{"text":"Уахьч1ва Нарцана апны йбергьльу абаза уысаг1в Мыхц Кьарим йырш1ыйара йазынархата йхът1у апхьарасах1ат ак1вшат1. Апхьаг1вчва абаза бызшвала акурсква йцауищтара мызквак1 рак1вп1 йц1уа, ауаса уахьч1вала рдах1враква бзип1, азг1ашыкъра рымап1. Ауат ркъарула йадыргалыз апхьарасах1ат апны Кьарим йуысаква йг1арыпхьат1, йынхара-бзазара шак1вшаз г1арх1ват1. Ауи ак1вымк1вагьи, ауысаг1в йзынарху документальный фильм йапшыт1. Ауат йрыцырк1ырныс йг1айззаз ран-рабачви, ръах1ыльчви апхьаг1вчва рдырраква рыц1а йшауац1ыххаз г1алырк1г1ат1, х1апхъахьылагьи йг1аджвыквырц1аз ауыс шк1адымрышвуаш йрылабжьат1. Апхьарасах1ат ауац1а бзита тшг1азырбаз апхьаг1вчва КМВ-ла абазаква радк1ылра аунашвачпаг1в Макъвауа Аг1вырби артшхъвагаква рквнайыргат1.","id":"","dump":"CC-MAIN-2017-17","url":"http:\/\/abazashta.com\/2017\/04\/17\/%D1%83%D0%B0%D1%85%D1%8C%D1%871%D0%B2%D0%B0-%D0%BD%D0%B0%D1%80%D1%86%D0%B0%D0%BD%D0%B0-%D0%B0%D0%BF%D0%BD%D1%8B-%D0%B9%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%B3%D1%8C%D0%BB%D1%8C%D1%83-%D0%B0%D0%B1%D0%B0%D0%B7%D0%B0\/","date":"2017-04-25T00:52:02Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2017-17\/segments\/1492917120001.0\/warc\/CC-MAIN-20170423031200-00627-ip-10-145-167-34.ec2.internal.warc.gz","language":"abq","language_score":0.9765853286,"language_script":"Cyrl","minhash_cluster_size":12,"top_langs":"{\"abq_Cyrl_score\": 0.976585328578949}","num_words":73,"character_repetition_ratio":0.043,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.189,"stopwords_ratio":0.082,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.99,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":-1} {"text":"АъахIыльчва Чква Рамазан йтынхаква гIараухтI\nЙара Чква Рамазан адуней дшыкву аткъвымлагIвчва йанырдыр Адуней адкIылара «Алашара» йдрыхIазырыз акнига «Абазашта афырква рхъацIара» ангIацIцI амщтахь акIвпI. Акнига апны айшыста йгIарбапI ауи Абашта айсра Ду дшалаз, пшцIасракI апны фыррата йгIайырбаз ахъазла амедаль «АхъацIара ахъазла» шгIайквнадыргаз. Йаба йыхьызла йщаквдыргылтI Рамазан й-30-хауа асквшква рагIан совет власть йъапшIагылыз ахъазла йтыргаз Чква МутIальиб дшипу. МутIальиб йайщчвагьи йыцтыргатI. Рамазан 12 сквша рахIа йхъымцIуата айыбагIзарта дырган ауи амщтахь заджвгьи йхабар гьйымгIахтI. Ауи адырраква ангIапшцIига амщтахь Дагъстан нхара дырщтитI. Ауаъа акомосомол ъанатIаква нкъвигатI, «Кизляр ацIабырг» газет аредакция апны дынхатI, Абашта айсра Ду агIан айсра корреспондентта дпшцIан, асквш 1968 амщтахь арра къвырльыкъв йхатI, Одесса апынгьи, Дрезден апынгьи (Германия апны йаныргIалыз совет рхъвы дрылата – аредакция ррытаразга), Симферополь апынгьи афицар тыдзква друнашвачпагIвын, айсыгIв чын подполковник дазынадзатI.\nРыцIа йауацIыхта Чква Рамазан йунашва гIаншвалтI акнига «Айсра апхъали айсра агIани абаза интеллигенция рылахь шцаз: архив швъаква рыщтала». Ари акнигагьи «Алашара» адкIылара йгIацIырщттI. Аткъвым ртурых йадынхалуа Чква Нурби йткъвымлагIв йыщта Кизляр район апны дазыпшгIазтIхIва йгьгIайдамыхIвтI. Зны ЧкваргIа рткъвым айззара акIвшауата Чква Виктор интернетла Чква Юра Рамазан йпа йыхьызта заджвы дшйабадырыз далачважватI. АъахIыльчва ауи ахабар нкъвырцауа йалаган йгIаддырдыртI ачкIвын Чква Рамазан дшипу. Юра Татьяна лыхьызта ахщакI дйымапI, раба асквш 1990 агIан адуней йхIваджьтI. Ауи данабгаз йгIарайхIвын йырдыритI ЙынджьыгьчкIвын кыт йшауу, ауаса зынгьи ауаъа йгьаъамызтI.\nЮри Татьяни ран Яковлева Анна Дмитрий йпхIа Тула область дауан. Айсра агIан лныбыжь гIвысквшала йалалырхIан афронт дпшцIалтI. СМЕРШ апны къвырльыкъв лхун. Чква Рамазани лари айсра ацIыхъва йабадыртI. АтгIачва йазыркIкIыз асуратква агIвыджь рхъазы йаныта закI рылапI, ауи ащтахь араса йаныпI: «Сарата кыт, асквш 1946».\nСынчIва июнь мыз ахъа ЧкваргIа МухIарби Симферополь дцан Рамазан йтынхаква дрынйатI. Ауи акыт йтигатI нышв напIыкI йыцнайахвын ауи апи апхIи раба йнышвынтара йаквырпсатI. МухIарби согIата Юри Татьяни йриттI акнига «Айсра апхъали айсра агIани абаза интеллигенция рылахь шцаз: архив швъаква рыщтала».\n– ШIала йгьузыхIвушым Симферополь санца йшгIасайгвыргъьаз, – йхIватI Чква МухIарби Кърым дцата дангIацапах. – Юра дашIамсуата йани, йаби, ртгIачви рхабарква гIасайхIвуан, Таня агвыргъьара йгIалылхын лыладзква гьылзымкIуазтI.\nЧква Юра сквшы 66 йхъыцIитI, пенсия даъапI, ауаса йщапIква йыхьызтIхIва уысдъа дгьчIвам – адзы ацIахь йызлацIалуа атехника дадынхалитI, ахъвыхIква адзы йшхъумцара йгIарыквылуа агIайыраква злакIных йауаш аъамапсыма гIайхъвыцтI. ЙхIаракIу йдырраквала инженер-электрик ъачIвагIа йымапI. «Черноморнефтегаз» апны дынхун, ауаъа агазцагаква, ахъахьыла йымгIвайсуазгьи адзыцIахьла йымгIвайсуазгьи, ргIахчара дахъпшылуан. Ауи асхъан амшын гIальаматра азибатI дгидронавтхан й-80-хауа асквшква рпны йгIашIарышвта адзыцIахь аппаратквала дынхун.\nТатьяна Юра пщысквшала дйахIбапI, нцIрата йлымаз инженер уыхвагIвта дынхатI, пенсия данца амщтахь ауагIа цхърагIара рзыгIанзыршауа анхарта далагатI.\nРъахIыльчва шIыцква йанрылачважвауа ражва айшыспI: «Ари хъацIауачвапI! Ауи аъарала йджьахIщачватI йгьи хIгвы швабыж йалахIатI!»\nАвгуст мыз ЧкваргIа Къарча-Черкес апны аткъвым райззара акIвдыршарныс ргвыгъапI. Кърым йту ръахIыльчва йырзымчхIахуата йазпшитI ари анйара йгьи йгвыгъитI закIгьи гIарпырамсуата йызгIадгылырныс.","id":"","dump":"CC-MAIN-2018-39","url":"http:\/\/alashara.org\/news\/yeto_byil_shok?language=abz","date":"2018-09-23T09:16:40Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2018-39\/segments\/1537267159165.63\/warc\/CC-MAIN-20180923075529-20180923095929-00124.warc.gz","language":"abq","language_score":0.9937301874,"language_script":"Cyrl","minhash_cluster_size":3,"top_langs":"{\"abq_Cyrl_score\": 0.9937301874160767}","num_words":413,"character_repetition_ratio":0.041,"word_repetition_ratio":0.015,"special_characters_ratio":0.15,"stopwords_ratio":0.065,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.966,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":-1} {"text":"МАД ахъада, АААК ЙхIаракIу асовет йалу Агрба Беслан АААК ахабарргарта портал ринтервью апны дрылачважватI апсыуа бызшва агIахчара амальква, арепатриация адгылща, апсыуа диаспора йгьи ауат рпсадгьыл разазаъащаква.\n- Адуней апсуа-абаза конгресс ахачIв хъадаква йрыуазакIыпI адунейла апсуа-абаза уагIа радкIылра. Йшпаубауа, ари ймайрам ахачIвы архъйара йазынарху амальта йнахвчIвйа? Ари ауыс апны агIсквша руацIа йынхауа МАД (Москва апсыуа диаспора – аредакция ррытаразга) агIарбараква гIарысабап йауашма?\n- Адуней апсуа-абаза уагIа радкIылра знархару ахачIвы, сшхъвыцуала, рыцIа йпхатшапI – йазалху мгIвайсра нархарапI. Ауи анархарала уымгIвайсра атахъыпI. ЙшпакIву ухIварыквын ахачIвква анхIыргылуа ауат хIисап рымазларныс хIтахъыпI. ЗымгIвагьи шадкIылазлуш хIхIвапI, йа ръарагIвшара, ауасамцара. Апсуа-абаза уагIа ртшадкIылра – ауи знадзара хIагIу нархартапI, мгIвайсрапI, надзара зму гIарбарапI. Ауаса ауагIа багъьата тшанадыркIылуа йара этноскI йрыуата шварагIвараракI йанашIашвара асхъан акIвапI, ажва ахъазла, агеноцид йа аэтноцид. Збзазаща тынчта йаныргIалу адиаспораква тшанадыркIылуа руагIахъара рчвыдзырныс йаншварагIварахара акIвпI. ЙаъапI гIвычIвгIвыс ауи гвыргIва дута йыззалуа, ауи апш шварагIварара йанашIашвара ругIахъара шгIархчуш, штшадыркIылуаш йащту. Ауат адиаспораква рквтала джьгарта йынхауа гвып гIандыршитI.\nТшгIархчарныс ахъазла йырчпауа ачIвыйа? Йащтаныкъвауа йа аэтнокультура уысква ацдырхъйауа йалагитI. Адиаспораква рунашвачпагIвчва йапшым ауысква гIаджвыквырцIитI руагIа ауат йгIарыларыжьныс рмурадта. Араъа швабыж магIны амапI йгьи йбаргвыпI ауат ауысква зымгIва рыхъазлагьи йшджьащахъвахуш апшта йадугалырныс: ажвлара рпны згыларта апшымгьи, зныбыжьла йапшымгьи, ахъачвагьи ахIвссагьи кIьыда-кIьыда ргвы унадзарнысгьи. Ауатква зымгIва гIаупхьадзара атахъыпI. Ахъачва гIальаматра ззрыму агIаджвыквцIараква кIьыдапI, ахIвсса йыргвапхауа датшапI. ХIара хIынхара йшгIанарбауала, рыцIа йджьащахъву ауысква йхътIу ауатыкв ду апны йакIвхIыршаквауа ракIвпI. Араъа хIара зымгIвагьи йрымагIальаматхуш ауысква ахъыхацIыхта йацакIвхIыршарныс хIылшитI.\n- Уара АААК ЙхIаракIу асовет уалапI йгьи МАД уахъадапI. Москва апсыуа диаспора йалакву а-Конгресс йгIадызкIылуа нхарата йакIвшвыршауайа?\n- ЦIабыргыта йсхIвапIта, агIвычIвгIвыс ахъаз ашвъа йымата адкIылара далазтын ауи ахъазла ажвлара рпны йа заджвы йхъатачIв бзазара апны ауи адкIылара амагIны рыцIа йщтIыцIуата йгьспхьадзум. Йалныс ауыпI ауи апш лахIвара сызгIанызжьыз комсомол акIвхарныс, ауи ахъаз салазларныс ашвхIаусыгIвагIвацала снарахвызшва йызбун.Йшызбауала, адкIылара йалу рпхьадзара ахъаз йалауырхIитIхIва ауагIа ауи магIны гьазырбушым, тшгьадыркIылуашым – агIвычIвгIвыс адкIылара анхара тшанадикIылуа, даналалуа ауи агIаджвыквцIара шIыцква, агIахъвыцра шIыцква анйаргвану, гвыла-псыла данрыдгылуа асхъан акIвпI.\n- Йшпаубауа, апсыуа къральыгIва лшара зму амальта йгIадрысабапра атахъу ачIвыйа адиаспора рыцынхара апны? Йшпащаквгылуа йара адиаспори акъральыгIви разазаъащаква?\n- Сара Москва апсыуа диаспора саунашвачпагIвта саналырхуаз асхъан сгIачважвара апны араса йсхIватI: йалырныс ауыпI сажваква аквымшвара гIарныпщырныс, ауаса сайгвыргъьуштI Москва апсыуа диаспора йрылдзгIауа Апсны абзазагIвчва йрылахIауа йцарыквынхIва. Сшхъвыцуала, хъатакIла йгIауахвырквын ари ауыс Адуней апсуа-абаза конгресс апахьгьи хачIвыта йгылапI. Йапшым адиаспораква хачIвыта йдырхъйауагьи гьапшым. Ащарда ауи зпщылу атурыхла йгIазтыцIыз рпсадгьыл акIвпI. ХIара хIызташваз аъаща адунейла шIырпшыра гьамам. Сара ауи аунашва йапшым аудиторияква рпахь аинтервьюква рпны йызнымкIва салачважвахьатI. Айсра (Апсны уагIа р-Абашта айсра – аредакция ррытаразга) апны хIъайгIайыз, ахвитра хIъазгIашыкъыз ахъазла Россиягьи датша къральыгIваквакIгьи хIреспублика ахъахвитра йацыркIтI. Ауи шIырпшыра змам гIаншарапI. ЙаъапI зкъральыгIва змам ауагIахъа дуква. Ауи йгIалцIла Апсны акъральгIвчва, аэтнос йаланакIуа зымгIвагьи хачIв дудздзата хIпахь йгылапI Апсны къральыгIва, Апсны республика зхьзу апроект ацхIырхъйарныс. Ари ахачIвы закIы йгьапшым, ауи хIырхъйара ахъазла Апсны акъральгIвчва, патриот хъвыцща зму агIвычIвгIвысква зымгIвагьи хIкъару адхIкIылра атахъыпI.\nХIхъатачIв хъвыцща хIпсахра атахъыпI, ужвыгьи йгвынгIвырамкIва йажвыз асовет цIасквала йщаквгыларкIву хIкъральыгIва алаща гIахIыршIыцхра атахъыпI. Абзазара йаквыргIапсымкIва йынхитI акъральыгIва унашвахъцIартаквагьи арахьарат ауысхартаквагьи – ауат датша аъаща гIандыршитI. Ауи акIвпI йаргьи акъраль унашвахъцIара асабап швабыж йызнакъву. ДиаспоракIгьи, конгресскIгьи ауи ахачIвы гьырзырхъйушым, йауа ухIварыквын ауи апроект апны йапхъагылагIвзара атахъу йара Апсны, ауи аунашвачпагIвчва ракIвпI. Ауаса Апсны ахъахвитра йадгылищтара йцIуа ажвасквша руацIа, ага йгвасразтынгьи, сара йгьызбум ауи знархару программа кIара йазхъвыцуата, ауи адынхалра джвыквырцIата. АкъральыгIва унашвахъцIаща асистема апсахра, ахабзахчара уысхартаква ралаща апсахра знархару апрограммаква, акриминалитет йгьи акоррупция рабакIра, аэкономика атшауацIнарыхра знархару апрограммаква. УахьчIвала арат ауысква рхъйачIвыпI, ауатыкв йтымцIуа йтапI.\nСара ужвы сбжьы аправительства зырджьауа рбыжьква йрыдскIылуата гIацIцIуаштI. ЙсхIвакваз йрыццауата уахьчIвала йгьщаквгылам йгвынгIвыру репатриация политикагьи адиаспора рыцынхарагьи. Йаъазара атахъыпI йгвынгIвыру репатриация политика: хIара йгIахIгвынгIвра атахъыпI хIпсадгьыл йгIадхIкIылхырныс йхIтахъу агIвычIвгIвысква йырмагIну, ауат йырбзазартахуш, нхартата йыздхIыргылуаш. Адиаспораква гIахIрахузтын – ауаъа абзазара апны зщапIы багъьата йщаквгылыз, зпсадгьыл сабап азгIазгырныс зылшуш агIвычIвгIвысква щардагIвыпI. Ацынхара тамамта йакIвыршара атахъыпI, йгIайхырныс ртахъызтын йгIадкIылхра, йгIацарпахра атахъыпI. Сара ауатква закIгьи гьызбум, ауаса арат ауысква ауатыкв йтазара шатахъу хIакъпI. Ауи акIвпI АААК ахачIв хъадаква йрыуазакIу: апроект Апсны къральыгIва архъйара. Ауи ацкIыс йхъаду датша хачIвыкIгьи адиаспора рпахь йгьгылам.\n- Йшпаубауа, йшпаъазара атахъыйа уыжв азаман йаквыргIапста Апсны къральыгIва аидеология?\n- Йара йзапш жвлара алащайа йщаквхIыргылырныс хIтахъу? Ауи ахъазла идеология хIымазара атахъыпI. Унашва хIчпара апхъала хIбзазара шщаквхIыргылуаш гIдырра, йалхIыргара атахъыпI. ЙачIвыйа идеологията йхIыму? ХIкъральыгIва арыцхIакви абайакви йырчIвума, момкIва ауагIа ртахъыраквала йалу жвларума, момкIва уагIахъа къральыгIва щаквхIыргылума – апсыуа-абазата, момкIва абзазагIвчва рхвитнагIаквала йъапшхуш демократ къральыгIва гIанхIыршума? ЙгIахIахвырквын, апсыуа этнос хъгалразаджвыкIта йрымазлуш абызшва атшауацIнарыхра знархару апрограммаква ракIвпI, ауат йрыцта адемография знархаругьи. Ари апш адгылща нкъвыгIгузтын ауи цкьара ацIазлуштI, йалыргазлуштI йгьи гвынгIвыразлуштI.\nЙшызбауала, йхътIу, йцкьу йгьи йалыргу ахъвыцща анахьанат аэтносква ргвы азыщтазлуштI, уахьчIвала ауат ауи ауысла йгIаншауа гьгIаргвынгIвуамта ргвы гьтынчым, национализм зшIытраквакI шаъу рылархIвитI. Апроблемаква швабыж йщардапI. ЙгьгIасгвынгIвуам ауат хIзырчвырдауа. ХIырчвымырдауата, хIырчвымшвауата ауат апроблемаква хIрыдынхалра атахъыпI. Кьангьаш аламкIва, зымгIва йрапхъу аидеология нархарта акIвпI. АуагIа рапхъагылагIвчва апхъахьыла акъраль йазыргвыгъу, ауи шщаквдыргылуаш ангIайгвынгIвра дзачIв гIвычIвгIвысызлакIгьи хвитта йпсып тайгауа далагуштI, дгвыргъьауа дбзазарныс, сабап гIайгырныс йтахъхуштI. Абзазара апны йалыргам, йгвынгIвырам аъаща йаналахIауа, гвыгъаракIгьи анаъам агIвычIвгIвыс хвитта дгьызбзазум, дгьызгвыргъьум, сабапгьи гьйызгIагуам. Араса акIвпI сшхъвыцуа.\n- Арепатриация политика анлырхуа асхъан ахъатаква йрыуата рыцIа йгIалкIгIара атахъу запшыйа?\n- ЙгIахIахвырквын, хIтурых апны йщаквгылтI хIара апсыуаква хIыжвлара йынкъвыргауа ацIасква – апсуара рыхьызта. Ауи аъадатква (ацIасква – аредакция ррытаразга) агьиква хIшырзыъу йагIарбагапI. Адиннкъвгарагьи йгьапщылам – хIара хIыжвлара зынгьи динла йщаквгылата йгьаъамызтI. ХIыжвлара йапшым адинква нкъвыргитI. ДинкIгьи хъгалра амазара гьатахъым. Ауат зымгIвагьи хвитнагIала йапшызара атахъыпI. Ага ауаса йаъазтынгьи адиннкъвгари адин йапщылам абзазара арахьари ахъати разазаъаща хIазсакъуата йанхIыргIалра атахъыпI. Ауи аконсерватизм рыцIа йынкъвыргитI ащхъаква йа ауат йраргванта йбзазауа ауагIа. ХIара хIпны аконсерватизм щаквызкIуа амшын акIвпI, ауи йгIалцIла, сшхъвыцуала, хIкультурагьи шIырпшыра амамкIва йджьащахъвата йгIаншатI. Ажва аламкIва араъа йгIайуа ауагIа йынкъвыргара атахъу хIхабзаква лыхIхра атахъыпI.\nХIара-хIара хIцIасква гIанхIмыршузтын йхIызгIайуа ауагIа дара рчIвы щаквдыргылуа йалагуштI. Ауи ажвлара рыхъазла швабыж йшварагIварахуштI, адиннкъвгарагьи акультура ландшафтгьи датшахуштI. Сара заджвыла йгьстахъым ауатква гIаншарныс. ХIара хIчIвы хIымапI, ауи датша закIгьи йгьапшым. Ауаса йтаразу акъральыгIва институтква ъаным ашвхIаусыгIвала сквшышвпхьадзарала йщаквгылуаз аъадаб-намыс анкъвгара ауагIа кърар ъазрымахым йгIалцIла, уахьчIвала анахьанат ауагIахъаква хIызларапшымыз хIчвыдзитI. Ауаса ауи йауата йгIанхаз абзира гIахIхчара атахъызшва йызбитI. Ауи йгIалцIла жвлара шIыц агIаныршара, арепатриация, зцIасквала йапшым ауагIа радкIылра знархару ауысква хIсакъхауа хIрыдгылра атахъыпI, хIхабза шIыцква лыхIхуамцара. Йбагъьу ахабзаква щаквхIыргылырквын датша гIвычIвгIвыскI дангIахIылалра ауат ахабзаква найахвта дрылабзазауа далагуштI.\n- УахьчIвала Апсны ауагIа рпахь уыс баргвдзата йгылапI апсыуа бызшва агIахчара – акъральыгIва ауацIагьи, агIвыма шIыпIаква рпынгьи. Москва апны ари ауыс йшпадгылуа МАД? АААК амальта йнарахвра атахъу ачIвыйа абаза бызшви апсыуа бызшви ргIахчара йазынархата?\n- ХIара ауи ауысла Москва агIахIвра ансамбль апны апсыуа бызшва арыпхьара шадыгIгалуаш хIащтапI. Сшхъвыцуала, ауи бзита йгьынхум. Ари ауыс йшатахъу апшта йхъйара ахъазла апхъапхъа Апсны апны хъвдаквыщт зму лшара гIаура атахъыпI. Йшыздыруала, Апсны апны абызшва ауысла апрограммаква аъапI, акъральыгIва йгьи агвчIагIвчпара фондква ртланыкъвала ахча рзалхпI, афилологкви згвы цхIауа адгалагIвчва гвыпкви абызшва атшауацIнарыхра йазынархата йапшым апрограммаква, ацхърагIагаква гIацIырщтитI. Ауи акIвымкIва йнахвра атахъыпI йзыргвышхвауа йгьи йгIашIазкIуа амальквагьи. Ауи ахъвыцща сара спны йгьгIанымшатI. Къраль щарда рпны йщаквгылапI.\nГIашIакIра амальта йгIарысабап йауаштI, ажва ахъазла, абызшва зымдыруа агIвычIвгIвыс къральыгIва ъанатIа йырымтырныс. Ауаса йагъьу апхьагIвчва Апсны апынгьи агIвыма шIыпIаква рпынгьи магIны зму асогIаквала йыргвышхва йауаштI. АгIвычIвгIвыс йгвы ыдзра гьатахъым йпсадгьыл йа йунагIва, йа йтгIачва рпны аквымшвара аъазтын. АгIвычIвгIвыс йтгIачва анымгIалуазтын йунагIва дгIайхырныс йгвы гьазгIайуам, тширыхъаритI, йгвы ззыщтIам агвып дгьрылалхуам. Упсадгьыл апны гврыдзга щардазтын, ауи ауачIвбзазара щаквымгылуазтын, абызшвагьи ззуырдыруаш гьгвынгIвырахум.\nАбар швапхакI. Зны сара Италия апны проекткI сыман. Ауи сызцынхуз аитальянква йрыцсырхъйун. ХIаналагуз гвышхвара ду сылан, арыпхьагIв дгIасауын йтальян бызшва ссырдыруа, итальян музыка саздзыргIвуа салагатI. Абызшва ссырдырырныс стахъын. Ауаса уадыргIвана апроект алпIлатI, сызцынхуз уагIа таразымкIва йгIацIцIтI, саргьи йгIаджвыквсцIаз зымгIва нызжьхтI. Ауи саби хIальхарныс ауаштI, ауаса агIвычIвгIвыс йылапI. Ауи гIаншара щарда йылситI, йчва йтищтитI.\nЙшызбауала, ауагIа абызшва ддырдырырныс ангIартахъхара асхъан акIвпI абызшва апхьара знархару ахачIвы анхъйуш. АгIвычIвгIвыс акъральыгIва къвырльыкъвхара дадгылырныс йтахъызтын. Ауи тшауацIнахуата, уыжвгIанчIви джыпха йтагылата йымгIвайсуазтын, уыбызшвала уъапсыуу ухъа аладухуштI, Апсны йтабзазауа анахьанат ауагIахъаквагьи апсыуа бызшва рдырныс гIартахъхуштI. Ауатгьи йыргвапата ауи ддырдыруа йалагуштI.\n- ЦIыпх МАД гIаншищтара йапхъахауата Москва апны Апсыуа культура амш акIвшатI. Апсыуа-абаза диаспорагьи Москва анахьанат абзазагIвчвагьи щардагIвы ауи шыргвапхаз йалачважвитI. Ауи аунашвагьи гIахIахIв йауашызтын.\n- Ауи апш ангIаншауа мачIпI: уабашталагIвчва йырхъазымкIва асасчвагьи гвышхвара ду гIауыларцIауата. Ауи агIан йсыласхIватI апиар йгьи ауагIа анхара йгIадкIылра магIныта йаму, йауа ухIварыквын ауи апхъала мчбжьыкIла хIтхъахырквын йъакIвшаз апарк ду апны уагIа гьаъамызтI хIва йауаштI, рахIа йанщардугьи 50-60-гIвы ракIвын йнадзуз. Джьгарта агIарайгвара швъаква хIшауа хIалагатI, атачIв радиуа, анахьанат ахабарргартаква, аинтернет амальква гIахIрысабапуан. АбзазагIвчва хIгвыргъьахъв шакIвшуш ахабар дхIырдыруан. АуагIа швабыж йщардан. Амшгьи гIахIыдахIвтI. Апсыуаква йара ауи ауысла йхIызшапI.\nЗымгIва швабыж йбзийын, йшпакIву ухIварыквын ауагIа хъызхуаш хIщардан. КIавкIаз йога анархарала Адыгейшта йауу Жане Зауыр датша уагIагьи йыцта лекция акIвйыршун. Москва агIахIвра ансамбль ргIахъвмарра адыгIгалтI. Араъа саби ансамбль гIальамат хIымапI. Ауи ансамбль Москва апны ртшхъвага щарда гIатыргахьатI, Россиялагьи йапшым анкъвакъвраква рпны гран-при щарда гIарквнадыргахьатI. Афашаквала йадгалата ахIбагьи дрыдзхъачIвата апсыуа тацанадылра адыгIгалтI. АуагIа швабыж йрымаджьащахъвахатI. АуагIахъа фачIвквала йадгалата фуд-корт аъан, ауагIа рхъа-рцIыхъва уымбауа кьазу йгылан. АААК астендгьи аныргIалын, ачвахъабага согIаква ртиуан. Артистква щардагIвын, аклассика йгьи аэстрада ашвахIвагIвчва гIахъвмаруан. АуагIа щардан, гвыргъьахъв дута йырзалтI: йъабабуз йайгвыргъьун, йъацу йаркьахвуан, тшацпсырщун.\nАуи атшын йыздыруаз уагIа щардагIв йапхъахауата йацгIасынйатI. ХIара хIанабабауа мачIдзапI. Йаъан щцалрата йхIзалыз айззараква мачIта йнарылалквузгьи: ажва ахъазла, ачаражвраква йа аспектакльква рпны йуымбалауа. Ауыгьи швабыж йбзипI, ауаса атеатр – лкIгIара зму азъазарапI, азаджв йгвапхитI, азаджв йгьигвапхум. Ауаса араъа йапшым ажанрква щардахатI, афольклор йапщылата гIахъвмарра щарда аъан. Тарба Тенгизгьи Апсны ащхъа хакв йазалху алекция дгIапхьатI.\n- Йшпаупхьадзауа, ари йапшу агвыргъьахъвква аурышвква рпны йахъазымкIва адунейла апсыуа-абаза диаспора ъабзазауа анахьанат акъральква рпынгьи йакIвыршара атахъума?\n- Сшхъвыцуала, анахьанат ашIыпIаква рпынгьи йакIвуыршушта йаъапI. Йшазызбауала, закIыла хIгIашIамсуата датша квпшыра шIыцгьи хIазыпшгIумцара ауи йапшу агвыргъьахъвква адыгIгаллара атахъыпI. ХIацынхауамцара амаль шIыц щарда гIахIхъвыц йауаштI. ЙацыхIчпауа апроектква йгIарыдхIкIылуа ауагIа йрылахIырхIара атахъыпI. Ауысква уыжв азаман йаквыргIапста йджьащахъвахузтын ауат йгьи тшадхIдыркIылуаштI йгьи хIаддыргылуаштI. ТшызладхIкIылра атахъу акIвымжвы, абашлыкъ, акъама рынкъвгара йгьахъазым, хIадызкIылуа ацIасква шаквхIыршвуш, уыжвгIанчIви бзазара йшаквхIыргIапсуаш хIащтазара атахъыпI.\n- МАД апынгьи АААК апынгьи анхара ахча акврыдзраква рпщылапI. Йшпаубауа, арат йрапшу адкIылараква йрыквыргIапсу запш фандрайзинг амальйа?\n- Ауи ауыс Москва апны йджьащахъву амальквала йхIзаквыршватI. Араъа йцIасхаз йапшым айззараква акIвхIыршалитI. Ауат йрыуапI сквшыкI апны зны йхIчпалауа айззара ду. Ауи ресторанкI апны йадыгIгаллитI, йызланашылуа абилетква хIтйитI, абилет ахв хвынла йайхIата йызтиуа хIспонсорквагьи хIымапI. Арахьарат ауысква йрыквыдзуа ахча ащарда уысхагIв гвыпкI йгIахIыртитI. Йшыздыруала, Адуней апсуа-абаза конгресс апынгьи йхъаду афинансист Эгьзакь Мусса (АААК ЙхIаракIу асовет аунашвачпагIв Эгьзакь Мусса – аредакция ррытаразга) йакIвпI. Ауи ахIатырла йгIашвыргылыз азцIгIара ужвы асахIат джьауап гьазсымам. Йшызбауала, ауи ауысла амальква ргIаура хIгьазычпам. ЙыззысхIвауа хъахIара зму хIабашталагIвчва йызлагIаргвынхIыргIвуаш амальква ракIвпI, рдунейпшыща рыцIа йауацIырхта сабап злу жвлара уыс шаъу рбарныс, ажвлара ззыбжу щардата ухъагIваца уыргIачIварныс йшанымгIалуа, ауи ажвлара уырцхърагIарныс уащтазара шатахъу.\nАуи йахъазымкIва ажвлара уысква ахчала уанырцхърагIауа псапа шалагIаугуагьи. Ауыла ажвлара ртшауацIыхра ушацхърагIауагьи. ХIара Москва апны асаби ансамбль нкъвыгIгара шатахъу ангIахIрахара ари апш джьауап гIахIызтуагьи гIаншитI: ауат асабиква аны-аба рымапI, ахчагьи ауат йазыркIкIрагIатIхIва. Анчва-абачва зымгIвагьи ауи аъара ахча гьрымам анхIхIвара «ауи асхъан рсабиква гIамиргIатI» рхIвитI. Ауат аджьауапква акъыль гьрыцIам. БаргвыпI ауагIа йгIаргвынуыргIвырныс жвлара уыс бзи шаъугьи, ауат адгалра шатахъугьи йрызуырхъвыцырныс. АуагIа ауи гIаргвынгIвырныс гьыртахъым, йа цIабыргыта йгьгIаргвынгIвуам. Йгьсыздырам.\nДатша амальта йаъапI – ауыс йацхърагIауа агIвычIвгIвысква уашIамсуата рыхьыз ухIварныс, йуыртшхъварныс, агазетква, ажурналква йгIарыквуцIарныс. Ауаса ауыгьи гьынхум, йауа ухIварыквын зхъахIара бзийу щардагIвы йхътIыта рыхьыз рхIварныс, рцхърагIара йалачважварныс гьыртахъым. Сара зынзаман апрезидентква йрасхIвуан «АгвчIагIвчпара ауысла» апсыуа хабза шаъу здрыуата, ауи ахабза анахьанат акъраль байаква рпны йшаъу апшта апсахраква алацIара шатахъу. Ажва ахъазла, аналогква аныршвауа хъгалра йа агIвщтра рзалырхырныс, ауаса ауи ауысла йсхIваз заджвгьи дгьадымгылтI.\n- ЙшухIвазла, АААК йгьи Апсны хачIв хъадата рпахь йгылапI тшауацIызхуа уыжвгIанчIви къральыгIва ащаквыргылра. Ухъатала ауи йузалацIушта йупхьадзауайа? Ауи ахачIвы архъйара дзачIв апсыуазлакIгьи йборчта йупхьадзума?