doeˇ doeˇ-eu k’awꞈ, iˇ kahˇ g’oꞈ laˇ ngeh aˬ joˆ-ehˇ g’eh nya? Aˬ dui shiˬ keuˇ ni g’eh k’oꞈ laˇ-awˇ, shaˬ zahˬ-ahˇ laˆ piˇ-eu g’aˇ duˬ lehˬ hmˬ taˬ nya laˇ meh. Ngeuˇ meh. Yeˬsuˇ-euˬ k’aˆ baꞈ baꞈ-eu maˇ diˇ yaw awˬ meh.\\n7. Maꞈtehˬ 11:28-30 maˇ diˇ ngeuˇ-eu lehˇ bi siˬ-eu yaw jeˬ ma jeˬ ehˇ haw sheˇ.\\n7 Mehˇ nmˇ aˬ buˇ tiˬ g’aˬ-euˬ gaˇ kawˆ-ahˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Aˬ yawꞈ g’aˬ maˬ ahˇ-eu naˇ gawˇ naˇ-awˇ, nui ma cawˆ-eu naˇ gawˇ pyeuꞈ-eu uˬ taꞈ, uˬ duˬ jiˇ naˇ dui dui-eu meh. Teu miˇ neh, tiˬ poˆ na bawˬ dzaˬ iˇ-eu shaˬ dui dui meh. Ehˇ k’awꞈ, tiˬ nah leh jeh-awˇ bawˬ dzaˬ gaˇ iˇ g’aˬ ngeh, “Dawˬ mehˬ mehˬ gaˇ k’awꞈ, g’aˬ baˬ-eu gaˇ kawˆ nehˬ-ehˇ taꞈ-eu jeˬ mehˬ-eu miˇ neh, mehˬ-eu g’aˬ aˬ cawˬ-euˬ nui ma-ahˇ noeˬ keuˆ-awˇ, k’ahˬ lahˇ ngaˇ-a lehˇ ya siˬ-euˬ miˇ neh, ngaˬ-ahˇ ngoeˇ doˆ leꞈ nya. Ngaˇ bawˬ dzaˬ gaˇ jawˇ luꞈ de lawˇ heu beu lehˇ noeˬ-awˇ, saˇ tiˇ taˬ-euˬ ma” lehˇ aˬ yawꞈ ehˇ-eu meh. Aˬ yawꞈ bawˬ dzaˬ gaˇ leh jeh-awˇ iˇ-euˬ laꞈ k’aˬ cehˇ dui dui-eu meh.\\n8, 9. “Ngaˇ g’aˬ baˬ-eu k’oeˇ-aˬ, g’aˬ k’aˆ-eu jeˬ pyeuꞈ-eu ma” lehˇ Pawˇluˆ neh ehˇ-euˬ dawˬ heu aˬ jeˬ-ahˇ ehˇ mawꞈ nga?\\n8 Iˇsaˬyaˇ 40:30-ahˇ gui. Aˬ dui yaw myaˬ jeˬ mˇ nya k’awꞈ, aˬ dui-euˬ g’aˬ neh maˬ mˇ nya-eu jeˬ lehˇ jiˇ jaˆ-eu meh. Heu naˇ aˬ dui ya dzaw-eu jeˬ pyeuꞈ meh. Pawˇluˆ g’awˬ mya jeˬ mˇ nya k’awꞈ, aˬ yawꞈ k’aˇ mˇ mawꞈ-eu jeˬ-ahˇ mˇ nya-eu maˬ ngeuˇ-a. Aˬ yawꞈ aˬ joˆ-ehˇ noeˬ nya lehˇ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ ehˇ nehˬ ngeh, “Nawˇ g’aˬ baˬ luꞈ ngeh, ngaˬ-euˬ baoˬ nawˬ-euˬ g’aˇ duˬ byah dzehˬ-eu meh” lehˇ Yeˬhawˇbaˬ ehˇ nehˬ-euˬ meh. Pawˇluˆ Yeˬhawˇbaˬ neh ngehˬ-euˬ dawˬ-ahˇ g’oˆ shaw-eu miˇ neh, “Ngaˇ g’aˬ baˬ-eu k’oeˇ-aˬ, g’aˬ k’aˆ-eu jeˬ pyeuꞈ-eu ma” lehˇ ehˇ-eu meh. (2 Gawˇliˬtu 12:7-10) Heu aˬ jeˬ-ahˇ ehˇ mawꞈ nga?\\n9 Pawˇluˆ aˬ yawꞈ k’aˇ ngeuˇ-eu jeˬ mˇ nya-eu maˬ ngeuˇ lehˇ ehˇ-eu meh. Aˬ yawꞈ baoˬ huiˬ dzehˬ-eu g’aˬ neh caw ba nehˬ-euˬ jeˬ-ahˇ loˬ meh. Miˬyehˇ-euˬ baoˬ Pawˇluˆ g’aˬ ba ngeh, g’aˬ biꞈ lahˬ nehˬ-awˇ bi mˇ nya dzehˬ laˇ-eu meh. K’oeˇ naˇ, Pawˇluˆ-euˬ g’aˬ neh maˬ mˇ pyeuꞈ nya-eu jeˬ-ahˇ jiˇ, pyeuꞈ leˇ ni caw ba nehˬ-eu meh. Gaˇ kawˆ heu aˬ dui-ahˇ jiˇ pyeuꞈ laˇ nya meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui-ahˇ baoˬ biꞈ nehˬ ngeh, aˬ dui g’aˬ k’aˆ laˇ-eu meh.\\n10. Daˬbiˇ shaˬ zahˬ-ahˇ oˇ daˬ coeˇ ni Yeˬhawˇbaˬ aˬ joˆ-ehˇ caw ba-euˬ nga?\\n10 Ja ceuˬ sahˬ boꞈ boꞈ-euˬ Daˬbiˇ, tiˬ k’ehˬ maˬ taˬ Miˬyehˇ-euˬ baoˬ neh g’aˬ biꞈ-eu jeˬ-ahˇ ya tahˬ puˬ-eu meh. “Nawˬ-euˬ baoˬ-ahˇ g’oe-eu laꞈ k’oeˇ, guiˇ maꞈ maꞈ ma tahˬ paˆ g’eh-awˇ, meuˬ lahˇ goˇ-eu tsawˬ dzeuˇ nya ma” lehˇ aˬ yawꞈ dawˬ caˇ caˇ-eu meh. (Ja ceuˬ 18:29) Goˇ dui dui-eu meuˬ lahˇ-ahˇ maˬ tsawˬ dzeuˇ nya-eu loꞈ-ehˇ, tiˬ poˆ na aˬ dui-euˬ shaˬ zahˬ k’awꞈ aˇ dzehˬ-ehˇ myaˬ-eu miˇ neh, yawˬ haˇ yawˬ ha maˬ teuˆ piˇ nya-a. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ neh caw ba-eu jeˬ-ahˇ loˬ meh.\\n11. Miˬyehˇ-euˬ baoˬ aˬ dui shaˬ zahˬ-ahˇ oˇ coeˇ ni aˬ joˆ-ehˇ caw ba nehˬ nga?\\n11 Iˇsaˬyaˇ 40:31-ahˇ gui. K’aˬ dzeˇ yawˬ ha-euˬ g’aˬ-ahˇ tehꞈ-ehˇ g’oe-awˇ, mˬ-ahˇ maˬ zaw nya-a. Lmˇ boˬ ni g’eh-eu jaˬ lehˇ-euˬ g’aˬ heu, k’aˬ dzeˇ-ahˇ mˬ-ahˇ tahˬ daˆ leꞈ nehˬ-eu miˇ neh, k’aˬ dzeˇ g’aˬ yaw k’aˆ-ehˇ maˬ jiˇ ni mˬ-ahˇ g’awˬ myahˇ ni zaw nya-eu meh. Teu miˇ neh, nawˇ shaˬ zahˬ jaˆ ngeh k’aˬ dzeˇ-ahˇ noeˬ mawˇ haw. “Caw ba-eu g’aˬ pyeuꞈ-eu baoˬ” neh nawˬ-ahˇ g’aˬ biꞈ nehˬ laꞈ lehˇ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ shaˇ. (Yoˇhaˬ 14:26, MS) Aˬ dui 24 naˬ liˬ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ baoˬ shaˇ nya meh. Aˬ dui aˇ muˇ laꞈ k’oeˇ jawˇ-eu mehˇ nmˇ deuˬ nehˬ-ehˇ gaˇ kawˆ doˆ laˇ ngeh ngehˬ-ehˇ dzehˬ, Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ caw ba nehˬ laꞈ lehˇ shaˇ paˬ-ehˇ g’eh-eu meh. Ehˇ k’awꞈ, mehˇ nmˇ deuˬ nehˬ-ehˇ aˬ jeˬ miˇ neh gaˇ kawˆ doˆ laˇ nya-eu nga?\\n12, 13. (a) Tiˬ poˆ na Ka li zaˬ deuˬ yaw kaˬ aˬ jeˬ miˇ neh gaˇ kawˆ doˆ laˇ-eu nga? (b) Yoˇsehˆ-euˬ gaˇ kawˆ Yeˬhawˇbaˬ nehˬ-ehˇ taꞈ leˇ-awˇ aˬ dui-ahˇ aˬ jeˬ mehˬ-eu nga?\\n12 Aˬ dui yawˬ g’aˬ na maˬ byah kuꞈ-eu miˇ neh gaˇ kawˆ doˆ laˇ nya meh. Tiˬ poˆ na, tiˬ g’aˬ paˬ aˬ dui-ahˇ ngehˬ-eu jeˬ hawˇ-eu mˇ-eu jeˬ neh nui ma laˆ pehˇ laˇ nya-awˇ, aˬ dui jiˇ aˬ cawˬ-ahˇ nui ma laˆ pehˇ nya meh. Heu naˇ shaˬ dui dui-eu tiˬ jeˬ pyeuꞈ k’awꞈ, aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ ngaˇ laˬ lehˇ mˇ mawˇ-eu aˬ kawˬ-aˬ jaˆ meh. Aˬ joˆ-ehˇ mˇ mawˇ nya nga? Mehˇ nmˇ deuˬ nehˬ-ehˇ gaˇ tiˬ kawˆ loꞈ-ehˇ mˇ-eu gaˇ kawˆ dzaw-eu heu neh meh. Aˬ yawꞈ maꞈ maˬ byah kuꞈ-eu k’awꞈ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ maꞈ-ahˇ gaˬ-eu miˇ neh, aˬ dui jiˇ aˬ yawꞈ maꞈ-ahˇ ya gaˬ meh.\\nYeˬhawˇbaˬ Yoˇsehˆ-ahˇ maˬ byehˇ dzeh-euˬ loꞈ-ehˇ, nawˬ-ahˇ jiˇ maˬ byehˇ-a (Aˇ deuˆ 13-ahˇ haw)\\n13 Aˬ dui Yoˇsehˆ-euˬ gaˇ kawˆ-ahˇ neh Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ-euˬ gaˇ mˇ zaˬ deuˬ ya tahˬ puˬ-eu lawˬ haw-eu jeˬ-ahˇ maˬ laˆ piˇ nehˬ-a lehˇ ya siˬ-euˬ ma. Aˬ yawꞈ zaˬ guˬ guˬ ngeh neh, aˬ yawꞈ-euˬ aˇ doˆ deuˬ aˬ yawꞈ-ahˇ myaˆ naˆ-eu miˇ neh, aˬ yawꞈ-ahˇ ahˬ-awˇ Iˇjiˇtuˆ miˇ k’ahˬ-ahˇ za k’aˆ bi geuꞈ iˇ-euˬ meh. (Aˇdahˬbeh-eu 37:28) Yeˬhawˇbaˬ gaˇ kawˆ heu-ahˇ mawˇ-eu yaw duˬ baw meh. Aˬ yawꞈ-ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ-eu aˬ yawꞈ-euˬ cawˬ Yoˇsehˆ maˬ muiˬ-eu jeˬ-ahˇ ya daˬ gaˇ ya mawˇ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ nui ma naˇ-eu meh. Ehˇ k’awꞈ, Yeˬhawˇbaˬ gaˇ kawˆ heu deuˬ-ahˇ maˬ loꞈ k’mˬ-aˬ. Myahˇ laˇ ngeh, Yoˇsehˆ Pawˇtiˇpaˬ-euˬ miˬ zaˬ-ahˇ dawꞈ ngaˬ lehˇ bi dehˬ lehꞈ-awˇ tawˬ-ahˇ bi nyehꞈ ahˇ-euˬ meh. Yeˬhawˇbaˬ Yoˇsehˆ-ahˇ maˬ pyehˬ doˆ nehˬ-aˬ. Aˬ yawꞈ Yoˇsehˆ-ahˇ byehˇ dzeh-euˬ ngaˇ laˬ? Maˬ ngeuˇ-a. “Yoˇsehˆ nehˬ-ehˇ Sahˬpaˬ Miˬyehˇ jawˇ-awˇ, aˬ yawꞈ neh k’aˇ mˇ-euˬ jeˬ dawˬ tawˆ luꞈ bi huiˬ bi mahˇ laˇ luꞈ-eu meh” lehˇ Jaˇliꞈ ehˇ-eu meh.—Aˇdahˬbeh-eu 39:21-23.\\n14. Nui ma maˬ pehˇ naˇ aˬ joˆ-ehˇ gaˇ dahˇ tsoeˬ nga?\\n14 Yaw jeˬ ma jeˬ nyaˆ taˆ tiˬ g’aˬ naˇ Daˬbiˇ meh. Tsawˇ haˬ myaˬ tiˬ paˆ Daˬbiˇ loꞈ-ehˇ k’aꞈ dui dui-eu lawˬ haw jeˬ-ahˇ maˬ tahˬ puˬ haw-aˬ. Miˬyehˇ-euˬ cawˬ pyeuꞈ-eu deuˬ naˇ, nui ma maˬ bi daˆ laˇ-a. “Nui ma pehˇ-eu jeˬ biˬ dzeh-awˇ, nui ma huiˬ-awˇ yaw haiˬ jeˬ taˬ mˇ” lehˇ aˬ yawꞈ boꞈ-euˬ meh. (Ja ceuˬ 37:8, MS) Aˬ dui nui ma pehˇ-eu jeˬ ��biˬ dzeh”-eu aˇ yeˇ huiˬ tiˬ kawˆ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ dzaw geuꞈ mawꞈ-eu miˇ neh meh. Aˬ yawꞈ “aˬ dui-euˬ iˬ baˇ-ahˇ geuˇ ni aˬ yawꞈ maˬ k’ehˬ maˬ k’aˆ”-a, aˬ dui-ahˇ iˬ baˇ pyehˬ nehˬ meh. (Ja ceuˬ 103:10) Nui ma maˬ pehˇ-eu heu naˇ, gaˇ dahˇ tsoeˬ-eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, nui ma pehˇ-eu jeˬ-aˬ, shiˬ bi daˆ laˇ-awˇ, saꞈ g’awˇ-eu jiˇ yaw shaˬ meh. K’oeˇ naˇ, shaˬ tsahˬ hawˇ-eu shaˬ tsahˬ shaˬ nah-ahˇ laˆ cawˆ-awˇ dzaˇ dziˆ dziˆ-eu yaw shaˬ meh. Aˬ dui nui ma pehˇ luꞈ ngeh, nui noeˬ yaw maˇ maˇ lehˇ maˬ g’eh-eu uˬ taꞈ, aˬ cawˬ-euˬ nui ma-ahˇ naˇ leˇ ni ngehˬ nya, mˇ nya-awˇ, aˬ dui jiˇ g’awˬ myahˇ ni nui ma cawˆ nya-eu meh. Teu miˇ neh, ciˬ cuˇ ni jawˇ-eu muiˬ dzehˬ meh. “Nui saˇ oꞈ-eu jeˬ jawˇ saˇ bi doˆ” meh lehˇ Jaˇliꞈ ehˇ-eu meh. (Dawˬdaˬ 14:30) Aˬ cawˬ aˬ dui-euˬ nui ma-ahˇ laˆ naˇ laˇ ngeh, aˬ joˆ-ehˇ ya jahˇ-eu nga, mehˇ nmˇ deuˬ nehˬ-ehˇ tsaˬ leˇ dzoeˇ leˇ ni aˬ joˆ-ehˇ ya jahˇ nga? Aˬ dui Jaˇliꞈ laꞈ k’oeˇ-euˬ nui gahˇ ahˇ-eu dawˬ-ahˇ zmˬ nya meh.\\nMehˇ nmˇ deuˬ nui ma laˆ cawˆ laˇ ngeh\\n15, 16. Tiˬ g’aˬ paˬ aˬ dui-ahˇ nui ma laˆ cawˆ laˇ ngeh aˬ joˆ-ehˇ ya jahˇ nga?\\n15 Eˇpeˇsu 4:26-ahˇ gui. Yeˬhawˇbaˬ-euˬ gaˇ maˬ mˇ-eu deuˬ aˬ dui-ahˇ maˬ muiˬ-eu jeˬ jahˇ laˇ ngeh, aˬ dui maˬ zahˬ leˇ-a. Ehˇ k’awꞈ, mehˇ nmˇ deuˬ maˬ ngeuˇ naˇ nymˇ jiˇ laꞈ k’oeˇ-euˬ deuˬ aˬ dui-ahˇ maˬ muiˬ-eu jeˬ ngehˬ laˇ, mˇ laˇ-eu heu naˇ, aˬ dui-ahˇ nui ma bi cawˆ nya meh. Aˬ dui gaˇ kawˆ teu deuˬ-ahˇ maˬ ngehˇ leˇ coeˇ naˇ aˬ joˆ-ehˇ ya jahˇ-eu nga? Nui pehˇ yuˇ taˬ-awˇ, g’awˬ mya k’oꞈ bi jaˆ ma loˇ? Maˬ ngeuˇ naˇ, Jaˇliꞈ laꞈ k’oeˇ mehˬ taˬ-euˬ nui gahˇ zmˬ-awˇ yaw kawˇ maˬ-ehˇ laˆ muiˬ k’oꞈ ma loˇ? Aˬ dui-ahˇ nui ma laˆ cawˆ laˇ-euˬ deuˬ nehˬ-ehˇ laˆ muiˬ k’oꞈ-eu, ngehˬ-ehˇ jeˬ nahˬ ga iˇ naˇ ngehˬ-ehˇ laˆ muiˬ k’oꞈ-eu yaw shaˬ meh.\\n16 Mehˇ nmˇ tiˬ g’aˬ nawˬ-ahˇ nui ma laˆ naˇ-awˇ, nawˬ-ahˇ maˬ ngehˇ leˇ coeˇ naˇ aˬ joˆ-ehˇ jahˇ le? Nawˇ laˆ tsaˬ-eu g’aˇ duˬ leh jeh ma loˇ? Dahˬ beh ngeh, Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ guiˬ lahˬ shaˇ-awˇ, mehˇ nmˇ nehˬ-ehˇ yaw muiˬ-ehˇ ngehˬ cawˬ nya ni caw ba nehˬ laꞈ lehˇ shaˇ nya meh. Mehˇ nmˇ jiˇ ni Yeˬhawˇbaˬ-euˬ cawˬ tiˬ g’aˬ pyeuꞈ meh lehˇ taˬ ngehˇ. (Ja ceuˬ 25:14) Miˬyehˇ aˬ yawꞈ-ahˇ gaˬ meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ-euˬ cawˬ-ahˇ yaw muiˬ-ehˇ mˇ nehˬ-eu meh. Nawˇ jiˇ yaw muiˬ-ehˇ mˇ nehˬ gaˇ aˬ yawꞈ noeˬ tmˬ meh. (Dawˬdaˬ 15:23; Maꞈtehˬ 7:12; Gawˇlawˇsehˇ 4:6) Nyiˬ kawˆ yawꞈ kawˆ mehˇ nmˇ nehˬ-ehˇ aˬ jeˬ ngehˬ cawˬ de lehˇ yaw muiˬ-ehˇ shaˇ noeˬ. Aˬ yawꞈ nawˬ-ahˇ nui ma laˆ cawˆ mawꞈ nga lehˇ yawˬ haˇ yawˬ ha taˬ noeˬ. Tiˬ poˆ na laˆ lehˬ-eu jeˬ pyeuꞈ nya-awˇ, nawˇ g’oˆ shaw bahˬ-eu miˇ neh k’awꞈ pyeuꞈ nya meh. Yawˬ ha jiˇ gaˇ kawˆ laˆ doˆ-eu g’aˬ pyeuꞈ nya meh lehˇ maˬ ya ngehˇ-a. Nawˇ heu loꞈ-ehˇ ngehˬ dahˬ beh nya meh. “Ngaˇ aˇ dzehˬ-ehˇ shaˇ noeˬ dzeuˇ paˬ nya, ehˇ k’awꞈ miˇ nah nawˬ neh ngaˬ-ahˇ ehˇ nehˬ-eu jeˬ, ngaˇ noeˬ-eu naˇ . . . ” Nawˬ nyaꞈ neh ngehˬ-euˬ jeˬ teu naˆ naˆ-ehˇ maˬ muiˬ daˆ laˇ naˇ, leh jeh daˆ leꞈ. Mehˇ nmˇ-euˬ g’aˇ duˬ guiˬ lahˬ shaˇ. Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ aˬ yawꞈ-ahˇ guiˬ lahˬ biꞈ lehˇ shaˇ nehˬ-awˇ, aˬ yawꞈ-euˬ yaw muiˬ jeˬ-ahˇ haw ni caw ba nehˬ laꞈ lehˇ jiˇ guiˬ lahˬ shaˇ. Nawˇ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ cawˬ tiˬ g’aˬ pyeuꞈ-eu mehˇ nmˇ nehˬ-ehˇ laˆ tsaˬ-eu g’aˇ duˬ leh jeh dui dui gaˇ Yeˬhawˇbaˬ ya mawˇ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ nawˬ-ahˇ nui kahˇ shiˇ meh lehˇ jah nya meh.\\nDzeuˇ yaꞈ ngeh aˬ dui neh mˇ lehˬ-euˬ jeˬ-ahˇ nui ma cawˆ ngeh\\n17. Aˬ dui iˬ baˇ mˇ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ nehˬ-ehˇ cawˬ pyeuꞈ k’oꞈ laˇ nya ni, aˬ yawꞈ aˬ joˆ-ehˇ caw ba nga, aˬ dui caw ba-eu jeˬ-ahˇ aˬ jeˬ miˇ neh ya ha geuꞈ nga?\\n17 Tiˬ g’aˬ na iˬ baˇ mˇ haw-euˬ miˇ neh, Yeˬhawˇbaˬ-euˬ gaˇ mˇ-eu maˬ geuˇ nya lehˇ noeˬ-eu meh. Nui ma maˬ saˇ-eu heu naˇ, nui saˇ oꞈ-eu jeˬ, laꞈ k’aˬ cehˇ-eu jeˬ hawˇ-eu g’aˬ deuˬ-ahˇ laˆ byoˆ nya-eu meh. Daˬbiˇ nui ma cawˆ-eu laꞈ k’oeˇ ga nuiꞈ taˬ-awˇ, “Iˬ baˇ maˬ ja doˆ ni zaꞈ ngeh, nah ga-ehˇ ngoeˇ sehꞈ leꞈ-euˬ ma. Uˬ ciꞈ nah g’ahˇ maˬ tsehˆ leˇ ni, nawˬ-euˬ aˬ laꞈ ngaˬ-ahˇ kah” nya lehˇ ehˇ-eu meh. Ehˇ k’awꞈ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ-euˬ gaˇ mˇ zaˬ deuˬ-ahˇ bi mˇ mawꞈ-eu jeˬ, Daˇbiˇ aˬ yawꞈ mˇ-eu miˇ neh, laꞈ k’aˬ cehˇ paˬ-ehˇ g’eh meh. Aˇ saˬ saˬ leˇ ngeh “Iˬ baˇ k’aˇ mˇ taˬ-euˬ dawˬ tawˆ, Sahˬpaˬ Miˬyehˇ-ahˇ dzawˇ ma” lehˇ ehˇ-awˇ, “nawˇ iˬ baˇ pyehˬ nehˬ laꞈ-euˬ meh” lehˇ paˇ ehˇ-eu meh. (Ja ceuˬ 32:3-5) Nawˇ huiˬ-eu iˬ baˇ mˇ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ nawˬ-ahˇ iˬ baˇ pyehˬ nehˬ-eu lehˇ lehˬ hmˬ deuˇ taˬ-awˇ, aˬ yawꞈ nehˬ-ehˇ cawˬ cawˬ-eu jeˬ muiˬ k’oꞈ laˇ ni nawˬ-ahˇ caw ba nehˬ mawꞈ-eu meh. Ehˇ k’awꞈ, nawˇ aˇ muˇ-ahˇ sheuˬ g’eh-eu deuˬ paw neh lehˬ hmˬ taˬ-euˬ caw ba-eu jeˬ-ahˇ ya ha geuꞈ meh. (Dawˬdaˬ 24:16; Yaˬkoˆ 5:13-15) Teu miˇ neh, taˬ nyi naˬ. Mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ ya dehꞈ-eu jeˬ heu-ahˇ jaˆ-eu tehꞈ meh. Ehˇ k’awꞈ, iˇ baˇ pyehˬ dzeuˇ-euˬ gaˇ neh, nawˇ nui ma maˬ saˇ laˇ naˇ lawˇ, aˬ joˆ-ehˇ jahˇ paˬ nga?\\n18. Yeˬhawˇbaˬ-euˬ gaˇ mˇ-eu maˬ geuˇ nya lehˇ noeˬ-eu deuˬ-ahˇ Pawˇluˆ-euˬ yaw jeˬ ma jeˬ aˬ joˆ-ehˇ caw ba nehˬ nga?\\n18 Pawˇluˆ dzeuˇ yaꞈ ngeh iˬ baˇ mˇ-euˬ miˇ neh, g’aˬ ba haw-euˬ meh. Pawˇluˆ “G’aˬk’ehˇ dawˬ tawˆ luꞈ laꞈ k’oeˇ ngaˇ aˬ cawˬ naˆ maˬ tseˇ teˬ-eu g’aˬ pyeuꞈ-eu ma. Miˬyehˇ-euˬ Ka li zaˬ aˇ muˇ-ahˇ k’ehˬ haw k’aˆ haw-euˬ tsawˇ haˬ pyeuꞈ-eu miˇ neh, g’aˬ k’ehˇ lehˇ bi kuˇ-eu k’awꞈ maˬ geuˇ nya” lehˇ ehˇ-awˇ, “Ehˇ k’awꞈ, Miˬyehˇ-euˬ guiˬ lahˬ baˬ da neh iˬ nah ngaˇ heu loꞈ-ehˇ ya pyeuꞈ laˇ”-euˬ ma lehˇ paˇ ehˇ-eu meh. (1 Gawˇliˬtu 15:9, 10) Yeˬhawˇbaˬ Pawˇluˆ maˬ byah kuꞈ-a lehˇ siˬ nya-awˇ, Pawˇluˆ pyeuꞈ luꞈ-eu jeˬ-ahˇ ha geuꞈ laꞈ k’oeˇ, Pawˇluˆ-ahˇ jiˇ teu loꞈ-ehˇ bi jah mawꞈ-eu meh. Nawˇ yawˬ ha neh mˇ lehˬ-euˬ jeˬ-ahˇ maˇ diˇ nui ma cawˆ-awˇ, gaˇ kawˆ heu Yeˬhawˇbaˬ hawˇ-eu, loˬ naˇ, aˇ muˇ-ahˇ sheuˬ g’eh-eu deuˬ-ahˇ ehˇ nehˬ shaw-euˬ taꞈ naˇ Yeˬhawˇbaˬ nawˬ-ahˇ iˬ baˇ pyehˬ nehˬ-eu yaw duˬ baw meh. Yeˬhawˇbaˬ nawˬ-ahˇ iˬ baˇ pyehˬ nehˬ meh lehˇ jah-awˇ, aˬ yawꞈ neh iˇ baˇ pyehˬ nehˬ-euˬ jeˬ-ahˇ ha geuꞈ luꞈ-uˇ.—Iˇsaˬyaˇ 55:6, 7.\\n19. 2018 k’oꞈ-euˬ k’oꞈ lah-euˬ Jaˇliꞈ aˇ deuˆ aˬ jeˬ nga, heu deuˆ aˬ jeˬ miˇ neh aˇ yeˇ huiˬ-eu nga?\\n19 Aˬ dui miˇ tsaˬ heu siˬ aˇ saˬ saˬ-eu ngehˬ-ehˇ peh leˇ naˇ ngehˬ-ehˇ shaˬ zahˬ-ahˇ ya tahˬ puˬ meh lehˇ ya noeˬ taˬ-eu meh. Ehˇ k’awꞈ, “G’aˬ doeˇ doeˇ-awˇ g’aˬ baˬ luꞈ-eu tsawˇ haˬ deuˬ-ahˇ, aˬ yawꞈ g’aˬ biꞈ lahˬ nehˬ-eu” g’aˬ pyeuꞈ-eu Yeˬhawˇbaˬ, nawˇ gaˇ mˇ daˆ leꞈ nya ni aˬ yawꞈ nawˬ-ahˇ loˬ-eu g’aˬ biꞈ nehˬ nya meh lehˇ taˬ ngehˇ. (Iˇsaˬyaˇ 40:29; Ja ceuˬ 55:22; 68:19) 2018 k’oꞈ yaw kaˬ-ahˇ aˬ dui yawˬ jawˇ na luꞈ Bawˬdzaˬnymˇ-ahˇ iˇ ngeh, k’oꞈ lah-euˬ Jaˇliꞈ aˇ deuˆ “G’aˬ doeˇ doeˇ . . . deuˬ-ahˇ, aˬ yawꞈ g’aˬ biꞈ lahˬ nehˬ-eu meh” lehˇ ehˇ-eu aˇ yeˇ huiˬ-eu yaw tsaˬ yaw dawˇ heu, aˬ dui-ahˇ aˬ myah luꞈ saˇ tiˇ biꞈ-eu meh.—Iˇsaˬyaˇ 40:31.\\nYeˬsuˇ-euˬ k’aˆ baꞈ: K’aˆ baꞈ heu naˇ mˇ myawˬ baꞈ-eu baꞈ kawˬ pyeuꞈ meh. Yeˬsuˇ “Ngaˬ-euˬ k’aˆ baꞈ baꞈ” laˇ lehˇ ehˇ ngeh, aˬ dui-ahˇ aˬ yawꞈ-euˬ g’aˬ k’ehˇ pyeuꞈ laˇ lehˇ kuˇ luꞈ-eu meh. Heu naˇ, aˬ yawꞈ-euˬ gaˇ mˇ-awˇ aˬ yawꞈ-ahˇ dzaw geuꞈ lehˇ ehˇ mawꞈ meh. Heu naˇ kah-eu gaˇ pyeuꞈ-eu maˬ ngeuˇ-a. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, Yeˬsuˇ-euˬ “k’aˆ behˆ yaw pyaˇ”-eu miˇ neh meh. Heu naˇ aˬ dui-ahˇ shiˬ keuˇ ni g’eh-eu jeˬ hawˇ-eu, nui saˇ oꞈ-eu jeˬ biꞈ meh","num_words":3366,"character_repetition_ratio":0.072,"word_repetition_ratio":0.002,"special_characters_ratio":0.281,"stopwords_ratio":0.289,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":-1} +{"url":"","collection":"madlad400","source":"CC 20220801","original_code":"ahk","text":"Aˇ dahˬ 1 AHK - Aˇ dahˬ beh ngeh, mˬ hawˇ-eu miˇ-ahˇ - Bible Search\\nAˇ dahˬ int Aˇ dahˬ 2\\nAˇ dahˬ 1\\nMˬ beh miˇ beh beh-euˬ\\n1Aˇ dahˬ beh ngeh, mˬ hawˇ-eu miˇ-ahˇ Miˬyehˇ beh-euˬ meh. 2Miˇ tsaˬ tahˬ kʼawˇ-aˬ, pyawˬ naˬ maˬ siˬ laˇ ni, yaw bahˬ yaw lahˇ-ehˇ ciˬ cuˇ ni jaˆ luꞈ-eu meh. Yawˬ jeˬ na luꞈ kʼoeˇ taˆ iˬ ma laˆ shaˆ iˇ cuꞈ dahˬ pymˬ taˬ-awˇ, zahˇ tsui ni jaˆ-euˬ meh. Kʼoeˇ ngeh, Miˬyehˇ-euˬ baoˬ iˇ cuꞈ kʼoeˇ taˆ cah luꞈ-eu meh. 3Kʼoeˇ naˇ, Miˬyehˇ dawˬ biꞈ-awˇ, “Yaw shehꞈ jaˆ le-awˬ” lehˇ ehˇ ngeh, yaw shehꞈ jaˆ le-euˬ meh. 4Kʼoeˇ gaˇ ya mawˇ ngeh, Miˬyehˇ nui kʼahˇ shiˇ-euˬ meh. Kʼoeˇ naˇ, yaw shehꞈ hawˇ-eu yaw zahˇ-ahˇ Miˬyehˇ biˇ paˆ nehˬ-awˇ, bi gʼawˬ-iˇ-euˬ meh. 5Yaw shehꞈ-ahˇ “Nah gʼahˇ”, yaw zahˇ-ahˇ “Uˬ ciꞈ” lehˇ, aˬ yawꞈ myahˇ nehˬ-euˬ meh. Uˬ ciꞈ kʼoeˇ miˇ buˬ-iˇ-awˇ uˬ shawˬ keuˆ le ngeh, yaw beh nah dzeuˇ-iˇ-euˬ meh.\\n6Kʼoeˇ naˇ, “Iˇ cuꞈ nyiˬ paˆ-ehˇ paˆ-iˇ-awˇ bi gʼawˬ-iˇ-eu gʼaˇ duˬ, kaˬ lawˆ baw le-awˬ” lehˇ Miˬyehˇ dawˬ biꞈ ngeh, kaˬ lawˆ baw le-euˬ meh. 7Kaˬ lawˆ kʼoeˇ hmˬ-euˬ kʼoeˇ taˆ paw jaˆ-eu iˇ cuꞈ hawˇ-eu, uˬ moˆ paw jaˆ-eu iˇ cuꞈ-ahˇ Miˬyehˇ biˇ paˆ nehˬ-euˬ meh. 8Kaˬ lawˆ kʼoeˇ hmˬ-ahˇ, “Mˬ” lehˇ Miˬyehˇ myahˇ nehˬ-euˬ meh. Uˬ ciꞈ kʼoeˇ miˇ buˬ-iˇ-awˇ uˬ shawˬ keuˆ le ngeh, nyiˬ nah tiˬ nah dzeuˇ-iˇ-euˬ meh.\\n9Kʼoeˇ naˇ, Iˇ cuꞈ maˬ dahˬ-eu pehˇ tsahˇ bi baw laˇ-eu gʼaˇ duˬ, mˬ-euˬ uˬ moˆ paw jaˆ-eu iˇ cuꞈ deuˬ tiˬ paw dzeˇ coeˇ-ahˇ tehꞈ-ehˇ uiˬ-iˇ-awˬ lehˇ Miˬyehˇ dawˬ biꞈ ngeh, kʼoeˇ loꞈ-ehˇ pyeuꞈ laˇ-euˬ meh. 10Iˇ cuꞈ maˬ dahˬ-eu pehˇ tsahˇ-ahˇ, “Miˇ tsaˬ” lehˇ aˬ yawꞈ myahˇ nehˬ-awˇ, iˇ cuꞈ uiˬ-iˇ taˬ-euˬ gaˇ, “Iˬ ma laˆ shaˆ” lehˇ aˬ yawꞈ myahˇ nehˬ-euˬ meh. Kʼoeˇ gaˇ ya mawˇ ngeh, Miˬyehˇ nui kʼahˇ shiˇ-euˬ meh. 11Kʼoeˇ naˇ, Aˇ siˬ kʼaˇ siˬ le nya-awˇ, aˇ nuiˆ kʼaˇ nuiˆ le nya-eu aˇ bawˇ deuˬ hawˇ-eu, sahˬ lahˬ aˇ bawˇ dawˬ tawˆ luꞈ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ dehꞈ laˇ-awˬ lehˇ Miˬyehˇ dawˬ biꞈ ngeh, kʼoeˇ loꞈ-ehˇ pyeuꞈ laˇ-euˬ meh. 12Miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ sahˬ lahˬ aˇ bawˇ deuˬ dehꞈ laˇ-euˬ gaˇ Miˬyehˇ ya mawˇ ngeh, nui kʼahˇ shiˇ-euˬ meh. 13Uˬ ciꞈ kʼoeˇ miˇ buˬ-iˇ-awˇ uˬ shawˬ keuˆ le ngeh, smˬ nah tiˬ nah dzeuˇ-iˇ-euˬ meh.\\n14Kʼoeˇ naˇ, “Uˬ ciꞈ nah gʼahˇ biˇ paˆ-eu gʼaˇ duˬ maˬ ehˇ, aˇ nah aˇ yamˬ, aˇ kʼoꞈ aˇ la hawˇ-eu, lawˇ-eu shehˇ-eu aˇ yamˬ aˇ law toꞈ nya-eu gʼaˇ duˬ maˬ ehˇ, mˬ kʼoeˇ taˆ yaw shehꞈ jaˆ le-awˬ. 15Yaw shehꞈ kʼoeˇ deuˬ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ bya le-awˬ” lehˇ Miˬyehˇ dawˬ biꞈ ngeh, kʼoeˇ loꞈ-ehˇ pyeuꞈ laˇ-euˬ meh. 16Aˬ cawˬ naˆ maˬ tseˇ huiˬ dzehˬ-eu yaw shehꞈ nyiˬ hmˬ pyeuꞈ-eu, nahˇ ma hawˇ-eu ba la-ahˇ Miˬyehˇ beh-awˇ, nah hawˇ-eu miˇ-ahˇ bi uˆ lahˇ-euˬ meh. Aˬ guiˇ deuˬ-ahˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ beh-euˬ meh. 17Miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ yaw shehꞈ bi bya-eu gʼaˇ duˬ maˬ ehˇ, 18Nah hawˇ-eu miˇ-ahˇ bi uˆ lahˇ-eu gʼaˇ duˬ maˬ ehˇ, yaw shehꞈ hawˇ-eu yaw zahˇ-ahˇ bi biˇ paˆ-eu gʼaˇ duˬ maˬ ehˇ, yaw shehꞈ kʼoeˇ deuˬ-ahˇ mˬ kʼoeˇ taˆ Miˬyehˇ bi jaˆ-euˬ meh. Kʼoeˇ gaˇ aˬ yawꞈ ya mawˇ ngeh, nui kʼahˇ shiˇ-euˬ meh. 19Uˬ ciꞈ kʼoeˇ miˇ buˬ-iˇ-awˇ uˬ shawˬ keuˆ le ngeh, oeˬ nah tiˬ nah dzeuˇ-iˇ-euˬ meh.\\n20Kʼoeˇ naˇ, “Iˇ cuꞈ laꞈ kʼoeˇ kʼaˇ dehꞈ kʼaˇ jawˇ nya-eu jeˬ iˇ cuꞈ laꞈ kʼoeˇ byah laˇ-awˇ, yaw goˇ-ahˇ zaw-eu aˇ jiˇ deuˬ jaˬ lehˇ laꞈ kʼoeˇ byah laˇ-awˬ” lehˇ, Miˬyehˇ dawˬ biꞈ-euˬ meh. 21Iˬ ma laˆ shaˆ laꞈ kʼoeˇ uˇ-eu gʼawˇ mawˇ huiˬ dui dui-eu aˇ mawˇ deuˬ-ahˇ maˬ ehˇ, iˇ cuꞈ laꞈ kʼoeˇ uˇ-eu yaw dehꞈ kʼaˇ dehꞈ-eu jeˬ dawˬ tawˆ luꞈ-ahˇ maˬ ehˇ, aˇ jiˇ kʼaˇ ngeuˇ-eu dawˬ tawˆ luꞈ-ahˇ maˬ ehˇ, Miˬyehˇ beh-euˬ meh. 22Kʼoeˇ deuˬ-ahˇ ya mawˇ ngeh, aˬ yawꞈ nui kʼahˇ shiˇ-euˬ meh. “Iˇ cuꞈ laꞈ kʼoeˇ kʼaˇ uˇ-eu boeˬ boeˬ luˆ luˆ dawˬ tawˆ luꞈ myaˬ laˇ behˇ laˇ-awˇ, iˬ ma laˆ shaˆ laꞈ kʼoeˇ byah laˇ-awˬ. Aˇ jiˇ deuˬ kʼawꞈ myaˬ laˇ behˇ laˇ-awˬ” lehˇ, aˬ yawꞈ dawˬ ngehˬ gʼeh nehˬ-euˬ meh. 23Uˬ ciꞈ kʼoeˇ miˇ buˬ-iˇ-awˇ uˬ shawˬ keuˆ le ngeh, ngaˬ nah tiˬ nah dzeuˇ-iˇ-euˬ meh.\\n24Kʼoeˇ naˇ, “Bawˇ tsahˬ jeˬ zaˬ deuˬ maˬ ehˇ, cu nya-eu jeˬ zaˬ yaw yah deuˬ maˬ ehˇ, jeˬ zaˬ kʼaˇ ngeuˇ-eu jeˬ yaw huiˬ yaw nyiˇ dawˬ tawˆ luꞈ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ jawˇ laˇ-awˬ” lehˇ Miˬyehˇ dawˬ biꞈ ngeh, kʼoeˇ loꞈ-ehˇ pyeuꞈ laˇ-euˬ meh. 25Kʼoeˇ loꞈ-ehˇ, jeˬ zaˬ kʼaˇ ngeuˇ-eu dawˬ tawˆ luꞈ-ahˇ aˬ yawꞈ beh gʼaˬ jiˇ-euˬ meh. Kʼoeˇ gaˇ ya mawˇ ngeh, aˬ yawꞈ nui kʼahˇ shiˇ-euˬ meh.\\n26Kʼoeˇ naˇ, “Aˬ dui maꞈ-euˬ aˇ gʼehˇ-ahˇ duˇ-eu tsawˇ haˬ zaˬ deuˬ-ahˇ beh kaˇ-euˇ. Aˬ yawꞈ maꞈ aˬ dui-ahˇ duˇ-awˇ, ngaˬ shaˬ ngaˬ deˇ deuˬ kʼoeˇ taˆ maˬ ehˇ, bawˇ tsahˬ jeˬ zaˬ hawˇ-eu cu nya-eu jeˬ zaˬ yaw yah deuˬ yaw huiˬ yaw nyiˇ dawˬ tawˆ luꞈ kʼoeˇ taˆ maˬ ehˇ, baoˬ jaˆ tehꞈ-a” lehˇ Miˬyehˇ ehˇ-eu meh. 27Kʼoeˇ naˇ, tsawˇ haˬ zaˬ-ahˇ Miˬyehˇ beh-euˬ meh. Tsawˇ haˬ zaˬ-ahˇ aˬ yawꞈ beh ngeh, aˬ yawꞈ-ahˇ duˇ ni beh-euˬ meh. Zaˬ miˬ zaˬ hawˇ-eu kʼaˬ dzeˇ zaˬ aˬ yawꞈ beh-euˬ meh. 28Kʼoeˇ naˇ, heu loꞈ-ehˇ dawˬ ngehˬ gʼeh-awˇ guiˬ lahˬ biꞈ nehˬ-euˬ meh. “Jeuˬ le o le-awˬ. Naw maꞈ-euˬ zaˬ deuˬ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ byah laˇ-awˇ, miˇ tsaˬ-ahˇ uˆ lahˇ luꞈ-uˇ. Ngaˬ shaˬ ngaˬ deˇ, ho zaˬ nga jiˇ hawˇ-eu, bawˇ tsahˬ jeˬ zaˬ deuˬ-ahˇ haw-eu pyaˆ-eu gʼaˇ duˬ, ngaˇ naw maꞈ-ahˇ gaˇ biꞈ-eu ma. 29Naw maꞈ bi dzaˬ bi dawˇ-eu gʼaˇ duˬ, dzaˬ la gʼo cehˇ, aˇ siˬ aˇ lu hawˇ-eu, sahˬ lahˬ gʼawˬ daˇ deuˬ naw maꞈ-ahˇ ngaˇ biꞈ taˬ gʼaˬ-euˬ ma. 30Ehˇ kʼawꞈ, bawˇ tsahˬ jeˬ zaˬ hawˇ-eu ho zaˬ nga jiˇ dawˬ tawˆ luꞈ bi dzaˬ-eu gʼaˇ duˬ, yaˇ moꞈ deuˬ hawˇ-eu aˇ paꞈ tsoꞈ myaˬ-eu baw duˆ aˇ bawˇ deuˬ ngaˇ biꞈ taˬ-euˬ ma” lehˇ ehˇ nehˬ-euˬ meh. Miˬyehˇ kʼoeˇ loꞈ-ehˇ ehˇ gʼaˬ ngeh, aˬ yawꞈ neh kʼaˇ ehˇ-euˬ loꞈ-ehˇ pyeuꞈ laˇ-euˬ meh. 31Miˬyehˇ-aˬ, yawˬ ha neh mˇ gʼaˬ taˬ-euˬ gaˇ deuˬ-ahˇ haw-awˇ, nui kʼahˇ shiˇ dui dui-euˬ meh. Uˬ ciꞈ kʼoeˇ miˇ buˬ-iˇ-awˇ uˬ shawˬ keuˆ le ngeh, koꞈ nah tiˬ nah dzeuˇ-iˇ-euˬ meh.","num_words":1018,"character_repetition_ratio":0.091,"word_repetition_ratio":0.043,"special_characters_ratio":0.279,"stopwords_ratio":0.274,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":-1} +{"url":"","collection":"madlad400","source":"CC 20220801","original_code":"ahk","text":"Dawˬ caˇ 24—Yeˬhawˇbaˬ-euˬ gawˬ jawˬ-ahˇ daˆ leˇ | Ka li zaˬ-euˬ dawˬ caˇ\\nREAD IN Acholi Afrikaans Akha Albanian Altai American Sign Language Amharic Arabic Armenian Aukan Aymara Azerbaijani Azerbaijani (Cyrillic) Baoule Bashkir Bassa (Cameroon) Batak (Karo) Batak (Simalungun) Batak (Toba) Belize Kriol Biak Bicol Bislama Boulou Bulgarian Cambodian Catalan Cebuano Chichewa Chin (Hakha) Chinese Cantonese (Simplified) Chinese Cantonese (Traditional) Chinese Mandarin (Simplified) Chinese Mandarin (Traditional) Chitonga Chitonga (Malawi) Chitumbuka Chiyao Chokwe Chol Chopi Chuvash Cibemba Cinyanja Croatian Damara Dangme Danish Dayak Ngaju Douala Drehu Dutch Edo Efik English Esan Estonian Ewe Faroese Fijian Finnish Fon French Fulfulde (Cameroon) Ga Georgian German German Sign Language Ghomálá’ Gokana Greek Guarani Gun Haitian Creole Herero Hiligaynon Hindi Hiri Motu Hungarian Iban Ibinda Icelandic Igbo Iloko Indonesian Isoko Italian Japanese Javanese Kabiye Kachin Karen (S'gaw) Kazakh Khana Kikamba Kikaonde Kikongo Kikuyu Kiluba Kimbundu Kinyarwanda Kirghiz Kiribati Kirundi Kisi Kisonge Kongo Korean Kosraean Krio Kurdish Kurmanji (Caucasus) Kwangali Kwanyama Lahu Laotian Latvian Lhukonzo Lingala Lithuanian Lomwe Luganda Lunda Luo Luvale Macedonian Macua Malagasy Malay Malayalam Maltese Mam Mambwe-Lungu Mapudungun Marshallese Mauritian Creole Maya Mazatec (Huautla) Medumba Mingrelian Mixe (North Central) Mixtec (Guerrero) Moore Myanmar Nahuatl (Central) Nahuatl (Guerrero) Nahuatl (Huasteca) Nahuatl (Northern Puebla) Ndau Ndebele Ndebele (Zimbabwe) Nepali Ngabere Ngangela Ngiemboon Nias Nigerian Pidgin Norwegian Nyaneka Nyungwe Nzema Oromo Ossetian Otetela Palauan Pangasinan Papiamento (Curaçao) Persian Pidgin (Cameroon) Pidgin (West Africa) Polish Ponapean Portuguese Portuguese (Portugal) Quechua (Ancash) Quechua (Ayacucho) Quechua (Bolivia) Quechua (Cuzco) Quichua (Chimborazo) Quichua (Imbabura) Quichua (Pastaza) Quichua (Tena) Rarotongan Romanian Ronga Runyankore Russian Samoan Sangir Sango Saramaccan Sena Sepedi Serbian (Cyrillic) Serbian (Roman) Sesotho (Lesotho) Sesotho (South Africa) Setswana Seychelles Creole Shona Sidama Silozi Sinhala Slovenian Solomon Islands Pidgin Spanish Sranantongo Sunda Swahili Swedish Tagalog Tahitian Tarascan Tatar Telugu Tetun Dili Thai Tigrinya Tiv Tojolabal Tok Pisin Totonac Tshiluba Tshwa Tsonga Turkish Tuvaluan Twi Tzotzil Ukrainian Umbundu Urhobo Uruund Venda Vietnamese Wallisian Welsh Wolaita Xhosa Yapese Yemba Yoruba Zapotec (Isthmus) Zulu\\nDawˬ caˇ 24\\nYeˬhawˇbaˬ-euˬ gawˬ jawˬ-ahˇ daˆ leˇ\\n1. Goˇ dzehˬ gawˬ jawˬ ahˇ haw.\\nDawˬ tawˆ luꞈ k’oeˇ taˆ goˇ dzehˬ.\\nTeu gaˇ Yeˬhawˇbaˬ gawˬ jawˬ jaˆ.\\nCiˬ goˇ nymˇ aˇ yamˬ.\\nTsawˇ haˬ miˇ k’ahˬ doe jawˇ-eu\\ntiˬ kawˆ loꞈ-ehˇ heu gaˇ laˇ uiˬ.\\nKuˇ gaˬ ‘Miˬyehˇ dawˬ naˇ haˬ awˇ\\naˬ yawꞈ gaˇ mˇ ma.’\\nNymˇ iˬ nah keuˆ laˇ shaw.\\nTeˬ tsawˇ jeuˬ huiˬ tsawˇ jeuˬ pyeuꞈ laˇ meh.\\nTsawˇ haˬ deuˬ myaˬ laˇ ngeh\\nguiˬ lahˬ biꞈ Miˬyehˇ sheuˬ g’eh ya mawˇ.\\nTsawˇ haˬ g’awˬ mya ni laˇ\\nMiˬyehˇ uˆ lahˇ baoˬ-ahˇ ha geuꞈ.\\nSaˇ jaˇ ziꞈ ma lehˇ ehˇ.\\nMiˬyehˇ paw jawˇ aˬ myah luꞈ.\\n2. Yeˬsuˇ dawˬ biꞈ nehˬ taˬ.\\nMiˇ k’ahˬ doe iˇ awˇ dzawˇ gaˬ.\\nMiˬyehˇ Miˇk’ahˬ gaˇ kawˆ siˬ ni\\ntsawˇ haˬ ahˇ tsaꞈ gaˬ.\\nYeˬsuˇ nymˇ uˆ lahˇ shaw.\\nYawꞈ paw jawˇ laˇ lehˇ kuˇ luꞈ.\\nAˬ yawꞈ Miˬyehˇ dawˬ neh\\ntaˬ aw deuˬ ahˇ sheuˬ g’eh nehˬ.\\nLaꞈ k’aˬ cehˇ nui ma ahˇ.\\nDui ya mawˇ tsawˇ haˬ deuˬ myaˬ laˇ gaˇ.\\nAˬ cawˬ ahˇ tsaꞈ gaˬ gaˇ\\naˬ dui k’awꞈ teu laꞈ k’oeˇ keuˬ luꞈ ma.\\nAˬ dui yaw k’aˆ k’aˆ-ehˇ guˇ.\\nYawˬ g’aˬ na luꞈ ahˇ bi gaˬ.\\n‘Leˇ ma aˬ myah luꞈ ziꞈ eu\\nYeˬhawˇbaˬ gawˬ jawˬ ahˇ.’\\n(Ceuˬ. 43:3; 99:9; Yaˇ. 60:22; K’ehˇ. 16:5-ahˇ haw.)\\nYeˬhawˇbaˬ-euˬ gawˬ jawˬ-ahˇ daˆ leˇ (Dawˬ caˇ 24)","num_words":508,"character_repetition_ratio":0.048,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.196,"stopwords_ratio":0.061,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.677,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":-1} +{"url":"","collection":"madlad400","source":"CC 20220801","original_code":"ahk","text":"Dawˬ caˇ 142—Noeˬ tmˬ-eu jeˬ-ahˇ tuˆ tehˬ deuˇ taˬ | Ka li zaˬ-euˬ dawˬ caˇ\\nREAD IN Abkhaz Acholi Afrikaans Akha Albanian Altai American Sign Language Amharic Arabic Armenian Aukan Aymara Azerbaijani Azerbaijani (Cyrillic) Baoule Bashkir Bassa (Cameroon) Batak (Karo) Batak (Simalungun) Batak (Toba) Belize Kriol Biak Bicol Bislama Boulou Bulgarian Cambodian Catalan Cebuano Chichewa Chin (Hakha) Chinese Cantonese (Simplified) Chinese Cantonese (Traditional) Chinese Mandarin (Simplified) Chinese Mandarin (Traditional) Chitonga Chitonga (Malawi) Chitumbuka Chiyao Chokwe Chol Chuvash Cibemba Cinyanja Croatian Damara Dangme Danish Dayak Ngaju Douala Drehu Dutch Edo Efik English Esan Estonian Ewe Faroese Fijian Finnish Fon French Fulfulde (Cameroon) Ga Georgian German Gokana Greek Guarani Gun Haitian Creole Hausa Herero Hiligaynon Hindi Hiri Motu Hungarian Iban Icelandic Igbo Iloko Indonesian Isoko Italian Japanese Javanese Kabiye Kabuverdianu Kachin Karen (S'gaw) Kazakh Khana Kikamba Kikaonde Kikongo Kikuyu Kiluba Kimbundu Kinyarwanda Kirghiz Kiribati Kirundi Kisi Kisonge Kongo Korean Kosraean Krio Kurdish Kurmanji (Caucasus) Kwangali Kwanyama Lahu Laotian Latvian Lhukonzo Lingala Lithuanian Lomwe Luganda Lunda Luo Luvale Macedonian Macua Malagasy Malay Malayalam Maltese Mam Mambwe-Lungu Mapudungun Marshallese Mauritian Creole Maya Mazatec (Huautla) Mingrelian Mixe (North Central) Mixtec (Guerrero) Moore Myanmar Nahuatl (Central) Nahuatl (Guerrero) Nahuatl (Northern Puebla) Ndau Ndebele Ndebele (Zimbabwe) Nepali Ngabere Ngangela Nias Nigerian Pidgin Norwegian Nyaneka Nyungwe Nzema Oromo Ossetian Otetela Palauan Pangasinan Papiamento (Curaçao) Persian Pidgin (Cameroon) Pidgin (West Africa) Polish Ponapean Portuguese Portuguese (Portugal) Quechua (Ancash) Quechua (Ayacucho) Quechua (Bolivia) Quechua (Cuzco) Quiche Quichua (Chimborazo) Quichua (Imbabura) Quichua (Pastaza) Quichua (Tena) Rarotongan Romanian Ronga Runyankore Russian Samoan Sangir Sango Saramaccan Sena Sepedi Serbian (Cyrillic) Serbian (Roman) Sesotho (Lesotho) Sesotho (South Africa) Setswana Seychelles Creole Shona Shuar Sidama Silozi Sinhala Slovenian Solomon Islands Pidgin Spanish Sranantongo Sunda Swahili Swedish Tagalog Tahitian Tarascan Tatar Telugu Thai Tigrinya Tiv Tojolabal Tok Pisin Totonac Tshiluba Tshwa Tsonga Turkish Tuvaluan Twi Tzeltal Ukrainian Umbundu Urhobo Uruund Venda Vietnamese Wallisian Welsh Wolaita Xhosa Yapese Yemba Yoruba Zapotec (Isthmus) Zulu\\nDawˬ caˇ 142\\nNoeˬ tmˬ-eu jeˬ-ahˇ tuˆ tehˬ deuˇ taˬ\\n(Heˬbyehˇ 6:18, 19)\\n1. Zahˇ tsui g’eh gaˇ tsawˇ haˬ g’awˬ mya yaˇ k’oꞈ cah bahˬ.\\nK’aˇ mˇ k’aˇ shaˇ yaw jeˬ na jaˬ lehˇ teh loꞈ-ehˇ.\\nTsawˇ haˬ zaˬ euˬ g’aˬ baˬ jeˬ zawˇ ma-ehˇ doeˇ luꞈ,\\nmaˬ ka k’oꞈ nya tiˬ g’aˬ tiˇ g’aˬ ahˇ.\\nMiˬyehˇ Miˇk’ahˬ oe miˇ laꞈ k’aˬ cehˇ-awˇ caˇ.\\nMiˬyehˇ euˬ Zaˬmaˇ uˆ lahˇ guˆ jeˬ byoˆ jiˇ.\\nMaˬ muiˬ jeˬ ahˇ g’awˬ myahˇ maˬ g’eh-ehˇ laˆ cawˆ.\\nSaˇ baoˬ kuˆ seuˬ loꞈ-ehˇ noeˬ tmˬ jeˬ tuˆ tehˬ taˬ.\\n2. ‘Miˬyehˇ aˇ nah keuˆ le’ shaw lehˇ Miˇk’ahˬ dzawˇ gaˬ.\\n“Aˇ myah ni?” lehˇ tsawˇ haˬ Miˬyehˇ-ahˇ maˬ paˇ ngehˬ.\\nG’awˬ myahˇ maˬ g’eh-ehˇ beh taˬ jeˬ maˬ paˇ mahˇ meh.\\nBaoˬ huiˬ Miˬyehˇ-ahˇ caˇ-awˇ ja ceuˬ eu meh.\\n(Ceuˬ. 27:14; Tsoˆ. 1:14; Yawˇ. 2:1; Haˬ. 1:2, 3; Maˆ. 8:22-ahˇ haw.)\\nNoeˬ tmˬ-eu jeˬ-ahˇ tuˆ tehˬ deuˇ taˬ (Dawˬ caˇ 142)","num_words":447,"character_repetition_ratio":0.047,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.2,"stopwords_ratio":0.056,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.163,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":-1} +{"url":"","collection":"madlad400","source":"CC 20220801","original_code":"ahk","text":"“Tiˬ g’aˬ tiˇ g’aˬ iˇ kahˇ-ahˇ ha ahˇ-awˬ”—1 Beˬtuˆluˆ 4:9 | Dzaw ngeh zmˬ-eu dmˬ\\n“Dawˬ g’oꞈ maˬ doˆ ni ha ahˇ-awˬ.”—1 Beˬtuˆluˆ 4:9.\\nDawˬ caˇ: 100, 87\\nMehˇ nmˇ deuˬ-ahˇ ha-eu, aˬ jeˬ miˇ neh ni aˇ yeˇ huiˬ-eu nga?\\nAˬ dui daˬ yah aˬ geu ngeh ya ha-eu nga?\\nAˬ dui daˬ yah ha-eu nui ma mˇ mawˇ gaˇ laˆ tsoeˬ-eu aˬ jeˬ nga, aˬ dui daˬ yah ha-eu paw aˬ joˆ-ehˇ bi muiˬ daˆ laˇ nya-eu nga?\\n1. Dahˬ beh-euˬ Ka li zaˬ deuˬ aˬ jeˬ-ahˇ ya tahˬ puˬ-euˬ nga?\\nA.D. 62 hawˇ-eu 64 k’oꞈ heu kaˬ-ahˇ, kuiˇ laꞈ Beˬtuˆluˆ “Aˬ cawˬ miˇ k’ahˬ doe ni bi teh byaˆ jiˇ-awˇ, Boˬtuˆ miˇ k’ahˬ, Gaˬlaˬtiˆ miˇ k’ahˬ, Gaˬbaˬdawˇciˆ miˇ k’ahˬ, Aˬshaˆ miˇ k’ahˬ, Beˬtuˇniˇ miˇ k’ahˬ, heu deuˬ-ahˇ jawˇ byaˆ taˬ-euˬ Miˬyehˇ-euˬ tsawˇ haˬ deuˬ jawˇ gaˇ” sahˬ boꞈ boꞈ g’eh-euˬ meh. (1 Beˬtuˆluˆ 1:1) Mehˇ nmˇ heu deuˬ naˇ, nymˬ-mˇ “lawˬ haw-eu shaˬ-eu zahˬ”-eu maˬ ngeuˇ naˇ, k’ehˬ-eu k’aˆ-eu jeˬ-ahˇ ya daˬ luꞈ-eu uˬ taꞈ, aˬ yawꞈ maꞈ shaˬ dui dui-eu aˇ yamˬ-ahˇ jawˇ luꞈ-eu miˇ neh, aˬ yawꞈ maꞈ dawˬ mehˬ dawˬ tsoˆ hawˇ-eu g’aˬ biꞈ nehˬ laꞈ-eu jeˬ-ahˇ loˬ-eu meh. Beˬtuˆluˆ “Yawˬ jeˬ na luꞈ laꞈ k’oeˇ aˇ saˬ saˬ-eu aˇ yamˬ peh le-euˬ meh” lehˇ boꞈ nehˬ-euˬ meh. Ehˇ loꞈ-ehˇ uˬ taꞈ 10 k’oꞈ maˬ byah laˇ mi na-ehˇ, Yeˬluˇsaˬlehˬ meuˬ bi laˆ cawˆ-euˬ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ-ahˇ shaˬ zahˬ teu poˆ laꞈ k’oeˇ neh buˬ iˇ ni caw ba nehˬ-euˬ aˬ jeˬ nga?—1 Beˬtuˆluˆ 4:4, 7, 12.\\n2, 3. Beˬtuˆluˆ mehˇ nmˇ deuˬ-ahˇ aˬ jeˬ miˇ neh, daˬ yah ha ni laˆ noeˬ nehˬ-eu nga? (Dahˬ beh-eu baˇ-ahˇ haw.)\\n2 Beˬtuˆluˆ neh mehˇ nmˇ deuˬ-ahˇ mˇ ni laˆ noeˬ nehˬ-euˬ tiˬ jeˬ naˇ, “dawˬ g’oꞈ maˬ doˆ ni ha ahˇ-awˬ” lehˇ ehˇ-eu heu meh. (1 Beˬtuˆluˆ 4:9) Daˬ yah “ha”-eu lehˇ ehˇ-eu dawˬ heu dawˬ-ahˇ, Gaˬliˇ dawˬ paw neh naˇ, “maˬ siˬ maˬ suˇ-eu tsawˇ haˬ-ahˇ ya leˇ-eu, maˬ ngeuˇ naˇ g’awˬ shaˬ gaˬ nehˬ-eu” lehˇ ehˇ mawꞈ-eu meh. Ehˇ k’awꞈ, aˬ dui haw taˬ paˬ-ehˇ g’eh-eu jeˬ naˇ, Beˬtuˆluˆ Ka li zaˬ mehˇ nmˇ deuˬ-ahˇ “tiˬ g’aˬ tiˬ g’aˬ” bi ha-eu heu meh. Heu naˇ, aˬ myah luꞈ siˬ nya luꞈ-eu, tiˬ kawˆ loꞈ-ehˇ mˇ luꞈ shaˇ luꞈ-eu deuˬ-ahˇ ha gaˇ ehˇ-eu meh. Daˬ yah ha-eu heu naˇ, aˬ joˆ-ehˇ caw ba nehˬ-eu nga?\\n3 Daˬ yah ha-eu nui ma mˇ mawˇ-eu heu naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ-ahˇ, g’oeˇ dzehˬ laˇ ni caw ba nehˬ-euˬ meh. K’oeˇ naˇ nawˬ-euˬ gaˇ kawˆ-ahˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ, nawˬ-ahˇ tiˬ g’aˬ paˬ kuˇ laˇ-awˇ, daˬ yah ha nehˬ laꞈ-euˬ gaˇ noeˬ taˬ nya miˇ-a loˇ? K’oeˇ naˇ, nawˇ tiˬ g’aˬ na-ahˇ nawˬ-euˬ iˇ kahˇ-ahˇ ha ngeh aˬ joˆ-ehˇ nya? Bi g’oeˇ dzehˬ laˇ-eu maˬ ngeuˇ nya loˇ? Daˬyah ha-eu heu naˇ, mehˇ nmˇ deuˬ nehˬ-ehˇ siˬ nya dzehˬ laˇ-awˇ, g’oeˇ dzehˬ laˇ-eu meh. Beˬtuˆluˆ-euˬ saˇ ka-ahˇ jawˇ-eu ka li zaˬ deuˬ, shaˬ zahˬ guˆ gaˆ tiˬ nah saˇ-i tiˬ nah myaˬ laˇ luꞈ-eu miˇ neh, tiˬ g’a tiˇ g’aˬ g’oeˇ-eu jeˬ loˬ dui dui-eu meh. Aˬ dui k’awꞈ “Aˇ saˬ saˬ-eu aˇ nah a yamˬ laꞈ k’oeˇ” teu loꞈ-ehˇ ya jahˇ meh.—2 Tiˆmoˇseˬ 3:1.\\n4. Aˬ dui heu kawˆ laꞈ k’oeˇ aˬ jeˬ jeˇ naˇ haˬ-eu jeˬ-ahˇ ja sawˇ-eu nga?\\n4 Aˬ dui tiˬ g’aˬ tiˇ g’aˬ “ha ahˇ”-eu nui ma aˬ joˆ joˆ-ehˇ mˇ mawˇ nya-eu nga? Aˬ dui-ahˇ maˬ bi ha nya ni laˆ tsoeˬ-eu aˬ jeˬ pyeuꞈ-awˇ, aˬ dui aˬ joˆ-ehˇ jahˇ paˬ nga? Aˬ dui-ahˇ muiˬ-eu daˬ yah pyeuꞈ ni caw ba nehˬ-eu aˬ jeˬ nga?\\nDaˬ yah ha-eu aˇ yamˬ\\n5. Aˬ dui bawˬ dzaˬ duˬ-ahˇ daˬ yah aˬ joˆ-ehˇ ha nya-eu nga?\\n5 Bawˬ dzaˬ duˬ-ahˇ: Aˬ dui bawˬ dzaˬ le ni ha-eu nymˇ sahˇ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ hawˇ-eu aˬ yawꞈ-euˬ aˇ maꞈ aˇ muˇ meh. Aˬ dui mehˬ bawˬ-ahˇ k’aˇ oe-euˬ deuˬ-ahˇ, yaw muiˬ-ehˇ ha nehˬ laꞈ nya lehˇ bi noeˬ mawꞈ-eu ma. Nymˬ-mˇ hawˇ-eu oe-euˬ deuˬ-ahˇ ngehˬ-ehˇ dzehˬ yaw muiˬ-ehˇ ha nehˬ mawꞈ-eu ma. (Loˇmaˆ 15:7) Aˬ yawꞈ maꞈ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ daˬ yah pyeuꞈ-eu miˇ neh, aˬ joˆ-ehˇ g’eh-eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ-awˇ, moeˬ tsoeˬ aˬ joˆ-ehˇ dm-awˇ laˇ-euˬ k’awꞈ, nui ma saˇ lehˆ ni g’eh leˇ ni ya ha nehˬ-eu meh. (Yaˬkoˆ 2:1-4) Tiˬ g’aˬ nehˬ-ehˇ-iˬ maˬ siˬ nya gaˇ laˇ-euˬ tiˬ g’aˬ na-ahˇ nawˇ ya mawˇ naˇ, nawˬ nehˬ-ehˇ bi nuiˇ laˇ nya meh laˬ? Nawˇ aˬ yawꞈ-ahˇ Jaˇliꞈ pah nehˬ-awˇ, bawˬ dzaˬ gaˇ aˬ jeˬ jeˇ jahˇ luꞈ-eu lehˇ siˬ leˇ ni caw ba gaˇ aˬ yawꞈ k’awꞈ guiˬ lahˬ huiˬ-eu paˬ tawˇ. Heu naˇ, “daˬ yah-ahˇ yaw muiˬ-ehˇ ha”-eu tiˬ jeˬ pyeuꞈ meh.—Loˇmaˆ 12:13.\\n6. Aˬ dui ha dui dui paˬ-ehˇ g’eh-eu aˬ geu deuˬ nga?\\n6 Hawˬ hawˇ-eu kaˬ muˇ lawˬ muˇ bi dzaˬ-eu: Jaˇliꞈ-euˬ saˇ ka-ahˇ tsawˇ haˬ deuˬ, daˬ yah iˇ kahˇ-ahˇ kuˇ laꞈ-awˇ hawˬ bi dzaˬ-eu meh. Heu naˇ cawˬ cawˬ mawꞈ-awˇ, mehˬ bawˬ gm mawꞈ-eu lehˇ mˇ mawˇ-eu jeˬ pyeuꞈ meh. (Aˇdahˬbeh-eu 18:1-8; Yaˇk’aˬdaˇ-eu 13:15; Luˇkaꞈ 24:28-30) Aˬ dui ha dui dui paˬ-ehˇ g’eh-eu aˬ geu deuˬ nga? Yawˬ ha-euˬ aˇ muˇ laꞈ k’oeˇ-euˬ deuˬ pyeuꞈ meh. Nymˬ-mˇ cawˆ iˇ luꞈ-eu miˇ tsaˬ heu siˬ-ahˇ, aˬ dui mehˇ nmˇ deuˬ-ahˇ g’oe-awˇ, a dui aˬ yawꞈ maꞈ-euˬ saˇ jaˇ ziꞈ-eu cawˬ ya pyeuꞈ meh. 2011 k’oꞈ-ahˇ uˆ lahˇ-eu aˇ muˇ deuˬ, Aˬmeˬliˇkaˬ Beˬdeˬlaˇ-ahˇ Nymˇ jiˇ Loꞈ-eu nymˇgoˇ pyehˆ tseˇ-eu aˇ yamˬ uˬ ciˆ paw naˬliˬ6:45-ahˇ neh 6:15 lehˇ laˆ paˇ-euˬ meh. Aˬ jeˬ miˇ neh nga? Yaw naꞈ-ehˇ jiˇ naˇ, yawˬ ha-euˬ kuˆ lawˆ-ahˇ daˬ yah ha mawꞈ-eu mehˇ nmˇ deuˬ-euˬ g’aˇ duˬ maˬ ehˇ, g’a iˇ-eu mehˇ nmˇ deuˬ-euˬ g’aˇ duˬ maˬ ehˇ, yaw awˬ miˇ neh meh lehˇ tsaꞈ gaˬ-eu meh. Saˇ naˇ nuiˬ deuˬ-ahˇ k’awꞈ teu loꞈ-ehˇ jahˇ caw-awˇ, heu naˇ Beˬdeˬlaˇ-ahˇ jawˇ-eu mehˇ nmˇ deuˬ tiˬ g’aˬ tiˇ g’aˬ cawˬ ya cawˬ taꞈ-eu muiˬ dui dui-eu aˇ yamˬ pyeuꞈ meh.\\n7, 8. Aˬ dui dawˬ mehˬ mehˬ laˇ-euˬ mehˇ nmˇ deuˬ-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ ha nya-eu nga?\\n7 Tiˬ poˆ na yawˬ muˇ yawˬ-ahˇ-euˬ mehˇ nmˇ, aˇ maꞈ-ahˇ sheuˬ g’eh-eu g’aˬ, Beˬdeˬlaˇ-euˬ dah zaˇ, heu deuˬ aˬ dui-euˬ aˇ muˇ-ahˇ laˇ-eu meh. Nawˇ aˇ yamˬ heu laꞈ k’oeˇ mehˇ nmˇ deuˬ-ahˇ ha nya ma loˇ? (3 Yoˇhaˬ 5-8-ahˇ gui.) Aˬ dui jahˇ nya-eu tiˬ jeˬ naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ-ahˇ kuˇ-awˇ hawˬ maˬ ngeuˇ naˇ, kaˬ muˇ lawˬ muˇ bi dzaˬ laˇ nya-eu meh.\\n8 Aˬmeˬliˇkaˬ miˇ k’ahˬ-ahˇ jawˇ-eu mehˇ nmˇ aˬ buˇ tiˬ g’aˬ, “dzeuˇ laꞈ-euˬ yaw myaˬ k’oꞈ-ahˇ dawˬ mehˬ mehˬ laˇ-euˬ g’awˬ mya g’aˬ-ahˇ, nga nyaꞈ dzeˇ zaˬ neh daˬ yah ha-euˬ gaˇ” noeˬ nya siˬ lehˇ ehˇ-eu meh. Aˬ yaw-euˬ nui ma laꞈ k’oeˇ, aˬ yawꞈ maꞈ-ahˇ k’aˇ ya ha ngeh, nui jah g’aˬ k’aˆ laˇ-awˇ, laꞈ k’aˬ jiˇ cehˇ-eu meh. K’oeˇ naˇ, aˬ yawꞈ “g’awˬ cawˇ cawˆ-ehˇ tiˬ jawˇ-iˬ maˬ g’eh haw-aˬ” lehˇ paˇ ehˇ-eu meh.\\n9, 10. (a) Aˬ dui nehˬ-ehˇ ui cuiˆ yaw myahˇ naˬ laˇ-eu aˬ geu deuˬ nga? (b) Iˇ kahˇ yaw nyiˇ deuˬ daˬ yah ha nya ngaˇ loˇ? Yaw jeˬ ma jeˬ ehˇ haw sheˇ.\\n9 Ui cuiˆ yaw myahˇ naˬ laˇ-euˬ daˬ yah: Jaˇliꞈ-euˬ saˇ ka-ahˇ iˇ kahˇ-ahˇ daˬ yah bi yaꞈ laˇ-eu heu naˇ, aˬ myah luꞈ jahˇ luꞈ-eu jeˬ pyeuꞈ meh. (Yawˇbaˆ 31:32; Piˇleˇmoˬ 22) Nymˇ iˬ nah aˬ dui k’awꞈ toˆ-ehˇ jahˇ paˬ-ehˇ g’eh-eu meh. A muˇ deuˬ aˇ maꞈ-ahˇ sheuˬ g’eh-eu g’aˬ laˇ ngeh, yaˬ duˬ lehˬ hmˬ nehˬ paˬ-ehˇ g’eh-eu meh. dzaw nymˇ jaˆ ngeh dzaw zaˬ deuˬ naˬ duˬ loˬ nya-awˇ, tsoˆ paw mˇ-eu deuˬ k’awꞈ yaꞈ duˬ loˬ nya-eu meh. K’oeˇ naˇ, uˬ jeˬ jaˬ lehˇ baˬ da neh iˇ kahˇ bi laˆ cawˆ jiˇ-euˬ deuˬ k’awꞈ, iˇ kahˇ maˬ laˆ muiˬ g’aˬ-euˬ k’oeˇ keuˆ ni, naˬ duˬ loˬ-eu meh. Aˬ dui iˇ kahˇ yaw huiˬ jaˆ-eu mehˇ nmˇ deuˬ maˬ ngeuˇ naˇ maˬ caw ba nya lehˇ maˬ ya noeˬ-a. Aˬ yawꞈ maꞈ aˬ myah luꞈ caw ba luꞈ-eu k’awꞈ pyeuꞈ nya meh. Maˇ diˇ naˇ, nawˇ jiˇ nawˬ-euˬ iˇ kahˇ nyiˇ k’awꞈ, bi yaꞈ laˬ nya meh.\\n10 Koˬliˇ-yaˬ miˇ k’ahˬ-ahˇ jawˇ-eu mehˇ nmˇ aˬ li tiˬ g’aˬ, aˇ maꞈ-euˬ dzaw nymˇ-euˬ dzaw zaˬ deuˬ, aˬ yawꞈ pehˬ kahˇ-ahˇ yaꞈ laˇ-euˬ gaˇ noeˬ-a siˬ. Aˬ yawꞈ ehˇ-eu, “Yaw beh naˇ maˬ ha ni nyi naˬ nyi naˬ-ehˇ jawˇ-euˬ ma. Ehˇ k’awꞈ, dzaw zaˬ deuˬ-ahˇ ha ngeh tiˬ jawˇ, laꞈ k’aˬ cehˇ dui dui nya. Nga nyaꞈ sheu dahˬ dzaˬ-euˬ tiˬ deh, nyiˬ dzeˇ zaˬ luꞈ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ gaˇ mˇ-eu teu naˇ, laꞈ k’aˬ zawˇ-ehˇ cehˇ nga lehˇ ya mawˇ-euˬ ma.”\\n11. Nawˇ aˬ jeˬ miˇ neh pawˇ laˇ-euˬ mehˇ nmˇ deuˬ-ahˇ ha paˬ-ehˇ g’eh-eu nga?\\n11 Nymˬ-mˇ hawˇ-eu pawˇ laˇ-euˬ mehˇ nmˇ yaw shuiꞈ: Nawˬ-euˬ aˇ muˇ laꞈ k’oeˇ mehˇ nmˇ tiˬ g’a na maˬ ngeuˇ naˇ nymˇ jiˇ tiˬ jiˇ na pawˇ laˇ taˬ-euˬ paˬ. Aˬ yawꞈ maꞈ nawˬ-euˬ aˇ muˇ-ahˇ caw ba-eu g’aˇ duˬ yawˬ ha naꞈ-i laˇ-euˬ maˬ ngeuˇ naˇ, aˇ maꞈ neh bi laˇ-euˬ huˬ mehˬ mehˬ-eu deuˬ k’awꞈ pyeuꞈ nya meh. Heu naˇ aˬ yawꞈ maꞈ-euˬ g’aˇ duˬ zawˇ-ehˇ poˆ laˇ paˇ laˇ-euˬ jeˬ pyeuꞈ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ teu gaˇ-euˬ uˬ yehˇ uˬ tsaˇ nehˬ-ehˇ maˬ ehˇ, aˇ muˇ yaw shuiꞈ nehˬ-ehˇ maˬ ehˇ, tsaˬ leˇ ni ya leh jeh-awˇ, dawˬ hawˇ-eu dehꞈ jeˬ dehꞈ kawˆ yaw shuiꞈ ya dzaw-eu k’awꞈ pyeuꞈ nya meh. Nawˇ aˬ yawꞈ maꞈ-ahˇ hawˬ hawˇ-eu kaˬ muˇ lawˬ muˇ kuˇ dzaˬ-eu, maˬ ngeuˇ naˇ, laꞈ nyiˇ tiˬ kawˆ loꞈ-ehˇ iˇ-eu za meh la?\\n12. Daˬ yah ha-eu tiˬ jeˬ-iˬ g’awˬ mya lehˬ hmˬ-eu maˬ loˬ nga lehˇ aˬ joˆ-ehˇ siˬ laˇ-eu nga?\\n12 Daˬ yah ha-eu g’aˇ duˬ g’awˬ mya ni lehˬ hmˬ taˬ-eu maˬ loˬ-a. (Luˇkaꞈ 10:41, 42-ahˇ gui.) Mehˇ nmˇ aˬ li tiˬ g’aˬ gaˇ hu aˬ yaw-euˬ miˬ zaˬ nehˬ-ehˇ Miˇshaˬnaˬliˬ geuꞈ dahˬ beh gaˇ noeˬ mawˇ-eu meh. Aˬ yawꞈ ehˇ-eu “teu ngeh nga nyaꞈ aˇ k’oꞈ nyiˇ-eu uˬ taꞈ, noeˬ dahˇ k’awꞈ maˬ doe laˇ, iˇ kahˇ-ahˇ k’awꞈ noeˬ mawˇ miˇ-a. Tiˬ nah uˬ ciꞈ taw paw ngaˬ-euˬ miˬ zaˬ iˇ kahˇ-ahˇ noeˬ mawˇ luꞈ ngeh, ngaˇ aˬ yawꞈ-ahˇ g’aˬ biꞈ nehˬ-euˬ k’awꞈ, maˬ muiˬ daˆ laˇ-a. Uˬ ciꞈ naˬ li shiꞈ laꞈ guiˬ byah ngeh, laˇ g’oˆ-ahˇ k’oˆ laˇ gaˇ ya gaˬ-euˬ meh. Haw ngeh dzaw zaˬ tiˬ g’aˬ siˬ loeˇ smˇ siˬ biꞈ laˬ-euˬ meh. Aˬ yawꞈ Miˇshaˬnaˬliˬ yawˬ shuiꞈ pyeuꞈ-eu nga nyaꞈ-ahˇ ha mawꞈ-eu meh. nga nyaꞈ aˬ yawꞈ-ahˇ kuˇ-awˇ iˇ cuꞈ bi dawˇ-euˬ ma. K’oeˇ naˇ, lawˇ bawˬ hawˇ-eu cawˇkaꞈ-lehꞈ yaw lahˇ lahˇ-ehˇ yoe-awˇ bi dawˇ-euˬ ma. Nga nyaꞈ Saˬ-g’oeˬhiˇliˬ dawˬ maˬ siˬ nya gaˇ, aˬ yawꞈ jiˇ ni Gaˬlaˬpyuˇ dawˬ maˬ paˇ siˬ nya-a.” Gaˇ kawˆ heu poˆ baˬ da neh, aˬ yawꞈ nyaꞈ teu gaˇ jawˇ-eu mehˇ nmˇ deuˬ nehˬ-ehˇ cawˬ cawˬ dahˬ beh laˇ-awˇ, aˬ yawꞈ nyaꞈ-ahˇ laꞈ k’aˬ cehˇ dzehˬ laˇ nya-aˬ lehˇ, mehˇ nmˇ aˬ li teu g’aˬ ehˇ-eu meh.\\nNawˇ daˬ yah ha-eu jeˬ-ahˇ tiˬ jeˬ neh-iˬ ta bi laˆ tsoeˬ\\n13. Daˬ yah ha naˇ nawˬ-ahˇ aˬ jeˬ gaˇ dahˇ tsoeˬ-eu nga?\\n13 Nawˇ daˬ yah ha-eu g’aˇ duˬ, nyiˬ naˬ haw maˬ loˇ? Toˆ-ehˇ g’eh naˇ, nawˇ laꞈ k’aˬ cehˇ-eu aˇ yamˬ teu hawˇ-eu, aˬ myah luꞈ ya g’oeˇ ya gaˬ g’eh-eu cawˬ za-eu aˬ kawˬ-aˬ cawˆ iˇ nya-eu meh. Nawˇ tiˬ g’aˬ tehꞈ-ehˇ g’eh-awˇ, nymˇ gawˬ gawˬ naˇ k’awꞈ, daˬ yah ha-awˬ, heu naˇ nymˇ gawˬ maˬ bi gawˬ ni caw ba nya dui dui-eu tiˬ jeˬ pyeuꞈ meh. Ehˇ k’awꞈ tiˬ deuˬ na, daˬ yah ha-eu g’aˇ duˬ aˬ jeˬ miˇ neh nyi naˬ nga? Gaˇ kawˆ tiˬ jeˬ na baˬ da neh meh.\\n14. Aˇ yamˬ hawˇ-eu g’aˬ heu baˬ da neh, daˬ yah maˬ ha nya ni pyeuꞈ naˇ, aˬ dui aˬ jeˬ ya jahˇ-eu nga?\\n14 Aˇ yamˬ hawˇ-eu g’aˬ: Yeˬhawˇbaˬ-euˬ gaˇ mˇ zaˬ deuˬ gaˇ myaˬ dui dui-awˇ, yawˬ ha-ahˇ doˇ-eu gaˇ deuˬ g’awˬ mya ni jaˆ meh. Teu miˇ neh tiˬ g’aˬ na, daˬ yah ha-eu aˇ yamˬ hawˇ-eu g’aˬ maˬ jaˆ maˬ loꞈ nya lehˇ noeˬ-eu meh. Nawˬ-ahˇ toˆ-ehˇ noeˬ naˇ, daˬ yah ha nya ni hawˇ-eu, aˬ cawˬ kuˇ gaˇ iˇ nya ni g’aˇ duˬ, nawˬ-euˬ mˇ jeˬ shaˇ kawˆ deuˬ aˇ yamˬ laˆ tsaˬ paˇ paˬ-ehˇ g’eh-eu meh. Gaˇ kawˆ heu aˇ yeˇ huiˬ-eu jeˬ pyeuꞈ meh. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, Jaˇliꞈ daˬ yah ha lehˇ g’aˬ biꞈ-eu miˇ neh meh. (Heˬbyehˇ 13:2) Teu mi neh, daˬ yah ha-eu heu naˇ, mˇ paˬ-ehˇ g’eh-eu jeˬ pyeuꞈ-awˇ, aˬ dui teu naˆ naˆ-ehˇ aˇ yeˇ maˬ huiˬ-eu gaˇ deuˬ mˇ gaˇ, aˇ yamˬ ui cuiˆ laˆ teˬ paˬ-ehˇ g’eh-eu meh.\\n15. Tiˬ g’aˬ na, aˬ jeˬ miˇ neh daˬ yah maˬ ha nya nya lehˇ noeˬ-eu nga?\\n15 Nawˇ yawˬ ha-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ haw: Nawˇ tiˬ poˆ na, daˬ yah ha maˇ lehˇ paˇ noeˬ-euˬ k’awꞈ, ha nya-eu maˬ siˬ miˇ-a lehˇ nawˇ noeˬ-eu meh. Teu naˇ, nawˇ shaˬ dawˇ-eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ-eu maˬ ngeuˇ naˇ, daˬ yah aˬ joˆ-ehˇ haw-eu maˬ siˬ lehˇ k’ahˬ lahˇ-eu miˇ neh, maˬ ngeuˇ naˇ, pyuˇ maˬ ahˇ-eu miˇ neh hawˇ-eu, aˬ cawˬ loꞈ-ehˇ maˬ ha nya nya lehˇ noeˬ-eu miˇ neh k’awꞈ pyeuꞈ nya meh. Noeˬ taˬ aˬ dui daˬ yah ha-eu g’aˇ duˬ iˇ kahˇ g’awˬ loe ni jaˆ-eu maˬ loˬ-a. Nawˬ-euˬ iˇ kahˇ yaw buˇ buˇ-ehˇ laˆ luiˆ taˬ-awˇ, lmˇ boˬ ni ha nehˬ naˇ, nawˬ-euˬ daˬ yah k’awꞈ laꞈ k’aˬ cehˇ dui dui meh.\\n16, 17. Nawˇ daˬ yah ha-eu g’aˇ duˬ, aˇ dzehˬ-ehˇ shaˬ zahˬ naꞈ ngeh, nui ma saˇ laˇ ni caw ba nehˬ-eu aˬ jeˬ nga?\\n16 Nawˇ daˬ yah ha-eu gaˇ kawˆ-ahˇ k’ahˬ lahˇ luꞈ naˇ, nawˇ tehꞈ maˬ ngeuˇ-a. Eˬgaˬlamˬ-ahˇ jawˇ-eu sheuˬ g’eh-eu tiˬ g’aˬ jiˇ ehˇ-eu “Daˬ yah ha-eu lehˬ hmˬ-eu heu naˇ, shaˬ zahˬ naꞈ dui dui nya, ehˇ k’awꞈ Miˬyehˇ-euˬ gaˇ tiˬ paw dzeˇ neh mˇ luꞈ gaˇ jiˇ duˇ miˇ-a. Daˬ yah ha-eu heu naˇ, uˬ duˬ kawꞈ laˇ paˬ-ehˇ g’eh k’awꞈ aˬ dui-ahˇ laꞈ k’aˬ cehˇ laˇ-awˇ, zawˇ-ehˇ gaˇ dahˇ tsoeˬ-eu uˬ taꞈ, aˇ poeˬ k’oꞈ dui dui miˇ-a. Ngaˬ-euˬ laꞈ taꞈ-aˬ, daˬ yah nehˬ-ehˇ nuiˇ-awˇ, kawˇpiˬ ya dawˇ-euˬ tehꞈ k’awꞈ laꞈ k’aˬ cehˇ miˇ-a.” Nawˇ daˬ yah-ahˇ yaw muiˬ-ehˇ ngehˬ g’eh-eu heu naˇ, aˇ yeˇ huiˬ-eu tiˬ jeˬ pyeuꞈ meh. (Piˇliˇpiˆ 2:4) Tsawˇ haˬ myaˬ ni yawˬ ha neh puˬ haw laꞈ-euˬ jeˬ ja mawꞈ-awˇ, aˬ dui aˬ yawꞈ maꞈ nehˬ-ehˇ jawˇ ngeh tehꞈ-ehˇ, aˬ yawꞈ maꞈ neh puˬ haw laꞈ-euˬ gaˇ kawˆ ya gaˬ-eu meh. Sheuˬ g’eh-eu tiˬ g’aˬ “Aˇ muˇ laꞈ k’oeˇ-euˬ mehˇ nmˇ deuˬ-ahˇ kuˇ-eu heu naˇ, ngaˬ-ahˇ aˬ yawꞈ maꞈ-ahˇ siˬ nya dzehˬ laˇ-awˇ, aˬ yawꞈ maꞈ-ahˇ siˬ nya laˇ ni jahˇ-eu aˇ yamˬ doˆ laˇ-eu uˬ taꞈ, aˬ yawꞈ maꞈ yaw tsaˬ yaw dawˇ-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ siˬ nya laˇ-euˬ lehˇ jiˇ ya siˬ-euˬ ma” lehˇ ehˇ-eu meh. Nawˇ nawˬ-euˬ daˬ yah-ahˇ nui ma ahˇ naˇ, yawˬ g’aˬ na laꞈ k’aˬ cehˇ-eu meh.\\n17 Aˬ yawꞈ-euˬ iˇ kahˇ-ahˇ aˇ maꞈ-euˬ dzaw nymˇ-euˬ dzaw zaˬ deuˬ tiˬ k’ehˬ maˬ kaˬ bi yaꞈ laˇ-eu mehˇ nmˇ aˬ buˇ tiˬ g’aˬ ehˇ-eu “Dahˬ beh ngeh ngaˬ-ahˇ shaˬ zahˬ naꞈ dui dui miˇ-a, ngaˬ-euˬ nymˇ-ahˇ tiˬ jeˬ-iˬ maˬ jaˆ-eu miˇ neh, hawˬ jeh nui mahˬ lawˬ muˇ k’awꞈ aˬ cawˬ neh biꞈ laꞈ-euˬ jaˆ-eu tehꞈ meh. Ehˇ k’awꞈ, dzaw nymˇ-ahˇ mehˬ-eu g’aˬ-euˬ miˬ zaˬ ngaˬ-ahˇ nui ma laˆ saˇ nehˬ laꞈ-euˬ meh. Aˬ yawꞈ nga nyaꞈ dzeˇ zaˬ aˇ maꞈ-ahˇ sheuˬ g’eh-eu gaˇ mˇ ngeh, laꞈ k’aˬ cehˇ dzehˬ-eu jaw naˇ, smˇ muiˬ maˬ muiˬ k’awꞈ, Yeˬhawˇbaˬ-euˬ gaˇ-ahˇ aˇ yeˇ taˬ huiˬ-awˇ, nga nyaꞈ loꞈ-ehˇ yaw awˬ awˬ lehˇ dehꞈ-eu nui jah ziꞈ-eu mehˇ nmˇ deuˬ nehˬ-ehˇ ya yaꞈ-eu, jawˇ nah teu jaw miˇ-a lehˇ ehˇ-eu meh. Teu naˇ ngaˬ-ahˇ gaˇ hu ngaˇ yaw nyiˇ ngeh, ngaˬ ma neh “g’oeˇ-eu tsawˇ haˬ nehˬ-ehˇ dzaˇ nyoeˇ dzaˬ-euˬ maˬ tawˬ-a” lehˇ ehˇ-euˬ dawˬ-ahˇ bi noeˬ doˆ laˇ-euˬ meh.” (Dawˬdaˬ 15:17) Nawˇ aˇ dzehˬ-ehˇ taˬ k’ahˬ lahˇ, maˇ diˇ aˇ yeˇ huiˬ-eu jeˬ naˇ, nawˇ daˬ yah-ahˇ g’oeˇ gaˬ-eu jeˬ heu meh.\\n18, 19. Daˬ yah ha-eu jeˬ, maˬ muiˬ-eu nui noeˬ deuˬ-ahˇ g’aˬ leˇ ni aˬ joˆ-ehˇ caw ba nehˬ-eu nga?\\n18 Nawˇ aˬ cawˬ-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ ya haw-eu: Aˇ muˇ laꞈ k’oeˇ tiˬ g’aˬ na nawˬ-ahˇ nui ma maˬ saˇ ni jahˇ nehˬ laꞈ-euˬ jawˇ meh laˬ? Nawˇ teu loꞈ-ehˇ g’eh-eu nui ma-ahˇ maˬ deuˆ g’aˬ naˇ, nawˇ aˬ yawꞈ-ahˇ tiˬ jawˇ-iˬ maˬ paˇ ya leˇ meh. K’oeˇ naˇ, nawˇ aˬ yawꞈ-ahˇ maˬ ya leˇ-eu miˇ neh maˬ kuˇ mawꞈ ni k’awꞈ pyeuꞈ nya-awˇ, tiˬ g’aˬ paˬ neh nui ma laˆ naˇ nehˬ laꞈ-euˬ miˇ neh maˬ ngehˬ leˇ coeˇ ni k’awꞈ pyeuꞈ nya meh.\\n19 Jaˇliꞈ-ahˇ nawˇ daˬ yah yaw muiˬ-ehˇ ha naˇ, aˬ cawˬ nehˬ-ehˇ maˬ ehˇ muiˇ-eu deuˬ nehˬ-ehˇ cawˬ cawˬ-eu jeˬ muiˬ daˆ laˇ meh lehˇ ehˇ taˬ-euˬ meh. (Dawˬdaˬ 25:21, 22-ahˇ gui.) Nawˇ tiˬ g’aˬ paˬ-ahˇ iˇ kahˇ-ahˇ kuˇ g’eh naˇ, nawˇ teu g’aˬ nehˬ-ehˇ taꞈ leˇ-awˇ nui ma maˬ saˇ-eu jeˬ-ahˇ deuˆ g’aˬ nya-awˇ, aˬ yawꞈ nehˬ-ehˇ cawˬ cawˬ-eu jeˬ k’awꞈ muiˬ daˆ laˇ meh. K’oeˇ naˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ-ahˇ sheuˬ laꞈ-awˇ Jaˇliꞈ-euˬ yaw tsaˬ yaw dawˇ-ahˇ bi siˬ nya laˇ ngeh, aˬ yaw-euˬ yaw muiˬ jeˬ-ahˇ haw mawˇ-euˬ loꞈ-ehˇ, nawˇ k’awꞈ, aˬ yawꞈ-euˬ yaw muiˬ jeˬ-ahˇ haw mawˇ nya laˇ meh. (Yoˇhaˬ 6:44) Nawˇ yawˬ ha-ahˇ kuˇ laˇ-eu paˬ lehˇ tiˬ pawꞈ-iˬ maˬ noeˬ taˬ-euˬ deuˬ-ahˇ kuˇ-awˇ ha-eu teu naˇ, mehˇ nmˇ deuˬ-ahˇ nui gaˬ mˇ mawˇ-eu jeˬ pyeuꞈ-awˇ, naw nyaꞈ-euˬ cawˬ cawˬ-eu jeˬ muiˬ daˆ laˇ-eu poˆ k’awꞈ pyeuꞈ nya meh. Nawˇ aˬ yawꞈ-ahˇ gaˬ-eu miˇ neh ha-eu lehˇ aˬ joˆ-ehˇ siˬ duˬ nya-eu nga? Siˬ duˬ nya-eu tiˬ jeˬ naˇ, “nui ma nahˬ yu ni taˬ-awˬ. Aˬ cawˬ naˆ maˬ tseˇ maˬ gaˇ ma lehˇ noeˬ-eu nui ma taˬ bi ahˇ” lehˇ ehˇ-eu Piˇliˇpiˆ 2:3-ahˇ-euˬ dawˬ tsoˆ-ahˇ zmˬ-eu heu meh. Mehˇ nmˇ deuˬ aˬ dui naˆ maˬ tseˇ aˬ geu paw muiˬ dzehˬ nga lehˇ ya shaˇ noeˬ-eu meh. Tiˬ poˆ na aˬ dui aˬ yawꞈ maꞈ-ahˇ neh g’awˬ mya jeˬ ya dzaw geuꞈ-eu ma. Yaw jeˬ ma jeˬ, nui jah, oˇ oˬ-eu jeˬ, Ka li zaˬ-euˬ seu dzeuꞈ nui deuˬ heu deuˬ pyeuꞈ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ-euˬ yaw muiˬ jeˬ-ahˇ noeˬ mawˇ-eu heu naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ-ahˇ gaˬ dzehˬ laˇ ni hawˇ-eu daˬ yah ha-eu awˬ dzehˬ laˇ ni caw ba nehˬ laꞈ-eu meh.\\nMuiˬ-eu daˬ yah pyeuꞈ\\nYaw sahˇ pehˬ aˬ myah luꞈ yaw muiˬ-ehˇ lehˬ hmˬ-awˇ daˬ yah-ahˇ ha-eu (Aˇ deuˆ 20-ahˇ haw)\\n20. Aˬ cawˬ aˬ dui-ahˇ kuˇ ngeh, aˬ dui aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ taˬ-euˬ loꞈ-ehˇ ya jaˆ-eu nga? Aˬ dui teu loꞈ-ehˇ g’eh-eu tsawˇ haˬ aˬ joˆ-ehˇ pyeuꞈ nya-eu nga?\\n20 Ja ceuˬ sahˬ boꞈ boꞈ-euˬ Daˬbiˇ ‘Yeˬhawˇbaˬ Miˬyehˇ-oˇ, nawˬ-euˬ uˬ duˬ tahˬ nymˇ laꞈ k’oeˇ, aˬ suˇ g’aˬ uˇ leˇ-eu za ta?’ lehˇ naˇ haˬ-eu meh. (Ja ceuˬ 15:1) K’oeˇ gaˇ neh naˇ, Daˬbiˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ-euˬ daˬ yah deuˬ-ahˇ bi ahˇ mawꞈ-eu seu dzeuꞈ deuˬ-ahˇ ngehˬ keuˆ-eu meh. Teu laꞈ k’oeˇ saˇ jaˇ ziꞈ-eu gaˇ kawˆ jiˇ ahˇ-eu meh. Daˬbiˇ “yawˬ ha saˇ jaˇ dzaˬ-euˬ jeˬ-ahˇ, shaˬ k’awꞈ saˇ k’awꞈ ziꞈ” ma lehˇ ehˇ-eu meh. (Ja ceuˬ 15:4) Aˬ dui tiˬ g’aˬ paˬ kuˇ gaˇ oe ma lehˇ ehˇ nehˬ dzeuˇ-euˬ naˇ, maˬ g’eh nya dui dui-euˬ maˬ ngeuˇ naˇ, ehˇ paˇ paˬ-ehˇ maˬ g’eh-a. Aˬ dui g’aˇ duˬ lehˬ hmˬ taˬ jiˇ-euˬ gaˇ aˬ dui ngehˬ paˇ naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ neh leh jeh-euˬ jeˬ yawˬ ngehꞈ-ehˇ pyeuꞈ jiˇ-eu meh. (Maꞈtehˬ 5:37) Tiˬ g’aˬ na ehˇ paˇ-eu heu naˇ, yawˬ g’aˬ yawˬ neh kuˇ laˇ-euˬ teu muiˬ dzehˬ-eu miˇ neh meh. Nawˇ shaˇ noeˬ ngeh, toˆ-ehˇ jahˇ-eu teu naˇ nui gaˬ hawˇ-eu yaw zeu baw-eu jeˬ mˇ mawˇ-eu pyeuꞈ ngaˇ loˇ? Aˬ dui-ahˇ kuˇ-eu deuˬ aˬ geu jeˬ lehˬ hmˬ taˬ-euˬ k’awꞈ aˬ dui aˇ poeˬ ya taˬ baw-eu meh. (Luˇkaꞈ 10:7) Aˬ dui suˇ di uˬ duˬ maˬ g’eh nya-eu miˇ neh ya ehˇ paˇ naˇ, nui gaˬ hawˇ-eu aˬ yawꞈ-ahˇ noeˬ keuˆ-eu lehˇ mˇ mawˇ-eu g’aˇ duˬ, k’aˇ g’eh nya gaˇ neh yaw naˆ-ehˇ, ya ehˇ nehˬ-eu meh.\\n21. Jawˇ k’ahˬ-ahˇ-euˬ zahˇ sahˇ k’oꞈ-ahˇ yaw zeu taˬ-eu heu naˇ, muiˬ-eu daˬ yah pyeuꞈ ni aˬ jo-ehˇ caw ba-eu nga?\\n21 Yawˬ ha jawˇ k’ahˬ-ahˇ-euˬ dehꞈ jeˬ dehꞈ kawˆ-ahˇ yaw zeu taˬ-eu heu k’awꞈ aˇ yeˇ huiˬ-eu tiˬ jeˬ pyeuꞈ meh. Jeˬ hu maˬ ehˇ gaˬ ni laˇ-euˬ daˬ yah-ahˇ k’awꞈ ha geuꞈ nya meh. Ehˇ k’awꞈ, zahˇ sahˇ k’oꞈ tiˬ gaˇ na-aˬ, tiˬ pehˬ kahˇ-ahˇ iˇ ma lehˇ noeˬ-euˬ naˇ jeˬ hu ya ehˇ nehˬ-eu meh. Miˇ k’ahˬ tiˬ gaˇ na, daˬ yah-euˬ g’aˇ duˬ, dzaˬ dzaˬ dawˇ dawˇ yaw muiˬ-ehˇ lehˬ hmˬ taˬ-awˇ, tiˬ gaˇ na aˬ myah myah k’aˇ dzaˬ-eu loꞈ-ehˇ dzaˬ-eu tehꞈ meh. Ehˇ k’awꞈ, tiˬ k’ahˬ na-aˬ, dzaˬ-eu dawˇ-eu duˇ leˇ jiˇ-awˇ, tiˬ gaˇ na naˇ, daˬ yah jiˇ dzaˬ-eu dawˇ-eu jeˬ yuˇ laꞈ-eu meh. Tiˬ gaˇ na-aˬ, daˬ yah-ahˇ tiˬ jeˬ maˬ bi yuˇ laꞈ-a. K’oeˇ naˇ, zahˇ sahˇ k’oꞈ tiˬ gaˇ na, yaw zeu baw-eu lehˇ bi siˬ-eu g’aˇ duˬ, tiˬ poˆ nyiˬ poˆ kuˇ ngeh maˬ oe-eu deuˬ-ahˇ k’awꞈ, nyaˆ taꞈ paˇ kuˇ-eu meh. Ehˇ k’awꞈ tiˬ gaˇ na-aˬ tiˬ poˆ kuˇ ngeh maˬ oe naˇ, doeˇ dui dui-eu tiˬ jeˬ lehˇ sawˇ-eu meh. Teu miˇ neh, muiˬ-eu daˬ yah pyeuꞈ-eu g’aˇ duˬ, aˬ dui-ahˇ kuˇ laˇ-euˬ mehˇ nmˇ deuˬ laꞈ k’aˬ cehˇ ni, k’aˇ g’eh nya gaˇ neh ya jahˇ-eu meh.\\n22. Tiˬ g’aˬ tiˇ g’aˬ ‘Laꞈ k’aˬ tiˬ cehˇ ha ahˇ-eu’ heu, aˬ jeˬ miˇ neh aˇ yeˇ huiˬ-eu nga?\\n22 Beˬtuˆluˆ “Yawˬ jeˬ na luꞈ laꞈ k’oeˇ aˇ saˬ saˬ-eu aˇ yamˬ peh le-euˬ meh” lehˇ ehˇ-eu meh. (1 Beˬtuˆluˆ 4:7) Nymˬ-mˇ aˬ dui tiˬ jawˇ-iˬ maˬ puˬ maˬ mawˇ haw-euˬ huiˬ dui dui-eu shaˬ zahˇ-ahˇ ya tahˬ puˬ-eu meh. Tsawˇ haˬ deuˬ ngehˬ-ehˇ doeˇ laˇ naˇ ngehˬ-ehˇ, aˬ dui mehˇ nmˇ deuˬ-ahˇ ya gaˬ-eu meh. Aˬ dui Beˬtuˆluˆ neh, ‘laꞈ k’aˬ tiˬ cehˇ ha ahˇ-awˬ’ lehˇ ehˇ-eu dawˬ-ahˇ, aˬ myah myah naˆ maˬ tseˇ ya mˇ caw-eu meh. (1 Beˬtuˆluˆ 4:9) Daˬ yah ha-eu nui ma ahˇ-eu heu naˇ aˬ dui-ahˇ nymˬ-mˇ maˬ ehˇ, mehˬ hu paw maˬ ehˇ laꞈ k’aˬ bi cehˇ-awˇ, aˇ yeˇ huiˬ-eu jeˬ pyeuꞈ meh.","num_words":3568,"character_repetition_ratio":0.072,"word_repetition_ratio":0.004,"special_characters_ratio":0.283,"stopwords_ratio":0.274,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":-1} +{"url":"","collection":"madlad400","source":"CC 20220801","original_code":"ahk","text":"Muiˬ-eu shawˇ-eu yaw sahˇ neh bi sheuˬ g’eh daˆ leꞈ | Simplified\\n“Muiˬ-eu shawˇ-eu yaw sahˇ sheuˬ g’eh-eu mehˬ nah caw teh-awˬ.”—Gaˬlaˬtiˆ 5:16, MS.\\nDawˬ caˇ: 22, 75\\nNawˇ dzawˇ nehˬ nya ma loˇ?\\nAˬ dui muiˬ-eu shawˇ-eu yaw sahˇ neh bi sheuˬ g’eh luꞈ-eu lehˇ aˬ joˆ-ehˇ siˬ laˇ-eu nga?\\nAˬ dui Miˬyehˇ nehˬ-ehˇ g’oeˇ dzehˬ leˇ ni, aˬ joˆ-ehˇ ya jahˇ-eu nga?\\nKa li-euˬ nui ma pi luꞈ-eu heu naˇ, yawˬ nah na luꞈ dehꞈ-eu jeˬ nehˬ-ehˇ aˬ joˆ-ehˇ taꞈ-eu nga?\\n1, 2. Mehˇ nmˇ tiˬ g’aˬ aˬ yawꞈ aˬ joˆ-ehˇ g’eh luꞈ-eu lehˇ siˬ nya laˇ ngeh, aˬ jeˬ jahˇ-euˬ nga?\\nMehˇ nmˇ Loˇbeuꞈ zaˬ guˬ ngeh neh iˇ cuꞈ shawˇ-euˬ meh. Ehˇ k’awꞈ, yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ naˇ, aˬ yawꞈ-euˬ dehꞈ ziˇ laꞈ k’oeˇ aˇ yeˇ huiˬ dzehˬ-eu jeˬ maˬ ngeuˇ-a. Aˬ yawꞈ ehˇ-eu, “Ngaˇ maˬ mˇ lehˬ haw-aˬ, aˬ jeˬ mˇ k’awꞈ yawˬ nah na ya mˇ-eu loꞈ-ehˇ mˇ-eu tehꞈ ma. Aˬ cawˬ naˇ ngaˬ-euˬ nui jah ziꞈ dah ni g’eh ngaˇ lehˇ noeˬ-eu meh. Ngaˇ aˬ myah luꞈ bawˬ dzaˬ gaˇ iˇ-awˇ, tiˬ k’oꞈ laꞈ k’oeˇ huˬ mehˬ mehˬ-eu g’aˬ 2 poˆ 3 poˆ geuꞈ-eu ma. Ehˇ k’awꞈ, ngaˬ-ahˇ tiˬ jeˬ na loˬ-eu loꞈ-ehˇ duˇ nya.”\\n2 Loˇbeuꞈ aˬ yawꞈ aˬ jeˬ loˬ-eu lehˇ oeˇ mˇ baˇ dzeuˇ-awˇ neh tehꞈ-ehˇ siˬ nya laˇ-euˬ meh. Aˬ yawꞈ nyaꞈ dzeˇ zaˬ tiˬ g’aˬ tiˇ g’aˬ Jaˇliꞈ-euˬ gaˇ kawˆ naˇ haˬ niˇ g’a ngeh, aˬ yawꞈ-euˬ miˬ zaˬ naˇ, Loˇbeuꞈ naˆ maˬ tseˇ Jaˇliꞈ gaˇ kawˆ siˬ nya dzehˬ-awˇ yaw kawˇ-ehˇ ehˇ k’oꞈ nehˬ nya-eu meh. Ehˇ k’awꞈ, Loˇbeuꞈ naˇ maˬ ehˇ k’oꞈ nya-eu miˇ neh saꞈ dawˇ dui dui-eu meh. Aˬ yawꞈ ehˇ-eu “Ngaˬ-ahˇ naˇ tiˬ jeˬ-iˬ maˬ siˬ nya gaˇ duˇ nya. ‘Nui jah paw ngaˬ-euˬ miˬ zaˬ neh ya bi sheuˬ g’eh nga laˬ leˇ heu’ lehˇ noeˬ laˇ nya. Aˇ, toˆ-ehˇ maˬ geuꞈ nya nga.” Loˇbeuꞈ tiˬ jeˬ paˬ ya jahˇ nga lehˇ noeˬ leˇ-euˬ meh. Aˬ yawꞈ ehˇ-eu, “Ngaˇ Jaˇliꞈ-ahˇ yaw muiˬ-ehˇ poˆ tseˇ haw-euˬ ma. Teu loꞈ-ehˇ jahˇ ngeh, ngaˬ-ahˇ muiˬ daˆ laˇ-awˇ, Jaˇliꞈ gaˇ kawˆ-ahˇ g’oˆ shaw dzehˬ laˇ-eu uˬ taꞈ, Yeˬhawˇbaˬ nehˬ-ehˇ jiˇ g’oeˇ dzehˬ laˇ-euˬ miˇ-a.”\\n3. (a) Aˬ dui Loˇbeuꞈ-euˬ gaˇ kawˆ-ahˇ neh aˬ jeˬ ya dzaw-euˬ nga? (b) Heu kawˆ-ahˇ aˇ yeˇ huiˬ-eu aˬ jeˬ gaˇ kawˆ-ahˇ ja sawˇ-eu nga?\\n3 Mehˇ nmˇ Loˇbeuꞈ-euˬ gaˇ kawˆ aˬ dui-ahˇ yaw myaˬ jeˬ mehˬ-eu meh. Aˬ dui Jaˇliꞈ gaˇ kawˆ tiˬ jeˬ na-ahˇ siˬ nya-awˇ aˬ myah luꞈ bawˬ dzaˬ gaˇ iˇ-eu uˬ taꞈ, Miˬyehˇ-euˬ gaˇ mˇ luꞈ k’awꞈ muiˬ-eu shawˇ-eu yaw sahˇ neh maˬ bi sheuˬ g’eh-eu k’awꞈ pyeuꞈ nya meh. Maˬ ngeuˇ naˇ, nymˬ-mˇ aˬ dui muiˬ-eu shawˇ-eu yaw sahˇ neh bi sheuˬ g’eh luꞈ-eu k’awꞈ, aˬ dui yawˬ haˇ yawˬ ha goˬ haw naˇ, paˇ muiˬ daˆ laˇ nya-eu jeˬ-ahˇ ya mawˇ tehꞈ-a. (Piˇliˇpiˆ 3:16) Heu kawˆ laꞈ k’oeˇ aˬ dui aˇ yeˇ huiˬ-eu smˬ k’awˆ-ahˇ ja sawˇ ma. (1) Aˬ dui muiˬ-eu shawˇ-eu yaw sahˇ neh bi sheuˬ g’eh luꞈ-eu lehˇ aˬ joˆ-ehˇ siˬ laˇ-eu nga? (2) Aˬ dui Miˬyehˇ nehˬ-ehˇ g’oeˇ dzehˬ leˇ ni aˬ joˆ-ehˇ ya jahˇ-eu nga? (3) Aˬ dui Miˬyehˇ nehˬ-ehˇ g’oeˇ-eu heu naˇ, aˬ yawꞈ nah yawꞈ dehꞈ daˆ leꞈ-eu jeˬ-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ gaˇ dahˇ tsoeˬ-eu nga?\\n4. Eˇpeˇsu 4:23, 24-ahˇ mehˬ taˬ-euˬ dawˬ, aˬ suˇ g’aˬ-euˬ g’aˇ duˬ nga?\\n4 Aˬ dui Miˬyehˇ gaˇ mˇ dahˬ beh laˇ ngeh, dehꞈ ziˇ laꞈ k’oeˇ yaw myaˬ jeˬ laˆ paˇ-euˬ ma. Ehˇ k’awꞈ, aˬ dui iˇ cuꞈ shawˇ-awˇ neh tehꞈ-ehˇ maˬ jiˇ-a. Jaˇliꞈ aˬ dui-ahˇ “aˬ myah luꞈ naw maꞈ-euˬ nui ma yaw shuiꞈ bi paˇ laˇ-awˬ” lehˇ ehˇ-eu meh. (Eˇpeˇsu 4:23, 24, MS) Aˬ dui maˬ byah kuꞈ-eu miˇ neh, aˬ myah luꞈ ya beˬ paˇ daˆ leꞈ-eu meh. Aˬ dui Miˬyehˇ gaˇ mˇ-eu yaw myaˬ k’oꞈ byah laˇ-euˬ k’awꞈ, aˬ myah luꞈ Yeˬhawˇbaˬ nehˬ-ehˇ ya g’oeˇ dzehˬ laˇ-eu meh.—Piˇliˇpiˆ 3:12, 13.\\n5. Aˬ dui muiˬ-eu shawˇ-eu yaw sahˇ neh bi sheuˬ g’eh luꞈ ngaˇ laˬ lehˇ siˬ laˇ-eu g’aˇ duˬ, yawˬ ha-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ ya naˇ haˬ-eu nga?\\n5 Tsawˇ mawˬ zaˬ guˬ deuˬ maˬ ehˇ, yawˬ haˇ yawˬ ha dawˇ coe ni ya pyehˆ tseˇ-eu meh. Aˬ dui yawˬ ha-ahˇ heu loꞈ-ehˇ naˇ haˬ nya meh. ‘Ngaˇ muiˬ-eu shawˇ-eu yaw sahˇ neh bi sheuˬ g’eh luꞈ miˇ-a loˇ? Ngaˇ Yeˬsuˇ loꞈ-ehˇ duˇ leˇ luꞈ miˇ-a loˇ? Bawˬ dzaˬ gaˇ iˇ ngeh, ngaˬ neh noeˬ-awˇ mˇ-eu jeˬ, ngaˇ aˬ joˆ-ehˇ g’eh-eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ-eu lehˇ mˇ doˆ laꞈ nya? Ngaˇ ngehˬ-eu jeˬ, ngaˇ aˬ jeˬ geuꞈ mawꞈ-eu lehˇ bi siˬ nya? Ngaˇ gui-eu jeˬ hawˇ-eu ngaˇ dm-eu jeˬ, aˬ cawˬ-ahˇ aˬ jeˬ bi siˬ nga? Ngaˬ-ahˇ bi mˇ bahˬ-eu lehˇ lawˬ haw laˇ ngeh, ngaˇ aˬ joˆ-ehˇ jahˇ nyaˬ? Ngaˇ muiˬ daˆ laˇ-eu Ka li zaˬ pyeuꞈ ni leh jeh luꞈ miˇ-a laˬ?’ (Eˇpeˇsu 4:13) Naˇ haˬ taˬ-euˬ heu deuˬ, aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ nehˬ-ehˇ aˇ naˆ ni g’oeˇ-eu lehˇ siˬ laˇ ni caw ba nehˬ-eu meh.\\n6. Aˬ dui muiˬ-eu shawˇ-eu yaw sahˇ neh bi sheuˬ g’eh luꞈ-eu lehˇ siˬ laˇ-eu aˬ jeˬ paˇ jaˆ nga siˬ?\\n6 Aˬ dui muiˬ-eu shawˇ-eu yaw sahˇ neh bi sheuˬ g’eh luꞈ ngaˇ laˬ lehˇ siˬ laˇ-eu g’aˇ duˬ, tiˬ poˆ na aˬ cawˬ neh ya bi caw ba-eu meh. Shiˬ shaˬ jiˇ paw shaˇ noeˬ-eu tsawˇ haˬ Miˬyehˇ nui k’ahˇ shiˇ ni aˬ joˆ-ehˇ ya dehꞈ-eu lehˇ maˬ siˬ nya-a lehˇ Pawˇluˆ ehˇ-eu meh. Ehˇ k’awꞈ, muiˬ-eu shawˇ-eu yaw sahˇ neh bi sheuˬ g’eh-eu tsawˇ haˬ naˇ, Miˬyehˇ ya leˇ-eu jeˬ-ahˇ siˬ nya-awˇ, shiˬ shaˬ jiˇ-euˬ nui noeˬ nui loˆ geuꞈ-eu tsawˇ haˬ-ahˇ Miˬyehˇ maˬ ya leˇ-a lehˇ jiˇ siˬ nya meh. (1 Gawˇliˬtu 2:14-16; 3:1-3, MS) Yeˬsuˇ loꞈ-ehˇ g’eh-eu aˬ yuiꞈ deuˬ mehˇ nmˇ tiˬ g’aˬ na, shiˬ shaˬ jiˇ nui k’ahˇ paw dehꞈ gaˇ ya mawˇ ngeh, mehˇ nmˇ deuˬ-ahˇ leh jeh-eu laꞈ k’oeˇ caw ba-eu meh. Aˬ yuiꞈ deuˬ aˬ dui-ahˇ caw ba laˇ ngeh, aˬ dui ha geuꞈ-awˇ aˬ yawꞈ maꞈ neh mehˬ nehˬ laꞈ-eu jeˬ-ahˇ mˇ caw ma loˇ? Aˬ dui mˇ caw naˇ, Miˬyehˇ nehˬ-ehˇ g’oeˇ dzehˬ laˇ mawꞈ ngaˇ lehˇ siˬ laˇ-eu meh.—Dawˬtsoˆtsoˆ-eu 7:5, 9.\\nMiˬyehˇ nehˬ-ehˇ g’oeˇ dzehˬ laˇ\\n7. Nui jah ziꞈ dah ni bi g’eh-eu g’aˇ duˬ, Jaˇliꞈ-euˬ nui gahˇ ahˇ neh tehꞈ-ehˇ maˬ jiˇ-a lehˇ aˬ dui aˬ joˆ-ehˇ siˬ nya-eu nga?\\n7 Jaˇliꞈ-euˬ gaˇ kawˆ-ahˇ siˬ nya-awˇ neh tehꞈ-ehˇ muiˬ-eu shawˇ-eu yaw sahˇ neh bi sheuˬ g’eh-eu lehˇ ehˇ mawꞈ-eu maˬ ngeuˇ-a. Sahˬ paˬ Sawˇlaˬmoˬ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ gaˇ kawˆ g’awˬ mya jeˬ siˬ nya-awˇ aˬ yawꞈ neh boꞈ-euˬ sahˬ boꞈ k’awꞈ Jaˇliꞈ laꞈ k’oeˇ-euˬ sahˬ boꞈ tiˬ deuˬ pyeuꞈ laˇ-euˬ meh. Ehˇ k’awꞈ, myahˇ laˇ ngeh aˬ yawꞈ Yeˬhawˇbaˬ nehˬ-ehˇ cawˬ cawˬ-eu jeˬ bi cawˆ iˇ-awˇ, saˇ jaˇ maˬ paˇ ziꞈ-euˬ meh. (1 Sahˬpaˬ 4:29, 30; 11:4-6) Teu miˇ neh, aˬ dui Jaˇliꞈ-euˬ nui gahˇ ahˇ-eu tehꞈ-ehˇ maˬ g’aˬ ni, aˬ jeˬ paˇ ya ahˇ nga siˬ? Aˬ dui-euˬ nui jah ziꞈ dah ni ya bi g’eh-eu meh. (Gawˇlawˇsehˇ 2:6, 7) Aˬ joˆ-ehˇ ya jahˇ-eu nga?\\n8, 9. (a) Aˬ dui-euˬ nui jah ziꞈ ni caw ba nya-eu aˬ jeˬ nga? (b) Aˬ dui dzaw-awˇ shaˬ noeˬ shaˇ sawˇ ngeh, aˬ jeˬ-euˬ g’aˇ duˬ ya bi pyeuꞈ nga?\\n8 Dahˬ beh-eu Ka li zaˬ deuˬ-ahˇ Pawˇluˆ “huiˬ loˆ laˇ-euˬ tsawˇ haˬ deuˬ loꞈ-ehˇ mehˬ hu paw dzaw daˆ leꞈ kaˇ-euˇ” lehˇ g’aˬ biꞈ-eu meh. (Heˬbyehˇ 6:1) Nymˬ-mˇ iˬ nah aˬ dui Pawˇluˆ-euˬ dawˬ heu-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ zmˬ nya-eu nga? Aˇ yeˇ huiˬ-eu tiˬ jeˬ naˇ, Miˬyehˇ-euˬ g’oeˇ-eu gaˬ-eu laꞈ k’oeˇ jawˇ ziꞈ lehˇ ehˇ-eu paˇ dmˬ dzaw-eu heu meh. Heu dmˬ naˇ, aˬ dui Jaˇliꞈ zahˇ dehꞈ ziˇ laꞈ k’oeˇ aˬ joˆ-ehˇ zmˬ iˇ nya nga lehˇ siˬ laˇ ni caw ba nehˬ-eu meh. Nawˇ paˇ dmˬ heu dzaw jiˇ shaw-euˬ naˇ, nawˬ-euˬ nui jah bi ziꞈ-eu g’aˇ duˬ, nawˬ dzaw nya-eu paˇ dmˬ nui deuˬ paˇ jaˆ-a siˬ. (Gawˇlawˇsehˇ 1:23) K’oeˇ naˇ, aˬ dui neh za dzaw-euˬ gaˇ kawˆ deuˬ-ahˇ ya shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ-awˇ, aˬ dui-euˬ dehꞈ ziˇ laꞈ k’oeˇ zmˬ iˇ nya ni caw ba nehˬ laꞈ lehˇ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ ya shaˇ-eu meh.\\n9 Aˬ dui dzaw-awˇ shaˬ noeˬ shaˇ sawˇ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ-euˬ ehˇ dawˬ naˇ haˬ-awˇ, aˬ yawꞈ-ahˇ nui k’ahˇ bi shiˇ ni dehꞈ mawꞈ-eu g’aˇ duˬ ya bi pyeuꞈ meh. (Ja ceuˬ 40:8; 119:97) K’oeˇ naˇ, aˬ dui Miˬyehˇ nehˬ-ehˇ cawˬ cawˬ taꞈ-eu jeˬ-ahˇ laˆ cawˆ laˇ-eu yawˬ jeˬ na luꞈ-ahˇ yahˇ nya ni jiˇ ya dzaw-eu meh.—Tiˇtuˆ 2:11, 12.\\n10. Zaˬ guˬ deuˬ Miˬyehˇ nehˬ-ehˇ aˬ joˆ-ehˇ g’oeˇ dzehˬ leˇ nya-eu nga?\\n10 Nawˇ zaˬ guˬ pyeuꞈ naˇ, Miˬyehˇ-euˬ gaˇ mˇ-eu paw noeˬ taˬ maˬ loˇ? Beˬdeˬlaˇ-ahˇ jawˇ-eu mehˇ nmˇ aˬ li tiˬ g’aˬ Tiˬ nah mehˬ bawˬ-ahˇ iˇ cuꞈ shawˇ-eu lehˇ g’eh-eu zaˬ guˬ deuˬ-ahˇ, nawˇ Miˬyehˇ-euˬ gaˇ laꞈ k’oeˇ aˬ jeˬ mˇ-eu lehˇ noeˬ taˬ leˬ lehˇ naˇ haˬ-eu meh. Zaˬ guˬ tiˬ g’aˬ na mehˬ hu paw Miˬyehˇ-euˬ gaˇ laꞈ k’oeˇ aˬ jeˬ mˇ-eu lehˇ yaw muiˬ-ehˇ noeˬ taˬ-euˬ ngaˇ lehˇ ya mawˇ-euˬ meh. Miˬyehˇ-euˬ gaˇ aˇ yamˬ tiˬ byah ni mˇ mawꞈ-eu deuˬ jawˇ-awˇ, tsaꞈ gaˬ-eu tsawˇ haˬ loˬ gaˇ jawˇ iˇ mawꞈ-eu deuˬ jiˇ jawˇ-eu meh. Ehˇ k’awꞈ, zaˬ guˬ tiˬ g’aˬ na maˬ ehˇ k’oꞈ nehˬ nya-a. Aˬ yawꞈ maꞈ Miˬyehˇ-euˬ gaˇ mˇ-eu paw maˬ noeˬ taˬ k’awꞈ geuꞈ nya meh lehˇ noeˬ-eu miˇ neh nga loˇ? Nawˇ zaˬ guˬ pyeuꞈ naˇ, yawˬ haˇ-ahˇ heu loꞈ-ehˇ naˇ haˬ: ‘Ngaˇ bawˬ dzaˬ iˇ-awˇ tsaꞈ gaˬ iˇ-eu heu, ngaˬ da ngaˬ ma bi mˇ mawꞈ-eu miˇ neh nya laˬ? Ngaˇ Miˬyehˇ nehˬ-ehˇ cawˬ cawˬ taꞈ-eu leh jeh miˇ-a loˇ?’ Maˇ diˇ naˇ tsawˇ mawˬ zaˬ guˬ maˬ ehˇ, aˬ dui yawˬ g’aˬ na luꞈ Miˬyehˇ-euˬ gaˇ mˇ-eu paw ya noeˬ taˬ-eu meh. Noeˬ taˬ-eu jeˬ heu naˇ, aˬ dui Miˬyehˇ nehˬ-ehˇ g’oeˇ dzehˬ leˇ ni cawˬ ba nehˬ-eu meh.—Dawˬtsoˆtsoˆ-eu 12:1, 13.\\n11. (a) Aˬ dui muiˬ-eu shawˇ-eu yaw sahˇ neh bi sheuˬ g’eh-eu g’aˇ duˬ aˬ jeˬ ya jahˇ-eu nga? (b) Aˬ dui aˬ suˇ g’aˬ-ahˇ dzaw geuꞈ nya-eu nga?\\n11 Aˬ dui laˆ paˇ paˬ-ehˇ g’eh-eu jeˬ-ahˇ mawˇ naˇ nymˇ neh ya laˆ paˇ-eu meh. Heu naˇ dehꞈ-eu jeˬ hawˇ-eu shiˇ-eu jeˬ-ahˇ taꞈ-eu miˇ neh, aˇ yeˇ huiˬ dui dui-eu jeˬ pyeuꞈ meh. (Loˇmaˆ 8:6-8, MS) Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui tiˬ byah tiˬ loꞈ mˇ nya jiˇ meh lehˇ maˬ noeˬ tmˬ-eu uˬ taꞈ, aˬ yawꞈ-euˬ muiˬ-eu shawˇ-eu yaw sahˇ neh bi caw ba-eu k’awꞈ, aˬ dui jiˇ ya leh jeh-eu meh. Uˆ lahˇ-eu aˇ muˇ laꞈ k’oeˇ tiˬ g’aˬ pyeuꞈ haw-euˬ mehˇ nmˇ Jawˆ Baˬ, Luˇkaꞈ 13:24 nehˬ-ehˇ taꞈ leˇ-awˇ ehˇ-eu, “Tsawˇ haˬ yaw myaˬ g’aˬ goˆ k’ehˬ yaw suꞈ-ahˇ maˬ le ahˇ nya-a, nui jah paw bi ziꞈ-eu g’aˇ duˬ leh jeh-eu maˬ loꞈ-eu miˇ neh.” Aˬ dui mˬ taˆ g’aˬ k’ehˇ nehˬ-ehˇ dawꞈ ceh ceh-awˇ guiˬ lahˬ za-euˬ Yaˬkoˆ loꞈ-ehˇ ya g’eh-eu meh. (Aˇdahˬbeh-eu 32:26-28) Tiˬ poˆ na aˬ dui Jaˇliꞈ gui-eu yaw byawˬ k’awꞈ, aˬ poeˬ dawˬ oeˇ loꞈ-ehˇ gui byawˬ-eu tehꞈ ma lehˇ maˬ ya noeˬ-a. Yawˬ ha-ahˇ gaˇ dahˇ tsoeˬ-eu yaw tsaˬ yaw dawˇ poˆ-eu g’aˇ duˬ ya leh jeh-eu meh.\\nMiˬyehˇ nehˬ-ehˇ g’oeˇ dzehˬ leˇ ni ya mˇ-eu jeˬ\\nMiˬyehˇ-euˬ dawˬ-ahˇ yaw muiˬ-ehˇ pyehˆ tseˇ-awˇ, nawˬ neh ya dzaw-euˬ jeˬ-ahˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ\\nNawˬ neh za siˬ-euˬ jeˬ-ahˇ mˇ caw\\nMiˬyehˇ-euˬ yaw sahˇ neh bi sheuˬ g’eh\\nAˬ cawˬ neh caw ba nehˬ laꞈ-euˬ jeˬ-ahˇ ha geuꞈ-awˇ guiˬ lahˬ huiˬ\\n12, 13. (a) Loˇmaˆ 15:5-ahˇ mˇ caw nya ni aˬ dui-ahˇ caw ba nehˬ-eu aˬ jeˬ nga? (b) Pawˇluˆ nehˬ mehˬ-eu jeˬ hawˇ-eu mˇ-euˬ aˬ dui-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ caw ba-eu nga? (c) Miˬyehˇ nehˬ-ehˇ g’oeˇ dzehˬ leˇ ni, nawˇ aˬ jeˬ jahˇ le? (“ Miˬyehˇ nehˬ-ehˇ g’oeˇ dzehˬ leˇ ni ya mˇ-eu jeˬ” lehˇ ehˇ-eu oeˬ coeˇ oeˬ bawˬ-ahˇ haw.)\\n12 Aˬ dui Miˬyehˇ nehˬ-ehˇ g’oeˇ dzehˬ leˇ-eu g’aˇ duˬ leh jeh ngeh, muiˬ-eu shawˇ-eu yaw sahˇ aˬ dui-euˬ nui noeˬ paˇ laˇ ni caw ba nehˬ-awˇ, aˬ dui a lawˆ lawˆ-ehˇ Yeˬsuˇ loꞈ-ehˇ noeˬ nya laˇ-eu meh. (Loˇmaˆ 15:5) Muiˬ-eu shawˇ-eu yaw sahˇ heu naˇ, maˬ muiˬ-eu nui noeˬ-ahˇ laˆ byoˆ nehˬ-awˇ, Miˬyehˇ ya leˇ-eu seu dzeuꞈ aˇ g’ehˇ muiˬ daˆ laˇ ni caw ba nehˬ-eu meh. (Gaˬlaˬtiˆ 5:16, 22, 23, MS) Aˬ dui pyuˇ shuiˇ myawˬ gahˬ hawˇ-eu byawˬ g’a mo g’a-eu jeˬ-ahˇ aˇ dzehˬ-ehˇ taˬ huiˬ dzeuˇ nya lehˇ noeˬ laˇ naˇ, g’aˬ taˬ baˬ. Tsaˬ-eu jeˬ-ahˇ haw tsoꞈ taˬ nya-eu g’aˇ duˬ, muiˬ-eu shawˇ-eu yaw sahˇ biꞈ nehˬ laꞈ lehˇ aˬ myahˬ luꞈ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ shaˇ. (Luˇkaꞈ 11:13, MS) Pawˇluˆ k’awꞈ aˬ myah luꞈ Yeˬsuˇ loꞈ-ehˇ noeˬ-eu maˬ ngeuˇ-a lehˇ taˬ ngehˇ. (Maꞈtehˬ 16:22, 23; Luˇkaꞈ 22:34, 54-62; Gaˬlaˬtiˆ 2:11-14) Ehˇ k’awꞈ, aˬ yawꞈ g’aˬ maˬ baˬ-eu miˇ neh Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ-ahˇ caw ba-euˬ meh. Pawˬluˆ tiˬ poˆ cuiˆ cuiˆ-ehˇ Yeˬsuˇ loꞈ-ehˇ noeˬ nya laˇ-euˬ miˇ neh, aˬ dui jiˇ teu loꞈ-ehˇ jahˇ nya-eu meh.\\n13 Dzeuˇ laˇ ngeh Pawˇluˆ aˬ dui ahˇ paˬ-ehˇ g’eh-eu seu dzeuꞈ aˇ g’ehˇ deuˬ-ahˇ ehˇ keuˆ taˬ-euˬ meh. (2 Beˬtuˆluˆ 1:5-8-ahˇ gui.) Aˬ dui yawˬ ha-euˬ nui ma-ahˇ g’aˬ leˇ-eu jeˬ, oˇ oꞈ-eu jeˬ, mehˇ nmˇ deuˬ-ahˇ gaˬ-eu jeˬ hawˇ-eu seu dzeuꞈ aˇ g’ehˇ nui deuˬ ahˇ-eu g’aˇ duˬ ya leh jeh dui dui-eu meh. Aˬ dui yawˬ g’aˬ na luꞈ yawˬ ha-ahˇ heu loˆ-ehˇ naˇ haˬ nya meh. ‘Ngaˇ Miˬyehˇ nehˬ-ehˇ bi g’oeˇ dzehˬ leˇ-eu g’aˇ duˬ, iˬ nah ngaˇ aˬ jeˬ-euˬ seu dzeuꞈ aˇ g’ehˇ mˇ doˆ laꞈ-euˬ nga?’\\nYawˬ nah na luꞈ Jaˇliꞈ zahˇ-ahˇ mˇ caw\\n14. Aˬ dui Miˬyehˇ nehˬ-ehˇ g’oeˇ-eu jeˬ, yawˬ nah na luꞈ dehꞈ-eu jeˬ nehˬ-ehˇ aˬ joˆ-ehˇ taꞈ-eu nga?\\n14 Aˬ dui Yeˬsuˇ loꞈ-ehˇ noeˬ-eu heu naˇ, gaˇ mˇ ngeh maˬ ehˇ sahˬ boꞈ dzaw iˇ ngeh maˬ ehˇ, aˬ dui neh noeˬ-awˇ mˇ-eu jeˬ nehˬ-ehˇ taꞈ-awˇ, aˬ yawꞈ nah yawꞈ noeˬ tsehˆ-eu jeˬ nehˬ-ehˇ jiˇ taꞈ-eu meh. Aˬ dui neh noeˬ tsehˆ-euˬ jeˬ, aˬ dui Yeˬsuˇ-ahˇ dzaw geuꞈ luꞈ-eu lehˇ bi mawˇ laꞈ-awˇ, aˬ dui Miˬyehˇ nehˬ-ehˇ g’oeˇ-eu cawˬ pyeuꞈ-eu miˇ neh, aˬ yawꞈ nehˬ-ehˇ cawˬ cawˬ-eu cawˆ iˇ paˬ-ehˇ g’eh-eu jeˬ aˬ dui maˬ mˇ mawˬ-a. Aˬ dui-ahˇ bi mˇ bahˬ-eu lehˇ lawˬ haw laˇ ngeh, aˬ dui Miˬyehˇ-euˬ g’oeˇ-eu cawˬ pyeuꞈ naˇ oˇ dzeuˇ nya meh. K’oeˇ naˇ, aˬ dui tiˬ jeˬ na-euˬ gaˇ kawˆ-ahˇ noeˬ tsehˆ-eu lehˇ g’eh ngeh, tiˬ k’ehˬ na-awˇ, ‘Yeˬhawˇbaˬ nui k’ahˇ shiˇ ni ngaˇ aˬ joˆ-ehˇ ya noeˬ tsehˆ-eu nga?’ lehˇ yawˬ ha-ahˇ naˇ haˬ. Aˬ dui heu loꞈ-ehˇ ya noeˬ dzaw taˬ-eu meh. Nymˬ-mˇ aˬ dui gaˇ kawˆ tiˬ jeˬ na-ahˇ haw iˇ ma. Gaˇ kawˆ heu deuˬ-ahˇ ya noeˬ tsehˆ ngeh Jaˇliꞈ zahˇ aˬ geu deuˆ zmˬ-eu tsaˬ nga lehˇ haw ma.\\n15, 16. Yeˬsuˇ loꞈ-ehˇ noeˬ-eu heu naˇ, aˬ dui gaˇ kawˆ heu deuˬ-ahˇ yaw gahˇ gahˇ-ehˇ noeˬ tsehˆ nya ni aˬ joˆ-ehˇ caw ba nehˬ-eu nga? (a) oeˇ mˇ baˇ-eu aˇ gu tseˇ ngeh (b) cawˬ tseˇ ngeh\\n15 Oeˇ mˇ baˇ-eu aˇ gu tseˇ-eu gaˇ kawˆ. Jaˇliꞈ zahˇ 2 Gawˇliˬtu 6:14, 15-ahˇ haw nya meh. (Gui.) Muiˬ-eu shawˇ-eu yaw sahˇ neh bi sheuˬ g’eh-eu tsawˇ haˬ shiˬ shaˬ jiˇ nui k’ahˇ mˇ-eu tsawˇ haˬ nehˬ-ehˇ beu gaˇ meh lehˇ Pawˇluꞈ maˇ jawˆ ni ehˇ taˬ-euˬ meh. Jaˇliꞈ zahˇ heu deuˆ oeˇ mˇ baˇ-eu aˇ gu tseˇ ngeh, aˬ joˆ-ehˇ caw ba nehˬ-eu nga?\\n16 Cawˬ tseˇ-eu gaˇ kawˆ. Jaˇliꞈ zahˇ 1 Gawˇliˬtu 15:33-ahˇ haw nya meh. (Gui.) Muiˬ-eu shawˇ-eu yaw sahˇ neh bi sheuˬ g’eh-eu tsawˇ haˬ, aˬ yawꞈ-euˬ nui jah-ahˇ laˆ cawˆ laˇ-eu deuˬ nehˬ-ehˇ cawˬ maˬ cawˬ taꞈ-a. Jaˇliꞈ zahˇ heu nawˇ gaˇ kawˆ tiˬ jeˬ na-ahˇ ya noeˬ tsehˆ ngeh, aˬ joˆ-ehˇ zmˬ iˇ nya nga lehˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Yaw jeˬ ma jeˬ, nawˇ iˇteuꞈnehꞈ zmˬ ngeh aˬ joˆ-ehˇ caw ba-eu nga? Nawˇ maˬ siˬ nya-eu tsawˇ haˬ nehˬ-ehˇ keˆ awˆlai niˇ g’a ma laˬ, lehˇ noeˬ tsehˆ ngeh, aˬ joˆ-ehˇ caw ba nehˬ-eu nga?\\nNgaˇ noeˬ tsehˆ-eu jeˬ, muiˬ-eu shawˇ-eu yaw sahˇ neh bi sheuˬ g’eh-eu jeˬ pyeuꞈ ngaˇ laˬ? (Aˇ deuˆ 17-ahˇ haw)\\n17-19. Nawˇ Miˬyehˇ-euˬ yaw sahˇ neh bi sheuˬ g’eh naˇ, gaˇ kawˆ heu deuˬ-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ caw ba-eu nga (a) gaˇ dahˇ maˬ tsoeˬ-eu mˇ jeˬ shaˇ kawˆ-ahˇ yahˇ-eu? (b) muiˬ-eu aˇ pyaˇ daˬ-eu (c) aˬ cawˬ nehˬ-ehˇ gaˇ kawˆ jaˆ-eu?\\n17 Miˬyehˇ nehˬ-ehˇ cawˬ cawˬ-eu jeˬ-ahˇ deuˬ laˇ-eu mˇ jeˬ shaˇ kawˆ. Heu kawˆ-ahˇ saˇ tiˇ biꞈ-eu Jaˇliꞈ zahˇ Heˬbyehˇ 6:1-ahˇ haw nya meh. (Gui.) Heu deuˆ-ahˇ haw ngeh, aˬ dui maˬ mˇ paˬ-ehˇ g’eh-eu “gaˇ dahˇ maˬ tsoeˬ-eu” aˬ geu jeˬ-ahˇ ya mawˇ leˬ? Mˇ jeˬ shaˇ kawˆ heu deuˬ naˇ, aˬ dui-ahˇ Miˬyehˇ nehˬ-ehˇ maˬ bi g’oeˇ dzehˬ leˇ-a. Jaˇliꞈ zahˇ heu deuˆ aˬ dui dehꞈ ziˇ laꞈ k’oeˇ pyeuꞈ laˇ-eu gaˇ kawˆ deuˬ-ahˇ dawˬ k’oꞈ biꞈ laꞈ-eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, ‘Mˇ jeˬ shaˇ kawˆ heu hmˬ “gaˇ dahˇ maˬ tsoeˬ-eu” jeˬ pyeuꞈ ngaˇ laˬ? Ngaˇ gaˇ heu mˇ paˬ-ehˇ g’eh ngaˇ laˬ? Ngaˇ miˇ k’ahˬ-ahˇ laˆ paˇ-eu leh jeh-eu deuˬ-ahˇ aˬ jeˬ miˇ neh g’aˬ maˬ ya biꞈ-eu nga?’\\nNgaˇ noeˬ tsehˆ-eu jeˬ, Miˬyehˇ gaˇ mˇ paw aˇ pyaˇ daˬ taˬ-eu jeˬ pyeuꞈ ngaˇ laˬ? (Aˇ deuˆ 18-ahˇ haw)\\n18 Miˬyehˇ-euˬ gaˇ mˇ-eu gaˇ kawˆ. Yeˬsuˇ gawˬ jawˬ k’oeˇ taˆ dawˬ mehˬ mehˬ ngeh, aˬ dui aˇ pyaˇ daˬ taˬ paˬ-ehˇ g’eh-eu gaˇ kawˆ mehˬ nehˬ-euˬ meh. (Maꞈtehˬ 6:33) Muiˬ-eu shawˇ-eu yaw sahˇ neh bi sheuˬ g’eh-eu tsawˇ haˬ naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ-euˬ dehꞈ ziˇ laꞈ k’oeˇ Miˬyehˇ Miˇk’ahˬ gaˇ kawˆ-ahˇ naˬ ba tiꞈ taˬ-eu meh. Jaˇliꞈ zahˇ heu deuˆ aˬ dui gaˇ kawˆ heu-ahˇ noeˬ tsehˆ ngeh aˬ joˆ-ehˇ caw ba nehˬ-eu nga? Yaw jeˬ ma jeˬ, ‘Ngaˇ tseˇ nyiꞈ daˇ dzaw jiˇ ngeh, paˇ dzaw tawꞈ leꞈ paˇ-ehˇ g’eh ngaˇ laˬ? Ngaˇ gaˇ heu mˇ paˬ-ehˇ g’eh ngaˇ laˬ?’\\nNgaˇ noeˬ tsehˆ-eu jeˬ, aˬ cawˬ nehˬ-ehˇ tsaˬ leˇ tsoeˇ leˇ-eu jeˬ pyeuꞈ ngaˇ laˬ? (Aˇ deuˆ 19-ahˇ haw)\\n19 Aˬ cawˬ nehˬ-ehˇ gaˇ kawˆ jaˆ ngeh. Pawˇluˆ neh Loˇmaˆ miˇ k’ahˬ-ahˇ jawˇ-eu Ka li zaˬ deuˬ-ahˇ mehˬ nehˬ-eu dawˬ, aˬ dui-ahˇ jiˇ caw ba nya-eu meh. (Loˇmaˆ 12:18) Aˬ dui Yeˬsuˇ-ahˇ dzaw geuꞈ naˇ, “yawˬ g’aˬ na luꞈ nehˬ-ehˇ tsaˬ leˇ ni” leh jeh-eu meh. Aˬ dui aˬ cawˬ nehˬ-ehˇ gaˇ kawˆ jaˆ ngeh aˬ joˆ-ehˇ jahˇ le? Aˬ cawˬ-ahˇ laꞈ oꞈ awꞈ nehˬ-eu yaw shaˬ nya lehˇ noe nya laˬ? Maˬ ngeuˇ naˇ, aˬ dui aˬ cawˬ nehˬ-ehˇ tsaˬ leˇ ni leh jeh-eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ meh lehˇ aˬ cawˬ siˬ nya meh laˬ?—Yaˬkoˆ 3:18.\\n20. Aˬ dui aˬ jeˬ miˇ neh Miˬyehˇ neh ya bi sheuˬ g’eh nga?\\n20 Yaw jeˬ ma jeˬ heu deuˬ, Jaˇliꞈ zahˇ aˬdui-ahˇ yaw muiˬ-ehˇ noeˬ tsehˆ nya ni caw ba nehˬ ngaˇ lehˇ siˬ laˇ-awˇ, aˬ dui Miˬyehˇ-euˬ yaw sahˇ neh bi sheuˬ g’eh luꞈ-eu lehˇ mˇ mawˇ-eu jeˬ pyeuꞈ meh. Aˬ dui Miˬyehˇ neh bi sheuˬ g’eh-awˇ, aˬ yawꞈ nehˬ-ehˇ yaw g’oeˇ g’oeˇ lehˇ jawˇ naˇ, dehꞈ ziˇ laꞈ k’oeˇ laꞈ k’aˬ cehˇ nui saˇ oꞈ meh. Dahˬ beh ngeh ehˇ keuˆ taˬ-euˬ Loˇbeuꞈ ehˇ-eu, “Ngaˇ Miˬyehˇ nehˬ-ehˇ g’oeˇ dzehˬ laˇ ngeh, muiˬ-eu k’aˬ dzeˇ zaˬ hawˇ-eu muiˬ-eu aˬ da pyeuꞈ laˇ-euˬ ma. Nymˬ-mˇ ngaˬ-ahˇ maˇ diˇ laꞈ k’aˬ cehˇ nui saˇ oꞈ miˇ-a.” Aˬ dui k’aˇ g’eh nya gaˇ neh Miˬyehˇ neh bi sheuˬ g’eh naˇ, gaˇ dahˇ tsoeˬ-eu g’awˬ mya jeˬ-ahˇ za-awˇ, nymˬ-mˇ neh laꞈ k’aˬ cehˇ nui saˇ oꞈ-eu uˬ taꞈ, aˇ kaˇ mehˬ hu paw “maˇ maˇ ni g’eh-eu dehꞈ-eu jeˬ”-ahˇ za-eu meh.—1 Tiˆmoˇseˬ 6:19.\\nAˬ dui muiˬ-eu shawˇ-eu yaw sahˇ neh bi sheuˬ g’eh naˇ, Yeˬhawˇbaˬ nehˬ-ehˇ cawˬ cawˬ-eu jeˬ-ahˇ naˬ ba tiꞈ taˬ-eu meh. Heu naˇ, aˬ dui noeˬ-eu jeˬ, mˇ-eu jeˬ, ngehˬ-eu jeˬ nehˬ-ehˇ taꞈ-awˇ, gaˇ kawˆ deuˬ-ahˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ joˆ-ehˇ haw-eu nga lehˇ shaˇ noeˬ-awˇ mˇ caw-eu heu neh, muiˬ-eu shawˇ-eu yaw sahˇ neh bi sheuˬ g’eh-eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ laˇ nya-eu meh. Aˬ dui Miˬyehˇ-euˬ gaˇ mˇ-eu paw aˬ joˆ-ehˇ mˇ myaˬ dzehˬ laˇ nya nga lehˇ shaˇ noeˬ-awˇ, mˇ pyeuꞈ nya ni lehˬ hmˬ-eu heu naˇ, yaw sahˇ paw aˇ pyaˇ daˬ taˬ-eu jeˬ pyeuꞈ meh","num_words":3187,"character_repetition_ratio":0.105,"word_repetition_ratio":0.023,"special_characters_ratio":0.281,"stopwords_ratio":0.271,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":-1} +{"url":"","collection":"madlad400","source":"CC 20220801","original_code":"ahk","text":"Dawˬ caˇ 74—Miˬyehˇ Miˇk’ahˬ caˇ dawˬ caˇ laˇ | Ka li zaˬ-euˬ dawˬ caˇ\\nREAD IN Abkhaz Acholi Afrikaans Akha Albanian Altai American Sign Language Amharic Arabic Armenian Aukan Aymara Azerbaijani Azerbaijani (Cyrillic) Baoule Bashkir Bassa (Cameroon) Batak (Karo) Batak (Simalungun) Batak (Toba) Belize Kriol Biak Bicol Bislama Boulou Bulgarian Cambodian Catalan Cebuano Chichewa Chin (Hakha) Chinese Cantonese (Simplified) Chinese Cantonese (Traditional) Chinese Mandarin (Simplified) Chinese Mandarin (Traditional) Chitonga Chitonga (Malawi) Chitumbuka Chiyao Chokwe Chol Chuvash Cibemba Cinyanja Croatian Damara Dangme Danish Dayak Ngaju Douala Drehu Dutch Edo Efik English Esan Estonian Ewe Faroese Fijian Finnish Fon French Fulfulde (Cameroon) Ga Georgian German Gokana Greek Guarani Gun Haitian Creole Hausa Herero Hiligaynon Hindi Hiri Motu Hungarian Iban Ibinda Icelandic Igbo Iloko Indonesian Isoko Italian Japanese Javanese Kabiye Kabuverdianu Kachin Karen (S'gaw) Kazakh Khana Kikamba Kikaonde Kikongo Kikuyu Kiluba Kimbundu Kinyarwanda Kirghiz Kiribati Kirundi Kisi Kisonge Kongo Korean Kosraean Krio Kurdish Kurmanji (Caucasus) Kwangali Kwanyama Lahu Laotian Latvian Lhukonzo Lingala Lithuanian Lomwe Luganda Lunda Luo Luvale Macedonian Macua Malagasy Malay Malayalam Maltese Mam Mambwe-Lungu Mapudungun Marshallese Mauritian Creole Maya Mazatec (Huautla) Medumba Mingrelian Mixe (North Central) Mixtec (Guerrero) Moore Myanmar Nahuatl (Central) Nahuatl (Guerrero) Nahuatl (Huasteca) Nahuatl (Northern Puebla) Ndau Ndebele Ndebele (Zimbabwe) Nepali Ngabere Ngangela Nias Nigerian Pidgin Norwegian Nyaneka Nyungwe Nzema Oromo Ossetian Otetela Otomi (Mezquital Valley) Palauan Pangasinan Papiamento (Curaçao) Persian Pidgin (Cameroon) Pidgin (West Africa) Polish Ponapean Portuguese Portuguese (Portugal) Quechua (Ancash) Quechua (Ayacucho) Quechua (Bolivia) Quechua (Cuzco) Quiche Quichua (Chimborazo) Quichua (Imbabura) Rarotongan Romanian Romany (Macedonia) Cyrillic Ronga Runyankore Russian Samoan Sangir Sango Saramaccan Sena Sepedi Serbian (Cyrillic) Serbian (Roman) Sesotho (Lesotho) Sesotho (South Africa) Setswana Seychelles Creole Shona Sidama Silozi Sinhala Slovenian Solomon Islands Pidgin Spanish Sranantongo Sunda Swahili Swedish Tagalog Tahitian Tarascan Tatar Telugu Thai Tigrinya Tiv Tojolabal Tok Pisin Totonac Tshiluba Tshwa Tsonga Turkish Tuvaluan Twi Ukrainian Umbundu Urhobo Uruund Venda Vietnamese Wallisian Wolaita Xhosa Yapese Yoruba Zapotec (Isthmus) Zulu\\nDawˬ caˇ 74\\nMiˬyehˇ Miˇk’ahˬ caˇ dawˬ caˇ laˇ\\n(Ja ceuˬ 98:1)\\n1. Laꞈ k’aˬ bi cehˇ g’aˬ leˇ gaˇ caˇ dawˬ caˇ heu,\\nHuiˬ dui dui g’aˬ-ahˇ ja ceuˬ caˇ dawˬ pyeuꞈ meh.\\nNoeˬ tmˬ jeˬ biꞈ saˇ jaˇ ziꞈ ni saˇ tiˇ biꞈ.\\nLaꞈ k’aˬ tiˬ cehˇ tiˬ kawˆ loꞈ-ehˇ caˇ laˇ yawˬ.\\n‘Nuiˇ mahˬ mehˬ shi uˬ duˬ tahˬ laˇ.\\nSahˬpaˬ tseˇ daˆ gaˇ kawˆ tsaꞈ iˇ.\\nMiˬyehˇ Miˇk’ahˬ gaˇ kawˆ dawˬ caˇ heu caˇ dzaw.\\nMi��yehˇ mehˬ shi aw byaˆ tsawˇ myahˇ-ahˇ ja ceuˬ.’\\n2. Miˬyehˇ Miˇk’ahˬ caˇ dawˬ yaw shuiꞈ neh dzawˇ gaˬ.\\nMiˇ tsaˬ heu ahˇ Yeˬsuˇ Ka li uˆ lahˇ.\\nTsawˇ jeuˬ yaw shuiꞈ pyeuꞈ doˆ laˇ ehˇ taˬ euˬ loꞈ-ehˇ.\\nYawꞈ maꞈ Yeˬsuˇ dzoeˬ dzaˬ jeˬ ahˇ ha geuꞈ.\\n3. Miˬyehˇ Miˇk’ahˬ dawˬ caˇ taˬ aw deuˬ caˇ nya.\\nDawˬ tsuiꞈ yaw maˇ bya cehˆ ni lmˇ boˬ g’eh.\\nMiˇ k’ahˬ doe jawˇ deuˬ caˇ dawˬ heu ya caˇ meh.\\nCaˇ laˇ yawˬ lehˇ aˬ cawˬ ahˇ jiˇ kuˇ gaˬ.\\n(Ceuˬ. 95:6; 1 Beˬ. 2:9, 10; Pah. 12:10-ahˇ haw.)\\nMiˬyehˇ Miˇk’ahˬ caˇ dawˬ caˇ laˇ (Dawˬ caˇ 74)","num_words":475,"character_repetition_ratio":0.058,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.194,"stopwords_ratio":0.044,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.268,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":-1} +{"url":"","collection":"madlad400","source":"CC 20220801","original_code":"ahk","text":"Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ ja ceuˬ-eu g’aˇ duˬ, “naw maꞈ-euˬ yaw shehꞈ yaw k’aˆ-ehˇ bi bya” | Dzaw ngeh zmˬ-eu dmˬ\\n“Naw maꞈ-euˬ Aˬda-ahˇ ja ceuˬ ni, aˬ cawˬ mehˬ shi naw maꞈ-euˬ yaw shehꞈ yaw k’aˆ-ehˇ bi bya-awˬ.”—Maꞈtehˬ 5:16.\\nTsaꞈ gaˬ-eu paw neh tehꞈ-ehˇ maˬ ngeuˇ-eu, aˬ dui yaw shehꞈ aˬ joˆ-ehˇ paˇ bya nya nga siˬ?\\nKa li zaˬ deuˬ mehˬ bawˬ gmˬ-eu jeˬ heu, aˬ cawˬ yaw tsaˬ yaw dawˇ-ahˇ dzaw mawꞈ laˇ ni aˬ joˆ-ehˇ caw ba nehˬ-eu nga?\\nAˬ dui yaw beuˇ beuˇ-ehˇ jawˇ-eu aˬ jeˬ miˇ neh aˇ yeˇ huiˬ-eu nga?\\n1. Aˬ dui-ahˇ laˬ k’aˬ bi cehˇ-eu aˬ jeˬ nga?