diff --git "a/gnb_Latn/fineweb-2_000001_keep.jsonl" "b/gnb_Latn/fineweb-2_000001_keep.jsonl" new file mode 100644--- /dev/null +++ "b/gnb_Latn/fineweb-2_000001_keep.jsonl" @@ -0,0 +1,27 @@ +{"text":"By-L.T.Khuma Gangte\nHunle nite aliem zela, Oct tha chu ahung beia Nov tha ahung hih zetchun, khuaw avawt in zingkal thawh bang a hung haksa dieka, inmai vela zing Vawk-an piek kawma phalbi nilum nungpuoka holim maimai bang chu duhthusam lo laka tel-um lawitak ahisek hi. Zan khuaw thieng tak kala vuklam kigawlh vam zelzalte leh, Vanthamzawla Aksi de sepsep te leh Aksi-sawmleng kichawn viel zat zat te haw bangchu, achangchang leh bang ahim tizawng taka etnawp um mai mai tak le ahisek hi. Zankhuaw hung sawt in hetman lohin sunni aliem zela, krismass nite bang hungnai in Mun chuomchuom a kristian te haw chunle, kumdang guola krismass hungtung dingchu thillawk in, mahni munchietah theih khamkham in akiging laklak kit hawn tau hi. Gam dangdang leh mun chuomchuoma Nungak Tangval lehkha sima umdawk te haw leh, Na chuomchuom sema khawsa tehawn le, mahni khawmun ngeia insung mite leh lawi le guolte haw tawh, kipak taka Lal pien hun matkhawm ngei tup in, Mahni khuaw lamchiet zuon in akipelkalh laklak kit hawn taua, Thingtang lo bawlte haw chun le, a Buh thawh dawk khamkham teu chuh krismass hung tun ma ngeia thak zawh man tei guon, pan ala hawn ui.\nKhuaw ahul thittheta, gamnuoi bang athelh hiuheu ziekin, Gamvak mite ading diekin tawihvielna bangmah ahung nuom diek seka. Luidung tui tawm hun ahihtak ziekin zan Lenseh hun ahung hia. Kumthaka lo ding vatkit masang awllentha ahung tung tai. Nungak te dinga thing-âi chen hun, Puon ki gatkhawl phat ahung hia, khawsunga sakapthiem deuhdeuh te dinga krismass leh kumthak mehding sa hawla gamvak phat ahih guolin, Nungak teding ale thawhlawm thing ding puokkhawm hun ahung hi tai. Biekin a krismass la bang hung kisa pan in' nidanga kikhawm khalo hawnle kikhawp ahun ngaihnat deuhchiet hawn takziek uchun, Biekin bang mi hung dim mipmep in kikhawp bang ahung nuom tenta a.\nPhalbi laia pakchi Pakbuöng, Japanham tih haw leh pakcha chi chuomchuomte haw chun, tangtin muoltin bawmin avul em thiì thei tau hi. Mun gamla taka Uleuh hamgit, khawsung vela pata vak kigalzak heuhheuh te chun lunghel kiti chuh ahun kaitho a. Nitak ninem ahung hia, thing chungte haw achun Chiehphat ngeng tih bang ahung ham zakzak a, Laitui khaw zawn vanchung sang lamhaw achun muvanlai tebang alengviel dieldiel ui. Ni tumding kuon chavang kawl eng kilawm takmai chun' kakhuou Anpak khawdung levai te leh, asehtuom vela tangtin muoltin te haw chu engsiekhan takmai in ahun salh eng singsenga, Kimkhat te a dinga nawpni ahihlai in, kimkhat te din vang' hun muolliemsa ngaia kahna mai achang zaw sek hi.\nKhuaw thimkuon mielzul ahung hia, Nupi upa lokuon lntung ding kuon tehaw chu' a Chateu hawn khuawmuol tieng bangah vadawn in, ana lamtuoh zel ua. Thosi leh ganhing neu chacha lengviel liklik tehaw chu 'Miela Anhawl' chi Vabak leh Bak haw chun dawmin aleng viel luplup hawn ua. Chungleng vacha te haw chule tangtin muol leh thinglek te haw achun lawih nading hawlin a kisam kalh vingveng ua. Khawgal lama ningkum lochul vel haw apat chun Bakthak leh Pengpelep tihbang ahung ham vek vek ua. Tumlam panga gammang thinglak thim khelkhul velhaw apatchun' zana hamchi vacha khenkhat te haw chu ahung ham kek kek sekua, khawthim ding chu ngaingamlo hile kilawm takin. Suohlam muol chunga thapi hungsuok dawk eng singsengin' asalh phakloh namun cheng khale, ahung suokdawk dungzui zelin ahung eng hiei hiei zel a. Zan huihthieng hung nung hieuhieute haw chun khawlai dung vela thingnah te haw chu a mut ling sipsipa. Hambuk lak haw achun Thavak nuoia hamchi ganhing hamgit zat chuomchuom te haw chu'n, Siemtun amau haw ham dingdan bangchieta a guotsak bang zela awte suohin'theihtawp in asiemtu'u apakchau hi.\nZansawt nunga tangval sawmlam zuon hawn, Thavak nuoivel banga lunghel deuha, 'Thangvan khawlun laia ngabang lengsa…' tia nahpa ham velvela a hun mut hawu bang chu, zalkhun chunga kipata kuolsa a gala na ngaitha te dinga, Suihlung ipnung lunghel thelbang kaitho tu ahisek hi.\n1984 Dec ni 19 ahung tunga, zieni mahchun Lehkhathawn le kamu kita, Saron abawk ahia. Amah gamchuom ngawna khawsa ahih ziek le hintin, Kuawman ka kingaih lamuh ahe bek puoua. Ei gingmawh pawl chu a um leuhleuh tho ui. Keisangin aman lehkha ei thakmun zawa' ei ngaih danthu lamdeuh ngawn ahungen seka dikle adik him hi. Saron ka lungsiet nabana ka ngaihsanna ziek tak chu apa zal ahi. Apa Pu Liengo chu ka khuou Anpak Govt High School a HeadMaster ahih mana ka ngaihsan hilo in, Apan a etkawl dan kadeih a, apan amah a etkawl bangbanga aman le ka chate hun enkawl tei dinga ka ginchak ziek hipen ina. Mel-le-pang thu ale aduong hawihna banah, amel hawihna mahmah chun mite mit alan, Lampi vela aki tuokpih tacheng inle, kihei in avak enzui deuhtei sek ui. Ka khuoua tangval hungzin khacheng inle melhawih asau a holim nan amang zui deuhtei sek hawn ui. Tangval chengcheng mit alak ziekin, nungak khenkhat aguka it-thik mana gensie pawl bang aum leuhleuh sek ui.\nLehkhathawn lama khan vaklut kitleng. Tukum adinga Saron lehkha nunungpen chu, hawng zieng lochun ka pheika nunglam sakhau achun, Duot takin kavak zep lut hieu2 a.\nNurse zila apawt ding nitaka, kei unih maia kuawdang ngai loa, khenloh thimthu suta, ka um khawvak takvang namun uh, Ka khuou Anpak khaw naka Mawngpi phung nuoia Suöngpi lientak chung achun, Kei maiin nitak khawthim kuon vel chun lunghel takin hun kava manga. Tichun sungpi chung achun kachua' mawngpi kung achuh ki nelchakin, Saron lehkhathawn chu awlin kavak sik hawnga, Hiti hin ahun zika-\nNi-12-5-84\nKa lungsiet pen leh ka lungsiet zing, u Thang,\nAs' tuchung x-mass chu mangkhawm loding ihi mai tai aw!\nTulai Kargil buoi naa kisukha lndia sepaih liem, nicheng in ahung tunbeh zela, Doctor leh Nurse te akidaih lohziek un, kei haw a training laite nasan hin ka buoi vek mai ua, suty mutheilo kahi aw! Nang haw bekin nuomtakin mang unla, ei hun geldawk zelin aw'!\nKahung pawt theih loh hi khawk kasak guolin, lehlama pha kasai, aziekchu kapu teu Sepaih pang khat adingin thingpi ahung awm ui, tih kana zaa. Abang hileh, kei hung tienga kiho chienna neih dinga thupukna um ahih tuok hi. Dan leh kihung pawt henla nu lepa thu nielngam loh manin, Nang ki hun chan khale' tihbang ka gel tieng, hung ding ka laua, achang in agukin ka kap zel seka, themtu ding beiin ka kap khawvak zelsek hi. Abang hileh Anpak nungak taka umzel katup ahi, \"Anpak nungak\" katih hin Ginumna te, Thienthona te,Thuok-hatna te, Tawmngaihna te, achun khawma, zie guol mah chun nangle, Kei leh i gama dingin Anpak tangval deuhin umzel in aw?…Mangpha\nNa lungsiet\nSaronArmy Medical Colage-PUNE-13\nKasim zawh chun ka lungthima ngaihtuohna chuom2 hunglut in, lunghel takin zie la hih ka siem ta a:-\n1. Muikhuaw zina gamdai vate hungmau in,\nLungguk ah nunlui ngaih thelbang atho sek,\nNgaih anglaia senlai naubang pawm ka nuom,\nMahleh sawlbang heina tang adang zotai.\nKhawi ah sawlbang heimah leh chin,\nKa ngaipen ie, aw nang saron pak hawih,\nNang chauh na hi suihlung ka kinepna,\nNang lo suihlung muonna dang ken neilo.\n2. Ngabang lenna muol le tangte dang mahle,\nKhenloh thimthu zatam i lelsa cheng khah,\nNgilhni hun nei kin aw na suihlung gukah,\nKhenna ding thimthu meipi bang zing mahleh.\n3. Kala thimthu lengte khaubang sut khawmin,\nGimtheih haksatnate a kidawn tuohin,\nLenna tang dan vanga lungthuoi mai loin,\nDettakin pang zingin melma alien ie.\n4. Chungthilmu bang chan thazakin lengthei leng,\nAl-ang ka vaihna gam hi ngaita loin,\nLeng ing ting lanu kawma thimthu leldin,\nTangpan ka suihlung hel sawl-ang bangtang ie.","id":"","dump":"CC-MAIN-2013-20","url":"http:\/\/ganggam.com\/2010\/09\/03\/ka-ngaih-sharon\/","date":"2013-05-18T16:10:43Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2013-20\/segments\/1368696382503\/warc\/CC-MAIN-20130516092622-00060-ip-10-60-113-184.ec2.internal.warc.gz","language":"gnb","language_score":0.9938234091,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"gnb_Latn_score\": 0.9938234090805054}","num_words":1251,"character_repetition_ratio":0.03,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.197,"stopwords_ratio":0.128,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.992,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"By Sata Neihsiel\nKumdang guol in nileh tha, hun leh kum te hung muolliem zel in zatam kinepna awllen tha hungsuok in thingtang pa'n nipi leh chuknuoi a asep dibang hun semzou in phaigam leh thing tang gam cheng ale chavang awllen hun chu ahung kipankit ta a, tichun mi zatam in Christmas leh Kumhei nading ngaklah takleh ki thalawp takmai in kisak lawkna hun chuh ahun mangpan kit tau hi.\nTu kum chu Christmas bangti mat di ahita die aw ti a kaki ngaihtuoh zing lai in, kumdang guol in ka Lawipa thingtang lama cheng khaw hausa khat in Christmas mangkhawm dingin hah chiel in eihun chiel kit ta a, kum sawm (10) lam hiel kimang khawm ta lo ahih ziekin kenle tukum chu vamat khawm pih maiding ahim ti in kalung kagel pan ta a ahinlah thil chiehsa haw kagel dawk tiengleh kalunggel ahaksa mahmah maisek a, ka umdidan kahe theisek puoi. Christmas cheng leh lungthim nuomlo takpum a kagel dawksek thil khat a um ziekin kum 10 lam Christmas nasanle nuomtak in ka mangkha ta puoi.\n24th December zingkal nisuokdan chuh nidang sang in anuom mahmah a, amakna e tihtheih khawp in akilang a , ganhing chi chuom chuom teleh zu le va te nasan inle nuom sa diek hileu kilawm hiel in aham vengvung u a, khawsung mipi te le zie guol mahchun kisa lawkin nuom asau a, khanglai te social work in abuoi in abuoi vengvung mai tau hi. Ti chun kenle kalung kagel zel a, atawp tawp in kalawipa kieng a chieh ding chun kahung kisapan tai.\nNitak lam dak 4 velin kaki sazo thei ham ham a tichun ka car in keichauh kahung kipandawk tai. Phaicham sautak kahawh zawh in thingtang kalna chu ahung kipanta a nidang banglo hiel in Minister pan lampi ana siemsak zawhtak ahihziek in alam pi chu thingtang lamkawi himahleh pucca road chu tuiluong banghiel in anuom a gari tawl chu anuom mah mah hi. Nisa ahung niem thim ta a, lampi saklam chu muol sangtak ahih ziekin nisan kei um nalam akhawh kha ta puo a, lampi gal lang khat lam leh phaicham nisan akhoh na gam chu enkawm in lunghel leh thawmhau tak in lamtou achun kawi zitzet in ka gari chu ka tawl zel a, ti chun nisa chu ahung niem hiei hiei a nitum kuon huihthieng te hungnung in chungleng vacha te'n le a giek nalam u zuon in ahung leng sau sau u a, tichun lunghel umtak in kei chauh in ka chieh zela atawp tawp in gamkidawh nadeuh munkhat ahin ka gari kanga a kaki chawl tai.\nKhuo ahung dap thim takziek chun gilkiel aum tawh ti'n gari sung a asanchi (Whisky) neucha kapuok chu kala dawk a, singju neucha tawh kameh a tichun keichauh lunghel tak in lampi pang a chun kachu a, kagal lama muol le tang, phaicham leh tui (lake) haw chu kathil viel a, acha'ng leh inlam a kileh kit mai di pouhle kahung ut hiel sek hi. Laphuok tute leh lehkha zikthiem ten ana gensek uh khawvel mawina hin vang chu lungthim a khawih mah mah hi ding ahi a, ngaihtuoh na tamtak ei pethei hi. Chungleng vacha te akawp kawp a leng a, agiek nalam u zuon haw chu ka en a, aw.., keile lenpihding neileng tihbang kahung kigeldawk a thasie tak in kalung kahun gel hiel hi.\nKhuo a hung thim panta a, keile ka kipandawk kit a, tichun ka gallam a tangchung leh phaicham a khuo neucha cha um hawn X-mas Star atak u haw chuh ahung vak sing seng a etnawp a um mah mah a lungthim akhawih mah mah hi. Khuo khenkhat te hawn Christmas la (loudspeaker) paungeihna manga ahun thah hawu chu ki he viet viet sekin lunghel aum mah mah mai hi. Tunkim zan ahih tawh, thing tang ahih tawh lampi achun lah kuomah kituok pihding chale a um puou a athip mah mah hi.\nHetlouh kal in zansawt pi bang ana himan ta a, lampi naihvel a khaw um haw chu alengkhawm veng vung u a, khatvei chang leh mi thawm hetding um lo in gammang thuk tak tak bang le a um zel sek hi. Zan ahung sawt phatchun, tuimei (Fog) ajing a gari tawl le ahaksa thim tai. Zan dak 10 vel in kachieh na ding khuo chu kagal muh panta a , tichun awl awl in ka gari katawl zel a, khawtaw lam chu kanaih to hiei hiei tai. Khaw lien tak lampi panga kitiengto ahih ziek chun a khaw dung chu asau mah mah a, khaw kallak bang a le gamlak leh guom bang ana umzel hi. Khaw taw lama inn ki pha masa haw chu kakhel to ta a, gammanglak, guom le um, lamkawi na pakhat hi kavakphak leh, Nungak figure hawih tak, van vam pandildel a kivan khat hi kavak makhelh kha a, chawmkhat kavaktaih leh kalungthim eihung phawnghut a, tichun 'numei amah chauh phalbi ziebang dapnuoi a hih' kati a gari kanung tawl a tichun akieng kaphak phat in ka kham a, kavak ho pih pantai.\nBawinu !! khawi a chiehguo na hi a, kuotawh kitawn na him? Daple sa lo nahi a ahim ziebang dap nuoi ahih, vanlumthei deuh inle nakivan puoh a! ti a ka vakdawt leh, He U, , hausa te in lam a lengkhom a chieh guo kahin chuleh zankhang dak 12 leh pauchapkhawmna (mid-night service) um sek ahin Christmas tunkim zan chengleh, zie a chule telteiding ka tih ahi, ka Nu leh ka Pa le hungding ahiu dan deuh leh ahung ti tai. Kenle ka genzel a, \"Bawinu keile zie programme a ding ahih hung kahi, hausa pa hi kalawi phapen ahih ziek in kumchengleh Christmas mangkhawm din ei chiel seka, kum 10 lamhiel kimang khawm talo kati a tukum chu hung ham ham kahi, ahinlah, ka lawipa lah zi le cha nei hita, kipawl pihding bangle ahaksatna tampi a um ta'n, tangval nalai akihih ziek in nungak tangval deuhte tawh kipawl bang nuom chuom kisa mahmah ahi\" ka tih leh tihin eihun dawngkit hi,- \" He U, bangding a kipawl pihding a buoi na him, keihaw khaw a, Christmas mangding a na hung mawng mawng chu kakipak in kahun ngaisang mah mah in, chuleh kipawl pih ding chu aum san ngaimai in\" ei hunti a, tichun kenle hope umsathim in ka hopih nuom mah mah maitai. \" Bawinu .. nangtawh kipawl dila dan leh tangval te lungnatna bang kituok khaleh malzin kihi nalai a\", ka tihleh, \" He U… bangmah kisuonlah nading a um puoi, nangzawk chuh aum sa khat aum zieka hung hinla tih kalauh zawk ahin, kahun sukbuoi khakding ka lauh ahi, abuoi nading aum leh phatak in eihilh masa mai ah he U…\" ei hung ti a kalungthim chun, ziehi bah hiventih Christmas manga gamzie chan chan a hi kichieh lawh pih ti'n ki hope deuh takmai in nuom kasa taluo a, tunvakdi lau in ka gari chu awl chachan ka tawl hi.\nBawinu. . . namin neihilh thei die ? katih leh, amahmin chauh hilo in a Nu le Pa min, leh a inn mun nasan uh hawihtak in eihilh a, a mah chuh Niengbawi ti'n ka sam pan tai.\nGari sung a mei kavak loh ziekchun amel kamu chienpuoh na a chuh, lampang a meivak hawn ahun salh eng tieng uleh ahawihdan chuh mihing hiding a ginchak umlo khawphiel ahi.\nThihle thih-damle dam pasal ti'n kahun gen pankit tai..\" Niengbawi Love at First Sight kiti hi umtheidin na gingcha?, katih leh, He U…thil hi atak tak a ituok tieng leh gingcha nuom kileng le ginchak himai eive, kenle tu man vang kana gingcha puoh a tunvang nang ka hunmuh apat hin kahe chien in kaging chatai,\" ei hunti thut mai ta a, ka nervous thim tawh genbeh didan hevak lo in sawt thim tak kathip veng veng mai tai. \"Ka thugen chu na lung awih loh na um ahim\" ei hun ti a, kenle, gending hevak lo in, atawp in hitihin kagen hi,-\" Niengbawi!!.. hhemm..Love at First Sight aum theih leh \"Love till Last Sight\" le um thei in a maw\", katih leh, He U… Keivang love till last sight chauh hilo in \"love at first sight\" chuh \"love till last breath\" ding katih ahin, umthei intin umle umsakngei ding in ka kitiem ngam hi ahun ti a, kenle kipak tak in awl in akhut kavak tu a, Niengbawi na genchuh kenle kalungthim thukpen apatin kapawm in chuleh nang a din love till last breath din ka lungsietna kahun pe tai, ti'n khenloh thimthu lelkhawm in awl awl in lenkhawm nalam chu kanaih to hiei hiei tau.\nSawtthim mahleh, hetloh kal in kalawipa inmai katung tau a, lentuol (Public Ground) pang ahihjiek in lenkhawm na inn (hall) chule amah inn mai a kisa ngal ahi a, mipi chu midnight service ngakkawm in ana lengkhawm u a, apaw lamdeuh achun (receiptionist) mi vaidawn pawlte, nungak leh tangval ten thingpi eina pieu a, tichun Niengbawi tawh mipi eimuh chienphak loh deuhna mun, meivak in asalh vak takluot loh namun achun ka chuu a, kakichawl tau hi.\nChawmkhat kaki chawl zawh un, ka lawipa kimuhpih ding ti'n insungah valut taiti Niengbawi katih leh anuom tapuoh a, \" Nang vachieh inla nuomtak in na lawipa tawh vaki mutuoh unla ken zetak a hin ana ngak zing ding kahi He U… danleh Biekin lama i chieh ding uh ahin, hun hemilh hielkih\" ei ti a, keichauh chu ei sawl tai. Kenle adap maizen tawh kati a, ka leather jacket (savun puon-ak) chuh ka aksak a, asung a kavan umhaw-gari chabi, paisa bag leh adang dang haw chule kawihden in ka nusieh tai.\nKalawipa tawh kavak kimuhtuoh uleh, kipak ziekin mitthi tui in ei chup gel ta a, tichun bangmah genthei umvak lo in hun bangchan him chuh kaki kawi u a, ka kap geltau. Ka lawipa chun hiti'n ahun gen a, \" Guolpa na chawl di tawh, adap tawh, nagil le kiel in tin, ka room sung ah special deuh in mipi ei sukbuoi lohna a, va chu phawthitin chuleh, dawntheih (whisky) pek 1\/2 vel nadeih leh le muong changdeuh in bawl hiti\" eiti a, tichun a room sung ah kachuu a nuom deuhin holim ka pan tau hi. Tuchung vang nangle nangchauh a na kilehkit tak lohding ahi, zi na nei hakta luo tai, ahihloh leh alem sa um eitam le… ti'n kalawipa'n ei hun daipan ta a, kenle Lawipa … lakhaw nungak teu hi ahawih theih tuok ten u a, keile ahih theih leh athawn a kileh kit dingvang chu ka nuom puoi, abang hileh, nang khaw hausa na hi a, nang pha nasakleh na khawsung nana na chu hithei mailo di ? ti'n kavakdai a, tichun bangchan him hun nuomtak in ka mang u a, himahleh, inn mailam a ka nutsieh nu khan ka lungthim umthim thei in eikawih tapuoh a, dakkal kimkhat ka muh loh chule sawt kasa mahmah ta a, muhkal ngaklah in ka lawipa chu bangtin akikilepsan thei die aw… tin ka buoi mah mah tai. Ka lawipa lah kahilh nuom tadih puoh a, tichun an nek zawhin ka lawipa tawh Biekin lama chieh huntan a ti'n awl in kahung kisa pan tau hi. Abang hileh, kei ka lawinu tawh ka chate tawh awl in hungkisang katin un, na nawpleh inmai lam ah eina ngakmai in eihun ti a, kenle lemchang saten in ka pawtsan tai.