\n- Ауи сара йсборчта йспхьадзитI. Швабыж йгьстахъым «слузерхарныс», ауаса ауи ачва схъысызшва йспхьадзуштI апроект Апсны къральыгIва мхъйузтын. ДахIвра ду зму хIаракьатчпагIвта тшызбаргьи агIалахара айшара гьсызкIылгушым ауи ахачIвы архъйара съазымцхърагIаз ахъазла. Ауи сара йсборчпI, йшсырхъйуш сащтапI. Зынзамыза цIыхквта агIвсхьата ари атема саналачважвауа гвырбзигата йсыму йшалдзгIауа сыласхIвитI. (дхъыччитI) (Аинтервью цIыхквта агIвсхьата йанырцIун - аредакция ррытаразга.)","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-43","url":"https:\/\/abaza.org\/abq\/283","date":"2019-10-15T09:00:21Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-43\/segments\/1570986657949.34\/warc\/CC-MAIN-20191015082202-20191015105702-00028.warc.gz","language":"abq","language_score":0.9983686805,"language_script":"Cyrl","minhash_cluster_size":14,"top_langs":"{\"abq_Cyrl_score\": 0.9983686804771423}","num_words":1836,"character_repetition_ratio":0.044,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.133,"stopwords_ratio":0.089,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.992,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":-1} {"text":"Абаза уысагІв бергь- льы, РФ-ла гІатгара змаз акультура анхагІвы, Къар- ча-Черкес Республика ауагІа рыгІвгІвы ЛагІвычв Джьамльадин дъабза- заз Черкесск город, Пер- вомайскIа урам, й-39- хауа атдзы апны йчва- хъабага гъвы гIахъыртІытІ. Ауи йазынархаз айз- зара йгІадгылтІ Черкесск город Дума адепутатква, «Алашара» адкІылара Чер- кесск городла ахъвшара аъачІвагІагІвчва, агІвгІвчва, апхьахьаква, ажвлара организацияква ргІащти- йыгІвчва, аъахІыльчва, аквтанай апхьартаква ра- рыпхьагІвчви апхьагІв- чви. Айззара акІвзыршуз Къарча-Черкес Респуб- ликала гІатгара зму ажур- налист ЧкІала Георгий ЛагІвычв Джьамльадин йбзазара мгІва йгьи йыр- шІыйара дрыквгІашІастІ. – СкытлагІв, ауысагІв ЛагІвычв Джьамльадин абаза литература ажанр- ква тшауацІдрыхрала, акультура апхъала йна- рыскІьарала уыс ду зыр- хъйаз агІвычІвгІвыс гвым- чІваква дрыуапІ. Ауи йара ршІыйара байа гІайтын- хаз йахъазымкІва, ана- хьанат йхаквлагІвчва руы- саква ратакІрагьи да- дынхалуан, йкъальам кни- гата 30 райхІа гІахъыцІтІ, урышв бызшвала йатакІу йуысаквагьи гьмачІым. «Алашара» адкІылара Чер- кесск городла ахъвшара атшазынархарала Чер- кесск город Дума аде- путатква Джьамльадин КІатІу йпа дъабзазаз ат- дзы абльын апны чвахъа- бага гъвы йзыгІахътІра- ла щаквыргылра нарахвтІ. УахьчІва араъа йгІадгы- лыз зымгІва рыхьызла Черкесск город Дума адепутатква хІшырзыра- зу гІалскІгІитІ – йхІватІ ЧкІала Георгий. Черкесск город Дума апредседатель йзаме- ститель ГІвашокъва Иналь ачвахъабага гъвы агІахътІ- рала ащаквыргылра зныз ашвъа ЛагІвычв Джьам- льадин йпа Нури йыйттІ. – Сара Джьамльадин КІатІу йпа аргваныта дыздыруан. Ауи зымгІва- гьи йыхІзацапшу хІкъраль – Россия йгьи дъагІадзын- гылыз, дъабзазаз Къар- ча-Черкес, дгІазлыцІыз абаза уагІахъа бзидздза йшибуз йуысква рпны йызнымкІва йгІайырбатІ. ДжьащахъвапІ Джьам- льадин КІатІу йпа быз- швала йапшым ауагІа- хъаква рахьыла нбжьа- гІвыгІарата, интернаци- онализмрата йгІайыр- буз. Ауи йыгІвуазгьи ан- йара щардаква рпны йхІвуз ажваквагьи йгвы йгІатыцІуан, йнашх ла- шарала зымгІвагьи ргвы гІащтІихырныс йылшун, – йгІаликІгІатІ ГІвашокъва Иналь. Ачвахъабага гъвы ап- рапса гІапырырхырныс йгІадрайгватІ ЛагІвычв Нури йгьи ауи йпа Рус- лан. Амитинг йгІадгылыз тшырзынайырхатІ ауагІа- хъа уысквала, ажвлара коммуникацияквала йгьи печатьла КЧР аминистр йкьангьашагІв Къвмыкъв Альберт. – Абаза уысагІв, апро- заик ЛагІвычв Джьамльа- дин ареспублика ауагІа- хъаква рмамыр ащтаны- къвара зкъару алазцІаз ахІбачва-уасаражвква дрыуапІ. Джьамльадин КІатІу йпа урышвла йа- такІу йуысаквала йубитІ йуагІахъа, й-Псадгьыл хвыц бзибарата йрызйы- маз. Ауи йапшу агІвычІв- гІвысква рбзирала ацри бызшваква йгьи ауагІа- хъа культура дахІврала тшауацІырхитІ. Джьам- льадин КІатІу йпа йгІа- дзынгылымта ага йбар- гвыз азаман йаквшваз- тынгьи, абзазара азгІа- шыкъра зынгьи йгьи- чвымдзтІ. Амамыр, ана- сып, абзира йыргІвоуыз ауысагІв йанакІвызлакІ- гьи хІхаквлагІвчва рыгв- ква дыртазлуштІ. Сара швабыж йсгвапата ауи йчвахъабага гъвы агІахътІ- ра йазынарху айззара са- лапІ, – йхІватІ Къвмыкъв Альберт. Къарча-Черкес Рес- публика ауагІа руысагІв Капаев Исса ЛагІвычв Джьамльадин пхата дгІай- гвалашвахтІ. – УахьчІва абаза уы- сагІв, аинтернационалист ЛагІвычв Джьамльадин йыхъазла йырхІваз зым- гІва йквнагадзитІ. Ауи абаза бызшвала йгІацІ- цІуаз агазет аредакция дынхатІ. Москва, Горь- кий Максим йыхьыз зхъу алитература курсква дгІа- рылгатІ, йкъальам йгІа- хъыцІыз агІвыраква аба- заква йырхъазымкІва анахьанат ауагІахъаква- гьи йырхъардугапІ. Джьам- льадин сквшщарда руа- цІа Къарча-Черкес Рес- публика агІвгІвчва р-Союз апны кьангьашагІвта дынхатІ. Ауи йцІыхъвахауа йымшквадза агІвгІвчва разыгІальаматраква дрыз- гылан. Джьамльадин КІа- тІу йпа йанакІвызлакІгьи ажвлара уысква дры- лан, айззараква рпны гвыбзыгъата, пкъы ацІа- та дгІачважвун. Ауи йчва- хъабага гъвы агІахътІра зкъару алу зымгІвагьи АлахІ дшвзыразхатІ. Джьамльа- дин йгІариквагьи ауи йк- нигаква ргІацІщтрала йшвылшуз ъашвырхъйуз, йгвы йъалашвырхІуз, йгІа- джвыквцІараква йана- кІвызлакІгьи йъарыцшвкІ- уаз ахъазла швызгІвада- хатІ, – йгІаликІгІатІ Капа- ев Исса. «Апсадгьыл» ассоци- ация йалу йгьи абаза ахІбачва рыхьызла ами- тинг апны дгІачважватІ КІьыщмахва Зарамыкв. Ауи йынбжьагІв пхата дгІайгвалашвахтІ, йуы- саква збарла дгІарып- хьатІ. – УахьчІва йсгвапа- дзата сгІадгылтІ ари айз- зара. Джьамльадини са- ри аргваныта хІабадыр- уан, йнашх ъалашараз, абзира дъачІвыз ахъазла чІыдахъвы хвы йзызбун. Ауи йкнига шІыцкІ гІацІ- цІпхьадзагьи йсзаквигІв- уанта согІата йгІаситуан. ХІанйарыквын йуыса шІыц- ква срыхайыргІвазун, сар- гьи збарла йыздыруаз зджьакІы санйызгIарып- хьарыз швабыжта йджьай- щ у н, д а й г в ы р г ъ ьу н. Джьамльадин йроман «Джьандра» абаза йгьи урышв бызшваквала сап- хьатІ, швабыжтагьи йс- гвапхатІ. ЛагІвычв Джьам- льадин йыхьыз, йыршІы- йара тынхаква абазаква адуней йъадзакву йбергь- льызлуштІ, – йхІватІ КІьыщ- махва Зарамыкв. Къарча-Черкес къра- льыгІва университет ап- роректор, апрофессор ПІаз Сергей абаза лите- ратура ащаквгылра ап- ны ЛагІвычв Джьамльа- дин йалацІара магІныта йаму гІаликІгІатІ. – Джьамльадин КІатІу йпа йсабихъагьи йчкІвын- хъагьи швабыж йбаргвын. Йаба паса дихъыдзгІатІ, агІгІвы йнадзауата ран йылзыгІанхаз рпны йара дхвыгІвхун. Ага гІазаб щарда йыла йыцІсызтын- гьи, дгьпымтшытІ, йгвы пшката, гІвычІвгІвысагІа йылата дгІадзынгылтІ. Йдыррагьи йкъаругьи абаза культури алитера- тури ртшауацІыхра йыр- зынайырхатІ, щта пшдза гІанижьырнысгьи йыл- шатІ. Ауи йгІвыраква ап- хьартаква рапхьагІвчва йгьи астудентква йддыр- дыритІ, абазаква зым- гІвагьи рхъа аладухитІ. Абазаква адуней йъа- дзакву Джьамльадин йыр- шІыйара ргвы гІащтІнах- уа йрыцызлуштІ, – йхІватІ ПІаз Сергей. АдыгьахIабльа район администрация акыт млыкв- рхIарала, апсабара хча- рала йгьи адгьыл азаза- ъащаквала ахъвшара ау- нашвачпагIв ШвхІагващ Артур йшгІаликІгІазла, ЛагІвычв Джьамльадин йыршІыйара аргваныта дахагІвазапІ, йуысакви йгІвыракви гвыбзыгъара щарда гІарыликІгІитІ. – Джьамльадин КІатІу йпа й-Псадгьыл, хІъабза- зауа ашІыпІа дъагІарыкв- чважвауа йуысаква шва- быжта йсгвапхитІ. За- манкІ ахъысырквын са- тарыпхьахитІ, ауипхьа- дза лахІвара шІыцкІ гІа- сыларцІахитІ, – йхІватІ ШвхІагващ Артур. Черкесск город й-16- хауа Гимназия апхьагІв- чва Джьамльадин йуы- саква йгІарыпхьатІ. Ла- гІвычв Нури ртгІачва ры- хьызла раба йчвахъаба- га гъвы йазынархаз айз- зара йгІадгылыз зым- гІвагьи разыра ажва рзынайырхатІ. Ауи ам- щтахь ачвахъабага гъвы адзхъа ахІврапшдзаква щтІарцІатІ.","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-43","url":"https:\/\/www.riakchr.ru\/%C2%ABjyirsh%D1%96yijara-x%D1%96gvyi-g%D1%96ashht%D1%96naxua-ancz%D1%96rala-jx%D1%96yiczyizlusht%D1%96%C2%BB\/","date":"2019-10-14T05:58:58Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-43\/segments\/1570986649232.14\/warc\/CC-MAIN-20191014052140-20191014075140-00346.warc.gz","language":"abq","language_score":0.9264389277,"language_script":"Cyrl","minhash_cluster_size":5,"top_langs":"{\"abq_Cyrl_score\": 0.9264389276504517, \"inh_Cyrl_score\": 0.02139662206172943, \"tkr_Cyrl_score\": 0.017797276377677917}","num_words":791,"character_repetition_ratio":0.071,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.174,"stopwords_ratio":0.033,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.904,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":-1} {"text":"СквшыкІ айхІа йакІв- шаз абхаз-грузин айсра апны апсыуаква айгІайра гІатыргищтара сынчІва сентябрь а 30 сквш 24 цІытІ. Ауи атшын ( асквш 1993, сентябрь а 30) аб- хаз рхъвква щтахьла йтхъуз агъа йцІыхъва йтагылата Ингур дзыгІв апны абхаз-грузин ма- жадза йымгІвайстІ йгьи ауаъа йандыргІалтІ ап- сыуаква р-Баракъ, Абха- зия ашта шабгу агрузин рхъвква тырцатІ. Агрузинква йгІаларгаз айсра зкьпхьадзарала уагІа аладзтІ. Ауат йры- лапІ Лагъь КІавкІаз, ГІва- дахь Россия йтыцІта аб- джьар змата хІайщчва апсыуаква рхъахвитра йа- забакІыз ачкІвынчвагьи. Абхаз Республика ауна- швачпагІвчва зтахъыра- ла айсра йпшцІалта ай- гІайра зкъару алазцІаз Лагъь КІавкІаз, ГІвадахь Россия ачкІвынчва зын- гьи йгьырхъаштылуам, акъральыгІва ртшхъва- гаквала рыхьыз гІархІвитІ, рыцІа йхъаду акъральы- гІва гвыргъьахъв – Ай- гІайра а-Мш йдрайгвауа асас тлапІаква йрыуапІ. – Абхаз Республика а-Президент й-Унашвала жвасквша айхІа цІуата АйгІайра а-Мш жвамшкІ шатахъыркІву айсра йа- ладзыз хІычкІвынчва рцри- ква Апсны йдрайгвитІ, – йхІватІ Къарча-Черкес йа- уата зтахъырала абхаз- грузин айсра йпшцІалыз р-Союз аунашвачпагІв, КЧР АуагІа Айззара (а-Пар- ламент) адепутат Дзыуа Зауыр. – АйгIайра йазы- нарху агвыргъьахъвква йры- лазларныс зтахъу гьмачІ- гІвым, ауаса зымгІвагьи йауыру амгІва ркъару йыгьгІанагуам, ага ауаса йаъазтынгьи, гвыпкІ мца- уата сквшыкІгьи гьагІвс- уам. СынчІвагьи гІважва- гІвыкІ драйгватІ, йзыца- уа жвицыгІв ракІвпІ. Ауат Абхазия апны йгІарпыл- уаштІ, хвыдъа асасыр- таква рпны йандыргІал- уаштІ, тшпсырщуштІ, агвыргъьахъвква йрылаз- луштІ. Абхазия йцаз агвып дрылапІ Апсны ахъахвит- ра ахъазла зхъа щтІаз- цІаз КІьыщмахва Влади- мир йаба МухІадин. Ап- сыжв чкІвын йтгІачва дрылцIын, айсра дпшцІалтІ. Ауи асквш 1992, октябрь а 1–6 рагIан Гагра ангІа- дырхвитхуаз йакІвшаз аоперация далан йгьи дгІархвытІ. Ауаса агос- питаль амщтахь йатар- кІвах абджьар гІайахвтІ. ЙгІванхауата дангІархвы амщтахьгьи зхъахвитра йа- забакІуаз хІайщчва гІа- нижьырныс гьйымуытІ, данбзиха айсыгІвчва гвып дрылалхтІ. Ауи асквш 1993 агIан айгІайра мыз- кІи бжакІи айхІа атахъы- хымкІва СогІвым йаргва- ну Шрома кыт апны йхъа щтІайцІатІ. Владимир, да- тшагьи йаладзыз ачкІвын- чва рыхъазла СогІвым город унамдзауата Гу- миста дзыгІв ухъыста чвахъабага гылапІ. – АйгІайра а-Мш йа- дахІвуата ансисквша Аб- хазия сцалун, – йхІвитІ КІьыщмахва МухІадин. – ЙцІыхъвахауа апщысквша йыгьсылымшатІ, сынчІва йагІвсщтырныс сгвы йгьам- уытІ, ачва х ъабагагьи сахьпшуаштІ. АлахІ дыр- зыразхатІ хІызрайгвауа, хІычкІвынчва йырхаз зхъмаштылуа Абхаз Рес- публика аунашвачпагІв- чва, Абхазия хІцара ахъаз- ла йгІахІцхърагІаз ХIабаз гипс завод аунашва- чпагIв Аргвын Олег. КІьыщмахва МухІа- дин дйыцпІ йъахІльы Ба- кьыжв ЙахІйа. – Щарда цIуата хIыч- кІвын йыхьызла йдыр- гылыз ачвахъабага сыла- ла йызбарныс стахъын, – йхІватІ ЙахІйа. – Ауи ахІа- тырла, амгІва ауыразтын- гьи, сгвы йтаскIыз сыр- хъйуштІ. – СквшыкІгьи йсыл- шауата йгьагІвсщтуам, – лхІватІ абхаз-грузин айс- ра йаладзыз, Ткъварчал апны йыцІу Эдиев Хасан Азретали йпа йахща Хау- лат. – ХIызхъмаштылуата хІызрайгвауа Апсны ау- нашвачпагІвчва хІырзы- разпІ. Эдиев Хасан апшы- хвыгІвчва гвып дрылан. Асквш 1993 февраль агІан Маркула кыт адзхъа агвып агъа йтыл йпшцІалтІ. Рха- чІвы дырхъйата йангІа- хъынхІвыхуаз Хасан йагІв- жваз аграната дащытІ. Йапхъахауата хІапхъан- чІвиква р-Псадгьыл дцатІ абхаз-грузин айсра аве- теран ЛапIгъва Валерий йпхІа Оксана. – Саба Апсны йазы- нарху хабар щарда гІа- сайхІвлитІ. Ауаса схъата- ла йызбара стахъыпІ са- ба дъайсыз адгьыл, айс- ра амщтахь амамыр бза- зара шакІвшауа, – йгІа- лылкІгІатІ Оксана. ХІреспублика йтыцІыз агвып уахьчІва, сентябрь а 30 Апсны йакІвшауа АйгІайра а-Мш артлапІара йалапI. Агвыргъьарагьи анашхыйарагьи зпщылу амш андыртлапIауа дза- чІвызлакІгьи ргвы йту за- кІыпІ – амамыр бзазара багъьазтІ, къралькІгьи ахъа- хвитра абджьарла йах- чауата амакІыракІгьи гІа- нымшахыргІатІ.","id":"","dump":"CC-MAIN-2019-43","url":"https:\/\/www.riakchr.ru\/amamyir-bzazara-bagazti\/","date":"2019-10-16T19:34:27Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2019-43\/segments\/1570986669546.24\/warc\/CC-MAIN-20191016190431-20191016213931-00045.warc.gz","language":"abq","language_score":0.9264594913,"language_script":"Cyrl","minhash_cluster_size":6,"top_langs":"{\"abq_Cyrl_score\": 0.9264594912528992, \"inh_Cyrl_score\": 0.02285648137331009, \"kbd_Cyrl_score\": 0.011208336800336838}","num_words":492,"character_repetition_ratio":0.042,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.19,"stopwords_ratio":0.039,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.887,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":-1} {"text":"Айчважвара акIвзыршаз КапIба Арифа лакIвпI\n– Руслан МкIан йпа, уъауу, усабихъа шаъаз ауысла йухIварызйа?\n– Сара апсуа кыт Хуап сауапI. ХIтгIачва дупI, цгIвысабичва хIнадзун, сара схвыгIвхун. Апхьарта саныцIалуашыз апхъала саба йаща Николай Чиф йпагьи (апсуа гIвгIвы Хашиг Николай – аредакция ррытаразга) дрылата атгIачва айззан йайкьангьашуан. Ауи Гантиади апхьарта-интернат (ужвы Цандрыпщ кыт йаланакIитI – аредакция ррытаразга) сымцакIва йгьйымуазтI. Сани саби ауи йгьизадымгылуазтI, ауаса саба йаща ауат ахъицатI: «Йауа, йанамуыхыргьи ацыгIв рыуа заджвзаджвыкI йылахьхуш са йлысхырныс сгьахвитымма?» – йхIван.\nХIабачва рабачва ХIХ асквшышв йрыцхIагIаз агIаншараква (апсуаква мчыла Апсны йтгара – аредакция ррытаразга) рымщтахь ПсхIвы (ащхъа кыт – аредакция ррытаразга) йгIатыцIын апхъапхъа Лдзаа, уацIыхъван Отхара (Гарп), йцIыхъвадзахауатагьи ужвы хIъабзазауа ДбарргIа рхва йыквчIву Хуап йцатI, араъа йгIачIваз сабаду йаба йакIвпI. Ауаъа акIвпI ари хвабанпаракIта тшъазхIкIкIуа хIытшгIва ъану. Сабадугьи сабагьи саба йащагьи ауи датша закIы йапшымкIва йазаъапI. Ужвы хIтгIачва ду рцIасква найырдзитI сащайцIба Аслан – ауи йакIвпI хIытшгIва зхчауа.\nАжва ахъазла, саба йаща араъа, Согъвым, дбзазун, ауаса «хIпны сцахитI» – анихIвуз Хуап акIвын йыззихIвуз. ХIаргьи йара ауи акIвпI хIшаъу.\nПхнипхьадза хIаба йащи сари ащхъа тшпсщара хIцалун. Йара ауаъа, ащхъа хIвыртаква рпны, ауи йгIвыра щарда дрыдынхалуан, зынзамыза саргьи закIы сайрыпхьарныс йгIаситуан, ащхъа апны гIаншаракI сгIаквйырчважвун. Абарауи агIан йгIаджвыквылзапI сжурналистра ахъа. Апхьарта сыцIаркIвата сара асаби журнал «Амцабыз», «Апсны» газет кIара рзызыгIвуан. Сгвы зхвгIадзуз ауат агIацIщтраква рынхагIвчва – ауат уадыргIвана срабадырхтI – ссальамшвъаква джьауап ъагIарыртуаз акIвын, сзыргвыргъьадзахуазгьи – сгIвыраква «Амцабыз» апны йызбахуан. Йапхъахауата ауат рыхъазла гонорар ансызгIай слахIвараква шIала йгьсзыхIвахрым.\n– Апхьарта амщтахь уабацIал?\n– Швабыж йбаргвын сыхъаз ъачIвагIа гIалхра, йауа ухIварыквын агуманитар дырраквагьи атехника уысгьи йацапшыта йсыласкIуан. ЙызгIалсхызгьи гьсыздырам – истрория факультет сцарныс йаквскIтI, ауаса Согъвым къральыгIва педагогика институт апны тыпкI жвыхвыгIв азкIылпшуата анкъвакъвра аъан – сгьызкIылымстI.\nАсквш 1977 агIан филология факультет сыцIалхтI – ауаъагьи архъвыхыгIвчва ракъыльаквымшвара саладзхуан тIакIв атахъхатI. Саба йаща дйыгвлата йбзазуз агIвгIвы Гургулиа Борис Алмасхан йпа дгIасцхърагIатI. Амамыр аурам аинститут адзхъа папкIакIгьи снапIыцIакIта сангIайба закI шыншаз йдырын сацайырпахтI. Аректор Анчабадзе Зураб Вианор йпанадзара ауыс алыргара дгIалалра атахъхатI – йшаъазлакIгьи йсыздыргылыз а-«хпа» атарала йсквнагаз а-«хвба» дыргылхтI. Йджьащахъвадзахугьи – ауи амакIыра гIалазгаз арыпхьагIв йпны уацIыхъван съадзапхьуз пщын экзамен скIын йанакIвызлакIгьи «хвба» гIазгуан.\nАинститут санапхьузгьи агазетква срыцынхун. СгIвыраква збалуз Апсны ателебара аунашвачпагIв Пилиа Шамиль Хусейн йпа Тбилиси йаъаз ажурналистика хъвшарала схъысырныс лшара сауырквын сайгвыргъьушта йпхьадзазапI. АуагIахъа телебара гIаншагIвацан ауаъа йынхуш аъачIвагIагIвчва шIаква ртахъын. Йаргьи мшкIы сара Аргвын Зурабгьи Дбар Гарригьи (Апсны апны йбергьльу ажурналистква – аредакция ррытаразга) сыцта аинститут апроректор хIызшIитын Тбилиси акъральыгIва университет журналистика афакультет хIшнарахвызла аунашва дхIызгIапхьатI. Сара зынла зджьарагьи сшымцуш схIватI, ага аунашва мачвы ацIарцIахьазтынгьи. Сара ауырата апартия уысхартаква, агорком рпны йгIасачважватI. Мо ъасхIваз закIы сапшIагылуата йырпхьадзатI.\n– АчIвыйа йызуымуыз?\n– СгьазыхIазырмызтI ауи. Сара йгIвбахуз акурс сцагIвацан – араъа сангIацIалзара сапхьара насырдзара шстахъу схIватI, ауахьауаъа йыгIбахпI. Спсы йадыруазарын закI шыгIбушыз.\n– Аквыргъвгъвара уылаухIвузма?\n– Щта, асквш 1979 агIан ауи тшгIаунардыруан. Сстудентта съабзазуз хIаба йаща йпны ауата сальамшвъаква зымгIва срыпхьун. ЙгIахIахвпIта, зхабар дута йгаз «а 130-гIв рсальамшвъа» (Совет Союз аунашвачпагIвчва йрызцауата апсуа интеллигенция йыргIвыз, акъраль апны ауысква шамуа Апсынгьи Грузия йгIалцIра шатахъу зныз асальамшвъа – аредакция ррытаразга) сара Москва йрымщтийскIва сапхьахьан – Борис Алмасхан йпи хIаба йащи азаджв азаджв йыйтхуамцара йанапхьуз агIан. Асквш 1978 агIан астудентква ртшгIащтIыхраквагьи срылан.\nЙшцалакIгьи Тбилиси сгьымцатI, ауаса сквшыкI анцIы МГУ ажурналистика факультет схъысныс лшара гIаншатI. ГвынгIвырапI ауи алшара гIазрысабапра зтахъыз са йшсхъазымыз, ауаса ауаъа ухъыргара ахъазла ахабарргагаква урыцынхахьата угIвыраквагьи гIарыквшвахьата йаъазара атахъын. Сара ауи агIан анаъа-араъа щарда гIансцIахьан. Араъагьи амакIыра мадзаква гIаджвыквылтI. Са ауат кIара гьрылсымдыргIузтI – бзита съапхьуз ахъаз путевка гIасыртын апсуа туристква ргвып срылата Москва апны йакIвшуз а-Олимпиада саъан. ЙыздырхитI – Москва, Олимп хъвмарраква ъазбаз сайгвыргъьауа сгIайхын зынла тшпсщара ащхъа сцатI. Йара ауи асахIат Согъвым апны сахъгара ауыс йалапшуан. УацIыхъван заджв дсыщтанарщтийын гвжважвагIвала мшквакIла Тбилиси сцан аквтанай йгьи йхIаракIу дыррагIацIгара ауысла Грузия а-Министерства апны йатахъыз ашвъаква агвынсыргIвытI.\nАуат ашвъаква сымата Москва спссгIара атахъын, ауаса араъагьи йгIаспырасуашыз гIаншатI. Согъвым аэропорт апны былчIвы ъарымамыз йгIалцIла асамолетква хымшкI йгьызщтIымпссгIузтI. Аэропорт уагIала йырчвын, саргьи ауат срылан – билетгьи сымамкIва, Москва ласыта йнардзара атахъу ашвъаква снапIыцIакI. ЙыздырхитI ауи апакет аэропорт адиректор Такил Родион йшисырбаз, суыс зквыз шйасхIвыз. Сара пхащагIвыкI сакIвын – йгьсыздырам ауаъа гвы счпата: «Москва сшвымрыпссгIузтын ари аконверт йара абараъа йашIызжвжвуштIта Хуап сцахуаштI, сгьстудентхушым, швара швакIвпI йызпщылу МГУ сыцIалуаши сыцIамылуаши» – шсхIваз. Аэропорт адиректор сгвыхь йылайхIвата гIацIцIуаштI – Москва йпссгIара атахъыз асамолет аэкипаж рунашвачпагIв Гвинджиа Харитон дгIазшIитын: «Ари ачкIвын Москва дшвыцнашвахвра атахъыпI – уари сари хIакIвпI ауи МГУ дапхьуши дампхьуши ауыс знапIыцIу» – хIва йайхIвтI. Саргьи ТУ-134 самолет анкъвцагIвы йкабина стагылата спссгIатI.\n– Руслан МкIан йпа, Москва апны апхьара сквшква йгIауыртйа?\n– Москва – ауи зымгIва йрапхъата уызлу ауагIа ракIвпI. ХIкурс студентта 270-гIвы хIнадзун. Сара сызлаз агвып йанархараз хабарргарала агентстваква рыцынхара акIвын, хIара йхIхъпшылуан Совет Союз апны рахIа йпхатшаз хабарргарала акъвырльыкъвхарта ТАСС. Апхьара йахъазымкIва мчыбжьыкI апны мшкIы аршIыйара йазалхынта ауи амш ТАСС ахъвшараква рредакцияква рпны йыгIгун.\nАпхынла тшпсщара хIгьаурымщтуазтI. Совет Союз акарта гIахIдырбунта анхара тшахIрыщцарныс хIъацуш гIалхIдрыхуан. Упны акIвмызтын йъаутахъу уца йауан. Ужвы йъагIадзаз сгвы пхата йтаркIвапI йапхъахауата съацаз «Брянский комсомолец» газет аредакция – зныкI Искандер Фазиль дъанхаз.\nБрянск апны сара йсылшатI Абашта айсра Ду агIан щтадъа йыдзта йырпхьадзуз Гицба йтдзахьызта хIхаквлагIвкI йыхьыз гIащаквсыргылхырныс. Ауи Бзыб кыт дауан. ЙшгIацIцIызла, ауи Брянск абнаква рпны апартизанква дрылата дайсуан, ауаъа дгIарщытI. Асквш 70-ква рагIан ауи йыщта щардала йазыпшгIатI, ауаса йгьырмаутI. Сара ауи ауыс сгвы азсыхьуан. Москва саъата Подольск сцан айсра архивква рпны сан лыхыгIвайщчва рхабар сазыпшгIун. Азаджв Финн айсра далан, агIвыджь – Абашта айсра Ду. Заджвгьи дгьгIахънымхIвыхтI, саргьи ауат рыщтаква сырзыпшгIун. Ауи акIвпI ауи ауыс зсаргваныз.\nУацIыхъван, асквш 1983 сентябрь агIан «Апсны» газет апны Гицба йгIайыквчважвуз сстатйа ду гIаншвалын – афакультет апны апрактика аналхIыргуз йдсырбатI. Ауи гIальаматра ду алата йырпхьадзан «Советский патриот» апынгьи йгIаквырцIатI, саргьи согIата хъвыхIчкIвынкI хIвахIврагьи аквыгIвта йгIасырттI.\n– МГУ амщтахь йапхъахуз нхартата уъалагаз «Апсны» газет акIвма?\n– Са ауаъа асквш 1985 агIан атакIрала ахъвшара снарахвтI. Ужвы щардагIвы апечать апны йынхарныс рхъа йгьаквнадыргум, йара ауи зджьара йгIанымхауата тшыбжьарта бзипI! Йшутахъугьи йхIва – журналистика ауи къальампI, швъабгъьыпI, ужвы – компьютерпI, ауаса йшцалакIгьи угIвра атахъыпI. Йара акIвпIта хIпны гIвбызшвакIла йчважвитI – апсышвали урышвли. «Апсны» апны йызгаз ахвысквша ахъазгIваца йгьымдзтI.\nУацIыхъван асальамшвъаква рхъвшара апынгьи, актер ду, ажурналист ду ДжопIуа ХвытIа унашва зхъицIуз апромышленности атранспорти рхъвшара апынгьи сынхатI – ауи пещкI уйыцыгIвната уынхарныс насыпра дууын. Даъан ауаъа аспорт ахъвшара знапIыцIаз Камкиа ШаликIвагьи, сйыквшватI санцIайыз аредакция йырзызгIвуаз ссальамшвъаква джьауап гIарызтхуаз Жанаа Георгийгьи. Швабыж пхата йгIаспылтI. Йара ауи азаман аредакция апны йынхара джвыквицIатI сыгIвза Арджениа Энвергьи (ужвы йбергьльу апсуа журналист – аредакция ррытаразга), мачIкIла рыцIа кIьасата днайтI Инапщба Дауыр (ужвы йбергьльу апсуа журналист – аредакция ррытаразга). Асквш 1989 агIаншараква рагIан (Согъвым аурамква рпны апсуакви аквырджькви йхътIыта йанапшIагыл – аредакция ррытаразга) хIара хIчкIвынын, хIцIаран, номерипхьадза йыншуз зымгIва гIахIырбауата хIгIвыраква гIанхIцIун.\n– Йаргьи ауи агIан ателебара угIайтI, гьакIвымма?\n– Щта, ауи агIан гвы гIахIырттI. Апсны ателебара аредактор хъада Зантариа Владимир йъанатIа ныйыжьхырныс йанаквикI ателебарали арадиуагIатрали АкъральыгIва комитет аунашвачпагIв Пилиа Шамиль Хуссейн йпа ауи хIыхыгIв ателебара хIгIайдуазтын дауищтуашта йайхIвтI. ХIара ауырата гвы гьхIзымчпузтI. Сара ауи сгвы адзакIьагьи йгьтамызтI, йауа ухIварыквын телебара апны анхара сгьазыбжьамызтI, ауаса уацIыхъван йара мшкIы хIыхыгIвгьи – Инапщба Дауыргьи Арджениа Энвергьи саргьи – агазет хIшгIакъвырщтхуашла ахIвара швъаква гIгIвын ателебарала хIахъысхтI. Агазет апны йхIредакторыз Квициниа Сергей йыхъазла ауи удын хIатлата йалтI. Ауи анынша асквш 1990 февраль агIан акIвпI. Ауаъа рынхара джвыквырцIахьан Аргвын Зураб, Дбар Гарри, Лакрба Отар, хIаргьи ауат тшрыдхIкIылтI. МчыбжьыкI анцIы Зантариа Владимир нхара АгIвгIвчва радкIылара дцахтI, хIаргьи редактордъа хIгIанхатI. Асквш 1990 апрель а 9 Пилиа Шамиль Хуссейн йпа аредактор хъада йалхра гIалайган сара салырхтI.\n– Йаргьи ауаъа йгIашIарышвта асквшква 1992-1993 рагIан Абашта айсра ъадзакIвшузгьи ауи амщтахьгьи уара Апсны ателебара уаредактор хъадан. Ателебара анхагIвчва ауи азаман агIан руыс шдырхъйуз ауысла йухIварызйа?\n– Схъа ду йызбахитI айсра ангIалагушыз апхъалагьи ауи анакIвшузгьи ауаъа съанхуз. Ауи агIан хIгвып ацIагыламзарквын хвы зму журналистта хгьаъамызлушызтI. Бзила рыхьыз хIвара атахъыпI атехника нзырхаквузгьи – Агрба Леонид, Корсая Дауыр, Киут Дауыр запхъа йгылаз. Йара йухIвушызтын ателебара зымгIва йрапхъата йызлащаквгылу атехника щата акIвпI. ХIара хIшIан, хIаквлан, хIабагIагвынгIвуан. ХIацыта хIынхун, хIыршIыйун, аэфир аналагуш хIазпшуан, ауи алымгакIва заджвгьи йпны дгьымцахуазтI. ХIара йыгIбун хIыжвлара рпны ауыс дуква шыншауа, хIаргьи ауат ауысква хIрыквыргIапста хIаъазара атахъын – ауат йшаквнагу апшта йгIахIырбара, йыншауа ауагIа тамамта йгIаргвынгIвра ахъазла.\nЙгIахIахвпIта, айсра йапхъахуз амш – сара ауи дакъикъала йпхьадзата йыздырхитI – хIара уыс хъадата йхIпыран магIны зму закIгьи агIвхIымщтуата зымгIва гIахIырбарныс хIахадзарныс. Ателебара уыс ду архъйатI, йауа ухIварыквын ауи акIвын хабарргагазаджвыкIта йаъаз. УацIыхъван, АмарагIайырта фронт ауысква анбаргвдзаха, ауагIа радиуагьи шаъу гIаргвалашвахын ауи йызлаздзыргIвуаш аргIапсгаква йшрылшуз апш йгIарауан, айсра ацIыхъвадзагьи хабарргага хъадата йаъаз арадиуа акIвын.\nХIара гвжвайра гьхIыламызтI, йхъыхIхуашма-йгьхъыхIымхуашма – хIва азцIгIара гьгIанымшузтI. ХIшынхалуз апшта хIынхун, ауаса йхъыхIхуаз ансимшы узынйауа ауысква гьракIвмызтI – айсран. Техника ауысла лшарата йхIымаз мачIдзан – гIвкамеразаджвыкI хIрыланхун. Ауи акIвызтIхIва йынхушыз хIщардан – хвгвыпкI тшырпсахуамцара йанакIвызлакIгьи ауыс йазыхIазырын. Ансимшы аэфир хIталуан.