\\nAˬ dui Miˬyehˇ-euˬ gaˇ mˇ zaˬ deuˬ yaw shehꞈ bya doˆ g’eh-eu gaˇ kawˆ-ahˇ ya gaˬ ngeh, laˬ k’aˬ cehˇ-eu lehˇ miˇ-a. Dzeuˇ yaꞈ ngeh k’oꞈ-ahˇ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ Saˇ kiˇ deuˬ, tsawˇ haˬ 10 lam g’aˬ dzehˬ ni-ahˇ Jaˇliꞈ mehˬ-euˬ meh. K’oeˇ naˇ, nui ma ahˇ-eu tsawˇ haˬ aˇ lam aˇ lam g’aˬ jiˇ ni, Yeˬsuˇ shiˇ-euˬ gaˇ noeˬ mawˇ-eu mehˬ bawˬ-ahˇ laˇ-awˇ, ka k’oꞈ-eu jeˬ heu naˇ Yeˬhawˇbaˬ neh nui gaˬ ahˇ-eu laꞈ k’oeˇ biꞈ-euˬ laꞈ sawˬ pyeuꞈ meh lehˇ ya dzaw-euˬ meh.—1 Yoˇhaˬ 4:9.\\n2, 3. (a) Aˬ dui-ahˇ ‘yaw shehꞈ maˬ bya’ nya ni laˆ tsoeˬ-eu aˬ jeˬ nga? (b) Aˬ dui heu kawˆ-ahˇ aˬ jeˬ-euˬ gaˇ kawˆ ja sawˇ-eu nga?\\n2 Miˇ k’ahˬ doe ni jawˇ-eu Yeˬhawˇbaˬ-euˬ Saˇ kiˇ deuˬ, dawˬ g’awˬ mya jeˬ ngehˬ k’awꞈ, nymˇ jiˇ tiˬ jiˇ loꞈ-ehˇ nui ma taꞈ-awˇ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ ja ceuˬ-eu meh. (Pah mehˬ-eu-eu 7:9) Aˬ dui aˬ geu jeˬ-euˬ dawˬ ngehˬ-awˇ aˬ gaˇ jawˇ k’awꞈ, “aˬ guiˇ loꞈ-ehˇ aˬ yawꞈ maꞈ-ahˇ [miˇ tsaˬ zaˬ, MS] yaw shehꞈ bya nehˬ” nya-eu meh.—Piˇliˇpiˆ 2:15.\\n3 Aˬ dui Miˬyehˇ gaˇ mˇ-eu jeˬ, aˬ dui laꞈ k’oeˇ mehˬ bawˬ gm-eu jeˬ hawˇ-eu, tehˬ-eu gaˇ pyeuꞈ-eu lehˇ noeˬ-eu jeˬ, Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ ciˬ huiˬ ciˬ mahˇ-eu meh. Aˬ dui heu smˇ jeˬ neh yaw shehꞈ aˬ joˆ-ehˇ bya nya-eu nga?—Maꞈtehˬ 5:14-16-ahˇ gui.\\nAˬ cawˬ deuˬ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ uˬ duˬ tahˬ laˇ ni caw ba\\n4, 5. (a) Tsaꞈ gaˬ-eu gaˇ tehꞈ-ehˇ maˬ ngeuˇ-eu, aˬ dui yaw shehꞈ aˬ joˆ-ehˇ paˇ bya nya nga siˬ? (b) Aˬ dui yaw bya yaw lawˬ lawˬ-ehˇ g’eh naˇ, muiˬ-eu aˬ jeˬ-ahˇ ya mawˇ-eu nga? (Dahˬ beh-eu baˇ-ahˇ haw.)\\n4 Tsaꞈ gaˬ-eu gaˇ hawˇ-eu g’aˬ k’ehˇ bi pyeuꞈ laˇ-eu gaˇ heu naˇ, aˬ dui yaw shehꞈ bya nya-eu aˇ yeˇ huiˬ-eu tiˬ jeˬ pyeuꞈ-eu meh. (Maꞈtehˬ 28:19, 20) 1925 k’oꞈ Koꞈ siˬ ba la 1, gaˬlaˬpyuˇ dawˬ-euˬ Loꞈ-eu nymˇgoˇ-ahˇ “Yaw zahˇ laꞈ k’oeˇ yaw shehꞈ bya” lehˇ ehˇ-eu gaˇ kawˆ laꞈ k’oeˇ, aˇ saˬ saˬ-eu saˇ ka-ahˇ-euˬ tsawˇ haˬ deuˬ “yaw shehꞈ bya doˆ g’eh-eu” maˬ leh jeh naˇ, Sahˬpaˬ-ahˇ saˇ jaˇ maˬ ziꞈ nya-a lehˇ ehˇ taˬ-euˬ meh. K’oeˇ naˇ, “Tsawˇ haˬ deuˬ teu loꞈ-ehˇ jahˇ-eu g’aˇ duˬ, miˇ k’ahˬ doe ni jawˇ-eu tsawˇ haˬ-ahˇ ya tsaꞈ gaˬ iˇ-awˇ, yaw shehꞈ laꞈ k’oeˇ cah luꞈ-eu tsawˇ haˬ loꞈ-ehˇ ya dehꞈ-eu meh” lehˇ jiˇ paˇ ehˇ taˬ-euˬ meh. Tsaꞈ gaˬ-eu gaˇ tehꞈ-ehˇ maˬ ngeuˇ-eu, aˬ dui-euˬ mˇ jeˬ shaˇ kawˆ jiˇ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ ciˬ huiˬ ciˬ mahˇ-eu meh. Tsawˇ haˬ deuˬ aˬ dui tsaꞈ gaˬ iˇ ngeh haw luꞈ-awˇ, aˬ dui aˬ yawꞈ maꞈ-ahˇ uiˇ cawˬ nehˬ-awˇ dawˬ cawˬ puˬ nehˬ ngeh, aˬ yawꞈ maꞈ aˬ dui hawˇ-eu aˬ dui-euˬ Miˬyehˇ-ahˇ noeˬ muiˬ laˇ-eu meh.\\n5 Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ-euˬ g’aˬ k’ehˇ deuˬ-ahˇ “Nymˇ tiˬ nymˇ-ahˇ naw maꞈ uˇ leˇ ngeh, ‘Nui saˇ oꞈ luꞈ-uˇ’ lehˇ dawˬ cawˬ puˬ nehˬ-awˬ” lehˇ ehˇ nehˬ-euˬ meh. (Maꞈtehˬ 10:12) Yeˬsuˇ neh tsaꞈ gaˬ iˇ-euˬ jawˇ duˬ-ahˇ, maˬ siˬ nya-eu tsawˇ haˬ-ahˇ k’awꞈ iˇ kahˇ-ahˇ kuˇ ahˇ-eu zahˇ sahˇ k’oꞈ jaˆ-eu meh. Ehˇ k’awꞈ, nymˬ-mˇ iˬ nah g’awˬ mya gaˇ teu loꞈ-ehˇ maˬ g’eh-a. Tsawˇ haˬ deuˬ aˬ yawꞈ maꞈ-euˬ iˇ kahˇ mehˬ shi maˬ siˬ nya-eu tsawˇ haˬ kuˇ laˇ naˇ, tiˬ g’a�� na guˆ-awˇ, tiˬ g’aˬ na nui ma maˬ saˇ ni g’eh-eu meh. Ehˇ k’awꞈ, aˬ dui yaw bya yaw lawˬ lawˬ-ehˇ g’eh naˇ, nymˇ sahˇ deuˬ k’awꞈ yaw muiˬ-ehˇ ngehˬ cawˬ laˇ-eu meh. K’oeˇ naˇ, aˬ dui tsawˇ haˬ uiˬ gaˇ tsaꞈ gaˬ ngeh, uiˇ cawˬ nehˬ-awˇ yaw bya yaw lawˬ lawˬ-ehˇ dawˬ cawˬ puˬ nehˬ naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ sahˬ boꞈ yuˇ laˇ peuˬ-awˇ, aˬ dui nehˬ-ehˇ k’awꞈ ngehˬ cawˬ laˇ mawꞈ-eu meh.\\n6. Mehˇ nmˇ tsawˇ mawˬ tiˬ gu-ahˇ, Miˬyehˇ-euˬ gaˇ mˇ daˆ leꞈ nya ni aˬ jeˬ caw ba nehˬ-euˬ nga?\\n6 Eˬgaˬlamˬ miˇ k’ahˬ-ahˇ jawˇ-eu aˇ k’oꞈ k’awˆ laˇ-euˬ nyiˬ dzeˇ zaˬ, jawˇ saˇ maˬ doˆ-eu miˇ neh, dzeuˇ yaꞈ ngeh loꞈ-ehˇ iˇ kahˇ doe ni maˬ paˇ tsaꞈ gaˬ iˇ nya-euˬ meh. Teu miˇ neh, aˬ yawꞈ nyaꞈ iˇ kahˇ mehˬ shi hawˬ jeh baꞈ taˬ-awˇ paˇ dmˬ daˬ taˬ-euˬ meh. Aˬ yawꞈ nyaꞈ-euˬ iˇ kahˇ sahˬ boꞈ dzaw nymˇ dawˬ peh jaˆ-eu miˇ neh, zaˬ-ahˇ sheuˬ k’oꞈ le-eu aˬ da aˬ ma deuˬ gui mawꞈ paˬ-ehˇ g’eh-eu sahˬ boꞈ daˬ taˬ-euˬ meh. Aˬ da aˬ ma tiˬ g’aˬ na paˇ dmˬ deuˬ yuˇ laˇ-awˇ, Zaˬ guˬ deuˬ naˇ haˬ-eu jeˬ—Maˇ diˇ zmˬ nya-eu dawˬ k’oꞈ lehˇ ehˇ-eu paˇ dmˬ Dahˬ beh-eu dmˬ hawˇ-eu Nyiˬ dmˬ aˬ yawꞈ dmˬ jiˇ yuˇ laˇ-eu meh. Huˬ mehˬ mehˬ-eu mehˇ nmˇ aˬ buˇ tiˬ g’aˬ tiˬ k’ehˬ maˬ taˬ aˬ yawꞈ nyaꞈ nehˬ-ehˇ tsaꞈ gaˬ laˇ-eu meh. Aˬ da aˬ ma deuˬ, aˬ buˇ heu g’aˬ nui ma muiˬ gaˇ hawˇ-eu, aˬ nyaꞈ dzeˇ zaˬ aˬ cawˬ-ahˇ maˇ diˇ caw ba nehˬ mawꞈ gaˇ ya mawˇ ngeh, tiˬ g’aˬ Jaˇliꞈ dzaw laˇ-euˬ meh.\\n7. Nawˇ nawˬ-euˬ jawˇ k’ahˬ-ahˇ jawˇ-eu miˇ k’ahˬ suˬ saˬ miˇ cehˆ-eu deuˬ-ahˇ, aˬ joˆ-ehˇ caw ba nya-eu nga?\\n7 Maˬ myahˇ laˇ-euˬ heu kaˬ-ahˇ, g’awˬ mya g’aˬ yawˬ ha-euˬ iˇ kahˇ ya byehˇ dzeh-awˇ, miˇ k’ahˬ yawˬ k’ahˬ yawˬ-ahˇ ya jawˇ iˇ-euˬ meh. Nawˇ nawˬ-euˬ jawˇ k’ahˬ-ahˇ jawˇ-eu miˇ k’ahˬ suˬ saˬ miˇ cehˆ-eu deuˬ-ahˇ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ siˬ nya laˇ ni aˬ joˆ-ehˇ caw ba nehˬ nya-eu nga? Nawˇ jahˇ nya-eu tiˬ jeˬ naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ-euˬ dawˬ neh dawˬ cawˬ puˬ ma lehˇ dzaw nya-awˇ, aˬ yawꞈ maꞈ nawˬ nehˬ-ehˇ bi ngehˬ cawˬ mawꞈ laˇ-eu g’aˇ duˬ, JW Lehˇgoiꞈ ehˆ-ahˇ neh aˬ yawꞈ maꞈ-euˬ dawˬ tiˬ dawˬ na dzaw nya meh. K’oeˇ naˇ jw.org g’oeˇsaiˇ laꞈ k’oeˇ, aˬ yawꞈ maꞈ-euˬ dawˬ neh jahˇ doˆ taꞈ-euˬ biˬdiˬoˬ maˬ ngeuˇ naˇ, paˇ dmˬ deuˬ-ahˇ jiˇ bi haw nya meh.—Dawˬmehˬmehˬ-eu 10:19.\\n8, 9. (a) Jawˇ nah dzeuˇ tiˬ nah-ahˇ neh ngaˬ nah yaw kaˬ-ahˇ bawˬ dzaˬ-eu jeˬ, aˬ dui-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ caw ba nehˬ-eu nga? (b) Aˬ da aˬ ma deuˬ zaˬ Bawˬdzaˬnymˇ-ahˇ dawˬ k’oꞈ biꞈ-eu jeˬ bi muiˬ daˆ laˇ ni, aˬ joˆ-ehˇ caw ba nehˬ nya-eu nga?\\n8 Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui yaw muiˬ-ehˇ tsaꞈ gaˬ nya-eu g’aˇ duˬ, g’awˬ mya jeˬ lehˬ hmˬ nehˬ taˬ-euˬ meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, Ka li zaˬ-euˬ dehꞈ ziˇ hawˇ-eu tsaꞈ gaˬ-eu gaˇ mˇ-eu mehˬ bawˬ, aˬ dui yaw muiˬ-ehˇ g’a k’oꞈ iˇ nya-awˇ, Jaˇliꞈ mehˬ dahˬ beh nya ni caw ba nehˬ laꞈ-euˬ meh.\\n9 Nui ma ahˇ-eu deuˬ Bawˬdzaˬnymˇ-ahˇ laˇ-awˇ zaˬ deuˬ dawˬ k’oꞈ biꞈ gaˇ ya mawˇ ngeh, aˬ yawꞈ maꞈ-euˬ nui ma-ahˇ zaw leˇ-eu meh. Nawˇ nawˬ-euˬ zaˬ-ahˇ yawˬ ha-euˬ dawˬ neh dawˬ k’oꞈ biꞈ nya paˬ-ehˇ mehˬ nehˬ nya-eu meh. Tiˬ g’aˬ na, zaˬ deuˬ yawˬ ha-euˬ nui jah nui ma laꞈ k’oeˇ neh doˆ laˇ-awˇ, yaw awˬ awˬ lehˇ dawˬ k’oꞈ biꞈ gaˇ ya gaˬ-euˬ miˇ neh, Saˇ kiˇ pyeuꞈ laˇ-euˬ meh.—1 Gawˇliˬtu 14:25.\\nMehˬ bawˬ gm-eu jeˬ g’aˬ bi k’aˆ dzehˬ laˇ\\nTsawˇ mawˬ tsawˇ k’aˆ deuˬ nehˬ-ehˇ aˇ yamˬ zmˬ-eu yaw muiˬ (Aˇ deuˆ 11-ahˇ haw)\\n10. Nymˇ jiˇ uˬ duˬ tahˬ-eu jeˬ, nymˇ k’ahˬ laꞈ k’oeˇ mehˬ bawˬ gm dzehˬ laˇ ni aˬ joˆ-ehˇ caw ba nya-eu nga?\\n10 Aˬ dui yawˬ ha-euˬ nymˇ jiˇ-ahˇ, mehˬ bawˬ gm-awˇ nui saˇ oꞈ ni leh jeh-awˇ dzaw nehˬ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ ciˬ huiˬ ciˬ mahˇ-eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, nawˇ aˬ da aˬ ma pyeuꞈ naˇ, aˬ myah luꞈ uˬ ciꞈ paw nymˇ jiˇ uˬ duˬ tahˬ-eu jeˬ ya jahˇ-eu meh. Nymˇ jiˇ g’awˬ mya jiˇ JW tiˬbiˬ tiˬ kawˆ loꞈ-ehˇ haw-awˇ, aˬ yawꞈ maꞈ neh ya siˬ-euˬ jeˬ aˬ joˆ-ehˇ zmˬ iˇ nya nga lehˇ jiˇ ja sawˇ-eu meh. Zaˬ yaw nyiˇ hawˇ-eu zaˬ guˬ deuˬ-ahˇ mehˬ-eu tsoˆ-eu jeˬ beu gaˇ meh lehˇ ya noeˬ taˬ-eu meh. Nymˇ jiˇ uˬ duˬ tahˬ-eu jeˬ heu-ahˇ neh, nymˇ jiˇ laꞈ k’oeˇ-euˬ deuˬ gaˇ dahˇ tsoeˬ-eu jeˬ za nya ni k’aˇ g’eh nya gaˇ neh, nawˇ ya leh jeh-eu meh.—Ja ceuˬ 148:12, 13.\\n11-13. Aˬ dui aˇ muˇ laꞈ k’oeˇ jawˇ-eu mehˇ nmˇ deuˬ-ahˇ mehˬ bawˬ bi gm dzehˬ laˇ ni aˬ joˆ-ehˇ caw ba nya-eu nga?\\n11 Nawˇ aˇ k’oꞈ yaw nyiˇ k’awꞈ, aˇ muˇ laꞈ k’oeˇ jawˇ-eu yawˬ g’aˬ na luꞈ-ahˇ yawˬ ha aˇ poeˬ baw miˇ-a lehˇ noeˬ leˇ ni caw ba nehˬ nya meh. Jahˇ nya-eu tiˬ jeˬ naˇ, mehˇ nmˇ tsawˇ mawˬ deuˬ nehˬ-ehˇ cawˬ cawˬ-eu heu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ-ahˇ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ gaˇ g’awˬ mya k’oꞈ mˇ nya ni caw ba nehˬ laꞈ-euˬ aˬ jeˬ-a lehˇ naˇ haˬ haw. Aˬ yawꞈ maꞈ nawˬ-euˬ g’aˇ duˬ gaˇ dahˇ tsoeˬ dui dui-eu jeˬ mehˬ nehˬ laꞈ tehꞈ-a. Heu naˇ, nawˇ hawˇ-eu aˬ yawꞈ-ahˇ g’aˬ ahˇ laˇ-awˇ, aˬ dui aˬ geu shehˆ pyeuꞈ k’awꞈ, bawˬ dzaˬ gaˇ laˇ-euˬ nui ma ahˇ-eu deuˬ-ahˇ, aˬ yawꞈ maꞈ-ahˇ yaw muiˬ-ehˇ ha nehˬ laꞈ nya lehˇ noeˬ leˇ ni jahˇ nehˬ nya meh. Aˬ dui aˬ yawꞈ maꞈ-ahˇ dawˬ cawˬ puˬ-awˇ, uiˇ cawˬ nehˬ-eu uꞈ taꞈ, nuiˇ duˬ poˆ nehˬ-awˇ mehˇ nmˇ deuˬ-ahˇ bi siˬ nya iˇ nya-eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ-ahˇ yawˬ ha iˇ kahˇ-ahˇ jawˇ-eu loꞈ-ehˇ bi pyeuꞈ.\\n12 Nawˇ tsaꞈ gaˬ iˇ-eu g’aˇ duˬ bawˇ dzaˬ gaˇ ya sheuˬ g’eh naˇ, aˇ k’oꞈ k’awˆ laˇ-euˬ mehˇ nmˇ deuˬ, yaw shehꞈ bya daˆ leꞈ nya-eu g’aˇ duˬ, aˬ yawꞈ maꞈ iˇ nya-eu tsaꞈ gaˬ duˬ-ahˇ ya haw nehˬ-awˇ, mehˇ nmˇ aˇ k’oꞈ yaw nyiˇ deuˬ nehˬ-ehˇ tiˬ kawˆ loꞈ-ehˇ bi mˇ nya meh. Mehˇ nmˇ tsawˇ mawˬ deuˬ hawˇ-eu jawˇ saˇ maˬ doˆ-eu deuˬ, yaw beh ngeh loꞈ-ehˇ maˬ paˇ tsaꞈ gaˬ nya-euˬ miˇ neh g’aˬ baˬ-eu meh. Ehˇ k’awꞈ, nawˇ aˬ yawꞈ maꞈ-ahˇ k’ahˬ lahˇ-awˇ g’oˆ shaw nehˬ laꞈ miˇ-a lehˇ aˬ yawꞈ-ahˇ noeˬ leˇ ngeh, nui ma saˇ laˇ-eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ aˇ k’oꞈ aˇ naˆ ni k’awˆ laˇ-awˇ, Saˇ kiˇ geuꞈ-eu aˇ myaˆ k’oꞈ byah laˇ-euˬ k’awꞈ, aˬ dui neh ngehˬ g’eh-euˬ jeˬ, aˬ yawꞈ maꞈ-ahˇ leh jeh-eu laꞈ k’oeˇ tsaꞈ gaˬ daˆ leꞈ ni g’aˬ biꞈ-eu jeˬ pyeuꞈ meh.—Uˬduˬtahˬ-eu 19:32.\\n13 Iˇsaˬleˬlaˆ tsawˇ haˬ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ tiˬ kawˆ loꞈ-ehˇ uˬ duˬ ya tahˬ gaˇ laˬ k’aˬ tiˬ cehˇ-eu meh. Ja ceuˬ sahˬ boꞈ boꞈ-euˬ g’aˬ ehˇ-eu, “Miˬyehˇ-euˬ tsawˇ haˬ deuˬ nui ma taꞈ-awˇ dehꞈ-eu jeˬ, aˇ naˆ ni zahˬ leˇ paˬ-ehˇ g’eh-awˇ, aˇ naˆ ni laˬ k’aˬ cehˇ paˬ-ehˇ g’eh-eu nga.” (Ja ceuˬ 133:1, 2-ahˇ gui.) Aˬ yawꞈ mehˬ bawˬ gm-eu jeˬ heu-ahˇ, yaw saw saw-awˇ shiˬ keuˇ ni g’eh laˇ-eu, tseˇ doˆ-euˬ deuˬ-ahˇ lehꞈ-eu tsiˇ nehˬ-ehˇ sheu cehˆ taˬ-euˬ meh. Teu gaˇ duˇ ni aˬ dui k’awꞈ, yaw bya yaw lawˬ lawˬ-ehˇ g’eh-awˇ, yawˬ g’aˬ na luꞈ-ahˇ yaw muiˬ jeˬ mˇ nehˬ naˇ mehˇ nmˇ deuˬ-ahˇ shiˬ keuˇ ni g’eh leˇ-eu meh. Heu loꞈ-ehˇ jahˇ-eu heu naˇ aˇ muˇ laꞈ k’oeˇ jiˇ mehˬ bawˬ gm dzehˬ laˇ-eu meh. Nawˇ aˇ muˇ laꞈ k’oeˇ jawˇ-eu mehˇ nmˇ deuˬ-ahˇ siˬ nya dzehˬ laˇ ni jahˇ nya mehˇ laˬ?—2 Gawˇliˬtu 6:11-13.\\n14. Nawˇ nawˬ-euˬ pu-ahˇ yaw shehꞈ aˬ joˆ-ehˇ bya nya-eu nga?\\n14 Nawˇ aˬ gaˇ jawˇ k’awꞈ yaw shehꞈ bya nya meh. Nawˇ yaw muiˬ-ehˇ dehꞈ naˇ, nawˬ-euˬ gaˇ dahˬ gaˇ dzeˇ jawˇ-eu deuˬ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ siˬ nya mawꞈ laˇ-eu k’awꞈ pyeuꞈ nya meh. Yawˬ ha-ahˇ heu loꞈ-ehˇ naˇ haˬ, ‘Ngaˬ-euˬ gaˇ dahˬ gaˇ dzeˇ jawˇ-eu deuˬ ngaˬ-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ haw-eu nga? Ngaˬ-euˬ iˇ kahˇ yaw luiˆ luiˆ-ehˇ yaw buˇ buˇ-ehˇ jaˆ ngaˇ laˬ? Ngaˬ-euˬ iˇ kahˇ pu laꞈ k’oeˇ aˬ cawˬ haw muiˬ ni g’eh ngaˇ laˬ? Ngaˇ aˬ cawˬ-ahˇ caw ba-eu tiˬ g’aˬ pyeuꞈ ngaˇ laˬ? Mehˇ nmˇ nui deuˬ-ahˇ, aˬ cawˬ-ahˇ yaw muiˬ jeˬ mˇ nehˬ-awˇ aˬ cawˬ dzaw geuꞈ paˬ-ehˇ g’eh-eu tiˬ g’aˬ pyeuꞈ-eu heu, aˬ yuiꞈ aˬ nyiˇ hawˇ-eu gaˇ mˇ cawˬ deuˬ-ahˇ maˬ ehˇ, sahˬ boꞈ dzaw cawˬ deuˬ-ahˇ maˬ ehˇ, aˬ joˆ-ehˇ g’eh leˇ-eu nga? lehˇ naˇ haˬ haw.—Eˇpeˇsu 5:9.\\nYaw beuˇ beuˇ-ehˇ jawˇ-awˬ\\n15. Aˬ dui aˬ jeˬ miˇ neh aˬ myah luꞈ yaw beuˇ beuˇ-ehˇ ya jawˇ-eu nga?\\n15 Aˬ dui yaw shehꞈ bya daˆ leꞈ mawꞈ naˇ, aˬ dui saˇ ka aˬ geu ka-ahˇ jawˇ luꞈ-eu lehˇ ya shaˇ noeˬ-eu meh. Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ-euˬ g’aˬ k’ehˇ deuˬ-ahˇ “Yaw beuˇ beuˇ-ehˇ jawˇ-awˬ” lehˇ yaw myaˬ poˆ ehˇ nehˬ-euˬ meh. (Maꞈtehˬ 24:42; 25:13; 26:41) Aˬ dui “huiˬ dui dui-eu shaˬ zahˬ” keuˆ laˇ-eu g’awˬ myahˇ ni ca-a siˬ lehˇ noeˬ naˇ, aˬ dui aˬ cawˬ deuˬ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ bi siˬ nya-eu g’aˇ duˬ, k’aˇ yehꞈ laˇ loꞈ-ehˇ maˬ leh jeh ni g’eh-eu meh. (Maꞈtehˬ 24:21, MS) K’oeˇ naˇ, aˬ dui yaw shehꞈ bya paˬ-ehˇ g’eh-eu jeˬ maˬ bya-eu uˬ taꞈ, aˬ dui-euˬ yaw shehꞈ aˬ lawˆ lawˆ-ehˇ miˆ iˇ-awˇ, miˆ tsehˆ tsehˆ iˇ gaˇ keuˆ nya-eu meh.\\n16, 17. Tehˬ tsaˇ tsaˇ-eu aˇ yamˬ pyeuꞈ-eu lehˇ noeˬ taˬ-euˬ g’aˇ duˬ, nawˇ aˬ jeˬ jeˇ jahˇ nya-eu nga?\\n16 Nymˬ-mˇ aˬ dui gaˇ hu naˆ maˬ tseˇ yaw beuˇ beuˇ-ehˇ ya jawˇ-eu meh. Miˇ tsaˬ heu siˬ cawˆ iˇ tehˇ tehˬ luꞈ-eu meh. Ehˇ k’awꞈ, aˬ dui aˇ saˬ saˬ-eu aˇ nah, Yeˬhawˇbaˬ neh nah paˇ paˇ taˬ-euˬ loꞈ-ehˇ keuˆ le meh lehˇ siˬ nya-eu ma. (Maꞈtehˬ 24:42-44) Maˬ keuˆ le-euˬ yaw kaˬ-ahˇ aˬ dui oˇ oꞈ-awˇ, mehˬ hu paw-euˬ gaˇ kawˆ-ahˇ ya haw tsoˆ taˬ-eu uˬ taꞈ, yawˬ nah na luꞈ Jaˇliꞈ gui-awˇ, Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ guiˬ lahˬ maˬ tsehˆ leˇ ni ya shaˇ-eu meh. (1 Beˬtuˆluˆ 4:7) K’oeˇ uˬ taꞈ, aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ-euˬ gaˇ mˇ myahˇ laꞈ-euˬ mehˇ nmˇ deuˬ-ahˇ ya dzaw geuꞈ meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, dehꞈ ziˇ-euˬ gaˇ kawˆ pyeuꞈ-eu “Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ-euˬ pehˇ k’ahˬ-ahˇ shiꞈ tseˇ k’oꞈ nyehꞈ tehˬ byah laꞈ-euˬ” lehˇ ehˇ-eu gaˇ kawˆ, 2012 k’oꞈ Oeˬ siˬ ba la 15-ahˇ doˆ laˇ-euˬ, Loꞈ-eu nymˇgoˇ paˇ dmˬ, sahˬ boꞈ myaˆ pyawˬ 18-21-ahˇ gui nya-eu meh.\\n17 Aˬ dui Miˬyehˇ-euˬ gaˇ mˇ-eu leh jeh-awˇ, aˬ cawˬ-ahˇ mˇ muiˬ nehˬ-eu laꞈ k’oeˇ mehˇ nmˇ deuˬ nehˬ-ehˇ jawˇ naˇ, laˬ k’aˬ cehˇ-awˇ, maˬ noeˬ gaˇ aˇ yamˬ dzeuˇ iˇ tehˇ tehˬ meh. (Eˇpeˇsu 5:16) Dzeuˇ laꞈ-euˬ tiˬ yaˇ k’oꞈ heu laꞈ k’oeˇ, Yeˬhawˇbaˬ-euˬ gaˇ mˇ zaˬ deuˬ, g’awˬ mya jeˬ mˇ pyeuꞈ-awˇ, nymˬ-mˇ naˇ, aˬ dui gaˇ hu naˆ maˬ tseˇ gaˇ myaˬ laˇ-euˬ meh. Yeˬhawˇbaˬ-euˬ gaˇ aˬ dui maˬ noeˬ doˆ coeˇ gaˇ keuˆ ni huiˬ laˇ mahˇ laˇ taˬ-euˬ miˇ neh, aˬ dui maˇ diˇ yaw shehꞈ bya luꞈ-eu meh.\\nSheuˬ g’eh-eu deuˬ g’aˬ biꞈ laˇ ngeh, Miˬyehˇ-euˬ zaˬ siˬ nui gahˇ-ahˇ neh gaˇ dahˇ tsoeˬ-eu jeˬ za nya (Aˇ deuˆ 18, 19-ahˇ haw)\\n18, 19. Sheuˬ g’eh-eu deuˬ, aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ-euˬ gaˇ-ahˇ leh jeh laˇ ni aˬ joˆ-ehˇ caw ba nehˬ-eu nga? Yaw jeˬ ma jeˬ ehˇ haw.\\n18 Aˬ dui yaw myaˬ poˆ laˆ lehˬ k’awꞈ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui-ahˇ aˬ yawꞈ-euˬ gaˇ bi mˇ luꞈ-a siˬ. Aˬ yawꞈ aˬ dui-ahˇ caw ba-eu g’aˇ duˬ, “laꞈ sawˬ biꞈ nehˬ-euˬ meh.” Teu naˇ aˇ muˇ-ahˇ shehˬ g’eh-eu aˬ yuiꞈ deuˬ pyeuꞈ meh. (Eˇpeˇsu 4:8, 11, 12-ahˇ gui.) Teu miˇ neh, sheuˬ g’eh-eu aˬ yuiꞈ deuˬ nawˇ jawˇ gaˇ g’aˬ laˇ naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ-euˬ zaˬ siˬ nui gahˇ hawˇ-eu nui noeˬ nui duˇ-ahˇ yaw muiˬ-ehˇ naˇ haˬ geuꞈ.\\n19 Yaw jeˬ ma jeˬ, Eˬgaˬlamˬ miˇ k’ahˬ-ahˇ jawˇ-eu miˬ sawˇ yo zaˬ tiˬ gu, gaˇ kawˆ doˆ laˇ ngeh, aˇ muˇ-ahˇ sheuˬ g’eh-eu 2 g’aˬ neh bi caw ba-euˬ meh. Miˬ zaˬ g’aˬ, aˬ yawꞈ-euˬ k’aˬ dzeˇ zaˬ, Yeˬhawˇbaˬ-euˬ gaˇ mˇ paw maˬ sheuˬ g’eh nehˬ laꞈ nya lehˇ noeˬ-awˇ, k’aˬ dzeˇ zaˬ g’aˬ k’awꞈ, aˬ yawꞈ mehˬ-eu paw maˬ nya-eu uˬ taꞈ, nymˇ jiˇ uˬ duˬ tahˬ-eu jeˬ-ahˇ jiˇ yawˬ jawˇ na luꞈ maˬ ya jahˇ-aˬ lehˇ ha geuꞈ-eu meh. Teu miˇ neh, sheuˬ g’eh-eu deuˬ aˬ yawꞈ nyaꞈ-ahˇ Yeˬsuˇ-euˬ gaˇ kawˆ-ahˇ noeˬ mawˇ ni caw ba nehˬ-awˇ, k’aˬ dzeˇ g’aˬ-ahˇ Yeˬsuˇ neh g’aˬ k’ehˇ deuˬ-ahˇ ngehˬ g’eh-euˬ gaˇ kawˆ-ahˇ dzaw geuꞈ lehˇ g’aˬ biꞈ-euˬ uˬ taꞈ, miˬ zaˬ g’aˬ-ahˇ jiˇ k’aˬ dzeˇ zaˬ-ahˇ oˇ oꞈ nehˬ lehˇ g’aˬ biꞈ-awˇ, aˬ yawꞈ nyaꞈ-ahˇ zaˬ 2 g’aˬ nehˬ-ehˇ nymˇ jiˇ uˬ duˬ tahˬ-eu gaˇ kawˆ-ahˇ jiˇ nui noeˬ nui duˇ biꞈ nehˬ-euˬ meh. (Eˇpeˇsu 5:21-29) K’oeˇ gaˇ neh naˇ, k’aˬ dzeˇ zaˬ g’aˬ muiˬ-eu nymˇ sahˇ aˬ da pyeuꞈ laˇ ni leh jeh laˇ-euˬ meh. Sheuˬ g’eh-eu deuˬ aˬ yawꞈ-ahˇ g’aˬ taˬ baˬ, Yeˬhawˇbaˬ-euˬ muiˬ-eu shawˇ-eu yaw sahˇ-ahˇ g’oe daˆ leꞈ-awˬ lehˇ g’aˬ biꞈ nehˬ-euˬ meh. Sheuˬ g’eh-eu deuˬ-euˬ g’oeˇ-eu gaˬ-eu jeˬ hawˇ-eu ngehˬ g’eh-eu jeˬ, heu pehˬ-ahˇ caw ba dui dui-eu meh.\\n20. Nawˇ yaw shehꞈ bya doˆ g’eh ngeh, aˬ jeˬ pyeuꞈ laˇ-eu nga?\\n20 “Sahˬpaˬ Miˬyehˇ-euˬ dawˬ-ahˇ naˇ haˬ-awˇ, aˬ yawꞈ-euˬ zahˇ dawˬ k’oꞈ dawˬ-ahˇ caw teh-awˇ dehꞈ-eu deuˬ guiˬ lahˬ huiˬ-eu meh.” (Ja ceuˬ 128:1) Nawˇ yaw shehꞈ bya doˆ g’eh ngeh laꞈ k’aˬ cehˇ-eu meh. Teu miˇ neh, aˬ cawˬ-ahˇ Miˬyehˇ-euˬ gaˇ kawˆ mehˬ-awˇ, k’aˇ g’eh nya gaˇ neh aˇ muˇ hawˇ-eu nymˇ jiˇ laꞈ k’oeˇ mehˬ bawˬ gm ni leh jeh-eu uˬ taꞈ, yaw beuˇ beuˇ-ehˇ jawˇ-awˬ. Nawˇ toˆ-ehˇ jahˇ naˇ, nawˬ neh mˇ muiˬ-eu jeˬ-ahˇ aˬ cawˬ mawˇ-awˇ, aˬ dui-euˬ Aˬda Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ ciˬ huiˬ ciˬ mahˇ mawꞈ laˇ-eu meh.—Maꞈtehˬ 5:16.\\nAˬ dui Yeˬhawˇbaˬ ciˬ huiˬ ciˬ mahˇ-eu jeˬ za-eu, tsaꞈ gaˬ gaˇ hawˇ-eu aˬ dui-euˬ dehꞈ jeˬ dehꞈ kawˆ heu neh yaw shehꞈ bya doˆ g’eh","num_words":2825,"character_repetition_ratio":0.069,"word_repetition_ratio":0.006,"special_characters_ratio":0.28,"stopwords_ratio":0.275,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":-1} +{"url":"","collection":"madlad400","source":"CC 20220801","original_code":"ahk","text":"Dawˬ caˇ 117—Muiˬ-eu jeˬ-euˬ seu dzeuꞈ aˇ g’ehˇ | Ka li zaˬ-euˬ dawˬ caˇ\\nREAD IN Acholi Afrikaans Akha Albanian Altai American Sign Language Amharic Arabic Armenian Aukan Aymara Azerbaijani Azerbaijani (Cyrillic) Baoule Bassa (Cameroon) Batak (Karo) Batak (Simalungun) Batak (Toba) Belize Kriol Biak Bicol Bislama Boulou Bulgarian Cambodian Catalan Cebuano Chichewa Chin (Hakha) Chinese Cantonese (Simplified) Chinese Cantonese (Traditional) Chinese Mandarin (Simplified) Chinese Mandarin (Traditional) Chitonga Chitonga (Malawi) Chitumbuka Chiyao Chokwe Chol Chuvash Cibemba Cinyanja Croatian Damara Dangme Danish Dayak Ngaju Digor Douala Drehu Dutch Edo Efik English Esan Estonian Ewe Faroese Fijian Finnish Fon French Fulfulde (Cameroon) Ga Georgian German Gokana Greek Guarani Gun Haitian Creole Herero Hiligaynon Hindi Hiri Motu Hungarian Iban Icelandic Igbo Iloko Indonesian Isoko Italian Japanese Javanese Kabiye Kachin Karen (S'gaw) Kazakh Khana Kikamba Kikaonde Kikongo Kikuyu Kiluba Kimbundu Kinyarwanda Kirghiz Kiribati Kirundi Kisi Kisonge Kongo Korean Kosraean Krio Kurdish Kurmanji (Caucasus) Kwangali Kwanyama Lahu Laotian Latvian Lhukonzo Lingala Lithuanian Lomwe Luganda Lunda Luo Luvale Macedonian Macua Malagasy Malay Malayalam Maltese Mam Mambwe-Lungu Mapudungun Marshallese Mauritian Creole Maya Mazatec (Huautla) Medumba Mingrelian Mixe (North Central) Mixtec (Guerrero) Moore Myanmar Nahuatl (Central) Nahuatl (Guerrero) Nahuatl (Northern Puebla) Ndau Ndebele Ndebele (Zimbabwe) Nepali Ngabere Ngangela Nias Nigerian Pidgin Norwegian Nyaneka Nyungwe Nzema Oromo Ossetian Otetela Palauan Pangasinan Papiamento (Curaçao) Persian Pidgin (Cameroon) Pidgin (West Africa) Polish Ponapean Portuguese Portuguese (Portugal) Quechua (Ancash) Quechua (Ayacucho) Quechua (Bolivia) Quechua (Cuzco) Quichua (Chimborazo) Quichua (Imbabura) Rarotongan Romanian Ronga Runyankore Russian Russian Sign Language Samoan Sangir Sango Saramaccan Sena Sepedi Serbian (Cyrillic) Serbian (Roman) Sesotho (Lesotho) Sesotho (South Africa) Setswana Seychelles Creole Shona Sidama Silozi Sinhala Slovenian Solomon Islands Pidgin Spanish Sranantongo Sunda Swahili Swedish Tagalog Tahitian Tarascan Tatar Telugu Thai Tigrinya Tiv Tojolabal Tok Pisin Totonac Tshiluba Tshwa Tsonga Turkish Tuvaluan Twi Ukrainian Umbundu Urhobo Uruund Venda Vietnamese Wallisian Wolaita Xhosa Yapese Yoruba Zapotec (Isthmus) Zulu\\nMuiˬ-eu jeˬ-euˬ seu dzeuꞈ aˇ g’ehˇ\\n(2 Laˬsaˬbaˬ 6:41)\\n1. Muiˬ eu Miˬyehˇ Yeˬhawˇbaˬ oˇ,\\nnga maꞈ-euˬ tiˬ ziˇ guiˬ lahˬ biꞈ.\\nMuiˬ eu Miˬyehˇ nawˇ saˇ jaˇ ziꞈ,\\nnawˬ neh k’aˇ mˇ jeˬ zawˇ-ehˇ muiˬ.\\nMaˬ za geuˇ gaˇ keuˆ ni biꞈ nehˬ,\\ng’awˬ shaˬ gaˬ-awˇ muiˬ jeˬ mˇ nehˬ.\\nUˬ duˬ tahˬ jeˬ-ahˇ nawˇ za geuˇ meh.\\nLaꞈ k’aˬ cehˇ nawˬ euˬ gaˇ mˇ.\\n2. Miˬyehˇ nawˬ neh tseˇ euˬ tsawˇ haˬ-ahˇ,\\nnawˬ euˬ muiˬ jeˬ ahˇ ya mawˇ.\\nYawꞈ maꞈ dehꞈ ziˇ dawˇ coe ni g’eh,\\nlaꞈ k’aˬ cehˇ guiˬ lahˬ dawˬ mehˬ.\\nNawˇ yaw muiˬ-ehˇ mehˬ yaw muiˬ-ehˇ bo miˇ,\\nnawˬ ahˇ ha geuꞈ deuˬ behˇ laˇ.\\nNawˬ euˬ yaw sahˇ nga maꞈ-ahˇ biꞈ laꞈ,\\nmuiˬ eu jeˬ tehꞈ-ehˇ bi mˇ laꞈ.\\n3. Gaˬ eu mehˇ nmˇ-ahˇ mˇ nehˬ jeˬ ahˇ,\\nguiˬ lahˬ biꞈ nehˬ laꞈ nga maꞈ-ahˇ.\\nCawˬ naˆ maˬ tseˇ mehˇ nmˇ deuˬ ahˇ,\\nmuiˬ eu jeˬ ya mˇ mawˇ meh.\\nNymˇ jiˇ laꞈ k’oeˇ aˇ muˇ laꞈ k’oeˇ,\\nmeuˬ hawˇ pu yawˬ gaˇ na luꞈ,\\nMiˬyehˇ baoˬ hawˇ guiˬ lahˬ biꞈ miˇ,\\nyawˬ g’aˬ na-ahˇ muiˬ jeˬ mˇ nehˬ.\\n(Ceuˬ. 103:10; Kuˆ. 10:18; Gaˬ. 5:22; Peˇ. 5:9-ahˇ haw.)\\nMuiˬ-eu jeˬ-euˬ seu dzeuꞈ aˇ g’ehˇ (Dawˬ caˇ 117)","num_words":477,"character_repetition_ratio":0.045,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.2,"stopwords_ratio":0.057,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.475,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":-1} +{"url":"","collection":"madlad400","source":"CC 20220801","original_code":"ahk","text":"Dawˬ caˇ 65—Huiˬ laˇ mahˇ laˇ | Ka li zaˬ-euˬ dawˬ caˇ\\nREAD IN Abkhaz Acholi Afrikaans Akha Albanian Altai American Sign Language Amharic Arabic Armenian Aukan Aymara Azerbaijani Azerbaijani (Cyrillic) Baoule Bassa (Cameroon) Batak (Karo) Batak (Simalungun) Batak (Toba) Belize Kriol Biak Bicol Bislama Boulou Bulgarian Cambodian Catalan Cebuano Chichewa Chin (Hakha) Chinese Cantonese (Simplified) Chinese Cantonese (Traditional) Chinese Mandarin (Simplified) Chinese Mandarin (Traditional) Chitonga Chitonga (Malawi) Chitumbuka Chiyao Chokwe Chol Chuvash Cibemba Cinyanja Croatian Damara Dangme Danish Dayak Ngaju Douala Drehu Dutch Edo Efik English Esan Estonian Ewe Faroese Fijian Finnish Fon French Fulfulde (Cameroon) Ga Georgian German Gokana Greek Guarani Gun Haitian Creole Herero Hiligaynon Hiri Motu Hmong (White) Hungarian Iban Ibinda Icelandic Igbo Iloko Indonesian Isoko Italian Japanese Javanese Kabiye Kabuverdianu Kachin Karen (S'gaw) Kazakh Khana Kikamba Kikaonde Kikongo Kikuyu Kiluba Kimbundu Kinyarwanda Kirghiz Kiribati Kirundi Kisi Kisonge Kongo Korean Kosraean Krio Kurdish Kurmanji (Caucasus) Kwangali Kwanyama Lahu Laotian Latvian Lhukonzo Lingala Lithuanian Lomwe Luganda Lunda Luo Luvale Macedonian Macua Malagasy Malay Malayalam Maltese Mam Mambwe-Lungu Mapudungun Marshallese Mauritian Creole Maya Mazatec (Huautla) Mingrelian Mixe (North Central) Mixtec (Guerrero) Moore Myanmar Nahuatl (Central) Nahuatl (Guerrero) Nahuatl (Huasteca) Nahuatl (Northern Puebla) Ndau Ndebele Ndebele (Zimbabwe) Nepali Ngabere Ngangela Ngiemboon Nias Nigerian Pidgin Norwegian Nyaneka Nyungwe Nzema Oromo Ossetian Otetela Palauan Pangasinan Papiamento (Curaçao) Persian Pidgin (Cameroon) Pidgin (West Africa) Polish Ponapean Portuguese Portuguese (Portugal) Quechua (Ancash) Quechua (Ayacucho) Quechua (Bolivia) Quechua (Cuzco) Quichua (Chimborazo) Quichua (Imbabura) Quichua (Pastaza) Rarotongan Romanian Ronga Runyankore Russian Russian Sign Language Samoan Sangir Sango Saramaccan Sena Sepedi Serbian (Cyrillic) Serbian (Roman) Sesotho (Lesotho) Sesotho (South Africa) Setswana Seychelles Creole Shona Sidama Silozi Sinhala Slovenian Solomon Islands Pidgin Spanish Sranantongo Sunda Swahili Swedish Tagalog Tahitian Tarascan Tatar Telugu Tetun Dili Thai Tigrinya Tiv Tojolabal Tok Pisin Totonac Tshiluba Tshwa Tsonga Turkish Tuvaluan Twi Tzeltal Tzotzil Ukrainian Umbundu Urhobo Uruund Venda Vietnamese Wallisian Wolaita Xhosa Yapese Yoruba Zulu\\nDawˬ caˇ 65\\nHuiˬ laˇ mahˇ laˇ\\n1. Huiˬ daˆ laˇ huiˬ daˆ laˇ noeˬ dahˇ bi doe laˇ.\\nMaˇ jawˆ ni mawˇ nya ni yaw tsaˬ yaw dawˇ yaw shehꞈ bya.\\nLeh jeh awˇ bi huiˬ laˇ Miˬyehˇ gaˇ mˇ paw.\\nPyeuꞈ leˇ nya ni Miˬyehˇ-ahˇ g’oe.\\nYawˬ g’aˬ na mˇ laˇ nya Miˬyehˇ gaˇ.\\nNoeˬ miˇ-a loˇ Yeˬsuˇ jiˇ gaˇ heu mˇ.\\nMiˬyehˇ neh bi caw ba maˬ ya coˬ iˇ ni.\\nTsaˬ jeˬ g’aˇ duˬ jawˇ ziꞈ taˬ.\\n2. Huiˬ daˆ laˇ huiˬ daˆ laˇ k’aˬ duˬ ni tsaꞈ iˇ.\\nTsawˇ jeuˬ tsawˇ ca deuˬ ahˇ guiˬ lahˬ dawˬ tsaꞈ gaˬ nehˬ iˇ.\\nAˬ dui euˬ Sahˬpaˬ pyeuꞈ-eu Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ ja ceuˬ,\\niˇ kahˇ doe ni tsaꞈ gaˬ ngeh.\\nDui guˆ ni tsawˇ haˬ deuˬ laˆ tsoeˬ k’awꞈ,\\nmaˬ naˬ leˇ k’aˇ ngeuˇ gaˇ mehˬ iˇ ma.\\nTsaꞈ gaˬ iˇ Miˬyehˇ Miˇk’ahˬ keuˆ le shaw lehˇ.\\nEhˇ nehˬ iˇ tsaˬ eu jeˬ ahˇ.\\n3. Huiˬ daˆ laˇ huiˬ daˆ laˇ pyeuꞈ doˆ leˇ nya ni.\\nGaˇ g’awˬ mya ni jaˆ miˇ bym laˇ byehˆ laˇ ni leh jeh.\\nMiˬyehˇ euˬ yaw sahˇ neh nawˬ ahˇ bi sheuˬ g’eh.\\nLaꞈ k’aˬ cehˇ jeˬ Miˬyehˇ biꞈ.\\nShaˬ laꞈ k’oeˇ poˆ mawˇ deuˬ-ahˇ gaˬ jeˬ biꞈ.\\nNui ma ahˇ ahˇ leˇ ni g’a k’oꞈ iˇ.\\nYawꞈ maꞈ ahˇ muiˬ tsawˇ haˬ pyeuꞈ laˇ ni caw ba.\\nToˆ-ehˇ jahˇ naˇ tsaˬ yaw shehꞈ bya.\\n(Piˆ. 1:27; 3:16; Heˬ. 10:39-ahˇ haw.)\\nHuiˬ laˇ mahˇ laˇ (Dawˬ caˇ 65)","num_words":526,"character_repetition_ratio":0.046,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.198,"stopwords_ratio":0.07,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.681,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":-1} +{"url":"","collection":"madlad400","source":"CC 20220801","original_code":"ahk","text":"Dawˬ caˇ 31—Miˬyehˇ nehˬ-ehˇ cah | Ka la zaˬ-euˬ dawˬ caˇ\\nREAD IN Acholi Afrikaans Akha Albanian Altai American Sign Language Amharic Arabic Armenian Aukan Aymara Azerbaijani Azerbaijani (Cyrillic) Baoule Bashkir Bassa (Cameroon) Batak (Karo) Batak (Simalungun) Batak (Toba) Belize Kriol Biak Bicol Bislama Boulou Bulgarian Cambodian Catalan Cebuano Chichewa Chin (Hakha) Chinese Cantonese (Simplified) Chinese Cantonese (Traditional) Chinese Mandarin (Simplified) Chinese Mandarin (Traditional) Chitonga Chitonga (Malawi) Chitumbuka Chiyao Chokwe Chol Chopi Chuvash Cibemba Cinyanja Croatian Damara Dangme Danish Dayak Ngaju Douala Drehu Dutch Edo Efik English Esan Estonian Ewe Faroese Fijian Finnish Fon French Fulfulde (Cameroon) Ga Georgian German Gokana Greek Guarani Gun Haitian Creole Hausa Herero Hiligaynon Hindi Hiri Motu Hmong (White) Hungarian Iban Ibinda Icelandic Igbo Iloko Indonesian Isoko Italian Japanese Javanese Kabiye Kabuverdianu Kachin Karen (S'gaw) Kazakh Khana Kikamba Kikaonde Kikongo Kikuyu Kiluba Kimbundu Kinyarwanda Kirghiz Kiribati Kirundi Kisi Kisonge Kongo Korean Kosraean Krio Kurdish Kurmanji (Caucasus) Kwangali Kwanyama Lahu Laotian Latvian Lhukonzo Lingala Lithuanian Lomwe Luganda Lunda Luo Luvale Macedonian Macua Malagasy Malay Malayalam Maltese Mam Mambwe-Lungu Mapudungun Marshallese Mauritian Creole Maya Mazatec (Huautla) Medumba Mingrelian Mixe (North Central) Mixtec (Guerrero) Moore Myanmar Nahuatl (Central) Nahuatl (Guerrero) Nahuatl (Huasteca) Nahuatl (Northern Puebla) Ndau Ndebele Ndebele (Zimbabwe) Nepali Ngabere Ngangela Nias Nigerian Pidgin Norwegian Nyaneka Nyungwe Nzema Oromo Ossetian Otetela Palauan Pangasinan Papiamento (Curaçao) Persian Pidgin (Cameroon) Pidgin (West Africa) Polish Ponapean Portuguese Portuguese (Portugal) Quechua (Ancash) Quechua (Ayacucho) Quechua (Bolivia) Quechua (Cuzco) Quiche Quichua (Chimborazo) Quichua (Imbabura) Quichua (Pastaza) Quichua (Tena) Rarotongan Romanian Ronga Runyankore Russian Russian Sign Language Samoan Sangir Sango Saramaccan Sena Sepedi Serbian (Cyrillic) Serbian (Roman) Sesotho (Lesotho) Sesotho (South Africa) Setswana Seychelles Creole Shona Shuar Sidama Silozi Sinhala Slovenian Solomon Islands Pidgin Spanish Sranantongo Sunda Swahili Swedish Tagalog Tahitian Tarascan Tatar Telugu Tetun Dili Thai Tigrinya Tiv Tojolabal Tok Pisin Totonac Tshiluba Tshwa Tsonga Turkish Tuvaluan Twi Tzeltal Tzotzil Ukrainian Umbundu Urhobo Uruund Venda Vietnamese Wallisian Welsh Wolaita Xhosa Yapese Yemba Yoruba Zapotec (Isthmus) Zulu\\nDawˬ caˇ 31\\nMiˬyehˇ nehˬ-ehˇ cah\\n1. Nui ma nahˬ yu Miˬyehˇ nehˬ-ehˇ cah.\\nSaˇ jaˇ ziꞈ nui gaˬ mˇ mawˇ.\\nMiˬyehˇ ahˇ g’oe awˇ aˬ yawꞈ ga dzeˇ jawˇ.\\nMiˬyehˇ baoˬ neh bi caw ba.\\nTsaˬ eu Miˬyehˇ euˬ dawˬ ahˇ mˇ caw.\\nMaˬ ya g’awˬ iˇ g’aˇ duˬ.\\nMiˬyehˇ aˬ laꞈ neh bi sheuˬ g’eh.\\nMiˬyehˇ dawˬ naˇ haˬ mˇ caw.\\n2. Shawˇ jehˆ ni g’eh Miˬyehˇ nehˬ-ehˇ cah.\\nNoeˬ mawˇ shawˇ jehˆ ni g’eh jeˬ-ahˇ.\\nLawˬ haw laˇ jeˬ ahˇ puˬ le mawˇ le k’awꞈ\\nMiˬyehˇ nawˇ ahˇ caw ba meh.\\nTsaˬ jeˬ ja ceuˬ paˬ-ehˇ g’eh jeˬ hawˇ eu\\nmaˇ maˇ ni g’eh eu jeˬ\\nyawˬ jawˇ na heu deuˬ ahˇ noeˬ naˇ\\naˬ dui nehˬ-ehˇ Miˬyehˇ jawˇ meh.\\n3. Laꞈ k’aˬ tiˬ cehˇ Miˬyehˇ nehˬ-ehˇ cah.\\nYawꞈ nehˬ-ehˇ cawˬ pyeuꞈ laꞈ k’aˬ cehˇ.\\nMiˬyehˇ neh biꞈ euˬ laꞈ sawˬ-ahˇ guiˬ lahˬ huiˬ\\naˬ myah luꞈ jaˆ g’eh eu meh.\\nMiˬyehˇ nehˬ-ehˇ cah laꞈ k’aˬ cehˇ gaˇ kawˆ\\ndawˬ caˇ caˇ awˇ mˇ mawˇ.\\nNawˇ laꞈ k’aˬ cehˇ aˬ cawˬ ya mawˇ\\nYeˬhawˇbaˬ-euˬ Saˇ kiˇ lehˇ siˬ.\\n(Beh. 5:24; 6:9; Piˆ. 4:8; 1 Tiˆ. 6:6-8-ahˇ haw.)\\nMiˬyehˇ nehˬ-ehˇ cah (Dawˬ caˇ 31)","num_words":485,"character_repetition_ratio":0.062,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.195,"stopwords_ratio":0.049,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.307,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":-1} +{"url":"","collection":"madlad400","source":"CC 20220801","original_code":"ahk","text":"Dawˬ caˇ 146—‘Miˬyehˇ yawˬ jeˬ na luꞈ yaw shuiꞈ jahˇ paˇ jiˇ’ | Ka li zaˬ-euˬ dawˬ caˇ\\nREAD IN Abkhaz Acholi Afrikaans Akha Albanian Altai American Sign Language Amharic Arabic Armenian Aukan Aymara Azerbaijani Azerbaijani (Cyrillic) Baoule Bassa (Cameroon) Batak (Karo) Batak (Simalungun) Batak (Toba) Belize Kriol Biak Bicol Bislama Boulou Bulgarian Cambodian Catalan Cebuano Chichewa Chin (Hakha) Chinese Cantonese (Simplified) Chinese Cantonese (Traditional) Chinese Mandarin (Simplified) Chinese Mandarin (Traditional) Chitonga Chitonga (Malawi) Chitumbuka Chiyao Chokwe Chol Chuvash Cibemba Cinyanja Croatian Damara Dangme Danish Dayak Ngaju Douala Drehu Dutch Edo Efik English Esan Estonian Ewe Faroese Fijian Finnish Fon French Fulfulde (Cameroon) Ga Georgian German Gokana Greek Guarani Gun Haitian Creole Herero Hiligaynon Hindi Hiri Motu Hmong (White) Hungarian Iban Icelandic Igbo Iloko Indonesian Isoko Italian Japanese Javanese Kabiye Kachin Karen (S'gaw) Kazakh Khana Kikamba Kikaonde Kikongo Kikuyu Kiluba Kimbundu Kinyarwanda Kirghiz Kiribati Kirundi Kisi Kisonge Kongo Korean Kosraean Krio Kurdish Kurmanji (Caucasus) Kwangali Kwanyama Lahu Laotian Latvian Lhukonzo Lingala Lithuanian Lomwe Luganda Lunda Luo Luvale Macedonian Macua Malagasy Malay Malayalam Maltese Mam Mambwe-Lungu Mapudungun Marshallese Mauritian Creole Maya Mazatec (Huautla) Mingrelian Mixe (North Central) Mixtec (Guerrero) Mizo Moore Myanmar Nahuatl (Central) Nahuatl (Guerrero) Nahuatl (Northern Puebla) Ndau Ndebele Ndebele (Zimbabwe) Nepali Ngabere Ngangela Nias Nigerian Pidgin Norwegian Nyaneka Nyungwe Nzema Oromo Ossetian Otetela Palauan Pangasinan Papiamento (Curaçao) Persian Pidgin (Cameroon) Pidgin (West Africa) Polish Ponapean Portuguese Portuguese (Portugal) Quechua (Ancash) Quechua (Ayacucho) Quechua (Bolivia) Quechua (Cuzco) Quichua (Chimborazo) Quichua (Imbabura) Rarotongan Romanian Ronga Runyankore Russian Samoan Sangir Sango Saramaccan Sena Sepedi Serbian (Cyrillic) Serbian (Roman) Sesotho (Lesotho) Sesotho (South Africa) Setswana Seychelles Creole Shona Sidama Silozi Sinhala Slovenian Solomon Islands Pidgin Spanish Sranantongo Sunda Swahili Swedish Tagalog Tahitian Tarascan Tatar Telugu Tetun Dili Thai Tigrinya Tiv Tojolabal Tok Pisin Totonac Tshiluba Tshwa Tsonga Turkish Tuvaluan Twi Tzotzil Ukrainian Umbundu Urhobo Uruund Venda Vietnamese Wallisian Welsh Wolaita Xhosa Yapese Yoruba Zapotec (Isthmus) Zulu\\nDawˬ caˇ 146\\n‘Miˬyehˇ yawˬ jeˬ na luꞈ yaw shuiꞈ jahˇ paˇ jiˇ’\\n(Pah mehˬ-eu 21:1-5)\\n1. Miˬyehˇ uˆ lahˇ shaw pyeuꞈ luꞈ gaˇ kawˆ ehˇ luꞈ.\\nNuiˇ mahˬ euˬ k’oeˇ taˆ yawꞈ Zaˬmaˇ nuiˇ luꞈ.\\nMˬ ahˇ shawˇ jehˆ g’eh Saˬdaˬ-ahˇ teh ka leꞈ.\\nMiˇ tsaˬ-ahˇ Miˬyehˇ k’aˇ noeˬ loꞈ-ehˇ pyeuꞈ laˇ luꞈ.\\nLaꞈ k’aˬ cehˇ Miˬyehˇ-euˬ nymˇ jaˆ le,\\naˬ yawꞈ aˬ dui maꞈ nehˬ-ehˇ jawˇ meh.\\nK’ahˬ lahˇ noeˬ shaˬ naˇ gawˇ maˬ paˇ jaˆ meh.\\nShiˇ eu jeˬ nui ma cawˆ jeˬ maˬ paˇ jaˆ.\\n‘Miˬyehˇ yawˬ jeˬ na yaw shuiꞈ jahˇ paˇ jiˇ.’\\nEhˇ taˬ dawˬ maˇ diˇ pyeuꞈ meh.\\n2. Muiˬ shawˇ Yeˬluˇsaˬlehˬ meuˬ ahˇ dui ya mawˇ,\\nYawˇzaˬ euˬ miˬ shuiꞈ yaw shehꞈ bya luꞈ gaˇ.\\nYawꞈ maꞈ k’aˬ lo sehˇ bya cehˆ ni geuꞈ taˬ.\\nYaw shehꞈ euˬ yaw sahˇ Yeˬhawˇbaˬ tehꞈ-ehˇ pyeuꞈ.\\n3. Nui saˇ za eu meuˬ huiˬ dui dui-awˇ zawˇ ma-ehˇ muiˬ,\\ng’oˆ k’ehˬ uˬ ciꞈ nah g’ahˇ maˬ ehˇ pah taˬ.\\nMeuˬ euˬ yaw shehꞈ ahˇ tsawˇ haˬ deuˬ cah g’eh.\\nYaw shehꞈ teu bya doˆ Miˬyehˇ gaˇ mˇ zaˬ.\\n(Tehˬ. 16:3; Pah. 12:7-9; 21:23-25-ahˇ haw.)\\n‘Miˬyehˇ yawˬ jeˬ na luꞈ yaw shuiꞈ jahˇ paˇ jiˇ’ (Dawˬ caˇ 146)","num_words":487,"character_repetition_ratio":0.056,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.199,"stopwords_ratio":0.07,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.405,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":-1} +{"url":"","collection":"madlad400","source":"CC 20220801","original_code":"ahk","text":"Miˬyehˇ-euˬ zahˇ dawˬ hawˇ-eu Jaˇliꞈ zahˇ neh, nawˬ-euˬ siˬ nya-eu nui ma-ahˇ bi dzaw | Dzaw ngeh zmˬ-eu dmˬ\\n“Nawˇ mehˬ nehˬ tsoˆ nehˬ laꞈ-euˬ dawˬ-ahˇ ngaˇ shaˇ sawˇ.”—Ja ceuˬ 119:99.\\nDawˬ caˇ: 127, 88\\nAˬ dui-euˬ siˬ nya-eu nui ma, gaˇ ma mehˬ-eu shmˇ jaˬ loꞈ-ehˇ aˬ joˆ-ehˇ duˇ-eu nga?\\nAˬ dui Miˬyehˇ-euˬ zahˇ dawˬ deuˬ-ahˇ gaˬ ni dzaw-eu, aˬ jeˬ miˇ neh aˇ yeˇ huiˬ-eu nga?\\nSiˬ nya-eu nui ma aˬ dui-ahˇ noeˬ dahˇ doe laˇ ni aˬ joˆ-ehˇ caw ba nehˬ-eu nga?\\n1. Aˬ dui-ahˇ jeˬ zaˬ taꞈ-ehˇ bi dzehˬ-eu aˬ jeˬ nga?\\nYeˬhawˇbaˬ tsawˇ haˬ-ahˇ poeˬ-eu tiˬ jeˬ biꞈ taˬ-euˬ meh. Teu naˇ siˬ nya-eu nui ma pyeuꞈ-awˇ, teu baˬ da neh aˬ dui jeˬ zaˬ taꞈ-ehˇ dzehˬ-eu meh. Aˬ dui Aˬdaˬ hawˇ-eu Eˇbaˆ siˬ nya-eu nui ma ahˇ-eu lehˇ aˬ joˆ-ehˇ siˬ nya-eu nga? Aˬ yawꞈ nyaꞈ Miˬyehˇ-euˬ ehˇ dawˬ leuˇ-euˬ taꞈ naˇ, Miˬyehˇ-ahˇ cehˆ zaꞈ ngeh, aˬ yawꞈ nyaꞈ-euˬ siˬ nya-eu nui ma maˬ saˇ-a.\\n2. Siˬ nya-eu nui ma, gaˇ ma mehˬ-eu shmˇ jaˬ nehˬ-ehˇ aˬ joˆ-ehˇ duˇ leˇ-eu nga? (Dahˬ beh-eu baˇ-ahˇ haw.)\\n2 Siˬ nya-eu nui ma heu naˇ, aˬ dui-euˬ laꞈ k’oeˇ paw jaˆ-awˇ tsaˬ-eu hawˇ-eu maˬ tsaˬ-eu jeˬ-ahˇ toeˬ mehˬ-eu, aˬ dui-euˬ dehꞈ ziˇ-ahˇ jiˇ sheuˬ g’eh-eu jeˬ pyeuꞈ meh. Siˬ nya-eu nui ma-ahˇ yaw muiˬ-ehˇ maˬ dzaw taˬ-euˬ deuˬ naˇ, gaˇ ma mehˬ-eu shmˇ jaˬ cawˆ iˇ taˬ-euˬ saˇ baoˬ-ahˇ duˇ meh. Jaˬ lehˇ hawˇ-eu iˇ hawˇ teu naˇ saˇ baoˬ-ahˇ gaˇ ma sheuˬ bahˬ nya meh. Ehˇ k’awꞈ, muiˬ-eu gaˇ ma mehˬ-eu shmˇ jaˬ naˇ, saˇ baoˬ yeuꞈ-eu g’aˬ-ahˇ noeˬ taˬ-euˬ gaˇ iˇ doˆ nya ni caw ba nehˬ-eu meh. Teu gaˇ duˇ ni, aˬ dui siˬ nya-eu nui ma-ahˇ yaw muiˬ-ehˇ dzaw taˬ naˇ, aˬ dui-ahˇ gaˇ ma yaw muiˬ-ehˇ sheuˬ mehˬ nya-eu meh.\\n3. Aˬ dui siˬ nya-eu nui ma-ahˇ yaw muiˬ-ehˇ maˬ dzaw naˇ aˬ jeˬ pyeuꞈ laˇ nya-eu nga?\\n3 Aˬ dui-euˬ siˬ nya-eu nui ma-ahˇ yaw muiˬ-ehˇ maˬ dzaw naˇ, mˇ bahˬ ngeh aˬ dui-ahˇ saˇ tiˇ maˬ biꞈ-a. (1 Tiˆmoˇseˬ 4:1, 2) Aˬ dui-ahˇ “Yaw doeˇ-ahˇ yaw muiˬ” lehˇ bi noeˬ-eu meh. (Iˇsaˬyaˇ 5:20) Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ-ahˇ caw teh-eu deuˬ-ahˇ “naw maꞈ-ahˇ sehꞈ-eu k’oeˇ-aˬ, Miˬyehˇ-euˬ nui k’ahˇ mˇ-eu jeˬ pyeuꞈ-eu ma lehˇ, naw maꞈ-ahˇ sehꞈ-eu tsawˇ haˬ deuˬ noeˬ-eu aˇ nah keuˆ le tehꞈ-a” lehˇ ehˇ nehˬ-euˬ meh. (Yoˇhaˬ 16:2) G’aˬk’ehˇ Saˬteˬpaˬ-ahˇ sehꞈ-euˬ deuˬ k’awꞈ toˆ-ehˇ noeˬ-eu meh. (G’aˬk’ehˇ 6:8, 12; 7:54-60) Gaˇ hu ba neh zahˇ g’awˬ mya zahˇ yaw haiˬ jeˬ mˇ-awˇ, tsawˇ haˬ sehꞈ-eu meh. Heu naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ Miˬyehˇ-euˬ g’aˇ duˬ mˇ-eu lehˇ noeˬ-eu meh. Ehˇ k’awꞈ maˇ diˇ naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ Miˬyehˇ-euˬ zahˇ dawˬ-ahˇ mˇ bahˬ-eu jeˬ pyeuꞈ meh. (Doˆ-iˇ-eu 20:13) Heu gaˇ haw ngeh, aˬ yawꞈ maꞈ-euˬ siˬ nya-eu nui ma aˬ yawꞈ maꞈ-ahˇ maˬ geuˇ-eu jeˬ-ehˇ sheuˬ g’eh nga lehˇ siˬ laˇ-eu meh.\\n4. Aˬ dui-euˬ siˬ nya-eu nui ma gaˇ yaw muiˬ-ehˇ mˇ luꞈ-eu lehˇ aˬ joˆ-ehˇ siˬ duˬ nya-eu nga?\\n4 Aˬ dui-euˬ siˬ nya-eu nui ma gaˇ yaw muiˬ-ehˇ mˇ luꞈ-eu lehˇ aˬ joˆ-ehˇ siˬ duˬ nya-eu nga? Jaˇliꞈ laꞈ k’oeˇ-euˬ zahˇ dawˬ deuˬ hawˇ-eu Jaˇliꞈ zahˇ heu naˇ, “yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ mehˬ-eu tsoˆ-eu g’aˇ duˬ maˬ ehˇ, iˬ baˇ-ahˇ toeˬ mehˬ-eu g’aˇ duˬ maˬ ehˇ, maˬ tsaˬ-eu jeˬ-ahˇ mehˬ paˇ tsoˆ paˇ-eu g’aˇ duˬ maˬ ehˇ, yaw tsaˬ yaw dawˇ dawˇ-ehˇ dehꞈ ni mehˬ-eu tsoˆ-eu g’aˇ duˬ maˬ ehˇ” gaˇ dahˇ tsoeˬ-eu meh. (2 Tiˆmoˇseˬ 3:16) Aˬ dui aˬ myah luꞈ Jaˇliꞈ gui-awˇ, aˬ jeˬ ehˇ mawꞈ nga lehˇ yaw muiˬ-ehˇ ya shaˇ noeˬ ya shaˇ sawˇ-eu uˬ taꞈ, dehꞈ ziˇ laꞈ k’oeˇ ya zmˬ iˇ-eu meh. Aˬ dui teu loꞈ-ehˇ jahˇ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ loꞈ-ehˇ noeˬ nya laˇ ni leh jeh mawꞈ laˇ-awˇ, aˬ dui siˬ nya-eu nui ma yaw muiˬ-ehˇ sheuˬ g’eh nehˬ meh lehˇ jah ziꞈ nya-eu meh. Yeˬhawˇbaˬ-euˬ zahˇ dawˬ hawˇ-eu Jaˇliꞈ zahˇ, aˬ dui-euˬ siˬ nya-eu nui ma-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ dzaw nehˬ nya nga lehˇ haw iˇ ma.\\nMiˬyehˇ-euˬ zahˇ dawˬ neh nawˬ-ahˇ bi dzaw\\n5, 6. Miˬyehˇ-euˬ zahˇ dawˬ aˬ dui-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ caw ba nehˬ-eu nga?\\n5 Aˬ dui Miˬyehˇ-euˬ zahˇ dawˬ neh bi caw ba mawꞈ naˇ, aˬ dui gui-awˇ zahˇ dawˬ teu aˬ jeˬ jeˇ jaˆ nga lehˇ siˬ nya-awˇ neh teh��-ehˇ maˬ jiˇ-a. Aˬ dui zahˇ dawˬ teu-ahˇ gaˬ-awˇ yaw zeu jiˇ ya taˬ-eu meh. Jaˇliꞈ aˬ dui-ahˇ “Yaw haiˬ jeˬ-ahˇ bye-awˇ, yaw muiˬ jeˬ-ahˇ gaˬ” lehˇ ehˇ-eu meh. (Aˬmoˆ 5:15) Aˬ dui teu loꞈ-ehˇ aˬ joˆ-ehˇ jahˇ nya-eu nga? Aˬ dui yawˬ jeˬ na luꞈ-ahˇ Yeˬhawˇbaˬ haw-eu loꞈ-ehˇ haw nya ni ya dzaw meh. Gaˇ kawˆ heu hmˬ-ahˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Nawˇ maˬ yuꞈ k’aˆ leˇ ni shaˬ luꞈ ngeh, saˬ laˬ g’oˬ nawˬ-ahˇ shiˬ shaˬ pyeuꞈ-eu dzaˇ dzaˬ, sehˇ ni g’a, dehꞈ jeˬ dehꞈ kawˆ laˆ paˇ lehˇ ehˇ-awˇ, ehˇ loꞈ-ehˇ nawˇ mˇ caw ngeh, muiˬ daˆ laˇ gaˇ ya mawˇ naˇ, saˬ laˬ g’oˬ neh biꞈ-euˬ nui noeˬ nui duˇ teu-ahˇ nawˇ aˬ joˆ-ehˇ noeˬ nya?\\n6 Teu gaˇ duˇ ni, Beh-euˬ yaw sahˇ k’awꞈ aˬ dui-ahˇ iˬ baˇ mˇ-euˬ baˬ da neh pyeuꞈ laˇ-euˬ maˬ muiˬ-eu jeˬ-ahˇ maˬ ya daˬ-eu g’aˇ duˬ hawˇ-eu, dehꞈ ziˇ bi muiˬ daˆ laˇ-eu g’aˇ duˬ, zahˇ dawˬ biꞈ taˬ-euˬ meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, Jaˇliꞈ jaˬ myawꞈ taˬ myawꞈ, mehˇ shuiˇ taˬ shuiˇ, smˇ k’oeˬ taˬ k’oeˬ, taˬ dehꞈ bahˬ, yaw haiˬ jeˬ taˬ mˇ, maw loˬ ja maw taˬ zmˬ lehˇ mehˬ-eu meh. (Dawˬdaˬ 6:16-19-ahˇ gui; Pah mehˬ-eu-eu 21:8) Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ-euˬ ehˇ dawˬ-ahˇ naˇ haˬ-eu miˇ neh yaw muiˬ jeˬ pyeuꞈ laˇ gaˇ ya mawˇ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ hawˇ-eu aˬ yawꞈ-euˬ zahˇ dawˬ-ahˇ gaˬ dzehˬ laˇ-eu meh.\\n7. Jaˇliꞈ laꞈ k’oeˇ boꞈ ahˇ taˬ-euˬ gaˇ kawˆ deuˬ, aˬ dui-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ caw ba nehˬ-eu nga?\\n7 Aˬ dui aˬ jeˬ tsaˬ-eu hawˇ-eu maˬ tsa-eu lehˇ siˬ nya-eu g’aˇ duˬ, Miˬyehˇ-euˬ zahˇ dawˬ-ahˇ mˇ bahˬ-awˇ shaˬ-eu maˬ loˬ-a. Aˬ dui Jaˇliꞈ laꞈ k’oeˇ boꞈ ahˇ taˬ-euˬ, gaˇ hu-euˬ tsawˇ haˬ deuˬ neh mˇ bahˬ-euˬ jeˬ-ahˇ neh dzaw geuꞈ nya meh. Dawˬdaˬ 1:5, Miˇ shuiꞈ dawˬ paˇ Jaˇliꞈ-ahˇ “tsawˇ gahˇ ahˇ-eu deuˬ naˇ haˬ-awˇ, dawˬ mehˬ dawˬ tsoˆ geuꞈ dzehˬ laˇ-eu meh” lehˇ ehˇ-eu meh. Dawˬ mehˬ dawˬ tsoˆ heu naˇ, Yeˬhawˇbaˬ jawˇ gaˇ neh oe-awˇ aˬ dui-euˬ g’aˇ duˬ muiˬ dzehˬ-eu dawˬ tsoˆ pyeuꞈ meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, Daˬbiˇ Yeˬhawˇbaˬ ehˇ dawˬ maˬ naˇ haˬ ni Baˬsheˬba nehˬ-ehˇ dehꞈ bahˬ-awˇ aˇ naˆ ni shaˬ-euˬ gaˇ kawˆ-ahˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. (2 Saˬmeuˬlaˆ 12:7-14) Nawˇ gaˇ kawˆ heu-ahˇ gui ngeh, ‘Daˬbiˇ gaˇ kawˆ teu deuˬ-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ yahˇ nya-eu nga? Ngaˇ teu loꞈ-ehˇ ya tahˬ puˬ naˇ, ngaˇ aˬ joˆ-ehˇ jahˇ nya nga? Ngaˇ-ahˇ dehꞈ bahˬ dehꞈ muˆ ni muˇ juˇ juˇ laˇ naˇ, ngaˇ Daˬbiˇ loꞈ-ehˇ g’eh-eu laˬ, maˬ ngeuˇ naˇ Yoˇsehˆ loꞈ-ehˇ g’eh-eu laˬ?’ (Aˇdahˬbeh-eu 39:11-15) Aˬ dui iˬ baˇ mˇ-eu teu aˇ naˆ ni shaˬ laˇ nya-eu nga lehˇ yaw muiˬ-ehˇ shaˇ noeˬ naˇ, “yaw haiˬ jeˬ-ahˇ bye” dzehˬ laˇ-eu meh.\\n8, 9. (a) Siˬ nya-eu nui ma aˬ dui aˬ jeˬ mˇ ni caw ba nehˬ-eu nga? (b) Siˬ nya-eu nui ma hawˇ-eu Jaˇliꞈ zahˇ aˬ joˆ-ehˇ taꞈ-eu nga?\\n8 Aˬ dui Miˬyehˇ maˬ ya leˇ-eu jeˬ-ahˇ ya siˬ naˇ, teu nehˬ-ehˇ gaˇ mahˇ ka gaˇ ya jawˇ-eu meh. Ehˇ k’awꞈ, Jaˇliꞈ laꞈ k’oeˇ maˇ jawˆ ni maˬ ehˇ nehˬ taˬ-euˬ gaˇ kawˆ deuˬ-ahˇ lawˇ neh? Miˬyehˇ aˬ dui-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ bi jahˇ mawꞈ-eu lehˇ aˬ dui aˬ joˆ-ehˇ siˬ nya-eu nga? Aˬ dui Jaˇliꞈ neh aˬ dui-euˬ siˬ nya-eu nui ma-ahˇ bi dzaw naˇ, yaw gahˇ gahˇ-ehˇ noeˬ tsehˆ nya-eu meh.\\n9 Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui-ahˇ gaˬ-eu miˇ neh, aˬ dui-euˬ siˬ nya-eu nui ma-ahˇ sheuˬ g’eh nehˬ-eu Jaˇliꞈ zahˇ lehˬ hmˬ nehˬ taˬ-euˬ meh. Aˬ yawꞈ “Ngaˇ naw maꞈ-euˬ Miˬyehˇ pyeuꞈ-eu Sahˬpaˬ Miˬyehˇ ma. Naw maꞈ g’aˇ duˬ muiˬ ni mehˬ-awˇ tsoˆ-awˇ, naw maꞈ iˇ paˬ-ehˇ g’eh-eu gaˇ ma mehˬ nehˬ-eu g’aˬ ma” lehˇ ehˇ-eu meh. (Iˇsaˬyaˇ 48:17, 18) Aˬ dui Jaˇliꞈ zahˇ-ahˇ naꞈ suiˇ ni shaˇ noeˬ-awˇ, aˬ dui-euˬ nui ma-ahˇ bi laˆ noeˬ naˇ, aˬ dui-euˬ siˬ nya-eu nui ma-ahˇ laˆ muiˬ-awˇ laˆ paˇ nya-eu meh. Muiˬ-eu siˬ nya-eu nui ma heu naˇ, aˬ dui-ahˇ yaw gahˇ gahˇ-ehˇ noeˬ tsehˆ nya ni caw ba nehˬ-eu meh.\\nMiˬyehˇ-euˬ Jaˇliꞈ zahˇ neh bi sheuˬ g’eh\\n10. Jaˇliꞈ zahˇ heu naˇ aˬ jeˬ nga? Yeˬsuˇ dawˬ mehˬ mehˬ ngeh Jaˇliꞈ zahˇ aˬ joˆ-ehˇ zmˬ-euˬ nga?\\n10 Jaˇliꞈ zahˇ heu naˇ, aˬ dui-euˬ nui noeˬ-ahˇ sheuˬ g’eh-awˇ, aˬ dui-ahˇ yaw muiˬ-ehˇ noeˬ tsehˆ nya ni caw ba nehˬ-eu yaw tsaˬ yaw dawˇ dahˬ beh-eu jeˬ pyeuꞈ meh. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ-euˬ Jaˇliꞈ zahˇ-ahˇ siˬ nya-eu heu naˇ, aˬ yawꞈ-euˬ nui noeˬ hawˇ-eu aˬ yawꞈ aˬ jeˬ miˇ neh aˬ dui-ahˇ zahˇ dawˬ biꞈ-euˬ lehˇ g’oˆ shaw laˇ ni caw ba nehˬ-eu meh. Yeˬsuˇ Jaˇliꞈ zahˇ zmˬ-awˇ, aˬ dui noeˬ-eu jeˬ hawˇ-eu mˇ-eu jeˬ nehˬ-ehˇ gaˇ kawˆ caw meh lehˇ mehˬ-eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, aˬ yawꞈ nui pehˇ nehˬ-ehˇ yaw haiˬ jeˬ caw-awˇ, dehꞈ bahˬ-eu nui noeˬ nehˬ-ehˇ dehꞈ bahˬ dehꞈ muˆ-eu jeˬ caw meh lehˇ mehˬ-eu meh. (Maꞈtehˬ 5:21, 22, 27, 28) Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ-euˬ Jaˇliꞈ zahˇ neh bi sheuˬ g’eh naˇ, aˬ dui-euˬ siˬ nya-eu nui ma yaw muiˬ-ehˇ bi dzaw-awˇ, aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ ciˬ huiˬ ciˬ mahˇ-eu jeˬ za ni noeˬ tsehˆ-eu meh.—1 Gawˇliˬtu 10:31.\\nHuiˬ loˆ laˇ-euˬ Ka li zaˬ deuˬ, aˬ cawˬ-euˬ siˬ nya-eu nui ma-ahˇ yaw zeu taˬ (Aˇ deuˆ 11, 12-ahˇ haw)\\n11. Tiˬ g’aˬ tiˇ g’aˬ-euˬ siˬ nya-eu nui ma aˬ joˆ-ehˇ beu gaˇ-eu nga?\\n11 Ka li zaˬ deuˬ Jaˇliꞈ-ahˇ neh, siˬ nya-eu nui ma-ahˇ tiˬ kawˆ loꞈ-ehˇ dzaw-euˬ k’awꞈ, gaˇ kawˆ tiˬ jeˬ na-ahˇ noeˬ tsehˆ ngeh, beu gaˇ-eu k’awꞈ pyeuꞈ nya meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, jiˇ baˬ dawˇ-eu gaˇ kawˆ. Jaˇliꞈ-ahˇ jiˇ baˬ dawˇ-eu heu naˇ yaw bahˬ-a lehˇ maˬ ehˇ taˬ-a. Ehˇ k’awꞈ, aˇ dzehˬ taˬ dawˇ dzeuˇ, taˬ dawˇ yehꞈ lehˇ saˇ tiˇ biꞈ taˬ-euˬ meh. (Dawˬdaˬ 20:1; 1 Tiˆmoˇseˬ 3:8) Heu naˇ Ka li zaˬ tiˬ g’aˬ aˇ dzehˬ-ehˇ maˬ dawˇ dzeuˇ naˇ tiˬ jeˬ shaˇ noeˬ-eu maˬ loˬ-a lehˇ ehˇ mawꞈ-eu nga laˬ? Maˬ. Yawˬ ha-euˬ siˬ nya-eu nui ma bi dawˇ k’awꞈ, aˬ cawˬ-euˬ siˬ nya-eu nui ma-ahˇ ya noeˬ keuˆ nehˬ-eu laꞈ k’oeˇ tehꞈ meh.\\n12. Loˇmaˆ 14:21 aˬ dui-ahˇ aˬ cawˬ-euˬ siˬ nya-eu nui ma-ahˇ yaw zeu taˬ ni aˬ joˆ-ehˇ caw ba nehˬ-eu nga?\\n12 Pawˇluˆ aˬ dui aˬ cawˬ-euˬ siˬ nya-eu nui ma-ahˇ yaw zeu ya taˬ-eu lehˇ aˬ joˆ-ehˇ mˇ mawˇ nehˬ yaꞈ-euˬ nga? Aˬ yawꞈ ehˇ-eu, “Shaˬ jiˇ dzaˬ-eu, jiˇ baˬ dawˇ-eu, yawˬ ha-euˬ cawˬ Ka li zaˬ tiˬ g’aˬ na iˬ baˇ mˇ ni jahˇ-eu, heu loꞈ-ehˇ g’eh-eu deuˬ-ahˇ yahˇ-eu muiˬ meh.” (Loˇmaˆ 14:21) Aˬ dui jiˇ baˬ dawˇ nya k’awꞈ, Ka li zaˬ nui deuˬ-ahˇ nui ma maˬ saˇ-eu jeˬ pyeuꞈ naˇ, aˬ dui nui ma keuˆ-eu laꞈ k’oeˇ maˬ dawˇ ni taˬ-eu ma. Tiˬ poˆ na-aˬ, tsaˬ-eu jeˬ-ahˇ maˬ siˬ nya laˇ mi na-ehˇ jiˇ baˬ dawˇ dzoˆ haw-euˬ mehˇ nmˇ tiˬ g’aˬ na, jiˇ baˬ tiˬ pawꞈ-iˬ maˬ paˇ dawˇ ma lehˇ noeˬ tsehˆ taˬ-euˬ meh. Teu miˇ neh, aˬ dui aˬ yawꞈ maꞈ-ahˇ k’oeˇ ngeh ba loꞈ-ehˇ bi pyeuꞈ k’oꞈ iˇ-eu aˬ geu jeˬ-ahˇ maˬ kaˬ maˬ ya jahˇ-a. (1 Gawˇliˬtu 6:9, 10) Teu loꞈ-ehˇ g’eh-eu mehˇ nmˇ deuˬ aˬ dui-euˬ iˇ kahˇ-ahˇ oe naˇ, aˬ dui aˬ yawꞈ maˬ dawˇ gaˇ keuˆ ni bi dawˇ-eu leh jeh ma loˇ? Aˬ dui toˆ-ehˇ maˬ jahˇ-eu yaw duˬ baw meh.\\n13. Tiˆmoˇseˬ aˬ cawˬ deuˬ guiˬ lahˬ dawˬ-ahˇ bi ha geuꞈ-eu g’aˇ duˬ, aˬ cawˬ-euˬ siˬ nya-eu nui ma-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ yaw zeu taˬ-euˬ nga?\\n13 Tiˆmoˇseˬ zaˬ guˬ guˬ ngeh, baˆ k’oˆ mehˬ dzaˬ yehˬ-eu heu naˇ, naˇ dui dui k’awꞈ yehˬ-euˬ meh. Aˬ yawꞈ toˆ-ehˇ jahˇ-euˬ heu naˇ, baˆ k’oˆ mehˬ dzaˬ yehˬ-eu gaˇ kawˆ-ahˇ aˇ yeˇ taˬ huiˬ-eu Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ deuˬ-ahˇ tsaꞈ gaˬ iˇ-eu lehˇ g’eh-eu miˇ neh meh. Tiˆmoˇseˬ Pawˇluˆ loꞈ-ehˇ duˇ ni aˬ cawˬ nui ma maˬ saˇ ni maˬ jahˇ mawꞈ-a. (G’aˬk’ehˇ 16:3; 1 Gawˇliˬtu 9:19-23) Nawˇ teu neh? Aˬ cawˬ-ahˇ caw ba-euˬ g’aˇ duˬ, yawˬ ha geuꞈ mawꞈ mˇ mawꞈ-eu jeˬ-ahˇ byehˇ nehˬ nya ma loˇ?\\nHuiˬ loˆ laˇ-euˬ tsawˇ haˬ bi pyeuꞈ laˇ\\n14, 15. (a) Aˬ dui huiˬ loˆ laˇ-euˬ tsawˇ haˬ aˬ joˆ-ehˇ pyeuꞈ nya-eu nga? (b) Huiˬ loˆ laˇ-euˬ Ka li zaˬ deuˬ aˬ cawˬ-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ mˇ nehˬ-eu nga?\\n14 Aˬ dui yawˬ g’aˬ na luꞈ “Ka li-euˬ gaˇ kawˆ aˇ dahˬ beh gaˇ tehꞈ-ehˇ aˬ dui dzaw dzaw-ehˇ maˬ paˇ jawˇ ni” aˬ dui ‘huiˬ loˆ laˇ-euˬ tsawˇ haˬ deuˬ loˆ-ehˇ mehˬ hu paw ya dzaw daˆ leꞈ’-eu meh. (Heˬbyehˇ 6:1) Huiˬ loˆ laˇ-euˬ Ka li zaˬ pyeuꞈ-eu heu naˇ, Saˇ kiˇ geuꞈ-eu myahˇ laˇ-euˬ nehˬ-ehˇ maˬ taꞈ-a. Aˬ dui huiˬ loˆ laˇ-eu g’aˇ duˬ, zaˬ siˬ nui gahˇ hawˇ-eu g’oˆ shaw nya-eu jeˬ huiˬ daˆ laˇ ni ya leh jeh-eu meh. Teu miˇ neh, aˬ dui yawˬ nah na luꞈ Jaˇliꞈ ya gui-eu meh. (Ja ceuˬ 1:1-3) Aˬ dui yawˬ nah na luꞈ Jaˇliꞈ ngehˬ-ehˇ gui naˇ ngehˬ-ehˇ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ zahˇ dawˬ hawˇ-eu Jaˇliꞈ zahˇ g’oˆ shaw dzehˬ laˇ-eu meh.\\n15 Ka li zaˬ deuˬ-euˬ g’aˇ duˬ aˇ yeˇ huiˬ dzehˬ dzehˬ-eu zahˇ dawˬ naˇ aˬ geu hmˬ nga? Zahˇ dawˬ teu hmˬ naˇ nui gaˬ pyeuꞈ meh. Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ-euˬ g’aˬ k’ehˇ deuˬ-ahˇ “Naw maꞈ tiˬ g’aˬ tiˇ g’aˬ gaˬ-eu jeˬ ahˇ naˇ, naw maꞈ ngaˬ-euˬ zaˬ lahˇ ngaˇ lehˇ tsawˇ haˬ dawˬ tawˆ luꞈ siˬ nya tehꞈ-a” lehˇ ehˇ nehˬ-euˬ meh. (Yoˇhaˬ 13:35) Nui gaˬ-ahˇ “Miˬyehˇ Miˇk’ahˬ-ahˇ taꞈ-eu zahˇ dawˬ” lehˇ kuˇ-eu uˬ taꞈ, “zahˇ dawˬ k’oꞈ dawˬ-ahˇ mˇ byah-eu” jeˬ lehˇ jiˇ kuˇ-eu meh. (Yaˬkoˆ 2:8; Loˇmaˆ 13:10) Aˬ dui nui gaˬ aˬ jeˬ miˇ neh aˇ yeˇ huiˬ dui dui-eu nga lehˇ maˬ zahˬ leˇ. Jaˇliꞈ-ahˇ “Miˬyehˇ-aˬ, g’oeˇ-eu gaˬ-eu jeˬ pyeuꞈ-eu meh” lehˇ ehˇ taˬ-euˬ miˇ neh meh. (1 Yoˇhaˬ 4:9) Miˬyehˇ-euˬ g’aˇ duˬ nui gaˬ heu naˇ, nui noeˬ tehꞈ-ehˇ maˬ pyeuꞈ ni, laꞈ neh mˇ mawˇ-eu meh. Yoˇhaˬ “Miˬyehˇ-aˬ, aˬ yawꞈ-euˬ Zaˬmaˇ tiˬ g’aˬ tehꞈ-ehˇ jawˇ-eu k’awꞈ, Zaˬmaˇ baˬ da neh aˬ dui dehꞈ-eu jeˬ za nya ni miˇ tsaˬ k’oeˇ taˆ k’ehˇ g’eh le-awˇ, aˬ yawꞈ-euˬ g’oeˇ-eu gaˬ-eu jeˬ aˬ dui-ahˇ bi mawˇ laꞈ-euˬ meh” lehˇ boꞈ taˬ-euˬ meh. (1 Yoˇhaˬ 4:9) Teu miˇ neh, aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ hawˇ-eu Yeˬsuˇ-ahˇ maˬ ehˇ, mehˇ nmˇ deuˬ hawˇ-eu nui deuˬ-ahˇ nui gaˬ mˇ mawˇ ngeh, huiˬ loˆ laˇ-euˬ Ka li zaˬ pyeuꞈ-eu lehˇ bi mawˇ-eu jeˬ pyeuꞈ meh.—Maꞈtehˬ 22:37-39.\\nAˬ dui Jaˇliꞈ zahˇ-ahˇ siˬ nya-awˇ zmˬ nya laˇ ngeh jawˇ, aˬ dui yawˬ ha-euˬ siˬ nya-eu nui ma sheuˬ g’eh-eu jeˬ-ahˇ nui ma taˬ coeˇ dzehˬ laˇ-eu meh (Aˇ deuˆ 16-ahˇ haw)\\n16. Huiˬ loˆ laˇ-euˬ Ka li zaˬ ngehˬ-ehˇ pyeuꞈ laˇ naˇ ngehˬ-ehˇ, aˬ dui aˬ jeˬ miˇ neh Jaˇliꞈ zahˇ-ahˇ aˇ poeˬ taˬ baw dzehˬ laˇ-eu nga?\\n16 Aˬ dui huiˬ loˆ laˇ-euˬ Ka li zaˬ ngehˬ-ehˇ pyeuꞈ laˇ naˇ ngehˬ-ehˇ, Jaˇliꞈ zahˇ-ahˇ aˇ poeˬ taˬ baw dzehˬ laˇ-eu meh. Zahˇ sahˇ k’oꞈ-aˬ, aˬ yawꞈ gaˇ aˬ yawꞈ zmˬ nya-eu tehꞈ meh. Ehˇ k’awꞈ, Jaˇliꞈ zahˇ naˇ gaˇ kawˆ yaw myaˬ kawˆ-ahˇ zmˬ iˇ nya-eu meh. Yaw jeˬ maˬ jeˬ, zaˬ deuˬ maˬ muiˬ-eu deuˬ nehˬ-ehˇ cawˬ cawˬ-eu heu naˇ, aˇ naˆ ni lehˬ laˇ ca laˇ nya-eu lehˇ maˬ siˬ nya-a. Teu miˇ neh, aˬ da aˬ ma deuˬ zaˬ-ahˇ haw piˇ-eu g’aˇ duˬ, aˬ jeˬ jahˇ nya-awˇ aˬ jeˬ maˬ jahˇ nya-eu lehˇ ya bi jaˆ-eu meh. (1 Gawˇliˬtu 15:33) Ehˇ k’awꞈ zaˬ huiˬ laˇ-awˇ, Jaˇliꞈ zahˇ-euˬ gaˇ kawˆ-ahˇ siˬ nya laˇ naˇ, Jaˇliꞈ zahˇ teu aˬ yawꞈ maꞈ-ahˇ muiˬ-eu cawˬ-ahˇ tseˇ nya ni caw ba nehˬ-eu meh. (1 Gawˇliˬtu 13:11; 14:20-ahˇ gui.) Aˬ dui Jaˇliꞈ zahˇ-ahˇ ngehˬ-ehˇ siˬ nya laˇ-awˇ zmˬ nya laˇ naˇ, aˬ dui yawˬ ha-euˬ siˬ nya-eu nui ma-ahˇ nui ma taˬ coeˇ dzehˬ laˇ-awˇ, aˬ dui gaˇ kawˆ deuˬ-ahˇ Yeˬhawˇbaˬ maˇ maˇ ni aˬ joˆ-ehˇ bi jahˇ mawꞈ-eu nga lehˇ g’oˆ shaw dzehˬ laˇ-eu meh.\\n17. Aˬ dui yaw gahˇ gahˇ-ehˇ noeˬ tsehˆ nya ni caw ba nehˬ-eu jeˬ jaˆ kuꞈ ma lehˇ, aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ nya-eu nga?\\n17 Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ nui k’ahˇ shiˇ-eu jeˬ-ehˇ noeˬ tsehˆ nya ni caw ba nehˬ-eu jeˬ jaˆ kuꞈ-eu ma. Jaˇliꞈ laꞈ k’oeˇ aˬ dui “byah dui nya dui dui-eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ-awˇ, yaw muiˬ jeˬ dawˬ tawˆ luꞈ-ahˇ mˇ nya ni” caw ba nehˬ-eu zahˇ dawˬ k’oꞈ dawˬ hawˇ-eu Jaˇliꞈ zahˇ ahˇ-eu meh. (2 Tiˆmoˇseˬ 3:16, 17) Jaˇliꞈ zahˇ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ nui noeˬ-ahˇ g’oˆ shaw ni caw ba nehˬ-eu nmˇ-aˬ ngeuˇ k’awꞈ, aˬ dui jiˇ gaˇ kawˆ teu-ahˇ leh jeh-awˇ poˆ tseˇ-eu laꞈ k’oeˇ ya g’oˆ shaw-eu meh. (Eˇpeˇsu 5:17) Aˬ dui-ahˇ teu loꞈ-ehˇ jahˇ nya ni caw ba nehˬ-eu g’aˇ duˬ, nui jeˬ-euˬ dawˬ neh keu ka g’awˬ mya ni jaˆ-eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, G’awˇ-ciˬtaoˬbeuˇ-euˬ paˇ dmˬ deuˬ toeˬ mehˬ-eu jeˬ, Yeˬhawˇbaˬ-euˬ Saˇ kiˇ deuˬ-euˬ poˆ tseˇ-eu keu ka, G’awˇ-ciˬtaoˬbeuˇ Laiˇbaˬliˬ, G’awˇ-ciˬtaoˬbeuˇ awˆlai Laiˇbaˬliˬ, JW Laiˇbaˬliˬ ehˆ heu deuˬ pyeuꞈ meh. Aˬ dui keu ka heu deuˬ-ahˇ zmˬ ngeh, yawˬ haˇ yawˬ ha pyehˆ tseˇ-eu jeˬ hawˇ-eu nymˇ jiˇ uˬ duˬ tahˬ-eu jeˬ-ahˇ neh, gaˇ dahˇ tsoeˬ-eu jeˬ za-eu meh.\\nYaw muiˬ-ehˇ dzaw taˬ-euˬ siˬ nya-eu nui ma, Miˬyehˇ-euˬ guiˬ lahˬ bi za\\n18. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ-euˬ zahˇ dawˬ hawˇ-eu Jaˇliꞈ zahˇ-ahˇ mˇ caw naˇ, dehꞈ ziˇ laꞈ koeˇ aˬ jeˬ pyeuꞈ laˇ-eu nga?\\n18 Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ-euˬ zahˇ dawˬ k’oꞈ dawˬ hawˇ-eu Jaˇliꞈ zahˇ-ahˇ zmˬ naˇ, aˬ dui-euˬ dehꞈ ziˇ muiˬ daˆ laˇ dui dui-eu meh. Ja ceuˬ 119:97-100-ahˇ ehˇ-eu, “Nawˬ-euˬ zahˇ dawˬ k’oꞈ dawˬ-ahˇ ngaˇ aˇ naˆ ni gaˬ-eu nga. Nah ga-ehˇ zahˇ dawˬ k’oꞈ dawˬ-ahˇ shaˇ noeˬ luꞈ-eu ma. Nawˬ-euˬ zahˇ dawˬ k’oꞈ dawˬ ngaˬ nehˬ-ehˇ aˬ myah luꞈ jaˆ-awˇ, ngaˬ-ahˇ muiˇ-eu deuˬ naˆ maˬ tseˇ tsawˇ gahˇ bi ahˇ laꞈ-eu meh. Nawˇ mehˬ nehˬ tsoˆ nehˬ laꞈ-euˬ dawˬ-ahˇ ngaˇ shaˇ sawˇ geuꞈ-eu miˇ neh, ngaˬ-ahˇ mehˬ-eu tsoˆ-eu deuˬ naˆ maˬ tseˇ ngaˇ noeˬ siˬ noeˬ mawˇ nya-eu ma. Nawˬ-euˬ zahˇ dawˬ k’oꞈ dawˬ-ahˇ ngaˇ naˇ haˬ geuꞈ-eu miˇ neh, tsawˇ mawˬ deuˬ naˆ maˬ tseˇ ngaˇ zaˬ siˬ nui gahˇ byah-eu ma.” Aˬ dui Miˬyehˇ-euˬ zahˇ dawˬ hawˇ-eu Jaˇliꞈ zahˇ-ahˇ naꞈ suiˇ ni shaˇ noeˬ ngeh, nui gahˇ hawˇ-eu noeˬ siˬ noeˬ mawˇ nya-eu jeˬ ahˇ-eu lehˇ mˇ doˆ laꞈ nya dzehˬ laˇ-eu meh. K’oeˇ naˇ, aˬ dui Miˬyehˇ-euˬ zahˇ dawˬ hawˇ-eu Jaˇliꞈ zahˇ neh aˬ dui-euˬ siˬ nya-eu nui ma-ahˇ bi dzaw ngeh, “aˬ dui tsawˇ k’aˆ k’aˆ laˇ-awˇ Ka li byah-eu loꞈ-ehˇ aˬ dui k’awꞈ byah laˇ”-eu meh.—Eˇpeˇsu 4:13.\\nZahˇ dawˬ k’oꞈ dawˬ heu naˇ, mˇ paˬ-ehˇ g’eh-eu jeˬ hawˇ-eu maˬ mˇ paˬ-ehˇ g’eh-eu jeˬ-ahˇ maˆ jawˆ ni ehˇ nehˬ taˬ-euˬ dawˬ pyeuꞈ meh.\\nJaˇliꞈ zahˇ heu naˇ, gaˇ kahˇ dahˇ-eu jeˬ, maˬ ngeuˇ naˇ zahˇ dawˬ k’oꞈ dawˬ-euˬ naˇ k’ah paw jaˆ-eu jeˬ pyeuꞈ meh. Aˬ dui zahˇ dawˬ k’oꞈ dawˬ-euˬ naˇ k’ah jaˆ-eu Jaˇliꞈ zahˇ-ahˇ siˬ nya laˇ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ jeˬ miˇ neh zahˇ dawˬ biꞈ-euˬ nga lehˇ g’oˆ shaw laˇ-eu meh. Nyaˆ taˬ tiˬ jeˬ lehˇ paˇ ya ehˇ naˇ, aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ-euˬ nui noeˬ-ahˇ leh jeh-awˇ g’oˆ shaw gaˇ ehˇ-eu meh","num_words":3053,"character_repetition_ratio":0.102,"word_repetition_ratio":0.008,"special_characters_ratio":0.278,"stopwords_ratio":0.285,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":-1} +{"url":"","collection":"madlad400","source":"CC 20220801","original_code":"ahk","text":"Dawˬ caˇ 37—Yeˬhawˇbaˬ-euˬ gaˇ nui ma g’awˇ mawˇ dawˬ tawˆ luꞈ mˇ | Ka li zaˬ-euˬ dawˬ caˇ\\nREAD IN Acholi Afrikaans Akha Albanian Altai American Sign Language Amharic Arabic Armenian Aukan Aymara Azerbaijani Azerbaijani (Cyrillic) Baoule Bassa (Cameroon) Batak (Karo) Batak (Simalungun) Batak (Toba) Belize Kriol Biak Bicol Bislama Boulou Bulgarian Cambodian Catalan Cebuano Chichewa Chin (Hakha) Chinese Cantonese (Simplified) Chinese Cantonese (Traditional) Chinese Mandarin (Simplified) Chinese Mandarin (Traditional) Chitonga Chitonga (Malawi) Chitumbuka Chiyao Chokwe Chol Chopi Chuvash Cibemba Cinyanja Croatian Damara Dangme Danish Dayak Ngaju Douala Drehu Dutch Edo Efik English Esan Estonian Ewe Faroese Fijian Finnish Fon French Fulfulde (Cameroon) Ga Georgian German Ghomálá’ Gokana Greek Guarani Gun Haitian Creole Hausa Herero Hiligaynon Hindi Hiri Motu Hungarian Iban Ibinda Icelandic Igbo Iloko Indonesian Isoko Italian Japanese Javanese Kabiye Kabuverdianu Kachin Karen (S'gaw) Kazakh Khana Kikamba Kikaonde Kikongo Kikuyu Kiluba Kimbundu Kinyarwanda Kirghiz Kiribati Kirundi Kisi Kisonge Kongo Korean Kosraean Krio Kurdish Kurmanji (Caucasus) Kwangali Kwanyama Lahu Laotian Latvian Lhukonzo Lingala Lithuanian Lomwe Luganda Lunda Luo Luvale Macedonian Macua Malagasy Malay Malayalam Maltese Mam Mambwe-Lungu Mapudungun Marshallese Mauritian Creole Maya Mazatec (Huautla) Medumba Mingrelian Mixe (North Central) Mixtec (Guerrero) Moore Myanmar Nahuatl (Central) Nahuatl (Guerrero) Nahuatl (Huasteca) Nahuatl (Northern Puebla) Ndau Ndebele Ndebele (Zimbabwe) Nepali Ngabere Ngangela Ngiemboon Nias Nigerian Pidgin Norwegian Nyaneka Nyungwe Nzema Oromo Ossetian Otetela Palauan Pangasinan Papiamento (Curaçao) Persian Pidgin (Cameroon) Pidgin (West Africa) Polish Ponapean Portuguese Portuguese (Portugal) Quechua (Ancash) Quechua (Ayacucho) Quechua (Bolivia) Quechua (Cuzco) Quichua (Chimborazo) Quichua (Imbabura) Quichua (Pastaza) Rarotongan Romanian Ronga Runyankore Russian Samoan Sangir Sango Saramaccan Sena Sepedi Serbian (Cyrillic) Serbian (Roman) Sesotho (Lesotho) Sesotho (South Africa) Setswana Seychelles Creole Shona Sidama Silozi Sinhala Slovenian Solomon Islands Pidgin Spanish Sranantongo Sunda Swahili Swedish Tagalog Tahitian Tarascan Tatar Telugu Tetun Dili Thai Tigrinya Tiv Tojolabal Tok Pisin Totonac Tshiluba Tshwa Tsonga Turkish Tuvaluan Twi Ukrainian Umbundu Urhobo Uruund Venda Vietnamese Wallisian Wayuunaiki Welsh Wolaita Xhosa Yapese Yoruba Zapotec (Isthmus) Zulu\\nDawˬ caˇ 37\\nYeˬhawˇbaˬ-euˬ gaˇ nui ma g’awˇ mawˇ dawˬ tawˆ luꞈ mˇ\\n1. Yawˬ jeˬ na-ahˇ uˆ lahˇ Yeˬhawˇbaˬ.\\nNawˇ tiˬ g’aˬ ahˇ tehꞈ-ehˇ gaˬ-awˇ caw teh ma.\\nUˬ duˬ tahˬ jeˬ-ahˇ nawˇ tehꞈ-ehˇ za geuˇ.\\nNgaˬ euˬ Miˬyehˇ nawˬ-euˬ gaˇ myah luꞈ mˇ.\\nZahˇ dawˬ mˇ caw saˇ jaˇ ziꞈ laꞈ k’oeˇ.\\nNawˇ mehˬ eu dawˬ ngaˇ zawˇ ma-ehˇ gaˬ.\\nNgaˬ euˬ nui ma g’awˇ mawˇ dawˬ tawˆ\\nuˬ duˬ tahˬ jeˬ-ahˇ Yeˬhawˇbaˬ za geuˇ.\\n2. Beh taˬ jeˬ Aˬda ahˇ ciˬ huiˬ.\\nAˬ guiˇ ba la nawˬ-euˬ yaw shehꞈ tsaꞈ gaˬ.\\nSaˇ jaˇ bi ziꞈ laꞈ teu deuˬ loꞈ-ehˇ.\\nNawˬ euˬ tsawˇ myahˇ leh jeh-awˇ ngaˇ tsaꞈ gaˬ.\\nGaˇ heu mˇ ma ngaˬ-euˬ dehꞈ ziˇ lawˇ ma.\\nEhˇ taˬ gaˇ ngaˇ mˇ keuˆ nya ni.\\n(Mehˬ. 6:15; Ceuˬ. 40:8; 113:1-3; Tsoˆ. 5:4; Yoˇ 4:34-ahˇ haw.)\\nYeˬhawˇbaˬ-euˬ gaˇ nui ma g’awˇ mawˇ dawˬ tawˆ luꞈ mˇ (Dawˬ caˇ 37)","num_words":447,"character_repetition_ratio":0.058,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.192,"stopwords_ratio":0.038,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.144,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":-1} +{"url":"","collection":"madlad400","source":"CC 20220801","original_code":"ahk","text":"Ngaˇ iˇ cuꞈ shawˇ gaˇ laˆ tsoeˬ-eu aˬ jeˬ nga? | Dzaw ngeh zmˬ-eu Loꞈ-eu nymˇgoˇ\\nREAD IN Acholi Afrikaans Aja Akha Albanian Altai Alur American Sign Language Amharic Amis Angolan Sign Language Arabic Argentinean Sign Language Armenian Aukan Australian Sign Language Aymara Azerbaijani Azerbaijani (Cyrillic) Baoule Bashkir Bassa (Cameroon) Batak (Karo) Batak (Simalungun) Batak (Toba) Belize Kriol Biak Bicol Bislama Bolivian Sign Language Boulou Brazilian Sign Language British Sign Language Bulgarian Cakchiquel (Western) Cambodian Catalan Cebuano Changana (Mozambique) Chavacano Chichewa Chilean Sign Language Chin (Hakha) Chinese Cantonese (Traditional) Chinese Mandarin (Simplified) Chinese Mandarin (Traditional) Chinese Sign Language Chitonga Chitonga (Malawi) Chitonga (Zimbabwe) Chitumbuka Chiyao Chokwe Chol Chopi Chuabo Chuukese Chuvash Cibemba Cinyanja Colombian Sign Language Croatian Cuban Sign Language Czech Czech Sign Language Damara Dangme Danish Dayak Ngaju Digor Douala Drehu Dutch Ecuadorian Sign Language Edo Efik English Esan Estonian Ewe Fijian Filipino Sign Language Finnish Finnish Sign Language Fon French French Sign Language Ga Garifuna Georgian German German Sign Language Gitonga Greek Greek Sign Language Greenlandic Guadeloupean Creole Guarani Gujarati Gun Haitian Creole Hausa Hebrew Herero Hiligaynon Hindi Hiri Motu Hmong (White) Hungarian Hungarian Sign Language Iban Ibanag Ibinda Icelandic Igbo Iloko Indian Sign Language Indonesian Indonesian Sign Language Isoko Italian Italian Sign Language Japanese Japanese Sign Language Javanese Jula Kabiye Kabuverdianu Kachin Kannada Karen (S'gaw) Kazakh Kazakh (Arabic) Kekchi Kenyan Sign Language Kikamba Kikaonde Kikongo Kikuyu Kiluba Kimbundu Kinyarwanda Kipende Kirghiz Kiribati Kirundi Kisi Kisonge Kongo Korean Korean Sign Language Krio Kurdish Kurmanji Kurdish Kurmanji (Caucasus) Kurdish Kurmanji (Cyrillic) Kwangali Kwanyama Kyangonde Lahu Laotian Latvian Lhukonzo Lingala Lithuanian Lomwe Low German Luganda Lunda Luo Luvale Macedonian Macua Makhuwa-Meetto Malagasy Malawi Sign Language Malay Malayalam Maltese Mam Mambwe-Lungu Mapudungun Marathi Marshallese Mauritian Creole Maya Mazatec (Huautla) Mbunda Mexican Sign Language Mingrelian Mixe (North Central) Mixtec (Guerrero) Mizo Mongolian Moore Motu Mozambican Sign Language Myanmar Nahuatl (Central) Nahuatl (Guerrero) Nahuatl (Huasteca) Nahuatl (Northern Puebla) Navajo Ndau Ndebele Ndebele (Zimbabwe) Ndonga Nepali Ngabere Ngangela Nias Nicaraguan Sign Language Niuean Norwegian Nyaneka Nyungwe Nzema Okpe Oromo Ossetian Otetela Palauan Panamanian Sign Language Pangasinan Papiamento (Curaçao) Paraguayan Sign Language Persian Peruvian Sign Language Pidgin (West Africa) Polish Polish Sign Language Ponapean Portuguese Portuguese (Portugal) Portuguese Sign Language Punjabi Quebec Sign Language Quechua (Ancash) Quechua (Ayacucho) Quechua (Bolivia) Quechua (Cuzco) Quichua (Chimborazo) Quichua (Imbabura) Rarotongan Romanian Romanian Sign Language Romany (Macedonia) Romany (Macedonia) Cyrillic Romany (Serbia) Romany (Southern Greece) Ronga Runyankore Russian Russian Sign Language Rutoro Samoan Sangir Sango Saramaccan Sena Sepedi Sepulana Serbian (Cyrillic) Serbian (Roman) Sesotho (Lesotho) Sesotho (South Africa) Setswana Seychelles Creole Shona Sidama Silozi Sinhala Slovak Slovak Sign Language Slovenian Solomon Islands Pidgin South African Sign Language Spanish Spanish Sign Language Sranantongo Sunda Swahili Swahili (Congo) Swati Swedish Tagalog Tahitian Taiwanese Sign Language Tajiki Tamil Tarascan Tatar Telugu Tetun Dili Thai Thai Sign Language Tigrinya Tiv Tlapanec Tojolabal Tok Pisin Tongan Totonac Tshiluba Tshwa Tsonga Turkish Turkmen Tuvaluan Twi Tzeltal Tzotzil Uighur (Arabic) Uighur (Cyrillic) Ukrainian Umbundu Urdu Urhobo Uruund Uzbek Uzbek (Roman) Venda Vietnamese Wallisian Waray-Waray Wayuunaiki Welsh Wolaita Xhosa Yapese Yoruba Zambian Sign Language Zande Zapotec (Isthmus) Zimbabwe Sign Language Zulu\\nDzaw-eu gaˇ kawˆ 10\\n“Piˇliˇpuˆ aˬ yawꞈ nyaꞈ iˇ cuꞈ-ahˇ uˇ-iˇ-awˇ, Piˇliˇpuˆ neh iˇ cuꞈ shawˇ nehˬ-euˬ meh.”—G’aˬk’ehˇ 8:38.\\nDawˬ caˇ 52 Ka li zaˬ a nehˬ-eu jeˬ\\n1. Aˬdaˬ hawˇ-eu Eˇbaˆ aˬ jeˬ jeˇ ya smˇ iˇ-awˇ aˬ jeˬ keuˆ le-euˬ nga?\\nNawˇ shaˇ noeˬ ngeh, aˬ jeˬ muiˬ-eu hawˇ-eu maˬ muiˬ-eu gaˇ kawˆ-ahˇ, aˬ suˇ g’aˬ ehˇ tsehˆ-eu tsaˬ nga? Aˬdaˬ hawˇ-eu Eˇbaˆ yaw muiˬ yaw doeˇ tseˇ paˆ nya-eu zaˬ siˬ tsawˇ gahˇ biꞈ-eu aˇ bawˇ k’oeˇ bawˇ-euˬ aˇ siˬ pyaˆ dzaˬ-eu heu naˇ, aˬ yawꞈ nyaꞈ Yeˬhawˇbaˬ hawˇ-eu aˬ yawꞈ-euˬ zahˇ dawˬ-ahˇ nui ma maˬ taˬ-eu lehˇ mˇ doˆ laꞈ-eu jeˬ pyeuꞈ meh. Aˬ yawꞈ nyaꞈ aˬ jeˬ muiˬ-eu hawˇ-eu maˬ muiˬ-eu yawˬ ha naꞈ-i noeˬ tsehˆ ma lehˇ tseˇ-euˬ meh. (Aˇdahˬbeh-eu 3:22) Ehˇ k’awꞈ haw sheˇ, aˬ yawꞈ nyaꞈ aˬ jeˬ jeˇ ya smˇ iˇ-euˬ nga? Aˬ yawꞈ nyaꞈ Yeˬhawˇbaˬ nehˬ-ehˇ cawˬ cawˬ-eu jeˬ maˬ paˇ muiˬ ni pyeuꞈ iˇ-awˇ, mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ dehꞈ-eu jeˬ jiˇ maˬ paˇ za-euˬ uˬ taꞈ, oeˬ paˬ oeˬ ma deuˬ-ahˇ jiˇ iˬ baˇ hawˇ-eu shiˇ-eu jeˬ bi keuˆ le-euˬ meh. (Loˇmaˆ 5:12) Aˬ yawꞈ nyaꞈ neh tseˇ-euˬ jeˬ, doeˇ dui dui-eu jeˬ bi keuˆ le-euˬ meh.\\nIˬdiˬyoˇbyaˇ-euˬ yaw huiˬ yaw mahˇ heu g’aˬ, Yeˬsuˇ-ahˇ nui jah ahˇ laˇ ngeh taˆ lehˇ iˇ cuꞈ shawˇ mawꞈ (Aˇ deuˆ 2-3-ahˇ haw)\\n2-3. (a) Yaw huiˬ yaw mahˇ heu g’aˬ aˬ yawꞈ-ahˇ Piˇliˇpuˆ tsaꞈ gaˬ laˇ ngeh, aˬ jeˬ jahˇ-euˬ nga? (b) Aˬ dui iˇ cuꞈ shawˇ naˇ aˬ jeˬ za-eu nga? Aˬ dui aˬ jeˬ-euˬ naˇ haˬ-eu jeˬ-ahˇ ja sawˇ-eu nga?\\n2 Piˇliˇpuˆ Iˬdiˬyoˇbyaˇ-euˬ yaw huiˬ yaw mahˇ tiˬ g’aˬ-ahˇ tsaꞈ gaˬ ngeh, teu g’aˬ naˇ, Aˬdaˬ hawˇ-eu Eˇbaˆ nehˬ-ehˇ beu gaˇ dui dui-eu jeˬ mˇ doˆ laꞈ-euˬ meh. Aˬ yawꞈ Yeˬhawˇbaˬ hawˇ-eu Yeˬsuˇ neh aˬ yawꞈ-euˬ g’aˇ duˬ mˇ-euˬ jeˬ-ahˇ aˇ poeˬ zawˇ-ehˇ taˬ baw-eu miˇ neh, taˆ lehˇ iˇ cuꞈ shawˇ-euˬ meh. (G’aˬk’ehˇ 8:34-38) Aˬ dui yaw huiˬ yaw mahˇ teu g’aˬ loꞈ-ehˇ Miˬyehˇ-ahˇ a nehˬ-awˇ iˇ cuꞈ shawˇ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ hawˇ-eu Yeˬsuˇ neh aˬ dui-euˬ g’aˇ duˬ mˇ-euˬ jeˬ-ahˇ aˇ poeˬ taˬ baw-eu uˬ taꞈ, Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ nui ma taˬ-awˇ, aˬ yawꞈ tehꞈ-ehˇ aˬ jeˬ muiˬ-eu hawˇ-eu maˬ muiˬ-eu ehˇ tsehˆ-eu aˬ kawˬ-aˬ jaˆ meh lehˇ mˇ mawˇ-eu jeˬ pyeuꞈ meh.\\n3 Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ-euˬ gaˇ deuˬ-ahˇ mˇ ngeh za-eu guiˬ lahˬ deuˬ-ahˇ noeˬ mawˇ luꞈ-uˇ. Za-eu guiˬ lahˬ tiˬ jeˬ naˇ, Aˬdaˬ hawˇ-eu Eˇbaˆ neh k’aˇ laˆ cawˆ-euˬ jeˬ za k’oꞈ jiˇ-eu meh. Teu laꞈ k’oeˇ mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ dehꞈ-eu jeˬ jiˇ keuˬ meh. K’oeˇ uˬ taꞈ aˬ dui Yeˬsuˇ-ahˇ jah-eu miˇ neh, Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui-ahˇ iˬ baˇ pyehˬ nehˬ-awˇ, aˬ dui-euˬ siˬ nya-eu nui ma laˆ bahˬ laˇ-eu jeˬ maˬ paˇ bi jaˆ-eu meh. (Maꞈtehˬ 20:28; G’aˬk’ehˇ 10:43) K’oeˇ naˇ aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ-euˬ gaˇ mˇ zaˬ deuˬ-euˬ nymˇ jiˇ laꞈ k’oeˇ-euˬ tiˬ g’aˬ pyeuꞈ laˇ-awˇ, mehˬ hu paw jaˆ luꞈ-eu muiˬ dui dui-eu jeˬ jiˇ za-eu meh. (Yoˇhaˬ 10:14-16; Loˇmaˆ 8:20, 21) Teu naˆ ni muiˬ-eu jeˬ jaˆ k’awꞈ, Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ siˬ nya-eu tiˬ g’aˬ na-aˬ, yaw huiˬ yaw mahˇ teu g’aˬ-ahˇ maˬ dzaw geuꞈ-a. Aˬ yawꞈ maꞈ-ahˇ iˇ cuꞈ maˬ bi shawˇ ni laˆ tsoeˬ-eu aˬ jeˬ nga? Aˬ yawꞈ maꞈ teu-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ g’aˬ leˇ nya-eu nga?\\nTiˬ g’aˬ na iˇ cuꞈ maˬ shawˇ-eu heu naˇ aˬ jeˬ baˬ da neh nga?\\nTiˬ g’aˬ na-ahˇ iˇ cuꞈ maˬ bi shawˇ ni laˆ tsoeˬ-eu aˬ jeˬ nga?\\nMaˬ jahˇ nya gaˇ guˆ-eu (Aˇ deuˆ 4-5-ahˇ haw) *\\n4-5. Eˇbeˬ-leˬ hawˇ-eu Hehˇnaˬ-ahˇ iˇ cuꞈ maˬ bi shawˇ-eu heu naˇ, aˬ jeˬ baˬ da neh nga?\\n4 Maˬ jahˇ nya gaˇ guˆ-eu miˇ neh. Aˬ li Eˇbeˬ-leˬ-euˬ aˬ da aˬ ma naˇ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ Saˇ kiˇ pyeuꞈ meh. Aˬ da g’aˬ naˇ muiˬ-eu aˬ da pyeuꞈ-eu uˬ taꞈ, gaˇ mˇ-eu bym dui dui-eu sheuˬ g’eh-eu g’aˬ pyeuꞈ-eu lehˇ jiˇ yawˬ g’aˬ na luꞈ siˬ nya meh. Ehˇ k’awꞈ Eˇbeˬ-leˬ iˇ cuꞈ maˬ shawˇ-a siˬ, aˬ jeˬ-euˬ baˬ da neh nga? Aˬ yawꞈ “Ngaˬ-ahˇ ngaˬ da loꞈ-ehˇ maˬ mˇ keuˆ nya-a lehˇ noeˬ nya” lehˇ ehˇ-eu meh. Aˬ yawꞈ mehˬ hu paw aˬ yawꞈ-ahˇ doˇ-eu gaˇ deuˬ-ahˇ, maˬ mˇ nya gaˇ guˆ-eu meh. Aˬ yawꞈ “Ngaˬ-ahˇ aˬ cawˬ-euˬ mehˬ shi guiˬ lahˬ ya shaˇ gaˇ hawˇ-eu dawˬ mehˬ ya mehˬ gaˇ maˬ ehˇ, tsaꞈ gaˬ-iˇ gaˇ ya sheuˬ g’eh-eu gaˇ maˬ ehˇ guˆ nya” lehˇ paˇ ehˇ-eu meh.\\n5 18 k’oꞈ k’awˆ laˇ-euˬ aˬ buˇ Hehˇnaˬ jiˇ, yawˬ ha-ahˇ nui jah maˬ ahˇ-eu tiˬ g’aˬ pyeuꞈ meh. Hehˇnaˬ-euˬ aˬ da aˬ ma Yeˬhawˇbaˬ-euˬ Saˇ kiˇ pyeuꞈ k’awꞈ, aˬ yawꞈ naˇ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ-ahˇ dehꞈ caw nya-eu maˬ siˬ lehˇ noeˬ-eu meh. Aˬ yawꞈ aˬ jeˬ miˇ toˆ-ehˇ noeˬ-eu nga? Hehˇnaˬ yawˬ ha-ahˇ yaw doeˇ noeˬ-awˇ, aˇ poeˬ maˬ baw nya lehˇ noeˬ-eu uˬ taꞈ, tiˬ poˆ na nui ma nyiˇ dui dui-awˇ, yawˬ ha-euˬ mawˇ do-ahˇ jiˇ laˆ naˇ-eu meh. Aˬ yawꞈ ehˇ-eu “Ngaˇ aˬ jeˬ jahˇ-euˬ lehˇ tiˬ jawˇ-iˬ tiˬ g’aˬ-ahˇ-iˬ maˬ ehˇ nehˬ haw-aˬ, ngaˬ da ngaˬ ma-ahˇ keuˆ ni. Teu ngeh ngaˬ-ahˇ, ngaˇ yawˬ ha-ahˇ laˆ naˇ-eu miˇ neh, Yeˬhawˇbaˬ ngaˬ-ahˇ maˬ haw mawꞈ-a lehˇ, ngaˬ-ahˇ heu loꞈ-ehˇ noeˬ-eu meh.”\\nCawˬ deuˬ baˬ da neh (Aˇ deuˆ 6-ahˇ haw) *\\n6. Baˬneˇshaˬ iˇ cuꞈ aˬ jeˬ baˬ da neh maˬ shawˇ-eu nga?\\n6 Cawˬ deuˬ baˬ da neh. 22 k’oꞈ k’awˆ laˇ-euˬ Baˬneˇshaˬ “Ngaˇ zawˇ-ehˇ g’oeˇ-eu cawˬ tiˬ g’aˬ jawˇ ma. Nga nyaꞈ cawˬ cawˬ-eu 10 k’oꞈ byah laˇ maˬ” lehˇ ehˇ-eu meh. Baˬneˇshaˬ iˇ cuꞈ shawˇ-eu lehˇ noeˬ taˬ-euˬ meh. Ehˇ k’awˬ aˬ yawꞈ-euˬ cawˬ aˬ yawꞈ iˇ cuꞈ shawˇ gaˇ g’aˬ maˬ biꞈ-eu miˇ neh aˬ yawꞈ nui ma cawˆ-eu meh. Aˬ yawꞈ “Ngaˇ aˬ cawˬ nehˬ-ehˇ yaw k’aˆ-ehˇ maˬ g’oeˇ nya-eu miˇ neh, cawˬ heu g’aˬ nehˬ-ehˇ ya g’awˬ-iˇ naˇ, heu loꞈ-ehˇ g’oeˇ-eu cawˬ maˬ paˇ za meh” lehˇ ehˇ-eu meh.\\nMˇ bahˬ gaˇ guˆ-eu (Aˇ deuˆ 7-ahˇ haw) *\\n7. Meˬkeˇlaˬ aˬ jeˬ-ahˇ guˆ-eu nga, aˬ jeˬ miˇ neh?\\n7 Mˇ bahˬ gaˇ guˆ-eu miˇ neh. Meˬkeˇlaˬ aˬ yawꞈ-euˬ aˇ doˆ bi teh doˆ ngeh, 5 k’oꞈ byah laˇ-euˬ tehꞈ-a siˬ. Aˬ yawꞈ huiˬ laˇ ngeh, aˬ yawꞈ-euˬ aˇ doˆ neh mˇ-euˬ teu naˇ, aˬ da aˬ ma deuˬ-euˬ nui ma-ahˇ aˇ naˆ ni laˆ cawˆ-euˬ lehˇ ya siˬ-euˬ meh. Aˬ yawꞈ “Ngaˇ iˇ cuꞈ shawˇ g’aˬ-awˇ maˬ yehˆ maˇ yehˆ-ehˇ paˇ mˇ bahˬ-awˇ bi teh doˆ naˇ, ngaˬ da ngaˬ ma-ahˇ teu naˆ maˬ tseˇ nui ma paˇ laˆ cawˆ gaˇ guˆ nya” lehˇ ehˇ-eu meh.\\nLaˆ tsoeˬ laˇ gaˇ guˆ-eu (Aˇ deuˆ 8-ahˇ haw) *\\n8. Maiˇ-suiꞈ aˬ jeˬ-ahˇ guˆ-eu nga?\\n8 Laˆ tsoeˬ laˇ gaˇ guˆ-eu miˇ neh. Maiˇ-suiꞈ lehˇ kuˇ-eu aˬ li zaˬ guˬ tiˬ g’aˬ, Saˇ kiˇ pyeuꞈ-eu aˬ da hawˇ-eu aˬ ma ma nyiˇ nehˬ-ehˇ jawˇ-eu meh. Ehˇ k’awꞈ aˬ yawꞈ-euˬ aˬ ma maˇ diˇ g’aˬ naˇ Saˇ kiˇ maˬ ngeuˇ-a. Aˬ yawꞈ ehˇ-eu “Ngaˇ ngaˬ ma nehˬ-ehˇ 18 k’oꞈ jawˇ laꞈ-euˬ ma. Ngaˇ iˇ cuꞈ shawˇ de lehˇ ngaˬ ma-ahˇ maˬ ehˇ nehˬ peuˬ nya. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ ngaˬ da Saˇ kiˇ pyeuꞈ laˇ ngeh, ngaˬ ma aˬ joˆ-ehˇ jahˇ-euˬ lehˇ mawˇ haw-euˬ miˇ neh, ngaˬ-ahˇ ngaˬ ma laˆ tsoeˬ laˇ gaˇ guˆ nya.”\\nAˬ dui aˬ joˆ-ehˇ g’aˬ leˇ nya-eu nga?\\n9. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui-ahˇ aˇ naˆ ni gaˬ-awˇ aˇ naˆ ni oˇ oꞈ-eu gaˇ kawˆ-ahˇ ya siˬ ngeh, nawˬ-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ g’eh laˇ-eu nga?\\n9 Aˬdaˬ hawˇ-eu Eˇbaˆ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ gaˇ maˬ mˇ-eu lehˇ tseˇ-euˬ meh. Teu naˇ aˬ yawꞈ nyaꞈ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ yaw k’aˆ-ehˇ maˬ gaˬ-eu miˇ neh meh. Toˆ-ehˇ k’awꞈ Miˬyehˇ aˬ yawꞈ nyaꞈ-ahˇ zaˬ bi baw-awˇ, aˬ joˆ-ehˇ cu-eu lehˇ bi noeˬ tsehˆ-eu g’aˇ duˬ, g’awˬ myahˇ ni bi dehꞈ-eu meh. Aˬdaˬ hawˇ-eu Eˇbaˆ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ maˬ g’oe-eu lehˇ noeˬ tsehˆ-euˬ jeˬ teu-ahˇ neh pyeuꞈ laˇ-euˬ jeˬ-ahˇ haw ngeh, toˆ-ehˇ tseˇ-euˬ teu naˇ, laiꞈ dui dui-eu jeˬ pyeuꞈ-eu lehˇ aˬ dui mawˇ laˇ-eu meh. Aˬ yawꞈ-euˬ aˬ li aˬ yuiꞈ g’aˬ, tiˬ jeˬ-iˬ iˬ baˇ maˬ ahˇ-eu aˬ nyiˇ g’aˬ-ahˇ sehꞈ-awˇ, myahˇ laˇ ngeh miˇ tsaˬ k’oeˇ taˆ yaw haiˬ yaw doeˇ jeˬ hawˇ-eu yawˬ ha-euˬ g’aˇ duˬ tehꞈ-ehˇ shaˇ noeˬ-eu jeˬ tehꞈ-ehˇ byah laˇ-euˬ meh. (Aˇdahˬbeh-eu 4:8; 6:11-13) Ehˇ k’awꞈ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ-euˬ gaˇ mˇ mawꞈ-eu Aˬdaˬ hawˇ-eu Eˇbaˆ-euˬ oeˬ paˬ oeˬ ma deuˬ-ahˇ caw ba-eu g’aˇ duˬ gaˇ ma tiˬ kahˇ shaˇ dahˇ nehˬ taˬ-euˬ meh. (Yoˇhaˬ 6:38-40, 57, 58) Nawˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui-ahˇ aˇ naˆ ni gaˬ-awˇ aˇ naˆ ni oˇ oꞈ-eu gaˇ kawˆ-ahˇ ya siˬ naˇ, aˬ yawꞈ-ahˇ gaˬ dzehˬ laˇ-awˇ, Aˬda hawˇ-eu Eˇbaˆ loꞈ-ehˇ maˬ mˇ mawꞈ-eu uˬ taꞈ, nawˬ-euˬ dehꞈ ziˇ k’awꞈ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ a nehˬ mawꞈ laˇ-eu meh.\\nNawˇ teu-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ g’aˬ leˇ nya-eu nga? (Aˇ deuˆ 9-10-ahˇ haw) *\\n10. Ja ceuˬ 19:7-ahˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ-eu heu naˇ, nawˬ-ahˇ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ gaˇ mˇ nya ni aˬ joˆ-ehˇ caw ba nehˬ-eu nga?\\n10 Yeˬhawˇbaˬ-euˬ gaˇ kawˆ-ahˇ dzaw daˆ leꞈ. Nawˇ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ gaˇ kawˆ-ahˇ dzaw daˆ leꞈ naˇ, aˬ yawꞈ neh biꞈ-euˬ gaˇ-ahˇ mˇ byah nya ngaˇ-aˇ lehˇ jah ziꞈ laˇ-eu meh. Aˇ deuˆ oeˬ-ahˇ ehˇ taˬ-euˬ Eˇbeˬ-leˬ “Ngaˬ-ahˇ Ja ceuˬ 19:7 laꞈ k’oeˇ-euˬ saˇ jaˇ dawˬ-ahˇ gui-awˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ ngeh, jah ziꞈ dzehˬ laˇ nyaꞈ” lehˇ ehˇ-eu meh. (Ja ceuˬ 19:7-ahˇ gui.) Eˇbeˬ-leˬ Yeˬhawˇbaˬ dawˬ heu dawˬ-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ bi pyeuꞈ laˇ-euˬ gaˇ kawˆ-ahˇ ya mawˇ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ gaˬ dzehˬ laˇ-euˬ meh. Nui gaˬ heu naˇ aˬ dui-ahˇ bi jah ziꞈ laꞈ-eu uˬ taꞈ, aˬ myah luꞈ Yeˬhawˇbaˬ hawˇ-eu aˬ yawꞈ pyeuꞈ mawꞈ-eu jeˬ-ahˇ, haw tsoˆ taˬ ni jiˇ caw ba nehˬ-eu meh. Aˇ deuˆ ngaˬ-ahˇ ehˇ taˬ-euˬ Hehˇnaˬ jiˇ “Ngaˇ yawˬ haˇ yawˬ ha Jaˇliꞈ gui-awˇ pyehˆ tseˇ-eu miˇ neh, yawˬ ha-ahˇ laˆ naˇ-eu heu naˇ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ laˆ naˇ luꞈ nga lehˇ noeˬ nya laˇ nyaꞈ” lehˇ ehˇ-eu meh. (1 Beˬtuˆluˆ 5:7) Hehˇnaˬ ‘Miˬyehˇ-euˬ dawˬ-ahˇ aˬ myah luꞈ naˇ haˬ geuꞈ-eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ laˇ-euˬ meh.’ (Yaˬkoˆ 1:22) Teu miˇ neh aˬ yawꞈ ehˇ-eu, “Yeˬhawˇbaˬ-euˬ dawˬ naˇ haˬ-eu heu naˇ, ngaˬ-ahˇ aˇ naˆ ni muiˬ-eu lehˇ ya mawˇ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ gaˬ dzehˬ laˇ nyaꞈ. Nymˬ-mˇ ngaˇ caw ba-eu jeˬ k’aˇ loˬ ngeh, Miˬyehˇ aˬ myah luꞈ sheuˬ g’eh nehˬ laꞈ meh lehˇ jah ziꞈ laˇ miˬ-aˇ.” Hehˇnaˬ yawˬ ha-ahˇ laˆ naˇ mawꞈ-eu nui noeˬ teu-ahˇ deuˆ g’aˬ nya-euˬ uˬ taꞈ, Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ a nehˬ-awˇ iˇ cuꞈ shawˇ-euˬ meh.\\n(Aˇ deuˆ 11-ahˇ haw) *\\n11. Baˬneˇshaˬ muiˬ-eu cawˬ aˬ joˆ-ehˇ poˆ nya-euˬ nga? Aˬ dui teu gaˇ neh aˬ jeˬ dzaw geuꞈ nya-eu nga?\\n11 Cawˬ yaw muiˬ muiˬ-ehˇ tseˇ. Aˇ deuˆ koꞈ-ahˇ ehˇ taˬ-euˬ Baˬneˇshaˬ aˬ yawꞈ-euˬ cawˬ teu g’aˬ aˬ yawꞈ-ahˇ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ gaˇ-ahˇ maˬ bi mˇ ni laˆ tsoeˬ luꞈ nga lehˇ ya siˬ ngeh, teu g’aˬ nehˬ-ehˇ cawˬ maˬ paˇ cawˬ-euˬ uˬ taꞈ, aˇ muˇ laꞈ k’oeˇ cawˬ yaw shuiꞈ poˆ laˇ-euˬ meh. Aˬ yawꞈ Noˇaˬ pehˬ-euˬ gaˇ kawˆ aˬ yawꞈ-ahˇ caw ba nehˬ-euˬ meh lehˇ ehˇ-awˇ, “Noˇaˬ saˇ ka-ahˇ-euˬ tsawˇ haˬ deuˬ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ maˬ gaˬ k’awꞈ, Noˇaˬ pehˬ naˇ tiˬ g’aˬ tiˇ g’aˬ caw dehˬ caw toˆ mˇ-eu meh” lehˇ jiˇ paˇ ehˇ-eu meh. Baˬneˇshaˬ iˇ cuꞈ shawˇ g’aˬ-awˇ huˬ mehˬ mehˬ-eu g’aˬ ya geuꞈ ngeh, “Huˬ mehˬ mehˬ-eu g’aˬ geuꞈ-eu heu naˇ, ngaˬ-ahˇ muiˬ-eu cawˬ g’awˬ mya ni bi baw laˇ-awˇ, ngaˬ-euˬ aˇ muˇ laꞈ k’oeˇ-euˬ deuˬ nehˬ-ehˇ tehꞈ-ehˇ maˬ ngeuˇ-eu, nui gaˇ-euˬ mehˇ nmˇ deuˬ nehˬ-ehˇ jiˇ bi cawˬ laꞈ-eu meh” lehˇ ehˇ-eu meh. Nawˇ k’awꞈ ni Yeˬhawˇbaˬ-euˬ gaˇ-ahˇ k’aˇ g’eh nya gaˇ neh leh jeh-awˇ mˇ-eu laꞈ k’oeˇ, muiˬ-eu cawˬ poˆ mawˇ nya meh.—Maꞈtehˬ 24:14.\\n(Aˇ deuˆ 12-15-ahˇ haw) *\\n12. Aˬdaˬ hawˇ-eu Eˇbaˆ aˬ joˆ-ehˇ g’eh-eu guˆ-eu jeˬ maˬ ahˇ-eu nga, teu baˬ da neh aˬ jeˬ pyeuꞈ laˇ-euˬ nga?\\n12 Ngeuˇ-eu paw guˆ. Tiˬ jeˬ na-ahˇ guˆ-eu teu jiˇ ni yaw muiˬ meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, Yeˬhawˇbaˬ-euˬ nui ma laˆ cawˆ gaˇ guˆ-eu. (Ja ceuˬ 111:10) Aˬdaˬ hawˇ-eu Eˇbaˆ teu loꞈ-ehˇ guˆ-eu jeˬ teu ahˇ law nmˇ-aˬ, Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ maˬ puiˬ-eu paˬ. Ehˇ k’awꞈ aˬ yawꞈ nyaꞈ puiˬ-euˬ miˇ neh, maˬ ngeuˇ-eu paw-ehˇ noeˬ siˬ noeˬ mawˇ nya laˇ-awˇ, iˬ baˇ zaˬ pyeuꞈ-iˇ miˬ-aˇ lehˇ noeˬ siˬ leˇ-euˬ uˬ taꞈ, aˬ yawꞈ nyaꞈ yawˬ ha-euˬ oeˬ paˬ oeˬ ma deuˬ-ahˇ iˬ baˇ hawˇ-eu shiˇ-eu jeˬ ya biꞈ nehˬ yaꞈ-euˬ meh. Aˬ yawꞈ nyaꞈ noeˬ siˬ noeˬ mawˇ nya laˇ-euˬ miˇ neh, yawˬ ha moeˬ tsoeˬ maˬ dm luꞈ-eu gaˇ kawˆ haw mawˇ-awˇ, shaꞈ dawˇ-eu miˇ neh tiˬ jeˬ paˬ neh dehˬ kaˬ-euˬ meh.—Aˇdahˬbeh-eu 3:7, 21.\\n13-14. (a) 1 Beˬtuˆluˆ 3:21-ahˇ ehˇ taˬ-euˬ loꞈ-ehˇ, aˬ dui aˬ jeˬ miˇ neh shiˇ-eu jeˬ-ahˇ aˇ dzehˬ dzeuˇ ni maˬ ya guˆ-eu nga? (b) Aˬ dui aˬ jeˬ miˇ neh Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ ya gaˬ-eu nga?