\nIn mai kapawtdawk leh, kamuh nuom mah mah nu chuh ana um ta puoh a, a chutna asanga hin a, ti'n milak haw chu ka hawl viel ta a, himahleh kamu zo diek ta puoi. Biekin lam a eina taihsan hitan a ti'n Biekin lam chu kazuon ta a, Biekin sung a chunle chu thim thei lo in ka enviel a, ahinla kamu zo diek puoi. Kikhawp pel in madeuh in ka pawtdawk a Biekin mai a mipi hung pawtdawk haw lak chu kana en a le ka mu diek tapuoi. Zan lenkhawm khawvak ding ahih ziek in lenkhawm nalam ah hung kit ngeinan a ti'n zankhuon ka ngak ale ka mu zo diekta puoh a, zingkal khuohung vak kuon chun alawh nazie kahet loh phat in ka lawipa kieng a chun thil umdan chu ka hilh khawng khawng tai.\nKa lawipa chun, tulai nungak khangthak haw hi kenle kahetle umta beklo eive, a inn na het ahih leh kei gari khun chieh inla vahawl mai ta, keilah kipawt dawk theilo, chate tawh, malzin haw tawh insung a kibuoi, ati a, a chabi eipiektawh athuoh a, tichun zan a eihilhna mun chu kazuon tai. Nitak a kakimuh tuoh nau lampi thang cha chuh ahih ziekin kenle, lampi le kahenai, kei chauh vachieh ka ti'n ka lawipa chu ka nusieh a kachiehtai.\nLamlien ah gari kanuhsieh a, lamthanga Niengbawi te inn chuh kazuon ta a, inmai apat in ngeihdeuh leh ki ngamsung deuhmai in kenle, Niengbawi… ti'n ka samta a, kuoman eidawn loh phat in, innsung a lut tawh asap kathuoh zela, kuoman eidawng diek puou. Sungpi lama pat in a Nu ahung pawtdawk a gendi helo in tuonglai achun ahungding a, Niengbawi la He nu ti a kadawt leh paulo hiel in adingveng veng maita a, a zawh chawmkhat chun a Pa ahung pawtdawk kit a kenle ka dawt kitleh a Pa chule gendi helo in ading dentai. A zawh chawmkhat in a Nu chun eihun daw'ng a, Bawipu na mihawl chu midang khat to hin a ie.. eiti tai. Ka lung ahung nathim ten ta a, ei them zo puon lau ti kawm a, a Nu leh a Pa min, leh athugen cheng ka genleh a Nu chun maksa takkawm in hiti hin eihun dawng hi. Bawipu na thil gencheng chu adikvek hi, Niengbawi chu kachanu ahin, kacha nu changkhat kangaihmah mah kahet ngilhtheih loh uh ahi, ahinla amah hin tumasang kum 10 vel khan gari accident ziekin eina beihsantai, tuni hi abeihni ahihziek a kumdang a kahih sekguol u a, athan vehna pastor pa tawle neihding katih uh ahi ahun ti a, insung lam a patchun pastor pa ahung pawtdawk a, pakchavui le khat ahun ladawk ui. Ka gingcha theidiek puoha, tichun, na chanuu hin eithep ahi, ei ngai guol in a um a, nitak akhah na insak u a pat hih lenkhawm nachan ka gari in kapuo a nuomtak a khawsa khawm kahiu, ka jacket leh kavancheng, ka gari chabi nasanle apuok mang ahi ti'n ka pang tei tei a, ba'nga a lim (photo) kitak ka mu nalai a, zie nu khuh ahi tin ka khut in ka kawk kawm a, kapang tei tei hi. A Nu chun, eipuoi Bawipu… na nungak nu hih a um talo ahi, tumasang kum 10 vel akhah, Christmas zingkal dak 1 vela midnight service kikhawp zawh a amah chauh a Biekin apat inlam ahun zawt leh , thangni zan a kaki muhtuoh pat nau natih na mun a khah, car khat in abawhlup ahi a, zingkal tuimei ahah zi'n ziek in lampile amuh hakdeuh hintin, a gari nasan le hedawk zo talo kahiu ahun ti a. ziephat chun, katimul ahung tho hut a, thil khat ei geldawk saka, hah lauh in ka hung lau tai.\nTuhin than lam achieh ding in kakisa zo tau a, na hung muh ut leh athan le hung en in ti'n ei chiel u a, kenle lungthim lau leh lungthawmhau tak pum in ka zui tai. A than katun uleh, ka jacket chuh a thansuong chungah ana kikhai a, ka sakhau a vancheng chule kimtak in ana um a, maksa takin ka umchiet tau.\nKaki im im guotvang in ka ki im zo tapuoh a, hahkah in kahung kaptha tai. \"Niengbawi … Love at first sight chuh adik ngeinai maw…tunvang love till death ahitai. Na mel kamuh patna kha atawpna ahi tai maw… bangding a khuti lawm lawm a hih nei engbawl ahim Niengbawi, na chung a kamawhna hih nang in lungsietna a phuba na lakguot ahi maw…. Ei ngaidam tei tei in aw…Niengbawi… keimawh zieka kalungsiet pen nangin nahinkhuo na cha'n ahitai, ei ngaidam in Niengbawi kei kahi na hinna a na subeikhah…. ti'n kakap a, a Nu le Pa kawma le ngaihdam ka ngen a, tichun miphatak, Pathien mitak te ahihziek un kahih khelh na haw chu eingaidam in, a Nu le Pa chun ei kawi u a, thasie tak leh kipak tak in hahkah in kakap khawm ui.\n\" He Nu le he Pa… keile Niengbawi kasuk khak zan akhah Christmas manga hung kahi a, Zan dak 12 vel in ka inlam a, ka Nu damlo in athi vang vang hi tih thu thangko ahungtung u a, khuo le he mumal lo a kinawhtak a inlam kadelh leh, lampi haksat tawh, tuimei azin tawh, kiveng manlo a Niengbawi khah ken ka gari a kana bawh khak ahi a, a munle thing leh mau le ala tamta a, lampi ana kisiem phat tak tawh kahet takloh ahi. Lungsiet tak in ei ngaidam un\" ti'n ka kap a, amau inle eihe thiem mah mah in, inlam ah ei pui u a, an ei nek pih uh a, pauchap na eineihsak in kipak takin kakikhen kit u a, zie a pat chun Christmas hun cheng a ka lung gel haksatna chuh ahung ki thiel thei tai.","id":"","dump":"CC-MAIN-2013-20","url":"http:\/\/ganggam.com\/2012\/04\/01\/christmas-cheng-leh\/","date":"2013-05-19T08:43:40Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2013-20\/segments\/1368697232084\/warc\/CC-MAIN-20130516094032-00017-ip-10-60-113-184.ec2.internal.warc.gz","language":"gnb","language_score":0.9990422726,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"gnb_Latn_score\": 0.999042272567749}","num_words":2836,"character_repetition_ratio":0.032,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.222,"stopwords_ratio":0.245,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.999,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"Gângte pâu dinmun ka muhdân\nS.Benjamin\nLawmkhen masapen (Part – 1) akhan Pâu-le-hâm lampang suimi Michael E. Kraussin khawvela Pâu (language) um cheng hih anuoi a dinmun khat penpen a hih ding ahi atih thu ina gen ua:-\ni. Kum 100 tieng chapang hung khanglien zel hâw'n ahun mat zawm zel dinguh kinep a um leh zie pâu chuh 'bit' (safe) a ngaih ahi.\nii. Kum 100 sung khangthak in ahun thawh zawm takloh ding u a muonmawh a um leh zie pâu chuh a thikuon (moribund) a ngaih ahi.\niii. Apâu thawh um tâkloh leh zie pâu chuh a thi (dead) ahi.\niv. Apâu he a um tâkloh leh zie pâu chuh a mangthâi (extinct) ahi.\nGângte pâu dinmun I khuolchil masang un, pâu chungchâng a thil umdân neukhat vak en hitiu. Pâu hih athawh a tâwm ziek mâwngâ dinmun lauhthâwn um ahi khelkhel puoi. Pâu khenkhat chuh apâu thawhlâi tâwmchâ himahleh khangthak in a hun ziltoh zel ziek ua bit le a um hi. (Andaman mi 100 vel choh in a pâu uh phataka a thawh ua, a châteu a sinsak phat ziekun, a pâu uchuh a bit a ngaih ahi).\nAlehlam takah, pâu hih athawh atam ziek mai a 'bit' ngeingei le ahi chuom diek puoi. Pâu khenkhat chuh athawh lâi tampi (mi asing a sim in amat uh) hinapi a, khangthak lamin azil zawm takloh ziek ua thi thei ding dinmun a um a um hi. (etsaknâ'n, Indonesia a pâu khenkhat thawh chuh mi sângsâwm a sim a hiu a, hilele, a khangthak lamin pâu dang ahun zil \/ thawh ziek un, a pâu mat u chuh dinmun lauhthawng um a ngaih ahi).\nZieziekchun, I pâu bitna ding leh manthâina ding chuh I namsung a mitam leh mitâwm a kinga ahi puoi tih hechien masa leuhing I pau dinmun uh suichiet baihlam dingin ka gingchai. Pâu bitna ding chuna pâu thawhte lakâ athiem atam a ngâi a, zie chuh khangthakte'n a hun ziltoh uh a ngâi a, hun ziltohna ding ziek phatak angai hi.\nTu dinmun zieng ahin chuh I nam sunga 100 laka 90 vâl lam hin Gângte pâu hih pâu bulpen (primary language) in I mang nalâi uh hileh a kilâwm a, zieziek tak hin I pâu uhih 'bit' dân a ngaihna khat le I nei him uh hileh a kilâwm hi.\nAhin, tunung kum 100 tieng dinmun vak ngaihtuoh in I pâu hih a 'bit' lakah atel em, a 'thikuon' laka simtel ahi khadem tih ka ngaihtuoh leh lauhthâwnum ka salo thei puoi. Kum 100 chana I suonteu in Gângte pâu athawh na ding u chun, Gângte pâu thiem I um uh a ngâi a, chuleh, a thiemte a kipata chapang in a zilsâwn theih uh a ngâi hi, khangthakte dinga zil utna ding ziek le angai hi. Khutibang dinmun chuh chang lothei ihihna ziek u a ka het khenkhat ana ngaihtuoh khawm hitiu:\nMalai leh tulai hun kibanglo: Nam mawl tak ana hileu hingle, tunitienga nam pau khat nei leh thawh a I umtheihna ziek uhih malai a ei suontute khawsakdan, chawndan leh lunggeldan ziek ahi. Gen khel ngailo khawpin malai leh tulai hih lamchengah a kibang puoi tih chuh a kichien mahmah hi. Amahvang, pau kipieksawn nalam ahin I nam a dingin a kihahkhiek diek in ka hei. Aziek haw chuh:\n(a) Chendan: A gam gam a kitawlte (ginchak dan a China gam apat Burma, Mizoram leh Manipur gamkaih a hun pem to) ana hileu le, a pemna cheng u ah ana chengkhawm dieldiel ua, namdang tawh kihel tam lo te ana hih ziek un pau khat thawh in ana chingtup ui. Tulai khang ahin chuh I nawpthu le hitalo in namkhat tih takloh inkuon khat le I cheng thang u a, chapang hung khanglien te leh a pi-le-pu teu \/ thingtanga chengte kikala pauleh ngai hiel le I um leuhleuh tau hi. Chuleh, khawvel khantoh dungzui leh, nam khat le khat kala chamna len ziek leh nekhawlna chuomchuom ziekin I gam luohsung le akizauhlien a, namdang pau thiem pawimawh mai hiloin pauchuom thawhte tawh chenhel le ahung ngai ta ahi. Namdang laka chen chuh khantohna leh ei gam \/ khuo a namdang laklut chuh lungpigelna ahi tai. Zie haw hih thildang chengah apha suokkei a, nam pau kipieksawnna thil a vang ei sukawlawktu khat in ahung pang hi.\n(b) Chawndan: Nampi chawndan leh khuotang kivaipuokdan ah pau le ham bitna theih tampi ana um hi. Sietni-phatni a thugen-lasakna haw apat pauchik leh gendan kilawm tampi akipiesawn sek ui. Modawnna, lusunna thugen leh kut khenkhat a thusim, thului sutna haw apatin pau namthak, zahna pau matdan etc tampi ziltheih ana um dingin ka gingchai. Zie tawbang kumhei leh sietni-phatni haw ahin milunghelthei haw'n gam ngaihla, mithi ngaihla leh la lenglawng aphuok ua, lapau tampi ana humbit sek ui. Zie haw bana chun, Khanglai chengin sun leh lo nasem dingin lawmpi \/ lawmcha azui ua, sun nitum in a kipawl ua, zan leh tangval lam sawmgiek in a um kit u a, ngaihdan genkhawm leh kihomat tuoh zingin a um ui. Nupi-upate'n zubuk, zusim leh kikhawlailen tuoh in hun amang khawm sek ui. Naupang te tuikhai, ki-kangkap in, tanglak haw thangkam leh thingkhuohkhap \/ thing puo'n akitawn ua, nitak leh teksiete apat thusim ngaiin a kisukhawm sek ui. Khutia a kipawlkhawmnau haw akipat chun pau matdan, paumal leh thing-le-guo, ganhing leh gancha min haw akipiesawn thei uh ahi. Tulai in sietni-phatni tihloh in upa, kuomahpen in kipawlkhawmna hun ding a nei tam ta puou hi. Upa lam kimuhkhawmna chuh bang meeting ahim poh ahi mai a, khanglai lam le mawhpuokna chuom chiet nei in, naupang lam lehkhasim pawimawh ahiu a, nupi khenkhat tihloh mawkvakviel man ding I tam ta puou hi.\nGângte pâu thiem tam talo: Gângte pâu thiem ding chun Gângte pâumal (vocabulary), pâu-nâk (proverb), pâu-upa, la-pâu, thil min (thing leh guo, zu-le-vâ, ganhing leh gancha min), thusim he tam, dâwnkhân he leh grammar thiem hiding ahi. Zie tienga Gângte pâu thiem hi chuh mi upa lam, kum 50 apat kum 60 chunglam, hitângpi ta dingin ka gingchâi. Kum 50 nuoilam mi, Gângte pâu thiem tak hi chuh mi tamin a kilang puoi. Zie umzie chuh khanglâi hâw tawh kithuoh tam \/ kipâwl tam deuh hâw lakah I pâu zilna theih ding a tam tapuoi tihna ahi. (Khanglâi laka teksie ngâina a va kipâwlpih mi I tam puoh ngâl ua). Zie tawbang a thiemna nei haw hin khangthak lam ei zilsak malam loh u chun amau haw umloh nung leh zil nuom leuhing le zilna ding hung umlo pai ding ahi tihna ahi. Malâi guola nitâka upate âpata thusim-lasim kigen ngaihthâkna hun \/ mun ahim, a holimna vântâng ua pâu-le-hâm chungchâng genkhâwmna a tâwm tâk ziekin, upa lamte hetna hih khangthakte kâwma pieksâwn ahi ta puo a, tulai pau takin I pau zilna lam thilah 'generation gap' a um tai.\nChapangte â dinga pâu zilna ding umlo: Malâi guolâ kampâu a kihilhsâwnna (oral tradition) haw la I haihsan tâu a, tulâi dân a lehkhabu a ipau zilna ding \/ simdawk ding la I neihloh ziekun khangthakte a dingin Gângte pâu thiemna ding chuh umlo ahi tâi. Zie behlap chun lapâu ziltheihna ding I neihsun uh Labu hâw ale a lapâu cheng khawlâipâu in I thengsuok kei nalâi set uâ (I labu sung ua lapâu telna sun chuh – \"Âw, nuoi simlei tuol I lenna\" leh \"Ka gâlkângthal chuh kawih puong ie\" – tih hâw khel hih adang um beklo in ka hei). Pâu-upâ leh pâunâk hâw chula zâk ding um talo. Phâigam a cheng haw ding vângin thing-le-guo, zu-le-vâ, ganhing leh ganchâ min hâw het malak a, amuh khakloh uh tamzâw ta. Zie hâw ziek hin chapangte'n Gângte pâu a thawh nâu hi tia kithanep mai theih hita dingin ka gingcha puoi.\nChenna mun in a zil takloh ziek, chawndan kitheng leh ngaihsan zawng a chuom tak ziek haw hin khangthakte kawma I pau uh pieksawnna lamah I bahsam tau hi tih chuh a kichien mahmah hi.Zie haw cheng zieka mun-awng sukdimna ding chun lampi danga panlak thak a ngai hi tihna le ahi.\nGângte pâu kimang diklo tam: Tulâi a Gângte pâu kithawh vântâng hih Gângte pâu um cheng lakâ percent bangzât ahi dem tih hih gen haksa ding ahi a. Ahin, vak ngaihtuoh zieng dân in chuh 100 laka 50-60 khel hilo mai thei ahi. Achunga kizik guolin, pâu-upâ, pâunâk, lapâu, thilmin etc hâw hih a kihe tâwm ta mahmah hi. Zie bâna chun thumal dang himhim hile tampi mangthâi mai thei dinmun hi'n ka hei. Etsaknâ'n, tulâi chapang hâw hin'tui hâwp', 'chip' leh 'dâwn' chuh 'dâwn' hin a huop sak vek uâ, 'thil kie', 'chim','puk', 'pulh' etc chuh a 'kie' ahi vek tâi. 'Pieng', 'suok' leh 'keu' tih bang hih 'suok' in ahuopsak vek tâu hi. Nâupang mai ahi die, piting inle thil 'zuok' leh 'khâwng' tih umzie I hekhen ta puou hila, eg. 'Ka vawkpi sângsagih in ka zuok hi' tileng, mitampi chun sângsagih hih muta guola ei ngâi ding ahiu â, hilele ka vawkpi chuh ka khawt phât choh leh sum mu ding ka hi. 'Zuok' chuh mi'n achâwk mâ ahi a, mi'n a châwk takleh 'khâwng' tih ding ahi. Gângte pâu kimang diklo, a diekin verb kimangkhiel hih zie mun ahin zikdawk zawhsen le hipuon a (Gângte pâu verb chungchâng kiziknâ sim dingin CLICK ah).\nGângte pâu dinmun: Nam tâwm te chapang hung khanglien laka I pâu thiemlo huntieng hung um nalai chun I pâu humbitna lamah niemkiekna nasatak atut thei hi. Zie mai chu hilo in, tulâi khanglâi khenkhat laka hin ei pâu hetloh chuh chângkânna a ngâi hileh kilâwm hiela pâu dang ngâina \/ ngaisang I tam tâu hi. Zie mai chuh ahi die, lawiupa kisa khenkhat nasan tiengin changkan zawkna a ngaiin, nam lienzawte pau zil ding ngaikhawk mahmah pawl le a um tau hi. Officer leh lawiupa deuh a kingai, a insunga paudang mang a tam tau hilo? Naupang tamzaw'n Gangte pau hih hetthiem theih hâmhâm a, pâu dang tawh kihel leh diklo taka thawh atamtak maizen tawh, pauthak khat I hun zil behlap naklai uchun bang I hung suok phet dingum ka he puoi. Pau chuh atam theipen thiem guoi tiu, pau chi sawm asim le thiemkhawm theih ahi mahmah hi. Amahvang, ei pau thasanga paudang matguot chuh eimah kikhaihlupna ding khauhuol hek tawbang hi'n ka hei.\nGangte pau hih I gam a thiemzilna hung lut ma tiengin ana bit in, ana khangto zel a, thiemzilna I hun neih ua, pau changkangzaw English, Hindi etc haw ihun tuokkhak phet u a hih niemkiek kipan ahi. Achunglam a I gen tak uh a ziekdang tampi tawh kibehlap in. Zanuom in zadah leuhing, tununga I pau ahung manthai khakna a um chun tuhun hih asiet kipatna ahi chien kei hi ka ti ngam hi. Thiemzilna neilo hielte'n tunitienga ei pieksawn theih uh I nam khuompi hih thiemna I neih nung ua humbit zolo ihih ding ziekun.Zie haw cheng ziek hin a chunga pau dinmun kigen hâw laka khun Gângte pâu hih bulhna nei ding hileu hing, Gângte pâu thawh I um nâklâi ziek uhin, I pâu uhih a thi puo a, a mangthâi puoi tih chuh akichien hi. Zie umzie chuh I pâu uhih a 'bit' ahim, a 'thikuon' ahim khat zâwzâw chuh hiding ahi tihna ahi.I namsunga pawlpi, khuosung leh inkuon haw apat a pau ngaihkhawkna a kilat loh dan a kipat hin khangthakte laka ei pau thiem atam loh uhih akilawm mawng ahi tih theih khawp ahi.I nampau humbitna ding leh sukkhantohna dingin bangmah panlakna a kimu puoi tileng khiel tam puona. Dan khatto hileh I pau ngaihnat mahmah uhih a thikuon ana hi'ntin, uphawk kihuon guola, ithihna ding ahihlam helo hiela hih akikhel chana muongtaka I um heuhheuh khak ding uhih lauthawnum ka sai. (Uphawk hih tuilumsa a ikhum leh achawmdawk zieng hin, tuidap ah I kawih hin, awla ihuon leh athih chan in a chawpdawk guo puoi akitii). Tunung kum 100 tiengâ Gângte pâu thawh ahihna dingin mimal, inkuon, pawlchuomchuom leh nampi apat pan lakthak a ngai takzet hi tih hih ka ngaihdan ahi.\nAban sutzawp ding","id":"","dump":"CC-MAIN-2013-20","url":"http:\/\/ganggam.com\/2011\/08\/09\/gangte-pau-dinmun-iii\/","date":"2013-05-24T14:59:18Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2013-20\/segments\/1368704666482\/warc\/CC-MAIN-20130516114426-00055-ip-10-60-113-184.ec2.internal.warc.gz","language":"gnb","language_score":0.9998139739,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"gnb_Latn_score\": 0.999813973903656}","num_words":1983,"character_repetition_ratio":0.039,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.221,"stopwords_ratio":0.234,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"By Thangzasiek\nGalngam leh Keichalpu:- Galngam leh Keichalpu chuh aki zawl u a, panpih ngaihna phawt a kipanpih tuoh ding in aki ho u a, chun athi masa zaw zaw dawikungpu sielki-kiphik a kikawsah ding akitiu hi.