\nХIара йхIчпауа бзита йгIахIгвынгIвуан, ансимшгьи йхIхаз ауыс йгIанацIгIаз гIбун. Арахьарыла йгIауахвырквын – джьауап ззыхIкIуашгьи тшазыгIдыруан. Айсра алакшараква гIарбара швабыж йуыс баргвыпI, ауи [уапхьауата, пасата] тшгьузазыбжьум. ХIычкIвынчва айбащраква рпны йшфырхуз апшта хIжурналистквагьи кIара хъызхквузгьи айсра амца йалата ауи анхара алкIгIараква ддырдыруан – акадр щарда гIанакIуата йанхъухуа хIырхъвква рчIварта, айсыга техника ъагылу шгIацIуымхуаш агьиква… ХIара ауатква хIгьырзырымбжьузтIи щта.\nАраъа ауи ансимшы тшазыгIбжьун, йыншун хIангIващузгьи.\nАуи апшта, декабрь а 14 рыцхIагIа ду анынша (ауи атшын аквырджьква Лата щхъа кыт ахъахь Ткъварчал йгIатыцIта Гвдауыта апхIвыскви асабикви згуз авертолет гIакIнырцIатI – аредакция ррытаразга) ауи ахабар ргара атахъын, йхIхIвуш азхIкIкIуата Ткъварчал йгIатыпссгIаз йгIвбахуз авертолет йаквчIваз ауагIа гIахIаутI, ауат анхIцIатI. ЙгIахIырчважвуз азаджв айсыгIв фаша йышван – йара хабар шгIартуазла авертолетква айсгIвыкIгьи гьрыквчIвамызтI, амамыр бзазагIвчва йырхъазын. Ауи йчгIвыча гвы ахIтра атахъын – хIара йагIвхIщттI.\nАпсны апны айсра ахабзаквала йатдрыпаз нхартата йаъаз Апсны ателебаразаджвыкI акIвын. ХымшкIла хIара йхIымаз зымгIва Согъвым йтыгIган Гвдауыта йыгIгатI, пщымшкIла ауаъа хIызланхуш щата гIанхIыршатI, ауатква анхIчпузгьи хIгIатраква гьашIахIымрысуазтI. МышзаджвыкI – август а 17 – аэфир хIгьтамылтI. Йара ауи амшзаджвыкIгьи апшыгIвчва чхIауачвата йыргатI – йыншауа гIаразхIвра ъанымыз йгIалцIла.\nАратква зымгIва йалакIыта уырпшрыквын йухIва ауаштI хIинтеллигенция уагIахъа телебара гIаныршара атахъыта йанырхIвуз ауыс ацIолара шырбуз. Асквш 1992 агIан айсра анакIвшуз телебара хIымамзарквын ауысква шацапушызгьи хIылахь шцушызгьи гьсыздырам.\nУахьчIва сара ауи аъара баргвыта йазхIкIкIыз архив сахъгвжвайгIитI. Ауи йауата кадрзаджвыкI хIрыдзуазтын атурых апахь къванчагIа ду гIахIыквхуштI. Ауи йгIалцIла магIын ду зму уыста йспхьадзитI йхъыхIхыз зымгIва цифра ргIапсгала йахъгIвылгIата акъральыгIва архивгьи йрытра – гIвызджьара-хызджьара йщтIазтын рыцIа йхчахуштI. АкъральыгIвагьи АГТРК аунашвачпагIвчвагьи ари ауыс ласыта йалапшта ахча азгIараура атахъыпI айсра архив «ахьапщ фонд» йауата кадркIгьи шымдзуаш апш.\n– Руслан МкIан йпа, уара ужурналистта Апсны йапхъахуз апрезидент асквш 1997 август агIан Тбилиси данца уйыцын, ауыла репортаж гIаутуан. Акадр йгIанамырбаз гIахIаухIвра хIтахъын.\n– Сара ауи агIан Апсны ателебара апны сгьнымхахуазтI, асквш 1994 агIан ауаъа сгIакъвыцIхын Апсны апны Россия аканал ОРТ (ужвы Йапхъахауа аканал – аредакция ррытаразга) акорреспондент гвып гIаныршара садынхалуа салагатI, уацIыхъван Апсны апны НТВ сахъатачIв корреспондентта сынхатI – ауи агIан акIвпI йаргьи Ардзынба Владислав Григорий йпа йпны санызшIырт. Ауи йгIасайхIвтI [зджьара] дцарныс штшадигалуа, саргьи сйыцызларныс шитахъу. ЙгьцIаскIрым, асквш 1990 август ахъаква рагIан ауи СССР ЙхIаракIу а-Совет дадепутатта йапхъахауата дангIасырчважва амщтахь сара йызнымкIва Владислав Григорий йпа сйачважварныс лшара сыман. Ауаъа йгIашIарышвта айсра агIангьи ауи амщтахьгьи рыцIа магIны змаз уыскI ахъазла зджьара данцуз сйыццалун, асквш 1992 сентябрь а 3 агIан Москва апны йакIвшаз анйарагьи (Ардзынба Владислави Ельцин Бориси Шеварднадзе Эдуарди райчважвара – аредакция ррытаразга) алата.\nХIара хIамабзийын, азхъацIара хIызбжьан, ужвыгьи зджьара сйыццарныс ангIасайхIвгьи ажвакI ацсымцIауата садгылтI, [цIабыргыта] сгвы азыбжата – «Тбилиси гьакIвымма хIъацуш?» – хIва сазцIгIатI. ХIвансхIванта ауи аунашва згIахьан, ауи гIасазхIвызгьи апрезидент амаль амазтын ауаъа дшымцуш ауысла сйачважварныс дахIватI. Саргьи ауатква зымгIва йара Ардзынба йасхIвтI. Владислав Григорий йпа йалыргата йгIасгвынйыргIвытI ауи ауыс йагIаджвыквцIагIву Россия агIвыма къраль уысква рминистр Примаков Евгений шйакIву, ауаъа хIшцушызгьи гIасайхIвтI. Примаков Швача даъан, аправительства рсамолетла Адлер аэропорт дгIатыпссгIан Гвдауыта айсра аэродром дгIачIватI Ардзынба дзахIбаз апсыуаква ргвып найахвра ахъазла. Ауи Владислав Григорий йпа Адлер дцата ауыла Тбилиси йпссгIахныс дйыхIва йауашын, ауаса абари апшта пIатIу шйыквицIауа ййырбарныс рыцIа йгIалихтI.\nТбилиси апны Ардзынба дшгIайуаш здыруаз заджв-маджвын. ХIара аэропорт хIгIачIватI. Апхъапхъа атрапла сари аоператор Ломия Мизани хIгIакIныцIтI, уацIыхъван – апрезидент йхъахчаква, ауат рымщтахь Тбилиси ажурналистква Примаков дйыцта Ардзынба данырба рылаква йгьрызхъарымцIузтI. Ауат Примков [заджвыкI] йакIвын йыззпшуаз – даргьи закIгьи гIаргвнымгIвыхуа йцатI. Тбилиси ажурналистква хIрыцта аэропорт хIтыцIта Грузия рпрезидент йуысхарта хIъадзацуз ауат Ардзынба дшгIапссгIаз шырбазгьи рхъа йазхъарымцIахуата сара йгIасцIгIун: «Ауи йакIвдзума йгьи ауаса йшпаца?» – хIва.\nАпхъапхъа аделегацияква Примаковгьи даъата йанйатI, уацIыхъван Ардзынби Шеварднадзи тшдыркIьыдан ауырата рхъазы йайчважватI. Ауат ажурналистква йрачважварныс йангIаджвылцI акорреспонденткви аоператоркви ауи аъара щардагIвыта йажвыслын уъагылра гьумауазтI. Шеварднадзе йхIватI айчважвараква шауырахаз, йащтагIайуа амшгьи ауат шатаджвыквырцIахуаш. Ауи асахIат сшъанквынхаз здырхитI: йшпакIву, ачIвыйа Ардзынба ауаъа дгIанхара затахъу? [Ауи ауысла] Владислав Григорий йпагьи хIаргьи [пасата] закIгьи гьгIахIарымхIвтI, зымгIва айчважвараква шакIвшуз йгIаквхта йырчпун.\nАуат агIаншараква срыквгIацапахуата ауи ауаъа дызцаз сазхъвыцлитI: пIатIута йыквырцIуз мачIызшва йбузма? ЙыцIагылакву йымамачIта закIыта тшгIайырбара йтахъызма? Момо! Асквш 1997 агIан ауи йыцIагылаз ауагIа зны йапшымкIва йщардагIвын. Са йгIасгвынгIвитI Владислав Григорий йпа акъраль ауацIа аъащаква швабыжта гвыргIва шгIайыларцIуз – пщысквшахауата ауи йтакIыта, цхърагIарадъа йагун, айсра агIангьи ауысква ауаса йгьбаргвымызтI. Ахъачваква Апсны йтыцIырныс йгьахвитмызтI, аэкономика кIашвадзан, араса йаквыргъвгъвата йбзазарныс апсуа жвлара рыхъаз швабыжта йхьантан. Владислав Григорий йпагьи аполитика ауысла щтахьла дтымхъауата закIыта ауысква гIайырльальара ахъазла амальта йаъу дырзыпшгIун. Ауи йара йажвагьи йхIвун, йъауаш апны закIы дадгылуан акъральгIвына апны йщаквгылу [анхара] аъаща тIакIв тшапсахта ареспублика апны архарджьра джвыквылхуашта дайгвгъауа. Ауаса ауыс хъада апны ауи щрыкькIлагьи дгьамитыпуазтI, ачIвагъвара къапщы дгьахъымсуазтI.\n– Уара Апсны апны йапхъахауа ахъатачIв телебара канал «Абаза-ТВ» унашва ахъуцIитI. Ауи анхара анджвыквнацIаз йгIашIарышвта уахьчIвадза уыста йахаз хвыта йаквуцIауайа?\n– Йахъсымрыкъьауата йсхIвапIта, асквш 2007 июнь а 26 аэфир хIантал слахIвараква йапхъахуз срепортаж ансчпа йапшын. ХIара щардагIвы гIахIпырасырныс йащтан, Апсны апны хъатачIв телеканал узыгIанмыршушта ауагIа йхъаддырцIарныс йалагун. Сара ауи апш ажвала абизнесмен Бутба Беслан тшанизынасырха ауи йхъатала дгьсымдыруазтI. ДызлагIасцIгIаз закIзаджвыкIпI: канал абгакI гIануыршара ахъазла йатахъу уагIа, ршIыйара къару, техника хIауашма? Сара сыхъаз магIын ду аман ауи аканал апсыуаква хIкъарула – зджьаралагьи заджвгьи дгIагIымдуа – йхIчпарныс. Бутба Беслан йылшаракви сара сабадырракви гIахIрысабапта зуыс здыруа, анхара йазычпу ажурналистква гIазшIыхIт йауашын – ауи гьхIымчпатI. Йаргьи абар, жвыгIвсквша йнайгвгъауата ансимшы аэфир хIталитI, Апсны ахабарргарта шта апны магIын ду зму тыпкI хIкIуата хIаъапI. УахьчIва «Абаза-ТВ» аэфир йтамлырквын ауи гIаншара йамынахуштI, ауагIа йыншаз йазцIгIуштI. Абарауи акIвпI сара сыхъаз йдахIвра хъаду.\nСара асквш 1990 агIан Пилиа Шамиль Хуссейн йпа йгIасайхIвыз ажваквала сбзазитI: «Эфир – ауи хъахвитрапI, ауи уыжвжвы сара – ахъахьыла заджвгьи дгIасхъымпшылуа – йсчпауа акIвпI». Ауи агIангьи уыжвгьи хIдахIвра абарауи йапщылапI. Ансимшы ауи агвыпгьи шIыцта йгIахIылалуагьи йдсыргIитI. УахьчIвала хIынхагIвчва рпроцент 95 йапхъахуз ррепортажква «Абаза-ТВ» канал апны йызчпаз уагIапI. ЖвыгIвсквша руацIа хгвыпкI тшырпсахтI, ауаса щъата йацIагылакву гIанхатI, хIышвквагьи тIыпI. ЙхIызгIайуаз ащардагIв «аурам йгIаквцIтI» – ззырхIвауа йрапшын, журналистика йгьампхьатI, ужвы ауат рейтинг бзигьи рымапI, аэфир апны йызгвапхауата йырпшуагьи щардагIвыпI. ДасузлакIгьи сара зныкI Шамиль Хуссейн йпа йгIаситыз аъара хъахвитра рыстлитI.\nХIара щымтала амш ауысква анлыхIхуа хIайчважвитI, уацIыхъван ажурналистква агIаншараква дара йшырбаз, йшгIаргвынгIвыз апшта йгIарыквчважвитI, йгIвитI, йхъырхыз абыртхитI, аэфир йгIартитI. Сара ауат руыс саналалуа дара йыргвнымгIвуа закIы расхIвырныс, йзынйаз баргвыракI апны сырцхърагIарныс санызшIыртра акIвпI. Ажурналист йгIвыз аредактор дапшыта йрытаразхуашта ауи ахъазлагьи джьауап йкIыхуашта данхъвыцуа йацIищтуа далагитI.\nАжурналист йгIайгвынгIвра атахъыпI сара ауи йапшта агIаншара сыла йшсызгIацIамыжьуаш, йауа ухIварыквын са ауаъа сгьаъамызтI. Ауи йгIалцIла сара йшспхьадзауала ажурналист йгвы дъахвиту «Абаза-ТВ» йагIатгара хъадапI. Ауаса ауи ажурналист йджьауапкIрагьи райшата йапщылапI. УахьчIва зджьакIквата ажурналист йчпауа ахъаз джьауап йкIра шатахъу йхъаштылуазтын, уачIвы ауи аредакция дгIамихгьи йауаштI – ауи акIвпI хIтелеканал апIатIу злащаквгылу. ХIара хIэфир йа авласт йа ауи йапшIагылакву рнашх йгIаквхта йгьхIчпум. АцIабырг акIвпI магIны зму.","id":"","dump":"CC-MAIN-2020-16","url":"https:\/\/abaza.org\/abq\/khashig-ruslan-atsabyrg-akup-magny-zmu","date":"2020-04-10T06:32:05Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2020-16\/segments\/1585371886991.92\/warc\/CC-MAIN-20200410043735-20200410074235-00158.warc.gz","language":"abq","language_score":0.9965870976,"language_script":"Cyrl","minhash_cluster_size":6,"top_langs":"{\"abq_Cyrl_score\": 0.9965870976448059}","num_words":2312,"character_repetition_ratio":0.04,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.15,"stopwords_ratio":0.1,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.982,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":-1} {"text":"АААК йалакву йгьи Санкт-Петербург йту апсуа-абаза диаспора Россия алагъь къала хъада апны АйгIайра Амш артлапIара йалан.\nАААК йалакву а-Конгресс ЙхIаракIу асовет аунашвачпагIв Эгьзакь Муссагьи рапхъа дгылата йгьи Санкт-Петербург йту апсуа-абаза диаспора Россия алагъь къала хъада апны АйгIайра Амш май а 9 артлапIара йалан.\n«ХIара хIдуней лашарата хIбзазарныс ахъазла зхъа щтIазцIаз хIахIбачва, хIайщчва, хIахщчва, рсин апны ахIврапшдзалачпаква щтIахIцIатI. Ауат хIгвы йтазара, хIрыладухара атахъыпI, рейшата хIымгIвайсырныс ахъазла «хIбзазаща ауат шгIабзазаз йашIхIырпшра» атахъыпI. ЙаъалахIта йдуу ахъахьла ацIисква ауарадква йырхIвауа ракIвымкIва датша быжь гвымха хIумыргIан», – йхIватI Эгьзакь Мусса Пискарёв мемориал нышвынтара апны ахъмаштылра айззара анакIвшуз АААК ахабарргарта портал тшгIазынайырхауата.\nЙатахIхIвахпI, асквш 2000-ква рагIан Санкт-Петербург йаъу Пискарёв нышвынтара апны апсуа-абаза диаспора йырпщылата гIвмемориалкI гIаншатI: асквш 2004 май агIан Апсны йауата блокадала йкIвыршаз Ленинград ахчагIвчва йрылаз айсыгIвчва рчвахъабага хIахъв къьакъьа гIахъыртIытI, асквш 2018 сентябрь агIан йара ауи апш чвахъабага син гIахъыртIытI Къарча-Черкес йауаз айсыгIвчва йырхъмаштылгата. Май а 9 атшын хIхаквлагIвчва агвыргъьахъв дыртлапIауата арат амемориалква рпны йщтIарцIатI ахIврапшдзакви ахIврапшдзалапакви.\nСанкт-Петербург апны йаныргIалу АААК чкIвынргIа рымгIвайсра йалу ачкIвынчви ахIвсси тшырзынайырхауата Мусса ХIабальа йпа йгIацицIахтI хIуагIа ауат рхъа рыладухауата йгIадзынгылырныс ахъазла «йамайчуата йапхьара, адырракви агвыбзыгъари рыларкIра шатахъу».\n«Абаза уагIа ртурах шаъула, паштахIыгIвата ари дуней йыквыз йрыуата йгIахIгвыквымсыз гьаъам. Ауаса уахьчIва йъагIадзазгьи хIбзазитI, хIыбызшвагьи гьхIымрыдзтI. Ауи аъарала хIхабзаква, хIцIасква мчыпIта. Швабыж зджьара йгIанымхауата хIща йаныпI ауаса – хIбагъьахарныс, хIгвыбзыгъахарныс. Айсра апны йнахIмырдзауата ауи аъара хIгвыбзыгъахара атахъыпI, хIбагъьахара атахъыпI, зымгIвадзугьи пшдзата йхIыщтаныкъварныс, йхIапшхарныс гIартахъхауата», – абари йаквгIазшIиттI Мусса ХIабальа йпа чкIвынргIа, рцриква, раргванква зымгIвагьи дшрызцIгIахуа, сальам ду шритхуа рархIвхырныс дахIватI.\nАйгIайра Амш май а 9 атшын Петербург абзазагIвчва анахьанат акъалакви акъралькви рбзазагIвчва йрпашта аурам йгIабжьалын Абашта айсра Ду йалаз рсуратква рымата йауацIыху акция «Аджьаль змам аполк» тшадыркIылтI. ЙнаскIьапхьадза ансисквша ари акция йгIалалуа ауагIа рыцIа-рыцIа йщардахитI. Ауи акция йалаз Санкт-Петербург апны а-Конгресс чкIвынргIа рымгIвайсра йалу, Можайский Александр йыхьыз зхьзу Арра-Ауапчахв академия йпщбахауа акурс йапхьауа, Апсны апны ййыз Тарба Исмет йгвгIанаграква хIыцагIвишатI.\n«Сабаду Пкьын Иван Мурат йпа йсурат сымата йызгитI. Акция «Аджьаль змам аполк» съалу схъа аладухитI. ХIара хIабадучва, ауат рабачва, рабадучва, Абашта айсра Ду йпшцIата йайсыз зымгIвагьи йхIаракIдзу ахъацIарала, акърарла, хI-Псадгьыл йазрымаз абзибарала швапха пшдза гIадырбата йспхьадзитI», – йхIватI Исмет.\nАуи йшгIаликIгIазла, Апсны апны ари йапшу акция зынгьи дгьаламызтI, ауаса йцришта данцахра дшалалуаш багъьата йхIватI.\nАбашта айсра Ду агIан йгIатыргаз АйгIайра Амш – май а 9 – ансисквша Россия йахъазымкIва Совет Союз йаланакIуаз анахьанат аштаква рпынгьи датша къраль щарда рпынгьи йдыртлапIитI. Абашта айсра асквшква рагIан Апсны йауата афронт йпшцIалтI зкьы 55-гIв райхIа, ауат йрыуата 15500-гIв апсыуан. Абашта айсра Ду афронтква рпны йайсытI абазатагьи 3000-гIв райхIа.","id":"","dump":"CC-MAIN-2020-29","url":"https:\/\/www.abaza.org\/abq\/aaak-sankt-peterburg-apny-aygayra-amsh-arhiapara-yalan","date":"2020-07-09T08:24:01Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2020-29\/segments\/1593655899209.48\/warc\/CC-MAIN-20200709065456-20200709095456-00193.warc.gz","language":"abq","language_score":0.9949376583,"language_script":"Cyrl","minhash_cluster_size":6,"top_langs":"{\"abq_Cyrl_score\": 0.9949376583099365}","num_words":392,"character_repetition_ratio":0.056,"word_repetition_ratio":0.016,"special_characters_ratio":0.151,"stopwords_ratio":0.066,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.976,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":-1} {"text":"ЙжвдырумищтI апсыуа цха амадза хъада? Ауи гIазырхарджьуа запшу датша зджьарагьи йаъам щхъа щхапI. Ауи ащха квпшыра ХIХ асквшышв ахъа йгIадрыбергьыльтI, йаргьи абзазарта шIыпа йаквыргIапста «абхазянка» ахьырцIатI, анаука бызшвала йахьызпI Apis mellifera Caucasica. Ари ащха ащагащала йтынчпI, ацха щардата йгIанархарджьитI, ауаса ауи хъгалрата йаму апыкв ъачIвру акIвпI. Урата пщмиллиметркI амапI, ауи абзирала анахьанат ащха квпшыраква ззынамдзауа агIайыраква йырзынадзитI, цха гIарылнахитI.","id":"","dump":"CC-MAIN-2020-29","url":"https:\/\/www.abaza.org\/abq\/azaguap-qhgap-tshyrpshyra-giamam","date":"2020-07-03T13:09:29Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2020-29\/segments\/1593655882051.19\/warc\/CC-MAIN-20200703122347-20200703152347-00224.warc.gz","language":"abq","language_score":0.9982061982,"language_script":"Cyrl","minhash_cluster_size":7,"top_langs":"{\"abq_Cyrl_score\": 0.9982061982154846}","num_words":59,"character_repetition_ratio":0.017,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.145,"stopwords_ratio":0.102,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.994,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":-1} {"text":"Москва апсуа диаспора акоронавирус апандемия абакIра ауысла Апсны йырцхърагIитI\nМосква апсуа диаспора (МАД) (Ашта жвлара адкIылара «Москва апсуа диаспора» - аредакция ррытаразга) Апсны апны акоронавирус ашIашIкIгIара згIва COVID-19 йабакIуата амальква нарахвищтара р-Псадгьыл йацхърагIарныс ахъазла къарута йрыму зымгIва адыркIылтI. МАД ахъада АААК ахабарргарта портал йгIарайхIвтI Апсны йырцхърагIауата адиаспора нхарата йакIвдыршахьу йгьи йащтагIайуата йыздынхалуаш ауысква рунашва.\n«Москва апны Апсны апрезидент йалхраква анакIвша амщтахь зынла МАД аунашвчпарта апны йщаквдыргылтI Апсны апны акоронавирус ашIашIкIгIара згIва атшауацIыхра йабакIырныс ахъазла йазалху штаб гIандыршарныс. Аштаб хачIв хъадата апахь йгылапI – ахча азыркIкIырныс, АзгIвадарахчара аминистерстви Апсны абзазагIвчви ззыбжу ахъыхчара пкъыгIваква рхвгIарныс», – йхIватI Агрба.\nАуи йшгIаликIгIазла, ауысхарта ащаквыргылрала аштаб унашва ахъицIарныс йыхъвдаквырцIатI Шакая Богдан, Апсны даъата МАД дрыцынхитI Барчан Инна.\n«Йара ауи асхъан йыгIдыртI Апсны апны «ХIара хIадгылтI» мгIвайсра шгIаншаз (сынчIва мартI мыз агIан апсуа хIаракьатчпагIвчва акоронавирус ашIашIкIгIара згIва абакIра йазынархата гIамта айшысла цхърагIара фонд гIандыршатI – аредакция ррытаразга). ХIаргьи зынла «ХIара хIадгылтI» мгIвайсра хIрыцынхауа хIалагатI. ХIынхара апны Апсны азгIвадарахчара аминистерства йадкIылата йгIандыршаз акъральыгIва штаб хIрайкьангьашитI, хIуысквала хIшаквшвуш хIащтата хIацынхитI», – йхIватI Агрба.\nУахьчIвала «ХIара хIадгылтI» мгIвайсра йгьи Москва апсуа диаспора ркъару аларцIан сом мильуан 50 раъара азыркIкIхьатI. ЙырхвгIахьатI арапхIаква райъазара ауысла ъамапсыма 21, тест-система 5000, маска 10000, айъазагIвчва рхчара йазалху комбинезон 500 райхIа, апульсоксиметрква, йазалху атермометрква, агIахчари айъазари йырзалху датшагьи пкъыгIва щарда (ауат ашIыпхьадзата йызну ашвъа МАД рсайт апны тшахаргIваза йауаштI – аредакция ррытаразга).\nАуыла Москва апсуа диаспора рцхърагIара гьашIасуам. Ауи апшта, ужвы абакалея пкъыгIваква гIацIызщтуа йгьи йамцIызгауа адистрибутор «Мистраль трейдинг» ркъарула тонн 20 йнадзауа афачIв пкъыгIваква адыргалитI, ауат апрель а 10-дза Апсны йыргарныс рмурадпI.\nМАД ахъада йшгIаликIгIазла, акарантин ъащаквгылу йгIалцIла адуней шабгула баргвыра йанйитI йадыргалыз апкъыгIваква Апсны йгIаргырныс ахъазла, ауаса «ауат ауысква хъйитI».\nАгрба Беслан «швабыж дшырзыразу йхIватI ахча гIалазцIауа, ауыс йацхърагIауа зымгIва йгьи йамайчуата, згвы цхIауата йынхауа МАД ауысхагIвчва».\nМосква апсуа диаспора ахъада ареспублика апны ашIашIкIгIара згIва тшауацIнамхырныс ахъазла йнарахвыз амальквагьи дрыквчважватI.\n«Апсны аунашвачпагIвчва швабыж йнардзата, уыскIгьи тарымщахIауата йынхитI. Сшхъвыцуала, ауат йрылшатI амаль таразква нарахвырныс. Атестква гIарахвтI, ачымазагIвтараква дрыхIазыртI. Аоперштаб бзита, джьгарта йынхитI», – йхIватI ауи йажва цIхъва айтуата.\nАпсны апны акоронавирус ашIашIкIгIара згIва COVID-19 атшауацIыхра абакIра йацхърагIарныс зтахъу зымгIвагьи амаль рымапI ахча аларцIарныс Апсны Республика апынгьи Россия Федерация апынгьи Москва апсуа диаспора абанк реквизитквала йа«ХIара хIадгылтI» мгIвайсраареквизитквала йгьи Трыкв Республика ахьыла Адуней апсуа-абаза конгресс ареквизитквала, йа а-Конгресс асайт апны онлайн амальла ахча аларцIарныс. Ахчата йгIаталуа зымгIва Апсны абзазагIвчва рынцIри рызгIвадари ргIахчара йазалхта акоронавирус ашIашIкIгIара згIва COVID-19 абакIра йазынадырхуштI.\nАхчата йгIаталуа зымгIва Апсны абзазагIвчва рынцIри рызгIвадари ргIахчара йазалхта акоронавирус ашIашIкIгIара згIва Covid-19 абакIра йазынадырхуштI.\nАсквш 2020 мартI а 24 йгIашIарышвта Апсны аунашвачпагIвчва акоронавирус ашIашIкIгIара згIва Covid-19 йабакIуата Апсны абзазагIвчва ргIахчара знархару амальква нарахвтI. Ауи апшта, уагIа щарда злу айззараква гьакIвдыршахуам, апхьартаква амцIырщттI, афачIвтйыртакви аптакькви ракIвымкIва анахьанат аткванква зымгIва адыркIытI, ауагIа хвитта йгьынкъвырыжьуам, датшагьи.\nАсквш 2020 мартI а 28 йгIашIарышвта ГвжважвагIва аъаща хабза щата амата йщаквдыргылтI: гIамтакIла Апсны йгьи Россия ркъральгIвына хъысырта хъыргIватI, ахъысра йахвиту арра къвырльыкъвхагIвчви адипломаткви йырхъазыпI. АкъральгIвына ахъысра дрымчтI ареспублика ахьыла йгIацапахуа Апсны акъральгIвчва рыхъазла.","id":"","dump":"CC-MAIN-2020-29","url":"https:\/\/abaza.org\/abq\/moskua-apsua-diaspora-apsny-yyrtsqhragit-araa-covd-19-apandemiya-ganymsharnys-aqhazla","date":"2020-07-13T20:02:51Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2020-29\/segments\/1593657146845.98\/warc\/CC-MAIN-20200713194203-20200713224203-00128.warc.gz","language":"abq","language_score":0.9961515069,"language_script":"Cyrl","minhash_cluster_size":13,"top_langs":"{\"abq_Cyrl_score\": 0.9961515069007874}","num_words":455,"character_repetition_ratio":0.086,"word_repetition_ratio":0.027,"special_characters_ratio":0.146,"stopwords_ratio":0.046,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.974,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":-1} {"text":"АуагIа коронавирус згIва йачвыхчарала аоперштаб хабар шаргазла, Апсны апны йагIвсыз амчыбыжь ауацIа коронавирус рыхьуата ужвыгьи 943-гIвы гIараутI, азгIва рыхьуи йрымхьуи ауысла 2956-гIв дырхъвыхтI.\nБарганджиа Саид.\nЙагIвсыз амчыбыжь ауацIа Апсны апны коронавирус рыхьуата ужвыгьи 943-гIвы гIараутI, азгIва рыхьуи йрымхьуи гIаддырдыруата архъвыхра 2956-гIв гIакIылстI. Ауи апш хабар аргатI АуагIа коронавирус згIва йачвыхчарала аоперштаб.\nАштаб ауысхагIвчва йшырхIвазла, ужвы ари асахIат Гвдауыта Аквта район чымазагIвтара апны 148-гIвы щтIапI, ауат йрыуата 141-джвы коронавирус рыхьуата йщаквдыргылхьатI, быжьгIвы коронавирус згIва гIаркIыта ргвы рзыбжапI.\n27-гIв хIатлапI, 51-гIв ауи апшта йгьхIатладзам. Амчыбыжь ауацIа ачымазагIвтара 95-гIв гIацIырщтхтI.\nАоперштаб хабар шаргауала, Согъвым йтагылу \"Айтар\" пансионат ахакв апны йандыргIалыз нархара щардала йынхауа йатдрыпауа агоспиталь апны коронавирус згIва рыхьуата йщаквдыргылхьата 42-джь щтIапI.\nРоссия Ахъахчара аминистерства йачIву йатдрыпауа агоспиталь коронавирус зхьуата йщаквдыргылыз ачымазагIвква райъазара йацхърагIарныс Апсны йгIарщтийтI.\nАчымазагIвтара аъачIвагIагIвчва Ставрополь край йаланакIуа Буденновск къала йгIатыцIын йгIайтI. Ауи айсра къвырльыкъвхагIв 113-гIви айсыгIвчва йыртехниката 30 раъари аднакIылитI.\nЙатдрыпауа агоспиталь йатахъхузтын чымазагIв 150-гIвы нанауахвырныс алшуштI.\nАуаъа йыцIу а 39-гIв ауи апшта йгьхIатлам, хIатлата йчмазагIвкву хгIвы йнадзитI.\n\"Пандемия гIаджвыквлищтара Апсны апны коронавирус зхьуата йщаквдыргылыз зымгIва шалу 3739-гIв йнадзитI. Ауат йрыуата 1462-джь бзихахтI, 35-гIв псытI\", – хабар аргитI аоперштаб.\nАуагIа коронавирус згIва йачвыхчарала аоперштаб ауысхагIвчва ауагIа азгIва тшачвыхчарала амальта йаъу шнарахвуаш йаквгIазшIыртитI.\nАпсны апны COVID-19 ауыс уазцгIата аъачIвагIагIвчва рбжьагажва уаздзыргIвы йызлауаш йанакIвызлакIгьи йынхауа ателефон номерква аъапI.\nСогъвым абзазагIвчви асасчви 995–02–07 йгьи 935–30–71 номерквала телефон йас йауаштI, Очамчыра – 925–10–09, Ткъварчал – 925–10–03, Гала – 925–10–07, Гагра – 925–10–05, Гвдауыта – 925–10–02, Агвдзера – 925–10–04 номерквала.\nЩарда йнамихуата Согъвым апны йазакIу аномер 0303 уас йауата йырчпуштI, йазакIу аномер ареспублика шабгу апны йынхауата йырчпарнысгьи йащтапI.","id":"","dump":"CC-MAIN-2020-50","url":"https:\/\/abaza.org\/abq\/amchybyzhi-agarbarakua-oktyabr-a-19-ygatsharyshuta-a-25-dza-apsny-apny-covd-19-rykhiuata-uzhuygii-943-guy-garaut","date":"2020-11-23T16:21:48Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2020-50\/segments\/1606141163411.0\/warc\/CC-MAIN-20201123153826-20201123183826-00613.warc.gz","language":"abq","language_score":0.9869178534,"language_script":"Cyrl","minhash_cluster_size":2,"top_langs":"{\"abq_Cyrl_score\": 0.9869178533554077}","num_words":237,"character_repetition_ratio":0.088,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.199,"stopwords_ratio":0.072,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.887,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":-1} {"text":"Адуней апсыуа-абаза конгресс (АААК) ЙхIаракIу асовет аунашвачпагIв йгьи Абаза-апсыуа уагIахъа ртшауацIыхра ацхърагIара знархару Адуней адкIылара «Алашара» апрезидент Эгьзакь Мусса йгIайхIватI АААК анхара шадгалхуш, Лагъь КIавкIаз апны«Алашара» анхара агIарбараква Апсны апынгьи адиаспора ъатабзазауа акъралькварпынгьи йшгIарысабапхуш.\nЭгьзакь Мусса йгIаликIгIатI Адуней апсыуа-абаза конгресс знархаратквалайынхара атахъу пщхачIвыкI. Ауат йрыуапI Апсны къральыгIва агIахчариатшауацIнарыхри знархарата йалачпу программа алыхра йгьи ахIаракьатра адкIылараркъару аларпара, ауи алшараква ргIарысабапра.