\\n13 Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ-euˬ nui ma laˆ cawˆ gaˇ guˆ paˬ-ehˇ g’eh k’awꞈ, aˬ dui shiˇ gaˇ aˇ dzehˬ dzeuˇ ni maˬ ya guˆ-a. Miˬyehˇ aˬ dui-ahˇ mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ dehꞈ-eu jeˬ za ni caw ba nehˬ nya-eu meh. Aˬ dui mˇ bahˬ-euˬ k’awꞈ iˬ baˇ noeˬ poˆ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui-ahˇ iˬ baˇ pyehˬ nehˬ-eu meh. Aˬ dui aˬ yawꞈ-euˬ Zaˬmaˇ Yeˬsuˇ neh lawˇ nehˬ le-euˬ jeˬ-ahˇ jah ngeh tiˬ jawˇ, Miˬyehˇ iˬ baˇ pyehˬ nehˬ-eu meh. Aˬ dui jah-eu lehˇ mˇ mawˇ-eu aˇ yeˇ k’aˇ huiˬ-eu tiˬ jeˬ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ a nehˬ-awˇ iˇ cuꞈ shawˇ-eu heu meh.—1 Beˬtuˆluˆ 3:21-ahˇ gui.\\n14 Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ gaˬ-eu heu naˇ g’awˬ mya jeˬ baˬ da neh ma. Aˬ yawꞈ aˬ dui-ahˇ guiˬ lahˬ g’awˬ mya jeˬ biꞈ-eu miˇ neh tehꞈ maˬ ngeuˇ. Aˬ yawꞈ aˬ dui-ahˇ maˇ maˇ ni g’eh-eu aˬ yawꞈ-euˬ gaˇ kawˆ hawˇ-eu aˬ yawꞈ neh noeˬ taˬ-euˬ jeˬ-ahˇ jiˇ mehˬ nehˬ laꞈ-eu miˇ neh ma. (Yoˇhaˬ 8:31, 32) Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui-ahˇ bi sheuˬ g’eh-awˇ bi caw ba-eu g’aˇ duˬ Ka li zaˬ aˇ muˇ biꞈ nehˬ taˬ-euˬ meh. Aˬ yawꞈ nymˬ-mˇ aˬ dui ya tahˬ puˬ luꞈ-eu shaˬ zahˬ-ahˇ kamˬ coeˇ oˇ coeˇ nya ni caw ba nehˬ-awˇ, mehˬ hu paw mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ dehꞈ-eu noeˬ tmˬ-eu jeˬ jiˇ biꞈ nehˬ laꞈ-euˬ meh. (Ja ceuˬ 68:19; Pah mehˬ-eu 21:3, 4) Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui-ahˇ aˇ naˆ ni gaˬ-awˇ, aˬ dui-euˬ g’aˇ duˬ aˇ naˆ ni mˇ nehˬ-euˬ nga lehˇ yaw muiˬ-ehˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ ngeh, aˬ dui aˬ yawꞈ-ahˇ gaˬ dui dui laˇ-awˇ, aˬ dui aˬ yawꞈ-ahˇ gaˬ naˇ, aˬ yawꞈ nui ma cawˆ gaˇ ngeuˇ-eu paw jeˬ-ehˇ guˆ-eu meh.\\n15. Meˬkeˇlaˬ mˇ bahˬ gaˇ guˆ-eu nui ma-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ deuˆ g’aˬ-euˬ nga?\\n15 Aˇ deuˆ shiꞈ-ahˇ ehˇ taˬ-euˬ Meˬkeˇlaˬ, aˬ yawꞈ Yeˬhawˇbaˬ iˬ baˇ pyehˬ nehˬ mawꞈ-eu Miˬyehˇ pyeuꞈ-eu lehˇ ya siˬ ngeh, mˇ bahˬ gaˇ guˆ-eu nui ma-ahˇ deuˆ g’aˬ nya-euˬ meh. Aˬ yawꞈ “Aˬ dui yawˬ g’aˬ na luꞈ maˬ byah kuꞈ-eu miˇ neh mˇ bahˬ nya meh lehˇ ngaˇ siˬ nya-eu uˬ taꞈ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui-ahˇ gaˬ-awˇ, Yeˬsuˇ-euˬ ka k’oꞈ-eu jeˬ baˬ da neh iˬ baˇ pyehˬ nehˬ meh lehˇ ngaˇ maˇ jawˆ ni ya siˬ duˬ-euˬ ma” lehˇ ehˇ-eu meh. Aˬ yawꞈ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ gaˬ-eu miˇ neh, a nehˬ-awˇ iˇ cuꞈ shawˇ-euˬ meh.\\n(Aˇ deuˆ 16-ahˇ haw) *\\n16. Laˆ tsoeˬ laˇ gaˇ guˆ-eu jeˬ-ahˇ g’aˬ leˇ ni Maiˇ-suiꞈ-ahˇ caw ba nehˬ-euˬ aˬ jeˬ nga?\\n16 Iˇ cuꞈ shawˇ gaˇ aˬ yawꞈ-euˬ aˬ ma nui ma maˬ tsaˬ gaˇ guˆ-eu Maiˇ-suiꞈ, aˇ maꞈ-ahˇ sheuˬ g’eh-eu tiˬ g’aˬ neh bi caw ba-euˬ meh. Aˬ yawꞈ “Aˇ maꞈ-ahˇ sheuˬ g’eh-eu teu g’aˬ-euˬ aˬ ma k’awꞈ, Saˇ kiˇ maˬ ngeuˇ-a. Sheuˬ g’eh-eu g’aˬ, ngaˇ ngaˬ ma-ahˇ iˇ cuꞈ shawˇ-eu heu naˇ aˬ da ka tiˇ-eu miˇ neh maˬ ngeuˇ, yawˬ haˇ yawˬ ha noeˬ tsehˆ-euˬ ma lehˇ ngaˬ ma-ahˇ g’oˆ shaw leˇ ni aˬ joˆ-ehˇ ya ngehˬ nehˬ-eu lehˇ mehˬ nehˬ laꞈ-euˬ meh” lehˇ ehˇ-eu meh. Ehˇ k’awꞈ aˬ yawꞈ-euˬ aˬ ma tiˬ jeˬ g’eh neh-iˬ saˇ pawˇ maˬ ga-a. Teu miˇ neh aˬ yawꞈ aˬ ma nehˬ-ehˇ maˬ paˇ jaw ni oe doˆ-euˬ meh. Ehˇ k’awꞈ aˬ yawꞈ iˇ cuꞈ shawˇ nya ni leh jeh luꞈ-a siˬ, aˬ yawꞈ ehˇ-eu “Yeˬhawˇbaˬ ngaˬ-euˬ g’aˇ duˬ aˇ naˆ ni mˇ nehˬ-euˬ lehˇ ya siˬ ngeh, ngaˬ-euˬ nui ma-ahˇ zaw laˇ dui dui nya. Yeˬsuˇ-euˬ ka k’oꞈ-eu jeˬ-ahˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ ngaˬ-ahˇ gaˬ dui dui ngaˇ-aˇ lehˇ ya siˬ-euˬ ma. Teu miˇ neh ngaˇ aˬ yawꞈ-ahˇ a nehˬ-awˇ, iˇ cuꞈ shawˇ-euˬ ma.”\\nNawˬ neh noeˬ tsehˆ-euˬ loꞈ-ehˇ dehꞈ daˆ leꞈ\\nAˬ dui Yeˬhawˇbaˬ neh mˇ nehˬ laꞈ-euˬ jeˬ-ahˇ aˇ poeˬ taˬ baw-eu lehˇ mˇ mawˇ (Aˇ deuˆ 17-ahˇ haw)\\n17. Aˬ dui yawˬ g’aˬ na luꞈ aˬ jeˬ jahˇ nya-eu nga?\\n17 Eˇbaˆ Eˬdeˬ yaˇ kmˇ laꞈ k’oeˇ-euˬ aˇ siˬ-ahˇ pyaˆ dzaˬ ngeh, aˬ yawꞈ-euˬ Aˬda Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ puiˬ-euˬ meh. Aˬdaˬ k’awꞈ Eˇbaˆ loꞈ-ehˇ mˇ caw-eu heu naˇ, Yeˬhawˇbaˬ neh mˇ nehˬ laꞈ-euˬ jeˬ-ahˇ aˇ poeˬ maˬ taˬ baw-eu jeˬ pyeuꞈ meh. Aˬ dui yawˬ g’aˬ na luꞈ aˬ yawꞈ nyaꞈ loꞈ-ehˇ maˬ g’eh-eu lehˇ mˇ mawˇ nya meh. Aˬ dui iˇ cuꞈ shawˇ-eu heu naˇ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ jeˬ tsaˬ-eu hawˇ-eu maˬ tsaˬ-eu zahˇ jahˇ doˆ-eu aˬ kawˬ-aˬ jaˆ meh lehˇ aˬ dui jah-eu gaˇ kawˆ aˬ yawꞈ-ahˇ bi siˬ-eu jeˬ pyeuꞈ-awˇ, aˬ dui aˬ yawꞈ-ahˇ gaˬ-awˇ nui ma taˬ-eu lehˇ mˇ doˆ laꞈ-eu jeˬ jiˇ pyeuꞈ-eu meh.\\n18. Nawˇ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ gaˇ-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ mˇ byah nya-eu nga?\\n18 Aˬ dui iˇ cuꞈ shawˇ g’aˬ ngeh ya tahˬ puˬ-eu shaˬ-eu tiˬ jeˬ naˇ, yawˬ nah naˬ luꞈ yawˬ ha-euˬ nui noeˬ-ahˇ maˬ ngeuˇ-eu, Yeˬhawˇbaˬ-euˬ zahˇ dawˬ-ahˇ ya dehꞈ caw-eu heu meh. Yaw myaˬ lam g’aˬ teu loꞈ-ehˇ jahˇ luꞈ-eu meh. Nawˇ k’awꞈ, Jaˇliꞈ-ahˇ naꞈ suiˇ ni g’oˆ shaw nya laˇ ni leh jeh-awˇ, aˬ myah luꞈ mehˇ nmˇ deuˬ nehˬ-ehˇ cawˬ cawˬ-eu uˬ taꞈ, aˬ cawˬ deuˬ-ahˇ Miˬyehˇ-ahˇ siˬ nya laˇ ni caw ba nehˬ naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ loꞈ-ehˇ pyeuꞈ nya meh. (Heˬbyehˇ 10:24, 25) Nawˇ aˬ jeˬ-euˬ gaˇ kawˆ-ahˇ noeˬ tsehˆ ngeh maˬ kaˬ, Jaˇliꞈ hawˇ-eu aˇ maꞈ aˇ muˇ-ahˇ neh oe-euˬ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ dawˬ mehˬ dawˬ tsoˆ-ahˇ caw teh luꞈ-uˇ. (Iˇsaˬyaˇ 30:21) Toˆ-ehˇ naˇ nawˇ k’aˇ mˇ-eu jeˬ baw le za le tehꞈ-a.—Dawˬdaˬ 16:3, 20.\\n19. Nawˇ aˬ myah luꞈ aˬ jeˬ ya noeˬ taˬ-eu nga, aˬ jeˬ miˇ neh?\\n19 Nawˇ Yeˬhawˇbaˬ neh sheuˬ g’eh nehˬ laꞈ-euˬ jeˬ aˇ naˆ ni gaˇ dahˇ tsoeˬ-eu gaˇ kawˆ-ahˇ aˬ myah luꞈ noeˬ taˬ naˇ, aˬ yawꞈ hawˇ-eu aˬ yawꞈ-euˬ zahˇ dawˬ-ahˇ gaˬ dui dui laˇ-eu meh. Toˆ-ehˇ g’eh naˇ, Saˬdaˬ nawˬ-ahˇ aˬ geu jeˬ lehˇ lawˬ haw laˇ k’awꞈ, nawˇ Miˬyehˇ gaˇ-ahˇ byehˇ ni maˬ jahˇ nya-a. Yaw myaˬ heˇ k’oꞈ dzeuˇ-iˇ-awˇ nawˬ neh iˇ cuꞈ shawˇ-eu lehˇ noeˬ tsehˆ-euˬ gaˇ kawˆ-ahˇ haw k’oꞈ leꞈ ngeh, teu naˇ dehꞈ ziˇ laꞈ k’oeˇ noeˬ tsehˆ muiˬ dui dui-euˬ jeˬ pyeuꞈ ngaˇ lehˇ nawˬ-ahˇ noeˬ laˇ tehꞈ-a.\\nAˬ dui iˇ cuꞈ shawˇ naˇ aˬ jeˬ jeˇ guiˬ lahˬ za-eu nga?\\nTiˬ g’aˬ na aˬ jeˬ-euˬ gaˇ kawˆ-ahˇ ya tahˬ puˬ-eu nga?\\nYeˬhawˇbaˬ-euˬ gaˇ-ahˇ mˇ byah nya ni aˬ dui-ahˇ caw ba nehˬ-eu aˬ jeˬ nga?\\nDawˬ caˇ 28 Yeˬhawˇbaˬ-euˬ cawˬ ya pyeuꞈ\\n^ Yaw zaˬ 5 Aˬ dui ya noeˬ tsehˆ-eu aˇ yeˇ k’aˇ huiˬ-eu jeˬ naˇ, iˇ cuꞈ shawˇ-eu hawˇ-eu maˬ shawˇ-eu heu meh. Gaˇ kawˆ heu noeˬ tsehˆ-eu aˬ jeˬ miˇ neh aˇ yeˇ teu naˆ naˆ-ehˇ huiˬ-eu nga? Heu kawˆ naˇ heu-euˬ dawˬ k’oꞈ-ahˇ biꞈ-awˇ, iˇ cuꞈ shawˇ-eu lehˇ shaˇ noeˬ luꞈ-eu deuˬ-ahˇ, aˬ yawꞈ maꞈ iˇ cuꞈ shawˇ gaˇ laˆ tsoeˬ laˇ-eu jeˬ-ahˇ g’aˬ leˇ ni jiˇ caw ba nehˬ-eu meh.\\n^ Yaw zaˬ 56 Aˇ baˇ-euˬ gaˇ kawˆ: Maˬ jahˇ nya gaˇ guˆ-eu: Zaˬ guˬ tiˬ g’aˬ dawˬ k’oꞈ maˬ biꞈ peuˬ-eu.\\n^ Yaw zaˬ 58 Aˇ baˇ-euˬ gaˇ kawˆ: Cawˬ deuˬ: Saˇ kiˇ pyeuꞈ-eu aˬ buˇ zaˬ guˬ tiˬ g’aˬ maˬ muiˬ-eu cawˬ nehˬ-ehˇ cah-awˇ mehˇ nmˇ deuˬ-ahˇ mawˇ ngeh shaꞈ dawˇ-eu.\\n^ Yaw zaˬ 60 Aˇ baˇ-euˬ gaˇ kawˆ: Mˇ bahˬ gaˇ guˆ-eu: Aˬ buˇ tiˬ g’aˬ aˇ muˇ-ahˇ neh bi teh doˆ-awˇ, iˇ kahˇ-ahˇ neh doˆ iˇ-euˬ aˬ yawꞈ-euˬ aˇ doˆ loꞈ-ehˇ mˇ bahˬ gaˇ guˆ.\\n^ Yaw zaˬ 62 Aˇ baˇ-euˬ gaˇ kawˆ: Laˆ tsoeˬ laˇ gaˇ guˆ-eu: Zaˬ guˬ tiˬ g’aˬ Saˇ kiˇ maˬ ngeuˇ-eu aˬ yawꞈ-euˬ aˬ ma mehˬ shi guiˬ lahˬ maˬ shaˇ peuˬ-eu.\\n^ Yaw zaˬ 64 Aˇ baˇ-euˬ gaˇ kawˆ: Maˬ jahˇ nya gaˇ guˆ-eu: Zaˬ guˬ tiˬ g’aˬ yawˬ haˇ yawˬ ha pyehˆ tseˇ-eu leh jeh laˇ.\\n^ Yaw zaˬ 66 Aˇ baˇ-euˬ gaˇ kawˆ: Cawˬ deuˬ: Saˇ kiˇ pyeuꞈ-eu aˬ buˇ zaˬ guˬ tiˬ g’aˬ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ Saˇ kiˇ ya pyeuꞈ-eu nui k’ahˇ shiˇ.\\n^ Yaw zaˬ 68 Aˇ baˇ-euˬ gaˇ kawˆ: Mˇ bahˬ gaˇ guˆ-eu: Aˬ buˇ tiˬ g’aˬ aˬ yawꞈ nui jah ziꞈ laˇ ni leh jeh-awˇ iˇ cuꞈ shawˇ.\\n^ Yaw zaˬ 70 Aˇ baˇ-euˬ gaˇ kawˆ: Laˆ tsoeˬ laˇ gaˇ guˆ-eu: Zaˬ guˬ tiˬ g’aˬ aˬ yawꞈ-euˬ nui jah Saˇ kiˇ maˬ ngeuˇ-eu aˬ ma-ahˇ ja nehˬ peuˬ laˇ.","num_words":3814,"character_repetition_ratio":0.086,"word_repetition_ratio":0.018,"special_characters_ratio":0.255,"stopwords_ratio":0.249,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":-1} +{"url":"","collection":"madlad400","source":"CC 20220801","original_code":"ahk","text":"Dawˬ caˇ 6—Mˬ Miˬyehˇ-euˬ yaw shehꞈ k’ahˬ sehˇ tsaꞈ gaˬ | Ka li zaˬ-euˬ dawˬ caˇ\\nREAD IN Abkhaz Acholi Afrikaans Akha Albanian Altai American Sign Language Amharic Arabic Armenian Aukan Aymara Azerbaijani Azerbaijani (Cyrillic) Baoule Bassa (Cameroon) Batak (Karo) Batak (Simalungun) Batak (Toba) Belize Kriol Biak Bicol Bislama Boulou Bulgarian Cambodian Catalan Cebuano Chichewa Chin (Hakha) Chinese Cantonese (Simplified) Chinese Cantonese (Traditional) Chinese Mandarin (Simplified) Chinese Mandarin (Traditional) Chitonga Chitonga (Malawi) Chitumbuka Chiyao Chokwe Chol Chopi Chuvash Cibemba Cinyanja Croatian Damara Dangme Danish Dayak Ngaju Douala Drehu Dutch Edo Efik English Estonian Ewe Faroese Fijian Finnish Fon French Fulfulde (Cameroon) Ga Garifuna Georgian German Ghomálá’ Gokana Greek Guarani Gun Haitian Creole Hausa Herero Hiligaynon Hindi Hiri Motu Hungarian Iban Ibinda Icelandic Igbo Iloko Indonesian Isoko Italian Japanese Javanese Kabiye Kabuverdianu Kachin Karen (S'gaw) Kazakh Khana Kikamba Kikaonde Kikongo Kikuyu Kiluba Kimbundu Kinyarwanda Kirghiz Kiribati Kirundi Kisi Kisonge Kongo Korean Kosraean Krio Kurdish Kurmanji (Caucasus) Kwangali Kwanyama Lahu Laotian Latvian Lhukonzo Lingala Lithuanian Lomwe Low German Luganda Lunda Luo Luvale Macedonian Macua Malagasy Malay Malayalam Maltese Mam Mambwe-Lungu Mapudungun Marshallese Mauritian Creole Maya Mazatec (Huautla) Medumba Mingrelian Mixe (North Central) Mixtec (Guerrero) Moore Myanmar Nahuatl (Central) Nahuatl (Guerrero) Nahuatl (Huasteca) Nahuatl (Northern Puebla) Ndau Ndebele Ndebele (Zimbabwe) Nepali Ngabere Ngangela Ngiemboon Nias Nigerian Pidgin Norwegian Nyaneka Nyungwe Nzema Oromo Ossetian Otetela Otomi (Mezquital Valley) Palauan Pangasinan Papiamento (Curaçao) Persian Pidgin (Cameroon) Pidgin (West Africa) Polish Ponapean Portuguese Portuguese (Portugal) Quechua (Ancash) Quechua (Ayacucho) Quechua (Bolivia) Quechua (Cuzco) Quiche Quichua (Chimborazo) Quichua (Imbabura) Rarotongan Romanian Ronga Runyankore Russian Russian Sign Language Samoan Sangir Sango Saramaccan Sena Sepedi Serbian (Cyrillic) Serbian (Roman) Sesotho (Lesotho) Sesotho (South Africa) Setswana Seychelles Creole Shona Sidama Silozi Sinhala Slovenian Solomon Islands Pidgin Spanish Sranantongo Sunda Swahili Swedish Swedish Sign Language Tagalog Tahitian Tarascan Tatar Telugu Tetun Dili Thai Tigrinya Tiv Tojolabal Tok Pisin Totonac Tshiluba Tshwa Tsonga Turkish Tuvaluan Twi Tzotzil Ukrainian Umbundu Urhobo Uruund Venda Vietnamese Wallisian Welsh Wolaita Xhosa Yapese Yoruba Zapotec (Isthmus) Zulu\\nDawˬ caˇ 6\\nMˬ Miˬyehˇ-euˬ yaw shehꞈ k’ahˬ sehˇ tsaꞈ gaˬ\\n(Ja ceuˬ 19)\\n1. Mˬ taˆ haw ngeh Yeˬhawˇbaˬ-euˬ yaw shehꞈ mawˇ laˇ.\\nAˬ dui aˬ yawꞈ laꞈ zaˇ\\nmˬ taˆ bya cehˆ ya mawˇ.\\nYawˬ jawˇ na luꞈ ja ceuˬ jeˬ ahˇ za meh.\\nAˬ yawꞈ baoˬ hawˇ-eu nui gaˬ nui gahˇ\\naˬ guiˇ deuˬ tsaꞈ gaˬ luꞈ.\\n2. Shiˬ keuˇ g’eh laˇ Yeˬhawˇbaˬ zahˇ dawˬ byah kuꞈ.\\nZaˬ guˬ tsawˇ mawˬ deuˬ ahˇ\\nyawꞈ euˬ dawˬ sheuˬ g’eh nehˬ.\\nYawꞈ euˬ zahˇ dawˬ tsaꞈ dui dawˇ dui dui meh.\\nAˬ yawꞈ euˬ dawˬ yaw shawˇ miˇ neh,\\nmehˬ laˇ ahˇ coeˇ oˆ g’eh.\\n3. Yawˬ jawˇ na luꞈ Miˬyehˇ ahˇ guˆ jeˬ yaw muiˬ.\\nYawꞈ dawˬ shuiˇ naˆ maˬ tseˇ\\naˇ poeˬ baw dzehˬ jeˬ pyeuꞈ.\\nMiˬyehˇ zahˇ dawˬ yawꞈ tsawˇ haˬ ahˇ sheuˬ g’eh.\\nCiˬ huiˬ ciˬ mahˇ muiˬ eu tsawˇ myahˇ\\ndui saˇ jaˇ ziꞈ ja ceuˬ.\\n(Ceuˬ. 111:9; 145:5; Pah. 4:11-ahˇ haw.)\\nMˬ Miˬyehˇ-euˬ yaw shehꞈ k’ahˬ sehˇ tsaꞈ gaˬ (Dawˬ caˇ 6)","num_words":471,"character_repetition_ratio":0.051,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.188,"stopwords_ratio":0.057,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.173,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":-1} +{"url":"","collection":"madlad400","source":"CC 20220801","original_code":"ahk","text":"Dawˬ caˇ 53—Tsaꞈ gaˬ-eu g’aˇ duˬ lehˬ hmˬ | Ka li zaˬ-euˬ dawˬ caˇ\\nREAD IN Acholi Afrikaans Akha Albanian Altai American Sign Language Amharic Arabic Armenian Aukan Aymara Azerbaijani Azerbaijani (Cyrillic) Baoule Bashkir Bassa (Cameroon) Batak (Karo) Batak (Simalungun) Batak (Toba) Belize Kriol Biak Bicol Bislama Boulou Bulgarian Cambodian Catalan Cebuano Chichewa Chin (Hakha) Chinese Cantonese (Simplified) Chinese Cantonese (Traditional) Chinese Mandarin (Simplified) Chinese Mandarin (Traditional) Chitonga Chitonga (Malawi) Chitumbuka Chiyao Chokwe Chol Chuvash Cibemba Cinyanja Croatian Damara Dangme Danish Dayak Ngaju Digor Douala Drehu Dutch Edo Efik English Esan Estonian Ewe Fang Faroese Fijian Finnish Fon French Fulfulde (Cameroon) Ga Garifuna Georgian German Ghomálá’ Gokana Greek Greenlandic Guarani Gun Haitian Creole Hausa Herero Hiligaynon Hindi Hiri Motu Hmong (White) Hungarian Iban Ibanag Ibinda Icelandic Igbo Iloko Indonesian Isoko Italian Japanese Javanese Kabiye Kabuverdianu Kachin Karen (S'gaw) Kazakh Khana Kikamba Kikaonde Kikongo Kikuyu Kiluba Kimbundu Kinyarwanda Kirghiz Kiribati Kirundi Kisi Kisonge Kongo Korean Kosraean Krio Kurdish Kurmanji (Caucasus) Kwangali Kwanyama Lahu Laotian Latvian Lhukonzo Lingala Lithuanian Lomwe Luganda Lunda Luo Luvale Macedonian Macua Malagasy Malay Malayalam Maltese Mam Mambwe-Lungu Mapudungun Marshallese Mauritian Creole Maya Mazatec (Huautla) Mingrelian Mixe (North Central) Mixtec (Guerrero) Mizo Moore Myanmar Nahuatl (Central) Nahuatl (Guerrero) Nahuatl (Huasteca) Nahuatl (Northern Puebla) Ndau Ndebele Ndebele (Zimbabwe) Nepali Ngabere Ngangela Ngiemboon Nias Nigerian Pidgin Norwegian Nyaneka Nyungwe Nzema Oromo Ossetian Otetela Palauan Pangasinan Papiamento (Curaçao) Persian Pidgin (Cameroon) Pidgin (West Africa) Polish Ponapean Portuguese Portuguese (Portugal) Quechua (Ancash) Quechua (Ayacucho) Quechua (Bolivia) Quechua (Cuzco) Quichua (Chimborazo) Quichua (Imbabura) Quichua (Pastaza) Quichua (Tena) Rarotongan Romanian Ronga Runyankore Russian Russian Sign Language Samoan Sangir Sango Saramaccan Sena Sepedi Serbian (Cyrillic) Serbian (Roman) Sesotho (Lesotho) Sesotho (South Africa) Setswana Seychelles Creole Shona Shuar Sidama Silozi Sinhala Slovenian Solomon Islands Pidgin Spanish Sranantongo Sunda Swahili Swedish Swedish Sign Language Tagalog Tahitian Tarascan Tatar Telugu Tetun Dili Thai Tigrinya Tiv Tojolabal Tok Pisin Totonac Tshiluba Tshwa Tsonga Turkish Tuvaluan Twi Tzotzil Ukrainian Umbundu Urhobo Uruund Venda Vietnamese Wallisian Welsh Wolaita Xhosa Yapese Yemba Yoruba Zapotec (Isthmus) Zulu\\nDawˬ caˇ 53\\nTsaꞈ gaˬ-eu g’aˇ duˬ lehˬ hmˬ\\n1. Uˬ shawˬ paw\\ndui ya doˆ iˇ,\\nMiˬyehˇ gaˇ mˇ iˇ g’aˇ duˬ.\\nLaꞈ nyiˇ zahˇ tsui g’eh\\nuˬ yehˇ yehˇ le shaw ngaˇ.\\nIˇ kahˇ saˇ lehˆ jawˇ neh yuꞈ k’aˆ naˇ,\\nmuiˬ dzehˬ duˇ.\\nMuiˬ paw shaˇ noeˬ hawˇ neh lehˬ hmˬ deuˇ.\\nGuiˬ lahˬ shaˇ naˇ mˇ nya.\\nAˬ dui nui ma-ahˇ laˆ noeˬ nehˬ laꞈ meh.\\nAˬ dui loˬ jeˬ.\\nYeˬsuˇ ehˇ eu aˬ dui tehꞈ maˬ ngeuˇ,\\nmˬ taˆ g’aˬ k’ehˇ sheuˬ g’eh.\\nAˬ dui gaˇ dzeˇ saˇ jaˇ ziꞈ cawˬ jawˇ,\\nmaˬ coˬ dzeh iˇ.\\n2. Nui saˇ oꞈ\\nkeuˆ laˇ shaw meh.\\nAˬ dui nui ma ahˇ noeˬ taˬ.\\nAˬ dui k’aˇ mˇ jeˬ,\\nYeˬhawˇbaˬ mawˇ luꞈ meh.\\nNui gaˬ ahˇ eu laꞈ k’oeˇ mˇ jeˬ ahˇ,\\nyawꞈ maˬ ngehˇ.\\n(Tsoˆ. 11:4; Tehˬ. 10:5, 7; Luˇ. 10:1; Tiˇ. 2:14-ahˇ haw.)\\nTsaꞈ gaˬ-eu g’aˇ duˬ lehˬ hmˬ (Dawˬ caˇ 53)","num_words":457,"character_repetition_ratio":0.048,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.194,"stopwords_ratio":0.042,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.061,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":-1} +{"url":"","collection":"madlad400","source":"CC 20220801","original_code":"ahk","text":"Dawˬ caˇ 40—Aˬ dui aˬ suˇ g’aˬ-euˬ tsawˇ haˬ pyeuꞈ? | Ka li zaˬ-euˬ dawˬ caˇ\\nREAD IN Abkhaz Acholi Afrikaans Akha Albanian Altai American Sign Language Amharic Arabic Armenian Aukan Aymara Azerbaijani Azerbaijani (Cyrillic) Baoule Bashkir Bassa (Cameroon) Batak (Karo) Batak (Simalungun) Batak (Toba) Belize Kriol Biak Bicol Bislama Boulou Bulgarian Cambodian Catalan Cebuano Chichewa Chin (Hakha) Chinese Cantonese (Simplified) Chinese Cantonese (Traditional) Chinese Mandarin (Simplified) Chinese Mandarin (Traditional) Chitonga Chitonga (Malawi) Chitumbuka Chiyao Chokwe Chol Chopi Chuvash Cibemba Cinyanja Croatian Damara Dangme Danish Dayak Ngaju Douala Drehu Dutch Edo Efik English Esan Estonian Ewe Faroese Fijian Finnish Fon French Fulfulde (Cameroon) Ga Garifuna Georgian German Gokana Greek Guarani Gun Haitian Creole Hausa Herero Hiligaynon Hindi Hiri Motu Hungarian Iban Ibanag Ibinda Icelandic Igbo Iloko Indonesian Isoko Italian Japanese Javanese Kabiye Kachin Karen (S'gaw) Kazakh Khana Kikamba Kikaonde Kikongo Kikuyu Kiluba Kimbundu Kinyarwanda Kirghiz Kiribati Kirundi Kisi Kisonge Kongo Korean Kosraean Krio Kurdish Kurmanji (Caucasus) Kwangali Kwanyama Lahu Laotian Latvian Lhukonzo Lingala Lithuanian Lomwe Low German Luganda Lunda Luo Luvale Macedonian Macua Malagasy Malay Malayalam Maltese Mam Mambwe-Lungu Mapudungun Marshallese Mauritian Creole Maya Mazatec (Huautla) Medumba Mingrelian Mixe (North Central) Mixtec (Guerrero) Mizo Moore Myanmar Nahuatl (Central) Nahuatl (Guerrero) Nahuatl (Huasteca) Nahuatl (Northern Puebla) Ndau Ndebele Ndebele (Zimbabwe) Nepali Ngabere Ngangela Nias Nigerian Pidgin Norwegian Nyaneka Nyungwe Nzema Oromo Ossetian Otetela Palauan Pangasinan Papiamento (Curaçao) Persian Phimbi Pidgin (Cameroon) Pidgin (West Africa) Polish Ponapean Portuguese Portuguese (Portugal) Quechua (Ancash) Quechua (Ayacucho) Quechua (Bolivia) Quechua (Cuzco) Quichua (Chimborazo) Quichua (Imbabura) Quichua (Pastaza) Quichua (Tena) Rarotongan Romanian Ronga Runyankore Russian Russian Sign Language Samoan Sangir Sango Saramaccan Sena Sepedi Serbian (Cyrillic) Serbian (Roman) Sesotho (Lesotho) Sesotho (South Africa) Setswana Seychelles Creole Shona Shuar Sidama Silozi Sinhala Slovenian Solomon Islands Pidgin Spanish Sranantongo Sunda Swahili Swedish Tagalog Tahitian Tarascan Tatar Telugu Tetun Dili Thai Tigrinya Tiv Tojolabal Tok Pisin Tongan Totonac Tshiluba Tshwa Tsonga Turkish Tuvaluan Twi Tzotzil Ukrainian Umbundu Urhobo Uruund Venda Vietnamese Wallisian Wayuunaiki Welsh Wolaita Xhosa Yapese Yoruba Zapotec (Isthmus) Zulu\\nDawˬ caˇ 40\\nAˬ dui aˬ suˇ g’aˬ-euˬ tsawˇ haˬ pyeuꞈ?\\n1. Aˬ suˇ g’aˬ-euˬ tsawˇ haˬ pyeuꞈ?\\nMiˬyehˇ aˬ geu g’aˬ-ahˇ gaˬ le?\\nSuˇ g’aˬ-ahˇ uˬ duˬ tahˬ teu nawˬ Miˬyehˇ.\\nYawꞈ gaˇ mˇ naˇ yawꞈ nawˬ Miˬyehˇ.\\nNyiˬ poeˬ Miˬyehˇ euˬ gaˇ\\ntiˬ kawˆ loꞈ-ehˇ maˬ mˇ g’eh nya.\\nAˬ jeˬ miˇ neh naˇ uˬ duˬ tahˬ eu jeˬ\\nbiˇ paˆ nya jeˬ maˬ ngeuˇ a.\\n2. Aˬ suˇ g’aˬ-euˬ tsawˇ haˬ pyeuꞈ?\\nMiˬyehˇ geu g’aˬ ahˇ gaˬ le?\\nMaˇ diˇ Miˬyehˇ pyeuꞈ tiˬ g’aˬ tehꞈ-ehˇ jawˇ.\\nAˬ geu g’aˬ ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ lehˇ\\nnawˬ ahˇ jaˆ eu tehꞈ meh.\\nMiˇ tsaˬ-ahˇ uˆ lahˇ deuˬ-ahˇ tseˇ laˬ\\nMiˬyehˇ dawˬ naˇ haˬ-awˇ yawꞈ ahˇ tseˇ de la?\\nNui k’ahˇ shiˇ jeˬ ya mˇ meh.\\n3. Aˬ suˇ g’aˬ-euˬ tsawˇ haˬ pyeuꞈ?\\nYeˬhawˇbaˬ dawˬ ngaˇ naˇ haˬ.\\nNgaˬ Da gaˇ mˇ ma ehˇ taˬ euˬ loꞈ-ehˇ.\\nAˇ poeˬ k’aˆ jeˬ neh ngaˬ-ahˇ zeuˇ k’oꞈ.\\nNgaˬ euˬ tiˬ ziˇ yawꞈ gaˇ\\nleh jeh awˇ neh mˇ g’eh ma.\\nAˇ yamˬ dawˬ tawˆ luꞈ nawˬ ahˇ a nehˬ awˇ\\nnawˬ tsawˇ myahˇ tsaꞈ gaˬ iˇ ma.\\n(Shuˆ. 24:15; Ceuˬ. 116:14, 18; 2 Tiˆ. 2:19-ahˇ haw.)\\nAˬ dui aˬ suˇ g’aˬ-euˬ tsawˇ haˬ pyeuꞈ? (Dawˬ caˇ 40)","num_words":502,"character_repetition_ratio":0.066,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.198,"stopwords_ratio":0.098,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.576,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":-1} +{"url":"","collection":"madlad400","source":"CC 20220801","original_code":"ahk","text":"Yeˬsuˇ-ahˇ dzaw geuꞈ-eu laꞈ k’oeˇ nui saˇ oꞈ | Watchtower Study\\nREAD IN Abua Acholi Afrikaans Aja Akha Albanian Altai Alur American Sign Language Amharic Amis Angolan Sign Language Arabic Argentinean Sign Language Armenian Aukan Australian Sign Language Aymara Azerbaijani Azerbaijani (Cyrillic) Baoule Bashkir Bassa (Cameroon) Batak (Karo) Batak (Simalungun) Batak (Toba) Belize Kriol Bengali Biak Bicol Bislama Bolivian Sign Language Boulou Brazilian Sign Language British Sign Language Bulgarian Cakchiquel (Western) Cambodian Catalan Cebuano Changana (Mozambique) Chavacano Chichewa Chin (Hakha) Chinese Cantonese (Traditional) Chinese Mandarin (Simplified) Chinese Mandarin (Traditional) Chinese Sign Language Chitonga Chitonga (Malawi) Chitonga (Zimbabwe) Chitumbuka Chiyao Chokwe Chol Chopi Chuabo Chuukese Chuvash Cibemba Cinyanja Colombian Sign Language Croatian Croatian Sign Language Cuban Sign Language Czech Czech Sign Language Damara Dangme Danish Dayak Ngaju Digor Douala Drehu Dutch Ecuadorian Sign Language Edo Efik English Esan Estonian Ewe Fijian Filipino Sign Language Finnish Finnish Sign Language Fon French French Sign Language Ga Garifuna Georgian German German Sign Language Gitonga Greek Greek Sign Language Greenlandic Guadeloupean Creole Guarani Gujarati Gun Haitian Creole Hausa Hebrew Herero Hiligaynon Hindi Hiri Motu Hmong (White) Hungarian Hungarian Sign Language Ibinda Icelandic Igbo Iloko Indian Sign Language Indonesian Indonesian Sign Language Isoko Italian Italian Sign Language Japanese Japanese Sign Language Javanese Jula Kabiye Kabuverdianu Kachin Kannada Karen (S'gaw) Kazakh Kazakh (Arabic) Kekchi Kikamba Kikaonde Kikongo Kikuyu Kiluba Kimbundu Kinyarwanda Kipende Kirghiz Kiribati Kirundi Kisi Kisonge Kongo Korean Korean Sign Language Krio Kurdish Kurmanji Kurdish Kurmanji (Caucasus) Kurdish Kurmanji (Cyrillic) Kwangali Kwanyama Kyangonde Lahu Laotian Latvian Lenje Lhukonzo Lingala Lithuanian Lomwe Low German Luganda Lunda Luo Luvale Macedonian Macua Makhuwa-Meetto Malagasy Malawi Sign Language Malay Malayalam Maltese Mam Mambwe-Lungu Mapudungun Marathi Marshallese Mauritian Creole Maya Mazatec (Huautla) Mbunda Mexican Sign Language Mingrelian Mixe (North Central) Mixtec (Guerrero) Mizo Mongolian Moore Motu Myanmar Nahuatl (Central) Nahuatl (Guerrero) Nahuatl (Huasteca) Nahuatl (Northern Puebla) Ndau Ndebele Ndebele (Zimbabwe) Ndonga Nepali Ngabere Ngangela Nias Niuean Norwegian Nyaneka Nyungwe Nzema Okpe Oromo Ossetian Otetela Palauan Pangasinan Papiamento (Curaçao) Paraguayan Sign Language Persian Peruvian Sign Language Pidgin (West Africa) Polish Polish Sign Language Ponapean Portuguese Portuguese (Portugal) Punjabi Quebec Sign Language Quechua (Ancash) Quechua (Ayacucho) Quechua (Bolivia) Quechua (Cuzco) Quichua (Chimborazo) Quichua (Imbabura) Rarotongan Romanian Romanian Sign Language Romany (Macedonia) Romany (Macedonia) Cyrillic Romany (Serbia) Romany (Southern Greece) Ronga Runyankore Russian Russian Sign Language Rutoro Samoan Sangir Sango Saramaccan Sena Sepedi Sepulana Serbian (Cyrillic) Serbian (Roman) Sesotho (Lesotho) Sesotho (South Africa) Setswana Seychelles Creole Shona Sidama Silozi Sinhala Slovak Slovak Sign Language Slovenian Solomon Islands Pidgin South African Sign Language Spanish Spanish Sign Language Sranantongo Sunda Swahili Swahili (Congo) Swati Swedish Tagalog Tahitian Taiwanese Sign Language Tajiki Tamil Tarascan Tatar Telugu Tetun Dili Thai Thai Sign Language Tigrinya Tiv Tlapanec Tojolabal Tok Pisin Tongan Totonac Tshiluba Tshwa Tsonga Turkish Turkmen Tuvaluan Twi Tzeltal Tzotzil Uighur (Arabic) Uighur (Cyrillic) Ukrainian Umbundu Urdu Urhobo Uruund Uzbek Uzbek (Roman) Venda Vietnamese Wallisian Waray-Waray Wayuunaiki Welsh Wolaita Xhosa Yapese Yoruba Zande Zapotec (Isthmus) Zulu\\nDzaw-eu gaˇ kawˆ 15\\n“Tsawˇ haˬ zaˬ maˬ noeˬ doˆ coeˇ-eu Miˬyehˇ-euˬ nui saˇ oꞈ-eu jeˬ naw maꞈ-ahˇ caw ba tehꞈ-a.”—Piˇliˇpiˆ 4:7.\\nDawˬ caˇ 113 Aˬ dui-euˬ nui saˇ oꞈ-eu jeˬ\\n1-2. Yeˬsuˇ aˬ jeˬ miˇ neh shaˬ zahˬ naꞈ dui dui-eu nga?\\nYeˬsuˇ miˇ tsaˬ k’oeˇ taˆ dehꞈ saˬ saˬ ngeh nah, aˬ yawꞈ g’awˬ myahˇ maˬ g’eh-ehˇ haiˬ-eu deuˬ-euˬ aˬ laꞈ laꞈ k’oeˇ, naˇ dui dui-awˇ ya shiˇ meh lehˇ siˬ nya-eu miˇ neh, shaˬ zahˬ naꞈ dui dui-eu meh. Ehˇ k’awꞈ teu naˇ ya shiˇ gaˇ k’ahˬ lahˇ-eu miˇ neh tehꞈ maˬ ngeuˇ-a. Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ-euˬ Aˬda-ahˇ gaˬ dui dui-awˇ, aˬ yawꞈ-euˬ Aˬda nui k’ahˇ shiˇ-eu jeˬ mˇ mawꞈ-eu miˇ neh meh. Yeˬsuˇ lawˬ haw laˇ-eu jeˬ-ahˇ ya daˬ ngeh saˇ jaˇ ziꞈ-eu heu naˇ, Yeˬhawˇbaˬ-euˬ tsawˇ myahˇ-ahˇ ciˬ huiˬ ciˬ mahˇ-eu jeˬ pyeuꞈ meh lehˇ siˬ nya-awˇ, aˬ yawꞈ tsawˇ haˬ deuˬ-ahˇ gaˬ-eu uˬ taꞈ, tsawˇ haˬ zaˬ deuˬ mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ ya dehꞈ-eu heu naˇ, aˬ yawꞈ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ gaˇ neh iˇ-eu tehꞈ meh lehˇ jiˇ siˬ nya-eu meh.\\n2 Yeˬsuˇ shaˬ zahˬ naꞈ dui dui k’awꞈ, nui saˇ oꞈ luꞈ-a siˬ. Aˬ yawꞈ g’aˬ k’ehˇ deuˬ-ahˇ “Ngaˬ neh naw maꞈ-ahˇ biꞈ taˬ yaꞈ-euˬ jeˬ-aˬ, nui saˇ oꞈ-eu jeˬ pyeuꞈ-eu ma” lehˇ ehˇ nehˬ-euˬ meh. (Yoˇhaˬ 14:27) Yeˬsuˇ Yeˬhawˇbaˬ nehˬ-ehˇ cawˬ cawˬ-eu jeˬ muiˬ gaˇ neh za-euˬ “Miˬyehˇ-euˬ nui saˇ oꞈ-eu jeˬ” jaˆ-eu meh. Nui saˇ oꞈ-eu jeˬ teu naˇ, Yeˬsuˇ-ahˇ aˇ dzehˬ-ehˇ maˬ bi k’ahˬ lahˇ ni caw ba nehˬ-eu meh.—Piˇliˇpiˆ 4:6, 7.\\n3. Aˬ dui heu kawˆ laꞈ k’oeˇ aˬ jeˬ-euˬ gaˇ kawˆ-ahˇ ja sawˇ-eu nga?\\n3 Aˬ dui tiˬ g’aˬ-iˬ Yeˬsuˇ loꞈ-ehˇ teu naˆ naˆ-ehˇ maˬ ya tahˬ puˬ haw-aˬ. Ehˇ k’awꞈ, Yeˬsuˇ-euˬ g’aˬ k’ehˇ deuˬ yawˬ g’aˬ na luꞈ lawˬ haw laˇ-eu jeˬ-ahˇ ya tahˬ puˬ-eu yaw duˬ baw meh. (Maꞈtehˬ 16:24, 25; Yoˇhaˬ 15:20) K’oeˇ naˇ Yeˬsuˇ loꞈ-ehˇ duˇ ni aˬ dui jiˇ tiˬ poˆ na shaˬ zahˬ naꞈ dui dui nya meh. Aˬ dui nui saˇ oꞈ-eu jeˬ maˬ jaˆ gaˇ keuˆ ni maˬ k’ahˬ lahˇ-eu g’aˇ duˬ, aˬ joˆ-ehˇ ya jahˇ-eu nga? Aˬ dui Yeˬsuˇ miˇ tsaˬ k’oeˇ taˆ Miˬyehˇ gaˇ mˇ ngeh mˇ-euˬ smˇ jeˬ-ahˇ haw-awˇ, aˬ dui lawˬ haw laˇ-eu jeˬ-ahˇ ya tahˬ puˬ ngeh, aˬ yawꞈ-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ dzaw geuꞈ nya nga lehˇ jiˇ ja sawˇ ma.\\nYeˬsuˇ tiˬ k’ehˬ maˬ kaˬ guiˬ lahˬ shaˇ\\nGuiˬ lahˬ shaˇ-eu jeˬ heu naˇ aˬ dui-ahˇ aˬ myah luꞈ nui saˇ bi oꞈ (Aˇ deuˆ 4-7-ahˇ haw)\\n4. 1 Teˇsaˬloˇni 5:17-ahˇ haw ngeh, Yeˬsuˇ miˇ tsaˬ k’oeˇ taˆ dehꞈ saˬ saˬ ngeh nah guiˬ lahˬ aˇ naˆ ni shaˇ-euˬ nga? Yaw jeˬ ma jeˬ ehˇ haw.\\n4 1 Teˇsaˬloˇni 5:17-ahˇ gui. Yeˬsuˇ miˇ tsaˬ k’oeˇ taˆ dehꞈ saˬ saˬ ngeh nah tiˬ k’ehˬ maˬ kaˬ guiˬ lahˬ shaˇ-eu meh. Aˬ yawꞈ shiˇ-euˬ gaˇ noeˬ mawˇ-eu mehˬ bawˬ jahˇ ngeh miˇ, kaˬ muˇ hawˇ-eu aˬ gaꞈ dzaˇ uiˇ maˬ ciˬ nehˬ mi naˆ-ehˇ guiˬ lahˬ shaˇ-eu meh. (1 Gawˇliˬtu 11:23-25) K’oeˇ naˇ g’aˬ k’ehˇ deuˬ nehˬ-ehˇ Baˬsaˬkaˬ bawˬ-iˬ jahˇ-euˬ jawˇ duˬ teu gaˇ neh maˬ doˆ-iˇ mi naˆ-ehˇ jiˇ, aˬ yawꞈ g’aˬ k’ehˇ deuˬ nehˬ-ehˇ guiˬ lahˬ shaˇ-eu meh. (Yoˇhaˬ 17:1-26) K’oeˇ naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ uˬ ciꞈ paw Geˬseˬmaˬniˇ-ahˇ oe ngeh k’awꞈ, aˬ yawꞈ tehꞈ-ehˇ guiˬ lahˬ yaw myaˬ poˆ paˇ shaˇ-euˬ meh. (Maꞈtehˬ 26:36-39, 42, 44) K’oeˇ naˇ Yeˬsuˇ neh mˇ saˬ saˬ-euˬ jeˬ k’awꞈ guiˬ lahˬ shaˇ-eu jeˬ pyeuꞈ meh. (Luˇkaꞈ 23:46) Yeˬsuˇ teu ngeh nah-euˬ aˇ yeˇ huiˬ-eu gaˇ kawˆ dawˬ tawˆ luꞈ-euˬ g’aˇ duˬ, Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ guiˬ lahˬ shaˇ-euˬ meh.\\n5. Kuiˇ laꞈ deuˬ aˬ jeˬ miˇ neh guˆ-eu nga?\\n5 Yeˬsuˇ lawˬ haw laˇ-eu jeˬ-ahˇ daˬ coeˇ-eu tiˬ jeˬ naˇ, guiˬ lahˬ shaˇ-awˇ aˬ yawꞈ-euˬ Aˬda-ahˇ g’oe-eu miˇ neh meh. Ehˇ k’awꞈ kuiˇ laꞈ deuˬ naˇ teu ngeh miˇ guiˬ lahˬ yaw k’aˆ-ehˇ maˬ shaˇ-aˬ. Teu miˇ neh aˬ yawꞈ maꞈ lawˬ haw laˇ-eu jeˬ-ahˇ ya tahˬ puˬ ngeh guˆ-eu meh. (Maꞈtehˬ 26:40, 41, 43, 45, 56) Aˬ dui lawˬ haw laˇ-eu jeˬ-ahˇ ya tahˬ puˬ ngeh saˇ jaˇ ziꞈ daˆ leꞈ nya-eu g’aˇ duˬ, Yeˬsuˇ-ahˇ dzaw geuꞈ-awˇ maˬ tsehˆ leˇ ni ‘guiˬ lahˬ ya shaˇ’-eu meh. Aˬ dui aˬ jeˬ jeˇ-euˬ gaˇ kawˆ shaˇ nya-eu nga?\\n6. Nui jah aˬ dui-ahˇ nui saˇ aˬ joˆ-ehˇ bi oꞈ-eu nga?\\n6 Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ “jah-eu jeˬ bi myaˬ laˇ nehˬ laꞈ” lehˇ guiˬ lahˬ shaˇ nya meh. (Luˇkaꞈ 17:5; Yoˇhaˬ 14:1) Saˬdaˬ Yeˬsuˇ mehˬ nah caw teh-eu yawˬ g’aˬ na luꞈ-ahˇ lawˬ haw-eu miˇ neh, aˬ dui nui jah ya ahˇ-eu meh. (Luˇkaꞈ 22:31) Nui jah heu naˇ aˬ dui shaˬ zahˬ yaw myaˬ poˆ ya tahˬ puˬ k’awꞈ, nui saˇ oꞈ luꞈ ni aˬ joˆ-ehˇ caw ba nehˬ-eu nga? Aˬ dui lawˬ haw laˇ-eu jeˬ-ahˇ daˬ coeˇ-eu g’aˇ duˬ, k’aˇ jahˇ nya-eu jeˬ jahˇ g’aˬ-euˬ naˇ, nui jah aˬ dui gaˇ kawˆ teu-ahˇ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ a nehˬ ni laˆ noeˬ nehˬ-awˇ, Yeˬhawˇbaˬ gaˇ kawˆ teu-ahˇ aˬ dui naˆ maˬ tseˇ nyehꞈ tehˬ nya meh lehˇ aˬ dui nui ma taˬ-eu miˇ neh nui saˇ oꞈ-eu meh.—1 Beˬtuˆluˆ 5:6, 7.\\n7. Aˬ dui Lawˇbeuꞈ-euˬ dawˬ-ahˇ neh aˬ jeˬ dzaw geuꞈ nya-eu nga?\\n7 Guiˬ lahˬ shaˇ-eu heu naˇ aˬ dui aˬ joˆ-ehˇ g’eh-eu lawˬ haw laˇ-eu jeˬ-ahˇ ya tahˬ puˬ k’awꞈ, nui saˇ oꞈ ni caw ba nehˬ-eu meh. Saˇ jaˇ ziꞈ-eu sheuˬ g’eh-eu g’aˬ pyeuꞈ-awˇ nymˬ-mˇ 80 k’oꞈ k’awˆ laˇ-euˬ mehˇ nmˇ Lawˇbeuꞈ-euˬ gaˇ kawˆ-ahˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Aˬ yawꞈ “Piˇliˇpiˆ 4:6, 7 laꞈ k’oeˇ-euˬ dawˬ heu naˇ, ngaˬ-euˬ dehꞈ ziˇ laꞈ k’oeˇ lawˬ haw laˇ-eu yaw myaˬ jeˬ-ahˇ kamˬ coeˇ ni caw ba nehˬ laꞈ-eu meh. Ngaˇ pyuˇ tiˬ poˆ shaˬ laˇ-awˇ, sheuˬ g’eh-eu g’aˬ jiˇ maˬ paˇ ya geuꞈ-eu ma” lehˇ ehˇ-eu meh. Ehˇ k’awꞈ Lawˇbeuꞈ-ahˇ nui saˇ oꞈ ni caw ba nehˬ-eu aˬ jeˬ nga? Aˬ yawꞈ “Ngaˇ noeˬ shaˬ laˇ-eu nehˬ-ehˇ guiˬ lahˬ taˆ lehˇ shaˇ-euˬ ma. Ngaˇ nui ma laꞈ k’oeˇ neh maˬ tsehˆ leˇ ni ngehˬ-ehˇ guiˬ lahˬ shaˇ naˇ ngehˬ-ehˇ nui saˇ oꞈ dzehˬ laˇ meh lehˇ ngaˇ jah-eu ma” lehˇ ehˇ-eu meh.\\nYeˬsuˇ leh jeh-awˇ tsaꞈ gaˬ\\nTsaꞈ gaˬ-eu jeˬ heu naˇ aˬ dui-ahˇ aˬ myah luꞈ nui saˇ bi oꞈ (Aˇ deuˆ 8-10-ahˇ haw)\\n8. Yoˇhaˬ 8:29-ahˇ ehˇ taˬ-euˬ loꞈ-ehˇ Yeˬsuˇ-ahˇ nui saˇ bi oꞈ-eu jeˬ naˇ aˬ jeˬ nga?\\n8 Yoˇhaˬ 8:29-ahˇ gui. Yeˬsuˇ k’ehˬ-eu k’aˆ-eu jeˬ-ahˇ ya daˬ ngeh k’awꞈ, aˬ yawꞈ-euˬ Aˬda laˬ k’aˬ cehˇ-eu jeˬ mˇ luꞈ ma lehˇ siˬ nya-eu miˇ neh nui saˇ oꞈ-eu meh. Yeˬsuˇ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ ehˇ dawˬ naˇ haˬ-eu yaw shaˬ ngeh k’awꞈ naˇ haˬ-eu meh. Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ-euˬ Aˬda-ahˇ gaˬ-awˇ, aˬ yawꞈ-euˬ Aˬda-euˬ gaˇ-ahˇ naˬ ba tiꞈ taˬ-euˬ meh. Yeˬsuˇ miˇ tsaˬ-ahˇ maˬ oe ngeh Miˬyehˇ-euˬ “laꞈ saˇ maˇ” geuꞈ-euˬ meh. (Dawˬdaˬ 8:30) K’oeˇ naˇ miˇ tsaˬ k’oeˇ taˆ jawˇ ngeh k’awꞈ, aˬ yawꞈ-euˬ Aˬda-euˬ gaˇ kawˆ-ahˇ leh jeh-awˇ mehˬ-euˬ meh. (Maꞈtehˬ 6:9; Yoˇhaˬ 5:17) Gaˇ heu baˬ da neh aˬ yawꞈ laˬ k’aˬ cehˇ dui dui-eu meh.—Yoˇhaˬ 4:34-36.\\n9. Tsaꞈ gaˬ-eu gaˇ-ahˇ leh jeh-eu heu naˇ aˬ dui-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ nui saˇ biꞈ-eu nga?\\n9 Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ-euˬ ehˇ dawˬ naˇ haˬ-awˇ, “Sahˬpaˬ Yeˬsuˇ-euˬ gaˇ mˇ-eu leh jeh dui dui” naˇ, Yeˬsuˇ-ahˇ dzaw geuꞈ-eu meh. (1 Gawˇliˬtu 15:58) Aˬ dui tsaꞈ gaˬ-eu gaˇ-ahˇ “aˇ yamˬ tiˬ byah ni mˇ” ngeh, aˬ dui ya tahˬ puˬ luꞈ-eu shaˬ zahˬ-ahˇ yaw muiˬ paw jeˬ-ehˇ haw nya laˇ-eu meh. (G’aˬk’ehˇ 18:5) Yaw jeˬ ma jeˬ, aˬ dui tsaꞈ gaˬ iˇ gaˇ ya mawˇ-eu deuˬ, aˬ dui naˆ maˬ tseˇ huiˬ-eu shaˬ zahˬ-ahˇ ya tahˬ puˬ meh. Ehˇ k’awꞈ aˬ yawꞈ maꞈ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ gaˬ laˇ-awˇ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ nui noeˬ nui duˇ-ahˇ zmˬ naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ-euˬ dehꞈ ziˇ muiˬ daˆ laˇ-awˇ laˬ k’aˬ jiˇ cehˇ dzehˬ laˇ-eu meh. Aˬ dui toˆ-ehˇ g’eh gaˇ ya mawˇ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui-ahˇ ngehˬ g’eh ngaˇ lehˇ siˬ laˇ-awˇ, nui saˇ oꞈ-eu meh. Aˬ myah luꞈ aˇ poeˬ maˬ baw nya lehˇ noeˬ-awˇ nui ma nyiˇ-eu mehˇ nmˇ zaˬ miˬ aˬ buˇ tiˬ g’aˬ aˬ yawꞈ-euˬ dehꞈ ziˇ-ahˇ gaˇ kawˆ heu maˇ diˇ ngeuˇ-eu lehˇ ya mawˇ-euˬ meh. Aˬ yawꞈ “Ngaˇ Miˬyehˇ-euˬ gaˇ-ahˇ kaꞈ g’a ngeh, ngaˬ-euˬ nui ma ziꞈ laˇ-awˇ laˬ k’aˬ cehˇ laˇ-euˬ meh. Heu loꞈ-ehˇ g’eh-eu heu naˇ, ngaˇ Miˬyehˇ-euˬ gaˇ mˇ-iˇ ngeh Yeˬhawˇbaˬ nehˬ-ehˇ g’oeˇ dzehˬ leˇ-eu miˇ neh meh” lehˇ ehˇ-eu meh.\\n10. Aˬ dui Be-leˇdaˬ neh ngehˬ-euˬ dawˬ-ahˇ neh aˬ jeˬ dzaw geuꞈ nya-eu nga?\\n10 K’oeˇ naˇ, Be-leˇdaˬ lehˇ kuˇ-eu mehˇ nmˇ aˬ buˇ tiˬ g’aˬ-euˬ gaˇ kawˆ-ahˇ paˇ haw kaˇ-euˇ. Aˬ yawꞈ naˇ k’aˆ-eu naˇ gawˇ daˬ luꞈ-awˇ, aˬ yawꞈ-euˬ aˬ buˇ jiˇ naˇ gawˇ heu naˇ-eu meh. Be-leˇdaˬ aˬ yawꞈ laˆ lawˬ-ahˇ ya nuiˇ-eu uˬ taꞈ, g’aˬ jiˇ maˬ ahˇ-eu miˇ neh, iˇ kahˇ doe maˬ tsaꞈ gaˬ iˇ nya-a. Teu miˇ neh, sahˬ boꞈ boꞈ boꞈ-ehˇ tsaꞈ gaˬ-eu meh. Aˬ yawꞈ ehˇ-eu “Ngaˬ-euˬ naˇ gawˇ heu naˇ, nymˬ-mˇ maˬ laˆ saˆ taˬ nya-eu jeˬ pyeuꞈ-eu lehˇ ya siˬ-euˬ ma. Teu baˬ da neh ngaˇ Miˬyehˇ gaˇ-ahˇ leh jeh-awˇ mˇ nya-eu meh. Maˇ diˇ naˇ tsaꞈ gaˬ-eu gaˇ heu naˇ, ngaˬ-ahˇ yawˬ ha-euˬ naˇ gawˇ-ahˇ tehꞈ-ehˇ maˬ bi noeˬ tsoˆ taˬ ni maˬ ehˇ, tsaꞈ gaˬ duˬ-ahˇ-euˬ tsawˇ haˬ deuˬ-ahˇ caw ba nehˬ mawꞈ ni maˬ ehˇ, mehˬ hu paw jaˆ-eu noeˬ tmˬ-eu jeˬ-ahˇ haw tsoˆ taˬ ni maˬ ehˇ, caw ba nehˬ-eu meh.”\\nYeˬsuˇ cawˬ deuˬ neh caw ba-euˬ jeˬ-ahˇ ha geuꞈ\\nMuiˬ-eu cawˬ jawˇ-eu heu naˇ aˬ dui-ahˇ aˬ myah luꞈ nui saˇ bi oꞈ (Aˇ deuˆ 11-15-ahˇ haw)\\n11-13. (a) Kuiˇ laꞈ deuˬ hawˇ-eu cawˬ nui deuˬ Yeˬsuˇ-euˬ aˬ joˆ-ehˇ g’eh-eu g’oeˇ-eu cawˬ pyeuꞈ nga? (b) Yeˬsuˇ-euˬ cawˬ aˬ yawꞈ-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ bi g’eh leˇ-eu nga?\\n11 Yeˬsuˇ tsaꞈ gaˬ-eu gaˇ mˇ ngeh, saˇ jaˇ ziꞈ-eu kuiˇ laꞈ deuˬ aˬ yawꞈ-euˬ g’oeˇ-eu cawˬ pyeuꞈ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ Jaˇliꞈ-ahˇ “Cawˬ muiˬ mehˇ nmˇ maˬ tseˇ tawˬ-mˇ jeˇ” lehˇ ehˇ taˬ-euˬ loꞈ-ehˇ g’eh-eu cawˬ pyeuꞈ meh. (Dawˬdaˬ 18:24) Yeˬsuˇ g’aˇ duˬ toˆ-ehˇ g’eh-eu cawˬ aˇ poeˬ baw-eu meh. Aˬ yawꞈ Miˬyehˇ gaˇ mˇ luꞈ ngeh, aˬ yawꞈ-euˬ mehˇ nmˇ tsi tsi deuˬ aˬ yawꞈ-ahˇ maˬ jah-a. (Yoˇhaˬ 7:3-5) Tiˬ poˆ, Yeˬsuˇ-euˬ aˬ yuiꞈ aˬ nyiˇ deuˬ k’awꞈ, Yeˬsuˇ tsawˇ uˬ uˬ-iˇ ngaˬ lehˇ ehˇ-eu meh. (Maˬkuˆ 3:21) Ehˇ k’awꞈ kuiˇ laꞈ deuˬ naˇ, Yeˬsuˇ shiˇ-eu peh laˇ ngeh, Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ maꞈ-ahˇ “Naw maꞈ ngaˬ-ahˇ maˬ byehˇ dzeh ni, ngaˬ nehˬ-ehˇ tiˬ kawˆ loꞈ-ehˇ shaˬ-eu zahˬ-eu jeˬ-ahˇ daˬ dzeuˇ laꞈ-euˬ meh” lehˇ ehˇ gaˇ keuˆ ni Yeˬsuˇ-euˬ g’oeˇ-eu cawˬ pyeuꞈ-eu meh.—Luˇkaꞈ 22:28.\\n12 Tiˬ poˆ na kuiˇ laꞈ deuˬ Yeˬsuˇ-euˬ nui ma-ahˇ laˆ cawˆ nehˬ-eu meh. Ehˇ k’awꞈ Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ maꞈ-euˬ yaw lehˬ-ahˇ oˇ dzeuˇ nehˬ-awˇ, aˬ yawꞈ maꞈ aˬ yawꞈ-ahˇ jah gaˇ noeˬ muiˬ-eu meh. (Maꞈtehˬ 26:40; Maˬkuˆ 10:13, 14; Yoˇhaˬ 6:66-69) Yeˬsuˇ dehꞈ saˬ saˬ ngeh miˇ, aˬ yawꞈ-ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ-eu kuiˇ laꞈ deuˬ-ahˇ “Ngaˇ naw maꞈ-ahˇ ngaˬ-euˬ cawˬ lehˇ kuˇ ma. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, ngaˬ Da neh k’aˇ ehˇ nehˬ laꞈ-euˬ jeˬ naw maꞈ-ahˇ ngaˇ dzawˇ nehˬ g’aˬ jiˇ-euˬ ma” lehˇ ehˇ nehˬ-euˬ meh. (Yoˇhaˬ 15:15) Yeˬsuˇ-euˬ cawˬ deuˬ Yeˬsuˇ-ahˇ g’aˬ bi ahˇ leˇ dui dui-eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ Yeˬsuˇ Miˬyehˇ gaˇ mˇ ngeh caw ba nehˬ-eu heu naˇ, Yeˬsuˇ-ahˇ laˬ k’aˬ bi cehˇ-eu meh.—Luˇkaꞈ 10:17, 21.\\n13 Kuiˇ laꞈ deuˬ uˬ taꞈ, Yeˬsuˇ-euˬ cawˬ aˬ buˇ aˬ li nui deuˬ jiˇ paˇ jawˇ-eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ Yeˬsuˇ tsaꞈ gaˬ-eu gaˇ-ahˇ mˇ ngeh caw ba nehˬ-awˇ, nui paw dzeˇ neh k’awꞈ caw ba-eu meh. Tiˬ g’aˬ na naˇ, iˇ kahˇ-ahˇ hawˬ kuˇ dzaˬ-eu meh. (Luˇkaꞈ 10:38-42; Yoˇhaˬ 12:1, 2) Tiˬ deuˬ na-aˬ, Yeˬsuˇ nehˬ-ehˇ cah-awˇ, Yeˬsuˇ-ahˇ myawˬ deuˬ biˇ paˆ nehˬ-eu meh. (Luˇkaꞈ 8:3) Yeˬsuˇ muiˬ-eu cawˬ g’awˬ mya g’aˬ jawˇ-eu meh. Teu naˇ Yeˬsuˇ teu deuˬ-euˬ muiˬ-eu cawˬ pyeuꞈ-eu miˇ neh meh. Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ maꞈ-euˬ g’aˇ duˬ yaw muiˬ jeˬ mˇ-awˇ, aˬ yawꞈ maꞈ maˬ mˇ nya-eu jeˬ-ahˇ keuˆ ni maˬ noeˬ tmˬ-a. Yeˬsuˇ byah kuꞈ-eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ k’awꞈ, maˬ byah kuꞈ-eu cawˬ deuˬ neh caw ba nehˬ laꞈ-eu jeˬ-ahˇ aˇ poeˬ taˬ baw-eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ Yeˬsuˇ-ahˇ nui saˇ bi oꞈ-eu meh.\\n14-15. Aˬ dui muiˬ-eu cawˬ aˬ joˆ-ehˇ za nya-eu nga? Aˬ yawꞈ maꞈ aˬ dui-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ caw ba-eu nga?\\n14 Muiˬ-eu cawˬ deuˬ naˇ, aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ ni caw ba nehˬ-eu meh. Muiˬ-eu cawˬ za-eu g’aˇ duˬ, aˬ dui yawˬ ha jawˇ paw neh muiˬ-eu cawˬ jeˬ hu ya pyeuꞈ meh. (Maꞈtehˬ 7:12) Yaw jeˬ ma jeˬ, Jaˇliꞈ aˬ dui-ahˇ aˇ yamˬ hawˇ-eu g’aˬ aˬ cawˬ-ahˇ caw ba gaˇ bi zmˬ mawꞈ-eu uˬ taꞈ, “shaˬ zaˬ zahˬ zaˬ” deuˬ-ahˇ caw ba gaˇ ngehˬ-ehˇ dzehˬ bi zmˬ mawꞈ-eu meh. (Eˇpeˇsu 4:28) Nawˇ aˇ muˇ laꞈ k’oeˇ-euˬ nawˇ caw ba nya-eu tiˬ g’aˬ na-ahˇ noeˬ doˆ laˇ miˇ-a loˇ? Nawˇ aˇ k’oꞈ k’awˆ laˇ-euˬ maˬ ngeuˇ naˇ, jawˇ saˇ maˬ doˆ-eu mehˇ nmˇ deuˬ-ahˇ myawˬ zeuˇ nehˬ-iˇ nya ma laˬ? Nawˇ pyuˇ yaw k’aˆ-ehˇ maˬ ahˇ-eu mehˇ nmˇ deuˬ-euˬ g’aˇ duˬ, g’awˬ nyoeˇ jahˇ dzehˬ nehˬ nya meh laˬ, maˬ ngeuˇ naˇ hawˬ kuˇ dzaˬ nya meh loˇ? Nawˇ jw.org® g’oeˇsaiˇ hawˇ-eu JW Laiˇbaˬliˬ (JW Library®) ehˆ deuˬ-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ ya zmˬ-eu lehˇ siˬ nya naˇ, aˇ muˇ laꞈ k’oeˇ-euˬ mehˇ nmˇ deuˬ-ahˇ jiˇ caw ba nehˬ nya meh laˬ? Aˬ dui aˬ cawˬ-ahˇ caw ba gaˇ leh jeh naˇ, aˬ dui laˬ k’aˬ cehˇ dzehˬ laˇ-eu meh.—G’aˬk’ehˇ 20:35.\\n15 Cawˬ deuˬ aˬ dui lawˬ haw jeˬ-ahˇ ya daˬ ngeh, nui saˇ oꞈ ni caw ba nehˬ-eu meh. Yawˇbaˆ aˬ yawꞈ-euˬ shaˬ zahˬ ja gaˇ naˇ haˬ nehˬ-eu Eˇliˇhuˆ loꞈ-ehˇ, aˬ dui-euˬ cawˬ k’awꞈ aˬ dui shaˬ zahˬ ja luꞈ ngeh, yaw muiˬ-ehˇ naˇ haˬ nehˬ laꞈ-eu meh. (Yawˇbaˆ 32:4) Aˬ dui cawˬ deuˬ aˬ duiˬ-euˬ dah zaˇ noeˬ tsehˆ nehˬ laꞈ gaˇ maˬ ya noeˬ tmˬ-a. Ehˇ k’awꞈ Jaˇliꞈ-ahˇ neh yuˇ laꞈ-euˬ aˬ yawꞈ maꞈ-euˬ nui noeˬ nui duˇ-ahˇ naˇ haˬ-eu heu naˇ, nui gahˇ ahˇ-eu jeˬ pyeuꞈ meh. (Dawˬdaˬ 15:22) Aˬ yawꞈ-euˬ cawˬ neh caw ba nehˬ laꞈ-euˬ jeˬ-ahˇ taˬ aw-eu laꞈ k’oeˇ ha geuꞈ-euˬ Sahˬ paˬ Daˬbiˇ loꞈ-ehˇ, aˬ dui k’awꞈ shaˬ ngeh cawˬ deuˬ neh caw ba nehˬ laꞈ-euˬ jeˬ-ahˇ maˬ ha geuꞈ gaˇ keuˆ ni jahˇ g’eh-eu maˬ tsaˬ-a. (2 Saˬmeuˬlaˆ 17:27-29) Heu loꞈ-ehˇ g’eh-eu muiˬ-eu cawˬ heu naˇ, Yeˬhawˇbaˬ neh biꞈ-euˬ laꞈ sawˬ pyeuꞈ meh.—Yaˬkoˆ 1:17.\\nAˬ dui aˬ myah luꞈ nui saˇ aˬ joˆ-ehˇ oꞈ nya-eu nga?\\n16. Piˇliˇpiˆ 4:6, 7-ahˇ ehˇ taˬ-euˬ loꞈ-ehˇ, aˬ dui nui saˇ oꞈ-eu jeˬ aˬ gaˇ neh tehꞈ-ehˇ za nya-eu nga?\\n16 Piˇliˇpiˆ 4:6, 7-ahˇ gui. Yeˬhawˇbaˬ aˬ jeˬ miˇ neh aˬ dui “Yeˬsuˇ Ka li laꞈ k’oeˇ” neh aˬ yawꞈ-euˬ nui saˇ oꞈ-eu jeˬ-ahˇ za nya meh lehˇ ehˇ-eu nga? Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, aˬ dui-euˬ nui noeˬ hawˇ-eu nui ma laꞈ k’oeˇ aˬ myah luꞈ nui saˇ oꞈ-eu g’aˇ duˬ naˇ, Yeˬsuˇ Yeˬhawˇbaˬ neh noeˬ taˬ-euˬ jeˬ-ahˇ mˇ byah meh lehˇ aˬ dui g’oˆ shaw-awˇ ya jah-eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, Yeˬsuˇ neh lawˇ nehˬ-euˬ jeˬ heu neh, aˬ dui neh mˇ-euˬ iˬ baˇ dawˬ tawˆ luꞈ-ahˇ pyehˬ nehˬ-eu meh. (1 Yoˇhaˬ 2:12) K’oeˇ naˇ Yeˬsuˇ Miˬyehˇ Miˇk’ahˬ-euˬ Sahˬpaˬ tiˬ g’aˬ pyeuꞈ-eu loꞈ-ehˇ, aˬ dui-ahˇ Saˬdaˬ hawˇ-eu miˇ tsaˬ neh laˆ cawˆ-euˬ jeˬ dawˬ tawˆ luꞈ-ahˇ tiˬ jeˬ maˬ pyeuꞈ laˇ haw-euˬ loꞈ-ehˇ laˆ muiˬ k’oꞈ jiˇ nehˬ-eu meh. (Iˇsaˬyaˇ 65:17; 1 Yoˇhaˬ 3:8; Pah mehˬ-eu 21:3, 4) Yeˬsuˇ aˬ dui-ahˇ shaˬ-eu gaˇ bi mˇ-euˬ k’awꞈ, aˬ yawꞈ aˬ dui-ahˇ caw ba-eu g’aˇ duˬ aˇ saˬ saˬ-eu saˇ ka-ahˇ, aˬ yawꞈ aˬ dui nehˬ-ehˇ jawˇ ma lehˇ saˇ jaˇ dzaˬ-eu meh. (Maꞈtehˬ 28:19, 20) Nui ma saˇ-eu jeˬ, noeˬ tmˬ-eu jeˬ, k’aˬ duˬ ni g’eh-eu jeˬ, heu deuˬ naˇ aˬ dui-ahˇ nui saˇ oꞈ ni caw ba nehˬ-eu aˇ yeˇ huiˬ-eu jeˬ pyeuꞈ meh.\\n17. (a) Ka li zaˬ deuˬ aˬ myah luꞈ nui saˇ oꞈ-eu jeˬ aˬ joˆ-ehˇ za nya-eu nga? (b) Yeˬsuˇ neh Yoˇhaˬ 16:33-ahˇ saˇ jaˇ dzaˬ taˬ-euˬ loꞈ-ehˇ aˬ dui aˬ jeˬ za-eu nga?\\n17 Aˬ dui k’aˆ-eu lawˬ haw laˇ-eu jeˬ-ahˇ ya tahˬ puˬ-eu miˇ neh shaˬ zahˬ naꞈ ngeh, nui saˇ aˬ joˆ-ehˇ oꞈ nya-eu nga? Aˬ dui Yeˬsuˇ neh mˇ-euˬ loꞈ-ehˇ mˇ naˇ nui saˇ oꞈ nya meh. Dahˬ beh-eu jeˬ naˇ, aˬ jeˬ keuˆ le-euˬ k’awꞈ guiˬ lahˬ shaˇ-eu heu meh. Nyiˬ jeˬ aˬ yawꞈ jeˬ naˇ, shaˬ k’awꞈ zahˬ k’awꞈ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ ehˇ dawˬ naˇ haˬ-awˇ nui ma shaˬ dehꞈ dehꞈ-awˇ tsaꞈ gaˬ-eu heu meh. Smˇ jeˬ aˬ yawꞈ jeˬ naˇ, shaˬ zahˬ pyeuꞈ ngeh cawˬ deuˬ-ahˇ g’oe-eu heu meh. Nawˇ heu loꞈ-ehˇ jahˇ naˇ, Miˬyehˇ-euˬ nui saˇ oꞈ-eu jeˬ nawˬ-euˬ nui noeˬ hawˇ-eu nui ma-ahˇ haw piˇ nehˬ-awˇ, nawˇ k’awꞈ Yeˬsuˇ loꞈ-ehˇ lawˬ haw laˇ-eu jeˬ-ahˇ kamˬ daˬ coeˇ-eu meh.—Yoˇhaˬ 16:33-ahˇ gui.\\nLaˆ oˆ paw jaˆ-eu heu deuˬ aˬ dui-ahˇ nui saˇ aˬ joˆ-ehˇ bi oꞈ-eu nga?\\nGuiˬ lahˬ shaˇ-eu jeˬ\\nTsaꞈ gaˬ-eu jeˬ\\nDawˬ caˇ 41 Ngaˬ-euˬ guiˬ lahˬ shaˇ dawˬ-ahˇ naˬ haˬ nehˬ laꞈ\\n^ Yaw zaˬ 5 Aˬ dui yawˬ g’aˬ na luꞈ shaˬ zahˬ g’awˬ mya jeˬ-ahˇ ya tahˬ puˬ-eu miˇ neh nui saˇ oꞈ-eu yaw shaˬ meh. Heu kawˆ laꞈ k’oeˇ Yeˬsuˇ-ahˇ nui saˇ oꞈ ni caw ba nehˬ-euˬ smˇ jeˬ-ahˇ ngehˬ keuˆ taˬ-euˬ meh. Aˬ dui k’awꞈ k’aˆ dui dui-eu lawˬ haw laˇ-eu jeˬ-ahˇ ya daˬ k’awꞈ, aˬ yawꞈ loꞈ-ehˇ nui saˇ oꞈ ni jahˇ nya meh.","num_words":3227,"character_repetition_ratio":0.081,"word_repetition_ratio":0.007,"special_characters_ratio":0.259,"stopwords_ratio":0.241,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":-1} +{"url":"","collection":"madlad400","source":"CC 20220801","original_code":"ahk","text":"Aˬ da aˬ ma deuˬ, zaˬ iˇ cuꞈ shawˇ-eu aˇ tiˆ-ahˇ le keuˆ nya ni caw ba nehˬ luꞈ ma loˇ?\\nLoꞈ-eu nymˇgoˇ (Dzaw ngeh zmˬ-eu dmˬ) | Smˇ siˬ ba la 2018\\nREAD IN Acholi Akha Aukan Baoule Batak (Karo) Batak (Simalungun) Batak (Toba) Biak Bislama Cambodian Chin (Hakha) Chokwe Chopi Chuabo Chuukese Dayak Ngaju Drehu English Gitonga Greenlandic Hmong (White) Iban Ibinda Javanese Kachin Karen (S'gaw) Kazakh Kazakh (Arabic) Kikongo Kimbundu Kisi Krio Laotian Lhukonzo Lomwe Macua Maltese Mapudungun Mauritian Creole Mizo Navajo Ndau Ngangela Nias Niuean Nyaneka Nyungwe Quechua (Ayacucho) Quechua (Cuzco) Quichua (Chimborazo) Quichua (Imbabura) Rarotongan Romany (Macedonia) Romany (Macedonia) Cyrillic Romany (Southern Greece) Runyankore Rutoro Sangir Saramaccan Sena Seychelles Creole Sunda Tahitian Tshwa Uighur (Cyrillic) Umbundu Urdu Uruund Wallisian Wayuunaiki Welsh\\n“Nymˬ-mˇ nyi naˬ nyi naˬ-ehˇ taˬ paˇ jawˇ. Tuˇ-awˇ iˇ cuꞈ shawˇ”-awˬ.—G’aˬk’ehˇ 22:16.\\nDawˬ caˇ: 51, 135\\nZaˬ deuˬ iˇ cuꞈ shawˇ-eu aˇ tiˆ-ahˇ iˇ keuˆ nya ni caw ba nehˬ-eu g’aˇ duˬ, Jaˇliꞈ aˇ deuˆ heu deuˬ aˬ da aˬ ma-ahˇ aˬ jeˬ mehˬ-eu nga?\\nGawˇlawˇsehˇ 1:9, 10\\n1. Zaˬ iˇ cuꞈ maˬ shawˇ miˇ na-ehˇ aˬ da aˬ ma deuˬ aˬ jeˬ-euˬ gaˇ kawˆ-ahˇ siˬ duˬ mawꞈ-eu nga?\\n“Ngaˇ iˇ cuꞈ shawˇ mawꞈ ngeh, ngaˬ da ngaˬ ma-ahˇ yaw myaˬ poˆ ehˇ nehˬ-euˬ ma. Aˬ yawꞈ nyaꞈ k’awꞈ, iˇ cuꞈ shawˇ-eu jeˬ-aˬ, niˇ g’a-eu jeˬ maˬ ngeuˇ-eu lehˇ ngaˇ g’oˆ shaw ngaˇ laˬ lehˇ siˬ duˬ mawꞈ-eu miˇ neh, ngaˬ nehˬ-ehˇ yaw myaˬ poˆ ngehˬ cawˬ-eu meh. Ehˇ k’awꞈ, uˬ duˬ duˬ leˇ ngeh-aˬ, ngaˇ-euˬ dehꞈ ziˇ laꞈ k’oeˇ maˬ ngehˇ leˇ coeˇ-eu aˇ nah pyeuꞈ-eu iˇ cuꞈ shawˇ-eu aˇ nah 1934 k’oꞈ tseˇ nyiˬ siˬ ba la, 31 nah-ahˇ keuˆ laˇ-euˬ meh.” Heu naˇ, iˇ cuꞈ shawˇ-eu lehˇ noeˬ tsehˆ-euˬ, Bawˇsamˬ Behˬ-euˬ dawˬ pyeuꞈ meh. Teu gaˇ duˇ ni, nymˬ-mˇ iˬ nah-euˬ aˬ da aˬ ma deuˬ k’awꞈ, zaˬ-ahˇ yaw muiˬ-ehˇ noeˬ tsehˆ nya ni caw ba nehˬ mawꞈ-eu meh. Zaˬ-ahˇ aˬ jeˬ miˇ neh iˇ cuꞈ maˬ bi shawˇ ni tiˬ k’ehˬ bi naˬ tawˬ-eu lehˇ zaˬ-ahˇ yaw muiˬ-ehˇ maˬ ja mawˇ nehˬ naˇ, zaˬ hawˇ-eu Yeˬhawˇbaˬ cawˬ cawˬ-eu jeˬ-ahˇ laˆ cawˆ nya-eu meh. (Yaˬkoˆ 4:17) Zaˬ iˇ cuꞈ maˬ shawˇ miˇ na-ehˇ nui gahˇ ahˇ-eu aˬ da aˬ ma deuˬ, yawˬ ha-euˬ zaˬ Yeˬsuˇ-euˬ g’aˬ k’ehˇ pyeuꞈ nya laˇ ngaˇ laˬ lehˇ siˬ duˬ mawꞈ-eu meh.\\n2. (a) Aˇ maꞈ-ahˇ sheuˬ g’eh-eu tiˬ g’aˬ na, aˬ jeˬ-euˬ gaˇ kawˆ-ahˇ ya mawˇ-euˬ nga? (b) Heu kawˆ-ahˇ aˬ dui aˬ jeˬ-euˬ gaˇ kawˆ-ahˇ ja sawˇ-eu nga?\\n2 Aˇ maꞈ-ahˇ sheuˬ g’eh-eu tiˬ g’aˬ na, aˬ da aˬ ma Saˇ kiˇ pyeuꞈ-eu laꞈ k’oeˇ huiˬ laˇ-euˬ zaˬ guˬ yaw myaˬ g’aˬ, aˇ k’oꞈ 20 dzehˬ iˇ-euˬ k’awꞈ iˇ cuꞈ maˬ shawˇ ni jawˇ luꞈ gaˇ ya mawˇ-euˬ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ laꞈ k’oeˇ myaˬ tiˬ paˆ, bawˬ dzaˬ gaˇ maˬ ehˇ tsaꞈ gaˬ gaˇ maˬ ehˇ iˇ-awˇ yawˬ ha Yeˬhawˇbaˬ-euˬ Saˇ kiˇ pyeuꞈ luꞈ ma lehˇ noeˬ-eu meh. Ehˇ k’awꞈ, aˬ yawꞈ maꞈ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ maˬ a nehˬ-euˬ uˬ taꞈ iˇ cuꞈ jiˇ maˬ shawˇ-aˬ siˬ. Heu loꞈ-ehˇ g’eh-eu heu naˇ, aˬ da aˬ ma deuˬ, yawˬ ha-euˬ zaˬ iˇ cuꞈ maˬ shawˇ deˇ laˇ-aˬ siˬ lehˇ noeˬ-eu miˇ neh k’awꞈ pyeuꞈ nya meh. Aˬ da aˬ ma tiˬ deuˬ na, zaˬ iˇ cuꞈ shawˇ gaˇ g’aˬ maˬ biꞈ-eu heu naˇ, k’ahˬ lahˇ-eu 4 kawˆ jaˆ-eu miˇ neh meh. Aˬ jeˬ nga lehˇ aˬ dui heu kawˆ laꞈ k’oeˇ ja sawˇ ma.\\nNgaˬ-euˬ zaˬ huiˬ laˇ-euˬ ngaˇ laˬ?\\n3. Bawˇsamˬ-euˬ aˬ da aˬ ma aˬ jeˬ-euˬ gaˇ kawˆ-ahˇ k’ahˬ lahˇ-eu nga?\\n3 Dahˬ beh kawˆ-ahˇ ngehˬ keuˆ taˬ-euˬ Bawˇsamˬ-euˬ aˬ da aˬ ma, aˬ yawꞈ nyaꞈ-euˬ zaˬ iˇ cuꞈ shawˇ-eu heu naˇ aˬ jeˬ-ahˇ ehˇ mawꞈ-awˇ, aˇ naˆ ni aˇ yeˇ huiˬ-eu jeˬ pyeuꞈ-eu lehˇ g’oˆ shaw nya-eu aˇ tiˆ-ahˇ keuˆ ni huiˬ laˇ ngaˇ laˬ lehˇ k’ahˬ lahˇ-eu meh. Toˆ-ehˇ naˇ, zaˬ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ a nehˬ deˇ laˇ-euˬ lehˇ aˬ daˬ aˬ ma-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ siˬ laˇ-eu nga?\\n4. Maꞈtehˬ 28:19, 20 laꞈ k’oeˇ ahˇ-eu Yeˬsuˇ-euˬ dawˬ, nymˬ-mˇ iˬ nah-euˬ aˬ da aˬ ma deuˬ-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ caw ba-eu nga?\\n4 Maꞈtehˬ 28:19, 20-ahˇ gui. Aˇ myaˆ k’oꞈ k’awˆ laˇ-awˇ iˇ cuꞈ shawˇ nya-eu lehˇ Jaˇliꞈ laꞈ k’oeˇ maˬ ehˇ taˬ-aˬ. Ehˇ k’awꞈ, aˬ da aˬ ma deuˬ g’aˬ k’ehˇ pyeuꞈ laˇ ni mˇ-eu heu naˇ, aˬ jeˬ-ahˇ ehˇ mawꞈ nga lehˇ yaw muiˬ-ehˇ shaˇ noeˬ-eu yaw muiˬ meh. Maꞈtehˬ 28:19-ahˇ “zaˬ lahˇ [g’aˬ k’ehˇ] pyeuꞈ laˇ ni mˇ” lehˇ ehˇ-eu dawˬ heu-ahˇ, Gaˬliˇ dawˬ laꞈ k’oeˇ, tiˬ g’aˬ paˬ-ahˇ dzaw zaˬ, maˬ ngeuˇ naˇ g’aˬ k’ehˇ pyeuꞈ laˇ ni caw ba-eu lehˇ aˇ pyaˇ daˬ taˬ-awˇ mehˬ gaˇ ehˇ mawꞈ-eu meh lehˇ ehˇ-eu meh. G’aˬk’ehˇ pyeuꞈ-eu heu naˇ, Yeˬsuˇ neh mehˬ-eu jeˬ-ahˇ dzaw-awˇ g’oˆ shaw-eu uˬ taꞈ, mˇ caw mawꞈ-eu deuˬ pyeuꞈ meh. Teu miˇ neh, zaˬ zaˬ nah-ahˇ ngeh neh aˬ da aˬ ma deuˬ, yawˬ ha-euˬ zaˬ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ aˬ neh-awˇ iˇ cuꞈ shawˇ-eu laꞈ k’oeˇ Yeˬsuˇ-euˬ g’aˬ k’ehˇ pyeuꞈ laˇ ni caw ba nehˬ ma lehˇ aˇ pyaˇ daˬ taˬ-awˇ ya mehˬ-eu meh. Zaˬ nah deuˬ-aˬ, iˇ cuꞈ maˬ shawˇ nya-eu nmˇ-aˬ ngeuˇ meh, ehˇ k’awꞈ, zaˬ yaw nyiˇ jiˇ Jaˇliꞈ-euˬ yaw tsaˬ yaw dawˇ-ahˇ gaˬ-awˇ g’oꞈ shaw nya ngaˇ lehˇ Jaˇliꞈ laꞈ k’oeˇ mawˇ laˇ-eu meh.\\n5, 6. (a) Jaˇliꞈ laꞈ k’oeˇ Tiˆmoˇseˬ-ahˇ ngehˬ keuˆ taˬ-euˬ jeˬ, aˬ yawꞈ iˇ cuꞈ shawˇ-eu jeˬ nehˬ-ehˇ taꞈ leˇ-awˇ aˬ jeˬ mehˬ-eu nga? (b) Zaˬ-ahˇ caw ba nya-eu muiˬ dzehˬ-eu aˬ jeˬ nga?\\n5 G’aˬk’ehˇ pyeuꞈ-eu Tiˆmoˇseˬ yaw nyiˇ ngeh neh Yeˬhawˇbaˬ-euˬ gaˇ mˇ-eu lehˇ noeˬ tsehˆ-euˬ meh. Kuiˇ laꞈ Pawˇluˆ Tiˆmoˇseˬ “nyiˇ ngeh neh” maˬ ngeuˇ naˇ zaˬ nah-ahˇ g’eh ngeh neh Jaˇliꞈ-euˬ yaw tsaˬ yaw dawˇ dzaw-euˬ meh lehˇ ehˇ-eu meh. Tiˇmoˇseˬ-euˬ aˬ da Yeˬhawˇbaˬ-euˬ gaˇ mˇ-eu tsawˇ haˬ maˬ ngeuˇ-a. Ehˇ k’awꞈ, aˬ yawꞈ-euˬ aˬ ma hawˇ-eu aˬ piˬ, aˬ yawꞈ-ahˇ Miˬyehˇ-euˬ dawˬ-ahˇ gaˬ ni caw ba nehˬ-euˬ miˇ neh, Tiˇmoˇseˬ-euˬ nui jah ziꞈ dah ni g’eh-eu meh. (2 Tiˆmoˇseˬ 1:5; 3:14, 15) Aˬ yawꞈ aˇ muˇ laꞈ k’oeˇ-euˬ aˇ yeˇ huiˬ-eu gaˇ mˇ nya laˇ ngeh, aˇ k’oꞈ 20 k’oꞈ byah laˇ-euˬ gaˇ duˇ meh.—G’aˬk’ehˇ 16:1-3.\\n6 Zaˬ yawˬ g’aˬ na luꞈ maˬ duˇ leˇ-a. Aˇ k’oꞈ tiˬ kawˆ nga lehˇ-a, nui noeˬ tiˬ kawˆ loꞈ-ehˇ huiˬ laˇ-eu maˬ ngeuˇ-a. Zaˬ tiˬ deuˬ na yaw tsaˬ yaw dawˇ-ahˇ g’oˆ shaw-awˇ yaw muiˬ-ehˇ noeˬ tsehˆ-eu laꞈ k’oeˇ iˇ cuꞈ shawˇ mawꞈ-eu meh. Ehˇ k’awꞈ, tiˬ deuˬ na naˇ, ui cuiˆ huiˬ laˇ-awˇ neh tehꞈ-ehˇ shawˇ nya-eu meh. Nui gahˇ ahˇ-eu aˬ da aˬ ma, zaˬ-ahˇ iˇ cuꞈ shawˇ lehˇ maˬ ka tiˇ-a. Teu loꞈ-ehˇ jahˇ ngeh to-aˬ, zaˬ-ahˇ yawˬ haˇ yawˬ ha nui jah paw huiˬ laˇ ni caw ba nehˬ-eu meh. Aˬ da aˬ ma deuˬ zaˬ Dawˬdaˬ 27:11-ahˇ mˇ caw ngeh laꞈ k’aˬ cehˇ-eu meh. (Gui.) Ehˇ k’awꞈ, aˬ yawꞈ maꞈ neh caw ba-eu teu, zaˬ-ahˇ g’aˬ k’ehˇ bi pyeuꞈ laˇ-eu g’aˇ duˬ ma lehˇ maˬ ya ngehˇ-eu uˬ taꞈ, yawˬ ha neh aˇ pyaˇ daˬ taˬ-euˬ jeˬ-ahˇ noeˬ mawˇ-awˇ, yawˬ ha-ahˇ ‘Ngaˬ-euˬ zaˬ Miˬyehˇ-ahˇ a nehˬ-awˇ iˇ cuꞈ shawˇ paˬ-ehˇ nui gahˇ loꞈ laˇ nga laˬ?’ lehˇ naˇ haˬ.\\nNgaˬ-euˬ zaˬ, zaˬ siˬ nui gahˇ loꞈ laˇ nga loˇ?\\n7. Aˬ dui iˬ cuꞈ shawˇ-eu g’aˇ duˬ, Jaˇlaꞈ mehˬ-eu yawˬ jeˬ na luꞈ-ahˇ duꞈ yawˇ ni ya siˬ jiˇ ngaˇ laˬ?\\n7 Aˬ da aˬ ma deuˬ zaˬ-ahˇ dzaw mehˬ ngeh, Jaˇliꞈ laꞈ k’oeˇ-euˬ yaw tsaˬ yaw dawˇ-ahˇ yaw muiˬ-ehˇ siˬ nya ni caw ba-eu meh. Zaˬ siˬ nui gahˇ heu-aˬ, aˬ yawꞈ maꞈ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ a nehˬ mawꞈ ni laˆ noeˬ nehˬ-eu meh. Ehˇ k’awꞈ, zaˬ deuˬ Jaˇliꞈ laꞈ k’oeˇ-euˬ zaˬ siˬ nui gahˇ dawˬ tawˆ luꞈ-ahˇ siˬ nya-awˇ neh tehꞈ-ehˇ Miˬyehˇ-ahˇ a nehˬ-awˇ iˇ cuꞈ shawˇ nya-eu lehˇ ehˇ mawꞈ-eu maˬ ngeuˇ-a. Yeˬsuˇ-euˬ g’aˬ k’ehˇ yawˬ g’aˬ na luꞈ iˇ cuꞈ shawˇ dzeuˇ-euˬ k’awꞈ ya dzaw daˆ leꞈ-eu meh. (2 Beˬtuˆluˆ 1:5, 6-ahˇ gui.) Toˆ-ehˇ naˇ, iˇ cuꞈ shawˇ mawꞈ-eu deuˬ zaˬ siˬ nui gahˇ aˬ naˆ ni ya ahˇ-eu nga?\\n8, 9. Piˇliˇpiˆ meuˬ-euˬ tawˬ-ahˇ haw piˇ-eu g’aˬ-ahˇ aˬ jeˬ pyeuꞈ laˇ-euˬ nga, gaˇ kawˆ heu-ahˇ neh aˬ dui aˬ jeˬ dzaw geuꞈ nya-eu nga?\\n8 Gaˇ hu ba-euˬ nymˇ jiˇ tiˬ jiˇ neh tahˬ puˬ haw-euˬ jeˬ, nymˬ-mˇ iˬ nah-euˬ aˬ da aˬ ma-ahˇ caw ba nya meh. (G’aˬk’ehˇ 16:25-33) A.D. 50 k’oˆ-ahˇ Pawˇluˆ miˇshaˬnaˬliˬ geuꞈ luꞈ-eu laꞈ k’oeˇ Piˇliˇpiˆ meuˬ-ahˇ nyiˬ poˆ aˬ yawꞈ poˆ iˇ-euˬ meh. Siˬlaˆ aˬ yawꞈ nyaꞈ teu gaˇ jawˇ ngeh, yehˬ bawˬ sehˇ lu-ehˇ ehˇ gaˇ ya daˬ-awˇ, tawˬ-ahˇ bi nyehꞈ ahˇ-eu meh. Uˬ ciꞈ paw miˇ luˆ luˆ ma luˆ laˇ-awˇ tawˬ-euˬ laˇ g’oˆ pah laˇ jiˇ-euˬ meh. Tawˬ-ahˇ haw-eu g’aˬ tawˬ zaˬ deuˬ cehˆ doˆ jiˇ meh lehˇ noeˬ-eu miˇ neh yawˬ haˇ yawˬ ha sehꞈ-eu lehˇ g’eh ngeh, Pawˇluˆ teu loꞈ-ehˇ taˬ jahˇ lehˇ laˆ naˬ-euˬ meh. Pawˇluˆ aˬ nyaꞈ tawˬ-ahˇ haw-eu g’aˬ-euˬ nymˇ jiˇ-ahˇ Yeˬsuˇ-euˬ gaˇ kawˆ mehˬ nehˬ-euˬ meh. Aˬ yawꞈ pehˬ yawˬ g’aˬ na luꞈ, Yeˬsuˇ-euˬ gaˇ kawˆ-ahˇ ya siˬ ngeh jah laˇ-awˇ, Yeˬsuˇ-euˬ dawˬ-ahˇ naˇ haˬ-eu aˇ yeˇ huiˬ nga lehˇ ha geuꞈ-eu laꞈ k’oeˇ, taˆ lehˇ iˇ cuꞈ shawˇ-euˬ meh. Gaˇ kawˆ heu aˬ dui-ahˇ aˬ jeˬ mehˬ-eu nga?\\n9 Tawˬ-ahˇ haw-eu heu g’aˬ naˇ, g’aˬ naˬ naˬ dzeuˇ-euˬ Loˇma-euˬ yehˇ k’awꞈ pyeuꞈ nya meh. Aˬ yawꞈ Jaˇliꞈ-euˬ gaˇ kawˆ maˬ siˬ nya-eu miˇ neh, Ka li zaˬ pyeuꞈ laˇ ngeh, Jaˇliꞈ-euˬ yaw tsaˬ yaw dawˇ dawˬ pehˬ deuˬ-ahˇ ya dzaw-eu uˬ taꞈ, Yeˬhawˇbaˬ neh aˬ yawꞈ-euˬ gaˇ mˇ zaˬ deuˬ-ahˇ bi mˇ-eu jeˬ-ahˇ ya siˬ-awˇ, Yeˬsuˇ-euˬ ehˇ dawˬ-ahˇ jiˇ ya naˇ haˬ-euˬ meh. Aˬ yawꞈ neh tiˬ k’ehˇ laˇ k’ehˬ laꞈ k’oeˇ ya siˬ-euˬ jeˬ, aˬ yawꞈ-ahˇ iˇ cuꞈ shawˇ mawꞈ ni laˆ noeˬ nehˬ-euˬ meh. K’oeˇ naˇ, aˬ yawꞈ iˇ cuꞈ shawˇ dzeuˇ-euˬ k’awꞈ, ya dzaw daˆ leꞈ-eu yaw duˬ baw meh. Teu miˇ neh, nawˬ-euˬ zaˬ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ gaˬ-awˇ aˬ yawꞈ-euˬ ehˇ dawˬ naˇ haˬ mawꞈ-eu miˇ neh, iˇ cuꞈ shawˇ mawꞈ nya lehˇ ehˇ naˇ, nawˇ aˬ joˆ-ehˇ ya jahˇ-eu nga? Nawˬ-euˬ zaˬ iˇ cuꞈ shawˇ deˇ laˇ ngaˇ laˬ lehˇ siˬ nya-eu g’aˇ duˬ, aˬ maꞈ-ahˇ sheu g’eh-eu g’aˬ nehˬ-ehˇ ngehˬ cawˬ iˇ lehˇ ehˇ nehˬ nya meh. * (Ehˇ lahˬ-ahˇ haw.) Iˇ cuꞈ shawˇ dzeuˇ-euˬ Ka li zaˬ deuˬ loꞈ-ehˇ duˇ ni, zaˬ deuˬ k’awꞈ maˬ shiˇ tiˬ ziˇ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ gaˇ kawˆ ya dzaw daˆ leꞈ-eu meh.—Loˇmaˆ 11:33, 34.\\nZaˬ deuˬ-euˬ g’aˇ duˬ, aˬ jeˬ dzaw-eu muiˬ dzehˬ nga?\\n10, 11. (a) Aˬ da aˬ ma tiˬ deuˬ na aˬ joˆ-ehˇ noeˬ-eu nga? (b) Zaˬ-ahˇ maˇ diˇ haw piˇ nya-eu aˬ jeˬ nga?\\n10 Aˬ da aˬ ma tiˬ deuˬ na zaˬ-ahˇ sahˬ boꞈ bi dzaw goˇ-awˇ gaˇ yaw muiˬ bi jaˆ laˇ-awˇ neh tehꞈ-ehˇ iˇ cuꞈ bi shawˇ-eu muiˬ dzehˬ nga lehˇ noeˬ-eu meh. Aˬ da aˬ ma heu deuˬ zaˬ-ahˇ yaw muiˬ jeˬ bi za mawꞈ-eu meh. Ehˇ k’awꞈ, aˬ yawꞈ maꞈ yawˬ ha-ahˇ heu loꞈ-ehˇ naˇ ha paˬ-ehˇ g’eh-eu meh. ‘Heu loꞈ-ehˇ jahˇ-eu heu naˇ, ngaˬ-euˬ zaˬ-ahˇ maˇ diˇ muiˬ dzehˬ-eu jeˬ pyeuꞈ ngaˇ laˬ? Ngaˬ neh Jaˇliꞈ-ahˇ neh ya siˬ-euˬ jeˬ nehˬ-ehˇ tsaˬ leˇ ngaˇ laˬ? Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ bi dehꞈ mawꞈ-eu nga?’—Dawˬtsoˆtsoˆ-eu 12:1-ahˇ gui.\\n11 Miˇ tsaˬ heu siˬ hawˇ-eu miˇ tsaˬ k’oeˇ taˆ jaˆ-eu jeˬ, Yeˬhawˇbaˬ ya leˇ-eu jeˬ hawˇ-eu aˬ yawꞈ-euˬ nui noeˬ nehˬ-ehˇ beu gaˇ-eu lehˇ noeˬ taˬ-eu heu naˇ, aˇ yeˇ huiˬ meh. (Yaˬkoˆ 4:7, 8; 1 Yoˇhaˬ 2:15-17; 5:19) Yeˬhawˇbaˬ nehˬ-ehˇ g’oeˇ-eu heu naˇ, zaˬ-ahˇ Saˬdaˬ, miˇ tsaˬ heu siˬ hawˇ-eu miˇ tsaˬ heu siˬ-euˬ haiˬ-eu nui noeˬ deuˬ-ahˇ neh haw piˇ nya dzehˬ-eu jeˬ pyeuꞈ meh. Aˬ da aˬ ma deuˬ sahˬ boꞈ dzaw-eu jeˬ hawˇ-eu gaˇ mˇ-eu jeˬ-ahˇ dehꞈ ziˇ laꞈ k’oeˇ naˬ ba tiꞈ taˬ naˇ, zaˬ deuˬ miˇ tsaˬ k’oeˇ taˆ jaˆ-eu jeˬ, Yeˬhawˇbaˬ nehˬ-ehˇ cawˬ cawˬ taꞈ-eu jeˬ naˆ maˬ tseˇ aˇ yeˇ huiˬ dzehˬ nga lehˇ noeˬ nya meh. Heu naˇ guˆ laˇ paˬ-ehˇ g’eh-eu meh. Zaˬ-ahˇ gaˬ-eu aˬ da aˬ ma deuˬ, maˇ diˇ laꞈ k’aˬ cehˇ-eu jeˬ, aˬ jeˬ nga lehˇ miˇ tsaˬ zaˬ neh zaˬ-ahˇ bi mehˬ mawꞈ miˇ-a loˇ? Aˬ dui mˇ pyeuꞈ nya-awˇ maˇ diˇ laꞈ k’aˬ cehˇ nya-eu heu naˇ, aˬ dui-euˬ dehꞈ ziˇ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ naˬ ba tiꞈ taˬ-eu heu tehꞈ meh.—Ja ceuˬ 1:2, 3-ahˇ gui.\\nNgaˬ-euˬ zaˬ mˇ bahˬ naˇ lawˇ?\\n12. Aˬ da aˬ ma tiˬ g’aˬ na, zaˬ deuˬ huiˬ loꞈ laˇ-awˇ, iˇ cuꞈ shawˇ naˇ muiˬ dzehˬ ngaˇ lehˇ aˬ jeˬ miˇ neh noeˬ-eu nga?\\n12 Aˬ ma tiˬ g’aˬ zaˬ-ahˇ aˬ jeˬ miˇ neh iˇ cuꞈ maˬ bi shawˇ mawꞈ-eu gaˇ kawˆ ehˇ-eu meh. Aˬ yawꞈ “Zaˬ aˇ muˇ laꞈ k’oeˇ neh bi teh doˆ gaˇ guˆ nya lehˇ ya ehˇ-eu heu naˇ ngaˬ-ahˇ shaꞈ dawˇ laˇ nya” lehˇ ehˇ-eu meh. Aˬ da aˬ ma tiˬ deuˬ na mehˇ nmˇ heu g’aˬ loꞈ-ehˇ duˇ ni, zaˬ yaw nyiˇ naˇ mˇ lehˬ-eu yaw awˬ miˇ neh, ui cuiˆ bi huiˬ laˇ-awˇ neh tehꞈ-ehˇ iˇ cuꞈ bi shawˇ-eu muiˬ dzehˬ ngaˇ lehˇ noeˬ-eu meh. (Aˇdahˬbeh-eu 8:21; Dawˬdaˬ 22:15) Aˬ da aˬ ma deuˬ, zaˬ iˇ cuꞈ maˬ shawˇ-euˬ taꞈ naˇ, naˇ, aˇ muˇ laꞈ k’oeˬ neh maˬ ya bi teh doˆ-a lehˇ noeˬ nya-eu meh. Toˆ-ehˇ noeˬ-eu tsaˬ ngaˇ loˇ?—Yaˬkoˆ 1:22.\\n13. Iˇ cuꞈ maˬ shawˇ naˇ, mˇ lehˬ-euˬ k’awꞈ ni Yeˬhawˇbaˬ-euˬ mehˬ shi iˬ baˇ maˬ ngeuˇ-a lehˇ ehˇ mawꞈ-eu nga laˬ? Dzawˇ haw sheˇ.\\n13 Zaˬ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ maˬ a nehˬ deˇ laˇ-euˬ gaˇ, aˬ da aˬ maˬ deuˬ zaˬ-ahˇ iˇ cuꞈ maˬ bi shawˇ mawꞈ-eu yaw duˬ baw meh. Ehˇ k’awꞈ, zaˬ iˇ cuꞈ maˬ shawˇ-euˬ k’oeˇ keuˆ ni mˇ lehˬ-eu k’awꞈ, Yeˬhawˇbaˬ-euˬ mehˬ shi iˬ baˇ maˬ ngeuˇ-a lehˇ noeˬ-eu teu naˇ maˬ tsaˬ-a. Maˇ diˇ naˇ, zaˬ deuˬ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ mehˬ shi tsaˬ-eu jeˬ hawˇ-eu maˬ tsaˬ-eu jeˬ-ahˇ siˬ nya laˇ-euˬ taꞈ naˇ, yawˬ ha neh mˇ-euˬ shaˬ bymˇ-ahˇ yawˬ ha ya tawˆ-eu meh. (Yaˬkoˆ 4:17-ahˇ gui.) Nui gahˇ ahˇ-eu aˬ da aˬ ma, zaˬ iˇ cuꞈ shawˇ-eu lehˇ noeˬ tsehˆ taˬ gaˇ maˬ laˆ tsoeˬ-a. Zaˬ yaw nyiˇ ngeh neh Yeˬhawˇbaˬ gaˬ-eu jeˬ-ahˇ gaˬ-awˇ, aˬ yawꞈ bye-eu jeˬ-ahˇ bye ni mˇ mehˬ nehˬ-eu meh. (Luˇkaꞈ 6:40) Nawˬ-euˬ zaˬ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ gaˬ naˇ, aˬ yawꞈ-euˬ ehˇ dawˬ-ahˇ naˇ haˬ mawꞈ-eu meh. Heu naˇ, zaˬ deuˬ hui dui dui-eu iˬ baˇ-ahˇ maˬ ya mˇ ni haw piˇ nehˬ-eu jeˬ pyeuꞈ meh.—Iˇsaˬyaˇ 35:8.\\nNui deuˬ caw ba nya\\n14. Aˇ muˇ-ahˇ sheuˬ g’eh-eu deuˬ, aˬ ma aˬ da neh leh jeh-eu jeˬ-ahˇ g’aˬ biꞈ-eu g’aˇ duˬ, aˬ jeˬ jeˇ jahˇ nya nga?\\n14 Aˇ muˇ-ahˇ sheuˬ g’eh-eu deuˬ, Miˬyehˇ gaˇ paw noeˬ taˬ-euˬ jeˬ nehˬ-ehˇ taꞈ leˇ-awˇ, yaw muiˬ paw ngehˬ keuˆ-eu heu neh, aˬ da aˬ ma deuˬ-ahˇ g’aˬ biꞈ nya-eu meh. Mehˇ nmˇ aˬ buˇ tiˬ g’aˬ aˬ yawꞈ 6 k’oꞈ k’awˆ ngeh, mehˇ nmˇ Laˇseuˬ neh ngehˬ-euˬ dawˬ-ahˇ noeˬ mawˇ-awˇ ehˇ-eu, “Aˬ yawꞈ Miˬyehˇ gaˇ mˇ-eu paw noeˬ taˬ-euˬ jeˬ ngaˬ nehˬ-ehˇ naˬ li 15 peuˬ ngehˬ cawˬ-euˬ meh.” Heu gaˇ dahˇ aˬ joˆ-ehˇ tsoeˬ-eu nga? K’oeˇ gaˇ neh naˇ, mehˇ nmˇ heu g’aˬ huˬ mehˬ mehˬ-eu gaˇ mˇ-awˇ, nymˬ-mˇ naˇ, 70 k’oꞈ dzehˬ ni mˇ laꞈ-euˬ gaˇ haw ngeh, yaw muiˬ paw dzaˬ-ahˇ ngehˬ-awˇ g’aˬ biꞈ-eu heu naˇ, tsawˇ haˬ tiˬ g’aˬ-eu dehꞈ ziˇ-ahˇ gaˇ dahˇ zawˇ-ehˇ tsoeˬ ngaˇ lehˇ siˬ laˇ-eu meh. (Dawˬdaˬ 25:11) K’oeˇ naˇ, aˬ yuiꞈ deuˬ, aˬ da aˬ ma hawˇ-eu zaˬ deuˬ-ahˇ cawˬ-awˇ aˬ yawꞈ maꞈ mˇ nya-eu jeˬ aˇ muˇ-euˬ gaˇ-ahˇ bi caw ba laˇ nya-eu meh.\\n15. Aˇ muˇ la��� k’oeˇ jawˇ-eu mehˇ nmˇ deuˬ zaˬ deuˬ-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ caw ba nya-eu nga?\\n15 Aˇ muˇ laꞈ k’oeˇ jawˇ-eu mehˇ nmˇ deuˬ aˬ joˆ-ehˇ caw ba nya-eu nga? Zaˬ yawˬ g’aˬ na luꞈ-ahˇ k’ahˬ lahˇ-eu lehˇ mˇ mawˇ-eu heu neh meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, aˬ yawꞈ maꞈ Yeˬhawˇbaˬ dawˬ peh jiˆ leˇ luꞈ ngaˇ laˬ lehˇ haw nya meh. Aˬ yawꞈ maꞈ bawˬ dzaˬ ngeh dawˬ k’oꞈ biꞈ-eu g’aˇ duˬ, yaw muiˬ-ehˇ lehˬ hmˬ leꞈ ngaˇ laˬ, tiˬ nah-ahˇ neh ngaˬ nah yaw kaˬ-ahˇ bawˬ dzaˬ gaˇ gm leˇ ngaˇ laˬ? Dzaw nymˇ-ahˇ jawˇ ngeh tsaꞈ gaˬ ngaˇ laˬ, maˬ muiˬ-eu jeˬ mˇ ni lawˬ haw laˇ ngeh, g’aˬ leˇ ngaˇ laˬ? Toˆ-ehˇ naˇ, aˬ yawꞈ neh mˇ-euˬ yaw muiˬ jeˬ-ahˇ ja ceuˬ nehˬ-awˬ. Nawˇ maˬ bawˬ dzaˬ miˇ na-ehˇ maˬ ehˇ, bawˬ dzaˬ g’aˬ-awˇ neh maˬ ehˇ, zaˬ deuˬ nehˬ-ehˇ ngehˬ cawˬ-eu lehˇ noeˬ taˬ nya meh. Aˬ dui teu loꞈ-ehˇ jahˇ naˇ, zaˬ deuˬ-ahˇ k’awꞈ “uiˬ-eu” aˇ muˇ laꞈ k’oeˇ tiˬ g’aˬ pyeuꞈ miˇ-a lehˇ noeˬ leˇ-eu meh.—Ja ceuˬ 35:18.\\nZaˬ deuˬ iˇ cuꞈ shawˇ-eu aˇ tiˆ-ahˇ le keuˆ ni caw ba\\n16, 17. (a) Zaˬ deuˬ iˇ cuꞈ shawˇ-eu heu naˇ, aˬ jeˬ miˇ neh aˇ yeˇ huiˬ-eu nga? (b) Ka li zaˬ aˬ da aˬ ma-ahˇ laꞈ k’aˬ bi cehˇ-eu aˬ geu jeˬ nga?\\n16 Aˬ da aˬ ma deuˬ-euˬ g’aˇ duˬ muiˬ dui dui-eu tiˬ jeˬ naˇ, zaˬ-ahˇ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ gaˇ kawˆ ya mehˬ-eu heu meh. (Ja ceuˬ 127:3; Eˇpeˇsu 6:4) Iˇsaˬleˬlaˆ-euˬ saˇ ka-ahˇ, k’aˇ dehꞈ le-euˬ zaˬ deuˬ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ a nehˬ dzeuˇ-euˬ lehˇ sawˇ-eu meh. Ehˇ k’awꞈ, nymˬ-mˇ naˇ maˬ ngeuˇ-a. Aˬ da aˬ ma deuˬ Yeˬhawˇbaˬ hawˇ-eu yaw tsaˬ yaw dawˇ-ahˇ gaˬ-eu miˇ neh, zaˬ deuˬ jiˇ gaˬ caw-eu lehˇ maˬ ngeuˇ-a. Zaˬ dehꞈ le ngeh nah neh, aˬ da aˬ ma deuˬ, zaˬ Miˬyehˇ-ahˇ a nehˬ-awˇ iˇ cuꞈ shawˇ-eu laꞈ k’oeˇ g’aˬ k’ehˇ pyeuꞈ laˇ ni caw ba nehˬ ma lehˇ aˇ pyaˇ ya daˬ taˬ-eu meh. Heu taꞈ-ehˇ aˇ yeˇ huiˬ dzehˬ-eu jeˬ paˇ jaˆ-a siˬ loˇ? Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ a nehˬ-awˇ iˇ cuꞈ shawˇ-euˬ deuˬ, saˇ jaˇ ziꞈ-eu laꞈ k’oeˇ Miˬyehˇ-euˬ gaˇ mˇ naˇ, huiˬ dui dui-eu shaˬ zahˬ keuˆ le ngeh ya buˬ ya law iˇ-eu meh.—Maꞈtehˬ 24:13.\\nAˬ da aˬ ma deuˬ yawˬ ha-euˬ zaˬ-ahˇ g’aˬ k’ehˇ bi pyeuꞈ laˇ ni caw ba nehˬ ma lehˇ aˇ pyaˇ ya daˬ taˬ (Aˇ deuˆ 16, 17-ahˇ haw)\\n17 Bawˇsamˬ Behˬ iˇ cuꞈ shawˇ mawꞈ ngeh, aˬ yawꞈ maˇ diˇ shawˇ deˇ laˇ-euˬ ngaˇ laˬ lehˇ aˬ da aˬ ma siˬ duˬ mawꞈ-eu meh. Aˬ yawꞈ shawˇ deˇ laˇ-euˬ ya mawˇ ngeh, aˬ yawꞈ nyaꞈ Bawˇsamˬ neh noeˬ tsehˆ-euˬ jeˬ-ahˇ g’aˬ biꞈ-eu meh. Bawˇsamˬ iˇ cuꞈ shawˇ-eu k’oeˇ-euˬ jeˬ hu ngeh miˇ, aˬ yawꞈ-euˬ aˬ da neh mˇ-euˬ jeˬ-ahˇ heu loꞈ-ehˇ ngehˬ keuˆ-eu meh. “Ngaˬ da yawˬ g’aˬ na luꞈ-ahˇ pawˬ tsuiꞈ bi dmˬ-awˇ guiˬ lahˬ bi shaˇ-euˬ meh. Ngaˬ-euˬ aˬ buˇ zaˬ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ a nehˬ-eu lehˇ noeˬ tsehˆ-euˬ miˇ neh, laꞈ k’aˬ cehˇ-eu lehˇ miˇ-a lehˇ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ ehˇ nehˬ-euˬ meh.” K’oeˇ gaˇ neh 60 k’oꞈ dzeuˇ iˇ ngeh, Bawˇsamˬ ehˇ-eu, “Nawˇ siˬ nya ma loˇ, aˬ myah ni dzeuˇ iˇ-euˬ k’awꞈ, k’oeˬ ngeh miˇ-ahˇ maˬ ngehˇ leˇ coeˇ nya.” Aˬ da aˬ ma deuˬ-oˇ, nawˇ k’awꞈ ni zaˬ deuˬ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ a nehˬ-awˇ iˇ cuꞈ shawˇ gaˇ ya mawˇ ngeh, heu loꞈ-ehˇ g’eh-eu laꞈ k’aˬ cehˇ-eu jeˬ-ahˇ ya tahˬ puˬ luꞈ-uˇ.\\n^ Yaw zaˬ 9 Aˬ da aˬ ma deuˬ gaˇ dahˇ tsoeˬ-eu gaˇ kawˆ heu deuˬ-ahˇ zmˬ-awˇ zaˬ nehˬ-ehˇ ngehˬ cawˬ nya meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, Zaˬ guˬ deuˬ naˇ haˬ-eu jeˬ—Maˇ diˇ zmˬ nya-eu dawˬ k’oꞈ, 2 dmˬ aˬ yawꞈ dmˬ, pyaˆ pyawˬ 304-310. K’oeˇ naˇ, Miˬyehˇ gaˇ mˇ-eu aˇ taꞈ Oeˬ siˬ ba la 2011, myaˆ pyawˬ 2 laꞈ k’oeˇ “Naˇ haˬ-eu oeˬ coeˇ oeˬ bawˬ” lehˇ ehˇ-eu gaˇ jiˇ haw nya meh.\\nG’aˬk’ehˇ heu naˇ, Yeˬhawˇbaˬ hawˇ-eu Yeˬsuˇ-euˬ gaˇ kawˆ ya dzaw-euˬ deuˬ-ahˇ ehˇ mawꞈ-eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ Yeˬsuˇ loꞈ-ehˇ pyeuꞈ-eu leh jeh-awˇ, Yeˬhawˇbaˬ-euˬ gaˇ dehꞈ ziˇ laꞈ k’oeˇ naˬ ba tiꞈ taˬ-eu uˬ taꞈ, Yeˬsuˇ-euˬ dawˬ naˇ haˬ-awˇ iˇ cuꞈ shawˇ-euˬ meh. Aˬ da aˬ ma deuˬ, zaˬ-ahˇ jeˬ nah maˬ bi ga ni Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ a nehˬ-awˇ g’aˬ k’ehˇ bi pyeuꞈ laˇ ni caw ba nehˬ ma lehˇ, aˇ pyaˇ ya daˬ taˬ-eu meh\\nAˬ dui iˇ cuꞈ maˬ shawˇ-euˬ k’awꞈ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui-ahˇ aˬ jeˬ bi jahˇ mawꞈ-eu lehˇ siˬ nya laˇ-euˬ taꞈ naˇ, aˬ dui neh mˇ lehˬ-euˬ jeˬ aˬ yawꞈ-euˬ mehˬ shi iˬ baˇ lehˇ sawˇ-eu meh. Heu naˇ aˬ dui neh mˇ-euˬ jeˬ hawˇ-eu noeˬ tsehˆ-euˬ jeˬ-euˬ shaˬ bymˇ-ahˇ ya tawˆ gaˇ ehˇ mawꞈ-eu meh\\nIˇ cuꞈ shawˇ-eu jeˬ heu naˇ, Ka li zaˬ deuˬ ya mˇ-eu jeˬ pyeuꞈ\\nDaˬ yah ha-eu nui ma ahˇ-eu laˬ k’aˬ cehˇ-awˇ aˇ yeˇ huiˬ\\nMehˬ-eu tsoˆ-eu jeˬ, Miˬyehˇ-euˬ nui gaˬ bi siˬ\\n“Mehˬ nehˬ tsoˆ nehˬ laꞈ-euˬ jeˬ-ahˇ naˇ haˬ geuꞈ-eu laꞈ k��oeˇ, maˬ ngehˇ ni yaw gahˇ gahˇ-ehˇ dehꞈ-awˬ”\\nText Publication download options Loꞈ-eu nymˇgoˇ (Dzaw ngeh zmˬ-eu dmˬ) Smˇ siˬ ba la 2018\\nSmˇ siˬ ba la 2018\\nLoꞈ-eu nymˇgoˇ (Dzaw ngeh zmˬ-eu dmˬ) Smˇ siˬ ba la 2018","num_words":3289,"character_repetition_ratio":0.08,"word_repetition_ratio":0.007,"special_characters_ratio":0.276,"stopwords_ratio":0.266,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":-1} +{"url":"","collection":"madlad400","source":"CC 20220801","original_code":"ahk","text":"Bawˬ dzaˬ ngeh Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ ja ceuˬ | Loꞈ-eu nymˇgoˇ lehˬ hmˬ-eu\\nDzaw-eu gaˇ kawˆ 2\\n“Tsawˇ haˬ aˇ maꞈ bymˇ leˇ-euˬ gaˇ, nawˬ-ahˇ ngaˇ guˇ-awˇ ja ceuˬ ma.”—Ja ceuˬ 22:22.\\nDawˬ caˇ 59 Ngaˬ nehˬ-ehˇ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ ja ceuˬ\\n1. Daˬbiˇ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ noeˬ-eu nga? Heu aˬ yawꞈ-ahˇ aˬ jeˬ jahˇ ni laˆ noeˬ nehˬ-eu nga?\\nSahˬ paˬ Daˬbiˇ ‘Yeˬhawˇbaˬ huiˬ dui mahˇ dui dui-awˇ, ja ceuˬ dui dui paˬ-ehˇ g’eh-eu meh’ lehˇ boꞈ taˬ-euˬ meh. (Ja ceuˬ 145:3) Daˬbiˇ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ gaˬ-eu miˇ neh, nui gaˬ heu naˇ aˬ yawꞈ-ahˇ “tsawˇ haˬ aˇ maꞈ bymˇ leˇ-euˬ gaˇ” Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ ja ceuˬ ni laˆ noeˬ nehˬ-eu meh. (Ja ceuˬ 22:22; 40:5) Nawˇ jiˇ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ gaˬ-awˇ, Daˬbiˇ neh ‘Nga maꞈ-euˬ aˬ poeˬ Yaˬkoˆ-euˬ Miˬyehˇ pyeuꞈ-eu Yeˬhawˇbaˬ-oˇ, mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ nawˬ-ahˇ ja ceuˬ luꞈ-uˇ’ lehˇ ehˇ-euˬ dawˬ-ahˇ nui ma tsaˬ-eu yaw duˬ baw meh.—1 Laˬsaˬbaˬ 29:10-13.\\n2. (a) Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ ja ceuˬ nya-eu nga? (b) Tiˬ g’aˬ na aˬ joˆ-ehˇ noeˬ-eu nga, aˬ dui aˬ jeˬ-euˬ gaˇ kawˆ-ahˇ ja sawˇ-eu nga?\\n2 Nymˬ-mˇ iˬ nah aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ ja ceuˬ nya-eu tiˬ jeˬ naˇ, Ka li zaˬ deuˬ bawˬ dzaˬ gaˇ nui noeˬ nui duˇ biꞈ-eu heu meh. Ehˇ k’awꞈ mehˇ nmˇ tiˬ deuˬ na heu loꞈ-ehˇ jahˇ-eu maˬ awˬ nya lehˇ ehˇ-awˇ, aˬ yawꞈ maꞈ dawˬ k’oꞈ biꞈ mawꞈ-eu k’awꞈ guˆ-eu meh. Toˆ-ehˇ naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ maˬ guˆ paˬ-ehˇ aˬ joˆ-ehˇ ya jahˇ-eu nga? Aˬ dui yawˬ g’aˬ na luꞈ-ahˇ g’aˬ biꞈ-eu nui noeˬ nui duˇ biꞈ nya ni caw ba nehˬ-eu aˬ jeˬ nga? Dawˬ k’oꞈ heu-ahˇ maˬ haw mi naˆ-ehˇ, aˬ dui aˬ jeˬ miˇ neh bawˬ dzaˬ gaˇ nui noeˬ nui duˇ biꞈ paˬ-ehˇ g’eh-eu nga lehˇ ehˇ-eu gaˇ kawˆ 4 kawˆ-ahˇ ja sawˇ ma.\\nAˬ dui bawˬ dzaˬ ngeh aˬ jeˬ miˇ neh nui noeˬ nui duˇ biꞈ paˬ-ehˇ g’eh-eu nga?\\n3-5. (a) Heˬbyehˇ 13:15-ahˇ ehˇ taˬ-euˬ loꞈ-ehˇ, aˬ dui bawˬ dzaˬ ngeh aˬ jeˬ miˇ neh nui noeˬ nui duˇ biꞈ paˬ-ehˇ g’eh-eu nga? (b) Aˬ dui yawˬ g’aˬ na luꞈ nui noeˬ nui duˇ aˬ yawˬ tiˬ jeˬ tehꞈ-ehˇ maˬ ngeuˇ naˇ, tiˬ kawˆ di ni ya biꞈ ngaˇ laˬ?\\n3 Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui yawˬ g’aˬ na luꞈ-ahˇ aˬ yawꞈ-ahˇ bi ja ceuˬ-eu aˬ kawˬ-aˬ biꞈ. (Ja ceuˬ 119:108) Bawˬ dzaˬ ngeh nui noeˬ nui duˇ biꞈ-eu heu naˇ, “Miˬyehˇ-ahˇ ja ceuˬ-eu jeˬ lawˇ nehˬ”-eu tiˬ jeˬ pyeuꞈ-awˇ, aˬ dui tiˬ g’aˬ-iˬ maˬ mˇ dah nya-a. (Heˬbyehˇ 13:15-ahˇ gui.) Ehˇ k’awꞈ Yeˬhawˇbaˬ lawˇ-eu sehˇ-eu jeˬ aˬ yawꞈ tiˬ jeˬ tehꞈ-ehˇ lawˇ nehˬ gaˇ noeˬ tmˬ ngaˇ laˬ? Aˬ dui nui noeˬ nui duˇ aˬ yawˬ tiˬ jeˬ tehꞈ-ehˇ maˬ ngeuˇ naˇ, tiˬ kawˆ di ni biꞈ gaˇ noeˬ tmˬ ngaˇ laˬ? Aˬ yawꞈ teu loꞈ-ehˇ maˬ noeˬ tmˬ-eu yaw duˬ baw meh.\\n4 Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui yawˬ g’aˬ na luꞈ nya-eu jeˬ hawˇ-eu ya puˬ ya mawˇ-eu jeˬ beu gaˇ-eu lehˇ siˬ nya-awˇ, aˬ yawꞈ aˬ dui neh lawˇ nehˬ nya-eu jeˬ-ahˇ aˇ poeˬ taˬ baw-eu meh. Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ neh lawˇ nehˬ-euˬ jeˬ-ahˇ Miˬyehˇ ha geuꞈ-euˬ gaˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Tiˬ g’aˬ na, yawˇ maˬ ngeuˇ naˇ ciꞈ myehꞈ lawˇ nehˬ nya k’awꞈ, iˇ shaˬ zaˬ deuˬ naˇ “k’aˬ k’oeˬ nyiˬ mawˇ, maˬ ngeuˇ naˇ, k’aˬ guˬ nyiˬ mawˇ” hawˇ-eu, ‘cehˇ meu tiˬ pehˬ’ lawˇ nehˬ nya meh. (Uˬduˬtahˬ-eu 5:7, 11) Cehˇ meu maˬ poeˬ k’awꞈ, muiˬ dui dui-eu “cehˇ meu” yaw nmˆ pyeuꞈ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ maꞈ neh lawˇ-euˬ jeˬ-ahˇ aˇ poeˬ taˬ baw-eu meh.\\n5 Yeˬhawˇbaˬ nui ma muiˬ-eu Miˬyehˇ pyeuꞈ-awˇ, nymˬ-mˇ iˬ nah keuˆ ni teu loꞈ-ehˇ g’eh luꞈ-eu meh. Aˬ dui nui noeˬ nui duˇ biꞈ ngeh, Miˬyehˇ aˬ dui dawˬ ngehˬ-eu bym dui dui-eu Aˬpawˇluˆ loꞈ-ehˇ g’eh-awˇ, Pawˇluˆ naˆ ni yaw duˬ duˬ lehˇ dzawˇ nehˬ nya meh lehˇ maˬ noeˬ tmˬ-a. (G’aˬk’ehˇ 18:24; 19:8) Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui k’aˇ g’eh nya gaˇ neh muiˬ dui dui-eu dawˬ k’oꞈ bi biꞈ mawꞈ-eu meh. Guiˬ shuiˇ maˇ byaˆ nyiˬ byaˆ damˬ nehˬ-euˬ miˬ coeˬ miˬ ma tiˬ g’aˬ-euˬ gaˇ kawˆ-ahˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Aˬ yawꞈ k’aˇ g’eh nya gaˇ neh muiˬ dui dui-eu jeˬ damˬ nehˬ-euˬ miˇ neh, Yeˬhawˇbaˬ-euˬ mehˬ shi aˇ poeˬ baw-eu meh.—Luˇkaꞈ 21:1-4.\\nNui noeˬ nui duˇ biꞈ-eu heu naˇ aˬ dui-ahˇ maˬ ehˇ, aˬ cawˬ-ahˇ maˬ ehˇ gaˇ dahˇ tsoeˬ (Aˇ deuˆ 6-7-ahˇ haw) *\\n6. (a) Heˬbyehˇ 10:24, 25-ahˇ ehˇ taˬ-euˬ loꞈ-ehˇ nui noeˬ nui duˇ aˬ dui-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ bi g’eh laˇ-eu nga? (b) Aˬ dui aˬ cawˬ neh nui noeˬ nui duˇ biꞈ-euˬ jeˬ-ahˇ aˇ poeˬ taˬ baw-eu lehˇ aˬ joˆ-ehˇ bi siˬ nmˇ?\\n6 Nui noeˬ nui duˇ biꞈ-eu jeˬ, tiˬ g’aˬ tiˇ g’aˬ g’aˬ biꞈ-eu jeˬ pyeuꞈ. (Heˬbyehˇ 10:24, 25-ahˇ gui.) Aˬ dui bawˬ dzaˬ ngeh ya gaˬ-eu g’awˬ mya jeˬ lehˇ g’eh-eu nui noeˬ nui duˇ deuˬ-ahˇ aˇ poeˬ taˬ baw-eu ma. Aˬ dui zaˬ deuˬ neh nui ma laꞈ k’oeˇ neh yaw awˬ awˬ lehˇ dawˬ k’oꞈ biꞈ gaˇ ya leˇ-awˇ, yaw shuiꞈ shuiꞈ lehˇ g’eh-eu yaw tsaˬ yaw dawˇ-euˬ dawˬ k’oꞈ-ahˇ ya gaˬ ngeh jiˇ g’aˬ za laˇ-eu meh. Aˬ dui shaꞈ dawˇ deuˬ hawˇ-eu nymˬ-mˇ hawˇ-eu aˬ dui-euˬ dawˬ dzaw laˇ-euˬ deuˬ neh “k’aˬ duˬ ni” dawˬ k’oꞈ biꞈ-euˬ jeˬ-ahˇ ja ceuˬ ma. (1 Teˇsaˬloˇni 2:2, YS 97) Aˬ dui aˬ yawꞈ maꞈ neh leh jeh-euˬ jeˬ-ahˇ aˇ poeˬ taˬ baw-eu lehˇ aˬ joˆ-ehˇ bi siˬ nmˇ? Bi siˬ nya-eu tiˬ jeˬ naˇ, bawˬ dzaˬ g’aˬ ngeh guiˬ lahˬ huiˬ miˇ-a lehˇ ehˇ nehˬ-eu heu meh. Nyiˬ jeˬ aˬ yawꞈ jeˬ naˇ, aˬ dui dawˬ k’oꞈ biꞈ-eu heu meh. Teu miˇ neh aˬ dui bawˬ dzaˬ iˇ ngeh, aˬ dui g’aˬ za laˇ ni tehꞈ-ehˇ maˬ ngeuˇ-eu, aˬ cawˬ-ahˇ jiˇ g’aˬ ya biꞈ-eu meh.—Loˇmaˆ 1:11, 12.\\n7. Aˬ dui nui noeˬ nui duˇ biꞈ naˇ, aˬ joˆ-ehˇ gaˇ dahˇ tsoeˬ-eu nga?\\n7 Aˬ dui nui noeˬ nui duˇ biꞈ naˇ gaˇ dahˇ tsoeˬ-eu jeˬ za. (Iˇsaˬyaˇ 48:17) Aˬ joˆ-ehˇ? Dahˬ beh-eu jeˬ, aˬ dui nui noeˬ nui duˇ biꞈ ma lehˇ noeˬ naˇ, yaw muiˬ-ehˇ lehˬ hmˬ-eu meh. Aˬ dui yaw muiˬ-ehˇ lehˬ hmˬ naˇ, Miˬyehˇ-euˬ dawˬ-ahˇ naꞈ suiˇ ni siˬ nya laˇ-awˇ, ngehˬ-ehˇ siˬ nya laˇ naˇ ngehˬ-ehˇ yaw muiˬ-ehˇ zmˬ iˇ nya-eu meh. Nyiˬ jeˬ aˬ yawꞈ jeˬ, aˬ dui jiˇ bawˬ dzaˬ gaˇ nui noeˬ nui duˇ ya biꞈ-euˬ miˇ neh laˬ k’aˬ cehˇ-eu meh. Smˇ jeˬ aˬ yawꞈ jeˬ naˇ, aˬ dui nui noeˬ nui duˇ biꞈ-eu g’aˇ duˬ ya leh jeh-euˬ miˇ neh, bawˬ dzaˬ g’aˬ-euˬ k’awꞈ, aˬ dui neh ngehˬ-euˬ jeˬ-ahˇ g’awˬ myahˇ ni noeˬ taˬ nya-eu meh.\\n8-9. (a) Maˬlaˬkiˇ 3:16-ahˇ ehˇ-eu loꞈ-ehˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui nui noeˬ nui duˇ biꞈ ngeh aˬ joˆ-ehˇ noeˬ-eu nga? (b) Tiˬ g’aˬ na aˬ joˆ-ehˇ g’eh luꞈ nga siˬ?\\n8 Aˬ dui-euˬ nui jah mˇ mawˇ ngeh Yeˬhawˇbaˬ nui k’ahˇ shiˇ. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui neh bawˬ dzaˬ gaˇ leh jeh-awˇ nui noeˬ nui duˇ biꞈ-euˬ jeˬ-ahˇ naˇ haˬ-awˇ aˇ poeˬ taˬ baw meh lehˇ, aˬ dui jah ziꞈ nya meh. (Maˬlaˬkiˇ 3:16-ahˇ gui.) Miˬyehˇ teu-ahˇ aˇ poeˬ taˬ baw-eu g’aˇ duˬ, aˬ dui neh aˬ yawꞈ nui k’ahˇ shiˇ ni leh jeh-awˇ mˇ-euˬ jeˬ-ahˇ guiˬ lahˬ biꞈ-eu meh.—Maˬlaˬkiˇ 3:10.\\n9 Heu gaˇ haw ngeh tiˬ jawˇ, aˬ dui aˬ jeˬ miˇ bawˬ dzaˬ ngeh nui noeˬ nui duˇ biꞈ paˬ-ehˇ g’eh-eu muiˬ-eu gaˇ kawˆ g’awˬ mya jeˬ-ahˇ ya mawˇ-euˬ ma. Ehˇ k’awꞈ, aˬ laꞈ maˬ baꞈ diˇ peuˬ-eu deuˬ jiˇ jawˇ-a siˬ. Nawˬ-ahˇ toˆ-ehˇ g’eh naˇ g’aˬ taˬ baˬ siˬ. Aˬ dui Jaˇliꞈ zahˇ tiˬ hmˬ na-ahˇ maˬ ehˇ, tiˬ g’aˬ na-euˬ gaˇ kawˆ-ahˇ maˬ ehˇ, bawˬ dzaˬ ngeh nui noeˬ nui duˇ biꞈ nya laˇ ni caw ba nehˬ-eu tiˬ jeˬ na-ahˇ maˬ ehˇ haw ma.\\nGuˆ-eu nui ma-ahˇ g’aˬ leˇ\\n10. (a) Aˬ dui g’awˬ mya g’aˬ aˬ jeˬ-ahˇ guˆ-eu nga? (b) Nawˇ dawˬ k’oꞈ maˬ biꞈ peuˬ-eu teu naˇ aˬ jeˬ baˬ daˬ pyeuꞈ nya-eu nga?\\n10 Nawˇ dawˬ k’oꞈ biꞈ-eu g’aˇ duˬ aˬ laꞈ baꞈ diˇ-eu tehꞈ k’awꞈ yaw dzuˬ dzuˬ miˇ-a loˇ? Dzuˬ naˇ, nawˇ tiˬ g’aˬ tehꞈ maˬ ngeuˇ-a. Maˇ diˇ naˇ aˬ dui myaˬ tiˬ paˆ dawˬ k’oꞈ biꞈ ngeh toˆ-ehˇ g’eh meh. Teu-ahˇ g’aˬ leˇ-eu g’aˇ duˬ, aˬ dui aˬ jeˬ miˇ neh guˆ-eu gaˇ kawˆ-ahˇ jeˬ hu ya siˬ nya-eu meh. Nawˇ dawˬ k’oꞈ maˬ biꞈ peuˬ-eu teu naˇ, dawˬ k’oꞈ-ahˇ ngehˇ gaˇ hawˇ-eu ngehˬ bahˬ gaˇ guˆ-eu miˇ neh de laˬ? Maˬ ngeuˇ naˇ, aˬ cawˬ loꞈ-ehˇ yaw muiˬ muiˬ lehˇ maˬ biꞈ nya nya lehˇ guˆ-eu miˇ neh de laˬ? Tiˬ poˆ na teu loꞈ-ehˇ guˆ-eu k’awꞈ yaw muiˬ meh. Teu naˇ, nawˇ taˬ aw-awˇ, aˬ cawˬ deuˬ yawˬ ha naˆ maˬ tseˇ muiˬ meh lehˇ haw-eu miˇ neh, toˆ-ehˇ g’eh gaˇ Yeˬhawˇbaˬ k’awꞈ ya leˇ-eu meh. (Ja ceuˬ 138:6; Piˇliˇpiˆ 2:3) Ehˇ k’awꞈ Yeˬhawˇbaˬ nawˬ-ahˇ aˬ yawꞈ-ahˇ bi ja ceuˬ mawꞈ-awˇ, bawˬ dzaˬ gaˇ jawˇ luꞈ-eu mehˇ nmˇ deuˬ-ahˇ k’awꞈ g’aˬ bi biꞈ mawꞈ-eu meh. (1 Teˇsaˬloˇni 5:11) Aˬ yawꞈ nawˬ-ahˇ gaˬ-awˇ loˬ-eu nui k’aˬ biꞈ nehˬ laꞈ-eu meh.\\n11. Jaˇliꞈ aˬ dui-ahˇ aˬ jeˬ saˇ tiˇ biꞈ-eu nga?\\n11 Jaˇliꞈ laꞈ k’oeˇ-euˬ saˇ tiˇ dawˬ tiˬ hmˬ na-ahˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Jaˇliꞈ-ahˇ aˬ dui yawˬ g’aˬ na luꞈ ngehˬ-eu dawˬ hawˇ-eu ngehˬ jeˬ ngehˬ kawˆ neh mˇ lehˬ nya meh lehˇ ehˇ taˬ-euˬ meh. (Yaˬkoˆ 3:2) Ehˇ k’awꞈ Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui byah kuꞈ-eu gaˇ maˬ noeˬ tmˬ-eu loꞈ-ehˇ, mehˇ nmˇ deuˬ jiˇ aˬ dui-ahˇ toˆ-ehˇ maˬ noeˬ tmˬ-a. (Ja ceuˬ 103:12-14) Aˬ yawꞈ maꞈ aˬ dui-euˬ nymˇ jiˇ pyeuꞈ-awˇ, aˬ dui-ahˇ gaˬ-eu meh. (Maˬkuˆ 10:29, 30; Yoˇhaˬ 13:35) Tiˬ poˆ na aˬ dui neh biꞈ-euˬ nui noeˬ nui duˇ yaw k’aˆ-ehˇ maˬ ngeuˇ leˇ-euˬ k’awꞈ, aˬ yawꞈ maꞈ g’oˆ shaw nehˬ laꞈ-eu meh.\\n12-13. Aˬ dui Neˬhaˬmiˇ hawˇ-eu Yawˇnaˆ-euˬ gaˇ kawˆ-ahˇ neh aˬ jeˬ ya siˬ-euˬ nga?\\n12 Nawˇ dawˬ k’oꞈ maˬ biꞈ peuˬ naˇ, Jaˇliꞈ laꞈ k’oeˇ-euˬ tiˬ g’aˬ na-euˬ gaˇ kawˆ-ahˇ shaˇ noeˬ haw. Neˬhaˬmiˇ naˇ, baoˬ huiˬ dui dui-eu sahˬ paˬ tiˬ g’aˬ-euˬ nymˇ hawˇ-ahˇ gaˇ mˇ-awˇ, Yeˬluˇsaˬlehˬ meuˬ-euˬ meuˬ lahˇ hawˇ-eu laˇ g’oˆ deuˬ byaˆ iˇ taˬ-euˬ gaˇ kawˆ-ahˇ ya gaˬ ngeh nui ma cawˆ-eu meh. (Neˬhaˬmiˇ 1:1-4) Shaˇ noeˬ haw sheˇ, nawˇ aˬ jeˬ miˇ nui ma cawˆ luꞈ de lehˇ sahˬ paˬ naˇ haˬ ngeh, aˬ yawꞈ aˇ naˆ ni yaw dzuˬ dzuˬ paˬ nga. Teu ngeh aˬ yawꞈ guiˬ lahˬ kawˇ ma-ehˇ shaˬ-awˇ, sahˬ paˬ-ahˇ dawˬ k’oꞈ biꞈ nehˬ-eu meh. Dawˬ k’oꞈ teu baˬ da neh, Miˬyehˇ-euˬ tsawˇ haˬ deuˬ g’aˇ duˬ sahˬ paˬ g’awˬ mya jeˬ mˇ nehˬ-euˬ meh. (Neˬhaˬmiˇ 2:1-8) K’oeˇ naˇ Yawˇnaˆ-euˬ gaˇ kawˆ-ahˇ jiˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Miˬyehˇ aˬ yawꞈ-ahˇ Niˇnaˬbeˬ meuˬ-ahˇ bi iˇ ngeh aˬ yawꞈ guˆ dui dui-eu miˇ neh yawˬ paw yawˬ cehˆ-euˬ meh. (Yawˇnaˆ 1:1-3) Ehˇ k’awꞈ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ-ahˇ caw ba nehˬ-euˬ miˇ neh, aˬ yawꞈ gaˇ mˇ luiˆ nya-euˬ meh. K’oeˇ naˇ, aˬ yawꞈ neh ngehˬ-euˬ dawˬ teu jiˇ Niˇnaˬbeˬ meuˬ zaˬ deuˬ-ahˇ buˬ-iˇ ni caw ba nehˬ-euˬ meh. (Yawˇnaˆ 3:5-10) Heu nyiˬ g’aˬ-euˬ gaˇ kawˆ-ahˇ neh aˬ dui aˬ jeˬ dzaw geuꞈ nya-eu nga? Neˬhaˬmiˇ gaˇ kawˆ-ahˇ neh dzaw geuꞈ nya-eu jeˬ naˇ, aˬ dui dawˬ k’oꞈ maˬ biꞈ mi naˆ-ehˇ guiˬ lahˬ shaˇ-eu heu aˇ yeˇ huiˬ-eu jeˬ pyeuꞈ-awˇ, Yawˇnaˆ-euˬ gaˇ kawˆ-ahˇ neh naˇ, aˬ dui aˇ naˆ ni guˆ k’awꞈ Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui-ahˇ aˬ yawꞈ-euˬ gaˇ mˇ nya ni caw nehˬ nya ngaˇ lehˇ ya siˬ-euˬ ma. Maˇ diˇ naˇ aˇ muˇ laꞈ k’oeˇ Niˇnaˬbeˬ meuˬ zaˬ loꞈ-ehˇ guˆ laˇ paˬ-ehˇ g’eh-eu mehˇ nmˇ tiˬ g’aˬ-iˬ maˬ jawˇ-eu maˬ ngeuˇ-a laˬ?\\n13 Nawˬ-ahˇ bawˬ dzaˬ gaˇ g’aˬ za laˇ paˬ-ehˇ g’eh-eu nui noeˬ nui duˇ biꞈ nya ni caw ba nehˬ-eu aˬ jeˬ jeˇ nga? Aˬ dui nui noeˬ nui duˇ tiˬ jeˬ na-ahˇ haw kaˇ-euˇ.\\nDawˬ k’oꞈ aˬ joˆ-ehˇ biꞈ nya-eu nga?\\nK’aˇ naˇ haˬ-eu loꞈ-ehˇ biꞈ\\nTeu deuˆ laꞈ k’oeˇ-euˬ aˇ yeˇ huiˬ-eu nyiˬ tsahˇ aˬ yawꞈ tsahˇ-ahˇ biꞈ\\nJaˇliꞈ aˇ deuˆ aˬ jeˬ mehˬ-eu lehˇ biꞈ\\nGaˇ kawˆ teu aˬ joˆ-ehˇ zmˬ iˇ nya-eu nga lehˇ biꞈ\\nAˇ yeˇ huiˬ-eu tsahˇ nehˬ-ehˇ taꞈ-eu yawˬ ha neh ya puˬ ya mawˇ-euˬ jeˬ ja nehˬ\\nAˇ baˇ nehˬ-ehˇ taꞈ-eu gaˇ kawˆ biꞈ\\nNaˇ haˬ poˆ-eu jeˬ-ahˇ biꞈ\\n14. Aˬ dui aˬ jeˬ miˇ neh mehˬ bawˬ g’aˇ duˬ, yaw muiˬ-ehˇ ya lehˬ hmˬ-eu nga? Aˬ dui aˬ geu ngeh neh lehˬ hmˬ nya-eu nga?