\nTichun Galngam leh Keichalpu chuh khat vei hih gamlak ah achieh khawm u a, mun khat ahin cham phul (grass) lien tak umna hih ahun phau a. Keichalpu chun, Galngam kawm achun, zawl zie cham lak chuh, pupa nunchan zilna ding in apha na e ahun ti a. Galngam chun zawl akhawk dem pupa nunchan chuh hun thawh ta ati a. Keichalpu chun chal-ek tang (tangtel-ek) khat chuh ala, Galngam chuh apie a, zawl kapupa nunchan thawh chuh nalauh ngei ngei leh zie chal-ek tang ahih nei hun she ding aw ati a. Tichun Keichalpu chun azie apawt sak a, cham lak achun ahun thawh ta a. Galngam chun, zawl hah thawh ah hah thawh ah zawl ka en nuom hi ati a, chal-ek tang a chuh sep tamawng mawnglo a aum leh, Keichalpu chawl taluo, chawl lum hiel tachun ahun ngik a. Ziephet chun Galngam chun, e zawl chan guol chan khutilo e, ati a chal-ek tang chun avak sep mai mai a.\nTichun achieh zel uleh mun khat ahin changkel lak mun alet a lien ahun phau a. Galngam chunle Keichalpu kawm achun, zawl zie nahchang lak chuh, pupa nunchan zilna ding in apha na e ahun ti a. Keichalpu chun zawl akhawk die pupa nunchan chuh hun thawh ta leh ati a. Galngam chun nahchang tumbu khat chuh asat tha a, Keichalpu chuh apie a, zawl kapupa nunchan thawh chuh nalauh ngei ngei leh zie nahchang tumbu ahih nei hun she ding aw ati a. Tichun Galngam chun a khatdaih\/ chemzam asat dawk a nahchang lak achuh pupa nunchan chuh ahun thawh ta a. Keichalpu chuh ana lau taluon aseh dinglam nasan ana he ngilh in ana kithing a, atawp chun Galngam chuh seplo in ahun ngik a, Ziephet chun Galngam chuh ahai a, zawl chan guol chan khutilo e ati kit a apupa nunchan thawh chuh ahai tai.\nKeichalpu chun Galngam kawm achun, zawl ka khuou a nei hung veh ding him him leh, khuosung nahung lut ma a, khuomuol a nahung kiko ding ahi aw ati a. Nikhat chuh Galngam chuh Keichalpute khuo lam a, chieh ding a akisak leh, anau inle azuih guo a, Galngam chun eizui thei puonla, atih lele azuih guo tei tei a, ziephet chun, amah ngawn chuh achieh sak a.\nGalngam naupa chuh Keichalpute khuo atun phet chun ana that u a, akhuo zang uchun apheh chuh aki hawm u a, gapchung ah ana kihak chil chel tau a. Galngam chuh anau hawl ding chun Keichalpute khuolam achun achieh ta a. Khuomuol atun chun kiko masalo in aguk in ava en masa a. Keichalpute khuo chun inchung khat ana khuh niu ahi a, tuklawp awngkal achun, amei uchuh aki khai thasau sau mai a. Amei u haw achun achateu chiet chuh akitul sau sau ua, \"keipa meisau, keipa meisau\" ati lak lak u a.\nGalngam chun aum dan ucheng chuh a etzawh in akinung zuk kit a, khawmuol apat chun Keichalpu tawh akiho nau guol chun ahung kiko a. Keichalpu chun, \"mei tim un, mei tim un\" zawl ahung hi ahun tia, ziephetchun ame uchuh atim vek u a. Galngam chuh khuo achun alut a, azawlpa kawm achun anau athah sak uh along awihloh thu agen a. Keichalpu chun amah nau ahih lam ahet loh ziek ua, athah uh ahih zie ahilh a. Tichun asa akihawp uh gapchunga ahak uhaw chuh adawl khawm kit chiet uleh azaknuoi vun hih meithainu chun ana mehzo man a, azaknuoi vun ding chun Baktha ala a, tichun asuhing kit ham ham ui. Ahung hin kit phet chun \"talawm lawm ka ipsawt na e\" atih leh Galngam chun nazak nuoi chuh vak khawihtie a ip nahim athi nahim atia. Anaupa chun azaknuoi chuh avak khawih leh, baktha a kibelh chuh asawk vang a athikit ngal hi atiu.\nTichun Galngam chuh achiehkit ahung hunta a, Keichalpu chun, mehthei hin huih athun a, nah hin amai kan a, zawl ziehih khuomuol nakheh tieng chauh leh nahawn ding ahi aw, ati a. Galngam chun ziechuh aki puok a, khuomuol atun ma a, ahun hawn leh, huihpi ahat hat ahung nung a, a khuou chuh ahun mut a, ziephet chun a khuozang uchun zawl achiehtai atiu a ahun delh vek uleh, Galngam chuh adelhpha pai zieng tau a, aman le tih nading helo in Sakuh kuo khat ahin atai lut a. Sakuh kuo a achuh alut guot zieng uleh Keichalpu akuo pang achun apang a, khawngai un, khawngai un, bangchan in athuk em alutna hih tih het nading in palum liklut hitin un teh phawt hitiu ati a thouh leh athouhzo ham ham a.\nKeichalpu chun, azawlpa kawm achun, patzang hung thun ing kating nana ziel ziel ziengding ahi ati a, tichun Galngam chunle ana ziel zel a, atawp tung thei tamawng mawnglo chun akawih u a. Galngam chun asung apat chun \"chawm pa ngangang\" ahun tih leh akuo pang achun aki chawm sau sau u a, azawh leh \"sik silit lit\" ahuntih leh akisik tuoh sau sau u a. Atawp chun bang mah kine dawk puon a, a um na athuk taluoi aki tiu a, ainn lam chiet u achun avai kit tau hi.\nTichun, Galngam chu ataihsan zawh nung uchun inn lam ah achieh kit ta a. Keichalpu chun aguk chun athah guo zing a, nikhat hih munkhat a, kimuh tuoh ding atiu a. Ziemun achun Galngam chun alim (amah lim) chuh tung in hoih tak in adeng a, thing awn bulk hat ahin achutsak a, amah chun thing chung apat chun a en a. Azawlpa Keichalpu chuh ahung a ahun gal muh muh achuh khuzen in ahung tai a ahun bawh a ka bawlchak ta ngei ngei ei atih leh, Galngam in thing chung apat chuh athalpin ahun kap a, ken ka bawlchak zawi ahun ti a. Keichalpu chuh thitei ding ahih akihet phetchun, zawl athi masa zaw zaw Dawikungpu sielki kiphik a kikawsah ding itih kha maw ahun ti a. Galngam chunle hi e ati a.\nGalngam leh Dawikungpu:- Galngam chuh azawlpa kawsahna ding kai ding in Dawikungpu khuolam achun achieh ta a. Dawikung pu chun ain sung pumpi chuh dawi in adip a. Galngam Dawikungpu kempum chung a a uipi kuolna chuh atawh, zie apat chuh amun phieh kawihna ahawh a, atap kuong chung chuh atung a. Dawikungpu chun, khawitak tak hun hawh a, bang bawl a hung nahim atih leh. Galngam chun, na uipi kuolna, na munphieh kawihna leh na tapkuong chung hun hawh kahi a, kazawlpa ka kawsah nading a nasielki kiphik kaia hung kahi ati tai. Dawikungpu chun asiel chuh ait mah mah a.\nZan ahung hih phet chun, tappho chung achun, Dawikungpu chun dawi buh ahun chinga, zingkal a Galngam nek ding in. Adawibuh chuh ahung min min in, Galngam chun lungthu cheng saguol asuok saka, meihawl cheng gitcha asuok a anek chai sak vek a. Dawikungpu chuh ahung kipan kit a, dawibuh chuh ahun ching kit a, ahung min kit man zel a, Galngam chun lungthu cheng chuh saguol asuok sak kita, meihawl cheng gitcha asuok kita aneksak leh nezo man deuh lo in khuo ahung vak a. Anek zawh manloh uh, khutdim khat vel chuh, Dawikungpu chun zingkal chun ahuon a, Galngam angzawn ding achun athuksak a.\nAn ne dinga ahung pan phet uchun, Galngam chun, Dawikungpu chate buhsu chuh suk in aki zep tuoh sak a, Dawikungpu nachate khuh bangti ahiu u, sukin akikhen tuoh ui atih leh, Dawikungpu chun enlo in angei nau ahi ati mai mai a. Ziephetchun, Galngam chun inn nuoi a siel chuh aki sit sak kit a, tuong awng a akiu hung dawk zuol zuol akisit phet uchun Dawikungpu chun avak en a, a vak etkal cha chun akuong chuh ana lehhei a, dawi buh chuh Dawikungpu angzawn achun a um ta a. Dawi buh cheng chuh Dawikungpu chun ane ta zel a.\nAn nek zawh chun Dawi kungpu chuh inn nuoi ah siel hawi ding in alut a, a siel aki kiphik pen chuh khuomguol asuok sak a. Galngam chuh siel khit ding in a akawt achun ana pang a. Dawikungpu chun atung siel hawchuh ahun hawi a Galngam chun ana kikhih khiel sak zel a. Atawp atawp chun siel cheng cheng chuh ahun hawi chai ta a, Dawikungpu chun abeitai atih leh, Galngam chun khuomguol haw chule hun khen viel viel ah avak ti a. Dawikungpu chun khuomguol chuh avak khet leh a itpen asiel ki kiphik chuh ahung chawm dawk a, Galngam chun ana khit chet zieng ta a, tichun akai ta a.\nDawikungpu chun asiel chuh a it mah mah a, hitihin avak gen a, Galngam namit duk henla, na siel khau chutawh nakhut kimat hen, atihleh atih bang bang chun ahung um ta a. Galngam chun, kei chuh kamit duklele kasiel in khuo hing khuo khat bek ah ei pui lut nan a, nang chuh nachutna suong pi chutawh nataw kimat henla, na umna mun achun guohpi nisa ana thuok den tan avak tih leh ataw tawh suonpi achutna chuh akimat ta a. Dawikungpu chun Galngam namit duk khah pha kit henla, nasiel khau tawh nakhut khale ana kimat dah hen ahun ti kita, khuti chun ahungpha kit ta a. Ziephetchun Galngam chunle, Dawikungpu nangle, nachutna suongpi chutawh natwa ana kimat taki henla, ahin natawpheh khat vang chuh bek den thotho henl, avak ti a, zie tawbang chun aum den a, tu a suongpan, thingpan kiti haw hih Dawikungpu taw pheh ahi akiti. Asiel kaih chun azawlpa Keichalpu chuh akawsah thei tai.\nGalngam leh Suvaikeknu:- Suvaikeknu chun kuomah ei hel zo umlo atih leh Galngam chuh athang atawm a. Suvaikeknu hel ding chun achieh ta a. Camngai hih akeng a,kawm atun phet chun chamngai (phenglong) chuh awl awl ahih amut leh Suvaikeknu chuh ahung ipmu ta a, ahung ih phet chun a chamngai chuh achil azuihsak a, azunthakna asuk chek sak a. Ahung khanlawh phet achuh, Galngam chun ken kahun helzo hi, nahetloh kal a kahun kuolpih nahi, naginchakloh leh na zunthakna khawih in, chekventi atih leh amahchunle avak khawih leh ana chektak tak ta a, kilep thei talo chun akawihtai. Ziephetchun Suvaikeknu chutawh kinan ahung kidawi u a, Galngam chun adawium akenloh ziek chun ahun lah thim ta a. Innlama a dawi um lading mi asawl a, Galngam dawium late chuh, Suvaikeknu chun musie asuok a adel zui a, Gun lei chung ahawh laitak ua chuh Musie achuh abawh leh abawh thaksak a, ziechuh guntui in atawk ta a. Adawi um ahung tun theih loh phet chun Suvaikeknu dawi chun azo tai.\nGalngam dawium chuh guntui chun, ana tawk a, Sagang gam ah ana mu'u a ziechuh akhet phel uleh, akhenphel pa vang chuh tiengcha muk ale alam thei hi atiu hi. Chun zievel a ana cheng te cheng chuh dawi thiemlo khatle aum puou ana tiu hi.","id":"","dump":"CC-MAIN-2013-20","url":"http:\/\/ganggam.com\/2011\/11\/21\/galngam-part-ii\/","date":"2013-05-24T16:03:38Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2013-20\/segments\/1368704713110\/warc\/CC-MAIN-20130516114513-00016-ip-10-60-113-184.ec2.internal.warc.gz","language":"gnb","language_score":1.0000025034,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"gnb_Latn_score\": 1.0000025033950806}","num_words":1829,"character_repetition_ratio":0.089,"word_repetition_ratio":0.009,"special_characters_ratio":0.213,"stopwords_ratio":0.268,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"By LT Khuma Gangte\nGOLIEN LEH PARI: Neihphal pawl 10 ahung pasit phatin, aban zawmding in apa'n phailam ah' a va thakdawk ta a. Neihphal chun, chawmlo a guo-le-pai thak hun nei in, a tangnel paizieng a. A nu-le-pa'n sum a thakneh bawk ua, a che nuom in a guolpawl asang a, college vela le, a thingtangmi chanpih haw vawpkham lo in, namdang mihausa leh, minister chate deuh ngen tawh kivawp in, hinkhuaw ahun mangto zel tai….\nNeihphal kawma a lungsietna thu, kamkhat le genman lo a, a pawtsan mai chuh, Golien chun a puawna'n, a thawmhau in, a lunghel theiten sek a. Hunle nite liemzel in, Nungak danghaw poh tawle hung kivawp in, awl 2 in Neihphal chule ahun hengilh deuh 2 zela. Atawp in, Pari lawipoh chutawle a hung kipawl theiten tau a. Sieleh phaleh, Neihphal lawichuh i tihleh, mahajan khat chanu. Khawpi sunga le, a guolpawl sanglawi leh, khutno pawl takin, sumphunga vaima taka, zingbuh a hunsuk puok depdup dingchuh, a kinem thahah talochule hitading ahi a, Pari chutawh ahung kicheng zawtau hi.\nNGETLOH ZAW PARI: Golien nule pa chule, tumel mugel in athi taua. Golien te nupan chule, a chateu makhuaw ding gelna ziek in, khawpi sungah a pemlut tau hi. A chateu numei 2 chuh school kaihsak in, amau nupan chun lampang chakhat ahin thingpi hotel abawl tau hi. A mun in azilziek le hintin,a hotel uchuh, a kiphu'n a lunin achieh tena, kuaw a awtcha diek puou hi. Nupan ki lungsiet theitak leh Pathien kihcha mi, ahih ziek un, a thil hihna lamcheng u ah, vangsak nan azui zel a. Khuti a kum 15 vel, hotel a hunbawl nung uchun, a hotel uchuh, amun pumin ahun ki chawkdawk theitau hi. Sun khat hi, hotela mitam deuh achut lai un. Numei buoh thim neuno khat hi, lauhthawng huoi deuh in, ahung tailut luk luk mai a. Hotel a chuhaw chun, maksadeuh in a en sieu suou deuh hawn ua. Hotel neitu, pu Golien chun hawih deuha avak etleh, amelhet sa a nahi a,maksa deuha \"E' khawia bangthu eita\" ti a, avak dawtna nasan chule dawngman lochun, kindeuh in police ten ahung zandawk ngal ui. Thil umdan bek hetthak nuoma, pu Golien in a vadelh zuiguot lai chun. A hotel a thingpi dawna hungsek te laka, zenu chanchin he mah2 tu upa khat chun. Zenu chuh, a pasal 3 natawh No 4 zawk kawma a nupan ua kikap, A lemchang namuna, amah le kizawk zel a hihdan leh, tukha police ten tamtakvei amat nau ahihtak danhaw gen in, aholim luoh2 a. Zephet chun, pu Golien chunle, vadelh zuidiek talo chun, \"amak na e, amak na e\" tin, ahun muolliem sate haw leh, tununga adinmun tehaw poh chu, a vak ngaihtuoh neuh2 a. Mihiem ten eimaha dinga thilpha i hetphakloh dante, Pathien chuh, a gingchate dinga vangsakna nak a hihdan leh amite ngetna a hetngilh lohdan leh, Kinep phakloh lamtak a, ngetloh zaw vangsakna kisel ahih dan a geldawk vung2 a. A hinkhuaw a lawhsam banga ana kigelsek hawkha, amah dinga vangsakna a hihdan hethiem in. Ngetloh zaw vangsakna pietu kawm ah kipahthu gen in apaucham ta a. A pauchaw zawh2 chun, a ngetloh zawnu chuh, \"Hung tie Pari\" tin, a vaksam ngala, pi Pari chunle, \" bangthu na hetdawk ata?\" tin, a munphiet laichuh chawlhsan in, a zuon ngal a. Pu Golien chun thil umdan hawchu anuu ahilh chit2 a. Pi Pari chunle mak asa'n, a ngainuom mah2 zienga.\nTichun, ngetloh zaw vangsakna hidinga, lemguot tu chung ah, a kipak mah2 ta a. Hotel achu, mi dang2 tehaw chule, ze nu chanchin chuh genin, a holim zui vengvung ua. Khenkhat in \"ze nu kha, apasal tehaw, Aids a thi ahi deuhvek ua, a mah khule bangchuom hipuon a,\" atiu a. Khutia a holim vengvung nakal ua chun, pu Golien chun le, \"Mawk in ivak gen gen nuom puawa hin, apa le a hekhapawl ium leuh2 mawhding u, Mahajan Thangthuom,\" a hunti zauh a. A tihguol ngei chun, ahe pawl ana um sau2 ngut ua.\nZechun, alak ua um, Nahthiel khuo a cheng, upa khat chunle, \" Naupang lamin hepha kileu le, huntienga a upa lamin, hethoveng katiu, ka Haisekul puu ahi chula, pu Thangthuom chuh,\" a hun ti nam 2 a. Zechun, alak ua upa khat 'Dala pa' atih pau chunle, \" A khutia khuti hiven ti,\" a khutih leh khutinuom tak ahi.\" hunti nam2 a, a nuidalh hawk2 ua.\nNGAIHNUTE IN AH: Pu Golien te nupan chu, Pathien a kingazotak ahih ziek un, michuong in hau geigui kileule, chantawka lungawi tak leh kipak takin hinkhuaw amangzel ua. A chanu tenih uh chule kristian Nungak deihumtak leh kisuonpih umtak in ahung seilien zel ui. A lienzaw nu Ngaihnu vangchuh, colege kailai ahih ban ah, sande school hotua pangin, pathien adinga theihtawp suohin akimang to zela. Nungak hinkhuaw aluldan hethiema, thiemthei taka hikhuaw mangmi ahih ziekchun Tangval zukham biengbuong leh mi nazawng inle ava mawk hel puou hi. A valeng sun tenle, tawt thanghuoi leh manloha holimna thanghuoi ava mawk suohdawk ngam puou a, zahumtak a umdan athiem ziekin, a zahum bangtak in azahzel zawu a hi. zehun laichun tangval sakhuaw mitak 'Lienthang' atih pau chuh Ngaihnu te inah ava lengmun tena. Lienthang chuh taksa leh thagaua ettawntak hia micheng het a hihziek in, nule pate hawnle achateu hilh nachang tak in amang sek ui.\nNitak khatchu zandang guola Lienthang, ngaihnu hela ava chiehleh, anu mai ana um a.\nPi Pari:- Bawinu hi a pute In ah ava chieh vaka, hungpai taventi, ana chutang, Nanghih nahung leng2 sekngut a, Bawinu lawite lak ahin, kuawpen ahim hichuh hi him2 inla.\" tin, patsum chuh azawp dut2 a.\nLienthang:- Khai, nu, na In uleh ka In ukal a puonbang kibang zienga, nang 'kuawpen ahim nati ti nalai a.\" tin, a patsum zawpchuh avak zawppih dut2 a.\nPi Pari:- \"E, zechu i tithei die, upa ten vacha thìnggah nedin, apanga thingdang a bawh masasek hi, atiu kha e,\" tin apuonveh kala a khaini thei zehchuh, a vaktham dut2 a.\nLienthang:- Gingcha lo maw nu?, ginloh ah sapi abawk hi, tihle aum kha e,\" tin, pi Pari khaini theihawn chuh, a vaksawk gui2 a.\nKhutia tawtle taka akiho uh, chawmkhat hala le, Ngaihnu ahung diekloh phata, Lienthang a chiehdawk nungchun, Ngaihnu chule ahung kilawi ta a.\nAnu chun, \"Bawinu nalawiten In a hun ngak2 a, na pute In ah nahung umden zieng seka.\" tia iplah kawm chun, Lienthang in ahel leh helloh a vakdawng zuingal a. Ngaihnu chunle, Lienthang in hun sawttaka kipata a nahel takthu leh, a man angaihsakloh dante chuh anu chuh ahilh ngala.\nA nu chun, \"Bawinu, nang, nadeih phawtleh, kenchu makpadin ka deihpen hi. Tulai khawvel ading in, Lienthang lawi banga tangval pha avang ta a, napan le hunniel hiel puona .\" tin, a deihsak danthu chu agen zau2 a.\nKhutia a holim laitak uchun, Josep lawi tangval thum, khamdeuh in ahung kivailut nak nak u a, anam vut2 mai ua.\nPi Pari chule \"tangval haw ki awt he uo,\" tin, a kuolngal a.\nNgaihnu chun, \"Ngaihsiet invang ngaihdah unla, zu gim kanak thei puawa, tuban anamsan hunglut dah taleuchin pha'na, khawlaileng dingin chuh ka hunngai zing ui.\" ti a, a nagenkhum phetchun, amau thum chule chusawt nuom taloin, aki entuoh gul2 ua, a kizawtdawk kit paizieng ua.\nInmai lamdeuh aphakphet uchun, \"ka ngaisang diekpuoi.\" tin, ngeihdeuh in akiko phun2 u a.\nAkuolna apan chun pi Pari chun, \" Bawinu, ikhawlaileng te lungnat na theihding, genngei hilo eive.\" a hunti zauh a.\nNgaihnu chun le, \"a hunphet aei kha.\" tin, chutna hawchu a hehtup vatvata akuol ta a. Khutia akuol kawmchun, amah heltu tamtak laka, anu le panle a deihsak penuh, Lienthang chuh. hunsawt taka kipata, Pathien kawma pasal ding tangvak pha ngena ana paucham nate, dawna um hiding inle agingcha ta a. Mel lepang lam achun hawih mangki le le, thagaulam mita athil zawk ziek in, Lienthang chutawh ahung kilungsiet tau hi.