\nАдуней апсыуа-абаза конгресс ЙхIаракIу асовет аунашвачпагIв Лагъь КIавкIаз апны «Алашара» адкIылара анхара агIарбараквайауацIыхта дрылачважватI йгьи ауи анхара адгалща Апсны апынгьи апсыуа-абаза диаспора рбзазартаква рпынгьи йгIарысабап йшауаш йхIватI.","id":"","dump":"CC-MAIN-2020-50","url":"https:\/\/abaza.org\/abq\/egizaki-mussa-ygalikgat-aaak-apakhi-ygylu-akhatshu-qhadakua","date":"2020-11-24T07:01:14Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2020-50\/segments\/1606141171126.6\/warc\/CC-MAIN-20201124053841-20201124083841-00321.warc.gz","language":"abq","language_score":0.9835297465,"language_script":"Cyrl","minhash_cluster_size":16,"top_langs":"{\"abq_Cyrl_score\": 0.9835297465324402}","num_words":86,"character_repetition_ratio":0.096,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.122,"stopwords_ratio":0.047,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.903,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":-1} {"text":"24.07.2012\nИюль а 23 атшын Апсны а-Баракъ амш дыртлапІатІ.\nАсквш 2005 июнь мыз агІан Багапш С. АугІа Райззара йнарахвыз ахабза «Апсны Республика агвыргъьарамшкви ачвахъабага мшкви руысла» ахабза апсахракви аццІаракви алацІахра» мачвы ацІайцІатІ. Ауищтара июль а 23 Апсны республика а-КъральыгІва Баракъ йамшта йщаквгылапІ.\nАпсны акъральыгІва символика ЙхІаракІу а-Совет асквш 1992 июль а 23 йнарахвтІ. Абаракъ аквпшыра йадынхалыз Гамгиа Валерий йакІвпІ. Апсны ауыжвгІанчІви баракъ апсуа къральыгІвара ащаквгылри атшауацІыхри мгІвата йгІамырдаз йыргІарбагапІ. Ауи амгІва ауыран, йшпакІву ухІварыквын апсуа этнос ртурых цІолата асквшызкьква йрылалитІ.\nАбаракъ аурала быжьчвахІвакІ рыгІвчваквпшыракІ тшырпсахуамцара йымгІвайситІ: апщба удзышвапІ, ахпа шкІвокІвапІ. Ахъахьыла йапхъахауа ачвахІва удзышвапІ. АшкІвокІвари аудзышвари йгІадырбауа чхІарапІ. Апсны апны амсылманкви акристианкви йангІалуата рдинква нкъвыргитІ.\nАбаракъ армала ахъахь гъыцІара апны пщырца чвапщ амапІ. Ауи аганла хчвахІвакІ йраъарапІ, арахьарыла абаракъ аура йгІаквхта 0,38 аъара йнадзауа ахъвы урата йамапІ. Апщырца аквта ачва шкІвокІвата йхътІу анапІсыргвыцІа асурат тагылапІ. Ауи Апсны паштахІыгІва азаман йгІашІарышвта апсуа къральыгІвара йшадамыгъу бергьльыпІ. АнапІсыргвыцІа ахъахьла рчваквпшырала йшкІвокІвата быжьйачІвакІ алагылапІ. Апсны атурыхла йгІауахвырквын ауат йхъаду быжьштакІ йыргІарбагапІ: Садзен (Джигетия), Бзыбь, Гумаа, Абжьыуаа, Самурзакан, Дал-Цабал, Псху-Аибга.\nСогъвым апны Апсны а-КъральыгІва Баракъ амш дыртлапІатІ. Апхъапхъа чкІвынргІа ргІаджвыквцІара «ШвгІай хІабашвырдыр!» йацызкІкваз «Слава» парк апны хІврапшдза щтІарцІатІ.\nАугІа рларпшра адгалраква а-МхІаджьырква рдзтшпурам апны йакІвшун. Чанба С. йыхьыз зхъу адрама театр апахь апсуа дизайнерква рынхараква гІадырбатІ, агІахІвчва концерт дыргылтІ. Аколоннада йаргванта адзтшпурам апны симфония оркестр асуан. Согъвым асасчви абзазагІвчви рыхъазла апсуа угІахъа рресторан «Нартаа» апахь рызкъ алыхла йгІвычаз ауардын гылан.\nАгвыргъьарамш ацІыхъва йнадзауата чкІвынргІа Апсны къральыгІва баракъ ду йгІакІвшауата йалагылын ашІаква ргимн «ЙтабоупІ Адуней» ацырхІватІ. Амш ду алгамта ларпшра хысрала йалдыргатІ.\nКвициниа Асида\n«Абаза къраль» сайт йазалхпІ","id":"","dump":"CC-MAIN-2020-50","url":"http:\/\/test.alashara.org\/abaza\/library\/articles\/apsnyi-a-barak-amsh-dyirtlapiati-2_post\/","date":"2020-12-03T03:37:55Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2020-50\/segments\/1606141718314.68\/warc\/CC-MAIN-20201203031111-20201203061111-00577.warc.gz","language":"abq","language_score":0.8842017055,"language_script":"Cyrl","minhash_cluster_size":2,"top_langs":"{\"abq_Cyrl_score\": 0.88420170545578, \"inh_Cyrl_score\": 0.02561531588435173, \"tkr_Cyrl_score\": 0.01713034138083458, \"abk_Cyrl_score\": 0.014212498441338539, \"syl_Beng_score\": 0.011603421531617641, \"che_Cyrl_score\": 0.01090188231319189}","num_words":245,"character_repetition_ratio":0.046,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.155,"stopwords_ratio":0.041,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.803,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":-1} {"text":"Къвбина кыт… Атурых агIаншара дуква йрыуата щарда йрыквшахIатпI акъвбинаквагьи. Араъа агыларта кIьыдапI Абашта айсра Ду. Айсра агIан акыт рпачва, рыпхIчва хъацIара, фырра ду гIадырбатI. АбзазагIвчва квырмыш ду рзырчпитI айсра йпшцIата зхъа щтIазцIаз, айсра амщтахь абгата йгIацапахта йхъвашаз амлыкврхIартаква, архарджьыртаква гIащаквзыргылхыз, айсра агIан АйгIайра Амш гIадраргвануата афронт ахъазла уахъгьи тшынгьи йамайчуа йынхуз ркытлагIвчва.\nАраъа айсра гIаузыргвалашвауата уыла йгIацIашвауа гьмачIым. Акыт аквта урамла уанрылалра зынла хIахъв цхIа хвыцыжвкI уанйитI. Ауи ъагылу апны айсра апхъала айхамгIва щтIарцIахьан. Айсра ангIалага айхамгIва ауыхвара ашIадрыстI. Акыт алагъьла ауи амгIва ахъазла Къвбина кыт атшпи Джьгваты атшпи апызщылуа цхIа дукI руыхватI. Асквш 1942 агIан ауи ацхIа афашистква ргIайра тарщахIарныс ахъазла щтахьла йтхъуз асовет рхъвква йгIагвыржватI. Ауат асквш чIвыхьква йырсинта уыжвгIандзарагьи ацхIа йрыхъвашата йгылапI.\nАсквш 1980 агIан апхьарта апны «Скыт атурых» – хIва йзхьзу амузей гIандыршатI. Амузей апны Абашта айсра Ду агIан айсыгIвчвагьи, акыт йтанхуз абзазагIвчвагьи гватра ду рзалхпI. ЙгIанзыршазгьи сквшкъомкI амузей анхара унашва ахъызцIузгьи КIьыщмахва Зулькъарнай Шихмырза йпа йакIвпI. Ауи Къвбина кыт аквтанай апхьарта апны арыпхьагIвта сквшы 40 райхIа, унашвахъцIагIвта – сквшы 23 дынхатI.\nАсквш 1995 май а 9 Абашта айсра Ду апны АйгIайра йахъыцIыз асквш 50 йадахIвуата ауи йаладзыз акыт абзазагIвчва рсин дыргылтI. Асин акыт йауаз ахIаракьатчпагIв, апатриот Дагвжвей Адам Аюб йпа йкъарула йыруыхватI. Айсра йпшцIалыз 249-гIв йрыуата 141-джв раъарагIв гьгIахънымхIвыхтI. АсинхIахъв апны ауат рыхьызква хьапщ хIарыфла йаныпI. АйсыгIвчва рыхьызква «Къарча-Черкес республика а-Хъмаштылра Книга» апынгьи Устджьгваты район аветеранква рсовет йгIацIырщтыз акнига «Ауат р-Псадгьыл йазгылан» апынгьи йаныпI. ЙгIвбахауа акнига гIазквчважвауа айсра амщтахь абгата йгIацапахыз айсыгIвчва ракIвпI. Ауи акнига анадыргалуаз Къвбина Устджьгваты район йаланакIуан. Къвбина кыт атурых йгIаквчважвауа акнига апны айсра йпшцIаз йырхъазымкIва 546-гIв йнадзауата ауи агIан акыт йтанхуз абзазагIвчва (атажв-лыгажвква, ачкIвын-чкIвынква) рыхьызквагьи аныпI. Ауат уахъгьи тшынгьи йашIамсуа архъаква, арахврхIартаква рпны йынхун: йчвагъвун, йлацIун, тшыгIвра ацIаргун, ажвква рхьун, арахвква йырхьпшуан, йырхчун. АйсыгIвчвагьи акыт йтанхуз абзазагIвчвагьи рхъацIара йгIаквчважвауа агIвыраква гьмачIым. Ауат йрыуапI, ажва ахъазла, акыт йауу агIвгIвчва Джьгватан Къали, ТхIайцIыхв Бемырза, ЛагIвычв Джьамльадин, Дагвжвей МухIадин, Щбзыхва Лариса рыршIыйарагьи.\n***\nАбар акыт аурамква зыхьызква рхъхIвалгIу айсыгIвчва йгIарыквчважвауа ахабар айшысква. Акыт агIвадахьыла йгIалагитIта йрылалитI швара зымдыруаз апартизан Дагвжвей Хмара йыхьыз зхъу аурам. Акыт аквтанай апхьартагьи йахъагылапI ауи йыхьыз. Хмара йурам ганла йалситI датшагьи гIвурамкI: атанкнкъвцагIвы ПIаз СултIан йыхьыз йгьи зтахъырала айсра йпшцIалыз Къвапсыргьан Ильас йыхьыз зхъкву. АкытгIвына апны йгIаншаз аурам шIыцква рыуа азакIы ЛагIвычвргIа йрыуу айсра агIан хъацIара ду гIазырбауата йаладзыз ахыгIвайщчва рыхьыз ахъхIвалгIапI.\nАфашистква «квашуа пстхIваквайчIвата» йырзалуаз\nАкъвбинаква ргвы анцIрала дгIатахатI хъацIара ду гIазырбауата белорус чIвыла апны йайсуаз ачкIвын Дагвжвей Хмара Аслангьари йпа. Асквш 1970 агIан Къвбина кыт апхьарта йхвбахауа акласс йапхьуз «ащтанкъвцагIв къапщква» ркытлагIв фыр йамидаз айсра гIвагванаква гIащаквдыргылхныс мурадта йырчпатI. Ауат Хмара дшпартизаныз, Чкалов йыхьыз нкъвызгауата Брест област апны йайсуаз архъв дышрылаз, апхъапхъа ахъаз дайсгIвыта, уадыргIвана айсыгIвчва гвыпхвыц друнашвачпагIвханыс шгIайызхъарцIаз щаквдыгылтI.\nАжва «хмара» белорус бызшвала «аквашуа апстхIва квайчIва» – хIва гIаныцIитI. Йаргьи афашистква «пстхIва квайчIвата» дгIархъадзгылуа акIвын дшайсуаз. АпхьагIвчва афыр хъацIа йуысла швъа щарда адыркIылтI. Абар партизанта йайсуаз Никитич Н.М. йгIагвалашвахра ашIчIвара: «Хмари сари йара партизан гвыпкI хIрылата асквш 1943 май мыз йгIашIарышвта асквш 1944 май а 19-дза хIайсытI. Ауи дшаквкIыта, дгIвынгIалта, дгвапата акIвын дшаъаз. Агвып рпны йажва хвы аман. ХачIвыта йпахь йдыргылуаз зымгIва найырдзун. Йара йдыруаз, дыззычпаз йыгIвзачвагьи азибжьун. Афашистква шIыпIакI гIакIвдыршата «йаншварацуаз» арыцхIагIа йашIашваз ауагIа закIыла дырцхърагIаныс дгвжвайуан…» Ауи йфырра гIазырбауа ашвапхаквагьи гIайгитI: «16.03.1944. Дагвжвей Хмара йыгIвзагьи дйыцта апаровоз айхамгIва йгIаквдырцын аэшелон шабгу аладрыхъвашатI. Ауи Пигановичи кыт адзхъа йгIаншатI. 23.03.1944. Дагвжвей Хмара айхамгIва хыхъвшв ацIайцIан афашистква зтачIваз гIввагонкI гIагIвижватI. Авагонква йрыквчIвакваз афашистква афронт йпшцIалныс ахъазла Брести Пински апызщылуа айхамгIва йыквын. 25.03.1944. Хмара йара йхъатала Брести Москви апызщылуа айхамгIва йыквыз аэшелонква гIагвижватI. УадыргIвана айхамгIва ари ашIчIвара апны апоездква рныкъвара хымшкIла йашIастI. Брест област апны Березовск район йаланакIуа Огородники кыт адзхъа Хмара унашва зхъицIуз агвып ахыхъвшв гIагIвжвагаква амгIва апны йыцIарыжтI. ХIатланкъвгага машината жваби анамыца афицарква зквчIваз аштаб рмашини агIвыржватI. Ари айбащра апны фашистта 50-гIв хъырщщгIатI…»\nХмара дшгIарщыз гIайгвалашвахитI апартизанква ргвып пхатша аунашвачпагIв Цветков А.С.: «Дагвжвей Хмара «апартизанква йрылалхныс гIазтахъхаз» Власов йырхъв муртатква йрыуата гвыпкI дрынйара атахъын. Ауаса ауи даларжьаныс йгIархъвыцтI. Хмара дзыгIвназ атдзы рыцIа паса йгIакIвдыршахьан. Агъачва ауи йара-йара тшритхныс ртахъын. Ауаса Хмара абджьар гIащтIихтI, дхысуа далаган фырра гIайырбауата дгIащхатI». Ауи асквш 1944 май а 19 атшын йгIаншатI. Дагвжвей Хмара Брест област, Антопольск район йаланакIуа Пигановичи кыт апны дыцIарцIатI.\nАсквшква 1972 йгьи 1973 рагIан Къвбина кыт абзазагIвчва Хмара йыцайскваз йрыуата гвыпкI йрынйатI: Сайыт Дольат, Сербун Филипп йгьи Сербун Меланья.\nАсквш 1973 август агIан Къвбина абзазагIвчва гвып Брест област йаъан. Ауат Дагвжвей Хмара дызлаз апартизан гвып ъайсуаз ашIыпIаква гIамырдатI. Къвбина кыти Пигановичи кыти айщчварала йазаъата йщаквгылтI.\nАгIамта йгIахьшваз асальамшвъа\nАсквш 1970 агIан ПIаз ХIаджьмурат йтгIачва Ивано-Франковск (апхъала Станислав зхьзыз) къала йгIатыцIын сальамшвъа рызгIайтI. ПIаз СултIан йыхьыз нкъвызгуз й-17-хауа аквтанай апхьарта апхьагIвчва ракIвын йгIазгIвыз. Асальамшвъа ПIаз СултIан йзынархан (апхьагIвчва ауи айсра дшгIацампахыз гьрымдыруазтI). Ауат Ивано-Франковск агIархвитхра, уадыргIвана йпхыцIа шщаквгылыз агьиква руысла йгIагвалашвахраква рыцагIвишаныс йахIвун. ТшытракI анцIы ПIазргIа Нальчик йтабзазауа арра къвырльыкъвхара нызжьхыз аполковник Казьмин Михаил йсальамшвъагьи гIарайдзатI. Ауи айсра агIан Станислав къала ангIадырхвитхуаз ПIаз СултIани йари шашIашваз гIайгIвытI.\n…ПIаз СултIан асквш 1940 декабр мыз агIан арра къвырльыкъвхара дызшIырттI. Черновцы къала апны атанкнкъвцара йъадрыпхьуз апхьарта дыцIашватI. Айсра ангIалага йапхъахуз амшква рагIан агъачва Черновцы йгIагвыквстI. Асквш 1941 август а 7 атшын СултIан дхвхан арра чымазагIвхьпшырта дыцIашватI. Йхвырта анбзиха зныкI ахъазла Каменец-Подольск област апны йайсуаз апартизанква дрылашватI, уадыргIвана – Ленинград афронт йпшцIаз архъвква. Асквш 1994 адзын агIан Полтава даъата йгIайщтийыз йцIыхъвахауа йсальамшвъа апны къральыгIва ртшхъвага шгIайыртуа, айсра дпшцIата Берлиндза днадзаныс шитахъу гIайгIвытI.\nРтшхъвага шгIайквнадыргаз йаквшахIату ашвъа йгIалхпI: «27.07.1944 асержант ПIаз СултIан хъацIара гIайырбатI. Архъв гвып рапхъа дгылата Станислав къала дталын агъа дипшIагылтI… Афашистква тдзыкI апны тшдрыбагъьатI, ауат агранатква гIауырщтуан, йашIамсуа автоматла йгIахысуан. Асержант ПIаз СултIан йыгIвзачвагьи йыцта атдзы дырчвнашылын абджьарла йахъазымкIва напIылагьи йпшцIасуамцара афашистква рщытI. Айбащра ъадзакIвшуз йарауи атдзы СултIани йыгIвзачви шыгIвнаркIваз агъа йгвып дукI йгIакIвдыршатI. Ауаса йшаъазгьи сахIаткI ауацIа агъа йпшIагылан. Рхква анмачIдзаха «Ура!» – хIва йцIыруа атдзы анашылырта зкIуаз афашистква йыргвыквстI. Йъанквынхаз агъачва рхIан йырдатI, ауат йрыуата хвгIвы рнапIква щтIырхын йгъархатI. Атдзы гIакIвзыршаз агъачва йрыуата асержант ПIаз СултIан йхъатала фашист солдатта 30-гIв райхIа, афицарта пщгIвы йщытI. Станислав къала агIархвитхра апны хъацIарата йгIайырбаз анысла ПIаз СултIан Абашта айсра аорден гIайквнадыргатI».\nСултIан АйгIайра амш дазынадзарныс дгьахадмырдзатI. ХIкъраль ангIахвитха амщтахь й-596-хуз архъв Словакия аштаква йырталтI. Асквш 1944 октябр мыз агIан Велке-Русковцы къала ангIадырхвитхуаз ПIаз СултIан хвырта хIатла гIайнылын дгьгIацымхатI. Велке-Русковцы апны дыцIарцIатI.\nПIаз СултIан йчвахъабагата йыхьыз Ивано-Франковск аурамкIгьи, ъамапсыма ъагIацIырщтуа рхарджьыртакIгьи, 14-хауа аквтанай апхьартагьи йрыхьырцIатI.\nЗны ПIазргIа рткъвым йрыуата гвыпкI тшадыркIылын Ивано-Франковск йцатI. Йъацаз пхата йгIарпылтI. Акъвбинаква рыладзква хъагылата ПIаз СултIан йурам йбжьыстI, 14-хауа апхьарта апхьагIвчвагьи айсра аветеранквагьи йрынйатI, акъала агIархвитыгIвчва стенд ду ъарзадгалу ашIыпIа музей йдырцан йддырбатI.\nАйщчваква хъацIара ду гIадырбауата р-Псадгьыл рхъа азыщтIарцIатI\nАйсра йпшцIалуаз дзачIвызлакIгьи йборч йырхъйауата йпхьадзун. ДзачIвызлакIгьи й-Псадгьыл ахъазла, ауи ахвитра анысла йынцIра дшамайгьдзауала, дамайчуата агъа дшйайсуашла ныха йхIвун.\nЙабгата йгIапшцIыцIхта рцришта йгIацапахныс гьырпхыцIамызтI Къвбина кыт ЛагIвычвргIа йрыуата айсра йпшцIалыз ахыгIвайщчвагьи – ЛагIвычв Гьари йпачваква Заудин, Ануарби, Рамазан.\n…Ануарбии Рамазани акыт апны арыпхьагIвта йынхун. Заудингьи йъачIвагIала дарыпхьагIвын, ауаса арыпхьара ауысквала арайон ахъвшара даунашвачпагIвхатI. Асквш 1938 агIан Заудин арра къвырльыкъвхара дызшIыртын МарагIацIцIырта Хъара аштаквала арра училища дапхьарныс дырщтитI. Апхьара даналга йара ауаъа къвырльыкъв йханыс дгIанырыжьтI. Ануарбии Рамазани айсра гIаламгаскIва дара ртахъырала арра къвырльыкъвхара йцатI. Ануарби акъральгIвынахчагIвчва рырхъвква дрылан. Ауи абелорус къала Бобруйск дтата айсра гIалагатI. Ауи агIан Рамазан Брест апны къвырльыкъв йхун. Айсра ъадзакIвшуз айщчваква рхабаркIгьи акыт йгьгIамдзузтI. Ауи йгIалцIла ръахIыльчва гвыгIвмыгIвра ду рылан. Ауат абзира йайгвгъун, ауаса айсра ацIыхъва айщчваква шщхазла ашвъаква гIарайдзатI.\nАлейтенант ЛагIвычв Заудин Москва йазгылакваз дрылата дайсуан, уадыргIвана анахьанат афронтква рпынгьи дпшцIан. Акомандир шIа данапхьуз, МарагIацIцIырта Хъара аштаква рпны данаъаз дыррата, ъазарата, къвльейрата йылайкIыз абгата йгIайрысабапуа дайсуан, айгIайра шгIаргваничIвуаш дащтан. Дызквыз айсра агIвагвана Венгрия апны йшIчIватI. АйгIайра амш гьрымбатI айцIбачвагьи – Ануарбии Рамазани. Ауат р-Псадгьыл рхчауата хъацIара ду гIадырбатI, Абашта айсра айбащраква рпны рхъа щтIарцIатI.\nАсквш 1995 агIан АйгIайра Ду йахъыцIуаз асквш 50 йадахIвуата «Къарча-Черкес республика а-Хъмаштылра Книга» гIацIырщттI. ЛагIвычвргIа айщчваква йгIарыквчважвауата хъыхчарала а-Министерства Аквта Архив йгIарщтийыз ашвъаква йырну швабыж ймачIпI: «ЛагIвычв Ануарби Гьари йпа, асквш 1918 агIан дйытI, Къвбина кыт дауапI, дабазапI, дайсгIвыпI, асквш 1941 агIан дщхатI; ЛагIвычв Заудин Гьари йпа, асквш 1918 агIан дйытI, Къвбина кыт дауапI, дабазапI, длейтенантпI, асквш 1944 ноябр а 27 атшын Венгрия апны дщхатI, й-318-хауа ащхъа хысыгIвчва рдивизия далата къвырльыкъв йхун; ЛагIвычв Рамазан Гьари йпа, асквш 1920 агIан дйытI, Къвбина кыт дауапI, дабазапI, дстаршинапI, асквш 1941 агIан Брест област апны дщхатI».\nАкнига йгIаквшваз ашвъаква рпны айщчва рныбыжьква аларпIатIапI. Заудин зымгIва драхIбан, сквшы 26 дыртан, Ануарби дквтанейын, сквшы 24 дыртан, айцIба – Рамазан – сквшы 22.\nКъвбина кыт абзазагIвчва айщчваква рфырра гьырхъаштылуам. ЛагIвычвыргIа Заудин, Ануарби, Рамазан рхъмаштылра ахьызла йакIвшауа аспорт анкъвакъвраква цIаста йщаквгылапI. АкытгIвына апны йгIаншаз аурам шIыц рыхьыз ахъырхIвалгIатI.\nЗхъа пшцIазцIуз агвып драпхъагылагIвхатI\n«Донецк област йтагылу Доброполье къала йауу «ащтанкъвцагIвчва къапщква» фырра гIазырбауата йщхаз Къвапсыргьан Ильас ГIазиз йпа йъахIыльчва йырзыпшгIитI…» – абари апш гIвыра хвыцкI зныз агазет «Социалист Осетия» асквш 1988 агIан Къвбина кыт абзазагIв Ныр МухIарби нхарта уысла Орджоникидзе къала (ужвы «Владикавказ» – хIва йапхьитI) даъата йгIайнапIыцIашватI.\n…Ильас апхьарта апны бзита дапхьун. Апхьарта амщтахь арыпхьагIвта дгIалган дынхауа далагатI. Айсра ангIалага йара йтахъырала афронт дпшцIалтI. ПщсальамшвъакI ракIвпI йнадзауа ауи айсра данпшцIал амщтахь йани йайщчвакви йырзыгIайщтийыз. Ауат айшысын: «СабгапI, сызгIвадапI. ХI-Псадгьыл анысла сборч сырхъйаныс схIазырпI. Сышвхъшвымраштылын». ЙцIыхъвахауата йгIайыз асальамшвъа араса йанын: «Летчикта сапхьаныс ахъазла ахIвара швъа зыгIвуаштI. Слетчикхата хI-Псадгьыл схчаныс стахъыпI», – хIва.\n…Айсра алгата сквшы 43 анцIы амщтахь Къвапсыргьан Ильас йхабар акъвбинаква, йъахIыльчва, йаргванква йырзыгIадзатI. Ауи амщтахь Ильас йайщчваква ХIаджьмусагьи, ХIамзатгьи, ХIамзат йпа Музакьыргьи Украина йцатI, ауаъа пхата йгIарпылтI. Анйара ъакIвшаз «ащтанкъвцагIвчва» ъацIу апхьарта йгьахъазым. Доброполье апны акъвбинаква акъала апартия комитет йалаквугьи, асовет йалакву адепутатквагьи, аркъвырльыкъвхара комиссариат анхагIвчвагьи йрынйатI.\nАраъа ауат Ильас хъацIара ду шгIайырбаз гIарархIвтI. Ауи длетчикханыс дгьахамдзатI. Къвапсыргьан Ильас дызлаз архъв унашва гIарзырчпатI: «Агъа йпырагылта дашIаркIныс, щтахьла йгIатымхъаныс, агъа йыр Донбас ахIахъврачва гIацIхыртаква раргван йгIарымщтиныс!» АйсыгIвчва ари аунашва абгата йдырхъйатI. Заджвгьи щтахьла дгьгIатымхъатI. ЖвыгIвымшкI руацIа багъьата, айрышта агъа йпшIагылан.\n…Устджьгваты район аркъвырльыкъвхара комиссариат йгIарайдзаз ашвъа араса йанын: «Хъахчарала СССР аминистерства аквта архив йпны йщтIу ашвъаква йшгIадырбауала, Къвапсыргьан Ильас ГIазиз йпа, жвежвсквша йырту а-ВКП (б) акандидат, асержант ахIба, ахысыгIвчва гвып рунашвачпагIв, асквш 1943 февраль а 22 атшын хI-Псадгьыл гIайхчауата айбащра даладзтI, Донецк област йтагылу Доброполье къала аквта парк апны айщчвара нышвынтара дыцIарцIатI. Йцриква шврайон йауу Къвбина кыт йтабзазитI».\nАуи амщтахь мызкIы анахъыцI Къвбина ари апш сальамшвъа гIайтI: «Швымш бзита, хвду ззызбауа Ильас йайщчваквагьи йаргванквагьи. Араъа шванаъаз йхъыхIхыз асуратква швзынасщтихитI. Сара сгIвыра «Зыхьыз гIабергьыльхаз ужвыгьи айсгIвыкI» зну агазетгьи швызнаусщттI. Апартия акъала комитети аркъвырльыкъвхара комиссариати алата Къвапсыргьан Ильас йхъмаштылра амальква рнахвра ауысла ахIвара швъа нарщтитI. Ауи пIатIу ду йквнагитI! Зхъа йамайгьдзауата айсра йпшцIазцIаз агвып драпхъагылагIвхатI. Ауи зынгьи дышвхъшвымраштылын! Хвду швзызбауата, Алексеева Людмила».\nАсквш 1988 агIан Къвбина кыт апны «Чбыщ» – хIва йызпхьауа адзыгIвчкIвын збжьысуа аурам Къвапсыргьан Ильас йыхьыз ахьырцIатI. Абари апш амальла зтахъырала айсра йпшцIалыз, хI-Псадгьыл зхъа азыщтIазцIаз афыр хъацIа Къвапсыргьан Ильас ГIазиз йпа йыхьыз йгIадзынгылуа абанпараква рыхъазла йгIащаквырыжьтI.\nЙшцIасхаз апшта, Къвбина кыт апны АйгIайра а-Мш йадахIвуата апхьарта апны аветеранкви апхьагIвчви ранйараква акIвдыршатI. Айсра абгата йгIапшцIыцIхыз аветеранква сквшигIадзапхьадза рыцIа-рыцIа йрылдзгIитI. Ауат йрыуата сынчIва АйгIайра Ду йахъыцIуа асквш 68 абгата йапылыз заджвзаджвыкI йакIвпI – Дагвжвей МухIамад ЩугIайыб йпа.\nМай а 9 атшын акультура Тдзы апны АйгIайра Ду йазынархата айззара ду акIвшатI. АбзазагIвчва квырмыш ду рзырчпатI айсра йаладзыз ркытлагIвчва, айсра амщтахь акыт апны зчIвылахъв заухыз айсыгIвчва, айсра агIан АйгIайра Ду йазынхуз абзазагIвчва къайматква, Абашта айсра Ду агIан совет уагIа йгIадырбаз ахъацIара, афырра йрыквшахIатхаз ркытлагIвчва.\nАгIвыра адгалра апны йгIарысабаппI акнигаква: «Къарча-Черкес республика а-Хъмаштылра Книга. – Черкесск, 1995», «Къвбиналокт – Кубина: Къвбина кыт а-Мш йазынарху агIвыракви ашвъакви. – Черкесск, 1999», «Ауат р-Псадгьыл йазгылан. – Устджьгваты, 2004», автор йхъатачIв архив йгIалху асуратква.\nХIасарокъва Бильаль,\n«Абаза Къраль» сайт йазалхпI.","id":"","dump":"CC-MAIN-2020-50","url":"http:\/\/test.alashara.org\/abaza\/library\/articles\/kvyirmyish-du-rzyihichpiti-aysyigivchvagi-aysra-agian-akyit-ytanhuz-abzazagivchvagi-2_post\/","date":"2020-12-03T03:24:33Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2020-50\/segments\/1606141718314.68\/warc\/CC-MAIN-20201203031111-20201203061111-00489.warc.gz","language":"abq","language_score":0.9938672185,"language_script":"Cyrl","minhash_cluster_size":2,"top_langs":"{\"abq_Cyrl_score\": 0.9938672184944153}","num_words":1774,"character_repetition_ratio":0.049,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.157,"stopwords_ratio":0.055,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.973,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":-1} {"text":"Август а 2 атшын а-Президент Анкваб Александр йрайгван дрынйатI Апсны республики Россия Федерации рпны аугIа рартист Герзмава Хибла, Станиславский К.С. йгьи Немирович-Данченко В.И. рыхьызква зхъу Москва академия музыка театр адирижер хъада Коробов Феликс йгьи апианист, Чайковский П.И. йыхьыз зхъу Москва къральыгIва консерватория адоцент Ганелина Екатерина.\nАуи апхъала, июнь а 14 агIан, Анкваб Александр Коробов Ф. йгьи Ганелина Е. Апсны амузыка культури аршIыйари ртшауацIнарыхрала ралацIара ъащарду йагIарбагата «Апсны апны гIатгара зму артист» чIахIныгIва хьзы шырквнадыргауала а-Унашва мачвы ацIайцIатI. АршIыйара хIагIа пIатIу ду аквызцIауа рыхьызла «Герзмава Хибла швгIалрайгвитI» фестиваль апны рыршIыйра аъазара ъагIадырбаз ахъазла а-Президент пхата драйхIвахIвтI, дшырзыразу йхIватI.\n«Герзмава Хибла швгIалрайгвитI» музыка фестивальта асквш 2001 агIан Хибла йылгIаджвыквцIарахатI. Йапхъахуз афестиваль Хибла лцри къала Пицунда апны йакIвшатI. УахьчIвала Пицунда апынгьи, Согъвым апынгьи, Апсны анахьанат акъалаква рпынгьи ауи афестиваль йаланакIуа аконцертква акIвшитI. Афестиваль акIвшауищтара йцIуа ажвизсквша руацIа Апсны апны рыршIыйара гIадырбахьатI йбергьльу амузыкантква: Спиваков Владимир йгьи а-КъральыгIва камерна оркестр «Москва авиртуозква», Рудин Александр унашва зхъицIауа Москва камерна оркестр «Musica Viva», Образцова Елена (меццо-сопрано), Ладюк Василий (баритон), Станиславский К.С. йгьи Немирович-Данченко В.И. рыхьызква зхъу Москва академия музыка театр аоркестр, афестиваль концертква акIвзыршалауа йбергьльу аурышв музыковед Бэлза Святослав.\nГерзмава Хибла лара лтланыкъвала а-Президент йанакIвызлакIгьи амузыка фестиваль акIвыршара йъацIикIуа, дъацхърагIауа ахъазла пхата дйызхIвахIвтI. Ауи Коробов Феликсгьи Ганелина Екатеринагьи ачIахIныгIва хьзы ъагIарквнадыргаз ахъазла драйхIвахIвтI, афестиваль акIвыршара ангIаджвыквыл йгIашIарышвта йшлыцыркIуа, ларгьи дшырзыразу лхIватI.\nАфестиваль акIвыршара лара Герзмава Хибла гIапсарати къарути йалалцIауа щтIихуата а-Президент Апсны апны йбзийу амузыка цIаскви акультура цIаскви шщаквгылуа гIаликIгIатI.\n– Акультура зрыкIкIауа агIвычIвгIвысквайрыцкIра, цхърагIара драйдзара – абарауи хIара хачIвыта хIпахь йгылапI, – йхIвитI Анкваб Александр. – ХIара хIыхъазла швынхара амагIны швабыж йдупI. Ауи йапшу ацынхара штшауацIнахуаш, йшбагъьахуш хIазгылапI.\nКоробов Феликс Согъвым амузыка училища апны йгIахъыртIуаш афлейти атруби ркафедра шIыц ахъазла амузыка ъамапсымаква ркомплект согIата йриттI. «ЧкIвынргIа рыршIыйара аъамапсыма бзиквала йгIалагара атахъыпI, аъамапсыма йапхъахауата йанахьысра лахIварата йгIарылалуа акIвпI уадыргIвана рапхьарагьи рынхарагьи йагIарбагахуш», – йхIватI адирижер.