\\n14 Bawˬ dzaˬ-eu g’aˇ duˬ yawˬ poˆ na luꞈ lehˬ hmˬ. Nawˇ maˬ keuˆ laˇ mi naˆ-ehˇ yaw muiˬ-ehˇ lehˬ hmˬ taˬ naˇ, nui noeˬ nui duˇ yaw muiˬ-ehˇ biꞈ nya meh. (Dawˬdaˬ 21:5) Aˬ dui yawˬ g’aˬ na luꞈ aˇ yamˬ biˇ taˬ-eu maˬ duˇ leˇ-a. 80 k’oꞈ k’awˆ laˇ-euˬ miˬ coeˬ miˬ ma pyeuꞈ-eu Ehˇloiˆ-suiꞈ, Loꞈ-eu nymˇgoˇ jawˇ nah dzeuˇ tiˬ nah nyiˬ nah-ahˇ neh lehˬ hmˬ taˬ-eu ma lehˇ ehˇ-awˇ, “Aˇ cuiˆ yaw naꞈ-ehˇ g’eh ngeh neh lehˬ hmˬ taˬ naˇ, bawˬ dzaˬ ngeh laˬ k’aˬ cehˬ dzehˬ nya” lehˇ ehˇ-eu meh. Aˇ yamˬ tiˬ byah ni gaˇ mˇ-awˇ Loꞈ-eu nymˇgoˇ jawˇ nah dzeuˇ k’oꞈ nah-ahˇ lehˬ hmˬ-eu Jaw-iˬ jiˇ, “Bawˬ dzaˬ-eu keuˆ laˇ-awˇ neh tehꞈ-ehˇ lehˬ hmˬ naˇ, ngaˬ-ahˇ noeˬ taˬ nya dzehˬ nya” lehˇ ehˇ-eu meh. Gaˇ myaˬ-eu sheuˬ g’eh-eu g’aˬ pyeuꞈ-awˇ huˬ mehˬ mehˬ-eu Aiˇ-keuˬ “Ngaˬ-ahˇ naˇ tiˬ poˆ tehꞈ-ehˇ maˬ lehˬ hmˬ jiˇ ni, tiˬ jaw laꞈ k’oeˇ tiˬ poˆ cuiˆ cuiˆ-ehˇ lehˬ hmˬ-eu heu muiˬ dzehˬ nya” lehˇ ehˇ-eu meh.\\n15. Mehˬ bawˬ g’aˇ duˬ yaw muiˬ-ehˇ lehˬ hmˬ nya ni nawˇ aˬ jeˬ jeˇ ya jahˇ-eu nga?\\n15 Mehˬ bawˬ g’aˇ duˬ yaw muiˬ-ehˇ lehˬ hmˬ mawꞈ naˇ, nawˇ aˬ jeˬ jeˇ ya jahˇ-eu nga? Nawˇ yawˬ poˆ na luꞈ dahˬ beh ngeh Yeˬhawˇbaˬ-euˬ muiˬ-eu shawˇ-eu yaw sahˇ shaˇ paˬ-ehˇ g’eh-eu meh. (Luˇkaꞈ 11:13; 1 Yoˇhaˬ 5:14) K’oeˇ naˇ, aˇ yamˬ cuiˆ zmˬ-awˇ gaˇ kawˆ uˬ dzah, uˬ dzah zaˬ, aˇ baˇ deuˬ, oeˬ coeˇ oeˬ bawˬ, heu deuˬ-ahˇ kawˆ shawˆ-ehˇ haw. K’oeˇ naˇ nawˇ tiˬ deuˆ saˇ-i tiˬ deuˆ gui ngeh, k’aˇ g’eh nya gaˇ neh Jaˇliꞈ aˇ deuˆ deuˬ-ahˇ gui-awˇ, nawˇ nui noeˬ nui duˇ biꞈ lehˇ g’eh-eu tsahˇ-ahˇ yaw muiˬ-ehˇ haw. Ngehˬ-ehˇ lehˬ hmˬ muiˬ naˇ ngehˬ-ehˇ gaˇ dahˇ tsoeˬ-awˇ dawˬ k’oꞈ biꞈ-eu jiˇ yaw awˬ meh.—2 Gawˇliˬtu 9:6.\\n16. Aˬ dui mehˬ bawˬ g’aˇ duˬ lehˬ hmˬ gaˇ caw ba nehˬ-eu aˬ jeˬ jeˇ-euˬ keu ka jaˆ-eu nga? Nawˇ aˬ joˆ-ehˇ zmˬ de?\\n16 Nawˬ-ahˇ yehꞈ-eu dawˬ neh jaˆ-eu keu ka deuˬ-ahˇ zmˬ. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui-ahˇ mehˬ bawˬ g’aˇ duˬ lehˬ hmˬ nya ni, aˇ maꞈ aˇ muˇ-ahˇ neh keu ka g’awˬ mya jeˬ biꞈ nehˬ taˬ-euˬ meh. JW Laiˇbaˬliˬ ehˆ heu naˇ, aˬ dui dzaw-eu gaˇ kawˆ deuˬ, tehˇbehˬ-lehꞈ hawˇ-eu naˬ gaˬ-ahˇ daoˇloˆ ahˇ nya ni caw ba nehˬ-eu meh. Heu naˇ aˬ dui aˬ geu gaˇ jawˇ ngeh maˬ kaˬ, lehˬ hmˬ nya ni, gui nya ni, naˇ haˬ nya ni caw ba nehˬ-eu meh. Tiˬ deuˬ na keu ka heu-ahˇ zmˬ-awˇ, gaˇ mˇ duˬ-ahˇ maˬ ehˇ, sahˬ boꞈ dzaw nymˇ-ahˇ maˬ ehˇ, nah g’ahˇ hawˬ dzaˬ ngeh lehˬ hmˬ-awˇ, tiˬ deuˬ na naˇ gaˇ ma doˆ-iˇ ngeh lehˬ hmˬ-eu meh. G’awˇ-ciˬtaoˬbeuˇ Laiˇbaˬliˬ hawˇ-eu G’awˇ-ciˬtaoˬbeuˇ awˆlai Laiˇbaˬliˬ heu naˇ, aˬ dui siˬ duˬ mawꞈ-eu gaˇ kawˆ deuˬ-ahˇ yaw awˬ-ehˇ poˆ mawˇ nya ni caw ba nehˬ-eu meh.\\nMehˬ bawˬ g’aˇ duˬ nawˇ aˬ geu ngeh lehˬ hmˬ de? (Aˇ deuˆ 14-16-ahˇ haw) *\\n17. (a) Dawˬ k’oꞈ g’awˬ mya hmˬ lehˬ hmˬ taˬ-eu aˬ jeˬ miˇ neh muiˬ-eu nga? (b) Yeˬhawˇbaˬ nehˬ-ehˇ cawˬ cawˬ laˇ—Bawˬ dzaˬ ngeh, yaw muiˬ-ehˇ naˇ haˬ lehˇ ehˇ-eu biˬdiˬoˬ-ahˇ neh aˬ jeˬ ya dzaw geuꞈ-eu nga?\\n17 G’eh nya naˇ nui noeˬ nui duˇ biꞈ-eu g’aˇ duˬ, yaw myaˬ tsahˇ lehˬ hmˬ taˬ. Aˬ jeˬ miˇ neh? Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, aˬ dui aˬ laꞈ k’aˇ baꞈ diˇ ngeh kuˇ laˇ-eu maˬ ngeuˇ-a, aˬ cawˬ deuˬ k’awꞈ baꞈ diˇ-eu miˇ neh. K’oeˇ naˇ, sheuˬ g’eh-eu g’aˬ aˇ yamˬ laꞈ k’oeˇ mˇ jiˇ nya-eu g’aˇ duˬ, tiˬ deuˆ laꞈ k’oeˇ aˇ myaˆ g’aˬ-ahˇ tehꞈ-ehˇ kuˇ-eu lehˇ laˆ bawˬ taˬ-eu k’awꞈ pyeuꞈ nya meh. Teu miˇ neh nawˬ-ahˇ dahˬ beh ngeh maˬ kuˇ nga lehˇ nui ma taˬ pehˇ, g’aˬ taˬ baˬ siˬ. Nawˇ dawˬ k’oꞈ g’awˬ mya hmˬ lehˬ hmˬ taˬ naˇ, dawˬ k’oꞈ ya biꞈ-eu yaw duˬ baw meh. Nawˇ dawˬ k’oꞈ lehˬ hmˬ ngeh, Jaˇliꞈ aˇ deuˆ gui-eu g’aˇ duˬ lehˬ hmˬ-eu k’awꞈ pyeuꞈ nya-awˇ, g’eh nya naˇ yawˬ ha-euˬ dawˬ neh dawˬ k’oꞈ biꞈ. *\\n18. Aˬ jeˬ miˇ neh dawˬ k’oꞈ yaw nymˇ nymˇ lehˇ ya biꞈ-eu nga?\\n18 Dawˬ k’oꞈ yaw nymˇ nymˇ lehˇ biꞈ. G’aˬ za laˇ-eu dawˬ k’oꞈ naˇ, yaw nymˇ yaw awˬ awˬ lehˇ g’eh-eu dawˬ k’oꞈ pyeuꞈ meh. Teu miˇ neh yaw nymˇ nymˇ lehˇ tiˬ peu-ahˇ maˬ keuˆ leˇ ni tiˬ peu-euˬ tiˬ paˆ tehꞈ-ehˇ dawˬ k’oꞈ biꞈ nya ni leh jeh. (Dawˬdaˬ 10:19; 15:23) Nawˇ dawˬ k’oꞈ biꞈ laꞈ-euˬ yaw myaˬ k’oꞈ byah laˇ-euˬ naˇ, yaw nymˇ nymˇ lehˇ aˬ cawˬ dzaw geuꞈ nya ni mˇ mehˬ nehˬ-eu aˇ yeˇ huiˬ meh. Nawˇ dawˬ k’oꞈ yaw kaꞈ yaw siˇ-ehˇ g’awˬ mya peu biꞈ naˇ, aˬ cawˬ deuˬ nawˇ loꞈ-ehˇ maˬ jahˇ nya nya lehˇ noeˬ-eu miˇ neh dawˬ k’oꞈ maˬ biꞈ peuˬ ni k’awꞈ pyeuꞈ nya meh. Yaw nymˇ nymˇ lehˇ dawˬ k’oꞈ biꞈ-eu heu naˇ, yaw myaˬ g’aˬ dawˬ k’oꞈ biꞈ-eu doˆ laˇ-awˇ, nawˬ-ahˇ kuˇ dahˬ beh laˇ naˇ ngehˬ-ehˇ dzehˬ, yaw awˬ awˬ lehˇ k’aˇ naˇ haˬ-euˬ loꞈ-ehˇ tehꞈ-ehˇ ya biꞈ-eu meh. Aˇ deuˆ laꞈ k’oeˇ-euˬ yaw tsahˇ na luꞈ-ahˇ ngehˬ keuˆ-eu lehˇ maˬ ya g’eh-a. Aˬ cawˬ deuˬ aˇ yeˇ huiˬ-eu tsahˇ-ahˇ ngehˬ dzeuˇ-euˬ naˇ, nawˇ k’awꞈ ngehˬ lahˬ nya meh.—“ Ngaˇ aˬ jeˬ jeˇ nui noeˬ nui duˇ biꞈ nya-eu nga?” lehˇ ehˇ-eu oeˬ coeˇ oeˬ bawˬ-ahˇ haw.\\n19. Sheuˬ g’eh-eu g’aˬ nawˇ dawˬ k’oꞈ biꞈ nya ni aˬ joˆ-ehˇ caw ba nehˬ-eu nga? Ehˇ k’awꞈ, nawˇ aˬ jeˬ ya jahˇ-eu nga?\\n19 Nawˇ aˬ geu deuˆ-ahˇ dawˬ k’oꞈ biꞈ mawꞈ nya lehˇ sheuˬ g’eh-eu g’aˬ-ahˇ ehˇ nehˬ. Nawˇ heu loꞈ-ehˇ jahˇ mawꞈ naˇ, bawˬ dzaˬ dahˬ maˬ beh laˇ mi naˆ-ehˇ sheuˬ g’eh-eu g’aˬ-ahˇ ehˇ nehˬ taˬ paˬ-ehˇ g’eh-eu meh. K’oeˇ naˇ nawˇ dawˬ k’oꞈ biꞈ-eu deuˆ-ahˇ iˇ keuˆ ngeh, sheuˬ g’eh-eu g’aˬ mawˇ nya paˬ-ehˇ yaw kawˇ kawˇ ma-ehˇ aˬ laꞈ yaw goˇ goˇ lehˇ baꞈ diˇ.\\n20. Mehˬ bawˬ cawˬ nehˬ-ehˇ hawˬ dzaˬ-euˬ loꞈ-ehˇ aˬ joˆ-ehˇ duˇ leˇ-eu nga?\\n20 Nawˇ mehˬ bawˬ-ahˇ cawˬ nehˬ-ehˇ hawˬ dzaˬ taꞈ-eu loꞈ-ehˇ haw. Nawˬ-euˬ aˇ muˇ laꞈ k’oeˇ-euˬ cawˬ hawˬ dzaˬ taˬ gaˇ nawˬ-ahˇ g’awˬ nyoeˇ ui cuiˆ na yuˇ leꞈ lehˇ ehˇ naˇ nawˇ aˬ joˆ-ehˇ jahˇ de? Nawˇ ui cuiˆ na k’ahˬ lahˇ nya meh. Ehˇ k’awꞈ yawˬ g’aˬ na luꞈ bi ya leˇ-eu g’aˇ duˬ, nawˇ k’aˇ jahˇ kuiˇ nya-eu jahˇ-awˇ yuˇ leꞈ tehꞈ-a. Yeˬhawˇbaˬ nymˇ sahˇ pyeuꞈ-awˇ, mehˬ bawˬ-ahˇ hawˬ jeh k’oeˇ taꞈ dzaˇ tiˬ byah ni lehˬ hmˬ nehˬ taˬ-euˬ meh. (Ja ceuˬ 23:5; Maꞈtehˬ 24:45) Aˬ dui k’aˇ g’eh nya gaˇ neh muiˬ-eu jeˬ biꞈ gaˇ Miˬyehˇ nui k’ahˇ shiˇ-eu meh. Teu miˇ neh mehˬ bawˬ g’aˇ duˬ yaw muiˬ-ehˇ lehˬ hmˬ leꞈ-awˇ, k’aˇ g’eh nya gaˇ neh dawˬ k’oꞈ biꞈ. Toˆ-ehˇ jahˇ naˇ, nawˇ Yeˬhawˇba-euˬ hawˬ jeh-ahˇ dzaˬ le-euˬ tehꞈ-ehˇ maˬ ngeuˇ-eu, aˇ muˇ laꞈ k’oeˇ-euˬ mehˇ nmˇ deuˬ-ahˇ jiˇ yaw muiˬ jeˬ biꞈ nehˬ le-euˬ meh.\\nNawˇ dawˬ k’oꞈ biꞈ nya ma laˬ?\\nAˬ dui nui noeˬ nui duˇ maˬ biꞈ peuˬ ni guˆ-eu nui ma-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ g’aˬ leˇ nya-eu nga?\\nAˬ dui yawˬ g’aˬ na luꞈ-ahˇ g’aˬ biꞈ-eu nui noeˬ nui duˇ biꞈ nya ni caw ba nehˬ-eu aˬ jeˬ nga?\\nDawˬ caˇ 2 Nawˬ-euˬ tsawˇ myahˇ Yeˬhawˇbaˬ\\n^ Yaw zaˬ 5 Ja ceuˬ sahˬ boꞈ boꞈ-euˬ Daˬbiˇ loꞈ-ehˇ duˇ ni, aˬ dui yawˬ g’aˬ na luꞈ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ gaˬ-awˇ aˬ yawꞈ-ahˇ ya ja ceuˬ-eu laˬ k’aˬ cehˇ-eu meh. Aˬ dui Miˬyehˇ-ahˇ uˬ duˬ tahˬ-eu g’aˇ duˬ bawˬ dzaˬ gaˇ iˇ ngeh, aˬ yawꞈ-ahˇ gaˬ-eu lehˇ mˇ mawˇ-eu muiˬ dui dui-eu aˇ yamˬ jaˆ-eu ma. Ehˇ k’awꞈ tiˬ g’aˬ na bawˬ dzaˬ gaˇ nui noeˬ nui duˇ biꞈ-eu yaw shaˬ nya lehˇ noeˬ-eu meh. Nawˇ toˆ-ehˇ g’eh-eu tiˬ g’aˬ naˇ, heu kawˆ laꞈ k’oeˇ nawˇ aˬ jeˬ miˇ neh nui noeˬ nui duˇ maˬ biꞈ peuˬ-eu lehˇ bi siˬ laꞈ-awˇ, nui noeˬ teu-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ g’aˬ leˇ nya nga lehˇ jiˇ siˬ laˇ ni caw ba nehˬ-eu meh.\\n^ Yaw zaˬ 17 Yeˬhawˇbaˬ nehˬ-ehˇ cawˬ cawˬ laˇ—Bawˬ dzaˬ ngeh, yaw muiˬ-ehˇ naˇ haˬ lehˇ ehˇ-eu biˬdiˬoˬ, Jaˇliꞈ mehˬ-eu jeˬ > Zaˬ deuˬ lehˇ boꞈ taˬ-euˬ gaˇ haw.\\n^ Yaw zaˬ 63 Aˇ baˇ-euˬ gaˇ kawˆ: Aˇ muˇ tiˬ muˇ-euˬ mehˇ nmˇ deuˬ Loꞈ-eu nymˇgoˇ ja sawˇ gaˇ laˬ k’aˬ cehˇ luꞈ.\\n^ Yaw zaˬ 65 Aˇ baˇ-euˬ gaˇ kawˆ: Aˇ muˇ teu muˇ-euˬ mehˇ nmˇ deuˬ, aˬ yawꞈ maꞈ-euˬ dah-eu aˇ yamˬ maˬ duˇ leˇ k’awꞈ mehˬ bawˬ g’aˇ duˬ, Loꞈ-eu nymˇgoˇ jeˬ hu lehˬ hmˬ luꞈ.","num_words":3330,"character_repetition_ratio":0.088,"word_repetition_ratio":0.018,"special_characters_ratio":0.28,"stopwords_ratio":0.271,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":-1} +{"url":"","collection":"madlad400","source":"CC 20220801","original_code":"ahk","text":"Dehꞈ ziˇ gaˇ kawˆ: Dahˬ beh ngeh iˇ shaˬ shaˬ k’awꞈ aˇ saˬ saˬ leˇ ngeh dehꞈ dzaˬ laˇ | Samuel F. Herd\\nLoꞈ-eu nymˇgoˇ (Dzaw ngeh zmˬ-eu dmˬ) | Ngaˬ siˬ ba la 2018\\nDehꞈ ziˇ gaˇ kawˆ\\nDahˬ beh ngeh iˇ shaˬ shaˬ k’awꞈ aˇ saˬ saˬ leˇ ngeh dehꞈ dzaˬ laˇ\\nShaˬmeuˬlaˆ Eˇ-peu Heuˇ-teuˬ Neh ja-euˬ\\nNgaˇ Aˬmeˬliˇkaˬ miˇ k’ahˬ Eˇdiˬ-yaˇnaˬ gahˬ kaˬ Liˇbaˬtiˬ meuˬ meuˬ zaˬ-ahˇ jaˆ-eu daˇ kawˬ neh tsoˆ taˬ-euˬ ya cmˇ cmˇ zaˬ-ahˇ dehꞈ le-euˬ ma. Ngaˬ da ngaˬ ma zaˬ g’awˬ mya g’aˬ jawˇ-awˇ ngaˇ dehꞈ le ngeh-aˬ aˬ li tiˬ g’aˬ aˬ buˇ tiˬ g’aˬ lehˇ baw dzeuˇ taˬ-euˬ meh. Ngaˇ dehꞈ le g’aˬ naˇ aˬ li nyiˬ g’aˬ hawˇ-eu aˬ buˇ 1 g’aˬ lehˇ paˇ baw-euˬ meh.\\nNgaˬ neh dehꞈ le-euˬ daˇ kawˬ ya cmˇ\\nSahˬ boꞈ dzaw luꞈ ngeh tiˬ jeˬ-iˬ maˬ poˆ maˬ paˇ laˇ-aˬ siˬ. Nyiˇ ngeh-euˬ sahˬ boꞈ dzaw cawˬ deuˬ hawˇ-eu huiˬ laˇ ngeh-euˬ dzaw cawˬ deuˬ aˬ yawꞈ tiˬ deuˬ tehꞈ meh. Meuˬ laꞈ k’oeˇ jawˇ-eu deuˬ myaˬ ni tiˬ g’aˬ tiˇ g’aˬ siˬ nya meh.\\nNgaˬ da ngaˬ ma zaˬ 7 g’aˬ jawˇ-eu meh. Ngaˇ zaˬ guˬ ngeh yaˇ mˇ dzaw-euˬ ma\\nLiˇbaˬtiˬ meuˬ-euˬ tiˬ jaw yaˇ ngeh jaˆ byah taˬ-awˇ myaˬ tiˬ paˆ aˇ du ka-eu meh. Ngaˇ dehꞈ le ngeh ngaˬ da yaˇ mˇ zaˬ pyeuꞈ-miˇ neh ngaˇ zaˬ guˬ ngeh yaˇ tsehˬ-eu lawˬ liˬ yeuꞈ dzaw-awˇ yaˇ mˇ-euˬ ma.\\nNgaˇ aˬ da zaˬ guˬ maˬ jawˇ haw-aˬ. Ngaˇ dehꞈ le ngeh-aˬ ngaˬ da 56 k’oꞈ byah laˇ-awˇ ngaˬ ma 35 k’oꞈ byah laˇ-euˬ meh. Ngaˬ da jawˇ saˇ doˆ-awˇ loˆ ga ni g’eh-eu meh. Ngaˬ da gaˇ mˇ gaˇ gaˬ-awˇ zaˬ deuˬ-ahˇ k’awꞈ yaw bym bym ni mehˬ-eu meh. Ngaˬ da pyuˇ g’awˬ mya ni maˬ poˆ nya k’awꞈ nga maꞈ bi jawˇ-eu iˇ kahˇ nga maꞈ bi dm-eu moeˬ tsoeˬ nga maꞈ bi dzaˬ-eu dzaˇ loꞈ ni jaˆ-eu uˬ taꞈ aˬ myah luꞈ nga maꞈ-ahˇ aˇ yamˬ biꞈ nya-eu meh. Ngaˬ da 93 k’oꞈ-ahˇ shiˇ-awˇ ngaˬ ma 86 k’oꞈ-ahˇ shiˇ-euˬ meh. Ngaˬ da ngaˬ ma Yeˬhawˇbaˬ-euˬ Saˇ kiˇ maˬ ngeuˇ k’awꞈ ngaˬ nyiˇ tiˬ g’aˬ Saˇ kiˇ pyeuꞈ-awˇ 1972 k’oꞈ-ahˇ neh naˇ saˇ jaˇ ziꞈ-eu sheuˬ g’eh-eu g’aˬ pyeuꞈ-euˬ meh.\\nYaw nyiˇ ngeh\\nNgaˬ ma zahˇ paw yaw muiˬ-ehˇ tawˬ-awˇ nga maꞈ-ahˇ jawˇ nah yawˬ jaw na luꞈ uˬ duˬ tahˬ nymˇ-ahˇ sheuˬ sheuˬ-ehˇ iˇ-eu meh. Ngaˇ tseˇ nyiꞈ k’oꞈ k’awˆ laˇ ngeh smˇ g’aˬ tiˬ poeˬ miˬ yehˇ-euˬ gaˇ kawˆ ya gaˬ dahˬ beh-euˬ ma. Teu miˇ neh ngaˇ aˬ ma-ahˇ “Aˇ yamˬ tiˬ yamˬ laꞈ k’oeˇ tehꞈ-ehˇ Yeˬsuˇ zaˬ hawˇ-eu Aˬda aˬ joˆ-ehˇ pyeuꞈ nya-a” lehˇ naˇ haˬ-euˬ ma. “Gaˇ kawˆ heu-aˬ maˬ siˬ jiˇ nya-eu jeˬ pyeuꞈ-a li-oˇ aˬ dui g’oˆ shaw-eu maˬ loˬ-a” lehˇ ngaˬ ma ehˇ-eu meh. Gaˇ kawˆ heu naˇ ngaˬ-euˬ g’aˇ duˬ maˬ g’oˆ shaw laˇ-eu je�� pyeuꞈ luꞈ-a siˬ. Ngaˇ 14 k’oꞈ laˇ ngeh puˬ dahˬ puˬ dzeˇ jaˆ-eu lawˇ gawˆ-ahˇ iˇ cuꞈ shawˇ-euˬ ma. Teu ngeh ngaˇ iˇ cuꞈ-ahˇ smˬ poˆ bi dehˬ nuiꞈ-euˬ ma. Heu naˇ Aˬda-euˬ g’aˇ duˬ Zaˬmaˇ-euˬ g’aˇ duˬ muiˬ-eu shawˇ-eu yaw sahˇ g’aˇ duˬ pyeuꞈ meh.\\n1952 yehˇ maˬ geuꞈ iˇ mi na-ehˇ 17 k’oꞈ k’awˆ ngeh\\nNgaˇ tseˇ daˇ teu kaˬ-ahˇ dzaw ngeh ngaˬ-euˬ cawˬ bawˇsiˬ teˇ zaˬ pyeuꞈ-awˇ ngaˬ-ahˇ jiˇ teˇ laˇ lehˇ cawˬ-eu meh. Ngaˇ Goˇdeˇ Ga-la-suiꞈ bawˇsiˬ aˇ muˇ-ahˇ uˇ iˇ-awˇ teu naˆ naˆ-ehˇ maˬ nya miˇ neh nyiˬ poˆ smˬ poˆ teˇ naˇ naˬ-euˬ ma. Tiˬ k’ehˬ naˇ ngaˇ yehˇ ya geuꞈ iˇ-awˇ Jeˬmaˬni miˇ k’ahˬ-ahˇ bi sha g’eh-euˬ ma. Yehˇ-euˬ aˬ yuiꞈ ngaˇ muiˬ-eu sheuˬ g’eh-eu g’aˬ pyeuꞈ nya-eu jeˬ nga lehˇ noeˬ-eu miˇ neh yehˇ-euˬ dzaw nymˇ-ahˇ bi dzaw tawꞈ iˇ-euˬ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ ngaˬ-ahˇ aˬ myah luꞈ yehˇ bi geuꞈ mawꞈ k’awꞈ ngaˬ-ahˇ maˬ geuꞈ mawꞈ-eu miˇ neh yehˇ nyiˬ k’oꞈ geuꞈ naˇ 1956 k’oꞈ-ahˇ naˬ-euˬ ma. K’oeˇ gaˇ neh naˇ beu gaˇ dui dui-eu yehˇ tiˬ muˇ-ahˇ paˇ ahˇ iˇ-euˬ ma.\\n1954-1956 ngaˇ Aˬmeˬliˇkaˬ-euˬ yehˇ nyiˬ k’oꞈ geuꞈ-euˬ ma\\nDehꞈ-eu jeˬ yaw shuiꞈ dahˬ beh\\nYaw tsaˬ yaw dawˇ-ahˇ maˬ siˬ nya ngeh ngaˇ zaˬ yo aˬ li maˇ diˇ deuˬ aˬ joˆ-ehˇ g’eh-eu lehˇ jah bahˬ taˬ-euˬ ma. Tiˬbiˬ laꞈ k’oeˇ hawˇ-eu ngaˬ-euˬ tiˬ jawˬ jawˇ-eu tsawˇ haˬ deuˬ loꞈ-ehˇ noeˬ caw-eu miˇ neh Jaˇliꞈ gaˇ kawˆ ja-eu aˬ li deuˬ naˇ zaˬ yo aˬ li-ahˇ maˬ duˇ nga lehˇ ngaˇ noeˬ-euˬ ma. Ehˇ k’awꞈ ngaˬ-euˬ dehꞈ ziˇ-ahˇ poˆ laˇ paˇ laˇ-eu tiˬ jeˬ na-ahˇ ya dzaw-euˬ ma. Tiˬ nah ngaˇ lawˬ liˬ yaw neˇ yeuꞈ-awˇ meuˬ-ahˇ le ngeh aˬ buˇ zaˬ guˬ nyiˬ g’aˬ deh naˬ laˇ-eu meh. Aˬ yawꞈ nyaꞈ ngaˬ shahˬ-euˬ aˬ nyiˇ pyeuꞈ-awˇ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ Saˇ kiˇ pyeuꞈ-eu meh. Ngaˇ aˬ yawꞈ nyaꞈ neh biꞈ-euˬ Loꞈ-eu nymˇgoˇ Noeˬlaˇ-awꞈ! paˇ dmˬ gui haw-euˬ k’awꞈ teu naˆ naˆ-ehˇ maˬ siˬ laˇ nya. Nymˬ-mˇ poˆ naˇ aˬ yawꞈ nyaꞈ ngaˬ-ahˇ aˇ muˇ Jaˇliꞈ dzaw gaˇ iˇ ma lehˇ caw ngeh shaˇ noeˬ haw ma lehˇ ehˇ nehˬ-euˬ ma. Aˬ yawꞈ nyaꞈ uiˇ uiˇ-ehˇ “Ehˇ taˬ-euˬ loꞈ-ehˇ bi jaˆ de” lehˇ ehˇ ngeh “Euˬ za meh” lehˇ ehˇ nehˬ-euˬ ma.\\nNgaˇ oe ma lehˇ ehˇ nehˬ-euˬ lehˬ iˇ-euˬ lehˇ miˇ-a. Ehˇ k’awꞈ ehˇ dzeuˇ taˬ-euˬ miˇ neh maˬ iˇ maˬ geuꞈ nya. Teu miˇ neh ngaˇ bawˬ dzaˬ gaˇ iˇ-euˬ ma. Teu gaˇ zaˬ deuˬ Jaˇliꞈ gaˇ kawˆ-ahˇ siˬ nya dui dui gaˇ ya mawˇ ngeh ngaˬ-ahˇ zahˬ leˇ-eu lehˇ miˇ-a. Ngaˇ yawˬ jaw na luꞈ ngaˬ ma nehˬ-ehˇ uˬ duˬ tahˬ nymˇ-ahˇ iˇ-euˬ k’awꞈ tiˬ jeˬ-iˬ maˬ siˬ nya nya. Teu loꞈ-ehˇ g’eh gaˇ ya mawˇ-euˬ miˇ neh ngaˬ-ahˇ Jaˇliꞈ dzaw mawꞈ laˇ-awˇ Jaˇliꞈ dzaw ma lehˇ ehˇ nehˬ-euˬ ma. Ngaˬ neh ya dzaw beh beh-euˬ jeˬ naˇ huiˬ dzehˬ dzehˬ-eu Miˬyehˇ-euˬ tsawˇ myahˇ naˇ Yeˬhawˇbaˬ lehˇ ya siˬ-euˬ ma. Gaˇ hu ngaˇ ngaˬ ma-ahˇ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ Saˇ kiˇ aˬ suˇ g’aˬ-a lehˇ naˇ haˬ haw-euˬ ma. “Teu deuˬ laˬ aˬ yawꞈ maꞈ Yeˬhawˇbaˬ lehˇ kuˇ-eu tsawˇ mawˬ tiˬ g’aˬ-ahˇ uˬ duˬ tahˬ-eu meh” lehˇ ngaˬ ma ehˇ-eu meh. Ehˇ k’awꞈ nymˬ-mˇ naˇ ngaˬ-ahˇ myaˆ nuiˆ byeh laˇ shaw miˇ-a.\\nNgaˇ yaw tsaˬ yaw dawˇ-ahˇ ya mawˇ maˬ lehˇ siˬ nya-eu miˇ neh kawˇ ma-ehˇ huiˬ laˇ mahˇ laˇ-euˬ ma. 1957 Smˇ siˬ siˬ-ahˇ bawˬ dzaˬ dahˬ beh iˇ-euˬ poˆ-ahˇ neh baˬ la 9 siˬ naˇ iˇ cuꞈ shawˇ-euˬ ma. Teu gaˇ neh naˇ ngaˬ-euˬ nui noeˬ paˇ iˇ-euˬ meh. Ngaˬ-ahˇ laꞈ k’aˬ cehˇ dui dui miˇ-a Jaˇliꞈ maˇ diˇ zaˬ yo aˬ li-euˬ gaˇ kawˆ-ahˇ mehˬ-eu lehˇ ya siˬ-euˬ miˇ neh. Yeˬsuˇ maˇ diˇ zaˬ yo aˬ li tiˬ g’aˬ meh. Aˬ yawꞈ aˬ cawˬ naˆ maˬ tseˇ g’aˬ k’aˆ-awˇ baoˬ ahˇ k’awꞈ tiˬ g’aˬ nehˬ-ehˇ-iˬ maˬ diˬ ceh ceh-a. Maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ loꞈ-ehˇ aˬ yawꞈ “k’ehˬ-eu jeˬ-ahˇ . . . dawˬ g’oꞈ maˬ doˆ ni daˬ-euˬ meh.” (Iˇsaˬyaˇ 53:2 7) Yeˬsuˇ-euˬ g’aˬ k’ehˇ maˇ diˇ deuˬ naˇ “tsawˇ haˬ yawˬ g’aˬ na luꞈ-ahˇ g’awˬ shaˬ ya gaˬ” nga lehˇ ngaˇ ya siˬ-euˬ ma.—2 Tiˆmoˇseˬ 2:24.\\nK’oeˇ gaˇ neh tiˬ k’oꞈ naˇ 1958 k’oꞈ-ahˇ ngaˇ huˬ mehˬ mehˬ-eu g’aˬ geuꞈ-euˬ ma. Ehˇ k’awꞈ tiˬ k’ehˬ naˬ-euˬ ma. Aˬ jeˬ miˇ neh nga? Ngaˬ-ahˇ aˇ muˇ Jaˇliꞈ dzaw-iˇ ma lehˇ cawˬ laˇ-euˬ k’oeˇ nyiˬ g’aˬ laꞈ k’oeˇ neh tiˬ g’aˬ pyeuꞈ-eu Gawˇliˬ-yaˬ nehˬ-ehˇ sheuˬ dahˬ dzaˬ-euˬ miˇ neh ma. Aˬ yawꞈ-ahˇ ya yuˇ-euˬ tiˬ pawˬ-iˬ nui ma maˬ cawˆ nya. Teu ngeh aˬ yawꞈ poeˬ dui dui-eu sehˇ pyeuꞈ-eu loꞈ-ehˇ nymˬ-mˇ keuˆ ni pyeuꞈ luꞈ-a siˬ. Ngaˬ-euˬ g’aˇ duˬ naˇ Gawˇliˬ-yaˬ miˇ tsaˬ k’oeˇ taˆ-euˬ sehˇ deuˬ laꞈ k’oeˇ neh k’aˇ poeˬ-eu hmˬ pyeuꞈ meh. Aˬ yawꞈ nehˬ-ehˇ oeˇ mˇ ya baˇ-euˬ laˬ k’aˬ cehˇ-eu lehˇ miˇ-a. Nymˬ-mˇ poˆ-aˬ Gawˇliˬ-yaˬ aˬ yawꞈ-euˬ gaˇ kawˆ ja gaˇ naˇ haˬ kaˇ-euˇ.\\n“Ngaˬ peh mehˇ nmˇ 16 g’aˬ jawˇ-awˇ ngaˬ ma naˇ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ Saˇ kiˇ pyeuꞈ-eu meh. Ngaˇ 14 k’oꞈ k’awˆ ngeh ngaˬ ma shiˇ-awˇ teu gaˇ neh naˇ ngaˬ da Jaˇliꞈ dzaw laˇ-euˬ meh. Ngaˬ ma maˬ paˇ jawˇ-eu miˇ neh ngaˬ-euˬ aˇ yuiꞈ 12 daˇ dzaw ngeh aˬ nyiˇ deuˬ-ahˇ cu-awˇ g’awˬ nyoeˇ dzaˇ saꞈ mˇ-awˇ ngaˬ da g’oꞈ laˇ ngeh tiˬ kawˆ loꞈ-ehˇ dzaˬ nya-eu g’aˇ duˬ nga nyaꞈ mehˇ nmˇ-ahˇ sahˬ boꞈ tiˬ nah tiˬ g’aˬ-ehˇ bi dzaw le-eu za meh laˬ lehˇ ngaˬ da saˬ laˬ-ahˇ shaˇ iˇ-euˬ meh. Saˬ laˬ nui ma tsaˬ-eu miˇ neh nga nyaꞈ mehˇ nmˇ ngaˬ-euˬ aˇ yuiꞈ dzaw g’aˬ ngeh keuˆ ni heu loꞈ-ehˇ jahˇ-euˬ ma. Saˇ kiˇ 2 g’aˬ nga pehˬ nymˇ-ahˇ mehˬ laˇ-euˬ miˇ neh nga pehˬ 11 g’aˬ Saˇ kiˇ pyeuꞈ laˇ-euˬ ma. Ngaˬ-ahˇ tsaꞈ gaˬ iˇ-eu ya leˇ-eu lehˇ miˇ-a. Ehˇ k’awꞈ zawˇ-ehˇ shaꞈ dawˇ baw-eu miˇ neh ngaˬ-euˬ k’aˬ dzeˇ zaˬ g’awˬ mya k’oꞈ caw ba nehˬ-euˬ meh.”\\nGawˇliˬ-yaˬ nga nyaꞈ 1959 k’oꞈ Nyiˬ siˬ ba la-ahˇ oeˇ mˇ baˇ-awˇ tiˬ kawˆ loꞈ-ehˇ huˬ mehˬ mehˬ-eu gaˇ mˇ-euˬ ma. Teu ngeh k’oꞈ Shiꞈ siˬ siˬ-ahˇ Beˬdeˬlaˇ-ahˇ mˇ iˇ-eu lehˇ sahˬ boꞈ aˇ taꞈ shaˬ g’eh-euˬ ma. Nga nyaꞈ saˇ naˇ dawˬ pehˬ hmˬ-ahˇ mˇ iˇ mawꞈ-eu lehˇ miˇ-a. Mehˇ nmˇ Saiˇmoˬ Keˇ-leˇkeuˬ nga nyaꞈ-ahˇ naˇ haˬ tseˇ ngeh Beˬdeˬlaˇ-ahˇ nymˇ dahˬ baw-eu deuˬ maˬ geuꞈ-a lehˇ ehˇ-eu meh. K’oeˇ ngeh yamˬ-ahˇ teu loꞈ-ehˇ g’eh-eu meh. Ehˇ k’awꞈ nga nyaꞈ Beˬdeˬlaˇ-ahˇ mˇ mawꞈ nya siˬ. G’awˬ mya k’oꞈ byah laˇ ngeh noeˬ taˬ-euˬ loꞈ-ehˇ pyeuꞈ laˇ-euˬ meh.\\nTsaꞈ gaˬ-eu deuˬ loˬ-eu aˬ geu tsahˇ-ahˇ iˇ paˬ nga lehˇ saˇ naˇ dawˬ pehˬ hmˬ-ahˇ sahˬ boꞈ boꞈ g’eh-euˬ ma. Aˬ yawꞈ maꞈ tiˬ tsahˇ toeˬ mehˬ-eu tehꞈ meh. Teu naˇ Aˇkeˬsaˬ gahˬ kaˬ Paiˇ Baˬ-laˬ meuˬ teu gaˇ pyeuꞈ meh. Teu ngeh yamˬ-ahˇ aˇ muˇ nyiˬ muˇ jaˆ-eu tehꞈ meh. Tiˬ muˇ naˇ tsawˇ haˬ yaw ba deuˬ-euˬ laꞈ taꞈ pyeuꞈ-awˇ nyaˆ taꞈ tiˬ muˇ naˇ yaw naˆ deuˬ-euˬ g’aˇ duˬ meh. Nga nyaꞈ tsaꞈ gaˬ-eu deuˬ 14 g’aˬ jawˇ-eu yaw naˆ deuˬ-euˬ aˇ muˇ-ahˇ ya jawˇ iˇ-euˬ ma.\\nTsawˇ haˬ yaw naˆ yaw ba biˇ paˆ miˇ ya shaˬ\\nYeˬhawˇbaˬ-euˬ Saˇ kiˇ deuˬ tsaꞈ gaˬ-eu deuˬ yaw naˆ yaw ba lehˇ aˬ jeˬ miˇ neh biˇ paˆ nga lehˇ nawˇ noeˬ tehꞈ-a. Teu naˇ teu ngeh yamˬ-ahˇ toˆ-ehˇ maˬ biˇ paˆ naˇ maˬ geuꞈ nya-eu miˇ neh meh. Teu ngeh yamˬ-ahˇ yaw naˆ yaw ba tiˬ gaˇ bi jawˇ keuˬ naˇ zahˇ sahˇ k’oꞈ-ahˇ bahˬ-awˇ suˬ saˬ laˇ nya meh. Yaw myaˬ gaˇ-euˬ mehˇ nmˇ deuˬ shaˬ jiˇ maˬ duˇ leˇ-eu deuˬ tiˬ kawˆ loꞈ-ehˇ uiˬ leˇ-awˇ bawˬ dzaˬ naˇ Bawˬdzaˬnymˇ laˆ cawˆ laˇ gaˇ guˆ-eu meh. K’oeˇ naˇ mehˇ nmˇ yaw naˆ deuˬ yaw ba deuˬ-euˬ iˇ kahˇ-ahˇ tsaꞈ gaˬ iˇ naˇ diˬ laˇ-eu meh. Yaw muiˬ-ehˇ tsaꞈ gaˬ daˆ leꞈ nya-eu g’aˇ duˬ zahˇ sahˇ k’oꞈ-ahˇ ya caw teh-awˇ g’awˬ myahˇ maˬ g’eh-ehˇ muiˬ daˆ laˇ tehꞈ-a lehˇ noeˬ tmˬ-euˬ ma.\\nTeu ngeh yamˬ-ahˇ tsaꞈ gaˬ-eu yaw awˬ maˬ ngeuˇ-a. Tsawˇ haˬ yaw naˆ deuˬ jawˇ gaˇ tsaꞈ gaˬ iˇ ngeh maˬ yehˆ maˇ yehˆ-ehˇ tsawˇ haˬ yaw ba deuˬ-euˬ nymˇ-ahˇ zaˬ leˇ naˇ yaw nymˇ nymˇ lehˇ tsaꞈ gaˬ-eu laˬ maˬ ngeuˇ naˇ seuˆ maꞈ ma lehˇ ehˇ nehˬ-awˇ yawˬ nymˇ yawˬ-ahˇ iˇ de laˬ lehˇ yaw kawˇ-ehˇ ya noeˬ tsehˆ-eu meh. Teu ngeh yamˬ-ahˇ tsaꞈ gaˬ-eu naˇ heu loꞈ-ehˇ g’eh-eu meh.\\nGawˇliˬ-yaˬ nga nyaꞈ huˬ mehˬ mehˬ ngeh gaˇ mˇ-awˇ yawˬ haˇ yawˬ ha ya cu-eu meh. Nga nyaꞈ-euˬ gaˇ myaˬ-eu tiˬ paˆ pyuˇ ui cuiˆ za-eu tehꞈ meh. Gawˇliˬ-yaˬ iˇ kahˇ-euˬ gaˇ ui cuiˆ na mˇ-eu meh. Iˇ kahˇ tiˬ kahˇ naˇ ngaˬ-ahˇ bi caw ba-eu miˇ neh Gawˇliˬ-yaˬ aˇ yamˬ tiˬ k’ehˆ tehꞈ-ehˇ mˇ luiˆ jiˇ nya meh. Heu pehˬ nah g’ahˇ hawˬ byawˇ jiˇ biꞈ-eu meh. Nga nyaꞈ iˇ kahˇ-ahˇ maˬ g’oꞈ iˇ mi na-ehˇ biˇ dzaˬ-eu ma. Yawˬ jaw na luꞈ iˇ kahˇ tiˬ kahˇ-ahˇ mˇ iˇ ngeh Gawˇliˬ-yaˬ moeˬ tsoeˬ jeˬ-awˇ ngaˇ naˇ yaˇ kmˇ mˇ-awˇ laˇ g’oˆ zaˬ siˆ shawˇ-eu uˬ taꞈ iˇ kahˇ tiˬ jawˬ laˆ buˇ-eu ma. K’oeˇ naˇ tsawˇ haˬ yaw ba-euˬ iˇ kahˇ tiˬ kahˇ-ahˇ nga nyaꞈ laˇ g’oˆ zaˬ siˆ shawˇ-eu ma. Nah ga ni Gawˇliˬ-yaˬ laꞈ k’oeˇ siꞈ-awˇ ngaˇ naˇ laꞈ nyiˇ siꞈ-eu ma. Aˬ yawꞈ pehˬ nah g’ahˇ haw byawˇ bi dzaˬ-eu meh. Gawˇliˬ-yaˬ laꞈ k’oeˇ ya dzaˬ k’awꞈ aˬ yawꞈ pehˬ nehˬ-ehˇ maˬ dzaˬ-a. Ngaˇ naˇ lawˬ liˬ naˬ duˬ-ahˇ dzaˬ-eu ma. Teu naˇ ngaˬ-euˬ g’aˇ duˬ tiˬ jeˬ-iˬ maˬ g’eh-a. G’awˬ nyoeˇ jiˇ kuiˇ-eu lehˇ miˇ-a. Aˬ yawꞈ pehˬ muiˬ-eu nymˇ jiˇ tiˬ jiˇ pyeuꞈ k’awꞈ dawˬ peh jawˇ-eu deuˬ-euˬ nui noeˬ ahˇ-eu meh. Tiˬ poˆ lawˬ liˬ yaꞈ tsiˇ dawˆ duˬ-ahˇ iˇ ngeh pyeuꞈ laˇ-euˬ gaˇ kawˆ-ahˇ noeˬ nya siˬ. Yaꞈ tsiˇ dawˆ g’aˬ-awˇ Gawˇliˬ-yaˬ gaˇ nyiˇ tiˬ poˆ iˇ-eu za meh laˬ lehˇ aˬ li yaw ba tiˬ g’aˬ-ahˇ naˇ haˬ ngeh aˬ yawꞈ nui ma pehˇ-eu laꞈ k’oeˇ ngaˬ-ahˇ haw tsoˆ taˬ-awˇ “Piˬ tehˬ taˬ nga.” lehˇ ehˇ-eu meh.\\nMaˬ ngehˇ leˇ coeˇ-eu g’awˬ shaˬ gaˬ-eu jeˬ\\nEhˇ k’awꞈ nga nyaꞈ mehˇ nmˇ deuˬ nehˬ-ehˇ muiˬ-eu aˇ yamˬ jaˆ-awˇ tsaꞈ gaˬ-eu gaˇ-ahˇ ya leˇ-eu lehˇ miˇ-a. Nga nyaꞈ Paiˇ Baˬ-laˬ meuˬ-ahˇ oe keuˆ beh beh ngeh aˇ muˇ-euˬ gaˇ mˇ-eu g’aˬ lehˇ kuˇ-eu mehˇ nmˇ nehˬ-ehˇ yaꞈ-euˬ ma. Aˬ yawꞈ-euˬ miˬ zaˬ Saˇ kiˇ maˬ pyeuꞈ laˇ-euˬ siˬ miˇ neh Gawˇliˬ-yaˬ Jaˇliꞈ mehˬ nehˬ-euˬ meh. Ngaˇ naˇ aˬ yawꞈ-euˬ aˬ buˇ hawˇ-eu aˬ yawꞈ-euˬ oeˬ paˬ-ahˇ mehˬ-euˬ ma. Aˬ ma g’aˬ hawˇ-eu aˬ buˇ g’aˬ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ gaˇ mˇ-eu lehˇ noeˬ tsehˆ-awˇ iˇ cuꞈ shawˇ-euˬ meh.\\nNga nyaꞈ tsawˇ haˬ yaw ba deuˬ-euˬ aˇ muˇ-ahˇ g’oeˇ-eu cawˬ yaw myaˬ g’aˬ jawˇ-eu ma. Aˬ yawꞈ maꞈ hawˬ dzaˬ laˇ lehˇ tiˬ k’ehˬ maˬ taˬ kuˇ meh. Ehˇ k’awꞈ nga maꞈ tiˬ kawˆ loꞈ-ehˇ jawˇ gaˇ aˬ cawˬ maˬ bi mawˇ-eu g’aˇ duˬ uˬ ciꞈ paw ya iˇ-eu meh. Kuˇ Kehˇ Kehˬ (KKK) aˇ muˇ teu naˇ teu ngeh yamˬ-ahˇ yaw ba yaw naˆ tseˇ paˆ gaˇ g’aˬ biꞈ-awˇ yaw haiˬ jeˬ mˇ-eu paw tsawˇ myahˇ doˆ dui dui-eu meh. Ngaˇ Haˇloˬg’oiˬ tiˬ miˇ-ahˇ aˬ li tiˬ g’aˬ KKK aˇ muˇ-euˬ moeˬ tsoeˬ dmˬ-awˇ guiˇ ga-ahˇ nuiˇ luꞈ-eu gaˇ kawˆ nymˬ-mˇ keuˆ noeˬ nya siˬ. Ehˇ k’awꞈ maˬ muiˬ-eu gaˇ kawˆ heu mehˇ nmˇ yaw kaˬ gaˬ-eu jeˬ-ahˇ maˬ laˆ naˬ nya-aˬ. Jawˇ la yamˬ tiˬ k’oꞈ-ahˇ nga nyaꞈ huiˬ-eu mehˬ bawˬ smˬ nah-ahˇ iˇ-eu g’aˇ duˬ pyuˇ loˬ laˇ taˬ ngeh mehˇ nmˇ tiˬ g’aˬ 1950 k’oꞈ-ahˇ-euˬ ngaˬ-euˬ lawˬ liˬ zeuˇ ma lehˇ ehˇ-euˬ meh. K’oeˇ gaˇ neh ba la tiˬ siˬ naˇ tiˬ nah ngaˬ nyaꞈ uˬ tsaˇ tsoˆ tsoˆ-ehˇ tsaꞈ gaˬ iˇ-awˇ yaw myaˬ g’aˬ-ahˇ Jaˇliꞈ mehˬ-awˇ iˇ kahˇ-ahˇ oꞈ keuˆ laˇ ngeh tsawˬ guˆ-iˇ dui dui-euˬ ma. Nga nyaꞈ-euˬ lawˬ liˬ iˇ kahˇ mehˬ shi naˬ taˬ laˇ-awˇ seuˬ g’aˬ tiˬ taꞈ dawˆ tehˬ taˬ-euˬ meh. Sahˬ boꞈ teu laꞈ k’oeˇ “Ngaˇ nawˬ-ahˇ lawˬ liˬ biꞈ k’oꞈ nehˬ ma. Heu naˇ ngaˬ-euˬ laꞈ sawˬ ma. Nawˬ-euˬ mehˇ nmˇ.” lehˇ boꞈ taˬ-euˬ meh.\\nYa puˬ-euˬ nyaˆ taꞈ tiˬ kawˆ naˇ ngaˬ-euˬ nui ma-ahˇ zaw laˇ dui dui-eu mehˇ nmˇ deuˬ-euˬ nui ma muiˬ-eu jeˬ pyeuꞈ meh. 1962 k’oꞈ-ahˇ ngaˇ-ahˇ Niˬ-yuˬ Yawˇ Saˇ-uˇ Lehˇsiˬ meuˬ-ahˇ Miˬyehˇ gaˇ mˇ-eu sahˬ boꞈ dzaw nymˇ-ahˇ dzaw laˇ lehˇ kuˇ-eu meh. Dzaw nymˇ teu naˇ ba la tiˬ siˬ byah ni ya dzaw-awˇ aˇ muˇ-ahˇ sheuˬ g’eh-eu deuˬ aˇ maꞈ-ahˇ sheuˬ g’eh-eu deuˬ gahˬ kaˬ-ahˇ sheuˬ g’eh-eu deuˬ-ahˇ mehˬ-eu jeˬ pyeuꞈ meh. Teu ngeh ngaˇ gaˇ maˬ jaˆ pyuˇ jiˇ yaw k’aˆ-ehˇ maˬ ahˇ Paiˇ Baˬ-laˬ meuˬ-ahˇ jaˆ-eu naˬ gaˬ nehˬ-ehˇ taꞈ leˇ-eu jeˬ mˇ-eu gaˇ mˇ duˬ tiˬ tsahˇ ngaˇ jawˇ gaˇ naˬ gaˬ ngehˬ laꞈ-awˇ gaˇ-euˬ gaˇ kawˆ naˇ haˬ tseˇ-eu g’aˇ duˬ oe lehˇ kuˇ-eu meh. Ngaˇ gaˇ teu ya mˇ naˇ tsawˇ haˬ yaw naˆ deuˬ laꞈ koeˇ gaˇ mˇ duˬ teu laꞈ k’oeˇ dahˬ beh-eu g’aˬ pyeuꞈ meh. Ehˇ k’awꞈ aˬ yawꞈ maꞈ ngaˬ-ahˇ maˇ diˇ mˇ laˇ-awˬ lehˇ kuˇ naˇ ngaˇ aˬ joˆ-ehˇ jahˇ paˬ nga? Ngaˇ Niˬ-yuˬ Yawˇ-ahˇ iˇ-eu pyuˇ jiˇ maˬ ahˇ dzaw nymˇ-ahˇ iˇ paˬ ngaˇ laˬ gaˇ mˇ-iˇ paˬ nga laˬ lehˇ ngaˬ-ahˇ shaˇ noeˬ maˬ doˆ nya. Gaˇ kawˆ heu nehˬ-ehˇ taꞈ leˇ-awˇ Beˬdeˬlaˇ-ahˇ sahˬ boꞈ boꞈ g’eh-eu lehˇ g’eh ngeh ngaˬ-euˬ tiˬ ziˇ maˬ ngehˇ leˇ coeˇ-eu gaˇ kawˆ tiˬ jeˬ pyeuꞈ laˇ-euˬ meh.\\nAˇ muˇ laꞈ k’oeˇ-euˬ aˬ yawꞈ-euˬ k’aˬ dzeˇ zaˬ Saˇ kiˇ maˬ ngeuˇ-eu mehˇ nmˇ aˬ buˇ tiˬ g’aˬ uˬ shawˬ yaw naˆ-ehˇ nga pehˬ-euˬ laˇ g’oˆ-ahˇ k’oˆ laˇ-awˇ sahˬ boꞈ tiˬ taꞈ biꞈ laˇ-euˬ meh. Teu laꞈ k’oeˇ pyuˇ tiˬ byah ni ahˇ-eu meh. Aˬ yawꞈ hawˇ-eu zaˬ deuˬ jawˇ nah yaw myaˬ jaw yaw naꞈ-ehˇ tuˇ tuˇ-ehˇ sa laˬ yaˇ-ahˇ ya moꞈ g’eu iˇ-euˬ meh. Teu naˇ ngaˬ-ahˇ Niˬ-yuˬ Yawˇ-ahˇ bi iˇ-eu lehˇ pyuˇ poˆ-eu jeˬ pyeuꞈ meh. Aˬ yawꞈ ehˇ-eu “Dzaw nymˇ-ahˇ iˇ-awˬ yaw k’aˆ k’aˆ-ehˇ dzaw iˇ-awˇ nga maꞈ-ahˇ mehˬ laˇ lawˬ” lehˇ ehˇ-eu meh. K’oeˇ gaˇ neh naˇ ngaˇ k’awꞈ naˬ gaˬ nehˬ-ehˇ taꞈ leˇ-eu jeˬ mˇ-eu gaˇ mˇ duˬ-ahˇ jaw nah ngaˬ jaw dawˬ nehˬ laꞈ-eu za meh laˬ lehˇ naˇ haˬ-euˬ ma. Aˬ yawꞈ maꞈ maˬ za-a lehˇ ehˇ-eu meh. Ehˇ k’awꞈ teu naˇ ngaˬ-euˬ g’aˇ duˬ tiˬ jeˬ-iˬ maˬ paˇ ngeuˇ meh ngaˇ Niˬ-yuˬ Yawˇ-ahˇ iˇ-eu lehˇ noeˬ tsehˆ taˬ dzeuˇ-euˬ miˇ neh. Maˬ gaˇ-a siˬ ngaˇ gaˇ teu maˬ ya mˇ-euˬ miˇ neh.\\nNymˬ-mˇ poˆ-aˬ Gawˇliˬ-yaˬ Paiˇ Baˬ-laˬ meuˬ-ahˇ jawˇ ngeh aˬ joˆ-ehˇ g’eh nya lehˇ ja nehˬ laꞈ meh. Aˬ yawꞈ ehˇ-eu “Ngaˬ-ahˇ heu gaˇ-euˬ tsaꞈ gaˬ duˬ-ahˇ ya leˇ-eu lehˇ miˇ-a. Ngaˇ Jaˇliꞈ dzaw zaˬ 15 g’aˬ-ahˇ neh 20 g’aˬ-ahˇ keuˆ ni jawˇ-eu ma. Nga nyaꞈ uˬ shaw paw tsaꞈ gaˬ iˇ-awˇ nah g’ahˇ paw-ahˇ neh uˬ ciꞈ taw paw keuˆ ni Jaˇliꞈ mehˬ iˇ-eu ma. Tiˬ poˆ na uˬ ciꞈ paw naˬ liˬ 11 laꞈ-ahˇ keuˆ ni mehˬ keuˆ-euˬ ma. Heu gaˇ Miˬyehˇ gaˇ mˇ-eu zawˇ-ehˇ byawˬ nya. Ngaˬ-ahˇ gaˇ nui jeˬ maˬ mˇ paˇ iˇ mawꞈ nya aˇ maꞈ-ahˇ sheuˬ g’eh-eu gaˇ jiˇ maˬ mˇ-iˇ mawꞈ nya. Ehˇ k’awꞈ Yeˬhawˇbaˬ ngaˬ-ahˇ aˬ jeˬ bi mˇ-eu lehˇ noeˬ taˬ dzeuˇ-awˇ” aˬ yawꞈ neh noeˬ taˬ-euˬ loꞈ-ehˇ mˇ-euˬ meh.\\nGaˇ ma doˆ iˇ-eu sheuˬ g’eh-eu gaˇ\\nNga nyaꞈ Paiˇ Baˬ-laˬ meuˬ-ahˇ huˬ mehˬ mehˬ-eu gaˇ mˇ luꞈ ngeh dzehˬ-eu huˬ mehˬ mehˬ-eu g’aˬ geuꞈ-eu lehˇ jiˇ jaˇ laˇ dawˆ-euˬ ma. Nga nyaꞈ-ahˇ dzehˬ-eu huˬ mehˬ mehˬ-eu gaˇ mˇ mawꞈ dui dui nya. Aˬ jeˬ miˇ neh nga? Gahˬ kaˬ-ahˇ sheuˬ g’eh-eu g’aˬ nga nyaꞈ-ahˇ Teˇsaˬ-suiꞈ laꞈ k’oeˇ jaˆ-eu aˇ muˇ tiˬ muˇ-ahˇ dzehˬ-eu huˬ mehˬ mehˬ-eu g’aˬ bi geuꞈ iˇ mawꞈ-eu loꞈ-ehˇ nga nyaꞈ k’awꞈ nui ma tsaˬ-eu miˇ neh ma. Nga nyaꞈ sahˬ boꞈ aˇ myah oe nga lehˇ yawˬ nah na luꞈ dawˬ k’awꞈ bawˬ keuˆ laꞈ k’oeˇ sahˬ boꞈ tiˬ jawˇ-iˬ maˬ ya mawˇ-a. Uˬ duˬ duˬ leˇ ngeh-aˬ sahˬ boꞈ oe keuˆ-awˇ haw ngeh ngaˇ hawˇ-eu mehˇ nmˇ Liˇahˬ G’oiˇbeuˬ-ahˇ Tiˬ siˬ ba la 1965 k’oꞈ-ahˇ neh naˇ aˇ maꞈ-ahˇ sheuˬ g’eh-eu g’aˬ biꞈ geuꞈ-eu lehˇ boꞈ taˬ-euˬ meh. Nymˬ-mˇ mehˇ nmˇ Liˇahˬ Aˬmeˬliˇkaˬ saˇ naˇ laꞈ k’oeˇ ja uˇ-eu gawˬmiˬtiꞈ geuꞈ luꞈ meh.\\nAˇ maꞈ-ahˇ sheuˬ g’eh-eu g’aˬ ya geuꞈ-eu ngaˬ-ahˇ uˬ duˬ gawꞈ-eu lehˇ miˇ-a. Teu k’oꞈ-euˬ jeˬ hu mehˇ nmˇ Je-suiˬ Eˇ Tamˇsahˬ gahˬ kaˬ-ahˇ sheuˬ g’eh-eu g’aˬ geuꞈ luꞈ meh. Aˬ yawꞈ ngaˬ-ahˇ geuꞈ nya paˬ-ehˇ g’eh ngaˇ laˬ lehˇ tseˇ-eu meh. Aˬ yawꞈ ngaˬ-ahˇ nahˬ yu ni aˬ jeˬ jeˇ ya laˆ paˇ-eu lehˇ ehˇ nehˬ-awˇ aˇ maꞈ-ahˇ sheuˬ g’eh-eu deuˬ ya mˇ nya-eu jeˬ-ahˇ jiˇ ngehˬ keuˆ-eu meh. Ngaˇ sheuˬ g’eh-eu g’aˬ geuꞈ iˇ-euˬ yaw myaˬ jaw maˬ byah laˇ mi na-ehˇ nui noeˬ nui duˇ loˬ nya lehˇ siˬ laˇ nya. Ngaˇ sheuˬ g’eh-eu g’aˬ ya geuꞈ laˇ-euˬ taꞈ naˇ gahˬ kaˬ-ahˇ sheuˬ g’eh-eu g’aˬ pyeuꞈ-eu mehˇ nmˇ Tamˇsahˬ nehˬ-ehˇ mˇ dahˬ beh-awˇ saˇ jaˇ ziꞈ-eu mehˇ nmˇ teu g’aˬ laꞈ k’oeˇ neh yaw myaˬ jeˬ ya dzaw ma.\\nNgaˇ noeˬ dahˇ doe-eu mehˇ nmˇ deuˬ neh caw ba nehˬ laꞈ-euˬ jeˬ-ahˇ aˇ poeˬ taˬ baw dui dui ma\\nTeu ngeh yamˬ-ahˇ aˇ maꞈ-ahˇ sheuˬ g’eh-eu deuˬ-ahˇ dzaw nehˬ-eu jeˬ yaw k’aˆ-ehˇ maˬ jaˆ-a. Yaw jeˬ ma jeˬ ngaˇ hawˇ-eu aˇ maꞈ-ahˇ sheuˬ g’eh-eu tiˬ g’aˬ tiˬ kawˆ loꞈ-ehˇ aˇ muˇ tiˬ muˇ-ahˇ g’aˬ iˇ-awˇ dahˬ beh-eu muˇ-ahˇ naˇ aˬ yawꞈ mˇ gaˇ ngaˇ haw-awˇ nyaˆ taꞈ muˇ-ahˇ naˇ ngaˇ mˇ ngeh aˬ yawꞈ haw-eu meh. Jiˇ ngeh tiˬ g’aˬ tiˬ muˇ-ahˇ g’aˬ iˇ-eu ma. Gawˇliˬ-yaˬ ngaˬ-ahˇ “Aˬ yawꞈ iˇ shaw meh loˇ?” lehˇ naˇ haˬ-eu meh. Tiˬ k’ehˬ naˇ ngaˇ aˇ yeˇ huiˬ-eu tiˬ jeˬ-ahˇ ya siˬ nya-euˬ ma. Teu naˇ aˬ dui-ahˇ aˬ myah luꞈ caw ba nehˬ-eu muiˬ-eu mehˇ nmˇ jawˇ meh. Ehˇ k’awꞈ aˬ dui aˬ yawꞈ maꞈ neh bi caw ba ma laˬ. Noeˬ dahˇ doe laˇ-euˬ mehˇ nmˇ aˬ li yaw myaˬ g’aˬ ngaˬ-ahˇ caw ba nehˬ-eu miˇ neh laˬ k’aˬ cehˇ-eu lehˇ miˇ-a. Yaw jeˬ ma jeˬ teu ngeh aˇ maꞈ-ahˇ sheuˬ g’eh-eu g’aˬ pyeuꞈ-eu mehˇ nmˇ Jeˬ Aˬ Baˬ-laoˬ hawˇ-eu Beˬdeˬlaˇ-ahˇ jawˇ-eu Peˇ Laˬ-suiˬ meh.\\nTeu ngeh yamˬ-ahˇ yawˬ gaˇ na luꞈ tsawˇ haˬ yaw ba yaw naˆ tseˇ paˆ-eu meh. Tiˬ poˆ KKK aˇ muˇ nga nyaꞈ g’a luꞈ-eu Tehˇneˇsiˬ meuˬ doe doe-ehˇ cah-eu meh. K’oeˇ naˇ tiˬ poˆ nga nyaꞈ tsaꞈ gaˬ iˇ ngeh siˬ daˬ-ahˇ iˇ cuꞈ dawˇ g’aˬ-awˇ gaˇ nyiˇ kuˆ-ahˇ iˇ-eu lehˇ g’eh ngeh yaw ba yaw naˆ tseˇ paˆ-eu sahˬ tsawˆ taˬ-euˬ aˬ li tiˬ g’aˬ nui ma pehˇ pehˇ-ehˇ ngaˬ-eu jeˬ nah caw teh le-eu meh. Teu gaˇ teu g’aˬ naˆ maˬ tseˇ mawˇ doˆ loˆ-eu mehˇ nmˇ yaw ba tiˬ g’aˬ mawˇ-awˇ aˬ yawꞈ jiˇ caw teh le-euˬ meh. Aˬ yawꞈ “Mehˇ nmˇ Heuˇ-teuˬ-oˇ yawˬ jeˬ na ok miˇ-a laˬ?” lehˇ naˇ haˬ-eu meh. Aˬ li teu g’aˬ gaˇ nyiˇ kuˆ-ahˇ jiˇ maˬ laˇ ahˇ ni kawˇ ma-ehˇ cehˆ doˆ g’eh-euˬ meh. Yaw myaˬ k’oꞈ laꞈ k’oeˇ tsawˇ haˬ yaw ba yaw naˆ tseˇ paˆ-eu heu naˇ shaˬ jiˇ yaw ba yaw naˆ-euˬ gaˇ kawˆ tehꞈ-ehˇ maˬ ngeuˇ-a. Aˬ dui yawˬ g’aˬ na luꞈ pi luꞈ-eu iˬ baˇ baˬ da neh meh. K’oeˇ naˇ aˬ dui-euˬ mehˇ nmˇ deuˬ shaˬ jiˇ yaw ba yaw naˆ k’awꞈ aˬ dui-euˬ mehˇ nmˇ pyeuꞈ-awˇ aˬ yawꞈ maꞈ aˬ dui-euˬ g’aˇ duˬ shiˇ dah peuˬ meh lehˇ ngaˇ ya siˬ-euˬ ma.\\nAˇ saˬ saˬ leˇ ngeh dehꞈ dzaˬ laˇ\\nNgaˇ aˇ maꞈ-ahˇ sheuˬ g’eh-eu g’aˬ 12 k��oꞈ geuꞈ-awˇ gahˬ kaˬ-ahˇ sheuˬ g’eh-eu g’aˬ 21 k’oꞈ geuꞈ-euˬ ma. Teu ngeh nga nyaꞈ muiˬ-eu gaˇ kawˆ hawˇ-eu g’aˬ ahˇ laˇ-eu gaˇ kawˆ yaw myaˬ jeˬ-ahˇ ya puˬ-euˬ ma. K’oeˇ naˇ nga nyaꞈ-euˬ g’aˇ duˬ muiˬ dui dui-eu gaˇ kawˆ tiˬ hmˬ dawˬ luꞈ-a siˬ. Teu naˇ Yehꞈ siˬ ba la 1997 k’oꞈ-ahˇ nga nyaꞈ neh yuꞈ maˆ maˆ taˬ-euˬ jeˬ maˇ diˇ pyeuꞈ laˇ-euˬ teu meh. Nga nyaꞈ-ahˇ Aˬmeˬliˇkaˬ-euˬ Beˬdeˬlaˇ-ahˇ mˇ laˇ lehˇ kuˇ-eu meh. Nga nyaꞈ heu-ahˇ sahˬ boꞈ boꞈ g’eh-euˬ gaˇ neh naˇ 38 k’oꞈ keuˆ ni dawˬ-euˬ ma. G’oeˬ siˬ ba la 1997 k’oꞈ-ahˇ nga nyaꞈ Beˬdeˬlaˇ-ahˇ mˇ dahˬ beh iˇ-euˬ ma. Yaw beh nga nyaꞈ Beˬdeˬlaˇ-ahˇ tiˬ k’ehˇ laˇ k’ehˬ bi caw ba le-eu tehꞈ paˬ lehˇ noeˬ-euˬ ma. Ehˇ k’awꞈ noeˬ-euˬ loꞈ-ehˇ maˬ ngeuˇ-a.\\nGawˇliˬ-yaˬ poeˬ dui dui-eu sehˇ pyeuꞈ-awˇ nymˬ-mˇ keuˆ ni pyeuꞈ luꞈ-a siˬ\\nMˇ dah beh iˇ ngeh ngaˇ Tsaꞈ gaˬ-eu paw haw piˇ-eu gaˇ mˇ-euˬ ma. Heu paw mˇ-eu mehˇ nmˇ deuˬ miˇ k’ahˬ doe ni jawˇ-eu aˇ muˇ-ahˇ sheuˬ g’eh-eu deuˬ-ahˇ neh maˬ ehˇ aˇ maꞈ-ahˇ sheuˬ g’eh-eu deuˬ-ahˇ neh maˬ ehˇ heu deuˬ-ahˇ neh sahˬ boꞈ za-eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ naˇ haˬ-eu jeˬ teu naˇ coi loeˆ tsehˆ lehˆ gaˇ kawˆ deuˬ hawˇ-eu shaˬ-eu gaˇ kawˆ deuˬ pyeuꞈ-eu meh. Heu paw mˇ-eu mehˇ nmˇ deuˬ nui ma g’awˬ mahˇ ni taˬ-awˇ ngaˬ-ahˇ dzaw nehˬ laꞈ-eu miˇ neh guiˬ lahˬ huiˬ dui dui miˇ-a. Ngaˇ teu gaˇ paˇ ya mˇ iˇ-euˬ naˇ k’awꞈ mehˇ nmˇ teu deuˬ-ahˇ neh dzaw paˬ-ehˇ g’eh-eu g’awˬ mya jeˬ jaˆ-a siˬ.\\nGawˇliˬ-yaˬ hawˇ-eu ngaˇ Beˬdeˬlaˇ dehꞈ ziˇ-ahˇ gaˬ dui dui nya. Nga nyaꞈ uˬ shaw yaw naꞈ-ehˇ tuˇ dzaw taˬ-euˬ heu naˇ Beˬdeˬlaˇ-ahˇ mˇ ngeh gaˇ dahˇ tsoeˬ dui dui-eu meh. Ngaˇ Tsaꞈ gaˬ-eu paw haw piˇ-eu gaˇ-ahˇ tiˬ k’oꞈ mˇ g’aˬ naˇ Uˆ lahˇ aˇ muˇ-euˬ tsaꞈ gaˬ-eu gaˇ-ahˇ caw ba-eu gawˬmiˬtiꞈ ya geuꞈ-awˇ 1999 k’oꞈ-ahˇ ngaˇ Uˆ lahˇ-eu aˇ muˇ ya geuꞈ-euˬ ma. Ngaˇ gaˇ heu laꞈ k’oeˇ neh g’awˬ mya jeˬ ya dzaw-euˬ ma. Aˇ yeˇ huiˬ dui dui-eu tiˬ jeˬ naˇ aˇ muˇ-ahˇ sheuˬ g’eh-eu g’aˬ tsawˇ haˬ maˬ ngeuˇ-a Yeˬsuˇ Ka li meh lehˇ ya siˬ-euˬ heu meh.\\n1999 k’oꞈ ahˇ neh naˇ ngaˇ muiˬ dui dui-eu jeˬ pyeuꞈ-eu Uˆ lahˇ-eu aˇ muˇ ya geuꞈ-euˬ ma\\nGaˇ hu dehꞈ dzeuˇ laꞈ-euˬ gaˇ shaˇ noeˬ haw ngeh ngaˬ-ahˇ yawˬ haˇ yawˬ ha Miˬyehˇ g’aˇ duˬ ngehˬ dah-eu Aˬmoˆ-ahˇ duˇ leˇ nya. Yeˬhawˇbaˬ taˬ aw-eu yawˇ bo zaˬ Aˬmoˆ-ahˇ haw mawˇ-euˬ meh. Aˬmoˆ iˇ shaˬ zaˬ-euˬ dzaˇ pyeuꞈ-eu siˬ guˬ yaˇ kmˇ mˇ dzaˬ-eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ k’awꞈ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ-ahˇ ngehˬ dah-eu g’aˬ bi geuꞈ-awˇ gaˇ heu mˇ ngeh guiˬ lahˬ g’awˬ mya ni biꞈ-euˬ meh. (Aˬmoˆ 7:14 15) Teu gaˇ duˇ ni Yeˬhawˇbaˬ ngaˇ loꞈ-ehˇ g’eh-eu Eˇdiˬ-yaˇnaˬ gahˬ kaˬ Liˇbaˬtiˬ meuˬ-ahˇ jawˇ-eu iˇ shaˬ shaˬ-eu yaˇ mˇ zaˬ-euˬ aˬ li-ahˇ haw mawˇ-euˬ meh. Yeˬhawˇbaˬ ngaˬ-ahˇ guiˬ lahˬ biꞈ dui dui-euˬ meh. Heu gaˇ ehˇ taˬ-euˬ heu k’awꞈ maˬ jiˇ-aˬ siˬ. (Dawˬdaˬ 10:22) Dahˬ beh ngeh ngaˬ-euˬ dehꞈ ziˇ tiˬ jeˬ-iˬ maˬ jaˆ k’awꞈ aˇ saˬ saˬ leˇ ngeh-aˬ maˬ noeˬ-euˬ gaˇ keuˆ ni jaˆ dui dui laˇ-euˬ meh.\\nYeˬhawˇbaˬ ‘oˇ oꞈ-eu laꞈ k’oeˇ aˇ siˬ siˬ le-eu” deuˬ-ahˇ gaˬ\\nAˬ dui aˬ jeˬ miˇ neh ‘aˇ siˬ ya siˬ dui dui’ le-eu nga?\\nNawˬ-ahˇ muiˇ-eu g’aˬ-ahˇ siˬ nya\\nZaˬ guˬ deuˬ ziꞈ dah ni yawꞈ-awˇ nehꞈ sahˬ paˬ nehˬ-ehˇ deuˆ ceh ceh\\nDehꞈ ziˇ gaˇ kawˆ Dahˬ beh ngeh iˇ shaˬ shaˬ k’awꞈ aˇ saˬ saˬ leˇ ngeh dehꞈ dzaˬ laˇ\\nText Publication download options Loꞈ-eu nymˇgoˇ (Dzaw ngeh zmˬ-eu dmˬ) Ngaˬ siˬ ba la 2018\\nNgaˬ siˬ ba la 2018\\nLoꞈ-eu nymˇgoˇ (Dzaw ngeh zmˬ-eu dmˬ) Ngaˬ siˬ ba la 2018","num_words":4181,"character_repetition_ratio":0.068,"word_repetition_ratio":0.005,"special_characters_ratio":0.263,"stopwords_ratio":0.243,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":-1} +{"url":"","collection":"madlad400","source":"CC 20220801","original_code":"ahk","text":"Dawˬ caˇ 54—“Gaˇ ma heu kahˇ meh” | Ka la zaˬ-euˬ dawˬ caˇ\\nREAD IN Abkhaz Acholi Afrikaans Akha Albanian Altai American Sign Language Amharic Arabic Armenian Aukan Aymara Azerbaijani Azerbaijani (Cyrillic) Baoule Bashkir Bassa (Cameroon) Batak (Karo) Batak (Simalungun) Batak (Toba) Belize Kriol Biak Bicol Bislama Boulou Bulgarian Cambodian Catalan Cebuano Changana (Mozambique) Chichewa Chin (Hakha) Chinese Cantonese (Simplified) Chinese Cantonese (Traditional) Chinese Mandarin (Simplified) Chinese Mandarin (Traditional) Chitonga Chitonga (Malawi) Chitumbuka Chiyao Chokwe Chol Chopi Chuvash Cibemba Cinyanja Croatian Damara Dangme Danish Dayak Ngaju Digor Douala Drehu Dutch Edo Efik English Esan Estonian Ewe Faroese Fijian Finnish Fon French Fulfulde (Cameroon) Ga Garifuna Georgian German Gokana Greek Greenlandic Guarani Gun Haitian Creole Hausa Herero Hiligaynon Hindi Hiri Motu Hungarian Iban Ibanag Ibinda Icelandic Igbo Iloko Indonesian Isoko Italian Japanese Javanese Kabiye Kabuverdianu Kachin Karen (S'gaw) Kazakh Khana Kikamba Kikaonde Kikongo Kikuyu Kiluba Kimbundu Kinyarwanda Kirghiz Kiribati Kirundi Kisi Kisonge Kongo Korean Kosraean Krio Kurdish Kurmanji (Caucasus) Kwangali Kwanyama Lahu Laotian Latvian Lhukonzo Lingala Lithuanian Lomwe Low German Luganda Lunda Luo Luvale Macedonian Macua Macushi Malagasy Malay Malayalam Maltese Mam Mambwe-Lungu Mapudungun Marshallese Mauritian Creole Maya Mazatec (Huautla) Medumba Mingrelian Mixe (North Central) Mixtec (Guerrero) Moore Myanmar Nahuatl (Central) Nahuatl (Guerrero) Nahuatl (Huasteca) Nahuatl (Northern Puebla) Ndau Ndebele Ndebele (Zimbabwe) Nepali Ngabere Ngangela Ngiemboon Nias Nigerian Pidgin Norwegian Nyaneka Nyungwe Nzema Okpe Oromo Ossetian Otetela Otomi (Mezquital Valley) Palauan Pangasinan Papiamento (Curaçao) Pennsylvania German Persian Pidgin (Cameroon) Pidgin (West Africa) Polish Ponapean Portuguese Portuguese (Portugal) Quechua (Ancash) Quechua (Ayacucho) Quechua (Bolivia) Quechua (Cuzco) Quiche Quichua (Chimborazo) Quichua (Imbabura) Quichua (Pastaza) Quichua (Tena) Rarotongan Romanian Romany (Macedonia) Cyrillic Ronga Runyankore Russian Russian Sign Language Samoan Sangir Sango Saramaccan Sena Sepedi Serbian (Cyrillic) Serbian (Roman) Sesotho (Lesotho) Sesotho (South Africa) Setswana Seychelles Creole Shona Shuar Sidama Silozi Sinhala Slovenian Solomon Islands Pidgin Spanish Sranantongo Sunda Swahili Swedish Tagalog Tahitian Tamil Tarascan Tatar Telugu Thai Tigrinya Tiv Tojolabal Tok Pisin Totonac Tshiluba Tshwa Tsonga Turkish Tuvaluan Twi Tzotzil Ukrainian Umbundu Urhobo Uruund Venda Vietnamese Wallisian Wayuunaiki Welsh Wolaita Xhosa Yapese Yemba Yoruba Zapotec (Isthmus) Zulu\\nDawˬ caˇ 54\\n“Gaˇ ma heu kahˇ meh”\\n(Iˇsaˬyaˇ 30:20, 21)\\n1. Nui saˇ oꞈ eu gaˇ ma\\nahˇ aˬ dui ya siˬ nya.\\nGaˇ ma heu kahˇ gaˇ\\nhu ba neh jaˆ ka leꞈ euˬ.\\nYeˬsuˇ teˇ saˇ ya gaˬ aˬ dui\\nheu kahˇ cah ngeh.\\nNui saˇ gaˇ ma Yeˬhawˇbaˬ\\ndawˬ laꞈ k’oeˇ ya mawˇ.\\nGaˇ ma heu kahˇ dehꞈ jeˬ gaˇ ma pyeuꞈ meh.\\nGaˇ dzeˇ taˬ haw tiˬ k’ehˬ k’awꞈ taˬ ciˬ pyawˇ.\\nMiˬyehˇ ehˇ eu ‘Gaˇ ma heu kahˇ meh.\\nNahˇ g’oꞈ taˬ g’oꞈ gaˇ ma heu kahˇ pyeuꞈ meh.’\\n2. Gaˬ eu gaˇ ma yawˬ gaˇ\\nyawˬ poˆ iˇ eu maˬ loˬ.\\nMiˬyehˇ teˇ saˇ gaˇ ma\\nmehˬ nehˬ laꞈ meh nawˬ ahˇ.\\nAˬ yawꞈ nui gaˬ yaw muiˬ,\\nyaw tsaˬ lmˇ boˬ ni g’eh.\\nGaˬ eu gaˇ ma g’oeˇ eu\\ngaˬ eu laꞈ k’oeˇ neh mˇ.\\n3. Dehꞈ eu gaˇ ma heu kahˇ\\nmeh taˬ paˇ haw k’oꞈ g’eh.\\nMiˬyehˇ ehˇ eu heu kahˇ\\ntaꞈ-ehˇ muiˬ dzehˬ eu maˬ jaˆ.\\nHeu naˆ maˬ tseˇ nui saˇ\\noꞈ eu tiˬ gaˇ maˬ jaˆ.\\nMˬ taˆ jawˇ eu aˬ dui\\nAˬda ahˇ guiˬ lahˬ huiˬ.\\n(Ceuˬ. 32:8; 139:24; Dawˬ. 6:23-ahˇ haw.)\\n“Gaˇ ma heu kahˇ meh” (Dawˬ caˇ 54)","num_words":508,"character_repetition_ratio":0.051,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.197,"stopwords_ratio":0.108,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.14,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":-1} +{"url":"","collection":"madlad400","source":"CC 20220801","original_code":"ahk","text":"Dawˬ caˇ 97—Miˬyehˇ-euˬ dawˬ baˬ da neh dehꞈ nya| Ka li zaˬ-euˬ dawˬ caˇ\\nREAD IN Acholi Afrikaans Akha Albanian Altai American Sign Language Amharic Arabic Armenian Aukan Aymara Azerbaijani Azerbaijani (Cyrillic) Baoule Bashkir Bassa (Cameroon) Batak (Karo) Batak (Simalungun) Batak (Toba) Belize Kriol Biak Bicol Bislama Boulou Bulgarian Cambodian Catalan Cebuano Chichewa Chin (Hakha) Chinese Cantonese (Simplified) Chinese Cantonese (Traditional) Chinese Mandarin (Simplified) Chinese Mandarin (Traditional) Chitonga Chitonga (Malawi) Chitumbuka Chiyao Chokwe Chol Chuvash Cibemba Cinyanja Croatian Damara Dangme Danish Dayak Ngaju Douala Drehu Dutch Edo Efik English Esan Estonian Ewe Faroese Fijian Finnish Fon French Fulfulde (Cameroon) Ga Georgian German German Sign Language Gokana Greek Guarani Gun Haitian Creole Hausa Herero Hiligaynon Hindi Hiri Motu Hungarian Iban Icelandic Igbo Iloko Indonesian Isoko Italian Japanese Javanese Kabiye Kabuverdianu Kachin Karen (S'gaw) Kazakh Khana Kikamba Kikaonde Kikongo Kikuyu Kiluba Kimbundu Kinyarwanda Kirghiz Kiribati Kirundi Kisi Kisonge Kongo Korean Kosraean Krio Kurdish Kurmanji (Caucasus) Kwangali Kwanyama Lahu Laotian Latvian Lhukonzo Lingala Lithuanian Lomwe Low German Luganda Lunda Luo Luvale Macedonian Macua Malagasy Malay Malayalam Maltese Mam Mambwe-Lungu Mapudungun Marshallese Mauritian Creole Maya Mazatec (Huautla) Mingrelian Mixe (North Central) Mixtec (Guerrero) Moore Myanmar Nahuatl (Central) Nahuatl (Guerrero) Nahuatl (Huasteca) Nahuatl (Northern Puebla) Ndau Ndebele Ndebele (Zimbabwe) Nepali Ngabere Ngangela Nias Nigerian Pidgin Norwegian Nyaneka Nyungwe Nzema Oromo Ossetian Otetela Palauan Pangasinan Papiamento (Curaçao) Persian Pidgin (Cameroon) Pidgin (West Africa) Polish Ponapean Portuguese Portuguese (Portugal) Quechua (Ancash) Quechua (Ayacucho) Quechua (Bolivia) Quechua (Cuzco) Quiche Quichua (Chimborazo) Quichua (Imbabura) Rarotongan Romanian Ronga Runyankore Russian Samoan Sangir Sango Saramaccan Sena Sepedi Serbian (Cyrillic) Serbian (Roman) Sesotho (Lesotho) Sesotho (South Africa) Setswana Seychelles Creole Shona Sidama Silozi Sinhala Slovenian Solomon Islands Pidgin Spanish Sranantongo Sunda Swahili Swedish Tagalog Tahitian Tarascan Tatar Telugu Tetun Dili Thai Tigrinya Tiv Tojolabal Tok Pisin Totonac Tshiluba Tshwa Tsonga Turkish Tuvaluan Twi Tzeltal Ukrainian Umbundu Urhobo Uruund Venda Vietnamese Wallisian Wayuunaiki Welsh Wolaita Xhosa Yapese Yoruba Zulu\\nMiˬyehˇ-euˬ dawˬ baˬ da neh dehꞈ nya\\n1. Dehꞈ jeˬ Miˬyehˇ dawˬ ahˇ jaˆ meh.\\naˬ yawꞈ neh ngehˬ jeˬ ahˇ.\\nDui dzaˬ dawˇ baˬ da dehꞈ-eu maˬ ngeuˇ,\\nMiˬyehˇ-euˬ dawˬ baˬ da dehꞈ.\\nNymˇ k’awꞈ laꞈ k’aˬ cehˇ nui saˇ oꞈ,\\nmehˬ hu paw guiˬ lahˬ za.\\nTsawˇ haˬ dzaˬ baˬ da dehꞈ maˬ ngeuˇ.\\nMiˬyehˇ dawˬ baˬ da dehꞈ.\\nDui loˬ jeˬ Miˬyehˇ ehˇ nehˬ taˬ.\\n2. Miˬyehˇ euˬ dawˬ laꞈ k’oeˇ boꞈ taˬ,\\ngaˇ hu gaˇ kawˆ deuˬ ahˇ.\\nJah eu laꞈ k’oeˇ gaˇ mˇ yaꞈ deuˬ,\\nk’aˬ duˬ ni saˇ jaˇ ziꞈ.\\nAˬ yawꞈ maꞈ neh dehꞈ jeˬ oˇ jeˬ-ahˇ,\\ndui gui ngeh g’aˬ za laˇ.\\n3. Yawꞈ dawˬ ahˇ dui maꞈ k’aˇ gui ngeh,\\nnoeˬ tmˬ jeˬ k’awꞈ ziꞈ laˇ.\\nDui dehꞈ ziˇ-ahˇ gaˇ kawˆ doˆ laˇ ngeh,\\nlaꞈ daˬ nya nui gahˇ biꞈ.\\nDui neh ya gui ya gaˬ poeˬ eu jeˬ,\\nnui ma laꞈ k’oeˇ dawˆ ahˇ.\\n(Shuˆ. 1:8; Maˆ. 15:4-ahˇ haw.)\\nMiˬyehˇ-euˬ dawˬ baˬ da neh dehꞈ nya (Dawˬ caˇ 97)","num_words":458,"character_repetition_ratio":0.055,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.19,"stopwords_ratio":0.059,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.124,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":-1} +{"url":"","collection":"madlad400","source":"CC 20220801","original_code":"ahk","text":"Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ-euˬ pyeuꞈ | Dzaw ngeh zmˬ-eu dmˬ\\n“Sahˬpaˬ Miˬyehˇ-ahˇ tsaˬ geuꞈ-awˇ, Miˬyehˇ shaˇ kuˇ leˇ-euˬ tsawˇ jeuˬ, Sahˬpaˬ Miˬyehˇ neh tseˇ doˆ-awˇ, yawꞈ-euˬ zaˬ bi geuꞈ-euˬ tsawˇ jeuˬ, aˇ naˆ ni guiˬ lahˬ huiˬ-eu nga.”—Ja ceuˬ 33:12.\\nDawˬ caˇ: 40, 50\\nAˬ dui Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ a nehˬ-awˇ iˇ cuꞈ shawˇ ngeh, aˬ jeˬ bi siˬ-eu nga?\\nAˬ dui Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ tehꞈ-ehˇ uˬ duˬ tahˬ-eu lehˇ, aˬ cawˬ-ahˇ aˬ jeˬ miˇ neh maˇ jawˆ ni bi siˬ paˬ-ehˇ g’eh-eu nga?\\nAˬ dui aˬ jeˬ miˇ neh mehˇ nmˇ deuˬ-ahˇ ya ha-awˇ tsawˇ tsiˇ maˬ ya tsiˇ-eu uꞈ taꞈ, iˬ baˇ ya pyehˬ nehˬ-awˇ yaw muiˬ jeˬ ya mˇ nehˬ-eu nga?\\n1. Yawˬ jeˬ na luꞈ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ pyeuꞈ-eu lehˇ aˬ dui aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ nya-eu nga? (Dahˬ beh-eu baˇ-ahˇ haw.)\\nYawˬ jeˬ na luꞈ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ tehꞈ meh. “Goˇ dui dui-eu mˬ deuˬ maˬ ehˇ, miˇ tsaˬ maˬ ehˇ, miˇ tsaˬ k’oeˇ taˆ k’aˇ jaˆ-eu yawˬ jeˬ na luꞈ maˬ ehˇ, Sahˬpaˬ Miˬyehˇ-euˬ pyeuꞈ-eu meh.” (Dawˬmehˬmehˬ-eu 10:14; Pah mehˬ-eu-eu 4:11) Yeˬhawˇbaˬ tsawˇ haˬ zaˬ-ahˇ beh-euˬ miˇ neh, aˬ dui yawˬ g’aˬ na luꞈ aˬ yawꞈ-euˬ pyeuꞈ-eu ma. (Ja ceuˬ 100:3) Miˇ tsaˬ k’oeˇ taˆ dehꞈ haw-euˬ tsawˇ haˬ deuˬ laꞈ k’oeˇ, Miˬyehˇ aˬ yawꞈ-euˬ tsawˇ haˬ bi pyeuꞈ-eu g’aˇ duˬ tsawˇ haˬ tiˬ deuˬ na-ahˇ tseˇ-euˬ meh.\\n2. Jaˇliꞈ laꞈ k’oeˇ ehˇ taˬ-euˬ loꞈ-ehˇ, Yeˬhawˇbaˬ-euˬ tsawˇ haˬ ya pyeuꞈ laˇ-euˬ aˬ geu deuˬ nga?\\n2 Yaw jeˬ ma jeˬ, Ja ceuˬ 135 laꞈ k’oeˇ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ saˇ jaˇ ziꞈ-eu gaˇ hu-euˬ Iˇsaˬleˬlaˆ tsawˇ haˬ deuˬ-ahˇ “aˬ yawꞈ-euˬ tsawˇ jeuˬ” lehˇ ngehˬ keuˆ taˬ-euˬ meh. (Ja ceuˬ 135:4) Hawˇseˬ k’awꞈ, Iˇsaˬleˬlaˆ tsawˇ jeuˬ maˬ ngeuˇ-eu deuˬ jiˇ ni Yeˬhawˇbaˬ-euˬ zaˬ lahˇ pyeuꞈ laˇ meh lehˇ maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ-euˬ meh. (Hawˇseˬ 2:23) Maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ-euˬ dawˬ heu, Yeˬhawˇbaˬ Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ maˬ ngeuˇ-eu deuˬ-ahˇ Ka li nehˬ-ehˇ mˬ k’oeˇ taˆ bi uˆ lahˇ leˇ-eu g’aˇ duˬ tseˇ dahˬ beh ngeh, byah laˇ-euˬ meh. (G’aˬk’ehˇ 10:45; Loˇmaˆ 9:23-26) Tsawˇ haˬ teu deuˬ muiˬ-eu shawˇ-eu yaw sahˇ neh bi shehˆ daˆ-awˇ, “muiˬ-eu shawˇ-eu tsawˇ haˬ” lehˇ jiˇ bi kuˇ-euˬ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ poeˬ dui dui-eu “tsawˇ haˬ pyeuꞈ”-eu meh. (1 Beˬtuˆluˆ 2:9, 10) Ehˇ k’awꞈ, saˇ jaˇ ziꞈ-awˇ miˇ tsaˬ k’oeˇ taˆ mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ noeˬ tmˬ-eu jeˬ jaˆ-eu nymˬ-mˇ iˬ nah-euˬ Ka li zaˬ deuˬ teuˇ neh? Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ maꞈ-ahˇ jiˇ ni “ngaˬ-euˬ tsawˇ haˬ” hawˇ-eu, “ngaˬ neh tseˇ taˬ-euˬ tsawˇ haˬ” lehˇ kuˇ-eu meh.—Iˇsaˬyaˇ 65:22, MS.\\n3. (a) Nymˬ-mˇ iˬ nah Yeˬhawˇbaˬ nehˬ-ehˇ cawˬ ya cawˬ-eu aˬ suˇ g’aˬ nga? (b) Heu kawˆ laꞈ k’oeˇ aˬ dui aˬ jeˬ-euˬ gaˇ kawˆ-ahˇ ja sawˇ-eu nga?\\n3 Nymˬ-mˇ iˬ nah mˬ k’oeˇ taˆ mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ noeˬ tmˬ-eu jeˬ jaˆ-eu ‘cuiˆ-eu yawˇ yawˇ maꞈ’ hawˇ-eu miˇ tsaˬ k’oeˇ taˆ mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ noeˬ tmˬ-eu jeˬ jaˆ-eu ‘yawˇ nui deuˬ’ “tiˬ maꞈ tehꞈ-ehˇ pyeuꞈ laˇ-awˇ,” tiˬ kawˆ loꞈ-ehˇ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ uˬ duˬ tahˬ-eu meh. (Luˇkaꞈ 12:32; Yoˇhaˬ 10:16) Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ aˬ yawꞈ nehˬ-ehˇ cawˬ ya cawˬ taꞈ-eu jeˬ-ahˇ aˇ naˆ ni aˇ poeˬ taˬ baw-eu lehˇ bi siˬ bi mawˇ mawꞈ-eu ma. Heu kawˆ laꞈ k’oeˇ, aˬ dui-ahˇ teu naˆ naˆ-ehˇ yaw zeu taˬ nehˬ laꞈ-euˬ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ, guiˬ lahˬ aˬ joˆ-ehˇ huiˬ paˬ nga lehˇ ja sawˇ ma.\\nAˬ dui Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ a nehˬ\\n4. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ guiˬ lahˬ aˬ joˆ-ehˇ huiˬ paˬ nga, aˬ yawꞈ nehˬ-ehˇ cawˬ bi cawˬ laꞈ-euˬ g’aˇ duˬ? Yeˬsuˇ k’awꞈ teu gaˇ duˇ ni aˬ joˆ-ehˇ jahˇ-euˬ nga?\\n4 Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ a nehˬ-awˇ iˇ cuꞈ shawˇ-eu heu neh, aˬ yawꞈ-ahˇ guiˬ lahˬ huiˬ-eu ma. Toˆ-ehˇ jahˇ-eu teu naˇ, yawˬ g’aˬ na luꞈ-ahˇ aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ-euˬ pyeuꞈ-awˇ, ehˇ dawˬ k’awꞈ nui ma keuˆ-eu laꞈ k’oeˇ neh naˇ haˬ-eu lehˇ mˇ mawˇ-eu jeˬ pyeuꞈ meh. (Heˬbyehˇ 12:9) Yeˬsuˇ k’awꞈ iˇ cuꞈ shawˇ ngeh toˆ-ehˇ mˇ-euˬ meh. Aˬ yawꞈ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ a nehˬ-eu tsawˇ jeuˬ laꞈ k’oeˇ tiˬ g’aˬ pyeuꞈ luꞈ k’awꞈ, Yeˬsuˇ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ a neh-euˬ meh. Aˬ yawꞈ teu loꞈ-ehˇ jahˇ-eu teu naˇ, “nawˬ-euˬ nui k’ahˇ byah ni, ngaˇ mˇ mawꞈ-eu nui ma ahˇ ma” lehˇ ehˇ-eu jeˬ pyeuꞈ meh. —Ja ceuˬ 40:7, 8.\\n5, 6. (a) Yeˬhawˇbaˬ Yeˬsuˇ iˇ cuꞈ shawˇ luꞈ ngeh yamˬ-ahˇ aˬ jeˬ ehˇ-eu nga? (b) Aˬ dui a nehˬ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ g’eh leˇ-eu lehˇ ya siˬ ni caw ba nehˬ-eu aˬ jeˬ-euˬ gaˇ kawˆ nga?\\n5 Yeˬsuˇ iˇ cuꞈ shawˇ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ g’eh leˇ-euˬ nga? Jaˇliꞈ ehˇ-eu “Yeˬsuˇ iˇ cuꞈ shawˇ g’aˬ-awˇ, iˇ cuꞈ laꞈ k’oeˇ neh doˆ laˇ ngeh, mˬ pah le-awˇ, Miˬyehˇ-euˬ yaw sahˇ k’aˬ k’oeˬ loꞈ-ehˇ zaꞈ le-awˇ, aˬ yawꞈ k’oeˇ taˆ ga dawꞈ le gaˇ ya mawˇ-euˬ meh. ‘Heu-aˬ, ngaˇ gaˬ dui dui-awˇ nui k’ahˇ shiˇ dui dui-eu ngaˬ-euˬ Zaˬmaˇ ma’ lehˇ ehˇ-eu teˇ saˇ, mˬ-ahˇ neh gaˬ doˆ le-euˬ meh.” (Maꞈtehˬ 3:16, 17) Maˇ diˇ naˇ Yeˬsuˇ-aˬ, Yeˬhawˇbaˬ-euˬ pyeuꞈ luꞈ meh. Ehˇ k’awꞈ, Yeˬsuˇ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ gaˇ mˇ-eu g’aˇ duˬ dehꞈ ziˇ dawˬ tawˆ luꞈ a nehˬ jiˇ taˬ-euˬ gaˇ ya mawˇ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ laꞈ k’aˬ cehˇ-eu meh. Teu gaˇ duˇ ni, aˬ dui-euˬ ziˇ k’awꞈ toˆ-ehˇ mˇ ma lehˇ a nehˬ ngeh, aˬ yawꞈ laꞈ k’aˬ cehˇ-awˇ guiˬ lahˬ biꞈ-eu meh.—Ja ceuˬ 149:4.\\n6 Maˇ diˇ naˇ yawˬ jeˬ na luꞈ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ pyeuꞈ luꞈ-eu meh. Aˬ dui aˬ yawꞈ-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ biꞈ nya-eu nga? Gaˇ kawˆ heu-ahˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ, aˬ da tiˬ g’aˬ muiˬ dui dui-eu aˇ yehˆ ya kmˇ tiˬ kmˇ jaˆ-eu meh. Tiˬ nah, aˬ yawꞈ-euˬ aˇ buˇ zaˬ ya kmˇ laꞈ k’oeˇ-euˬ aˇ yehˆ tiˬ yehˆ tseuˆ-awˇ, aˬ yawꞈ-ahˇ biꞈ nehˬ-euˬ meh. Maˇ diˇ naˇ aˇ yehˆ teu, aˬ yawꞈ-euˬ yaˇ kmˇ laꞈ k’oeˇ-euˬ aˇ yehˆ pyeuꞈ k’awꞈ, aˬ yawꞈ laꞈ k’aˬ cehˇ dui dui-eu meh. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, aˬ yawꞈ-euˬ aˬ buˇ aˬ yawꞈ-ahˇ gaˬ-eu jeˬ mˇ mawˇ nehˬ laꞈ-euˬ miˇ neh, aˬ buˇ zaˬ neh biꞈ-euˬ aˇ yehˆ teu yehˆ naˇ, yaˇ kmˇ laꞈ k’oeˇ-euˬ aˇ yehˆ dawˬ tawˆ luꞈ naˆ maˬ tseˇ poeˬ-eu meh. Teu gaˇ duˇ ni Yeˬhawˇbaˬ k’awꞈ aˬ dui-euˬ dehꞈ ziˇ nui ma keuˆ-eu laꞈ k’oeˇ aˬ yawꞈ-ahˇ a nehˬ ngeh aˬ yawꞈ laꞈ k’aˬ cehˇ-eu meh.—Doˆ-iˇ-eu 34:14.\\n7. Yeˬhawˇbaˬ nui ma keuˆ-eu laꞈ k’oeˇ aˬ yawꞈ-euˬ gaˇ mˇ deuˬ-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ noeˬ-eu lehˇ aˬ dui ya siˬ ni, Maˬlaˬkiˇ sahˬ boꞈ aˬ joˆ-ehˇ caw ba nehˬ-eu nga?\\n7 Maˬlaˬkiˇ 3:16-ahˇ gui. Nawˬ-euˬ dehꞈ ziˇ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ a nehˬ-awˇ iˇ cuꞈ shawˇ-eu heu naˇ, aˬ jeˬ miˇ neh aˇ yeˇ huiˬ dui dui-eu nga? Nawˇ dehꞈ le ngeh neh, beh-euˬ yaw sahˇ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ pyeuꞈ-eu teu naˇ yaw duˬ baw meh. Ehˇ k’awꞈ nawˇ aˬ yawꞈ-ahˇ a nehˬ-awˇ, nawˬ-euˬ Uˆ lahˇ-eu g’aˬ bi pyeuꞈ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ aˇ naˆ ni laꞈ k’aˬ cehˇ paˬ nga lehˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. (Dawˬdaˬ 23:15) Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ-euˬ gaˇ-ahˇ nui ma keuˆ-awˇ mˇ-eu deuˬ-ahˇ siˬ nya-awˇ, aˬ yawꞈ maꞈ-euˬ tsawˇ myahˇ noeˬ taˬ-eu “sahˬ boꞈ paˇ dmˬ laꞈ k’oeˇ boꞈ ahˇ taˬ-eu meh.”\\n8, 9. Yeˬhawˇbaˬ tsawˇ myahˇ noeˬ taˬ-eu “sahˬ boꞈ paˇ dmˬ laꞈ k’oeˇ boꞈ ahˇ taˬ-eu” tsawˇ haˬ deuˬ-ahˇ aˬ jeˬ shaˇ-eu nga?\\n8 Aˬ dui-euˬ tsawˇ myahˇ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ noeˬ taˬ-eu “sahˬ boꞈ paˇ dmˬ laꞈ k’oeˇ” bi ahˇ mawꞈ naˇ aˬ dui tiˬ jeˬ paˬ ya jahˇ meh. Maˬlaˬkiˇ aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ yaw zeu baw-eu la��� k’oeˇ ya guˆ-awˇ, aˬ yawꞈ-euˬ tsawˇ myahˇ ya noeˬ keuˆ meh lehˇ ehˇ-eu meh. Aˬ dui miˬ yehˇ nui g’aˬ-ahˇ maˬ ehˇ, nui jeˬ-ahˇ maˬ ehˇ uˬ duˬ tahˬ naˇ, aˬ dui-euˬ tsawˇ myahˇ sahˬ boꞈ paˇ dmˬ teu laꞈ k’oeˇ neh bi siˆ dzeh-eu meh.—Doˆ-iˇ-eu 32:33; Ja ceuˬ 69:28.\\n9 Yeˬhawˇbaˬ-euˬ nui k’ahˇ mˇ caw ma lehˇ saˇ jaˇ dzaˬ-awˇ, iˇ cuꞈ shawˇ-awˇ neh tehꞈ-ehˇ maˬ jiˇ-a. Heu naˇ aˬ dui tiˬ poˆ tehꞈ-ehˇ mˇ-eu jeˬ pyeuꞈ k’awꞈ, uˬ duˬ tahˬ-eu jeˬ naˇ maˬ shiˇ tiˬ ziˇ ya mˇ-eu jeˬ pyeuꞈ meh. Aˬ dui yawˬ nah na luꞈ yaw dehꞈ k’aˇ dehꞈ-euˬ k’oeˇ keuˆ ni, aˬ dui-euˬ mˇ jeˬ mˇ kawˆ neh, Yeˬhawˇbaˬ-euˬ ehˇ dawˬ-ahˇ naˇ haˬ-eu lehˇ ya mˇ mawˇ-eu meh.—1 Beˬtuˆluˆ 4:1, 2.\\nAˬ dui shiˬ shaˬ jiˇ-euˬ nui k’ahˇ-ahˇ taˬ geuꞈ\\n10. Ehˇ dawˬ naˇ haˬ-eu tsawˇ haˬ hawˇ-eu maˬ naˇ haˬ-eu tsawˇ haˬ aˬ joˆ-ehˇ beu gaˇ-eu nga?\\n10 Yaw beh kawˆ-ahˇ aˬ dui Gaˬiˇnaˆ, Sawˇlaˬmoˬ, Iˇsaˬleˬlaˆ heu deuˬ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ uˬ duˬ tahˬ ma lehˇ ehˇ k’awꞈ, aˬ yawꞈ maꞈ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ saˇ jaˇ maˬ ziꞈ-euˬ gaˇ kawˆ aˬ dui ya dzaw-euˬ ma. Gaˇ kawˆ heu naˇ, Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ uˬ duˬ tahˬ ma lehˇ ehˇ neh tehꞈ-ehˇ maˬ jiˇ nga lehˇ aˬ dui-ahˇ mehˬ-eu meh. Aˬ dui maˬ muiˬ-eu jeˬ-ahˇ ya bye-awˇ, muiˬ-eu jeˬ-ahˇ ya gaˬ-eu meh. (Loˇmaˆ 12:9) Yeˬhawˇbaˬ ‘yaw tsaˬ yaw dawˇ tsawˇ haˬ hawˇ-eu maˬ tsaˬ maˬ dawˇ-eu tsawˇ haˬ . . . ehˇ dawˬ naˇ haˬ-eu tsawˇ haˬ hawˇ-eu maˬ naˇ haˬ-eu tsawˇ haˬ’ beu gaˇ dui dui meh lehˇ maˇ jawˆ ni ehˇ-eu meh.—Maˬlaˬkiˇ 3:18.\\n11. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ paw jawˇ-eu tiˬ g’aˬ pyeuꞈ-eu lehˇ, aˬ cawˬ yaw awˬ-ehˇ haw siˬ nya ni aˬ jeˬ miˇ ya g’eh-eu nga?\\n11 Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ guiˬ lahˬ huiˬ miˇ-a, aˬ yawꞈ-euˬ tsawˇ haˬ bi geuꞈ-eu lehˇ tseˇ nehˬ laꞈ-euˬ. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ jawˇ paw jawˇ-eu lehˇ aˬ cawˬ yaw awˬ-ehˇ haw siˬ nya ni ya g’eh-eu meh. (Maꞈtehˬ 5:16; 1 Tiˆmoˇseˬ 4:15) Aˬ dui yawˬ ha-ahˇ heu loꞈ-ehˇ naˇ haˬ, ‘Ngaˇ nui ma g’awˇ mawˇ dawˬ tawˆ luꞈ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ-eu lehˇ aˬ cawˬ mawˇ ngaˇ laˬ? Ngaˇ aˬ cawˬ-ahˇ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ Saˇ kiˇ tiˬ g’aˬ pyeuꞈ ma lehˇ ya ehˇ nehˬ-eu k’ahˬ sehˇ jaˆ miˇ-a laˬ?’ Aˬ dui aˬ cawˬ-ahˇ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ tsawˇ haˬ pyeuꞈ-eu lehˇ ehˇ nehˬ-eu shaꞈ dawˇ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ aˇ naˆ ni nui ma cawˆ paˬ nga lehˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ.—Ja ceuˬ 119:46; Maˬkuˆ 8:38-ahˇ gui.\\nNawˬ-euˬ dehꞈ jeˬ dehꞈ kawˆ, nawˇ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ Saˇ kiˇ tiˬ g’aˬ pyeuꞈ-eu lehˇ maˇ jawˆ ni mˇ mawˇ ma loˇ? (Aˇ deuˆ 12, 13-ahˇ haw)\\n12, 13. Yeˬhawˇbaˬ-euˬ Saˇ kiˇ pyeuꞈ-eu lehˇ aˬ cawˬ-ahˇ maˬ siˬ leˇ-eu teu naˇ, aˬ jeˬ baˬ da neh pyeuꞈ nya nga?\\n12 Nui ma nyiˇ laˇ paˬ-ehˇ g’eh-eu tiˬ jeˬ naˇ, Saˇ kiˇ tiˬ g’aˬ na “miˇ tsaˬ heu-euˬ yaw sahˇ”-ahˇ dzaw geuꞈ-eu heu meh. Teu miˇ neh, aˬ yawꞈ maꞈ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ uˬ duˬ maˬ tahˬ-eu deuˬ nehˬ-ehˇ tiˬ jeˬ-iˬ maˬ paˇ beu gaˇ meh. (1 Gawˇliˬtu 2:12) “Miˇ tsaˬ heu-euˬ yaw sahˇ” heu naˇ, tsawˇ haˬ deuˬ-ahˇ yawˬ ha-euˬ nui k’ahˇ g’aˇ duˬ tehꞈ-ehˇ bi shaˇ noeˬ-eu meh. (Eˇpeˇsu 2:3) Yaw jeˬ ma jeˬ, moeˬ tsoeˬ dm-eu gaˇ kawˆ nehˬ-ehˇ taꞈ leˇ-awˇ yaw myaˬ poˆ ehˇ mawˇ nehˬ taˬ-euˬ k’awꞈ, mehˇ nmˇ tiˬ g’aˬ na myaˆ haw maˬ tsaˬ paˬ-ehˇ dm-eu uˬ taꞈ, bawˬ dzaˬ gaˇ laˇ ngeh k’awꞈ, suꞈ ti ni maˬ ngeuˇ naˇ, yaw g’oeˬ g’oeˬ-ehˇ maˬ dm ni laˇ-eu meh. Tiˬ g’aˬ na uˬ duˬ tsehˇ kahˇ k’awꞈ, aˬ cawˬ-ahˇ maˬ duˇ ni jahˇ-eu meh. (1 Tiˆmoˇseˬ 2:9, 10) Teu miˇ neh, aˬ cawˬ deuˬ aˬ yawꞈ maꞈ-ahˇ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ Saˇ kiˇ ngaˇ laˬ lehˇ maˬ haw siˬ nya ni pyeuꞈ-eu meh.—Yaˬkoˆ 4:4.\\n13 Saˇ kiˇ tiˬ g’aˬ na miˇ tsaˬ zaˬ deuˬ nehˬ-ehˇ beu gaˇ ni maˬ g’eh-eu nyaˆ taꞈ tiˬ jeˬ paˇ jaˆ-a siˬ. Yaw jeˬ ma jeˬ, dzaˬ byawˬ dawˇ byawˬ gaˇ iˇ ngeh, tiˬ g’aˬ na gaˇ nyeh nyeh-awˇ Ka li zaˬ nehˬ-ehˇ maˬ geuˇ leˇ-eu jeˬ mˇ-eu meh. Tiˬ g’aˬ na soˇsho miˇdiˬ-yaˬ laꞈ k’oeˇ aˇ baˇ dawˆ ahˇ-awˇ, shiˬ shaˬ jiˇ-euˬ nui noeˬ nui k’ahˇ boꞈ taˬ-euˬ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ huiˬ-eu iˬ baˇ mˇ-awˇ Ka li zaˬ aˇ muˇ laꞈ k’oeˇ saˇ tiˇ biꞈ gaˇ keuˆ ni maˬ keuˆ k’awꞈ, miˇ tsaˬ zaˬ deuˬ nehˬ-ehˇ beu gaˇ-eu lehˇ leh jeh luꞈ-eu mehˇ nmˇ deuˬ-ahˇ deuˬ-eu meh.—1 Beˬtuˆluˆ 2:11, 12-ahˇ gui.\\nYeˬhawˇbaˬ jawˇ paw jawˇ-eu maˬ duˬ-eu deuˬ-euˬ nui noeˬ, nawˬ-ahˇ taˬ bi uˆ lahˇ\\n14. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ nehˬ-ehˇ cawˬ cawˬ-eu jeˬ-ahˇ maˬ bi cawˆ iˇ-eu g’aˇ duˬ aˬ jeˬ ya jahˇ-eu nga?\\n14 Miˇ tsaˬ k’oeˇ taˆ k’aˇ jaˆ-eu jeˬ, “shiˬ shaˬ jiˇ nui k’ahˇ, myaˆ nuiˆ-euˬ nui k’ahˇ, huiˬ mawꞈ mahˇ mawꞈ-eu nui ma” heu deuˬ-ahˇ kaꞈ g’a ni jahˇ doˆ laꞈ taˬ-euˬ meh. (1 Yoˇhaˬ 2:16) Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ-euˬ pyeuꞈ-eu miˇ neh, teu deuˬ nehˬ-ehˇ ya bi beu gaˇ meh. Aˬ dui “shiˬ shaˬ jiˇ-euˬ nui noeˬ nui loˆ-ahˇ byehˇ dzeh”-awˇ “miˇ tsaˬ heu k’oeˇ taˆ dehꞈ ngeh yawˬ ha-euˬ nui ma-ahˇ g’aˬ leˇ-awˇ, nui ma yaw dawˇ dawˇ-ehˇ dehꞈ-eu laꞈ k’oeˇ Miˬyehˇ-ahˇ yaw zeu ya baw” meh. (Tiˇtuˆ 2:12) Aˬ dui dehꞈ ziˇ laꞈ k’oeˇ k’aˇ mˇ-eu jeˬ pyeuꞈ-eu, dzaˬ-eu dawˇ-eu, ngehˬ-eu tmˇ-eu, dm-eu g’a-eu, mˇ-eu shaˇ-eu jeˬ dawˬ tawˆ luꞈ, aˬ cawˬ haw ngeh aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ-euˬ tsawˇ haˬ pyeuꞈ ngaˇ lehˇ siˬ duˬ leˇ ni ya bi g’eh meh.—1 Gawˇliˬtu 10:31, 32-ahˇ gui.\\n“Tiˬ g’aˬ tiˇ g’aˬ ziꞈ dah ni gaˬ”\\n15. Aˬ dui aˬ jeˬ miˇ neh Ka li zaˬ mehˇ nmˇ deuˬ-ahˇ gaˬ-awˇ yaw muiˬ jeˬ ya mˇ nehˬ-eu nga?\\n15 Aˬ dui mehˇ nmˇ deuˬ-ahˇ mˇ nehˬ-eu jeˬ heu-ahˇ neh, Yeˬhawˇbaˬ nehˬ-ehˇ cawˬ cawˬ-eu jeˬ-ahˇ aˇ poeˬ taˬ baw-eu lehˇ mˇ mawˇ-eu ma. Aˬ yawꞈ maꞈ k’awꞈ ni aˬ dui loꞈ-ehˇ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ tsawˇ haˬ pyeuꞈ meh lehˇ noeˬ taˬ naˇ, aˬ dui aˬ myah luꞈ aˬ yawꞈ maꞈ-ahˇ gaˬ-awˇ mˇ muiˬ nehˬ meh. (1 Teˇsaˬloˇni 5:15) Gaˇ kawˆ heu aˬ jeˬ miˇ neh aˇ yeˇ huiˬ-eu nga? Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ-euˬ g’aˬ k’ehˇ deuˬ-ahˇ “Naw maꞈ tiˬ g’aˬ tiˇ g’aˬ gaˬ-eu jeˬ ahˇ naˇ, naw maꞈ ngaˬ-euˬ zaˬ lahˇ ngaˇ lehˇ tsawˇ haˬ dawˬ tawˆ luꞈ siˬ nya tehꞈ-a” lehˇ ehˇ nehˬ-euˬ meh.—Yoˇhaˬ 13:35.\\n16. Moˇseˬ-euˬ Zahˇ dawˬ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ nui gaˬ nehˬ-ehˇ taꞈ leˇ-awˇ aˬ dui-ahˇ aˬ jeˬ mehˬ-eu nga?\\n16 Moˇseˬ-euˬ Zahˇ dawˬ laꞈ k’oeˇ-euˬ gaˇ kawˆ tiˬ kawˆ, aˬ dui-ahˇ mehˇ nmˇ deuˬ-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ ya mˇ nehˬ-eu lehˇ g’oˆ shaw laˇ ni caw ba nehˬ laꞈ-eu meh. Yeˬhawˇbaˬ-euˬ uˬ duˬ tahˬ nymˇ laꞈ k’oeˇ, uˬ duˬ tahˬ gaˇ zmˬ-eu lehˇ keu ka jahˇ doˆ taˬ-awˇ, Zahˇ dawˬ laꞈ k’oeˇ Leˬbiˇ tsawˇ haˬ deuˬ keu ka deuˬ-ahˇ yaw muiˬ-ehˇ ya ngehˬ g’eh meh, zahˇ dawˬ teu-ahˇ maˬ caw teh naˇ, ya shiˇ meh lehˇ maˇ jawˆ ni ehˇ taˬ-euˬ meh. (Bawˇtsahˬ 1:50, 51) Yeˬhawˇbaˬ uˬ duˬ tahˬ gaˇ zmˬ-eu keu ka-ahˇ k’awꞈ aˬ joˆ-ehˇ zmˬ nga lehˇ teu naˆ ni haw naˇ, aˬ yawꞈ-ahˇ a nehˬ taˬ-awˇ saˇ jaˇ ziꞈ-eu laꞈ k’oeˇ uˬ duˬ tahˬ luꞈ-eu deuˬ-ahˇ ngehˬ-ehˇ dzehˬ, aˬ joˆ-ehˇ mˇ nehˬ nga lehˇ haw-eu meh. Miˬyehˇ “Naw maꞈ-ahˇ k’aˇ laˆ ciˆ-eu tsawˇ haˬ ngaˬ-euˬ myaˆ nuiˆ myaˆ naˆ-ahˇ laˆ ciˆ laˇ gaˇ duˇ tehꞈ-a” lehˇ ehˇ gaˇ haw ngeh, aˬ yawꞈ aˬ dui-ahˇ aˇ naˆ ni aˇ poeˬ taˬ baw-eu nga lehˇ siˬ laˇ-eu meh.—Zaˬkaˬliˇ 2:8.\\n17. Yeˬhawˇbaˬ aˬ jeˬ-ahˇ haw-eu nga?\\n17 Maˬlaˬkiˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ-euˬ tsawˇ haˬ deuˬ tiˬ g’aˬ tiˇ g’aˬ aˬ joˆ-ehˇ mˇ nehˬ nga lehˇ haw meh lehˇ ehˇ-eu meh. (Maˬlaˬkiˇ 3:16) Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ-euˬ ‘tsawˇ haˬ deuˬ-ahˇ siˬ nya meh.’ (2 Tiˆmoˇseˬ 2:19) Aˬ dui aˬ jeˬ ngehˬ-awˇ aˬ jeˬ mˇ-eu maˬ kaˬ aˬ yawꞈ siˬ nya jiˇ meh. (Heˬbyehˇ 4:13) Aˬ dui mehˇ nmˇ deuˬ-ahˇ yaw muiˬ-ehˇ maˬ mˇ nehˬ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ haw mawˇ-eu loꞈ-ehˇ, mehˇ nmˇ deuˬ-ahˇ ha-awˇ tsawˇ tsiˇ maˬ tsiˇ-eu uˬ taꞈ, iˬ baˇ pyehˬ nehˬ-awˇ, yaw muiˬ jeˬ mˇ nehˬ gaˇ jiˇ Yeˬhawˇbaˬ haw mawˇ-eu meh.—Heˬbyehˇ 13:16; 1 Beˬtuˆluˆ 4:8, 9.\\n‘Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ-euˬ tsawˇ haˬ deuˬ-ahˇ maˬ byehˇ dzeh-a’\\n18. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ aˬ yawꞈ-euˬ tsawˇ haˬ lehˇ tseˇ nehˬ laꞈ-euˬ, guiˬ lahˬ aˬ joˆ-ehˇ huiˬ nya-eu nga?\\n18 Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ aˬ yawꞈ-euˬ tsawˇ haˬ ya pyeuꞈ-euˬ guiˬ lahˬ aˇ naˆ ni huiˬ-eu lehˇ bi siˬ mawꞈ-eu ma. Aˬ dui-euˬ dehꞈ ziˇ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ a nehˬ-eu heu naˇ, tsawˇ gahˇ ahˇ-eu nui noeˬ pyeuꞈ-eu lehˇ aˬ dui siˬ nya-eu ma. Aˬ dui “iˬ baˇ mˇ-awˇ bahˬ-eu muˆ-eu tsawˇ haˬ deuˬ jawˇ-eu miˇ tsaˬ”-ahˇ jawˇ luꞈ k’awꞈ, “iˬ baˇ taˬ k’aˇ maˬ za ni” dehꞈ nya-awˇ, “aˬ guiˇ loꞈ-ehˇ aˬ yawꞈ maꞈ-ahˇ yaw shehꞈ bya” nya luꞈ-eu ma. (Piˇliˇpiˆ 2:15) Teu miˇ neh, aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ bye-eu jeˬ-ahˇ maˬ mˇ ni yahˇ ma lehˇ noeˬ tsehˆ taˬ-euˬ ma. (Yaˬkoˆ 4:7) K’oeˇ naˇ, aˬ dui-euˬ mehˇ nmˇ deuˬ k’awꞈ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ tsawˇ haˬ pyeuꞈ-eu miˇ neh, aˬ yawꞈ maꞈ-ahˇ gaˬ-awˇ yaw zeu baw-eu ma.—Loˇmaˆ 12:10.\\n19. Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ-euˬ tsawˇ haˬ-ahˇ laꞈ sawˬ aˬ joˆ-ehˇ biꞈ-eu nga?\\n19 Jaˇliꞈ laꞈ k’oeˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ-euˬ “tsawˇ haˬ deuˬ-ahˇ aˬ yawꞈ maˬ byehˇ dzeh” lehˇ saˇ jaˇ dzaˬ taˬ-euˬ meh. (Ja ceuˬ 94:14) Heu naˇ, aˬ jeˬ pyeuꞈ laˇ k’awꞈ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui nehˬ-ehˇ jawˇ-awˇ, aˬ dui paˇ shiˇ k’awꞈ aˬ dui-ahˇ maˬ ngehˇ lehˇ kamˬ-eu dawˬ pyeuꞈ meh. (Loˇmaˆ 8:38, 39) “Aˬ dui ya dehꞈ naˇ, Sahˬpaˬ Miˬyehˇ g’aˇ duˬ dehꞈ-eu jeˬ pyeuꞈ-awˇ, ya shiˇ naˇ, Sahˬpaˬ Miˬyehˇ g’aˇ duˬ shiˇ-eu jeˬ pyeuꞈ-eu ma. K’oeˇ miˇ neh aˬ dui-aˬ, dehꞈ-eu maˬ ehˇ, shiˇ-eu maˬ ehˇ, Sahˬpaˬ Miˬyehˇ-euˬ pyeuꞈ-eu ma.” (Loˇmaˆ 14:8) Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ-euˬ cawˬ pyeuꞈ-eu saˇ jaˇ ziꞈ-eu tsawˇ haˬ dawˬ tawˆ luꞈ-ahˇ bi g’oꞈ dehꞈ laˇ-eu aˇ yamˬ-ahˇ dawˬ-eu ma. (Maꞈtehˬ 22:32) Aˬ dui nymˬ-mˇ neh k’awꞈ, aˬ dui-euˬ Aˬda neh biꞈ-euˬ muiˬ dui dui-eu laꞈ sawˬ g’awˬ mya jeˬ-ahˇ neh laꞈ k’aˬ cehˇ luꞈ-eu ma. Jaˇliꞈ laꞈ k’oeˇ “Sahˬpaˬ Miˬyehˇ neh tseˇ doˆ-awˇ, yawꞈ-euˬ zaˬ bi geuꞈ-euˬ tsawˇ jeuˬ, aˇ naˆ ni guiˬ lahˬ huiˬ-eu nga” lehˇ ehˇ taˬ-euˬ loꞈ-ehˇ maˇ diˇ ngeuˇ meh.—Ja ceuˬ 33:12.\\nAˬ dui Yeˬhawˇbaˬ-euˬ pyeuꞈ: Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui-ahˇ dehꞈ ziˇ biꞈ-euˬ miˇ neh, aˬ dui aˬ ma-euˬ uˬ maˆ laꞈ k’oeˇ ahˇ ngeh neh aˬ yawꞈ-euˬ pyeuꞈ-eu meh. Ehˇ k’awꞈ, aˬ dui yawˬ ha-euˬ dehꞈ ziˇ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ a nehˬ-awˇ, iˇ cuꞈ shawˇ-euˬ uˬ taꞈ, aˬ yawꞈ-euˬ gaˇ mˇ ngeh, ngehˬ-ehˇ dzehˬ aˬ yawꞈ-euˬ paˇ pyeuꞈ laˇ-euˬ meh","num_words":2814,"character_repetition_ratio":0.099,"word_repetition_ratio":0.015,"special_characters_ratio":0.279,"stopwords_ratio":0.306,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":-1} +{"url":"","collection":"madlad400","source":"CC 20220801","original_code":"ahk","text":"Maˇ diˇ laꞈ k’aˬ bi cehˇ-eu aˬ joˆ-ehˇ g’eh-eu nui gaˬ nga? | Dzaw ngeh zm-eu dmˬ\\n“Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ Miˬyehˇ k’aˇ g’oe-eu tsawˇ haˬ deuˬ, laˬ k’aˬ cehˇ-eu jeˬ byah luꞈ-uˇ.”—Ja ceuˬ 144:15, MS.\\nDawˬ caˇ: 111, 109\\nAˬ dui yawˬ ha-ahˇ aˇ dzehˬ dzeuˇ ni gaˬ-eu jeˬ-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ yahˇ nya-eu nga?\\nPyuˇ shuiˇ-ahˇ gaˬ-eu deuˬ aˬ jeˬ miˇ neh maˇ diˇ laꞈ k’aˬ cehˇ-eu jeˬ-ahˇ maˬ za-eu nga?\\nYaw loꞈ baw-eu jeˬ nehˬ-ehˇ taꞈ leˇ-awˇ aˬ dui-euˬ nui noeˬ-ahˇ pyehˆ tseˇ ni caw ba nehˬ-eu aˬ jeˬ nga?\\n1. Aˬ dui jawˇ luꞈ-eu saˇ ka heu naˇ, saˇ ka nui deuˬ nehˬ-ehˇ maˬ duˇ leˇ-eu lehˇ aˬ dui aˬ joˆ-ehˇ ehˇ nya-eu nga?\\nAˬ dui saˇ ka dawˬ tawˆ luꞈ laꞈ k’oeˇ neh shaˬ dzehˬ dzehˬ-eu saˇ ka-ahˇ jawˇ luꞈ-eu ma. Nymˇ-mˇ Yeˬhawˇbaˬ Jaˇliꞈ laꞈ k’oeˇ ehˇ taˬ-euˬ loꞈ-ehˇ, “tsawˇ jeuˬ tsawˇ ca dawˬ tawˆ luꞈ-ahˇ taꞈ-eu tsawˇ haˬ” aˇ maꞈ aˇ muˇ-ahˇ laˆ uiˬ luꞈ-eu meh. Aˇ maꞈ teu naˇ 8 lam g’aˬ dzehˬ ni byah-eu, “huiˬ dui dui-eu tsawˇ jeuˬ” heu pyeuꞈ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ ‘uˬ ciꞈ nah g’ahˇ maˬ ehˇ, Miˬyehˇ-euˬ muiˬ-eu shawˇ-eu gaˇ-ahˇ’ mˇ-eu miˇ neh, laꞈ k’aˬ cehˇ-eu meh. (Pah mehˬ-eu-eu 7:9, 15; Iˇsaˬyaˇ 60:22) Miˬyehˇ hawˇ-eu tsawˇ haˬ-ahˇ gaˬ-eu deuˬ nymˇ poˆ loꞈ-ehˇ tiˬ jawˇ-iˬ maˬ myaˬ laˇ haw-aˬ.\\n2. Miˬyehˇ-euˬ cawˬ maˬ ngeuˇ-eu deuˬ-euˬ laꞈ k’oeˇ, aˬ joˆ-ehˇ g’eh-eu nui gaˬ-ahˇ ya mawˇ-eu nga? (Dahˬ beh-eu baˇ-ahˇ haw.)\\n2 Ehˇ k’awꞈ, Jaˇliꞈ laꞈ k’oeˇ Miˬyehˇ-euˬ cawˬ maˬ ngeuˇ-eu deuˬ naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ-euˬ nui gaˬ tiˬ jeˬ paˇ baw-eu meh lehˇ ehˇ taˬ-euˬ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ-euˬ nui gaˬ teu naˇ yawˬ ha g’aˇ duˬ tehꞈ-ehˇ shaˇ noeˬ-eu nui gaˬ pyeuꞈ meh. Kuiˇ laꞈ Pawˇluˆ aˇ saˬ saˬ-eu saˇ ka-ahˇ tsawˇ haˬ deuˬ “yawˬ ha g’aˇ duˬ tehꞈ-ehˇ shaˇ noe-eu, pyuˇ-ahˇ mehˇ juiˇ juiˇ-eu” hawˇ-eu, “Miˬyehˇ-ahˇ gaˬ-eu naˆ maˬ tseˇ byawˬ g’a mo g’a-eu jeˬ-ahˇ gaˬ-eu” heu deuˬ tehꞈ-ehˇ byah meh lehˇ ehˇ taˬ-euˬ meh. (2 Tiˆmoˇseˬ 3:1-4) Nui gaˬ heu naˇ, aˬ dui Miˬyehˇ-ahˇ gaˬ-eu jeˬ nehˬ-ehˇ beu gaˇ dui dui-eu meh. Yawˬ ha g’aˇ duˬ tehꞈ-ehˇ shaˇ noeˬ-eu nui gaˬ heu naˇ, maˇ diˇ laꞈ k’aˬ cehˇ-eu jeˬ-ahˇ maˬ biꞈ-eu uˬ taꞈ, miˇ tsaˬ k’oeˇ taˆ yawˬ ha g’aˇ duˬ tehꞈ-ehˇ shaˇ noeˬ-eu jeˬ hawˇ-eu suˬ saˬ jeˬ tehꞈ-ehˇ bi byah laˇ-eu meh.\\n3. Aˬ dui heu kawˆ-ahˇ aˬ jeˬ dzaw-eu nga? Aˬ jeˬ miˇ neh?\\n3 Yawˬ ha g’aˇ duˬ tehꞈ-ehˇ shaˇ noeˬ-eu nui gaˬ heu naˇ, yawˬ gaˇ na luꞈ tiˬ jeˬ maˬ ngeuˇ-eu loꞈ-ehˇ jaˆ-awˇ, Ka li zaˬ deuˬ-ahˇ deuˬ-eu jeˬ pyeuꞈ meh lehˇ Pawˇluˆ siˬ nya-eu meh. Teu miˇ neh Pawˇluˆ Ka li zaˬ deuˬ-ahˇ, maˬ muiˬ-eu nui gaˬ ahˇ-eu deuˬ-ahˇ “gaˇ jaw jaw-awˬ” aˬ yawꞈ maꞈ nehˬ-ehˇ taˬ keuˬ leˇ lehˇ saˇ tiˇ biꞈ-eu meh. (2 Tiˆmoˇseˬ 3:5) Ehˇ k’awꞈ aˬ dui maꞈ aˬ yawꞈ maꞈ nehˬ-ehˇ tiˬ pawꞈ-iˬ maˬ taꞈ ni nmˇ-aˬ maˬ jawˇ nya-a. Toˆ-ehˇ naˇ aˬ dui laꞈ k’oeˇ, aˬ yawꞈ maꞈ loꞈ-ehˇ g’eh-eu nui noeˬ maˬ bi ahˇ laˇ ni maˬ ehˇ, nui gaˬ pyeuꞈ-eu Yeˬhawˇbaˬ nui k’ahˇ shiˇ-eu jeˬ-ahˇ mˇ nya ni maˬ ehˇ, aˬ dui aˬ jeˬ jahˇ nya-eu nga? Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui laꞈ k’oeˇ bi ahˇ mawꞈ-eu nui gaˬ hawˇ-eu, 2 Tiˆmoˇseˬ 3:2-4 laꞈ k’oeˇ ehˇ keuˆ taˬ-euˬ nui gaˬ heu aˬ joˆ-ehˇ beu gaˇ nga lehˇ haw ma. Aˬ dui toˆ-ehˇ jahˇ-eu teu naˇ, aˬ dui-euˬ dehꞈ ziˇ laꞈ k’aˬ cehˇ laˇ-awˇ, maˇ diˇ dehꞈ ziˇ-ahˇ nui k’ahˇ shiˇ-eu jeˬ, aˬ joˆ-ehˇ mˇ mawˇ nya nga lehˇ pyehˆ tseˇ ni caw ba nehˬ laꞈ-eu meh.\\nMiˬyehˇ-ahˇ gaˬ de laˬ yawˬ ha-ahˇ gaˬ de laˬ?\\n4. Aˬ dui yawˬ ha-ahˇ tsaˬ ni gaˬ-eu heu naˇ, aˬ jeˬ miˇ bahˬ-eu jeˬ maˬ pyeuꞈ nga?\\n4 Pawˇluˆ neh ‘tsawˇ haˬ zaˬ deuˬ-aˬ, yawˬ ha-ahˇ gaˬ-eu’ meh lehˇ boꞈ taˬ-euˬ meh. Toˆ-ehˇ naˇ aˬ dui yawˬ ha-ahˇ gaˬ-eu heu naˇ yaw bahˬ jeˬ pyeuꞈ meh lehˇ ehˇ mawꞈ-eu nga loˇ? Maˬ ngeuˇ-a, aˬ dui yawˬ ha-ahˇ gaˬ-eu heu naˇ tsaˬ meh. Aˬ dui toˆ-ehˇ ya jahˇ meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui-ahˇ toˆ-ehˇ beh ahˇ nehˬ taˬ-euˬ meh. Yeˬsuˇ ehˇ-eu, “Nawˬ-euˬ g’awˇ mawˇ-ahˇ gaˬ-eu loꞈ-ehˇ, nawˬ-euˬ dawˬ peh jawˇ-eu tsawˇ haˬ-ahˇ gaˬ-awˬ.” (Maˬkuˆ 12:31) Heu naˇ, aˬ dui yawˬ ha-ahˇ maˬ gaˬ naˇ aˬ cawˬ-ahˇ maˬ gaˬ nya-a lehˇ ehˇ mawꞈ-eu meh. Jaˇliꞈ-ahˇ “K’aˬ dzeˇ zaˬ deuˬ-aˬ, yawˬ ha-euˬ g’awˇ mawˇ-ahˇ gaˬ-eu loꞈ-ehˇ, yawˬ ha-euˬ miˬ zaˬ-ahˇ gaˬ-eu tsaˬ meh. Yawˬ ha-euˬ miˬ zaˬ-ahˇ gaˬ-eu k’aˬ dzeˇ zaˬ-aˬ, yawˬ haˇ yawˬ ha gaˬ gaˇ duˇ-eu meh. Tsawˇ haˬ tiˬ g’aˬ-iˬ yawˬ ha-euˬ g’awˇ mawˇ-ahˇ yawˬ ha maˬ bye-a. . . . Yawˬ ha-euˬ g’awˇ mawˇ-ahˇ . . . bo saˆ-eu meh” lehˇ paˇ ehˇ taˬ-euˬ meh. (Eˇpeˇsu 5:28, 29) Heu gaˇ haw ngeh, aˬ dui yawˬ ha-ahˇ tsaˬ ni ya gaˬ nga lehˇ siˬ laˇ-eu meh.\\n5. Yawˬ ha-ahˇ aˇ dzehˇ gaˬ dzeuˇ-eu tsawˇ haˬ aˬ joˆ-ehˇ g’eh nga?\\n5 2 Tiˆmoˇseˬ 3:2-ahˇ ngehˬ keuˆ taˬ-euˬ nui gaˬ heu naˇ, aˬ myah myah loꞈ-ehˇ g’eh-eu tsaˬ-eu nui gaˬ k’oeˇ maˬ ngeuˇ-a. Yawˬ ha g’aˇ duˬ tehꞈ-ehˇ shaˇ noeˬ-eu nui gaˬ pyeuꞈ meh. Aˬ suˇ g’aˬ maˬ kaˬ yawˬ ha-ahˇ aˇ dzehˬ gaˬ dzeuˇ naˇ, yawˬ ha g’aˇ duˬ loˬ-eu taꞈ-ehˇ aˇ dzehˬ-ehˇ noeˬ keuˆ-eu meh. (Loˇmaˆ 12:3-ahˇ gui.) Aˬ yawꞈ yawˬ ha g’aˇ duˬ tehꞈ-ehˇ shaˇ noeˬ-awˇ, tiˬ jeˬ paˬ laˆ lehˬ ngeh, yawˬ ha-ahˇ ehˇ jeˬ aˬ cawˬ-ahˇ dehˬ lehꞈ-eu meh. Jaˇliꞈ gaˇ kawˆ-ahˇ pah mehˬ-eu paˇ dmˬ tiˬ dmˬ-ahˇ heu loꞈ-ehˇ g’eh-eu tsawˇ haˬ-ahˇ ho puˇ nehˬ-ehˇ sheu cehˆ taˬ-euˬ meh. Ho puˇ heu aˬ yawꞈ-euˬ caꞈ hm-ahˇ neh laˆ lmˇ-eu g’aˇ duˬ, baw duiˇ loꞈ-ehˇ yaw lah lah lehˇ g’awˇ kuˆ-eu meh. Ehˇ k’awꞈ, aˬ cawˬ naˇ ceh taˆ ni g’eh-eu aˬ yawꞈ-euˬ daˇ ceh-ahˇ tehꞈ-ehˇ ya mawˇ-eu meh. Heu loꞈ-ehˇ g’eh-eu tsawˇ haˬ maˇ diˇ laꞈ k’aˬ cehˇ-eu jeˬ maˬ jaˆ-a.\\n6. Aˬ dui Miˬyehˇ-ahˇ gaˬ naˇ aˬ jeˬ muiˬ-eu nga?\\n6 Jaˇliꞈ paw nui gahˇ ahˇ-eu deuˬ, Pawˇluˆ neh yawˬ ha-ahˇ jeˬ hu gaˬ-eu lehˇ ehˇ keuˆ taˬ-euˬ heu naˇ, nui gaˬ teu, teu gaˇ teu deuˆ-ahˇ ehˇ daˆ leꞈ-eu maˬ muiˬ-eu jeˬ teu deuˬ-ahˇ bi pyeuꞈ laˇ-eu miˇ neh meh. Ehˇ k’awꞈ Miˬyehˇ aˬ dui laꞈ k’oeˇ bi ahˇ mawꞈ-eu nui gaˬ teu naˇ, laˬ k’aˬ cehˇ nui saˇ oꞈ-eu jeˬ hawˇ-eu, oˇ oꞈ-eu jeˬ ahˇ ni maˬ ehˇ, g’awˬ shaˬ gaˬ-eu jeˬ hawˇ-eu muiˬ-eu jeˬ, jah-eu jeˬ ahˇ ni maˬ ehˇ, nahˬ yu ni g’eh-eu jeˬ hawˇ-eu, yawˬ ha-ahˇ g’aˬ leˇ-eu jeˬ ahˇ ni maˬ ehˇ caw ba nehˬ-eu meh. (Gaˬlaˬtiˆ 5:22, 23) Ja ceuˬ sahˬ boꞈ boꞈ-eu g’aˬ “Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ Miˬyehˇ k’aˇ g’oe-eu tsawˇ haˬ deuˬ, laꞈ k’aˬ cehˇ-eu jeˬ byah” meh lehˇ boꞈ taˬ-euˬ meh. (Ja ceuˬ 144:15) Yeˬhawˇbaˬ laꞈ k’aˬ cehˇ-eu Miˬyehˇ pyeuꞈ-eu miˇ neh, aˬ yawꞈ-euˬ zaˬ lahˇ pyeuꞈ-eu deuˬ k’awꞈ laꞈ k’aˬ cehˇ-eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ naˇ, aˬ cawˬ jawˇ paw-euˬ tehꞈ-ehˇ geuꞈ mawꞈ-eu, yawˬ ha-ahˇ aˇ dzehˬ-ehˇ gaˬ dzeuˇ-euˬ deuˬ nehˬ-ehˇ maˬ duˇ-a. Yeˬhawˇbaˬ-euˬ gaˇ mˇ zaˬ deuˬ naˇ, aˬ cawˬ-ahˇ ya biꞈ-eu miˇ neh laꞈ k’aˬ cehˇ-eu meh.—G’aˬk’ehˇ 20:35.\\nAˬ dui yawˬ ha-ahˇ gaˬ-eu tsawˇ haˬ maˬ ya pyeuꞈ-eu g’aˇ duˬ, aˬ joˆ-ehˇ jahˇ nya-eu nga? (Aˇ deuˆ 7-ahˇ haw)\\n7. Aˬ dui Miˬyehˇ-ahˇ gaˬ-eu jeˬ-ahˇ goˬ haw-eu g’aˇ duˬ, yawˬ ha-ahˇ aˬ jeˬ jeˇ naˇ haˬ nya-eu nga?\\n7 Aˬ dui yawˬ ha-ahˇ Miˬyehˇ-ahˇ naˆ maˬ tseˇ gaˬ laˇ shaw-euˬ lehˇ aˬ joˆ-ehˇ ya siˬ nya-eu nga? Nui gahˇ ahˇ-eu dawˬ mehˬ dawˬ tsoˆ heu hmˬ-ahˇ haw sheˇ. “Yawˬ ha-euˬ nui k’ahˇ g’aˇ duˬ tehꞈ-ehˇ shaˇ noeˬ-eu jeˬ maˬ ehˇ, yawˬ ha-ahˇ aˬ cawˬ bi noeˬ huiˬ-eu g’aˇ duˬ k’ahˬ sehˇ jehˆ-eu jeˬ maˬ ehˇ, tiˬ pawꞈ-iˬ taˬ mˇ. Ehˇ k’awꞈ, tiˬ g’aˬ tiˇ g’aˬ nui ma nahˬ yu ni taˬ-awˬ. Aˬ cawˬ naˆ maˬ tseˇ maˬ gaˇ ma lehˇ noeˬ-eu nui ma taˬ bi ahˇ.” (Piˇliˇpiˆ 2:3, 4) Teu miˇ neh, aˬ dui yawˬ ha-ahˇ ‘Ngaˇ dawˬ mehˬ dawˬ tsoˆ heu-ahˇ mˇ caw miˇ-a laˬ? Ngaˇ Miˬyehˇ k’aˇ bi mˇ mawꞈ-euˬ jeˬ-ahˇ leh jeh-awˇ mˇ miˇ-a laˬ? Ngaˇ aˇ muˇ laꞈ k’oeˇ-euˬ deuˬ-ahˇ maˬ ehˇ, tsaꞈ gaˬ duˬ-ahˇ jawˇ-eu deuˬ-ahˇ maˬ ehˇ, caw ba-eu lehˇ leh jeh miˇ-a laˬ?’ Aˬ dui aˬ cawˬ-euˬ g’aˇ duˬ aˇ yamˬ hawˇ-eu g’aˬ biꞈ nehˬ-eu lehˇ ehˇ-eu heu naˇ, yaw awˬ maˬ ngeuˇ-a. Heu naˇ, aˬ dui ya leh jeh dui dui-awˇ, yawˬ ha ya leˇ-eu jeˬ-ahˇ byehˇ dzeh gaˇ jiˇ ehˇ mawꞈ-eu meh. Ehˇ k’awꞈ, boeˬ boeˬ luˆ luˆ laꞈ k’oeˇ neh huiˬ dzehˬ dzehˬ-eu Miˬyehˇ, aˬ dui-ahˇ nui k’ahˇ shiˇ meh lehˇ ya siˬ-euˬ taꞈ-ehˇ, aˬ dui-ahˇ laꞈ k’aˬ bi cehˇ laˇ-eu jeˬ maˬ paˇ jaˆ meh.\\n8. Mehˇ nmˇ tiˬ deuˬ na, Miˬyehˇ-ahˇ gaˬ-eu miˇ neh aˬ jeˬ jahˇ-euˬ nga?\\n8 Mehˇ nmˇ tiˬ g’aˬ na, Miˬyehˇ-ahˇ gaˬ-awˇ, Miˬyehˇ-euˬ gaˇ-ahˇ heu naˆ maˬ tseˇ mˇ mawꞈ-eu miˇ neh, pyuˇ g’awˬ mya ni za laˇ-eu, smˇ muiˬ muiˬ laˇ-eu gaˇ-ahˇ byehˇ dzeh-euˬ meh. Eˇliˬkaꞈ saˬlaˬg’oˬma pyeuꞈ-awˇ, gaˇ teu-ahˇ leh jeh jeˬ maˬ leh jeh ni, huˬ mehˬ mehˬ-eu g’aˬ geuꞈ-eu lehˇ tseˇ-euˬ meh. Eˇliˬkaꞈ hawˇ-eu aˬ yawꞈ-euˬ k’aˬ dzeˇ zaˬ aˬ yawꞈ nyaꞈ, g’awˬ mya miˇ k’ahˬ-ahˇ Miˬyehˇ gaˇ ya mˇ iˇ-awˇ ehˇ-eu, “Yawˬ k’ahˬ yawˬ-ahˇ ya caw ba iˇ-euˬ uˬ taꞈ, cawˬ yaw shuiꞈ za-euˬ heu naˇ, nga nyaꞈ-euˬ dehꞈ ziˇ laꞈ k’oeˇ aˇ poeˬ baw dui dui-eu tiˬ jeˬ miˇ-a.” Eˇliˬkaꞈ saˬlaˬg’oˬ ma geuꞈ luꞈ meh siˬ. Ehˇ k’awꞈ, aˇ yamˬ hawˇ-eu g’aˬ aˬ cawˬ-ahˇ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ gaˇ kawˆ ja nehˬ gaˇ hawˇ-eu, mehˇ nmˇ deuˬ-ahˇ caw ba gaˇ jiˇ leˇ-eu meh. Heu loꞈ-ehˇ ya jahˇ-eu heu naˇ, aˬ yawꞈ-euˬ “dehꞈ ziˇ laꞈ k’oeˇ laꞈ k’aˬ cehˇ dui dui-awˇ, nui k’ahˇ shiˇ dui dui nya” lehˇ ehˇ-eu meh.\\nSmˇ muiˬ mˬ taˆ muiˬ-eu laˬ, miˇ tsaˬ-ahˇ muiˬ-eu laˬ?\\n9. Pyuˇ-ahˇ gaˬ-eu deuˬ aˬ jeˬ miˇ neh laꞈ k’aˬ maˬ cehˇ-eu nga?\\n9 Tsawˇ haˬ deuˬ “pyuˇ-ahˇ gaˬ” meh lehˇ Pawˇluˆ ehˇ-eu meh. Dzeuˇ laꞈ-euˬ heu myaˆ k’oꞈ-ahˇ, Aiˇlehˬ miˇ k’ahˬ-ahˇ jawˇ-eu huˬ mehˬ mehˬ-eu mehˇ nmˇ tiˬ g’aˬ, aˬ li tiˬ g’aˬ nehˬ-ehˇ Miˬyehˇ gaˇ kawˆ ngehˬ cawˬ-euˬ meh. Aˬ li teu g’aˬ, aˬ yawꞈ-euˬ pyuˇ pawˬ behˆ yuˇ doˆ laꞈ-awˇ, “Hehˬ, heu ma ngaˬ-euˬ miˬ yehˇ” lehˇ ehˇ-eu meh. Tsawˇ haˬ yawˬ g’aˬ na luꞈ toˆ-ehˇ maˬ ehˇ k’awꞈ, maˇ diˇ teu loꞈ-ehˇ noeˬ luꞈ-eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ pyuˇ hawˇ-eu aˬ yawꞈ maꞈ neh zeuˇ laꞈ-euˬ myawˬ gahˬ deuˬ-ahˇ gaˬ-eu meh. Teu miˇ neh, Jaˇliꞈ-ahˇ “pyuˇ shuiˇ-ahˇ gaˬ-eu nui ma aˇ saˬ saˬ-eu maˬ baw-a. Smˇ muiˬ muiˬ laˇ mawꞈ-eu tsawˇ haˬ, nui k’ahˇ tiˬ jawˇ-iˬ maˬ byah-a” lehˇ ehˇ taˬ-euˬ meh. (Dawˬtsoˆtsoˆ-eu 5:10) Pyuˇ-ahˇ gaˬ-eu deuˬ naˇ, yawˬ ha jaˆ-eu pyuˇ-ahˇ nui k’ahˇ maˬ shiˇ-a. Teu myaˆ maˬ tseˇ jaˆ laˇ-eu g’aˇ duˬ, ziˇ ziˇ lah ni pyuˇ poˆ gaˇ kaꞈ g’a-eu meh. Teu loꞈ-ehˇ jahˇ-eu teu naˇ, “nui ma tsawˬ paˆ gaˇ keuˆ-eu meh.”—1 Tiˆmoˇseˬ 6:9, 10.\\n10. Jaˇliꞈ smˇ muiˬ muiˬ-eu jeˬ hawˇ-eu iˇ shaˬ shaˬ-eu jeˬ-ahˇ aˬ joꞈ-ehˇ ehˇ keuˆ taˬ-euˬ nga?\\n10 Tsawˇ haˬ-euˬ g’aˇ duˬ, pyuˇ heu tiˬ paw dzeˇ na loˬ-eu tiˬ jeˬ pyeuꞈ-awˇ, loꞈ piˇ nehˬ-eu jeˬ jiˇ pyeuꞈ meh. (Dawˬtsoˆtsoˆ-eu 7:12) Ehˇ k’awꞈ, aˬ dui-euˬ dehꞈ ziˇ laꞈ k’oeˇ, maˬ jaˆ-ehˇ maˬ geuꞈ nya-eu jeˬ tehꞈ-ehˇ jaˆ naˇ, laꞈ k’aˬ cehˇ nya meh loˇ? Cehˇ nya meh. (Dawˬtsoˆtsoˆ-eu 5:12-ahˇ gui.) Yaˬk’eh-euˬ aˬ li Aˬguˇlaˆ ehˇ-eu, “Smˇ muiˬ muiˬ-eu tsawˇ haˬ maˬ ehˇ, iˇ shaˬ shaˬ-eu tsawˇ haˬ maˬ ehˇ, taˬ bi pyeuꞈ laꞈ. Aˬ yawꞈ nah yawꞈ dzaˬ loꞈ dawˇ loꞈ-eu guiˬ lahˬ biꞈ laꞈ.” Aˬ dui aˬ li heu g’aˬ aˬ jeˬ mi iˇ shaˬ taˬ bi shaˬ laꞈ lehˇ shaˇ-eu nga lehˇ haw siˬ nya meh. Aˬ yawꞈ ehˇ-eu ngaˇ iˇ shaˬ shaˬ naˇ smˇ k’oeˬ k’oeˬ ni muˇ juˇ juˇ laˇ gaˇ ya daˬ-awˇ, smˇ k’oeˬ k’oeˬ-eu teu naˇ, Yeˬhawˇbaˬ-euˬ tsawˇ myahˇ laˆ cawˆ-eu jeˬ pyeuꞈ meh. Ehˇ k’awꞈ aˬ yawꞈ aˬ jeˬ miˇ neh smˇ muiˬ maˬ muiˬ mawꞈ-eu nga? Aˬ yawꞈ ehˇ-eu “Ngaˇ aˇ dzehˬ jaˆ laˇ naˇ, nawˬ-ahˇ maˬ loˬ lehˇ ngaˇ ehˇ tehꞈ-a ‘Yeˬhawˇbaˬ aˬ suˇ g’aˬ-a lehˇ ngaˇ ehˇ tehꞈ-a.’” (Dawˬdaˬ 30:8, 9) Nawˇ k’awꞈ Miˬyehˇ-ahˇ nui ma taˬ-eu jeˬ maˬ taˬ ni, yawˬ ha-euˬ pyuˇ shuiˇ myawˬ gahˬ-ahˇ nui ma taˬ-eu tiˬ g’aˬ na-ahˇ siˬ nya-eu paˬ.\\n11. Yeˬsuˇ pyuˇ-euˬ gaˇ kawˆ-ahˇ aˬ jeˬ ehˇ-eu nga?\\n11 Pyuˇ-ahˇ gaˬ-eu deuˬ naˇ, Miˬyehˇ nui k’ahˇ shiˇ ni tiˬ jeˬ g’eh neh-iˬ maˬ mˇ nya-a. Yeˬsuˇ ehˇ-eu “Tsawˇ haˬ tiˬ g’aˬ-iˬ sahˬ paˬ nyiˬ g’aˬ-euˬ zaˬ k’aˆ maˬ geuꞈ nya-a. Tiˬ g’aˬ-ahˇ bye naˇ, tiˬ g’aˬ-ahˇ gaˬ tehꞈ-a. Tiˬ g’aˬ-ahˇ yaw zeu baw naˇ, tiˬ g’aˬ-ahˇ yaw zeu maˬ baw-aˇ. Naw maꞈ-aˬ, Miˬyehˇ-euˬ zaˬ k’aˆ hawˇ-eu pyuˇ shuiˇ myawˬ gahˬ-euˬ zaˬ k’aˆ, nyiˬ jeˬ luꞈ tiˬ kawˆ loꞈ-ehˇ maˬ geuꞈ nya-a” lehˇ ehˇ-awˇ, “Naw maꞈ yawˬ ha g’aˇ duˬ miˇ tsaˬ k’oeˇ taˆ pyuˇ shuiˇ myawˬ gahˬ taˬ poˆ uiˬ taˬ. Miˇ tsaˬ k’oeˇ taˆ poˆ uiˬ taˬ naˇ, shmˇ kaw kaw leˇ nya, boeˬ dzaˬ leˇ nya-awˇ, smˇ k’oeˬ k’awꞈ k’oeˬ nya meh. Ehˇ k’awꞈ, mˬ k’oeˇ taˆ naw maꞈ-euˬ pyuˇ shuiˇ myawˬ gahˬ poˆ uiˬ taˬ-awˬ. K’oeˇ gaˇ-aˬ, shmˇ kaw maˬ kaw leˇ nya, boeˬ maˬ dzaˬ leˇ nya-eu uˬ taꞈ, smˇ k’oeˬ k’awꞈ maˬ k’oeˬ leˇ nya-a” lehˇ paˇ ehˇ-eu meh.—Maꞈtehˬ 6:19, 20, 24.\\n12. Yaw awˬ awˬ lehˇ dehꞈ-eu heu naˇ, Miˬyehˇ-euˬ gaˇ-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ mˇ nya ni caw ba nehˬ-eu nga? Yaw jeˬ ma jeˬ ehˇ haw sheˇ?\\n12 Yeˬhawˇbaˬ-euˬ gaˇ mˇ zaˬ g’awˬ mya g’aˬ, yaw awˬ awˬ lehˇ dehꞈ nya ni leh jeh-eu meh. Toˆ-ehˇ jahˇ-eu teu naˇ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ gaˇ mˇ-eu aˇ yamˬ doˆ dzehˬ laˇ-awˇ, laꞈ k’aˬ cehˇ dzehˬ laˇ gaˇ, aˬ yawꞈ maꞈ ya mawˇ-euˬ meh. Aˬmeˬliˇkaˬ miˇ k’ahˬ-ahˇ jawˇ-eu Jehˇ-kuiˬ lehˇ kuˇ-eu mehˇ nmˇ heu g’aˬ naˇ, aˬ yawꞈ-euˬ miˬ zaˬ nehˬ-ehˇ tiˬ kawˆ loꞈ-ehˇ huˬ mehˬ mehˬ-eu gaˇ mˇ-eu g’aˇ duˬ, iˇ kahˇ kahˇ ma hawˇ-eu huiˬ-eu gaˇ deuˬ ahˬ dzehˬ-awˇ, aˬ yawꞈ ehˇ-eu “Muiˬ-eu iˇ kahˇ hawˇ-eu miˇ tsaˬ heu ahˬ dzaˬ-eu g’aˇ duˬ ngaˬ-ahˇ shaˬ dui dui miˇ-a.” Ehˇ k’awꞈ aˬ yawꞈ gaˇ mˇ duˬ-ahˇ gaˇ kawˆ jaˆ-eu miˇ neh, iˇ kahˇ-ahˇ nui ma maˬ muiˬ maˬ muiˬ-ehˇ g’oꞈ laˇ-eu g’awˬ mya k’oꞈ byah laˇ-euˬ meh. K’oeˇ naˇ aˬ yawꞈ paˇ ehˇ-eu “Huˬ mehˬ mehˬ-eu ngaˬ-euˬ miˬ zaˬ aˬ yawꞈ naˇ, aˬ myah luꞈ laꞈ k’aˬ cehˇ-eu meh. Ngaˬ-euˬ miˬ zaˬ ‘aˬ yawꞈ-euˬ baw leˬ-aˬ, miˇ tsaˬ k’oeˇ taˆ neh muiˬ dzehˬ dzehˬ-eu g’aˬ ma lehˇ ehˇ-eu meh.’ Nymˇ ngaˇ k’awꞈ huˬ mehˬ mehˬ-eu g’aˬ geuꞈ-awˇ, nyiˬ g’aˬ luꞈ tiˬ kawˆ loꞈ-ehˇ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ gaˇ mˇ nehˬ luꞈ ma.”