\nKumkhat vel ahung kigaih nung u a , pastor khut a danthienga ahung kichenzawh uchun, hung indang in, Pathien vangsakna chalukim hunnei in, Kristian nupan pha leh awhchak um ahunghi tozel tau hi. Khutia kipaktaka hinkhuaw ahunmat tohzel lai u chun, Ngaihnu chun kuaw hetpihloh in lungkimloh na lientak ahun nei tai. Aziek chuh bangmah dang hiloin, apau chuh piengthaklo, tisa kidekzawhna leh mukzawl ziek maia miten piengthak dana anahet uh, anahi laizang a. Awl2 a zu le sa poh hun ne'n, akhamum deuh2 in agilo deuh2 zel a. A tawplam vangchun, nitak chenga akitawm thawm ki za lenglung sek chuh a In vengteu haw chunle hun ngeinaseh gawpin, a kitawmloh nitak sun2 le le thawmhauh um alehsak zawgam hawntau a. Papen Insung chawkbuoi tu, ahung hih zetchuh, Insung in athuok in, a neihsa chenguh ahung kichai a, Akcha guola nekkawm hawl dinmuna ahungdin phat uchun, a In kuaw, a lo kawdawl cheng khale 'keia ahi' tingam umtalo in, a kigenthieng lak2 deuh hawn ui. A pau chula khutichu himai ta, Ngaihnu chuh a beidawng in a lungkham takzet a, apau zukham umpih zelding chula, amah zu gimle naktheilo. Taihsan veng2 ding, atih lela, dana kicheng cha deihzat le neita, hithei sadiek lo. A hun muolliemsa te haw avak ngaihtuoh seka, theih kham2 a Pathien ading a na kimatsek dante,' apan a thuhilh nasek, 'pasalpha nadeihleh mita hawl loin, bilin hawl ah,' tihhaw leh, Pathien kienga kawppih ding tangvalpha ngena a pauchamna te cheng2 kha a thawnmai hin ahe sek a. A ginna le nitin chau til2 zel in, Hoin kawt a lutloh nale, akuma simbang ahunghi tai .\nNGETLOH ZAW VANGSAK NA: Dan ngeina bang in, pastor bielfang tuchun avenguh ahun tawhtha kita. Ngaihnu chunle pastor pa hopih anawp ziekchun, a tunna ah ava naiha. Pastot pa chunle Ngaihnu mel nguitak amuh chun, \"E Khai bangthu eita unau nu ?,\" tin, maitai takmai hin ana lamtuoh a. Ngaihnu chunle, \"Bangdang hilo e, pastor pa.\" tin, a dinmun haksatdan haw cheng2 chuh ahilh ngal a. Pastorpa chunle, athugente chuh phataka ngaitha'n, akawm ah, \"E' khai unau nu, na vangpha na maizen e maw! Na ngetguol takchun Pathien in pasal piengthaksa bang hunpie taleh, Thagau mangdingte amah angsunga puilut tute kipahman apiek dingchuh, changpha loding nahih ziek in. Pathien in zechu adeih puoha, nangle kipahman mudingte laka ahun telsak guot ahi chula. Mi tamtak techu khawvel mun chuom2 ah sawlin aum u a. Nangchu In mun asemdinga guot aum na hi. Ze ngeichuh na NGETLOH ZAW VANGSAK NA nahet thiemloh chu ahi.\"","id":"","dump":"CC-MAIN-2013-20","url":"http:\/\/ganggam.com\/2011\/08\/03\/ngetloh-zaw-vangsakna-ii\/","date":"2013-05-19T18:34:36Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2013-20\/segments\/1368697974692\/warc\/CC-MAIN-20130516095254-00084-ip-10-60-113-184.ec2.internal.warc.gz","language":"gnb","language_score":0.9991070032,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"gnb_Latn_score\": 0.9991070032119751}","num_words":1720,"character_repetition_ratio":0.032,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.222,"stopwords_ratio":0.222,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.999,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"By:- Thangzasiek.\nKEN BANGTIN KASAM DIE AW –\n(a) Gin Gangte the Philantrophist.\n(b) Gin Gangte the Constitutional expert.\n(c) Gin Gangte the harbinger.\n(d) Gin Gangte a man of vision.\n(e) Gin Gangte the Educationist.\nGin Gangte is my good friend- His Exellency the President of India Dr. APJ Abdul Kalam. His Excellency in Mr Gin Gangte Bunglawn Model High School a Headmaster a pang chuh va vehna leh a school va etna thupitak October 16, 2006 nin ana nei hi, zie ni chun achung a bang hin Mr President chun Gin Gangte chuh a lawi pha mah mah ahih dan agen dawk hi. *(1)\nLawi chante kiveh nading in Goverment in panla:- India President leh Mr Gin Gangte kimuh nading chun Centre Government in programme ahun siem ua, zie programme chuh delhzui nan State Govt in sun leh zan chawllo in nasep ahun pan ui. Bunglawn khuo mai hilo in aseh vel cheng cheng achun thil chi chuom chuom siem thak in ahung um a, Play Ground, Helipad, Road, Electricity, Water supply leh adang dang State Government in hun puohchah in, thil um ngeilo tampi developed thak in a um hi.\nBunglawn khuo van-nuoi thang:- Bunglawn khuo chuh Date 16 October 2006 ni chun President of India in atawh hi tih Manipur leh India gam sung ah akithang veng vung a mite lungthim achun \"Aw nang Bethlehem juda khawpi lak ahin naneu pen hiel puoi\" Bible a kiti tawbang hiel in, Bunglawn, khuo inn 50 vel chauh umna chuh, India gam a khuo umlak ahin naneu puoi tih theih khop in Manipur State chauh hilo in India gam pumpi map chung ale chatuon a mang talo ding in Mr Gin Gangte'n CAPITAL letter in zie ni chun ziklut na anei hi. Zie ni hih India gam a thingtang mite a dinga ni lopi leh pawimawh mah mah khat a atel theih mai hilo in, Manipur State Govrment leh Centre Goverment tieng ding inle record tak thil tung khat ahih ginchak a um hi.\nZieni a malzin ava uopte:-India President leh Headmaster Bunglawn High School a kivehtuoh na aneih niu chun mipi asang aza a sim achieh khawm ui. Zieni a malzin thupi diek vatel haw chuh Shri SS Sidhu Singh, Governor of Manipur, Shri Ibobi Singh, Chief Minister of Manipur ban ah Manipur a Ministers tamtak leh Manipur sunga Officer lien cheng akim in atel hiel ui.\nIndia President chuh Gangte pasalpha bang in kichei:- Zieni pawimah tak chuh Pi Boboi Gangte in a conduct a, nam chuom chuom ten namlam a President chawihmawi na aneih zawh un, Pu Khamzathang Chief of Bunglawn leh a tunu Nungak Dawmneihthiem in President chuh Gangte thansuoh puon-ak, aksak in, Gangte Puondum a silh sak ban un Gangte tukpak a luchanga \"tawt\" (putting) sak in India President Dr APJ Abdul Kalam chuh kilawmtak in azem ui. A kicheidan i-et leh Gangte pasalpha gal-kuon suohmuol\/khuomuol a hanla sazo a vaitung, Inam chawndan tak a kichawimawi abang hi.\nPresident leh chapangte:- Mr President leh Bunglawn school chapangten India gam pumpi masang ah holimna (interaction) kilawm tak leh ngaihnawp umtak anei ua, ziehun chun President in nau pangte kawm achun nekguk chakguk (corruption) hun do dingin hasawtna leh tilna thupi tak anei hi. Hun khak na dingin Vote of thanks Pu Suman Singh DC, Churachandpur in Pu President leh micheng kawm a agen zawh in Lawi chante kivehna chuh hun khat ading in asutawp ui.\nBangtia hung umthei ahi dem?:- USA leh India in Nuclear Deal July 2005 a ana gen uchuh, USA President W.Geoge Bush leh India Prime Minister Dr Manmohan Singh a agreement 2006 in ana nei ui. Gin Gangte in zie agreement chuh kipak um asak thu gen kawm in India President kawm ah letter khat ana fax\/thak hi. Zie letter achun hiti hin ana zik hi. \"India gam hih akhangto in, America Supreme power te natieng inle nuclear chung chang a agreement neih pih anuom tau, ziemai chu hilo in khawvel gam dang dang tenle marketting neihpih ding in ei utchau in kakipak hi. Mahleh Mr President, India gam hih gam khangto guol a min ei hetzing lai un, thingtang khuo tamtak leh kei ngei Headmaster a kapan na Bunglawn Model High School vel achun chapang ten computer mel ziengle amu kha nai puou hi. India hih gam changkang tak tak ahih nading in village hawle akhantoh angai in kahei. Zieziekchun Mr President nang special fund apat in ka school ading in computer ei pien, khutileh India gamkil kawi kal a cheng Bunglawn chapangte hawle khantohna tukvelh a ahung dak pat theih nading un\" tih lehkha hi ana thak hi.\nPresident in zie lehkha chuh amuh phet chun President Sectt apat mikhat in Mr Gin Gangte chuh phone in ahun ho a, President in zing leh dak 11.30 am in ahun mu nuom hi tih ahun hilh hi, zie nichuh 12 April 2006, ahi. Zie dungzui chun President tawh kimu tuoh ui, akimuhtuoh nau ahin thilpiek (gift) protocol in aphalloh chule bawhkek in Gangte puondum silh sakna neiin holim na sawtpi anei ui, bang bang agen ding um vang kihelo ahi. Mahleh zieni apat chuh kimel het ahiu tih leh Bunglawn a ding in achiel hi tih chuh ka hei. Bangti a achiel ahi dem?\n(a) Gin Gangte the Philantrophist.\nKR.Narayanan kawm a petition:- 1998 kum in Tv Gin Gangte'n Delhi University nuoi a BA asim lai in, Manipur apata hung simlai chapang ten ahun taka scholarship amuh sekloh ziek ua, buoina atuok thu uh leh ahuntak a state government in action alak nading un ngetna India President KR Narayanan kawm ah ana tun hi. Zie petition copy chuh Governor of Manipur ana pie a, ziekum apat chun Manipur apat gam dang a leh kha sim a umdawk chapangten scholarship chung chang ah haksatna taluo atuok ta puou hi. Zietawbang hin Gin Gangte in amah guol a haksatna tuok simlaite ana dawnzang zohi.\n(b) Gin Gangte the Constitutional expert\n2000 kum in India Government in constitution review committee ahun siem u a, ziechun Tv Gin Gangte'n, The Gangte Suggestions tin Constitution Review committee te kawm a leh, North East Sun July 2000 issue ah anuoi a points haw hih constitution a khum lut ding in ana submit hi.\n(1) President in Anglo India te MP a nominate na theih power aneih hih state Governor le piek hihen. Khutileh, state chuom chuom a minority MLA neizolo ten democracy phat dan leh a zu thumna diktak achawp theih nading un ana ti.\n(2) Tribal Scholarship 11th standard apat government in apiek hih a purpose a served tak tak puoi. Aziek chuh thingtangmi nu leh pa chagah tak tak te hih achateu Nursery – Cl. X piezolo atam zaw ahiu. Zieziekchun Government in zie policy hih enthak henla Nursery chan in extends leh tih ana gen a, chun khuti leh a purpose diktak served ding ahi ana ti.\nComment-Agen bang chet in Government in hih kimah leu, tuhin minority scholarship tawbang Nursery apat government apiek pawl aum tai.\n(3) Government in kum khat sung a achievement aneih cheng cheng hih Financial year cheng ahim, kum khat beih cheng leh mipite hetsak hi hen ana ti.\nComment:- Kum a tawp cheng leh achievement gen dawkna um kimah leh, tu a RTI Act goverment in ahun siemdawk uhih government achievement he ut te dinga kawt lientak hung kihawng ahi. Gin Gangte'n ana nget hitawh akizawi ten hi.\n(4) Ministry Size hih percentage a siem hi henla 10% sang a tamzolo in Minister portfolio piek hileu tin ana gen hi. Aziekchuh Minister atam tak luot tieng Public funds hih asu mang tam mai mai ui ana ti.\nComment:- Tuhin ziechuh government in implement abawl tau hi.\n(5) State cheng a Tribal umte hih India constitution nuoi ah Autonomous Administrative Council piek hi hen, khu tileh development um intin, kinik-no na leh kinak na tawm in a ana ti. **(2)\n(c) Gin Gangte the Harbinger.\nGin Gangte hih harbinger ahihna tampi um intin, tuni a kavak gen nuom chuh anuoi a haw hih ahi.\n(1) Buonsilthak – Kut:- Lo bawl mitten na sep achawlh u a buon thuok cheng kum khat adinga a khawih zoh tieng u leh mat ding in kut min khat Gin Gangte in aneu lai in ana phuok a zie chuh \"Buonsilthak – Kut\" ahi. Zie kut chuh tuchan hin Bunglawn khuo ah amang sek ui.\n(2) Ganggam-Echo:- Delhi a Gin Gangte lehkhasim a aum tung in News Bullettin khat ana siem a, zie chuh Ganggam-Echo ahi.\n(3 ) Bravos Day:- MNF hun lai a Chawngmun khuo a val-9 ten thihna huoisie tak 10 August 1967 ni a ana tuok niu khah Delhi a um Gangte ten Gin Gangte makaih nan \"Bravos Day\" tin ana mang sek ui.\n(4) Chavang Kut Delhi 1997:- Delhi a Chavang Kut masa pen chuh 1997 in Tv Gin Gangte Secretary hihna nuoi ah Dr BR Ambedkar Foundation Campus Delhi ah thupitakin mat ana hi. Zieni chun Pu Ram Vilas Paswan Hon'ble Minister, Railway in Chief Guest hih nan ana uop hi.\n(5) Zaithahat guolsiek:- Delhi a Gangte nungak tangval talent chuom chuom leh hoih tak tak nei ten kumsim guolsiek aneih na min ding un \"Zaithahat Guolsiek\" ana phut dawk hi.\n(6) Pineaple Festival:- Manipur a lo bawl mitten ahaksatnau leh akipak nau sawlkar kawm a agen dawk theih nading uh deih nan Manipur State Level Pineaple Festival 30 Augst 2008 kum apat asiem dawk hi.\nThilpha ding gelna a ngaihtuohna leh hun tamtak senga Gin Gangte'n a chunga thil apatdawk khenkhat hung kitaklang haw hih a phatchuomna haw leh a hung phatchuomna ding haw gelin sawmtohpih leuhing a ngaihtuohna hin gah tampi hun suoh ina tih kinep a um hi.\n(d) Gin Gangte a man of Vision.\nBangkok Accord July 2001:- NSCN (IM) leh India Government in Bangkok a Peace Accord without teritorial limit tih ahun nei ui. Gin Gangten zie Bangkok Accord hin nam neu dang dangte hun inspired ding a aginchak dan Article hoihtak khat The Pioneer date 04 August 2001 issue ah ana zik hi. Amah view chientak vang kahe puon, ahin kei muh dan in kiphin na chi chuom chuom nei ten le peace a um ut nan ahun nei ta hi. Zie dungzui chun faction chuom chuom ten Goverment tawh peace ahun siem ua, peace camp bang ah aum ui. Chun lehlam tak achun NSCN te India Goverment in attention apiek dan haw mun kiphinna suk tam beh nan le apang veve in alang hi. Zieziekchun Gangte vision hih both side a ding in adik gel gel theihna aum hi.***(3)\n(e) Gin Gangte the Educationist\nJewel of India Awardee:- 13 March 2006 in Tv Gin Gangte hih Delhi based International Institute of Education and Management ten Jewel of India Award chuh Delhi ah in recognition of his concerted efforts to promote education and literacy among the poor and needy communities in Manipur piek in ana um hi. Zie function achun mi pawimawh tampi leh Shri Pawan Kumar Bansal, Minister of Finance (State) in chief Guest hih nan a uop hi. ****(4)\nJ.L. Gin Gangte, India Infomation Service (IIS) leh a insung mite hih lehkha lunglut leh deih ahih ziek un, amau khuo ngei Bunglawn ah Model High School asiem ui. Zie school achu Headmaster na chawmcha anasep sung in, Preisident hi tawh hung kilawi ahiu hi. Chun amah hih Education lam achun, MA. Ph.D Scholar ahi.\nGin Gangte hin chanchin tampi leh thil bawl tampi azika zikdawk senloh khawp anei in, angle chuom chuom a ka et tieng min tampi bang kapie nuom hi. Thil ana hih haw hih agun thei in, tua sub-topic a kapiek haw zieng hile article sautak tak tinga explain theih ngen ahi. Chun ziehaw ban ahinle thil tampi atawihna leh ahih dawk ka taklat loh aum nalai hi. Tuni hin atangpi chawmcha kavak gen a, adang haw chuh hun hung tung zela dingin ki kawih sit ut um kasak ziekin.\nGin Gangte'n athil bawl haw leh ana ngaihtuoh haw hi kei a dingin chuh (miracle) tabang mai a gentheih vek ahi. Chapangchan zie tawbang thil lopi tak tak hihdawk theihna ding quality aneih hih ka kipak in amak kasan, bangpen mina sap ding ahi die aw – Gin Gangte my friend, the philatrophist, the constitutional expert, the harbinger, the visionary, the educationist or the crusader!!!! Abang hileh ahung pitit hun ding ichi-inam leh igam sung ah ngaklah um kasai. Pathien in umpih henla \"Ichi Inam leh igam hun hih vak zel ding in hui tung tak in chiehto hen\".\nSource :\n1. President Sectt Communique dated 11 Sept 2006. *\n2. The Gangte Sugestions – The North East Sun July 2000 issue.**\n3. Bangkok Accord- The Pioneer 04 August 2001 issue.***\n4. International Institute of Education and Management, Jewel of India Award 13 March 2006.****","id":"","dump":"CC-MAIN-2013-20","url":"http:\/\/ganggam.com\/2011\/10\/26\/gin-gangte-is-my-friend-dr-apj-abdul-kalam\/","date":"2013-05-18T08:19:34Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2013-20\/segments\/1368696381630\/warc\/CC-MAIN-20130516092621-00065-ip-10-60-113-184.ec2.internal.warc.gz","language":"gnb","language_score":0.9769948721,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"gnb_Latn_score\": 0.9769948720932007, \"zom_Latn_score\": 0.015610276721417904}","num_words":2069,"character_repetition_ratio":0.053,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.219,"stopwords_ratio":0.211,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.955,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"S Jamminthang Gangte\nThumapui:\nKhawvela lehkhabu siem minthang pen leh lar pen laka khata kihe chuh pau hilhchetna bu \"Oxford Dictionary\" siemtu te hih ahiu hi. Amau haw hin Oxford Dictionary revise bawl ding ka hiu un, nang a pat in bang tuok nuom aum em tin ei hun dawng leu, akam uh athip masang in, ka dawnna ding chuh – na Oxford Dictionary u hih ahawih zawk diek na deih ua, pau hawihtak mai khawvel in amat ding ua na deih u chun \"Tawmngaihna\" kiti thumal hih ana kawih beh teitei un tih hih ka thu vai thak na ding ahi. Nang la???\nTawmngaihna I vak gen masang un, a um zie ( amin tak ) tak chuh ti hin vak gen leu hing: A 1na ding ah Lungsietna, a2 na ding ah Lungsietna, chun a3 na ding ah Lungsietna… ahi mai hi. Zie ban achun, vak gen sau deuh nalai leu hing, \"thil bang akai min na chung u ah hih dinga na deih ding uchuh mi chunga le hih un\" (Matt.7:12). Mahni a ding maia hing leh angmasiel tak maia hin hih tawmngaihna hin aki ngeihpih loh lawi chuh ana hii.\nTawmngaihna diktak hih I puok dawk ding chun, eimah ki lungsiet phawt angai hi. Mahni le ki lungsiet ngap lo a mi dang lungsietna nei taka va panpih ahim chuh ahung hisel lo pai zieng sek hi. Zieziekchun, hisel tak maia tawmngaihna I puok dawk theihna ding u chuh anuoi a haw hih het apawimawh mahmah hi.\nTawmngaihna diktak chuh:\n1. Amah a ding mai angaihtuoh puoi\n2. A nuok vak puoi\n3. A mithip puoi\n4. Zai adawh thei hi\n5. Khenchuom anei puoi ( alien aneu, ahau avai, aching thiem kibang in a en vek hi)\n6. A ki pakcha ngei puoi\n7. A thuok hat hi.\n8. Panpih ding a hawl sek hi\n9. Na sep ding aki lepsan sek puoi\n10. Thuawihna leh thutakna a ki vawppih zing hi.\n( Zie achung a ki gen cheng hih LUNGSIET na'n akan khawm suok hi).\nTawmngaihna ding lampi chuomchuom ana ensuk hitiu:\n1.Panpih ngaite panpih: Panpih ngaite panpih kiti hih thumal ahawih zieka kisiem kawm ahi puoi. Zie hih ataka I Lalpa Isu Krista ngei in ana puokdawk ana hi tai. Zie thu hih I gen zing lai un, khawvel a mihingte cheng hih panpihna ma mawh lo khat cha le kium ding in ginchak aum puoi. Kei hih sum leh pai ka hau tan, ka ching ka thiem tan, panpihna ka mamawh puoi ti a \"Slogan\" sam ngam zieng um ding in taksan aum puoi. Khutichuh ahih tak chun, Sawlchak Paul in \"Na puok gik hawu ki dawn tuoh un\" ti a\n(2) Galati 6:2 na a agen khuh het ngilh loh ding in thil pha ahi na mai zen e. Bang tin tawmngaihna ka sulang thi die tin na ki ngaih tuoh mai thei a, ti hin na theih kham kham in na sulang zing thei hi.