\nАинформагентстваква рхабарквала йадгалапI","id":"","dump":"CC-MAIN-2020-50","url":"http:\/\/test.alashara.org\/abaza\/library\/articles\/apsnyi-a-prezidenti-akultura-anhagivchvi-ranyara-2_post\/","date":"2020-12-04T09:12:04Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2020-50\/segments\/1606141735395.99\/warc\/CC-MAIN-20201204071014-20201204101014-00291.warc.gz","language":"abq","language_score":0.9404152036,"language_script":"Cyrl","minhash_cluster_size":2,"top_langs":"{\"abq_Cyrl_score\": 0.9404152035713196, \"inh_Cyrl_score\": 0.0126107856631279, \"oss_Cyrl_score\": 0.01077819149941206}","num_words":294,"character_repetition_ratio":0.064,"word_repetition_ratio":0.014,"special_characters_ratio":0.145,"stopwords_ratio":0.034,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.839,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":-1} {"text":"Зыщайдзаква Апсныла йаъу агIвгIвы ЦIулукIиа Антон амарагIайыртала йбзазауа ауагIахъаква рчIвква йыршIырпшу алокIква ъазкIкIу йкнига шIыци апхъахьыла ймурадкви АААК ахабарргарта портал ахъазла йгIахIайхIвтI.\nБарганджиа Саид\nАгIвгIвшIа ЦIулукIиа Антон Россия апны дйытI, ауаса йтдзахьызлагьи йщалагьи дапсыуапI: йаба Ткъварчал дауапI. Антон Томск аполитехника институт дангIалга амщтахь Санкт-Петербург дцахын жвасквша цIитIта ауаъа дбзазитI.\nКнига йгIвырныс ауи дцIайищтарагьи йгвалан. Ауи агIан ауи йапшым атурыхква алайцIауа далагахьан, ауат йыгIвзачва, йъахIыльчва йрайхIвуан. Атурыхква ауи майрата йызгIайуан, даргьи ауи аъара йщарданта зджьаргьи йгьанйымцIузтI. УахьчIва сквш 34 зхъыцIуа ачкIвын амарагIайыртала йбзазауа ауагIахъаква рлитература, рнаука, рдин, ркультура дхъырхитI.\n«Йара йухIвушызтын – йсымагIальамату ауысква гIвына гьрымам», – мачIкIгьи дацIхъыччгIитI агIвгIвы.\nЙцIыхъвахауа асквшква ауи алокIква йырзалихтI.\n«Йхъаду алокI сара сбзазара акIвпI, сара ауи сквш 34 цIитIта «йызгIвитI». Акнига акIвпIта – ауи хысквша рапхъала салагатI, ари йцIыхъвахауа асквш аламкIва», – йхIвитI ачкIвын.\nАкнигаква стиуан йгьи срыпхьун, срыпхьун, срыпхьун…\nЙырхIвитIи: закIы швабыжта йутахъызтын, йаргьи уылахь йанызтын – амаль амамкIва уанйуштI. Ауи акIвпI Антон йуыс шцазгьи.\n«Сара Санкт-Петербург сцан акнигатйырта ткван нхара салагатI – йара акIвпIта, ауи апхъала кIара аласцIарныс бзи йызбузтIхIва, сапхьарныс счвымгъын. Ауаъа сара… акнигаква рдуней схъа йазыгIахъстIтI. Сара сашIамсуа книга сапхьауа, йсхвгIауа салагатI. Йыншун афачIвтйырта санцара йгIасхъшвалуаз ахча книга аласхвгIарныс йанщтIасцIуз. Щарда цIуата книга згIвра стахъынта – ужвы ауи сгвала сырхъйарныс шсылшушыз гIасгвынгIвытI», – йхIватI агIвгIвы йгьи лшарата йбуз гIахIгвынйыргIвытI.\nАуыс зквыз ари акIвын: ансимшы данапхьуз ауи акнига алаща ййырдыруа, автор гIаншаракI данаквчважвауа ауи зъара бгъьыц айыргауа, айчважвараква зъара рзалихуа агьиква йырхъвыхуа далагатI.\n«Сара йапшым ауагIахъаква йырчIвыта апхъазаман йгIаншаз аклассика гIвыраква схъырхуанта – ауат йрапшу ймачIу акнигаква сырзыпшгIауа салагатI. Абарауаса мшкIы Канбу ИнайатуллахI йгIвыз «Зхъачва йрызцIабыргу йгьи зхъачва йрызцIабыргым апхIвысква йгIарыквчважвауа акнига» санйатI. Ауат перс бызшвала йыздынхалхыз индия локIпI. Йапхъахуз асатырква сшрыпхьуз ари хIызкву адуней сыла йгьамбахтI. Схъа чIакь-хIва йгIанагтI: абари йапшпI саргьи йгIансыршара стахъу! Сара акнига алащагьи схънахтI – йалкIгIата турыхкI ауацIа датшагьи йапшым, ауаса йапщылу локIквакI ъалазлауа. Ауи джьащахъвадзапI!» – йлахIвараква гьизыцIакIуам агIвгIвы.\nАуаъадза йара «ароман дуква дыршIпшуа» дгIвуа тшибжьун, ауаса ауи мачIкI йгвшIыгъьран. Ари акнига йара дызланхушыз ажанр гIайнахIвтI. ДапхьатI ауи зчпащала зунашва хIхIваз акнига йашIырпшу «АцIх зкьи уыжвгьи цIхыкIи»-гьи.\n«Ауат агIвкнигакI съадзарыпхьуз сара слокIква гIаншауа йалагатI», – агIвра дшазгIайыз ахабар алйыргитI Антон.\nАкнигатира акIвпIта – ауи аъачIвагIа ачкIвын йбзазара ауыла йгьалымцIтI.\nБасарай\nАгIвгIвы йыршIыйара апны хьызцынхъвыта Басарай гIайахвтI. Ари ажва, йлокIква рфыр щардагIв рыхьызква йрапшта, йара-йара йхъа йгIаташватI.\n«Зны счIвата хиндила йчважвуз уасаражвкI сйыздзыргIвуан. Са ауи абызшва гьсыздырам, ауаса абыжьгаща сгвапхитI. СшйыздзыргIвуазымца слымхIа ажва джьащахъвакI гIатасын «сыбыз йгIаквхатI» – Басарай. Интернет сталын ауи ажва кIара гIаныцIуазтын сазыпшгIатI. ЙшгIацIцIызла, ауи апш украин тдзахьыз аъапI. Ауаса ажва сгвапхан йгIанызыжьтI», – йхIвитI Антон-Басарай.\nАлокI йгIалху алокIква\n«Ариджьани ауи йхъапщыла Харипудри йгIарыквчважвауа атурых, йа АпхъанчIви МарагIайырта шта йгIатыцIыз, заджвгьи зынгьи йымгIас алокIква» – ари акIвпI йахьзу ЦIулукIиа Антон йкнига шIыц. Ауи алацIара гIвысквша дадынхалтI. АгIвыра щатата турых хъадакI алапIта, ауи датшагьи хвлокIкI алахпI – дасузлакIгьи йара ахабар гIанахIвауата.\nЗымгIва адызкIылуа атурых книгатигIвыкI фырта далапI. АлокI апаштахIпа Ариджьан Харипудра лыхьызта пхIвыспакI бзи дшибази ауи йащтагIайызи йгIарыквчважвитI. Ауат абагатI. Харипудра лакъыль цIаран. Зны ауи акнигатигIвы кьтапкI йнапIыцIата йылбатI, ауаса ауи лирыхвгIарныс гьйымуытI. АпхIвыс ауи даланарпIатIан лгвы дащитI. Йхъапщыла лыладзква аниба Ариджьан акьтап йхвгIарныс далагазтIхIва йаргьи йгьгIайыдамхIвтI. Ауаса йанца Ариджьан акьтап гIайгъычтI. Ауи йнапIыцIакIта йпхIвыс данлызгIайх лара дычван, йаргьи акнига гIахъитIытI, дапхьауа далаган даланахIватI.\nАраъа ауахьауат ахвтурыхкI гIаджвыквлитI. АзакI Ашман йыхьызта чкIвынкI асултIан йымц гIацIицата ауагIа ауи йчIгIвынра йшгIацIидауа гIанахIвитI. ЙгIвбахауагьи асултIан йгIайыквчважвитI. Ауи йкъраль апны пхIвыста йгIайгрыз дгьимауызтI рыцхIата тшигIвычитIта датша къралькI пшгIара дцитI. Йхпахауа алокI бзи йабабата азаджв азаджв йызхьыхыз гIвыджь йгIарыквчважвитI. Тажв уасаражвкI йылхIваз йаздзыргIвын ауат рбзибара гIадыршIыхахра ртахъыта Кхаджурахва акьльисаква рпны йцитI. ЙащтагIайуа атурых пхIвыспа пшдзакI лсурат збата ауи йылзыпшгIауа йджвыквлыз асултIан йзынархапI. АпхIвыспа ауи рхъвыхра баргвы йзылрыхIазыритI. ЙцIыхъвахауа алокI абыхъв апны йбзазауа, ауагIа зрычIгIвынуа, кальйан зчвауа айныжв йгIайыквчважвитI. СултIанкI йхIвачIвыгIвгьи дйыцта айныжв дызйырщуаш уау злу тутын дазыпшгIарныс мгIва дыквлитI.\nАраъа атурых хъада атагIаджвыквылхитI. Акнига ацIыхъва дшнадзуз Ариджьан длашвхатI. Харипудра дангIашIыхара лхъацIа дызлашваз агвжвайымгIва лбитIта ауи йылаква йырбауата йызчпахуаш ъазагIва дазыпшгIарныс дджвыквлитI.\n«Скнига электрон портал бзидздзакI йгIатасцIатI. Ауи рахIа йпхатшу аткванква йнарахвырныс йддырбахьатI. Ужвы «Читай-городгьи» «Буквоедгьи» заман-заман йыртахъу аъара экземпляр нарахвлитI. Йшцауала, акнига йа ауат рпны йухвгIа йауаштI, йа Ridero, Amazon йгьи Ozon порталква рпны йуауаштI», – йхIвитI Антон.\n«Апещхвыц апны йгIаншаз агIахIвахраква»\nАнтон йыгIвхьаз йгькнигакIым, ауаса йгIайыдахIвта йпхьадзауа «Ариджьани ауи йхъапщыла Харипудри йгIарыквчважвауа атурых»-заджвыкI акIвпI.\n«Йапхъахуз сгIвыра – «Апещхвыц апны йгIаншаз агIахIвахраква» – скъальам аласырхъвыхтI. Ауи тIакIв йайдзаркIву ахъвыкI амарагIайыртала йбзазауа ауагIахъаква рлокIква йрапшу турыхквакI алапI – ауат рыщатала сара Ариджьани Харипудри ртурых гIансыршатI. ЙгIвбахуз сгIвыра амарагIайырта закIылагьи йгьапщылам. Ауаъа мистика, детектив, сюрреализм рыцIа йщардапI. Ауи Ridero апны йыртйитI, ауаса йтысххра стахъыпI. АгIвычIвгIвыс йбжанардзу акнига ахча азйыурытйырныс ангIалуазшва йгьызбум. Йалныс ауыпI сквшышвкI анагIвсра ауи зджьакIы йрымагIальаматхуш, йыззыпшгIата йырмаухаш гIвыра къытхарныс», – дымшыркъвитI Антон.\nАпсни «Индия ркинокви»\nАпсны ачкIвын зынзаджвыкI акIвпI дъадзацаз, ауаса, йара йшихIвауала, ауи азынгьи нахъатI акъраль йпсы алашвара ахъазла.\n«Вконтакте» социал сеть апны зны Апсны дауата чкIвынкI хъацIакI йтгIачва дырзыпшгIауата, саргьи ауи дыззыпшгIауа сишIырпшыта сзыгIайыгIвтI. Ауыс зкву бзи-бзи йаналхIырга ауи ахъацIа саба йакIвта йгIацIцIтI. ХIаби сари 13-14 сквшквакI саныртаз хIабачвыдзтI: йара Россия дтыцIын Апсны дцахтI, сара ауи гьсымдыруазтI. Телефонла хIайчважван йара ауи асквш апхын Ткъварчал сйызцатI. УацIыхъван заъачва сщардата йгIацIцIтI – КIавкIаз апны ауи джьаущушта йгьаъам», – йхIвитI Антон.\nЦIыпх «хIадагIвачата дызтанагаз» Адуней апсуа-абаза конгресс асайт абзирала ЦIулукIиа Антон йахщагьи длабадыртI, ауи дгIайцхърагIан йащагьи дгIайаухтI.\n«Саба съадзайнымйасыз схъауысква збун, сдухун, йсызхIун, сапхьун, Апсны схъагьи йгьгIатамшвузтI. Сбзазара шансыргIалуаш акIвымкIва закIгьи сгьазымхъвыцуазтI. Ужвы швапшыстI джьащахъвата йшцаз – Индия ркиноква рпны йапшхатI», – йлахIвараква хIыцагIвишитI ачкIвын.\nАпсны амаршруткIа апны\nАнтон ужвы йъахIыльчва рыцIа аргваныта драбадырра ахъазла йыжвла ъану йпсадгьыл рыцIа щарда дгIайлушта дгвыгъитI.\n«Апсны апны щарда йсгвапхауата йджьасщатI. АуагIа бзиква срабадыртI, ауаъа съацаз сгвы пхата йгIатахатI. ЙалкIгIата йгIасгвалашвахлитI гIаншаракI. АуагIа зланыкъвауа амаршруткIа саквчIвауата пхIвыс наскIьахьакI дсыцнатачIватI. ТшытракI хIанымгIвайс чкIвынкI дгIаквчIватI. ГIашIасыртаквакI хIанрыгIвс ачкIвын дкIныцIхуата йара йыхъазгьи апхIвыс лыхъазгьи ахв йтйын тынчта дъацушдза дшымгIвайсуашыз лайхIвтI. Ауи апш уагIа ъану бзипI, сшхъвыцуала, ауат гьмачIгIвым», – йхIвитI ЦIулукIиа Антон.\nЙджьащахъву ЦIулукIиа йманускрипти апсуа локIкви\nАпхъахьыла ймурадква дрыквчважвауата Антон «Ариджьани ауи йхъапщыла Харипудри йгIарыквчважвауа атурых, йа АпхъанчIви МарагIайырта шта йгIатыцIыз, заджвгьи зынгьи йымгIас алокIква» ангьльыз бызшвала йатайкIырныс шитахъу гIаликIгIитI. ЙгвыгъапI ауи аршIыйагIвчва, йалкIгIата адуней йыкву асуратгIвгIвчва йгIарыквчважвауа книгакI йгIвырнысгьи.\n«Ауи аршIыйара уаквзыргвышхвауа гIвырахуштI. Апсны йауу суратгIвгIвчваквакI йырзызгIвын джьауап гьгIасырымтстI. Швабыж йстахъыпI апсуа суратчпагIвчва гIальаматква адуней шабгу йырдырырныс. Уыжвжвы ауи акIвпI сызцрахIву. Йара йсхIвапIта, материал майрата йазскIкIитI. Интернет апны спшгIитI, абзазара йгIахъыху афильмква сырпшитI йа книга джьащахъвакI санапхьауа йстахъу ауаъа йгIасауитI. Сгьагьара снапшыгIапшитIта рахIа чва зхъауымбушгьи сыла йгIацIашвитI. Абарауаса сынхитI. ЙхIвара атахъыпI сара ауи анхара сгвы йазгIайуата йшсчпауа, сгвы шарчIвауа», – йхIвитI Антон.\nДатшагьи ауи «манускрипт джьащахъвакI» гIанйыршитI.\nМистика, амадзаква, баргвыта йгIауауа агIвыраква йхъырхуа ачкIвын зны «йджьащахъву Войнич йманускрипт» – ззырхIвауа данйатI. Войнич Уилфрид йбергьльу ангьльыз гIвгIвы йгьи амакъымршIыйагIв Войнич Этель Лилиан дылхъапщылан. Йара Уилфрид ймагIнызйищтI? ТамампI! Книга йтиуан! Ашвъа джьащахъва зчIвдзу ацIабырг гьырзыщаквмыргылтI, ауаса Войнич йыхьыз йапырщылтI. Ауи «Войнич йнапIлагIвыра» США Йель университет апны йщтIапI, сквшщарда цIуата апхьахьаква йырхъазымкIва адуней апны уагIа щардагIв рхъадзы тнацитI. «Аманускрипт» йбергьльым бызшвала йа гIвыща мадзала йгIвыпI. БгъьыцквакI ракIвмызтын зымгIва суратгьи рныпI.\n«УахьчIвала йырдыруа рпны ауи рахIа ймадзу манускриптпI, XV асквшышв ахъаква рагIан йгIаншатI. УахьчIва йъагIадзаз заджвгьи йгьидырам ауи згIвыз дзачIву, йызлагIву йамгIанбызшву, йану асуратква йгIарныцIуа. Сара ауи саргвышхван са счIвыкI гIансыршарныс стахъхатI. ЙаквыргIапста блокнот, швыга, къальам схвгIан схъвыцраква йшыртахъыз апш йаусщттI. ГвынгIвырапI ауаъа йызгIвызгьи асуратква йгIарнысщтуагьи шсызшвмахIвуаш. Ауи мадзата йгIаныгIыжьпI. Ауаса йсхIвапI йапхъахуз асуратгIвыраква Трыквшта, Алания, АчIвылабжьа тенгьыз атшпы апны йджвыквсцIата анхара Санкт-Петербург апны йшалсыргаз. Хысквша садынхалтI», – йхIватI ЦIулукIиа Антон.\nХIайчважвара алхIыргауата аманускрипти амарагIайырта локIкви згIвыз ЦIулукIиа Антон знымзара-зны апсуа локIква йгIвырныс шауашгьи гIацицIахтI.","id":"","dump":"CC-MAIN-2021-17","url":"https:\/\/abaza.org\/abq\/basaray-ydzhiaschaqhuu-yduney-ya-tsulukia-anton-amaragayyrtala-yyzgayyz-alokkua","date":"2021-04-20T23:32:31Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2021-17\/segments\/1618039491784.79\/warc\/CC-MAIN-20210420214346-20210421004346-00107.warc.gz","language":"abq","language_score":0.9974671006,"language_script":"Cyrl","minhash_cluster_size":6,"top_langs":"{\"abq_Cyrl_score\": 0.9974671006202698}","num_words":1173,"character_repetition_ratio":0.04,"word_repetition_ratio":0.01,"special_characters_ratio":0.145,"stopwords_ratio":0.107,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.979,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":-1} {"text":"Абаза литература ащаквгылра, атшауацIыхра, акъагIара угIаквчважвауа уалагарквын ажва аламкIва зымгIва рапхъа упахь дгIагылитI Джыр ХIамид. Абаза гIвгIвчва йрахIба пшдзаз агIвычIвгIвыс дангIадрийыз амш АААК ауи йыхъазла бзагIвра арыхIазыртI.\nЧкIала Георгий\nАбаза литература дащатащтIацIагIвыта йквнагадзауата Тобыль Тольыстан йыхьыз рхIвитI. Ауаса ауи ащаквгылра, атшауацIыхра, акъагIара угIаквчважвауа уалагарквын ажва аламкIва зымгIва рапхъа упахь дгIагылитI Джыр ХIамид. Абаза бызшвала йапхъахауата ахабаргIвыраква, ароман, апьеса, агIагвалашвахраква ъагIацIищтыз йгьахъазым ауаса йзаъу. Ауи абаза гвацчпа гIвыра рыцIа йагъьыз агIамта зыхьыз йапщылу хIыгIвгIвчва гIальаматква драбата дпхьадза йауаштI. «УахьчIвала хIара журналиста йхIыму зымгIвагьи, уахьчIвала хIара уысагIв бергьльыта йхIыму зымгIвагьи – заджвзаджвыкI далымшвтуата Джыр ХIамид йбжьагажва змайдзаз, йнапIы пхата йыззйымрауыз дгьаъам», – йгIвуан ауи йыхъазла «йпачва» йрыуазаджвыз ТхIайцIыхв Бемырза.\nАдырраква пасата тшрыдызкIылыз\nДжыр ХIамид Дауыт йпа асквш 1912 июль а 12 Хъвыжвду кыт апны дйытI. Ауи данхвыцыз уалагата адырраква дхъырхуан, акыт абзазагIв КIвадза Али йпны гIарып бызшва ййырдыруан. Бзита дапхьун, анахьанат апхьагIвчвагьи дырцхърагIун. Асквш 30-ква рагIан ауи апхьартаква зырхъвыхуа акытква йгIархъыкIвшуз Тобыль Тольыстан дидырбатI, агвхъауа бызшвала йаъаз агIахIвахра «Халид тхIамышвкIьа» абаза бызшвала йатайкIта йара йлихыз ахIарыфквала йшигIвызгьи рхIватI.\nЙара ауи агIан Тольыстан ачкIвынхвыц йайхIвтI уыжвласыла абазаквагьи дара ргIвыра шрымазлуш, латин хIарыфла йлыххьата, ауаса йдымрыбагъьаскIва йаъаз алфавит зныз атетрадгьи йахъигIвылгIарныс йыйттI. Акыт апны ауагIа адрыпхьауа йаналага арыпхьагIвчва гьнамхъузтIта ауи анхара Джыр ХIамидгьи даланадыркIтI. Аратква зымгIва ХIамид данчкIвынызгьи йдырраква шбзийыз йаквшахIатхитI.\nГIвысквша рахв йхчата уацIыхъван быжьсквша аколхоз данынха амщтахь Джыр ХIамид асквш 1937 агIан коренизация акурсква (СССР ареспубликаква рпны йбзазауа ауагIахъаква йгIарылырхта унашвачпагIвта, млыквнкъвгагIвта, интеллигенцията йдрыхIазыруаз ауагIа рарыпхьара – ауи ауагIахъаква рыбызшваква тшауацIырхра, апхъагылагIвчва гIарылцIла ахъазла йынкъвыргуз «коренизация аполитика» апкъ йтата йакIвшун – аредакция ррытаразга) рпны дапхьарныс дцатI, йара ауи асквш декабрь а 25 ауи Черкесия апны акъральыгIва уысхартаква рынхагIвчва рпрофсоюз аобком (аобласт комитет – аредакция ррытаразга) даунашвачпагIвта ддыргылтI. Асквш 1938 июнь а 1 ауи абаза газет аредакция кыт млыкврхIарала ахъвшара даунашвачпагIвта днарахвтI. Ауаъа дынхауата асквш 1940 агIан Черкесск апедагогика училища дгIалгатI.\nАлитература нхара алалра\nАгазет йапхъахауата йгIаквицIаз агIвыра Джыр ХIамид йцри кыт Хъвыжвду апны йрыхIазыртI – аколхоз апны рыцIа бзита йынхуз агвып дгIарыквчважватI.\nАуаъа йнанаркIыта Джыр ХIамид йбзазара шабгу абаза журналистики литератури йырпщылан.\n«Черкес къапщ» газет аредакция ауат асквшква рагIан абаза литература интеллигенция тшъадыркIылуаз квтан. Йапхъахуз абаза уысагIвчи ажурналисткви йрыланагаз ХIамид алитература бзазара даланахIвитI. Ауи йапхъахуз йгIахIвахра «Льыхв» (агIахIвахра афыр хъада йыхьыз ахьызпI – аредакция ррытаразга) асквш 1940 сентябрь ацIыхъва – октябрь ахъа агIан агазет ахномеркI йгIарыншвалтI, мызкIы анагIвс йара ауаъа йгIаквшватI ужвыгьи йгIахIвахракI «АхIмад йхътшаз».\nЙбергьльу абаза литературадырыгIв ТIыгв Владимир йшгIаликIгIаз апшта, Джыр ХIамид йапхъахуз йлитература гIвыраква ауи дыздынхалыз шIалахIваран йа ахабарыжвкви алокIкви йгIархъыхыз гIахIвахран. Апхьахьа йшипхьадзауала «ауагIа ршIалахIвара автор йыбызшва арбайатI, абазаква рхъвыцща йзыгIахънатIтI, ауагIа ръадаб-намыс, рдунейпшыща йыла йгIацIанажьтI».\nЙара ауи асквш ноябрь агIан Джыр ХIамид агазет аредактор йтарала дынхатI, йымачв ацIата жваномеркI гIацIтI. Ауыгьи ХIамид йыршIыйара хвы шаквырцIуз азхъацIарагьи шйымаз йаквшахIатхитI.\nАуаса Джыр ХIамид ауи аъара дызланахIваз аршIыйара нхара Абашта айсра Ду йапнакъьатI.\nДоватор йыр йрылаз айсыгIв\nДжыр ХIамид афронт асквш 1941 июль а 8 дызшIырттI йаргьи зыхьыз ртшхъварала йгуз агенерал Доватор (агенерал-майор, Совет Союз а-Фыр Доватор Лев Михаил йпа – аредакция ррытаразга) унашва зхъицIуз атшчва йгIвбахуз ргвардия корпус дрылашватI. ХIамид ахIвала айсгIвыта йпщбахуз адивизия йаланакIуаз 74-хуз атшчва рполк апны къвырльыкъв йхун, Амараташварта фронт апны дайсуан, асквш 1942 февраль йгIашIарышвта красноармеецта атшчва йгIвбахуз ргвардия корпус йаланакIуаз НКВД (АуацIа уысквала ауагIа ркомиссариат – аредакция ррытаразга) йалкIгIу ахъвшара авзвод кIьыдала дхъыргахтI.\n«Асквш 1941 август агIан агъа йбагъьартаква урыгIвста йцаз дрылан, йхъатала намыцакI дищытI, ауи акIвымкIвагьи гвып дрыцта гIван «бзы» (араса йыпхьун агIапшыхвыгIвчва йыртахъу хабар гIазшIыргара ртахъыта гъарта йыркIуаз агъа – аредакция ррытаразга) дгIайгтI, йызнымкIва гIапшыхвра дцун, <…> зъадаб багъьу ажвлара уысквагьи джьгарта йрылу дайсгIвыта тшгIайырбатI», – йзыйыгIвтI ауи акорпус йалкIгIу ахъвшара йаунашвачпагIвыз акъральыгIва шварагIварадара агвардия алейтенант ахIба Филон Павел асквш 1943 январь агIан.\nХIамид «айсра бгъьыц» даредакторын – ауи акIвпIта, йжурналист дырраква афронт апынгьи йатахъхатI.\nАсквш 1944 май агIан Джыр ХIамид апхьара ауи агIан Москва йаргвану Подольск къала апны йаныргIалыз Новочеркасск атшчва ручилища дырщтитI. Асквш 1945 октябрьдза данапхьа амщтахь ауи ар дгIарылырщтхтI.\nАйбащраква дъадзарылаз ауи «АхъацIара ахъазла» йгьи «Москва ахчара ахъазла» медальква гIайквнадыргатI.\nГIащаквгылхра\nЙпны дангIайх Джыр ХIамид асквш 1942 август агIан згIацIщтра апкъьаз «Черкес къапщ» газет даредакторта дынхауа далагитI. ДзачIвызйа щта ХIамид йакIвымкIва ауи агIацIщтра джвыквицIахырныс зызхъарцIушыз! Агазет ауи йхъазы йгIащаквйыргылхуа далагара атахъхатI ухIва ауаштI: абаза литератури ажурналистики рымгIва лызкъьуз йрыуата афронт йпшцIалыз ажвежвыгIв рыуа агIгIвы щхатI, анахьанат йа ар йрыларкIван, йа амамыр бзазара йаназгIайх рынхара анархара рпсахтI. Ага ауаса йаъазтынгьи асквш 1945 ноябрь а 15 апхьагIвчва рцри газет айсра амщтахь йапхъахуз аномер рнапIыцIашватI.\nЗаман айшысла аредактор журналист гвып шIыц адикIылырныс йылшатI, ауи йалаз райхIарагIв афронт йгIапшцIыцIхыз уагIан. Ауат аъачIвагIа шIыц йазыбжьара атахъын, Джыр ХIамидгьи ауи дазгIашыкъта йгьи дайрышта дадынхалуан. Ауи йаццауата йара йхъаталагьи йдырраква йрылайырхIун. Асквш 1954 агIан ауи КПСС а-ЦК (Совет Союз акоммунист партия Аквта Комитет – аредакция ррытаразга) ЙхIаракIу апартия апхьарта (ВПШ) апны айсра тшазыбжьарала акурсква дгIарылгатI, сквшыкI анцIы – йара ВПШ-гьи дгIалгатI.\nЙауыз адырраква ауи дахIврала йынхара апны йгIайрысабапуан, асквш 1968-дза аредакция унашва ахъицIун. Ауи йамайчра нхара «ЧIахIра знак», Анхара абаракъ къапщ орденквала йгIалыркIгIатI. Йшалу йгIауахвырквын Джыр ХIамид агазет апны анхара сквшы 20 айттI. Ауи азаман шабгу ауи алитература нхара гьнимыжьуазтI.\nАбаза гIвгIвчва рапхъагылагIв\nДжыр ХIамид лшарата йымаз зымгIва гIайрысабапуанта чIвецкI злу ашIаква гIайауан, ауат аршIыйара йгIаланайыркIуан, йапхьарныс дырцхърагIун. Ансимш бзазара апны агIвра джвыквызцIагIвацаз ашIаква драчважвауата нархара тамам ритуан. Агазет абгъьыцква рпынгьи ацIбацIбара статйаква йгIвуан, ауысагIвчва шIаква ргIвыраква цкIы-цкIы йалйыргун.\nАуи апшта «Ащхъа бзазагIвчва рбжьы» ахьызта йгIацIцIыз азкIкIра даквчважвауата ауи йгIвитI: «ЦIабыргыта, хIара хIгIвырагьи хIыгIвгIвчвагьи швабыж йшIаркIвапI. Ауаса йаъазтIхIва бжара йхIылу ауыла йхIзыргIва йгьауашым, тамамта, тшазыгIдыруата намхъарата йхIыму хIапшыта ауи шхIрыдзуаш хIазабакIра хIборчпI. Ауи акIвмызтын абзазара хгIахьшвапI, ауи хIыгьзаццарым».\nАйсра апхъала алитература гIвыраква хвы шрыквырцIуз йашIуырпшрыквын ари адгылща шIыцын. Абаза литература ахъа ангIаджвыквылгIвацуз агIвыраквагьи бжара агалагьи рыцIа щардата йанрылаз агIан йшырпхьадзузла агIвра тшадызкIылквуз ауи апш мчыта урыдгыл йгьамуашызтI.\nЙара ХIамид йшихIвуз апшта, «Литература гIвыра йапхъахауата йгIаджвыквызцIауа апхъапхъа дыргвышхвата, даланархIвата, уадыргIвана псайспамцара дарыщца, дарыпхьара атахъыпI». Асквш 1950-ква рагIан ауат «йубжьара, цIбата йрыцIбу рахIвра» йагIахатI, йаргьи ауи ауыс йыхъвда йхъайцIатI ауагIахъа рыгIвгIвчва зымгIва йрахIбаз швапхагьи рыцIа йзырхIахьаз агIвычIвгIвыс.\nДжыр ХIамид агIвгIвчва райззараква дрылазлунта ауаъагьи магIны зму ауысква гIащтIихуан. Зны ауи азкIкIраква йрыларцIауа агIвыраква ргIалхща даквчважвауата араса йхIватI: «ЙшгIаншалауа апш азкIкIра йадынхалуа алацIагIви аредактори ракIвпI. Ауи йгIалцIла акIвпI азкIкIраква рнапаква рпны йайдзаркIву, загIа йнамдзас агIвыраква згIаквылуа. Агазеткви азкIкIракви йгIарыквшвауа агIвыраква йанакIвызлакIгьи асекцияква ралачIвараква рпны йрылапшра атахъыпI». Датша айззаракI апны ауи аобласт агIвгIвчва радкIылара гIаныршара шатахъу ауысла йгвгIанаграква гIайхIватI. Къарча-Черкес агIвгIвчва дасу дыздынхалуа заджвгьи йъайымдыруа, ауат йрыгIвквауа йрыквчважвауата цIба ъарыцIырымбауа, абаза гIвгIвчва ргIвыра бзиква урышв бызшвала йъатарымкIуа йашвхIаусыгIву адкIылара кIьыда ъарымам акIвта йбун ауи.\nАтурых апроза\nДжыр ХIамид знадзара хIагIу йара йгIвыраквалагьи абаза гвацчпа гIвыра ащаквгылри атшауацIыхри къару ду рылайцIатI. Ауи йыршIыйара акIвпI ТIыгв Владимир абаза литература апны апроза ащаквгылра зпищылуа. ХIамид йнапIы йгIацIцIтI абаза литература апны йгIаншара духаз ароманква «Ащхъаква ргIашIыхара», «Аба йпа», ахабаргIвыра «Абзазара азыпшгIара», гIахIвахра, бзагIвра, новелла, пьеса щарда.\nДжыр ХIамид йцIыхъвахуз йынхарата йалтI асквш 1972 агIан йара данпсы амщтахь адуней збаз йкнига «Амара йгIанаршIыхаз». Ауи ахабаргIвыраква йырхъазымкIва йгIагвалашвахраквагьи алашватI. Ауат абаза литература шгIаджвыквылуаз, ауи ахъа гIазрыкIапыз йапхъахуз аршIыйагIвчва йырзынархата хвду зму хабар щарда рылапI.\nДжыр ХIамид йырхIаз йбзазара швапха йгIвыраква рпынгьи йгIарбапI. АхабаргIвыра «Абзазара азыпшгIара» гIазквчважвауа айхIара йара йбзазара йгIалхпI.\nАлитературадырыгIвчва йшырпхьадзауала, Джыр ХIамид йхъа дазыгIвырныс хвитнагIа атурых йгIайнаттI: ауи йгвтыхъраква, йхъвыцраква, йгватраква, йыла йыцIсыз зымгIва ауагIахъа рыхъазла йалкIгIу магIны рымапI.\n«Амара йгIанаршIыхаз» гIвыра ацIхъважва апны ТхIайцIыхв Бемырза араса йгIвытI: «Алитература атшыгIв зынзаджвыкIгьи абзазара акIвдырта дтызхуаш псракIгьи гьгIаншушым… Арат асатырква гIатызрышвтуаз алинотипква хIвачвауаркIвун агIвгIвы йгвы анашIас агIангьи…»","id":"","dump":"CC-MAIN-2022-21","url":"https:\/\/abaza.org\/abq\/abaza-guguchua-rakhba-pshdza-dzhyr-khamid-yzynarkhata","date":"2022-05-25T09:31:35Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2022-21\/segments\/1652662584398.89\/warc\/CC-MAIN-20220525085552-20220525115552-00321.warc.gz","language":"abq","language_score":0.9980092645,"language_script":"Cyrl","minhash_cluster_size":5,"top_langs":"{\"abq_Cyrl_score\": 0.9980092644691467}","num_words":1153,"character_repetition_ratio":0.052,"word_repetition_ratio":0.009,"special_characters_ratio":0.147,"stopwords_ratio":0.069,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.984,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":-1} {"text":"Апсышвала хIчважвитI\/ Абазала хIчважвитI\nАпхынла. Адзынла. Агъныла хьтапI. УахьчIва пхьагIвыпI. Ашуара уакIыма? \/ Ашуара бакIыма? Щта, ашуара сакIытI.\nИюль Август Сентябрь Октябрь Ноябрь Декабрь\nЯнварь Февраль МартI Апрель Май Июнь\nУыжвласыла агъны гIаталуаштI. АгIапынла рыцIа йпхагIвыпI. Апхынла шуарапI. Адзынла рыцIа йхьшвашвахъапI. ХIапхъа агъны. СынчIва агIапын.\nАпщаша атшын йучпуш ачIвыйа? \/ Апщаша атшын йбчпуш ачIвыйа? Апщаша тшпсщитI. Асабша йугвыгъайа? \/ Асабша йбгвыгъайа? Асабша акъала стыцIта тшпсщуштI. Атшпсщара агIамта Ачандара сцуштI.