\\nAˬ dui pyuˇ-ahˇ gaˬ-eu tsawˇ haˬ maˬ ya pyeuꞈ-eu g’aˇ duˬ, aˬ joˆ-ehˇ jahˇ nya-eu nga? (Aˇ deuˆ 13-ahˇ haw)\\n13. Aˬ dui pyuˇ-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ haw-eu lehˇ ya siˬ ni caw ba nehˬ-eu aˬ jeˬ nga?\\n13 Pyuˇ-ahˇ aˬ dui haw-eu jeˬ nehˬ-ehˇ taꞈ leˇ-awˇ shaˇ noeˬ ngeh, aˬ dui yawˬ ha-ahˇ heu loꞈ-ehˇ dawˇ coe ni ya naˇ haˬ-eu meh. ‘Ngaˬ-euˬ dehꞈ jeˬ dehꞈ kawˆ pyuˇ nehˬ-ehˇ taꞈ leˇ-awˇ Jaˇliꞈ mehˬ-eu jeˬ-ahˇ jah-eu lehˇ mˇ mawˇ luꞈ miˇ-a laˬ? Pyuˇ poˆ-eu heu ngaˬ-euˬ dehꞈ ziˇ laꞈ k’oeˇ aˇ yeˇ huiˬ dzehˬ-eu jeˬ pyeuꞈ luꞈ nya laˬ? Ngaˇ pyuˇ-ahˇ Yeˬhawˇbaˬ hawˇ-eu aˬ cawˬ nehˬ-ehˇ cawˬ cawˬ-eu jeˬ-ahˇ naˆ maˬ tseˇ nui ma ahˇ-eu nya laˬ? Yeˬhawˇbaˬ ngaˇ loˬ-eu jeˬ-ahˇ biꞈ meh lehˇ, ngaˇ maˇ diˇ jah miˇ-a laˬ?’ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ-ahˇ nui ma taˬ-eu deuˬ neh noeˬ tmˬ taˬ-euˬ jeˬ-ahˇ maˬ bi cawˆ iˇ-a lehˇ aˬ dui jah ziꞈ nya meh.—Maꞈtehˬ 6:33.\\nYeˬhawˇbaˬ-ahˇ gaˬ de laˬ, byawˬ g’a mo g’a-eu jeˬ-ahˇ gaˬ de laˬ?\\n14. Aˬ dui byawˬ g’a-eu jeˬ-ahˇ tsaˬ ni aˬ joˆ-ehˇ ya haw-eu nga?\\n14 Jaˇliꞈ laꞈ k’oeˇ maˬ keuˆ laˇ mi na-ehˇ, aˇ saˬ saˬ-eu saˇ ka-ahˇ tsawˇ haˬ deuˬ “byawˬ g’a mo g’a-eu jeˬ-ahˇ gaˬ” meh lehˇ ehˇ taˬ-euˬ meh. Aˬ dui yawˬ ha-ahˇ tsaˬ ni gaˬ-eu hawˇ-eu pyuˇ-ahˇ tsaˬ ni haw-eu heu naˇ, yaw lehˬ jeˬ maˬ ngeuˇ-eu lehˇ ya siˬ dzeuˇ-euˬ loꞈ-ehˇ, dehꞈ ziˇ laꞈ k’oeˇ tsaˬ ni byawˬ g’a-eu heu k’awꞈ yaw lehˬ jeˬ maˬ ngeuˇ-a. Tiˬ g’aˬ na, dehꞈ ziˇ laꞈ k’oeˇ byawˬ g’a-eu maˬ tsaˬ nga lehˇ jah-eu meh. Ehˇ k’awꞈ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui-ahˇ toˆ-ehˇ maˬ bi g’eh mawꞈ-a. Jaˇliꞈ saˇ jaˇ ziꞈ-eu Miˬyehˇ gaˇ mˇ zaˬ deuˬ-ahˇ byawˬ g’a lehˇ g’aˬ bi-eu meh. Teu gaˇ “Tsawˬ tuˇ-awˇ, nawˬ-euˬ dzaˇ nui k’ahˇ tiˬ shiˇ dzaˬ-awˇ, nawˬ-euˬ aˬ gaꞈ dzaˇ uiˇ tiˬ dehˆ dawˇ-eu laꞈ k’oeˇ, laˬ k’aˬ cehˇ taˆ ni dehꞈ-awˬ” lehˇ ehˇ taˬ-euˬ meh.—Dawˬtsoˆtsoˆ-eu 9:7.\\n15. Byawˬ g’a-eu jeˬ-ahˇ gaˬ-eu lehˇ ehˇ-eu heu naˇ aˬ jeˬ-ahˇ ehˇ mawꞈ-eu nga?\\n15 2 Tiˆmoˇseˬ 3:4-ahˇ Miˬyehˇ-ahˇ gaˬ-eu jeˬ maˬ gaˬ ni, byawˬ g’a-eu jeˬ-ahˇ gaˬ-eu deuˬ-ahˇ ngehˬ keuˆ taˬ-euˬ meh. Tsawˇ gahˇ ahˇ-eu tiˬ g’aˬ ehˇ-eu, “Jaˇliꞈ heu deuˆ Miˬyehˇ-ahˇ gaˬ luꞈ-eu deuˬ-ahˇ ehˇ-eu maˬ ngeuˇ-a, Miˬyehˇ-ahˇ tiˬ pawꞈ-iˬ maˬ gaˬ-eu deuˬ-ahˇ ehˇ mawꞈ-eu meh.” Heu naˇ byawˬ g’a-eu jeˬ-ahˇ gaˬ-eu deuˬ-ahˇ aˇ yeˇ huiˬ-eu saˇ tiˇ biꞈ dawˬ pyeuꞈ meh. Jaˇliꞈ laꞈ k’oeˇ byawˬ g’a-eu jeˬ-ahˇ gaˬ-eu deuˬ-ahˇ, “byawˬ g’a mo g’a gaˇ gaˬ-eu nui k’ahˇ neh bi uˆ tehˬ” tehˬ taˬ-euˬ meh lehˇ ehˇ taˬ-euˬ meh.—Luˇkaꞈ 8:14.\\n16, 17. Yeˬsuˇ byawˬ g’a-eu jeˬ-ahˇ haw-eu nehˬ-ehˇ taꞈ leˇ-awˇ, Yeˬsuˇ aˬ joˆ-ehˇ mˇ mawˇ nehˬ yaꞈ-euˬ nga?\\n16 Byawˬ g’a-eu jeˬ-ahˇ tsaˬ ni byawˬ g’a-eu lehˇ ehˇ-eu heu naˇ, aˬ joˆ-ehˇ g’eh gaˇ ehˇ-eu lehˇ Yeˬsuˇ mˇ mawˇ nehˬ yaꞈ-euˬ meh. Yeˬsuˇ “bawˬ-iˬ” jahˇ gaˇ maˬ eh��, “hawˬ byawˇ lawˇ gaˇ” maˬ ehˇ iˇ-euˬ meh. (Yoˇhaˬ 2:1-10; Luˇkaꞈ 5:29) Oeˇ mˇ baˇ gaˇ aˬ gaꞈ dzaˇ uiˇ maˬ loꞈ leˇ-eu miˇ neh, Yeˬsuˇ zahˬ leˇ paˬ-ehˇ g’eh-eu jeˬ jahˇ-awˇ, iˇ cuꞈ-ahˇ-neh aˬ gaꞈ dzaˇ uiˇ laˆ pyeuꞈ-euˬ meh. Nyaˆ taꞈ tiˬ poˆ naˇ, Yeˬsuˇ dzaˬ gaˇ dawˇ gaˇ, tsawˇ haˬ deuˬ toˇ toˇ-ehˇ teuˆ ngeh, Yeˬsuˇ tsawˇ haˬ heu deuˬ naˇ, byawˬ g’a mo g’a-eu jeˬ-ahˇ tsaˬ ni maˬ jaˆ-eu lehˇ mˇ mawˇ yaꞈ-euˬ meh.—Luˇkaꞈ 7:33-36.\\n17 Ehˇ k’awꞈ, Yeˬsuˇ byawˬ g’a-eu jeˬ heu aˬ yawꞈ-euˬ dehꞈ ziˇ laꞈ k’oeˇ naˬ ba tiꞈ maˬ bi pyeuꞈ-aˬ. Aˬ yawꞈ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ jeˬ hu taˬ-awˇ, aˬ cawˬ-ahˇ k’aˇ g’eh nya gaˇ neh caw ba-eu g’aˇ duˬ leh jeh-eu meh. Aˬ yawꞈ tsawˇ haˬ zaˬ deuˬ bi buˬ iˇ-eu g’aˇ duˬ, nui ma keuˆ-eu laꞈ k’oeˇ zeuˇ liˬ k’oeˇ taˆ naˇ dui dui-awˇ shiˇ-euˬ meh. Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ-euˬ jeˬ nah caw teh-eu deuˬ-ahˇ “Naw maꞈ ngaˬ-euˬ mehˬ nah caw teh-eu baˬ da neh, aˬ cawˬ yehˬ bawˬ sehˇ lu-ehˇ ehˇ-eu, k’ehˬ-eu k’aˆ-eu, maˬ ngeuˇ gaˇ keuˆ ni g’awˬ mya jeˬ ja bu ja doeˇ-eu, heu deuˬ-ahˇ naw maꞈ ya daˬ ngeh, guiˬ lahˬ huiˬ-eu meh. Laˬ k’aˬ cehˇ dui dui-awˬ. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, mˬ k’oeˇ taˆ naw maꞈ g’aˇ duˬ lehˬ hmˬ taˬ-euˬ laꞈ sawˬ huiˬ dui dui meh. Naw maꞈ-euˬ mehˬ hu dehꞈ dzeuˇ jawˇ dzeuˇ yaꞈ-euˬ Miˬyehˇ g’aˇ duˬ ngehˬ dah-eu deuˬ k’awꞈ, k’oeˇ loꞈ-ehˇ k’ehˬ nehˬ k’aˆ nehˬ gaˇ ya daˬ-euˬ meh” lehˇ ehˇ nehˬ-euˬ meh.—Maꞈtehˬ 5:11, 12.\\nAˬ dui byawˬ g’a-eu jeˬ-ahˇ gaˬ-eu tsawˇ haˬ maˬ ya pyeuꞈ-eu g’aˇ duˬ, aˬ joˆ-ehˇ jahˇ nya-eu nga? (Aˇ deuˆ 18-ahˇ haw)\\n18. Aˬ dui byawˬ g’a-eu jeˬ-ahˇ gaˬ-eu tsawˇ haˬ miˇ-a laˬ lehˇ siˬ nya-eu g’aˇ duˬ, aˬ jeˬ jeˇ ya naˇ haˬ nga?\\n18 Aˬ dui byawˬ g’a-eu jeˬ-ahˇ gaˬ-eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ nya laˬ lehˇ, aˬ dui aˬ joˆ-ehˇ jahˇ neh ya siˬ-eu nga? Aˬ dui yawˬ ha-ahˇ ‘byawˬ g’a mo g’a-eu jeˬ heu ngaˬ-euˬ g’aˇ duˬ tsaꞈ gaˬ iˇ-eu hawˇ-eu bawˬ dzaˬ iˇ-eu jeˬ naˆ maˬ tseˇ aˇ yeˇ huiˬ dzehˬ nya laˬ? Ngaˇ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ gaˇ mˇ mawꞈ-eu miˇ neh, yawˬ ha ya leˇ-eu tiˬ jeˬ na-ahˇ nui ma keuˆ-awˇ byehˇ dzeh peuˬ miˇ-a laˬ? Ngaˇ byawˬ g’a-eu tiˬ jeˬ na-ahˇ tseˇ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ aˬ joˆ-ehˇ haw-eu nga lehˇ shaˇ noeˬ miˇ-a laˬ?’ lehˇ ya naˇ haˬ-eu meh. Aˬ dui Miˬyehˇ-ahˇ gaˬ-awˇ, aˬ yawꞈ-ahˇ laꞈ k’aˬ bi cehˇ mawꞈ-eu miˇ neh, heu-aˬ yawˬ bahˬ jeˬ pyeuꞈ meh lehˇ aˬ dui siˬ duˬ-eu jeˬ-ahˇ tehꞈ-ehˇ yahˇ-eu maˬ ngeuˇ ni, Miˬyehˇ nui k’ahˇ shiˇ-eu maˬ duˬ-eu jeˬ-ahˇ k’awꞈ ya yahˇ-eu meh.—Maꞈtehˬ 22:37, 38-ahˇ gui.\\nLaꞈ k’aˬ aˬ joˆ-ehˇ cehˇ nya-eu nga?\\n19. Maˇ diˇ laꞈ k’aˬ cehˇ-eu jeˬ-ahˇ maˬ za nya-eu aˬ suˇ g’aˬ nga?\\n19 Saˬdaˬ-euˬ miˇ tsaˬ, tsawˇ haˬ zaˬ deuˬ-ahˇ bi shaˬ luꞈ-eu 6,000 k’o dzehˬ ni byah laˇ-euˬ meh. Nymˇ aˬ dui, haiˬ-eu miˇ tsaˬ-euˬ aˇ saˬ saˬ-eu saˇ ka-ahˇ jawˇ luꞈ ma. Miˇ tsaˬ heu-ahˇ yawˬ ha-ahˇ gaˬ-eu, pyuˇ-ahˇ gaˬ-eu, byawˬ g’a-eu jeˬ-ahˇ gaˬ-eu tsawˇ haˬ heu deuˬ tehꞈ-ehˇ byah jiˇ taˬ-euˬ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ za-eu g’aˇ duˬ tehꞈ-ehˇ shaˇ noeˬ-awˇ, dehꞈ ziˇ laꞈ k’oeˇ yawˬ ha geuꞈ mawꞈ-eu jeˬ-ahˇ tehꞈ-ehˇ naˬ ba tiꞈ taˬ-eu meh. Ehˇ k’awꞈ, tsawˇ haˬ teu deuˬ naˇ maˇ diˇ laꞈ k’aˬ cehˇ-eu jeˬ maˬ jaˆ-a. Jaˇliꞈ-ahˇ “Yaˬkoˆ-euˬ Miˬyehˇ neh caw ba nehˬ-euˬ g’aˬ laꞈ k’aˬ cehˇ-eu meh. Heu naˇ, aˬ yawꞈ-euˬ Miˬyehˇ pyeuꞈ-eu Yeˬhawˇbaˬ Miˬyehˇ-ahˇ g’oe-eu deuˬ-ahˇ ehˇ mawꞈ-eu meh.”—Ja ceuˬ 146:5.\\n20. Miˬyehˇ-ahˇ gaˬ-eu heu naˇ, aˬ dui-ahˇ aˬ jeˬ miˇ neh laꞈ k’aˬ cehˇ laˇ-eu nga?\\n20 Yeˬhawˇbaˬ-euˬ gaˇ mˇ zaˬ deuˬ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ maˇ diˇ gaˬ-awˇ, yawˬ k’oꞈ na luꞈ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ siˬ nya laˇ-awˇ gaˬ laˇ-eu deuˬ jiˇ myaˬ laˇ tehˇ tehˬ luꞈ-eu meh. Heu gaˇ haw ngeh, Miˬyehˇ Miˇk’ahˬ nymˇ maˇ diˇ uˆ lahˇ luꞈ ngaˇ lehˇ siˬ laˇ-eu uˬ taꞈ, Miˇk’ahˬ heu, aˬ dui maˬ noeˬ doˆ coeˇ-eu guiˬ lahˬ deuˬ-ahˇ za ni caw ba nehˬ-eu meh. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui-ahˇ bi mˇ mawꞈ-eu jeˬ-ahˇ mˇ naˇ, laꞈ k’aˬ cehˇ-eu meh. Heu meh maˇ diˇ laꞈ k’aˬ cehˇ-eu jeˬ. Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ gaˬ-eu deuˬ mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ laꞈ k’aˬ ya cehˇ g’eh meh. Nyaˆ taꞈ kawˆ-ahˇ yawˬ ha g’aˇ duˬ tehꞈ-ehˇ shaˇ noeˬ-eu nui gaˬ-ahˇ neh doˆ laˇ-euˬ maˬ muiˬ-eu nui ma tiˬ jeˬ na-ahˇ ja sawˇ-awˇ, k’oeˇ gaˇ neh naˇ, Yeˬhawˇbaˬ-euˬ gaˇ mˇ zaˬ deuˬ-euˬ muiˬ-eu nui ma deuˬ-ahˇ jiˇ haw ma.\\nMaˇ diˇ laꞈ k’aˬ cehˇ-eu jeˬ biꞈ-eu nui gaˬ-aˬ, yawˬ ha g’aˇ duˇ tehꞈ-ehˇ maˬ shaˇ noeˬ-a. Nui gaˬ heu naˇ Miˬyehˇ-ahˇ gaˬ-eu jeˬ-ahˇ dawˬ pehˬ taˬ-awˇ, aˬ cawˬ-euˬ g’aˇ duˬ yaw muiˬ-eu jeˬ mˇ nehˬ-eu meh. K’oeˇ naˇ, yawˬ ha g’aˇ duˬ tehꞈ-ehˇ maˬ kaꞈ g’a ni, Miˬyehˇ gaˇ mˇ-eu meh. Yeˬhawˇbaˬ laꞈ k’aˬ cehˇ-eu Miˬyehˇ pyeuꞈ-eu meh. Teu miˇ neh, aˬ dui laꞈ k’aˬ cehˇ-eu g’aˇ duˬ, aˬ yawꞈ-ahˇ ya dzaw geuꞈ-awˇ nui ma dzeuˇ lo ni ya g’eh-eu meh","num_words":3585,"character_repetition_ratio":0.091,"word_repetition_ratio":0.011,"special_characters_ratio":0.281,"stopwords_ratio":0.273,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":-1} +{"url":"","collection":"madlad400","source":"CC 20220801","original_code":"ahk","text":"Dawˬ caˇ 81—Huˬ mehˬ mehˬ-eu g’aˬ-euˬ dehꞈ ziˇ | Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ ja ceuˬ-eu dawˬ caˇ\\nREAD IN Abkhaz Acholi Afrikaans Akha Albanian Altai American Sign Language Amharic Arabic Armenian Aukan Aymara Azerbaijani Azerbaijani (Cyrillic) Baoule Bashkir Bassa (Cameroon) Batak (Karo) Batak (Simalungun) Batak (Toba) Belize Kriol Biak Bicol Bislama Boulou Bulgarian Cambodian Catalan Cebuano Chichewa Chin (Hakha) Chinese Cantonese (Simplified) Chinese Cantonese (Traditional) Chinese Mandarin (Simplified) Chinese Mandarin (Traditional) Chitonga Chitonga (Malawi) Chitumbuka Chiyao Chokwe Chol Chuvash Cibemba Cinyanja Croatian Damara Dangme Danish Dayak Ngaju Digor Douala Drehu Dutch Edo Efik English Esan Estonian Ewe Faroese Fijian Finnish Fon French Fulfulde (Cameroon) Ga Garifuna Georgian German Gokana Greek Greenlandic Guarani Gun Haitian Creole Hausa Herero Hiligaynon Hindi Hiri Motu Hmong (White) Hungarian Iban Ibanag Icelandic Igbo Iloko Indonesian Isoko Italian Japanese Javanese Kabiye Kachin Karen (S'gaw) Kazakh Khana Kikamba Kikaonde Kikongo Kikuyu Kiluba Kimbundu Kinyarwanda Kirghiz Kiribati Kirundi Kisi Kisonge Kongo Korean Kosraean Krio Kurdish Kurmanji (Caucasus) Kwangali Kwanyama Lahu Laotian Latvian Lhukonzo Lingala Lithuanian Lomwe Luganda Lunda Luo Luvale Macedonian Macua Malagasy Malay Malayalam Maltese Mam Mambwe-Lungu Mapudungun Marshallese Mauritian Creole Maya Mazatec (Huautla) Medumba Mingrelian Mixe (North Central) Mixtec (Guerrero) Mizo Moore Myanmar Nahuatl (Central) Nahuatl (Guerrero) Nahuatl (Huasteca) Nahuatl (Northern Puebla) Ndau Ndebele Ndebele (Zimbabwe) Nepali Ngabere Ngangela Nias Nigerian Pidgin Norwegian Nyaneka Nyungwe Nzema Oromo Ossetian Otetela Palauan Pangasinan Papiamento (Curaçao) Persian Pidgin (Cameroon) Pidgin (West Africa) Polish Ponapean Portuguese Portuguese (Portugal) Quechua (Ancash) Quechua (Ayacucho) Quechua (Bolivia) Quechua (Cuzco) Quichua (Chimborazo) Quichua (Imbabura) Rarotongan Romanian Romany (Macedonia) Cyrillic Ronga Runyankore Russian Russian Sign Language Samoan Sangir Sango Saramaccan Sena Sepedi Serbian (Cyrillic) Serbian (Roman) Sesotho (Lesotho) Sesotho (South Africa) Setswana Seychelles Creole Shona Sidama Silozi Sinhala Slovenian Solomon Islands Pidgin Spanish Sranantongo Sunda Swahili Swedish Tagalog Tahitian Tarascan Tatar Telugu Tetun Dili Thai Tigrinya Tiv Tojolabal Tok Pisin Totonac Tshiluba Tshwa Tsonga Turkish Tuvaluan Twi Tzotzil Ukrainian Umbundu Urhobo Uruund Venda Vietnamese Wallisian Welsh Wolaita Xhosa Yapese Yoruba Zulu\\nDawˬ caˇ 81\\nHuˬ mehˬ mehˬ-eu g’aˬ-euˬ dehꞈ ziˇ\\n1. Nah shuiꞈ ahˇ yaw naꞈ-ehˇ tuˇ nahˇ ma maˬ doˆ laˇ mi.\\nLehˬ hmˬ awˇ iˇ doˆ ngeh,\\nmyaˆ nuiˆ miˆ tehˬ awˇ neh guiˬ lahˬ shaˇ.\\nTsaꞈ gaˬ duˬ-ahˇ k’aˇ puˬ le tsawˇ haˬ deuˬ ahˇ uiˇ cawˬ.\\nTiˬ deuˬ na tiˬ k’ehˬ naˬ,\\ntiˬ g’aˬ na iˇ dzeuˇ k’awꞈ dui yawꞈ luꞈ.\\nAˬ dui neh tseˇ dehꞈ ziˇ,\\nYeˬhawˇbaˬ g’aˇ duˬ pyeuꞈ.\\nAˬ yawꞈ neh k’aˇ ehˇ euˬ loꞈ-ehˇ mˇ ma.\\nYehˇ k’awꞈ tsaˇ k’awꞈ oˇ dzeuˇ.\\nGaˇ heu mˇ eu leh jeh.\\nYawˬ nah na Yeˬhawˇbaˬ ahˇ gaˬ eu mˇ mawˇ nehˬ.\\n2. Mˬ ciꞈ le nahˇ ma ga tiˬ nah aˇ yamˬ jiˇ shaw.\\nG’aˬ doeˇ doeˇ luꞈ eu k’awꞈ,\\nnui ma ahˇ laꞈ k’aˬ cehˇ guiˬ lahˬ shaˇ.\\nMuiˬ dui dui jeˬ biꞈ nehˬ aˬ dui gaˬ eu dehꞈ ziˇ.\\nYawˬ nah na Yeˬhawˇbaˬ,\\nmuiˬ jeˬ biꞈ nehˬ laꞈ miˇ guiˬ lahˬ huiˬ.\\n(Shuˆ. 24:15; Ceuˬ. 92:2; Maˆ. 14:8-ahˇ haw.)\\nHuˬ mehˬ mehˬ-eu g’aˬ-euˬ dehꞈ ziˇ (Dawˬ caˇ 81)","num_words":470,"character_repetition_ratio":0.046,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.193,"stopwords_ratio":0.064,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.15,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":-1} +{"url":"","collection":"madlad400","source":"CC 20220801","original_code":"ahk","text":"Aˬ yawꞈ Miˬyehˇ ya leˇ ni jahˇ paˬ-ehˇ g’eh—Leˬhawˇbamˬ\\nLoꞈ-eu nymˇgoˇ (Dzaw ngeh zmˬ-eu dmˬ) | Koꞈ siˬ ba la 2018\\nAˬ yawꞈ Miˬyehˇ ya leˇ ni jahˇ paˬ-ehˇ g’eh\\nAˬ dui Yeˬhawˇbaˬ-euˬ gaˇ mˇ mawꞈ-awˇ, aˬ yawꞈ neh bi ya leˇ mawꞈ-eu uˬ taꞈ, guiˬ lahˬ jiˇ bi biꞈ mawꞈ-eu ma. Ehˇ k’awꞈ, Miˬyehˇ aˬ dui-ahˇ ya leˇ ni aˬ joˆ-ehˇ jahˇ nya-eu nga? Jaˇliꞈ-euˬ saˇ ka-ahˇ, huiˬ-eu iˬ baˇ mˇ-euˬ tiˬ g’aˬ na, Miˬyehˇ aˬ yawꞈ maꞈ-ahˇ ha geuꞈ-aw�� ya leˇ k’oꞈ laˇ ni jahˇ nya-euˬ loꞈ-ehˇ, dahˬ beh ngeh yaw muiˬ k’awꞈ, aˇ saˬ saˬ leˇ ngeh-aˬ, Miˬyehˇ maˬ ya leˇ ni mˇ-euˬ deuˬ jiˇ jawˇ meh. Teu miˇ neh, aˬ dui “Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ g’eh-eu tsawˇ haˬ bi pyeuꞈ mawꞈ nga?” lehˇ naˇ haˬ-eu paˬ. Gaˇ kawˆ heu-ahˇ Leˬhawˇbamˬ-euˬ gaˇ kawˆ dawˬ k’oꞈ biꞈ nehˬ laꞈ meh.\\nDahˬ beh-eu maˬ muiˬ\\nLeˬhawˇbamˬ, Iˇsaˬleˬlaˆ-euˬ sahˬ paˬ 40 k’oꞈ geuꞈ laꞈ-euˬ Sawˇlaˬmoˬ-euˬ aˬ li pyeuꞈ meh. (1 Sahˬpaˬ 11:42) Sawˇlaˬmoˬ shiˇ ngeh tiˬ jawˇ Leˬhawˇbamˬ sahˬ paˬ geuꞈ leˇ-eu g’aˇ duˬ, Yeˬluˇsaˬlehˬ meuˬ-ahˇ neh Sheˬkmˬ meuˬ-ahˇ le-euˬ meh. (2 Laˬsaˬbaˬ 10:1) Aˬ yawꞈ aˬ da-euˬ dah zaˇ sahˬ paˬ ya geuꞈ gaˇ guˆ ngaˇ laˬ? Sawˇlaˬmoˬ zaˬ siˬ nui gahˇ ahˇ dui dui-eu lehˇ tsawˇ myahˇ doˆ-euˬ meh. G’awˬ myahˇ maˬ g’eh-ehˇ Leˬhawˇbamˬ k’awꞈ, shaˬ dui dui-eu gaˇ kawˆ-ahˇ laˆ piˇ nya-eu nui gahˇ ahˇ-eu lehˇ ya bi siˬ-eu meh.\\nIˇsaˬleˬlaˆ tsawˇ haˬ deuˬ k’ehˬ gaˇ k’aˆ gaˇ ya daˬ nya lehˇ noeˬ-eu miˇ neh, aˬ yawꞈ maꞈ-euˬ dahˬ zaˇ tsawˇ haˬ deuˬ bi iˇ-awˇ, Leˬhawˇbamˬ-ahˇ “Nawˬ da-aˬ, nga maꞈ-ahˇ yaw k’aˆ-ehˇ k’ehˇ dzaˬ-awˇ, maˬ g’aˬ leˇ gaˇ keuˆ ni ciˬ baꞈ ciˬ pi nehˬ laꞈ-euˬ meh. Nga maꞈ-ahˇ nawˬ da neh ciˬ baꞈ ciˬ pi nehˬ laꞈ-euˬ jeˬ-ahˇ nawˇ yuˇ pyaˇ nehˬ laꞈ-awˇ, ui cuiˆ yaw saˇ saˇ-ehˇ bi dehꞈ laꞈ naˇ, nawˇ uˆ lahˇ-eu uˬ moˆ nga maꞈ saˇ jaˇ ziꞈ-awˇ dehꞈ ma” lehˇ bi ehˇ nehˬ iˇ-euˬ meh.—2 Laˬsaˬbaˬ 10:3, 4.\\nLeˬhawˇbamˬ aˬ joˆ-ehˇ ya jahˇ-eu maˬ siˬ-a. Aˬ yawꞈ maꞈ neh ehˇ-euˬ loꞈ-ehˇ geuꞈ naˇ, aˬ yawꞈ pehˬ hawˇ-eu aˬ yawꞈ-euˬ nymˇ-ahˇ gaˇ mˇ-eu deuˬ yaw beh loꞈ-ehˇ yaw saˇ saˇ lehˇ maˬ paˇ ya dehꞈ-eu k’awꞈ pyeuꞈ nya-awˇ, ehˇ-euˬ loꞈ-ehˇ maˬ geuꞈ naˇ, zahˬ lahˇ deuˬ aˬ yawꞈ-ahˇ puiˬ laˇ-eu k’awꞈ pyeuꞈ nya meh. Teu miˇ neh, aˬ yawꞈ aˬ jeˬ jahˇ-euˬ nga? Aˬ yawꞈ yaw beh aˬ yawꞈ-euˬ aˬ da-ahˇ caw ba-euˬ tsawˇ mawˬ deuˬ nehˬ-ehˇ ngehˬ cawˬ iˇ-euˬ meh. Ehˇ k’awꞈ tiˬ k’ehˬ naˇ, aˬ yawꞈ nehˬ-ehˇ tiˬ kawˆ loꞈ-ehˇ huiˬ laˇ-euˬ cawˬ deuˬ-ahˇ ngehˬ cawˬ iˇ-awˇ, zaˬ lahˇ deuˬ-ahˇ yaw haiˬ jeˬ mˇ-eu lehˇ noeˬ tsehˆ-euˬ meh. Aˬ yawꞈ zaˬ lahˇ deuˬ-ahˇ “Ngaˬ da-aˬ, naw maꞈ-ahˇ k’aˆ behˆ yaw kah bi pi-euˬ meh. K’oeˇ naˆ maˬ tseˇ kah-eu k’aˆ behˆ ngaˇ naw maꞈ-ahˇ paˇ ciˬ pi ma. Aˬ yawꞈ naw maꞈ-ahˇ aˇ caˆ neh juiꞈ-euˬ meh. Ngaˇ naw maꞈ-ahˇ boeˬ kaˬ laˬ ma neh nyehꞈ kawꞈ ma” lehˇ ehˇ nehˬ-euˬ meh.—2 Laˬsaˬbaˬ 10:6-14.\\nAˬ dui aˬ jeˬ dzaw geuꞈ nya-eu nga? Nymˬ-mˇ iˬ nah Yeˬhawˇbaˬ-euˬ gaˇ mˇ laꞈ-euˬ myahˇ laˇ-euˬ tsawˇ mawˬ deuˬ jawˇ-awˇ, aˬ yawꞈ maꞈ aˬ dui-ahˇ yaw muiˬ-ehˇ noeˬ tsehˆ nya ni caw ba nehˬ nya-eu meh. Aˬ dui yaw gahˇ gahˇ-ehˇ aˬ yawꞈ maꞈ-euˬ ehˇ dawˬ-ahˇ naˇ haˬ luꞈ-uˇ.—Yawˇbaˆ 12:12.\\n“Aˬ yawꞈ maꞈ dawˬ tawˆ luꞈ, Sahˬpaˬ Miˬyehˇ-euˬ dawˬ-ahˇ naˇ haˬ”\\nLeˬhawˇbamˬ aˬ yawꞈ-ahˇ puiˬ-eu deuˬ-ahˇ guiˇ deuˆ iˇ-eu g’aˇ duˬ yehˇ laˆ uiˬ-euˬ meh. Ehˇ k’awꞈ, Yeˬhawˇbaˬ bawˇlawˇpeh Sheˬmaˇyaˬ neh, “Naw maꞈ-euˬ aˬ yuiꞈ aˬ nyiˇ pyeuꞈ-eu Iˇsaˬleˬlaˆ tsawˇ haˬ deuˬ-ahˇ guiˇ taˬ deuˆ leˇ. Naw maꞈ dawˬ tawˆ luꞈ yawˬ ha-euˬ nymˇ-ahˇ g’oꞈ-iˇ-awˬ. K’aˇ pyeuꞈ laˇ-euˬ gaˇ kawˆ dawˬ tawˆ luꞈ ngaˇ nui ma tsaˬ-eu miˇ neh bi pyeuꞈ laˇ-euˬ ma” lehˇ bi ehˇ nehˬ iˇ-euˬ meh.—1 Sahˬpaˬ 12:21-24. *—Ehˇ lahˬ-ahˇ haw.\\nLeˬhawˇbamˬ-euˬ g’aˇ duˬ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ ehˇ dawˬ naˇ haˬ yaw awˬ ngaˇ laˬ? Zaˬ lahˇ deuˬ sahˬ paˬ yaw shuiꞈ heu g’aˬ-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ noeˬ-eu nga? Leˬhawˇbamˬ zaˬ lahˇ deuˬ-ahˇ “boeˬ kaˬ laˬ ma neh nyehꞈ kawꞈ ma” lehˇ ehˇ g’aˬ-euˬ tiˬ dehˬ, nymˬ-mˇ naˇ aˬ yawꞈ-ahˇ puiˬ-eu yawˇ-ehˇ hehˇ-eu deuˬ-ahˇ tiˬ jeˬ-iˬ maˬ jahˇ nya ni pyeuꞈ iˇ-euˬ meh. (2 Laˬsaˬbaˬ 13:7 nehˬ-ehˇ sheu cehˆ.) Zaˬ lahˇ deuˬ aˬ jeˬ lehˇ noeˬ k’awꞈ, Leˬhawˇbamˬ hawˇ-eu yehˇ deuˬ “aˬ yawꞈ maꞈ dawˬ tawˆ luꞈ, Sahˬpaˬ Miˬyehˇ-euˬ dawˬ-ahˇ naˇ haˬ-awˇ g’oꞈ-iˇ-euˬ meh.”\\nAˬ dui aˬ jeˬ dzaw geuꞈ nya-eu nga? Tsawˇ haˬ deuˬ aˬ dui-ahˇ yehˬ baw sehˇ lu-ehˇ ngehˬ laˇ k’awꞈ, Yeˬhawˇbaˬ-euˬ dawˬ-ahˇ naˇ haˬ-eu heu naˇ, aˬ myah luꞈ nui gahˇ ahˇ-eu jeˬ pyeuꞈ meh. Aˬ dui ehˇ dawˬ naˇ haˬ naˇ, Miˬyehˇ aˬ dui-ahˇ aˬ myah luꞈ guiˬ lahˬ biꞈ meh.—Dawˬmehˬmehˬ-eu 28:2.\\nMiˬyehˇ ehˇ dawˬ naˇ haˬ-euˬ Leˬhawˇbamˬ-ahˇ guiˬ lahˬ biꞈ ngaˇ loˇ? Biꞈ mehˬ. Leˬhawˇbamˬ Yuˇdaˆ hawˇ-eu Beˬyaˬmiˬ-ahˇ ya uˆ lahˇ daˆ leꞈ-awˇ, teu gaˇ meuˬ yaw shuiꞈ deuˬ tsoˆ-euˬ meh. Aˬ yawꞈ meuˬ teu tiˬ meuˬ na-ahˇ “ziꞈ dah ni laˆ ziꞈ-euˬ meh.” (2 Laˬsaˬbaˬ 11:5-12) Aˇ yeˇ huiˬ dzehˬ-eu tiˬ jeˬ naˇ, aˬ yawꞈ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ zahˇ dawˬ-ahˇ naˇ haˬ-euˬ tiˬ yamˬ jaˆ-euˬ meh. K’oeˇ naˇ, tsawˇ jeuˬ 10 jeuˬ tahˬ pahˬ aˬ ma mawˇ kawˇ-ahˇ uˬ duˬ tahˬ iˇ-euˬ miˇ neh, teu laꞈ k’oeˇ-euˬ tiˬ deuˬ na, Leˬhawˇbamˬ hawˇ-eu maˇ diˇ uˬ duˬ tahˬ-eu jeˬ-ahˇ g’aˬ biꞈ-eu g’aˇ duˬ, Yeˬluˇsaˬlehˬ meuˬ-ahˇ oe-euˬ meh. (2 Laˬsaˬbaˬ 11:16, 17) Leˬhawˇbamˬ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ ehˇ dawˬ naˇ haˬ-eu miˇ neh, aˬ yawꞈ-euˬ miˇ k’ahˬ ziꞈ dah ni g’eh laˇ-euˬ meh.\\nLeˬhawˇbamˬ mˇ bahˬ-awˇ noeˬ poˆ noeˬ paˇ\\nLeˬhawˇbamˬ aˬ yawꞈ-euˬ miˇ k’ahˬ ziꞈ laˇ g’aˬ ngeh, maˬ ngeuˇ leˇ-eu tiˬ jeˬ na-ahˇ paˇ mˇ-euˬ meh. Aˬ yawꞈ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ ehˇ dawˬ maˬ paˇ naˇ haˬ ni, maˇ diˇ miˬ yehˇ maˬ ngeuˇ deuˬ-ahˇ uˬ duˬ tahˬ iˇ-euˬ meh. Aˬ jeˬ miˇ neh nga? Aˬ yawꞈ neh noeˬ tsehˆ-euˬ jeˬ Aˬmoˬ tsawˇ jeuˬ pyeuꞈ-eu aˬ yawꞈ-euˬ aˬ ma-euˬ nui noeˬ nga laˬ? (1 Sahˬpaˬ 14:21) Aˬ dui maˬ siˬ nya-a, ehˇ k’awꞈ Iˇsaˬleˬlaˆ tsawˇ haˬ deuˬ aˬ yawꞈ-euˬ maˬ muiˬ-eu jeˬ-ahˇ dzaw geuꞈ-eu meh. Teu miˇ neh, Yeˬhawˇbaˬ Iˇjiˇtuˆ-euˬ Sahˬ paˬ Shiˇshehˆ neh, Yuˇdaˆ miˇ k’ahˬ-ahˇ Leˬhawˇbamˬ neh tsoˆ ziꞈ taˬ-euˬ meuˬ yaw myaˬ meuˬ-ahˇ bi yuˇ geuꞈ-euˬ meh.—1 Sahˬpaˬ 14:22-24; 2 Laˬsaˬbaˬ 12:1-4.\\nSahˬ paˬ Shiˇshehˆ Leˬhawˇbamˬ uˆ lahˇ luꞈ-eu Yeˬluˇsaˬlehˬ meuˬ-ahˇ deuˆ keuˆ laꞈ ngeh, gaˇ kawˆ deuˬ paˇ doeˇ dzehˬ laˇ-euˬ meh. Bawˇlawˇpeh Sheˬmaˇyaˬ Miˬyehˇ neh “Naw maꞈ ngaˬ-ahˇ byehˇ dzeh-euˬ meh. K’oeˇ miˇ neh, nymˬ-mˇ Shiˇshehˆ-euˬ laꞈ-ahˇ, naw maꞈ-ahˇ ngaˇ byehˇ dzeh nehˬ-eu ma lehˇ ehˇ-eu” dawˬ heu, Leˬhawˇbamˬ hawˇ-eu yaw huiˬ yaw mahˇ deuˬ-ahˇ tsaꞈ nehˬ le-euˬ meh. Leˬhawˇbamˬ dawˬ heu-ahˇ ya gaˬ ngeh aˬ joˆ-ehˇ g’eh-eu nga? Aˬ yawꞈ yaw muiˬ-ehˇ ha geuꞈ-euˬ meh. Jaˇliꞈ-ahˇ “Sahˬ paˬ hawˇ-eu aˬ yuiꞈ aˬ tsu k’oeˇ deuˬ, yawˬ ha neh mˇ-euˬ iˬ baˇ-ahˇ yawˬ ha noeˬ siˬ-awˇ, ‘Sahˬpaˬ Miˬyehˇ mˇ-eu tsaˬ meh lehˇ ehˇ-eu meh’ ” lehˇ ehˇ taˬ-euˬ meh. Teu miˇ neh, Yeˬhawˇbaˬ Leˬhawˇbamˬ-ahˇ caw ba nehˬ-awˇ Yeˬluˇsaˬlehˬ meuˬ maˬ ya bi laˆ cawˆ-aˬ.—2 Laˬsaˬbaˬ 12:5-7, 12.\\nK’oeˇ gaˇ neh naˇ, Leˬhawˇbamˬ Yuˇdaˆ miˇ k’ahˬ-ahˇ paˇ uˆ lahˇ daˆ leꞈ-euˬ meh. Aˬ yawꞈ shiˇ-eu lehˇ g’eh ngeh, aˬ yawꞈ-euˬ aˬ li deuˬ-ahˇ myawˬ gahˬ g’awˬ mya ni biꞈ-euˬ meh. Aˬ yawꞈ teu loꞈ-ehˇ jahˇ-euˬ teu naˇ, aˬ yawꞈ-euˬ dah zaˇ sahˬ paˬ geuꞈ laˇ-eu aˬ yawꞈ-euˬ aˬ li Aˬbiˇyaˬ-ahˇ maˬ bi puiˬ-eu g’aˇ duˬ k’awꞈ pyeuꞈ nya meh. (2 Laˬsaˬbaˬ 11:21-23) Heu loꞈ-ehˇ mˇ-euˬ gaˇ haw ngeh, aˬ yawꞈ gaˇ hu zaˬ guˬ guˬ ngeh naˆ maˬ tseˇ, gahˇ dzehˬ laˇ-euˬ ngaˇ lehˇ siˬ laˇ-eu meh.\\nLeˬhawˇbamˬ tsawˇ muiˬ nga laˬ, tsawˇ doeˇ nga laˬ\\nLeˬhawˇbamˬ yaw muiˬ tiˬ jeˬ na mˇ yaꞈ-euˬ k’awꞈ, Jaˇliꞈ aˬ yawꞈ neh uˆ lahˇ-euˬ jeˬ-ahˇ “yaw haiˬ jeˬ tehꞈ-ehˇ mˇ-euˬ meh” lehˇ ehˇ taˬ-euˬ meh. Aˬ jeˬ miˇ neh nga? Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, “Sahˬpaˬ Miˬyehˇ-euˬ nui k’ahˇ aˬ yawꞈ maˬ poˆ”-eu miˇ neh meh. Teu miˇ neh, Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ-ahˇ maˬ ya leˇ-a.—2 Laˬsaˬbaˬ 12:14.\\nLeˬhawˇbamˬ Yeˬhawˇbaˬ nehˬ-ehˇ Daˬbiˇ loꞈ-ehˇ maˬ g’oeˇ-a\\nAˬ dui aˬ yawꞈ-euˬ gaˇ kawˆ-ahˇ neh aˬ jeˬ ya siˬ-euˬ nga? Leˬhawˇbamˬ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ dawˬ tiˬ poˆ na naˇ haˬ-awˇ, zaˬ lahˇ deuˬ-ahˇ yaw muiˬ jeˬ mˇ nehˬ-euˬ k’awꞈ jaˆ meh. Ehˇ k’awꞈ, aˬ yawꞈ Miˬyehˇ nehˬ-ehˇ maˬ g’oeˇ-eu uˬ taꞈ, Miˬyehˇ nui k’ahˇ shiˇ ni maˇ diˇ mˇ mawꞈ-eu nui ma maˬ ahˇ-a. Teu miˇ neh, aˬ yawꞈ tsaˬ-eu jeˬ mˇ-eu byehˇ-awˇ, maˇ diˇ miˬ yehˇ maˬ ngeuˇ-eu deuˬ-ahˇ uˬ duˬ tahˬ iˇ-euˬ meh. Nawˇ heu loꞈ-ehˇ noeˬ nya meh. ‘Leˬhawˇbamˬ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ ehˇ dawˬ-ahˇ ha geuꞈ ngeh, aˬ yawꞈ yawˬ ha-euˬ yaw lehˬ-ahˇ maˇ diˇ nui ma cawˆ-awˇ, Miˬyehˇ nui k’ahˇ shiˇ-eu jeˬ-ahˇ mˇ mawꞈ-eu miˇ neh ngaˇ laˬ? Maˬ ngeuˇ naˇ, aˬ cawˬ-euˬ dawˬ-ahˇ mˇ caw-euˬ nga laˬ?’ (2 Laˬsaˬbaˬ 11:3, 4; 12:6) Leˬhawˇbamˬ-euˬ dehꞈ ziˇ aˇ saˬ saˬ leˇ jawˬ-ehˇ maˬ muiˬ-eu jeˬ-ahˇ paˇ mˇ k’oꞈ iˇ-euˬ meh. Leˬhawˇbamˬ aˬ yawꞈ-euˬ aˬ bawˇ Sahˬpaˬ Daˬbiˇ-ahˇ tiˬ pawꞈ-iˬ maˬ duˇ-a. Daˬbiˇ naˇ yaw myaˬ poˆ laˆ lehˬ-euˬ k’awꞈ, maˇ diˇ noeˬ poˆ noeˬ paˇ k’oꞈ-euˬ meh. Daˬbiˇ-euˬ tiˬ ziˇ Yeˬhawˇbaˬ hawˇ-eu maˇ diˇ uˬ duˬ tahˬ-eu jeˬ-ahˇ gaˬ-euˬ meh.—1 Sahˬpaˬ 14:8; Ja ceuˬ 51:1, 17; 63:1.\\nAˬ dui gaˇ kawˆ heu-ahˇ neh yaw myaˬ jeˬ ya siˬ-euˬ ma. Tsawˇ haˬ deuˬ yawˬ ha-euˬ nymˇ jiˇ-ahˇ ngehˬ g’eh-awˇ, aˬ cawˬ-euˬ g’aˇ duˬ yaw muiˬ jeˬ mˇ nehˬ gaˇ, ja ceuˬ paˬ-ehˇ g’eh-eu meh. Ehˇ k’awꞈ, Yeˬhawˇbaˬ nui k’ahˇ bi shiˇ-eu g’aˇ duˬ, aˬ dui aˬ yawꞈ ya leˇ-eu jeˬ-ehˇ uˬ duˬ ya tahˬ-awˇ, aˬ yawꞈ nehˬ-ehˇ jiˇ ya g’oeˇ-eu meh.\\nAˬ dui teu loꞈ-ehˇ jahˇ nya-eu g’aˇ duˬ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ ya gaˬ dui dui-eu meh. Miˬ dzaˬ tsawˬ bu aˬ myah luꞈ bi nyehˆ-eu g’aˇ duˬ, miˬ dzaˬ ya dawˆ lahˬ-eu loꞈ-ehˇ, aˬ dui maˬ poˆ maˬ paˇ laˇ ni Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ gaˬ-eu g’aˇ duˬ, aˬ myah luꞈ Jaˇliꞈ gui-awˇ, ya poˆ tseˇ-eu uˬ taꞈ, shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ-awˇ, tiˬ k’ehˬ maˬ taˬ guiˬ lahˬ ya shaˇ-eu meh. (Ja ceuˬ 1:2; Loˇmaˆ 12:12) Nui gaˬ heu naˇ, Yeˬhawˇbaˬ nui k’ahˇ shiˇ-eu jeˬ dawˬ tawˆ luꞈ-ahˇ mˇ ni maˬ ehˇ, yawˬ ha-euˬ yaw lehˬ-ahˇ maˇ diˇ nui ma cawˆ ni maˬ ehˇ, Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ iˬ baˇ shaˇ pyehˬ ni maˬ ehˇ, laˆ noeˬ nehˬ-eu meh. Toˆ-ehˇ naˇ, aˬ dui Leˬhawˇbamˬ loꞈ-ehˇ maˬ g’eh ni, maˇ diˇ uˬ duˬ tahˬ-eu jeˬ-ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ daˆ leꞈ-eu meh.—Yuˇdaˆ 20, 21.\\n^ Yaw zaˬ 9 Sawˇlaˬmoˬ saˇ jaˇ maˬ ziꞈ-eu miˇ neh, aˬ yawꞈ-euˬ miˇ k’ahˬ nyiˬ paˆ paˆ iˇ meh lehˇ Miˬyehˇ ehˇ taˬ-euˬ meh.—1 Sahˬpaˬ 11:31.\\n“Ngaˬ-euˬ Miˇk’ahˬ-aˬ, miˇ tsaˬ heu-ahˇ taꞈ-eu jeˬ maˬ ngeuˇ”\\nAˬ dui Yeˬhawˇbaˬ hawˇ-eu Yeˬsuˇ nui ma tiˬ siˬ tehꞈ-ehˇ taˬ-eu loꞈ-ehˇ ya taˬ\\nMiˬyehˇ-euˬ zahˇ dawˬ hawˇ-eu Jaˇliꞈ zahˇ neh, nawˬ-euˬ siˬ nya-eu nui ma-ahˇ bi dzaw\\nYeˬhawˇbaˬ-ahˇ ja ceuˬ-eu g’aˇ duˬ, “naw maꞈ-euˬ yaw shehꞈ yaw k’aˆ-ehˇ bi bya”\\nNui saˇ oꞈ-eu jeˬ, Aˬ dui aˬ joˆ-ehˇ poˆ mawˇ nya-eu nga?\\nText Publication download options Loꞈ-eu nymˇgoˇ (Dzaw ngeh zmˬ-eu dmˬ) Koꞈ siˬ ba la 2018\\nKoꞈ siˬ ba la 2018\\nLoꞈ-eu nymˇgoˇ (Dzaw ngeh zmˬ-eu dmˬ) Koꞈ siˬ ba la 2018","num_words":1749,"character_repetition_ratio":0.076,"word_repetition_ratio":0.001,"special_characters_ratio":0.266,"stopwords_ratio":0.296,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":-1} +{"url":"","collection":"madlad400","source":"CC 20220801","original_code":"ahk","text":"“Mehˬ nehˬ tsoˆ nehˬ laꞈ-euˬ jeˬ-ahˇ naˇ haˬ geuꞈ-eu laꞈ k’oeˇ, maˬ ngehˇ ni yaw gahˇ gahˇ-ehˇ dehꞈ-awˬ”—Proverbs 8:33 | Dzaw ngeh zmˬ-eu dmˬ\\n“Zaˬ guˬ deuˬ-oˇ, . . . mehˬ nehˬ tsoˆ nehˬ laꞈ-euˬ jeˬ-ahˇ naˇ haˬ geuꞈ-eu laꞈ k’oeˇ, maˬ ngehˇ ni yaw gahˇ gahˇ-ehˇ dehꞈ-awˬ.”—Dawˬdaˬ 8:32, 33.\\nDawˬ caˇ: 56, 89\\nYeˬhawˇbaˬ aˬ dui-ahˇ yawˬ ha-ahˇ biˬ mehˬ-eu g’aˇ duˬ aˬ joˆ oˇ oˬ-awˇ mehˬ-eu nga?\\nAˬ da aˬ ma deuˬ zaˬ-ahˇ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ dawˬ neh aˬ joˆ-ehˇ ya cu-eu ga?\\nAˬ dui aˇ muˇ laꞈ k’oeˇ mehˬ gaˇ neh aˬ dui aˬ jeˬ za nya-eu nga?\\n1. Aˬ dui nui gahˇ aˬ joˆ-ehˇ poˆ mawˇ nya-eu nga?\\nZaˬ siˬ nui gahˇ Yeˬhawˇbaˬ jawˇ gaˇ neh oe-awˇ, aˬ yawꞈ tsawˇ haˬ deuˬ-ahˇ, Yaˬkoˆ 1:5-ahˇ “Naw maꞈ laꞈ k’oeˇ tiˬ g’aˬ na zaˬ siˬ tsawˇ gahˇ teˬ luꞈ naˇ, Miˬyehˇ-ahˇ guiˬ lahˬ shaˇ-eu tsaˬ meh. Miˬyehˇ aˬ yawꞈ-ahˇ zaˬ siˬ tsawˇ gahˇ biꞈ tehꞈ-a. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, Miˬyehˇ-aˬ, tsawˇ haˬ dawˬ tawˆ luꞈ-ahˇ g’awˬ shaˬ gaˬ-eu laꞈ k’oeˇ tsawˇ tsiˇ maˬ tsiˇ ni biꞈ-eu meh” lehˇ ehˇ taˬ-euˬ loꞈ-ehˇ, nui ma keuˆ-eu laꞈ k’oeˇ biꞈ-eu meh. Aˬ dui nui gahˇ-ahˇ mawˇ nya-eu tiˬ jeˬ naˇ, Miˬyehˇ-euˬ dawˬ tsoˆ-ahˇ laꞈ daˬ-eu heu meh. Toˆ-ehˇ jahˇ-eu teu naˇ aˬ dui-ahˇ maˬ muiˬ-eu jeˬ-ahˇ neh laˆ piˇ nehˬ-awˇ, Yeˬhawˇbaˬ nehˬ-ehˇ cawˬ cawˬ daˆ leꞈ nya ni caw ba nehˬ-eu meh. (Dawˬdaˬ 2:10-12) K’oeˇ naˇ muiˬ dui dui-eu noeˬ tmˬ-eu jeˬ pyeuꞈ-eu aˬ myah luꞈ dehꞈ g’eh-eu jeˬ biꞈ-eu meh.—Yuˇdaˆ 21.\\n2. Aˬ dui Miˬyehˇ-euˬ mehˬ-eu tsoˆ-eu jeˬ-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ gaˬ nya-eu nga?\\n2 Aˬ dui maˬ byah kuꞈ-eu miˇ neh maˬ ehˇ, huiˬ laˇ-euˬ maˬ duˇ leˇ-eu miˇ neh maˬ ehˇ, mehˬ laˇ tsoˆ laˇ-eu heu naˇ, yaw muiˬ jeˬ pyeuꞈ meh lehˇ haw-eu maˬ ehˇ, laꞈ daˬ-eu maˬ ehˇ, yaw shaˬ meh. Ehˇ k’awꞈ, Miˬyehˇ-euˬ dawˬ tsoˆ aˬ dui-euˬ dehꞈ ziˇ-ahˇ muiˬ ngaˇ lehˇ siˬ laˇ ngeh, Miˬyehˇ aˬ dui-ahˇ aˇ naˆ ni gaˬ-eu lehˇ siˬ laˇ-eu meh. Dawˬdaˬ 3:11, 12-ahˇ ‘Ngaˬ li-oˇ, Yeˬhawˇbaˬ . . . mehˬ nehˬ tsoˆ nehˬ laꞈ ngeh naˬ lehˬ taˬ lehˬ’ lehˇ ehˇ-awˇ, Yeˬhawˇbaˬ “aˬ yawꞈ ha gaˬ-eu deuˬ-ahˇ mehˬ meh tsoˆ meh lehˇ ehˇ taˬ-euˬ meh.” Teu miˇ neh, Yeˬhawˇbaˬ k’aˇ muiˬ-eu jeˬ biꞈ nehˬ mawꞈ ngaˇ lehˇ jah ziꞈ nya-eu meh. (Heˬbyehˇ 12:5-11-ahˇ gui.) Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui-ahˇ yaw muiˬ-ehˇ siˬ nya-eu miˇ neh, aˬ yawꞈ-euˬ dawˬ tsoˆ aˬ myah luꞈ tsaˬ-awˇ, aˬ dui loˬ-eu jeˬ nehˬ-ehˇ taˆ lehˇ cehˆ tsaˬ leˇ meh. Aˬ dui heu kawˆ-ahˇ, mehˬ jeˬ mehˬ kawˆ 4 kawˆ-ahˇ ja sawˇ ma. (1) yawˬ ha-ahˇ mehˬ-eu (2) aˬ da aˬ ma zaˬ-ahˇ ya mehˬ-eu jeˬ (3) aˇ muˇ laꞈ k’oeˇ neh za-eu dawˬ tsoˆ (4) bi mehˬ bi tsoˆ-euˬ naˆ maˬ tseˇ naˇ-eu jeˬ heu deuˬ pyeuꞈ meh.\\nAˬ dui yawˬ ha-ahˇ mehˬ naˇ, aˬ jeˬ miˇ neh gahˇ laˇ-eu nga?\\n3. Zaˬ deuˬ yawˬ haˇ yawˬ ha aˬ joˆ-ehˇ mehˬ nya-eu nga?\\n3 Aˬ dui yawˬ ha-ahˇ mehˬ naˇ, yawˬ ha-euˬ mˇ jeˬ shaˇ kawˆ hawˇ-eu noeˬ jeˬ noeˬ kawˆ-ahˇ, nyehꞈ tehˬ-eu meh. Ehˇ k’awꞈ aˬ dui yawˬ ha-ahˇ mehˬ-eu jeˬ, dehꞈ le ngeh neh dehꞈ ahˇ le-euˬ jeˬ maˬ ngeuˇ-eu miˇ neh, toˆ-ehˇ jahˇ-eu g’aˇ duˬ, ya dzaw-eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, zaˬ yaw nyiˇ liˇ yehˬ nawˬ dzaw dzaw ngeh, maˬ bi ga coˬ iˇ-eu g’aˇ duˬ aˬ da aˬ ma nyehꞈ tehˬ caw nehˬ-eu meh. Zaˬ maˇ diˇ nawˬ nya laˇ-euˬ yaw duˬ baw ngeh tiˬ jawˇ, pyehˬ-awˇ neh tiˬ g’aˬ tehꞈ-ehˇ bi dziˬ-eu meh. Teu gaˇ duˇ ni aˬ da aˬ ma deuˬ zaˬ-ahˇ oˇ oˬ. “Yeˬhawˇbaˬ-euˬ zahˇ dawˬ hawˇ-eu dawˬ mehˬ dawˬ tsoˆ neh” dzaw ngeh, zaˬ-ahˇ yawˬ haˇ yawˬ ha mehˬ nya ni hawˇ-eu, nui gahˇ ahˇ ni caw ba nehˬ-eu jeˬ pyeuꞈ-eu meh.—Eˇpeˇsu 6:4.\\n4, 5. (a) Yawˬ ha-ahˇ mehˬ-eu jeˬ aˬ jeˬ miˇ “seu dzeuꞈ aˇ g’ehˇ yaw shuiꞈ”-euˬ aˇ yeˇ huiˬ-eu jeˬ pyeuꞈ nga? (b) Aˬ dui mˇ lehˬ k’awꞈ aˬ jeˬ miˇ neh g’aˬ maˬ ya baˬ nga?\\n4 Huiˬ laˇ-euˬ gaˇ hawˇ-eu Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ siˬ nya laˇ-euˬ deuˬ k’awꞈ toˆ-ehˇ tehꞈ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ yawˬ ha-ahˇ ui cuiˆ na paˇ mehˬ luꞈ-euˬ naˇ k’awꞈ, heu naˇ aˬ yawꞈ maꞈ noeˬ dahˇ doe laˇ-euˬ Ka li zaˬ pyeuꞈ meh lehˇ ehˇ mawꞈ-eu maˬ ngeuˇ-a. “seu dzeuꞈ aˇ g’ehˇ yaw shuiꞈ”-ahˇ dm-awˇ, Yeˬsuˇ loꞈ-ehˇ duˇ ni leh jeh-awˇ neh tehꞈ-ehˇ noeˬ dahˇ doe laˇ-eu meh. (Eˇpeˇsu 4:23, 24, MS) Yawˬ ha-ahˇ mehˬ-eu heu naˇ, “Miˬyehˇ-ahˇ yaw zeu maˬ baw-eu yaw dehꞈ dehꞈ-eu jeˬ hawˇ-eu shiˬ shaˬ jiˇ-euˬ nui noeˬ nui loˆ-ahˇ byehˇ dzeh-eu g’aˇ duˬ maˬ ehˇ, miˇ tsaˬ heu k’oeˇ taˆ dehꞈ ngeh yawˬ ha-euˬ nui ma-ahˇ g’aˬ leˇ-awˇ, nui ma yaw dawˇ dawˇ-ehˇ dehꞈ-eu laꞈ k’oeˇ Miˬyehˇ-ahˇ yaw zeu baw” ni maˬ ehˇ, caw ba nehˬ-eu meh.—Tiˇtuˆ 2:12.\\n5 Aˬ dui dawˬ tawˆ luꞈ maˬ byah kuꞈ-eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ meh. (Dawˬtsoˆtsoˆ-eu 7:20) Teu miˇ neh aˬ dui laˆ lehˬ ngeh, yawˬ ha-ahˇ maˬ mehˬ-eu miˇ neh nga laˬ, maˬ ngeuˇ naˇ mehˬ-euˬ maˬ loꞈ-eu miˇ neh ngaˇ laˬ? Toˆ-ehˇ tehꞈ-ehˇ k’awꞈ maˬ ngeuˇ nga lehˇ, aˬ dui Dawˬdaˬ 24:16-ahˇ “Yaw sui yaw dawˇ tsawˇ haˬ aˇ myaˆ poˆ coˬ-iˇ k’awꞈ paˇ tuˇ laˇ nya meh” lehˇ ehˇ taˬ-euˬ gaˇ neh ya siˬ-euˬ ma. Aˬ dui-ahˇ “tuˇ laˇ nya” ni cawˬ ba nehˬ-eu aˬ jeˬ nga? Aˬ dui-euˬ g’aˬ maˬ ngeuˇ-a, Miˬyehˇ-euˬ baoˬ pyeuꞈ meh. (Piˇliˇpiˆ 4:13-ahˇ gui.) Miˬyehˇ-euˬ baoˬ-ahˇ neh pyeuꞈ laˇ-eu jeˬ heu naˇ, yawˬ ha-euˬ nui ma-ahˇ g’aˬ leˇ-eu jeˬ nehˬ-ehˇ jiˇ taꞈ-awˇ, teu naˇ, yawˬ ha-ahˇ mehˬ-eu jeˬ nehˬ-ehˇ jiˇ taꞈ-eu meh.\\n6. Aˬ dui Jaˇliꞈ gui-eu aˬ joˆ-ehˇ muiˬ daˆ laˇ nya-eu nga? (Dahˬ beh-eu baˇ-ahˇ haw.)\\n6 Guiˬ lahˬ shaˇ-eu, Jaˇliꞈ gui-awˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ-eu heu naˇ, yawˬ ha-ahˇ mehˬ-eu muiˬ daˆ laˇ ni caw ba nehˬ-eu meh. Ehˇ k’awꞈ Jaˇliꞈ gui-eu heu, nawˬ-euˬ g’aˇ duˬ yaw shaˬ jeˬ pyeuꞈ-awˇ, nawˇ maˬ ya leˇ-eu jeˬ pyeuꞈ naˇ lawˇ neh? G’aˬ taˬ baˬ siˬ, nawˇ Yeˬhawˇbaˬ neh bi caw ba naˇ, aˬ yawꞈ nawˬ-ahˇ, aˬ yawꞈ-euˬ dawˬ-ahˇ “mehꞈ-eu nui ma ka dehꞈ ni” caw ba nehˬ-eu meh. (1 Beˬtuˆluˆ 2:2) Nawˇ Jaˇliꞈ gui-eu aˇ yamˬ bi doˆ laˇ-eu g’aˇ duˬ, yawˬ ha-ahˇ mehˬ nya ni caw ba nehˬ laꞈ lehˇ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ shaˇ. Nawˇ dahˬ beh ngeh, aˇ yamˬ yaw nymˇ nymˇ lehˇ pyehˆ tseˇ-eu k’awꞈ pyeuꞈ nya meh. Teu gaˇ neh tiˬ k’ehˬ naˇ, nawˇ Jaˇliꞈ gui-eu tiˬ poˆ cuiˆ cuiˆ-ehˇ awˬ laˇ-awˇ, gui muiˬ laˇ-eu meh. K’oeˬ naˇ nawˇ, ciˬ cuˇ saˆ ni Yeˬhawˇbaˬ-euˬ poeˬ-eu nui noeˬ-ahˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ-eu aˬ yamˬ heu-ahˇ ya leˇ-eu meh.—1 Tiˆmoˇseˬ 4:15.\\n7. Yawˬ ha-ahˇ mehˬ-eu jeˬ, Miˬyehˇ gaˇ laꞈ k’oeˇ, aˇ pyaˇ daˬ taˬ gaˇ le keuˆ nya ni aˬ joˆ-ehˇ caw ba nehˬ nga?\\n7 Yawˬ ha-ahˇ mehˬ-eu heu naˇ, Yeˬhawˇbaˬ-euˬ gaˇ laꞈ k’oeˇ aˬ dui neh aˇ pyaˇ daˬ taˬ-euˬ gaˇ le keuˆ nya ni caw ba nehˬ-eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, nymˇ dahˬ baw laˇ-euˬ mehˇ nmˇ aˬ li tiˬ g’aˬ, Miˬyehˇ gaˇ mˇ-eu k’oeˇ ngeh loꞈ-ehˇ nui ma maˬ ahˇ ni pyeuꞈ iˇ taˬ nya lehˇ noeˬ-eu meh. Teu miˇ neh aˬ yawꞈ aˬ myah luꞈ huˬ mehˬ mehˬ-eu g’aˬ geuꞈ-eu lehˇ aˇ pyaˇ daˬ-euˬ meh. Yawˬ ha-ahˇ mehˬ-eu jeˬ hawˇ-eu, nui ma-ahˇ g’aˬ leˇ-eu jeˬ aˬ yawꞈ-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ caw ba-euˬ nga? Aˬ yawꞈ maˬgaˬziˇ paˇ dmˬ doe ni, huˬ mehˬ mehˬ-eu gaˇ kawˆ gui-awˇ, caw ba nehˬ laꞈ lehˇ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ guiˬ lahˬ shaˇ-euˬ meh. Heu naˇ aˬ yawꞈ-ahˇ Yeˬhawˇbaˬ nehˬ-ehˇ g’oeˇ ni caw ba nehˬ-euˬ meh. Aˬ yawꞈ aˇ yamˬ tsaˬ laˇ ngeh, tiˬ poˆ na huˬ mehˬ mehˬ-eu g’aˬ geuꞈ-eu meh. Aˬ joˆ-ehˇ pyeuꞈ laˇ-euˬ nga? Shaˬ zahˬ ui cuiˆ na paˇ jaˆ-euˬ k’awꞈ, aˬ yawꞈ aˇ pyaˇ daˬ taˬ-euˬ gaˇ leh jeh daˆ leꞈ-euˬ meh. Uˬ duˬ duˬ leˇ ngeh-aˬ, aˬ yawꞈ aˬ myah luꞈ huˬ mehˬ mehˬ-eu g’aˬ geuꞈ nya laˇ-euˬ meh.\\nZaˬ deuˬ-ahˇ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ dawˬ neh cu\\nZaˬ tsaˬ-eu jeˬ hawˇ-eu maˬ tsaˬ-eu jeˬ aˬ yawꞈ yawꞈ maˬ siˬ nya-a, aˬ yawꞈ mehˬ nehˬ laꞈ-eu jeˬ-ahˇ loˬ meh (Aˇ deuˆ 8-ahˇ haw)\\n8-10. Aˬ da aˬ ma deuˬ-ahˇ, zaˬ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ gaˇ bi mˇ-eu g’aˇ duˬ yaw muiˬ-ehˇ cu nya ni caw ba nehˬ-eu aˬ jeˬ nga? Yaw jeˬ ma jeˬ ehˇ haw she.\\n8 Yeˬhawˇbaˬ aˬ da aˬ ma deuˬ-ahˇ zaˬ-ahˇ, ‘aˬ yawꞈ-euˬ zahˇ dawˬ hawˇ-eu dawˬ mehˬ dawˬ tsoˆ neh’ cu-eu gaˇ biꞈ taˬ-euˬ meh. (Eˇpeˇsu 6:4) Nymˬ-mˇ iˬ nah teu loꞈ-ehˇ jahˇ-eu teu naˇ yaw awˬ maˬ ngeuˇ-a. (2 Tiˆmoˇseˬ 3:1-5) Zaˬ dehꞈ le-euˬ tiˬ dehˬ, tsaˬ-eu jeˬ hawˇ-eu maˬ tsaˬ-eu jeˬ-ahˇ maˬ siˬ nya-a. Aˬ yawꞈ maꞈ-euˬ siˬ nya-eu nui ma maˬ ya dzaw-aˬ siˬ. Teu miˇ neh aˬ yawꞈ maꞈ-euˬ siˬ nya-eu nui ma tsaˬ-eu paw zmˬ-eu g’aˇ duˬ, aˬ yawꞈ maꞈ mehˬ nehˬ laꞈ-eu jeˬ-ahˇ loˬ-eu meh. (Loˇmaˆ 2:14, 15) Jaˇliꞈ paw pyehˆ tseˇ-eu tiˬ g’aˬ, Gaˬliˇ dawˬ paw neh “mehˬ-eu” lehˇ ehˇ-eu heu naˇ, “zaˬ-ahˇ huiˬ laˇ mahˇ laˇ ni jahˇ-eu” maˬ ngeuˇ naˇ, zaˬ tiˬ g’aˬ-ahˇ noeˬ dahˇ doe laˇ ni cu huiˬ gaˇ ehˇ mawꞈ-eu meh.\\n9 Aˬ da aˬ ma deuˬ zaˬ-ahˇ nui gaˬ laꞈ k’oeˇ neh mehˬ naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ-euˬ nui ma lmˇ boˬ ni g’eh-awˇ, zaˬ deuˬ naꞈ-i mˇ nya-eu g’awˬ mya jeˬ jaˆ k’awꞈ, aˇ naˆ keuˆ ni mˇ nya-eu lehˇ jiˇ siˬ nya-eu uˬ taꞈ, k’aˇ mˇ-euˬ loꞈ-ehˇ ya yehˬ meh lehˇ jiˇ siˬ nya-eu meh. Teu miˇ neh Ka li zaˬ aˬ da aˬ ma deuˬ, zaˬ-ahˇ cu ngeh Yeˬhawˇbaˬ-euˬ dawˬ tsoˆ-ahˇ g’oe-eu heu naˇ, aˇ yeˇ huiˬ dui dui-eu jeˬ pyeuꞈ meh. Tiˬ k’ahˬ tiˇ k’ahˬ hawˇ-eu saˇ ka tiˬ ka tiˇ ka, zaˬ-ahˇ cu-eu nui noeˬ maˬ duˇ leˇ-a. Teu miˇ neh, Miˬyehˇ-euˬ dawˬ-ahˇ naˇ haˬ-eu aˬ da aˬ ma deuˬ, zaˬ-ahˇ mehˬ ngeh aˬ jeˬ ya jahˇ-eu lehˇ yawˬ ha nui noeˬ maˬ geuꞈ-eu uˬ taꞈ, yawˬ ha neh puˬ haw-euˬ jeˬ hawˇ-eu tsawˇ haˬ-euˬ nui noeˬ-ahˇ maˬ g’oe-a.\\n10 Aˬ dui Noˇaˬ-euˬ gaˇ kawˆ-ahˇ neh aˬ jeˬ dzaw geuꞈ nya-eu nga? Yeˬhawˇbaˬ Noˇaˬ-ahˇ saˇ baoˬ tsoˆ lehˇ k’ehˇ ngeh, Noˇaˬ aˬ joˆ-ehˇ ya tsoˆ-eu lehˇ maˬ siˬ nya-a. Aˬ yawꞈ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ g’oe-awˇ, “k’aˇ ehˇ nehˬ-euˬ loꞈ-ehˇ Noˇaˬ jahˇ-euˬ meh.” (Aˇdahˬbeh-eu 6:22) Aˬ joˆ-ehˇ g’eh ngaˬ? Noˇaˬ neh tsoˆ-euˬ saˇ baoˬ aˬ yawꞈ pehˬ-euˬ nymˇ jiˇ-ahˇ buˬ iˇ ni caw ba nehˬ-euˬ uˬ taꞈ, Noˇaˬ k’awꞈ mˇ pyeuꞈ nya-eu aˬ da tiˬ g’aˬ pyeuꞈ laˇ-euˬ meh. Aˬ yawꞈ Miˬyehˇ-euˬ zaˬ siˬ nui gahˇ-ahˇ g’oe-eu miˇ neh, zaˬ-ahˇ mehˬ nya-eu uˬ taꞈ, yaw dehꞈ jiˇ dehꞈ mehˬ nehˬ nya-euˬ meh. Heu naˇ yaw awˬ gaˇ kawˆ maˬ ngeuˇ-a. Aˬ jeˬ mi neh ehˇ naˇ, iˇ cuꞈ maˬ dahˬ pymˬ le-euˬ yaw kaˬ-ahˇ, yaw haiˬ jeˬ tehꞈ-ehˇ byah-eu miˇ neh meh.—Aˇdahˬbeh-eu 6:5.\\n11. Aˬ da aˬ ma deuˬ zaˬ-ahˇ aˬ jeˬ miˇ neh k’aˇ g’eh nya gaˇ neh ya mehˬ-eu nga?\\n11 Nawˇ aˬ da aˬ ma pyeuꞈ-eu naˇ, Yeˬhawˇbaˬ k’aˇ ehˇ-eu jeˬ-ahˇ, aˬ joˆ-ehˇ mˇ caw nya-eu nga? Nawˇ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ ehˇ dawˬ ya naˇ haˬ meh. Zaˬ yaw muiˬ-ehˇ cu nya-eu g’aˇ duˬ, aˬ yawꞈ-euˬ dawˬ mehˬ dawˬ tsoˆ, Jaˇliꞈ paw neh maˬ ehˇ, aˇ maꞈ aˇ muˇ paw neh maˬ ehˇ biꞈ nehˬ-awˇ, nawˇ dawˬ tsoˆ teu-ahˇ yaw muiˬ-ehˇ mˇ caw paˬ-ehˇ g’eh-eu meh. Aˇ yamˬ tsaˬ laˇ ngeh, zaˬ nawˬ neh mˇ-euˬ jeˬ teu-ahˇ, aˇ poeˬ taˬ nya laˇ meh. Mehˇ nmˇ aˬ li tiˬ g’aˬ “ngaˬ-ahˇ heu loꞈ-ehˇ cu pyeuꞈ nehˬ laꞈ-euˬ aˬ da aˬ ma-ahˇ guiˬ lahˬ huiˬ dui dui miˇ-a. Ngaˬ da ngaˬ ma ngaˬ-euˬ nui ma-ahˇ mehˬ ahˇ-eu g’aˇ duˬ leh jeh dui dui-euˬ meh” lehˇ ehˇ-awˇ, Yeˬhawˇbaˬ nehˬ-ehˇ g’oeˇ ni caw ba nehˬ laꞈ-euˬ jiˇ ni aˬ da aˬ ma pyeuꞈ meh lehˇ paˇ ehˇ-eu meh. Aˬ da aˬ ma deuˬ zaˬ-ahˇ leh jeh dui dui-awˇ mehˬ k’awꞈ, zaˬ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ byehˇ dzeh nya-eu meh lehˇ aˬ dui siˬ nya-eu ma. Ehˇ k’awꞈ k’aˇ g’eh nya gaˇ neh mehˬ-euˬ aˬ da aˬ ma deuˬ, Yeˬhawˇbaˬ-euˬ meh shi nui ma maˬ cawˆ-eu uˬ taꞈ, tiˬ nah zaˬ Miˬyehˇ jawˇ gaˇ g’oꞈ laˇ tehꞈ-a lehˇ noeˬ tmˬ-eu meh.\\n12, 13. (a) Zaˬ bi teh doˆ ngeh, aˬ da aˬ ma deuˬ ehˇ dawˬ naˇ haˬ-eu lehˇ aˬ joˆ-ehˇ mˇ mawˇ nga? (b) Nymˇ ji tiˬ jiˇ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ dawˬ naˇ haˬ gaˇ neh aˬ jeˬ za-euˬ nga?\\n12 Aˬ da aˬ ma deuˬ-euˬ g’aˇ duˬ lawˬ haw laˇ-eu jeˬ dawˬ tawˆ luꞈ laꞈ k’oeˇ neh k’aˇ shaˬ-eu tiˬ jeˬ naˇ, zaˬ bi teh doˆ ngeh, ya mˇ caw-eu gaˇ kawˆ heu meh. Bi teh doˆ-awˇ iˇ kahˇ-ahˇ neh doˆ iˇ-euˬ aˬ buˇ tiˬ g’aˬ jawˇ-eu, mehˇ nmˇ aˬ ma tiˬ g’aˬ “Ngaˇ aˇ maꞈ-euˬ sahˬ boꞈ deuˬ-ahˇ gui ngeh, ngaˬ buˇ hawˬ-eu oeˬ paˬ nehˬ-ehˇ mawˇ dzoeˇ nya-eu g’aˇ duˬ, gaˇ ma dahˇ ngaˇ laˬ lehˇ leh jeh-awˇ poꞈ-euˬ ma” lehˇ ehˇ-eu meh. Ehˇ k’awꞈ aˬ yawꞈ-euˬ k’aˬ dzeˇ zaˬ aˬ yawꞈ-ahˇ nahˬ yu ni, nymˬ-mˇ zaˬ-ahˇ caw ba-eu heu naˇ, aˬ yawꞈ nyaꞈ-euˬ gaˇ maˬ paˇ ngeuˇ-euˬ uˬ taꞈ, Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ-eu aˇ yeˇ huiˬ meh lehˇ mawˇ leˇ ni caw ba nehˬ-euˬ meh.\\n13 Yaw myaˬ k’oꞈ byah laˬ ngeh, aˬ yawꞈ nyaꞈ-euˬ zaˬ g’oꞈ k’oꞈ laˬ-euˬ meh. Teu ngeh aˬ ma g’aˬ ehˇ-eu, “Nymˬ-mˇ ngaˬ buˇ yawˬ nah na luꞈ ngaˬ-ahˇ naˬ gaˬ ngehˬ cawˬ laꞈ-awˇ sahˬ boꞈ sha laꞈ-eu meh. Nga nyaꞈ Miˬyehˇ-euˬ dawˬ-ahˇ aˇ dzehˬ-ehˇ naˇ ha-eu miˇ neh, aˬ yawꞈ nga nyaꞈ-ahˇ yaw zeu baw dui dui-eu meh. Nga pehˬ laꞈ k’aˬ cehˇ dui dui-awˇ, g’oeˬ dui dui luꞈ ma.” Nawˇ nawˬ-euˬ zaˬ bi teh doˆ naˇ, nawˇ ‘Yeˬhawˇbaˬ Miˬyehˇ-ahˇ g’oe’ ma loˇ? Nawˇ Miˬyehˇ-ahˇ, “Yawˬ ha bym-eu byehˆ-eu jeˬ-ahˇ” maˬ g’oe-eu lehˇ mˇ mawˇ nehˬ ma loˇ? (Dawˬdaˬ 3:5, 6) Yeˬhawˇbaˬ-euˬ dawˬ mehˬ dawˬ tsoˆ, aˬ yawꞈ aˬ dui-ahˇ aˇ naˆ ni gaˬ-awˇ, aˬ yawꞈ aˇ naˆ ni gahˇ-eu nga lehˇ bi mawˇ laꞈ gaˇ haw taˬ. Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ-euˬ zaˬ maˇ tiˬ g’aˬ tehꞈ k’awꞈ, aˬ dui g’aˇ duˬ biꞈ nehˬ-euˬ gaˇ taˬ ngehˇ, heu naˇ nawˬ-euˬ zaˬ g’aˇ duˬ jiˇ ngeuˇ meh. Yeˬhawˇbaˬ yawˬ g’aˬ na luꞈ-ahˇ mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ bi dehꞈ mawꞈ-eu meh. (2 Beˬtuˆluˆ 3:9-ahˇ gui.) Teu miˇ neh, aˬ da aˬ ma pyeuꞈ-eu deuˬ, Miˬyehˇ-euˬ dawˬ-ahˇ naˇ haˬ ngeh naˇ laˇ k’awꞈ, Yeˬhawˇbaˬ-euˬ zahˇ dawˬ hawˇ-eu dawˬ mehˬ dawˬ tsoˆ-aˬ aˬ myah luꞈ tsaˬ meh lehˇ nui ma taˬ daˆ leꞈ. Aˬ yawꞈ-euˬ dawˬ tsoˆ-ahˇ maˬ muiˇ ni naˇ haˬ luꞈ-uˇ.\\nAˇ muˇ laꞈ k’oeˇ\\n14. Yeˬhawˇbaˬ neh “saˇ jaˇ ziꞈ-awˇ zaˬ siˬ tsawˇ gahˇ ahˇ-eu zaˬ k’aˆ”-ahˇ neh biꞈ-euˬ dawˬ tsoˆ-ahˇ neh, aˬ dui aˬ jeˬ za nya-eu nga?\\n14 Yeˬhawˇbaˬ Ka li zaˬ mehˇ nmˇ deuˬ-ahˇ haw piˇ ma, ngehˬ g’eh ma, mehˬ ma lehˇ saˇ jaˇ dzaˬ taˬ-euˬ meh. Ehˇ loꞈ-ehˇ yaw myaˬ kawˆ-ahˇ toˆ-ehˇ mˇ-eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ-euˬ Zaˬmaˇ Yeˬsuˇ-ahˇ k’ehˇ-awˇ, aˇ muˇ-ahˇ bi sheuˬ g’eh-euˬ meh. Yeˬsuˇ k’awꞈ “Saˇ jaˇ ziꞈ-awˇ zaˬ siˬ tsawˇ gahˇ ahˇ-eu zaˬ k’aˆ”-ahˇ k’ehˇ-awˇ, aˬ dui saˇ jaˇ ziꞈ daˆ leꞈ nya-eu g’aˇ duˬ, nui jah paw g’aˬ k’aˆ laˇ-eu dzaˇ bi biˇ k’awˬ-euˬ meh. (Luˇkaꞈ 12:42) “Zaˬ k’aˆ” deuˬ aˬ dui-ahˇ aˇ poeˬ k’aˆ-eu dawˬ mehˬ dawˬ tsoˆ biꞈ-eu meh. Nawˇ nawˬ-euˬ nui noeˬ hawˇ-eu mˇ jeˬ shaˇ kawˆ-ahˇ laˆ paˇ nehˬ-eu, dawˬ mehˬ mehˬ-eu jeˬ hawˇ-eu, sahˬ boꞈ lawˬ muˇ gui haw-euˬ paˬ. Nawˇ laˆ paˇ naˇ, laꞈ k’aˬ ya cehˇ meh. Heu naˇ nawˇ Yeˬhawˇbaˬ mehˬ-eu jeˬ-ahˇ ha geuꞈ luꞈ-eu jeˬ pyeuꞈ-eu miˇ neh meh.—Dawˬdaˬ 2:1-5.\\n15, 16. (a) Aˬ dui sheuˬ g’eh-eu deuˬ-euˬ mˇ jeˬ shaˇ kawˆ-ahˇ neh, aˬ joˆ-ehˇ gaˇ dahˇ tsoeˬ-eu jeˬ-ahˇ za nya-eu nga? (b) Sheuˬ g’eh-eu deuˬ, gaˇ-ahˇ laꞈ k’aˬ tiˬ cehˇ mˇ nya ni, aˬ dui aˬ joˆ-ehˇ ya jahˇ-eu nga?\\n15 Yeˬsuˇ aˇ muˇ-ahˇ nui gaˬ laꞈ k’oeˇ neh bi ngehˬ g’eh-eu g’aˇ duˬ, sheuˬ g’eh-eu deuˬ jiˇ paˇ biꞈ taˬ-euˬ meh. Sheuˬ g’eh-eu heu deuˬ-ahˇ, Jaˇliꞈ laꞈ k’oeˇ, “tsawˇ haˬ pyeuꞈ-eu laꞈ sawˬ” lehˇ kuˇ taˬ-euˬ meh. (Eˇpeˇsu 4:8, 11-13) Aˬ dui sheuˬ g’eh-eu deuˬ neh mˇ-euˬ jeˬ-ahˇ neh, aˬ joˆ-ehˇ gaˇ dahˇ tsoeˬ-eu jeˬ za nya-eu nga? Aˬ dui aˬ yawꞈ maꞈ-euˬ nui jah hawˇ-eu dehꞈ jeˬ dehꞈ kawˆ-ahˇ dzaw geuꞈ nya-awˇ, aˬ yawꞈ maꞈ neh Jaˇliꞈ laꞈ k’oeˇ-euˬ nui noeˬ nui duˇ mehˬ-eu jeˬ-ahˇ mˇ caw nya meh. (Heˬbyehˇ 13:7, 17-ahˇ gui.) Sheuˬ g’eh-eu deuˬ aˬ dui-ahˇ gaˬ-awˇ, Yeˬhawˇbaˬ nehˬ-ehˇ yaw g’oeˇ g’oeˇ-ehˇ bi jawˇ mawꞈ-eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ aˬ dui bawˬ dzaˬ gaˇ maˬ oe ni maˬ ehˇ, yaw beh loꞈ-ehˇ laꞈ k’aˬ maˬ cehˇ ni maˬ ehˇ pyeuꞈ-eu ya mawˇ ngeh, yaw kawˇ ma-ehˇ caw ba nehˬ-eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ aˬ dui ngehˬ gaˇ naˇ haˬ nehˬ-awˇ, nui gaˬ keuˆ-eu laꞈ k’oeˇ, g’aˬ biꞈ nehˬ-eu uˬ taꞈ, Jaˇliꞈ laꞈ k’oeˇ neh tsaˬ-eu nui noeˬ nui duˇ jiˇ biꞈ-eu meh. Nawˇ aˬ yawꞈ maꞈ neh caw ba-euˬ jeˬ teu-ahˇ Yeˬhawˇbaˬ nui gaˬ mˇ mawˇ-eu jeˬ pyeuꞈ-eu lehˇ haw ma loˇ?\\n16 Sheuˬ g’eh-eu deuˬ aˬ dui-ahˇ nui noeˬ nui duˇ biꞈ-eu lehˇ ehˇ-eu heu naˇ, yaw awˬ maˬ ngeuˇ-a lehˇ noeˬ taˬ. Shaˇ noeˬ haw sheˇ, Miˬyehˇ g’aˇ duˬ ngehˬ dah-eu g’aˬ pyeuꞈ-eu Naˬdaˬ, sahˬ paˬ Daˬbiˇ huiˬ dui dui-eu iˬ baˇ mˇ-awˇ dehˬ kaˬ zaꞈ taˬ-euˬ gaˇ ya ngehˬ cawˬ leˇ ngeh aˬ joˆ-ehˇ g’eh paˬ nga lehˇ? (2 Saˬmeuˬlaˆ 12: 1-14) K’oeˇ naˇ kuiˇ laꞈ Pawˇluˆ, Beˬtuˆluˆ-ahˇ aˬ cawˬ tsawˇ jeuˬ Ka li zaˬ deuˬ-ahˇ naˆ maˬ tseˇ, Yuˇdaˆ Ka li zaˬ deuˬ-ahˇ mˇ muiˬ nehˬ-eu gaˇ kawˆ-ahˇ nui noeˬ nui duˇ ya biꞈ ngeh aˬ joˆ-ehˇ g’eh paˬ nga lehˇ? Shaˇ noeˬ haw sheˇ Pawˇluˆ kuiˇ laꞈ 12 g’aˬ laꞈ k’oeˇ-euˬ tiˬ g’aˬ-ahˇ, nui noeˬ nui duˇ ya biꞈ-eu aˇ naˆ ni nui tsehˆ ya ahˇ-euˬ nga lehˇ? (Gaˬlaˬtiˆ 2:11-14) Teu mi neh, sheuˬ g’eh-eu deuˬ nawˬ-ahˇ nui noeˬ nui duˇ biꞈ-eu bi awˬ dzehˬ laˇ-eu g’aˇ duˬ, nawˇ aˬ joˆ-ehˇ ya jahˇ-eu nga? Nawˇ taˬ aw-awˇ guiˬ lahˬ huiˬ-eu ya siˬ nya-eu uˬ taꞈ, ngehˬ cawˬ-eu yaw awˬ tiˬ g’aˬ ya bi pyeuꞈ-eu meh. Nawˇ aˬ yawꞈ maꞈ neh caw ba nehˬ-euˬ jeˬ-ahˇ, Miˬyehˇ aˬ yawꞈ-euˬ nui gaˬ bi siˬ laꞈ nga lehˇ haw naˇ, nawˬ-ahˇ gaˇ dahˇ tsoeˬ-awˇ, sheuˬ g’eh-eu deuˬ k’awꞈ aˬ yawꞈ maꞈ-euˬ gaˇ-ahˇ laꞈ k’aˬ tiˬ cehˇ mˇ nya-eu meh.\\n17. Aˇ muˇ-ahˇ sheuˬ g’eh-eu deuˬ, mehˇ nmˇ aˬ buˇ tiˬ g’aˬ-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ caw ba nehˬ-euˬ nga?\\n17 Gaˇ hu pyeuꞈ yaꞈ-euˬ jeˬ baˬ da neh noeˬ tmˬ-eu jeˬ maˬ jaˆ-eu uˬ taꞈ, Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ gaˬ-eu yaw shaˬ nya lehˇ mehˇ nmˇ aˬ buˇ tiˬ g’aˬ ehˇ-eu meh. Aˬ yawꞈ ehˇ-eu, “ngaˇ sheuˬ g’eh-eu deuˬ-ahˇ ya ehˇ nehˬ meh lehˇ siˬ nya-eu loꞈ-ehˇ ehˇ nehˬ ngeh, aˬ yawꞈ maꞈ ngaˬ-ahˇ maˬ ehˇ laˇ-eu uˬ taꞈ, g’aˬ paˇ biꞈ-eu miˇ neh g’aˬ ahˇ laˇ-eu lehˇ miˇ-a. Bawˬ dzaˬ g’aˬ ngeh yawˬ jawˇ na luꞈ aˬ yuiꞈ deuˬ gaˇ aˇ naˆ ni myaˬ k’awꞈ, tiˬ g’aˬ maˬ ngeuˇ naˇ tiˬ g’aˬ laˇ-awˇ, aˬ joˆ-ehˇ g’eh nya, maˬ gaˇ laˬ miˇ-a loˇ lehˇ naˇ haˬ laˇ-eu meh. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, gaˇ hu pyeuꞈ yaꞈ-euˬ jeˬ ba da neh ngaˬ-euˬ nui ma Miˬyehˇ-euˬ nui gaˬ-ahˇ maˬ geuˇ nya lehˇ noeˬ laˇ-eu miˇ neh meh. Ehˇ k’awꞈ Yeˬhawˇbaˬ yaw myaˬ poˆ aˇ muˇ laꞈ k’oeˇ mehˇ nmˇ deuˬ hawˇ-eu sheuˬ g’eh-eu deuˬ-ahˇ zmˬ-awˇ, ngaˬ-ahˇ gaˬ-eu lehˇ bi siˬ duˬ laꞈ-euˬ meh. Ngaˇ guiˬ lahˬ shaˇ-awˇ nawˬ nehˬ-ehˇ tiˬ jawˇ-iˬ maˬ paˬ g’awˬ iˇ ma lehˇ ehˇ nehˬ-euˬ ma.”\\nBi mehˬ-eu naˆ maˬ tseˇ naˇ dzehˬ-eu jeˬ\\n18, 19. Bi mehˬ bi tsoˆ-euˬ naˆ maˬ tseˇ naˇ laˇ dzehˬ-eu aˬ jeˬ nga? Yaw jeˬ ma je ehˇ haw sheˇ.\\n18 Bi mehˬ bi tsoˆ-euˬ heu naˇ, naˇ laˇ k’awꞈ, Miˬyehˇ mehˬ-eu jeˬ-ahˇ laꞈ maˬ daˬ-eu teu naˇ, naˇ laˇ dzehˬ-eu meh. (Heˬbyehˇ 12:11) Aˬ dui Gaˬiˇnaˆ haw-eu sahˬ paˬ Zeˬdaˬkiˇ-euˬ gaˇ kawˆ-ahˇ haw kaˇ-euˇ. Yeˬhawˇbaˬ Gaˬiˇnaˆ yawˬ ha-euˬ aˬ nyiˇ-ahˇ bye-awˇ sehꞈ mawꞈ gaˇ mawˇ ngeh, Gaˬiˇnaˆ-ahˇ “Aˬ jeˬ miˇ neh nawˇ nui ma pehˇ te. Aˬ jeˬ miˇ neh nawˬ-euˬ myaˆ pyawˬ maˬ muiˬ ta. Nawˇ dawˇ coe ni mˇ law nmˇ-aˬ, laˬ k’aˬ ya cehˇ tehꞈ-a. Ehˇ k’awꞈ, nawˇ yaw tsaˬ yaw dawˇ dawˇ-ehˇ maˬ mˇ-euˬ miˇ neh, nawˬ-euˬ nymˇ g’oˆ k’ehˬ-ahˇ iˬ baˇ keuˆ le luꞈ meh. Iˬ baˇ k’oeˇ nawˬ-ahˇ uˆ lahˇ mawꞈ-eu meh. Iˬ baˇ-ahˇ g’aˬ leˇ ni nawˇ leh jeh-awˬ” lehˇ saˇ tiˇ biꞈ nehˬ-euˬ meh. (Aˇdahˬbeh-eu 4:6, 7) Ehˇ k’awꞈ Gaˬiˇnaˆ ehˇ gaˇ maˬ naˇ haˬ ni yawˬ ha-euˬ aˬ nyiˇ-ahˇ sehꞈ-awˇ, toˆ-ehˇ mˇ-euˬ baˬ da neh pyeuꞈ laˇ-euˬ jeˬ-ahˇ, aˬ yawꞈ ziˇ jiˇ ngeh keuˆ ni ya daˬ g’eh-euˬ meh. (Aˇdahˬbeh-eu 4:11, 12) Gaˬiˇnaˆ Miˬyehˇ-euˬ dawˬ-ahˇ naˇ haˬ law nmˇ-aˬ, teu naˆ naˆ-ehˇ maˬ ya naˇ-a.\\n19 Sahˬ paˬ Zeˬdaˬkiˇ-aˬ, zawˇ-ehˇ doeˇ-eu tsawˇ guˆ tiˬ g’aˬ pyeuꞈ meh. Yeˬluˇsaˬlehˬ meuˬ-ahˇ shaˬ dui dui laˇ taˬ-euˬ ngeh, Miˬyehˇ g’aˇ duˬ ngehˬ dah-eu Yeˬlaˬmiˇ, Zeˬdaˬkiˇ-ahˇ dehꞈ paˇ laˆ paˇ-awˬ lehˇ yaw myaˬ poˆ ehˇ nehˬ-euˬ meh. ehˇ k’awꞈ aˬ yawꞈ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ dawˬ-ahˇ maˬ naˇ haˬ-a. Teu miˇ neh aˬ yawꞈ pyeuꞈ laˇ-eu maˬ muiˬ-eu jeˬ-ahˇ ya daˬ-euˬ meh. (Yeˬlaˬmiˇ 52:8-11) Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui-ahˇ maˬ loˬ gaˇ maˬ bi naˇ mawꞈ-a.—Iˇsaˬyaˇ 48:17, 18-ahˇ gui.\\n20. Miˬyehˇ mehˬ-eu jeˬ-ahˇ laꞈ maˬ daˬ-eu deuˬ-ahˇ aˬ jeˬ keuˆ le-eu nga?\\n20 Nymˬ-mˇ iˬ nah tsawˇ haˬ deuˬ, Miˬyehˇ mehˬ-eu jeˬ-ahˇ gaˬ laˇ nya lehˇ maˬ duˇ-eu uˬ taꞈ, paˇ naˬ g’a-eu meh. Ehˇ k’awꞈ g’awˬ myahˇ maˬ g’eh-ehˇ, Miˬyehˇ mehˬ-eu jeˬ-ahˇ laꞈ maˬ daˬ-eu deuˬ, naˇ dui dui-eu jeˬ-ahˇ ya yehˬ meh. (Dawˬdaˬ 1:24-31) Teu miˇ neh, “Mehˬ nehˬ tsoˆ nehˬ laꞈ-euˬ jeˬ-ahˇ naˇ haˬ geuꞈ-eu laꞈ k’oeˇ, maˬ ngehˇ ni yaw gahˇ gahˇ-ehˇ dehꞈ-awˬ.” Dawˬdaˬ 4:13-ahˇ “Mehˬ g’aˬ tsoˆ g’aˬ-euˬ jeˬ maˬ bi byoˆ-iˇ ni, ziꞈ dah bi tuˆ tehˬ taˬ-awˬ. Zaˬ siˬ tsawˇ gahˇ-ahˇ yaw muiˬ paˬ-ehˇ haw lahˇ taˬ-awˬ. Aˬ yawꞈ-aˬ, nawˬ-euˬ dehꞈ-eu saꞈ laˇ meh” lehˇ ehˇ taˬ-euˬ loꞈ-ehˇ.\\nYawˬ ha-ahˇ mehˬ-eu g’aˇ duˬ, yawˬ ha-euˬ nui ma-ahˇ ya g’aˬ leˇ meh. Heu loꞈ-ehˇ laˆ paˇ-eu teu naˇ, aˬ dui-ahˇ noeˬ dahˇ doe laˇ-euˬ Ka li zaˬ pyeuꞈ laˇ ni caw ba nehˬ-eu meh. Aˬ dui yawˬ ha-ahˇ mehˬ nya ni caw ba nehˬ laꞈ lehˇ, Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ ya shaˇ meh. Toˆ-ehˇ jahˇ naˇ, aˬ dui yawˬ ha-ahˇ mehˬ nya ni caw ba nehˬ-awˇ, Jaˇliꞈ yaw muiˬ-ehˇ pyehˆ tseˇ nya ni hawˇ-eu, Miˬyehˇ gaˇ laꞈ k’oeˇ aˇ pyaˇ daˬ taˬ-euˬ gaˇ le keuˆ nya ni caw ba nehˬ-eu meh","num_words":3591,"character_repetition_ratio":0.079,"word_repetition_ratio":0.011,"special_characters_ratio":0.278,"stopwords_ratio":0.294,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":-1} +{"url":"","collection":"madlad400","source":"CC 20220801","original_code":"ahk","text":"Dawˬ caˇ 99—Myaˬ dui dui-eu mehˇ nmˇ aˇ maꞈ | Ka li zaˬ-euˬ dawˬ caˇ\\nREAD IN Abkhaz Acholi Afrikaans Akha Albanian Altai American Sign Language Amharic Arabic Armenian Aukan Aymara Azerbaijani Azerbaijani (Cyrillic) Baoule Bashkir Bassa (Cameroon) Batak (Karo) Batak (Simalungun) Batak (Toba) Belize Kriol Biak Bicol Bislama Boulou Bulgarian Cambodian Catalan Cebuano Chichewa Chin (Hakha) Chinese Cantonese (Simplified) Chinese Cantonese (Traditional) Chinese Mandarin (Simplified) Chinese Mandarin (Traditional) Chitonga Chitonga (Malawi) Chitumbuka Chiyao Chokwe Chol Chuvash Cibemba Cinyanja Croatian Damara Dangme Danish Dayak Ngaju Douala Drehu Dutch Edo Efik English Esan Estonian Ewe Faroese Fijian Finnish Fon French Fulfulde (Cameroon) Ga Georgian German Gokana Greek Guarani Gun Haitian Creole Herero Hiligaynon Hiri Motu Hungarian Iban Icelandic Igbo Iloko Indonesian Isoko Italian Japanese Javanese Kabiye Kabuverdianu Kachin Karen (S'gaw) Kazakh Khana Kikamba Kikaonde Kikongo Kikuyu Kiluba Kimbundu Kinyarwanda Kirghiz Kiribati Kirundi Kisi Kisonge Kongo Korean Kosraean Krio Kurdish Kurmanji (Caucasus) Kwangali Kwanyama Lahu Laotian Latvian Lhukonzo Lingala Lithuanian Lomwe Luganda Lunda Luo Luvale Macedonian Macua Malagasy Malay Malayalam Maltese Mam Mambwe-Lungu Mapudungun Marshallese Mauritian Creole Maya Mazatec (Huautla) Medumba Mingrelian Mixe (North Central) Mixtec (Guerrero) Moore Myanmar Nahuatl (Central) Nahuatl (Guerrero) Nahuatl (Northern Puebla) Ndau Ndebele Ndebele (Zimbabwe) Nepali Ngabere Ngangela Nias Nigerian Pidgin Norwegian Nyaneka Nyungwe Nzema Oromo Ossetian Otetela Palauan Pangasinan Papiamento (Curaçao) Persian Pidgin (Cameroon) Pidgin (West Africa) Polish Ponapean Portuguese Portuguese (Portugal) Quechua (Ancash) Quechua (Ayacucho) Quechua (Bolivia) Quechua (Cuzco) Quiche Quichua (Chimborazo) Quichua (Imbabura) Rarotongan Romanian Ronga Runyankore Russian Samoan Sangir Sango Saramaccan Sena Sepedi Serbian (Cyrillic) Serbian (Roman) Sesotho (Lesotho) Sesotho (South Africa) Setswana Seychelles Creole Shona Sidama Silozi Sinhala Slovenian Solomon Islands Pidgin Spanish Sranantongo Sunda Swahili Swedish Tagalog Tahitian Tarascan Tatar Telugu Tetun Dili Thai Tigrinya Tiv Tojolabal Tok Pisin Totonac Tshiluba Tshwa Tsonga Turkish Tuvaluan Twi Ukrainian Umbundu Urhobo Uruund Venda Vietnamese Wallisian Welsh Wolaita Xhosa Yapese Yemba Yoruba Zapotec (Isthmus) Zulu\\nMyaˬ dui dui-eu mehˇ nmˇ aˇ maꞈ\\n(Pah mehˬ-eu 7:9, 10)\\n1. Myaˬ dui dui eu mehˇ nmˇ aˇ maꞈ.\\nAˇ lam aˇ lam g’aˬ jawˇ.\\nYawˬ g’aˬ na ziꞈ saˇ kiˇ pyeuꞈ.\\nMyah luꞈ ziꞈ dah ni dehꞈ.\\nAˬ dui g’awˬ mya ni jawˇ ma.\\nHuiˬ eu baˬ maꞈ pyeuꞈ laˇ.\\nMiˇ k’ahˬ doe jawˇ tsawˇ haˬ laˇ uiˬ taˬ.\\nMiˬyehˇ-ahˇ yaw k’aˆ-ehˇ ja ceuˬ.\\n2. Myaˬ dui dui eu mehˇ nmˇ aˇ maꞈ.\\nDawˬ peh gaˇ mahˇ tsaꞈ gaˬ.\\nTsawˇ haˬ g’awˬ mya ni mawˇ mawꞈ-eu,\\n“Guiˬ lahˬ dawˬ” dui dzawˇ gaˬ.\\nAˬ dui leh jeh-awˇ dzawˇ iˇ ngeh,\\nshaˬ zahˬ ya tahˬ puˬ nya.\\nEhˇ k’awꞈ Yeˬsuˇ oˇ coeˇ ni caw ba.\\nDui maꞈ ahˇ nui saˇ biꞈ.\\n3. Myaˬ dui dui eu mehˇ nmˇ aˇ maꞈ.\\nMiˬyehˇ myah luꞈ bo saˆ.\\nAˬ yawꞈ ngehˬ g’eh awˇ caw ba.\\nNah neh miˇ neh dzawˇ gaˬ.\\nMiˬyehˇ Miˇk’ahˬ tsaꞈ iˇ.\\nAˬ dui Miˬyehˇ gaˇ mˇ cawˬ ya pyeuꞈ.\\nMiˇ tsaˬ ahˇ yawꞈ gaˇ mˇ.\\n(Yaˇ. 52:7; Tehˬ. 11:29; Pah. 7:15-ahˇ haw.)\\nMyaˬ dui dui-eu mehˇ nmˇ aˇ maꞈ (Dawˬ caˇ 99)","num_words":461,"character_repetition_ratio":0.059,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.198,"stopwords_ratio":0.072,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.198,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":-1} +{"url":"","collection":"madlad400","source":"CC 20220801","original_code":"ahk","text":"Dawˬ caˇ 47—Yawˬ nah na luꞈ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ guiˬ lahˬ shaˇ | Ka li zaˬ-euˬ dawˬ caˇ\\nREAD IN Acholi Afrikaans Akha Albanian Altai American Sign Language Amharic Arabic Armenian Aukan Aymara Azerbaijani Azerbaijani (Cyrillic) Baoule Bashkir Bassa (Cameroon) Batak (Karo) Batak (Simalungun) Batak (Toba) Belize Kriol Biak Bicol Bislama Boulou Bulgarian Cambodian Catalan Cebuano Chichewa Chin (Hakha) Chinese Cantonese (Simplified) Chinese Cantonese (Traditional) Chinese Mandarin (Simplified) Chinese Mandarin (Traditional) Chitonga Chitonga (Malawi) Chitumbuka Chiyao Chokwe Chol Chopi Chuvash Cibemba Cinyanja Croatian Damara Dangme Danish Dayak Ngaju Douala Drehu Dutch Edo Efik English Esan Estonian Ewe Faroese Fijian Finnish Fon French Fulfulde (Cameroon) Ga Georgian German Gokana Greek Guarani Gun Haitian Creole Hausa Herero Hiligaynon Hindi Hiri Motu Hungarian Iban Ibinda Icelandic Igbo Iloko Indonesian Isoko Italian Japanese Javanese Kabiye Kachin Karen (S'gaw) Kazakh Khana Kikamba Kikaonde Kikongo Kikuyu Kiluba Kimbundu Kinyarwanda Kirghiz Kiribati Kirundi Kisi Kisonge Kongo Korean Kosraean Krio Kurdish Kurmanji (Caucasus) Kwangali Kwanyama Lahu Laotian Latvian Lhukonzo Lingala Lithuanian Lomwe Luganda Lunda Luo Luvale Macedonian Macua Malagasy Malay Malayalam Maltese Mam Mambwe-Lungu Mapudungun Marshallese Mauritian Creole Maya Mazatec (Huautla) Mingrelian Mixe (North Central) Mixtec (Guerrero) Moore Myanmar Nahuatl (Central) Nahuatl (Guerrero) Nahuatl (Huasteca) Nahuatl (Northern Puebla) Ndau Ndebele Ndebele (Zimbabwe) Nepali Ngabere Ngangela Nias Nigerian Pidgin Norwegian Nyaneka Nyungwe Nzema Oromo Ossetian Otetela Palauan Pangasinan Papiamento (Curaçao) Persian Pidgin (Cameroon) Pidgin (West Africa) Polish Ponapean Portuguese Portuguese (Portugal) Quechua (Ancash) Quechua (Ayacucho) Quechua (Bolivia) Quechua (Cuzco) Quiche Quichua (Chimborazo) Quichua (Imbabura) Rarotongan Romanian Ronga Runyankore Russian Russian Sign Language Samoan Sangir Sango Saramaccan Sena Sepedi Serbian (Cyrillic) Serbian (Roman) Sesotho (Lesotho) Sesotho (South Africa) Setswana Seychelles Creole Shona Sidama Silozi Sinhala Slovenian Solomon Islands Pidgin Spanish Sranantongo Sunda Swahili Swedish Tagalog Tahitian Tarascan Tatar Telugu Tetun Dili Thai Tigrinya Tiv Tojolabal Tok Pisin Totonac Tshiluba Tshwa Tsonga Turkish Tuvaluan Twi Ukrainian Umbundu Urhobo Uruund Venda Vietnamese Wallisian Welsh Wolaita Xhosa Yapese Yemba Yoruba Zulu\\nDawˬ caˇ 47\\nYawˬ nah na luꞈ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ guiˬ lahˬ shaˇ\\n(1 Teˇsaˬloˇni 5:17)\\n1. Shaˇ dawˬ naˇ haˬ Yeˬhawˇbaˬ ahˇ shaˇ yawˬ.\\nAˬ dui yawꞈ tsawˇ myahˇ ya zmˬ muiˬ dui dui.\\nCawˬ ahˇ dzawˇ loꞈ-ehˇ k’aˇ pyeuꞈ luꞈ jeˬ ngehˬ nehˬ.\\nAˬ yawꞈ ahˇ dui nui ma taˬ nya myah luꞈ.\\nGuiˬ lahˬ shaˇ yawˬ nah na luꞈ.\\n2. Dui ya dehꞈ Yeˬhawˇbaˬ ahˇ guiˬ lahˬ huiˬ.\\nIˬ baˇ pyehˬ laꞈ nga maꞈ cawˬ ahˇ pyehˬ loꞈ-ehˇ.\\nDui iˬ baˇ Miˬyehˇ mehˬ shi ngehˬ doˆ nehˬ.\\nBeh yaw sahˇ siˬ nya dui miˇ tsaˬ pyeuꞈ lehˇ.\\n3. Dui shaˬ zahˬ puˬ ngeh Yeˬhawˇbaˬ ahˇ shaˇ.\\nAˇ dui Aˬda pyeuꞈ myah luꞈ dawˬ peh jawˇ.\\nYawꞈ haw piˇ jeˬ poˆ yawꞈ ngehˬ g’eh jeˬ-ahˇ shaˇ.\\nGuˆ eu jeˬ maˬ jaˆ aˬ yawꞈ dawˬ peh jawˇ.\\nGuiˬ lahˬ shaˇ Yeˬhawˇbaˬ ahˇ.\\n(Ceuˬ. 65:5; Tehˬ. 6:9-13; 26:41; Luˇ 18:1-ahˇ haw.)\\nYawˬ nah na luꞈ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ guiˬ lahˬ shaˇ (Dawˬ caˇ 47)","num_words":451,"character_repetition_ratio":0.06,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.19,"stopwords_ratio":0.051,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.137,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":-1} +{"url":"","collection":"madlad400","source":"CC 20220801","original_code":"ahk","text":"Dawˬ caˇ 66—Guiˬ lahˬ dawˬ tsaꞈ gaˬ-eu | Ka li zaˬ-euˬ dawˬ caˇ\\nREAD IN Abkhaz Acholi Afrikaans Akha Albanian Altai American Sign Language Amharic Arabic Armenian Aukan Aymara Azerbaijani Azerbaijani (Cyrillic) Baoule Bassa (Cameroon) Batak (Karo) Batak (Simalungun) Batak (Toba) Belize Kriol Biak Bicol Bislama Boulou Bulgarian Cambodian Catalan Cebuano Chichewa Chin (Hakha) Chinese Cantonese (Simplified) Chinese Cantonese (Traditional) Chinese Mandarin (Simplified) Chinese Mandarin (Traditional) Chitonga Chitonga (Malawi) Chitumbuka Chiyao Chokwe Chol Chuvash Cibemba Cinyanja Croatian Damara Dangme Danish Dayak Ngaju Douala Drehu Dutch Edo Efik English Esan Estonian Ewe Faroese Fijian Finnish Fon French Fulfulde (Cameroon) Ga Georgian German Gokana Greek Guarani Gun Haitian Creole Herero Hiligaynon Hindi Hiri Motu Hmong (White) Hungarian Iban Ibinda Icelandic Igbo Iloko Indonesian Isoko Italian Japanese Javanese Kabiye Kachin Karen (S'gaw) Kazakh Khana Kikamba Kikaonde Kikongo Kikuyu Kiluba Kimbundu Kinyarwanda Kirghiz Kiribati Kirundi Kisi Kisonge Kongo Korean Kosraean Krio Kurdish Kurmanji (Caucasus) Kwangali Kwanyama Lahu Laotian Latvian Lhukonzo Lingala Lithuanian Lomwe Luganda Lunda Luo Luvale Macedonian Macua Malagasy Malay Malayalam Maltese Mam Mambwe-Lungu Mapudungun Marshallese Mauritian Creole Maya Mazatec (Huautla) Medumba Mingrelian Mixe (North Central) Mixtec (Guerrero) Moore Myanmar Nahuatl (Central) Nahuatl (Guerrero) Nahuatl (Huasteca) Nahuatl (Northern Puebla) Ndau Ndebele Ndebele (Zimbabwe) Nepali Ngabere Ngangela Ngiemboon Nias Nigerian Pidgin Norwegian Nyaneka Nyungwe Nzema Oromo Ossetian Otetela Palauan Pangasinan Papiamento (Curaçao) Persian Pidgin (Cameroon) Pidgin (West Africa) Polish Ponapean Portuguese Portuguese (Portugal) Quechua (Ancash) Quechua (Ayacucho) Quechua (Bolivia) Quechua (Cuzco) Quichua (Chimborazo) Quichua (Imbabura) Rarotongan Romanian Ronga Runyankore Russian Russian Sign Language Samoan Sangir Sango Saramaccan Sena Sepedi Serbian (Cyrillic) Serbian (Roman) Sesotho (Lesotho) Sesotho (South Africa) Setswana Seychelles Creole Shona Sidama Silozi Sinhala Slovenian Solomon Islands Pidgin Spanish Sranantongo Sunda Swahili Swedish Tagalog Tahitian Tarascan Tatar Telugu Tetun Dili Thai Tigrinya Tiv Tojolabal Tok Pisin Totonac Tshiluba Tshwa Tsonga Turkish Tuvaluan Twi Tzotzil Ukrainian Umbundu Urhobo Uruund Venda Vietnamese Wallisian Welsh Wolaita Xhosa Yapese Yoruba Zulu\\nDawˬ caˇ 66\\nGuiˬ lahˬ dawˬ tsaꞈ gaˬ-eu\\n(Pah mehˬ-eu 14:6, 7)\\n1. Miˬyehˇ Miˇk’ahˬ gaˇ kawˆ tsaˬ jeˬ zaꞈ taˬ-euˬ myahˇ laˇ.\\nIˬ nah Miˬyehˇ ehˇ taˬ-euˬ Sahˬpaˬ gaˇ kawˆ pah mehˬ.\\nYeˬhawˇbaˬ g’awˬ shaˬ gaˬ tsaˬ jeˬ ahˇ gaˬ miˇ neh,\\niˬ baˇ baˬ da neh shaˬ luꞈ eu deuˬ ahˇ noeˬ mawˇ.\\nZaˬmaˇ miˇ tsaˬ ahˇ bi dzoeˬ dzaˬ lehˇ teu miˇ tseˇ.\\nMiˬyehˇ Miˇk’ahˬ ehˇ loꞈ-ehˇ aˇ yamˬ tsaˬ laˇ ngeh oe meh.\\nK’oeˇ naˇ Miˬyehˇ yawꞈ euˬ Zaˬmaˇ-ahˇ miˬ shuiꞈ biꞈ nehˬ.\\nCiˬ huiˬ ciˬ mahˇ jeˬ za tseˇ doˆ taˬ-euˬ cuiˆ yawˇ deuˬ.\\n2. Aˬ dui tsaꞈ gaˬ luꞈ eu guiˬ lahˬ dawˬ heu myahˇ laˇ.\\nYeˬhawˇbaˬ pah nehˬ meh aˇ yamˬ tsaˬ laˇ ngeh jawˇ.\\nMˬ taˆ g’aˬ k’ehˇ dui nehˬ-ehˇ ya tsaꞈ gaˬ-eu laꞈ k’aˬ cehˇ.\\nMiˬyehˇ Miˇk’ahˬ dzawˇ gaˬ iˇ ngeh dui ahˇ caw ba.\\nMiˬyehˇ tsawˇ myahˇ yaw zeu bi baw g’aˇ duˬ hawˇ eu,\\naˬ yawꞈ geuˇ loꞈ-ehˇ ja ceuˬ heu naˇ dui euˬ gaˇ pyeuꞈ meh.\\nMiˬyehˇ tsawˇ myahˇ saˇ kiˇ ya kamˬ nui saˇ oꞈ nya.\\nMˬ maˬ maˬ byaˆ ziꞈ eu guiˬ lahˬ dawˬ tsaꞈ gaˬ iˇ.\\n(Kuˆ. 4:11; K’ehˇ. 5:31; 1 Gawˇ. 2:1, 7-ahˇ haw.)\\nGuiˬ lahˬ dawˬ tsaꞈ gaˬ-eu (Dawˬ caˇ 66)","num_words":493,"character_repetition_ratio":0.051,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.194,"stopwords_ratio":0.065,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.658,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":-1} +{"url":"","collection":"madlad400","source":"CC 20220801","original_code":"ahk","text":"Zaˬ guˬ deuˬ, nui jah paw-euˬ aˇ pyaˇ daˬ taˬ-euˬ jeˬ-ahˇ haw tsoˆ taˬ maˬ loˇ? | Dzaw ngeh zmˬ-eu deuˬ\\nLoꞈ-eu nymˇgoˇ (Dzaw ngeh zmˬ-eu dmˬ) | Oeˬ siˬ ba la 2018\\nZaˬ guˬ deuˬ, nui jah paw-euˬ aˇ pyaˇ daˬ taˬ-euˬ jeˬ-ahˇ haw tsoˆ taˬ maˬ loˇ?\\n“Yawˬ ha noeˬ taˬ-euˬ jeˬ Sahˬpaˬ Miˬyehˇ-ahˇ a nehˬ naˇ, yawˬ ha mˇ-euˬ jeˬ guiˬ lahˬ za-eu meh.”—Dawˬdaˬ16:3.\\nDawˬ caˇ: 135, 144\\nZaˬ guˬ zaˬ deuˬ, nawˇ dawˬ k’oꞈ aˬ joˆ-ehˇ biꞈ le?\\nDawˬdaˬ 16:3-ahˇ mˇ caw-eu aˬ jeˬ miˇ neh muiˬ nga?\\nNawˇ aˬ jeˬ jeˇ aˇ pyaˇ daˬ nya-eu nga?\\nNawˬ neh aˇ pyaˇ daˬ taˬ-euˬ jeˬ-ahˇ maˬ ngehˇ ni caw ba nehˬ-eu aˬ jeˬ nga?\\n1-3. (a) Zaˬ guˬ deuˬ aˬ jeˬ jeˇ-euˬ gaˇ kawˆ-ahˇ ya tahˬ puˬ-eu nga, teu-ahˇ aˬ jeˬ nehˬ-ehˇ sheu cehˆ nya-eu nga? (Dahˬ beh-eu baˇ-ahˇ haw.) (b) Ka li zaˬ zaˬ guˬ deuˬ-ahˇ caw ba nya-eu aˬ jeˬ nga?\\nYaw jeˬ ma jeˬ heu hmˬ-ahˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ, nawˇ gaˇ mahˇ kaˬ-eu meuˬ tiˬ meuˬ-ahˇ aˇ yeˇ huiˬ-eu gaˇ kawˆ tiˬ hmˬ baˬ da neh iˇ-eu lehˇ aˇ pyaˇ daˬ taˬ-awˇ, teu gaˇ iˇ-eu g’aˇ duˬ lawˬ liˬ-ahˇ ya dziˬ-eu meh. Lawˬ liˬ naˬ duˬ-ahˇ iˇ keuˆ ngeh, tsawˇ haˬ hawˇ-eu lawˬ liˬ myaˬ dzaˬ myaˬ dawˇ-eu miˇ neh, nawˬ-ahˇ tiˬ jeˬ maˬ siˬ dzaˬ laˇ ni g’eh-eu meh. Ehˇ k’awꞈ, nawˇ aˬ gaˇ iˇ-awˇ, lawˬ liˬ aˬ geu mawˇ-ahˇ ya dziˬ-eu lehˇ siˬ nya-eu miˇ neh maˬ gaˇ-a siˬ. Nawˇ lawˬ liˬ yawˬ mawˇ yawˬ-ahˇ maˬ daˆ leˇ-eu paˬ. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, gaˇ ma maˬ ngeuˇ-eu kahˇ-ahˇ tawˬ g’eh-eu lehˇ siˬ nya-eu miˇ neh.\\n2 Dehꞈ ziˇ-aˬ, gaˇ ma doˆ iˇ gaˇ duˇ-awˇ, zaˬ guˬ deuˬ naˇ lawˬ liˬ naˬ duˬ-ahˇ jawˇ-eu deuˬ-ahˇ duˇ-eu meh. Nawˬ-euˬ dehꞈ ziˇ laꞈ k’oeˇ, tiˬ poˆ na maˬ siˬ dzaˬ laˇ ni tseˇ paˬ-ehˇ g’eh-eu gaˇ kawˆ g’awˬ mya ni jaˆ-eu meh. Ehˇ k’awꞈ, nawˇ aˬ gaˇ iˇ-eu lehˇ yaw duˬ baw naˇ, yaw muiˬ-ehˇ noeˬ tsehˆ nya-eu meh. Toˆ-ehˇ naˇ, nawˇ aˬ geu kahˇ iˇ paˬ nga?\\n3 Heu kawˆ naˇ haˬ-eu jeˬ heu-ahˇ dawˬ k’oꞈ biꞈ-awˇ, nawˬ-euˬ dehꞈ ziˇ ziˇ lah ni Yeˬhawˇbaˬ nui k’ahˇ shiˇ-eu jeˬ-ahˇ haw tsoˆ taˬ ni g’aˬ biꞈ-eu meh. Heu naˇ dehꞈ ziˇ laꞈ k’oeˇ aˬ geu jeˬ-euˬ gaˇ kawˆ-ahˇ noeˬ tsehˆ-eu maˬ kaˬ, yaw jeˬ ma jeˬ, sahˬ boꞈ dzaw-eu, gaˇ mˇ-eu, sheuˬ dahˬ dzaˬ-eu, zaˬ baw-eu, gaˇ kawˆ heu deuˬ-ahˇ noeˬ tsehˆ ngeh Yeˬhawˇbaˬ-euˬ dawˬ mehˬ dawˬ tsoˆ-ahˇ mˇ caw gaˇ ehˇ mawꞈ-eu meh. K’oeˇ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ nehˬ-ehˇ g’oeˇ leˇ ni caw ba nehˬ-eu nui jah paw-euˬ aˇ pyaˇ daˬ taˬ-euˬ jeˬ-ahˇ mˇ caw gaˇ jiˇ ehˇ mawꞈ-eu meh. Nawˇ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ gaˇ mˇ gaˇ haw tsoˆ taˬ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ nawˬ-ahˇ guiˬ lahˬ biꞈ-awˇ, bi dehꞈ dzaˬ laˇ-eu yaw duˬ baw meh.—Dawˬdaˬ 16:3-ahˇ gui.\\nNui jah paw aˬ jeˬ miˇ neh aˇ pyaˇ ya da��-eu nga?\\n4. Aˬ dui heu kawˆ-ahˇ aˬ jeˬ-euˬ gaˇ kawˆ-ahˇ ja sawˇ-eu nga?\\n4 Nui jah paw aˇ pyaˇ daˬ taˬ-eu heu naˇ yaw muiˬ meh. Aˬ jeˬ miˇ neh? Aˬ jeˬ miˇ neh nga lehˇ gaˇ kawˆ 3 kawˆ-ahˇ ja sawˇ ma. Dahˬ beh-eu kawˆ hawˇ-eu nyiˬ kawˆ aˬ yawꞈ kawˆ naˇ, nui jah paw aˇ pyaˇ daˬ taˬ-eu jeˬ-ahˇ mˇ keuˆ ngeh, nawˬ-ahˇ Yeˬhawˇbaˬ nehˬ-ehˇ bi g’oeˇ dzehˬ laˇ nga lehˇ siˬ laˇ ni caw ba nehˬ-awˇ, smˬ kawˆ aˬ yawꞈ kawˆ naˇ, nyiˇ ngeh neh aˇ pyaˇ daˬ taˬ-eu heu naˇ, aˬ jeˬ miˇ neh muiˬ-eu nga lehˇ siˬ laˇ ni caw ba nehˬ-eu meh.\\n5. Nui jah paw-euˬ aˇ pyaˇ daˬ taˬ-eu aˬ jeˬ miˇ neh aˇ yeˇ huiˬ-eu nga?\\n5 Aˇ yeˇ huiˬ dui dui-eu nui jah paw-euˬ aˇ pyaˇ daˬ taˬ paˬ-ehˇ g’eh-eu tiˬ jeˬ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ neh aˬ dui-ahˇ gaˬ-awˇ aˬ yawꞈ neh aˬ dui-euˬ g’aˇ duˬ, mˇ nehˬ laꞈ-euˬ jeˬ-ahˇ guiˬ lahˬ k’oꞈ-eu g’aˇ duˬ meh. Ja ceuˬ sahˬ boꞈ boꞈ-eu tiˬ g’aˬ ehˇ-eu, “Sahˬpaˬ Miˬyehˇ-oˇ, nawˬ-euˬ guiˬ lahˬ-ahˇ ja ceuˬ-eu jeˬ aˇ naˆ ni muiˬ-eu nga. . . . Sahˬpaˬ Miˬyehˇ-oˇ, nawˬ neh mˇ-euˬ huiˬ-eu gaˇ deuˬ, ngaˬ-ahˇ laˬ k’aˬ bi cehˇ laꞈ-euˬ meh. Nawˬ neh mˇ-euˬ gaˇ baˬ da neh, ngaˇ laˬ k’aˬ cehˇ-awˇ caˇ-eu ma.” (Ja ceuˬ 92:1, 4) Yeˬhawˇbaˬ neh nawˬ-ahˇ k’aˇ biꞈ-euˬ yawˬ jeˬ na luꞈ-ahˇ shaˇ noeˬ haw. Aˬ yawꞈ nawˬ-ahˇ dehꞈ ziˇ, nui jah, Jaˇliꞈ, aˇ muˇ, baˬlaˬdiˇsuˆ-ahˇ aˬ myah luꞈ ya dehꞈ g’eh-eu noeˬ tmˬ-eu jeˬ, heu deuˬ biꞈ-euˬ meh. Nawˇ nui jah paw-euˬ aˇ pyaˇ daˬ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ aˬ yawꞈ nehˬ-ehˇ bi g’oeˇ dzehˬ leˇ-eu jeˬ-ahˇ, aˇ poeˬ taˬ baw-eu lehˇ mˇ mawˇ nehˬ-eu jeˬ pyeuꞈ meh.\\n6. (a) Nui jah paw-euˬ aˇ pyaˇ daˬ taˬ-eu jeˬ, Yeˬhawˇbaˬ nehˬ-ehˇ cawˬ cawˬ taꞈ-eu jeˬ nehˬ-ehˇ aˬ joˆ-ehˇ taꞈ-eu nga? (b) Nawˇ yaw nyiˇ k’awꞈ, aˬ jeˬ jeˇ aˇ pyaˇ daˬ nya-eu nga?\\n6 Nui jah paw-euˬ aˇ pyaˇ daˬ taˬ paˬ-ehˇ g’eh-eu nyiˬ jeˬ aˬ yawꞈ jeˬ naˇ, nawˇ aˇ pyaˇ daˬ taˬ-euˬ loꞈ-ehˇ mˇ caw ngeh, Yeˬhawˇbaˬ g’aˇ duˬ mˇ muiˬ nehˬ-eu jeˬ pyeuꞈ-awˇ aˬ yawꞈ nehˬ-ehˇ bi g’oeˇ dzehˬ laˇ-eu meh. Kuiˇ laꞈ Pawˇluˆ “Miˬyehˇ-aˬ, dawˇ coe ni yaˇ k’aˬ daˇ-eu g’aˬ meh. Naw maꞈ neh mˇ-euˬ gaˇ deuˬ-ahˇ aˬ yawꞈ maˬ ngehˇ-a” lehˇ saˇ jaˇ dzaˬ-eu meh. (Heˬbyehˇ 6:10) Maˇ diˇ naˇ, nawˇ aˇ k’oꞈ maˬ k’awˆ laˇ-euˬ k’awꞈ aˇ pyaˇ daˬ nya meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, Kiˇ-liˇsa-tiˆ 10 k’oꞈ k’awˆ ngeh, saˇ jaˇ ziꞈ-eu mehˇ nmˇ deuˬ-euˬ gaˇ kawˆ-ahˇ aˬ myah luꞈ gui-eu lehˇ aˇ pyaˇ daˬ-euˬ meh. Toˇbiˬ k’awꞈ 12 k’oꞈ k’awˆ ngeh, iˇ cuꞈ maˬ shawˇ mi na-ehˇ Jaˇliꞈ dmˬ lah ni gui jiˇ-eu lehˇ aˇ pyaˇ daˬ-euˬ meh. K’oeˇ naˇ, Mehˇsiˬ 11 k’oꞈ k’awˆ ngeh iˇ cuꞈ shawˇ-awˇ, aˬ yawꞈ-euˬ aˬ nyiˇ Noˇeˇmiˬ k’awꞈ 10 k’oꞈ k’awˆ ngeh shawˇ-euˬ meh. Nyiˬ mehˇ nmˇ luꞈ Beˬdeˬlaˇ-ahˇ mˇ-eu lehˇ aˇ pyaˇ daˬ taˬ-awˇ, teu-ahˇ maˬ ya ngehˇ-eu g’aˇ duˬ, Beˬdeˬlaˇ-ahˇ mˇ iˇ-eu sahˬ boꞈ kaˇ pyawˇ-ahˇ dehˬ myahˬ taˬ-euˬ meh. Nawˇ teu neh? Aˬ jeˬ-ahˇ aˇ pyaˇ daˬ-eu lehˇ noeˬ taˬ leˬ? Teu-ahˇ le keuˆ nya ni leh jeh haw-awˬ lawˇ.—Piˇliˇpiˆ 1:10, 11-ahˇ gui.\\n7, 8. (a) Aˇ pyaˇ daˬ taˬ-eu heu naˇ, yaw awˬ-ehˇ noeˬ tsehˆ nya ni aˬ joˆ-ehˇ caw ba nehˬ-eu nga? (b) Zaˬ guˬ zaˬ tiˬ g’aˬ aˬ jeˬ miˇ neh maˬ dzaw tawꞈ-eu lehˇ tseˇ-euˬ nga?\\n7 Aˬ dui yaw nyiˇ ngeh neh aˇ pyaˇ daˬ taˬ paˬ-ehˇ g’eh-eu smˬ kawˆ aˬ yawꞈ kawˆ naˇ aˬ jeˬ nga? Nawˇ zaˬ guˬ guˬ ngeh, noeˬ tsehˆ paˬ-ehˇ g’eh-eu gaˇ kawˆ g’awˬ mya jeˬ jaˆ-eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, aˬ jeˬ dzaw-awˇ aˬ jeˬ mˇ-eu lehˇ ya noeˬ tsehˆ-eu uˬ taꞈ, noeˬ tsehˆ paˬ-ehˇ g’eh-eu gaˇ kawˆ nui deuˬ jiˇ g’awˬ mya jeˬ jaˆ-eu meh. Gaˇ kawˆ heu deuˬ-ahˇ noeˬ tsehˆ-eu heu naˇ, gaˇ ma gaˇ tsmˇ-ahˇ jawˇ luꞈ gaˇ duˇ-eu meh. Nawˇ aˬ gaˇ iˇ-eu lehˇ duˬ naˇ, aˬ geu kahˇ iˇ-eu lehˇ noeˬ tsehˆ-eu yaw awˬ meh. Teu gaˇ duˇ ni nawˇ aˬ jeˬ-ahˇ aˇ pyaˇ daˬ taˬ-euˬ lehˇ siˬ nya naˇ, yaw gahˇ gahˇ-ehˇ noeˬ tsehˆ-eu yaw awˬ meh. Dawˬdaˬ 21:5-ahˇ “Noeˬ dahˇ doe-awˇ mˇ-eu dehꞈ dzaˬ laˇ” meh lehˇ ehˇ taˬ-euˬ meh. Nawˇ aˇ pyaˇ ngehˬ-ehˇ daˬ kawˇ naˇ ngehˬ-ehˇ dehꞈ dzaˬ laˇ-eu jiˇ yaw kawˇ meh. Gaˇ kawˆ heu-ahˇ mehˇ nmˇ aˬ buˇ pyeuꞈ-eu Diˇmaˇliˬ zaˬ guˬ guˬ ngeh yamˬ-ahˇ, aˇ yeˇ huiˬ-eu gaˇ kawˆ-ahˇ ya noeˬ tsehˆ ngeh, maˇ diˇ ngeuˇ ngaˇ lehˇ ya siˬ duˬ-euˬ meh.\\n8 Diˇmaˇliˬ tseˇ nyiꞈ daˇ dzaw g’aˬ ngeh, aˬ yawꞈ sahˬ boꞈ yaw nya miˇ neh, pyuˇ maˬ jiˇ ni zahˇ sahˇ k’oꞈ paw pyaw-ahˇ dzaw iˇ nya meh. Ehˇ k’awꞈ, aˬ yawꞈ aˇ yamˬ tiˬ byah ni maˬ ya mˇ-eu pyuˇ taˬ nymˇ-ahˇ mˇ-eu lehˇ tseˇ-euˬ meh. Aˬ jeˬ miˇ neh? Aˬ yawꞈ ehˇ-eu, “Ngaˇ yaw nyiˇ ngeh neh huˬ mehˬ mehˬ-eu g’aˬ geuꞈ-eu lehˇ noeˬ tsehˆ taˬ-euˬ miˇ neh, aˇ yamˬ yaw kaˆ-ehˇ maˬ jiˇ leˇ-eu gaˇ ya mˇ-eu meh. Ngaˇ zahˇ sahˇ k’oꞈ paw dzaw iˇ-euˬ law nmˇ-aˬ, pyuˇ poˆ nya gahˬ k’awꞈ, aˇ yamˬ yaw k’aˆ-ehˇ maˬ jiˇ leˇ-eu gaˇ poˆ-eu yaw shaˬ meh.” Diˇmaˇliˬ huˬ mehˬ mehˬ-eu g’aˬ geuꞈ luꞈ-eu 20 k’oꞈ byah laˇ-euˬ meh. Aˬ yawꞈ nyiˇ ngeh neh muiˬ-eu aˇ pyaˇ daˬ-awˇ, noeˬ tsehˆ tsaˬ miˇ-a lehˇ noeˬ ngaˇ loˇ? Noeˬ meh. Aˬ yawꞈ pyuˇ taˬ nymˇ-ahˇ mˇ ngeh, zahˇ sahˇ k’oꞈ paw mˇ-eu deuˬ g’awˬ mya g’aˬ nehˬ-ehˇ ya tahˬ puˬ-euˬ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ gaˇ teu mˇ-eu laꞈ k’aˬ cehˇ gaˇ maˬ duˇ-a. Aˬ yawꞈ jiˇ zahˇ sahˇ k’oꞈ paw dzaw-awˇ gaˇ teu mˇ law nmˇ-aˬ toˆ-ehˇ pyeuꞈ meh. Ehˇ k’awꞈ aˬ yawꞈ huˬ mehˬ mehˬ-eu lehˇ tseˇ-euˬ miˇ neh, teu deuˬ loꞈ-ehˇ uˬ duˬ maˬ ya kawꞈ ni, g’awˬ mya k’oꞈ laꞈ k’aˬ cehˇ-eu jeˬ-ahˇ za-euˬ meh.\\n9. Zaˬ guˬ deuˬ ja ceuˬ-eu jeˬ-ahˇ aˬ jeˬ miˇ neh za geuˇ-eu nga?\\n9 Miˇ k’ahˬ doe ni jawˇ-eu zaˬ guˬ aˇ heˇ aˇ heˇ g’aˬ-ahˇ neh, mˇ muiˬ dui dui-awˇ ja ceuˬ-eu jeˬ-ahˇ za geuˇ-eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ dehꞈ ziˇ laꞈ k’oeˇ Yeˬhawˇbaˬ nehˬ-ehˇ cawˬ cawˬ-eu jeˬ hawˇ-eu nui jah paw-euˬ aˇ pyaˇ daˬ taˬ-euˬ jeˬ-ahˇ aˇ yeˇ taˬ huiˬ dzehˬ-eu meh. Zaˬ guˬ heu deuˬ dehꞈ ziˇ laꞈ k’aˬ cehˇ dui dui-eu laꞈ k’oeˇ, sahˬ boꞈ dzaw-eu jeˬ, gaˇ mˇ-eu jeˬ, sheuˬ dahˬ dzaˬ-eu jeˬ, gaˇ kawˆ heu deuˬ-ahˇ noeˬ tsehˆ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ-euˬ dawˬ mehˬ dawˬ tsoˆ-ahˇ mˇ caw-eu meh. Sawˇlaˬmoˬ ehˇ-eu, “Nawˬ-euˬ nui ma g’awˇ mawˇ dawˬ tawˆ luꞈ Sahˬpaˬ Miˬyehˇ-ahˇ g’oe-awˬ” lehˇ ehˇ-awˇ, “Nawˇ k’aˇ mˇ k’aˇ shaˇ-eu jeˬ laꞈ k’oeˇ aˬ yawꞈ-ahˇ noeˬ keuˆ-awˬ. Nawˬ-ahˇ yaw tsaˬ yaw dawˇ gaˇ ma mehˬ laꞈ tehꞈ-a” lehˇ ehˇ-eu meh. (Dawˬdaˬ 3:5, 6) Zaˬ guˬ zaˬ deuˬ-oˇ, Yeˬhawˇbaˬ nawˬ-ahˇ gaˬ dui dui-awˇ, nawˇ aˬ yawꞈ-euˬ mehˬ shi aˬ poeˇ baw dui dui-eu uˬ taꞈ, aˬ yawꞈ nawˬ-ahˇ haw piˇ nehˬ-awˇ, sheuˬ g’eh nehˬ-eu laꞈ k’oeˇ, guiˬ lahˬ biꞈ-eu yaw duˬ baw meh.\\nAˬ cawˬ-ahˇ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ gaˇ kawˆ ja nehˬ-eu g’aˇ duˬ yaw muiˬ-ehˇ lehˬ hmˬ\\n10. (a) Tsaꞈ gaˬ-eu gaˇ aˬ dui-euˬ g’aˇ duˬ, aˬ jeˬ miˇ neh aˇ yeˇ huiˬ dzehˬ-eu jeˬ ya bi pyeuꞈ nga? (b) Nawˇ tsaꞈ gaˬ-eu bym laˇ ni aˬ joˆ-ehˇ ya jahˇ-eu nga?\\n10 Nawˬ-euˬ dehꞈ ziˇ ziˇ lah ni Yeˬhawˇbaˬ nui k’ahˇ bi shiˇ-eu g’aˇ duˬ leh jeh ngeh, aˬ cawˬ-ahˇ aˬ yawꞈ-euˬ gaˇ kawˆ ja nehˬ mawꞈ laˇ-eu meh. Yeˬsuˇ “tsawˇ haˬ dawˬ tawˆ luꞈ-ahˇ laˬ k’aˬ cehˇ-eu guiˬ lahˬ dawˬ ya mehˬ doe tehꞈ-a” lehˇ ehˇ-eu meh. (Maˬkuˆ 13:10) Teu miˇ neh, tsaꞈ gaˬ-eu gaˇ heu naˇ tehˬ dui dui-eu gaˇ pyeuꞈ-awˇ, aˬ dui-euˬ g’aˇ duˬ aˇ yeˇ huiˬ dui dui-eu tiˬ jeˬ ya bi pyeuꞈ meh. Nawˇ heu naˆ maˬ tseˇ tsaꞈ gaˬ iˇ nya laˇ ni aˇ pyaˇ daˬ taˬ nya meh laˬ? Nawˇ huˬ mehˬ mehˬ-eu g’aˬ geuꞈ nya meh laˬ? Ehˇ k’awꞈ, nawˇ tsaꞈ gaˬ-eu gaˇ-ahˇ laꞈ k’aˬ maˬ cehˇ naˇ lawˇ? Nawˇ tsaꞈ gaˬ-eu bym laˇ ni aˬ joˆ-ehˇ ya jahˇ-eu nga? Nawˬ-ahˇ caw ba nya-eu nyiˬ jeˬ jaˆ meh. (1) yaw muiˬ-ehˇ lehˬ hmˬ (2) aˬ cawˬ-ahˇ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ gaˇ kawˆ ja nehˬ-eu g’aˬ byehˆ taˬ byehˆ. Nawˇ toˆ-ehˇ jahˇ naˇ, zahˬ leˇ paˬ-ehˇ tsaꞈ gaˬ iˇ mawꞈ laˇ-eu meh.\\nNawˇ aˬ cawˬ-ahˇ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ gaˇ kawˆ ja nehˬ-eu g’aˇ duˬ, aˬ joˆ-ehˇ lehˬ hmˬ leˬ? (Aˇ deuˆ 11, 12-ahˇ haw)\\n11, 12. (a) Aˬ cawˬ-ahˇ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ gaˇ kawˆ ja nehˬ-eu g’aˇ duˬ, nawˇ aˬ jeˬ jeˇ lehˬ hmˬ nya-eu nga? (b) Mehˇ nmˇ zaˬ guˬ tiˬ g’aˬ dzaw nymˇ-ahˇ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ gaˇ kawˆ aˬ joˆ-ehˇ ya ja nehˬ-euˬ nga?\\n11 Sahˬ boꞈ dzaw cawˬ deuˬ “Miˬyehˇ jawˇ meh lehˇ aˬ jeˬ miˇ neh jah de? lehˇ naˇ haˬ laˇ naˇ, dawˬ k’oꞈ aˬ joˆ-ehˇ biꞈ-eu lehˇ lehˬ hmˬ taˬ nya meh. Naˇ haˬ jeˬ teu-ahˇ dawˬ k’oꞈ biꞈ nehˬ nya-eu gaˇ kawˆ yaw myaˬ kawˆ jw.org g’oeˇsaiˇ laꞈ k’oeˇ ahˇ meh. Nawˇ Jaˇliꞈ mehˬ-eu jeˬ > Zaˬ guˬ lehˇ boꞈ taˬ gaˇ iˇ naˇ, “Miˬyehˇ jawˇ meh lehˇ aˬ jeˬ miˇ neh jah de?” lehˇ ehˇ-eu mˇ dzaw-eu aˇ taꞈ ya mawˇ meh. (Gaˬ laˬ pyuˇ dawˬ paw haw.) Nawˬ-euˬ dawˬ k’oꞈ lehˬ hmˬ-eu g’aˇ duˬ, aˇ taꞈ teu-ahˇ boꞈ-ahˇ haw. Nawˇ zmˬ iˇ nya-eu, Heˬbyehˇ 3:4, Loˇmaˆ 1:20, Ja ceuˬ 139:14 Jaˇliꞈ heu smˬ deuˆ-ahˇ ya mawˇ tehꞈ-a. Naˇ haˬ-eu g’awˬ mya jeˬ-ahˇ dawˬ k’oꞈ biꞈ-eu g’aˇ duˬ mˇ dzaw-eu aˇ taꞈ nui deuˬ jaˆ-a siˬ.—1 Beˬtuˆluˆ 3:15-ahˇ gui.\\n12 Nawˬ-euˬ cawˬ deuˬ-ahˇ yawˬ ha tehꞈ-ehˇ jw.org g’oeˇsaiˇ-ahˇ haw iˇ nya meh lehˇ ehˇ nehˬ. Lu kaˇ teu loꞈ-ehˇ jahˇ haw-euˬ meh. Tiˬ poˆ aˬ yawꞈ-euˬ cawˬ deuˬ, zahˇ-euˬ gaˇ kawˆ ja ngeh, dzaw nymˇ-euˬ paˇ dmˬ laꞈ k’oeˇ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ Saˇ kiˇ deuˬ nehˬ-ehˇ taꞈ leˇ-awˇ maˬ ngeuˇ jeˬ-ehˇ ngehˬ keuˆ taˬ-euˬ gaˇ Lu kaˇ ya mawˇ-euˬ meh. Lu kaˇ guˆ k’awꞈ, saˬ laˬ-ahˇ paˇ dmˬ laꞈ k’oeˇ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ Saˇ kiˇ nehˬ-ehˇ taꞈ leˇ-awˇ boꞈ taˬ-euˬ jeˬ teu, aˬ jeˬ miˇ neh maˬ tsaˬ nga lehˇ cawˬ deuˬ-ahˇ bi ja mawˇ nehˬ laꞈ lehˇ shaˇ-euˬ meh. K’oeˇ naˇ, Saˬ laˬ k’awꞈ aˬ kawˬ-aˬ biꞈ nehˬ-awˇ, Lu kaˇ k’awꞈ cawˬ deuˬ-ahˇ g’oeˇsaiˇ ya pah nehˬ-euˬ meh. K’oeˇ uˬ taꞈ, saˬ laˬ dzaw zaˬ deuˬ-ahˇ Behˬ dzaˬ laˇ-eu deuˬ-ahˇ g’aˬ maˬ zmˬ ni g’aˬ leˇ lehˇ ehˇ-eu biˬdiˬoˬ iˇ kahˇ-ahˇ haw iˇ lehˇ paˇ ehˇ nehˬ-euˬ meh. Shaˇ noeˬ haw sheˇ, Lu kaˇ dzaw nymˇ-ahˇ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ gaˇ kawˆ ya ja nehˬ-euˬ laꞈ k’aˬ aˇ naˆ ni cehˇ paˬ nga lehˇ.\\n13. Aˬ dui shaˬ zahˬ-ahˇ ya tahˬ puˬ ngeh, aˬ jeˬ miˇ neh g’aˬ byehˆ maˬ ya byehˆ-eu nga?\\n13 Nawˇ shaˬ zahˬ ya puˬ ngeh g’aˬ byehˆ taˬ byehˆ, nawˬ neh aˇ pyaˇ daˬ taˬ-euˬ jeˬ-ahˇ mˇ daˆ leꞈ. (2 Tiˆmoˇseˬ 4:2) Kaˬtaˬliˇnaˬ k’awꞈ toˆ-ehˇ jahˇ-euˬ meh. Aˬ yawꞈ 17 k’oꞈ k’awˆ ngeh gaˇ mˇ cawˬ yawˬ g’aˬ na luꞈ-ahˇ tsaꞈ gaˬ doe-eu lehˇ aˇ pyaˇ daˬ taˬ-euˬ meh. Gaˇ mˇ cawˬ tiˬ g’aˬ aˬ yawꞈ-ahˇ yaw myaˬ poˆ yehˬ bawˬ sehˇ lu-ehˇ ngehˬ-eu k’awꞈ, aˬ yawꞈ yawˬ ha neh aˇ pyaˇ daˬ taˬ-euˬ jeˬ-ahˇ maˬ ngehˇ-a. Ha-siˬ, Kaˬtaˬliˇnaˬ-euˬ dehꞈ jeˬ dehꞈ kawˆ yaw muiˬ-ahˇ ya mawˇ ngeh ya leˇ-awˇ, aˬ dui-euˬ sahˬ boꞈ gui laˇ-awˇ, Jaˇliꞈ dzaw laˇ-euˬ uˬ taꞈ, iˇ cuꞈ jiˇ shawˇ-euˬ meh. Ehˇ k’awꞈ, Kaˬtaˬliˇnaˬ yawˬ gaˇ yawˬ jawˇ paˇ iˇ-euˬ miˇ neh, gaˇ kawˆ heu-ahˇ maˬ siˬ nya-a. 13 k’oꞈ byah laˇ ngeh, Kaˬtaˬliˇnaˬ zahˇ dui dui leˇ paˬ-ehˇ g’eh-eu gaˇ kawˆ-ahˇ ya tahˬ puˬ-euˬ meh. Kaˬtaˬliˇnaˬ aˬ yawꞈ-euˬ nymˇ jiˇ nehˬ-ehˇ Bawˬdzaˬnymˇ-ahˇ jawˇ ngeh, yawˬ gaˇ yawˬ-ahˇ neh dawˬ mehˬ mehˬ laˇ-eu mehˇ nmˇ naˇ, Ha-siˬ pyeuꞈ gaˇ ya mawˇ-euˬ meh. Kaˬtaˬliˇnaˬ gaˇ mˇ cawˬ deuˬ-ahˇ tsaꞈ gaˬ-eu aˇ pyaˇ daˬ taˬ-euˬ jeˬ-ahˇ maˬ byehˇ dzeh-euˬ miˇ neh laꞈ k’aˬ cehˇ dui dui-eu meh.\\nNawˬ neh aˇ pyaˇ daˬ taˬ-euˬ jeˬ-ahˇ taˬ ngehˇ\\n14, 15. (a) Aˬ cawˬ aˬ yawꞈ maꞈ loꞈ-ehˇ bi mˇ caw-eu lehˇ lawˬ haw laˇ ngeh, nawˇ aˬ jeˬ-ahˇ ya noeˬ taˬ-eu nga? (b) Nawˬ-euˬ cawˬ lawˬ haw laˇ-eu jeˬ-ahˇ g’aˬ leˇ nya ni aˬ jeˬ ya jahˇ-eu nga?\\n14 Heu deuˆ-ahˇ oe keuˆ ngeh, ya dzaw-euˬ heu kawˆ nawˬ-euˬ dehꞈ ziˇ ziˇ lah ni Yeˬhawˇbaˬ nui k’ahˇ shiˇ-eu jeˬ hawˇ-eu nui jah paw aˇ pyaˇ daˬ taˬ-euˬ jeˬ-ahˇ haw tsoˆ taˬ mawꞈ ni caw ba nehˬ-eu paˬ. Ehˇ k’awꞈ, nawˬ nehˬ-ehˇ tiˬ cawˬ deuˬ, yaw byawˬ byawˬ lehˇ tehꞈ-ehˇ dehꞈ mawꞈ-awˇ, nawˬ-ahˇ jiˇ aˬ yawꞈ maꞈ loꞈ-ehˇ dehꞈ ni cawˬ laˇ nya-eu meh. Tiˬ nah nawˇ nawˬ neh aˇ pyaˇ daˬ taˬ-euˬ jeˬ-ahˇ aˇ naˆ ni tuˆ tehˬ deuˇ taˬ-euˬ lehˇ aˬ yawꞈ maꞈ-ahˇ ya mˇ mawˇ nehˬ-eu laꞈ k’oeˇ tehꞈ meh. Aˬ cawˬ neh nawˬ neh aˇ pyaˇ daˬ taˬ-euˬ jeˬ-ahˇ taˬ bi laˆ byoˆ. Dahˬ beh gaˇ ehˇ keuˆ taˬ-euˬ yaw jeˬ maˬ jeˬ-ahˇ tiˬ poˆ paˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Nawˇ lawˬ liˬ naˬ duˬ-ahˇ jawˇ naˇ, lawˬ liˬ k’oeˇ taˆ tsawˇ haˬ deuˬ byawˬ g’aˬ luꞈ gaˇ ya mawˇ-euˬ miˇ neh, lawˬ liˬ teu mawˇ nehˬ-ehˇ iˇ caw ma loˇ? Maˬ iˇ-eu yaw duˬ baw meh.\\n15 Toˆ-ehˇ naˇ, nawˬ-euˬ cawˬ deuˬ aˬ yawꞈ maꞈ loꞈ-ehˇ mˇ ni lawˬ haw laˇ naˇ lawˇ neh, nawˇ aˬ jeˬ jahˇ nya-eu nga? Aˬ yawꞈ lawˬ haw laˇ paˬ-ehˇ g’eh-eu jawˇ duˬ-ahˇ maˬ ya jawˇ iˇ ni yahˇ. (Dawˬdaˬ 22:3) Nawˇ mˇ bahˬ naˇ aˬ jeˬ pyeuꞈ laˇ-eu lehˇ shaˇ noeˬ haw. (Gaˬlaˬtiˆ 6:7) K’oeˇ naˇ, nawˇ taˬ aw-eu laꞈ k’oeˇ dawˬ mehˬ dawˬ tsoˆ-ahˇ loˬ-eu lehˇ ha geuꞈ-awˇ, aˬ da aˬ ma hawˇ-eu aˇ muˇ laꞈ k’oeˇ jawˇ-eu noeˬ dahˇ doe-eu mehˇ nmˇ deuˬ-euˬ ehˇ dawˬ-ahˇ naˇ haˬ.—1 Beˬtuˆluˆ 5:5, 6-ahˇ gui.\\n16. Kaˬ-liˇsa-tawꞈ-euˬ gaˇ kawˆ taˬ aw-eu jeˬ aˇ yeˇ huiˬ nga lehˇ aˬ joˆ-ehˇ mehˬ-eu nga?