\nA). Thih len man na mun ah: Mi kuo ahim khat chuh athih hun ahung tit a ahinkhuo a hung beih tieng leh I hih theih sun sun u chuh lusu'nte va su'n pih haw hih ahi. Nu leh pate ading in, mithite Insung mite va chutpih leh va kahpih haw hih I thaneih dan tawh kituok ahi a, chun khanglaite a ding in lasak lenkhawm (mithi za'n chutpih) leh thankhuk laih haw hih ahi zel hi. \"Kipakte chuh kipahpih unla, kapte chuh kahpih un\" ( Rom.12:15 ). Mi a panpih theih huna le panpih guo sam lo te haw khun, panpihna angaih tieng uleh mi atawm amu thei ten ua, chun thasietna ding ahau ten sek ui.\nB). Vangsietna mun ah: Vangsietna I tih hin thihna len manna haw le ahuop tho nai. Ahinla kei ngaihtuohna achun achuom ah ka vak gen khen guo zaw ahi. Vangsietna kiti hi chuh Bible pau ah aki mu puoa, zie hih mihing pau ahi zawi. Mi kuo ahim khat chuh mihingte ngaihtuohna leh deih loh dan a thil ahung tun tieng leh VANGSIE I ti sek ui. Khutichuh ahihtak chun, ahampha nalaite nasep ding chuh avangsiete va panpih haw hih ahi zel hi. Vangsie kiti haw chuh vak etsak theih dan achun, a In alo huihpin a mut siet, accident chuom chuom tuok, anasepna a lawhting zo lo, gucha- suommangten a suomuh etc haw hih ahi. Zie thil deihum lo haw chuh mi kuo ahim khat chung a ahung tun khak chun I thieh khamkham ( sum leh pai, tha leh zung ) a kidiem lo hiela va panpih zel ding ahi. \"thil bang akai min na chung u ah hih dinga na deih ding uchuh mi chunga le hih un\" (Matt.7:12).\n2. Na sep na mun ah: Nasep na ahin tawmngaihna akihah kum angai mahmah ahi. I nasepna chuh neu henla lien lele tawmngai taka sep ding ahi. Na sep I tih tieng leh a sem taktak leh asem mai mai a um kit hi. Pathien in Adam leh Evi apukman le na ana sep sak tai (Eden huon ngak in amang hi). Chun, Adam leh Evi ahung puk nung un, Pathien in kha-sa-ul pawt a sem a nek mu ding ei na tih daih tau hi. Zieziekchun asem lo chun ngawl hen le ana ti zawm zel hi. Zie I gen zing la I u hin, mi khen khat chuh, thabeih ngak mai mai, kumtun ngak mai mai aum zel hi. Nasepna nei ahim? a hi puom kuomah chan ahet dawk loh le aum tho zel hi. Sem lo hiela lawhlak , neknek zieng tih haw hih GUCHA ahi ding u??? Tawmngaitaka sep leh bawl ahih I kat mah mah ding uh deih aum hi. \"Nasem chun nek ding amuh ding him ahi ngala\" (Matt.10:10). Chun, \"asem lo chun ngawl hen\" (2Thess.3:10).\n3.Thiem zil na mun ah: Tawmngaihna kiti hih thildang ding chauh a mat ding ahi puoa, thiemzilna lam ale mat teitei ding a pawimawh ahi. Tawmngaihna hih gunchuhna kiti le ahia, gunchuhna tel lo hiela thiemzil te khun thiemlohna ava zil dawk thei chauh ui. Upa khat hih mi khat in, na chaten lehkha asim u tia adawt leh upa pa chun, lehkha chuh asim puou a, Skul chuh ava kai sek ui tin adawng hi atiu ui. Zie tawbang hih I lakah tamtak um ding in taksan aum hi. Mi athil hihna a tawmngai zo lo kiti chuh mi thadah tihna ahi zel hi. Bible in \" Mithadah chun ahun tak in lo kai puon tin, buh at hun leh bangmah nei puona\"\n( Prov.20:4). Zie thuhih \"LO\" agenna chauh hilo in, tulai pau hileh Education agenna le ahi tho hi.\nThutawpna:\nTawmngaihna kiti thupi hih thupi lientak ahih ziekin azikpa hinle azik kim zo puoi tih ana hetpih chiet hi tiu. Zie chuh ana hi zing mahleh I zik dawk sunsun uh hih mi khat leh nih bek in Tawmngaihna hih bang ahim tih neukhat bek I hung het dawk theih khak leh tih hih duhthusam ahi. Atawpna lam tak himah leh a pawimawh pen chuh tawmngaihna kiti hih lungsietna ahi a, Kristien hinkhuo tawh kituok leh Kristien te tha leh zung khat a pang ahi tih hih het ngilh loh hiel ding ahi. Na tawmngaihna chuh nang in bang tin na sulang thei die??? Simtute cheng Pathien in Tawmngaihna nei thei chiet ding in ei vangsak chiet ta hen.\n############%%%%%%%%%%###########\nhref=\" http:\/\/ganggam.com\/2009\/05\/22\/tawmngaihna\/>(Tawmngaihna thu kizik dang en dingin zie takhih click ah)","id":"","dump":"CC-MAIN-2013-20","url":"http:\/\/ganggam.com\/2012\/05\/14\/tawmngaihna-2\/","date":"2013-05-19T21:06:16Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2013-20\/segments\/1368698080772\/warc\/CC-MAIN-20130516095440-00016-ip-10-60-113-184.ec2.internal.warc.gz","language":"gnb","language_score":0.9999308586,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"gnb_Latn_score\": 0.9999308586120605}","num_words":1215,"character_repetition_ratio":0.046,"word_repetition_ratio":0.018,"special_characters_ratio":0.245,"stopwords_ratio":0.258,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"'EN TIE NA NU KHU'\nJohn 19:27\nNu te lul na: Nute lul zie hih kuoa gendawk zo di? Sap la phuok tu khat chun \" Pathien in nu te tel loin bangmah ahih thei puoi\" ana ti hiel hi. Midang khat chun, \"Nu te hi Pathien thatheng dinga siem ahiu\" ana ti kit bawk hi.\nNu dinmun hih a lul mah mah a, hitazienglele, nu te hih akibang vek puou. Nu phalo chun vang insung, khawtang hinkhuo leh thil dang dang chawh buoi in nu te lul na tiengle asu bei sek in alang hi. Mahleh, nu ching, nu ginum leh Lalpa neitu chun vang insung mai hilo in khawtang a dingin le mipha leh deihum asiemdawk un zietawbang nu te chuh lul takzet ahiu. Thuching bung 3:10 a chun 'Numei khawsak pha kuo a muthei ding? A mah chuh suongmantam san chi sangin a lul zaw daih ngal a' atih i mu'u hi.\nChate dinga nu te lul na: Chate dingin nu te lulna hih asangpen in vak kawih in,vak kidawng sin leng, Na nu gilsung a tha kuo na um sungin a thisan nakikawp pih a,chun nang zieka natna athuok cheng cheng na ngaihtuoh kha him him em? Khaw eng namuh theih nadinga na hung pien dawk ni a na nun anatna thuokte haw na ngaihtuoh kha em? An pha anek cheng cheng amah taksa dinga mangthei lo a, na hinna pen nawitui ding in achiehzo zel a,a lungthim ngaihtuohna cheng cheng seng a, zan nasan le ipmu theilo khawp hiel hiel a a um kawm ale limtak leh tai tak a ahun na etkawl dante na ngaihtuoh kha tam?\nNun acha alungsiet a, a lungthim cheng cheng alak zie leh, ahet ngilh ngei lohzie tawh Pathien JEHOVAH inle Zion khawpi a hetngilh ngei lohzie ateh kal hiel ana hi.\nNu hi ziltiltu masapen ahih ziekin cha pha, mi pha, lehkhathiem siemdawktu khat ahi. Mahatma Gandhi chun, \"Pasal lehkha thiemsak chuh mi khat lehkha thiemsak ahi a, numei lehkha thiemsak vang chuh insung pumpi lehkha thiem sak tawbang ahi\" ana ti hiel hi. Lehkha ziktu khat chun \"Nu'n asinsak loh cha chun thil bangmah zildawk anei puoi\" tin ana zik hi.\nGeorge Herbert chun, \"ziltiltu za(100) sang in nu khat alul zawi\" ana ti.\nLungngaihna leh haksatna cheng cheng tun na mun chuh nu te ahih ziek un, a lul mah mah ahiu. Nu te inn a aum loh uchun pasal leh naupang insung ah aum peih puou, chun in lengte le nupen aum loh chun atha muong thei puou hi. Mi insunga iva len him him hin, nupen mitmei nel umtak a imuh chun i tha amuong a ahin nu pen mitmei a nel um bek loh chun i tha a muong puoi. Bible in numei ching chu in satu ahi, atih tawbang in insung cheibawl leh vaihawmna chuh nu te ngaihtuohna ahi pen hi.\nInsunga nu taima, lungsietna ngah, vaihawm thiem, naseppha, kipiezo, ginum, tuoltek leh phanemngai te ahih uchun insung khawsak nuom ei siemsak sek u a, zie khel achun, sapchuom leh khawtang hinkhuo pha siem nadingin a pawimawh mah mah ui. Zietawbang insung pawimawh tak chuh nu te vanga dindawk ahi a, zieziekchun nute hin khawvel hih asiem uh ahi iti nuom hi. Skul masapen chuh insung ahi a, ziemun a ziltiltu masapen chuh nu te ahiu. Nu te lulna hih ana sa e . Nu te umlo in chuh insung hih a ngawn chang tawbang ahi. Zieziekchun nu te ziekin Pathien kawm ah kipakthu gen chiet hitiu.\nNu te ni hi khawvel pumpi ah ni thupi pen te lak a khat in sim tel ahi. Zie ni hi Kristian hin kristien lo te hitaleh angai pawimawh vek u a, gam hausa gam a chengte vang chun a ngai pawimawh mah mah ui. Chun zieni hih chaten nu te phat zie , lulzie leh thupi zie he a ngaih pawimawh in, chawihmawina etsaknan, thilpiek (prsent) piekni, nekpha neksak ni leh thilpiek chauh hilo in ahun cheng cheng uh pie'n anu teu kawm ah aum sek ui. A puonnak teu ah pakcha mawi tak tak te bang atak sak sek ui.\nNu ana sun tate chun anu teu hetzing nan, athan u ah pakchate akawih sek ui.\n1864 khan America gam khaw neucha a insung haksa deuh mai apat in numei chapang khat ahung pieng a, zie chapang chuh Anna Jarvis ahi a, akhawsak uchu haksaten mahleh, anu etkawlna nuoi ah atheih dan dan in lehkha hunzil to in, Pathienni cheng leh Sunday School akai sek hi. Khuti tawbang a haksa deuh a lehkhazil chuh asutzawm theihloh phet in, ziltiltu na sem in aki lawh zaw tai, khutia lawhte haw ahun neih nung, kum 1902 chun alungsiet mah mah apa chun ahun beihsan phut a; anu tawh haksa deuha ahung khawsak lai uh kum 1905 khan vangsiethuoi takin anu le ahung bei kit a, ziehun chun alung ahel mah mah mai sek a, anu'n alungsiet zie te, anu lul zie te ngaihtuoh in, anu adam lai a thilpha achunga ahisak tam loh ziete angaihtuoh chang chun khawk asan agim mah mah sek hi; ka nu kha mukit theileng chuh aw bang titak in ka duot die aw, tin achawihmawi dingdan haw angaihtuoh in duhthu asam sek hi.\nZieziek tak hin, amah nu chauh hilo in nu te hi chate ding in alul zie leh chateding a chawimawi tak leh zahtakahih zieu he'n alawite tawh May 9, 1907 khan naupang 400 vel samkhawm in Nu te ni hi amang pan ui. Zie nu-ni amat uchun agam mipite lungthim akhawih kha hin tin, kum 1911 in America state cheng cheng hiel ah Nu te ni (Mothre's Day) hi nit leh mat ahung hi. Mother's Day hi deih a phasa ahung pung deuh deuh a, May 8, 1914 khan America Parliament, Sorkal office leh department cheng cheng ah Nu te ni hi pawimawh tak a nit leh mat ding in parliament in in joint resolution ahun nei hi, zie resolution chuh sukdet nadin America president chun amin a zik ngal hi. A kum kit, 1915 chun May tha Pathienni anih (2) vei na chu nu te chawihmawina ni ding in America pumpi ah national holiday ding in phuon dawkna ana um hi.\nKhawvel a ginglotu kristian hilo, tam tak a um a, mahleh ginglotute hawnle a nu teu lulna he a achawihmawi uchun, ei gingtute vang chun chuh Pathien thupiek ahihziek a ihihloh theihloh nilopi ahung ahi, aziekchuh thupiek sawm laka alina ah phatakin akimu a,zieban chun zie thupiek hi i zawp chun malsawmna ichan ding thutiem (promise) umna sun khatle ahi.\nNu te chawihmawi na leh zahna hi mihing kilaichin na cheng cheng ding in CHABI ahih ziek in, Pathien in angai pawimah mah mah a, chun NU LEH PA ki zahna INSUNG achun malsawmna, vangsakna a um sek hi.\nNu te ni (Mothers' Day) tawh kisai in, nu lulna hezing in, nu te cheng cheng deihsakna chuombik chibai kahun buk hi.\nKAKIPAK HI.\nZodinpui Kaisang\nDwarka New Delhi","id":"","dump":"CC-MAIN-2013-20","url":"http:\/\/ganggam.com\/2012\/05\/11\/mothers-day-nute-ni\/","date":"2013-05-19T21:21:08Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2013-20\/segments\/1368698080772\/warc\/CC-MAIN-20130516095440-00029-ip-10-60-113-184.ec2.internal.warc.gz","language":"gnb","language_score":0.9999318123,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"gnb_Latn_score\": 0.999931812286377}","num_words":1147,"character_repetition_ratio":0.044,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.225,"stopwords_ratio":0.238,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"By Thangzasiek\nSakhimaldak chuh anawp nawp suok thei nungak ahi. Pasal anei a, chale ahun nei tau ui. Cha haw ahun neih nung chun apasal in nu ngak dang ahun ngai zawng a, ni khat hih ahung ki sulung himawh u a. Apasal chun nang uh Sakhimaldak te nu chahaw nasuk nanau kisuk uh ati a avau leh azi chun nuom mawh asa mah mah a buhtei chuh aki din aphut a inn chuh ataih san tai. Chun apasal chun ziephet chun zithak anei tai.\nIn ataihsan nung chun sakhi asuok a, a chate chuh adang chak tieng u leh innsak a phul lak ahin nawi apie sek hi. Achate nawi apiek chuh azithak chun ahun het phet chun apasal kawm achun nathah ding ahi ati tai. Ziephetchun achate chun henu min ahun thah guou hi ava tiu hi. Anu chun bawi lungkham kiu, eithah uleh kapheh khat lau inla mun khat ah kawih un ati tai. Tichun athah phet uchun apheh khat chuh alau a, mun khat a akawih uleh, Phunchawng thing in ahung kek a, zie phunchawng chuh apak alun a lun ahung hitai. Achate chuh adangchak tieng u leh, phunchawng bul achun achieh sek u a, hitihin la avak sa sek ui.\nKanu phunchawng dalnieng uou, niem tiel tiel. Atih uleh phunchawng chuh ahung niem tiel tiel a, tichun achate chun azu chuh achawp u a, avah tieng u leh, Kanu phunchawng dalnieng uou sang tiel tiel atih uleh asang zelsek hi.\nKhuo sung a chapang dangte chunle achawp nuom mah mah u a, ahin achawp thei puou hi. Achate lasak dan achuh asak ule le ahung niem diek puoi. Zie chule azithak chun ahun hetphet in naphuk ding ahi ahun ti kit zel hi. Zie phunchawng chuh phuk ahun guo kit tau hi.Ziephet chun, achate chun, henu min ahun phuk guou hi ava tih uleh, amah chun akhawk puoi, ei phuk tieng uleh kahal khat lau inla lui ah sep lut un ati tai.\nPhunchawng chuh aphuk phet uchun, a hal khat chuh alau a lui ah asep zel u a, ziechuh ngapi in ahung um kit tai. Zie ngapi chuh suongpi lientak guol khun tui chung ahin adawk velvul a, chung achun achate chuh ava ki chiem sek ui. Midangte aki chiem uleh ahung tum a, tamtak athihlawh zelsek ui.Zie chuh le anuthak uchun ahun hedawk kit a, apasal kawm achun nathah ding ahi ahunti jel tai.\nAchate chun, henu min ahun thah guou hi avati kit u a. Anuchun bawite lungkham kiu, ei thah tieng uleh, kamit chang hih lau inla sih (Source of water) nak ah kawih un ati zel a. Tichun asuksiet phet uchun, amit chuh alau a, sihnak achuh akawih uleh, siel ahung suok a, zie siel chuh achi phata mah mah a. Tichun ani ni chun asiel uchuh hung pung tul tul mai ta a. Siel pul aum lele amau a chuh pul-lo in aum hi. Anu naw chun asiel uchuh amitthip mah mah a, asiel uchuh that din apasal chuh asawl zel hi.\nAchate chun henu min ahun thah guou hi atih u leh, amah chun eithah u leh, kathisan lau inla, gam mang mun nawpna mun ah theh zak unla, alai achun kalu chang hih kawih unla ihsan un ati a. Siel chuh athah phet uchun, athi leh alu chuh alau a, agen guol chun mun nuom khat ahin atheh zak u a, alailung achun alu chuh akawih u a, alai achun aip tau hi.\nNuom takin a ip u a, chawm khat zawh a ahung khanloh phet uchun, siel thisan kitheh khum na cheng cheng chuh khuo thupi tak leh inn tampi ana suok a. Zie khuo lopi tak sung achun, amau chuh hausa lien tak ana hi tau hi.","id":"","dump":"CC-MAIN-2013-20","url":"http:\/\/ganggam.com\/2011\/11\/14\/sakhi-mal-dakte\/","date":"2013-05-23T20:57:06Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2013-20\/segments\/1368703788336\/warc\/CC-MAIN-20130516112948-00069-ip-10-60-113-184.ec2.internal.warc.gz","language":"gnb","language_score":1.0000010729,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"gnb_Latn_score\": 1.000001072883606}","num_words":623,"character_repetition_ratio":0.061,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.222,"stopwords_ratio":0.241,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"(Chanchinpha Zieka (thagau leh taksa) a Lamdanna)\n(Rom. 12:2b)\nS Jamminthang Gangte\nThumapui:\nAmasan thihna thimnuoi apat a hinna va'k hawihtak ei salhvak saka, kum zakhat tieng A chanchinpha a ei mapuihtu Lalpa Pathien min chuh pahchak in um hen.\nGangte nam hih I vak et chun, sakhuo mi lo tak nam I na hiu a, I ho uh pathien nasan le sawisa a that ngam guo namte I na hiu ui. Ahinla lungthim ana nei hamham nam I na hih na zal un I ho uh pathien (uphawk leh adg dg.) chuh suk lungdamna ding in gancha a kithawi in hinkhuo I na mang sek ui. Zie tawbanga pathien (thilsiem)chuh ho I hih zing lai un, Van Pathien I hetphak leh Amah I ngaihtuoh pha'k uleh I ho ziek uh hilo in Pathien in Khawvel (Gangtete) ahehpih bek ziek in, A chapa changkhat nei sunsun ei hun sawl sak tau hi. Zie Pathien lungsietna thuchah chuh Thagau Thiengtho puih huoina zal in 1912 kumtawp lam a chun, Evan Thangvang leh Evan Damsuok in Saichang khuo (Gangte Biel) ah ahung puo lut tau hi. Zie a ki pat chun Gangte khuo khen khatkhat ah Chanchinpha meisel chuh ahung vak dawk panpan ta a chun achieh zawm zing tai.\nChanchinpha deihum tak mai chun I namsung ei nusieh kit ta lo in, Pathien lungsietna'n ei chen pih zing ta a, – Gangte nam mite (alien – aneu) cheng in zie hinna thuchah chuh I he vek tau a, tichun kum zakhat titna chanchinpha chuh alawpna leh chanchinpha ei pietu Pathien lopina ding ah Centenary ti'n I mat guo tau hi. Zie a Centenary I mat guot nau ahin thupi hawihtak I namsung siempha thei ding \"Gospel For Transformation\" (Chanchinpha zieka (thagau leh taksa) a Lamdanna) hih lawiupate'n mat ding in ahun taklang tau hi.Zie thupi mang hin theihtawp suoh in kim lo pumpum hilele ana sutkhawm hi tiu.\nGospel For Transformation banga?\nGospel For Transformation kiti hih sapte pau ahi a, ei Gangtete pau a lehdawk ding hi leh Chanchinpha Zieka Lamdanna tih ding hina. Vak het beh deuh ding a deih um khat chuh \"Transformation\" thumal tawh kinaih mahmah chuh \"Transfiguration\" ahi kit hi. Zie a Transfiguration thumal kimat na hih Lalpa Isu mel lamdanna tang a aum khah ahi kit zel hi. Zie chuh ahih zing lai in lamdanna kiti hih bang ahi die? Lamdanna kiti hih abaihlam pen a gen ding hileu hing \"amasa tawh kibanglo\" neu khat chauh a lamdang le hi lo, \" apumpi a lamdang\" tih mai ding hina. Ei uh Gangtete le kithawihna muola chieh te khah Ho-In ah I chieh zaw tau a, thilsiemte haw ho sek te khan A siemtu I ho zaw tau a, zu leh sa ne kawma lawmla sa a, la'mla'm te khan Pathien la I sa tau hi. Khutichuh ahih chun, Centenary I mat guot nau ahin bang a I nam in LAMDANNA I tup beh uh? Thagau leh taksa a I lamdan uh (Pathien Thagau I neih uh taksa a suklat zing ding) apawihmawh tak zet hi tih ei muh dawk sak hi.. A nuoi a Bible chang apat hin lamdanna ding neukhat ana en hi tiu.