\nАткван амтшашаква рагIан йаркIыпI. УачIвы йамгIанмшыйа? УачIвы гIвашапI. Момо, уачIвы хашапI. Ашвахьа сара анхарта сцара атахъыпI.\nХIанбацуш? Щарда хIазпшытI. УахьчIва йамгIанмшыйа? УахьчIва швахьапI. Атшпсщарамшква анбагIалагуш? Атшпсщарамшква асабша йгIалагуштI.\nСара уадыргIвана телефон суызнасхуаштI. \/ Сара уадыргIвана телефон сбызнасхуаштI. Сара уацIыхъван йузыназыгIвхуаштI. \/ Сара уацIыхъван йбзыназыгIвхуаштI. Ари анбахIазырхуш? Ари сахIаткIла йхIазырхуштI. Ари уачIвы йхIазырхуштI.\nХIара цIыпх хIанйатI. ХIара йгIайуа амыз хIанйуштI. Сара Нью-Йорк йгIайуа амчбыжь саъазлуштI. Сара Лондон цIыпх саъан.\nАуи уахьчIва йтIума? Ауи уачIвы йтIызлушма? Ауи асабша-мтшашаква йтIума? Ауи анбартIуа? Ауи анбадыркIыхуа?","id":"","dump":"CC-MAIN-2022-40","url":"https:\/\/www.abaza.org\/abq\/category\/projects\/lang","date":"2022-09-29T10:34:14Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2022-40\/segments\/1664030335350.36\/warc\/CC-MAIN-20220929100506-20220929130506-00010.warc.gz","language":"abq","language_score":0.8860819936,"language_script":"Cyrl","minhash_cluster_size":2,"top_langs":"{\"abq_Cyrl_score\": 0.8860819935798645, \"inh_Cyrl_score\": 0.04309438169002533, \"oss_Cyrl_score\": 0.02115285024046898, \"syl_Beng_score\": 0.014652371406555176, \"abk_Cyrl_score\": 0.010508116334676743}","num_words":145,"character_repetition_ratio":0.055,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.162,"stopwords_ratio":0.11,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.811,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":-1} {"text":"Январь а 31 атшын Черкесск апны йакIвшатI Адуней адкIылара «Алашара» йадыргалыз айшва гьажьы. Ауи темата йаман: «УагIахъа щардала йалу Россия: абазаква. Зпхьадзара мачIу атачIв уагIахъаква рыбызшва, ркультура, рцIасква ргIахчара ауысла шIпшра швапха агIаныршара».\nБарганджиа Саид\nКъарча-Черкес Республика апхьахьаква, аполитикква, ажвлара уысхагIвчв йгьи Санкт-Петербург йауу аъачIвагIагIвчва абаза бызшва агIахчари атшауацIнарыхри руыс йалачважватI ари апш тема зхъагылаз айшва гьажьы апны – «УгIахъа щардала йалу Россия: абазаква. Зпхьадзара мачIу атачIв уагIахъаква рыбызшва, ркультура, рцIасква ргIахчара ауысла шIпшра швапха агIаныршара». Айззара январь а 31 атшын Черкесск йтагылу адуней колледж «Полиглот» апны «Алашара» адкIылара йакIвдыршатI. Ауи ахабар «Алашара» адкIылара рсайт йгIаквшватI.\nАкъральыгIва хабза «Арыпхьара ауысла» йаларцIаз апсахраква рунашва айззара ауатыкв йангIатал заджвгьи гвалымста дгьгIанымхатI.\nЦIыпх июль мыз Россия Федерация АкъральыгIва дума акъральыгIва хабза «Арыпхьара ауысла» ауагIахъа бызшваква йырзынархата апсахраква аларцIатI. Ужвы ахабза апкъ йтата Россия Федерация акъральыгIвчва рцри бызшва амагIнызлакIгьи дара йыртахъу абызшва црита йгIалырхта апхьарта апны йддырдырныс йахвитпI. Апсахраква ахабза йаналарымцIасыз апхъала цри бызшвата йырпхьадзуз агIвычIвгIвыс дгIазлыцIыз ауагIахъа рыбызшва акIвын, ауи акIвын апхьарта апынгьи ййырдырра атахъыз, арыпхьара ауысква радгалра апхьарта йырхъвдаквцIаран.\nАуи ауысла йхъвыцща йхIватI Россия анаукаква ракадемия академик, абызшвадырра рхъвыхраква ринститут анаука унашвачпагIв Казанский Николай. Ауи йшихIвазла, ахабза йаларцIаз апсахраква Россия йтабзазауа зпхьадзара мачIу ауагIахъаква рыбызшваква ртшауацIыхра йгьазынархам.\n«Арат ауысква рырхъйара гьмайрам, нхара цIола рыдгалра атахъыпI, йлыхзара атахъыпI Россия ашIыпIаква зымгIва лкIгIарата йрыму гIазырбауа апрограмма», – йгIаликIгIатI академик.\nАуи датшагьи йгIацицIахтI цри бызшвала апхьагаква рнадзара щтIыхра йгьи арыпхьагIвчва рдырраква йрылархIарала анхара йазалху агватра азынархара шатахъу.\nКазанский Николай йгIачважвара апны гватра ду азалихтI абаза бызшва арыбагъьари агIахчари руысла ажвлара йгьи Къарча-Черкес республика акъральыгIва нхартаква нхарата йакIвдыршауа. Ауи абаза бызшвадырра аъачIвагIагIвчва ррыхIазырра ауыс дацхърагIарныс дшхIазыру йхIватI. Айшва гьажьы анхара аналга амщтахь ауи абызшвадырра рхъвыхраква ринститут апны йапхьарныс йхIазыру Къарча-Черкес къральыгIва университет астудентква драчважватI.\nКазанский Николай йхIваз йацикIтI альманах «Аурышв меценат» аредактор хъада Соснов Аркадийгьи. Ауыгьи йгIаликIгIатI абаза бызшва атшауацIыхра ауысла джьгарта йакIвшауа анхара.\n«Абазаква Россия анахьанат ауагIахъаква зымгIва цри бызшва гIахчара шатахъу ауысла швапха бзи ддырба йауашта йаъапI», – йгIаликIгIатI ауи.\nАйшва гьажьы анакIвшуз асхъан апрезентация акIвшатI Эгьзакь Мусса йкнига «Лагъь КIавкIаз апны зпхьадзара мачIу Россия атачIв уагIахъаква рхвитнагIаква ргIахчара аполитика».\n«Акнига быжьхъвыкIла йалапI, хъвыкIипхьадза 6-7-та йаташахпI. Акнига ахъвква йгIадырбитI Лагъь КIавкIаз ауагIахъаква ртурых йгьи зпхьадзара мачIу атачIв уагIахъаква рхвитнагIаква рхчарала адуней акъральква рпны йакIвшауа анхара», – лхIватI акнига апрезентация акIвзыршаз, Аурышв география жвлара йрылу Емельянова Надежда.\nАйшва гьажьы анхара йалан наука, арыпхьара, культура, спорт йгьи чкIвынргIа руысла Къарча-Черкес Республика АуагIа Айззара акомитет аунашвачпагIв Быджь Исмель, Къарча-Черкес Республика арыпхьара аминистр лтарагылагIв Бакьыжв ФатIима, Къарча-Черкес Республика ауагIахъа уысквала, акоммуникацияква йгьи агIацIщтраква руысла аминистерства ахабарргарта амальква рыцынхарала ахъвшара аунашвахъцIагIв Коркмазов Артур, Къарча-Черкес къральыгIва университет наука нхарала апроректор ПIаз Сергей, Адуней колледж «Полиглот» агIаныршагIвы, аунашвачпагIв йкьангьашагIв Дагвжвей Марджьанат, аъачIвагIагIвчва, апхьахьаква йгьи ажвлара уысхагIвчва.\nАбаза-апсыуа уагIа ртшауацIыхра ацхърагIара знархару адуней адкIылара «Алашара» хвысквша райхIа цIитIта абаза бызшва агIахчара ауысла джьгарта йынхитI. Ауи анхара йалапI бызшвадыррала йбергьльу апхьахьаква, атурыхдырыгIвчва, аэтнографква. Араъа йакIвдыршалитI анаука, ажвлара, аполитика уысхагIвчва зынхара йалу айшва гьажьква, арыпхьаща цхърагIагаква гIацIырщтитI, зныбыжьла йапшым абзазагIвчва рыхъазла абаза бызшва арыпхьара курсква адыргалитI.","id":"","dump":"CC-MAIN-2022-40","url":"https:\/\/abaza.org\/abq\/cherkessk-apny-yakushat-abaza-byzshua-agakhchari-atshauatsnarykhri-znarkharaz-ayshua-giazhiy","date":"2022-09-25T02:46:07Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2022-40\/segments\/1664030334332.96\/warc\/CC-MAIN-20220925004536-20220925034536-00571.warc.gz","language":"abq","language_score":0.9897626638,"language_script":"Cyrl","minhash_cluster_size":2,"top_langs":"{\"abq_Cyrl_score\": 0.9897626638412476}","num_words":476,"character_repetition_ratio":0.068,"word_repetition_ratio":0.03,"special_characters_ratio":0.137,"stopwords_ratio":0.042,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.97,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":-1} {"text":"А-Конгресс ауысхагIвчва КъБР апны йгIаныршу ашта хъвшара аунашвачпагIв Пшенокъва Владимир дзахIбаз агвып йрынйатI.\nКъБР йауаз, ауаъа йгIаныршу АААК ашта хъвшара аунашвачпагIв, ЙхIаракIу асовет йалу Пшенокъва Владимир дзахIбаз агвып сентябрь а 28 а-Конгресс ауысхарта йаъан. КъБР йгIатыцIыз асасчва йрылан Къабард-Балкъар апны йаъу «Асквшква 1992-1993 рагIан йакIвшаз Апсны ауагIа р-Абашта айсра аветеранква» жвлара адкIылара аунашвачпагIв Шардан Тимур, апсуа-абаза диаспора йрыуу Чегем Аслани ХвытI Альихани. Анйара йалан АААК архъйагIв секретарь Гьыцба Инар, ашIыпIа хъвшараква рыцынхарала ахъвшара аунашвахъцIагIв Жьыба Дмитрийи ауи ахъвшара анхагIвчва Горзолиа Дамири Симониа Херсони.\nКъабард-Балкъар Республика йгIатыцIыз агвып сальам райхуата АААК асекретарь Гьыцба Инар ауат Апсны ауагIа р-Абашта айсра апны йгIатыргаз айгIайра сквш 29 ъахъыцIуа ахъазла драйхIвахIвтI. Ауи айсра агIан цхърагIара йгIайыз айсчва йырхаз ауыс магIныта йаму швабыж йгIаликIгIатI йгьи Апсны Республика хъахвитра айаура апны Къабард-Балкъар йауу айсра аветеранква ралацIара хвы шаквцIауачву, ауи ахъазла дшырзыразу йхIватI. Ауи амщтахь Гьыцба асасчва а-Конгресс анхара агIарбараква йрыхайыргIвазатI, АААК асквш 30 йаквшвауа айззараду штшазадыргалуагьи райхIвтI.\n«УахьчIвала хIара Апсны шабгу апны а-Конгресс йашIыпIа хъвшарата 60 йнаднацалуата йшхIыму хIхIва йауаштI. Ауат ахъвшараква рынхара апкъ йтата хIара хIэтнокультура байараква гIащаквыжьра йгьи тшауацIдрыхрала, апсуа бызшва хчара, ауагIа рквта ауи ахв йалархIарала, датшагьи анархара хъадаквала йапшым апроектква хIырхъйитI. АуагIа абзазара уысква рпны цхърагIара рзыгIанхIыршауатагьи джьгарта хIынхитI. Ужвы ари асахIат хIара а-Конгресс аюбилей йаквшвауа айззараду тшазхIрыхIазыритI. Ауи гIаргванхапхьадза адуней шабгу йбзазауа адиаспора рыцIа-рыцIа джьгарра шгIадырбауа хIаквшахIатпI. Ауи апшта, щарда мцIуата Трыквшта йауата 250-гIвы райхIа АААК йалалырныс ахIвара швъа ргIвытI», – йгIаликIгIатI Гьыцба.\nДрыквчважватI ауи а-Конгресс анхара ахабар аргаща агъьчIвра йазынарху апроект шIыцквагьи.\n«АААК ахабарргарта порталзаджвыкI акIвпI Апсны апны цбызшвакIла йынхауа хабарргагата йаъу. Апхъахьыла хIара йхIгвыгъапI апортал агIарысабапыгIвчва йара ауаъа пырасдъа, рыцIа йырзымайру абызшвала ргвгIанаграква абархIвлауата лшара рзыгIанхIыршарныс», – амурадква гIахъитIытI Гьыцба Инар.\nКъБР йгIатыцIыз агвып йрахIбаз, ауаъа йгIаныршу АААК ашта хъвшара аунашвачпагIв Пшенокъва Владимир а-Конгресс пхата йъарпылыз ахъазла дщырзыразу йхIватI, ауи анхагIвчва йлырхыз апроектква дахIврала йдырхъйарныс дрызхIвахIвтI, йацынха йъауаш агIаджвыквцIараквагьи рзырхъйушта дшгвыгъауагьи йхIватI.\n«ЙахьчIва хIанйара пхата йакIвшатI. СогIвым йаъу а-Конгресс ауысхарта анхагIвчваквакI йапхъахауата хIрабадыртI, хIъабабаз швабыж йхIгвапапI. Къабар-Балкъар апны апсуа-абаза диаспора рыцIа джьгарта йрылакву гвщтIыхра рылубгIитI. Сшхъвыцуала, апхъахьыла анхара рыцIа-рыцIа йымчхалуштI. ХIара швабыж йхIтахъыпI Апсны ахъаз, адиаспора рыхъаз бзиракI хIхарныс», – йхIватI Пшенокъва.\n«Асквшква 1992-1993 рагIан йакIвшаз Апсны ауагIа р-Абашта айсра аветеранква» жвлара адкIылара аунашвачпагIв Шардан Тимур йкьазу ангIадза АААК анхара асабапра рыцIагьи йалахIара ахъазла а-Конгресс ашта хъвшараква йашIамсуа йайчважвалара, йацынхалара шатахъу дацIачIвагъватI.\n«ХIанйалара, хIайчважвалара атахъыпI. ЙацыхIчIву ауысква хIацыта йхIхарныс рыцIа ймайразлуштI», – йгIаликIгIатI Шардан Тимур.\nАнйара ъадзакIвшуз уыс щарда гIащтIырхтI, ашта йгьи ашIыпIа уысхартаква зынгьи йызшIамшвас уысквакI йрынйарыквын ауат ралыргарала швапхата йдырхIахьаз абархIвтI, уахьчIвала хачIвыта рпахь йгылу, ауат шдырхъйауа йаквчважватI, хвгIахвтрала ауысхартаква гIаныршара, датшагьи экономикала ацынхара анархараква щаквдыргылтI.","id":"","dump":"CC-MAIN-2022-49","url":"https:\/\/abaza.org\/abq\/pshenoqua-vladimir-dzakhbaz-qbr-yauaz-aguyp-aaak-auyskharta-yaan","date":"2022-12-07T00:40:51Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2022-49\/segments\/1669446711121.31\/warc\/CC-MAIN-20221206225143-20221207015143-00133.warc.gz","language":"abq","language_score":0.9971278906,"language_script":"Cyrl","minhash_cluster_size":3,"top_langs":"{\"abq_Cyrl_score\": 0.997127890586853}","num_words":408,"character_repetition_ratio":0.058,"word_repetition_ratio":0.02,"special_characters_ratio":0.146,"stopwords_ratio":0.059,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.98,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":-1} {"text":"Лента событий ВААК\nАААКи чкIвыныргIа радкIыларакви шацынхуш йаквчважватI а-Конгресс апресс-квта апны\nА-Конгресс ауысхарта анхагIвчва АААК апресс-квта апны АААК йаланакIуа чкIвыныргIа рсовет, репатриацияла АкъральыгIва комитет, чкIвыныргIи спорти руысквала АкъральыгIва комитет, СогIвым къала аунашвахъцIара чкIвыныргIи спорти руысквала ахъвшара, Апсны ашIара радкIылара «Апеипш», АГУ астудентква радкIылари аспортклуби ргIащтийыгIвчва йрынйатI. Ауаъа чкIвыныргIа рпроектква рырхъйара, акультура-спорт уысква радгалра рпны йшацынхуш йаквчважватI, адкIылараква рыцIа мчыта йацынхара ахIатырла дасу рпроектква азаджв азаджв йдырбауамцара йацацхърагIарныс йангIалтI.","id":"","dump":"CC-MAIN-2022-49","url":"https:\/\/abaza.org\/abq\/eventsfeed?d=2022-08-24","date":"2022-12-07T07:31:39Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2022-49\/segments\/1669446711150.61\/warc\/CC-MAIN-20221207053157-20221207083157-00376.warc.gz","language":"abq","language_score":0.9372850657,"language_script":"Cyrl","minhash_cluster_size":6,"top_langs":"{\"abq_Cyrl_score\": 0.9372850656509399, \"oss_Cyrl_score\": 0.026986420154571533, \"abk_Cyrl_score\": 0.014311973005533218, \"kbd_Cyrl_score\": 0.010319583117961884}","num_words":68,"character_repetition_ratio":0.089,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.127,"stopwords_ratio":0.059,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.488,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":-1} {"text":"Апсышвала хIчважвитI\/ Абазала хIчважвитI\nАсквш 2020 агIан «Апсышвала хIчважвитI \/ Абазала хIчважвитI» видеоапхьара джвыквырцIатI. Видеота йчпу апхьараква рформат йапшым акъральква рпны йбзазауа, йапшым абызшваквала йчважвауа апсуа-абаза диаспора йрыуу ауагIа зымгIва рыхъазла арыпхьара гвынгIвырата йачпатI. Апроект апкъ йтата апхьарасахIат 250 райхIа гIатарцIахьатI, ауат а-Конгресс асайтгьи асоциал сетква рпны абгъьыцквагьи рпны уырпшы йауитI.\nГIвымакъраль паспорт гIастахъхушма? Паспорт уымума? \/ Паспорт бымума? Спаспорт срыдзтI. Абар спаспорт. Виза сымазара атахъума?\nАрейс нырххтI. ХIанбагIачIвуш? Сара асамолет сгIахьшватI. Сара асамолет сгIахьшвитI. Апаспортква абадырхъвыхуа?\nАрейс тшабанырцIауа? Ари запшшвыйа? Асамолет йаквдырчIвауа йалагатI. Арейс аквырчIвара ашIадрысхитI. Арейс дыркъвитI.\nАсамолет къвума? ЙащтагIайуа арейс анбакIву? Ари райша йпссгIума? КIаразджьара датша закIы саквчIвахра атахъума? \"Сара сызквчIвахуашыз асамолет сгIахьшватI. \"\nСа уачIвы спссгIахитI. Са уахъа спссгIахитI. Асамолет анбапссгIауа? Асамолет анбагIачIвауа? Асамолет йаназаману йгIапссгIушма?\nСара аэропорт сцара атахъыпI. Аэропортдза сшпазыцуш? ГIвсахIаткI цIрыквын спссгIахуаштI. Са уахьчIва спссгIахитI. Са щымта спссгIахитI.\nХIара араъа анхарта хIгIарщтитI. УабагIашIас? \/ БабагIашIас? Са хIзаъачва рпны сгIашIастI. Са сыгIвзачва рпны сгIашIастI. Са асасырта апны сгIашIастI.\nСа араъа сызцынхаквауа сыцта саъапI. Араъа тшпсщара уаъума? \/ Араъа тшпсщара баъума? Са араъа тшпсщара саъапI. Араъа нхара уысла угIайма? \/ Араъа нхара уысла бгIайма? Са араъа нхара уысла сгIайтI.\nСа араъа мызкI цIуата саъапI Са араъа швабыж йсгвапхитI. Араъа бзидздзапI. Са араъа стгIачва сыцта саъапI. Са араъа сыгIвзачва сыцта саъапI.\nСа араъа цIыпх саъан. Араъа зъара уаъазлушйа? \/ Араъа зъара баъазлушйа? Са араъа гIвымчыбжьа саъазлуштI. Са араъа мшквакI цIуата саъапI. Са араъа мчыбжьыкI цIуата саъапI.","id":"","dump":"CC-MAIN-2023-06","url":"https:\/\/www.abaza.org\/abq\/category\/projects\/lang","date":"2023-02-06T08:52:10Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2023-06\/segments\/1674764500334.35\/warc\/CC-MAIN-20230206082428-20230206112428-00650.warc.gz","language":"abq","language_score":0.974373281,"language_script":"Cyrl","minhash_cluster_size":6,"top_langs":"{\"abq_Cyrl_score\": 0.9743732810020447, \"inh_Cyrl_score\": 0.011544766835868359}","num_words":221,"character_repetition_ratio":0.075,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.164,"stopwords_ratio":0.204,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.955,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":-1} {"text":"Апсны ахъахвитра ацкIра Амш\n27.08.2018 17:25 Асуратква 16230Согъвым апны Апсны ахъахвитра йацыркIищтара жвасквша ъацIыз шдыртлапIаз\nРоссия Апсны ахъахвитра йацнакIищтара йцIыз ажвасквша йазынархата Согъвым апны агвыргъьахъв уысква адыргалтI. Ауат шакIвшаз Адуней апсуа-абаза конгресс ахабарргарта портал асуратква йгIадырбитI.\n27.08.2018 17:20 Апсны апны 15449Апсны ахъахвитра йацыркIищтара йцIуа ажвасквша: Согъвым апны агвыргъьахъв дыртлапIатI\nАпсны зхъа йахвиту къральыгIва кIьыдата адуней апны йырпхьадзауа йалагищтара жвасквша ъацIыз йазынархаз агвыргъьараква акIвшатI ареспублика апны август а 26 атшын.\n26.08.2018 10:15 АшIыцраква 13271Эгьзакь Мусса: август а 26 – Апсны Республика ауыжвгIанчIви турых апны магIны ду зму мшыпI\nАААК ЙхIаракIу асовет аунашвачпагIв Эгьзакь Мусса Апсны абзазагIвчва драйхIвахIвтI адунейла ауи ахъахвитра йацыркIищтара йцIуа а 10 сквша йадахIвуата.","id":"","dump":"CC-MAIN-2023-14","url":"https:\/\/abaza.org\/abq\/tag\/den-priznania","date":"2023-03-30T05:50:46Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2023-14\/segments\/1679296949097.61\/warc\/CC-MAIN-20230330035241-20230330065241-00650.warc.gz","language":"abq","language_score":0.971937716,"language_script":"Cyrl","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"abq_Cyrl_score\": 0.9719377160072327, \"inh_Cyrl_score\": 0.013158133253455162}","num_words":95,"character_repetition_ratio":0.109,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.201,"stopwords_ratio":0.095,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.963,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":-1} {"text":"SPUTNIK АПСНЫ АААК йаланакIуа апхIвысква р-Координация совет Лагъь КIавкIаз йшцаз йгIаквчважвауа арепортаж Ахабарргагаква йхIзырхIвауа 29.11.2022 23:15 1903 https:\/\/sputnik-abkhazia.ru\/20221029\/vstrechi-predstaviteley-abkhazskogo-i-abazinskogo-narodov-proshli-na-severnom-kavkaze-1042319432.html SPUTNIK АПСНЫ АцхIвара гIаныжвыжьра ахъазла швталра йа тшаншвцIара атахъыпI. Азышара а б в г ӷ д џ е ҽ ҿ ж з ӡ и к қ ҟ л м н о ҩ п ԥ р с т ҭ у ф х ҳ ц ҵ ч ҷ ш ы ь ә Абхазский язык Абазинский язык а б в г д е ё ж з и й к л м н о п р с т у ф х ц ч ш щ ъ ы ь э ю я Ӏ Абхазский язык Абазинский язык Аквчважвара гьаъам АгIаншараква АААК апроект «Ирӡтәым» йапхъахуз ахъвы Лыхны кыт йаъу атурых йалу атшшара апны йакIвшаз алекцияла йалгатI АААК йаланакIуа апхIвысква р-Координация совет «Апсуара» ауысла айчважвараква джвыквнажьтI «Аҭоурыхтә ҭынха аԥеиԥшазы»: АААК ашвъаква йгIархъыху ужвыгьи проекткI джвыквнажьитI Айчважвараква Апсны йгьи Италия акъала-къральыгIваква: апсуа апхьахьа Чирикба Вячеслав йкнига шIыц Чирикба Вячеслав: а-Конгресс абаза уагIахъа зымгIва аднакIылырныс йаквгIазшIытпI Чирикба Вячеслав: къарута йхIыму апсуа бызшва агIахчара йазынахIырхара атахъыпI\nшвталра йа тшаншвцIара атахъыпI.","id":"","dump":"CC-MAIN-2023-23","url":"https:\/\/abaza.org\/abq\/aaak-yalanakua-aphuyskua-r-koordinatsiya-sovet-laghi-kavkaz-yshtsaz-ygakuchuazhuaua-areportazh","date":"2023-06-04T01:47:48Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2023-23\/segments\/1685224649348.41\/warc\/CC-MAIN-20230603233121-20230604023121-00284.warc.gz","language":"abq","language_score":0.9461403489,"language_script":"Cyrl","minhash_cluster_size":5,"top_langs":"{\"abq_Cyrl_score\": 0.9461403489112854, \"oss_Cyrl_score\": 0.01663733460009098, \"inh_Cyrl_score\": 0.01386650837957859}","num_words":175,"character_repetition_ratio":0.066,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.207,"stopwords_ratio":0.006,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.896,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":-1} {"text":"Лента событий ВААК\n1 Ноябрь 2022\n01.11.2022 13:08\nСогIвым, Апсны Республика\nАААК Айкьангьашырта клуб нхара уысла Логуа Нугзар йынйатI.\nАдуней апсуа-абаза конгресс Айкьангьашырта клуб йцIыхъвахуз алачIвара экспертта йалаз Логуа Нугзар нхара уысла йынйатI. Анйара апны ауагIахъа азъазара апны апсахраква, Апсны апхьартаква рпны апсуарала апхьарасахIатква адгалра, апсуаква йъабзазалакIгьи руагIахъара гIарныпщуата йаъазара шатахъу агьиква йрылачважватI.\n0","id":"","dump":"CC-MAIN-2023-23","url":"https:\/\/abaza.org\/abq\/eventsfeed?d=2022-11-01","date":"2023-06-04T01:27:16Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2023-23\/segments\/1685224649348.41\/warc\/CC-MAIN-20230603233121-20230604023121-00575.warc.gz","language":"abq","language_score":0.9109697938,"language_script":"Cyrl","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"abq_Cyrl_score\": 0.9109697937965393, \"inh_Cyrl_score\": 0.0757143422961235}","num_words":49,"character_repetition_ratio":0.09,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.179,"stopwords_ratio":0.041,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.945,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":-1} {"text":"Лента событий ВААК\nАААК ъачIвагIагIалхрала ужвыгьи тшыбжьаракI Очамчыра апны йаднагалтI.\nАквтанай апхьартаква рапхьагIвчва ъачIвагIа гIалырхныс йырцхърагIуш йызкьазууыз атшыбжьара акIвшатI Басариа Симон йыхьыз зхъу Очамчыра апхьарта-интернат апны. Ари азын сасыта йдрайгватI СогIвым акъральыгIва колледж арыпхьагIв Барцыц Алиси Аспны акъральыгIва университет астуденткви: Азъазара ахъвшара апны йапхьауа Амычба Руслан, Физика-математика хъвшара апны йапхьауа Касландзиа Нестор, Атурыхдырра ахъвшара апны йапхьауа Инапщба Гвында йгьи Филология хъвшара апны йапхьауа Касландзиа Сария. Барцыц Алиса аквтанай ъачIвагIагIацIгарта апхьартаква рынхаща дгIаквчважватI, напIыла анхара йапщылу аъачIвагIаква магIныта йрыму, Апсны апны ауат тшырзубжьа йъауаш гIалхIватI. Астудентква дара йхIаракIу апхьарта йшыцIалыз, АГУ апны апхьара шаъу, ауи йгIалгарыквын йынхарныс ъаргвыгъу йрыквчважватI.","id":"","dump":"CC-MAIN-2023-23","url":"https:\/\/www.abaza.org\/abq\/eventsfeed?d=2023-03-03","date":"2023-06-02T21:30:05Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2023-23\/segments\/1685224648858.14\/warc\/CC-MAIN-20230602204755-20230602234755-00136.warc.gz","language":"abq","language_score":0.9903532267,"language_script":"Cyrl","minhash_cluster_size":5,"top_langs":"{\"abq_Cyrl_score\": 0.9903532266616821}","num_words":98,"character_repetition_ratio":0.096,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.128,"stopwords_ratio":0.112,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.985,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":-1} {"text":"Хвитта абакIрала аклуб «Абаза» жвасквша ъахъыцIыз йазынархаз аконференция акIвшатI Афон ШIыц апны.\nХвитта абакIрала аклуб «Абаза» жвасквша ъахъыцIыз йазынархаз аконференция акIвшатI Афон ШIыц апны. Ауи анархара хъада гIаунахIвуан азшIытга «10 сквша руацIа йашIамсуаз атшауацIыхра», хъадата ауаъа йызквчважвуз агIвычIвгIвыс йщаквгылра апны аспорт амагIны акIвын.\nАконференция йалан АААК ЙхIаркIу асовет аунашвачпагIв, «Абаза» клуб гIанзыршаз йгьи йапрезиденту Эгьзакь Мусса, «Абаза» клуб адиректор Боджгуа Леонид, хвитта абакIрала Европа йгьи СССР рчемпион Хутаба Раш, хвитта абакIрала Апсны йалакIу акоманда рбжьагIв хъада Бениа Джьарназ, СССР аспорт амастер, Апсны апны гIатгара зму абжьагIвы Бениа Дзука.\nАконференция акIвзыршуз Гвымба Адгур «Абаза» клуб атурыхи адуней анкъвакъвраква рпны йызнымкIва апхъагылари асогIакви гIатызгаз ауи абжьаматакви дгIарыквчважватI. УацIыхъван аконференция йалаквази асасчви АААК ахабарргарта портал акъаруквала йхъырхыз, «Абаза» клуб шщаквгылуаз йгьи штшауацIнахыз йгIаквчважвауа афильм йахъарыста йддырбатI, ауи амщтахь, йшлырхыз апшта, агIачважвараква джвыквылтI.\nАпресс-конференция апны йгIачважваз Бениа Дзука йцIыхъвахауа асквшква руацIа Апсны абакIыгIвчва рабакIыща анадзара бзита йшалахIаз гIаликIгIатI. Ари аспорт квпшыра атшауацIыхра щардала йызбзиру Эгьзакь Мусси «Абаза» клуби ракIвпI.\n«Эгьзакь Мусса ауыс здыруа дгIвычIвгIвыста чкIвыныргIа хвитта абакIра бзи йшдйырбуш дадгылтI. Ауи спорт апны йапхъахуз ачIвырхъаква зчпуз ацIайква йара йхъатачIв швапхала йыргвышхватI, умагIщауата ауыс укъаруква адугалырквын йуылымшуш шаъам хъадйырцIатI», – йхIватI Бениа.\n«Абаза» спорт клуб абжьаматаква апхъахьыла йызквгвыгъушта йрыму ауысла азцIгIара джьауап айтуата Хутаба Раш уахьчIва аклуб апны тшызбжьаквауа Россия апынгьи адуней апынгьи йызнымкIва мчыта штшгIадырбахьаз йхIватI.