\\n16 Taˬ aw-eu jeˬ Kaˬ-liˇsa-tawꞈ-ahˇ muiˬ-eu nui noeˬ nui duˇ-ahˇ ha geuꞈ ni caw ba nehˬ-eu meh. Aˬ yawꞈ iˇ cuꞈ shawˇ g’aˬ-awˇ tiˬ k’ehˬ naˇ, niˇ g’aˬ duˬ tiˬ tsahˇ-ahˇ aˬ myah luꞈ mui iˇ-eu meh. Teu gaˇ, zaˬ guˬ g’awˬ mya g’aˬ aˬ yawꞈ maꞈ-euˬ aˇ muˇ-ahˇ ahˇ le-awˬ lehˇ cawˬ-eu miˇ neh, Kaˬ-liˇsa-tawꞈ gaˇ kawˆ heu sheuˬ g’eh-eu tiˬ g’aˬ nehˬ-ehˇ ja uˇ-euˬ meh. Teu ngeh sheu g’eh-eu g’aˬ, aˬ dui-ahˇ mui ceh ceh-eu nui ma bi ahˇ laˇ-eu, lehˬ laˇ ca laˇ-eu jeˬ jaˆ ngaˇ laˬ lehˇ yaw muiˬ-ehˇ shaˇ noeˬ haw lehˇ ehˇ nehˬ-euˬ meh. Ehˇ k’awꞈ, Kaˬ-liˇsa-tawꞈ niˇ g’a-eu aˇ muˇ teu-ahˇ ahˇ iˇ-euˬ meh. Uˇ iˇ-awˇ tiˬ k’eh naˇ, yaw haiˬ jeˬ hawˇ-eu laˆ tahˬ laˆ naˇ laˇ-eu jeˬ tehꞈ-ehˇ jaˆ-eu ya mawˇ-euˬ miˇ neh, sheuˬ g’eh-eu g’aˬ-ahˇ tiˬ poˆ paˇ ngehˬ cawˬ iˇ ngeh, Jaˇliꞈ-euˬ nui noeˬ nui duˇ zaˬ-euˬ meh. Kaˬ-liˇsa-tawꞈ ehˇ-eu, “Yeˬhawˇbaˬ ngaˬ-ahˇ muiˬ-eu jaˇ uˇ-eu g’aˬ biꞈ-awˇ, ngaˇ jeˬ nah ui cuiˆ ga iˇ-euˬ k’awꞈ Aˬ yawꞈ-euˬ ehˇ dawˬ-ahˇ naˇ haˬ-euˬ ma.” Nawˇ teu neh, muiˬ-eu nui noeˬ nui duˇ biꞈ laˇ ngeh, ha geuꞈ nya-eu aˇ tiˆ-ahˇ keuˆ ni taˬ aw luꞈ ma laˬ?\\n17, 18. (a) Nymˬ-mˇ iˬ nah Yeˬhawˇbaˬ zaˬ guˬ deuˬ-ahˇ aˬ jeˬ bi za mawꞈ-eu nga? (b) Nawˇ huiˬ laˇ-awˇ neh tehꞈ-ehˇ nui ma maˬ ya cawˆ-eu g’aˇ duˬ aˬ jeˬ ya jahˇ-eu nga? Yaw jeˬ maˬ jeˬ ehˇ haw sheˇ.\\n17 Jaˇliꞈ “Zaˬ guˬ deuˬ-oˇ, zaˬ guˬ aˇ yamˬ-ahˇ nui k’ahˇ shiˇ-awˬ. Zaˬ guˬ guˬ ngeh laˬ k’aˬ cehˇ-awˬ” lehˇ ehˇ-eu meh. (Dawˬtsoˆtsoˆ-eu 11:9) Yeˬhawˇbaˬ zaˬ guˬ deuˬ-ahˇ laꞈ k’aˬ bi cehˇ mawꞈ-eu meh. Heu kawˆ laꞈ k’oeˇ, aˬ dui neh ya dzaw-euˬ laꞈ k’aˬ cehˇ nya-eu tiˬ jeˬ naˇ, nui jah paw-euˬ aˇ pyaˇ daˬ taˬ-eu jeˬ-ahˇ haw tsoˆ taˬ-awˇ, aˬ jeˬ mˇ-awˇ aˬ jeˬ noeˬ tsehˆ-eu maˬ kaˬ, Yeˬhawˇbaˬ-euˬ dawˬ mehˬ dawˬ tsoˆ-ahˇ mˇ caw-eu heu meh. Nawˇ heu loꞈ-ehˇ ngehˬ-ehˇ jahˇ kawˇ naˇ ngehˇ-ehˇ Yeˬhawˇbaˬ nawˬ-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ sheuˬ g’eh nehˬ-awˇ, aˬ joˆ-ehˇ haw piˇ nehˬ-eu nga, guiˬ lahˬ aˬ joˆ-ehˇ biꞈ-eu nga lehˇ yaw kawˇ-ehˇ ya mawˇ tehꞈ-a. Nawˇ Miˬyehˇ neh biꞈ-euˬ muiˬ-eu dawˬ mehˬ dawˬ tsoˆ deuˬ-ahˇ noeˬ taˬ-awˇ zmˬ iˇ luꞈ-uˇ. “Nawˇ zaˬ guˬ pyeuꞈ ngeh neh, nawˬ-ahˇ beh-euˬ yaw sahˇ-ahˇ noeˬ keuˆ-awˬ.”—Dawˬtsoˆtsoˆ-eu 12:1.\\n18 Zaˬ guˬ aˇ yamˬ jiˇ-eu kawˇ dui dui-eu meh. Nui ma nyiˇ laˇ paˬ-ehˇ g’eh-eu tiˬ jeˬ naˇ, tiˬ deuˬ na nyiˇ ngeh neh, tiˬ jeˬ aˇ pyaˇ maˬ ya daˬ-euˬ, maˬ ngeuˇ naˇ aˇ pyaˇ daˬ lehˬ-euˬ miˇ neh, aˇ nah hawˇ-eu nui ma cawˆ jeˬ-ahˇ ya puˬ-euˬ heu meh. Ehˇ k’awꞈ, nawˇ nui jah paw-euˬ aˇ pyaˇ daˬ taˬ-awˇ teu gaˇ haw tsoˆ taˬ naˇ, huiˬ laˇ ngeh nawˬ neh tseˇ-euˬ jeˬ-ahˇ nui k’ahˇ shiˇ-eu meh. Meuˬjaˇnaˬ jiˇ toˆ-ehˇ noeˬ-eu meh. Aˬ yawꞈ zaˬ guˬ ngeh, mui niˇ g’a paw nya dui dui-eu miˇ neh, tsahˬ gaˆ yamˬ-ahˇ mui niˇ g’a-eu Oˆlamˇpiꞈ-ahˇ mui laˇ lehˇ kuˇ-eu k’awꞈ, aˬ yawꞈ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ gaˇ aˇ yamˬ tiˬ byah ni mˇ-eu lehˇ tseˇ-euˬ meh. K’oeˇ naˇ 30 k’oꞈ dzeuˇ iˇ k’awꞈ, Yeˬhawˇbaˬ-euˬ gaˇ aˇ yamˬ tiˬ byah ni mˇ luꞈ-a siˬ. Nymˬ-mˇ aˬ yawꞈ oeˇ mˇ baˇ-awˇ k’aˬ dzeˇ zaˬ nehˬ-ehˇ aˇ yamˬ tiˬ byah ni gaˇ mˇ luꞈ meh. Tsawˇ myahˇ doˆ-eu jeˬ, yaw zeu baw-eu jeˬ, yaw shehꞈ jaˆ-eu jeˬ, smˇ muiˬ muiˬ-eu jeˬ heu deuˬ za mawꞈ-eu tsawˇ haˬ tiˬ jawˇ-iˬ laꞈ k’aˬ maˬ ya cehˇ-a lehˇ aˬ yawꞈ ehˇ-awˇ, aˇ pyaˇ daˬ-eu jeˬ laꞈ k’oeˇ neh k’aˇ muiˬ-eu jeˬ naˇ, Miˬyehˇ gaˇ mˇ-awˇ, aˬ cawˬ Miˬyehˇ-ahˇ siˬ nya laˇ ni caw ba nehˬ-eu heu meh lehˇ paˇ ehˇ-eu meh.\\n19. Nyiˇ ngeh neh nui jah paw-euˬ aˇ pyaˇ daˬ taˬ-awˇ, teu-ahˇ haw tsoˆ taˬ-eu aˬ jeˬ miˇ neh muiˬ nga?\\n19 Zaˬ guˬ deuˬ, naw maꞈ shaˬ zahˬ g’awˬ mya jeˬ-ahˇ ya tahˬ puˬ k’awꞈ, Yeˬhawˇbaˬ-euˬ gaˇ-ahˇ haw tsoˆ taˬ-eu miˇ neh, ja ceuˬ jeˬ-ahˇ za geuˇ-eu meh. Nawˇ nui jah paw aˇ pyaˇ daˬ taˬ-awˇ, tsaꞈ gaˬ-eu gaˇ heu naˇ dehꞈ ziˇ laꞈ k’oeˇ aˇ yeˇ huiˬ dzehˬ-eu tiˬ jeˬ pyeuꞈ meh lehˇ sawˇ-eu meh. K’oeˇ uˬ taꞈ, miˇ tsaˬ heu siˬ neh nawˬ neh aˇ pyaˇ daˬ taˬ-euˬ jeˬ-ahˇ maˬ bi laˆ cawˆ-a. Nawˬ neh leh jeh-euˬ heu, yawˬ ngehꞈ maˬ ngeuˇ-a lehˇ jah ziꞈ nya meh. Nawˬ-ahˇ gaˬ-awˇ g’aˬ biꞈ-eu mehˇ nmˇ deuˬ jawˇ-eu miˇ neh, “yawˬ ha noeˬ taˬ-euˬ jeˬ Sahˬpaˬ Miˬyehˇ-ahˇ a nehˬ naˇ, yaw ha mˇ-euˬ jeˬ guiˬ lahˬ za-eu meh.”\\nNawˬ-euˬ dehꞈ ziˇ Yeˬhawˇbaˬ nui k’ahˇ shiˇ-eu jeˬ-ahˇ haw tsoˆ taˬ-eu heu naˇ, Yeˬhawˇbaˬ nui k’ahˇ shiˇ-eu jeˬ-ahˇ naˬ ba tiꞈ taˬ gaˇ ehˇ mawꞈ-eu meh. Dehꞈ ziˇ laꞈ k’oeˇ aˬ geu paw-ahˇ maˬ kaˬ aˬ yawꞈ-euˬ dawˬ mehˬ dawˬ tsoˆ-ahˇ mˇ caw-awˇ, nawˇ k’aˇ noeˬ-eu jeˬ Yeˬhawˇbaˬ neh bi sheuˬ g’eh\\nNui jah paw-euˬ aˇ pyaˇ daˬ-eu jeˬ heu naˇ, Yeˬhawˇbaˬ nehˬ-ehˇ bi g’oeˇ dzehˬ leˇ ni caw ba nehˬ-eu aˇ pyaˇ pyeuꞈ meh. Zaˬ guˬ tiˬ deuˬ na, yawˬ nah na Jaˇliꞈ gui-eu, iˇ cuꞈ shawˇ-eu, huˬ mehˬ mehˬ-eu g’aˬ geuꞈ-eu, Beˬdeˬlaˇ-ahˇ mˇ iˇ-eu, heu deuˬ aˇ pyaˇ daˬ taˬ-euˬ meh. Nawˇ teu neh, aˬ jeˬ aˇ pyaˇ daˬ taˬ leˬ?\\nAˬ dui aˬ diˇ buˬ-iˇ-eu jeˬ aˬ joˆ-ehˇ za nya-eu nga?\\nBi buˬ bi law-iˇ-eu g’aˬ pyeuꞈ-eu Yeˬhawˇbaˬ Miˬyehˇ-euˬ gaˇ mˇ\\nG’aˬ biꞈ-eu g’aˬ pyeuꞈ-eu Miˬyehˇ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ dzaw geuꞈ\\nAˬ dui tiˬ g’aˬ tiˇ g’aˬ “g’aˬ biꞈ tehˇ tehˬ kaˇ-euˇ”\\nText Publication download options Loꞈ-eu nymˇgoˇ (Dzaw ngeh zmˬ-eu dmˬ) Oeˬ siˬ ba la 2018\\nOeˬ siˬ ba la 2018\\nLoꞈ-eu nymˇgoˇ (Dzaw ngeh zmˬ-eu dmˬ) Oeˬ siˬ ba la 2018","num_words":3573,"character_repetition_ratio":0.089,"word_repetition_ratio":0.007,"special_characters_ratio":0.273,"stopwords_ratio":0.244,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":-1} +{"url":"","collection":"madlad400","source":"CC 20220801","original_code":"ahk","text":"Dawˬ caˇ 137—Saˇ jaˇ ziꞈ-eu Ka li zaˬ zaˬ miˬ aˬ buˇ deuˬ | Ka li zaˬ-euˬ dawˬ caˇ\\nREAD IN Acholi Afrikaans Akha Albanian Altai American Sign Language Amharic Arabic Armenian Aukan Aymara Azerbaijani Azerbaijani (Cyrillic) Baoule Bassa (Cameroon) Batak (Karo) Batak (Simalungun) Batak (Toba) Belize Kriol Biak Bicol Bislama Boulou Bulgarian Cambodian Catalan Cebuano Chichewa Chin (Hakha) Chinese Cantonese (Simplified) Chinese Cantonese (Traditional) Chinese Mandarin (Simplified) Chinese Mandarin (Traditional) Chitonga Chitonga (Malawi) Chitumbuka Chiyao Chokwe Chol Chuvash Cibemba Cinyanja Croatian Damara Dangme Danish Dayak Ngaju Digor Douala Drehu Dutch Edo Efik English Esan Estonian Ewe Faroese Fijian Finnish Fon French Fulfulde (Cameroon) Ga Georgian German Gokana Greek Guarani Gun Haitian Creole Hausa Herero Hiligaynon Hindi Hiri Motu Hungarian Iban Icelandic Igbo Iloko Indonesian Isoko Italian Japanese Javanese Kabiye Kachin Karen (S'gaw) Kazakh Khana Kikamba Kikaonde Kikongo Kikuyu Kiluba Kimbundu Kinyarwanda Kirghiz Kiribati Kirundi Kisi Kisonge Kongo Korean Kosraean Krio Kurdish Kurmanji (Caucasus) Kwangali Kwanyama Lahu Laotian Latvian Lhukonzo Lingala Lithuanian Lomwe Luganda Lunda Luo Luvale Macedonian Macua Malagasy Malay Malayalam Maltese Mam Mambwe-Lungu Mapudungun Marshallese Mauritian Creole Maya Mazatec (Huautla) Medumba Mingrelian Mixe (North Central) Mixtec (Guerrero) Moore Myanmar Nahuatl (Central) Nahuatl (Guerrero) Nahuatl (Northern Puebla) Ndau Ndebele Ndebele (Zimbabwe) Nepali Ngabere Ngangela Nias Nigerian Pidgin Norwegian Nyaneka Nyungwe Nzema Oromo Ossetian Otetela Palauan Pangasinan Papiamento (Curaçao) Persian Pidgin (Cameroon) Pidgin (West Africa) Polish Ponapean Portuguese Portuguese (Portugal) Quechua (Ancash) Quechua (Ayacucho) Quechua (Bolivia) Quechua (Cuzco) Quichua (Chimborazo) Quichua (Imbabura) Rarotongan Romanian Ronga Runyankore Russian Russian Sign Language Samoan Sangir Sango Saramaccan Sena Sepedi Serbian (Cyrillic) Serbian (Roman) Sesotho (Lesotho) Sesotho (South Africa) Setswana Seychelles Creole Shona Sidama Silozi Sinhala Slovenian Solomon Islands Pidgin Spanish Sranantongo Sunda Swahili Swedish Tagalog Tahitian Tarascan Tatar Telugu Tetun Dili Thai Tigrinya Tiv Tojolabal Tok Pisin Totonac Tshiluba Tshwa Tsonga Turkish Tuvaluan Twi Ukrainian Umbundu Urhobo Uruund Venda Vietnamese Wallisian Welsh Wolaita Xhosa Yapese Yemba Yoruba Zapotec (Isthmus) Zulu\\nDawˬ caˇ 137\\nSaˇ jaˇ ziꞈ-eu Ka li zaˬ zaˬ miˬ aˬ buˇ deuˬ\\n1. Luˇta Maˬliˇ Iˇsaˬtaˆ hawˇ eu Saˬlaˇ,\\nsaˇ jaˇ ziꞈ miˬ zaˬ pyeuꞈ zawˇ-ehˇ muiˬ eu deuˬ meh.\\nAˬ yawꞈ maꞈ euˬ dehꞈ ziˇ Miˬyehˇ-ahˇ jeˬ hu poˆ.\\nYawꞈ maꞈ saˇ jaˇ ziꞈ meh aˬ dui siˬ nya loꞈ-ehˇ.\\nMiˬyehˇ nui k’ahˇ shiˇ nui deuˬ k’awꞈ ni jawˇ,\\ntsawˇ myahˇ ahˇ maˬ mawˇ k’awꞈ aˬ yawꞈ maꞈ saˇ jaˇ ziꞈ.\\n2. G’oeˇ gaˬ jeˬ muiˬ jeˬ nui k’aˬ g’awˬ shaˬ gaˬ jeˬ,\\naˬ dui yawˬ g’aˬ na luꞈ ahˇ paˬ-ehˇ g’eh jeˬ pyeuꞈ.\\nSaˇ jaˇ ziꞈ eu aˬ buˇ heu deuˬ-ahˇ bi noeˬ mawˇ.\\nYawꞈ maꞈ ahˇ dzaw geuꞈ awˇ aˇ poeˬ taˬ baw ma.\\nAˬ dui mehˇ nmˇ nymˇ euˬ zaˬ miˬ aˬ buˇ,\\nsaˇ jaˇ ziꞈ laꞈ k’oeˇ dehꞈ aˬ dui dzaw geuꞈ nya meh.\\n3. Miˬ coeˬ miˬ ma aˇ yuiꞈ aˬ nyiˇ hawˇ-eu aˬ buˇ,\\nlaꞈ k’aˬ tiˬ cehˇ gaˇ mˇ aˇ naˆ ni shaˬ k’awꞈ.\\nEhˇ gaˇ nui ma keuˆ awˇ caw teh nahˬ yu ni.\\nTiˬ jeˬ ahˇ taˬ k’ahˬ lahˇ Miˬyehˇ ngehˬ g’eh meh.\\nYeˬhawˇbaˬ saˇ jaˇ ziꞈ zaˬ miˬ aˬ buˇ-ahˇ,\\nnui jah bi ziꞈ awˇ neh muiˬ eu laꞈ sawˬ biꞈ meh.\\n(Piˆ. 4:3; 1 Tiˆ. 2:9, 10; 1 Beˬ. 3:4, 5-ahˇ haw.)\\nSaˇ jaˇ ziꞈ-eu Ka li zaˬ zaˬ miˬ aˬ buˇ deuˬ (Dawˬ caˇ 137)","num_words":516,"character_repetition_ratio":0.055,"word_repetition_ratio":0.004,"special_characters_ratio":0.201,"stopwords_ratio":0.078,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.634,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":-1} +{"url":"","collection":"madlad400","source":"CC 20220801","original_code":"ahk","text":"Jaˇliꞈ dzaw zaˬ deuˬ-ahˇ biˬdiˬoˬ neh mehˬ\\nKa li zaˬ-euˬ dehꞈ ziˇ hawˇ-eu tsaꞈ gaˬ-eu gaˇ mˇ-eu--Bawˬ dzaˬ-eu sahˬ boꞈ aˇ taꞈ | Smˇ siˬ ba la 2019\\nREAD IN Abbey Abua Abui Acholi Afrikaans Ahanta Aja Akha Albanian Altai Alur American Sign Language Amharic Angolan Sign Language Arabic Argentinean Sign Language Armenian Assamese Ateso Attié Aukan Australian Sign Language Aymara Azerbaijani Azerbaijani (Cyrillic) Bambara Baoule Bashkir Basque Bassa (Cameroon) Batak (Karo) Batak (Simalungun) Batak (Toba) Belize Kriol Bengali Biak Bicol Bislama Bissau Guinean Creole Bolivian Sign Language Boulou Brazilian Sign Language British Sign Language Bulgarian Bété Cambodian Catalan Cebuano Changana (Mozambique) Chavacano Chichewa Chilean Sign Language Chin (Hakha) Chinese Cantonese (Traditional) Chinese Mandarin (Simplified) Chinese Mandarin (Traditional) Chinese Sign Language Chitonga Chitonga (Malawi) Chitonga (Zimbabwe) Chitumbuka Chiyao Chokwe Chol Chopi Chuabo Chuukese Chuvash Cibemba Cinamwanga Cinyanja Colombian Sign Language Croatian Czech Damara Dangme Danish Dayak Ngaju Digor Douala Drehu Dutch Ecuadorian Sign Language Edo Efik English Esan Estonian Ewe Fante Faroese Fijian Filipino Sign Language Finnish Finnish Sign Language Fon Frafra French French Sign Language Ga Galician Garifuna Georgian German German Sign Language Gitonga Gokana Greek Greenlandic Guarani Gujarati Gun Guéré Haitian Creole Hausa Hebrew Herero Hiligaynon Hindi Hiri Motu Hmong (White) Huastec (San Luis Potosi) Hungarian Hunsrik Iban Ibanag Ibinda Icelandic Idoma Igbo Igede Iloko Indian Sign Language Indonesian Indonesian Sign Language Isoko Italian Italian Sign Language Japanese Japanese Sign Language Javanese Jula Kabiye Kabuverdianu Kachin Kannada Karen (S'gaw) Kazakh Kekchi Kenyan Sign Language Khana Kikamba Kikaonde Kikongo Kikuyu Kiluba Kinyarwanda Kipende Kirghiz Kiribati Kirundi Kisi Kisonge Kongo Konkani (Roman) Korean Korean Sign Language Krio Kurdish Kurmanji Kurdish Kurmanji (Caucasus) Kurdish Kurmanji (Cyrillic) Kwangali Kwanyama Kyangonde Lahu Laotian Latvian Lenje Lingala Lithuanian Lomwe Low German Luganda Lunda Luo Luvale Macedonian Macua Madagascar Sign Language Malagasy Malawi Sign Language Malay Malayalam Maltese Mam Mambwe-Lungu Manyawa Mapudungun Marathi Marshallese Mauritian Creole Maya Mazatec (Huautla) Mbunda Mexican Sign Language Mingrelian Miskito Mixe (North Central) Mixtec (Guerrero) Mizo Mongolian Moore Motu Myanmar Nahuatl (Central) Nahuatl (Guerrero) Nahuatl (Huasteca) Nahuatl (Northern Puebla) Navajo Ndau Ndebele Ndebele (Zimbabwe) Ndonga Nepali Ngabere Ngangela Nias Norwegian Nyaneka Nyungwe Nzema Odia Okpe Oromo Ossetian Otetela Otomi (Mezquital Valley) Pangasinan Papiamento (Curaçao) Paraguayan Sign Language Persian Peruvian Sign Language Pidgin (West Africa) Polish Polish Sign Language Ponapean Portuguese Portuguese (Portugal) Punjabi Punjabi (Shahmukhi) Quechua (Ancash) Quechua (Ayacucho) Quechua (Bolivia) Quechua (Cuzco) Quiche Quichua (Chimborazo) Quichua (Imbabura) Rarotongan Romanian Romany (Macedonia) Romany (Macedonia) Cyrillic Romany (Serbia) Romany (Southern Greece) Ronga Runyankore Russian Russian Sign Language Rutoro Samoan Sangir Sango Saramaccan Sena Sepedi Sepulana Serbian (Cyrillic) Serbian (Roman) Sesotho (Lesotho) Sesotho (South Africa) Setswana Seychelles Creole Shona Sidama Silozi Sinhala Slovak Slovenian Solomon Islands Pidgin South African Sign Language Spanish Spanish Sign Language Sranantongo Sunda Swahili Swahili (Congo) Swati Swedish Tagalog Tahitian Taiwanese Sign Language Tajiki Talian Tamil Tandroy Tankarana Tarahumara (Central) Tarascan Tatar Telugu Tetun Dili Thai Tigrinya Tiv Tlapanec Tojolabal Tok Pisin Tongan Totonac Tshiluba Tshwa Tsonga Turkish Turkmen Tuvaluan Twi Tzeltal Tzotzil Uighur (Cyrillic) Ukrainian Umbundu Urdu Urhobo Uruund Uzbek Uzbek (Roman) Valencian Venda Venezuelan Sign Language Vezo Vietnamese Wallisian Waray-Waray Wayuunaiki Welsh Wolaita Xhosa Yacouba Yapese Yoruba Zambian Sign Language Zande Zapotec (Isthmus) Zapotec (Lachiguiri) Zimbabwe Sign Language Zulu\\nMehˬ ngeh zmˬ-eu keu ka heu naˇ, dzaw zaˬ deuˬ-ahˇ nui ma ahˇ laˇ ni caw ba nehˬ-eu uˬ taꞈ, gaˇ kawˆ deuˬ-ahˇ g’oˆ shaw nya-awˇ noeˬ taˬ nya ni jiˇ caw ba nehˬ-eu meh. Huiˬ dui dui-eu saˬ laˬ pyeuꞈ-eu Yeˬhawˇbaˬ, aˇ yeˇ huiˬ-eu gaˇ kawˆ deuˬ mehˬ-eu g’aˇ duˬ, g’awˬ mya jeˬ-ahˇ zmˬ-euˬ meh. (Beh 15:5; Miˇ 18:1-6) Huiˬ-eu saˬ laˬ Yeˬsuˇ jiˇ teu loꞈ-ehˇ jahˇ-euˬ meh. (Tehˬ 18:2-6; 22:19-21) Maˬ myahˇ laˇ-euˬ heu kaˬ-ahˇ biˬdiˬoˬ heu naˇ, mehˬ ngeh zawˇ-ehˇ gaˇ dahˇ tsoeˬ-eu keu ka pyeuꞈ nga lehˇ aˬ dui ya mawˇ-euˬ ma. Nawˇ Jaˇliꞈ dzaw zaˬ-ahˇ mehˬ ngeh, biˬdiˬoˬ heu deuˬ-ahˇ gaˇ dahˇ tsoeˬ ni zmˬ luꞈ ma loˇ?\\nMiˬyehˇ jawˇ gaˇ neh oe-euˬ Muiˬ-eu gaˇ kawˆ paˇ dmˬ laꞈ k’oeˇ-euˬ gaˇ kawˆ deuˬ-ahˇ mehˬ-eu g’aˇ duˬ, nymˬ-mˇ biˬdiˬoˬ 10 hmˬ jahˇ doˆ laꞈ taˬ-euˬ meh. Biˬdiˬoˬ-euˬ gaˇ kawˆ teu naˇ, paˇ dmˬ teu laꞈ k’oeˇ sahˬ boꞈ aˇ mawˇ yaw tuˇ tuˇ lehˇ naˇ haˬ taˬ-euˬ uˬ dzah yaw nyiˇ deuˬ nehˬ-ehˇ taꞈ-eu meh. G’oeˇsaiˇ jw.org laꞈ k’oeˇ ahˇ-eu paˇ dmˬ heu dmˬ naˇ, Jaˇliꞈ dzaw zaˬ-ahˇ aˬ geu ngeh biˬdiˬoˬ ya pah nehˬ-eu lehˇ ehˇ nehˬ laꞈ-eu liˆ-kuiꞈ (link) ahˇ-eu meh. K’oeˇ uˬ taꞈ, Mehˬ-eu Keu ka bawˬ keuˆ laꞈ k’oeˇ, aˬ dui Jaˇliꞈ dzaw zaˬ-ahˇ paˇ dmˬ nui deuˬ neh mehˬ ngeh jiˇ, pah nehˬ nya-eu biˬdiˬoˬ nui deuˬ ahˇ-eu meh.\\nNawˇ Jaˇliꞈ dzaw zaˬ deuˬ g’oˆ shaw-eu yaw shaˬ gaˇ kawˆ-ahˇ mehˬ luꞈ ma loˇ? Maˬ ngeuˇ naˇ, nawˬ-euˬ Jaˇliꞈ dzaw zaˬ lawˬ haw laˇ-eu gaˇ kawˆ tiˬ jeˬ na-ahˇ ya tahˬ puˬ luꞈ nga laˬ? Nawˇ Jaˇliꞈ dzaw zaˬ-ahˇ caw ba-eu g’aˇ duˬ, jw.org® g’oeˇsaiˇ laꞈ k’oeˇ maˬ ngeuˇ naˇ, JW tiˬbiˬ laꞈ k’oeˇ ahˇ-eu biˬdiˬoˬ tiˬ hmˬ na-ahˇ poˆ haw-awˬ tawˇ. G’eh nya naˇ biˬdiˬoˬ teu Jaˇliꞈ dzaw zaˬ nehˬ-ehˇ haw-awˇ teu laꞈ k’oeˇ-euˬ gaˇ kawˆ-ahˇ ja sawˇ.\\nBa la yawˬ siˬ na luꞈ biˬdiˬoˬ yaw shuiꞈ doˆ laˇ-eu meh. Nawˇ biˬdiˬoˬ teu deuˬ-ahˇ haw ngeh, biˬdiˬoˬ teu deuˬ neh aˬ cawˬ-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ caw ba nya nga lehˇ shaˇ noeˬ haw.\\nMuiˬ-eu gaˇ kawˆ boˬloˬshaˬ laꞈ k’oeˇ-euˬ gaˇ kawˆ nehˬ-ehˇ taꞈ-eu biˬdiˬoˬ\\nGaˇ kawˆ 2\\nMiˬyehˇ tsawˇ myahˇ baw meh loˇ?\\nGaˇ kawˆ 3\\nJaˇliꞈ dawˬ kawˬ heu, aˬ suˇ g’aˬ-euˬ nui noeˬ nga?\\nJaˇliꞈ tsaˬ-eu jeˬ pyeuꞈ-eu meh lehˇ aˬ dui aˬ joˆ-ehˇ jah nya-eu nga?\\nGaˇ kawˆ 4\\nYeˬsuˇ aˬ jeˬ miˇ neh ya shiˇ-euˬ nga?\\nGaˇ kawˆ 5\\nMiˬyehˇ miˇ tsaˬ heu-ahˇ aˬ jeˬ miˇ neh beh-euˬ nga?\\nGaˇ kawˆ 6\\nTsawˇ haˬ shiˇ naˇ aˬ joˆ-ehˇ g’eh-eu nga?\\nGaˇ kawˆ 7\\nMiˬyehˇ Miˇk’ahˬ heu aˬ jeˬ-ahˇ ehˇ mawꞈ-eu nga?\\nGaˇ kawˆ 8\\nMiˬyehˇ aˬ jeˬ miˇ neh shaˬ zahˬ-ahˇ bi jaˆ-euˬ nga?\\nGaˇ kawˆ 10\\nMiˬyehˇ zahˇ yawˬ zahˇ na luꞈ-ahˇ nui ma tsaˬ ngaˇ loˇ?\\nGaˇ kawˆ 12\\nMiˬyehˇ yawˬ g’aˬ na luꞈ-euˬ shaˇ dawˬ-ahˇ naˇ haˬ ngaˇ loˇ?\\nSmˇ siˬ ba la 4-10\\nJaˇliꞈ laꞈ k’oeˇ-euˬ poeˬ-eu zaˬ siˬ nui gahˇ Ka li zaˬ loꞈ-ehˇ gaˬ-eu heu naˇ, aˬ jeˬ-ahˇ ehˇ mawꞈ-eu nga?\\nSmˇ siˬ ba la 11-17\\nJaˇliꞈ laꞈ k’oeˇ-euˬ poeˬ-eu zaˬ siˬ nui gahˇ Nui ma g’awˬ mahˇ ni taˬ-awˇ g’aˬ za-eu g’aˇ duˬ, Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ haw\\nSmˇ siˬ ba la 18-24\\nJaˇliꞈ laꞈ k’oeˇ-euˬ poeˬ-eu zaˬ siˬ nui gahˇ Nawˇ muiˬ-eu shawˇ-eu yaw sahˇ za luꞈ ma laˬ, maˬ za luꞈ laˬ?\\nKa li zaˬ-euˬ dehꞈ ziˇ Miˬyehˇ-euˬ gaˇ mˇ paw bym laˇ—Tsaꞈ gaˬ-eu sahˬ boꞈ boꞈ-eu jeˬ\\nKa li zaˬ-euˬ dehꞈ ziˇ Yaw jeˬ ma jeˬ sahˬ boꞈ\\nSmˇ siˬ ba la 25-31\\nJaˇliꞈ laꞈ k’oeˇ-euˬ poeˬ-eu zaˬ siˬ nui gahˇ “Dehˬ tseˬ ui cuiˆ tehꞈ k’awꞈ, kaˬ muˇ tiˬ tsmˇ tsmˇ lah ni bi poˬ laˇ nya”\\nKa li zaˬ-euˬ dehꞈ ziˇ Jaˇliꞈ dzaw zaˬ deuˬ-ahˇ biˬdiˬoˬ neh mehˬ\\nText Publication download options Ka li zaˬ-euˬ dehꞈ ziˇ hawˇ-eu tsaꞈ gaˬ-eu gaˇ mˇ-eu--Bawˬ dzaˬ-eu sahˬ boꞈ aˇ taꞈ Smˇ siˬ ba la 2019\\nSmˇ siˬ ba la 2019\\nKa li zaˬ-euˬ dehꞈ ziˇ hawˇ-eu tsaꞈ gaˬ-eu gaˇ mˇ-eu--Bawˬ dzaˬ-eu sahˬ boꞈ aˇ taꞈ Smˇ siˬ ba la 2019","num_words":1155,"character_repetition_ratio":0.091,"word_repetition_ratio":0.031,"special_characters_ratio":0.209,"stopwords_ratio":0.103,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.992,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":-1} +{"url":"","collection":"madlad400","source":"CC 20220801","original_code":"ahk","text":"Miˬyehˇ aˬ dui neh “Aˬmiˬ” lehˇ ehˇ-euˬ dawˬ-ahˇ aˇ poeˬ taˬ baw\\nLoꞈ-eu nymˇgoˇ (Dzaw ngeh zmˬ-eu dmˬ) | Smˇ siˬ ba la 2019\\nREAD IN Acholi Afrikaans Aja Akha Albanian Altai Alur American Sign Language Amharic Amis Angolan Sign Language Arabic Armenian Aukan Aymara Azerbaijani Azerbaijani (Cyrillic) Baoule Bashkir Bassa (Cameroon) Batak (Karo) Batak (Simalungun) Batak (Toba) Belize Kriol Biak Bicol Bislama Boulou British Sign Language Bulgarian Cakchiquel (Western) Cambodian Catalan Cebuano Changana (Mozambique) Chavacano Chichewa Chin (Hakha) Chinese Cantonese (Traditional) Chinese Mandarin (Simplified) Chinese Mandarin (Traditional) Chitonga Chitonga (Malawi) Chitonga (Zimbabwe) Chitumbuka Chiyao Chokwe Chol Chopi Chuabo Chuukese Chuvash Cibemba Cinyanja Colombian Sign Language Croatian Czech Damara Dangme Danish Dayak Ngaju Digor Douala Drehu Dutch Ecuadorian Sign Language Edo Efik English Esan Estonian Ewe Fijian Finnish Fon French Ga Garifuna Georgian German German Sign Language Gitonga Greek Greenlandic Guadeloupean Creole Guarani Gujarati Gun Haitian Creole Hausa Hebrew Herero Hiligaynon Hindi Hiri Motu Hmong (White) Hungarian Iban Ibanag Ibinda Icelandic Igbo Iloko Indonesian Isoko Italian Japanese Javanese Jula Kabiye Kabuverdianu Kachin Kannada Karen (S'gaw) Kazakh Kazakh (Arabic) Kekchi Kikamba Kikaonde Kikongo Kikuyu Kiluba Kimbundu Kinyarwanda Kipende Kirghiz Kiribati Kirundi Kisi Kisonge Kongo Korean Korean Sign Language Krio Kurdish Kurmanji Kurdish Kurmanji (Caucasus) Kurdish Kurmanji (Cyrillic) Kwangali Kwanyama Kyangonde Lahu Laotian Latvian Lhukonzo Lingala Lithuanian Lomwe Low German Luganda Lunda Luo Luvale Macedonian Macua Makhuwa-Meetto Malagasy Malay Malayalam Maltese Mam Mambwe-Lungu Mapudungun Marathi Marshallese Mauritian Creole Maya Mazatec (Huautla) Mbunda Mexican Sign Language Mingrelian Mixe (North Central) Mixtec (Guerrero) Mizo Mongolian Moore Motu Myanmar Nahuatl (Central) Nahuatl (Guerrero) Nahuatl (Huasteca) Nahuatl (Northern Puebla) Navajo Ndau Ndebele Ndebele (Zimbabwe) Ndonga Nepali Ngabere Ngangela Nias Nicaraguan Sign Language Niuean Norwegian Nyaneka Nyungwe Nzema Okpe Oromo Ossetian Otetela Palauan Panamanian Sign Language Pangasinan Papiamento (Curaçao) Persian Pidgin (West Africa) Polish Polish Sign Language Ponapean Portuguese Portuguese (Portugal) Punjabi Quebec Sign Language Quechua (Ancash) Quechua (Ayacucho) Quechua (Bolivia) Quechua (Cuzco) Quichua (Chimborazo) Quichua (Imbabura) Rarotongan Romanian Romany (Macedonia) Romany (Macedonia) Cyrillic Romany (Serbia) Romany (Southern Greece) Ronga Runyankore Russian Russian Sign Language Rutoro Samoan Sangir Sango Saramaccan Sena Sepedi Sepulana Serbian (Cyrillic) Serbian (Roman) Sesotho (Lesotho) Sesotho (South Africa) Setswana Seychelles Creole Shona Sidama Silozi Sinhala Slovak Slovenian Solomon Islands Pidgin South African Sign Language Spanish Spanish Sign Language Sranantongo Sunda Swahili Swahili (Congo) Swati Swedish Tagalog Tahitian Tajiki Tamil Tarascan Tatar Telugu Tetun Dili Thai Tigrinya Tiv Tlapanec Tojolabal Tok Pisin Tongan Totonac Tshiluba Tshwa Tsonga Turkish Turkmen Tuvaluan Twi Tzeltal Tzotzil Uighur (Arabic) Uighur (Cyrillic) Ukrainian Umbundu Urdu Urhobo Uruund Uzbek Uzbek (Roman) Venda Vietnamese Wallisian Waray-Waray Wayuunaiki Welsh Wolaita Xhosa Yapese Yoruba Zande Zapotec (Isthmus) Zulu\\nYeˬhawˇbaˬ aˬ dui neh “Aˬmiˬ” lehˇ ehˇ-euˬ dawˬ-ahˇ aˇ poeˬ taˬ baw\\nYeˬhawˇbaˬ aˬ dui neh uˬ duˬ tahˬ-eu jeˬ-ahˇ aˇ poeˬ taˬ baw-awˇ, aˬ yawꞈ-euˬ gaˇ mˇ zaˬ deuˬ ngehˬ-eu dawˬ-awˇ naˇ haˬ-eu meh. Miˬyehˇ aˬ dui neh aˬ yawꞈ-euˬ g’aˇ duˬ ui cuiˆ na tehꞈ-ehˇ mˇ nehˬ-euˬ jeˬ-ahˇ k’awꞈ, aˇ poeˬ taˬ baw-eu meh. (Maˬlaˬkiˇ 3:16) Yaw jeˬ ma jeˬ, aˬ dui tiˬ k’ehˬ maˬ taˬ ngehˬ-eu dawˬ tiˬ dawˬ-ahˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Dawˬ teu naˇ “aˬmiˬ” lehˇ ehˇ-eu dawˬ pyeuꞈ meh. Yeˬhawˇbaˬ yaw nymˇ nymˇ lehˇ g’eh-eu dawˬ heu dawˬ-ahˇ aˇ poeˬ taˬ baw ngaˇ loˇ? Taˬ baw-eu yaw duˬ baw meh. Aˬ jeˬ miˇ neh nga lehˇ siˬ nya-eu g’aˇ duˬ, aˬ dui teu dawˬ aˬ jeˬ-ahˇ ehˇ mawꞈ-awˇ, Jaˇliꞈ laꞈ k’oeˇ aˬ joˆ-ehˇ zmˬ taˬ-euˬ nga lehˇ haw ma.\\n“Tsawˇ haˬ dawˬ tawˆ luꞈ, ‘Aˬmiˬ’ lehˇ ya ehˇ k’oꞈ meh”\\nAˬmiˬ lehˇ ehˇ-eu heu naˇ, “teu loꞈ-ehˇ pyeuꞈ luꞈ-uˇ” maˬ ngeuˇ naˇ, “maˇ maˇ ni” lehˇ ehˇ mawꞈ-eu meh. Dawˬ heu dawˬ Heˬbyehˇ dawˬ pyeuꞈ-awˇ, “saˇ jaˇ ziꞈ-eu”, “nui ma taˬ nya-eu” lehˇ ehˇ mawꞈ-eu meh. Tiˬ poˆ na dawˬ heu dawˬ-ahˇ zahˇ sahˇ k’oꞈ nehˬ-ehˇ taꞈ leˇ-awˇ neh jiˇ zmˬ-eu meh. Tiˬ g’aˬ na kamˬ-eu dawˬ ngehˬ g’aˬ naˇ, aˬ yawꞈ neh ngehˬ-euˬ teu maˇ maˇ ni ngeuˇ-awˇ, teu baˬ da neh pyeuꞈ laˇ-eu jeˬ-ahˇ laꞈ daˬ ma lehˇ bi siˬ-eu g’aˇ duˬ, “aˬmiˬ” lehˇ ehˇ-eu meh. (Bawˇtsahˬ 5:22) Aˬ yawꞈ aˬ cawˬ-euˬ mehˬ shi ehˇ ngeh ngehˬ-ehˇ dzehˬ, ehˇ-euˬ loꞈ-ehˇ ya bi jaˆ-eu meh.—Neˬhaˬmiˇ 5:13.\\nDawˬmehˬmehˬ-eu yaw huiˬ 27-ahˇ “aˬmiˬ” heu dawˬ-euˬ gaˇ kawˆ mawˇ duˬ laˇ-eu meh. Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ Miˬyehˇ neh Saˇ jaˇ dzaˬ taˬ-euˬ Miˇ k’ahˬ-ahˇ ahˇ leˇ g’aˬ naˇ, Moˇseˬ-euˬ Zahˇ dawˬ-ahˇ naˇ haˬ le-eu g’aˇ duˬ, Eˇbaˬlaˇ hawˇ-eu Geˬlaˬzmˬ Gawˬ jawˬ yaw kaˬ-ahˇ uiˬ laˇ-euˬ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ Zahˇ dawˬ-ahˇ naˇ haˬ le-euˬ tehꞈ maˬ ngeuˇ-a, laꞈ daˬ-eu lehˇ bi siˬ-eu g’aˇ duˬ jiˇ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ ehˇ dawˬ maˬ naˇ haˬ-euˬ baˬ da neh pyeuꞈ laˇ-euˬ jeˬ-ahˇ ya gaˬ g’aˬ ngeh, “Aˬmiˬ” lehˇ ehˇ-eu meh. (Dawˬmehˬmehˬ-eu 27:15-26) Tsawˇ k’aˆ maˬ ehˇ, zaˬ maˬ ehˇ, yaw myaˬ lam g’aˬ uiˬ laˇ-awˇ “Aˬmiˬ” lehˇ ehˇ-eu teˇ saˇ-ahˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ, aˇ naˆ ni k’aˆ paˬ nga. (Yawˇshuˆ 8:30-35) Aˬ yawꞈ maꞈ teu ngeh nah ehˇ-euˬ dawˬ-ahˇ maˬ ngehˇ leˇ coeˇ-eu yaw duˬ baw-awˇ, aˬ yawꞈ maꞈ neh saˇ jaˇ dzaˬ taˬ-euˬ loꞈ-ehˇ mˇ-euˬ meh. ‘Yawˇshuˆ yaw dehꞈ k’aˇ dehꞈ k’oeˇ keuˆ ni, Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ Sahˬpaˬ Miˬyehˇ-ahˇ uˬ duˬ tahˬ-euˬ meh. Aˬ yawꞈ shiˇ dzeuˇ ngeh k’awꞈ, Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ g’aˇ duˬ Sahˬpaˬ Miˬyehˇ neh mˇ-euˬ yawˬ jeˬ na luꞈ-ahˇ ya mawˇ-euˬ aˬ yuiꞈ aˬ tsu k’oeˇ deuˬ k’aˇ dehꞈ k’oeˇ keuˆ ni, Sahˬpaˬ Miˬyehˇ-ahˇ aˬ yawꞈ maꞈ uˬ duˬ tahˬ-euˬ meh’ lehˇ Jaˇliꞈ ehˇ-eu meh.—Yawˇshuˆ 24:31.\\nYeˬsuˇ jiˇ aˬ yawꞈ neh ngehˬ-eu dawˬ maˇ diˇ ngeuˇ-eu lehˇ bi siˬ-eu g’aˇ duˬ, “aˬmiˬ” lehˇ ehˇ-eu meh. Ehˇ k’awꞈ, aˬ yawꞈ naˇ “aˬmiˬ” heu dawˬ aˇ dahˬ beh ngeh zmˬ-awˇ, aˬ cawˬ deuˬ naˇ jiˇ leˇ ngeh zmˬ-eu meh. (Aˬkaˬ Jaˇliꞈ Maꞈtehˬ 5:18 hawˇ-eu Yoˇhaˬ 1:51-ahˇ naˇ, dawˇ coe ni hawˇ-eu maˇ jawˆ ni lehˇ boꞈ taˬ-euˬ meh.) Tiˬ poˆ na Yeˬsuˇ “aˬmiˬ” lehˇ ehˇ poˆ-eu meh. Yeˬsuˇ tsawˇ haˬ deuˬ-ahˇ, aˬ yawꞈ-euˬ dawˬ maˇ maˇ ni g’eh-eu jeˬ pyeuꞈ-eu lehˇ kamˬ nehˬ-eu meh. Yeˬsuˇ heu loꞈ-ehˇ maˇ jawˆ ni ehˇ nya-eu heu naˇ, aˬ yawꞈ Yeˬhawˇbaˬ saˇ jaˇ k’aˇ dzaˬ taˬ-euˬ jeˬ maˇ diˇ bi byah laˇ-eu baoˬ ahˇ-eu g’aˬ pyeuꞈ-eu miˇ neh meh.—2 Gawˇliˬtu 1:20; Pah mehˬ-eu 3:14.\\n“Tsawˇ haˬ dawˬ tawˆ luꞈ “Aˬmiˬ” lehˇ ehˇ-awˇ, Sahˬpaˬ Miˬyehˇ-ahˇ ja ceuˬ-euˬ meh”\\nIˇsaˬleˬlaˆ deuˬ “aˬmiˬ” lehˇ ehˇ-eu heu dawˬ, Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ ja ceuˬ-awˇ guiˬ lahˬ shaˇ ngeh jiˇ zmˬ-eu meh. (Neˬhaˬmiˇ 8:6; Ja ceuˬ 41:13) Guiˬ lahˬ shaˇ dawˬ-ahˇ naˇ haˬ luꞈ-eu deuˬ, guiˬ lahˬ shaˇ g’aˬ ngeh aˬmiˬ lehˇ ehˇ naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ shaˇ dawˬ teu-ahˇ nui ma tsaˬ-eu lehˇ bi siˬ-eu jeˬ pyeuꞈ-awˇ, heu naˇ yawˬ g’aˬ na luꞈ mehˬ bawˬ gm-eu laꞈ k’oeˇ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ uˬ duˬ ya tahˬ-eu jeˬ pyeuꞈ meh. Gaˇ kawˆ heu sahˬ paˬ Daˬbiˇ Yeˬluˇsaˬlehˬ meuˬ-ahˇ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ saˇ jaˇ Bahˬ keuˆ baꞈ ahˇ leꞈ ngeh pyeuꞈ laˇ-euˬ meh. K’oeˇ gaˇ neh naˇ Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ bawˬ-iˬ jahˇ-awˇ, 1 Laˬsaˬbaˬ 16:8-36-ahˇ boꞈ taˬ-euˬ Daˬbiˇ-euˬ dawˬ caˇ caˇ-euˬ meh. Dawˬ caˇ heu naˇ, nui ma laꞈ k’oeˇ neh doˆ le-euˬ gui lahˬ shaˇ dawˬ pyeuꞈ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ Daˬbiˇ-euˬ caˇ dawˬ-ahˇ ya leˇ dui dui-eu miˇ neh, ‘‘Aˬmiˬ’ lehˇ ehˇ-awˇ, Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ ja ceuˬ-euˬ meh.’ Heu gaˇ haw ngeh, aˬ yawꞈ maꞈ teu ngeh nah Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ uˬ duˬ ya tahˬ-euˬ laˬ k’aˬ cehˇ ngaˇ lehˇ siˬ laˇ-eu meh.\\nDahˬ beh-euˬ Ka li zaˬ deuˬ jiˇ ni Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ ja ceuˬ ngeh “Aˬmiˬ” lehˇ ehˇ-eu meh. Jaˇliꞈ boꞈ-euˬ yaw myaˬ g’aˬ aˬ yawꞈ maꞈ-euˬ sahˬ boꞈ laꞈ k’oeˇ dawˬ heu dawˬ tiˬ k’ehˬ maˬ taˬ boꞈ ahˇ taˬ-euˬ meh. (Loˇmaˆ 1:25; 16:27; 1 Beˬtuˆluˆ 4:11) Mˬ taˆ jawˇ-eu deuˬ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ ciˬ huiˬ ciˬ mahˇ-eu g’aˇ duˬ, “Aˬmiˬ. Miˬyehˇ-ahˇ ja ceuˬ-awˬ” lehˇ ehˇ-eu meh lehˇ Pah mehˬ-eu sahˬ boꞈ-ahˇ ngehˬ keuˆ taˬ-euˬ meh. (Pah mehˬ-eu 19:1, 4) Dahˬ beh-eu Ka li zaˬ deuˬ bawˬ dzaˬ ngeh, guiˬ lahˬ shaˇ g’aˬ naˇ, “aˬmiˬ” lehˇ ehˇ-eu meh. (1 Gawˇliˬtu 14:16) Ehˇ k’awꞈ dawˬ heu naˇ tiˬ jeˬ-iˬ maˬ shaˇ noeˬ ni ngehˬ doˆ leꞈ-eu dawˬ maˬ ngeuˇ-a.\\nNawˬ neh “Aˬmiˬ” lehˇ ehˇ-euˬ dawˬ aˬ jeˬ miˇ neh aˇ yeˇ huiˬ-eu nga?\\nMiˬyehˇ gaˇ mˇ zaˬ deuˬ dawˬ heu dawˬ-ahˇ gaˇ hu aˬ joˆ-ehˇ zmˬ yaꞈ-euˬ nga lehˇ haw ngeh, aˬ dui guiˬ lahˬ shaˇ g’aˬ ngeh aˬ jeˬ miˇ neh “aˬmiˬ” lehˇ ya ehˇ nga lehˇ siˬ laˇ-eu meh. Aˬ dui guiˬ lahˬ shaˇ g’aˬ ngeh dawˬ heu dawˬ ngehˬ-eu heu naˇ, aˬ dui maˇ diˇ teu loꞈ-ehˇ ehˇ mawꞈ-eu lehˇ bi siˬ-eu jeˬ pyeuꞈ-awˇ, aˬ cawˬ guiˬ lahˬ shaˇ ngeh aˬ dui “aˬmiˬ” lehˇ teˇ saˇ maˬ ngehˬ doˆ leꞈ k’awꞈ, aˬ yawꞈ maꞈ-euˬ shaˇ dawˬ-ahˇ nui ma tsaˬ-eu lehˇ bi siˬ-eu jeˬ pyeuꞈ meh. “Aˬmiˬ” lehˇ ehˇ-eu heu aˬ joˆ-ehˇ aˇ yeˇ huiˬ nga lehˇ paˇ haw ma siˬ.\\nAˬ dui nui ma keuˆ-eu laꞈ k’oeˇ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ uˬ duˬ tahˬ mawꞈ-eu lehˇ bi siˬ. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ guiˬ lahˬ shaˇ-eu laꞈ k’oeˇ uˬ duˬ tahˬ-eu heu naˇ, “aˬmiˬ” lehˇ ehˇ ngeh tehꞈ maˬ ngeuˇ-a. Guiˬ lahˬ shaˇ-eu g’aˬ shaˇ luꞈ gaˇ yaw muiˬ-ehˇ naˇ haˬ gaˇ jiˇ ehˇ mawꞈ-eu meh. Aˬ dui aˬmiˬ lehˇ ehˇ-eu heu dawˬ nui ma laꞈ k’oeˇ neh bi doˆ le mawꞈ-eu miˇ neh, tsaˬ-eu nui noeˬ ya bi ahˇ-awˇ, shaˇ dawˬ-ahˇ yaw muiˬ-ehˇ ya naˇ haˬ-eu meh.\\nAˬ dui-ahˇ nui ma tiˬ siˬ tehꞈ-ehˇ taˬ-eu laꞈ k’oeˇ Miˬyehˇ-ahˇ uˬ duˬ tahˬ-eu deuˬ bi pyeuꞈ laˇ. Tiˬ g’aˬ na guiˬ lahˬ shaˇ gaˇ sheuˬ g’eh nehˬ laꞈ ngeh, aˬ dui yawˬ g’aˬ na luꞈ gaˇ kawˆ tiˬ kawˆ-ahˇ tehꞈ-ehˇ shaˇ noeˬ-eu meh. (G’aˬk’ehˇ 1:14; 12:5) Aˬ dui mehˇ nmˇ deuˬ nehˬ-ehˇ tiˬ kawˆ loꞈ-ehˇ “aˬmiˬ” lehˇ ehˇ ngeh, mehˬ bawˬ gm dzehˬ laˇ-eu meh. Aˬ dui “aˬmiˬ” lehˇ teˇ saˇ ehˇ doˆ leꞈ-eu maˬ ehˇ, nui ma laꞈ k’oeˇ neh ehˇ-eu maˬ ehˇ, yawˬ g’aˬ na luꞈ tiˬ kawˆ loꞈ-ehˇ ehˇ ngeh, aˬ dui-euˬ shaˇ dawˬ-ahˇ Yeˬhawˇbaˬ naˇ haˬ nehˬ laꞈ ni laˆ noeˬ-eu k’awꞈ pyeuꞈ nya meh.\\nAˬ dui “aˬmiˬ” lehˇ ehˇ ngeh Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ ja ceuˬ luꞈ-eu jeˬ pyeuꞈ\\nYeˬhawˇbaˬ-ahˇ ja ceuˬ-eu jeˬ pyeuꞈ. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui aˬ yawꞈ-ahˇ uˬ duˬ tahˬ-eu yawˬ jeˬ na luꞈ-ahˇ yaw muiˬ-ehˇ haw-eu meh. (Luˇkaꞈ 21:2, 3) Aˬ yawꞈ aˬ dui aˬ jeˬ noeˬ-awˇ aˬ jeˬ baˬ da neh jahˇ nga lehˇ siˬ nya-eu meh. Aˬ dui mehˬ bawˬ-ahˇ naˬ gaˬ paw neh ya naˇ haˬ ngeh k’awꞈ, taˬ aw-eu laꞈ k’oeˇ “aˬmiˬ” lehˇ ehˇ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ haw mawˇ-awˇ gaˬ-eu yaw duˬ baw-awˇ, bawˬ dzaˬ nymˇ laꞈ k’oeˇ mehˇ nmˇ deuˬ nehˬ-ehˇ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ ja ceuˬ luꞈ-eu jeˬ jiˇ pyeuꞈ meh.\\nAˬ dui neh “aˬmiˬ” lehˇ ngehˬ-eu dawˬ aˇ poeˬ maˬ baw gaˇ duˇ k’awꞈ, maˇ diˇ naˇ aˇ yeˇ huiˬ dui dui-eu meh. Jaˇliꞈ dawˬ tsuiꞈ puiˇ hawˬ-eu paˇ dmˬ tiˬ dmˬ-ahˇ “Miˬyehˇ-euˬ gaˇ mˇ za�� deuˬ dawˬ heu dawˬ neh, aˬ yawꞈ maꞈ jah-eu, nui ma tsaˬ-eu, maˇ diˇ ha geuꞈ-eu lehˇ mˇ mawˇ nya-awˇ, nui ma laꞈ k’oeˇ noeˬ tmˬ-eu jeˬ jiˇ mˇ mawˇ nya-eu meh” lehˇ ehˇ-eu meh. Teu miˇ neh aˬ dui neh yaw poˆ na luꞈ “aˬmiˬ” lehˇ ehˇ-euˬ heu dawˬ, Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ nui k’ahˇ shiˇ-eu jeˬ bi pyeuꞈ luꞈ-uˇ.—Ja ceuˬ 19:14.\\nAˬ dui aˬ myah luꞈ “Aˬmiˬ” lehˇ ya ehˇ ngaˇ laˬ?\\n“Aˬmiˬ” lehˇ ehˇ-eu dawˬ heu aˇ yeˇ huiˬ-eu dawˬ pyeuꞈ meh. Toˆ-ehˇ naˇ mehˇ nmˇ tiˬ g’aˬ na neh guiˬ lahˬ shaˇ ngeh shaˇ lehˬ-eu k’awꞈ, “aˬmiˬ” lehˇ ya ehˇ meh lehˇ ehˇ mawꞈ-eu nga laˬ? Aˬ yawꞈ jeˬ yawꞈ-ahˇ ya haw-eu meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui yawˬ g’aˬ na luꞈ ngehˬ lehˬ tmˇ lehˬ nya meh lehˇ siˬ nya-awˇ, aˬ dui-euˬ yaw lehˬ-ahˇ haw dzeuˇ nehˬ laꞈ-eu meh. Teu miˇ neh aˬ dui mehˇ nmˇ neh ngehˬ lehˬ-euˬ dawˬ teu-ahˇ tehꞈ-ehˇ shaˇ noeˬ ngeh to-aˬ, aˬ yawꞈ ehˇ mawꞈ-eu jeˬ-ahˇ g’oˆ shaw nehˬ naˇ, aˬ dui “aˬmiˬ” lehˇ ehˇ nya meh.\\nEhˇ k’awꞈ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ Saˇ kiˇ maˬ ngeuˇ-eu deuˬ guiˬ lahˬ shaˇ ngeh, aˬ dui teˇ saˇ neh maˬ ehˇ nui ma laꞈ k’oeˇ neh maˬ ehˇ “aˬmiˬ” lehˇ maˬ ya ehˇ-a. Ehˇ k’awꞈ aˬ yawꞈ maꞈ guiˬ lahˬ shaˇ luꞈ ngeh, aˬ dui jawˇ tsaˬ iˇ naˇ tawˇ neh aˬ joˆ-ehˇ jahˇ nmˇ? Yaw jeˬ ma jeˬ, aˬ yawꞈ maꞈ bawˬ-iˬ jahˇ gaˇ aˬ dui jawˇ tsaˬ iˇ ngeh maˬ ehˇ, Yeˬhawˇbaˬ-euˬ Saˇ kiˇ maˬ pyeuꞈ-eu nymˇ sahˇ aˬ da, nymˇ jiˇ laꞈ k’oeˇ guiˬ lahˬ shaˬ ngeh maˬ ehˇ, aˬ dui aˬ joˆ-ehˇ ya jahˇ-eu nga?\\nAˬ dui “aˬmiˬ” lehˇ maˬ ehˇ ni ciˬ cuˇ ni yaw zeu taˬ-eu laꞈ k’oeˇ ya jawˇ-eu meh. K’oeˇ naˇ aˬ yawꞈ maꞈ guiˬ lahˬ shaˇ luꞈ ngeh aˬ dui aˬ yawꞈ maꞈ-euˬ aˬ laꞈ-ahˇ maˬ ya ngehꞈ tehˬ-a. Teu loꞈ-ehˇ jahˇ naˇ aˬ yawꞈ maꞈ nehˬ-ehˇ gm leˇ-awˇ guiˬ lahˬ shaˇ luꞈ gaˇ duˇ-eu meh. Aˬ dui nui ma laꞈ k’oeˇ yawˬ ha tehꞈ-ehˇ shaˇ nya meh. Ehˇ k’awꞈ aˬ yawꞈ maꞈ nehˬ-ehˇ shaˇ luꞈ nya lehˇ maˬ bi g’oˆ shaw bahˬ-eu g’aˇ duˬ, aˬ dui “aˬmiˬ” lehˇ maˬ ya ehˇ doˆ leꞈ-a. Aˬ dui gawˬ yawꞈ yawꞈ-awˇ guiˬ lahˬ shaˇ luꞈ-eu deuˬ nehˬ-ehˇ jawˇ naˇ aˬ dui jiˇ yawꞈ caw ma laˬ lehˇ ya shaˇ noeˬ-eu meh. Gawˬ yawꞈ yawꞈ-eu maˬ ehˇ, uˬ duˬ mˇ moꞈ-eu maˬ ehˇ, heu naˇ uˬ duˬ tahˬ-eu jeˬ maˬ ngeuˇ-a. Teu miˇ neh Ka li zaˬ aˬ yawꞈ g’aˬ yawꞈ aˬ joˆ-ehˇ jahˇ le lehˇ yawˬ haˇ yawˬ ha ya noeˬ tsehˆ-eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ neh noeˬ tsehˆ-euˬ jeˬ-ahˇ mehˇ nmˇ nui deuˬ ehˇ paˬ-ehˇ maˬ g’eh-a.\\nGaˇ kawˆ heu deuˬ-ahˇ haw ngeh, Yeˬhawˇbaˬ aˬ jeˬ miˇ neh “aˬmiˬ” lehˇ ehˇ-eu heu dawˬ-ahˇ aˇ yeˇ taˬ huiˬ nga lehˇ siˬ laˇ-eu meh.\\nNgaˇ iˇ cuꞈ shawˇ gaˇ laˆ tsoeˬ-eu aˬ jeˬ nga?\\nYeˬhawˇbaˬ-euˬ teˇ saˇ-ahˇ naˇ haˬ\\nAˬ cawˬ-ahˇ g’awˬ shaˬ gaˬ luꞈ-uˇ\\nTsaꞈ gaˬ iˇ ngeh tsawˇ haˬ deuˬ-ahˇ g’awˬ shaˬ gaˬ\\nYaw muiˬ jeˬ—Heu naˆ maˬ tseˇ aˬ joˆ-ehˇ mˇ nya-eu nga?\\nText Publication download options Loꞈ-eu nymˇgoˇ (Dzaw ngeh zmˬ-eu dmˬ) Smˇ siˬ ba la 2019\\nLoꞈ-eu nymˇgoˇ (Dzaw ngeh zmˬ-eu dmˬ) Smˇ siˬ ba la 2019","num_words":2249,"character_repetition_ratio":0.085,"word_repetition_ratio":0.002,"special_characters_ratio":0.242,"stopwords_ratio":0.253,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":-1} +{"url":"","collection":"madlad400","source":"CC 20220801","original_code":"ahk","text":"Nui saˇ oꞈ-eu jeˬ—yaw sahˇ laꞈ k’oeˇ siˬ le-eu aˇ siˬ\\nG’oeˇ-eu gaˬ-eu jeˬ\\nLaˬ k’aˬ cehˇ-eu jeˬ\\nNui saˇ oꞈ-eu jeˬ\\nNui ma g’awˬ mahˇ ni taˬ-eu jeˬ\\nG’awˬ shaˬ gaˬ-eu jeˬ\\nYaw muiˬ jeˬ mˇ-eu jeˬ\\nNui nahˬ nui yu ahˇ-eu jeˬ\\nYawˬ ha-euˬ nui ma-ahˇ g’aˬ leˇ-eu jeˬ\\nAˬ dui uˬ duˬ kawꞈ laˇ paˬ-ehˇ g’eh-eu jeˬ tehꞈ-ehˇ jaˆ-eu miˇ tsaˬ-ahˇ jawˇ luꞈ-eu miˇ neh, nui saˇ oꞈ-eu jeˬ poˆ mawˇ-eu shaˬ dui dui-awˇ, ui cuiˆ na paˇ jaˆ k’awꞈ byoˆ iˇ-eu awˬ dui dui-eu meh. Jaˇliꞈ aˬ dui-ahˇ aˬ myah luꞈ ziꞈ-eu nui saˇ oꞈ-eu jeˬ poˆ mawˇ nya ni caw ba nehˬ-eu jeˬ nehˬ-ehˇ taꞈ leˇ-awˇ, aˬ jeˬ lehˇ ehˇ taˬ-euˬ nga? K’oeˇ naˇ, aˬ dui aˬ cawˬ deuˬ jiˇ ni poˆ mawˇ nya ni aˬ joˆ-ehˇ caw ba nehˬ nya-eu nga?\\nAˬ dui aˬ jeˬ ya jahˇ-eu nga?\\nMaˇ diˇ nui saˇ oꞈ-eu jeˬ poˆ mawˇ nya-eu g’aˇ duˬ, aˬ dui guˆ k’aˇ maˬ za ni ya g’eh-eu meh. Aˬ dui muiˬ-eu cawˬ loˬ-eu uˬ taꞈ, Miˬyehˇ-euˬ dawˬ peh jiˆ leˇ-eu heu naˇ aˇ yeˇ huiˬ dui dui-eu jeˬ pyeuꞈ meh. Aˬ dui teu loꞈ-ehˇ aˬ joˆ-ehˇ jahˇ nya-eu nga?\\nYeˬhawˇbaˬ-euˬ dawˬ hawˇ-eu Jaˇliꞈ zahˇ heu naˇ, aˬ dui-euˬ g’aˇ duˬ aˬ myah luꞈ muiˬ-eu meh. Aˬ dui heu-ahˇ mˇ caw naˇ, aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ nui ma taˬ-awˇ, aˬ yawꞈ nehˬ-ehˇ tsaˬ leˇ dzoeˇ leˇ-eu cawˬ pyeuꞈ mawꞈ-eu lehˇ mˇ mawˇ-eu jeˬ pyeuꞈ meh. (Yeˬlaˬmiˇ 17:7, 8; Yaˬkoˆ 2:22, 23) Toˆ-ehˇ naˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui-euˬ dawˬ peh jiˆ le-awˇ, nui ma laꞈ k’oeˇ nui saˇ oꞈ-eu jeˬ biꞈ-eu meh. Iˇsaˬyaˇ 32:17-ahˇ “Tsawˇ haˬ yawˬ g’aˬ na luꞈ yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ-ahˇ poˆ-eu miˇ neh, nui saˇ oꞈ-awˇ coꞈ ngehˇ ni g’eh-eu jeˬ, mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ keuˆ le tehꞈ-a” lehˇ ehˇ taˬ-euˬ meh. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ-euˬ dawˬ-ahˇ nui ma keuˆ-eu laꞈ k’oeˇ naˇ haˬ naˇ, aˬ dui maˇ diˇ nui saˇ oꞈ-eu jeˬ-ahˇ mawˇ nya-eu meh.—Iˇsaˬyaˇ 48:18, 19.\\nK’ahˬ lahˇ-eu jeˬ nui saˇ oꞈ-eu jeˬ-ahˇ laˆ cawˆ\\nYeˬhawˇbaˬ aˬ dui-ahˇ aˬ myah luꞈ ziꞈ-eu nui saˇ oꞈ-eu jeˬ huiˬ laˇ ni caw ba nehˬ-eu g’aˇ duˬ, poeˬ-eu laꞈ sawˬ biꞈ nehˬ-euˬ meh. Laꞈ sawˬ teu naˇ, aˬ yawꞈ-euˬ muiˬ-eu shawˇ-eu yaw sahˇ meh.—G’aˬk’ehˇ 9:31.\\nMiˬyehˇ-euˬ yaw sahˇ aˬ dui-ahˇ nui saˇ oꞈ-eu jeˬ huiˬ laˇ mahˇ laˇ ni caw ba nehˬ\\nKuiˇ laꞈ Pawˇluˆ nui saˇ oꞈ-eu jeˬ heu naˇ, “yaw sahˇ Miˬyehˇ [muiˬ-eu shawˇ-eu yaw sahˇ, MS] laꞈ k’oeˇ siˬ le-eu aˇ siˬ” tiˬ jeˬ pyeuꞈ meh lehˇ ehˇ-eu meh. (Gaˬlaˬtiˆ 5:22, 23) Miˬyehˇ-euˬ yaw sahˇ aˬ dui-ahˇ nui saˇ oꞈ-eu jeˬ biꞈ k’awꞈ, nui saˇ oꞈ-eu jeˬ za-eu g’aˇ duˬ, aˬ dui muiˬ-eu shawˇ-eu yaw sahˇ neh ya bi sheuˬ g’eh-eu meh. Aˬ dui teu loꞈ-ehˇ aˬ joˆ-ehˇ jahˇ nya-eu nga?\\nDahˬ beh-eu kawˆ, aˬ dui aˬ myah luꞈ Jaˇliꞈ ya gui-eu meh. (Ja ceuˬ 1:2, 3) Aˬ dui yawˬ ha neh gui-euˬ jeˬ-ahˇ naꞈ suiˇ ni shaˇ noeˬ ngeh, muiˬ-eu shawˇ-eu yaw sahˇ, Yeˬhawˇbaˬ gaˇ kawˆ deuˬ-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ noeˬ nga lehˇ siˬ nya laˇ ni caw ba nehˬ-eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, Yeˬhawˇbaˬ nui saˇ oꞈ-eu jeˬ-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ bo saˆ-awˇ, aˬ yawꞈ-euˬ g’aˇ duˬ nui saˇ oꞈ-eu jeˬ aˬ jeˬ miˇ neh aˇ yeˇ huiˬ dui dui-eu nga lehˇ ya dzaw-euˬ ma. Aˬ dui Jaˇliꞈ-ahˇ neh ya siˬ-euˬ jeˬ-ahˇ mˇ caw naˇ, dehꞈ ziˇ laꞈ k’oeˇ nui saˇ oꞈ dzehˬ laˇ-eu meh.—Dawˬdaˬ 3:1, 2.\\nNyiˬ kawˆ aˬ yawꞈ kawˆ, aˬ dui guiˬ lahˬ shaˇ-awˇ Miˬyehˇ-euˬ muiˬ-eu shawˇ-eu yaw sahˇ ya shaˇ-eu meh. (Luˇkaꞈ 11:13) Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ-ahˇ shaˇ ju-eu deuˬ-ahˇ “Yeˬsuˇ Ka li laꞈ k’oeˇ naw maꞈ nui saˇ oꞈ-eu jeˬ za nya ni, tsawˇ haˬ zaˬ maˬ noeˬ doˆ coeˇ-eu Miˬyehˇ-euˬ nui saˇ oꞈ-eu jeˬ naw maꞈ-ahˇ caw ba tehꞈ-a” lehˇ saˇ jaˇ dzaˬ nehˬ-euˬ meh. (Piˇliˇpiˆ 4:6, 7) Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ-euˬ dawˬ peh jawˇ-awˇ, aˬ yawꞈ-euˬ yaw sahˇ-ahˇ nui ma taˬ naˇ, aˬ yawꞈ aˬ dui-euˬ nui ma laꞈ k’oeˇ maˇ diˇ nui saˇ oꞈ-eu jeˬ biꞈ nehˬ laꞈ-eu meh.—Loˇmaˆ 15:13.\\nJaˇliꞈ g’awˬ mya g’aˬ-ahˇ dehꞈ paˇ nya ni caw ba nehˬ-awˇ, nymˬ-mˇ aˬ yawꞈ maꞈ Yeˬhawˇbaˬ nehˬ-ehˇ maˬ ehˇ, nui ma laꞈ k’oeˇ maˬ ehˇ, aˬ cawˬ nehˬ-ehˇ maˬ ehˇ, nui saˇ oꞈ-eu jeˬ-ahˇ laˬ k’aˬ cehˇ-eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ aˬ joˆ-ehˇ dehꞈ paˇ-euˬ nga?\\nTiˬ g’aˬ na maˇ diˇ nui saˇ oꞈ-eu jeˬ aˬ joˆ-ehˇ poˆ mawˇ-euˬ nga?\\nMehˇ nmˇ tiˬ g’aˬ na yaw tsaˬ yaw dawˇ-ahˇ maˬ siˬ nya laˇ ngeh, nui ma aˇ dzehˬ-ehˇ pehˇ coeˇ-eu uˬ taꞈ, yaw haiˬ jeˬ-ahˇ keuˆ ni mˇ-euˬ meh. Ehˇ k’awꞈ, aˬ yawꞈ maꞈ dehꞈ paˇ-eu g’aˇ duˬ leh jeh dui dui luꞈ-eu meh. Nymˬ-mˇ aˬ yawꞈ maꞈ g’awˬ shaˬ gaˬ-eu jeˬ, oˇ oꞈ-eu jeˬ, aˬ cawˬ nehˬ-ehˇ nui saˇ oꞈ-eu jeˬ jaˆ dzehˬ laˇ-euˬ meh. * (Ehˇ lahˬ-ahˇ haw.) (Dawˬdaˬ 29:22) Aˬ dui-euˬ mehˇ nmˇ Daˬbiˇ hawˇ-eu Laˬkeˬlaˇ aˬ joˆ-ehˇ dehꞈ poˆ dehꞈ paˇ-euˬ nga lehˇ haw iˇ ma.\\nAˬ dui Jaˇliꞈ zahˇ-ahˇ mˇ cawˬ-awˇ, Miˬyehˇ-euˬ yaw sahˇ shaˇ naˇ, nui saˇ oꞈ-eu jeˬ poˆ mawˇ nya\\nDaˬbiˇ Saˇ kiˇ maˬ pyeuꞈ laˇ ngeh, aˬ yawꞈ aˬ cawˬ-ahˇ aˇ dzehˬ-ehˇ toˇ coeˇ-awˇ, nymˇ jiˇ laꞈ k’oeˇ-euˬ deuˬ-ahˇ k’awꞈ maˬ muiˬ-eu dawˬ tehꞈ-ehˇ ngehˬ-eu meh. Ehˇ k’awꞈ, aˬ yawꞈ ya dehꞈ paˇ nga lehˇ noeˬ-euˬ meh. Aˬ yawꞈ nui saˇ oꞈ-eu jeˬ-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ poˆ mawˇ-euˬ nga? Daˬbiˇ ehˇ-eu, “Ngaˇ Jaˇliꞈ zahˇ-ahˇ dehꞈ ziˇ laꞈ k’oeˇ zmˬ iˇ-euˬ ma. Teu miˇ neh, ngaˇ hawˇ-eu nymˇ jiˇ laꞈ k’oeˇ-euˬ deuˬ tiˬ g’aˬ tiˇ g’aˬ yaw zeu yaw k’aˆ-ehˇ baw laˇ-euˬ meh.”\\nLaˬkeˬlaˇ aˬ yawꞈ huiˬ laˇ ngeh, aˬ yawꞈ-euˬ tiˬ jawˬ jawˇ-eu tsawˇ haˬ deuˬ-euˬ nui noeˬ nyawˬ laˇ-euˬ meh. Aˬ yawꞈ ehˇ-eu, “Ngaˇ nui ma aˇ dzehˬ-ehˇ pehˇ coeˇ-eu nymˇ jiˇ laꞈ k’oeˇ ya huiˬ laˇ-euˬ miˇ neh, nymˬ-mˇ keuˆ ni nui ma pehˇ-eu nui ma nehˬ-ehˇ ya deuˆ ceh ceh luꞈ-eu ma.” Laˬkeˬlaˇ-ahˇ nui saˇ oꞈ-eu jeˬ mawˇ nya ni caw ba nehˬ-euˬ aˬ jeˬ nga? Aˬ yawꞈ “Guiˬ lahˬ shaˇ-awˇ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ g’oe-eu heu meh” lehˇ ehˇ-eu meh.\\nDaˬbiˇ hawˇ-eu Laˬkeˬlaˇ heu naˇ Jaˇliꞈ zahˇ-ahˇ mˇ caw-awˇ muiˬ-eu shawˇ-eu yaw sahˇ-ahˇ g’oe-euˬ miˇ neh, nui saˇ oꞈ-eu jeˬ-ahˇ za-euˬ deuˬ laꞈ k’oeˇ neh, tiˬ deuˬ pyeuꞈ-eu tehꞈ-a siˬ. Aˬ dui nui ma aˇ dzehˬ-ehˇ pehˇ coeˇ-eu miˇ tsaˬ-ahˇ jawˇ luꞈ k’awꞈ, nui ma laꞈ k’oeˇ nui saˇ oꞈ-eu jeˬ za nya meh. Heu naˇ, nymˇ jiˇ laꞈ k’oeˇ deuˬ hawˇ-eu aˇ muˇ laꞈ k’oeˇ mehˇ nmˇ deuˬ nehˬ-ehˇ jawˇ-eu awˬ dzehˬ laˇ ni caw ba nehˬ-eu meh. Ehˇ k’awꞈ teu na tehꞈ-ehˇ maˬ ngeuˇ-eu Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui-ahˇ “tsawˇ haˬ yawˬ g’aˬ na luꞈ nehˬ-ehˇ tsaˬ leˇ” lehˇ ehˇ-eu meh. (Loˇmaˆ 12:18) Gaˇ kawˆ heu maˇ diˇ pyeuꞈ leˇ nya meh laˬ? Aˬ dui aˬ jeˬ miˇ neh aˬ cawˬ nehˬ-ehˇ nui saˇ oꞈ-eu jeˬ jaˆ ni leh jeh paˬ-ehˇ g’eh-eu nga?\\nAˬ cawˬ nehˬ-ehˇ nui saˇ oꞈ ni leh jeh\\nAˬ dui tsaꞈ gaˬ duˬ-ahˇ, Miˬyehˇ Miˇk’ahˬ-euˬ nui saˇ oꞈ jeˬ gaˇ kawˆ tsaꞈ gaˬ-eu ma. (Iˇsaˬyaˇ 9:6, 7; Maꞈtehˬ 24:14) G’awˬ mya g’aˬ gaˇ kawˆ heu-ahˇ ya leˇ-awˇ ha geuꞈ-eu meh. Teu miˇ neh, aˬ yawꞈ maꞈ miˇ tsaˬ k’oeˇ taꞈ pyeuꞈ luꞈ-eu jeˬ baˬ da neh, nui ma pehˇ, nui ma cawˆ-eu jeˬ maˬ paˇ jaˆ-euˬ meh. Nymˬ-mˇ aˬ yawꞈ maꞈ mehˬ hu paw maˇ diˇ noeˬ tmˬ-eu jeˬ jaˆ laˇ-awˇ, “tsaˬ leˇ dzoeˇ leˇ-eu jeˬ poˆ” mawꞈ laˇ-euˬ meh.—Ja ceuˬ 34:14.\\nYawˬ g’aˬ na luꞈ aˬ dui neh tsaꞈ gaˬ-euˬ dawˬ-ahˇ dahˬ beh ngeh neh ya leˇ-eu maˬ ngeuˇ-a. (Yoˇhaˬ 3:19) Tsawˇ haˬ deuˬ aˬ jeˬ lehˇ g’eh k’awꞈ Miˬyehˇ aˬ dui-ahˇ aˬ yawꞈ-euˬ yaw sahˇ biꞈ laꞈ-awˇ, yaw sahˇ heu naˇ aˬ dui tsaꞈ gaˬ ngeh, nui saˇ oꞈ-awˇ aˬ cawˬ-ahˇ yaw zeu baw ni caw ba nehˬ-eu meh. Heu loꞈ-ehˇ jahˇ-eu heu naˇ, Yeˬsuˇ neh “nymˇ k’ahˬ zaˬ deuˬ naw maꞈ-ahˇ ha geuꞈ nehˬ laꞈ naˇ, naw maꞈ neh dawˬ cawˬ puˬ nehˬ-euˬ nui saˇ oꞈ-eu jeˬ, k’oeˇ gaˇ jaˆ yaꞈ luꞈ-uˇ. Ehˇ k’awꞈ, aˬ yawꞈ maꞈ naw maꞈ-ahˇ maˬ ha geuꞈ nehˬ laꞈ naˇ, naw maꞈ neh dawˬ cawˬ puˬ nehˬ-euˬ nui saˇ oꞈ-eu jeˬ, naw maꞈ-ahˇ paˇ g’oꞈ k’oꞈ le luꞈ-uˇ” lehˇ ehˇ-eu dawˬ-ahˇ mˇ caw-eu jeˬ pyeuꞈ meh. (Maꞈtehˬ 10:11-13) Aˬ dui heu loꞈ-ehˇ g’eh-eu nui noeˬ ahˇ ngeh, aˬ cawˬ aˬ joˆ-ehˇ jahˇ laˇ-awˇ aˬ jeˬ lehˇ ehˇ laˇ k’awꞈ nui saˇ oꞈ nya meh. K’oeˇ naˇ, aˬ dui mehˬ hu paw aˬ yawꞈ maꞈ-ahˇ caw ba nya-eu aˬ kawˬ-aˬ paˇ jaˆ-a siˬ lehˇ maˬ ya ngehˇ-a.\\nMiˇ k’ahˬ-ahˇ uˆ lahˇ-eu aˬ yuiꞈ deuˬ aˬ dui-euˬ gaˇ-ahˇ laˆ tsoeˬ laˇ ngeh, aˬ dui aˬ yawꞈ maꞈ-ahˇ yaw zeu baw-eu laꞈ k’oeˇ ngehˬ cawˬ-eu heu naˇ, nui saˇ oꞈ-eu jeˬ-ahˇ g’aˬ biꞈ-eu jeˬ pyeuꞈ meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, Ehˇpa-li kaˆ paw pyawˬ-ahˇ miˇ k’ahˬ tiˬ k’ahˬ-ahˇ uˆ lahˇ-eu aˬ yuiꞈ deuˬ Bawˬdzaˬnymˇ maˬ bi tsoˆ-a. Aˬ dui-euˬ mehˇ nmˇ deuˬ gaˇ kawˆ heu-ahˇ aˬ za za lehˇ ya ja tsaˬ geuꞈ meh lehˇ siˬ nya-eu meh. Teu miˇ neh, aˬ yawꞈ maꞈ-euˬ miˇ k’ahˬ-ahˇ miˇshaˬnaˬliˬ geuꞈ haw-euˬ mehˇ nmˇ tiˬ g’aˬ-ahˇ, Eˬgaˬlamˬ miˇ k’ahˬ, Law dawˬ meuˬ-ahˇ miˇ k’ahˬ teu k’ahˬ-euˬ dah zaˇ gaˇ mˇ luꞈ-eu yaw huiˬ tiˬ g’aˬ nehˬ-ehˇ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ Saˇ kiˇ deuˬ mˇ luꞈ-eu nui saˇ oꞈ-eu gaˇ-euˬ gaˇ kawˆ bi ngehˬ cawˬ iˇ-euˬ meh.\\nMehˇ nmˇ teu g’aˬ ehˇ-eu, “Ngaˇ saˇ naˇ-euˬ daˬ yah ha-eu kuˆ lawˆ-ahˇ oe keuˆ ngeh, daˬ yah ha-eu g’aˬ ngaˬ neh dzaw haw-euˬ tsawˇ jeuˬ k’oeˇ jeˬ-euˬ dawˬ-euˬ moeˬ tsoeˬ dm luꞈ gaˇ ya mawˇ-euˬ ma. Teu miˇ neh, ngaˇ aˬ yawꞈ maꞈ-euˬ dawˬ neh ngehˬ cawˬ-euˬ ma. Teu ngeh aˬ yawꞈ tsawˬ guˆ iˇ-awˇ, ‘Aˬ jeˬ jahˇ le teˬ lehˇ naˇ haˬ-eu meh.’ Ngaˇ yaw zeu baw-eu laꞈ k’oeˇ heu gaˇ-euˬ yaw huiˬ g’aˬ nehˬ-ehˇ mawˇ mawꞈ nya lehˇ ehˇ nehˬ-euˬ ma. Daˬ yah ha-eu g’aˬ yaw huiˬ g’aˬ-ahˇ naˬ gaˬ neh ehˇ gaˬ nehˬ g’aˬ ngeh, yaw huiˬ teu g’aˬ oe doˆ-awˇ, ngaˬ-ahˇ aˬ yawꞈ maꞈ-euˬ dawˬ neh dawˬ cawˬ puˬ laˇ-eu meh. K’oeˇ naˇ, aˬ yawꞈ ngaˇ Saˇ kiˇ deuˬ mˇ luꞈ-eu gaˇ nehˬ-ehˇ taꞈ leˇ-awˇ ja mawˇ nehˬ ngeh, yaw muiˬ-ehˇ naˇ haˬ nehˬ laꞈ-euˬ meh.”\\nYaw huiˬ yaw mahˇ teu g’aˬ aˬ dui-euˬ mehˇ nmˇ ja gaˇ naˇ haˬ g’aˬ ngeh, aˬ dui-euˬ gaˇ-ahˇ g’oˆ shaw laˇ-awˇ yaw beh loꞈ-ehˇ nui ma baw-eu jeˬ maˬ paˇ jaˆ-euˬ meh. K’oeˇ gaˇ neh tiˬ k’ehˬ naˇ, miˇ k’ahˬ-ahˇ uˆ lahˇ aˬ yuiꞈ deuˬ aˬ yawꞈ maꞈ neh daˇ tsehˆ taˬ-euˬ jeˬ-ahˇ laˆ paˇ-awˇ, Yeˬhawˇbaˬ-euˬ Saˇ kiˇ deuˬ-ahˇ Bawˬdzaˬnymˇ bi tsoˆ-euˬ meh. Mehˇ nmˇ deuˬ laꞈ k’aˬ cehˇ dui dui-eu meh. Heu gaˇ haw ngeh, aˬ dui aˬ cawˬ-ahˇ yaw zeu baw laꞈ k’oeˇ mˇ nehˬ-eu heu naˇ, nui saˇ oꞈ-eu jeˬ-ahˇ g’aˬ biꞈ-eu jeˬ pyeuꞈ ngaˇ lehˇ siˬ laˇ-eu meh.\\nNui saˇ oꞈ-eu jeˬ-ahˇ aˬ myah luꞈ laˬ k’aˬ cehˇ g’eh\\nNymˬ-mˇ iˬ nah, Yeˬhawˇbaˬ-euˬ tsawˇ haˬ deuˬ nui saˇ oꞈ-eu jeˬ jaˆ gaˇ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ uˬ duˬ tahˬ-eu laꞈ k’oeˇ, yaw jeˬ ma jeˬ-euˬ Ba��laˬdiˇsuˆ-ahˇ laꞈ k’aˬ cehˇ luꞈ-eu meh. Aˬ dui yawˬ g’aˬ na luꞈ dehꞈ ziˇ nui saˇ oꞈ ni leh jeh naˇ, nui saˇ oꞈ-eu jeˬ heu bi lahˬ laˇ nya meh. Toˆ-ehˇ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui-ahˇ nui k’ahˇ shiˇ meh lehˇ aˬ dui jah ziꞈ nya-awˇ, miˇ shuiꞈ-ahˇ aˬ yawꞈ aˬ dui-ahˇ aˬ myah luꞈ ziꞈ-eu nui saˇ oꞈ-eu jeˬ biꞈ-eu meh.—2 Beˬtuˆluˆ 3:13, 14.\\n^ Yaw zaˬ 13 Aˬ dui Miˬyehˇ-euˬ muiˬ-eu shawˇ-eu yaw sahˇ laꞈ k’oeˇ siˬ le-eu aˇ siˬ pyeuꞈ-eu g’awˬ shaˬ gaˬ-eu nui ma ahˇ-eu jeˬ-ahˇ nyaˆ taꞈ ja sawˇ ma.\\nNui ma g’awˬ mahˇ ni taˬ-eu jeˬ—Noeˬ tmˬ-eu laꞈ k’oeˇ oˇ oꞈ\\nG’awˬ shaˬ gaˬ-eu jeˬ—Ngehˬ-eu jeˬ hawˇ-eu mˇ-eu jeˬ neh bi mawˇ","num_words":1873,"character_repetition_ratio":0.097,"word_repetition_ratio":0.01,"special_characters_ratio":0.275,"stopwords_ratio":0.288,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":-1} +{"url":"","collection":"madlad400","source":"CC 20220801","original_code":"ahk","text":"Aˬ dui yawˬ ha-euˬ nui ma-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ bo saˆ nya-eu nga? | Dzaw-eu Loꞈ-eu nymˇgoˇ\\nDzaw-eu gaˇ kawˆ 3\\n“Nui ma-ahˇ noeˬ-awˇ yaw dehꞈ dehꞈ-awˬ.”—Dawˬdaˬ 4:23.\\nDawˬ caˇ 36 Aˬ dui-euˬ nui ma-ahˇ bo saˆ\\n1-3. (a) Yeˬhawˇbaˬ Sawˇlaˬmoˬ-ahˇ aˬ jeˬ miˇ gaˬ-eu nga? Aˬ yawꞈ aˬ jeˬ jeˇ guiˬ lahˬ za-euˬ nga? (b) Heu kawˆ-ahˇ aˬ jeˬ jeˇ naˇ haˬ-eu jeˬ-ahˇ ja sawˇ-eu nga?\\nSawˇlaˬmoˬ yaw nyiˇ ngeh neh sahˬ paˬ pyeuꞈ-awˇ, aˬ yawꞈ uˆ lahˇ dahˬ beh ngeh Yeˬhawˇbaˬ yuꞈ maˆ laˆ k’oeˇ oe-awˇ, “Nawˇ ngaˬ-ahˇ aˬ geu jeˬ shaˇ mawꞈ te” lehˇ naˇ haˬ-euˬ meh. Sawˇlaˬmoˬ “Ngaˇ zaˬ guˬ pyeuꞈ-eu miˇ neh, . . . nawˬ-euˬ tsawˇ jeuˬ k’oeˇ taˆ yaw tsaˬ yaw dawˇ dawˇ-ehˇ uˆ lahˇ nya ni maˬ ehˇ, yaw muiˬ yaw doeˇ tseˇ paˆ geuꞈ nya ni maˬ ehˇ, loˬ-eu zaˬ siˬ tsawˇ gahˇ [ehˇ dawˬ naˇ haˬ-eu nui ma, MS] ngaˬ-ahˇ biꞈ nehˬ laꞈ” lehˇ ehˇ nehˬ-euˬ meh. (1 Sahˬpaˬ 3:5-10) Sawˇlaˬmoˬ “ehˇ dawˬ naˇ haˬ-eu nui ma” biꞈ nehˬ laꞈ lehˇ shaˇ-eu heu naˇ, aˬ yawꞈ nahˬ yu ni g’eh ngaˇ lehˇ siˬ laˇ-eu meh. Teu miˇ neh Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ-ahˇ gaˬ gaˇ aˬ dui maˬ zahˬ leˇ. (2 Saˬmeuˬlaˆ 12:24) Yeˬhawˇbaˬ Sawˇlaˬmoˬ heu loꞈ-ehˇ shaˇ gaˇ ya leˇ dui dui-eu miˇ neh, aˬ yawꞈ-ahˇ “zaˬ siˬ tsawˇ gahˇ hawˇ-eu noeˬ siˬ noeˬ mawˇ nya-eu” nui ma biꞈ nehˬ-euˬ meh.—1 Sahˬpaˬ 3:12.\\n2 Sawˇlaˬmoˬ saˇ jaˇ ziꞈ ngeh guiˬ lahˬ g’awˬ mya ni za-euˬ meh. Aˬ yawꞈ yaw zeu taˬ-eu jeˬ za-euˬ laꞈ k’oeˇ “Iˇsaˬleˬlaˆ tsawˇ jeuˬ-euˬ Miˬyehˇ pyeuꞈ-eu Sahˬpaˬ Miˬyehˇ-ahˇ uˬ duˬ tahˬ-eu g’aˇ duˬ, uˬ duˬ tahˬ nymˇ” ya tsoˆ-euˬ meh. (1 Sahˬpaˬ 8:20) Aˬ yawꞈ Miˬyehˇ neh biꞈ nehˬ-euˬ zaˬ siˬ nui gahˇ baˬ da neh tsawˇ myahˇ doˆ-awˇ, Miˬyehˇ neh sheuˬ g’eh-eu laꞈ k’oeˇ bi ngehˬ-eu aˬ yawꞈ-euˬ dawˬ pyeuꞈ-eu paˇ dmˬ smˇ dmˬ jiˇ ni, Jaˇliꞈ laꞈ k’oeˇ bi boꞈ ahˇ taˬ-euˬ meh. Teu laꞈ k’oeˇ neh tiˬ dmˬ naˇ, Dawˬdaˬ sahˬ boꞈ pyeuꞈ meh.\\n3 Dawˬdaˬ sahˬ boꞈ laꞈ k’oeˇ nui ma lehˇ ehˇ-eu heu dawˬ-ahˇ g’awˬ mya poˆ ngehˬ keuˆ taˬ-euˬ meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, Dawˬdaˬ 4:23-ahˇ “Nui ma-ahˇ noeˬ-awˇ yaw dehꞈ dehꞈ-awˬ” lehˇ ehˇ-eu meh. Heu deuˆ laꞈ k’oeˇ “nui ma” lehˇ ehˇ-eu heu naˇ aˬ jeˬ-ahˇ ehˇ mawꞈ-eu nga lehˇ ja sawˇ ma. Saˬdaˬ aˬ dui-euˬ nui ma-ahˇ laˆ cawˆ-eu g’aˇ duˬ, aˬ joˆ-ehˇ leh jeh-eu nga? Aˬ dui yawˬ ha-euˬ nui ma-ahˇ bo saˆ-eu g’aˇ duˬ aˬ jeˬ ya jahˇ-eu nga? Heu kawˆ laꞈ k’oeˇ naˇ haˬ-eu jeˬ heu nyiˬ kawˆ-ahˇ jiˇ haw ma. Aˬ dui Miˬyehˇ-ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ daˆ leꞈ nya-eu g’aˇ duˬ, aˇ yeˇ huiˬ-eu dawˬ k’oꞈ heu deuˬ-ahˇ ya siˬ nya-eu meh.\\n“Nui ma” aˬ jeˬ-ahˇ ehˇ mawꞈ-eu nga?\\n4-5. (a) Dawˬdaˬ 4:23 laꞈ k’oeˇ-euˬ “nui ma” lehˇ ehˇ-eu heu dawˬ aˬ jeˬ-ahˇ ehˇ mawꞈ-eu nga? (b) Gawˇ mawˇ-ahˇ ngehˬ g’eh-eu jeˬ-ahˇ neh aˬ jeˬ ya siˬ-euˬ nga?\\n4 Dawˬdaˬ 4:23 laꞈ k’oeˇ-euˬ “nui ma” lehˇ ehˇ-eu heu dawˬ naˇ, aˬ dui noeˬ-eu jeˬ, aˬ dui-ahˇ g’eh laˇ-eu jeˬ, aˬ dui-ahˇ laˆ noeˬ-eu jeˬ, aˬ dui-euˬ nui k’ahˇ, heu deuˬ-ahˇ ehˇ mawꞈ-eu meh. Teu naˇ laꞈ nyiˇ paw-euˬ g’aˬ tehꞈ-ehˇ maˬ ngeuˇ-eu, laꞈ k’oeˇ paw-euˬ g’aˬ jiˇ pyeuꞈ meh.\\n5 Aˬ dui yawˬ ha-euˬ nui ma-ahˇ bo saˆ-eu aˇ naˆ ni aˇ yeˇ huiˬ-eu nga lehˇ siˬ nya-eu g’aˇ duˬ, g’awˇ mawˇ-ahˇ ngehˬ g’eh-eu jeˬ nehˬ-ehˇ sheu cehˆ haw kaˇ-euˇ. Naˬ ba tiꞈ, aˬ dui yaw muiˬ jawˇ saˇ doˆ-eu g’aˇ duˬ, shiˬ shaˬ-ahˇ muiˬ-eu dzaˇ ya dzaˬ-awˇ, aˬ myah luꞈ ya cehˆ niˇ g’a-eu meh. Teu gaˇ duˇ ni aˬ dui-euˬ nui jah g’aˬ bi k’aˆ-eu g’aˇ duˬ k’awꞈ, aˬ dui aˬ myah luꞈ Jaˇliꞈ hawˇ-eu aˇ maꞈ aˇ muˇ neh jahˇ doˆ-euˬ paˇ dmˬ deuˬ-ahˇ ya gui-eu meh. K’oeˇ naˇ, aˬ dui neh ya siˬ-eu jeˬ-ahˇ mˇ caw-awˇ, aˬ dui jah-eu jeˬ aˬ cawˬ-ahˇ ya ja nehˬ-eu meh. (Loˇmaˆ 10:8-10; Yaˬkoˆ 2:26) Naˬ ba nyiꞈ, laꞈ nyiˇ paw haw ngeh jawˇ saˇ doˆ gaˇ duˇ k’awꞈ, maˇ diˇ naˇ laꞈ k’oeˇ paw naˇ gawˇ tiˬ jeˬ na naˇ nya-eu meh. Teu gaˇ duˇ ni aˬ dui aˬ myah luꞈ Ka li zaˬ-euˬ mˇ jeˬ shaˇ kawˆ deuˬ-ahˇ mˇ-eu miˇ neh, aˬ dui nui jah g’aˬ k’aˆ miˇ-a lehˇ noeˬ nya-eu meh. Ehˇ k’awꞈ maˇ diˇ naˇ aˬ dui nui ma-ahˇ maˬ muiˬ-eu nui k’ahˇ ka dehꞈ luꞈ-eu k’awꞈ pyeuꞈ nya meh. (1 Gawˇliˬtu 10:12; Yaˬkoˆ 1:14, 15) Aˬ dui aˬ myah luꞈ Saˬdaˬ aˬ yawꞈ-euˬ maˬ muiˬ-eu nui noeˬ aˬ dui-ahˇ bi nyawˬ laˇ mawꞈ meh lehˇ maˬ ya ngehˇ-a. Aˬ yawꞈ aˇ naˆ ni leh jeh-eu nga? Aˬ dui yawˬ ha-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ haw piˇ nya-eu nga?\\nSaˬdaˬ aˬ dui-euˬ nui ma-ahˇ maˬ muiˬ-eu nui noeˬ aˬ joˆ-ehˇ bi nyawˬ laˇ-eu nga?\\n6. Saˬdaˬ aˬ jeˬ lehˇ noeˬ taˬ-euˬ nga? Aˬ yawꞈ neh noeˬ taˬ-euˬ loꞈ-ehˇ pyeuꞈ leˇ ni aˬ joˆ-ehˇ jahˇ-euˬ nga?\\n6 Saˬdaˬ tsawˇ haˬ zaˬ-ahˇ aˬ yawꞈ loꞈ-ehˇ bi g’eh mawꞈ-awˇ, Yeˬhawˇbaˬ-euˬ zahˇ dawˬ-ahˇ maˬ mˇ caw ni bi muiˇ mawꞈ-eu uˬ taꞈ, yawˬ ha g’aˇ duˬ tehꞈ-ehˇ bi shaˇ noeˬ mawꞈ-eu meh. Saˬdaˬ aˬ dui-ahˇ aˬ yawꞈ loꞈ-ehˇ shaˇ noeˬ-awˇ mˇ ni maˬ ka tiˇ nya-a. Teu miˇ neh aˬ yawꞈ neh noeˬ taˬ-euˬ jeˬ bi pyeuꞈ leˇ-eu g’aˇ duˬ, yawˬ jeˬ yawˬ-ehˇ jahˇ-eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, aˬ yawꞈ-euˬ nui noeˬ nyawˬ leˇ taˬ-euˬ deuˬ nehˬ-ehˇ cawˬ cawˬ ni jahˇ-eu meh. (1 Yoˇhaˬ 5:19) Aˬ dui teu deuˬ nehˬ-ehˇ cawˬ naˇ, aˬ dui-euˬ nui noeˬ-ahˇ deuˬ laˇ-awˇ, “yaw muiˬ jeˬ mˇ mawꞈ-eu nui ma cawˆ-iˇ” meh lehˇ aˬ dui siˬ nya-eu ma. Ehˇ k’awꞈ, Saˬdaˬ aˬ dui teu deuˬ nehˬ-ehˇ cawˬ cawˬ gaˇ noeˬ tmˬ-eu meh. (1 Gawˇliˬtu 15:33) Gaˇ kawˆ heu sahˬ paˬ Sawˇlaˬmoˬ-ahˇ pyeuꞈ laˇ-euˬ meh. Aˬ yawꞈ maˇ diˇ miˬ yehˇ maˬ ngeuˇ-eu deuˬ-ahˇ uˬ duˬ tahˬ-eu zaˬ miˬ aˬ buˇ g’awˬ mya g’aˬ-ahˇ sheuˬ-euˬ meh. Zaˬ miˬ zaˬ teu deuˬ aˬ yawꞈ-euˬ nui noeˬ-ahˇ uˆ lahˇ-awˇ, “aˬ yawꞈ Miˬyehˇ-ahˇ byehˇ dzeh ni, aˬ yawꞈ-euˬ miˬ zaˬ k’oeˇ deuˬ jahˇ-euˬ meh.”—1 Sahˬpaˬ 11:3.\\nSaˬdaˬ aˬ dui-euˬ nui ma-ahˇ maˬ muiˬ-eu nui noeˬ nyawˬ laˇ ni leh jeh-eu miˇ neh, aˬ dui nui ma-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ bo saˆ nya-eu nga? (Aˇ deuˆ 7-ahˇ haw) *\\n7. Saˬdaˬ aˬ yawꞈ-euˬ nui noeˬ pyehˬ k’awˬ-eu g’aˇ duˬ aˬ jeˬ-ahˇ zmˬ-eu nga? Aˬ dui aˬ jeˬ miˇ neh ya yahˇ-eu nga?\\n7 Saˬdaˬ aˬ yawꞈ-euˬ nui noeˬ pyehˬ k’awˬ-eu g’aˇ duˬ tiˬbiˬ laꞈ k’oeˇ doˆ-eu jeˬ-ahˇ zmˬ-eu meh. Aˬ yawꞈ tiˬbiˬ laꞈ k’oeˇ-euˬ gaˇ kawˆ heu naˇ, aˬ dui-ahˇ bi haw byawˬ-eu tehꞈ-ehˇ maˬ g’aˬ ni, aˬ dui aˬ joˆ-ehˇ ya noeˬ-eu, aˬ joˆ-ehˇ ya g’eh-eu, aˬ jeˬ ya jahˇ-eu lehˇ jiˇ mehˬ meh lehˇ siˬ nya-eu meh. Yeˬsuˇ gaˇ kawˆ tiˬ jeˬ na-ahˇ zmˬ-awˇ mehˬ-euˬ meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, Saˬmaˬliˆ tsawˇ haˬ tiˬ g’aˬ-euˬ gaˇ kawˆ hawˇ-eu, iˇ kahˇ-ahˇ neh doˆ iˇ-awˇ aˬ yawꞈ-euˬ jeˬ biˇ zmˬ dzeh jiˇ-euˬ aˬ li tiˬ g’aˬ-euˬ gaˇ kawˆ meh. (Maꞈtehˬ 13:34; Luˇkaꞈ 10:29-37; 15:11-32) Saˬdaˬ-euˬ nui noeˬ nyawˬ leˇ taˬ-euˬ deuˬ, tiˬbiˬ laꞈ k’oeˇ-euˬ gaˇ kawˆ deuˬ-ahˇ zmˬ-awˇ aˬ dui-ahˇ jiˇ aˬ yawꞈ maꞈ loꞈ-ehˇ noeˬ ni jahˇ-eu meh. Aˬ dui tiˬbiˬ haw-eu yaw tsaˬ tsaˬ-ehˇ bi jaˆ naˇ maˬ muiˬ-eu nui noeˬ maˬ bi nyawˬ laˇ ni, yaw byawˬ byawˬ-ehˇ nui gahˇ za laˇ ni haw nya meh. Ehˇ k’awꞈ, aˬ dui ya yahˇ meh. Teu miˇ neh tiˬbiˬ haw ngeh, ‘Gaˇ kawˆ heu shiˬ shaˬ jiˇ-euˬ nui k’ahˇ geuꞈ-eu heu naˇ yaw lehˬ maˬ ngeuˇ-a lehˇ mehˬ nga laˬ’ lehˇ yawˬ ha-ahˇ ya naˇ haˬ-eu meh. (Gaˬlaˬtiˆ 5:19-21; Eˇpeˇsu 2:1-3) Saˬdaˬ-euˬ nui noeˬ-ahˇ g’aˬ biꞈ-eu gaˇ kawˆ-ahˇ ya mawˇ ngeh, nawˇ aˬ joˆ-ehˇ jahˇ le? Nyawˬ laˇ-eu naˇ gawˇ-ahˇ yahˇ-eu loꞈ-ehˇ yahˇ-awˬ!\\n8. Aˬ da aˬ ma deuˬ zaˬ yawˬ ha-euˬ nui ma-ahˇ haw piˇ nya ni aˬ joˆ-ehˇ caw ba nehˬ nya-eu nga?\\n8 Aˬ da aˬ ma deuˬ, zaˬ-euˬ nui ma-ahˇ Saˬdaˬ-euˬ maˬ muiˬ-eu nui noeˬ maˬ bi nyawˬ laˇ-eu g’aˇ duˬ, yaw muiˬ-ehˇ ya haw piˇ-eu meh. Aˬ myah myah naˇ aˬ dui zaˬ-ahˇ nyawˬ laˇ-eu jeˬ-ahˇ k’aˇ g’eh nya gaˇ neh haw piˇ-eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, iˇ kahˇ-ahˇ laˆ luiˆ laˆ buˇ-awˇ, nymˇ jiˇ laꞈ k’oeˇ-euˬ deuˬ-ahˇ bi naˇ bi gawˇ laˇ-eu jeˬ-ahˇ bi dzeh-eu meh. Teu gaˇ duˇ ni, aˬ dui zaˬ-ahˇ Saˬdaˬ-euˬ maˬ muiˬ-eu nui noeˬ ahˇ-eu tiˬbiˬ laꞈ k’oeˇ-euˬ gaˇ kawˆ, mui niˇ g’a-eu keˆ, g’oeˇsaiˇ, heu deuˬ-ahˇ neh ya haw piˇ nehˬ-eu meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui-ahˇ zaˬ-euˬ nui jah ziꞈ-awˇ, aˬ yawꞈ nehˬ-ehˇ cawˬ cawˬ nya ni caw ba nehˬ-eu gaˇ biꞈ nehˬ taˬ-euˬ meh. (Dawˬdaˬ 1:8; Eˇpeˇsu 6:1, 4) Teu miˇ neh Jaˇliꞈ-ahˇ dawˬ pehˬ taˬ-awˇ, nymˇ jiˇ laꞈ k��oeˇ-euˬ zahˇ jahˇ doˆ-eu taˬ guˆ. Zaˬ-ahˇ aˬ jeˬ haw nya-eu maˬ haw nya-eu lehˇ ehˇ nehˬ-awˇ, nawˇ aˬ jeˬ miˇ neh teu loꞈ-ehˇ ehˇ noeˬ tsehˆ-euˬ lehˇ jiˇ zaˬ-ahˇ g’oˆ shaw leˇ ni dzawˇ nehˬ. (Maꞈtehˬ 5:37) Zaˬ huiˬ laˇ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ-euˬ zahˇ k’aˇ jaˆ-eu loꞈ-ehˇ, yaw muiˬ yaw doeˇ tseˇ paˆ geuꞈ nya ni zaˬ-ahˇ dzaw nehˬ. (Heˬbyehˇ 5:14) Zaˬ nawˬ neh ngehˬ-euˬ jeˬ-ahˇ neh g’awˬ mya jeˬ ya siˬ-awˇ, nawˬ neh mˇ-euˬ jeˬ-ahˇ neh ngehˬ-ehˇ dzehˬ ya siˬ meh lehˇ taˬ ngehˇ.—Dawˬmehˬmehˬ-eu 6:6, 7; Loˇmaˆ 2:21.\\n9. Saˬdaˬ aˬ joˆ-ehˇ g’eh-eu nui noeˬ-ahˇ g’aˬ biꞈ-eu nga? Nui noeˬ teu aˬ jeˬ miˇ neh guˆ laˇ paˬ-ehˇ g’eh-eu nga?\\n9 K’oeˇ naˇ Saˬdaˬ aˬ dui-ahˇ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ nui noeˬ-ahˇ maˬ ngeuˇ-eu, tsawˇ haˬ-euˬ tsawˇ gahˇ-ahˇ nui ma taˬ ni, maˬ muiˬ-eu nui noeˬ dawˆ ahˇ-eu leh jeh-eu meh. (Gawˇlawˇsehˇ 2:8) Saˬdaˬ g’aˬ biꞈ-eu nui noeˬ tiˬ hmˬ naˇ, smˇ muiˬ muiˬ laˇ-eu jeˬ heu meh. Heu loꞈ-ehˇ noeˬ-eu tsawˇ haˬ deuˬ, aˇ saˬ saˬ leˇ ngeh maˇ diˇ smˇ muiˬ muiˬ laˇ-eu k’awꞈ pyeuꞈ nya-awˇ, maˬ muiˬ laˇ-eu k’awꞈ pyeuꞈ nya meh. Ehˇ k’awꞈ aˬ yawꞈ maꞈ lehˬ laˇ ca laˇ nya-eu meh. Aˬ jeˬ miˇ neh? Pyuˇ poˆ-eu gaˇ kaꞈ g’a-eu miˇ neh, yawˬ ha-euˬ mawˇ do hawˇ-eu nymˇ jiˇ-ahˇ maˬ ngehˬ g’eh-eu uˬ taꞈ, Miˬyehˇ-ahˇ keuˆ ni byehˇ dzeh coeˇ-eu miˇ neh meh. (1 Tiˆmoˇseˬ 6:10) Aˬ dui pyuˇ-euˬ gaˇ kawˆ-ahˇ yaw tsaˬ tsaˬ-ehˇ haw nya ni caw ba nehˬ laꞈ-euˬ, zaˬ siˬ nui gahˇ byah-eu mˬ taˆ Aˬda-ahˇ guiˬ lahˬ huiˬ miˇ-a.—Dawˬtsoˆtsoˆ-eu 7:12; Luˇkaꞈ 12:15.\\nAˬ dui-euˬ nui ma-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ bo saˆ nya-eu nga?\\nAˬ dui-euˬ nui ma-ahˇ Saˬdaˬ-euˬ nui noeˬ maˬ bi ahˇ laˇ-eu g’aˇ duˬ, aˬ dui loꞈ piˇ-eu g’aˬ hawˇ-eu laˇ g’oˆ-ahˇ loꞈ-eu g’aˬ loꞈ-ehˇ yaw beuˇ beuˇ-ehˇ jawˇ-awˇ mˇ paˬ-ehˇ g’eh-eu jeˬ ya mˇ (Aˇ deuˆ 10-11-ahˇ haw) *\\n10-11. (a) Aˬ dui yawˬ ha-euˬ nui ma-ahˇ bo saˆ nya-eu g’aˇ duˬ aˬ jeˬ ya jahˇ-eu nga? (b) Jaˇliꞈ saˇ ka-ahˇ loꞈ piˇ-eu g’aˬ aˬ jeˬ jahˇ-eu nga? Aˬ dui-euˬ siˬ nya-eu nui ma loꞈ piˇ-eu g’aˬ nehˬ-ehˇ aˬ joˆ-ehˇ duˇ-eu nga?\\n10 Aˬ dui yawˬ ha-euˬ nui ma-ahˇ bo saˆ nya mawꞈ naˇ, lehˬ laˇ ca laˇ nya-eu jeˬ-ahˇ ya siˬ nya-awˇ, yaw kawˇ ma-ehˇ ya yahˇ-eu meh. Heu naˇ, aˬ dui-ahˇ loꞈ piˇ-eu gaˇ mˇ-eu deuˬ-ahˇ bi noeˬ mawˇ-eu meh. Sahˬ paˬ Sawˇlaˬmoˬ-euˬ saˇ ka-ahˇ loꞈ piˇ-eu deuˬ meuˬ lahˇ k’oeˇ taˆ yawꞈ taˬ-awˇ, guˆ laˇ paˬ-ehˇ g’eh-eu jeˬ-ahˇ ya mawˇ ngeh, kawˇ ma-ehˇ guˇ gaˬ-eu meh. Gaˇ kawˆ heu naˇ, aˬ dui-ahˇ Saˬdaˬ-euˬ maˬ muiˬ-eu nui noeˬ aˬ dui-euˬ nui noeˬ-ahˇ maˬ bi nyawˬ laˇ-eu g’aˇ duˬ aˬ jeˬ ya jahˇ-eu lehˇ bi siˬ laꞈ-eu meh.\\n11 Jaˇliꞈ saˇ ka-ahˇ loꞈ piˇ-eu g’aˬ hawˇ-eu laˇ g’oˆ-ahˇ loꞈ-eu g’aˬ gaˇ tiˬ kawˆ loꞈ-ehˇ mˇ-eu meh. (2 Saˬmeuˬlaˆ 18:24-26) Aˬ yawꞈ nyaꞈ meuˬ-ahˇ loꞈ piˇ-eu g’aˇ duˬ, muiˇ-eu deuˬ k’aˇ laˇ ngeh laˇ g’oˆ piˬ tehˬ jiˇ taˬ-euˬ ngaˇ laˬ lehˇ yaw muiˬ-ehˇ haw-eu meh. (Neˬhaˬmiˇ 7:1-3) Jaˇliꞈ zahˇ-ahˇ tsaˬ-eu aˬ dui-euˬ siˬ nya-eu nui ma * k’awꞈ, loꞈ piˇ-eu gaˇ mˇ-eu g’aˬ loꞈ-ehˇ duˇ-eu meh. Teu naˇ, Saˬdaˬ aˬ dui-euˬ nui ma-ahˇ deuˆ laˇ-awˇ, aˬ dui-euˬ nui noeˬ, nui ma, aˬ dui-euˬ nui k’ahˇ heu deuˬ-ahˇ uˆ lahˇ-eu leh jeh ngeh, aˬ dui-ahˇ saˇ tiˇ biꞈ-eu meh. Aˬ dui lehˬ laˇ ca laˇ nya-eu jeˬ-ahˇ neh dzeuˇ iˇ nya-eu g’aˇ duˬ, siˬ nya-eu nui ma aˬ dui-ahˇ saˇ tiˇ biꞈ ngeh, naˇ haˬ-awˇ nui ma laˇ g’oˆ kawˇ ma-ehˇ ya piˬ tehˬ-eu meh.\\n12-13. Aˬ dui-ahˇ aˬ jeˬ mˇ ni lawˬ haw laˇ nya-eu nga? Ehˇ k’awꞈ, aˬ dui aˬ jeˬ ya jahˇ-eu nga?\\n12 Aˬ dui Saˬdaˬ-euˬ nui noeˬ neh maˬ bi uˆ lahˇ-eu g’aˇ duˬ, aˬ joˆ-ehˇ ya jahˇ-eu nga lehˇ yaw jeˬ ma jeˬ tiˬ hmˬ-ahˇ haw ma. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui-ahˇ “maˬ tsaˬ maˬ dawˇ-eu jeˬ laꞈ k’oeˇ k’aˬ miˬ sheu-eu, jawꞈ dui dui-eu jeˬ mˇ-eu, . . . heu loꞈ-ehˇ g’eh-eu gaˇ kawˆ deuˬ-ahˇ mˇ-eu taˬ ehˇ siˬ. Ja-eu k’awꞈ maˬ tsaˬ-a” lehˇ mehˬ-eu meh. (Eˇpeˇsu 5:3) Ehˇ k’awꞈ aˬ dui-euˬ gaˇ mˇ cawˬ hawˇ-eu sahˬ boꞈ dzaw cawˬ deuˬ k’aˬ miˬ sheu-eu gaˇ kawˆ-ahˇ ngehˬ doˆ laˇ naˇ, aˬ dui aˬ joˆ-ehˇ jahˇ de? Aˬ dui ‘Miˬyehˇ-ahˇ yaw zeu maˬ baw-eu yaw dehꞈ dehꞈ-eu jeˬ hawˇ-eu shiˬ shaˬ jiˇ-euˬ nui noeˬ nui loˆ-ahˇ ya byehˇ dzeh’ meh lehˇ siˬ nya-eu ma. (Tiˇtuˆ 2:12) Loꞈ piˇ-eu g’aˬ loꞈ-ehˇ duˇ-eu aˬ dui-euˬ siˬ nya-eu nui ma, aˬ dui-ahˇ saˇ tiˇ biꞈ laˇ-eu k’awꞈ pyeuꞈ nya meh. (Loˇmaˆ 2:15) Aˬ dui naˇ haˬ ma loˇ? Cawˬ deuˬ aˬ dui-ahˇ aˬ yawꞈ maꞈ ja luꞈ-eu k’aˬ miˬ sheu-eu gaˇ kawˆ-ahˇ naˇ haˬ mawꞈ ni maˬ ehˇ, aˬ yawꞈ maꞈ haw luꞈ-eu maˬ muiˬ-eu aˇ baˇ-ahˇ haw ni maˬ ehˇ, lawˬ haw laˇ nya-eu meh. Teu ngeh naˇ, lehˬ laˇ ca laˇ-eu jeˬ-ahˇ neh cehˆ dzeuˇ-eu g’aˇ duˬ, nui ma laˇ g’oˆ taˆ lehˇ ya piˬ tehˬ taˬ-eu meh.\\n13 Aˬ dui cawˬ deuˬ-euˬ maˬ muiˬ-eu nui noeˬ hawˇ-eu mˇ jeˬ shaˇ kawˆ-ahˇ g’aˬ leˇ-eu g’aˇ duˬ, nui k’aˬ ya ahˇ-eu meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui neh leh jeh-eu jeˬ-ahˇ mawˇ-awˇ, aˬ dui Saˬdaˬ-euˬ nui noeˬ-ahˇ g’aˬ leˇ ni, aˬ dui-ahˇ g’aˬ hawˇ-eu zaˬ siˬ tsawˇ gahˇ biꞈ nehˬ laꞈ meh. (2 Laˬsaˬbaˬ 16:9; Iˇsaˬyaˇ 40:29; Yaˬkoˆ 1:5) Aˬ dui yawˬ ha-euˬ nui ma-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ haw piˇ daˆ leꞈ nya-eu nga?\\nNui ma-ahˇ bo saˆ daˆ leꞈ\\n14-15. (a) Aˬ dui yawˬ ha-euˬ nui ma-ahˇ aˬ jeˬ ya pah ahˇ-eu nga? Toˆ-ehˇ aˬ joˆ-ehˇ jahˇ nya-eu nga? (b) Dawˬdaˬ 4:20-22 heu Jaˇliꞈ gui-eu gaˇ neh gaˇ dahˇ tsoeˬ-eu jeˬ za ni aˬ joˆ-ehˇ caw ba nehˬ-eu nga? (“ Shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ-eu gaˇ kawˆ” lehˇ ehˇ-eu oeˬ coeˇ oeˬ bawˬ-ahˇ haw.)\\n14 Aˬ dui nui ma-ahˇ bo saˆ-eu g’aˇ duˬ, maˬ muiˬ-eu nui noeˬ maˬ bi ahˇ laˇ-eu lehˇ nui ma piˬ tehˬ-eu tehꞈ-ehˇ maˬ ngeuˇ-eu, yaw muiˬ jeˬ ahˇ laˇ ni jiˇ nui ma ya pah-eu meh. Meuˬ lahˇ jaˆ-eu meuˬ-euˬ gaˇ kawˆ-ahˇ tiˬ poˆ paˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Laˇ g’oˆ-ahˇ loꞈ-eu g’aˬ muiˇ-eu deuˬ laˇ ngeh laˇ g’oˆ ya piˬ tehˬ-eu nmˇ-aˬ ngeuˇ meh. Ehˇ k’awꞈ, dzaˬ dzaˬ dawˬ dawˬ hawˇ-eu myawˬ gahˬ deuˬ k’ehˇ ahˇ laꞈ ngeh-aˬ, laˇ g’oˆ ya pah-eu meh. Laˇ g’oˆ-ahˇ loꞈ-eu g’aˬ laˇ g’oˆ tiˬ jawˇ-iˬ maˬ pah naˇ, meuˬ zaˬ deuˬ dzahˬ sehꞈ jiˇ-eu meh. Teu gaˇ duˇ ni, aˬ dui aˬ myah luꞈ nui ma laˇ g’oˆ pah-awˇ, Yeˬhawˇbaˬ-euˬ nui noeˬ bi ahˇ laˇ-awˇ, aˬ dui-euˬ nui noeˬ-ahˇ ya bi uˆ lahˇ-eu meh.\\n15 Jaˇliꞈ laꞈ k’oeˇ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ nui noeˬ ahˇ-eu meh. Teu miˇ neh, aˬ dui Jaˇliꞈ k’aˇ gui ngeh, aˬ yawꞈ-euˬ nui noeˬ neh aˬ dui-euˬ nui noeˬ, nui ma, hawˇ-eu mˇ jeˬ shaˇ kawˆ-ahˇ bi uˆ lahˇ-eu jeˬ pyeuꞈ meh. Aˬ dui Jaˇliꞈ gui gaˇ neh gaˇ dahˇ tsoeˬ-eu jeˬ aˬ joˆ-ehˇ za nya-eu nga? Guiˬ lahˬ shaˇ-eu heu aˇ yeˇ huiˬ meh. Mehˇ nmˇ tiˬ g’aˬ, “Ngaˇ Jaˇliꞈ maˬ gui mi naˆ-ehˇ ‘zahˬ leˇ paˬ-ehˇ g’eh-eu yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ’ mawˇ nya ni caw ba nehˬ laꞈ lehˇ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ guiˬ lahˬ shaˇ-eu ma” lehˇ ehˇ-eu meh. (Ja ceuˬ 119:18) K’oeˇ naˇ, aˬ dui yawˬ ha neh gui-euˬ jeˬ-ahˇ ya shaˇ noeˬ ya shaˇ sawˇ-eu meh. Aˬ dui guiˬ lahˬ shaˇ-eu laꞈ k’oeˇ Jaˇliꞈ gui-awˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ naˇ, Miˬyehˇ-euˬ dawˬ aˬ dui-euˬ “nui ma laꞈ k’oeˇ juiˇ taˬ”-eu jeˬ pyeuꞈ-awˇ, aˬ dui aˬ yawꞈ-euˬ nui noeˬ-ahˇ gaˬ dzehˬ laˇ-eu meh.—Dawˬdaˬ 4:20-22-ahˇ gui; Ja ceuˬ 119:97.\\nShaˇ noeˬ shaˇ sawˇ-eu gaˇ kawˆ\\nAˬ dui Jaˇliꞈ gui ngeh, yawˬ ha-ahˇ heu loꞈ-ehˇ naˇ haˬ\\nGaˇ kawˆ heu Yeˬhawˇbaˬ nehˬ-ehˇ taꞈ leˇ-awˇ ngaˬ-ahˇ aˬ jeˬ bi siˬ laꞈ-eu nga?\\nGaˇ kawˆ heu Jaˇliꞈ gaˇ kawˆ daˬ ma nehˬ-ehˇ aˬ joˆ-ehˇ taꞈ-eu nga?\\nGaˇ kawˆ heu ngaˬ-euˬ dehꞈ ziˇ laꞈ k’oeˇ aˬ joˆ-ehˇ zmˬ nya-eu nga?\\nNgaˇ gaˇ kawˆ heu neh aˬ cawˬ-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ caw ba nya-eu nga?\\n16. Tiˬ g’aˬ na JW tiˬbiˬ-ahˇ neh aˬ jeˬ gaˇ dahˇ tsoeˬ-eu jeˬ za-euˬ nga?\\n16 Miˬyehˇ-euˬ nui noeˬ aˬ dui-ahˇ bi uˆ lahˇ nya-eu nyaˆ taꞈ tiˬ jeˬ naˇ, JW tiˬbiˬ haw-eu heu meh. Miˬ sawˇ yo zaˬ tiˬ gu, “Yawˬ siˬ na luꞈ doˆ laˇ-eu JW tiˬbiˬ heu naˇ, nga nyaꞈ neh guiˬ lahˬ shaˇ-euˬ jeˬ-ahˇ dawˬ k’oꞈ biꞈ gaˇ duˇ nya. Nga nyaꞈ nui ma cawˆ-awˇ, nymˇ gawˬ gawˬ luꞈ ngeh, tiˬbiˬ laꞈ k’oeˇ-euˬ gaˇ kawˆ heu nga nyaꞈ-ahˇ g’aˬ biꞈ-awˇ nui jah bi ziꞈ laˇ nya. Nga nyaꞈ g’awˬ nyoeˇ jahˇ ngeh maˬ ehˇ, iˇ kahˇ laˆ luiˆ ngeh maˬ ehˇ, lawˇ bawˬ dawˇ ngeh maˬ ehˇ, JW tiˬbiˬ laꞈ k’oeˇ-euˬ dawˬ caˇ teu naˇ haˬ-eu ma” lehˇ ehˇ-eu meh. JW tiˬbiˬ heu naˇ, aˬ dui-euˬ nui ma-ahˇ bo saˆ-awˇ, Yeˬhawˇbaˬ loꞈ-ehˇ noeˬ ni mehˬ nehˬ laꞈ-eu uˬ taꞈ, Saˬdaˬ-euˬ nui noeˬ-ahˇ yahˇ nya ni jiˇ caw ba nehˬ-eu meh.\\n17-18. (a) 1 Sahˬpaˬ 8:61-ahˇ ehˇ-eu loꞈ-ehˇ, Yeˬhawˇbaˬ-euˬ dawˬ-ahˇ mˇ caw naˇ aˬ joˆ-ehˇ g’eh laˇ-eu nga? (b) Aˬ dui sahˬ paˬ Heˬsaˬgiˇ-ahˇ aˬ jeˬ dzaw geuꞈ nya-eu nga? (c) Ja ceuˬ 139:23, 24-ahˇ Daˬbiˇ neh shaˇ taˬ-euˬ loꞈ-ehˇ aˬ dui aˬ jeˬ shaˇ nya-eu nga?\\n17 Aˬ dui yaw muiˬ jeˬ mˇ gaˇ neh gaˇ dahˇ tsoeˬ-eu jeˬ-ahˇ za gaˇ ya mawˇ ngeh, aˬ dui-euˬ nui jah ziꞈ laˇ-eu meh. (Yaˬkoˆ 1:2, 3) K’oeˇ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui-ahˇ zaˬ lehˇ kuˇ-euˬ loꞈ-ehˇ aˬ dui k’awꞈ aˬ yawꞈ nui k’ahˇ shiˇ ni dehꞈ-euˬ miˇ neh aˬ dui laˬ k’aˬ cehˇ laˇ-awˇ, aˬ yawꞈ ya leˇ-eu jeˬ-ahˇ mˇ mawꞈ-eu nui ma jiˇ myaˬ laˇ-eu meh. (Dawˬdaˬ 27:11) Aˬ dui-ahˇ k’aˇ lawˬ haw laˇ ngeh, aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ-euˬ gaˇ-ahˇ nui ma maˬ keuˆ ni mˇ luꞈ-eu maˬ ngeuˇ-eu lehˇ mˇ mawˇ-eu aˬ kawˬ-aˬ za-eu ma. (Ja ceuˬ 119:113) Aˬ dui nui ma keuˆ-eu laꞈ k’oeˇ Miˬyehˇ ehˇ dawˬ naˇ haˬ-awˇ, aˬ yawꞈ ya leˇ-eu jeˬ-ehˇ mˇ caw-eu naˇ, nui ma g’awˇ mawˇ dawˬ tawˆ luꞈ aˬ yawꞈ-ahˇ gaˬ-eu lehˇ bi siˬ-eu jeˬ pyeuꞈ meh.—1 Sahˬpaˬ 8:61-ahˇ gui.\\n18 Aˬ dui mˇ lehˬ nya meh. Aˬ dui maˬ byah kuꞈ-eu miˇ neh mˇ lehˬ naˇ, sahˬ paˬ Heˬsaˬgiˇ-euˬ gaˇ kawˆ-ahˇ shaˇ noeˬ haw. Aˬ yawꞈ mˇ lehˬ-euˬ k’awꞈ, noeˬ poˆ noeˬ paˇ-awˇ, “nui ma g’awˇ mawˇ dawˬ tawˆ luꞈ” Yeˬhawˇbaˬ-euˬ gaˇ mˇ daˆ leꞈ-euˬ meh. (Iˇsaˬyaˇ 38:3-6, MS; 2 Laˬsaˬbaˬ 29:1, 2; 32:25, 26) Saˬdaˬ-euˬ maˬ muiˬ-eu nui noeˬ aˬ dui-euˬ nui ma-ahˇ taˬ bi nyawˬ laˇ. “Ehˇ dawˬ naˇ haˬ-eu nui ma” ahˇ nya ni guiˬ lahˬ shaˇ luꞈ-uˇ. (1 Sahˬpaˬ 3:9, MS; Ja ceuˬ 139:23, 24-ahˇ gui.) Aˬ dui yawˬ jeˬ yawˬ-ahˇ naˆ maˬ tseˇ aˬ dui-euˬ nui ma-ahˇ yaw muiˬ-ehˇ bo saˆ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ daˆ leꞈ nya meh.\\nSaˬdaˬ aˬ dui-euˬ nui ma-ahˇ maˬ muiˬ-eu nui noeˬ aˬ joˆ-ehˇ dawˆ ahˇ-eu lehˇ leh jeh-eu nga?\\nAˬ dui-euˬ nui ma-ahˇ bo saˆ-eu g’aˇ duˬ, aˬ dui aˬ jeˬ ya bi ahˇ laˇ-awˇ aˬ jeˬ maˬ ya bi ahˇ laˇ-eu nga?\\nDawˬ caˇ 54 “Gaˇ ma heu kahˇ meh”\\n^ Yaw zaˬ 5 Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ daˆ leꞈ-eu laˬ, maˬ ngeuˇ naˇ Saˬdaˬ-euˬ mehˇ shuiˇ-ahˇ tawˆ leˇ-awˇ, Miˬyehˇ-euˬ gaˇ maˬ paˇ mˇ-eu laˬ? Dawˬ k’oꞈ naˇ, aˬ dui aˇ naˆ ni k’aˆ-eu lawˬ haw laˇ-eu jeˬ-ahˇ ya tahˬ puˬ-eu nehˬ-ehˇ maˬ taꞈ-a, aˬ dui nui ma-ahˇ aˇ naˆ ni bo saˆ nya gaˇ neh iˇ-eu tehꞈ meh. “Nui ma” aˬ jeˬ-ahˇ ehˇ mawꞈ-eu nga? Saˬdaˬ aˬ dui-euˬ nui ma-ahˇ laˆ cawˆ-eu g’aˇ duˬ, aˬ joˆ-ehˇ leh jeh-eu nga? Aˬ dui yawˬ ha-euˬ nui ma-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ bo saˆ nya-eu nga? Heu kawˆ laꞈ k’oeˇ aˇ yeˇ huiˬ-eu gaˇ kawˆ heu deuˬ-ahˇ ya siˬ-eu meh.\\n^ Yaw zaˬ 11 Dzawˇ lahˬ: Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui-ahˇ yawˬ ha-euˬ nui noeˬ, nui ma hawˇ-eu mˇ jeˬ shaˇ kawˆ-ahˇ bi shaˇ sawˇ-awˇ, bi daˇ nya-eu jeˬ biꞈ nehˬ taˬ-euˬ meh. Jaˇliꞈ teu-ahˇ siˬ nya-eu nui ma lehˇ kuˇ-eu meh. (Loˇmaˆ 2:15; 9:1) Jaˇliꞈ zahˇ-ahˇ tsaˬ-eu siˬ nya-eu nui ma ahˇ-eu deuˬ naˇ, yawˬ ha noeˬ-eu, mˇ-eu, ngehˬ-eu jeˬ, tsaˬ-eu hawˇ-eu maˬ tsaˬ-eu lehˇ daˇ-eu g’aˇ duˬ, Jaˇliꞈ laꞈ k’oeˇ-euˬ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ zahˇ dawˬ-ahˇ zmˬ-eu meh.\\n^ Yaw zaˬ 56 Aˇ baˇ-euˬ gaˇ kawˆ: Iˇ cuꞈ shawˇ dzeuˇ-euˬ mehˇ nmˇ tiˬ g’aˬ tiˬbiˬ haw luꞈ-awˇ dehꞈ bahˬ dehꞈ muˆ-eu aˇ baˇ-ahˇ ya mawˇ ngeh, aˬ joˆ-ehˇ jahˇ-eu lehˇ ya noeˬ tsehˆ.\\n^ Yaw zaˬ 58 Aˇ baˇ-euˬ gaˇ kawˆ: Gaˇ hu saˇ ka-ahˇ-euˬ loꞈ piˇ-eu g’aˬ, meuˬ-euˬ laꞈ nyiˇ guˆ laˇ paˬ-ehˇ g’eh-eu jeˬ-ahˇ ya mawˇ ngeh, laꞈ oˆ jawˇ-eu laˇ g’oˆ-ahˇ loꞈ-eu deuˬ-ahˇ guˇ gaˬ-awˇ, teu deuˬ jiˇ laˇ g’oˆ yaw kawˇ ma-ehˇ piˬ tehˬ-awˇ sawˇ sawˇ tehˬ.","num_words":3386,"character_repetition_ratio":0.089,"word_repetition_ratio":0.01,"special_characters_ratio":0.287,"stopwords_ratio":0.273,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":-1} +{"url":"","collection":"madlad400","source":"CC 20220801","original_code":"ahk","text":"Aˬ dui Miˬyehˇ-ahˇ haw tsoˆ taˬ-eu myaˆ nuiˆ aˬ jeˬ lehˇ g’eh-eu nga? | Dzaw ngeh zmˬ-eu gaˇ kawˆ deuˬ\\n“Nawˬ-ahˇ ngaˇ g’awˇ leuˇ haw-eu ma. Nawˇ uˆ lahˇ luꞈ-eu mˬ k’oeˇ taˆ ngaˇ g’awˇ leuˇ haw-eu ma.”—Ja ceuˬ 123:1.\\nDawˬ caˇ: 143, 124\\nYeˬhawˇbaˬ-ahˇ haw-eu lehˇ ehˇ-eu heu, aˬ jeˬ-ahˇ ehˇ mawꞈ-eu nga?\\nMoˇseˬ aˬ jeˬ miˇ neh Miˬyehˇ neh Saˇ jaˇ dzaˬ taˬ-euˬ Miˇ k’ahˬ-ahˇ maˬ ya uˇ leˇ-euˬ nga?\\nMoˇseˬ-ahˇ pyeuꞈ laˇ-euˬ jeˬ-ahˇ neh aˬ dui aˬ jeˬ jeˇ ya siˬ-euˬ nga?\\n1, 2. Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ haw-eu lehˇ ehˇ-eu heu, aˬ jeˬ-ahˇ ehˇ mawꞈ-eu nga?\\nNymˬ-mˇ aˬ dui “shaˬ dui dui-eu aˇ yamˬ” laꞈ k’oeˇ jawˇ luꞈ ma. (2 Tiˆmoˇseˬ 3:1) Yeˬhawˇbaˬ haiˬ-eu miˇ tsaˬ-ahˇ laˆ cawˆ le-eu lehˇ g’eh ngeh hawˇ-eu, aˬ yawꞈ miˇ tsaˬ k’oeˇ taˆ maˇ diˇ nui saˇ oˆ-eu jeˬ bi jaˆ laˇ-eu lehˇ g’eh ngeh, yaw dehꞈ dehꞈ-eu jeˬ shaˬ laˇ tehˇ tehˬ-eu meh. Teu miˇ neh aˬ dui yawˬ ha-ahˇ ‘Ngaˇ nui noeˬ nui duˇ hawˇ-eu caw ba-eu jeˬ shaˇ-eu g’aˇ duˬ, aˬ suˇ g’aˬ-ahˇ haw paˬ nga?’ lehˇ naˇ haˬ paˬ-ehˇ g’eh-eu meh. Aˬ dui taˆ lehˇ “Yeˬhawˇbaˬ” lehˇ ehˇ-eu paˬ, teu naˇ tsaˬ dui dui-eu dawˬ k’oꞈ pyeuꞈ meh.\\n2 Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ haw-eu lehˇ ehˇ-eu heu, aˬ jeˬ-ahˇ ehˇ mawꞈ-eu nga? K’oeˇ naˇ, aˬ dui shaˬ zahˬ jaˆ ngeh k’awꞈ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ haw luꞈ-eu lehˇ aˬ joˆ-ehˇ laˆ duˬ taˬ nya-eu nga? Aˬ dui caw ba-eu jeˬ loˬ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ haw tsoˆ taˬ-awˇ shaˇ ju-eu heu aˇ naˆ ni aˇ yeˇ huiˬ-eu nga lehˇ, Jaˇliꞈ boꞈ zaˬ tiˬ g’aˬ ehˇ taˬ-euˬ myahˇ laˇ-euˬ meh. (Ja ceuˬ 123:1-4-ahˇ gui.) Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ haw ngeh, baw leˬ-ahˇ haw tsoˆ taˬ-euˬ zaˬ k’aˆ tiˬ g’aˬ loꞈ-ehˇ duˇ meh lehˇ, Jaˇliꞈ boꞈ zaˬ tiˬ g’aˬ ehˇ-eu meh. Aˬ joˆ-ehˇ pyeuꞈ nya-eu nga? Zaˬ k’aˆ naˇ, ya dzaˬ ya dawˇ-eu g’aˇ duˬ hawˇ-eu bi haw piˇ-eu g’aˇ duˬ, yawˬ ha-euˬ baw leˬ-ahˇ ya haw tsoˆ taˬ-eu, maˬ ngeuˇ naˇ ya g’oe-eu meh. K’oeˇ naˇ baw leˬ aˬ jeˬ bi mˇ mawꞈ nga lehˇ ya siˬ-awˇ, mˇ caw-eu g’aˇ duˬ baw leˬ-ahˇ maˬ tsehˆ leˇ ni ya haw tsoˆ taˬ-eu meh. Aˬ dui k’awꞈ teu gaˇ duˇ ni, Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui-ahˇ aˬ jeˬ bi mˇ mawꞈ nga lehˇ siˬ nya-awˇ mˇ caw-eu g’aˇ duˬ, aˬ dui yawˬ nah na luꞈ Jaˇliꞈ ya gui-eu meh. Toˆ-ehˇ naˇ, aˬ dui caw ba-eu jeˬ-ahˇ loˬ ngeh Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui-ahˇ caw ba nehˬ laꞈ-eu meh.—Eˇpeˇsu 5:17.\\n3. Aˬ dui-ahˇ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ maˬ bi haw tsoˆ taˬ-eu aˬ jeˬ nga?\\n3 Aˬ dui aˬ myah luꞈ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ ya haw tsoˆ taˬ meh lehˇ siˬ nya k’awꞈ, tiˬ poˆ na maˬ haw tsoˆ taˬ ni k’awꞈ pyeuꞈ nya meh. Gaˇ kawˆ heu Yeˬsuˇ-euˬ g’oeˇ-eu cawˬ Maˬta-ahˇ pyeuꞈ laˇ haw-euˬ meh. Aˬ yawꞈ maˬ haw tsoˆ taˬ ni “dzaˬ dzaˬ dawˇ dawˇ laˆ saˆ-eu tehˬ g’a luꞈ-eu” meh. (Luˇkaꞈ 10:40-42) Maˬta loꞈ-ehˇ g’eh-eu saˇ jaˇ ziꞈ-eu tsawˇ haˬ k’awꞈ, Yeˬsuˇ teu gaˇ bi jawˇ taˬ-awˇ neh maˬ haw tsoˆ taˬ ni pyeuꞈ nya gaˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ, gaˇ kawˆ heu aˬ dui k’oeˇ taˆ keuˆ le ngeh k’awꞈ aˬ dui maˬ zahˬ leˇ. Teu miˇ neh, aˬ dui-ahˇ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ maˬ bi haw tsoˆ taˬ-eu aˬ jeˬ nga? Heu kawˆ laꞈ k’oeˇ, aˬ cawˬ neh mˇ-eu jeˬ, aˬ dui-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ maˬ bi haw tsoˆ taˬ nya-eu nga? lehˇ hawˇ-eu, aˬ dui aˬ myah luꞈ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ haw tsoˆ taˬ nya-eu nga? lehˇ haw ma.\\nAˬ kawˬ-aˬ smˇ-euˬ saˇ jaˇ ziꞈ-eu tiˬ g’aˬ\\n4. Moˇseˬ Miˬyehˇ neh Saˇ jaˇ dzaˬ taˬ-euˬ Miˇ k’ahˬ-ahˇ uˇ leˇ-eu aˬ kawˬ-aˬ smˇ-euˬ gaˇ, aˬ jeˬ miˇ neh zahˬ leˇ-eu nga?\\n4 Moˇseˬ nui noeˬ nui duˇ shaˇ-eu g’aˇ duˬ, Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ haw tsoˆ taˬ-eu yaw duˬ baw meh. Jaˇliꞈ-ahˇ aˬ yawꞈ “maˬ mawˇ nya-eu Miˬyehˇ-ahˇ aˬ yawꞈ ya mawˇ haw-euˬ loꞈ-ehˇ . . . nui ma ziꞈ-euˬ meh” lehˇ ehˇ taˬ-euˬ meh. (Heˬbyehˇ 11:24-27-ahˇ gui.) K’oeˇ naˇ, “Iˇsaˬleˬlaˆ tsawˇ jeuˬ laꞈ k’oeˇ, Moˇseˬ-ahˇ duˇ-eu Miˬyehˇ g’aˇ duˬ ngehˬ dah-eu tiˬ g’aˬ-iˬ maˬ doˆ laˇ haw-aˬ. Sahˬpaˬ Miˬyehˇ myaˆ pyawˬ ciˬ daˬ-awˇ dawˬ ngehˬ cawˬ-euˬ aˬ yawꞈ loꞈ-ehˇ g’eh-eu tsawˇ haˬ maˬ jawˇ-a” lehˇ jiˇ paˇ ehˇ taˬ-euˬ meh. (Dawˬmehˬmehˬ-eu 34:10) Moˇseˬ Yeˬhawˇbaˬ nehˬ-ehˇ teu naˆ naˆ-ehˇ g’oeˇ k’awꞈ, Miˬyehˇ neh Saˇ jaˇ dzaˬ taˬ-euˬ Miˇ k’ahˬ-ahˇ uˇ leˇ-eu aˬ kawˬ-aˬ smˇ-euˬ meh. (Bawˇtsahˬ 20:12) Aˬ jeˬ miˇ neh nga?\\n5-7. Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ Iˇjiˇtuˆ miˇ k’ahˬ-ahˇ neh doˆ laˇ-euˬ tiˬ k’ehˬ naˇ, aˬ jeˬ pyeuꞈ laˇ-euˬ nga? Moˇseˬ aˬ joˆ-ehˇ jahˇ-euˬ nga?\\n5 Iˇsaˬleˬlaˆ tsawˇ haˬ deuˬ Iˇjiˇtuˆ miˇ k’ahˬ-ahˇ neh doˆ laˇ-euˬ ba la nyiˬ siˬ maˬ byah laˇ mi na-ehˇ, Siˇnaˆ gawˬ jawˬ-ahˇ le keuˆ-eu keuˆ laˇ ngeh gaˇ kawˆ doˆ laˇ-euˬ meh. Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ iˇ cuꞈ dawˇ-eu maˬ jaˆ-eu miˇ neh Moˇseˬ-ahˇ nui ma pehˇ-eu meh. Teu miˇ neh, Moˇseˬ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ “Tsawˇ haˬ heu deuˬ-ahˇ ngaˇ aˬ joˆ-ehˇ ya jahˇ nehˬ nmˇ. Aˬ yawꞈ maꞈ ngaˬ-ahˇ k’aˬ lo neh biˬ sehꞈ-eu lehˇ g’eh-eu meh” lehˇ ehˇ nehˬ-euˬ meh. (Doˆ-iˇ-eu 17:4) Teu ngeh, Yeˬhawˇbaˬ Moˇseˬ-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ ya jahˇ-eu lehˇ maˇ jawˆ ni ehˇ nehˬ-euˬ meh. Miˬyehˇ aˬ yawꞈ-ahˇ gawˬ yoeˬ neh k’aˬ lo-ahˇ juiꞈ lehˇ ehˇ nehˬ-euˬ meh. Jaˇliꞈ-ahˇ Siˇnaˆ gawˬ jawˬ lo guˇ k’oeˇ taˆ “Iˇsaˬleˬlaˆ tsawˇ haˬ aˬ yuiꞈ aˬ tsu deuˬ-euˬ mehˬ shi, Moˇseˬ k’oeˇ loꞈ-ehˇ mˇ-euˬ meh” lehˇ ehˇ taˬ-euˬ meh. K’oeˇ naˇ iˇ cuꞈ yoeˇ doˆ le-awˇ, Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ ya dawˇ ngeh, gaˇ kawˆ ui cuiˆ maˬ gaˇ laˇ-euˬ meh.—Doˆ-iˇ-eu 17:5, 6.\\n6 Moˇseˬ teu tsahˇ-ahˇ Maˬsaˬ lehˇ myahˇ nehˬ-awˇ dawˬ tsuiꞈ naˇ “lawˬ haw-eu” lehˇ meh. K’oeˇ naˇ, Meˬliˇbaˬ lehˇ jiˇ myahˇ-euˬ dawˬ tsuiꞈ naˇ, “dawˬ g’oꞈ doˆ-eu” lehˇ meh. Aˬ jeˬ miˇ neh teu loꞈ-ehˇ myahˇ nehˬ-euˬ nga? Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, “Iˇsaˬleˬlaˆ tsawˇ haˬ deuˬ . . . ‘Sahˬpaˬ Miˬyehˇ aˬ dui maꞈ nehˬ-ehˇ jawˇ nga loˇ, maˬ jawˇ nga loˇ?’ lehˇ aˬ yawꞈ maꞈ ehˇ-awˇ, Sahˬpaˬ Miˬyehˇ-ahˇ lawˬ haw-euˬ” miˇ neh meh.—Doˆ-iˇ-eu 17:7.\\n7 Yeˬhawˇbaˬ Meˬliˇbaˬ-ahˇ doˆ laˇ-euˬ gaˇ kawˆ-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ noeˬ-eu nga? Miˬyehˇ Iˇsaˬleˬlaˆ tsawˇ haˬ deuˬ Moˇseˬ-euˬ dawˬ-ahˇ leuˇ-eu tehꞈ maˬ ngeuˇ-eu, aˬ yawꞈ-ahˇ puiˬ-eu uˬ taꞈ, aˬ yawꞈ-euˬ baoˬ-ahˇ jiˇ muiˇ nga lehˇ noeˬ-eu meh. (Ja ceuˬ 95:8, 9-ahˇ gui.) Aˬ yawꞈ maꞈ neh mˇ-euˬ jeˬ bahˬ dui dui-eu meh. Ehˇ k’awꞈ, Moˇseˬ naˇ, tsaˬ-eu jeˬ mˇ-awˇ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ haw tsoˆ taˬ-eu uˬ taꞈ, Miˬyehˇ neh k’aˇ ehˇ-euˬ loꞈ-ehˇ mˇ-euˬ meh.\\n8. Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ Miˬyehˇ neh Saˇ jaˇ dzaˬ taˬ-euˬ Miˇ k’ahˬ-ahˇ ya uˇ leˇ-eu keuˆ laˇ ngeh aˬ jeˬ pyeuꞈ laˇ-euˬ nga?\\n8 40 k’oꞈ dzeuˇ iˇ ngeh, Iˇsaˬleˬlaˆ tsawˇ haˬ deuˬ laꞈ k’oeˇ aˬ jeˬ-euˬ gaˇ kawˆ paˇ doˆ laˇ-euˬ nga? Aˬ yawꞈ maꞈ bawˇ tsahˬ bawˇ dahˇ-ahˇ cah-eu aˇ saˬ saˬ-eu keuˆ laˇ-awˇ, Kaˬdeˬshaˇ-euˬ dawˬ peh laˇ keuˆ-euˬ uꞈ taꞈ, Miˬyehˇ neh Saˇ jaˇ dzaˬ taˬ-euˬ Miˇ k’ahˬ-ahˇ ya uˇ leˇ-eu keuˆ laˇ taˬ-euˬ meh. Teu tsahˇ-ahˇ k’awꞈ Meˬliˇbaˬ lehˇ kuˇ-eu meh. * (Ehˇ lahˬ-ahˇ haw.) Aˬ jeˬ miˇ neh? Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ iˇ cuꞈ dawˇ-eu maˬ jaˆ-eu gaˇ kawˆ-ahˇ nyaˆ taꞈ tiˬ poˆ dawˬ g’oꞈ paˇ doˆ-eu miˇ neh meh. (Bawˇtsahˬ 20:1-5) Ehˇ k’awꞈ, nymˬ-mˇ poˆ naˇ, Moˇseˬ mˇ bahˬ dui dui-euˬ meh.\\n9. Yeˬhawˇbaˬ Moˇseˬ-ahˇ aˬ jeˬ ehˇ nehˬ-euˬ nga? Ehˇ k’awꞈ Moˇseˬ aˬ jeˬ jahˇ-euˬ nga? (Dahˬ beh-eu baˇ-ahˇ haw.)