\n1. Kithawihna hing (living sacrifice) Rom 12:1: Sawlchak Paul in Rome mite kawma ana phu't chuh kithawihna lat ding hih ahi. Zie a kithawihna kiti hih Thuthun Lui a kithawihna tawh aki bang puoi. Vak het ding a deih um chuh Rome 11 na I et chun, Pathien in Amite alungsietna zieka hukdamna athawn a apiek thu aki mu a, bung 12 na I et kit chun Amite'n Pathien a piek kit ding uh thu aki mu kit hi. Bangziek a Pathien hih piekthuk ding ahim? Gitloh ngaihdamna, Pathien tawh kihocham kitna, thiemchanna, leh kumkhuo a hinna ei piek ziek ahi.Zie haw hih ahih zing lai in Sawlchak Paul in Pathien kawma kithawi zing ding in Rome mite\/ei uh ei phu't zing hi. Bang ti a kithawi ding I hi ding um? Zie a kithawihna kiti hih I na gen guol un Thuthun Lui a kithawihna tawh aki bang puoi.\nThuthun Lui lam akhan Israelte khah gancha ah ana kithawi sek u a, Pathien in gancha dem um lo a a kithawih uchun a na pawmpih sek hi. Ahinla zie a kithawihna khah ahing zing puoh a, kumcheng leh athak\/renew angai zel hi. Zie a kithawihna da'n deuh in Gangte te le gancha ah Ina ki thawi sek ua, I pathien uh suklungdam na ding theih tawp I na suoh sek ui. Zie chuh ana hih zing lai in, Lalpa Isu Khawvel (Gangte te) alungsiet be'k ziek in khawvel ah ahung a, kithawihna hing ei hung pie a, chun ei hung siem saka, tu a A Sapchuom ten kitawihna hing I lat zing theih na ding un ahi.\nThuthun Thak khang ah I hung lut tau a Pathien in A Sapchuomte a puihdan leh a phu't haw ahung zat chuom kit tai. Zie chuh ahih tak ziek in Sapchuom ka hi ti ngala, chun Thuthun Thak khanga um ka hi ti zel ngala, Thuthun Lui a umte banga I um nau tamtak ana um zel sek hi. Etsaknan: Tulai a hung kithang thak kit khat chuh Maicham tih hih ahi. Maicham bawlten gan I that sek ua, agancha chule vawk deihloh in bawng khelkhel I na deih chuom sek ui. Gancha a Maicham siem I hih u chun Isu Kross a ahung thih man phachuom sa nai lo tawbang I hiu hi. Maicham siem hi lo in Pathien kawma kipahthu genna program ahih zawk a deih um hi. Gancha chuh ahung khawmte ngaihnat na ankuong kium pih tawbang a hi a, vawk leh bawng khen chuom angai khelkhel ta puoi.(I Pathien ho dan u hile suklamdang ding huntieng aum nalai hi tih ei muhdawk sak hi).\nChanchinpha zieka Lamdanna chuh amasa tawh kibang talo ding tihna ahi tih he zing pum in, Pathien in Thuthun Thak mite\/Sapchuom te bawl ding a adeih pen chuh TAKSA a kithawih ding tih hih ahi. Zie a kithawih ding tih hin meia vaki ha'l leh va ki em ding tih na ahi puoi. Nichenga Pathien deih dan (gin umna, thu awihna, lunggil kisik) a um na leh Ana sepna hih ahi. Mi tamtak in mahni taksa latdawk sang in mahni thuomphuo, van, gancha, sum leh pai leh adg dg la'ndawka kithawihna hing guol a ngai tam pi aki um sek hi. Pathien in mahni taksa ngei a phu't na ziek chuh A thisan a ei chawkdawk uh ahih tak ziek ahi. (1Kor.6:19). Taksa a kithawihna la'n zingte chun aneih a go haw ale Pathien apakcha sek hi. Mahni taksa kipiek dawkna um lo hiel a, thuomphuo, neih leh go chauh a Pathien ho chuh Sawlchak Paul in atangsap pih chanchinpha'n apawmpih puoh a, abukim zo puoi. I neih, I go chauh a Pathien ho kha I na hih kha'k uchun Lalpa Isu'n lawmman (reward) ahawp nileh eimah tel lo in (meidil a pat in) I va ki sa'n\/la'k theih na ding um tih ei ngaihtuoh sak mahmah hi.\n2. Kithawihna thiengtho (holy sacrifice) Rom 12:1: Kithawihna hing chauh hi lo in athienthoh zing ding le ahi. Thienthoh I tih hin Pathien a ding chauh a kikawih chuom (set apart) tih na ahi. Thuthun Lui hun a kithawihna bawlten gancha dem um lo, ahawih thei chin amat bang ua, demna bei (khawvel leh asunga um cheng tawh ki guolcha lo) ding ahi. Israel ten gancha dem um a kithawihna a bawl ua Pathien in ana ho diek u khah het zing ding ahi (Malaki 1:8).\n3. Lungthim a thaka um in (renewing our mind) Rom 12:2: Pathien in A thisan a ei chawkdawk sa I hi tau a, I taksa A mah I piek u chauh hi lo in I lungthim ule \"athak\" I piek uh ei phu't hi. Zie lungthim I neih uhin deihtelna tamtak ei neih sak a, lungthim thuoh (double) bei (thiengtho) a A mah I ho ding uh Bible in ei phu't hi. Lungthim thuoh neite (Pathien aleh leh khawvel thilte pawlhkhawm) Pathien in a pawmpih puoi tih het zing ding ahi (Matt.6:24; 1Kor 10:21).\na). Zie vannuoi da'n (pharisaite guol a alim thawh maimai, Pathien ginglote) guola um ding in ei phatsak puoi. Khawvel leh asunga umte (mit utchakna, kiletsakna leh\nlopina haw) hin I lungthim u hih ei thuzawh (convince) zaw lo a, ei gingtute hin khawvel leh asung a thil umte haw hih Pathien thil hih theihna manga I thutzawh ding uh apawimawh hi. Thagau puih huoina nuoia khawsa a, chunglam thil haw thi'l zing ding a I um uh Bible in ei deih sak mah mah hi.\nb). Lamdang dinga (tu masang a guola um ta lo ding ah) phu't I hiu ui. Mel lamdanna tanga Lalpa Isu mel ahung lamdan a Peter, Jakob leh Johan te lungthim a hung lamdan a (tumasanga a lunggel uh gel ta lo) nawp asak guol ua lamdana hinkhuo I mat uh a pawimawh hi. Zie tanga lamdanna a um guol a I lungthim uh a thak a aum chun CENTENARY I mat u hih lawhting tei ding ahi. (Thil lui chengcheng chuh abei ta a; ngaitiemu ahung thak kit tai).\nThutawpna:\nSimtute haw, kumza (Centenary) I mat guot nau ahin duhthusam tamtak na lungthim a hung piendawk ding ka taksang hi. A hawi abang chuh hileh LUNGTHIM A LAMDANNA hih thil pawimawh pena I neih ding uh deih aum diek hi. Lungthim a kithen na um taktak lo chuh Lalpa Isu'n alim thawh maimai (pharisai) ana tih haw khah ahi. Centenary I mat nau pat a hin, unau kituok dieldiela umkhawm hih apha'n anuom na mai zen e ti a lamdanna hinkhuo mang pan ta dinga lungthim I ngaihtuoh chiet ding uh a deih um mahmah hi. Lamdanna hinkhuo mang lo a Centenary a hung kichaih mai ding chuh Gospel For Transformation in ei phal puou hi.\nLamdanna hinkhuo I hung mat na ding u ahin nang leh kei (mimal) in mawhpuok na I nei chiet ui. Nangziekah Centenary a pat in nampi hinkhuo, taksalam leh thagaulam a lamdanna ahung umdawk ding I ki nem zing hi.\nSimtute cheng leh asimlo nam mipite cheng Lalpa Pathien in lunggil a thaka umchiet thei ding in A Thagau Thiengtho thil hih theihna'n ei sulamdang chiet ta hen.","id":"","dump":"CC-MAIN-2013-20","url":"http:\/\/ganggam.com\/2012\/07\/10\/gospel-for-transformation-2\/","date":"2013-05-22T17:13:19Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2013-20\/segments\/1368702127714\/warc\/CC-MAIN-20130516110207-00011-ip-10-60-113-184.ec2.internal.warc.gz","language":"gnb","language_score":0.999953866,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"gnb_Latn_score\": 0.9999538660049438}","num_words":1701,"character_repetition_ratio":0.052,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.228,"stopwords_ratio":0.277,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"a lim chu a nalh a…. bang gen ut nei na hi, kei vang ka changal thuok in a he dawk zou poi\nbang a gen ut pen tak ahi tih ka he chen thei poi. anyone could explain it further…..\nArticle masalam a, Gothillui koiheh aman tam dan tih khah alim a zik dawk dan in ka mu a, ziktu ngaihtuohna hih sang kasan, kangai sang mah mah hi,\nEi uh thanmuol…. Gangte te thanmuol ana sat dan leh Gangte te a changkannau khat bang tik a hung um ding,\nMr. Sang in ei na predict sak dan uh ei hih. (Kei vak het dan in)\nAdik louh leh vang… Mr. Sang in na hung hilh chien tai tu tu hin.,\nChiengkonpang a i thanmuol ua, thansuongdawh phalo a khawkzie leh thansuong dawh theih hileh a phat dingdan a gena hiven ti. A fooh e sang, hun bawl zel ah.\nkei,\nHenminlun\nA password will be e-mailed to you.\nUsername\nE-mail\nPlease enter your password twice:Strength indicatorToo shortHint: Your password should be at least seven characters long. To make it stronger, use upper and lower case letters, numbers and symbols like ! \" ? $ % ^ & ).\nPlease enter the code shown above:\nEnter your email address to subscribe to and receive notifications of new posts by email.","id":"","dump":"CC-MAIN-2013-20","url":"http:\/\/ganggam.com\/2009\/07\/29\/gg-toons-4\/","date":"2013-05-21T13:01:31Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2013-20\/segments\/1368700014987\/warc\/CC-MAIN-20130516102654-00013-ip-10-60-113-184.ec2.internal.warc.gz","language":"gnb","language_score":0.4351659417,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"gnb_Latn_score\": 0.4351659417152405, \"zom_Latn_score\": 0.12727957963943481, \"tcz_Latn_score\": 0.04948022589087486, \"lus_Latn_score\": 0.046602655202150345, \"jam_Latn_score\": 0.04413549229502678, \"eng_Latn_score\": 0.03379086032509804, \"kha_Latn_score\": 0.022049959748983383, \"cfm_Latn_score\": 0.014460964128375053}","num_words":213,"character_repetition_ratio":0.031,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.235,"stopwords_ratio":0.169,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.468,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"1. Zie website a thu hung kisuoh cheng hih Ganggam.com ngaihdan ahi vek khel puo a, a thu (article \/ news item \/ advertisement \/ sermon etc) hun suohte mimal \/ pawl in mawhpuona. Chun, zie website a thu kizik zieka a thusuohte thiltup hikhello a sum-le-pai le thildanga manlawhna nei a um khak chun khawk akisa a, ahin, ganggam.com in amawh puo puona.\n2. Zie website a suoh dinga article \/ sermon le thudang kizik hung kipielut himhim chuh ganggam.com thuneihna a piekthak guola ngaih hin tin, electronic le print (lehkhabu a sukdawk) haw ah pawimawh asak dungzui un azikpa \/pawl min telin suohdawk thei unau. Ahi'n, zie site apata mundanga suohdawk nuom a um chun ganggam.com apat a phalna lak ding ahi.\n3. Ganggam.com ngaihdan a mimal \/ pawl khenkhat a dinga zakdah um thil thusuoh dinga hung kipielut a um chun ganggam.com in suohloh theihna thuneihna nei ina.\n4. Kuole thusuoh ding hun pielut ta chun a chunga dan kisiem haw hih a pawm theih veka ngaih hina. Chun, pawimawh asak dungzuiun ganggam.com in dan siembeh zel thei ina.","id":"","dump":"CC-MAIN-2013-20","url":"http:\/\/ganggam.com\/disclaimer\/","date":"2013-05-19T14:28:30Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2013-20\/segments\/1368697681504\/warc\/CC-MAIN-20130516094801-00023-ip-10-60-113-184.ec2.internal.warc.gz","language":"gnb","language_score":0.9912267923,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"gnb_Latn_score\": 0.9912267923355103}","num_words":172,"character_repetition_ratio":0.083,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.217,"stopwords_ratio":0.256,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.992,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"By: SJ Gangte\nGanggam.com ahung um dawk hih chitna leh thiemna dinga malam zawtna lampi leh matchak hawih tak ahi.Thil hung ki suoh te haw hih ahawih theia,article hun zik te le pahchak aum ui.Mi thiem tak tak in article ahun tuok nai loh ziek in abuting zo nai deuh puoi.Article zik lam ah pan la thak chiet hi tiu.\nChuleh athu lam chauh le hi lo in,LA LEH LIM TAWITHEI lam le ki kawih beh thei leh, zie khel ahin fuh zaw sem ding in ka ki nema,ka ki nep chauh hi lo in,fuh zaw diek in ah.Na ti, Pu Editor???","id":"","dump":"CC-MAIN-2013-20","url":"http:\/\/ganggam.com\/2009\/12\/16\/la-leh-video-le-um-thei-leh\/","date":"2013-05-19T23:24:46Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2013-20\/segments\/1368698141028\/warc\/CC-MAIN-20130516095541-00007-ip-10-60-113-184.ec2.internal.warc.gz","language":"gnb","language_score":0.9976273179,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"gnb_Latn_score\": 0.997627317905426}","num_words":102,"character_repetition_ratio":0.004,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.23,"stopwords_ratio":0.167,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.997,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"DISCUSSION ON SOCIAL REFORMATION vis-à-vis POLITICAL ASPIRATION\nHuihchim News Network, Oct 24 Tuni nitaklam dak 6:00 pm khan ZOGAM.COM – Bridging the Zomis leh Hornbill Cable Network te pankhawmna nuoi in Discussion on Social Reformartion vis – a – vis Political Aspiration programme Hornbill Cable Network Studio mun ah ana nei ui.\nZie hun ahin Panelist in Pu LT Ngaihte IFS New York, Rev Pumzathang Tombing, Founder GETS Bangalore, Pu Mangcha Thangzawm , Convenor JPO, Pu Mangchinkhup , Convenor JAC, Pu CT Lian MDC, New Lamka West leh Dr Chinkholal Thangsing, MD Touch of Hope Health Care te haw ana pang ua, thu pawimawh chuomchuom leh amau ngaihdan leh tuchung buoina ziek a athilmuhdan teu haw genkhawmna anei ui.\nAlangkhat ah mipawimawh tamtak haw le chiehkhawm in dawtna chuomchuom dawtna hun le ana nei ui. Zie hun ngei ahin Lathiem Pi S Chingnu in le achiehkhawm haw thu mai a lunggel a chiehzing lai in mipi suktaina ding leh mipi suklimna ding in lasakna hun le ana nei zawm ngal hi.\n** Discussion sung a thu leh la kigen haw hih atam bekziek in akizik seng puo a, chawmlo kal leh zie hun a video clip hih internet a ettheih ding a kawih dawk hung hipai ding ahi.\nHuihchim Media | The People's Media","id":"","dump":"CC-MAIN-2017-09","url":"http:\/\/zogam.com\/news\/news-in-zokam\/3404-tv-talkshow-report-by-huihchiim.html","date":"2017-02-26T21:37:26Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2017-09\/segments\/1487501172077.66\/warc\/CC-MAIN-20170219104612-00439-ip-10-171-10-108.ec2.internal.warc.gz","language":"gnb","language_score":0.8442893028,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":2,"top_langs":"{\"gnb_Latn_score\": 0.8442893028259277, \"zom_Latn_score\": 0.08301693946123123, \"hmr_Latn_score\": 0.02247176319360733, \"lus_Latn_score\": 0.015846306458115578}","num_words":205,"character_repetition_ratio":0.057,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.203,"stopwords_ratio":0.19,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.78,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"I gam Manipur I vak et leh, gam nuom mah mah a hi. Stadium of India ahi, aziek chuh alailak hi phaicham ahi a, aning kimvel thing tang ahi. Zie tawbang gam hi country dang ale um khel dingin gin chak aum puoi. Pathien in athawn a ei piek u gam chu ahi. Amah vang akhawvel sa(hot) mawng mawng ahi tam ahih loh leh ei haw le I haw ki bawl ihi tau em? I gam u hi a sa mah mah tan. Tukum sung chu sa kasa sam puoi ti I um dingum? Umlo maithei ihiu hi. Ale bang zieka khuti sat ei tam?\nIndia sunga thingtang gam dang te minthang mah mah haw vak gen taleng, Ooty, Shimla, Nainital, Ranikhet, Almora, Shillong, Kohima leh Aizawl te hi le thingtang mah mah gam ahiu hi. Amah vang amau gam hi adap(cold) nalai mah mah hi. Shimla, Nainital, Ranikhet vel achun vuuk (snowfall) le a um sek nalai ahi. Kohima, Shillong, Aizawl te chu vuuk kielo mah leh, ei gam taw teh in a gam uh a vawt nalai mah mah hi. Ale thingtang chiet chiet, Himalaya tang dung khat zui khawm chiet chiet bang zieka temperature kibang thei lo ahi die maw? Amau mi te pilvang ah idem aleh government kisuuk ziek ahi dem?\n\"THE CHIPKO MOVEMENT\"(eipau in \"kawlhchak\" English a \"Cling\" Kiti kha Uttarakhand apata kipan ahi. Bang tawbang movement ahim itih leh, Sunderlal lawi upat na a, thing kiti mawng mawng, insak na ding hi henla, furniture ding hi henla, mei a tih ding hilele phal loh ding tihna ahi. Timber businessman te'n asaat guot phat ule, mipi ten athing pen chu a kawlhchak mai sek u le saat thei sek lo ahiu hi. Tichun Thing saat mawng mawng khap ahung hi ta ahi. Zie haw ziek akhun amau gam khu avawt dieka, vuuk le akie zel sek ahi. Chun a gam ua boruok le a thientho a a nuom mah mah mai ahi.\nEi thingtang mi chu thingtang lo bawl lo thei lo I hi puoi, I nek hawl na pen ahih ziek in. Inkuon thum vel in tang lien tak khat chu I vaat un I haal sek u ahi. Ale inkuon siing (above 10000) val vel chun, tang bang zat I haal tum ding um leh? Thing le guo(bamboo) bang zat I saat(cut) tha ding um leh? Ale lo dinga I vaat u chu ahi ding mawng in kawih ta leng un, business ding mawng mawng in Thing bang zaat, mau bangzat I saat tha dingum le? Thingtang lo bawl na dinga thing le mau ki saat tha pen kha business purpose a dinga pai theih loh ahi dem? Midang gam achun furniture leh thil chuom chuom a mat ding haw khu plantation a bawl chuom bik ui. E.g teak plantation, cedar plantation, bamboo plantation etc. etc. zie chun thing dang plantation lo him him chu akhawih lo mai ui.\nEi thingtang mi'n le, thing le guo bei a khawsa theilo ihih ngal u chun, plantation chuombiik ki nei hen la, gam haw va haal tum khel khel ding le thing phuuk a ngai khel khel puoi. Agamlak mah akhun thing no tam tak tuh khawm mai leng, khuti leh, thing dang ki khawih kha puon tin, mau umsa le ki saat tha puon tin, I gam u huih hung thieng intin, temperature le adap zawk loh lele zie sang ahin sa zaw kit lo dingin kaging cha ahi.\nI THIL BAWL TE UH VEL ET KIT HITIU:\n1. Thing le mau business hah chawihsa'n taluo.\n2. Jhum cultivation(thingtang lo) bawl na a thing le mau te matdan I het loh uh.\n3. Duh am tak luotna ziek.\n4. Plantation bawl loh ziek leh thing no phuhding ngaituoh loh ziek.\n5. Thil pha cheng midang in bawl u hen, thilpha lo a tun lele midang mawh chansak ziek.\nI duh am tak luot na ziek un, I tu a chateu a ding bang mah siitsak I nei puou hi. Tua hi I muh I neih cheng u I mat u chun, dan le khangthak te le khang hungum zelte'n bang a neding um bang tin ahing ding um? Kiel le dangchak hun thuok ding ahiu hi. Guoh la zu ta puon tin, nek ding hung ki tasam tei tei ding. I gam la hung sa deuh deuh ding, natna chi tamtak zen damsen loh hung pawt ding ahi.\nZie ziek chun, tua khang te hi ki gel phai ting un, ngaituohna dik leh,thil dik\/pha bawl zaw lengun, ei haw gam hi hung hawih ding ahi.