\nБоджгуа Леонид Апсны апны хвитта абакIра ауагIа баргвыта йшрыларгуз даквгIашIастI. Ауи аклуб абжьаматаква рахIа магIны зму ргIатгараква дрыквчважван ари аспорт квпшыра атшауацIыхра йазарархауа апрагылаквагьи гIашIипхьадзатI, акъральыгIви «Абаза» клуби ркъаруква адыркIылта ауат абаргвыраква дрыдзныс дшайгвгъауагьи йхIватI.\nАААК ЙхIаркIу асовет аунашвачпагIв Эгьзакь Мусса аконференция йалакваз тшырзынайырхауата чкIвыныргIа ргIадзныргылра апны спорт магIын ду шаму гIаликIгIатI. Ауи йхIватI профессионал спорт уалазара ахъазла уашIамсуа ухъа уадынхалра шатахъу, ауаса ауи швабыж йшсабапу, йауа ухIварыквын – агIвычIвгIвыс йхIаль щаквнаргылитI, айгIайра дзазабакIуата дачпитI.\nЭгьзакь Мусса апхъахьыла ймурадугьи агвы йгIаквицIатI: Апсны апны адуней йапшым акъральква рспортсменква тшъарзыбжьуш, уыжвгIанчIви бжьаща амалькви аъамапсымакви ъагIадрысабапуаш хвитта абакIрала квта гIаныршара.\n«Апсны апны хIара аспортсменква рыхъазла аъащаква рыцIа-рыцIа йагъьхIчIвлуштI. Абарауасамца псайспадза аолимп чемпионква ргIадзныргылра хIазцуштI», – йгIаликIгIатI Эгьзакь Мусса.\nАконференция апны йгIачважвакваз уыс щарда гIащтIырхтI – акъральыгIва хвитта абакIра йазынарху агIаджвыквцIараква йшрыцнакIуа апны угIалагата Апсны апны адуней анкъвакъвра пхатшаква шырзакIвыршуш алшараквала йалгауата.\nАконференция апны аспортсменква йырчIархIтI. Ауат йгьырхъазым – Апсны апны хвитта абакIра тшауацIнарыхра къару ду ъалайцIаз ахъазла аклуб адиректор йрыхIазырыз йазалху ртшхъвага гIайырттI Эгьзакь Муссагьи. АААК ЙхIаркIу асовет аунашвачпагIв ауи апш гватра ъайзырбаз ахъазла дшырзыразу, «Абаза» спорт клуб йкъагIарныс шазитахъу йхIватI.\nАуи амщтахь йара йхъатала «Абаза» клуб абжьагIвчва зымгIва Апсны апны хвитта абакIра атшауацIыхра йъазынхауа ахъаз асогIаквала рыхьыз йхIватI. Ауат аспортсмен мчхъаква ъагIадзындыргылыз, бжьарала анхара ркъару ъартуа ахъаз артшхъвагаква рквнайыргатI. Рыхьыз рхIватI адуней йыквхым абжьагIвчвагьи: Чолокуа Борис, Тырквба Зауыр, Барцыц Валентин, Багателиа Дмитрий, Бешириши Манучар. «Абаза» клуб абжьаматаква «Адуней анкъвакъвраква рпны агIатгараква рыхъаз» йгьи «Агвыгъараква зпщылу» медальква рырттI.\nХвитта абакIрала аклуб «Абаза» жвасквша ъахъыцIыз йазынархаз аконференция Адуней апсуа-абаза конгресс асквш 30 артлапIара йазынарху ауысква йрыуата йакIвшатI.\nАпсны апны йапхъахауа, уахьчIвалагьи йзакIзаджвыкIу хвитта абакIрала аклуб «Абаза» асквш 2009 июль агIан йгIаншатI. Ауи анхара анджвыквнацIагIвацуз йгIашIарышвта аклуб гIанзыршаз, ргвышхвагIвтагьи йаму Эгьзакь Мусса ауи йахъвдаквцIарата йбуз Апсны апны ацIайква спорти абзазаща згIвади йрызрыму азыгIальаматра йалархIара акIвын. Ауи аклуб анкъвгари Апсны апны хвитта абакIра тшауацIнарыхри 13 сквша руацIа сом мильуан 70 райхIа алайцIатI.\nАсквш 2022 йадахIвуата Апсны шабгу апны аспортсменква йрыдынхалитI бжьагIвыта 36-гIв, тшызбжьауа ацIайква 648-гIвы йнадзитI, ауат цысквша уалагата 16 сквшадза йыртапI. Апсны арайонква зымгIва рпны аклуб ахъвшараква нхитI. 16-гIв бжьаматачва Апсны утыцIта йаъапI.\nАдуней апсуа-абаза конгресс VIII Айззараду ахабар дыргауата йацынхитI: Апсны акъральыгIва телерадиуакомпания (АГТРК), «Абаза-ТВ» телеканал, Sputnik Апсны хабарргарта агентства.","id":"","dump":"CC-MAIN-2023-40","url":"https:\/\/abaza.org\/abq\/khuitta-abakrala-aklub-abaza-azhuaskusha-dyrhiapat-afon-tshyts-yakushaz-akonferentsiya-apny","date":"2023-10-03T16:26:35Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2023-40\/segments\/1695233511170.92\/warc\/CC-MAIN-20231003160453-20231003190453-00132.warc.gz","language":"abq","language_score":0.9934574962,"language_script":"Cyrl","minhash_cluster_size":5,"top_langs":"{\"abq_Cyrl_score\": 0.9934574961662292}","num_words":556,"character_repetition_ratio":0.078,"word_repetition_ratio":0.011,"special_characters_ratio":0.144,"stopwords_ratio":0.076,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.969,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":-1} {"text":"Лента событий ВААК\nАААК Уатхара кыт апны этнография йазынархаз лекция акIвнаршатI.\nУатхара аквтанай апхьарта апны XVIII-XIX асквшышвква рагIан Апсны атурых йгIаквчважвуз, этнография нархара змаз алекция акIвшатI. Ауи аднагалтI Адуней апсуа-абаза конгресс.\nАпхьагIвчва рпахь дгIачважватI Апсны акъральыгIва университет турыхдыррала, этнологияла йгьи археологияла акафедра арыпхьагIв Инджьгиа Джьамбул. Ауи зынцIра йуагIахъа атрыкв чIгIвын йгIацIгара йаквызцIаз ахI Чачба Келешбей Апсны унашва анахъицIуз агIамта дгIаквчважватI. ЙырдыртI асабиква амхIаджьырра арыцхIагIа ахабаргьи.\nАлекция амщтахь Инджьгиа йгIвмонографиякI – «Аҧсықәрамҩа» йгьи «ХХ асквшышв йапхъахуз ажвасквша руацIа ррепатриация ауысла» – апхьарта согIата йайттI.","id":"","dump":"CC-MAIN-2023-40","url":"https:\/\/abaza.org\/abq\/eventsfeed?d=2023-05-15","date":"2023-09-26T12:02:01Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2023-40\/segments\/1695233510208.72\/warc\/CC-MAIN-20230926111439-20230926141439-00286.warc.gz","language":"abq","language_score":0.9662705064,"language_script":"Cyrl","minhash_cluster_size":2,"top_langs":"{\"abq_Cyrl_score\": 0.9662705063819885, \"inh_Cyrl_score\": 0.016751863062381744}","num_words":81,"character_repetition_ratio":0.022,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.136,"stopwords_ratio":0.049,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.879,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":-1} {"text":"Адуней апсуа-абаза конгресс\n28 Ноябрь 2023\n20:20\nAbq\nRus\nEng\nTur\nAbk\nAra\n2018\n2019\n2020\n2021\n2022\nАцIасква хчара, кIара гIаныршара\nАдуней апсуа-абаза конгресс абаза уагIа ргвбайара шауацIнахуа йгьи адуней йшрыланагауа\nАдуней апсуа-абаза конгресс (АААК) – рыжвла ъану р-Псадгьыл – Апсны апны йбзазауа, Россия, Трыквшта, Сирия, Иордания, Европа, США датшагьи акъральква рпны йаъу адиаспораква йрылу апсуаква, абазаква, аубыхква адызкIылуа жвлара адкIыларапI.\nАААК йамурад хъадата йгIанарбитI:\n1\nАбаза уагIа йгьи убых уагIахъа рэтнокультура ацзакIыра рыбагъьара.\n2\nЦри культура, бызшва, ацIаскви ахабзакви гIахчара йгьи тшауацIдрыхра.\n3\nАгIвыма къральква рпны йбзазауа абашталагIвчва рыжвла ъану р-Псадгьыл багъьата тшгIаддыркIылра.\n4\nАпсны Республика аэкономика, асоциал йгьи акультура тшауацIыхра къару алацIара.\nАдуней апсуа-абаза конгресс атурых ащайдзаква асквш 1992 йгIаджвыквлитI. Ауи агIан, Апсны ауагIа р-Абашта айсра анакIвшуз, апсуа-абаза уагIахъа ргIащтийыгIвчва йапхъахуз райззараду апны Апсуа-абаза уагIахъа рдуней адкIылара (МАААН) гIандыршатI. УацIыхъван ауи аргIапсщагьи ахьызгьи тшырпсахтI.\nАдкIылара апсахра, адгылща йгьи аргIапсща шIыцква\nХвысквшала утхъахта (асквш 2017 декабрь а 7-9) СогIвым апны апсуа-абаза уагIахъа VII райззараду акIвшатI. Ауи адкIылара атурых ашIчIвара шIыц йагIаджвыквцIагахатI. АдкIылара даунашвачпагIвта далырхтI йбергьльу ажвлара йгьи акъральыгIва уыснкъвгагIв, абзихагIв Эгьзакь Мусса. ЙдрыбагъьатI ахьыз шIыцгьи – Адуней апсуа-абаза конгресс (АААК).\nЙара адкIылара аргIапсщагьи щардала тшапсахтI: ауи апшта, апрезидент йгьи асекретарь хъада ръанатIаква нырххтI, орган шIыц – ЙхIаракIу асовет – гIандыршатI. Декабрь агIан зынхара йалагаз айззараду асквш 2018 мартI агIан анхара нанардзахтI: аделегатква адкIылара аустав шIыц лырхра, ЙхIаракIу асовети архъвыхра комиссии йрылазлуш щаквдыргылра, йауырщтуашыз ахабарргарта интернет-портал шаъазлуш йазхъвыцра ахъазла заман атахъын.\nШIыцта йлырхыз а-Устав йшгIанахIвауала, айззарадуква, ауи апхъала йшаъаз апшта, хвысквша рпны зны йакIвшара атахъыпI, анахьани азаман ауацIа уыста йаъу зымгIва ЙхIаракIу асовет йалнаргитI.\nАдкIылара апхъагылагIв шIыц Эгьзакь Мусса йгIаджвыквцIарала ауи анхара анархара хъада тшапсахтI: АААК ашта йгьи ашIыпIа хъвшараква гIандыршарныс, адиаспора ъату къральипхьадза ахъазла кIьыдата программа лырхырныс йаквыркIтI.\nАуаъа йнанаркIыта Апсны акъалакви акыткви рпны АААК ашIыпIа хъвшараква гIаншауа йалагатI. Ауат затахъыз шIыпIипхьадза апны ауагIа ззыбжу атамам гIардырра, ажвлара гIаршIыхата ауыс йазгIащтIыхра рыхъазла акIвын. Эгьзакь Мусса йшипхьадзауала, абарауаса акIвпI кытипхьадза атшауацIыхра апрограмма дара абзазагIвчва йлырхра ахъазла щата шгIануыршуш. Ауи акIвымкIвагьи ауи анхара Апсны апны акъральгIв жвлара рыбагъьара йгьи тшауацIнарыхра йахъвитI.\n\"\nАуагIа рбзазаща хIпсахра ахIатырла апсуа, абаза тгIачвипхьадза шбзазауа гIдырра атахъыпI. Ауат пышвтдъа хIрыцнымхакIва, йырхIвауагьи хIымгIакIва йгьауашым. ЙамгIануысызлакIгьи йацыхIхара атахъыпI: акытква рбзазагIвчва йдырхъйуш апроектква гIахIархIвитI. ДасузлакIгьи ауи йкъарукI, йахчакI алайцIитI. АААК агвып апроектква рырхъйара агвындыргIвитI.\n—\nЭгьзакь Мусса\n, АААК ЙхIаракIу асовет аунашвачпагIв\nАААК агвып шабгу багъьата йхъарцIитI: а-Конгресс амурад хъада – апсуакви абазакви йъабзазалакIгьи йадкIылта ауагIахъа разыгIальаматра йазынхауа ауыхвара йгIаланаркIра – анузырхъйуш гIвычIвгIвысипхьадза йылшараква шйызгIарысабапуаш апш аъащаква ангIануыршара акIвпI. Ауи амурад бзидздзата йазынхитI АААК йгIаннаршаз ашIыпIа хъвшараква.\nУахьчIвала ауат Апсны арайонква зымгIва, ареспублика акыт йгьи акъала 54 рпны йгIахъыртIытI. ХачIвыта йгылапI ауи ауыс акыт 112-гьи гIаланаркIра. Ужвыгьи жвахъвшаракI Трыквшта апны йынхитI. Йшалу йгIауахвырквын, Апсны утыцIта АААК ауысхартаква арат йрапшу акъалаква, аштаква, акъральква рпны йынхитI: Санкт-Петербург, Москва, Къарча-Черкес, Къабард-Балкъар, Ставрополь шта, Иордания, Германия, Нидерланды, Бельгия, Великобритания.\nАААК агвып йдырхъйауа апроектква йапшым анархараква гIарыцIаркIитI: ауат йрылапI арыпхьарала апрограммаква, агвчIагIв акцияква, спорт, культура, хъмаштылра йырзынарху ауыс пхатшаква, ауысапхьагIвчва ранкъвакъвраква. Ауи акIвымкIвагьи адкIылара ауысхагIвчва Апсны апны йакIвшауа ажвлара уысква йрылазлитI.\n2018\nАгIвыма къральква рпны анхара\nАсквш 2018 май мыз агIан Адуней апсуа-абаза конгресс ахъада шIыц йхъвдаквцIараква йырхъйауата йапхъахауата агIвыма къраль дцатI. Эгьзакь Мусса адкIылара архъйагIв секретарь Гьыцба Инар дйыцта Трыкв Республика дцан Апсуа культура квтаква рфедерация (Апсуафед) аунашвахъцIагIвчва дрынйатI. Ауаъа дъадзаныз ауи Апсуа культура квтаква Астомбыльи Адапазари рпны йадыргалыз, культура нархара змаз алалраква дрылан. Ауи ацара мурад хъадата йамаз абадырран – АААК аунашвачпагIвчва шIыцква рыхъаз магIын ду аман Трыквшта йаъу апсуа-абаза диаспора йрабадырта рацынхара анархараква лырхырныс. Адиаспора рапхъагылагIвчвагьи АААК ауысхагIвчва багъьата йгIадыргвыгъатI агIвыма къральква йыртабзазауа хIабашталагIвчва а-Кронгресс ауацIагьи Апсны апынгьи йыншауа ажвлара йгьи акультура нхара джьгарта йшалазлуш.\nЙара ауи асквш октябрь агIан а-Конгресс аделегация – ЙхIаракIу асовет аунашвачпагIв Эгьзакь Мусси архъйагIв секретарь Гьыцба Инари – ужвыгьи зны нхара уысла Трыкв Республика йатацахтI. Ари азын ауат рпахь хачIвыта йдыргылтI АААКи адиаспораква радкIыларакви – Трыквшта йаъу Апсуа культура квтаква рфедерации (Апсуафед), Трыквшта йаъу КIавкIаз уагIахъаква ркультура квтаква рфедерации (КIавкIазфед) – шацынхуш рыцIа йалыргата йаквчважвата Трыкв Республика апны а-Конгресс анхара аргIапсща щаквдыргылырныс, Трыквшта апны АААК уыста йархъйуш цкIы-цкIы йлырхырныс.\nАнйараква Астомбыль, Анкара къалаква, Сакарйа шта рпны йакIвшатI. АААКи Апсуафеди рунашвачпагIвчва рацынхара ауысла апротокол мачвы ацIарцIатI. Ауаъа йанын зыжвла азакIу, йазаъу ауагIа абараура, Трыквшта йаъу апсуа-абаза диаспори ауат рыжвла ъану рпсадгьыли ращтаныкъвара ауацIыхра йгьи йрыбагъьара шатахъу. КIавкIаз уагIахъаква ркультура квтаква рфедерация аунашвачпагIвчва йанрынйа уыс щардала йагвынгIвытI. Ауи акIвымкIвагьи аделегация Трыквшта апны Йазалху хъвдаквцIара зму Россия рхIвачIвгIвы Ерхов Алексей йынйатI. Ауаъа, Россия агIвымакъраль уысквала а-Министерства аунашвачпагIвчви а-Конгресс йхIаракIу асовет ахъади шангIалыз апшта, Трыквшта апны йдырхъйауа, магIын ду зму акультура-гуманитар проектква а-Конгрессгьи шрылазлуш йаквчважватI.\nАдиаспора рабадыррала анхара асквш 2018 агIан Трыквшта царала йгьгIашIамстI. Асквш 2018 ноябрь агIан АААК агIаджвыквцIарала Санкт-Петербург апны апсуа-абаза диаспора ранйара акIвшатI, ауаъа акъала йтабзазауа, Апсни Къарча-Черкеси йгIартыцIта ауаъа йапхьауа абаза швкIыгIвпхьадзара айззатI. Анйара далан Россия апны Йазалху хъвдаквцIара зму Апсны рхIвачIвгIвы Аха Игорь. Ауи йгIаликIгIатI ари йапшу айззараква апсуа-абаза уагIахъа йгIарыцIанакIуа зымгIва радкIылра йшацхърагIауа.\nХабарргарала анхара\nАсквш 2018 адкIылара атурых апны гIаншара дута йалыз датшагьи шIыцракI гIалалтI, йаргьи ауи кIьыдата йгIалукIгIушта йаъапI: Адуней апсуа-абаза конгресс анхара анджвыквнацIа амщтахь дукI йнамихуата хабарргарта портал ауырщттI. Адуней шабгу апны йбзазауа апсуакви абазакви рыжвла ъану рпсадгьыл апны йыншауа дырхъвыхырныс, руагIахъа ртурыхи рцIаскви ддырдырырныс, йайчважварныс, а-Конгресс апроектквагьи йгIарылалырныс лшара раутI. АААК ахабарргарта портал аунашва асквш 2018 сентябрь а 18 агIан Апсны ателебара астудия апны йакIвшаз апресс-конференция апны йапхъахауата ауагIа йрыларгатI.\nХвысквша руацIа абаза уагIа ртурыхи ркультури йгIарыквчважвауа аматериалква ахабарргарта портал цбызшвакIла йгIаталитI; ари ауатыкв апны хабарргарала, ауагIа дырра рылагарала апроектква узырхъйитI, Апсны апны, адиаспора рквта йыншауа узыхIвитI. Ари йапшу анхара, ажва аламкIва, хIуагIа йрыуата йапшым акъральква рпны йбзазауа адукIылырныс лшара ду гIаунатитI. Апортал дырцитI Лазба Амина унашва зхъылцIауа АААК хабарргарала ахъвшара анхагIвчва: Бгъанба Щазина, Базба Селма, Чхеидзе Денис.\nСпорт\nАААК агвып рынхара шджвыквырцIабыргуаз асоциал проектква – чкIвыныргIи спорти йырзынархугьи рылата – йшрыцыркIуаш йгьи йшдырхъйуш дырцIабыргтI. Асквш 2018 июль агIан адкIылара ахъпшылра йацIата V Абаза уагIа рхъвмарраква акIвшатI, ауат АААКи абаза-апсуа уагIахъа ртшауацIыхра ацхърагIара знархару «Алашара» Дуней адкIылари йацыта йадыргалтI.\nЙыззабакIуаз асогIакI а-Конгресс гIанзыршаз йрыуазаджву, Апсуа-абаза уагIахъа рдуней адкIылара (МАААН) йапрезидентыз аюрист наукаква рдоктор, апрофессор Шамба Тарас йыхьыз ахъхIвалгIан. Анкъвакъвраква йрылан Апсны йалакIыз ркоманда, Къарча-Черкес, Къабард-Балкъар, Москва, Савропольшта, Иордания, Трыквшта йрыуаз аспортсменква. Ауат футболла, волейболла, апхънысрала, хысрала, махъвшIала абакIрала, парала, хрихыцаущтрала, нахъгIахъла рыцIа йымчу гIадырбун.\nНаука\nКъару ду аланацIитI АААК анаука тшауацIнарыхрагьи. Ауи апшта, асквш 2018 агIан Эгьзакь Мусса Апсны анаукаква р-Академии «Алашара» жвлара адкIылари йацыта йлырхыз «Абазакви апсуакви: абызшвакви атурых-культура тынхи гIащаквыжьра йгьи тшауацIдрыхра» программа йрыбагъьатI.\nАпрограмма йалапI архъвыхра нхараква акIвыршара, этнография материал азкIкIра йгьи ашвъа йанцIара, апсуа йгьи абаза апхьахьаква рнаука нхараква гIацIщтрала ахачIвква.\nАпрограмма архъйара йгIалалтI рыцIа йымчу апсуа йгьи абаза апхьахьаква – агIвыма къральква рпны йбзазауа, зыжвлала йапсыуу йа йабазу архъвыхыгIвчвагьи, абызшваква ргIахчарала йгьи тшауацIдрыхрала швапха зырхIахьаз агIвымакъраль ъачIвагIагIвчвагьи рылата.\nАгвыргъьахъвква йырзынарху алалраква рылазара\nАААК джьгарта йалата асквш 2018 июль а 23 Черкесск апны Абаза уагIа ркультура амши Апсны Республика абаракъ амши йауацIыхта йдыртлапIатI. Апсни Къарча-Черкеси рпны йакIвшуз алалра дуква йгIарылалтI Трыквшта йаъу адиаспорагьи. Эскишехир къала йаргвану Тандыр кыт апны агвыргъьара хъвмарраква акIвшатI, ауат хIабашталагIвчва 1500-гIв раъара рылан.\nЙара ауи асквш сентябрь а 30, Апсны АйгIайри Ахъахвитри рымш агIан, Москва, «Пресня Къапщы» парк апны Москва йту апсуа диаспора йадыргалыз Апсуа культура афестиваль «Апсны» акIвшатI. А-Конгресс афестиваль йалан, ауаъа йандыргIалыз АААК атып апны аволонтерква йгIадгылуаз ауагIа адкIылара уыста йахауа, мурадта йаму, адуней шабгу апны хIабашталагIвчва адызкIылуа а-Конгресс анхара апны йгIалнакIгIауа абайараква рархIвуан. Йара ауаъа апсуа цIасква йрыквыргIапста этнография шта ауацIырхын «Апсны атурых йалаз аныпква» гIарбарта адыргалтI. Афестиваль йгIадгылкваз швъа ргIвыта АААК йалалырныс лшара рыман.\nЙара ауи атшын, сентябрь а 30, СогIвым апны АААК Адзтшпыурам апны саби гвыргъьахъв аднагалтI. Аниматорква ацIайква рыла ъадзадырпшуаз адуква ауагIахъа гIахIвыщала йанкъвакъвуан йа Адуней апсуа-абаза конгресс атурых йазынархаз азцIгIараква джьауап рыртуан. Ауатква йрылалуаз зымгIва АААК агвып рсогIаква рыквшвун. Сасчва кIьыдата ауи агвыргъьахъв йдрайгватI «Киараз» гвчIагIв адкIылари «Ашана» культура-гвчIагIв фонди рхъпшылра йацIу асабикви асквшква 1992-1993 рагIан йакIвшаз Апсны ауагIа р-Абашта айсра аветеранква ргIарикви.\nГвчIагIвчпара\nАгвып шIыц рынхара йапхъахуз асквш агIан йджвыквылтI уацIыхъван йцIасхаз акция «Агвы апхара». Адзын ангIатал, сентябрь агIан, Трыквшта йаъу апсуа-абаза диаспора йрыуу хIыгIвычIвгIвысква АААК ЙхIаракIу асовет йалу, Трыквшта апны АААК ашта хъвшара аунашвачпагIв ХIапIатI АхIмад йгIаджвыквцIарала чгIвыча пха комплект 1200 азыркIкIын Апсны апны атгIачва къвльейсызква йрырттI.\nХIапIатI АхIмад ахча азкIкIра акультура квтаква (адарнагьква), ахIаракьатчпагIвчва гIаланайыркIтI. Октябрь а 4 ачгIвычаква СогIвым йгIаргтI. АААК ахIапчыпква зымгIва ажвлара йгьи агвчIагIв адкIылараква, репатриацияла Апсны а-Министерства (ужвы репатриацияла Апсны Республика АкъральыгIва комитет) йырнатын, ауахьауатгьи ачгIвычаква йырзыбжаз йырзыргахтI. Агъын чгIвыча комплектква рызджьакI асквшква 1992-1993 рагIан йакIвшаз Апсны ауагIа р-Абашта айсра йарныкъвадыкъвата Гагра йаъу а-Республика реабилитация квта йыцIу айсчва йырзалырхтI.\nТIакIв анцIы акция атаджвыквырцIахтI – ари азын ауи адыргалтI АААК, Трыквшта Апсуа культура квтаква р-Федерация (Апсуафед) йгьи «Алашара» жвлара адкIылара. Агъын чгIвыча шIыцква Апсны апны цхърагIара йазыбжу атгIачваква Асквш шIыц гIаталуашта йрырттI. ЙащтагIайуаз асквш 2019 агIангьи ахIапчыпква йызнымкIва йыршатI, абарауаса гъын щапIхъацIа агIвызарата 1000 Апсны йгьи Къарча-Черкес рпны зтахъы намхъауа ацIайква йрырттI.\n2019\nАгIвыма къральква рпны анхара\nАААК ахачIв хъада – апсуа-абаза уагIахъа йгIарыцIанакIуата адуней йыкву зымгIва адкIылра, абашталагIвчва ращтаныкъвара рыбагъьара – дырхъйауата АААК аунашвачпагIвчва асквш 2019 ауацIа апсуа-абаза йгьи убых диаспораква ъану акъральква – Трыквшта, Египет, Иордания, Великобритания, Нидерланды, Бельгия, Германия йцатI.\nА-Конгресс агвып адиаспораква ргIащтийыгIвчва, хIабашталагIвчва ъату акъральква рыжвлара йгьи рполитика уыснкъвгагIвчва йрынйатI. Анйараква сабап гIаргтI: ауысхагIвчва абадыртI, йшацынхуш лырхтI. АААК адуней шабгу апны апсуа-абаза тгIачва ращтаныкъвара зрыбагъьауа, аэтнокультура байараква апхъала йназрыскIьауа, адиаспоракви ауат рыжвла ъану рпсадгьыли шацынхуш йацхърагIауа адкIыларата тшгIанарбатI.\nАшта йгьи ашIыпIа хъвшараква рынхара\nАААК Апсни Трыквшти рыкъалакви ркыткви рпны ашIыпIа хъвшараква гIаныршарала анхара гьашIанамрыстI. Асквш 2019 ауацIа ашта хъвшараква Мараташварта Европа акъральква рпынгьи йгIаншатI: Великобритания, Голландия, Бельгия, Германия. Апсны апны ашта хъвшара дахъадзгылтI АААК архъйагIв секретарь Гьыцба Инар.\nАуи агIан Реквава Темур (уацIыхъван ауи СогIвым апны АААК ауысхарта даунашвачпагIвхатI) унашва зхъицIуз Санкт-Петербург апны йгIандыршаз АААК ашта хъвшари Санкт-Петербург АуагIахъаква ртдзи асквш 2019 агIан ацынхарала ангIалра мачвы ацIарцIатI. Ауи абзирала ауат йапшым ауысква – ауагIахъа гвыргъьахъвква, асеминарква, анаука-практика конференцияква, ауатыкв айчважвараква, аршIыйара анйараква, аконцертква, датшагьи щарда – йалата йакIвдыршаларныс рылшитI. Санкт-Петербург апны АААК ашта хъвшара йаланакIуата агIахIвчва гвып «Абаза» гIандыршатI. Джьгарта тшгIадырбатI асквш 2019 агIан Гвдауыта ашIыпIа хъвшара ауысхагIвчва: ауат хпроекткI дырхъйатI – воркаут-тшыбжьарта руыхватI, акъала апны анышвкъваратапсартаква дыргылтI, апхьартакIгьи дзцага азыргатI.\nАААК Аппарат анхара\nАсквш 2019 агIан хъвшара шIыц – АААК Аппарат – гIандыршатI. Ауи АААК ауставла анхара аднагалитI, йаму ахъгалраква йыртымцIуата ЙхIаракIу асовет аунашвачпагIв йхъвдаквцIараква шырхъйахауа йахъпшылитI. Аппарат даунашвахъцIагIвта апсуа дипломат Таниа Кан ддыргылтI, ауи дитарагылыгIвта – Калинкин Михаил, ужвыгьи тарагылыгIвкIта, хабарргарала аполитики абадыргакви унашва рхъцIарагьи ацйырцауата, ддыргылтI Тарба Тенгьыз.\nАппарат йалкIгIу гватра а-Конгресс ашта йгьи ашIыпIа хъвшараква рынхара агвныргIвра йазалнахитI. Ауи акIвымкIвагьи ауи йахъвдаквпI а-Конгресс асквш хачIвква рыхIазырра, ауат ЙхIаракIу асовет аунашвачпагIв йпны йрыбагъьара, рырхъйара ахъпшылра, асквш ауацIа анхара афинанс датшагьи агIарбараква гIапхьадзара, аунашвачпагIв дрылата йакIвшуш айззараква адгалра, ауагIа ртшазынархараква рылапшра, датшагьи ауысква аунашвачпагIв йшрыхъвдаквицIауа апшта йырхъйара.\nАгвыргъьахъв йгьи ахъмаштылра алалраква рылазара\nАААК агвып шIыц адкIылара алаща чкIвыныргIа йгьи апхIвысква рсоветква аларцIатI, ауат рынхара ашIари ахIвссакви ргвы ззыбжу ауысква сабап алата йырхъйара йазынархапI. Асоветква рхъвшара хъадаква рпны йынхушыз уагIа гIараутI. Ауат ацасуа йъанхаз абзирала асквш 2019 ауацIа Асабиква рхчара адуней мшы йгьи Апсны Республика акъральыгIва баракъ амш йрапшу агвыргъьахъв дуква адыргалырныс рылшатI.\nАсквш 2019 апрель агIан АААК ащтийыгIвчва, Санкт-Петербург апны АААК ашта хъвшара йаланакIуа агIахIвчва гвып йгьи а-Конгресс йалу ашвахIвагIв Шашура Диана Санкт-Петербург апны IХ КIавкIаз ауагIахъаква ркультура афестиваль йалан.\nМай агIан АААК йалакву а-Конгресс ЙхIаракIу асовет аунашвачпагIв Эгьзакь Мусса драхIбата, датшагьи апсуа-абаза диаспора йрыуу ауагIа Санкт-Петербург апны АйгIайра амш йазынархаз агвыргъьахъв алалраква йрылан. Ауат Апсни Къарча-Черкеси йрыуата Ленинград зхчауата зхъа щтIазцIаз айсчва рчвахъабага гъвквагьи ъакIыду Пискарев нышвынтара апны ахъмаштылга синква хIврапшдза рзыщтIарцIатI.\nКIавкIаз айсра йаладзыз ауагIа рхъмаштылра амш, май а 21, АААК йапхъахауата апсуаква йырцIасу ачвамза Ащамакъи НартргIа рмгъымци адыркIын ХIХ асквшышв йрыцхIагIаз агIаншаракви амхIаджьырри рзарар зквшваз зымгIва рджьабауата алалра адыргалтI. Ауищтара ауи акция цIасхан ансисквша йакIвдыршитI.\nАсквш 2019 агIан Адуней апсуа-абаза конгресс йгIванхауата Москва апны Апсуа культура йхътIу афестиваль «Апсны» йалалтI. «Пресня Къапщы» парк апшцIа йакIвшуз афестиваль апны а-Конгресс атыпгьи нхун, ауаъа йызтахъыз дзачIвызлакIгьи АААК далал йауан.\nА-Конгресс Адырраква рымш агIангьи хъатакIла йгьымгылтI. АдкIылара анхагIвчва Апсны апны йапхъахауа акласс йцаз асабиква зхъкъьа апсуа алфавит, апсуа бызшвала ажважвкви ауагIахъа дамыгъакви рныз тетрадь хвынзыкь рыларшатI. ЙащтагIайуаз асквш йара ауи апш акция апкъ йтата йрыхъвуш асогIаква апхьартаква йрыцIалшIыцыз асабиква йрыквшватI.\nСпорти культури\nАсквш 2019 мартI агIан Санкт-Петербург апны уыжвгIанчIви заман зыхьыз дута йгаз агIвгIвы Искандер Фазиль дангIадрийызищтара сквшы 90 ъацIуаз йазынархата литература хъвлапны акIвшатI. Ауи АААК ашIыпIа хъвшара йалу чкIвыныргIа йадыргалтI. Ахъвлапын апны ачкIвынчва йгьи ахIвсса шIаква Искандер Фазиль йуысакви йгIахIвахраква ршIчIваракви йгIарыпхьатI, апсуа йгьи абаза ашваква рхIватI, ауагIахъа гIахIвыщаквала йгIахIвытI.\nИюль агIан Къарча-Черкес апны ансисквша йакIвшалауа акультура-спорт фестиваль «Абаза» акIвшатI. Ауи гIахъыртIытI Абаза уагIа VI рхъвмарраква. Ауат йрылан Россия йапшым аштакви агIвыма къралькви йгIартыцIыз уагIа 600-гIв райхIа. Афестивальгьи анкъвакъвраквагьи, йанакIвызлакIгьи апшта, Абаза-апсуа уагIахъа ртшауацIыхра ацхърагIара знархару «Алашара» Дуней адкIылари Адуней апсуа-абаза конгресси йадыргалтI.\nЙара ауи асквш октябрь агIан АААК «Абаза» фестиваль Апсны апынгьи йаднагалтI. Ауи йалан апсуа йгьи абаза гIахIвчва йгьи амакъымршIыйагIвчва гвыпква; афестиваль апкъ йтата агIарбартаква, апсуаква йгIадрысабапуа басон алапащала\n(схьа мачвыла йалапара –\nаредакция ррытаразга\n)\n, хьапщ рахъвала тадзахрала амастер-классква адгалан, апсуа-абаза рызкъква рыпшцIа нхун.