\\n9 Moˇseˬ Iˇsaˬleˬlaˆ tsawˇ haˬ deuˬ muiˇ ngeh aˬ jeˬ jahˇ-euˬ nga? Aˇ yawꞈ nui noeˬ nui duˇ shaˇ-eu g’aˇ duˬ, Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ yaw beh poˆ loꞈ-ehˇ haw tsoˆ taˬ-euˬ meh. Ehˇ k’awꞈ heu poˆ naˇ Yeˬhawˇbaˬ Moˇseˬ-ahˇ k’aˬ lo-ahˇ juiꞈ lehˇ maˬ ehˇ nehˬ-aˬ, gawˬ yoeˬ yuˇ g’eh-awˇ, zaˬ lahˇ deuˬ-ahˇ jiˇ k’aˬ lo jaˆ gaˇ sheuˬ g’eh-awˇ, Moˇseˬ-ahˇ k’aˬ lo-ahˇ dawˬ ngehˬ lehˇ ehˇ nehˬ-euˬ meh. (Bawˇtsahˬ 20:6-8) Moˇseˬ Yeˬhawˇbaˬ ehˇ-euˬ loꞈ-ehˇ jahˇ ngaˇ loˇ? Maˬ, maˬ jahˇ-aˬ. Aˬ yawꞈ zaˬ lahˇ deuˬ-ahˇ nui ma pehˇ dui dui-awˇ, “Puiˬ-eu tsawˇ haˬ deuˬ-oˇ, naw maꞈ g’aˇ duˬ k’aˬ lo heu siˬ-ahˇ neh ngaˇ iˇ cuꞈ ya bi yoeˇ le ta loˇ” lehˇ guˇ-awˇ, k’aˬ lo-ahˇ tiˬ poˆ maˬ loꞈ nyiˬ poˆ juiꞈ-euˬ meh.—Bawˇtsahˬ 20:10, 11.\\n10. Yeˬhawˇbaˬ Moˇseˬ neh mˇ-euˬ jeˬ-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ noeˬ-eu nga?\\n10 Yeˬhawˇbaˬ Moˇseˬ-ahˇ nui ma pehˇ dui dui-eu meh. (Dawˬmehˬmehˬ-eu 1:37; 3:26) Aˬ jeˬ miˇ neh nga? Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, Moˇseˬ Yeˬhawˇbaˬ neh biꞈ-euˬ nui noeˬ nui duˇ yaw shuiꞈ teu-ahˇ maˬ mˇ caw-eu miˇ neh meh.\\n11. Moˇseˬ neh k’aˬ lo-ahˇ juiꞈ-eu teu naˇ, Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ noeˬ leˇ nya-eu nga?\\n11 Yeˬhawˇbaˬ nui ma pehˇ-eu teu naˇ, gaˇ kawˆ tiˬ jeˬ paˬ jaˆ-eu miˇ neh k’awꞈ pyeuꞈ nya meh. Meˬliˇbaˬ yaw beh tsahˇ-euˬ k’aˬ lo gaˬlawˇ-ehˇni teu naˇ, yaw g’ahˇ miˇ neh k’a lo teu-ahˇ aˇ naˆ ni juiꞈ k’awꞈ iˇ cuꞈ juiꞈ doˆ nya paˬ lehˇ tiˬ g’aˬ-iˬ maˬ noeˬ-a. Ehˇ k’awꞈ, Meˬliˇbaˬ nyiˬ tsahˇ aˬ yawꞈ tsahˇ naˇ yaw beh tsahˇ nehˬ-ehˇ beu gaˇ dui dui-eu meh. Heu tsahˇ-euˬ k’aˬ loˬ naˇ, myaˬ ni k’aˬ loˬ loˬ nahˬ pyeuꞈ-awˇ, gaˬlawˇ-ehˇni k’aˬ lo naˆ ni maˬ g’ahˇ-a. K’aˬ lo yaw nahˬ teu laꞈ k’oeˇ iˇ cuꞈ yaw awˬ-ehˇ dahˬ leˇ nya-awˇ jaˆ nya-eu meh. Iˇ cuꞈ geuꞈ mawꞈ-eu aˬ suˇ g’aˬ maˬ kaˬ, k’aˬ lo teu-ahˇ tsawˆ byoe naˇ iˇ cuꞈ yoeˇ le-eu meh. Teu miˇ neh, Moˇseˬ k’aˬ lo teu-ahˇ dawˬ biꞈ-awˇ iˇ cuꞈ bi yoeˇ le jeˬ, dawˬ maˬ biꞈ ni juiꞈ-awˇ bi yoeˇ leˇ-eu teu naˇ, Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ-ahˇ iˬ cuꞈ teu-aˬ Yeˬhawˇbaˬ neh zahˬ leˇ paˬ-ehˇ g’eh-eu jeˬ jahˇ-awˇ bi yoeˇ le-euˬ jeˬ maˬ ngeuˇ nga lehˇ k’awꞈ noeˬ leˇ nya-eu meh. * (Ehˇ lahˬ-ahˇ haw.) Ehˇ k’awꞈ, maˇ diˇ naˇ gaˇ kawˆ teu aˬ joˆ-ehˇ g’eh-eu lehˇ aˬ dui maˬ siˬ nya-a.\\nMoˇseˬ, dawˬ-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ puiˬ-euˬ nga?\\n12. Yeˬhawˇbaˬ Moˇseˬ hawˇ-eu Aˬloˬ-ahˇ nui ma pehˇ-eu teu naˇ, aˬ jeˬ baˬ da neh paˇ pyeuꞈ nya nga siˬ?\\n12 Yeˬhawˇbaˬ Moˇseˬ hawˇ-eu Aˬloˬ-ahˇ nui ma pehˇ dui dui-eu teu naˇ, nyaˆ taꞈ tiˬ kawˆ paˇ jaˆ nya-a siˬ. Moˇseˬ zaˬ lahˇ deuˬ-ahˇ, “naw maꞈ g’aˇ duˬ k’aˬ lo heu siˬ-ahˇ neh ngaˇ (nga maꞈ) iˇ cuꞈ ya bi yoeˇ le ta loˇ” lehˇ ehˇ-eu meh. Moˇseˬ “nga maꞈ” lehˇ ehˇ-eu dawˬ heu naˇ, aˬ yawꞈ hawˇ-eu Aˬloˬ-ahˇ ehˇ-eu k’awꞈ pyeuꞈ nya meh. Aˬ joˆ-ehˇ g’eh k’awꞈ, Moˇseˬ neh jahˇ-euˬ heu naˇ, Yeˬhawˇbaˬ za geuˇ-eu ja ceuˬ-eu jeˬ-ahˇ maˬ biꞈ-eu miˇ neh, yaw zeu maˬ taˬ-eu jeˬ pyeuꞈ meh. Ja ceuˬ 106:32, 33-ahˇ “Tsawˇ haˬ k’oeˇ deuˬ Meˬliˇbaˬ lawˇ gawˆ dawˬ peh, Sahˬpaˬ Miˬyehˇ nui ma pehˇ ni mˇ-awˇ, aˬ yawꞈ maꞈ baˬ da neh Moˇseˬ shaˬ zahˬ naꞈ-euˬ meh. Aˬ yawꞈ nui ma naˇ dui dui ni aˬ yawꞈ maꞈ jahˇ-awˇ, maˬ shaˇ noeˬ ni dawˬ k’aˆ ngehˬ dzeuˇ-euˬ meh” lehˇ ehˇ taˬ-euˬ meh. * (Ehˇ lahˬ-ahˇ haw.) (Bawˇtsahˬ 27:14) Moˇseˬ Yeˬhawˇbaˬ za geuˇ-eu loꞈ-ehˇ yaw zeu maˬ taˬ-aˬ. Teu miˇ neh Yeˬhawˇbaˬ Moˇseˬ hawˇ-eu Aˬloˬ-ahˇ, “Ngaˬ-euˬ dawˬ-ahˇ naw nyaꞈ puiˬ-euˬ meh” lehˇ ehˇ nehˬ-euˬ meh. (Bawˇtsahˬ 20:24) Heu naˇ, huiˬ dui dui-eu iˬ baˇ pyeuꞈ meh.\\n13. Yeˬhawˇbaˬ neh Moˇseˬ-ahˇ daˇ nehˬ-euˬ teu naˇ, tsaˬ meh dawˇ meh lehˇ aˬ dui aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ nya-eu nga?\\n13 Moˇseˬ hawˇ-eu Aˬloˬ zaˬ lahˇ deuˬ-ahˇ sheuˬ g’eh-eu aˬ yuiꞈ pyeuꞈ-eu miˇ neh, Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ nyaꞈ-ahˇ nui deuˬ-ahˇ naˆ maˬ tseˇ noeˬ tmˬ-eu meh. (Luˇkaꞈ 12:48) Yaw beh tiˬ poˆ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ-euˬ dawˬ-ahˇ puiˬ-eu Iˇsaˬleˬlaˆ tsawˇ haˬ tiˬ shehˆ-ahˇ, aˬ yawꞈ neh Saˇ jaˇ dzaˬ taˬ-euˬ Miˇ k’ahˇ-ahˇ maˬ bi ahˇ leˇ ni daˇ nehˬ-euˬ meh. (Bawˇtsahˬ 14:26-30, 34) Teu miˇ neh, Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ-euˬ dawˬ-ahˇ puiˬ-euˬ Moˇseˬ-ahˇ k’awꞈ, Saˇ jaˇ dzaˬ taˬ-euˬ Miˇ k’ahˬ-ahˇ yaw beh-euˬ deuˬ loꞈ-ehˇ maˬ bi ahˇ leˇ ni daˇ nehˬ-euˬ teu naˇ tsaˬ meh dawˇ meh.\\nGaˇ kawˆ aˬ jeˬ baˬ da neh pyeuꞈ laˇ\\n14, 15. Moˇseˬ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ dawˬ-ahˇ puiˬ-eu teu naˇ, aˬ jeˬ baˬ da neh nga?\\n14 Moˇseˬ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ dawˬ-ahˇ puiˬ-eu teu naˇ, aˬ jeˬ baˬ da neh nga? Aˬ dui Ja ceuˬ 106:32, 33-ahˇ tiˬ poˆ paˇ haw ma. “Tsawˇ haˬ k’oeˇ deuˬ Meˬliˇbaˬ lawˇ gawˆ dawˬ peh, Sahˬpaˬ Miˬyehˇ nui ma pehˇ ni mˇ-awˇ, aˬ yawꞈ maꞈ baˬ da neh Moˇseˬ shaˬ zahˬ naꞈ-euˬ meh. Aˬ yawꞈ nui ma naˇ dui dui ni aˬ yawꞈ maꞈ jahˇ-awˇ, maˬ shaˇ noeˬ ni dawˬ k’aˆ ngehˬ dzeuˇ-euˬ meh.” Maˇ diˇ naˇ, Iˇsaˬleˬlaˆ tsawˇ haˬ deuˬ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ dawˬ-ahˇ puiˬ-euˬ meh. Ehˇ k’awꞈ Moˇseˬ nui pehˇ-ahˇ maˬ g’aˬ leˇ-eu uˬ taꞈ, shaˬ laˇ-eu jeˬ-ahˇ maˬ noeˬ keuˆ ni dawˬ k’aˆ ngehˬ-euˬ meh.\\n15 Moˇseˬ aˬ cawˬ-euˬ mˇ jeˬ mˇ kawˆ neh, Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ haw tsoˆ taˬ-euˬ jeˬ-ahˇ bi laˆ naˬ-euˬ meh. Yaw beh poˆ Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ, iˇ cuꞈ gaˇ kawˆ toˇ ngeh, Moˇseˬ yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ mˇ-euˬ meh. (Doˆ-iˇ-eu 7:6) Ehˇ k’awꞈ aˬ yawꞈ puiˬ-eu g’awˬ mya k’oꞈ byahˇ laˇ-euˬ Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ nehˬ-ehˇ ya jawˇ-eu g’aˬ doeˇ doeˇ-awˇ, ya shaˬ-eu miˇ neh k’awꞈ pyehꞈ nya meh. Teu naˇ, Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ ciˬ huiˬ ciˬ mahˇ paˬ nga lehˇ shaˇ noeˬ-eu jeˬ maˬ bi shaˇ noeˬ ni, Moˇseˬ aˬ yawꞈ nui ma aˇ naˆ ni pehˇ-eu gaˇ kawˆ-ahˇ tehꞈ-ehˇ bi shaˇ noeˬ-eu meh.\\n16. Aˬ dui aˬ jeˬ miˇ neh, Moˇseˬ neh mˇ-euˬ jeˬ-ahˇ ya shaˇ sawˇ-eu nga?\\n16 Moˇseˬ loꞈ-ehˇ g’eh-eu saˇ jaˇ ziꞈ-eu ngehˬ dah-eu tsawˇ haˬ k’awꞈ, baˇ iˇ nya-awˇ mˇ bahˬ nya naˇ, aˬ dui-ahˇ k’awꞈ teu loꞈ-ehˇ pyeuꞈ laˇ-eu yaw awˬ meh. Moˇseˬ ui cuiˆ neh maˬ ngeuˇ nmˇ-aˬ, Miˬyehˇ neh Saˇ jaˇ dzaˬ taˬ-euˬ Miˇ k’ahˬ-ahˇ ya uˇ leˇ-eu keuˆ laˇ taˬ-euˬ meh. Teu gaˇ duˇ ni aˬ dui k’awꞈ, miˇ shuiꞈ-ahˇ ya uˇ leˇ-eu keuˆ laˇ taˬ-euˬ meh. (2 Beˬtuˆluˆ 3:13) Aˬ dui aˬ kawˬ-aˬ teu-ahˇ maˬ bi smˇ-iˇ mawꞈ-eu yaw duˬ baw meh. Teu miˇ neh aˬ dui maꞈ miˇ shuiꞈ-ahˇ ya uˇ leˇ-eu g’aˇ duˬ, aˬ myah luꞈ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ ya haw tsoˆ taˬ-awˇ, ehˇ dawˬ ya naˇ haˬ-eu meh. (1 Yoˇhaˬ 2:17) Aˬ dui Moˇseˬ-euˬ yaw lehˬ-ahˇ neh aˬ jeˬ ya dzaw geuꞈ-euˬ nga?\\nAˬ cawˬ-euˬ mˇ jeˬ neh aˬ dui-ahˇ taˬ bi laˆ baˇ\\n17. Tiˬ g’aˬ paˬ aˬ dui-ahˇ nui ma laˆ pehˇ laˇ naˇ, aˬ dui yawˬ ha-euˬ nui ma-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ g’aˬ leˇ nya-eu nga?\\n17 Tiˬ g’aˬ paˬ nawˬ-ahˇ nui ma laˆ pehˇ ngeh, nawˬ-euˬ nui ma-ahˇ g’aˬ leˇ ni leh jeh. Tiˬ poˆ na aˬ dui gaˇ kawˆ aˬ yawꞈ tiˬ hmˬ-ahˇ tehꞈ-ehˇ yaw myaˬ poˆ ya puˬ nya meh. Ehˇ k’awꞈ Jaˇliꞈ-ahˇ, “G’aˬ byehˆ maˬ byehˆ ni yaw muiˬ jeˬ mˇ kaˇ-euˇ. Aˬ dui nui ma maˬ cawˆ naˇ, aˇ yamˬ keuˆ laˇ ngeh ya yehˬ tehꞈ-a” lehˇ ehˇ taˬ-euˬ meh. (Gaˬlaˬtiˆ 6:9; 2 Teˇsaˬloˇni 3:13) Teu miˇ neh, tiˬ jeˬ paˬ maˬ ngeuˇ naˇ tiˬ g’aˬ paˬ aˬ dui-ahˇ nui ma pehˇ laˇ ni yaw myaˬ poˆ jahˇ laˇ naˇ, aˬ dui maˬ ngehˬ mi na-ehˇ shaˇ noeˬ ma loˇ? Nui ma-ahˇ g’aˬ leˇ ma loˇ? (Dawˬdaˬ 10:19; 17:27; Maꞈtehˬ 5:22) Aˬ dui-ahˇ tiˬ g’aˬ na nui ma laˆ pehˇ laˇ ngeh, aˬ dui “Miˬyehˇ yaˇ k’aˬ daˇ luꞈ-uˇ” lehˇ noeˬ nya ni ya dzaw taˬ-eu meh. (Loˇmaˆ 12:17-21-ahˇ gui.) Heu naˇ aˬ jeˬ-ahˇ ehˇ mawꞈ-eu nga? Aˬ dui nui ma pehˇ ngeh to-aˬ, loˬ naˇ Yeˬhawˇbaˬ tiˬ jeˬ paˬ jahˇ meh lehˇ oˇ oꞈ-awˇ dawˬ gaˇ ehˇ mawꞈ-eu meh. Aˬ dui maˬ dawˬ ni laꞈ poˆ mˇ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ maˬ g’oe-eu uˬ taꞈ, aˬ yawꞈ-ahˇ yaw zeu maˬ baw-eu lehˇ mˇ mawˇ-eu jeˬ pyeuꞈ meh.\\n18. Aˬ dui nui noeˬ nui duˇ-ahˇ mˇ caw-eu gaˇ kawˆ nehˬ-ehˇ taꞈ leˇ-awˇ, aˬ jeˬ noeˬ taˬ paˬ-ehˇ g’eh-eu nga?\\n18 Doˆ saˬ saˬ laˇ-euˬ nui noeˬ nui duˇ-ahˇ yaw muiˬ-ehˇ mˇ caw. Yeˬhawˇbaˬ doˆ saˬ saˬ laˇ-euˬ nui noeˬ nui duˇ biꞈ ngeh, aˬ dui saˇ jaˇ ziꞈ-eu laꞈ k’oeˇ mˇ caw ma loˇ? Aˬ dui gaˇ hu neh mˇ dzaw taˬ-euˬ loꞈ-ehˇ tehꞈ-ehˇ mˇ paˬ-ehˇ maˬ g’eh-a, aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ-euˬ aˇ maꞈ aˇ muˇ neh biꞈ-euˬ nui noeˬ nui duˇ yaw shuiꞈ-ahˇ yaw kawˇ ma-ehˇ mˇ caw paˬ-ehˇ g’eh-eu meh. (Heˬbyehˇ 13:17) K’oeˇ uˬ taꞈ, aˬ dui ‘Jaˇliꞈ laꞈ k’oeˇ k’aˇ boꞈ taˬ-euˬ loꞈ-ehˇ tehꞈ-ehˇ caw teh-awˇ dehꞈ nya ni’ ya leh jeh-eu meh. (1 Gawˇliˬtu 4:6) Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ-euˬ nui noeˬ nui duˇ-ahˇ k’aˇ g’eh nya gaˇ neh mˇ caw ngeh, aˬ yawꞈ-ahˇ haw tsoˆ taˬ gaˇ duˇ-eu meh.\\nAˬ cawˬ mˇ lehˬ ngeh Moˇseˬ aˬ jeˬ jahˇ-euˬ nga, teu-ahˇ neh aˬ dui aˬ jeˬ dzaw geuꞈ nya-eu nga? (Aˇ deuˆ 19-ahˇ haw)\\n19. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ nehˬ-ehˇ cawˬ cawˬ-eu jeˬ-ahˇ, aˬ cawˬ-euˬ yaw lehˬ neh maˬ bi laˆ cawˆ laˇ ni aˬ joˆ-ehˇ jahˇ nya-eu nga?\\n19 Yeˬhawˇbaˬ hawˇ-eu nawˇ cawˬ cawˬ-eu jeˬ-ahˇ, aˬ cawˬ-euˬ yaw lehˬ neh taˬ bi laˆ cawˆ. Aˬ dui aˬ myah luꞈ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ haw tsoˆ taˬ naˇ, aˬ dui aˬ yawꞈ nehˬ-ehˇ cawˬ cawˬ-eu jeˬ-ahˇ maˬ laˆ cawˆ-eu uˬ taꞈ, aˬ cawˬ neh mˇ-euˬ jeˬ-ahˇ k’awꞈ nui ma maˬ pehˇ-a. Aˬ dui Moˇseˬ loꞈ-ehˇ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ aˇ maꞈ aˇ muˇ laꞈ k’oeˇ gaˇ za taˬ-euˬ naˇ ngehˬ-ehˇ dzehˬ, gaˇ kawˆ heu aˇ yeˇ huiˬ dui dui-eu meh. Ka li zaˬ yawˬ g’aˬ na luꞈ, ya buˬ ya law iˇ-eu g’aˇ duˬ, ya leh jeh dui dui-awˇ, aˬ yawꞈ-euˬ ehˇ dawˬ yaw muiˬ-ehˇ ya naˇ haˬ-eu meh. (Piˇliˇpiˆ 2:12) Aˬ dui huiˬ-eu gaˇ ngehˬ-ehˇ za taˬ naˇ ngehˬ-ehˇ dzehˬ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui-ahˇ zawˇ-ehˇ noeˬ tmˬ-eu meh. (Luˇkaꞈ 12:48) Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ gaˬ dui dui naˇ, tiˬ jeˬ-iˬ aˬ dui-ahˇ coˬ iˇ ni maˬ jahˇ nya-eu uˬ taꞈ, Miˬyehˇ aˬ dui-ahˇ mˇ mawˇ-eu nui gaˬ-ahˇ tiˬ jeˬ-iˬ maˬ laˆ tsoeˬ nya.—Ja ceuˬ 119:165; Loˇmaˆ 8:37-39.\\n20. Aˬ dui aˬ jeˬ jahˇ paˬ-ehˇ g’eh-eu nga?\\n20 Aˬ dui suˬ saˬ-awˇ shaˬ zahˬ tehꞈ-ehˇ jaˆ-eu saˇ ka-ahˇ jawˇ luꞈ-eu miˇ neh, aˬ dui ‘mˬ k’oeˇ taˆ uˆ lahˇ luꞈ-eu’ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ haw tsoꞈ taˬ-eu heu naˇ aˇ yeˇ huiˬ dui dui-eu jeˬ pyeuꞈ-awˇ, aˬ yawꞈ aˬ dui-ahˇ aˬ jeˬ bi jahˇ mawꞈ-eu nga lehˇ siˬ nya-eu g’aˇ duˬ, aˬ dui aˬ myah luꞈ toˆ-ehˇ jahˇ-eu loˬ meh. Aˬ dui aˬ yawꞈ nehˬ-ehˇ cawˬ cawˬ-eu jeˬ-ahˇ, aˬ cawˬ-euˬ mˇ jeˬ mˇ kawˆ neh maˬ ya bi laˆ cawˆ-a. Moˇseˬ-ahˇ pyeuꞈ laˇ-euˬ jeˬ heu naˇ, aˇ yeˇ huiˬ-eu gaˇ kawˆ mehˬ-eu meh. Aˬ dui aˬ cawˬ-euˬ yaw lehˬ-ahˇ tehꞈ-ehˇ yaw k’aˆ-ehˇ haw tsoˆ ngeh to-aˬ, aˬ dui ‘Sahˬpaˬ Miˬyehˇ aˬ dui-ahˇ g’awˬ shaˬ gaˬ nehˬ laꞈ ni, haw tsoˆ taˬ’ paˬ-ehˇ g’eh-eu meh.—Ja ceuˬ 123:1, 2.\\n^ Yaw zaˬ 8 Meˬliˇbaˬ nyiˬ tsahˇ aˬ yawꞈ tsahˇ heu naˇ, Leˬpiˇdeˬ nyaˆ taꞈ tiˬ myahˇ naˇ Maˬsaˬ lehˇ kuˇ-eu jawˇ duˬ-euˬ dawˬ peh jaˆ-eu Meˬliˇbaˬ yaw beh tsahˇ nehˬ-ehˇ beu gaˇ-eu meh. Meˬliˇbaˬ teu nyiˬ tsahˇ luꞈ-ahˇ teu loꞈ-ehˇ kuˇ-eu teu naˇ, Iˇsaˬleˬlaˆ tsawˇ haˬ deuˬ teu gaˇ jawˇ ngeh dawˬ g’oꞈ doˆ-eu maˬ ngeuˇ naˇ, toˇ-eu miˇ neh meh.—Miˇ k’ahˬ aˇ baˇ Miˇ shuiꞈ dawˬ paˇ Jaˇliꞈ laꞈ k’oeˇ-euˬ Dzaw lahˬ B3-ahˇ haw.\\n^ Yaw zaˬ 11 Jaˇliꞈ gaˇ kawˆ-ahˇ pyehˆ tseˇ-eu nui gahˇ ahˇ-eu tiˬ g’aˬ, Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ-euˬ dawˬ daˬ laꞈ k’oeˇ, puiˬ-eu deuˬ gaˇ kawˆ heu zahˬ leˇ paˬ-ehˇ g’eh-eu jeˬ maˬ ngeuˇ-a, Moˇseˬ k’aˬ lo teu laꞈ k’oeˇ iˇ cuꞈ dahˬ-eu lehˇ siˬ nya dzeuˇ taˬ-euˬ miˇ neh meh lehˇ ehˇ-eu meh. Teu miˇ neh, aˬ yawꞈ maꞈ Moˇseˬ-ahˇ zahˬ leˇ paˬ-ehˇ g’eh-eu jeˬ tiˬ poˆ paˇ bi jahˇ-eu g’aˇ duˬ, k’aˬ lo yawˬ siˬ yawˬ-ahˇ bi juiꞈ mawꞈ-eu meh. Ehˇ k’awꞈ, gaˇ kawˆ heu jiˇ ni dawˬ daˬ daˬ ka leꞈ-euˬ tehꞈ meh.\\n^ Yaw zaˬ 12 1987, Tseˇ siˬ ba la 15-ahˇ doˆ laˇ-euˬ Loꞈ-eu nymˇgoˇ paˇ dmˬ, “Gui-eu deuˬ naˇ haˬ-eu jeˬ” lehˇ ehˇ-eu gaˇ kawˆ-ahˇ haw.\\nAˬ dui Miˬyehˇ aˬ dui-ahˇ aˬ jeˬ bi mˇ mawꞈ-eu nga lehˇ yaw muiˬ-ehˇ Jaˇliꞈ-ahˇ pyehˆ tseˇ-awˇ aˬ yawꞈ neh biꞈ laꞈ-euˬ nui noeˬ nui duˇ deuˬ-ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ-eu laꞈ k’oeˇ mˇ caw ngeh, Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ haw tsoˆ taˬ-eu jeˬ pyeuꞈ meh","num_words":3140,"character_repetition_ratio":0.08,"word_repetition_ratio":0.036,"special_characters_ratio":0.276,"stopwords_ratio":0.305,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":-1} +{"url":"","collection":"madlad400","source":"CC 20220801","original_code":"ahk","text":"Dawˬ caˇ 105—“Miˬyehˇ-aˬ g’oeˇ-eu gaˬ-eu jeˬ pyeuꞈ” | Ka li zaˬ-euˬ dawˬ caˇ\\nREAD IN Abkhaz Acholi Afrikaans Akha Albanian Altai American Sign Language Amharic Arabic Armenian Aukan Aymara Azerbaijani Azerbaijani (Cyrillic) Baoule Bassa (Cameroon) Batak (Karo) Batak (Simalungun) Batak (Toba) Belize Kriol Biak Bicol Bislama Boulou Bulgarian Cambodian Catalan Cebuano Chichewa Chin (Hakha) Chinese Cantonese (Simplified) Chinese Cantonese (Traditional) Chinese Mandarin (Simplified) Chinese Mandarin (Traditional) Chitonga Chitonga (Malawi) Chitumbuka Chiyao Chokwe Chol Chuvash Cibemba Cinyanja Croatian Damara Dangme Danish Dayak Ngaju Digor Douala Drehu Dutch Edo Efik English Esan Estonian Ewe Faroese Fijian Finnish Fon French Fulfulde (Cameroon) Ga Garifuna Georgian German Gokana Greek Greenlandic Guarani Gun Haitian Creole Herero Hiligaynon Hindi Hiri Motu Hmong (White) Hungarian Iban Ibanag Icelandic Igbo Iloko Indonesian Isoko Italian Japanese Javanese Kabiye Kachin Karen (S'gaw) Kazakh Khana Kikamba Kikaonde Kikongo Kikuyu Kiluba Kimbundu Kinyarwanda Kirghiz Kiribati Kirundi Kisi Kisonge Kongo Korean Kosraean Krio Kurdish Kurmanji (Caucasus) Kwangali Kwanyama Lahu Laotian Latvian Lhukonzo Lingala Lithuanian Lomwe Low German Luganda Lunda Luo Luvale Macedonian Macua Malagasy Malay Malayalam Maltese Mam Mambwe-Lungu Mapudungun Marshallese Mauritian Creole Maya Mazatec (Huautla) Mingrelian Mixe (North Central) Mixtec (Guerrero) Mizo Moore Myanmar Nahuatl (Central) Nahuatl (Guerrero) Nahuatl (Northern Puebla) Ndau Ndebele Ndebele (Zimbabwe) Nepali Ngabere Ngangela Nias Nigerian Pidgin Norwegian Nyaneka Nyungwe Nzema Oromo Ossetian Otetela Palauan Pangasinan Papiamento (Curaçao) Persian Phimbi Pidgin (Cameroon) Pidgin (West Africa) Polish Ponapean Portuguese Portuguese (Portugal) Quechua (Ancash) Quechua (Ayacucho) Quechua (Bolivia) Quechua (Cuzco) Quichua (Chimborazo) Quichua (Imbabura) Quichua (Tena) Rarotongan Romanian Romany (Macedonia) Cyrillic Ronga Runyankore Russian Russian Sign Language Samoan Sangir Sango Saramaccan Sena Sepedi Serbian (Cyrillic) Serbian (Roman) Sesotho (Lesotho) Sesotho (South Africa) Setswana Seychelles Creole Shona Sidama Silozi Sinhala Slovenian Solomon Islands Pidgin Spanish Sranantongo Sunda Swahili Swedish Swedish Sign Language Tagalog Tahitian Tarascan Tatar Telugu Tetun Dili Thai Tigrinya Tiv Tojolabal Tok Pisin Tongan Totonac Tshiluba Tshwa Tsonga Turkish Tuvaluan Twi Tzotzil Ukrainian Umbundu Urhobo Uruund Venda Vietnamese Wallisian Welsh Wolaita Xhosa Yapese Yoruba Zapotec (Isthmus) Zulu\\n“Miˬyehˇ-aˬ g’oeˇ-eu gaˬ-eu jeˬ pyeuꞈ”\\n(1 Yoˇhaˬ 4:7, 8)\\n1. Gaˬ eu jeˬ pyeuꞈ Miˬyehˇ dui-ahˇ kuˇ,\\n‘Ngaˬ nehˬ-ehˇ cah ngaˬ-euˬ gaˇ ma-ahˇ gaˬ.’\\nMiˬyehˇ hawˇ-eu aˬ cawˬ ahˇ gaˬ naˇ,\\nmuiˬ eu jeˬ mˇ mawꞈ laˇ meh.\\nHeu maˇ diˇ laꞈ k’aˬ cehˇ ziˇ pyeuꞈ.\\nAˬ dui geuꞈ mawꞈ dehꞈ ziˇ meh.\\nYeˬsuˇ euˬ nui gaˬ nui saˇ biꞈ.\\nAˬ cawˬ ahˇ bi siˬ bi mawˇ.\\n2. Tsaˬ eu jeˬ hawˇ Miˬyehˇ-ahˇ gaˬ jeˬ,\\nnui gaˬ mˇ mawˇ ni laˆ noeˬ.\\nYawꞈ caw ba aˬ dui g’aˬ baˬ ngeh.\\nAˬ dui ahˇ yawꞈ baoˬ g’aˬ biꞈ.\\nGaˬ eu jeˬ mehˇ juiˇ maˬ juiˇ a,\\ng’awˬ shaˬ gaˬ dawˬ tawˆ-ahˇ oˇ coeˇ.\\nMehˇ nmˇ deuˬ-ahˇ gaˬ eu jeˬ bi jaˆ,\\ngaˬ jeˬ euˬ gaˇ kawˆ ya siˬ.\\n3. Nui pehˇ nawˬ laꞈ k’oeˇ taˬ bi jaˆ,\\nmaˬ muiˬ jeˬ mˇ gaˇ keuˆ ni.\\nMiˬyehˇ-ahˇ jah yawꞈ neh bi sheuˬ g’eh.\\nMiˬyehˇ hawˇ-eu aˬ cawˬ ahˇ gaˬ.\\nNui gaˬ mˇ mawˇ eu jeˬ mˇ awˬ.\\nHeu loꞈ-ehˇ mˇ ni Miˬyehˇ mehˬ.\\nMiˬyehˇ loꞈ-ehˇ nahˬ yu ni g’eh jeˬ,\\naˬ cawˬ ahˇ aˬ dui mˇ nehˬ.\\n(Kuˆ. 12:30, 31; 1 Gawˇ. 12:31–13:8; 1 Yoˇ. 3:23-ahˇ haw.)\\n“Miˬyehˇ-aˬ g’oeˇ-eu gaˬ-eu jeˬ pyeuꞈ” (Dawˬ caˇ 105)","num_words":493,"character_repetition_ratio":0.048,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.204,"stopwords_ratio":0.071,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.31,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":-1} +{"url":"","collection":"madlad400","source":"CC 20220801","original_code":"ahk","text":"Dawˬ caˇ 95—Bya shawˇ laˇ-eu yaw shehꞈ | Ka li zaˬ-euˬ dawˬ caˇ\\nREAD IN Acholi Afrikaans Akha Albanian Altai American Sign Language Amharic Arabic Armenian Aukan Aymara Azerbaijani Azerbaijani (Cyrillic) Baoule Bashkir Bassa (Cameroon) Batak (Karo) Batak (Simalungun) Batak (Toba) Belize Kriol Biak Bicol Bislama Boulou Bulgarian Cambodian Catalan Cebuano Chichewa Chin (Hakha) Chinese Cantonese (Simplified) Chinese Cantonese (Traditional) Chinese Mandarin (Simplified) Chinese Mandarin (Traditional) Chitonga Chitonga (Malawi) Chitumbuka Chiyao Chokwe Chol Chuvash Cibemba Cinyanja Croatian Damara Dangme Danish Dayak Ngaju Douala Drehu Dutch Edo Efik English Esan Estonian Ewe Faroese Fijian Finnish Fon French Fulfulde (Cameroon) Ga Georgian German Ghomálá’ Gokana Greek Guarani Gun Haitian Creole Hausa Herero Hiligaynon Hiri Motu Hungarian Iban Icelandic Igbo Iloko Indonesian Isoko Italian Japanese Javanese Kabiye Kachin Karen (S'gaw) Kazakh Khana Kikamba Kikaonde Kikongo Kikuyu Kiluba Kimbundu Kinyarwanda Kirghiz Kiribati Kirundi Kisi Kisonge Kongo Korean Kosraean Krio Kurdish Kurmanji (Caucasus) Kwangali Kwanyama Lahu Laotian Latvian Lhukonzo Lingala Lithuanian Lomwe Luganda Lunda Luo Luvale Macedonian Macua Malagasy Malay Malayalam Maltese Mam Mambwe-Lungu Mapudungun Marshallese Mauritian Creole Maya Mazatec (Huautla) Mingrelian Mixe (North Central) Mixtec (Guerrero) Mizo Moore Myanmar Nahuatl (Central) Nahuatl (Guerrero) Nahuatl (Huasteca) Nahuatl (Northern Puebla) Ndau Ndebele Ndebele (Zimbabwe) Nepali Ngabere Ngangela Nias Nigerian Pidgin Norwegian Nyaneka Nyungwe Nzema Oromo Ossetian Otetela Palauan Pangasinan Papiamento (Curaçao) Persian Pidgin (Cameroon) Pidgin (West Africa) Polish Ponapean Portuguese Portuguese (Portugal) Quechua (Ancash) Quechua (Ayacucho) Quechua (Bolivia) Quechua (Cuzco) Quichua (Chimborazo) Quichua (Imbabura) Quichua (Pastaza) Quichua (Tena) Rarotongan Romanian Ronga Runyankore Russian Samoan Sangir Sango Saramaccan Sena Sepedi Serbian (Cyrillic) Serbian (Roman) Sesotho (Lesotho) Sesotho (South Africa) Setswana Seychelles Creole Shona Shuar Sidama Silozi Sinhala Slovenian Solomon Islands Pidgin Spanish Sranantongo Sunda Swahili Swedish Swedish Sign Language Tagalog Tahitian Tarascan Tatar Telugu Tetun Dili Thai Tigrinya Tiv Tojolabal Tok Pisin Totonac Tshiluba Tshwa Tsonga Turkish Tuvaluan Twi Ukrainian Umbundu Urhobo Uruund Venda Vietnamese Wallisian Wayuunaiki Welsh Wolaita Xhosa Yapese Yemba Yoruba Zapotec (Isthmus) Zulu\\nBya shawˇ laˇ-eu yaw shehꞈ\\n1. Gaˇ hu ngehˬ dah deuˬ Meˬsiˇya-ahˇ siˬ duˬ mawꞈ.\\nShaˬ eu tsawˇ haˬ euˬ noeˬ tmˬ duˬ pyeuꞈ.\\nMiˬyehˇ yaw sahˇ neh Ka li gaˇ kawˆ pah mehˬ.\\nGaˇ ma shaˇ dahˇ nehˬ dui buˬ iˇ ni.\\nAˇ yamˬ teu keuˆ laˇ Meˬsiˇya uˆ lahˇ shaw.\\nSiˬ laˇ eu saˇ kiˇ bya cehˆ jaˆ.\\nGaˇ kawˆ heu ya siˬ muiˬ dui dui mˬ taˆ g’aˬ\\nk’ehˇ deuˬ k’awꞈ gaˇ kawˆ heu-ahˇ siˬ mawꞈ meh.\\nAˬ dui euˬ gaˇ ma mawˇ duˬ laˇ shaw.\\nAˬ dui nah loˆ yaw shehꞈ ahˇ cah.\\nMiˬyehˇ pah mehˬ jeˬ-ahˇ dui haw tsoˆ taˬ.\\nAˬ dui kuiˇ toꞈ Miˬyehˇ sheuˬ g’eh.\\n2. Yeˬsuˇ saˇ jaˇ ziꞈ zaˬ k’aˆ ahˇ tseˇ doˆ awˇ,\\nyamˬ law tsaˬ eu dzaˇ aˬ yawꞈ bi dzaˬ.\\nAˇ yamˬ myahˇ laˇ ngeh tsaˬ yaw shehꞈ bya shawˇ laˇ.\\nGaˇ kahˇ jiˇ dahˇ awˇ laꞈ k’aˬ cehˇ laˇ.\\nAˬ dui cah gaˇ ma bya shawˇ laˇ kuiˇ toꞈ ziꞈ.\\nNah g’ahˇ yaw shehꞈ ahˇ dui cah luꞈ.\\nTsaˬ jeˬ yaw shehꞈ biꞈ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ maˇ maˇ ni\\nguiˬ lahˬ huiˬ aˬ yawꞈ euˬ gaˇ ma-ahˇ cah.\\n(Maˆ. 8:22; 1 Gawˇ. 2:10; 1 Beˬ. 1:12-ahˇ haw.)\\nBya shawˇ laˇ-eu yaw shehꞈ (Dawˬ caˇ 95)","num_words":495,"character_repetition_ratio":0.047,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.193,"stopwords_ratio":0.079,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.321,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":-1} +{"url":"","collection":"madlad400","source":"CC 20220801","original_code":"ahk","text":"Yeˬhawˇbaˬ jawˇ paw aˬ suˇ g’aˬ jawˇ?—Doˆ-iˇ-eu 32:26 | Dzaw ngeh zmˬ-eu dmˬ\\n“Naw maꞈ-euˬ Miˬyehˇ pyeuꞈ-eu Sahˬpaˬ Miˬyehˇ-euˬ ehˇ dawˬ naˇ haˬ geuꞈ-awˇ, aˬ yawꞈ-ahˇ tehꞈ-ehˇ uˬ duˬ tahˬ-awˬ. Aˬ yawꞈ-ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ.”—Dawˬmehˬmehˬ-eu 10:20.\\nDawˬ caˇ: 28, 32\\nGaˬiˇnaˆ hawˇ-eu Sawˇlaˬmoˬ, Yeˬhawˇbaˬ nui k’ahˇ shiˇ-eu jeˬ aˬ jeˬ miˇ neh maˬ paˇ za-eu nga?\\nMoˇseˬ hawˇ-eu Aˬloˬ Yeˬhawˇbaˬ jawˇ paw pyawˬ-eu lehˇ aˬ joˆ-ehˇ mˇ mawˇ-euˬ nga?\\nYeˬhawˇbaˬ-euˬ g’awˬ shaˬ gaˬ-eu jeˬ hawˇ-eu iˬ baˇ pyehˬ-eu jeˬ, aˬ dui-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ caw ba-eu nga?\\n1, 2. (a) Yeˬhawˇbaˬ jawˇ paw jawˇ-eu, aˬ jeˬ miˇ neh nui gahˇ ahˇ-eu jeˬ pyeuꞈ nga? (b) Heu kawˆ laꞈ k’oeˇ aˬ dui aˬ jeˬ-euˬ gaˇ kawˆ-ahˇ ja sawˇ-eu nga?\\nYeˬhawˇbaˬ-euˬ dawˬ peh jawˇ-eu heu naˇ, nui gahˇ ahˇ-eu jeˬ pyeuꞈ meh. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, aˬ yawꞈ loꞈ-ehˇ baoˬ maˬ ehˇ, nui gahˇ maˬ ehˇ, nui gaˬ maˬ ehˇ ahˇ-eu tiˬ g’aˬ-iˬ maˬ paˇ jawˇ-eu miˇ neh meh. Teu miˇ neh, aˬ dui aˬ myah luꞈ aˬ yawꞈ-ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ mawꞈ-awˇ aˬ yawꞈ jawˇ paw jawˇ mawꞈ-eu ma. (Ja ceuˬ 96:4-6) Ehˇ k’awꞈ, Miˬyehˇ-ahˇ uˬ duˬ tahˬ haw-euˬ tiˬ g’aˬ na, teu loꞈ-ehˇ maˬ mˇ nya ni pyeuꞈ iˇ-euˬ meh.\\n2 Heu kawˆ laꞈ k’oeˇ, Yeˬhawˇbaˬ jawˇ paw jawˇ ma lehˇ ehˇ k’awꞈ, Yeˬhawˇbaˬ bye-eu jeˬ-ahˇ mˇ-eu tsawˇ haˬ tiˬ g’aˬ na-euˬ gaˇ kawˆ-ahˇ ja sawˇ ma. Aˬ yawꞈ maꞈ-euˬ gaˇ kawˆ-ahˇ neh ya dzaw geuꞈ-euˬ jeˬ heu naˇ, aˬ dui-ahˇ aˬ myah luꞈ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ nya ni caw ba nehˬ-eu meh.\\nYeˬhawˇbaˬ aˬ dui-euˬ nui ma-ahˇ pyehˆ tseˇ\\n3. Yeˬhawˇbaˬ Gaˬiˇnaˆ-ahˇ aˬ jeˬ miˇ neh leh jeh-awˇ caw ba-eu nga? Yeˬhawˇbaˬ aˬ jeˬ ehˇ nehˬ-euˬ nga?\\n3 Gaˬiˇnaˆ-euˬ gaˇ kawˆ-ahˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Aˬ yawꞈ maˇ diˇ miˬ yehˇ maˬ ngeuˇ-eu deuˬ-ahˇ uˬ duˬ tahˬ-eu maˬ ngeuˇ k’awꞈ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ-euˬ uˬ duˬ tahˬ-eu jeˬ-ahˇ maˬ ha geuꞈ-a. Aˬ jeˬ miˇ neh nga? Teu naˇ, Yeˬhawˇbaˬ Gaˬiˇnaˆ nui ma laꞈ k’oeˇ-euˬ maˬ muiˬ-eu nui noeˬ-ahˇ haw mawˇ-euˬ miˇ neh meh. (1 Yoˇhaˬ 3:12) Yeˬhawˇbaˬ Gaˬiˇnaˆ-ahˇ “Nawˇ dawˇ coe ni mˇ law nmˇ-aˬ, laˬ k’aˬ ya cehˇ tehꞈ-a. Ehˇ k’awꞈ, nawˇ yaw tsaˬ yaw dawˇ dawˇ-ehˇ maˬ mˇ-euˬ miˇ neh, nawˬ-euˬ nymˇ g’oˆ k’ehˬ-ahˇ iˬ baˇ keuˆ le luꞈ meh. Iˬ baˇ k’oeˇ nawˬ-ahˇ uˆ lahˇ mawꞈ-eu meh. Iˬ baˇ-ahˇ g’aˬ leˇ ni nawˇ leh jeh-awˬ” lehˇ saˇ tiˇ biꞈ-euˬ meh. (Aˇdahˬbeh-eu 4:6, 7) Yeˬhawˇbaˬ Gaˬiˇnaˆ noeˬ paˇ-awˇ aˬ yawꞈ jawˇ paw jawˇ laˇ naˇ, aˬ yawꞈ jiˇ Gaˬiˇnaˆ paw jawˇ-eu lehˇ maˇ jawˆ ni mˇ mawˇ nehˬ-euˬ meh.\\n4. Gaˬiˇnaˆ Yeˬhawˇbaˬ jawˇ paw jawˇ-eu aˬ kawˬ-aˬ jaˆ ngeh, aˬ yawꞈ aˬ jeˬ paˇ jahˇ-euˬ nga?\\n4 Gaˬiˇnaˆ aˬ yawꞈ-euˬ nui noeˬ laˆ paˇ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ Gaˬiˇnaˆ-euˬ uˬ duˬ tahˬ-eu jeˬ-ahˇ tiˬ poˆ paˇ ha geuꞈ-eu meh. Ehˇ k’awꞈ, Gaˬiˇnaˆ Miˬyehˇ ehˇ dawˬ maˬ naˇ haˬ ni, maˬ muiˬ-eu nui noeˬ hawˇ-eu yawˬ ha g’aˇ duˬ tehꞈ-ehˇ shaˇ noeˬ-eu nui k’ahˇ-euˬ mehˬ nah caw teh g’eh-awˇ, yaw haiˬ jeˬ mˇ-euˬ meh. (Yaˬkoˆ 1:14, 15) Gaˬiˇnaˆ yaw nyiˇ ngeh, aˬ yawꞈ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ puiˬ-eu lehˇ maˬ noeˬ haw-euˬ paˬ. Ehˇ k’awꞈ, aˬ yawꞈ Miˬyehˇ saˇ tiˇ biꞈ-eu dawˬ-ahˇ maˬ naˇ haˬ-eu uˬ taꞈ, Miˬyehˇ-ahˇ puiˬ-awˇ, aˬ yawꞈ-euˬ aˬ nyiˇ-ahˇ sehꞈ gaˇ keuˆ-euˬ meh.\\n5. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui-ahˇ maˬ paˇ bi ya leˇ-eu, aˬ joˆ-ehˇ g’eh-eu nui noeˬ nga?\\n5 Gaˬiˇnaˆ-ahˇ duˇ ni nymˬ-mˇ iˬ nah Ka li zaˬ tiˬ deuˬ na, Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ uˬ duˬ tahˬ luꞈ ma lehˇ ehˇ k’awꞈ, maˇ diˇ naˇ aˬ yawꞈ maꞈ Yeˬhawˇbaˬ bye-eu jeˬ-ahˇ mˇ luꞈ-eu meh. (Yuˇdaˆ 11) Teu deuˬ naˇ, Miˬyehˇ gaˇ mˇ-eu leh jeh-eu, bawˬ dzaˬ gaˇ aˬ myah luꞈ iˇ-eu k’awꞈ pyeuꞈ nya meh. Ehˇ k’awꞈ, aˬ yawꞈ maꞈ k’aˬ miˬ sheu-eu gaˇ kawˆ-ahˇ shaˇ noeˬ-eu, nui k’ahˇ huiˬ-eu, aˬ cawˬ-ahˇ bye-eu k’awꞈ pyeuꞈ nya meh. (1 Yoˇhaˬ 2:15-17; 3:15) Teu loꞈ-ehˇ g’eh-eu nui noeˬ teu meh, uˬ duˬ duˬ leˇ ngeh bi mˇ bahˬ-eu. Aˬ cawˬ deuˬ aˬ dui aˬ jeˬ noeˬ-awˇ aˬ jeˬ mˇ luꞈ-eu lehˇ maˬ siˬ nya k’awꞈ, Yeˬhawˇbaˬ siˬ nya-awˇ, aˬ dui aˬ yawꞈ jawˇ paw maˇ diˇ jawˇ luꞈ-eu maˬ jawˇ luꞈ-eu lehˇ jiˇ siˬ nya-eu meh.—Yeˬlaˬmiˇ 17:9, 10-ahˇ gui.\\n6. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui-euˬ maˬ muiˬ-eu nui k’ahˇ deuˬ-ahˇ g’aˬ leˇ ni aˬ joˆ-ehˇ caw ba nehˬ-eu nga?\\n6 Aˬ dui mˇ lehˬ-euˬ k’awꞈ Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui-ahˇ noeˬ tmˬ-eu jeˬ maˬ jiˇ-aˬ siˬ. Aˬ dui gaˇ ma yaw lehˬ kahˇ-ahˇ cah g’eh luꞈ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui-ahˇ “Ngaˇ jawˇ gaˇ g’oꞈ k’oꞈ laˇ-awˬ. Ngaˇ naw maꞈ jawˇ paw ciˬ pyawˇ nehˬ ma” lehˇ ehˇ-eu meh. (Maˬlaˬkiˇ 3:7) Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui yawˬ ha-euˬ g’aˬ baˬ-eu jeˬ nehˬ-ehˇ ya deuˆ ceh ceh luꞈ meh lehˇ siˬ nya-awˇ, aˬ yawꞈ jawˇ paw bi jawˇ mawꞈ-eu uˬ taꞈ, maˬ muiˬ-eu jeˬ maˬ mˇ ni bi byehˇ mawꞈ-eu meh. (Iˇsaˬyaˇ 55:7) Aˬ dui toˆ-ehˇ jahˇ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui-euˬ maˬ muiˬ-eu nui k’ahˇ deuˬ-ahˇ deuˆ g’aˬ nya ni caw ba nehˬ ma lehˇ saˇ jaˇ dzaˬ-eu meh.—Aˇdahˬbeh-eu 4:7.\\nYawˬ haˇ yawˬ ha tsawˇ gahˇ taˬ gahˇ\\n7. Sawˇlaˬmoˬ Yeˬhawˇbaˬ nehˬ-ehˇ cawˬ cawˬ-eu jeˬ aˬ joˆ-ehˇ cawˆ iˇ-euˬ nga?\\n7 Sawˇlaˬmoˬ yaw nyiˇ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ nehˬ-ehˇ cawˬ cawˬ-eu jeˬ zawˇ-ehˇ muiˬ-eu meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ-ahˇ bi gahˇ dui dui-awˇ, Yeˬluˇsaˬlehˬ meuˬ-ahˇ zawˇ-ehˇ muiˬ-eu uˬ duˬ tahˬ nymˇ tsoˆ-eu aˇ yeˇ huiˬ dui dui gaˇ biꞈ nehˬ-euˬ meh. Ehˇ k’awꞈ myahˇ laˇ ngeh, Sawˇlaˬmoˬ Yeˬhawˇbaˬ nehˬ-ehˇ cawˬ cawˬ-eu jeˬ maˬ paˇ muiˬ ni pyeuꞈ iˇ-euˬ meh. (1 Sahˬpaˬ 3:12; 11:1, 2) Miˬyehˇ-euˬ Zahˇ dawˬ-ahˇ, “Sahˬ paˬ geuꞈ-eu g’aˬ miˬ zaˬ g’awˬ mya g’aˬ maˬ ya sheuˬ-a. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, k’oeˇ loꞈ-ehˇ mˇ naˇ, Sahˬpaˬ Miˬyehˇ-ahˇ aˬ yawꞈ g’awˬ-iˇ tehꞈ-a” lehˇ ehˇ taˬ-euˬ meh. (Dawˬmehˬmehˬ-eu 17:17) Sawˇlaˬmoˬ zahˇ dawˬ heu-ahˇ maˬ naˇ haˬ ni miˬ zaˬ 700 g’aˬ hawˇ-eu maˬ nyiˇ 300 g’aˬ jawˇ-eu meh. (1 Sahˬpaˬ 11:3) Aˬ yawꞈ-euˬ miˬ zaˬ g’awˬ mya g’aˬ aˬ cawˬ-euˬ tsawˇ jeuˬ pyeuꞈ-awˇ, maˇ diˇ miˬ yehˇ maˬ ngeuˇ-eu deuˬ-ahˇ uˬ duˬ tahˬ-eu meh. Teu miˇ neh, Sawˇlaˬmoˬ aˬ cawˬ-euˬ tsawˇ jeuˬ nehˬ-ehˇ taˬ yuˇ lehˇ ehˇ taˬ-euˬ zahˇ dawˬ-ahˇ jiˇ maˬ naˇ haˬ-euˬ jeˬ pyeuꞈ meh.—Dawˬmehˬmehˬ-eu 7:3, 4.\\n8. Sawˇlaˬmoˬ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ mˇ bahˬ-euˬ nga?\\n8 Sawˇlaˬmoˬ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ zahˇ dawˬ-ahˇ tiˬ poˆ cuiˆ cuiˆ-ehˇ maˬ gaˬ ni pyeuꞈ iˇ-awˇ, haiˬ dui dui-eu jeˬ mˇ laˇ-euˬ meh. Aˬ yawꞈ Aˬsaˇtaˬteˬ miˬ yehˇ hawˇ-eu, Sheˬmoˇshaˆ miˬ yehˇ-euˬ lawˇ duˬ tsoˆ-awˇ, aˬ yawꞈ-euˬ miˬ zaˬ deuˬ nehˬ-ehˇ miˬ yehˇ teu deuˬ-ahˇ uˬ duˬ tahˬ-eu meh. Aˬ yawꞈ Yeˬluˇsaˬlehˬ meuˬ-euˬ mehˬ shi jaˆ-eu aˬ yawꞈ neh Yeˬhawˇbaˬ-euˬ muiˬ-eu uˬ duˬ tahˬ nymˇ tsoˆ-euˬ gawˬ jawˬ-ahˇ, lawˇ duˬ jiˇ paˇ tsoˆ-euˬ meh. (1 Sahˬpaˬ 11:5-8; 2 Sahˬpaˬ 23:13) Sawˇlaˬmoˬ aˬ yawꞈ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ uˬ duˬ tahˬ nymˇ laꞈ k’oe��, k’aˇ lawˇ nehˬ-euˬ k’oeˇ keuˆ ni-aˬ, Miˬyehˇ aˬ yawꞈ neh mˇ-euˬ maˬ muiˬ-eu jeˬ dawˬ tawˆ luꞈ-ahˇ yaw lehˬ maˬ yuˇ-eu paˬ lehˇ, yawˬ haˇ yawˬ ha tsawˇ gahˇ gahˇ-eu meh.\\n9. Sawˇlaˬmoˬ Miˬyehˇ-euˬ ehˇ dawˬ-ahˇ maˬ naˇ haˬ ngeh aˬ jeˬ pyeuꞈ laˇ-euˬ nga?\\n9 Yeˬhawˇbaˬ yaw haiˬ mˇ-eu jeˬ-ahˇ tiˬ jawˇ-iˬ yehˬ bawˬ sehˇ luꞈ-ehˇ maˬ haw dzeuˇ-a. Jaˇliꞈ-ahˇ “Sahˬpaˬ Miˬyehˇ-euˬ ehˇ dawˬ-ahˇ Sawˇlaˬmoˬ maˬ naˇ haˬ geuꞈ-eu miˇ neh, aˬ yawꞈ-ahˇ Sahˬpaˬ Miˬyehˇ nui ma pehˇ-eu meh” lehˇ ehˇ taˬ-euˬ meh. Miˬyehˇ aˬ yawꞈ-ahˇ leh jeh-awˇ caw ba-eu meh. Yeˬhawˇbaˬ “Sawˇlaˬmoˬ jawˇ gaˇ nyiˬ poˆ oe-awˇ, aˬ cawˬ tsawˇ jeuˬ-euˬ miˬ yehˇ deuˬ-ahˇ uˬ duˬ maˬ ya tahˬ-eu g’aˇ duˬ dawˬ biꞈ-euˬ k’awꞈ, Sahˬpaˬ Miˬyehˇ-euˬ ehˇ dawˬ-ahˇ Sawˇlaˬmoˬ maˬ naˇ haˬ geuꞈ-eu miˇ neh,” Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ-ahˇ maˬ paˇ ha geuꞈ-euˬ uˬ taꞈ, g’aˬ jiˇ maˬ paˇ biꞈ-euˬ meh. Teu miˇ neh, Yeˬhawˇbaˬ Sawˇlaˬmoˬ-euˬ oeˬ paˬ oeˬ ma deuˬ-ahˇ Iˇsaˬleˬlaˆ-euˬ sahˬ paˬ maˬ paˇ ya geuꞈ ni, g’awˬ mya yaˇ k’oꞈ shaˬ zahˬ tehꞈ-ehˇ jaˆ-euˬ meh.—1 Sahˬpaˬ 11:9-13.\\n10. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ nehˬ-ehˇ cawˬ cawˬ-eu jeˬ-ahˇ laˆ cawˆ laˇ nya-eu aˬ jeˬ nga?\\n10 Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ-euˬ zahˇ-ahˇ maˬ siˬ nya-eu deuˬ nehˬ-ehˇ maˬ ehˇ, yaw zeu maˬ baw-eu deuˬ nehˬ-ehˇ maˬ ehˇ cawˬ cawˬ naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ aˬ dui-euˬ nui noeˬ-ahˇ uˆ lahˇ nya-awˇ, aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ nehˬ-ehˇ cawˬ cawˬ-eu jeˬ-ahˇ k’awꞈ laˆ cawˆ laˇ nya-eu meh. Cawˬ teu deuˬ naˇ, aˇ muˇ laꞈ k’oeˇ-euˬ Yeˬhawˇbaˬ nehˬ-ehˇ yaw k’aˆ-ehˇ maˬ g’oeˇ-eu deuˬ k’awꞈ pyeuꞈ nya-awˇ, Miˬyehˇ-euˬ gaˇ maˬ mˇ-eu yuiꞈ nyiˇ deuˬ hawˇ-eu nymˇ kaˬ taꞈ-eu deuˬ maˬ ehˇ, gaˇ mˇ duˬ-ahˇ-euˬ cawˬ deuˬ hawˇ-eu, sahˬ boꞈ dzaw cawˬ deuˬ jiˇ pyeuꞈ nya meh. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ-euˬ zahˇ-ahˇ maˬ mˇ caw-eu tsawˇ haˬ deuˬ nehˬ-ehˇ aˬ yamˬ zmˬ naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ aˬ dui-ahˇ uˆ lahˇ laˇ nya-awˇ, aˬ dui Miˬyehˇ nehˬ-ehˇ cawˬ cawˬ-eu jeˬ-ahˇ laˆ cawˆ laˇ nya-eu meh.\\nNawˬ neh cawˬ cawˬ-eu deuˬ, nawˇ Yeˬhawˇbaˬ nehˬ-ehˇ cawˬ cawˬ-eu jeˬ-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ deuˬ-eu nga? (Aˇ deuˆ 11-ahˇ haw)\\n11. Aˬ dui cawˬ yaw muiˬ tseˇ nya ni caw ba nehˬ-eu aˬ jeˬ nga?\\n11 1 Gawˇliˬtu 15:33-ahˇ gui. Tsawˇ haˬ zaˬ deuˬ myaˬ tiˬ paˆ muiˬ-eu seu dzeuꞈ ahˇ-awˇ, Miˬyehˇ-ahˇ uˬ duˬ maˬ tahˬ-eu deuˬ aˬ myah luꞈ yaw haiˬ jeˬ tehꞈ-ehˇ mˇ-eu lehˇ maˬ ngeuˇ-a. Nawˇ jiˇ toˆ-ehˇ g’eh-eu tiˬ g’aˬ na-ahˇ siˬ nya-eu paˬ. Ehˇ k’awꞈ teu naˇ nawˬ-euˬ muiˬ-eu cawˬ pyeuꞈ nya meh lehˇ ehˇ mawꞈ-eu nga laˬ? Aˬ yawꞈ maꞈ Yeˬhawˇbaˬ naw nyaꞈ-euˬ cawˬ cawˬ-eu jeˬ-ahˇ aˇ naˆ ni gaˇ dahˇ tsoeˬ-eu nga? Aˬ yawꞈ maꞈ nawˬ-ahˇ Yeˬhawˇbaˬ nehˬ-ehˇ g’oeˇ dzehˬ laˇ ni caw ba nehˬ ngaˇ laˬ? Aˬ yawꞈ maꞈ-euˬ g’aˇ duˬ aˇ yeˇ huiˬ dzehˬ-eu jeˬ naˇ aˬ jeˬ nga? Aˬ yawꞈ maꞈ aˬ jeˬ-euˬ gaˇ kawˆ tehꞈ-ehˇ ja-eu nga? Aˬ yawꞈ maꞈ moeˬ tsoeˬ yaw shuiꞈ-euˬ gaˇ kawˆ, pyuˇ shuiˇ gaˇ kawˆ, naˬ gaˬ-euˬ gaˇ kawˆ, kahˬpyuˇteuˬ-euˬ gaˇ kawˆ, tehˇbaˬ-lehˬ-euˬ gaˇ kawˆ, gaˇ kawˆ heu deuˬ tehꞈ-ehˇ ja-eu nga laˬ? Aˬ yawꞈ maꞈ aˬ cawˬ-ahˇ ja bu-eu nga laˬ? Aˬ yaw maꞈ maˬ muiˬ-eu dawˬ deuˬ ngehˬ niˇ g’a gaˇ ya leˇ nga laˬ? Yeˬsuˇ “K’aˬ meh-aˬ, nui ma laꞈ k’oeˇ tiˬ byah ni shaˇ dawˆ taˬ-euˬ jeˬ ngehˬ doˆ laꞈ-eu meh” lehˇ saˇ tiˇ biꞈ-eu meh. (Maꞈtehˬ 12:34) Teu miˇ neh nawˇ, nymˬ-mˇ nawˬ nehˬ-ehˇ cawˬ cawˬ luꞈ-eu deuˬ, Yeˬhawˇbaˬ naw nyaꞈ-euˬ cawˬ cawˬ-eu jeˬ-ahˇ laˆ cawˆ laˇ luꞈ nya lehˇ ya siˬ-euˬ naˇ, nawˇ tiˬ jeˬ paˬ jahˇ-eu tsaˬ laˇ taˬ-euˬ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ nehˬ-ehˇ aˇ yamˬ aˇ dzehˬ-ehˇ dzeuˇ ni taˬ zmˬ, loˬ naˇ aˬ yawꞈ maꞈ nehˬ-ehˇ maˬ paˇ cawˬ taꞈ ni k’awꞈ ya g’eh meh.—Dawˬdaˬ 13:20.\\nYeˬhawˇbaˬ aˬ dui-ahˇ, aˬ yawꞈ-ahˇ saˇ jaˇ bi ziꞈ mawꞈ\\n12. (a) Yeˬhawˇbaˬ, Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ-ahˇ Iˇjiˇtuˆ miˇ k’ahˬ-ahˇ neh sheuˬ doˆ laꞈ g’aˬ ngeh, aˬ jeˬ ehˇ nehˬ-eu nga? (b) Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ-eu gaˇ kawˆ nehˬ-ehˇ taꞈ leˇ-awˇ, dawˬ k’oꞈ aˬ joˆ-ehˇ biꞈ nehˬ-euˬ nga?\\n12 Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ neh, Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ-ahˇ Iˇjiˇtuˆ miˇ k’ahˬ-ahˇ neh sheuˬ doˆ laꞈ-euˬ k’oeˇ sawˇ miˇ tsa, aˬ yaw maꞈ-ahˇ pyeuꞈ laˇ-euˬ jeˬ-ahˇ neh, g’awˬ mya jeˬ dzaw geuꞈ nya-a siˬ. Zaˬ lahˇ deuˬ Siˇnaˆ gawˬ jawˬ-euˬ mehˬ shi uiˬ laˇ taˬ-euˬ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawˇ yawꞈ, zahˬ leˇ paˬ-ehˇ pah byaˬ-euˬ meh. Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ zahˬ leˇ paˬ-ehˇ g’eh-eu mˬ dmˇ hawˇ-eu mˬ myawꞈ myawꞈ gaˇ maˬ ehˇ, uˬ k’oeˬ hawˇ-eu daˇ heh baw-eu loꞈ-ehˇ k’aˆ-eu teˇ saˇ maˬ ehˇ ya ga�� ya mawˇ-euˬ meh. (Doˆ-iˇ-eu 19:16-19) K’oeˇ naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ, Yeˬhawˇbaˬ “Ngaˇ-aˬ, naw maꞈ-euˬ Miˬyehˇ, Sahˬpaˬ Miˬyehˇ pyeuꞈ-awˇ, myaˆ naˆ-eu Miˬyehˇ tiˬ g’aˬ pyeuꞈ-eu ma” lehˇ ehˇ gaˇ jiˇ ya gaˬ-euˬ meh. Miˬyehˇ aˬ yawꞈ-euˬ zahˇ dawˬ-ahˇ gaˬ-awˇ, naˇ haˬ geuꞈ-eu deuˬ-ahˇ ehˇ taˬ-euˬ loꞈ-ehˇ bi jaˆ ma lehˇ saˇ jaˇ dzaˬ nehˬ-euˬ meh. (Doˆ-iˇ-eu 20:1-6-ahˇ gui.) Yeˬhawˇbaˬ Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ aˬ yawꞈ jawˇ paw jawˇ naˇ, aˬ yawꞈ jiˇ aˬ yawꞈ maꞈ jawˇ paw jawˇ ma lehˇ maˇ jawˆ ni bi siˬ-euˬ meh. Nawˇ teu ngeh yamˬ-ahˇ Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ nehˬ-ehˇ ya jawˇ-awˇ, Yeˬhawˇbaˬ-euˬ teˇ saˇ-ahˇ ya gaˬ law nmˇ-aˬ, nawˬ-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ g’eh laˇ nya? Nawˇ k’awꞈ Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ loꞈ-ehˇ “Sahˬpaˬ Miˬyehˇ neh k’aˇ ehˇ taˬ-euˬ yawˬ jeˬ na luꞈ nga maꞈ mˇ ma” lehˇ ehˇ-eu paˬ. (Doˆ-iˇ-eu 24:3) Ehˇ k’awꞈ gaˇ kawˆ teu pyeuꞈ laˇ-euˬ tiˬ k’ehˬ naˇ, Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ-euˬ saˇ jaˇ ziꞈ-eu jeˬ, lawˬ haw gaˇ ya daˬ-euˬ meh. Teu naˇ aˬ jeˬ nga?\\n13. Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ-euˬ saˇ jaˇ ziꞈ-eu jeˬ, aˬ joˆ-ehˇ lawˬ haw gaˇ ya daˬ-euˬ nga?\\n13 Iˇsaˬleˬlaˆ tsawˇ haˬ deuˬ, teu ngeh yamˬ-ahˇ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ baoˬ yaw shehꞈ-ahˇ ya mawˇ ngeh guˆ-eu meh. Teu miˇ neh Moˇseˬ aˬ yawꞈ maꞈ-euˬ dah zaˇ Siˇnaˆ gawˬ jawˬ-ahˇ daˆ leˇ-awˇ Miˬyehˇ nehˬ-ehˇ ngehˬ cawˬ leˇ-euˬ meh. (Doˆ-iˇ-eu 20:18-21) Moˇseˬ g’awˬ myahˇ ni ga leˇ-euˬ miˇ neh, Iˇsaˬleˬlaˇ tsawˇ haˬ deuˬ, nymˬ-mˇ aˬ yawꞈ maꞈ sheuˬ g’eh-eu g’aˬ maˬ baw ni, bawˇ tsahˬ bawˇ dahˇ-ahˇ ya shaˬ luꞈ nya lehˇ noeˬ leˇ-euˬ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ tsawˇ haˬ zaˬ pyeuꞈ-eu sheuˬ g’eh-eu aˬ yuiꞈ Moˇseˬ-ahˇ aˇ dzehˬ-ehˇ noeˬ tmˬ-eu miˇ neh, k’ahˬ lahˇ dui dui-eu meh. Teu miˇ neh aˬ yawꞈ maꞈ Aˬloˬ-ahˇ “Aˬ dui maꞈ-ahˇ Iˇjiˇtuˆ miˇ k’ahˬ laꞈ k’oeˇ neh sheuˬ doˆ nehˬ laꞈ-euˬ Moˇseˬ heu g’aˬ-ahˇ aˬ jeˬ g’eh-euˬ lehˇ maˬ paˇ ehˇ nya ngaˇ. Teu miˇ neh, aˬ dui maꞈ-ahˇ bi sheuˬ g’eh-eu g’aˇ duˬ, miˬ yehˇ tiˬ g’aˬ aˬ dui tehˆ kaˇ-euˇ” lehˇ ehˇ nehˬ-euˬ meh.—Doˆ-iˇ-eu 32:1, 2.\\n14. Iˬsaˬleˬlaˆ deuˬ aˬ joˆ-ehˇ noeˬ-eu nga? Aˬ yawꞈ maꞈ neh mˇ-euˬ jeˬ-ahˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ joˆ-ehˇ noeˬ-eu nga?\\n14 Maˇ diˇ naˇ Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ tahˬ pahˬ aˬ ma mawˇ kawˇ-ahˇ uˬ duˬ tahˬ-eu heu naˇ, yaw bahˬ jeˬ pyeuꞈ meh lehˇ siˬ nya-eu meh. (Doˆ-iˇ-eu 20:3-5) Ehˇ k’awꞈ aˬ yawꞈ maꞈ, ja buiˬ ni shuiˇ mawˇ neˇ mawˇ kawˇ-ahˇ uˬ duˬ tahˬ shaw-euˬ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ ehˇ dawˬ-ahˇ maˬ naˇ haˬ k’awꞈ, aˬ yawꞈ maꞈ Yeˬhawˇbaˬ jawˇ paw jawˇ luꞈ ma lehˇ noeˬ-awˇ, Aˬloˬ ngehˬ-ehˇ dzehˬ, shuiˇ mawˇ neˇ mawˇ kawˇ-ahˇ uˬ duˬ tahˬ-eu heu naˇ, “Sahˬpaˬ Miˬyehˇ-ahˇ taˬ huiˬ taˬ mahˇ-eu bawˬ-iˬ g’eh”-eu lehˇ sawˇ-eu meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ joˆ-ehˇ jahˇ-eu nga? Aˬ yawꞈ Moˇseˬ-ahˇ zaˬ lahˇ deuˬ-ahˇ “iˬ baˇ mˇ-awˇ ngaˬ-ahˇ puiˬ luꞈ meh” lehˇ bi ehˇ nehˬ iˇ-awˇ, “Ngaˬ neh aˬ yawꞈ maꞈ-ahˇ bi cah-euˬ gaˇ ma-ahˇ aˬ yawꞈ maꞈ byehˇ dzeh g’aˬ-euˬ meh” lehˇ bi ehˇ nehˬ iˇ-euˬ meh. Yeˬhawˇbaˬ Iˇsaˬleˬlaˆ deuˬ-ahˇ tsawˇ jeuˬ jeuˬ lah ni laˆ cawˆ jiˇ ma lehˇ noeˬ gaˇ keuˆ ni nui ma pehˇ-eu meh.—Doˆ-iˇ-eu 32:5-10.\\n15, 16. Moˇseˬ hawˇ-eu Aˬloˬ Yeˬhawˇbaˬ jawˇ paw maˇ diˇ jawˇ-eu lehˇ aˬ joˆ-ehˇ mˇ mawˇ-euˬ nga? (Dahˬ beh-eu baˇ-ahˇ haw.)\\n15 Ehˇ k’awꞈ, Yeˬhawˇbaˬ g’awˬ shaˬ gaˬ-eu Miˬyehˇ pyeuꞈ-eu miˇ neh, tsawˇ jeuˬ teu jeuˬ-ahˇ maˬ paˇ laˆ cawˆ ma lehˇ noeˬ tsehˆ-euˬ uˬ taꞈ, toˆ-ehˇ jahˇ ngeh to-aˬ, aˬ yawˬ maꞈ-ahˇ aˬ yawꞈ jawˇ paw jawˇ-eu laˬ maˬ jawˇ-eu laˬ lehˇ tseˇ-eu aˬ kawˬ-aˬ biꞈ nehˬ-euˬ meh. (Doˆ-iˇ-eu 32:14) Moˇseˬ zaˬ lahˇ deuˬ shuiˇ mawˇ neˇ mawˇ kawˇ mehˬ shi uiˇ uiˇ-ehˇ, dawˬ caˇ caˇ-ehˇ, gaˇ nyeh nyeh luꞈ gaˇ ya mawˇ ngeh, aˬ yawꞈ tahˬ pahˬ aˬ ma mawˇ kawˇ teu hmˬ-ahˇ nmˆ cehꞈ ni jahˇ nehˬ-euˬ meh. Teu ngeh Moˇseˬ aˬ yawꞈ maꞈ-ahˇ “Sahˬpaˬ Miˬyehˇ jawˇ paw pyawˬ-eu tsawˇ haˬ yawˬ g’aˬ na luꞈ heu gaˇ laˇ-awˬ lehˇ guˇ-euˬ meh. K’oeˇ ngeh, Leˬbiˇ tsawˇ haˬ dawˬ tawˆ luꞈ aˬ yawꞈ jawˇ gaˇ uiˬ laˇ jiˇ-euˬ meh.” —Doˆ-iˇ-eu 32:17-20, 26.\\n16 Aˬloˬ shuiˇ mawˇ neˇ mawˇ kawˇ aˬ yawꞈ neh tehˆ-euˬ k’awꞈ, aˬ yawꞈ hawˇ-eu Leˬbiˇ tsawˇ haˬ deuˬ noeˬ poˆ-awˇ, Yeˬhawˇbaˬ jawˇ paw jawˇ-eu lehˇ tseˇ-euˬ meh. Saˇ jaˇ ziꞈ-eu tsawˇ haˬ heu deuˬ naˇ, yaw bahˬ deuˬ jawˇ paw maˬ jawˇ-eu lehˇ maˇ jawˆ ni yawˬ g’aˬ na luꞈ-ahˇ mˇ mawˇ nehˬ-euˬ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ neh teu loꞈ-ehˇ tseˇ-euˬ teu naˇ gahˇ dui dui-eu jeˬ pyeuꞈ meh. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, teu ngeh nah mawˇ neˇ mawˇ kawˇ-ahˇ uˬ duˬ tahˬ-eu deuˬ g’awˬ mya g’aˬ ya shiˇ-eu miˇ neh meh. Yeˬhawˇbaˬ jawˇ paw jawˇ-eu deuˬ ya buˬ iˇ-euˬ uˬ taꞈ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ maꞈ-ahˇ guiˬ lahˬ biꞈ ma lehˇ saˇ jaˇ dzaˬ-eu meh.—Doˆ-iˇ-eu 32:27-29.\\n17. Aˬ dui Pawˇluˆ neh mawˇ neˇ mawˇ kawˇ-euˬ gaˇ kawˆ boꞈ taˬ-euˬ gaˇ neh, aˬ jeˬ ya siˬ nya-euˬ nga?\\n17 Aˬ dui gaˇ kawˆ heu-ahˇ neh aˬ jeˬ ya siˬ-euˬ nga? Kuiˇ laꞈ Pawˇluˆ ehˇ-eu, “Gaˇ kawˆ k’oeˇ deuˬ aˬ yawꞈ maꞈ k’oeˇ taˆ keuˆ le-euˬ k’oeˇ-aˬ . . . aˬ dui k’awꞈ dzaw geuꞈ-awˇ” neh, “tahˬ pahˬ aˬ ma mawˇ kawˇ-ahˇ” uˬ duˬ tahˬ-eu tsawˇ haˬ maˬ ya pyeuꞈ ni bi yahˇ-eu g’aˇ duˬ meh. Pawˇluˆ ehˇ-eu Jaˇliꞈ boꞈ taˬ-euˬ heu naˇ, “bi yahˇ-eu g’aˇ duˬ boꞈ ka leꞈ-euˬ meh. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, aˬ dui-euˬ ziˇ heu ziˇ-ahˇ miˇ tsaˬ heu aˇ saˬ saˬ-eu aˇ yamˬ peh le taˬ-euˬ meh. Ziꞈ dah ni yawꞈ luꞈ ma lehˇ noeˬ-eu tsawˇ haˬ aˬ geu g’aˬ maˬ kaˬ, maˬ ya coˬ-iˇ ni yahˇ-eu tsaˬ tehꞈ-a.” (1 Gawˇliˬtu 10:6, 7, 11, 12) Pawˇluˆ ehˇ-eu loꞈ-ehˇ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ uˬ duˬ tahˬ-eu tsawˇ haˬ k’awꞈ yaw haiˬ jeˬ mˇ nya-awˇ, aˬ yawꞈ maꞈ Yeˬhawˇbaˬ tiˬ jeˬ maˬ ehˇ laˇ-a lehˇ k’awꞈ noeˬ nya meh. Ehˇ k’awꞈ tsawˇ haˬ zaˬ tiˬ g’aˬ Yeˬhawˇbaˬ nehˬ-ehˇ cawˬ pyeuꞈ mawꞈ-awˇ, aˬ yawꞈ-ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ mawꞈ miˇ-a lehˇ tehꞈ-ehˇ ehˇ-awˇ neh tehꞈ-ehˇ Miˬyehˇ aˬ yawꞈ-ahˇ nui k’ahˇ shiˇ-eu maˬ ngeuˇ-a. —1 Gawˇliˬtu 10:1-5.\\n18. Aˬ jeˬ nga, Yeˬhawˇbaˬ nehˬ-ehˇ kaˬ iˇ ni jahˇ-eu? K’oeˇ naˇ aˬ jeˬ pyeuꞈ laˇ-eu nga?\\n18 Moˇseˬ Siˇnaˆ gawˬ jawˬ-ahˇ neh maˬ zaꞈ ka le ngeh, Iˇsaˬleˬlaˆ tsawˇ haˬ deuˬ noeˬ shaˬ k’ahˬ lahˇ laˇ taˬ-euˬ meh. Teu gaˇ duˇ ni aˇ saˬ saˬ-eu aˇ nah aˬ dui neh noeˬ taˬ-euˬ yamˬ-ahˇ maˬ oe ngeh, aˬ dui k’awꞈ shaˬ zahˬ dawꞈ laˇ nya-awˇ, Yeˬhawˇbaˬ neh mehˬ hu paw-euˬ gaˇ kawˆ-ahˇ saˇ jaˇ dzaˬ taˬ-euˬ jeˬ muiˬ dui dui-awˇ pyeuꞈ laˇ-eu yaw duˬ baw k’awꞈ, g’awˬ myahˇ ni ca ngaˇ siˬ lehˇ noeˬ laˇ-awˇ, Miˬyehˇ geuꞈ mawꞈ-eu jeˬ-ahˇ maˬ ngeuˇ-eu, yawˬ ha geuꞈ mawꞈ-eu jeˬ-ahˇ nui ma ahˇ laˇ nya-eu meh. Aˬ dui maˬ yahˇ naˇ, Miˬyehˇ nehˬ-ehˇ gaˇ mahˇ kaˬ iˇ-awˇ, maˬ noeˬ-euˬ jeˬ-ahˇ mˇ laˇ nya-eu meh.\\n19. Aˬ dui aˬ myah luꞈ aˬ jeˬ ya noeˬ taˬ-eu nga? Aˬ jeˬ miˇ neh?\\n19 Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui-ahˇ aˬ yawꞈ-ahˇ nui ma g’awˇ mawˇ dawˬ tawˆ luꞈ ehˇ dawˬ bi naˇ haˬ mawꞈ-awˇ, aˬ yawꞈ-ahˇ tehꞈ-ehˇ uˬ duˬ bi tahˬ mawꞈ-eu meh. (Doˆ-iˇ-eu 20:5) Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui-ahˇ aˬ jeˬ miˇ neh toˆ-ehˇ bi jahˇ mawꞈ-eu nga? Aˬ yawꞈ aˬ dui-ahˇ gaˬ-eu miˇ neh meh. Aˬ dui aˬ yawꞈ geuꞈ mawꞈ-eu jeˬ-ahˇ mˇ naˇ, aˬ dui-ahˇ shaˬ laˇ-eu Saˬdaˬ geuꞈ mawꞈ-eu jeˬ-ahˇ maˬ paˇ mˇ meh. Pawˇluˆ “Sahˬpaˬ Yeˬsuˇ [Yeˬhawˇbaˬ, MS]-euˬ k’mˬ maˬ hawˇ-eu nehꞈ-euˬ k’mˬ maˬ heu nyiˬ jeˬ luꞈ-ahˇ naw maꞈ maˬ dawˇ nya-a. Sahˬpaˬ Yeˬsuˇ [Yeˬhawˇbaˬ MS]-euˬ hawˬ jeh hawˇ-eu nehꞈ-euˬ hawˬ jeh heu nyiˬ jeˬ luꞈ-ahˇ naw maꞈ maˬ dzaˬ nya-a” lehˇ boꞈ taˬ-euˬ meh.—1 Gawˇliˬtu 10:21.\\nYeˬhawˇbaˬ-euˬ dawˬ peh jawˇ\\n20. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui mˇ bahˬ ngeh k’awꞈ aˬ joˆ-ehˇ caw ba-eu nga?\\n20 Gaˬiˇnaˆ, Sawˇlaˬmoˬ, Iˇsaˬleˬlaˆ, heu deuˬ noeˬ poˆ-awˇ dehꞈ paˇ-eu aˬ kawˬ-aˬ za-euˬ meh. (G’aˬk’ehˇ 3:19) Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ maꞈ neh tiˬ poˆ tehꞈ-ehˇ mˇ lehˬ-euˬ gaˇ, ja buiˬ ni byehˇ dzeh-eu maˬ ngeuˇ-eu lehˇ, Aˬloˬ-ahˇ iˬ baˇ pyehˬ nehˬ-euˬ gaˇ shaˇ noeˬ haw ngeh siˬ laˇ-eu meh. Nymˬ-mˇ iˬ nah, Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui-ahˇ aˬ yawꞈ bye-eu jeˬ-ahˇ maˬ bi mˇ ni bi yahˇ-eu g’aˇ duˬ nui gaˬ laꞈ k’oeˇ neh saˇ tiˇ biꞈ taˬ-euˬ meh. Aˬ yawꞈ aˬ dui-ahˇ Jaˇliꞈ hawˇ-eu aˇ maꞈ aˇ muˇ-euˬ paˇ dmˬ deuˬ biꞈ taꞈ-euˬ uˬ taꞈ, aˬ dui-ahˇ aˬ myah luꞈ saˇ tiˇ biꞈ-eu Ka li zaˬ mehˇ nmˇ deuˬ jiˇ biꞈ taˬ-euˬ meh. Aˬ dui Miˬyehˇ-euˬ saˇ tiˇ dawˬ-ahˇ naˇ haˬ naˇ, aˬ yawꞈ aˬ dui-ahˇ g’awˬ shaˬ gaˬ-eu yaw duˬ baw meh lehˇ aˬ dui ehˇ peuˬ ma.\\n21. Aˬ dui yawˬ ha-euˬ saˇ jaˇ ziꞈ-eu jeˬ-ahˇ lawˬ haw laˇ gaˇ ya daˬ ngeh, aˬ dui aˬ jeˬ ya jahˇ-eu nga?\\n21 Yeˬhawˇbaˬ-euˬ huiˬ-eu g’awˬ shaˬ gaˬ-eu jeˬ, aˇ pyaˇ daˬ taˬ-euˬ jeˬ jaˆ meh. (2 Gawˇliˬtu 6:1) G’awˬ shaˬ gaˬ-eu jeˬ heu naˇ, aˬ dui-ahˇ “shiˬ shaˬ jiˇ-euˬ nui noeˬ nui loˆ-ahˇ byehˇ dzeh-eu g’aˇ duˬ maˬ ehˇ, miˇ tsaˬ heu k’oeˇ taˆ dehꞈ ngeh yawˬ ha-euˬ nui ma-ahˇ g’aˬ leˇ” ni maˬ ehˇ caw ba nehˬ-eu meh. (Tiˇtuˆ 2:11-14-ahˇ gui.) Nymˬ-mˇ saˇ ka-ahˇ aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ-eu jeˬ-ahˇ lawˬ haw laˇ-eu gaˇ kawˆ yaw myaˬ jeˬ jaˆ-eu meh. Teu miˇ neh aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ jawˇ paw jawˇ-eu g’aˇ duˬ leh jeh luꞈ-uˇ. “Sahˬpaˬ Miˬyehˇ-euˬ ehˇ dawˬ naˇ haˬ geuꞈ-awˇ, aˬ yawꞈ-ahˇ tehꞈ-ehˇ uˬ duˬ tahˬ-awˬ.” K’oeˇ naˇ, “Aˬ yawꞈ-ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ-awˇ,” gaˇ kawˆ heu-ahˇ noeˬ taˬ luꞈ-uˇ.—Dawˬmehˬmehˬ-eu 10:20.\\nYeˬhawˇbaˬ paw jawˇ: Tsawˇ haˬ zaˬ yawˬ g’aˬ na luꞈ, Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ g’aˬ biꞈ de laˬ, Saˬdaˬ-ahˇ g’aˬ biꞈ de laˬ lehˇ ya tseˇ-eu meh. Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ gaˬ-awˇ aˬ yawꞈ-euˬ zahˇ dawˇ-ahˇ naˇ haˬ-eu heu neh, aˬ yawꞈ-euˬ jawˇ paw jawˇ nya meh. K’oeˇ naˇ, aˬ dui Saˬdaˬ-ahˇ ya bye-awˇ, aˬ yawꞈ-euˬ nui noeˬ-ahˇ jiˇ laꞈ maˬ ya daˬ-a","num_words":3334,"character_repetition_ratio":0.089,"word_repetition_ratio":0.004,"special_characters_ratio":0.268,"stopwords_ratio":0.303,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":-1} +{"url":"","collection":"madlad400","source":"CC 20220801","original_code":"ahk","text":"Dawˬ caˇ 12—Huiˬ-eu Miˬyehˇ Yeˬhawˇbaˬ | Ka li zaˬ-euˬ dawˬ caˇ\\nREAD IN Abkhaz Acholi Afrikaans Akha Albanian Altai American Sign Language Amharic Arabic Armenian Aukan Aymara Azerbaijani Azerbaijani (Cyrillic) Baoule Bassa (Cameroon) Batak (Karo) Batak (Simalungun) Batak (Toba) Belize Kriol Biak Bicol Bislama Boulou Bulgarian Cambodian Catalan Cebuano Chichewa Chin (Hakha) Chinese Cantonese (Simplified) Chinese Cantonese (Traditional) Chinese Mandarin (Simplified) Chinese Mandarin (Traditional) Chitonga Chitonga (Malawi) Chitumbuka Chiyao Chokwe Chol Chopi Chuvash Cibemba Cinyanja Croatian Damara Dangme Danish Dayak Ngaju Digor Douala Drehu Dutch Edo Efik English Esan Estonian Ewe Faroese Fijian Finnish Fon French Fulfulde (Cameroon) Ga Garifuna Georgian German Gokana Greek Guarani Gun Haitian Creole Hausa Herero Hiligaynon Hindi Hiri Motu Hungarian Iban Ibinda Icelandic Igbo Iloko Indonesian Isoko Italian Japanese Javanese Kabiye Kachin Karen (S'gaw) Kazakh Khana Kikamba Kikaonde Kikongo Kikuyu Kiluba Kimbundu Kinyarwanda Kirghiz Kiribati Kirundi Kisi Kisonge Kongo Korean Kosraean Krio Kurdish Kurmanji (Caucasus) Kwangali Kwanyama Lahu Laotian Latvian Lhukonzo Lingala Lithuanian Lomwe Low German Luganda Lunda Luo Luvale Macedonian Macua Malagasy Malay Malayalam Maltese Mam Mambwe-Lungu Mapudungun Marshallese Mauritian Creole Maya Mazatec (Huautla) Medumba Mingrelian Mixe (North Central) Mixtec (Guerrero) Moore Myanmar Nahuatl (Central) Nahuatl (Guerrero) Nahuatl (Huasteca) Nahuatl (Northern Puebla) Ndau Ndebele Ndebele (Zimbabwe) Nepali Ngabere Ngangela Ngiemboon Nias Nigerian Pidgin Norwegian Nyaneka Nyungwe Nzema Oromo Ossetian Otetela Palauan Pangasinan Papiamento (Curaçao) Persian Pidgin (Cameroon) Pidgin (West Africa) Polish Ponapean Portuguese Portuguese (Portugal) Quechua (Ancash) Quechua (Ayacucho) Quechua (Bolivia) Quechua (Cuzco) Quichua (Chimborazo) Quichua (Imbabura) Quichua (Pastaza) Quichua (Tena) Rarotongan Romanian Ronga Runyankore Russian Russian Sign Language Samoan Sangir Sango Saramaccan Sena Sepedi Serbian (Cyrillic) Serbian (Roman) Sesotho (Lesotho) Sesotho (South Africa) Setswana Seychelles Creole Shona Sidama Silozi Sinhala Slovenian Solomon Islands Pidgin Spanish Sranantongo Sunda Swahili Swedish Swedish Sign Language Tagalog Tahitian Tarascan Tatar Telugu Tetun Dili Thai Tigrinya Tiv Tojolabal Tok Pisin Totonac Tshiluba Tshwa Tsonga Turkish Tuvaluan Twi Ukrainian Umbundu Urhobo Uruund Venda Vietnamese Wallisian Welsh Wolaita Xhosa Yapese Yoruba Zapotec (Isthmus) Zulu\\nDawˬ caˇ 12\\nHuiˬ-eu Miˬyehˇ Yeˬhawˇbaˬ\\n(Doˆiˇ-eu 34:6, 7)\\n1. Yeˬhawˇbaˬ Miˬyehˇ ciˬ huiˬ ciˬ mahˇ jeˬ\\nnawˇ tiˬ g’aˬ tehꞈ-ehˇ za geuˇ meh.\\nNawˬ euˬ gaˇ ma tsaˬ jeˬ pyeuꞈ.\\nMiˬyehˇ baoˬ ahˇ loꞈ-ehˇ nui gaˬ nui gahˇ byah.\\nAˬ myah luꞈ Miˬyehˇ pyeuꞈ meh.\\n2. Aˬda g’awˬ shaˬ gaˬ nga maꞈ ahˇ mawˇ laˇ.\\nNgehˬ g’eh meh miˇ tsaˬ pyeuꞈ k’awꞈ.\\nGuiˬ lahˬ shaˇ ngeh nawˇ naˇ haˬ.\\nNga maꞈ ahˇ bo saˆ mehˬ nehˬ sheuˬ g’eh nehˬ.\\nAˬ myah luꞈ caw ba nehˬ meh.\\n3. Miˇ hawˇ mˬ k’oeˇ taˆ nawˬ ahˇ ja ceuˬ luꞈ.\\nNga maꞈ euˬ tiˬ ziˇ nawˬ ahˇ\\nteˇ saˇ yaw k’aˆ k’aˆ-ehˇ ja ceuˬ.\\nYeˬhawˇbaˬ Miˬyehˇ ja ceuˬ jeˬ za geuˇ.\\nJa ceuˬ gaˇ ha geuꞈ nehˬ laꞈ.\\n(Mehˬ. 32:4; Dawˬ. 16:12; Tehˬ. 6:10; Pahˬ. 4:11-ahˇ haw.)\\nHuiˬ-eu Miˬyehˇ Yeˬhawˇbaˬ (Dawˬ caˇ 12)","num_words":438,"character_repetition_ratio":0.048,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.19,"stopwords_ratio":0.027,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.063,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":-1} +{"url":"","collection":"madlad400","source":"CC 20220801","original_code":"ahk","text":"Dawˬ caˇ 106—G’oeˬ-eu gaˬ-eu jeˬ ka dehꞈ | Ka li zaˬ-euˬ dawˬ caˇ\\nREAD IN Acholi Afrikaans Akha Albanian Altai American Sign Language Amharic Arabic Armenian Aukan Aymara Azerbaijani Azerbaijani (Cyrillic) Baoule Bashkir Bassa (Cameroon) Batak (Karo) Batak (Simalungun) Batak (Toba) Belize Kriol Biak Bicol Bislama Boulou Bulgarian Cambodian Catalan Cebuano Chichewa Chin (Hakha) Chinese Cantonese (Simplified) Chinese Cantonese (Traditional) Chinese Mandarin (Simplified) Chinese Mandarin (Traditional) Chitonga Chitonga (Malawi) Chitumbuka Chiyao Chokwe Chol Chuvash Cibemba Cinyanja Croatian Damara Dangme Danish Dayak Ngaju Douala Drehu Dutch Edo Efik English Esan Estonian Ewe Faroese Fijian Finnish Fon French Fulfulde (Cameroon) Ga Georgian German Ghomálá’ Gokana Greek Guarani Gun Haitian Creole Herero Hiligaynon Hindi Hiri Motu Hungarian Iban Ibanag Icelandic Igbo Iloko Indonesian Isoko Italian Japanese Javanese Kabiye Kabuverdianu Kachin Karen (S'gaw) Kazakh Khana Kikamba Kikaonde Kikongo Kikuyu Kiluba Kimbundu Kinyarwanda Kirghiz Kiribati Kirundi Kisi Kisonge Kongo Korean Kosraean Krio Kurdish Kurmanji (Caucasus) Kwangali Kwanyama Lahu Laotian Latvian Lhukonzo Lingala Lithuanian Lomwe Luganda Lunda Luo Luvale Macedonian Macua Malagasy Malay Malayalam Maltese Mam Mambwe-Lungu Mapudungun Marshallese Mauritian Creole Maya Mazatec (Huautla) Mingrelian Mixe (North Central) Mixtec (Guerrero) Mizo Moore Myanmar Nahuatl (Central) Nahuatl (Guerrero) Nahuatl (Northern Puebla) Ndau Ndebele Ndebele (Zimbabwe) Nepali Ngabere Ngangela Ngiemboon Nias Nigerian Pidgin Norwegian Nyaneka Nyungwe Nzema Oromo Ossetian Otetela Palauan Pangasinan Papiamento (Curaçao) Persian Phimbi Pidgin (Cameroon) Pidgin (West Africa) Polish Ponapean Portuguese Portuguese (Portugal) Quechua (Ancash) Quechua (Ayacucho) Quechua (Bolivia) Quechua (Cuzco) Quiche Quichua (Chimborazo) Quichua (Imbabura) Rarotongan Romanian Ronga Runyankore Russian Russian Sign Language Samoan Sangir Sango Saramaccan Sena Sepedi Serbian (Cyrillic) Serbian (Roman) Sesotho (Lesotho) Sesotho (South Africa) Setswana Seychelles Creole Shona Sidama Silozi Sinhala Slovenian Solomon Islands Pidgin Spanish Sranantongo Sunda Swahili Swedish Tagalog Tahitian Tarascan Tatar Telugu Tetun Dili Thai Tigrinya Tiv Tojolabal Tok Pisin Tongan Totonac Tshiluba Tshwa Tsonga Turkish Tuvaluan Twi Tzotzil Ukrainian Umbundu Urhobo Uruund Venda Vietnamese Wallisian Wayuunaiki Welsh Wolaita Xhosa Yapese Yoruba Zapotec (Isthmus) Zulu\\nG’oeˬ-eu gaˬ-eu jeˬ ka dehꞈ\\n(1 Gawˇliˬtu 13:1-8)\\n1. Taˬ aw laꞈ k’oeˇ Miˬyehˇ ahˇ shaˇ ju.\\nAˬ yawꞈ aˇ g’ehˇ dawˬ tawˆ ahˇ dzaw geuꞈ.\\nDawˬ tawˆ laꞈ k’oeˇ neh k’aˇ huiˬ dzehˬ jeˬ,\\nyaw sahˇ ahˇ neh doˆ laˇ nui gaˬ pyeuꞈ.\\nAˬ dui nui k’aˬ nui gahˇ ahˇ k’awꞈ ni,\\ngaˬ jeˬ maˬ ahˇ naˇ gaˇ dahˇ maˬ tsoeˬ.\\nAˬ dui ngehˬ eu mˇ eu jeˬ heu neh,\\ng’oeˇ gaˬ jeˬ bi mˇ nehˬ laꞈ lehˇ shaˇ.\\n2. Gaˬ eu jeˬ ahˇ naˇ muiˬ jeˬ mˇ mawꞈ.\\nYawˬ ha g’aˇ duˬ tehꞈ-ehˇ maˬ shaˇ noeˬ a.\\nGaˬ eu jeˬ aˬ nui pehˇ maˬ bi ahˇ.\\nYeˬsuˇ mehˬ loꞈ-ehˇ mehˇ nmˇ-ahˇ iˬ baˇ pyehˬ.\\nMaˬ muiˬ yaw haiˬ oˇ dzeuˇ ni caw ba.\\nHuiˬ eu shaˬ zahˬ-ahˇ kamˬ coeˇ ni caw ba.\\nNui gaˬ lawˬ haw laˇ jeˬ-ahˇ bi g’aˬ leˇ.\\nAˬ myah luꞈ jaˆ g’eh gaˬ eu jeˬ heu.\\n(Yoˇ. 21:17; 1 Gawˇ. 13:13; Gaˬ. 6:2-ahˇ haw.)\\nG’oeˬ-eu gaˬ-eu jeˬ ka dehꞈ (Dawˬ caˇ 106)","num_words":460,"character_repetition_ratio":0.043,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.196,"stopwords_ratio":0.072,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.146,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":-1} +{"url":"","collection":"madlad400","source":"CC 20220801","original_code":"ahk","text":"Dawˬ caˇ 9—Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui-euˬ Sahˬpaˬ pyeuꞈ! | Ka li zaˬ-euˬ dawˬ caˇ\\nREAD IN Acholi Afrikaans Akha Albanian Altai American Sign Language Amharic Arabic Armenian Aukan Aymara Azerbaijani Azerbaijani (Cyrillic) Baoule Bassa (Cameroon) Batak (Karo) Batak (Simalungun) Batak (Toba) Belize Kriol Biak Bicol Bislama Boulou Bulgarian Cambodian Catalan Cebuano Chichewa Chin (Hakha) Chinese Cantonese (Simplified) Chinese Cantonese (Traditional) Chinese Mandarin (Simplified) Chinese Mandarin (Traditional) Chitonga Chitonga (Malawi) Chitumbuka Chiyao Chokwe Chol Chopi Chuvash Cibemba Cinyanja Croatian Damara Dangme Danish Dayak Ngaju Douala Drehu Dutch Edo Efik English Estonian Ewe Faroese Fijian Finnish Fon French Fulfulde (Cameroon) Ga Georgian German Gokana Greek Greenlandic Guarani Gun Haitian Creole Hausa Herero Hiligaynon Hindi Hiri Motu Hmong (White) Hungarian Iban Ibinda Icelandic Igbo Iloko Indonesian Isoko Italian Japanese Javanese Kabiye Kachin Karen (S'gaw) Kazakh Khana Kikamba Kikaonde Kikongo Kikuyu Kiluba Kimbundu Kinyarwanda Kirghiz Kiribati Kirundi Kisi Kisonge Kongo Korean Kosraean Krio Kurdish Kurmanji (Caucasus) Kwangali Kwanyama Lahu Laotian Latvian Lhukonzo Lingala Lithuanian Lomwe Low German Luganda Lunda Luo Luvale Macedonian Macua Malagasy Malay Malayalam Maltese Mam Mambwe-Lungu Mapudungun Marshallese Mauritian Creole Maya Mazatec (Huautla) Medumba Mingrelian Mixe (North Central) Mixtec (Guerrero) Mizo Moore Myanmar Nahuatl (Central) Nahuatl (Guerrero) Nahuatl (Huasteca) Nahuatl (Northern Puebla) Ndau Ndebele Ndebele (Zimbabwe) Nepali Ngabere Ngangela Ngiemboon Nias Nigerian Pidgin Norwegian Nyaneka Nyungwe Nzema Oromo Ossetian Otetela Palauan Pangasinan Papiamento (Curaçao) Persian Pidgin (Cameroon) Pidgin (West Africa) Polish Ponapean Portuguese Portuguese (Portugal) Quechua (Ancash) Quechua (Ayacucho) Quechua (Bolivia) Quechua (Cuzco) Quichua (Chimborazo) Quichua (Imbabura) Rarotongan Romanian Ronga Runyankore Russian Samoan Sangir Sango Saramaccan Sena Sepedi Serbian (Cyrillic) Serbian (Roman) Sesotho (Lesotho) Sesotho (South Africa) Setswana Seychelles Creole Shona Sidama Silozi Sinhala Slovenian Solomon Islands Pidgin Spanish Sranantongo Sunda Swahili Swedish Tagalog Tahitian Tarascan Tatar Telugu Tetun Dili Thai Tigrinya Tiv Tojolabal Tok Pisin Totonac Tshiluba Tshwa Tsonga Turkish Tuvaluan Twi Tzotzil Ukrainian Umbundu Urhobo Uruund Venda Vietnamese Wallisian Wolaita Xhosa Yapese Yoruba Zulu\\nDawˬ caˇ 9\\nYeˬhawˇbaˬ aˬ dui-euˬ Sahˬpaˬ pyeuꞈ\\n(Ja ceuˬ 97:1)\\n1. Ja ceuˬ laꞈ k’aˬ tiˬ cehˇ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ.\\nMˬ k’oeˇ taˆ aˬ yawꞈ euˬ tsaˬ jeˬ ahˇ ya mawˇ.\\nLaꞈ k’aˬ tiˬ cehˇ caˇ awˇ ja ceuˬ ma Miˬyehˇ ahˇ.\\nYawꞈ neh mˇ euˬ gaˇ deuˬ ahˇ ngehˬ keuˆ.\\nLaꞈ k’aˬ cehˇ nui saˇ oꞈ mˬ miˇ tsaˬ dawˬ tawˆ luꞈ.\\nYeˬhawˇbaˬ aˬ dui Sahˬpaˬ pyeuꞈ shaw.\\nYeˬhawˇbaˬ dui Sahˬpaˬ pyeuꞈ laˇ miˇ.\\n2. Tsaꞈ gaˬ tsawˇ haˬ ahˇ Miˬyehˇ yaw shehꞈ.\\nYeˬhawˇbaˬ aˬ dui ahˇ ka k’oꞈ Miˬyehˇ pyeuꞈ.\\nYeˬhawˇbaˬ ciˬ huiˬ gaˇ geuˇ eu Sahˬpaˬ pyeuꞈ meh.\\nYawꞈ mehˬ shi dui yawˬ g’aˬ na awˆ byaˆ.\\n3. Miˬyehˇ tsaˬ jeˬ uˆ lahˇ dahˬ beh shaw.\\nNuiˇ mahˬ ahˇ yawꞈ Zaˬmaˇ tseˇ awˇ bi nuiˇ taˬ.\\nYa awˆ byaˆ ya shaꞈ dawˇ miˇ tsaˬ euˬ miˬ yehˇ deuˬ.\\nYeˬhawˇbaˬ tehꞈ-ehˇ ja ceuˬ jeˬ za geuˇ.\\n(1 Laˬ. 16:9; Ceuˬ. 68:20; 97:6, 7-ahˇ haw.)\\nYeˬhawˇbaˬ aˬ dui-euˬ Sahˬpaˬ pyeuꞈ! (Dawˬ caˇ 9)","num_words":451,"character_repetition_ratio":0.061,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.188,"stopwords_ratio":0.062,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.215,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":-1} +{"url":"","collection":"madlad400","source":"CC 20220801","original_code":"ahk","text":"“Taˬ guˆ. Ngaˇ naw maꞈ-euˬ Miˬyehˇ pyeuꞈ ma.”—Iˇsaˬyaˇ 41:10 | Dzaw-eu Loꞈ-eu nymˇgoˇ\\nLoꞈ-eu nymˇgoˇ (Dzaw ngeh zmˬ-eu dmˬ) | Tiˬ siˬ ba la 2019\\nREAD IN Acholi Afrikaans Aja Akha Albanian Altai Alur American Sign Language Amharic Amis Angolan Sign Language Arabic Argentinean Sign Language Armenian Aukan Australian Sign Language Aymara Azerbaijani Azerbaijani (Cyrillic) Baoule Bashkir Bassa (Cameroon) Batak (Karo) Batak (Simalungun) Batak (Toba) Belize Kriol Bengali Biak Bicol Bislama Bolivian Sign Language Boulou Brazilian Sign Language British Sign Language Bulgarian Cakchiquel (Western) Cambodian Catalan Cebuano Changana (Mozambique) Chavacano Chichewa Chilean Sign Language Chin (Hakha) Chinese Cantonese (Traditional) Chinese Mandarin (Simplified) Chinese Mandarin (Traditional) Chinese Sign Language Chitonga Chitonga (Malawi) Chitonga (Zimbabwe) Chitumbuka Chiyao Chokwe Chol Chopi Chuabo Chuukese Chuvash Cibemba Cinyanja Colombian Sign Language Costa Rican Sign Language Croatian Cuban Sign Language Czech Czech Sign Language Damara Dangme Danish Dayak Ngaju Digor Douala Drehu Dutch Ecuadorian Sign Language Edo Efik English Esan Estonian Ewe Fijian Filipino Sign Language Finnish Finnish Sign Language Fon French French Sign Language Ga Garifuna Georgian German German Sign Language Gitonga Greek Greek Sign Language Greenlandic Guadeloupean Creole Guarani Guatemalan Sign Language Gujarati Gun Haitian Creole Hausa Hebrew Herero Hiligaynon Hindi Hiri Motu Hmong (White) Honduras Sign Language Hungarian Hungarian Sign Language Iban Ibanag Ibinda Icelandic Igbo Iloko Indian Sign Language Indonesian Indonesian Sign Language Isoko Italian Italian Sign Language Japanese Japanese Sign Language Javanese Jula Kabiye Kabuverdianu Kachin Kannada Karen (S'gaw) Kazakh Kazakh (Arabic) Kekchi Kenyan Sign Language Kikamba Kikaonde Kikongo Kikuyu Kiluba Kimbundu Kinyarwanda Kirghiz Kiribati Kirundi Kisi Kisonge Kongo Korean Korean Sign Language Krio Kurdish Kurmanji Kurdish Kurmanji (Caucasus) Kurdish Kurmanji (Cyrillic) Kwangali Kwanyama Kyangonde Lahu Laotian Latvian Lhukonzo Lingala Lithuanian Lomwe Low German Luganda Lunda Luo Luvale Macedonian Macua Malagasy Malawi Sign Language Malay Malayalam Maltese Mam Mambwe-Lungu Mapudungun Marathi Marshallese Mauritian Creole Maya Mazatec (Huautla) Mbunda Mexican Sign Language Mingrelian Mixe (North Central) Mixtec (Guerrero) Mizo Mongolian Moore Motu Mozambican Sign Language Myanmar Nahuatl (Central) Nahuatl (Guerrero) Nahuatl (Huasteca) Nahuatl (Northern Puebla) Navajo Ndau Ndebele Ndebele (Zimbabwe) Ndonga Nepali Ngabere Ngangela Nias Nicaraguan Sign Language Niuean Norwegian Nyaneka Nyungwe Nzema Okpe Oromo Ossetian Otetela Palauan Panamanian Sign Language Pangasinan Papiamento (Curaçao) Paraguayan Sign Language Persian Peruvian Sign Language Pidgin (West Africa) Polish Polish Sign Language Ponapean Portuguese Portuguese (Portugal) Portuguese Sign Language Punjabi Quebec Sign Language Quechua (Ancash) Quechua (Ayacucho) Quechua (Bolivia) Quechua (Cuzco) Quichua (Chimborazo) Quichua (Imbabura) Rarotongan Romanian Romanian Sign Language Romany (Macedonia) Romany (Macedonia) Cyrillic Romany (Serbia) Romany (Southern Greece) Ronga Runyankore Russian Russian Sign Language Rutoro Salvadoran Sign Language Samoan Sangir Sango Saramaccan Sena Sepedi Sepulana Serbian (Cyrillic) Serbian (Roman) Sesotho (Lesotho) Sesotho (South Africa) Setswana Seychelles Creole Shona Sidama Silozi Sinhala Slovak Slovak Sign Language Slovenian Solomon Islands Pidgin South African Sign Language Spanish Spanish Sign Language Sranantongo Sunda Swahili Swahili (Congo) Swati Swedish Tagalog Tahitian Taiwanese Sign Language Tajiki Tamil Tarascan Tatar Telugu Tetun Dili Thai Thai Sign Language Tigrinya Tiv Tlapanec Tojolabal Tok Pisin Tongan Totonac Tshiluba Tshwa Tsonga Turkish Turkmen Tuvaluan Twi Tzeltal Tzotzil Uighur (Arabic) Uighur (Cyrillic) Ukrainian Umbundu Urdu Urhobo Uruund Uzbek Uzbek (Roman) Venda Venezuelan Sign Language Vietnamese Wallisian Waray-Waray Wayuunaiki Welsh Wolaita Xhosa Yapese Yoruba Zambian Sign Language Zande Zapotec (Isthmus) Zimbabwe Sign Language Zulu\\nDzaw-eu gaˇ kawˆ 1\\n“Taˬ guˆ. Ngaˇ naw maꞈ-euˬ Miˬyehˇ pyeuꞈ ma.”\\n“Taˬ guˆ. Ngaˇ nawˬ nehˬ-ehˇ jawˇ ma. Ngaˇ naw maꞈ-euˬ Miˬyehˇ ngeuˇ ma. Tiˬ jeˬ-ahˇ-iˬ naw maꞈ guˆ-eu maˬ loˬ. Ngaˇ g’aˬ biꞈ-awˇ caw ba nehˬ ma. Nawˬ maꞈ-ahˇ ngaˇ haw piˇ-awˇ ka k’oꞈ ma.”—Iˇsaˬyaˇ 41:10.\\nDawˬ caˇ 7 Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui-euˬ g’aˬ\\nKawˆ shawˆ *\\n1-2. (a) Iˇsaˬyaˇ 41:10 laꞈ k’oeˇ-euˬ dawˬ, mehˇ nmˇ Yoˆshiˆkoꞈ-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ bi g’eh leˇ-euˬ nga? (b) Yeˬhawˇbaˬ dawˬ heu aˬ suˇ suˇ g’aˬ-euˬ g’aˇ duˬ bi boꞈ ahˇ taˬ-euˬ nga?\\nSaˇ jaˇ ziꞈ-eu mehˇ nmˇ Yoˆshiˆkoꞈ, doeˇ dui dui-eu gaˇ kawˆ-ahˇ ya gaˬ-euˬ meh. Saˬ laˬ g’oˬ ma aˬ yawꞈ-ahˇ g’awˬ mya siˬ maˬ paˇ dehꞈ nya ngaˇ-a lehˇ ehˇ-eu meh. Teu ngeh aˬ yawꞈ aˬ joˆ-ehˇ jahˇ-euˬ nga? Yoˆshiˆkoꞈ aˬ yawꞈ ya leˇ-eu Jaˇliꞈ aˇ deuˆ Iˇsaˬyaˇ 41:10-ahˇ (Gui) noeˬ mawˇ-awˇ, Yeˬhawˇbaˬ ngaˬ-euˬ aˬ laꞈ-ahˇ nyehꞈ tehˬ taˬ-euˬ miˇ neh maˬ guˆ lehˇ, nui ma saˇ lehˆ ni saˬ laˬ g’oˬ ma-ahˇ ehˇ nehˬ-euˬ meh. * G’aˬ biꞈ-eu Jaˇliꞈ aˇ deuˆ heu deuˆ, aˬ dui gaˬ-eu mehˇ nmˇ heu g’aˬ-ahˇ, nui ma g’awˇ mawˇ dawˬ tawˆ luꞈ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ nui ma taˬ ni caw ba nehˬ-euˬ loꞈ-ehˇ, aˬ dui-ahˇ jiˇ k’aˆ dui dui-eu shaˬ zahˬ keuˆ le ngeh, nui ma saˇ-awˇ kamˬ daˬ coeˇ ni caw ba nehˬ-eu meh. Jaˇliꞈ aˇ deuˆ heu deuˆ aˬ dui-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ caw ba nga lehˇ siˬ nya-eu g’aˇ duˬ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ jeˬ miˇ neh Iˇsaˬyaˇ-ahˇ heu loꞈ-ehˇ ehˇ nehˬ-euˬ nga lehˇ jeˬ hu haw ma.\\n2 Dahˬ beh ngeh naˇ, Yeˬhawˇbaˬ g’aˬ biꞈ-eu dawˬ heu g’awˬ myahˇ maˬ g’eh-ehˇ Baˬbuˇloˬ miˇ k’ahˬ-ahˇ bi nyehꞈ g’eh-eu Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ deuˬ-euˬ g’aˇ duˬ, Iˇsaˬyaˇ-ahˇ bi boꞈ taˬ-euˬ meh. Ehˇ k’awꞈ aˬ yawꞈ Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ g’aˇ duˬ tehꞈ-ehˇ maˬ ngeuˇ-eu, teu ngeh yamˬ-ahˇ neh naˇ, aˬ yawꞈ-euˬ tsawˇ haˬ dawˬ tawˆ luꞈ-ahˇ jiˇ gaˇ dahˇ bi tsoeˬ-eu g’aˇ duˬ, dawˬ heu Jaˇliꞈ-ahˇ bi boꞈ ahˇ taˬ-euˬ meh. (Iˇsaˬyaˇ 40:8; Loˇmaˆ 15:4) Nymˬ-mˇ iˬ nah aˬ dui “shaˬ dui dui-eu aˇ yamˬ” laꞈ k’oeˇ jawˇ luꞈ-eu miˇ neh, Iˇsaˬyaˇ sahˬ boꞈ laꞈ k’oeˇ-euˬ g’aˬ biꞈ-eu jeˬ-ahˇ aˬ myah myah naˆ maˬ tseˇ loˬ-eu meh.—2 Tiˆmoˇseˬ 3:1.\\n3. (a) K’oꞈ lah-euˬ Jaˇliꞈ aˇ deuˆ pyeuꞈ-eu Iˇsaˬyaˇ 41:10 laꞈ k’oeˇ aˬ jeˬ jeˇ saˇ jaˇ dawˬ ahˇ-eu nga? (b) Aˬ dui saˇ jaˇ dawˬ heu maˇ diˇ pyeuꞈ laˇ-eu lehˇ kamˬ nehˬ laꞈ-eu jeˬ-ahˇ aˬ jeˬ miˇ neh loˬ-eu nga?\\n3 Heu kawˆ laꞈ k’oeˇ aˬ dui-euˬ nui jah-ahˇ bi ziꞈ laˇ-eu, Yeˬhawˇbaˬ-euˬ saˇ jaˇ dawˬ 3 jeˬ-ahˇ haw ma. Saˇ jaˇ dawˬ teu k’oꞈ lah-euˬ Jaˇliꞈ aˇ deuˆ pyeuꞈ-eu Iˇsaˬyaˇ 41:10 laꞈ k’oeˇ ahˇ meh. Teu naˇ, (1) Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui nehˬ-ehˇ jawˇ-eu, (2) aˬ yawꞈ aˬ dui-euˬ Miˬyehˇ pyeuꞈ-eu, (3) aˬ yawꞈ aˬ dui-ahˇ caw ba-eu, heu deuˬ pyeuꞈ meh. Aˬ dui kamˬ-eu dawˬ * heu deuˬ-ahˇ loˬ-eu meh. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, aˬ dui k’awꞈ mehˇ nmˇ Yoˆshiˆkoꞈ loꞈ-ehˇ dehꞈ ziˇ laꞈ k’oeˇ gaˇ kawˆ g’awˬ mya jeˬ-ahˇ ya tahˬ puˬ-eu uˬ taꞈ, miˇ tsaˬ k’oeˇ taˆ sahˬ zahˬ-ahˇ ya tahˬ puˬ-awˇ, aˬ dui tiˬ deuˬ na sahˬ paˬ sahˬ ma deuˬ k’ehˬ laˇ k’aˆ laˇ gaˇ ya daˬ-eu miˇ neh meh. Aˬ dui kamˬ-eu dawˬ-ahˇ aˬ yawꞈ dawˬ yawꞈ-ehˇ haw ma.\\n“Ngaˇ nawˬ nehˬ-ehˇ jawˇ ma”\\n4. (a) Aˬ dui kamˬ-eu dawˬ aˬ geu hmˬ-ahˇ haw dahˬ beh-eu nga? (Ehˇ lahˬ-ahˇ haw.) (b) Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ haw-eu nga? (c) Nawˇ Miˬyehˇ-euˬ dawˬ-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ noeˬ nya?\\n4 Dahˬ beh-eu kamˬ-eu dawˬ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui-ahˇ ‘Taˬ guˆ. Ngaˇ nawˬ nehˬ-ehˇ jawˇ ma’ * lehˇ ehˇ-eu dawˬ heu meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui-ahˇ maˇ diˇ ngehˬ g’eh-awˇ gaˬ-eu heu neh, aˬ dui nehˬ-ehˇ jawˇ-eu lehˇ bi siˬ laꞈ-eu meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui nehˬ-ehˇ taꞈ leˇ-awˇ, nui ma laꞈ k’oeˇ neh ngehˬ doˆ leꞈ-eu dawˬ-ahˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Aˬ yawˬ “Ngaˬ-euˬ mehˬ shi nawˇ aˇ poeˬ k’aˆ”-eu meh lehˇ ehˇ-eu meh. (Iˇsaˬyaˇ 43:4) Boeˬ boeˬ luˆ luˆ laꞈ k’oeˇ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui-ahˇ gaˬ-eu jeˬ-ahˇ laˆ cawˆ laˇ nya-eu tiˬ jeˬ-euˬ baoˬ maˬ jaˆ-a, aˬ yawꞈ maˬ poˆ maˬ paˇ laˇ ni aˬ dui-ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ-eu meh. (Iˇsaˬyaˇ 54:10) Aˬ yawꞈ-euˬ nui gaˬ hawˇ-eu aˬ yawꞈ nehˬ-ehˇ cawˬ cawˬ-eu jeˬ heu naˇ, aˬ dui-ahˇ nui k’aˬ biꞈ-awˇ, aˬ yawꞈ-euˬ cawˬ Aˬbyaˬ (Aˬbyaˬhaˬ)-ahˇ haw piˇ nehˬ-eu loꞈ-ehˇ, nymˬ-mˇ iˬ nah aˬ dui-ahˇ jiˇ haw piˇ nehˬ-eu meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ-ahˇ “Aˬbyaˬ-oˇ, guˆ-eu nui ma taˬ bi ahˇ . . . nawˬ-ahˇ ngaˇ haw piˇ” ma lehˇ ehˇ nehˬ-euˬ meh.—Aˇdahˬbeh-eu 15:1.\\nYeˬhawˇbaˬ caw ba-eu miˇ neh aˬ dui “iˇ cuꞈ” naꞈ-eu lawˇ ba hawˇ-eu “miˬ dzaˬ” loꞈ-ehˇ g’eh-eu shaˬ zahˬ-ahˇ tsehˆ doˆ nya (Aˇ deuˆ 5-6-ahˇ haw) *\\n5-6. (a) Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui-euˬ shaˬ zahˬ-ahˇ caw ba nehˬ mawꞈ-eu lehˇ aˬ dui aˬ joˆ-ehˇ siˬ nya-eu nga? (b) Aˬ dui Yoˆshiˆkoꞈ-euˬ gaˇ kawˆ-ahˇ neh aˬ jeˬ ya siˬ-euˬ nga?\\n5 Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui-euˬ shaˬ zahˬ-ahˇ caw ba nehˬ mawꞈ meh lehˇ aˬ dui siˬ nya-eu ma. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, aˬ yawꞈ aˬ yawꞈ-euˬ tsawˇ haˬ deuˬ-ahˇ “Iˇ cuꞈ naꞈ gaˇ nawˇ tsehˆ doˆ ngeh, nawˬ nehˬ-ehˇ ngaˇ jawˇ ma. Guˆ-eu gaˆ-eu jeˬ-ahˇ nawˇ tahˬ puˬ k’awꞈ, nawˇ maˬ ya cawˆ-iˇ-a. Miˬ dzaˬ laꞈ k’oeˇ nawˇ cah tsehˆ k’awꞈ, nawˬ-ahˇ maˬ puiˆ dzaˬ-a” lehˇ saˇ jaˇ dzaˬ taˬ-euˬ meh. (Iˇsaˬyaˇ 43:2) Dawˬ heu aˬ jeˬ-ahˇ ehˇ mawꞈ-eu nga?\\n6 Dawˬ heu naˇ Yeˬhawˇbaˬ dehꞈ ziˇ shaˬ zahˬ-ahˇ laˆ byoˆ jiˇ nehˬ ma lehˇ saˇ jaˇ dzaˬ-eu maˬ ngeuˇ ni, “iˇ cuꞈ naꞈ”-eu lawˇ baˬ loꞈ-ehˇ g’eh-eu shaˬ zahˬ-ahˇ maˬ bi ga nuiꞈ ni maˬ ehˇ, “miˬ dzaˬ” loꞈ-ehˇ g’eh-eu laˆ cawˆ laˇ-eu shaˬ zahˬ-ahˇ neh maˬ ehˇ, “tsehˆ doˆ” nya ni caw ba nehˬ gaˇ ehˇ mawꞈ-eu meh. Aˬ yawꞈ aˬ joˆ-ehˇ jahˇ-eu nga? Aˬ dui shiˇ-eu jeˬ-ahˇ ya tahˬ puˬ k’awꞈ, aˬ yawꞈ-ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ peuˬ ni caw ba nehˬ-eu meh. (Iˇsaˬyaˇ 41:13) Dahˬ beh gaˇ ngehˬ keuˆ taˬ-euˬ mehˇ nmˇ Yoˆshiˆkoꞈ maˇ diˇ teu loꞈ-ehˇ ngeuˇ ngaˇ lehˇ ehˇ-eu meh. Aˬ yawꞈ-euˬ aˬ buˇ jiˇ ni “Nga ma heu naˆ naˆ-ehˇ nui ma saˇ-eu miˇ neh, ngaˬ-euˬ nui ma-ahˇ zaw laˇ-eu lehˇ miˇ-a. Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ-ahˇ nui ma bi saˇ-eu lehˬ siˬ laˇ ngaˇ-a. Nga maꞈ shiˇ ngeh nah keuˆ ni saˬ laˬ g’oˬ deuˬ hawˇ-eu naˇ-eu deuˬ-ahˇ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ gaˇ kawˆ hawˇ-eu saˇ jaˇ dawˬ-eu gaˇ kawˆ tsaꞈ gaˬ-euˬ meh” lehˇ ehˇ-eu meh. Aˬ dui Yoˆshiˆkoꞈ-euˬ gaˇ kawˆ-ahˇ neh aˬ jeˬ ya siˬ-euˬ nga? Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ neh “Ngaˇ nawˬ nehˬ-ehˇ jawˇ ma” lehˇ ehˇ-eu saˇ jaˇ dawˬ-ahˇ nui ma taˬ naˇ, aˬ dui k’oeˇ taˆ shaˬ zahˬ keuˆ le ngeh, aˬ dui jiˇ k’aˬ duˬ ni g’eh-awˇ ziꞈ dah ni g’eh-eu meh.\\n‘Ngaˇ naw maꞈ-euˬ Miˬyehˇ pyeuꞈ ma’\\n7-8. (a) Aˬ dui ja sawˇ-eu kamˬ-eu dawˬ nyiˬ dawˬ aˬ yawꞈ dawˬ naˇ aˬ jeˬ nga? “Guˆ-eu” lehˇ ehˇ-euheu, aˬ jeˬ-ahˇ ehˇ mawꞈ-eu nga? (b) Yeˬhawˇbaˬ aˬ jeˬ miˇ neh bi nyehꞈ g’eh-eu lehˇ g’eh-eu Yuˇdaˆ deuˬ-ahˇ “Naw maꞈ guˆ-eu maˬ loˬ” lehˇ ehˇ nehˬ-euˬ nga? (c) Iˇsaˬyaˇ 46:3, 4 laꞈ k’oeˇ, Miˬyehˇ-euˬ zaˬ lahˇ deuˬ-ahˇ maˬ bi guˆ-eu aˬ geu tsahˇ nga?\\n7 Iˇsaˬyaˇ kamˬ-eu dawˬ pyeuꞈ-eu nyiˬ dawˬ aˬ yawꞈ dawˬ, ‘Ngaˇ naw maꞈ-euˬ Miˬyehˇ pyeuꞈ ma. Tiˬ jeˬ-ahˇ-iˬ naw maꞈ guˆ-eu maˬ loˬ’ lehˇ boꞈ taˬ-euˬ meh. Guˆ-eu lehˇ ehˇ-eu heu, aˬ jeˬ-ahˇ ehˇ mawꞈ-eu nga? “Guˆ-eu” lehˇ ehˇ-eu dawˬ aˬ yawꞈ yaw oeˇ naˇ, “nahˇ g’oꞈ tehꞈ-ehˇ g’oꞈ haw-awˇ, tiˬ g’aˬ paˬ maˬ ngeuˇ naˇ tiˬ jeˬ paˬ yaw doeˇ jahˇ laˇ paˬ lehˇ noeˬ guˆ” gaˇ ehˇ mawꞈ-awˇ, “shaˬ zahˬ guˆ gaˆ puˬ luꞈ-eu deuˬ loꞈ-ehˇ tsawˬ guˆ-iˇ” gaˇ jiˇ ehˇ mawꞈ-eu meh.\\n8 Yeˬhawˇbaˬ aˬ jeˬ miˇ neh Baˬbuˇloˬ miˇ k’ahˬ-ahˇ bi nyehꞈ g’eh-eu lehˇ g’eh-eu Yuˇdaˆ deuˬ-ahˇ “naw maꞈ guˆ-eu maˬ loˬ” lehˇ ehˇ nehˬ-euˬ nga? Aˬ yawꞈ Baˬbuˇloˬ-ahˇ jawˇ-eu deuˬ guˆ meh lehˇ siˬ nya meh. Aˬ yawꞈ maꞈ aˬ jeˬ miˇ neh guˆ-eu nga? Yuˇdaˆ deuˬ Baˬbuˇloˬ miˇ k’ahˬ-ahˇ bi nyehꞈ g’eh-euˬ 70 k’oꞈ aˇ yamˬ jiˇ leˇ dzaˬ-ahˇ huiˬ dui dui-eu Meˬdiˇ Paˇshaˇ guiˇ maꞈ Baˬbuˇloˬ-ahˇ deuˆ le-awˇ, Yeˬhawˇbaˬ guiˇ maꞈ heu-ahˇ zmˬ-awˇ, aˬ yawꞈ-euˬ tsawˇ haˬ-ahˇ pyehˬ-eu meh. (Iˇsaˬyaˇ 41:2-4) Baˬbuˇloˬ tsawˇ haˬ hawˇ-eu teu gaˇ jawˇ-eu tsawˇ jeuˬ nui deuˬ muiˇ-eu deuˬ laˇ peh dui dui luꞈ meh lehˇ ya siˬ ngeh, “tiˬ g’aˬ tiˇ g’aˬ biꞈ”-awˇ caw ba nehˬ laꞈ-eu paˬ lehˇ noeˬ-awˇ tahˬ pahˬ aˬ ma mawˇ kawˇ paˇ tehˆ lahˬ-eu meh. (Iˇsaˬyaˇ 41:5-7) Teu ngeh Yeˬhawˇbaˬ bi nyehꞈ g’eh-euˬ Yuˇdaˆ deuˬ-ahˇ ‘Ngaˬ-euˬ zaˬ k’aˆ Iˇsaˬleˬlaˆ-oˇ, [naw maꞈ aˬ cawˬ tsawˇ jeuˬ-ahˇ maˬ duˇ-a] . . . Ngaˇ naw maꞈ-euˬ Miˬyehˇ pyeuꞈ ma. Tiˬ jeˬ-ahˇ-iˬ naw maꞈ guˆ-eu maˬ loˬ’ lehˇ ehˇ nehˬ-awˇ nui ma laˆ saˇ nehˬ-euˬ meh. (Iˇsaˬyaˇ 41:8-10) Yeˬhawˇbaˬ ‘Ngaˇ naw maꞈ-euˬ Miˬyehˇ pyeuꞈ ma’ lehˇ ehˇ gaˇ haw taˬ. Aˬ yawꞈ heu loꞈ-ehˇ ehˇ-eu heu naˇ, aˬ yawꞈ-ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ-eu laꞈ k’oeˇ uˬ duˬ tahˬ-eu deuˬ-ahˇ aˬ yawꞈ maˬ ngehˇ lehˇ kamˬ-eu g’aˇ duˬ meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ maꞈ-euˬ Miˬyehˇ pyeuꞈ luꞈ-awˇ, aˬ yawꞈ maꞈ k’awꞈ, Yeˬhawˇbaˬ-euˬ zaˬ lahˇ pyeuꞈ luꞈ-a siˬ. Miˬyehˇ aˬ yawꞈ maꞈ-ahˇ “Naw maꞈ-ahˇ ngaˇ haw piˇ nehˬ ma. Naw maꞈ-ahˇ ngaˇ ngehˬ g’eh-awˇ ka k’oꞈ ma” lehˇ ehˇ nehˬ-euˬ meh. G’aˬ biꞈ-eu dawˬ heu naˇ bi nyehꞈ g’eh-eu Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ deuˬ-ahˇ g’aˬ za leˇ-eu yaw duˬ baw meh.—Iˇsaˬyaˇ 46:3, 4-ahˇ gui.\\n9-10. Aˬ dui aˬ jeˬ miˇ neh guˆ-eu maˬ loˬ-eu nga? Yaw jeˬ ma jeˬ ehˇ haw.\\n9 Nymˬ-mˇ iˬ nah aˬ dui tiˬ jawˬ jawˇ-eu deuˬ, miˇ tsaˬ heu cawˆ iˇ luꞈ-eu miˇ neh k’ahˬ lahˇ-eu meh. Maˇ diˇ naˇ aˬ dui k’awꞈ aˬ yawꞈ maꞈ loꞈ-ehˇ ya tahˬ puˬ-eu meh. Ehˇ k’awꞈ aˬ dui guˆ-eu maˬ loˬ-a. Yeˬhawˇbaˬ ‘Ngaˇ naw maꞈ-euˬ Miˬyehˇ pyeuꞈ ma’ lehˇ ehˇ-eu meh. Dawˬ heu aˬ jeˬ miˇ neh aˬ dui-ahˇ nui ma bi saˇ-eu nga?\\n10 Saˇ pawˇ tiˬ laˇ laꞈ k’oeˇ dziˬ luꞈ-eu Jeˬ-mˬ hawˇ-eu Beˬ-euˬ gaˇ kawˆ-ahˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Uˬ jeˬ jaˬ lehˇ maˬ muiˬ-eu miˇ neh jaˬ lehˇ lehˇ ma baw laˇ-awˇ, saˇ pawˇ teu laˇ nyeh laˇ-euˬ meh. Teu ngeh “Joꞈ paꞈ ziꞈ dah ni paꞈ taˬ, aˬ dui uˬ jeˬ jaˬ lehˇ maˬ muiˬ-eu tsahˇ-ahˇ iˇ tsehˆ luꞈ ma” lehˇ ehˇ-eu teˇ saˇ ya gaˬ-euˬ meh. Jeˬ-mˬ guˆ dui dui ngeh, saˇ pawˇ yeuꞈ-eu g’aˬ “Taˬ guˆ de, ngaˇ saˇ pawˇ yeuꞈ-eu g’aˬ ngehˬ luꞈ ma” lehˇ ehˇ-eu meh. Dawˬ teuˬ-ahˇ ya gaˬ ngeh, “Aˬ joˆ-ehˇ jah nya lehˇ” uˬ duˬ juiꞈ-eu meh. Ehˇ k’awꞈ Beˬ tiˬ jeˬ maˬ guˆ gaˇ ya mawˇ-euˬ meh. Teu miˇ neh aˬ yawꞈ “Nawˬ-ahˇ aˬ jeˬ miˇ maˬ guˆ nya” lehˇ naˇ haˬ-eu meh. Beˬ uiˇ uiˇ-ehˇ ehˇ-eu “Ngaˇ saˇ pawˇ yeuꞈ-eu heu g’aˬ-ahˇ yaw muiˬ-ehˇ siˬ nya ma, aˬ yawꞈ ngaˬ da-eˇ” lehˇ ehˇ-awˇ, “Nymˬ-mˇ ngaˬ da-euˬ gaˇ kawˆ ja nehˬ ma, nawˇ aˬ yawꞈ-ahˇ siˬ nya-awˇ aˬ yawꞈ aˇ naˆ ni nya-eu lehˇ ya siˬ nya naˇ, nawˇ k’awꞈ maˬ guˆ-eu yaw duˬ baw meh lehˇ ngaˇ siˬ nya ma” lehˇ ehˇ-eu meh.\\n11. Aˬ dui saˇ pawˇ-ahˇ dziˬ-eu teu nyiˬ g’aˬ-ahˇ neh aˬ jeˬ ya siˬ-euˬ nga?\\n11 Aˬ dui yaw jeˬ ma jeˬ gaˇ kawˆ heu-ahˇ neh aˬ jeˬ dzaw geuꞈ nya-eu nga? Aˬ dui k’awꞈ mˬ taˆ Aˬda Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ yaw muiˬ-ehˇ siˬ nya-eu miˇ neh, Beˬ loꞈ-ehˇ nui ma saˇ nya meh. Aˬ dui aˇ saˬ saˬ-euˬ saˇ ka-ahˇ jaˬ lehˇ lehˇ ma loꞈ-ehˇ baw leꞈ-eu shaˬ zahˬ-ahˇ, buˬ-iˇ nya ni Yeˬhawˇbaˬ sheuˬ g’eh nehˬ laꞈ meh lehˇ aˬ dui siˬ nya-eu ma. (Iˇsaˬyaˇ 35:4) Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ nui ma taˬ-eu miˇ neh, miˇ tsaˬ zaˬ deuˬ guˆ dui dui luꞈ-eu k’awꞈ aˬ dui nui saˇ za nya meh. (Iˇsaˬyaˇ 30:15) K’oeˇ naˇ aˬ dui k’awꞈ Beˬ loꞈ-ehˇ Miˬyehˇ-ahˇ aˬ jeˬ miˇ neh nui k’aˬ tsmˬ-eu lehˇ aˬ cawˬ-ahˇ ja nehˬ-eu ma. Toˆ-ehˇ naˇ aˬ yawꞈ maꞈ aˬ jeˬ-euˬ shaˬ zahˬ-ahˇ ya tahˬ puˬ k’awꞈ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ maꞈ-ahˇ caw ba nehˬ laꞈ meh lehˇ jah-eu meh.\\n“Ngaˇ g’aˬ biꞈ-awˇ caw ba nehˬ ma”\\n12. (a) Aˬ dui ja sawˇ-eu kamˬ-eu dawˬ pyeuꞈ-eu smˇ dawˬ aˬ yawꞈ dawˬ naˇ aˬ jeˬ nga? (b) Iˇsaˬyaˇ 40:10 Yeˬhawˇbaˬ nehˬ-ehˇ taꞈ leˇ-awˇ aˬ jeˬ bi siˬ laꞈ-eu nga?\\n12 Iˇsaˬyaˇ kamˬ-eu dawˬ pyeuꞈ-eu smˇ dawˬ aˬ yawꞈ dawˬ naˇ, “Ngaˇ g’aˬ biꞈ-awˇ caw ba nehˬ ma” lehˇ boꞈ taˬ-euˬ meh. Iˇsaˬyaˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ-euˬ tsawˇ haˬ deuˬ-ahˇ g’aˬ aˬ joˆ-ehˇ biꞈ-eu lehˇ ehˇ taˬ dzeuˇ-euˬ meh. Aˬ yawꞈ “Dawˬ tawˆ k’oeˇ taˆ uˆ lahˇ-eu Sahˬpaˬ Miˬyehˇ, . . . aˬ yawꞈ-euˬ baoˬ neh uˆ lahˇ-eu lehˇ oe luꞈ meh” lehˇ ehˇ-eu meh. (Iˇsaˬyaˇ 40:10) Heu deuˆ-ahˇ haw ngeh, Yeˬhawˇbaˬ baoˬ huiˬ dui dui-eu sahˬ paˬ pyeuꞈ-eu lehˇ siˬ laˇ-eu meh. Yeˬhawˇbaˬ gaˇ hu-euˬ aˬ yawꞈ-euˬ tsawˇ haˬ deuˬ-ahˇ caw ba haw piˇ nehˬ-eu g’aˇ duˬ, tiˬ g’aˬ-iˬ maˬ ciˬ cehˆ laˇ nya-eu baoˬ-ahˇ zmˬ-eu meh. K’oeˇ naˇ aˬ yawꞈ, nymˬ-mˇ iˬ nah aˬ yawꞈ-ahˇ nui ma taˬ-eu deuˬ-ahˇ uˆ kaˬ uˆ lahˇ nehˬ-awˇ, g’aˬ k’aˆ laˇ ni caw ba nehˬ-eu meh.—Dawˬmehˬmehˬ-eu 1:30, 31; Iˇsaˬyaˇ 43:10.\\nYeˬhawˇbaˬ-euˬ laꞈ-ahˇ deuˆ laˇ nya-eu keu ka maˬ jaˆ-a, aˬ yawꞈ aˬ dui-ahˇ uˆ kaˬ uˆ lahˇ nehˬ-eu yaw duˬ baw (Aˇ deuˆ 12-16-ahˇ haw) *\\n13. (a) Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui-ahˇ aˬ geu ngeh ngehˬ-ehˇ dzehˬ g’aˬ bi k’aˆ laˇ ma lehˇ saˇ jaˇ dzaˬ taˬ-euˬ nga? (b) Aˬ dui-ahˇ g’aˬ k’aˆ laˇ-awˇ ziꞈ laˇ ni caw ba nehˬ-eu aˬ jeˬ-euˬ saˇ jaˇ dawˬ nga?\\n13 Aˬ dui-ahˇ muiˇ-eu deuˬ k’ehˬ laˇ k’aˆ laˇ ngeh ngehˬ-ehˇ dzehˬ, Yeˬhawˇbaˬ “Ngaˇ g’aˬ biꞈ” ma lehˇ ehˇ taˬ-euˬ saˇ jaˇ dawˬ heu-ahˇ mˇ caw-eu meh. Nymˬ-mˇ iˬ nah tiˬ gaˇ na muiˇ-eu deuˬ aˬ dui-euˬ tsaꞈ gaˬ-eu gaˇ-ahˇ hawˇ-eu aˇ maꞈ aˇ muˇ-euˬ gaˇ-ahˇ laˆ tsoeˬ-eu leh jeh dui dui-eu meh. Ehˇ k’awꞈ aˬ dui aˇ dzehˬ-ehˇ guˆ-eu maˬ loˬ-a. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui-ahˇ g’aˬ biꞈ-awˇ, ziꞈ dah g’eh ni caw ba nehˬ ma lehˇ kamˬ taˬ-euˬ meh. Aˬ yawꞈ “Nawˬ-ahˇ laˆ tahˬ laˆ naˇ nya-eu, guiˇ deuˆ-eu keu ka maˬ jaˆ-a” lehˇ saˇ jaˇ dzaˬ taˬ-euˬ meh. (Iˇsaˬyaˇ 54:17) Dawˬ heu aˬ dui-ahˇ aˇ yeˇ huiˬ-eu maˇ diˇ ngeuˇ-eu smˬ kawˆ-ahˇ bi noeˬ mawˇ-eu meh.\\n14. Miˬyehˇ-ahˇ muiˇ-eu deuˬ aˬ dui-ahˇ deuˆ laˇ gaˇ aˬ dui aˬ jeˬ miˇ neh maˬ ya zahˬ leˇ-eu nga?\\n14 Maˇ diˇ ngeuˇ-eu dahˬ beh-eu hmˬ naˇ, aˬ dui Yeˬsuˇ jeˬ nah caw teh luꞈ-eu miˇ neh, aˬ cawˬ aˬ dui-ahˇ bye-eu yaw duˬ baw meh. (Maꞈtehˬ 10:22) Yeˬsuˇ aˇ saˬ saˬ saˇ ka-ahˇ jawˇ-eu aˬ yawꞈ-euˬ g’aˬ k’ehˇ deuˬ, k’aˆ dui dui-eu k’ehˬ-eu k’aˆ-eu jeˬ-ahˇ ya daˬ meh lehˇ ehˇ taˬ-euˬ meh. (Maꞈtehˬ 24:9; Yoˇhaˬ 15:20) Maˇ diˇ ngeuˇ-eu nyiˬ hmˬ aˬ yawꞈ hmˬ naˇ, Iˇsaˬyaˇ-euˬ maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ-euˬ dawˬ, muiˇ-eu deuˬ aˬ dui-ahˇ bye-eu tehꞈ-ehˇ maˬ g’aˬ ni, keu ka g’awˬ mya jeˬ neh aˬ dui-ahˇ deuˆ laˇ meh lehˇ saˇ tiˇ biꞈ taˬ-euˬ meh. Keu ka teu laꞈ k’oeˇ ngeuˇ gaˇ duˇ-eu loꞈ-ehˇ myawꞈ-eu jeˬ, ja bu ja doeˇ-eu jeˬ, yaw k’aˆ-ehˇ k’ehˬ-eu k’aˆ-eu jeˬ, heu deuˬ jiˇ keuˬ-eu meh. (Maꞈtehˬ 5:11) Yeˬhawˇbaˬ muiˇ-eu deuˬ aˬ dui-ahˇ keu ka teu deuˬ neh deuˆ laˇ gaˇ maˬ laˆ tsoeˬ-a. (Eˇpeˇsu 6:12; Pah mehˬ-eu 12:17) Ehˇ k’awꞈ aˬ dui guˆ-eu maˬ loˬ-a. Aˬ jeˬ miˇ neh?\\n15-16. (a) Aˬ dui ya noeˬ taˬ-eu maˇ diˇ ngeuˇ-eu smˇ hmˬ aˬ yawꞈ hmˬ naˇ aˬ jeˬ nga? Iˇsaˬyaˇ 25:4, 5 dawˬ teu-ahˇ g’aˬ joˆ-ehˇ biꞈ-eu nga? (b) Iˇsaˬyaˇ 41:11, 12 aˬ dui-ahˇ muiˇ-eu deuˬ aˬ jeˬ-ahˇ ya tahˬ puˬ meh lehˇ ehˇ-eu nga?\\n15 Aˬ dui ya noeˬ taˬ-eu maˇ diˇ ngeuˇ-eu smˇ hmˬ aˬ yawꞈ hmˬ naˇ, “nawˬ-ahˇ laˆ tahˬ laˆ naˇ nya-eu, guiˇ deuˆ-eu keu ka maˬ jaˆ-a” lehˇ Yeˬhawˇbaˬ ehˇ-eu heu meh. Uˬ jeˬ jaˬ lehˇ lehˇ ma baw laˇ gaˇ haw piˇ nehˬ-eu kaˇ pyawˇ loꞈ-ehˇ, Yeˬhawˇbaˬ jiˇ ni aˬ dui-ahˇ “haiˬ-eu tsawˇ haˬ deuˬ”-ahˇ neh buˬ-iˇ ni uˆ kaˬ uˆ lahˇ nehˬ-eu meh. (Iˇsaˬyaˇ 25:4, 5-ahˇ gui.) Muiˇ-eu deuˬ aˬ dui-ahˇ mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ maˬ laˆ cawˆ nya-a.—Iˇsaˬyaˇ 65:17.\\n16 K’oeˇ naˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ-ahˇ nui ma bi taˬ dzehˬ laˇ-eu g’aˇ duˬ, “naw maꞈ-ahˇ nui ma pehˇ-eu tsawˇ haˬ deuˬ” aˬ jeˬ-ahˇ ya tahˬ puˬ-eu lehˇ jiˇ paˇ ehˇ nehˬ taˬ-euˬ meh. (Iˇsaˬyaˇ 41:11, 12-ahˇ gui.) Muiˇ-eu deuˬ aˬ dui-ahˇ aˇ naˆ ni deuˆ laˇ-awˇ aˇ naˇ k’aˆ k’awꞈ, Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ muiˇ-eu deuˬ dawˬ tawˆ luꞈ “ya shiˇ gaˇ keuˆ tehꞈ-a.”\\nAˬ dui Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ nui ma aˬ joˆ-ehˇ taˬ nya dzehˬ laˇ-eu nga?\\nAˬ dui Jaˇliꞈ laꞈ k’oeˇ ahˇ-eu Yeˬhawˇbaˬ gaˇ kawˆ-ahˇ gui naˇ aˬ yawꞈ-ahˇ nui ma taˬ dzehˬ laˇ (Aˇ deuˆ 17-18-ahˇ haw) *\\n17-18. (a) Jaˇliꞈ gui-eu Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ nui ma taˬ nya dzehˬ laˇ ni aˬ joˆ-ehˇ caw ba nehˬ-eu nga? Yaw jeˬ ma jeˬ ehˇ haw. (b) 2019 k’oꞈ-euˬ k’oꞈ lah-euˬ Jaˇliꞈ aˇ deuˆ-ahˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ naˇ, aˬ dui-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ caw ba nehˬ nga?\\n17 Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ nui ma taˬ nya dzehˬ laˇ-eu g’aˇ duˬ, aˬ yawꞈ-ahˇ ya siˬ nya dzehˬ laˇ-eu meh. Aˬ dui aˬ yawꞈ-ahˇ yaw muiˬ-ehˇ siˬ nya laˇ nya-eu tiˬ jeˬ jaˆ-eu tehꞈ meh. Teu naˇ Jaˇliꞈ-ahˇ yaw muiˬ-ehˇ gui-awˇ, shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ-eu heu meh. Jaˇliꞈ heu naˇ gaˇ hu Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ-euˬ zaˬ lahˇ deuˬ-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ maˇ diˇ uˆ kaˬ uˆ lahˇ nehˬ-eu gaˇ kawˆ boꞈ ahˇ taˬ-euˬ meh. Gaˇ kawˆ teu deuˬ naˇ, nymˬ-mˇ iˬ nah Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui-ahˇ jiˇ ni teu loꞈ-ehˇ uˆ kaˬ uˆ lahˇ nehˬ meh lehˇ jah coeˇ ni caw ba nehˬ-eu meh.\\n18 Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ uˆ kaˬ uˆ lahˇ-eu gaˇ kawˆ nehˬ-ehˇ taꞈ leˇ-awˇ, Iˇsaˬyaˇ neh zawˇ-ehˇ sheu cehˆ muiˬ taˬ-euˬ yaw jeˬ ma jeˬ-ahˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Iˇsaˬyaˇ Yeˬhawˇbaˬ yawˇ bo-eu yaw sahˇ pyeuꞈ-awˇ, aˬ yawꞈ-euˬ zaˬ lahˇ deuˬ naˇ yawˇ zaˬ pyeuꞈ meh lehˇ ehˇ-awˇ, Yeˬhawˇbaˬ “Yawˇ zaˬ deuˬ-ahˇ tiˬ gaˇ jaˬ uiˬ jiˇ-eu laꞈ k’oeˇ, aˬ yawꞈ-euˬ bawˇ k’ahˇ-ahˇ ciˬ-awˇ, yawˇ zaˬ aˬ ma deuˬ-ahˇ aˬ za za-ehˇ sheuˬ g’eh tehꞈ-a” lehˇ ehˇ-eu meh. (Iˇsaˬyaˇ 40:11) Yeˬhawˇbaˬ-euˬ baoˬ huiˬ-eu aˬ laꞈ aˬ dui-ahˇ byaˇ tawꞈ luꞈ nya lehˇ noeˬ naˇ, aˬ dui tiˬ jeˬ-ahˇ-iˬ maˬ guˆ ni nui ma saˇ-eu meh. Aˬ dui shaˬ zahˬ-ahˇ ya tahˬ puˬ k’awꞈ nui ma saˇ ni caw ba nehˬ-eu g’aˇ duˬ, saˇ jaˇ ziꞈ-awˇ noeˬ dahˇ doe-eu zaˬ k’aˆ Iˇsaˬyaˇ 41:10-ahˇ tseˇ-awˇ, 2019 k’oꞈ-euˬ k’oꞈ lah-euˬ Jaˇliꞈ aˇ deuˆ geuꞈ-euˬ meh. Teu deuˆ-ahˇ ‘Taˬ guˆ. Ngaˇ naw maꞈ-euˬ Miˬyehˇ pyeuꞈ ma’ lehˇ ehˇ taˬ-euˬ meh. Miˬyehˇ-euˬ saˇ jaˇ dawˬ heu-ahˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ luꞈ-uˇ. Dawˬ heu naˇ mehˬ hu paw jaˆ-eu shaˬ zahˬ-ahˇ kamˬ daˬ coeˇ ni caw ba nehˬ-eu meh.\\nYeˬhawˇbaˬ neh kamˬ-euˬ dawˬ heu deuˬ naˇ, aˬ dui-ahˇ ziꞈ dah ni aˬ joˆ-ehˇ bi g’eh laˇ-eu nga?\\n“Ngaˇ nawˬ nehˬ-ehˇ jawˇ ma.”\\n‘Ngaˇ naw maꞈ-euˬ Miˬyehˇ pyeuꞈ ma.’\\n“Ngaˇ g’aˬ biꞈ-awˇ caw ba nehˬ ma.”\\nDawˬ caˇ 38 Aˬ yawꞈ nawˬ-ahˇ g’aˬ bi k’aˆ laˇ\\n^ Yaw zaˬ 5 2019 k’oꞈ-euˬ k’oꞈ lah-euˬ Jaˇliꞈ aˇ deuˆ heu naˇ, miˇ tsaˬ k’oeˇ taˆ maˬ ehˇ, aˬ dui-euˬ dehꞈ ziˇ laꞈ k’oeˇ maˬ ehˇ, yaw haiˬ yaw doeˇ jeˬ pyeuꞈ luꞈ k’awꞈ, aˬ dui nui saˇ oꞈ nya-eu 3 kawˆ-ahˇ bi siˬ laꞈ-eu meh. Heu kawˆ laꞈ k’oeˇ teu 3 kawˆ aˬ jeˬ jeˇ nga lehˇ haw-awˇ, aˬ dui-ahˇ maˬ bi guˆ-eu uˬ taꞈ, Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ nui ma taˬ nya ni caw ba nehˬ-eu jeˬ-ahˇ jiˇ ja sawˇ ma. Nawˇ k’oꞈ lah-euˬ Jaˇliꞈ aˇ deuˆ-ahˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ-awˇ, noeˬ taˬ nya ni leh jeh luꞈ-uˇ. Heu loꞈ-ehˇ jahˇ-eu heu naˇ, nawˬ-ahˇ ziꞈ dah ni bi g’eh laˇ-awˇ, mehˬ hu paw-euˬ shaˬ zahˬ-ahˇ kamˬ daˬ coeˇ ni caw ba nehˬ-eu meh.\\n^ Yaw zaˬ 1 2016 k’oꞈ, Shiꞈ siˬ ba la-ahˇ doˆ laˇ-euˬ Loꞈ-eu nymˇgoˇ sahˬ boꞈ myaˆ pyawˬ 18-ahˇ haw.\\n^ Yaw zaˬ 3 Dzawˇ lahˬ: Kamˬ-eu jeˬ heu naˇ, maˇ maˇ ni g’eh-eu dawˬ pyeuꞈ-eu, maˬ ngeuˇ naˇ tiˬ jeˬ na maˇ diˇ pyeuꞈ laˇ meh lehˇ saˇ jaˇ dzaˬ-eu jeˬ pyeuꞈ meh. Yeˬhawˇbaˬ neh aˬ dui-ahˇ kamˬ-euˬ dawˬ teu naˇ, aˬ dui-euˬ dehꞈ ziˇ laꞈ k’oeˇ ya tahˬ puˬ-eu shaˬ zahˬ-ahˇ aˇ dzehˬ-ehˇ maˬ bi noeˬ shaˬ k’ahˬ lahˇ ni caw ba nehˬ laꞈ-eu meh.\\n^ Yaw zaˬ 4 Ehˇ lahˬ: Iˇsaˬyaˇ 41:10, 13, 14 laꞈ k’oeˇ, “Taˬ guˆ” lehˇ ehˇ-eu dawˬ 3 poˆ ahˇ-awˇ, “Ngaˇ” (Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ ehˇ mawꞈ) lehˇ ehˇ-eu dawˬ k’awꞈ yaw myaˬ poˆ ahˇ-eu meh. Yeˬhawˇbaˬ Iˇsaˬyaˇ-ahˇ aˬ jeˬ miˇ neh “Ngaˇ” lehˇ ehˇ-eu dawˬ heu yaw myaˬ poˆ bi boꞈ-euˬ nga? Aˬ yawꞈ tsawˇ haˬ zaˬ-ahˇ aˬ yawꞈ-ahˇ nui ma taˬ-awˇ neh tehꞈ-ehˇ nui saˇ oꞈ nya meh lehˇ bi siˬ mawꞈ-eu miˇ neh meh.\\n^ Yaw zaˬ 52 Aˇ baˇ-euˬ gaˇ kawˆ: Nymˇ jiˇ laꞈ k’oeˇ-euˬ deuˬ gaˇ mˇ duˬ-ahˇ maˬ ehˇ, sahˬ boꞈ dzaw nymˇ-ahˇ maˬ ehˇ, tsaꞈ gaˬ-iˇ gaˇ maˬ ehˇ, naˇ-eu gawˇ-eu jeˬ-ahˇ maˬ ehˇ, shaˬ zahˬ-ahˇ ya tahˬ puˬ-eu aˇ baˇ.\\n^ Yaw zaˬ 54 Aˇ baˇ-euˬ gaˇ kawˆ: Yeˬhawˇbaˬ-euˬ Saˇ kiˇ deuˬ bawˬ dzaˬ luꞈ gaˇ yehˇ deuˬ laˇ k’awꞈ, mehˇ nmˇ deuˬ maˬ guˆ ni jawˇ luꞈ.\\n^ Yaw zaˬ 56 Aˇ baˇ-euˬ gaˇ kawˆ: Aˬ myah luꞈ nymˇ jiˇ uˬ duˬ tahˬ-eu heu naˇ, aˬ dui-ahˇ g’aˬ k’aˆ-awˇ oˇ daˬ coeˇ laˇ ni caw ba nehˬ.\\nLoꞈ-eu nymˇgoˇ (Dzaw ngeh zmˬ-eu dmˬ)\\nBawˬ dzaˬ ngeh Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ ja ceuˬ\\nAˬ dui yawˬ ha-euˬ nui ma-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ bo saˆ nya-eu nga?\\nYaw awˬ awˬ lehˇ g’eh-eu hawˬ byawˇ mˬ taˆ Sahˬ paˬ-euˬ gaˇ kawˆ bi siˬ\\nAˬ dui mehˬ bawˬ-ahˇ iˇ-eu heu aˬ dui nehˬ-ehˇ taꞈ leˇ-awˇ aˬ jeˬ siˬ laˇ\\nUˆ lahˇ-eu aˇ muˇ yaw shuiꞈ g’aˬ\\nText Publication download options Loꞈ-eu nymˇgoˇ (Dzaw ngeh zmˬ-eu dmˬ) Tiˬ siˬ ba la 2019\\nTiˬ siˬ ba la 2019\\nLoꞈ-eu nymˇgoˇ (Dzaw ngeh zmˬ-eu dmˬ) Tiˬ siˬ ba la 2019","num_words":3982,"character_repetition_ratio":0.091,"word_repetition_ratio":0.012,"special_characters_ratio":0.259,"stopwords_ratio":0.248,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":-1} +{"url":"","collection":"madlad400","source":"CC 20220801","original_code":"ahk","text":"Noˇaˬ, Daˬyeˬlaˇ, Yawˇbaˆ heu smˇ g’aˬ-euˬ nui jah hawˇ-eu ehˇ dawˬ naˇ haˬ-eu jeˬ-ahˇ dzaw geuꞈ | Dzaw ngeh zmˬ-eu dmˬ\\nLoꞈ-eu nymˇgoˇ (Dzaw ngeh zmˬ-eu dmˬ) | Nyiˬ siˬ ba la 2018\\nREAD IN Acholi Akha Aukan Baoule Batak (Karo) Batak (Simalungun) Batak (Toba) Biak Bislama Cambodian Chin (Hakha) Chokwe Chopi Chuabo Chuukese Dayak Ngaju Drehu English Greenlandic Hmong (White) Iban Ibinda Javanese Kachin Karen (S'gaw) Kazakh Kikongo Kimbundu Kisi Krio Laotian Lhukonzo Lomwe Macua Maltese Mapudungun Mauritian Creole Mizo Navajo Ndau Ngangela Nias Niuean Nyaneka Nyungwe Quechua (Ayacucho) Quechua (Cuzco) Quichua (Chimborazo) Quichua (Imbabura) Rarotongan Romany (Macedonia) Romany (Macedonia) Cyrillic Romany (Southern Greece) Runyankore Rutoro Sangir Saramaccan Sena Seychelles Creole Sunda Tahitian Tshwa Uighur (Cyrillic) Umbundu Urdu Uruund Wallisian Wayuunaiki Welsh\\nNoˇaˬ, Daˬyeˬlaˇ, Yawˇbaˆ heu smˇ g’aˬ-euˬ nui jah hawˇ-eu ehˇ dawˬ naˇ haˬ-eu jeˬ-ahˇ dzaw geuꞈ\\n“Noˇaˬ, Daˬyeˬlaˇ hawˇ-eu Yawˇbaˆ aˬ ha smˇ g’aˬ . . . aˬ yawꞈ ha neh mˇ-euˬ yaw muiˬ jeˬ baˬ da neh, aˬ yawꞈ ha smˇ g’aˬ-ahˇ maˬ ngeuˇ naˇ, aˬ cawˬ-ahˇ maˬ ka k’oꞈ nehˬ nya-aˇ.”—Yeˬsaˬgeˬlaˇ 14:14.\\nDawˬ caˇ: 89, 119\\nNawˇ tsawˇ haˬ heu deuˬ-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ dzaw geuꞈ le?\\n1, 2. (a) Noˇaˬ, Daˬyeˬlaˇ, hawˇ-eu Yawˇbaˆ heu deuˬ-euˬ gaˇ kawˆ-ahˇ dzaw-eu, aˬ dui-ahˇ aˬ jeˬ miˇ neh g’aˬ za laˇ-eu nga? (b) Yeˬsaˬgeˬlaˇ 14:14 boꞈ ngeh, aˬ joˆ-ehˇ pyeuꞈ yaꞈ-euˬ nga?\\nNaˇ-eu miˇ neh maˬ ehˇ, pyuˇ shaˬ-eu miˇ neh maˬ ehˇ, k’ehˬ-eu k’aˆ-eu jeˬ-ahˇ ya daˬ-eu miˇ neh maˬ ehˇ, heu deuˬ baˬ da neh nawˇ nymˬ-mˇ shaˬ zahˬ mˇ luꞈ de loˇ? Nawˇ ya tahˬ puˬ-eu jeˬ, tiˬ poˆ na Miˬyehˇ-euˬ gaˇ mˇ-eu laꞈ k’aˬ maˬ cehˇ ni jahˇ nehˬ laꞈ nya loˇ? Toˆ-ehˇ g’eh luꞈ naˇ, Noˇaˬ, Daˬyeˬlaˇ, Yawˇbaˆ heu deuˬ-euˬ gaˇ kawˆ-ahˇ haw naˇ g’aˬ za laˇ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ k’awꞈ aˬ dui loꞈ-ehˇ maˬ byah kuꞈ-eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ-awˇ, shaˬ zahˬ hawˇ-eu lawˬ haw laˇ-eu g’awˬ mya jeˬ-ahˇ ya daˬ-euˬ meh. Tiˬ poˆ na, aˬ yawꞈ maꞈ shiˇ gaˇ keuˆ ni ya tahˬ puˬ k’awꞈ, Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ-eu miˇ neh, aˬ yawꞈ maꞈ-euˬ nui jah hawˇ-eu ehˇ dawˬ naˇ haˬ-eu jeˬ heu naˇ, dzaw geuꞈ paˬ-ehˇ g’eh-eu jeˬ pyeuꞈ nga lehˇ Yeˬhawˇbaˬ haw-eu meh.—Yeˬsaˬgeˬlaˇ 14:12-14-ahˇ gui.\\n2 Heu kawˆ laꞈ k’oeˇ-euˬ Jaˇliꞈ dawˬ pehˬ hmˬ pyeuꞈ-eu Yeˬsaˬgeˬlaˇ 14:14 heu naˇ B.C. 612 k’oꞈ-ahˇ Yeˬsaˬgeˬlaˇ Baˬbuˇloˇ miˇ k’ahˬ-ahˇ jawˇ ngeh boꞈ-euˬ meh. * (Ehˇ lahˬ-ahˇ haw.) (Yeˬsaˬgeˬlaˇ 1:1; 8:1) Teu ngeh, B.C. 607 k’oꞈ-ahˇ Yeˬluˇsaˬlehˬ meuˬ bi laˆ cawˆ-euˬ maˬ myahˇ laˇ-a siˬ. K’oeˇ naˇ, Yeˬluˇsaˬlehˬ meuˬ-ahˇ Noˇaˬ, Daˬyeˬlaˇ hawˇ-eu Yawˇbaˆ loꞈ-ehˇ jah-awˇ ehˇ dawˬ naˇ haˬ-eu g’awˬ mya g’aˬ maˬ jawˇ-a. Aˬ yawꞈ maꞈ naˇ, buˬ iˇ law iˇ-euˬ deuˬ pyeuꞈ meh. (Yeˬsaˬgeˬlaˇ 9:1-5) Teu laꞈ k’oeˇ Yeˬlaˬmiˇ, Baˬluˆ, Eˇbehˆmeˬlehˆ hawˇ-eu Leˬkaˆ-euˬ oeˬ paˬ oeˬ ma deuˬ jiˇ ahˇ-eu meh.\\n3. Heu kawˆ laꞈ k’oeˇ aˬ jeˬ jeˇ gaˇ kawˆ ja sawˇ-eu nga?\\n3 Nymˬ-mˇ iˬ nah k’awꞈ teu gaˇ duˇ ni, haiˬ-eu miˇ tsaˬ heu aˇ saˬ saˬ ngeh nah ya buˬ iˇ-eu deuˬ naˇ, Miˬyehˇ mehˬ shi tsaˬ-eu jeˬ mˇ-eu Noˇaˬ, Daˬyeˬlaˇ hawˇ-eu Yawˇbaˆ loꞈ-ehˇ g’eh-eu deuˬ tehꞈ meh. (Pah mehˬ-eu-eu 7:9, 14) Yeˬhawˇbaˬ aˬ jeˬ miˇ neh aˬ ha smˇ g’aˬ-ahˇ zmˬ-awˇ aˬ yawꞈ-euˬ mehˬ shi tsaˬ-eu jeˬ mˇ-eu aˬ dui dzaw geuꞈ paˬ-ehˇ g’eh-eu deuˬ lehˇ shawˇ-eu nga lehˇ haw ma. K’oeˇ naˇ, (1) aˬ yawꞈ maꞈ aˬ jeˬ jeˇ-euˬ shaˬ zahˬ ya tahˬ puˬ-euˬ nga? (2) aˬ dui aˬ yawꞈ maꞈ-euˬ nui jah hawˇ-eu ehˇ dawˬ naˇ haˬ-eu jeˬ-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ dzaw geuꞈ nya-eu nga? lehˇ jiˇ haw ma.\\nNoˇaˬ jah-eu jeˬ hawˇ-eu ehˇ dawˬ naˇ haˬ-eu jeˬ 900 k’oꞈ dzehˬ ni mˇ mawˇ\\n4, 5. Noˇaˬ aˬ jeˬ jeˇ shaˬ zahˬ-ahˇ ya daˬ-euˬ nga? Aˬ dui aˬ yawꞈ-ahˇ aˬ jeˬ zahˬ leˇ nga?\\n4 Noˇaˬ aˬ jeˬ jeˇ-euˬ sahˬ zahˬ-ahˇ ya tahˬ puˬ-euˬ nga? Noˇaˬ-euˬ aˬ bawˇ-euˬ aˬ da Iˇnawˆ-euˬ saˇ ka-ahˇ, tsawˇ haˬ deuˬ haiˬ dui dui-awˇ, Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ jiˇ “ngehˬ doeˇ ehˇ doeˇ”-eu meh. (Yuˇdaˆ 14, 15) Aˇ yamˬ ngehˬ-ehˇ myahˇ laˇ naˇ ngehˬ-ehˇ miˇ tsaˬ-ahˇ maˬ muiˬ-eu jeˬ tehꞈ-ehˇ byah laˇ luꞈ-awˇ, Noˇaˬ-euˬ saˇ ka-ahˇ keuˆ le ngeh, miˇ tsaˬ-ahˇ “maˬ muiˬ maˬ shawˇ-eu tsawˇ haˬ tehꞈ-ehˇ pyeuꞈ jiˇ-awˇ, yawˬ gaˇ na luꞈ yaw cawˆ jeˬ tehꞈ-ehˇ mˇ luꞈ-eu meh.” K’oeˇ naˇ, maˬ muiˬ-eu mˬ taˆ g’aˬ k’ehˇ deuˬ miˇ tsaˬ-ahˇ oeˬ ka-awˇ, tsawˇ haˬ laˆ pyeuꞈ-awˇ, miˬ zaˬ sheuˬ-eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ neh baw-euˬ zaˬ deuˬ yaw haiˬ je tehꞈ-ehˇ mˇ-eu meh. (Aˇdahˬbeh-eu 6:2-4, 11, 12) Ehˇ k’awꞈ, Noˇaˬ teu deuˬ nehˬ-ehˇ beu gaˇ dui dui-eu meh. “Noˇaˬ g’aˬ-ahˇ-aˬ, Sahˬpaˬ Miˬyehˇ nui k’ahˇ shiˇ-eu meh. . . miˇ tsaˬ k’oeˇ taˆ iˬ baˇ maˬ mˇ-ehˇ dawˇ coe ni dehꞈ-euˬ tsawˇ haˬ Noˇaˬ tiˬ g’aˬ jawˇ-eu tehꞈ meh. Aˬ yawꞈ-aˬ, Miˬyehˇ-ahˇ cawˬ cawˬ taꞈ-awˇ dehꞈ-euˬ meh” lehˇ Jaˇliꞈ-ahˇ ehˇ taˬ-euˬ meh.—Aˇdahˬbeh-eu 6:8, 9.\\n5 Gaˇ kawˆ heu Noˇaˬ nehˬ-ehˇ taꞈ leˇ-awˇ, aˬ dui-ahˇ aˬ jeˬ ehˇ nehˬ-eu nga? Tiꞈ, haiˬ-eu miˇ tsaˬ heu laꞈ k’oeˇ iˇ cuꞈ maˇ dahˬ le-euˬ yaw kaˬ-ahˇ, Noˇaˬ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ-awˇ mˇ-euˬ aˇ yamˬ-ahˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Aˬ yawꞈ 70, 80 k’oꞈ tehꞈ-ehˇ mˇ-euˬ maˬ ngeuˇ-a, 600 k’oꞈ dawˬ peh mˇ-euˬ meh. (Aˇdahˬbeh-eu 7:11) Nyiꞈ, Noˇaˬ nymˇ iˬ nah loꞈ-ehˇ aˬ yawꞈ-ahˇ caw ba-awˇ g’aˬ biꞈ-eu aˇ muˇ maˬ jawˇ-a. Aˬ yawꞈ-ahˇ g’aˬ biꞈ-eu aˇ doˆ aˬ nyiˇ deuˬ keuˆ ni maˬ jawˇ-a. *—Ehˇ lahˬ-ahˇ haw.\\n6. Noˇaˬ nui k’aˬ ahˇ-eu lehˇ aˬ joˆ-ehˇ mˇ mawˇ-euˬ nga?\\n6 Noˇaˬ muiˬ-euˬ tsawˇ haˬ pyeuꞈ naˇ g’aˬ ma lehˇ maˬ noeˬ-a. Aˬ yawꞈ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ jah-eu gaˇ kawˆ k’aˬ duˬ ni ehˇ nehˬ peuˬ-eu meh. Jaˇliꞈ aˬ yawꞈ-ahˇ “yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ mehˬ-eu g’aˬ” lehˇ kuˇ-eu meh. (2 Beˬtuˆluˆ 2:5) “Jah-eu baˬ da neh” teu saˇ ka-ahˇ-euˬ miˇ tsaˬ laˆ cawˆ-eu geuˇ ngaˇ lehˇ mˇ mawˇ-euˬ meh lehˇ kuiˇ laꞈ Pawˇluˆ Noˇaˬ-ahˇ ngehˬ keuˆ-eu meh. (Heˬbyehˇ 11:7) Tsawˇ haˬ deuˬ aˬ yawꞈ-ahˇ yehˬ bawˬ sehˇ lu-ehˇ ehˇ-awˇ, ja bu ja doeˇ-eu meh. Aˬ yawꞈ maꞈ Noˇaˬ-euˬ g’awˇ mawˇ-ahˇ deuˬ leˇ gaˇ keuˆ ni mˇ nehˬ-euˬ k’awꞈ aˬ yawꞈ maˬ guˆ-a. (Dawˬdaˬ 29:25) Aˬ yawꞈ nui jah ahˇ-eu miˇ neh, Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ-ahˇ nui k’aˬ biꞈ-euˬ meh. Teu gaˇ duˇ ni, Yeˬhawˇbaˬ nymˬ-mˇ iˬ nah saˇ jaˇ ziꞈ-eu gaˇ mˇ zaˬ deuˬ-ahˇ jiˇ nui k’aˬ teu biꞈ-eu meh.\\n7. Noˇaˬ saˇ baoˬ tsoˆ ngeh, aˬ jeˬ-euˬ gaˇ kawˆ-ahˇ ya tahˬ puˬ-euˬ nga?\\n7 Yeˬhawˇbaˬ Noˇaˬ-ahˇ miˇ tsaˬ-ahˇ iˇ cuꞈ dahˬ pymˬ laˇ ngeh, tsawˇ haˬ hawˇ-eu jeˬ zaˬ-ahˇ buˬ iˇ ni caw ba-eu g’aˇ duˬ saˇ baoˬ tsoˆ lehˇ ehˇ nehˬ ngeh, Noˇaˬ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ luꞈ-eu 500 k’oꞈ dzehˬ ni byah laˇ taˬ-euˬ meh. (Aˇdahˬbeh-eu 5:32; 6:14) Noˇaˬ-euˬ g’aˇ duˬ saˇ baoˬ tsoˆ-eu heu naˇ, shaˬ dui dui-eu jeˬ pyeuꞈ nya meh. Aˬ cawˬ aˬ yawꞈ-ahˇ naˬ g’a laˇ-awˇ, yaw dehꞈ dehꞈ-eu k’awꞈ shaˬ laˇ-eu yaw duˬ baw meh lehˇ Noˇaˬ siˬ nya-eu meh. Ehˇ k’awꞈ, Noˇaˬ nui jah ziꞈ-awˇ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ ehˇ dawˬ naˇ haˬ-euˬ meh. “Miˬyehˇ neh k’aˇ ehˇ nehˬ-euˬ loꞈ-ehˇ Noˇaˬ jahˇ-euˬ meh.”—Aˇdahˬbeh-eu 6:22.\\n8. Noˇaˬ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ-euˬ nymˇ jiˇ-ahˇ bo saˆ meh lehˇ aˬ joˆ-ehˇ nui ma taˬ-euˬ nga?\\n8 Noˇaˬ ya tahˬ puˬ-eu gaˇ kawˆ nyaˆ taꞈ tiˬ jeˬ naˇ, iˇ cuꞈ maˬ dahˬ pymˬ le siˬ k’oeˇ, mˇ dzaˬ k’awꞈ dawˇ-eu shaˬ dui dui-eu aˇ yamˬ-ahˇ zaˬ hawˇ-eu miˬ zaˬ-ahˇ ya cu-eu heu meh. (Aˇdahˬbeh-eu 5:28, 29) Ehˇ k’awꞈ ni, aˬ yawꞈ k’ahˬ lahˇ dzehˬ-eu jeˬ naˇ, aˬ yawꞈ-euˬ nymˇ jiˇ-ahˇ mˇ cu-eu heu maˬ ngeuˇ-a, Yeˬhawˇbaˬ-euˬ gaˇ mˇ-eu heu meh. Noˇaˬ saˇ baoˬ 40, 50 k’oꞈ tsoˆ gaˇ kaꞈ g’a dui dui-eu k’awꞈ, Yeˬhawˇbaˬ-euˬ gaˇ mˇ-eu jeˬ-ahˇ haw tsoˆ taˬ-euˬ meh. K’oeˇ naˇ, iˇ cuꞈ dahˬ pymˬ g’aˬ-euˬ miˇ tsa k’awꞈ, aˬ yawꞈ toˆ-ehˇ 350 k’oꞈ paˇ mˇ g’eh-euˬ meh. (Aˇdahˬbeh-eu 9:28) Noˇaˬ-euˬ nui jah hawˇ-eu ehˇ dawˬ naˇ haˬ-eu jeˬ heu naˇ, aˬ dui dzaw geuꞈ dui dui paˬ-ehˇ g’eh-eu jeˬ pyeuꞈ meh.\\n9, 10. (a) Aˬ dui Noˇaˬ-euˬ nui jah hawˇ-eu ehˇ dawˬ naˇ haˬ-eu jeˬ-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ dzaw geuꞈ nya-eu nga? (b) Miˬyehˇ-euˬ zahˇ dawˬ-ahˇ yaw muiˬ-ehˇ caw teh naˇ, aˬ jeˬ gaˇ kawˆ-ahˇ nui ma taˬ nya-eu nga?\\n9 Aˬ dui Noˇaˬ-euˬ nui jah hawˇ-eu ehˇ dawˬ naˇ haˬ-eu jeˬ-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ dzaw geuꞈ nya-eu nga? Aˬ dui tsaˬ-eu jeˬ-ahˇ Yeˬhawˇbaˬ haw-eu loꞈ-ehˇ haw-awˇ, Saˬdaˬ-euˬ miˇ tsaˬ-ahˇ maˬ taꞈ-eu uˬ taꞈ, dehꞈ ziˇ laꞈ k’oeˇ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ naˬ ba tiꞈ taˬ-eu heu naˇ, Noˇaˬ-ahˇ dzaw geuꞈ-eu jeˬ pyeuꞈ meh. (Maꞈtehˬ 6:33; Yoˇhaˬ 15:19) Aˬ dui heu loꞈ-ehˇ jahˇ-eu heu naˇ, miˇ tsaˬ zaˬ deuˬ maˬ ya leˇ-a lehˇ siˬ nya ma. Yaw jeˬ ma jeˬ, aˬ dui k’aˬ miˬ sheu-eu gaˇ kawˆ hawˇ-eu oeˇ mˇ baˇ-eu gaˇ kawˆ Miˬyehˇ-euˬ zahˇ dawˬ-ahˇ caw teh-eu miˇ neh, aˬ cawˬ ja doeˇ-eu meh. (Maˬlaˬkiˇ 3:17, 18-ahˇ gui.) Aˬ dui k’awꞈ Noˇaˬ loꞈ-ehˇ tsawˇ haˬ-ahˇ maˬ guˆ ni Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ guˆ ma. Aˬ dui aˬ yawꞈ-ahˇ yaw zeu baw dui dui-awˇ, nui ma maˬ bi cawˆ mawꞈ-eu uˬ taꞈ, aˬ myah luꞈ dehꞈ-eu jeˬ biꞈ nehˬ nya-eu aˬ yawꞈ tiˬ g’aˬ jawˇ-eu tehꞈ meh lehˇ siˬ nya-eu ma.—Luˇkaꞈ 12:4, 5.\\n10 Yawˬ ha-ahˇ heu loꞈ-ehˇ naˇ haˬ, ‘Aˬ cawˬ ngaˬ-ahˇ naˬ g’a-awˇ ngehˬ doeˇ laˇ k’awꞈ, ngaˇ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ mehˬ shi tsaˬ-eu jeˬ-ahˇ mˇ luꞈ miˇ-a siˬ loˇ? Mˇ dzaˬ k’awꞈ dawˇ-eu yaw shaˬ k’awꞈ, Yeˬhawˇbaˬ ngaˬ-euˬ nymˇ jiˇ-ahˇ bo saˆ nehˬ laꞈ meh lehˇ ngaˇ nui ma taˬ miˇ-a loˇ?’ Aˬ dui Noˇaˬ loꞈ-ehˇ ehˇ dawˬ naˇ haˬ-awˇ aˬ yawꞈ-ahˇ nui ma taˬ naˇ, aˬ dui-ahˇ k’awꞈ Yeˬhawˇbaˬ haw piˇ nehˬ laꞈ meh lehˇ jah nya meh.—Piˇliˇpiˆ 4:6, 7.\\nDaˬyeˬlaˇ haiˬ-eu meuˬ-ahˇ jawˇ k’awꞈ, nui jah ziꞈ-awˇ ehˇ dawˬ naˇ haˬ\\n11. Daˬyeˬlaˇ hawˇ-eu aˬ yawꞈ-euˬ cawˬ smˇ g’aˬ Baˬbuˇloˬ-ahˇ jawˇ ngeh, shaˬ dui dui-eu aˬ jeˬ jeˇ gaˇ kawˆ-ahˇ ya tahˬ puˬ-euˬ nga? (Dahˬ beh-eu baˇ-ahˇ haw.)\\n11 Daˬyeˬlaˇ aˬ jeˬ jeˇ gaˇ kawˆ-ahˇ ya tahˬ puˬ-euˬ nga? Daˬyeˬlaˇ maˇ diˇ miˬ yehˇ maˬ ngeuˇ-eu hawˇ-eu nehꞈ-ahˇtaꞈ-eu jeˬ tehꞈ-ehˇ jaˆ-eu Baˬbuˇloˬ miˇ k’ahˬ-ahˇ ya jawˇ iˇ-euˬ meh. Teu gaˇ jawˇ-eu deuˬ, Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ-ahˇ maˬ ya leˇ-eu uˬ taꞈ, Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ jiˇ naˬ g’a-eu meh. (Ja ceuˬ 137:1, 3) Heu naˇ Daˬyeˬlaˇ hawˇ-eu Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ gaˬ-eu Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ deuˬ-euˬ nui ma-ahˇ naˇ dui dui jeˬ k’awꞈ pyeuꞈ nya meh. K’oeˇ uˬ taꞈ, Daˬyeˬlaˇ hawˇ-eu Haˬnaˬniˇyaˆ, Miˇsheˬlaˇ, Aˬzaˬyiˇ, aˬ ha oeˬ g’aˬ Baˬbuˇloˬ sahˬ paˬ-euˬ gaˇ mˇ dzaw dzaw-eu miˇ neh, teu gaˇ jawˇ-eu tsawˇ haˬ deuˬ haw tsoˆ taˬ-euˬ meh. K’oeˇ naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ-ahˇ sahˬ paˬ-euˬ dzaˇ bi dzaˬ-euˬ meh. Ehˇ k’awꞈ, sahˬ paˬ-euˬ dzaˇ hawˇ-eu aˬ gaꞈ dzaˇ uiˇ laꞈ k’oeˇ Miˬyehˇ-euˬ zaˬ lahˇ deuˬ maˬ dzaˬ nya-eu jeˬ ahˇ-eu miˇ neh, Daˬyeˬlaˇ maˬ dzaˬ lehˇ noeˬ tsehˆ-euˬ meh.—Daˬyeˬlaˇ 1:5-8, 14-17.\\n12. (a) Daˬyeˬlaˇ aˬ joˆ-ehˇ g’eh-eu tsawˇ haˬ nga? (b) Yeˬhawˇbaˬ Daˬyeˬlaˇ-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ haw-eu nga?\\n12 Daˬyeˬlaˇ dahˬ beh ngeh tiˬ jeˬ-iˬ shaˬ gaˇ maˬ duˇ-eu gaˇ kawˆ nyaˆ taꞈ tiˬ jeˬ-ahˇ paˇ ya tahˬ puˬ-euˬ meh. Aˬ yawꞈ nya dui dui-eu miˇ neh, sahˬ paˬ aˬ yawꞈ-ahˇ aˬ cawˬ taꞈ-ehˇ dzehˬ-eu gaˇ bi mˇ-euˬ meh. (Daˬyeˬlaˇ 1:19, 20) Ehˇ k’awꞈ, Daˬyeˬlaˇ maˬ jahˇ g’eh-eu uˬ taꞈ, aˬ myah luꞈ aˬ yawꞈ-euˬ nui noeˬ tsaˬ ma lehˇ jiˇ maˬ noeˬ-a. Aˬ yawꞈ taˬ aw-awˇ nahˬ yu ni g’eh-a siˬ. Aˬ yawꞈ neh mˇ pyeuꞈ-euˬ jeˬ, Miˬyehˇ baˬ da neh meh lehˇ tiˬ k’ehˬ maˬ taˬ ehˇ-eu meh. (Daˬyeˬlaˇ 2:30) Gaˇ kawˆ heu-ahˇ shaˇ sawˇ haw sheˇ, Yeˬhawˇbaˬ Daˬyeˬlaˇ-ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ-eu Noˇaˬ hawˇ-eu Yawˇbaˆ nehˬ-ehˇ ngehˬ keuˬ ngeh, aˬ yawꞈ zaˬ guˬ tehꞈ-a siˬ. Aˬ yawꞈ maꞈ smˇ g’aˬ dzaw geuꞈ paˬ-ehˇ g’eh-eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ meh lehˇ Yeˬhawˇbaˬ ehˇ-eu meh. Heu gaˇ haw ngeh Yeˬhawˇbaˬ Daˬyeˬlaˇ-ahˇ nui jah taˬ-eu lehˇ siˬ laˇ-eu meh. Daˬyeˬlaˇ ziˇ jiˇ ngeh keuˆ ni saˇ jaˇ ziꞈ-awˇ Miˬyehˇ ehˇ dawˬ naˇ haˬ-eu miˇ neh, Miˬyehˇ nui ma cawˆ-eu jeˬ maˬ mˇ-aˬ. Daˬyeˬlaˇ 100 k’oꞈ dawˬ peh byah laˇ ngeh Miˬyehˇ-euˬ mˬ taˆ g’aˬ k’ehˇ “Daˬyeˬlaˇ-oˇ, Miˬyehˇ nawˬ-ahˇ gaˬ-eu meh” lehˇ ja ceuˬ nehˬ-euˬ meh.—Daˬyeˬlaˇ 10:11.\\n13. Yeˬhawˇbaˬ aˬ jeˬ miˇ neh Daˬyeˬlaˇ-ahˇ huiˬ-eu aˇ yaˬ bi za-euˬ nga?\\n13 Yeˬhawˇbaˬ caw ba-eu miˇ neh, Daˬyeˬlaˇ Baˬbuˇloˬ miˇ k’ahˬ-ahˇ, sahˬ paˬ-euˬ gaˇ mˇ-eu yaw huiˬ tiˬ g’aˬ pyeuꞈ laˇ-euˬ meh. (Daˬyeˬlaˇ 1:21; 6:1, 2) Yeˬhawˇbaˬ Daˬyeˬlaˇ-ahˇ huiˬ-eu aˇ yaˬ bi za-euˬ heu naˇ, Yoˇsehˆ Iˇjiˇtuˆ miˇ k’ahˬ-ahˇ jawˇ ngeh, hawˇ-eu Iˇsaˬtaˆ hawˇ-eu Mawˬdaˬkehˇ Paˇshaˇ miˇ k’ahˬ-ahˇ jawˇ ngeh, aˬ yawꞈ-euˬ tsawˇ haˬ-ahˇ bi caw ba-euˬ loꞈ-ehˇ, bi caw ba-eu g’aˇ duˬ pyeuꞈ gaˇ duˇ meh. * (Ehˇ lahˬ-ahˇ haw) (Daˬyeˬlaˇ 2:48) Yeˬsaˬgeˬlaˇ hawˇ-eu bi nyehˆ g’eh-euˬ Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ deuˬ, Yeˬhawˇbaˬ Daˬyeˬlaˇ-ahˇ zmˬ-awˇ aˬ yawꞈ maꞈ-ahˇ bi caw ba gaˇ ya mawˇ ngeh, aˬ joˆ-ehˇ g’eh leˇ paˬ-ehˇ g’eh nga lehˇ noeˬ nya? Gaˇ kawˆ heu aˬ yawꞈ maꞈ-ahˇ g’aˬ ahˇ leˇ dui dui-eu jeˬ pyeuꞈ-eu paˬ.\\nAˬ dui aˬ myah luꞈ saˇ jaˇ ziꞈ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui-ahˇ aˇ poeˬ taˬ baw-eu meh (Aˇ deuˆ 14, 15-ahˇ haw)\\n14, 15. (a) Aˬ dui-euˬ gaˇ kawˆ Daˬyeˬlaˇ nehˬ-ehˇ aˬ joˆ-ehˇ duˇ leˇ nga? (b) Nymˬ-mˇ-euˬ aˬ da aˬ ma deuˬ Daˬyeˬlaˇ-euˬ aˬ da aˬ ma-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ dzaw geuꞈ nya-eu nga?\\n14 Aˬ dui Daˬyeˬlaˇ-euˬ nui jah hawˇ-eu ehˇ dawˬ naˇ haˬ-eu jeˬ-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ dzaw geuꞈ nya-eu nga? Nymˬ-mˇ aˬ dui jawˇ luꞈ-eu miˇ tsaˬ-ahˇ dehꞈ bahˬ dehꞈ muˆ-eu jeˬ hawˇ-eu zahˇ k’awꞈ tehꞈ-ehˇ byah jiˇ taˬ-euˬ meh. Tsawˇ haˬ deuˬ miˇ tsaˬ k’oeˇ taꞈ-euˬ zahˇ k’awꞈ pyeuꞈ-eu Huiˬ dui dui-eu Baˬbuˇloˬ-euˬ nui noeˬ neh bi uˆ kaˬ taˬ-euˬ meh. Jaˇliꞈ zahˇ k’awꞈ heu deuˬ-ahˇ “nehꞈ deuˬ . . yaw bui bui duˬ” lehˇ kuˇ-eu meh. (Pah mehˬ-eu-eu 18:2) Aˬ dui miˇ tsaˬ heu siˬ k’oeˇ taˆ daˬ yah loꞈ-ehˇ pyeuꞈ-awˇ, aˬ cawˬ nehˬ-ehˇ beu gaˇ-eu miˇ neh, naˬ g’a laˇ-eu meh. (Maˬkuˆ 13:13) Teu miˇ neh, Daˬyeˬlaˇ loꞈ-ehˇ Yeˬhawˇbaˬ nehˬ-ehˇ ziꞈ dah ni ya cawˬ-eu meh. Aˬ dui taˬ aw-awˇ nui jah taˬ-eu uˬ taꞈ, Miˬyehˇ-euˬ dawˬ naˇ haˬ naˇ, aˬ yawꞈ Daˬyeˬlaˇ-ahˇ aˇ poeˬ taˬ baw-euˬ loꞈ-ehˇ aˬ dui-ahˇ jiˇ taˬ baw-eu meh.—Haˬgaiˇ 2:7.\\n15 Aˬ da aˬ ma deuˬ Daˬyeˬlaˇ-euˬ aˬ da aˬ ma-ahˇ neh jiˇ dzaw geuꞈ nya meh. Daˬyeˬlaˇ yaw nyiˇ ngeh, aˬ yawꞈ tiˬ jawˬ yaw doeˇ jeˬ tehꞈ-ehˇ jaˆ-eu Yuˇdaˆ miˇ k’ahˬ-ahˇ jawˇ-euˬ k’awꞈ, aˬ yawꞈ naˇ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ gaˬ-eu laꞈ k’oeˇ huiˬ laˇ-euˬ meh. Maˬ mehˬ-euˬ gaˇ pyeuꞈ laˇ-euˬ nga laˬ? Maˬ ngeuˇ-a. Aˬ da aˬ ma aˬ yawꞈ-ahˇ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ gaˇ kawˆ mehˬ-euˬ duˬ meh. (Dawˬdaˬ 22:6) Daˬyeˬlaˇ-euˬ tsawˇ myahˇ dawˬ tsuiꞈ k’awꞈ, “Miˬyehˇ ngaˬ-euˬ yaˇ k’aˬ daˇ-eu g’aˬ” lehˇ ehˇ gaˇ haw ngeh, aˬ yawꞈ-euˬ aˬ da aˬ ma Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ gaˬ dui dui ngaˇ lehˇ siˬ laˇ-eu meh. (Daˬyeˬlaˇ 1:6, MS) Teu miˇ neh, aˬ da aˬ ma deuˬ zaˬ-ahˇ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ gaˇ kawˆ mehˬ ngeh, oˇ oꞈ-awˬ, g’aˬ taˬ baˬ. (Eˇpeˇsu 6:4) Zaˬ nehˬ-ehˇ guiˬ lahˬ shaˇ-awˇ, zaˬ-euˬ g’aˇ duˬ shaˇ nehˬ-awˬ. Yeˬhawˇbaˬ-euˬ mehˬ shi tsaˬ-eu jeˬ-ahˇ zaˬ deuˬ gaˬ ni mehˬ-eu leh jeh-awˬ. Nawˇ toˆ-ehˇ jahˇ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ nawˬ-ahˇ guiˬ lahˬ biꞈ-eu yaw duˬ baw meh.—Ja ceuˬ 37:5.\\nYawˇbaˆ shaˬ k’awꞈ saˇ k’awꞈ, saˇ jaˇ ziꞈ-awˇ ehˇ dawˬ naˇ haˬ\\n16, 17. Yawˇbaˆ aˬ yawꞈ-euˬ dehꞈ ziˇ laꞈ k’oeˇ, aˬ jeˬ jeˇ gaˇ kawˆ-ahˇ ya daˬ-euˬ nga?\\n16 Yawˇbaˆ aˬ jeˬ jeˇ-euˬ gaˇ kawˆ-ahˇ ya tahˬ puˬ-euˬ nga? Yawˇbaˆ huiˬ dui dui-eu poˆ laˇ paˇ laˇ-eu jeˬ-ahˇ ya tahˬ puˬ-euˬ meh. Aˬ yawꞈ dahˬ beh ngeh “nahˇ ma doˆ k’ehˬ paw coeˇ-ahˇ aˬ cawˬ naˆ maˬ tseˇ smˇ muiˬ muiˬ-eu g’aˬ pyeuꞈ-eu meh.” (Yawˇbaˆ 1:3) Aˬ yawꞈ smˇ muiˬ muiˬ dui dui-eu uˬ taꞈ, tsawˇ myahˇ doˆ-awˇ, yawˬ g’aˬ na aˬ yawꞈ-ahˇ yaw zeu baw-eu meh. (Yawˇbaˆ 29:7-16) Yawˇbaˆ teu tiˆ-ahˇ dehꞈ k’awꞈ, aˬ cawˬ naˆ maˬ tseˇ muiˬ dzehˬ de lehˇ maˬ noeˬ-eu uˬ taꞈ, Miˬyehˇ-ahˇ g’oe-eu maˬ loˬ nga lehˇ jiˇ maˬ noeˬ-a. Aˬ dui aˬ joˆ-ehˇ siˬ nya-eu nga? Yeˬhawˇbaˇ aˬ yawꞈ-ahˇ “Ngaˬ-euˬ zaˬ k’aˆ” lehˇ kuˇ-awˇ, “aˬ yawꞈ loꞈ-ehˇ saˇ jaˇ ziꞈ-eu muiˬ-eu jaˬ-eu tsawˇ haˬ miˇ tsaˬ k’oeˇ taˆ tiˬ g’aˬ-iˬ maˬ jawˇ-a. Aˬ yawꞈ ngaˬ-ahˇ uˬ duˬ tahˬ-awˇ, yaw lehˬ yaw ca jeˬ maˬ ya mˇ ni yahˇ dui dui-eu laꞈ k’oeˇ dehꞈ luꞈ meh” lehˇ ehˇ-eu miˇ neh siˬ nya-eu ma.—Yawˇbaˆ 1:8.\\n17 Ehˇ k’awꞈ, Yawˇbaˆ-euˬ dehꞈ ziˇ taˆ lehˇ paˇ laˇ jiˇ-euˬ meh. Aˬ yawꞈ yawˬ jeˬ na luꞈ bi laˆ cawˆ jiˇ-awˇ, nui ma cawˆ-eu miˇ neh shiˇ mawꞈ-eu meh. Yawˇbaˆ-ahˇ keuˆ le-euˬ shaˬ zahˬ heu naˇ, Saˬdaˬ neh jahˇ-euˬ meh lehˇ aˬ dui siˬ nya-eu ma. Yawˇbaˆ Miˬyehˇ-euˬ gaˇ mˇ-eu teu naˇ, yawˬ ha-ahˇ muiˬ laˇ-eu jeˬ jaˆ-eu miˇ neh tehꞈ meh lehˇ Saˬdaˬ ehˇ-eu meh. (Yawˇbaˆ 1:9, 10-ahˇ gui.) Yeˬhawˇbaˬ Saˬdaˬ neh ja doeˇ-euˬ dawˬ heu naˇ, maˬ haw dzeuˇ nya-eu jeˬ pyeuꞈ nga lehˇ haw-eu meh. Saˬdaˬ ja myawꞈ myawꞈ nga lehˇ bi siˬ-eu g’aˇ duˬ aˬ yawꞈ aˬ jeˬ jahˇ-euˬ nga? Yawˇbaˆ Miˬyehˇ-ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ-awˇ aˬ yawꞈ-euˬ gaˇ mˇ-eu heu naˇ, Miˬyehˇ-ahˇ gaˬ-eu miˇ neh meh lehˇ bi mˇ mawˇ-eu aˬ k’awˬ-aˬ biꞈ nehˬ-euˬ meh.\\n18. (a) Nawˇ Yawˇbaˆ nehˬ-ehˇ taꞈ leˇ-awˇ aˬ geu kawˆ-ahˇ ya leˇ nya? (b) Yeˬhawˇbaˬ neh Yawˇbaˆ-ahˇ ngehˬ g’eh-eu jeˬ-ahˇ neh aˬ dui aˬ jeˬ ya siˬ-eu nga?\\n18 Saˬdaˬ Yawˇbaˆ-ahˇ tiˬ poˆ maˬ loꞈ, yaw myaˬ poˆ laˆ deuˬ nehˬ-awˇ, shaˬ zahˬ heu deuˬ Miˬyehˇ neh bi pyeuꞈ laˇ-euˬ meh lehˇ Yawˇbaˆ-ahˇ bi noeˬ leˇ ni jahˇ-euˬ meh. (Yawˇbaˆ 1:13-21) K’oeˇ naˇ, Yawˇbaˆ-euˬ cawˬ ma lehˇ ehˇ-eu smˇ g’aˬ k’awꞈ, Yawˇbaˆ-euˬ nui ma-ahˇ laˆ naˇ nehˬ-awˇ, Yawˇbaˆ yaw lehˬ mˇ-euˬ miˇ neh, Miˬyehˇ neh yaˇ k’aˬ bi daˇ ngaˬ lehˇ ehˇ-eu meh. (Yawˇbaˆ 2:11; 22:1, 5-10) Yawˇbaˆ gaˇ kawˆ heu deuˬ-ahˇ ya tahˬ puˬ-awˇ k’aˇ ngeuˇ-eu jeˬ ngehˬ-euˬ k’awꞈ ni, Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ luꞈ-a siˬ. (Yawˇbaˆ 6:1-3) Yawˇbaˆ toˆ-ehˇ jahˇ-eu teu naˇ, shaˬ zahˬ naꞈ dui dui-awˇ tiˬ jeˬ shaˇ noeˬ maˬ doˆ-eu miˇ neh meh lehˇ Yeˬhawˇbaˬ siˬ nya-awˇ, Saˬdaˬ Yawˇbaˆ-ahˇ aˇ naˆ ni k’ehˬ-awˇ aˇ naˆ ni ja bu k’awꞈ, Yawˇbaˆ aˬ yawꞈ-ahˇ maˬ byehˬ dzeh-a lehˇ Yeˬhawˇbaˬ siˬ nya meh. Doeˇ-eu gaˇ kawˆ heu deuˬ jiˇ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ-ahˇ gaˇ hu aˬ yawꞈ neh jaˆ haw-euˬ myaˆ-iˬ nyiˬ myaˆ biꞈ k’oꞈ nehˬ-awˇ 140 k’oꞈ paˇ bi dehꞈ tawꞈ leꞈ-euˬ meh. (Yaˬkoˆ 5:11) Teu ngeh Yawˇbaˆ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ gaˇ nui ma g’awˇ mawˇ dawˬ tawˆ luꞈ mˇ daˆ leꞈ-euˬ meh. Aˬ dui aˬ joˆ-ehˇ siˬ nya nga? Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, Jaˇliꞈ aˇ deuˆ dawˬ pehˬ pyeuꞈ-eu Yeˬsaˬgeˬlaˇ 14:14 Yawˇbaˆ shiˇ dzeuˇ-euˬ yaw myaˬ yaˇ k’oꞈ byahˇ laˇ ngeh boꞈ-euˬ miˇ neh meh.\\n19, 20. (a) Aˬ dui Yawˇbaˆ-euˬ nui jah hawˇ-eu ehˇ dawˬ naˇ haˬ-eu jeˬ-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ dzaw geuꞈ nya-eu nga? (b) Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ loꞈ-ehˇ aˬ cawˬ-ahˇ g’awˬ shaˬ aˬ joˆ-ehˇ gaˬ nehˬ nya-eu nga?\\n19 Aˬ dui Yawˇbaˆ-euˬ nui jah hawˇ-eu ehˇ dawˬ naˇ haˬ-eu jeˬ-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ dzaw geuꞈ nya-eu nga? Aˬ dui aˬ jeˬ-ahˇ ya tahˬ puˬ k’awꞈ, aˬ dui-euˬ dehꞈ ziˇ laꞈ k’oeˇ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ aˬ myah luꞈ naˬ ba tiꞈ ya taˬ meh. Aˬ dui nui ma laꞈ k’oeˇ neh ehˇ dawˬ ya naˇ haˬ-awˇ, aˬ yawꞈ-ahˇ nui ma ya taˬ-eu meh. Aˬ dui toˆ-ehˇ mˇ-eu g’aˇ duˬ, maˇ diˇ naˇ Yawˇbaˆ naˆ maˬ tseˇ gaˇ kahˇ dahˇ meh. Shaˇ noeˬ haw sheˇ, nymˬ-mˇ aˬ dui Saˬdaˬ-euˬ gaˇ kawˆ hawˇ-eu aˬ yawꞈ-euˬ mˇ jeˬ mˇ kawˆ siˬ nya dui dui-eu ma. (2 Gawˇliˬtu 2:11) K’oeˇ naˇ, yaw jeˬ ma jeˬ Yawˇbaˆ-euˬ sahˬ boꞈ heu k’awꞈ, aˬ dui-ahˇ Miˬyehˇ shaˬ zahˬ-ahˇ aˬ jeˬ miˇ neh bi jaˆ-eu lehˇ bi siˬ-awˇ, Miˬyehˇ Miˇk’ahˬ heu naˇ, Yeˬsuˇ Ka li uˆ lahˇ-eu aˇ maꞈ neh uˆ lahˇ-eu lehˇ aˬ dui Daˬyeˬlaˇ neh boꞈ taˬ-euˬ sahˬ bo-ahˇ neh jiˇ ya siˬ-euˬ ma. (Daˬyeˬlaˇ 7:13, 14) K’oeˇ naˇ, g’awˬ myahˇ maˬ g’eh-ehˇ Miˬyehˇ Miˇk’ahˬ miˇ tsaˬ heu siˬ-ahˇ uˆ lahˇ le-awˇ, shaˬ zahˬ dawˬ tawˆ luꞈ-ahˇ laˆ byoˆ jiˇ meh lehˇ jiˇ paˇ ya siˬ-euˬ ma.\\n20 Yawˇbaˆ-euˬ gaˇ kawˆ heu naˇ, aˬ dui-ahˇ mehˇ nmˇ deuˬ shaˬ zahˬ-ahˇ mˇ luꞈ ngeh, k’aˇ ngeuˇ-eu jeˬ ngehˬ doˆ leꞈ k’awꞈ, aˬ dui ya g’oꞈ shaw nehˬ meh lehˇ mehˬ-eu meh. (Dawˬtsoˆtsoˆ-eu 7:7) Aˬ dui aˬ yawꞈ maꞈ-ahˇ maˬ ya noeˬ doeˇ-eu uˬ taꞈ, shaˬ zahˬ ya tahˬ puˬ-eu teu naˇ, tiˬ jeˬ paˬ mˇ lehˬ-euˬ miˇ neh nga lehˇ jiˇ maˬ ya ehˇ-a. Teu loꞈ-ehˇ jahˇ ngeh toˇ-aˬ, leh jeh-awˇ g’oˆ shaw nehˬ paˬ-ehˇ g’eh-eu meh. Aˬ dui toˆ-ehˬ jahˇ naˇ, g’awˬ shaˬ gaˬ-eu Miˬyehˬ aˬ dui-euˬ Aˬda Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ dzaw geuꞈ gaˇ duˇ-eu meh.—Ja ceuˬ 103:8.\\nYeˬhawˇbaˬ nawˬ-ahˇ g’aˬ “bi k’aˆ laˇ”\\n21. 1 Beˬtuˆluˆ 5:10 Noˇaˬ, Daˬyeˬlaˇ, Yawˇbaˆ heu deuˬ neh tahˬ puˬ-euˬ jeˬ-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ bi noeˬ doˆ laˇ-eu nga?\\n21 Noˇaˬ, Daˬyeˬlaˇ, Yawˇbaˆ aˬ ha smˇ g’aˬ tiˬ g’aˬ tiˬ yamˬ-ahˇ dehꞈ-awˇ, ya tahˬ puˬ-euˬ jeˬ jiˇ beu gaˇ dui dui-eu meh. Ehˇ k’awꞈ, aˬ yawꞈ maꞈ shaˬ zahˬ deuˬ-ahˇ kamˬ daˬ dzeuˇ-euˬ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ neh tahˬ puˬ-euˬ jeˬ teu naˇ, Pawˇluˆ neh, ‘naw maꞈ ti k’ehˬ tiˬ yamˬ k’oeˇ loꞈ-ehˇ ya daˬ g’aˬ ngeh jawˇ, . . . aˬ dui-ahˇ gaˬ dui dui-eu Miˬyehˇ-aˬ, naw maꞈ-ahˇ bi byah laˇ tehꞈ-a. Aˬ yawꞈ naw maꞈ-ahˇ bi ziꞈ laˇ, bi k’aˆ laˇ-eu uˬ taꞈ, aˬ yawꞈ-ahˇ jah-eu dawˬ pehˬ ziꞈ dah ni bi pyeuꞈ laˇ tehꞈ-a’ lehˇ ehˇ-euˬ dawˬ-ahˇ bi noeˬ doˆ laˇ-eu meh.—1 Beˬtuˆluˆ 5:10.\\n22. Nyaˆ taꞈ kawˆ-ahˇ aˬ jeˬ-euˬ gaˇ kawˆ dzaw nga?\\n22 1 Beˬtuˆluˆ 5:10 Jaˇliꞈ heu deuˆ naˇ, nymˬ-mˇ iˬ nah Yeˬhawˇbaˬ-euˬ gaˇ mˇ zaˬ deuˬ-ahˇ jiˇ maˇ diˇ pyeuꞈ laˇ-euˬ meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ-euˬ gaˇ mˇ zaˬ deuˬ-ahˇ ziꞈ dah ni bi g’eh ma lehˇ ehˇ-eu meh. Aˬ dui yawˬ g’aˬ na luꞈ g’aˬ k’aˆ-awˇ saˇ jaˇ ziꞈ ni Yeˬhawˇbaˬ neh bi caw ba mawꞈ-eu ma. Teu miˇ neh, aˬ dui Noˇaˬ, Daˬyeˬlaˇ, Yawˇbaˆ aˬ yawꞈ maꞈ smˇ g’aˬ-euˬ nui jah hawˇ-eu ehˇ dawˬ naˇ haˬ-eu jeˬ-ahˇ dzaw geuꞈ-eu ma. Nyaˆ taꞈ kawˆ-ahˇ, aˬ yawꞈ maꞈ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ nya-eu teu naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ maˇ diˇ siˬ nya-eu miˇ neh meh lehˇ ehˇ-eu gaˇ kawˆ-ahˇ dzaw ma. Aˬ yawꞈ maꞈ Miˬyehˇ bi mˇ mawꞈ-eu jeˬ-ahˇ “yaw muiˬ paˬ-ehˇ siˬ nya-eu meh.” (Dawˬdaˬ 28:5) Aˬ dui k’awꞈ aˬ yawꞈ maꞈ loꞈ-ehˇ pyeuꞈ nya meh.\\n^ Yaw zaˬ 2 B.C. 617 k’oꞈ-ahˇ Yeˬsaˬgeˬlaˇ Baˬbuˇloˇ-ahˇ bi nyehꞈ g’eh-awˇ, k’oeˇ gaˇ neh “koꞈ k’oꞈ tiˬ k’oꞈ”-ahˇ Yeˬsaˬgeˬlaˇ 8:1–19:14, MS-ahˇ boꞈ-euˬ meh. Teu miˇ neh, aˬ yawꞈ neh boꞈ-euˬ aˇ k’oꞈ naˇ, B.C. 612 pyeuꞈ meh.\\n^ Yaw zaˬ 5 Noˇaˬ-euˬ aˬ da Laˬmehˇ Miˬyehˇ-ahˇ jah-eu tiˬ g’aˬ pyeuꞈ meh. Aˬ yawꞈ iˇ cuꞈ maˬ dahˬ laˇ-euˬ 5 k’oꞈ ca ngeh neh shiˇ-euˬ meh. Ehˇ k’awꞈ, aˬ yawꞈ-euˬ aˬ ma hawˇ-eu mehˇ nmˇ deuˬ aˬ myah shiˇ-euˬ lehˇ maˬ ehˇ taˬ-aˬ. Iˇ cuꞈ dahˬ pymˬ beh beh laˇ ngeh aˬ yawˬ maꞈ dehꞈ luꞈ naˇ, iˇ cuꞈ dahˬ laˇ ngeh shiˇ-euˬ gaˇ duˇ-eu meh.\\n^ Yaw zaˬ 13 Haˬnaˬniˇyaˆ, Miˇsheˬlaˇ, Aˬzaˬyiˇ aˬ ha smˇ g’aˬ huiˬ-eu aˇ yaˬ za-euˬ heu naˇ, Yeˬhawˇbaˬ Yuˇdaˆ tsawˇ haˬ-ahˇ bi caw ba-eu g’aˇ duˬ k’awꞈ pyeuꞈ nya meh.—Daˬyeˬlaˇ 2:49.\\nDzawˇ lahˬ nehˬ-eu\\nNoˇaˬ, Daˬyeˬlaˇ hawˇ-eu Yawˇbaˆ-euˬ nui jah hawˇ-eu ehˇ dawˬ naˇ haˬ-eu jeˬ-ahˇ dzaw geuꞈ: Heu naˇ aˬ yawꞈ maꞈ neh Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ jah-awˇ ehˇ dawˬ naˇ haˬ-eu jeˬ-ahˇ aˬ yawꞈ maꞈ loꞈ-ehˇ mˇ caw gaˇ ehˇ mawꞈeu meh\\nNoˇaˬ, Daˬyeˬlaˇ, Yawˇbaˆ heu deuˬ neh Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ siˬ nya-eu loꞈ-ehˇ, nawˇ siˬ nya ma loˇ?\\nMuiˬ-eu shawˇ-eu yaw sahˇ sheuˬ g’eh-eu tsawˇ haˬ, lehˇ ehˇ-eu heu aˬ jeˬ-ahˇ ehˇ mawꞈ nga?\\nMuiˬ-eu shawˇ-eu yaw sahˇ neh bi sheuˬ g’eh daˆ leꞈ\\nLaˬ k’aˬ cehˇ-eu jeˬ—Miˬyehˇ neh biꞈ-euˬ seuˆ dzeuꞈ aˇ g’ehˇ\\nGui-eu deuˬ naˇ haˬ-eu jeˬ\\nText Publication download options Loꞈ-eu nymˇgoˇ (Dzaw ngeh zmˬ-eu dmˬ) Nyiˬ siˬ ba la 2018\\nNyiˬ siˬ ba la 2018\\nLoꞈ-eu nymˇgoˇ (Dzaw ngeh zmˬ-eu dmˬ) Nyiˬ siˬ ba la 2018","num_words":3725,"character_repetition_ratio":0.088,"word_repetition_ratio":0.018,"special_characters_ratio":0.275,"stopwords_ratio":0.282,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":-1} +{"url":"","collection":"madlad400","source":"CC 20220801","original_code":"ahk","text":"Dawˬ caˇ 8—Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui-euˬ cehˆ zaꞈ duˬ pyeuꞈ | Ka li zaˬ-euˬ dawˬ caˇ\\nREAD IN Abkhaz Acholi Afrikaans Akha Albanian Altai American Sign Language Amharic Amis Arabic Armenian Attié Aukan Aymara Azerbaijani Azerbaijani (Cyrillic) Baoule Bashkir Bassa (Cameroon) Batak (Karo) Batak (Simalungun) Batak (Toba) Belize Kriol Biak Bicol Bislama Boulou Bulgarian Cambodian Catalan Cebuano Changana (Mozambique) Chichewa Chin (Hakha) Chinese Cantonese (Simplified) Chinese Cantonese (Traditional) Chinese Mandarin (Simplified) Chinese Mandarin (Traditional) Chitonga Chitonga (Malawi) Chitumbuka Chiyao Chokwe Chol Chopi Chuvash Cibemba Cinyanja Croatian Damara Dangme Danish Dayak Ngaju Douala Drehu Dutch Edo Efik English Esan Estonian Ewe Faroese Fijian Finnish Fon French Fulfulde (Cameroon) Ga Garifuna Georgian German Gokana Greek Greenlandic Guarani Gun Haitian Creole Hausa Hebrew Herero Hiligaynon Hindi Hiri Motu Hmong (White) Hungarian Hunsrik Iban Ibanag Ibinda Icelandic Igbo Iloko Indonesian Isoko Italian Japanese Javanese Kabiye Kabuverdianu Kachin Karen (S'gaw) Kazakh Khana Kikamba Kikaonde Kikongo Kikuyu Kiluba Kimbundu Kinyarwanda Kirghiz Kiribati Kirundi Kisi Kisonge Kongo Korean Kosraean Krio Kurdish Kurmanji (Caucasus) Kwangali Kwanyama Lahu Laotian Latvian Lhukonzo Lingala Lithuanian Lomwe Low German Luganda Lunda Luo Luvale Macedonian Macua Malagasy Malay Malayalam Maltese Mam Mambwe-Lungu Mapudungun Marshallese Mauritian Creole Maya Mazatec (Huautla) Medumba Min Nan (Taiwan) Mingrelian Mixe (North Central) Mixtec (Guerrero) Mizo Moore Myanmar Nahuatl (Central) Nahuatl (Guerrero) Nahuatl (Huasteca) Nahuatl (Northern Puebla) Navajo Ndau Ndebele Ndebele (Zimbabwe) Nepali Ngabere Ngangela Ngiemboon Nias Nigerian Pidgin Norwegian Nyaneka Nyungwe Nzema Okpe Oromo Ossetian Otetela Otomi (Mezquital Valley) Palauan Pangasinan Papiamento (Curaçao) Persian Pidgin (Cameroon) Pidgin (West Africa) Polish Ponapean Portuguese Portuguese (Portugal) Quechua (Ancash) Quechua (Ayacucho) Quechua (Bolivia) Quechua (Cuzco) Quiche Quichua (Chimborazo) Quichua (Imbabura) Quichua (Pastaza) Quichua (Tena) Rarotongan Romanian Romany (Macedonia) Cyrillic Ronga Runyankore Russian Russian Sign Language Samoan Sangir Sango Saramaccan Sena Sepedi Serbian (Cyrillic) Serbian (Roman) Sesotho (Lesotho) Sesotho (South Africa) Setswana Seychelles Creole Shona Shuar Sidama Silozi Sinhala Slovenian Solomon Islands Pidgin Spanish Sranantongo Sunda Swahili Swedish Tagalog Tahitian Talian Tamil Tarahumara (Central) Tarascan Tatar Telugu Tetun Dili Thai Tigrinya Tiv Tojolabal Tok Pisin Totonac Tshiluba Tshwa Tsonga Turkish Tuvaluan Twi Tzotzil Ukrainian Umbundu Urhobo Uruund Venda Vietnamese Wallisian Wayuunaiki Welsh Wolaita Xhosa Yapese Yemba Yoruba Zapotec (Isthmus) Zulu\\nDawˬ caˇ 8\\nYeˬhawˇbaˬ aˬ dui-euˬ cehˆ zaꞈ duˬ pyeuꞈ\\n(Ja ceuˬ 91)\\n1. Yeˬhawˇbaˬ cehˆ zaꞈ duˬ pyeuꞈ.\\nAˬ dui nui ma taˬ nya.\\nYawꞈ naˇ shmˇ cehˆ zaꞈ duˬ pyeuꞈ.\\nMiˬyehˇ uˆ lahˇ gaˇ jawˇ.\\nYawꞈ gaˇ mˇ eu saˇ jaˇ ziꞈ naˇ\\nyawꞈ haw piˇ eu maˇ diˇ duˬ meh.\\nYeˬhawˇbaˬ cehˆ zaꞈ duˬ pyeuꞈ.\\nAˬ myah luꞈ aˬ yawꞈ saˇ jaˇ ziꞈ.\\n2. Tsawˇ haˬ zaˬ yaw myaˬ shiˇ awˇ\\ngaˇ dzeˇ shiˇ byah taˬ k’awꞈ.\\nNahˬ yu ni g’eh tsawˇ haˬ ahˇ\\ntiˬ jawˇ byehˇ dzeh maˬ baw.\\nTeu miˇ aˬ dui guˆ k’aˇ maˬ za.\\nLaˆ cawˆ eu jeˬ dawˬ peh maˬ oe.\\nBuˬ iˇ nya haiˬ jeˬ ahˇ neh\\nyawꞈ aˬ dahˇ uˬ moˆ jawˇ miˇ neh.\\n3. Aˬ dui ahˇ yawꞈ ngehˬ g’eh meh.\\nCaw ba lahˇ ju buˬ ni.\\nUˬ ciꞈ paw guˆ jeˬ hawˇ eu\\nnah g’ahˇ beuˆ kaˆ myaˬ ahˇ\\naˬ dui guˆ eu tiˬ jeˬ maˬ loˬ.\\nAˬ gaˇ iˇ k’awꞈ guˆ k’aˇ maˬ za.\\nAˬ dui k’aˇ iˇ gaˇ bo saˆ meh.\\n(Ceuˬ. 97:10; 121:3, 5; Yaˇ. 52:12-ahˇ haw.)\\nYeˬhawˇbaˬ aˬ dui-euˬ cehˆ zaꞈ duˬ pyeuꞈ (Dawˬ caˇ 8)","num_words":515,"character_repetition_ratio":0.056,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.193,"stopwords_ratio":0.082,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.136,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":-1} +{"url":"","collection":"madlad400","source":"CC 20220801","original_code":"ahk","text":"Dawˬ caˇ 56—Tsaˬ-eu gaˇ ma-ahˇ cah-eu yawˬ ha ya tseˇ | Ka li zaˬ-euˬ dawˬ caˇ\\nREAD IN Abkhaz Acholi Afrikaans Akha Albanian Altai American Sign Language Amharic Arabic Armenian Aukan Aymara Azerbaijani Azerbaijani (Cyrillic) Baoule Bashkir Bassa (Cameroon) Batak (Karo) Batak (Simalungun) Batak (Toba) Belize Kriol Biak Bicol Bislama Boulou Bulgarian Cambodian Catalan Cebuano Chichewa Chin (Hakha) Chinese Cantonese (Simplified) Chinese Cantonese (Traditional) Chinese Mandarin (Simplified) Chinese Mandarin (Traditional) Chitonga Chitonga (Malawi) Chitumbuka Chiyao Chokwe Chol Chuvash Cibemba Cinyanja Croatian Damara Dangme Danish Dayak Ngaju Douala Drehu Dutch Edo Efik English Esan Estonian Ewe Faroese Fijian Finnish Fon French Fulfulde (Cameroon) Ga Georgian German Gokana Greek Guarani Gun Haitian Creole Hausa Herero Hiligaynon Hindi Hiri Motu Hungarian Iban Ibinda Icelandic Igbo Iloko Indonesian Isoko Italian Japanese Javanese Kabiye Kabuverdianu Kachin Karen (S'gaw) Kazakh Khana Kikamba Kikaonde Kikongo Kikuyu Kiluba Kimbundu Kinyarwanda Kirghiz Kiribati Kirundi Kisi Kisonge Kongo Korean Kosraean Krio Kurdish Kurmanji (Caucasus) Kwangali Kwanyama Lahu Laotian Latvian Lhukonzo Lingala Lithuanian Lomwe Luganda Lunda Luo Luvale Macedonian Macua Malagasy Malay Malayalam Maltese Mam Mambwe-Lungu Mapudungun Marshallese Mauritian Creole Maya Mazatec (Huautla) Medumba Mingrelian Mixe (North Central) Mixtec (Guerrero) Moore Myanmar Nahuatl (Central) Nahuatl (Guerrero) Nahuatl (Huasteca) Nahuatl (Northern Puebla) Ndau Ndebele Ndebele (Zimbabwe) Nepali Ngabere Ngangela Nias Nigerian Pidgin Norwegian Nyaneka Nyungwe Nzema Oromo Ossetian Otetela Palauan Pangasinan Papiamento (Curaçao) Persian Pidgin (Cameroon) Pidgin (West Africa) Polish Ponapean Portuguese Portuguese (Portugal) Quechua (Ancash) Quechua (Ayacucho) Quechua (Bolivia) Quechua (Cuzco) Quiche Quichua (Chimborazo) Quichua (Imbabura) Quichua (Pastaza) Quichua (Tena) Rarotongan Romanian Ronga Runyankore Russian Samoan Sangir Sango Saramaccan Sena Sepedi Serbian (Cyrillic) Serbian (Roman) Sesotho (Lesotho) Sesotho (South Africa) Setswana Seychelles Creole Shona Shuar Sidama Silozi Sinhala Slovenian Solomon Islands Pidgin Spanish Sranantongo Sunda Swahili Swedish Tagalog Tahitian Tarascan Tatar Telugu Tetun Dili Thai Tigrinya Tiv Tojolabal Tok Pisin Totonac Tshiluba Tshwa Tsonga Turkish Tuvaluan Twi Ukrainian Umbundu Urhobo Uruund Venda Vietnamese Wallisian Wolaita Xhosa Yapese Yoruba Zapotec (Isthmus) Zulu\\nDawˬ caˇ 56\\nTsaˬ-eu gaˇ ma-ahˇ cah-eu yawˬ ha ya tseˇ\\n(Dawˬdaˬ 3:1, 2)\\n1. Tsaˬ gaˇ ma ahˇ cah muiˬ dui dui eu dehꞈ jeˬ pyeuꞈ.\\nNawˬ g’aˇ duˬ tiˬ g’aˬ-iˬ maˬ mˇ dah nya.\\nTeu miˇ Yeˬhawˇbaˬ mehˬ nehˬ laꞈ jeˬ ahˇ mˇ caw.\\nYawꞈ euˬ dawˬ tsaˬ jeˬ pyeuꞈ lehˇ jah.\\nMaˇ diˇ jaˆ gaˇ ma,\\nyawˬ ha naꞈ-i ya tseˇ mˇ meh.\\nTsaˬ jeˬ tseˇ geuꞈ ngeh,\\nYeˬhawˇbaˬ nawˬ ahˇ\\nlaꞈ k’aˬ cehˇ jeˬ biꞈ nehˬ meh.\\n2. Miˬyehˇ euˬ g’aˇ duˬ nawˬ neh leh jeh awˇ mˇ jeˬ,\\nMiˬyehˇ Miˇk’ahˬ gaˇ kawˆ tsaꞈ iˇ jeˬ,\\ndehꞈ ziˇ za awˇ neh muiˬ eu aˇ siˬ ahˇ ya mawˇ.\\nMehˬ hu paw dehꞈ ziˇ laꞈ k’aˬ cehˇ.\\n3. Miˬyehˇ nehˬ-ehˇ ciˬ cehˆ aˬ dui zaˬ deuˬ ahˇ duˇ meh.\\nAˬ yawꞈ mehˬ nehˬ sheuˬ g’eh jeˬ ahˇ loˬ.\\nTeu miˇ yawˬ jawˇ na mˬ taˆ Aˬda gaˇ ma-ahˇ cah.\\nAˬ yawꞈ euˬ guiˬ lahˬ tiˬ byah za.\\n(Ceuˬ. 26:3; Dawˬ. 8:35; 15:31; Yoˇ 8:31, 32-ahˇ haw.)\\nTsaˬ-eu gaˇ ma-ahˇ cah-eu yawˬ ha ya tseˇ (Dawˬ caˇ 56)","num_words":470,"character_repetition_ratio":0.05,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.198,"stopwords_ratio":0.066,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.257,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":-1} +{"url":"","collection":"madlad400","source":"CC 20220801","original_code":"ahk","text":"Dawˬ caˇ 4—‘Yeˬhawˇbaˬ ngaˬ-ahˇ bo-eu yawˇ bo yaw sahˇ pyeuꞈ’ | Ka li zaˬ-euˬ dawˬ caˇ\\nREAD IN Abkhaz Acholi Afrikaans Akha Albanian Altai American Sign Language Amharic Arabic Armenian Aukan Aymara Azerbaijani Azerbaijani (Cyrillic) Baoule Bassa (Cameroon) Batak (Karo) Batak (Simalungun) Batak (Toba) Belize Kriol Biak Bicol Bislama Boulou Bulgarian Cambodian Catalan Cebuano Chichewa Chin (Hakha) Chinese Cantonese (Simplified) Chinese Cantonese (Traditional) Chinese Mandarin (Simplified) Chinese Mandarin (Traditional) Chitonga Chitonga (Malawi) Chitumbuka Chiyao Chokwe Chol Chopi Chuvash Cibemba Cinyanja Croatian Damara Dangme Danish Dayak Ngaju Digor Douala Drehu Dutch Edo Efik English Esan Estonian Eton Ewe Ewondo Fang Faroese Fijian Finnish Fon French Fulfulde (Cameroon) Ga Garifuna Georgian German Ghomálá’ Gokana Greek Guarani Gun Haitian Creole Hausa Herero Hiligaynon Hindi Hiri Motu Hmong (White) Hungarian Iban Ibinda Icelandic Igbo Iloko Indonesian Isoko Italian Japanese Javanese Kabiye Kachin Karen (S'gaw) Kazakh Khana Kikamba Kikaonde Kikongo Kikuyu Kiluba Kimbundu Kinyarwanda Kirghiz Kiribati Kirundi Kisi Kisonge Kongo Korean Kosraean Krio Kurdish Kurmanji (Caucasus) Kwangali Kwanyama Lahu Laotian Latvian Lhukonzo Lingala Lithuanian Lomwe Low German Luganda Lunda Luo Luvale Macedonian Macua Malagasy Malay Malayalam Maltese Mam Mambwe-Lungu Mapudungun Marshallese Mauritian Creole Maya Mazatec (Huautla) Medumba Mingrelian Mixe (North Central) Mixtec (Guerrero) Mizo Moore Myanmar Nahuatl (Central) Nahuatl (Guerrero) Nahuatl (Huasteca) Nahuatl (Northern Puebla) Ndau Ndebele Ndebele (Zimbabwe) Nepali Ngabere Ngangela Ngiemboon Nias Nigerian Pidgin Norwegian Nyaneka Nyungwe Nzema Oromo Ossetian Otetela Otomi (Mezquital Valley) Palauan Pangasinan Papiamento (Curaçao) Persian Pidgin (Cameroon) Pidgin (West Africa) Polish Ponapean Portuguese Portuguese (Portugal) Quechua (Ancash) Quechua (Ayacucho) Quechua (Bolivia) Quechua (Cuzco) Quiche Quichua (Chimborazo) Quichua (Imbabura) Quichua (Pastaza) Quichua (Tena) Rarotongan Romanian Ronga Runyankore Russian Russian Sign Language Samoan Sangir Sango Saramaccan Sena Sepedi Serbian (Cyrillic) Serbian (Roman) Sesotho (Lesotho) Sesotho (South Africa) Setswana Seychelles Creole Shona Sidama Silozi Sinhala Slovenian Solomon Islands Pidgin Spanish Sranantongo Sunda Swahili Swedish Swedish Sign Language Tagalog Tahitian Tarascan Tatar Telugu Tetun Dili Thai Tigrinya Tiv Tojolabal Tok Pisin Totonac Tshiluba Tshwa Tsonga Turkish Tuvaluan Twi Tzotzil Ukrainian Umbundu Urhobo Uruund Venda Vietnamese Wallisian Welsh Wolaita Xhosa Yapese Yemba Yoruba Zapotec (Isthmus) Zulu\\nDawˬ caˇ 4\\n‘Yeˬhawˇbaˬ ngaˬ-ahˇ bo-eu yawˇ bo yaw sahˇ pyeuꞈ’\\n(Ja ceuˬ 23)\\n1. Yeˬhawˇbaˬ ngaˬ ahˇ bo yaw sahˇ.\\nK’aˇ sheuˬ g’eh gaˇ iˇ g’eh ma.\\nNoeˬ tmˬ jeˬ hawˇ-eu geuꞈ mawꞈ jeˬ siˬ nya.\\nMaˇ diˇ loˬ jeˬ ahˇ k’awꞈ siˬ.\\nLawˇ gawˆ gaˇ dzeˇ ngaˬ ahˇ sheuˬ g’eh.\\nTiˬ jeˬ guˆ maˬ jaˆ jawˇ zaˇ-ahˇ.\\nMaˬ tsehˆ leˇ nui gaˬ neh ngaˬ ahˇ sheuˬ g’eh.\\nNui saˇ oꞈ duˬ ahˇ sheuˬ g’eh.\\nMaˬ tsehˆ leˇ eu nui gaˬ neh sheuˬ g’eh.\\n2. Shiˬ keuˇ g’eh nawˬ euˬ gaˇ ma cah.\\nNawˬ euˬ gaˇ ma yaw tsaˬ meh.\\nNawˬ euˬ tsawˇ myahˇ saˇ jaˇ ziꞈ laꞈ k’oeˇ\\nngaˬ ahˇ taˬ bi cah bahˬ laꞈ.\\nZahˇ tsui g’eh gaˇ ya cah eu k’awꞈ\\nnawˬ gawˬ yoeˬ lmˇ boˬ bi g’eh.\\nAˬ jeˬ pyeuꞈ laˇ k’awꞈ tiˬ jeˬ ahˇ maˬ guˆ.\\nNgaˬ euˬ cawˬ Miˬyehˇ pyeuꞈ miˇ.\\nAˬ jeˬ pyeuꞈ laˇ k’awꞈ tiˬ jeˬ maˬ guˆ.\\n3. Yeˬhawˇbaˬ Miˬyehˇ ngaˬ ahˇ bo.\\nK’aˇ sheuˬ g’eh gaˇ caw teh ma.\\nNgaˬ ahˇ g’aˬ biꞈ awˇ naˬ duˬ biꞈ taˬ.\\nDehꞈ ziˇ loˬ jeˬ nawˇ biꞈ meh.\\nMaˇ maˇ ni nawˇ jawˇ eu loꞈ ehˇ\\nziꞈ meh ngaˬ euˬ noeˬ tmˬ jeˬ.\\nAˬ myah luꞈ ngaˬ ahˇ nui gaˬ nawˇ biꞈ laꞈ.\\nNgaˬ ahˇ nawˇ k’ahˬ lahˇ nehˬ laꞈ.\\nAˬ myah luꞈ ngaˬ ahˇ nui gaˬ biꞈ laꞈ.\\n(Ceuˬ. 28:9; 80:1-ahˇ haw.)\\n‘Yeˬhawˇbaˬ ngaˬ-ahˇ bo-eu yawˇ bo yaw sahˇ pyeuꞈ’ (Dawˬ caˇ 4)","num_words":548,"character_repetition_ratio":0.054,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.198,"stopwords_ratio":0.064,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.659,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":-1} +{"url":"","collection":"madlad400","source":"CC 20220801","original_code":"ahk","text":"Loꞈ-eu nymˇgoˇ Awˆlai Sahˬ boꞈ taˬ duˬ\\nJahˇ doˆ taˬ-euˬ jeˬ\\nAˬkaˬ sahˬ boꞈ paˇ dmˬ (2013-2021)\\nLaˬ k'aˬ tiˬ cehˇ ha geuꞈ ma.\\nHeu naˇ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ Saˇ kiˇ deuˬ neh g'awˬ mya jeˬ-euˬ dawˬ neh jahˇ doˆ taˬ-euˬ jeˬ-ahˇ poˆ tseˇ-eu keu ka pyeuꞈ meh.\\nJahˇ doˆ taˬ-euˬ jeˬ daoˇloˆ mawꞈ naˇ, jw.org-ahˇ iˇ.\\nShiꞈ siˬ ba la 28 nah, Jawˇ nah dzeuˇ smˬ nah\\nHeu loꞈ-ehˇ g’eh-eu deuˬ pyeuꞈ dahˬ beh laˇ ngeh, uˬ duˬ baꞈ diˇ-awˇ haw-awˬ. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, naw maꞈ-ahˇ ka k’oꞈ le-eu aˇ yamˬ peh laˇ-euˬ meh.—Luˇ. 21:28.\\nTeu ngeh zahˇ bi laˆ cawˆ dzeuˇ-euˬ deuˬ, Yeˬhawˇbaˬ-euˬ Saˇ kiˇ naˇ aˬ jeˬ miˇ neh maˬ bi laˆ cawˆ-eu nga lehˇ nui ma pehˇ-eu k’awꞈ pyeuꞈ nya meh. Aˬ yawꞈ maꞈ aˬ dui-ahˇ nui ma pehˇ dui dui-eu lehˇ yaw jeˬ ma jeˬ, iˇteuꞈnehꞈ paw neh mˇ doˆ laꞈ-eu meh. Tsawˇ jeuˬ tsawˇ ca deuˬ hawˇ-eu aˬ yawꞈ maꞈ-euˬ uˬ dzah g’aˬ pyeuꞈ-eu Saˬdaˬ aˬ dui-ahˇ bye dui dui-eu meh. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, aˬ dui-euˬ zahˇ tiˬ zahˇ tehꞈ-ehˇ dzeˇ luꞈ-eu miˇ neh meh. Aˬ yawꞈ maꞈ yawˬ zahˇ na luꞈ-ahˇ laˆ cawˆ jiˇ ma lehˇ noeˬ taˬ-euˬ loꞈ-ehˇ maˬ jahˇ nya-eu miˇ neh, aˬ dui jawˇ paw ciˬ pyawˇ leꞈ-eu meh. Teu ngeh tsawˇ jeuˬ tsawˇ ca deuˬ Maˬgawˇgaˆ-euˬ Gawˇgaˆ geuꞈ-awˇ, g’aˬ k’aˇ ahˇ-eu shaˇ doˆ-awˇ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ tsawˇ haˬ deuˬ-ahˇ deuˆ laˇ-eu meh. (Yeˬ. 38:2, 14-16) Nymˬ-mˇ aˬ dui yawˬ jeˬ na luꞈ-ahˇ maˬ siˬ jiˇ nya-a. Aˬ dui teu ngeh aˬ jeˬ jeˇ pyeuꞈ laˇ maˬ siˬ lehˇ k’ahˬ lahˇ nya meh. Ehˇ k’awꞈ aˬ dui yaw duˬ baw-eu tiˬ jeˬ naˇ, huiˬ dui dui-eu shaˬ zahˬ-ahˇ guˆ-eu maˬ loˬ-a. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui-ahˇ bi buˬ bi law iˇ-eu gaˇ ma shaˇ dahˇ nehˬ meh.—Ceuˬ. 34:19. w19.10 16-17 ¶10-11\\nYawˬ nah na luꞈ Jaˇliꞈ-ahˇ pyehˆ tseˇ-eu—2021\\nShiꞈ siˬ ba la 29 nah, Jawˇ nah dzeuˇ oeˬ nah\\nNga maꞈ jah-eu Miˬyehˇ pyeuꞈ-eu, nga maꞈ-euˬSahˬpaˬ Miˬyehˇ-oˇ, k’aˆ jeˬ-ehˇ g’eh-eu g’awˬ mya jeˬ, nga maꞈ g’aˇ duˬ nawˇ mˇ-euˬ meh.—Ceuˬ. 40:5.\\nAˬ dui guiˬ lahˬ huiˬ miˇ-a lehˇ tehꞈ-ehˇ maˬ noeˬ ni, ngehˬ-awˇ mˇ-eu jeˬ neh Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ guiˬ lahˬ huiˬ-eu lehˇ ya mˇ doˆ laꞈ-eu meh. Teu naˇ aˬ dui-ahˇ nymˬ-mˇ iˬ nah-euˬ tsawˇ haˬ deuˬ nehˬ-ehˇ bi beu gaˇ-eu meh. Aˬ dui Miˬyehˇ neh aˬ yawꞈ maꞈ-euˬ g’aˇ duˬ mˇ-euˬ jeˬ-ahˇ guiˬ lahˬ huiˬ-eu maˬ siˬ nya-eu miˇ tsaˬ-ahˇ jawˇ luꞈ-eu ma. Aˬ dui “aˇ saˬ saˬ-eu aˇ nah aˇ yamˬ”-ahˇ jawˇ luꞈ-eu lehˇ maˇ jawˆ ni siˬ laˇ-eu tiˬ jeˬ naˇ, tsawˇ haˬ deuˬ guiˬ lahˬ-ahˇ maˬ siˬ nya-eu heu meh. (2 Tiˆ. 3:1, 2) Aˬ dui teu loꞈ-ehˇ maˬ g’eh ni dehꞈ luꞈ-uˇAˬ da aˬ ma deuˬ, zaˬ deuˬ-ahˇ maˬ ceh dzaˬ ni yaw g’oeˇ g’oeˇ lehˇ bi jawˇ mawꞈ-eu meh. Yeˬhawˇbaˬ jiˇ ni aˬ yawꞈ-euˬ zaˬ deuˬ-ahˇ tiˬ g’aˬ tiˇ g’aˬ mehˬ bawˬ gm-eu laꞈ k’oeˇ, g’oeˇ law gaˬ law-ehˇ bi dehꞈ mawꞈ-eu meh. Aˬ dui tiˬ g’aˬ tiˇ g’aˬ g’oeˇ-eu gaˬ-eu jeˬ heu naˇ, Ka li zaˬ maˇ diˇ deuˬ pyeuꞈ-eu lehˇ bi siˬ-eu meh. (Yoˇ. 13:35) Aˬ dui Ja ceuˬ sahˬ boꞈ boꞈ-euˬ tiˬ g’aˬ neh “Miˬyehˇ-euˬ tsawˇ haˬ deuˬ nui ma taꞈ-awˇ dehꞈ-eu jeˬ, aˇ naˆ ni zahˬ leˇ paˬ-ehˇ g’eh-awˇ, aˇ naˆ ni laˬ k’aˬ cehˇ paˬ-ehˇ g’eh-eu nga” lehˇ ehˇ-euˬ dawˬ-ahˇ nui ma tsaˬ-eu ma. (Ceuˬ. 133:1) Aˬ dui mehˇ nmˇ deuˬ-ahˇ gaˬ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ gaˬ-eu jeˬ pyeuꞈ meh. (1 Yoˇ. 4:20) “Nui nahˬ nui yu ahˇ-eu laꞈ k’oeˇ tiˬ g’aˬ tiˇ g’aˬ g’awˬ shaˬ gaˬ”-eu nymˇ jiˇ laꞈ k’oeˇ ya jawˇ-eu heu aˇ naˆ ni muiˬ-eu nga!—Peˇ. 4:32. w20.02 9 ¶6-7\\nShiꞈ siˬ ba la 30 nah, Jawˇ nah dzeuˇ ngaˬ nah\\nHaˬnahˬ-ahˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ diˇ aˬ maˇ guiˬ lahˬ biꞈ nehˬ.—1 Saˬ. 2:21.\\nHaˬnahˬ-ahˇ shaˬ zahˬ bi mˇ-eu gaˇ kawˆ tiˬ poˆ tehꞈ-ehˇ taˆ lehˇ maˬ byoˆ-iˇ jiˇ-aˬ. Aˬ yawꞈ Peˬniˇnaˬ nehˬ-ehˇ aˬ yawꞈ tiˬ nymˇ dahˬ-ahˇ ya jawˇ daˆ leꞈ-eu meh. Jaˇliꞈ-ahˇ Peˬniˇnaˬ paˇ-iˇ-euˬ gaˇ kawˆ maˬ ehˇ taˬ-aˬ. Teu miˇ neh, Haˬnahˬ Peˬniˇnaˬ-euˬ dawˬ doeˇ daˬ daˬ-ehˇ jawˇ daˆ leꞈ-euˬ gaˇ duˇ-eu meh. Ehˇ k’awꞈ, Haˬnahˬ aˬ yawꞈ-euˬ shaˬ zahˬ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ a nehˬ-awˇ, aˬ yawꞈ-euˬ shaˇ dawˬ-ahˇ jiˇ naˇ haˬ nehˬ laꞈ meh lehˇ jah ziꞈ laˇ ngeh nah neh taꞈ naˇ, shaˬ zahˬ maˬ paˇ mˇ ni nui ma saˇ laˇ-euˬ meh. Aˬ yawꞈ Yeˬhawˇbaˬ neh nui ma bi laˆ saˇ-euˬ meh. Aˇ nah naˇ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ-ahˇ zaˬ g’awˬ mya g’aˬ bi baw-awˇ, aˬ yawꞈ-euˬ guiˬ lahˬ shaˇ dawˬ-ahˇ dawˬ k’oꞈ biꞈ nehˬ-euˬ meh. (1 Saˬ. 1:2, 6, 7, 17-20) Aˬ dui-ahˇ shaˬ zahˬ bi mˇ-eu gaˇ kawˆ maˬ byoˆ-iˇ jiˇ k’awꞈ, aˬ dui nui saˇ za nya meh. Aˬ dui guiˬ lahˬ yaw k’aˆ-ehˇ shaˇ-awˇ, mehˬ bawˬ-ahˇ maˬ tsehˆ leˇ ni iˇ k’awꞈ, gaˇ kawˆ tiˬ jeˬ na jaˆ luꞈ-eu siˬ k’awꞈ pyeuꞈ nya meh. Ehˇ k’awꞈ Haˬnahˬ-euˬ gaˇ kawˆ-ahˇ haw ngeh, Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui-ahˇ nui ma laˆ saˇ nehˬ gaˇ laˆ tsoeˬ laˇ nya-eu jeˬ tiˬ jeˬ-iˬ maˬ jaˆ nga lehˇ ya siˬ-euˬ ma. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui-ahˇ tiˬ jawˇ-iˬ maˬ ngehˇ-eu uˬ taꞈ, aˬ dui aˬ yawꞈ-ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ naˇ, aˬ yawꞈ aˬ dui-ahˇ aˇ saˬ saˬ leˇ ngeh guiˬ lahˬ biꞈ-eu meh.—Heˬ. 11:6. w20.02 22 ¶9-10\\nZmˬ nya-eu aˇ tiˆ\\nYawˬ ha-euˬ gaˇ kawˆ-ahˇ haw lahˇ nehˬ-eu jeˬ\\nIˇ-meˬ-oˬ paw neh biˇ nehˬ-eu","num_words":841,"character_repetition_ratio":0.059,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.286,"stopwords_ratio":0.3,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":-1} +{"url":"","collection":"madlad400","source":"CC 20220801","original_code":"ahk","text":"Aˬ dui aˬ suˇ g’aˬ-euˬ taˬ huiˬ-eu jeˬ-ahˇ poˆ? | Dzaw ngeh zmˬ-eu dmˬ\\n“Miˬyehˇ-aˬ, dawˇ coe ni yaˇ k’aˬ daˇ-eu g’aˬ meh. Naw maꞈ neh mˇ-euˬ gaˇ deuˬ-ahˇ aˬ yawꞈ maˬ ngehˇ-a.”—Heˬbyehˇ 6:10.\\nDawˬ caˇ: 39, 30\\nAˬ joˆ-ehˇ g’eh-eu taˬ huiˬ-eu jeˬ nga muiˬ dzehˬ-eu?\\nAˬ dui-ahˇ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ taˬ huiˬ-eu jeˬ-ahˇ bi geuꞈ mawꞈ-eu aˬ jeˬ nga?\\nYeˬhawˇbaˬ Maˬliˇ hawˇ-eu Yeˬsuˇ-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ taˬ huiˬ nehˬ-euˬ nga?\\n1. Aˬ dui yawˬ g’aˬ na luꞈ aˬ jeˬ geuꞈ mawꞈ-eu nga?\\nNawˇ siˬ nya-awˇ yaw zeu baw-eu tiˬ g’aˬ, nawˬ-euˬ tsawˇ myahˇ maˬ noeˬ taˬ nya-eu uˬ taꞈ, nawˬ-ahˇ maˬ siˬ nya nya lehˇ ehˇ naˇ, nawˬ-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ g’eh laˇ nya? Heu naˇ, nui ma nyiˇ laˇ dui dui nya meh. Aˬ jeˬ miˇ neh? Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, aˬ dui yawˬ g’aˬ na luꞈ aˬ cawˬ neh bi noeˬ taˬ mawꞈ-eu miˇ neh meh. Ehˇ k’awꞈ, aˬ dui aˬ cawˬ-ahˇ aˬ dui aˬ suˇ g’aˬ pyeuꞈ-eu lehˇ tehꞈ-ehˇ maˬ ngeuˇ-eu, aˬ dui aˬ joˆ-ehˇ g’eh-eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ-awˇ, aˬ jeˬ mˇ-euˬ lehˇ jiˇ bi siˬ nya mawꞈ-eu ma.—Bawˇtsahˬ 11:16; Yawˇbaˆ 31:6.\\n2, 3. Aˬ dui aˬ cawˬ taˬ huiˬ nehˬ laˇ gaˇ geuꞈ mawꞈ ngeh, aˬ jeˬ pyeuꞈ laˇ nya-eu nga? (Dahˬ beh-eu baˇ-ahˇ haw.)\\n2 Ehˇ k’awꞈ aˬ dui maˬ yahˇ naˇ, aˬ dui geuꞈ mawꞈ-eu taˬ huiˬ-eu jeˬ heu, maˬ ngeuˇ paw-ehˇ iˇ nya-eu meh. Saˬdaˬ-euˬ miˇ tsaˬ aˬ dui-ahˇ tsawˇ myahˇ doˆ mawꞈ ni maˬ ehˇ, aˇ yeˇ huiˬ-eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ mawꞈ ni maˬ ehˇ jahˇ nya-eu meh. Gaˇ kawˆ heu aˬ dui-ahˇ pyeuꞈ laˇ naˇ, aˬ dui mˬ taˆ jawˇ-eu aˬ dui-euˬ Aˬda Yeˬhawˇbaˬ Miˬyehˇ-ahˇ, aˬ yawꞈ za geuˇ-eu loꞈ-ehˇ maˬ taˬ huiˬ-eu uˬ taꞈ, uˬ duˬ maˬ tahˬ-eu jeˬ jiˇ pyeuꞈ meh.—Pah mehˬ-eu-eu 4:11.\\n3 Yeˬsuˇ saˇ ka-ahˇ-euˬ zahˇ aˬ yuiꞈ tiˬ g’aˬ na, taˬ huiˬ-eu gaˇ kawˆ nehˬ-ehˇ taꞈ leˇ-awˇ, noeˬ bahˬ taˬ-euˬ meh. Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ-euˬ g’aˬ k’ehˇ deuˬ-ahˇ “Pehˇ k’ahˬ pehˇ mahˇ dm dm-ehˇ cah-awˇ, lehˆ lehˆ kawˆ doe ni aˬ cawˬ yaw zeu baw nehˬ-eu jeˬ-ahˇ geuꞈ mawꞈ-eu zahˇ dawˬ k’oꞈ dawˬ mehˬ-eu saˬ laˬ deuˬ-ahˇ yahˇ-awˬ. Aˬ yawꞈ maꞈ-aˬ, uˬ duˬ tahˬ nymˇ laꞈ k’oeˇ hawˇ-eu bawˬ-iˬ g’eh gaˇ, aˬ cawˬ taꞈ-ehˇ muiˬ dzehˬ-eu nuiˇ duˬ deuˬ-ahˇ nuiˇ mawꞈ-eu meh” lehˇ saˇ tiˇ biꞈ-awˇ, “Doeˇ dui dui-eu k’ehˬ-eu k’aˆ-eu jeˬ-ahˇ aˬ yawꞈ maꞈ ya daˬ tehꞈ-a” lehˇ jiˇ paˇ ehˇ nehˬ-euˬ meh. (Luˇkaꞈ 20:46, 47) Ehˇ k’awꞈ Yeˬsuˇ naˇ, aˬ cawˬ maˬ mawˇ-euˬ k’awꞈ pyeuꞈ nya-eu, pyuˇ maˇ byaˆ nyiˬ byaˆ damˬ-euˬ shaˬ dui dui-eu miˬ coeˬ miˬ ma tiˬ g’aˬ-ahˇ ja ceuˬ-eu meh. (Luˇkaꞈ 21:1-4) Taˬ huiˬ-eu jeˬ-ahˇ Yeˬsuˇ haw-eu jeˬ heu naˇ, aˬ cawˬ nehˬ-ehˇ tiˬ pawˬ-iˬ maˬ duˇ leˇ-eu lehˇ maˇ jawˆ ni siˬ laˇ-eu meh. Heu kawˆ naˇ aˬ dui-ahˇ taˬ huiˬ-eu jeˬ nehˬ-ehˇ taꞈ leˇ-awˇ, Yeˬhawˇbaˬ bi haw mawꞈ-eu jeˬ-ehˇ haw nya ni caw ba nehˬ-eu meh.\\nMuiˬ dui dui-eu taˬ huiˬ-eu jeˬ\\n4. Aˬ joˆ-ehˇ g’eh-eu taˬ huiˬ-eu jeˬ nga muiˬ dzehˬ-eu? Aˬ jeˬ miˇ neh?\\n4 Aˬ joˆ-ehˇ g’eh-eu taˬ huiˬ-eu jeˬ nga muiˬ dzehˬ-eu? Muiˬ dzehˬ-eu taˬ huiˬ-eu jeˬ heu naˇ, tsawˇ haˬ deuˬ leh jeh-awˇ sahˬ boꞈ dzaw goˇ-eu, dehꞈ dzaˬ laˇ-eu, dawˬ caˇ caˇ-awˇ aˇ baˇ jahˇ gaˇ tsawˇ myahˇ doˆ-eu heu deuˬ-ahˇ neh za-euˬ taˬ huiˬ-eu jeˬ teu maˬ ngeuˇ-a. Pawˇluˆ “Nymˬ-mˇ poˆ jawˇ-aˬ, naw maꞈ Miˬyehˇ-ahˇ siˬ nya laˇ-euˬ meh. Maˬ ngeuˇ naˇ, Miˬyehˇ naw maꞈ-ahˇ siˬ nya-euˬ meh lehˇ k’awꞈ ehˇ-awˬ. G’aˬ baˬ dui dui-awˇ tiˬ jeˬ-iˬ maˬ jahˇ nya-eu yaw sahˇ k’oeˇ deuˬ jawˇ paw naw maꞈ aˬ joˆ-ehˇ paˇ g’oꞈ pyawˇ-iˇ mawꞈ-eu nya. Aˬ jeˬ miˇ neh aˬ yawꞈ maꞈ-euˬ zaˬ k’aˆ paˇ geuꞈ poˆ mawꞈ-eu nya?” lehˇ ehˇ-awˇ, muiˬ dzehˬ-eu taˬ huiˬ-eu jeˬ aˬ joˆ-ehˇ g’eh-eu lehˇ ehˇ-eu meh. (Gaˬlaˬtiˆ 4:9) Boeˬ boeˬ luˆ luˆ-ahˇ Uˆ lahˇ-eu g’aˬ pyeuꞈ-eu Miˬyehˇ aˬ dui-ahˇ ‘siˬ nya-eu’ heu naˇ, muiˬ dui dui-eu tiˬ jeˬ pyeuꞈ meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui aˬ suˇ g’aˬ pyeuꞈ-eu lehˇ siˬ nya-awˇ, aˬ dui-ahˇ gaˬ-eu uˬ taꞈ, aˬ yawꞈ nehˬ-ehˇ cawˬ bi cawˬ mawꞈ-eu meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui-ahˇ beh-euˬ miˇ neh, aˬ dui aˬ yawꞈ nehˬ-ehˇ cawˬ pyeuꞈ nya-eu meh.—Dawˬtsoˆtsoˆ-eu 12:13, 14.\\n5. Miˬyehˇ aˬ dui-ahˇ siˬ nya ni aˬ jeˬ ya jahˇ-eu nga?\\n5 Moˇseˬ naˇ Yeˬhawˇbaˬ-euˬ cawˬ pyeuꞈ-eu lehˇ aˬ dui siˬ nya-eu ma. Aˬ yawꞈ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ “Nawˬ neh lehˬ hmˬ taˬ-euˬ gaˇ kawˆ deuˬ ngaˬ-ahˇ ehˇ mehˬ nehˬ laꞈ-awˬ” lehˇ ehˇ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ k’awꞈ aˬ yawꞈ-ahˇ “Nawˇ ngaˬ-ahˇ k’aˇ shaˇ-eu loꞈ-ehˇ ngaˇ mˇ ma. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, nawˬ-ahˇ ngaˇ yaw muiˬ paˬ-ehˇ siˬ nya-awˇ, nui ma tsaˬ-eu ma” lehˇ ehˇ k’oꞈ nehˬ-euˬ meh. (Doˆ-iˇ-eu 33:12-17) Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui aˬ suˇ g’aˬ pyeuꞈ-eu lehˇ yaw muiˬ-ehˇ siˬ nya-eu meh. Ehˇ k’awꞈ, aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ-euˬ cawˬ pyeuꞈ-eu g’aˇ duˬ aˬ jeˬ ya jahˇ-eu nga? Aˬ dui aˬ yawꞈ-ahˇ ya gaˬ-awˇ aˬ dui-euˬ dehꞈ ziˇ aˬ yawꞈ-ahˇ ya a nehˬ-eu meh.—1 Gawˇliˬtu 8:3-ahˇ gui.\\n6, 7. Aˬ dui-ahˇ Yeˬhawˇbaˬ nehˬ-ehˇ cawˬ maˬ bi cawˬ daˆ leꞈ-eu aˬ jeˬ pyeuꞈ nya nga?\\n6 Teu tehꞈ-ehˇ maˬ g’aˬ ni, aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ nehˬ-ehˇ cawˬ ya cawˬ daˆ leꞈ-eu meh. Gaˬlaˬtiˆ miˇ k’ahˬ-ahˇ jawˇ-eu, dahˬ beh-euˬ Ka li zaˬ deuˬ loꞈ-ehˇ duˇ ni, aˬ dui miˇ tsaˬ heu siˬ-euˬ “G’aˬ baˬ-awˇ gaˇ dahˇ maˬ tsoeˬ-eu” jeˬ-euˬ zaˬ k’aˆ maˬ paˇ ya geuꞈ meh. Heu naˇ, miˇ tsaˬ k’oeˇ taˆ dehꞈ dzaˬ-eu jeˬ hawˇ-eu tsawˇ myahˇ doˆ-eu jeˬ-ahˇ k’awꞈ ehˇ mawꞈ-eu meh. (Gaˬlaˬtiˆ 4:9, YS97) Gaˬlaˬtiˆ miˇ k’ahˬ-ahˇ jawˇ-eu Ka li zaˬ deuˬ, Miˬyehˇ-ahˇ siˬ nya-awˇ Miˬyehˇ jiˇ ni aˬ yawꞈ maꞈ-ahˇ siˬ nya-eu meh. Ehˇ k’awꞈ, mehˇ nmˇ heu deuˬ gaˇ dahˇ maˬ tsoeˬ-eu jeˬ paw paˇ “g’oꞈ iˇ” nga lehˇ Pawˇluˆ ehˇ-eu meh. Teu miˇ neh, Pawˇluˆ aˬ yawꞈ maꞈ-ahˇ ‘G’aˬ baˬ-awˇ gaˇ dahˇ maˬ tsoeˬ-eu jeˬ jawˇ gaˇ aˬ jeˬ miˇ neh g’oꞈ-iˇ te?’ lehˇ naˇ haˬ-eu meh.\\n7 Gaˇ kawˆ heu aˬ dui-ahˇ jiˇ keuˆ le nya meh laˬ? Keuˆ le nya meh. Aˬ dui Saˇ kiˇ pyeuꞈ laˇ ngeh, Pawˇluˆ loꞈ-ehˇ Saˬdaˬ-euˬ miˇ tsaˬ-ahˇ dehꞈ dzaˬ-eu jeˬ hawˇ-eu tsawˇ myahˇ doˆ-eu jeˬ-ahˇ byehˇ dzeh yaꞈ-euˬ k’awꞈ pyeuꞈ nya meh. (Piˇliˇpiˆ 3:7, 8-ahˇ gui.) Aˬ dui sahˬ boꞈ dzaw goˇ gaˇ aˬ cawˬ neh cawˬ ba-eu pyuˇ maˬ ehˇ, pyuˇ g’awˬ mya ni poˆ nya-eu muiˬ-eu gaˇ maˬ ehˇ byehˇ dzeh-euˬ k’awꞈ pyeuꞈ nya-awˇ, aˬ dui-ahˇ tsawˇ myahˇ bi doˆ-awˇ pyuˇ bi jaˆ laˇ nya-eu deuˇ-mˬ mui-eu paw maˬ ehˇ, niˇ g’a paw maˬ ehˇ, nya-eu jeˬ-ahˇ byehˇ dzeh-euˬ jiˇ pyeuꞈ nya meh. (Heˬbyehˇ 11:24-27) Heu loꞈ-ehˇ noeˬ tsehˆ-awˇ mˇ-euˬ teu naˇ muiˬ dui dui-eu jeˬ pyeuꞈ meh. Teu miˇ neh, k’oeˇ ngeh ba-euˬ gaˇ kawˆ teu-ahˇ leh jeh-euˬ law nmˇ-aˬ, ngaˬ-euˬ dehꞈ ziˇ heu naˆ maˬ tseˇ muiˬ dzehˬ ma lehˇ g’awˬ cawˇ cawˆ-ehˇ g’eh-awˇ nui ma cawˆ-eu teu naˇ, nui gahˇ maˬ ahˇ-eu jeˬ pyeuꞈ meh. Aˬ dui heu loꞈ-ehˇ noeˬ naˇ aˬ dui neh “gaˇ dahˇ maˬ tsoeˬ-eu” lehˇ sawˇ-euˬ miˇ tsaˬ k’oeˇ taˆ jaˆ-eu jeˬ paw g’oꞈ iˇ nya-eu meh.\\n8. Aˬ dui-ahˇ Yeˬhawˇbaˬ neh taˬ huiˬ nehˬ laꞈ-euˬ jeˬ-ahˇ geuꞈ mawꞈ ni caw ba nehˬ-eu aˬ jeˬ nga?\\n8 Aˬ dui-euˬ laꞈ k’oeˇ Yeˬhawˇbaˬ neh bi taˬ huiˬ mawꞈ-eu jeˬ huiˬ laˇ naˇ, miˇ tsaˬ neh taˬ huiˬ-eu jeˬ-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ maˬ geuꞈ mawꞈ ni pyeuꞈ iˇ nya-eu nga? Aˬ dui aˇ yeˇ huiˬ-eu yaw tsaˬ yaw dawˇ nyiˬ kawˆ-ahˇ ya haw tsoˆ taˬ-eu meh. Dahˬ beh-eu kawˆ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ-euˬ gaˇ-ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ-eu laꞈ k’oeˇ mˇ-eu deuˬ-ahˇ aˬ myah luꞈ taˬ huiˬ-eu meh. (Heˬbyehˇ 6:10-ahˇ gui; 11:6) Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ-euˬ saˇ jaˇ ziꞈ-eu gaˇ mˇ zaˬ yawˬ g’aˬ na luꞈ-ahˇ, aˇ poeˬ baw-eu lehˇ haw-eu miˇ neh, aˬ yawꞈ-euˬ gaˇ mˇ zaˬ tiˬ g’aˬ na-ahˇ maˬ ya ngehˬ g’eh naˇ, “dawˇ coe ni” maˬ mˇ-eu jeˬ pyeuꞈ nya lehˇ noeˬ-eu meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ-euˬ “tsawˇ haˬ deuˬ-ahˇ” aˬ myah luꞈ siˬ nya-eu meh. (2 Tiˆmoˇseˬ 2:19) Aˬ yawꞈ “yaw tsaˬ yaw dawˇ deuˬ-euˬ gaˇ ma”-ahˇ siˬ nya-awˇ, bi buˬ-iˇ ni aˬ joˆ-ehˇ caw ba-eu lehˇ jiˇ siˬ nya-eu meh.—Ja ceuˬ 1:6; 2 Beˬtuˆluˆ 2:9.\\n9. Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ-euˬ tsawˇ haˬ-ahˇ gaˬ-eu lehˇ aˬ joˆ-ehˇ mˇ mawˇ-euˬ gaˇ kawˆ ehˇ haw.\\n9 Tiˬ poˆ na Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ-euˬ tsawˇ haˬ-ahˇ gaˬ-eu lehˇ aˬ myah myah-ahˇ maˬ duˇ ni mˇ mawˇ-eu meh. (2 Laˬsaˬbaˬ 20:20, 29) Yaw jeˬ ma jeˬ, Iˬ ma laˆ shaˆ Yaw neˇ-ahˇ g’aˬ k’aˆ dui dui-eu Paˬlawˇ-euˬ guiˇ maꞈ Iˇsaˬleˬlaˆ tsawˇ haˬ deuˬ-euˬ mehˬ nah teh le ngeh Yeˬhawˇbaˬ neh caw ba nehˬ-euˬ gaˇ kawˆ-ahˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. (Doˆ-iˇ-eu 14:21-30; Ja ceuˬ 106:9-11) Gaˇ kawˆ heu zahˬ dui dui leˇ paˬ-ehˇ g’eh-awˇ, 40 k’oꞈ dzeuˇ iˇ-euˬ k’awꞈ ni teu kaˬ-ahˇ jawˇ-eu tsawˇ haˬ deuˬ ja luꞈ-a siˬ. (Yawˇshuˆ 2:9-11) Aˬ dui-ahˇ g’awˬ myahˇ maˬ g’eh-ehˇ Gawˇgaˆ-euˬ Maˬgawˇgaˆ deuˆ laˇ-eu lehˇ g’eh-eu miˇ neh, aˬ dui gaˇ hu Yeˬhawˇbaˬ neh aˬ yawꞈ-euˬ tsawˇ haˬ deuˬ-ahˇ gaˬ-awˇ, aˬ yawꞈ-euˬ baoˬ neh caw ba nehˬ-euˬ gaˇ kawˆ-ahˇ noeˬ mawˇ-eu heu naˇ, g’aˬ za laˇ dui dui-eu jeˬ pyeuꞈ meh. (Yeˬsaˬgeˬlaˇ 38:8-12) Teu ngeh aˬ dui miˇ tsaˬ zaˬ neh maˬ ngeuˇ-eu, Yeˬhawˇbaˬ neh bi ha geuꞈ-eu g’aˇ duˬ leh jeh-euˬ miˇ neh laˬ k’aˬ ya cehˇ dui dui-eu meh.\\n10. Aˬ dui haw tsoˆ taˬ paˬ-ehˇ g’eh-eu yaw tsaˬ yaw dawˇ nyiˬ kawˆ aˬ yawꞈ kawˆ aˬ jeˬ nga?\\n10 Aˬ dui haw tsoˆ taˬ paˬ-ehˇ g’eh-eu yaw tsaˬ yaw dawˇ nyiˬ kawˆ aˬ yawꞈ kawˆ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui maˬ noeˬ mawˇ coeˇ gaˇ keuˆ ni taˬ huiˬ nehˬ nya-eu meh. Aˬ dui aˬ cawˬ bi ja ceuˬ-eu g’aˇ duˬ tehꞈ-ehˇ mˇ muiˬ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui-ahˇ guiˬ lahˬ maˬ paˇ biꞈ meh. Aˬ jeˬ miˇ neh nga? Aˬ cawˬ deuˬ aˬ yawꞈ maꞈ-ahˇ ja ceuˬ naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ-euˬ guiˬ lahˬ teu gaˇ jiˇ-euˬ meh lehˇ Yeˬsuˇ ehˇ-eu meh. (Maꞈtehˬ 6:1-5-ahˇ gui.) Ehˇ k’awꞈ, “tsawˇ haˬ zaˬ maˬ mawˇ nya-eu jeˬ-ahˇ mawˇ nya-eu” Yeˬhawˇbaˬ naˇ, yaw muiˬ jeˬ mˇ-euˬ k’awꞈ tiˬ g’aˬ-iˬ maˬ ja ceuˬ nehˬ-eu deuˬ-ahˇ haw mawˇ-awˇ, guiˬ lahˬ biꞈ-eu meh. Tiˬ poˆ na, Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui maˬ noeˬ mawˇ coeˇ gaˇ keuˆ ni aˬ yawꞈ-euˬ gaˇ mˇ zaˬ-ahˇ guiˬ lahˬ biꞈ-eu meh. Aˬ dui yawˬ jeˬ ma jeˬ tiˬ kawˆ na-ahˇ haw kaˇ-euˇ.\\nYeˬhawˇbaˬ taˬ aw-eu miˬ shuiꞈ tiˬ g’aˬ-ahˇ, maˬ noeˬ mawˇ coeˇ gaˇ keuˆ ni taˬ huiˬ nehˬ\\n11. Yeˬhawˇbaˬ Maˬliˇ-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ taˬ huiˬ nehˬ-euˬ nga?\\n11 Yeˬhawˇbaˬ taˬ aw-eu miˬ shuiꞈ pyeuꞈ-eu Maˬliˇ-ahˇ tseˇ-awˇ, aˬ yawꞈ-euˬ Zaˬmaˇ Yeˬsuˇ-euˬ aˬ ma bi geuꞈ-euˬ meh. Maˬliˇ muiˬ-eu uˬ duˬ tahˬ nymˇ jaˆ-eu Yeˬluˇsaˬlehˬ meuˬ nehˬ-ehˇ gaˇ mahˇ kaˬ-eu Naˬzaˬlehˇ meuˬ meuˬ zaˬ-ahˇ jawˇ-eu meh. (Luˇkaꞈ 1:26-33-ahˇ gui.) Yeˬhawˇbaˬ aˬ jeˬ miˇ neh Maˬliˇ-ahˇ tseˇ-euˬ nga? Mˬ taˆ g’aˬ k’ehˇ Gaˬbeˬlaˇ Maˬliˇ-ahˇ “Miˬyehˇ nawˬ-ahˇ g’awˬ shaˬ gaˬ luꞈ meh” lehˇ ehˇ nehˬ-euˬ meh. Maˬliˇ Yeˬhawˇbaˬ nehˬ-ehˇ aˇ naˆ ni g’oeˇ-eu gaˇ kawˆ, aˬ yawꞈ-euˬ yuiꞈ nyiˇ Eˇliˇsaˬbehˆ nehˬ-ehˇ ngehˬ-euˬ dawˬ-ahˇ haw ngeh siˬ laˇ-eu meh. (Luˇkaꞈ 1:46-55) Yeˬhawˇbaˬ Maˬliˇ-ahˇ aˬ myah luꞈ haw luꞈ-awˇ, aˬ yawꞈ-euˬ saˇ jaˇ ziꞈ-eu jeˬ-ahˇ ya mawˇ-euˬ miˇ neh, Maˬliˇ maˬ noeˬ mawˇ coeˇ gaˇ keuˆ ni guiˬ lahˬ biꞈ-euˬ meh.\\n12, 13. Yeˬhawˇbaˬ Yeˬsuˇ dehꞈ le ngeh yamˬ-ahˇ hawˇ-eu, dehꞈ le-euˬ 40 nah byah laˇ-awˇ uˬ duˬ tahˬ nymˇ-ahˇ iˇ ngeh, aˬ joˆ-ehˇ taˬ huiˬ nehˬ-euˬ nga?\\n12 Yeˬsuˇ dehꞈ le ngeh, Yeˬhawˇbaˬ aˬ suˇ suˇ g’aˬ-ahˇ bi siˬ-euˬ nga? Yeˬluˇsaˬlehˬ meuˬ hawˇ-eu Behˬlehˬhehˬ meuˬ-ahˇ jawˇ-eu yaw huiˬ yaw mahˇ deuˬ-ahˇ maˬ ngeuˇ-eu Behˬlehˬhehˬ meuˬ laꞈ nyiˇ paw yawˇ bo luꞈ-eu taˬ aw-eu yawˇ bo zaˬ deuˬ-ahˇ mˬ taˆ g’aˬ k’ehˇ neh bi tsaꞈ nehˬ-iˇ-euˬ meh. (Luˇkaꞈ 2:8-14) K’oeˇ naˇ, tsawˇ haˬ teu deuˬ k’awꞈ zaˬ nahˬ jawˇ gaˇ g’a iˇ-euˬ meh. (Luˇkaꞈ 2:15-17) Maˬliˇ hawˇ-eu Yoˇsehˆ, Yeˬsuˇ heu jeˬ-ehˇ taˬ huiˬ-eu jeˬ-ahˇ za gaˇ ya mawˇ ngeh, zahˬ leˇ dui dui-euˬ yaw duˬ baw meh. Yeˬhawˇbaˬ-euˬ mˇ jeˬ mˇ kawˆ Saˬdaˬ-euˬ mˇ jeˬ mˇ kawˆ nehˬ-ehˇ beu gaˇ-eu meh. Saˬdaˬ aˬ guiˇ gaˇ kawˆ tsawˇ gahˇ ahˇ-eu deuˬ Yeˬsuˇ hawˇ-eu aˬ yawꞈ-euˬ aˬ daˬ aˬ ma jawˇ gaˇ bi iˇ ngeh, Yeˬluˇsaˬlehˬ meuˬ zaˬ deuˬ Yeˬsuˇ dehꞈ leˬ-euˬ gaˇ kawˆ ya siˬ-awˇ nui ma maˬ saˇ ni g’eh-eu meh. (Maꞈtehˬ 2:3) Saˬdaˬ neh mˇ-euˬ jeˬ baˬ da neh tiˬ jeˬ-iˬ maˬ siˬ nya-eu zaˬ deuˬ g’awˬ mya ni ya bi sehꞈ-euˬ meh.—Maꞈtehˬ 2:16.\\n13 Yeˬhawˇbaˬ neh Iˇsaˬleˬlaˆ deuˇ-ahˇ biꞈ nehˬ-euˬ zahˇ dawˬ k’oꞈ dawˬ laꞈ k’oeˇ, aˬ li baw-euˬ 40 nah byah laˇ naˇ, aˬ ma g’aˬ Yeˬhawˇbaˬ-ahˇ lawˇ-eu shehˇ-eu jeˬ ya lawˇ nehˬ meh lehˇ ehˇ taˬ-euˬ meh. Teu miˇ neh, Maˬliˇ hawˇ-eu Yoˇsehˆ Behˬlehˬhehˬ meuˬ-ahˇ neh Yeˬluˇsaˬlehˬ meuˬ-euˬ uˬ duˬ tahˬ nymˇ-ahˇ iˇ-eu g’aˇ duˬ, 6 laˇ kaˬ-eu gaˇ ma-ahˇ iˇ-euˬ meh. (Luˇkaꞈ 2:22-24) Gaˇ ma gaˇ pehˇ-ahˇ Maˬliˇ piˇ ma deuˬ Yeˬsuˇ-ahˇ taˬ huiˬ-eu g’aˇ duˬ, tiˬ jeˬ paˬ jahˇ-eu maˬ siˬ lehˇ noeˬ-eu k’awꞈ pyeuꞈ nya meh. Yeˬsuˇ taˬ huiˬ-eu jeˬ za-euˬ meh. Ehˇ k’awꞈ Maˬliˇ neh noeˬ-euˬ jeˬ-ehˇ maˬ ngeuˇ-a. Yeˬhawˇbaˬ “Miˬyehˇ-ahˇ guˆ-eu nui ma ahˇ-eu tsawˇ haˬ yaw muiˬ” Suˇmoˬ hawˇ-eu, 84 k’oꞈ byah laˇ-euˬ bawˇlawˇpeh Aˬnaˬ-ahˇ tseˇ-awˇ Yeˬsuˇ-aˬ, Miˬyehˇ neh saˇ jaˇ dzaˬ taˬ-euˬ Meˬsiˇyaˆ hawˇ-eu Ka li meh lehˇ ehˇ nehˬ-euˬ meh.—Luˇkaꞈ 2:25-38.\\n14. Yeˬhawˇbaˬ Maˬliˇ-ahˇ guiˬ lahˬ aˬ joˆ-ehˇ biꞈ-eu nga?\\n14 Yeˬhawˇbaˬ saˇ jaˇ ziꞈ-eu laꞈ k’oeˇ aˬ yawꞈ-euˬ gaˇ mˇ-awˇ, Yeˬsuˇ-ahˇ yaw muiˬ-ehˇ ngehˬ g’eh nehˬ-euˬ Maˬliˇ-ahˇ taˬ huiˬ daˆ leꞈ ngaˇ loˇ? Taˬ huiˬ meh. Aˬ yawꞈ Maˬliˇ neh ngehˬ-awˇ mˇ-euˬ jeˬ Jaˇliꞈ laꞈ k’oeˇ bi boꞈ ahˇ taˬ-euˬ meh. Yeˬsuˇ Miˬyehˇ-euˬ gaˇ 3 k’oꞈ guiˬ mˇ ngeh Maˬliˇ iˇ caw nya-euˬ gaˇ maˬ duˇ-a. Teu naˇ Maˬliˇ miˬ coeˬ miˬ ma pyeuꞈ-awˇ, Naˬzaˬlehˇ meuˬ-ahˇ ya jawˇ-eu miˇ neh k’awꞈ pyeuꞈ nya meh. Teu miˇ neh aˬ yawꞈ aˬ cawˬ deuˬ loꞈ-ehˇ muiˬ-eu gaˇ kawˆ yaw myaˬ jeˬ-ahˇ maˬ ya tahˬ puˬ-aˬ. Ehˇ k’awꞈ aˬ yawꞈ Yeˬsuˇ shiˇ ngeh teu gaˇ jawˇ-eu meh. (Yoˇhaˬ 19:26) K’oeˇ uꞈ taꞈ tiˬ k’ehˬ naˇ, Maˬliˇ muiˬ-eu shawˇ-eu yaw sahˇ za-eu Beˬdeˬgoˇdeˬ aˇ nah maˬ keuˆ laˇ mi na-ehˇ, Yeˬluˇsaˬlehˬ meuˬ-ahˇ Yeˬsuˇ-euˬ g’aˬ k’ehˇ deuˬ nehˬ-ehˇ jawˇ luꞈ-eu meh. (G’aˬk’ehˇ 1:13, 14) Teu miˇ neh Maˬliˇ-ahˇ g’aˬ k’ehˇ nui deuˬ nehˬ-ehˇ muiˬ-eu shawˇ-eu yaw sahˇ neh tseˇ doˆ-euˬ gaˇ duˇ-eu meh. Teu maˇ diˇ ngeuˇ naˇ, aˬ yawꞈ Yeˬsuˇ nehˬ-ehˇ mˬ k’oeˇ taˆ mˬ maˬ maˬ byaˆ za ziˇ ya jawˇ-eu meh. Heu naˇ, aˬ yawꞈ Miˬyehˇ-euˬ gaˇ-ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ-eu laꞈ k’oeˇ mˇ-euˬ miˇ neh, za-eu muiˬ dui dui-eu laꞈ sawˬ pyeuꞈ meh.\\nYeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ-euˬ Zaˬmaˇ-ahˇ taˬ huiˬ\\n15. Yeˬhawˇbaˬ Yeˬsuˇ-ahˇ miˇ tsaˬ k’oeˇ taˆ jawˇ ngeh aˬ joˆ-ehˇ taˬ huiˬ nehˬ-euˬ nga?\\n15 Yeˬsuˇ zahˇ-euˬ aˬ yuiꞈ deuˬ hawˇ-eu uˆ lahˇ-eu aˬ yuiꞈ deuˬ neh, taˬ huiˬ-eu jeˬ-ahˇ maˬ geuꞈ mawꞈ-a. Ehˇ k’awꞈ Yeˬhawˇbaˬ Yeˬsuˇ-ahˇ mˬ k’oeˇ taˆ neh 3 poˆ keuˆ ni ngaˇ nawˬ-ahˇ gaˬ ma lehˇ ehˇ gaˇ Yeˬsuˇ ya gaˬ ngeh, g’aˬ ahˇ dui dui leˇ-eu yaw duˬ baw meh. Yeˬsuˇ Yawˇdaˬ Lawˇ baˬ-ahˇ iˇ cuꞈ shawˇ-awˇ neh tuˇ laˇ ngeh, Yeˬhawˇbaˬ “Heu-aˬ, ngaˇ gaˬ dui dui-awˇ nui k’ahˇ shiˇ dui dui-eu ngaˬ-euˬ Zaˬmaˇ ma” lehˇ ehˇ-eu meh. (Maꞈtehˬ 3:17) Teu ngeh, dawˬ teu-ahˇ Yeˬsuˇ hawˇ-eu Iˇ cuꞈ shawˇ-eu Yoˇhaˬ tehꞈ-ehˇ ya gaˬ-euˬ gaˇ duˇ-eu meh. K’oeˇ naˇ Yeˬsuˇ shiˇ-eu tiˬ k’oꞈ ca ngeh jiˇ, kuiˇ laꞈ 3 g’aˬ Yeˬhawˇbaˬ Yeˬsuˇ nehˬ-ehˇ taꞈ leˇ-awˇ “Heu-aˬ, ngaˇ gaˬ dui dui-awˇ nui k’ahˇ shiˇ dui dui-eu ngaˬ-euˬ Zaˬmaˇ ma. Aˬ yawꞈ-euˬ dawˬ-ahˇ naˇ haˬ geuꞈ-awˬ” lehˇ ehˇ gaˇ ya gaˬ-euˬ meh. (Maꞈtehˬ 17:5) Aˇ saˬ saˬ ngeh poˆ naˇ, Yeˬsuˇ shiˇ-eu yaw myaˬ nah maˬ ngeuˇ naˇ maˬ paˇ ca ngeh, Yeˬhawˇbaˬ mˬ k’oeˇ taˆ neh aˬ yawꞈ-euˬ Zaˬmaˇ-ahˇ tiˬ poˆ paˇ ngehˬ cawˬ-euˬ meh.—Yoˇhaˬ 12:28.\\nYeˬhawˇbaˬ neh aˬ yawꞈ-euˬ Zaˬmaˇ-ahˇ taˬ huiˬ-eu gaˇ kawˆ-ahˇ neh, aˬ dui aˬ jeˬ dzaw geuꞈ nya-eu nga? (Aˇ deuˆ 15-17-ahˇ haw)\\n16, 17. Yeˬhawˇbaˬ Yeˬsuˇ-ahˇ maˬ noeˬ mawˇ coeˇ gaˇ keuˆ ni aˬ joˆ-ehˇ taˬ huiˬ nehˬ-euˬ nga?\\n16 Yeˬsuˇ tsawˇ haˬ deuˬ aˬ yawꞈ-ahˇ Miˬyehˇ-ahˇ yehˬ bawˬ sehˇ lu-ehˇ ehˇ-eu g’aˬ lehˇ kuˇ laˇ-eu uˬ taꞈ, daˬ ga laˇ paˬ-ehˇ ya shiˇ meh lehˇ siˬ nya-eu meh. Ehˇ k’awꞈ, Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ geuꞈ mawꞈ-eu jeˬ-ehˇ maˬ ngeuˇ-eu, Miˬyehˇ geuꞈ mawꞈ-eu jeˬ-ehˇ pyeuꞈ luꞈ-uˇ lehˇ guiˬ lahˬ shaˇ-eu meh. (Maꞈtehˬ 26:39, 42) Yeˬsuˇ miˇ tsaˬ zaˬ neh taˬ huiˬ-eu jeˬ-ahˇ maˬ ngeuˇ-eu, aˬ yawꞈ-euˬ Aˬda neh taˬ huiˬ-euˬ jeˬ-ahˇ geuꞈ mawꞈ-eu miˇ neh, zeuˇ liˬ k’oeˇ taˆ “ya shiˇ-eu daˬ ga dui dui-eu jeˬ-ahˇ aˬ yawꞈ k’ahˬ maˬ lahˇ-a.” (Heˬbyehˇ 12:2) Yeˬhawˇbaˬ Yeˬsuˇ-ahˇ aˬ joˆ-ehˇ taˬ huiˬ nehˬ-euˬ nga?\\n17 Yeˬsuˇ miˇ tsaˬ k’oeˇ taˆ jawˇ ngeh, gaˇ hu aˬ yawꞈ-euˬ Aˬda nehˬ-ehˇ mˬ k’oeˇ taˆ jawˇ ngeh za-euˬ yaw shehꞈ k’ahˬ sehˇ k’oeˇ, za luꞈ-uˇ lehˇ guiˬ lahˬ shaˇ-eu meh. (Yoˇhaˬ 17:5) Yeˬsuˇ teu taꞈ-ehˇ dzehˬ ni za mawꞈ-eu lehˇ Jaˇliꞈ laꞈ k’oeˇ tiˬ gaˇ-iˬ maˬ ehˇ taˬ-aˬ. Yeˬsuˇ miˇ tsaˬ k’oeˇ taˆ jawˇ ngeh Yeˬhawˇbaˬ neh noeˬ taˬ-euˬ jeˬ-ahˇ mˇ caw-euˬ gaˇ neh, muiˬ dui dui-eu laꞈ sawˬ za gaˇ maˬ noeˬ tmˬ-a. Ehˇ k’awꞈ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ-ahˇ aˬ jeˬ biꞈ nehˬ-euˬ nga? Aˬ yawꞈ Yeˬsuˇ maˬ noeˬ mawˇ coeˇ gaˇ keuˆ ni taˬ huiˬ nehˬ-euˬ meh. Yeˬhawˇbaˬ Yeˬsuˇ-ahˇ bi g’oꞈ dehꞈ laˇ ngeh, mˬ k’oeˇ taˆ aˬ yawꞈ-ahˇ “goˇ dui dui gaˇ ciˬ nuiˇ” nehˬ-awˇ, tiˬ g’aˬ-iˬ maˬ za haw-euˬ shiˇ-eu maˬ baw-eu yaw sahˇ-euˬ ziˇ k’awꞈ biꞈ nehˬ-euˬ meh. * (Ehˇ lahˬ-ahˇ haw.) (Piˇliˇpiˆ 2:9; 1 Tiˆmoˇseˬ 6:16) Yeˬhawˇbaˬ, Yeˬsuˇ neh saˇ jaˇ ziꞈ-eu laꞈ k’oeˇ aˬ yawꞈ-euˬ gaˇ mˇ-euˬ g’aˇ duˬ biꞈ-euˬ laꞈ sawˬ heu naˇ, maˬ ehˇ jiˇ coeˇ ni muiˬ-eu jeˬ pyeuꞈ meh.\\n18. Aˬ dui miˇ tsaˬ zaˬ neh taˬ huiˬ-eu jeˬ-ahˇ maˬ ngeuˇ-eu, Miˬyehˇ neh taˬ huiˬ-eu jeˬ-ahˇ geuꞈ mawꞈ ni caw ba nehˬ-eu aˬ jeˬ nga?\\n18 Aˬ dui-ahˇ miˇ tsaˬ zaˬ neh taˬ huiˬ-eu jeˬ-ahˇ maˬ ngeuˇ-eu, Miˬyehˇ neh taˬ huiˬ-eu jeˬ-ahˇ geuꞈ mawꞈ ni caw ba nehˬ-eu aˬ jeˬ nga? Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ aˬ myah luꞈ aˬ yawꞈ-ahˇ saˇ jaˇ ziꞈ-eu deuˬ-ahˇ taˬ huiˬ-awˇ, aˬ yawꞈ maꞈ maˬ noeˬ mawˇ coeˇ gaˇ keuˆ ni laꞈ sawˬ biꞈ meh lehˇ ehˇ-eu yaw tsaˬ yaw dawˇ heu-ahˇ noeˬ taˬ paˬ-ehˇ g’eh-eu meh. Aˬ dui mehˬ hu paw Yeˬhawˇbaˬ guiˬ lahˬ aˬ joˆ-ehˇ biꞈ-eu lehˇ maˬ ngeuˇ naˇ maˬ noeˬ nya-a. Ehˇ k’awꞈ, nymˬ-mˇ haiˬ-eu miˇ tsaˬ heu laꞈ k’oeˇ shaˬ zahˬ gaˇ kawˆ-ahˇ oˇ luꞈ ngeh, miˇ tsaˬ heu g’awˬ myahˇ maˬ g’eh-ehˇ ya byoˆ-iˇ jiˇ-awˇ, miˇ tsaˬ-ahˇ neh za-euˬ taˬ huiˬ-eu jeˬ aˬ geu jeˬ maˬ kaˬ jiˇ ya byoˆ-iˇ jiˇ meh lehˇ aˬ dui ya noeˬ taˬ-eu meh. (1 Yoˇhaˬ 2:17) Ehˇ k’awꞈ aˬ dui-euˬ gaˬ-eu Aˬda Yeˬhawˇbaˬ “dawˇ coe ni yaˇ k’aˬ daˇ-eu” g’aˬ pyeuꞈ-eu miˇ neh, aˬ dui neh mˇ-euˬ jeˬ hawˇ-eu aˬ yawꞈ-euˬ tsawˇ myahˇ-ahˇ gaˬ-euˬ jeˬ-ahˇ maˬ ngehˇ-a. (Heˬbyehˇ 6:10) Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui-ahˇ aˬ dui maˬ noeˬ mawˇ coeˇ gaˇ keuˆ ni nui gaˬ mˇ mawˇ nehˬ-eu meh.\\n^ Yaw zaˬ 17 Laꞈ sawˬ heu naˇ tiˬ g’aˬ-iˬ maˬ noeˬ haw-euˬ laꞈ sawˬ pyeuꞈ meh. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, Heˬbyehˇ Jaˇliꞈ laꞈ k’oeˇ shiˇ-eu maˬ baw-eu yaw sahˇ-euˬ ziˇ gaˇ kawˆ maˬ ngehˬ keuˆ taˬ-euˬ miˇ neh meh.\\nYeˬhawˇbaˬ neh taˬ huiˬ-eu jeˬ: Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui-ahˇ yaw zeu taˬ-awˇ, guiˬ lahˬ biꞈ ngeh maˬ ehˇ, aˬ dui-ahˇ bi buˬ bi lawˬ iˇ-awˇ laꞈ sawˬ biꞈ ngeh maˬ ehˇ, aˬ dui-ahˇ taˬ huiˬ-eu meh. Yeˬhawˇbaˬ neh aˬ dui-ahˇ taˬ huiˬ-eu lehˇ ehˇ-eu heu naˇ, aˬ yawꞈ aˬ dui-ahˇ aˬ yawꞈ-euˬ cawˬ lehˇ sawˇ gaˇ ehˇ mawꞈ-eu meh","num_words":3087,"character_repetition_ratio":0.086,"word_repetition_ratio":0.018,"special_characters_ratio":0.272,"stopwords_ratio":0.307,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":-1} +{"url":"","collection":"madlad400","source":"CC 20220801","original_code":"ahk","text":"Yaw jeˬ ma jeˬ zmˬ-awˇ mehˬ | Gui-eu jeˬ & Mehˬ-eu jeˬ\\nDzaw deuˆ 8\\nYaw jeˬ ma jeˬ zmˬ-awˇ mehˬ\\nMaꞈtehˬ 13:34, 35\\nAˇ yeˇ huiˬ-eu jeˬ: Aˇ yeˇ huiˬ-eu tsahˇ-ahˇ mehˬ-eu g’aˇ duˬ, yaw awˬ awˬ-ehˇ g’eh-awˇ, nui ma ahˇ laˇ paˬ-ehˇ g’eh-eu yaw jeˬ ma jeˬ-ahˇ zmˬ.\\nYaw awˬ awˬ-ehˇ g’eh-eu yaw jeˬ ma jeˬ-ahˇ tseˇ. Yeˬsuˇ loꞈ-ehˇ duˇ ni, g’awˬ loe ni g’eh-eu gaˇ kawˆ-ahˇ dzawˇ nehˬ-eu g’aˇ duˬ nyiˇ dui dui-eu gaˇ kawˆ-ahˇ zmˬ-awˇ, naꞈ suiˇ ni g’eh-eu gaˇ kawˆ-ahˇ dzawˇ nehˬ-eu g’aˇ duˬ, awˬ dui dui-eu gaˇ kawˆ-ahˇ zmˬ. G’oˆ shaw-eu shaˬ-eu, maˬ loˬ-eu gaˇ kawˆ-ahˇ taˬ zmˬ. Naˇ haˬ luꞈ-eu deuˬ maˬ bi noeˬ kaꞈ-eu g’aˇ duˬ, aˬ dui mehˬ luꞈ-eu gaˇ kawˆ nehˬ-ehˇ taꞈ leˇ-eu yaw jeˬ ma jeˬ-ahˇ zmˬ.\\nHaw doˆ nya-eu g’aˬ pyeuꞈ. Aˬ dui-euˬ tiˬ jawˬ jaˆ-eu jeˬ-ahˇ haw ngeh maˬ ehˇ, aˇ maꞈ aˇ muˇ-euˬ sahˬ boꞈ-ahˇ gui ngeh maˬ ehˇ, mehˬ-eu yaw nya deuˬ mehˬ ngeh maˬ ehˇ, aˬ dui zmˬ mawꞈ-eu yaw jeˬ ma jeˬ-ahˇ yaw muiˬ-ehˇ boꞈ taˬ.\\nNaˇ haˬ luꞈ-eu deuˬ-ahˇ noeˬ keuˆ. Naˇ haˬ luꞈ-eu deuˬ mˇ-eu jeˬ, maˬ ngeuˇ naˇ aˬ yawꞈ maꞈ nui ma ahˇ-eu jeˬ nehˬ-ehˇ taꞈ-eu yaw jeˬ ma jeˬ-ahˇ tseˇ. Aˬ yawꞈ maꞈ nui ma maˬ saˇ-eu, nui ma pehˇ-eu yaw jeˬ ma jeˬ-ahˇ maˬ tseˇ ni yahˇ.\\nAˇ yeˇ huiˬ-eu tsahˇ-ahˇ mehˬ. Yaw jeˬ ma jeˬ zmˬ-eu heu naˇ, ciˇ liˇ cawˇ lawˇ-ehˇ g’eh-eu jeˬ-ahˇ ngehˬ keuˆ-eu g’aˇ duˬ maˬ ngeuˇ ni, aˇ yeˇ huiˬ-eu tsahˇ-ahˇ ngehˬ keuˆ-eu g’aˇ duˬ bi pyeuꞈ. Naˇ haˬ luꞈ-eu deuˬ-ahˇ yaw jeˬ ma jeˬ-ahˇ tehꞈ-ehˇ maˬ ngeuˇ-eu, aˬ dui neh mehˬ-euˬ aˇ yeˇ huiˬ-eu jeˬ-ahˇ noeˬ taˬ nya ni caw ba nehˬ.\\nGui-eu jeˬ hawˇ-eu Mehˬ-eu jeˬ—Yaw jeˬ ma jeˬ zmˬ-awˇ mehˬ","num_words":279,"character_repetition_ratio":0.135,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.275,"stopwords_ratio":0.358,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":-1}