\n– Jom Gangte","id":"","dump":"CC-MAIN-2018-13","url":"http:\/\/eimitimes.in\/bangziek-a-thingtang-chiet-chiet-kibang-lo\/","date":"2018-03-23T18:13:42Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2018-13\/segments\/1521257648431.63\/warc\/CC-MAIN-20180323180932-20180323200932-00253.warc.gz","language":"gnb","language_score":0.9989609718,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":6,"top_langs":"{\"gnb_Latn_score\": 0.9989609718322754}","num_words":757,"character_repetition_ratio":0.042,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.237,"stopwords_ratio":0.19,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.999,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"U Kchen Mit Insel\n, U kchen mit insel clashroyalefreegems co, Kchen mit kochinsel ikea konzept u küchen mit insel kamin, Küchen u form mit kochinsel u k chen mit insel dan k, Kche u form mit theke kchen in u form frisch kche u form, Kchen u form modern die u form kche klassische kchenform, U kuchen mit insel wohndesign, Kchen lform mit.","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-13","url":"https:\/\/tattooideas.us\/u-kchen-mit-insel.html","date":"2019-03-19T04:05:44Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-13\/segments\/1552912201885.28\/warc\/CC-MAIN-20190319032352-20190319054352-00039.warc.gz","language":"gnb","language_score":0.620837152,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"gnb_Latn_score\": 0.6208371520042419, \"gmh_Latn_score\": 0.2351425439119339, \"goh_Latn_score\": 0.03064364194869995, \"yap_Latn_score\": 0.026779454201459885, \"sgc_Latn_score\": 0.016524408012628555}","num_words":63,"character_repetition_ratio":0.14,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.21,"stopwords_ratio":0.19,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.488,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"THILSIEMBUL 2\n1Tichun lei leh vante chuh a chung u a um haw chengcheng chu tawh siem zawh ahi ta a. 2Chun, Pathien in ni sagih ni chun a thilsiem chengcheng chuh a zo ta a; tichun a thilsiem chengcheng chuh a chawlhsan ta a. 3Tichun Pathien in ni sagih ni chu vang a pie a, a suthiengtho a: Zie ni a chuh Pathien in a thilsiem chengcheng thu maia a siem leh khuta a siemte chuh a chawlhsan tâk ziekin, zie ni chuh a hih thiengtho ta a.\nEden Huon\n4Chun, Lei leh van kisiem laia Lalpa Pathien in lei leh van a siem dân chuh hiti hi ahi 5Lei ahin hampa mawngmawng a na um puoh a, lei a thaichi mawngmawng le ana kek puoi; Lalpa Pathien in lei chungah guoh a na zuk sak puoh a, lei let dingin mihiem le a na um diek puoi; 6himahleh, lei apat in tuihu ahung pawt a, lei chung chengcheng chuh a chapno sek hi. 7Chun, Lalpa Pathien in lei a leivui in mihiem a siem a, a nak achun hinna hu a halut a; tichun mihiem chuh mihing a hung hi ta a.\n8Chun, Lalpa Pathien in suohlam a Eden achun huon a siem a; a mihiem siem chuh zie tak achun a kawih ta a. 9Chun, Lalpa Pathien in lei apat in thing mit la tak leh nek tuok tak a kehsak a; huon lailung tak achun Hinna thing le a kehsak a; asie leh apha hetna thing le a kehsak hi. 10Chun, Eden apat chun huon chapchêk dingin lui a luong dawk a; zie apat chun a kikhen a, ka li a kisuoh a. 11Lui khatna chuh Pishon ahi a; zie chun Havilah gam chengcheng chuh a kuolkhum a, zie chun sana a um a; 12Zie gama sana chuh aman tam chi tak ahi; thil gimlim Bdellium leh suongmantam chi khat onix kiti chu le a um hi. 13Chun, lui nihna min chuh Gihon ahi a; zie chun Kush gam chengcheng chuh a kuolkhum hi. 14Chun, lui thumna min chuh Hiddekel ahi a; zie chuh Asuria gam suohlam a luong chuh ahi. Chun, lui lina chuh Euphrates ahi. 15Chun, Lalpa Pathien in mihiem chuh a pui a, Eden huon achun a enkawl ding leh a veng dingin a kawih ta a. 16Chun, Lalpa Pathien chun mihiem kawm achun, \"Huon a thinggah tincheng gah haw hi na nawp nawpin na ne thei hi; 17Himahleh, asie leh apha hetna thinggah vang hi chuh na nek loh ding ahi; na nek a ahih chun, na nek ni ni leh thi ngêi ngêi ding na hi,\" ti'n thu a pie a. 18Chun, Lalpa Pathien in, \"Mihiem amah maia um hi a pha puoi: amah panpih ding a kithuohpih ding dawl mi siem sak ing ka,\" a ti a. 19Khutichun, Lalpa Pathien chun leia pat in gamsa tincheng leh chung leng vacha tincheng chuh a siem a, chun, amin dingun bang a sa dem tih hetna'n Adam kawm achun a pui ta a: chun, ganhing chengcheng chuh Adam in a min uh a na sak taphawt chuh a min uh ahi den tai. 20Tichun, Adam chun gancha tin cheng, chung leng vacha tin cheng, gammânga gamsa tin cheng min chuh a sa chiet a; himahleh, Adam a ding chun a panpih ding leh a kithuohpih ding chi a um nai puou hi. 21Tichun, Lalpa Pathien chun Adam chuh nuom takin a ihmutsak a, a ihmut lai chun a nakguh laka khat a la a, zie mun chuh pheh in a sudim a. 22Chun, Lalpa Pathien chun Adam apat a a lak nakguh chun numei a siem a, Adam kawmah a pui ta a. 23Chun, Adam chun, \"Zie zet hi chuh ka guh apat a guh nei, ka pheh apat a pheh nei ahi; Pasal apat a lâkdawk ahih ziekin 'Numei' tih ding ahi,\" a ti a. 24Zieziekchun pasal in a nu leh a pa nusieh in, a zi chuh tu'ntin; tichun pumkhat hung hi ta'n au. 25Chun, Adam leh a zi chuh sangawn a um gel ahiu a, himahleh, a zakcha puou hi.","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-30","url":"http:\/\/sq.biblesearch.americanbible.org\/gnb-GANG\/Gen\/2\/","date":"2019-07-24T00:14:56Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-30\/segments\/1563195530246.91\/warc\/CC-MAIN-20190723235815-20190724021815-00272.warc.gz","language":"gnb","language_score":1.0000095367,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":2,"top_langs":"{\"gnb_Latn_score\": 1.000009536743164}","num_words":680,"character_repetition_ratio":0.094,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.25,"stopwords_ratio":0.44,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"Athupi taluo a mak kasa tawp hi\nKUHVA NAH HIH APAWIMAWH PEN AHITA'M?\nManipur sunga Lockdown zieka mipi te'n zie banga gimtheihna athuok lai takin tuni'n Spice Jet Cargo Plane 2 hiel Imphal Airport ah ginloh pi'n ahung lênglût a, COVID-19 testing kits, Medicines leh Mask tih haw ahun puok hitei ding tia mi tamtak in kinêm taka angâk uchuh ava et uleh kuo Covid-19 tawh kisai matchâk hih malak, kuhva nah (Betel leaves) leh tobacco chi chuom chuom ahun puok ana hi laizang hi. Lungsietna lien Kinepna thawn kiti chuh ahi mai hi.\nManipuri Student Federation in zie tawbanga gamsungin haksatna atuok lai taka kuhva nah leh tobacco chi chuom chuom puoklut na dinga phalna pie te demna sangtak anei ngâl ui.\nTv. Lienson Gangte'n adamlai a agen khat kahun geldawk thut hi. *_Insawng sawng 5 vêl a patin ahung kietha suk vawng vawng a tuol ahungtun a ava et uleh *Beri bawng* ana hi_* atih khah kagel dawk so so hi. Bang chula lawh theih ahipuo a.\nTu a buoi lai taka gil vahna theih le hisâm lo kuhva nah puo gunsêt dinga lênna hun kisawl mai hih kagel tuok chet leh thasiet siet um kasa a, êk ei hung kikhiek khum tawbang in kagel a ka nuih le aza a, Japan gâl atih uh ei geldawk sak a, athupi kasa a, mak taluo le kasa hiel a, bang strategy kigawlh ahim hêt haksa kasa mah mah hi. Athupi taluoi …..🤣\n_Mangkhuo Gangte_","id":"","dump":"CC-MAIN-2020-24","url":"https:\/\/www.getinlamka.com\/kuhva-nah-hih-apawimawh-pen-ahitam\/","date":"2020-05-28T08:53:21Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2020-24\/segments\/1590347398233.32\/warc\/CC-MAIN-20200528061845-20200528091845-00189.warc.gz","language":"gnb","language_score":0.9847608805,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"gnb_Latn_score\": 0.9847608804702759, \"zom_Latn_score\": 0.014895494095981121}","num_words":242,"character_repetition_ratio":0.054,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.219,"stopwords_ratio":0.161,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.972,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"World bank group in\n1(One) BILLION DOLLAR A INDIA PANPIH DING\nApril 2, 2020 (Thursday) ni khan World bank group in khawvel pumpi a coronavirus pandemic dona dingin gam khangto lo (developing countries) gam 25 te chuh $ 1.9 billion a panpih dingin approved abawl tau hi.\nHetding khat chuh, World bank kiti hih achuom mawng mawng a bank kisiem ahi puoi. International bank for reconstruction & development (IBRD) leh International development Association (IDA) zie bank te nih hih kigawmkhawm a World bank kiti ahi. World bank kiti achuom bîka kisiem umlo ahi. Tuchunga World bank group agencies a pang khawm te chuh, IBRD, IFC, IDA, ICSID leh MIGA te ahiu hi. Mahleh main role play chuh IBRD leh IDA ahi.\nIndia hih population atam ziek leh coronavirus a pat kivênna dinga lockdown abawl vak zieka mipi te'n haksatna tuok tam dinga aginchâk ziek ua, tuchung a World bank in emergency fund a, $ 1.9 billion sanction abawl nalak a hih India te akimkhat sânga tamzaw $ 1 billion chang ding ahi. South Asia sunga emergency package ahawp dan uchuh ;\nIndia = 1 billion dollars\nPakistan = 200 million dollars\nSri lanka = 128 million dollars\nAfganistan = 100 million dollars\nleh gam dang danga package hih ahawp sak dinguh ahi. Tuchunga package hivâng South Asian region sunga atam zaw ahawp uh ahi.\nTuchunga sum apiek uhih dit kit dinga loan system a apiek uh hipuo a, coronavirus dona ding mawng mawng a achuom lîu lieu a, gam khangto nailo ti a, panpihna (aid) dân a apiek ngawt uh ahi.\nWorld bank group a president, David Malpass in khawvel pumpi a developing countries 65 ah operation akipan ta a, tu a emergency package kihawm hih atawpna hinailo ahi. Coronavirus zieka gam khangto lo te panpihna kipie zing nalai ding ahi ti'n agen hi.\nZie package kihawm hih laboratory capacity (test capacity) sukpun ding, testing kits leh ventilators tamtak chawkbeh na ding, isolation ward siem behna ding leh Covid- 19 thu hetbehna tawh kisai a research centre sukpun ding ngaihtuoh na zieka emergency fund hih kihawm ahihdan agenbeh hi. $ 1.9 billion hih initial funding ahi nalai a, adang le amamawh dungzui a hun hawm zel ding ahiu hi. World bank te hih ahungtung ding tha 15 (15 months) sunga 160 billion dollars sêng dinga mansa a um ahihdan agenbeh hi.\nIndia te'n foreign funds hih lâk loh ding mahni sum a kito delh ding tih hih agel zing ahi a, mahleh coronavirus zieka gamsunga buoina ahung tam tawh kitawn a foreign fund lâk (accept) ding atih uh ahitai.\nAbang hileh tuchunga fund hunglut cheng hih amatna ding dawl taka mat hung hitaleh ut aum mah mah mai hi. Nidang in bang tawbang in nêkgûk châkgûk ana um lele ahah khawk taluo puo a, tuchung hi vang lockdown tawh curfew tawh ahung kithuoh khawm lemlum leh kuomah nasêm thei leh apawt thei aum tâk loh ziekin mipi hih buoi takzet in abuoi ta a, coronavirus zieka mithi sânga kiel zieka mithi ahung tamzawk khâk ding vênna'n sum \/ aided fund hih amatna ding dawl takin hung kimang leh tih hih gamsung sawlkar thunei te kawma ngetna leh deihsakna thuchah i vak gen theih sun chuh ahitai.\n_Stay home stay safe !\nMangkhuo Gangte","id":"","dump":"CC-MAIN-2020-24","url":"https:\/\/www.getinlamka.com\/world-bank-group-in-1-billion-dollar-a-india-panpih-ding\/","date":"2020-05-28T07:52:40Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2020-24\/segments\/1590347398233.32\/warc\/CC-MAIN-20200528061845-20200528091845-00339.warc.gz","language":"gnb","language_score":0.9185221791,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"gnb_Latn_score\": 0.9185221791267395, \"zom_Latn_score\": 0.06826291233301163}","num_words":515,"character_repetition_ratio":0.064,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.213,"stopwords_ratio":0.184,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.871,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"Athih dan kigen min theilo\nSUSHANT SINGH RAJPUT\nFilm star, sum hâu mah mah kum 34 a upa, Sushant Singh Rajput chuh June 14, 2020 ni a a inmun Bandra, Mumbai a ginchâk lohpi a suicide akibawl ziekin India gamsung chuh inlîng (earthquake) hâttak in thakhat phut a ahun nuk guih guol in India pumpi a hawtlîng guih a, athu hih tuni tieng in meikuong phelhmit mawh bangin muntin gamtin akasie zing a, ei thingtang mite news channel \/ paper haw tienga athu ahung git tâk ziek in, zie thihna thu hih gâl a patin vak gâldawt vawng vawng hiting un, athih nung thakhat vâl chieh tamahleh achanchin hih headline luoh zing ahih ziekin khatvei ana enkit hitiu.\nSushant Singh kitipa hih kum 1986 in Bihar ah ana pieng a, lehkha thiem tak, National level tienga le pahchâkna leh lawhtitna chang hiel, annêk sânga lehkha bawlthei zaw hiel ahi a, Engineering student khat ahi. Amah hih lehkha thiem ahih vangin acting ahung lung lut a, khuti a chuh film lama lut kha ahi.\nFilm industry hih business line \/ sum atam banah minpha sêkna dinga le mun hawih tak ahi. Chuleh film industry te kipuok dan khuh, ei lama hâusa kivaihawmna guola a sung lama khuh vaihawm \/ khutvai tu khat um ahiu hi. Kapoor te, Khân te inkuon chuleh mi dang huntieng haw khuh hâusa kivaihawmna guol a Film industry hih apu, apa te apat hung kipie sawn pek ahiu hi.\nFilm industry lut cheng in, Kapoor te inkuon ahih loh leh Khan te inkuon khabe akhuot ua a zût dinguh, amau lung ahawl dinguh ahi. Kapoor, Khan, Yash Chopra te lunglo lama tawi kha te chuh, Film industry apat puonpi akiziel ua apawt ding uh ahi mai hi. Industry sunga vaihawm te hin zung thûktak akhawh lut uh ahita a, Amau a dinga, film industry hih go (property) khat a umdawk ahitai.\nSushant Sing hih a melhawih chauh hilo a, Bollywood sunga dinga lehkha thiempen te laka khat ahi a, chuleh a film thawh him him hile ahit ngen thim ahi a, tulai nungâk te aguk a ana deihcha lo le umlo ahi ti'n akigen hiel hi. Film industry sunga Kapoor, Khan leh Yash te dinmun hun khêntha thei ding dinmun a um ahih ziek a îtthîk na tampi le ana tuok zing ahi. Ahinkhuo hih lungsiet umtak ahi.\nBollywood sung zienga khule faction a kikhen kit ahiu a, Kapoor faction, Khan Faction, Yash Faction abawn ua Sushant Singh hih amuhdah uh ahihdan chanchinbu tamtak in agen hi. Khuti a kichuombawl na leh îtthîkna haw hih Sushant dinga thuok hak leh thuok zawh hilo ahihdan thutut khenkhat in agenbeh hi.\nAchawmlam a gên in, Sushant Singh hih kikhâi lum ahi tih i hevek ua, amah hih meithal, damdawi, lo leh âi manglo hiel a melma te'n a thah uh tih theih ahi.\nTuhin India pumpi a mi atam zawn Khan family, Kapoor family, Yash faction awihmawh na sângtak aluchang u ah akhuksak ua, nicheng thim phiel in media through ah mipi akiphin zing ui. Sushant thihna thu hih High court tieng a khuol dingin ngetna asiem ua, Sushant u pa, O.P Singh le a suohpih pa thihna thu ahin a lung awi thei puo a, kintak a khuolchilna bawl ding adeih thu agen zing hi.\nFilm industry sunga khuh thunei chuom um ahiu a, ama'u haw lunghawl peihlo te chuh ui êk khu bang mai ding ahiu hi. Hâusa kivaihawm na guol a aneih alam uh hung kipie sawn pek ahiu a, aneih ago uchu asuohpih tih loh bangti'n bah apie nuom ding um ? Zie laitak hih ngaihtuoh khamsêt ahi. Film industry sung nana na a chuh Kapoor, Khan, Yash te khuh Hausa tawbang ahiu hi.\nSushant hin athih ding kuon in film 6 a contract aneih ahi. Zie film 6 hile Khan, Kapoor leh Yash te kithuoh a a laksak kit uh ahi. Agamsung ua pat leh ama'u naih tuom apat puonsie paih a apaih mang kêi uh ahi. Khuti a kibawlna haw chuh agel leh thuokzo lo in, lehthuk ding dan la umlo, kilan pih hiel dinga lah amah chuh Bollywood sunga alutthak leh bangmah position nei kit lo ahih ziek a Sushant hih ngaihtuoh na gim taluo a kithat ahi tia India mipi hin ngawhna aneih ahi a, alangkhat ah adawngmanu zieka thi ahi tia ngawh paw aum kit a thuchien tak vang het ahinai puoi.\nShushant Singh thihna tawh kisai in inquiry achiehtha zinga tuni tieng hin a dawngma lui, Rhea Chakraborty leh Ankita Lokhande chuleh alawi lui Samuel Haokip telna'n mi 56 te statement record bawl ahitai.\nBihar ah mipi kiphinna anasa diek a, Bihar Assembly sung nasan a athu hih kintak a khuoldawk ahih theihna dinga CBI khut a case hih piekdawk dinga agen min uh ahitai. Mahleh Case hih tutieng in Mumbai police in a handle nalai hi. Chun Bihar a city SP Vinay Tiwari, IPS kitipa le Shushant Singh thihna thu khuol dinga Mumbai tung ahihtâk dan thutut nunungpen in agen hi.\nShushant Singh thihna tawh kisai a Conspiracy theory tamtak kigawlh lut haw leh unanswered question tamtak um haw hih hun kit lama thaihnêl dingin ana kawih mai hitiu. Sum la hâu, amel la hawih, family background la hawih, aduong la ting, zei la zei mah mah, hêtna lama lah kuomah awtcha kitlo, dawngma la hâu ngal si a, bang pen apuolah a kikhai lum mai ahim tih hih lungdawn umtak vang ahi.\nMin : Shushant Singh Rajput\nPienni: 21 January 1986\nThihni : 14 June 2020\nNatna : Depression (Lung kie)\n*Rest in peace*\n_Huihchîm News Network_","id":"","dump":"CC-MAIN-2020-40","url":"https:\/\/www.getinlamka.com\/athih-dan-kigen-min-theilo-sushant-singh-rajput\/","date":"2020-09-23T05:15:50Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2020-40\/segments\/1600400209999.57\/warc\/CC-MAIN-20200923050545-20200923080545-00581.warc.gz","language":"gnb","language_score":0.9954956174,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"gnb_Latn_score\": 0.995495617389679}","num_words":912,"character_repetition_ratio":0.052,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.214,"stopwords_ratio":0.184,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.993,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"THE CRAFTSMAN ENCOURAGES THE GOLDSMITH\n(Isaiah 41:7)\nBy: Pastor Dawngzathawng\nZie a Craftsman kiti pen hih mun khenkhat ah \"metal worker \" leh \"Carpenter\" ti'n le a kilet hi.\nAbang hileh Craftsman sânga chuh goldsmith nasep thupi zaw him him ahi. Sana sêk chuh a dangcheng sâng in a lien zaw himhim hi. A dan taka chuh, Sana sêk pa'n anuoi a thîk sêk, bel dêngte, khut thiemte a tîlkhoh zawk ding hina pi'n aneu zaw, a niemzaw te'n a sângzaw, alienzaw te a leh tîlkhoh daih hi.\nI lungkiek ni, i bahsam ni, i chauh tawp nia tha ei pie, ei tîlkhouh te hih enta leng, a tângpi'n thagau lama i ngaihsân mah mah leh i suon mah mah te ahi vek puoi. Mi vântâng, bang taluo a i gelloh te a ana hi chawk sek hi.\nPaul in Rome bung 16 na a amah a dinga tîlkhoh tute mi 27 mimal mal a amin aphâkpuok te khuh mi vântâng ngen ahiu hi. Paul lungkie a, a chauh hun leh athawmhauh hun a amah suhat te khah Apostle leh mi thupi, James, John, Peter te ahi puou hi. Titus, Philemon, Onesiphorus, Epapras, Dr Luke leh adang amin phâkpuok te vâng khah a min ki zakha le a um puoi. Himahleh zie tawbanga thagau mi ahihna ban a mi thupi Paul chuh zie a mi hêtkhâk loh mi thiengtho te hih ana umlo hileh anasep dawk haw hih ana sêm dawk zolo ding a hi.\nKum 500 vâl achieh nunga John Wycliff in Bible a lehdawk zieka Rome sapchuom in London khawpi Lambath Hall a vaihawm khum ding leh thu tankhum dinga gate a alut lai in, aning chakhat a ana chû school naupang khat in \"Bishop pa chuh lâu hiel ki'n aw\" ti'n ana tîlkhoh hi. Zie a naupang kawma ana um lobawl mi numei hanei lo khat mah chun naupang thugen chuh kipah pih in alu anasu zauh hi. Pathien in England gam pumpi a, a suok gâlhâng pa chuh ngei hângte ( foxes) mai a adinlai in a suhât ding leh atîlkhoh ding in naupang khat leh lo bawlmi numei khat amang hi.\nI Lalpa Isu le lungkie a, achauh mah mah phat leh naupang te a pat thahatna vala zel hileh aki lawm hi. Nausên nawi chêp lai te'n pahchâk na abukimsak hi ti'n agen hi. A ziek chuh khawvel in nuol mahleh naupang ten nuol ngei lo a hi.\nChuleh cross a athihni tienga va zui te khah numei vântâng te ahiu hi.\nTîlkhohna'n thil abawl theih dan tih hih ka lehkhabu \"Tui kha apat Tui thum\" tih ka zîkna ah kimtak in kana zîk tai.Tuchung Tuilaphai a ka VBS leh renewal week programme ah College student khangthak fel mah mah khat ka tawnpih hi. Zîngkal cheng in khuo pam lamah pauchamna ka nei khawm zel ui. Zie a tangval khangthak pa'n a insung khawsak dan uleh achanchin uh ei share haw chun ka mittui tawh ei vuk den zieng sek hi. Tuchung kaki tawnpih pa hin ka thagau hinkhuo ei ki duoh dawk sak chuom mah mah hi. A testimony chun ka lung akhawih mah mah hi. Pathien in ei suhat ding leh ei tîlkhoh dingin eisâng a piting leh sâng zawte sâng in mi vântâng i nuoi lam daih a um te amang zaw sek hi.\nZie devotional (Pathien thu) tuni tienga ei zîk zawm sak, ka chauh ni, ka thâtdah ni a le ei suhât tute hih thagau lama ka ngaihsa'n leh ka ettawn te ahi puou hi. Mi atam zaw te chuh message ka thâk sek vâng in asim uh ahim asimloh uh ahim le kihe zo talo amau a pata reply bangmah kamuh loh ziek in. Ahi'n mi vântâng ( Pastor hilou, Bible lama Doctorate hi teuh lo) thagau dangchâk te apat nicheng in tîlkhohna ka dawng zing hi.\nJonathan mi vântâng in mi thupi David bântha ava suk hât saka, Barnabas mi vântâng in Paul mi thupi khat ava pui dawk hi. Aron leh Hur in a lawi upapa'u Mose khut adawpsak ui.\nTunin i chunga mi i ngaihsa'n leh thagau mi, mithupi te sâng in i ginchâk loh, mi vântâng i nuoi lam peka um i tih te'n i hinkhuo ahin tilkhohna nasa takin ei pie tam zaw'u hi. Biek-in sermon i bawl fuh leh fuh loh chuh i chunga te aki dawng puo a, mi vantâng mi um mai mai te ngaihdan akila zaw sek hi. Ei hung tîlkhoh leh tia i na kineppih gûk mah mah te'n ei hih amau haw zawk tîlkhoh dinga eina kileh neppih zaw chawk sek dan a hi.\nTuni'n nang thîk sêk mai mai pa, na chunga Sana sêk pa'n na ginchâk sang in ahun pawimawh mah mah hi tih kihêt in.\nLalpa'n i nuoi a te chauh hilo in, i chunga te suhât ding leh tha piethei gingtu hiding in ei siem chiet tau hen.\nTranslated by; Huihchîm","id":"","dump":"CC-MAIN-2020-50","url":"https:\/\/www.getinlamka.com\/the-craftsman-encourages-the-goldsmith-isaiah-417-by-pastor-dawngzathawng\/","date":"2020-11-29T22:20:27Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2020-50\/segments\/1606141203418.47\/warc\/CC-MAIN-20201129214615-20201130004615-00130.warc.gz","language":"gnb","language_score":0.9984613657,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":2,"top_langs":"{\"gnb_Latn_score\": 0.9984613656997681}","num_words":811,"character_repetition_ratio":0.038,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.228,"stopwords_ratio":0.231,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.997,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"(0)\nManipur State League a dinga Ganggam Soccer Club in CAMPING hawn na neih ahi*\nTuni (01-07-2019) nitak dak 5:00 pm khan Ganggam SC ten Mission MSL Campaign patna dingin *Camping* hawnna leh hlatna Gelmol khuo ah neih ahi.Zie hun hi Tv.Lala P.Gangte, Gen.Secy. GSC in a kaihuoi a , Camp hawnna hi Pu S.Thienlaljoy Gangte, President, GSC in anei in a hlatna hi Upa Helsei, Chairman, ECA, Gelmol in anei hi. Camp hawnna programme hi GSC Management Committee memberte leh GSC players ten a uop un nitak annkuong Pu S. Thienlaljoy Gangte, President leh Pu Haopu Lhungdim Vice President & Gelmol Hausapa\"n ankuong a siem u chu sawkkhawm ahi.\nGSC Camping pat ahih tak tawh kitawn in GSC Camping lawhtitna ding in FANS te apat kithuohpihna a ki pawimawh takzet hi.\nsd\/-\nNgamliensang Secretary, Media GSC Management Committee","id":"","dump":"CC-MAIN-2021-04","url":"https:\/\/www.getinlamka.com\/ganggam-soccer-club-in-tu-a-pat-camping-bawl-in-ki-practice-zing-ta-ding\/","date":"2021-01-27T19:42:33Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2021-04\/segments\/1610704832583.88\/warc\/CC-MAIN-20210127183317-20210127213317-00668.warc.gz","language":"gnb","language_score":0.5444792509,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"gnb_Latn_score\": 0.544479250907898, \"zom_Latn_score\": 0.29140421748161316, \"lus_Latn_score\": 0.02676359936594963, \"sco_Latn_score\": 0.013271532021462917}","num_words":134,"character_repetition_ratio":0.068,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.223,"stopwords_ratio":0.216,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.651,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"GANGTE HOLY BIBLE THUSIM\n(A hung piendawk dan)\nManipur Christian Synod ana kiti, tua Evangelical Synod Church kiti hin January 13-15, 1956 kum khan Gangte Holy Bible Translation Committee ana phutdawk ui. Zie a Member cheng chun Gangte Holy Bible mamawh thu uor takin ana gen chiet ui. Tichun, hun sawt hallo in, Pu Jamkhokam Gangte, Headmaster, Mission School chuh English Bible apat Gangte pau a lehdawk dingin kithuguol takin a guot ngal tau hi. Pu Jamkhokam Gangte chun zie chuh Pathien in sem dinga a guot ngei a ngaihtuoh in, kum thum sung taima taka a sep nungin 1971 kum in Holy Bible pumpi lehdawkna chuh a zo thieng tai.\nTichun, Gangte paua lehdawksa (manuscript) chuh Bible Society of India hetsak in abu a suk dinga pieklut ahi. Himahleh, vangsiet um takin Bible Society of India danlemuolte sukbutit theihloh ziekin Committee kinep bangin apiting thei ta puoi. Asim ding mi a tawm hi tih leh Bible zawkna ding (market neuh) suonlam in Bible suk ding ana phal puou hi.\nTichun, hun hung chieh zelin Committee chun Pu Suonkholal Thangjom, Chairman hihna leh Rev. K. Thuomngell, Secretary leh member tamlocha tawh Gangte Holy Bible ei suksak nuom a um thei em ti a hawl zawm zel ahi. Tichun, Trinitarian Bible Society chuh Gangte Holy Bible sudawk dinga hopih ahi. Ahihziek in, Trinitarian Bible Society hin Pu Jamkhokam in ana lehdawk hi King James Version ahihloh ziekin a sudawk nuom ta puou hi.\nKhutichun, Bible lehdawkna chu abula patthak dingin a hung um tai. Tichun, atum nihna dingin Rev. K. Thuomngell tawh Rev. Sawngthang, Chairman leh Secretary makaih in King James Version lehdawkna chuh pat ahi kit hi. Bible lehdawk chuh zawh ahih nungin Trinitarian Bible Society ah sukdinga pieklut ahi. Pieklut ahih nungin Trinitarian Bible Society chun Thuthun Thak chauh sut masak dingin lem a sau a. Himahleh, Committee chun Thuthun Thak, 1959 a kisudawk ahih tak ziekin Thuthun Thak chauh suk ding thu chuh pha ana sa puou hi. Bible suk ding thu ahin Bibles for the World le hopih ahi a, mahleh alem thei diek puoi. Tichun, Gangte Holy Bible suk ding thu chuh anihveina dingin suktawp ahi kit tai.\nGangte Holy Bible thusim hi Pastor T.M. Thangzalien Gangte malakna gen khalo in bukim lo ding ahi. Amah hi 1984 kum khan a felna ziekin BSI Shillong Auxiliary nuoi ah Distribution Promotor dinga tel ana hi. A sepna gam haw chuh Manipur, Nagaland, Assam leh Meghalaya ahi a, a nasep pen chuh a chunga gam (state) li haw ahih Thuthun Thak leh Bible chuom chuom atam thei pena hawpdawk ding tih ahi. Pastor Thangzalien hin BSI Shillong Auxiliary nuoia Distribution Promotor a sep zing lai chun Gangte'n Holy Bible neih nailoh chuh a lungthim ah a chamzing hi. Zie hun haksa tak lak achun BSI Mini Budget Session, Calcutta a neih ding ti'n ahun guonggalh ui. Pathien lemguot hintin, Pastor Thangzalien le zie a Budget session a tel ding chun chiel in a um hi. Chuleh, zie budget session achun gamchuom chuoma Bible Translation a Secretary cheng le a tel ui. Tichun, ni khat chuh nituma pauchamna nei in, Pastor Thangzalien chun Gangte Holy Bible suk ding thu chuh agenda dingin a pie lut tai. Himahleh, zie thu chuh memberte chun ngaihsak lo in, a kihetmawhsak ui. Zie a member laka khat, Rev. Achumi vang chun khauh takin a dal a, \"Gangte mi tawmchah a dingin Holy Bible suk theih hi puo'n a,\" ahun ti a. Ziephet chun, Pastor Thangzalien chun, \"Gangte hi Manipur chauh ale, 15,000 (sang sawmlenga) val um ahi a, kei Gangte ka hi a, Gangte tawm leh tam chuh ken ka he zaw puoh dem,\" ti'n Rev. Achumi thugen chuh a niel dawng kei tai. Atawp chun, Pastor Thangzalien in Gangte Holy Bible suk ding thu dettaka a dinpih ziek chun memberte chule thuzawh in a um ua, Gangte Holy Bible suk ding chuh Project a telsak ding lem ahun sa tau hi. Zie meeting chuh ahung kichai a, Rev. Achumi chun, 'Pastor, tu chun na kipak ta?\" ti'n a kipahpih thu Pastor Thangzalien kawmah avak gen zaw bawn hi.\nTichun, hun a chieh zel a, Calcutta a budget session a thupass chuh Gangte Holy Bible Committee chun ahun he tau hi. Holy Bible suktheihna ding malama kinepna lientak ahung um phat chun, Committee memberte chuh guntaka chukhawm in, zie hun laitaka Executive Secretary, Rev. Khaigin Gangte chuh Holy Bible Translator dingin a guot ngal tau hi.\nAtawpna dingin, 1986 kum a hung tawp chun, Rev. Khaigin Gangte chun kithalawp tak mai in, Holy Bible chuh Gangte pau in a hun letdawk pan tai. 1987 kumtawp lam, September 19-24, 1987 sungin Chiengkonpang ah Translation workshop neih ahi a, Dr. John Phillipose, General Secretary, BSI; Rev. Achumi, Secretary, Translation, Dimapur leh Rev. Hinewtta, Secretary, Translation, Shillong a hungtel ziekun zie hun hi tiemteh tak khat ahi. Zie a Translation Workshop a nasep ding dan leh sinsakna haw apat in Gangte Holy Bible zawh fel leh sukdawk ahung hi tai.\nGangte Holy Bible chuh akhatveina ah bu 5000 (sangnga) suk ahi a, Rev. Benjamin Rai, Translation Director chun Gangte mipi Bible mamawh tak maite chun kumsawt Hinna a muh theihna ding ua, a sim theih dingun March 1, 1991 in Pathien mina hlat thiengthona leh hawndawkna a nei tai.","id":"","dump":"CC-MAIN-2023-23","url":"https:\/\/synodchurch.com\/gnb\/gangte-bible","date":"2023-06-05T14:26:31Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2023-23\/segments\/1685224652116.60\/warc\/CC-MAIN-20230605121635-20230605151635-00775.warc.gz","language":"gnb","language_score":0.9986070991,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":2,"top_langs":"{\"gnb_Latn_score\": 0.9986070990562439}","num_words":870,"character_repetition_ratio":0.088,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.213,"stopwords_ratio":0.257,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.998,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"Evangelical Synod Church (ESC) hi amah kivaihawm a, amah kenga ding Sapchuom mipi kigawmkhawm ahi. ESC Vaihawmna sangpen chuh \"KUMTAWP VAIHAWMNA\" ahi. Zie chuh kum cheng leh Awllentha hapta masapen sungin aum sek hi. Kumtawp Vaihawmna achun Sapchuom Upate, Pastorte, Semtute laka huntieng teldawkte cheng a tel ui.\nVaihawmna Inpi chuh Executive Directors, Secretaries, Kumtawp Vaihawmnaa kum li (4) dinga teldawkte'n a enkawl ui. Thukin khawk tak aum chun Kumtawp Vaihawmna hi kintaka (emergency council) sap theih ahi.\nZie haw cheng khel achun, Biel thuma kikhente chuh Biel enkawl (Superintendent), Biel Khawmpi kum chenga um chun Tuolsunga lawiupate tawh kithuoh a, Biel etkawl khawm ahi. Biel Khawmpi'n thupukna a siem theih loh, thu haksa cheng chuh Kumtawp Khawmpi a gelfel dinga puoklut ahi. Vaihawm Pawl (Executive Committee) leh Biel Khawmpi a Vaihawmna chuh Kumtawp Khawmpi (Annual Council) chun thuneihna huntieng a pieu a, zie haw chuh Kumtawp Vaihawm masanga thu pawimawh um haw ngaihtuoh ahi.","id":"","dump":"CC-MAIN-2023-23","url":"https:\/\/synodchurch.com\/gnb\/kivaihawmna-guhpi","date":"2023-06-05T14:27:22Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2023-23\/segments\/1685224652116.60\/warc\/CC-MAIN-20230605121635-20230605151635-00012.warc.gz","language":"gnb","language_score":0.9995028973,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":4,"top_langs":"{\"gnb_Latn_score\": 0.9995028972625732}","num_words":154,"character_repetition_ratio":0.09,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.189,"stopwords_ratio":0.253,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":1.0,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"Labu hih khenpi nih in akikhen a, Kristien Labu leh La Lakkhawm in akikhen hi. Chun, a file hih 'pdf' format a kikawih ahi a, a ut taphawt a dingin et theih leh download theih dinga kikawih ahi. Chuleh, android phones\/tablets ading in Kristien Labu leh La Lakkhawm kigawm in 'e-Labu' hi .apk format in kawih ahi.","id":"","dump":"CC-MAIN-2023-23","url":"https:\/\/synodchurch.com\/gnb\/gangte-labu","date":"2023-06-05T13:02:57Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2023-23\/segments\/1685224652116.60\/warc\/CC-MAIN-20230605121635-20230605151635-00405.warc.gz","language":"gnb","language_score":0.8091877699,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":3,"top_langs":"{\"gnb_Latn_score\": 0.8091877698898315, \"zom_Latn_score\": 0.1114884465932846, \"pck_Latn_score\": 0.057453762739896774, \"nki_Latn_score\": 0.012085065245628357}","num_words":57,"character_repetition_ratio":0.106,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.224,"stopwords_ratio":0.351,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.553,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"\"Chamna Aw\" hi Evangelical Synod Church in thachenga lehkhabu kisuoh chuh ahi. Zie lehkhabu ahin sapchuomte chungchang leh nasep lam a muhtheih hi. 1986 kum apat khan ana kisuoh pan tai. Registered number chu ahile Regd.No.64436\/96 chun Editor hi Executive Director, ESC ahi.\n- Kuo hile subcribe bawl nuom ta cheng a ding in kawt hawn zing ahi.\n- Kumkhat lakman Rs. 150\/-\n- Ala nuom leh a man pie nuom te'n Circulation Manager, hetsak ding.\n- Thusuoh nuom nei te'n tunle ESC Secretariat contact zing theih ahi\n- Thusuoh cheng hi ESC Ngaihdan ahi vek khel puoi. Article zikte'n a mawh a kipuok chiet ui.","id":"","dump":"CC-MAIN-2023-50","url":"https:\/\/synodchurch.com\/gnb\/thu\/chamna-aw-2019-2020","date":"2023-12-03T10:19:06Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2023-50\/segments\/1700679100499.43\/warc\/CC-MAIN-20231203094028-20231203124028-00859.warc.gz","language":"gnb","language_score":0.9973464608,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":7,"top_langs":"{\"gnb_Latn_score\": 0.9973464608192444}","num_words":99,"character_repetition_ratio":0.013,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.241,"stopwords_ratio":0.232,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.99,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1} +{"text":"Zie natna ihet iki deihsak na ziek ahih leh :\n– Ana veite phachuom ngaihnan\n– Pasal natna\n– Upat natna\n– Pasal zungui natna piethei chikhat ahih ziekin\nProstate gland kiti zun bawm (urinary bladder) a bek taksa pheh chikhat, zunbawm apat zungui hung pawtdawkna tuom tu ahi. Prostate gland hi ahih leh pasal hihna a panmun huntieng anei hi. Numei in vang anei puou. Zie natna hih pasal natna ahi. Cancer ziekin taksa bung chi chuom chuom a bawk sek hi, himaleh cancer zieka hikhelou a bawk a um sek hi, zie chuh Benign(be – nine) aki tie. Prostate gland hi cancer ziek hiloua a bawk tiengleh Benign prostatic hyperplasia (BPH) aki tie.\nBPH hih pasal natna chikhat ahi. Taksa kum 50 chung lam ahi nuom diek hi. Taksa kum 60 ahung tin tiengleh 50% pasal in zie natna zawi ahung zui sek in, 15 % in anatna anei ui. Zie natna hih ahih leh zun thak kisuklou\/nawplou\/buoi ahi sek pen hi. Zun gui tuom ahih ziekin ahung bawk tiengleh zun lampi asu neu in zunthak lemchang louhna a piensak sek hi. Zun lampi natna chi chuom chuom le a hung um sek hi. Upat zieka nat hung himai ding ahi.\nBPH zieka lemchang louhna chi chuom chuom anuoia bang hi ahi :\n· Zun thak dawk vak theih louh – zun suok lele\n· Zun suok taka thak himaleh pawt tam lou\n· Zun thak laklawh lai taka tawpin kipan kit\n· Zun thak zaw nungin le va tha zing\n· Zun chiel vei la hilou a vei tawbang\n· Achang leh zun thak dok theih louh tawbang\n· Zun tha mun\n· Zan zun thak\n· Zun chawmchah le im thei lou\n· Zun suok tawbang suok lou tawbang\nZie achunga ivak taklat haw hih BPH ziek chauh ahi diek puoi. Natna ihet mah mah uh, Zunthum vei, Stroke leh thuok natna chi chuom chuom zieka zun lampi natna hung piengdok tawh ahung ki zawi hi.\nZie natna ziekin anuoia dinmun haw atun sak theih hi :\n· Zun tang\/thadok thei louh\n· Zun bawm a zun kikhawl cheng thadok thei ngei lou\n· Kal suhat lou\nZie natna ihet iki deihsak na ziek ahih leh :","id":"","dump":"CC-MAIN-2017-26","url":"https:\/\/sylgangte.wordpress.com\/2013\/08\/22\/the-man-of-the-cow\/","date":"2017-06-26T22:18:49Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2017-26\/segments\/1498128320869.68\/warc\/CC-MAIN-20170626221252-20170627001252-00599.warc.gz","language":"gnb","language_score":0.9985891581,"language_script":"Latn","minhash_cluster_size":6,"top_langs":"{\"gnb_Latn_score\": 0.9985891580581665}","num_words":343,"character_repetition_ratio":0.064,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.23,"stopwords_ratio":0.166,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.998,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":1}