\nЦри бызшва гIащаквыжьра\nАААК анхара апны рахIа магIын ду ззырбауа анархараква йрыуазакIыпI апсуа йгьи абаза бызшваква гIащаквыжьрала анхара. А-Конгресс, абызшвадырыгIв ПIаз Сергей дахъпшылуата, рыцIа йымчу апсуа йгьи абаза апхьахьаква алата цри бызшва, атурых, алитература хчара йгьи тшауацIдрыхрала асквш 2026-дза йдырхъйуш программа арыбагъьатI. Апрограмма АААКгьи «Алашарагьи» рсайтква рпны уапшы йауаштI. А-Конгресс аъачIвагIагIвчва йрыцынхауамцара абаза бызшва арыпхьарала аметодика цхърагIагаква йзакIымкIва йлырхын йгIацIырщттI, авидео апхьарасахIатква дрыхIазыртI, щардагIвы бзи йырбауа амультфильмква абаза бызшвала йатаркIтI, ашва шIыцква аларцIатI.\nАрыпхьара\nА-Конгресс датшагьи магIын ду змата йархъйауа анархараква йрыуапI арыпхьарала апроектква. Араъа зымгIва йрапхъата СогIвым йаъу АААК ауысхарта апны асквш 2019 агIан йгIандыршаз Айкьангьашырта клуб анхара гIалукIгIушта йаъапI. Айкьангьашырта клуб апсуаква ргвбайара, ртурых, рэтнография, рлитература, абашта наука атшауацIыхра, апсабара ахчара йырзынарху йхътIу айчважвараква адугалырныс, йагъьу аъачIвагIагIвчва гIазшIутуамцара йапшым аинтерактив анйараква акIвуыршарныс лшара гIауызтуа уатыквпI. Ауи йайхIахугьи – Айкьангьашырта клуб апны грант гIатуга йауитI. ДзачIвызлакIгьи ажвлара рыхъаз магIны зму проект йымазтын араъа ауатыкв йгIатайгата, аъачIвагIагIвчва алайырпш йауитI, ауат йдрыбагъьузтын – АААК ЙхIаракIу асовет аунашвачпагIв Эгьзакь Мусса ауи злайырхъйуш ахча гIайыйтуаштI.\nЙара ауи асквш 2019 агIан АААК апны Ан-абачва рклуб нхауа йалагатI. Ауи ан-абачви асабиква ргIзара-бжьара йапщылу йапшым аъачIвагIагIвчви йранйартапI. Ауаъа йакIвшалауа, ан-абачва рборчи агIариква рбжьащи йырзынарху айчважвара-амакIыраква рформат щардагIвы йыргвапхитI, йазыразта ажва бзи азырхIвитI.\n2020\nАсквш 2020 агIангьи СогIвым йаъу АААК ауысхарта апны Айкьангьашырта йгьи Ан-абачва рклубква джьгарта йынхун. Асквш ауацIа апсабара ахчара, экология, ани асабии рзгIвдара, психология йырзынархаз анйара 20 акIвшатI. Асквш аурала йгьашIамстI ашIыпIа хъвшараква гIахътIрала анхарагьи: Апсны апны ауи апхъала йгIандыршаз ашIыпIа хъвшараква ужвыгьи 31 гIарылахIатI, Трыквшта апны – 8.\nА-Конгресс агвып уыста 28 адыргалын йакIвдыршатI, Апсны Республика абаракъ амш йазынархаз агвыргъьахъв адгалрагьи йалан. Асквш 2020 агIан арыпхьарала магIны змаз йапшым апроектква джвыквырцIатI. ЙгIалкIгIара атахъыпI аорганизация Апсны апны коронавирус апшIагылра джьгарта йшалалыз.\nКоронавирус апандемия агIан анхара\nКоронавирус згIва тшъауацIнахуаз йгIалцIла Апсны гвжвайыгIва аъаща йантагыл АААК анхара акъраль абзазагIвчва рзгIвадара ахчара йазынанархатI. Ауи лшарахатI Апсны абзазагIвчва коронавирус йачвыхчарала йапшым акъвырльыкъвхартаква алата йгIандыршаз аштаб, «Киараз» гвчIагIв организация, «Адгылара» жвлара хабарргарта квта йгьи Апсны медицина нхагала, хъвшвыла, фачIвыла йгIарцхърагIуз Москва апсуа диаспора рыцынхара абзирала. АААК аъаща баргвы йалашвата фачIвы йазыбжаз арепатриантква ртгIачваква йырцхърагIатI. ЗымгIва шалу ауат 126-гIв йнадзун.\nПандемия ангIаджвыквыл АААК ахабарргарта портал анхаща апсахын Апсны абзазагIвчва коронавирус йачвыхчарала аштаб йгIатыцIуаз ахабарква гIатанацIун.\nАААК ЙхIаракIу асовет аунашвачпагIв Эгьзакь Мусса Апсны коронавирус апшIагылра апны йатахъхушыз медицина ъамапсыма, хъахчага гIайщтитI. АААК ахъада Апсны згIвадарахчарала а-Министерства апны йгIандыршаз аштаб йарыхIазырыз ашвъа йаныз амедицина нхагаква зымгIва йхвгIатI.\nТрыквшта апны АААК ашта хъвшара карантин агIамта агIан Трыквшта апны йапхьуз апсуа астудентква ахчала йырцхърагIун.\nГвчIагIвчпара\nАсквш 2020 агIан АААК агвчIагIв уысква коронавирус апшIагылрагIвацала йгьгIашIамстI. АдкIылара Баслахв кыт апны арыпхьагIв йтгIачва тдзы дыргылырныс йырцхърагIатI. Ауыхвага пкъыгIваква а-Конгресс зцынхауа йгьи йагIвзу ауагIа йырхвгIатI. ЙацхърагIатI АААК Джьырхва кыт апхьарта аспорт пещ арчIаджьрагьи.\nАсквш 2020 агIангьи АААК Апсны акытква рпны апхьартаква йрыцIалыз ацIайква апсуа бызшвала атетрадкви амшгIвыракви согIата йырнаттI, дара апхьартаква Трыквшта йаъу, ХIапIатI АхIмад унашва зхъицIауа АААК ашта хъвшара йалакву йырзырхвгIаз футбол, баскетбол, волейбол, гандбол йызласуаш атопква рырттI.\nЦри бызшва ахчара\nАсквш 2020 агIан АААК «Апсышвала хIчважвитI \/ Абазала хIчважвитI» видеокурс арыхIазыртI. Ауи апхьарасахIат 300 райхIа гIацIанакIитI, ауат аорганизация асайти асоциал сетква рпны анапакви йыртапI, йапшым акъральква йырту, йапшым абызшваквала йчважвауа апсуа-абаза диаспораква йрыуу дзачIвызлакIгьи йшгIайгвынгIвуаш апшта йыргIапспI. Апроект йгIацIагылтI Москва абызшва апхьарта Capital School Center – ауи апхьарасахIатква йара интернет тыпта йаму зымгIва рпны йгIатанацIатI.\nАпсуа бызшвала апхьараква ауи асквш агIан Санкт-Петербург апынгьи йгIахъыртIытI, Москва апны ауи апхъала йапкъьахаз абаза бызшвала апхьараква АААК ацхърагIарала йджвыквырцIахтI.\nАгвбайара тынха гIащаквыжьра\nАпсуа-абаза уагIахъа ргвбайара тынха ауагIа йрылагара апны уыс ду архъйитI АААКи «Алашара» жвлара адкIылари рпроект «Амазара»\n(апсуа бызшвала – «байарахчарта» –\nаредакция ррытаразга\n)\n. Ауи дагIаджвыквцIагIвхатI Эгьзакь Мусса.\nУахьчIвала ауи апроект апкъ йтата абаза уагIа ргвбайара тынха йгIаквчважвауа афильмква хъырххьатI, ауат адуней шабгу апны уагIа жванызкьыгIвпхьадзара рпшхьатI. Ауи абаркIыра апны йапхъахауата йхъырхыз апсуа гIахIвыща йазынарху афильм акIвпI, ауи асквш 2020 ацIыхъваква йадынхалуа йалагатI. Йшабгу йгIауахвырквын апроект абаза уагIа йырцIасу акультура апшдзари ацIолари гIанарбара атахъыпI.\nЙджьащахъву ачIвыйа? «Амазара» проект абзирала йыдзуаз абаза хIваспа чпаща гIащаквдыргылхтI: афильм адынхалра йгIахъшахъыцIын Къарча-Черкес апны йатахъыз анхагаква рхвгIатI, йазалхта хIваспачпарта гIандыршан ужвы ауаъа йызтахъу ауи азъазара йазырбжьитI.\nАцIайква рыдынхалра\nИюнь агIан, Апсны апны пандемия йгIалцIла йщаквдыргылыз ашIакIраква райхIара аннырхх, Адуней апсуа-абаза конгресс Атара кыт апны Асабиква рхчара адуней мшы йазынархата саби гвыргъьахъв адыргалтI. УацIыхъван абзазагIвчва рахIварала АААК агвыргъьахъвква ПакIващ, РекIа, Баслахв, АкваскIьа, Гвып кытква рпынгьи йакIвнаршатI, ауат цIайта 200-гIв райхIа рылан. Йара ауи апш гвыргъьахъв адыргалтI СогIвым «Акытыжв» апынгьи.\nДатшагьи магIны зму проект джьащахъвакI АААК «АМЧ» жвлара адкIылара ацта йацдырхъйатI. «Ашьҭра»\n(апсуа бызшвала – «ткъвым, гIаншара» –\nаредакция ррытаразга\n)\nзхьырцIаз ауи апроект апкъ йтата акытква рапхьартаква йцауа ацIайква рыхъазла Апсны апны турых зпщылу ашIыпIаква рпны амдараква адыргалитI. МгIва йъадзакву асабиква щымта къуат ацIата кIара ддрыфитI, амдара йаналгара амщтахьгьи апсабара апны йдырчитI. АшIыпIа джьащахъваква дырбара йахъазымкIва ацIайква тшанпсырщауа апсуа хъвмарщаквала йдрыхъвмаритI.\nАсквш 2020 агIан апхьагIвчва АнакIапия багъьата йыргарныс рылшатI, ауаса уацIыхъван пандемия атагIацIсхын апроект зныкIдза йашIадрыстI. Ауи асквш 2021 агIан «Аимадара» – хIва\n(апсуа бызшвала – «абанпараква рабамдара» –\nаредакция ррытаразга\n)\nахьырцIан йатаджвыквырцIахтI.\nАгIвыма къральква рпны анхара\nАсквш 2020 октябрь агIан АААК архъйагIв секретарь Гьыцба Инари ЙхIаракIу асовет йалу Алшундба Инвери Сирия йцан апсуа-абаза йгьи агвхъауа диаспораква руысхагIвчва йрынйатI. А-Конгресс ащтийыгIвчва ауат АААК амурадкви ахачIвкви йрыхадыргIвазатI, уыста йархъйауа, проектта йыздынхалуа, апхъахьыла йыргвыгъу рархIвтI. Сирия йту хIабашталагIвчва\nа-Конгресс анхара рымагIальаматхатI, ацынхара йшазыхIазыругьи рхIватI.\n2021\nАсквш 2021 ауацIа а-Конгресс агвып аэтнокультура байараква рыбагъьара, агвбайара гIахчара йырзынархаз гIаджвыквцIара щарда дырхъйатI. АААК анхара аэпидемиология аъаща йгIалцIла Апсны апынгьи, адиаспораква ъабзазауа акъральква рпынгьи йщаквгылаз ашIакIраква гIапхьадзахауата йаднагалуан. ЙгьашIамсуазтI ашIыпIа хъвшараква гIахътIрала анхара: асквш 2021 агIан АААК 11 хъвшара шIыцкI гIаннаршатI. ЙакIвшун адкIылара уагIа шIыц гIалажьрала анхарагьи.\nАшIыпIа хъвшараква рынхара\nАсквш 2021 агIан АААК СогIвым Арайон шIыц апны ауаъа йауата асквшква 1992-1993 рагIан йакIвшаз Апсны ауагIа р-Абашта айсра йаладзыз айсчва йырчвахъабагата цIла 85 ларцIан «Ахъмаштылра аллея» гIандыршатI.\nКалдахвара кыт апны ашIыпIа хъвшара агIаджвыквцIарала йгьи ахIаракьатчпагIв Уатырба Денис йцхърагIарала апхьарта-интернат апны йынхауа атлетика хьантала асекция йатахъыз спорт ъамапсымала йадыргалтI. Йара ауи акыт апны АААК йалакву ареспублика мгIва йыквгылу ажвлара транспорт агIашIасырта дрыцкьатI йгьи йгIадыршIыцхтI. Мгвыдзырхва апны АААК айззарта пещ арчIаджьра йацхърагIатI, ЧIлоу апны – абакIра йъазырбжьауа апещ.\nБаслахв апхьарта апарк апны а-Конгресси акыт абзазагIвчви апсуа гIвгIвчва рыхьызкви ражвакви зну гъвы 70 дыргылтI. Сентябрь а 1 йадахIвуата Уатхара аквтанай апхьарта апны йъапхьауа акласс дырчIаджьтI, Пицунда апны суратгIврала асекция ахъазла амольбертква рхвгIатI, шахматасрала анкъвакъвра йалаз ацIайквагьи согIа рырттI.\nАААК агвып Гагра апсуа апхьарта апхьагIчва гIарцхърагIан апхьарта апшцIа апны цIла ларцIатI, уацIыхъван Colors of nation жвлара адкIылара алата экология нархара зму агIаджвыквцIараква руысла анйара-лекция акIвдыршатI.\nАААК акоманда йъадзанхауа ахвысквша руацIа знархараквала йапшымыз – спортызтI, культуразтI, арыпхьаразтI – проект 107 дырхъйатI. Апсны апны ауи анхара йахъпшылитI Жьыба Дмитрий унашва зхъицIауа, Самсониа Херсони Гарзолиа Дамири ъанхауа АшIыпIа хъвшараква рыцынхарала ахъвшара.\nСоциал нархара зму агIаджвыквцIараква\nЙшцIасхаз апшта асквш 2021 агIан АААК агвып ахъмаштылра йгьи агвыргъьахъв алалраква джьгарта йрылан. СогIвыми Гвдауыти рпны асаби гвыргъьахъвква акIвшатI, Санкт-Петербург апны АААК, «Охта» чкIвыныргIа рквти дари алата, Апсны ауагIа р-Абашта айсра апны йгIатыргаз АйгIайри Ахъахвитри рымш дыртлапIауата концерт адыргалтI.\nЦри бызшва гIащаквыжьра\nАсквш 2021 агIан АААКи «Алашара» адкIылари апсуа-абаза бызшва гIащаквжьрали тшауацIнарыхрали апрограмма шIыцра аларцIан йдрыбагъьатI. Ужвы ауи цхъвыкIта йалапI: арыпхьагIвчва рыхIазырра йгьи рдырраква йрылархIара; анаука йгьи анаука-педагогика нхагIвчва рыхIазырра; апхьагаква лыхра йгьи йгIацIщтра; абаза йгьи апсуа бызшваквала теория магIны зму, анхарагьи йахъвуш архъвыхраква акIвыршара; абаза бызшвали литературали адырраква ауагIа йрылагара. Цри бызшвала арыпхьара онлайн амальла йадыргалуа йалагатI. АААК Айкьангьашырта клуб апроект абзирала абаза бызшвала йапхъахауа бжьыла йану книга гIацIцIтI – ауи ХХ асквшышв ахъаква рагIан Трыквштала йагаз абазаква рыцхIагIата йзынйаз йгIаквчважвауа ТхIайцIыхв Бемырза йроман «Нышв напIыкI» акIвпI.\nАрыпхьари анауки\nА-Конгресс ахъазла асквш адахIвра хъадаква йрыуапI хIабашталагIвчва дырра хIаракIы раура ахъазла цхърагIара рзыгIаныршара. АААКи Санкт-Петербург къральыгIва бнатехника университети мачвы зцIарцIаз ангIалра абзирала Апсны йауу 8-гIв абитуриентчва асквш 2021 агIан ауи апхьарта хIаракIы ацбзазартагьи гIарыртуата бюджет ахъвыла йыцIалныс лшара раутI. Асквш 2022 агIан йара ауаса йапхъахауа акурс йыцIалыз рпхьадзара 18 йнадзатI.\nАААК ангIалра адначпалтI Петр Ду йыхьыз зхъу антропологии этнографии рмузейгьи (Кунсткамера). Ауи ацынхара амгIва гIахънатIытI: гвыпла монография дрыхIазыритI, Кунсткамера архив йгIалху асуратква ргIарбарта адыргалитI, анаука статйаква ргIвитI, архъвыхраква акIвшитI, апхьахьа шIаква аспирантура йыцIалырныс лшара рауитI.\nСогIвым йаъу АААК ауысхарта апны асквш 2021 агIан апсуаква ртурых, ргвбайара, рэтнология йырзынархаз алекцияква акIвшатI. Ауат дгIарыпхьатI АААК ЙхIаракIу асовет йалу, йбергьльу апсуа этнолог Барцыц Марина.\nАуи акIвымкIвагьи Адуней апсуа-абаза конгресс апсуа-абаза уагIахъа ртурых, ргвбайара, рыбызшва шазакIу йгIаквчважвуз алекция Уарча кыт апны йаднагалтI. Ауи дгIапхьатI АААК ЙхIаракIу асовет йалу, Гулиа ДырмытI йыхьыз зхъу Апсны агуманитар рхъвыхраква ринститут адиректор, йбергьльу апсуа апхьахьа Ашуба Арда.\nСогIвым апны Ан-абачва рклуб алачIвараква акIвшалун, анйараква адыргалтI Гагра апынгьи.\nСпорт\nЙцаз асквшква зымгIва рагIан аспорт проектква рырхъйара а-Конгресс агвып йалкIгIу гватра рзалырхуан. Асквш 2021 гIаншара дута йалтI Россия йауу «Зенит» футбол клуб ахъвшара Апсны апны йгIахътIра. АААК ауи ауыс швабыж йацхърагIатI. «Зенит» ахъвшара анхара Апсны апны футбол атшауацIыхра мчыта йахъвитI, ареспублика апны аспортсменква гIадзныргылра йазынхитI, йагъьу афутболасчва шIаква Россия апынгьи адуней атопасыртаква рпынгьи йхъвмарныс мгIва рнатитI.\nАрыпхьарала апроектква\nАсквш 2021 агIан арыпхьарала апроект «Аимадара» атаджвыквырцIахтI, ауи апкъ йтата ацIайква арыпхьагIвчвагьи ан-абачвагьи рыцта Афон ШIыц ахIатшпы, асльанква рпарк «Прайд» йцатI, «Апсны» этнопарк апны дырра щарда гIазлыркIгIаз алекция йаздзыргIвытI. «Аимадара» проект йапшым акытква рапхьагIвчва 400-гIв райхIа гIаланакIхьатI.\n«Амазара» проект апкъ йтата асквш 2021 ауацIа 3 видеороликкI хъырхын ауагIа йддырбатI: ауагIахъа гIахIвыщаква, апсуа уагIа рашва «Нарҭаа рышҭыбжь» (\nапсуа бызшвала – «НартргIа ргьарпагьаджь» –\nаредакция ррытаразга\n) йгьи абаза хIваспа шырчпауа йгIарыквчважвауата.\nАсквш 2021 июль агIан АААК абаза уагIа ртурыхи рэтнографии йырзынархата «Иарбан? Иаба? Ианба?» («ЙачIвыйа? ЙабакIву? ЙанбакIву?») акъыльрыпшгIага хъвмарра аднагалын йакIвнаршатI. Ауи Апсны акъральыгIва телерадиуакомпания астудия апны йхъырхтI. АдгалагIвчва шгвыгъауала, ахъвмарра авидеоверсия Апсны апны йахъазымкIва ауи утыцIтагьи щардагIвы запшуаштI.\nГвчIагIвчпара\nАААК «ХIара хIацыпI» квта апны йызхьпшквауа ачымазагIвква йазалху аъамапсымаква – йанрыдынхалуа йызквызлауа агвабанква, йымкIахIауата тшыркIныс тшызларбжьауа аплатформаква, айъазагIвчва асабиква йанрыдынхалуа йгIартахъхалауа йазалху ароликква – рзыднаргатI. Аквта апшцIа апны саби хъвмарырта дыргылтI. Ари аквта йалкIгIата йыздынхалуа зызгIвадара йшыртахъу апш йамрыпIатIауквауа ракIвпI, ауаъа йаъу райхIарагIв сабипI.\n1992-1993 рагIан Апсны ауагIа р-Абашта айсра анакIвшуз Гагра ангIадырхвитх амш – октябрь а 6 агIан АААК айсра аветеранква, айсра ныкъвадыкъвара гIалызгаз рреспублика адкIылара «Апсны» зхъпшылквауа согIа рызнарыхIазыртI. Ауат ателевизорква, апещрпхагаква, ахъыза пхаква рырттI.\nАреспублика йауата 10 апхьартакI коронавирус азгIва тшанауацIнахуаз агIамта йыртахъдзаз абактерицид рецеркуляторкви агIвычIвгIвыс йыдуымрысылуа атермометркви рырттI.\nАсквш ацIыхъва – Асквш шIыц ангIаталуаз АААК Апсны йауу гIари щардагIв зму, баргвыра йалашваз, асоциал къвырльыкъвхарта ахъпшылра йацIу атгIачваква согIата фачIвы, ахъагIараква рзыднаргатI. ЦхърагIара рыквшватI Гагра къали Гагра район йаланакIуа Цандрыпщ, Гьаджьрыпщ, Махадыр, Лапстархта, Алахадзыхь, Бзыпта кыткви рбзазагIвчва.\nСогIвым, Адыгьа урам апны АААК Асквш шIыц агвыргъьахъв агIаталымта саби хъвмарырта аргылтI.\n2022\nАгIвыма къральква рпны анхара\nХIызту асквш 2022 февраль агIан йазалху хъвдаквцIара зму Апсны агIвымакъраль уысквала а-Министерства ахIвачIвгIвы Гриттани Вито йгIаджвыквцIарала АААК агвып «АуагIахъаква рхъа дара-дара йагвындыргIвныс рхвитнагIа. Апсни Европа Дуи» ахьызта адепутат Далль-Оссо Маттео йпресс-конференция адыргалтI. Ауи Рим, Италия р-Парламент апны йакIвшатI. Ауи йалан йгьи йгIачважватI Апсны р-Президент Бжаниа Аслан, АААК ЙхIаракIу асовет аунашвачпагIв Эгьзакь Мусса, АААК Аппарат аунашвахъцIагIв Таниа Кан.\nХабарргарала анхара\nАуи апхъала асквшква йрапшта асквш 2022 агIангьи а-Конгресс хабарргарала анхара гватра ду азалнахуан. ЙгIалкIгIара атахъыпI АААК анхагIвчва дара ркъарула асквш 2021 агIан жвасквша зхъыцIыз хвитта абакIрала аклуб «Абаза» йгIаквчважвауа фильм шхъырхыз.\nАфильм АААК ЙхIаракIу асовет аунашвачпагIв, абзихагIв, хвитта абакIрала СССР аспорт амастер Эгьзакь Мусса йгIанйыршаз аклуб атурых гIанахIвитI. Ауи йалашватI Москва, Наро-Фоминск, Санкт-Петербург, СогIвым, Гвдауыта рпны йхъырхыз акадрква.\nАуи акIвымкIвагьи АААК апроект шIыц «АААК алактаква» апкъ йтата а-Конгресс агвып йалакву гIадырчважвауата йырхъырхыз авидеоква гIатарцIауа йалагатI. Апроект гIалазгаз ахабарргарта портал аредактор хъада Лазба Амина лакIвпI. СогIвым апны а-Конгресс ауысхарта анхагIвчва ргIачважвараквакI анырцIахьатI, ужвы Санкт-Петербург йаъу АААК ауысхарта хъада анхагIвчва, АААК ЙхIаракIу асовет йалакву гIадырчважвара ргвыгъапI.\nАпсуакви абазакви ргвбайара тынха йазынарху апроект «Амазара» апкъ йтата апсуа ашва йгIаквчважвауа ужвыгьи фильмкI хъырхтI. Ауи асценарий лгIвытI, режиссертагьи дадынхалтI Апсны апны гIатгара зму артистка, Чанба Самсон йыхьыз зхъу Апсуа драмтеатр арежиссер Аргвын Мадина. УахьчIва «Амазара» проект йаланакIуата хроликкI йрыдынхалитI – атацанадылра йапщылу ацIасква, ауагIахъа макъымасгаква йгьи Апсуара ахабзаква йгIарыквчважвауа.\nАААК Апсны ауагIа ргIвгIвы Гогуа Алексей йгIахIвахра «Сыс» йгIахъыху, йара ауи апш хьзы зму афильм айшыс Апсны апны йапхъахуз агIарбара аднагалтI. Афильм дарежиссерпI Герасимов С.А. йыхьыз зхъу кинематографияла Россия акъральыгIва институт (ВГИК) йгIалгаз Къварча Амина. А-Конгресс ацхърагIарала апсуа мультфильм «АбраскIьыл йфыруысква» ангьльыз бызшвала йатаркIтI. Ауи алайцIатI йгьи йгIанйыршатI асуратчпагIв, амультипликатор Квициниа Астамур. АтакIра дадынхалтI АААК ахабарргарта портал аредактор хъада Лазба Амина.\nАрыпхьари азгIвадарахчари\nАсквш 2022 сентябрь йгIашIарышвта СогIвым йаъу АААК ауысхарта апны арыпхьарала, жвлара джьгаррала йгьи згIвадарахчарала ахъвшара гIандыршатI, ауи даунашвахъцIагIвхатI Хагба Изольда, ъачIвагIагIвта ауаъа дынхитI Хьышба Науыр. Ахъвшара йапхъахауа медицина цхърагIарали ъачIвагIа гIалхрали атшыбжьараква джвыквнацIатI. Гвдауыта йгьи Очамчыра районква йгIарыланакIуа акытква рпны апхьагIвчва швкIыгIвпхьадзара агIвычIвгIвыс тамамта йапхъахауа медицина цхърагIара шйурадзуш рдырхьатI, зуыс йазъазу аъачIвагIагIв йдйырбауамцара ахвыртаква шшIаухIвуш, псып змаухуа ушицхърагIуш тшазырбжьатI. Апроект апкъ йтата ареспублика апхьартипхьадза айъазагIв дъадзагIамис закI зызныйыз уызлайцхърагIуш ахъвшвкви аъамапсымакви зту адестаква рыртуаштI.\nСогIвым йаъу АААК ауысхарта апны Зантариа Рустам йхьырпшыру Айкьангьашырта клуб нхауаркIвитI. УахьчIвала ауи нархара хъадата йызланхауа Апсуара акIвпI.\nСогIвым йаъу АААК ауысхарта апны алекторийгьи нхитI: атурыхдырыгIв, АААК ЙхIаракIу асовет йалу Инджгиа Джьамбул апсуа уагIахъа ркультури ртурыхи дгIарыквчважвауата хлекциякI акIвйыршахьатI, ауат йызтахъу дзачIвызлакIгьи дрыздзыргIвы йауитI.\nСпорти чкIвыныргIа рыцынхари\nИюль агIан Къарча-Черкес Республика апны «Алашара» адкIылари АААКи йадыргаллауа Абаза уагIа VII рхъвмарраква акIвшатI. Ансисквша йакIвшалауа «Абаза» культура-спорт фестиваль йахъвыкIта йалтI Черкесск апны йдыртлапIаз апсуа-абаза уагIахъа ркультура амши Апсны абаракъ амшгьи.\nАсквш 2022 сентябрь агIан СогIвым апны апсуа уагIа рхъвмарщаквала «Ахьышьҭра» анкъвакъвра акIвшатI. Ауи йалан Дурыпщ, Джьгьарда, ЧIлоу, СогIвым апхьагIвчва ргвыпква. Анкъвакъвраква йрадгалагIвхатI СогIвым къала аунашвахъцIарти АААКи. Ари анкъвакъврагьи, а-Конгресс ауысхагIвчва Апсны йапшым апхьартаква рпны йадыргалуа ауагIахъа хъвмарщаквала амастер-классквагьи мурадта йрымапI «Аимцакьачара», «Ахылпахас», «Акьыаброу» йрапшу апсуа уагIа рхъвмарщаква гIащаквыргылхра, чкIвыныргIа аспорт йадкIылра, ауагIа апсуаква ргвбайара рыцIа йабгата йрыладырхIвара. Ауи анархарала джьгарта йынхитI Апсны апны АААК ашта уысхарта апны йгIандыршаз чкIвыныргIа ртшауацIыхри физкультури рхъвшара. Ауи унашва ахъицIитI Берзениа Валерий, ъачIвагIагIвта ауи дйыцынхитI Квициниа Эсма.\nАААК апхьартаква цхърагIара драдзарала анхарагьи гьашIанамрыстI. Ауи апшта, Лыхны апны АААК ашIыпIа хъвшара ауысхагIвчва ауыжвгIанчIви спорт тшыбжьагаква дыргылтI. Воркаут ахъазла атурникква зымгIва акыт ажьира апны йырчпатI.\nАгвчIагIвчпари социал нархара зму агIаджвыквцIаракви\nАсквш 2022 агIан йапахъахуз агвчIагIв акция АААК гIари зщарду атгIачваква йырзынанархатI. Ауи Асквш шIыц агвыргъьахъв амшква рагIан йакIвшатI.\nА-Конгресси «Асабихъа адуней» гвчIагIв фонди «Турист» турист компании йацыта Гагра район йауу атгIачва дуква йрыуу асабиква Апсны акъала хъада йдрайгватI. 36-гIв йнадзуз агвып ран-рабачвагьи рыцта январь а 11 амш шабгаз СогIвым йтаргатI, ауаъа йанцуз «Апсны» этнопарклагьи йыдсылын джьащахъвара щарда рдыртI.\nАсквш 2022 агIан АААК ЙхIаракIу асовет йалу, Трыквшта апны ашта хъвшара унашва ахъызцIауа ХIапIатI АхIмад йгIаджвыквцIарала Трыквшта апны АААК ашIыпIа хъвшараквагьи алата йцIасхаз «Агвы апхара» гвчIагIв акция атакIвшахтI, ауи апкъ йтата Апсны апны къвльейсызта йбзазауа ауагIа чгIвычи щапIхъацIи рзыршатI. ХIабашталагIвчва рсогIаква рзыргатI Гвдауыта аковид чмазагIвтарагьи, СогIвым апны ашIашIкIгIара згIваква йъарайъазауа ачымазагIвтарагьи, СогIвыми Гвыльрыпщи рпны 13 сабигIзартакI, СогIвым, Калдахвара, Очамчыра ртдзы-интернатква, СогIвым ацхърагIага апхьарта рпны зынхаша дууым анхагIвчвагьи.\nИюнь агIан Асабиква рхчара амш йадахIвуата АААК Апсны акъала хъада апны ацIайква йыргIвыз асуратква ргIарбарта аднагалтI, ауи апхъала Гвдауыта район йаланакIуа Уатхара кыт апны ахвыцква ауагIахъа хъвмарщаква ддырбауата, уыпкъ райшата йшукIуаш йазырбжьауата йрыдынхалтI.\nАААКи «Алашара» адкIылари рхъпшылра йацIата Черкесск апны йшцIасхаз апшта Абаза уагIа ркультура амши Апсны акъральыгIва баракъ амши дыртлапIатI.\nАпсны апхIвысква р-Координация совет анхара\nКIьыдата уаквчважвушта йаъапI Апсны апхIвысква р-Координация совет сынчIва сентябрь агIан йджвыквырцIаз апроект шIыц «АнгIалра уаззырцауа амгIва». Апроект апхIвысква йырзынарху анхарала стратегия лыхра йазынархапI. Апроект апкъ йтата ажвлара рпны атгIачва ахв щтIыхрала, абзазаща агъьчIврала апрограммаква лырхтI. Асовет даунашвачпагIвхатI Апсны апынгьи ауи утыцIтагьи бзита йырдыруа ажурналист Бебиа Екатерина.\nАсквшква 1992-1993 рагIан йакIвшаз Апсны ауагIа р-Абашта айсра апны йгIатыргаз АйгIайра асквш 29 андыртлапIушыз апхъала Бебиа Екатерина «Апсны анчваква амамыри асоциал захвари йрызгылапI» жвлара мгIвайсра ауысхагIвчва дрынйатI. Анйара пхата йакIвшатI, ауаъа ареспублика апны йбергьльу апхIвысква ргIагвалашвахраква чкIвыныргIа йрархIвуан, ауат йрылабжьун.\nАсквш 2022 октябрь агIан АААК йаланакIуа Апсны апхIвысква р-Координация совет ащтийыгIвчва Лагъь КIавкIаз акъалаква Ставрополь, Черкесск, Нарцана йгьи Гвым кыт рпны йакIвшаз Апсуа-абаза форум йалан. Анйараква злалгаз гIаншара хъадата йалтI а-Конгресс йаланакIуа адкIылари Ставрополь шта абазаква рыжвлара адкIылара «Абази» йацыта аршIыйара проектква рхъйара ауысла йадырчпалыз АнгIалра. Ауи ауат йапшым ауысква радгалра апны ацацхърагIара шрызбжьазлуш, ахIбачви йгIадзынгылуа абанпари ращтаныкъвара рыбагъьара йшазынхуш гIанахIвитI.\nУахьчIва Адуней апсуа-абаза конгресс, ахърыкъьаракIгьи аламкIва, зкъаруквагьи зпсгьи зымгIва йхIзацалу ауыс йазынзырхауа акъыльагIвчвала йалу гвыппI. ЙхIмураду ари акIвпI: хIчIвырхъаква атыхIп-атыхIпуамцара йазакIу абаза уагIа зкъазща зму уагIахъата йгIащаквыжьра йахъазымкIва рызхIара, ртшауацIыхра, ркъагIара хIацхърагIарныс. Ауи акIвызтIхIва, араъа йгIахIырбазгьи йгIаунахIвитI тахъырагIвацала ахачIвкви апроекткви шузымырхъйуш – рыцIа магIны зму ахъвыцракви асоциал гIаджвыквцIаракви рахIа гIаумахвыргьи, ауи анхара ймачIымкIва ахча атахъхуштI.\nУахьчIвала а-Конгресс абзазага щатагьи анхарагьи йыргIалцIыртата йаъу АААК ужвы йахъаду йхъатачIв ахчагIвацаква ракIвпI – ухIва ауаштI. Заджв йыхъазла ауи зджьара йгIанымхауата йхIатлапI, йаргьи ужвы ахча гIалцIырта шIыцква гIаурала ахачIвы мчыта йгIагылитI. А-Конгресс ауи ауысла хъвыцра-пшыщата йаъу зымгIва йрыздзыргIвныс йхIазырпI. СогIвым апны а-Конгресс счет амапI, ауи нхитI, дзачIвызлакIгьи ауаъа кIара йзалацIуштI. АААК алазара ахъазла ашвачIвкви апроектква рырхъйара ахъазла ацхърагIаракви а-Конгресс асайтлагьи йалауцIа йауитI.\n© ЙызгIвыз – Ардзынба Аста\nЙахьпшыз – Солдатенкова Ольга\nАбаза бызшвала йатазкIыз – ЧкIала Георгий\nАредактор хъада – Лазба Амина","id":"","dump":"CC-MAIN-2023-50","url":"https:\/\/abaza.org\/abq\/atsaskua-khchara-kara-ganyrshara","date":"2023-11-28T17:20:26Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2023-50\/segments\/1700679099892.46\/warc\/CC-MAIN-20231128151412-20231128181412-00220.warc.gz","language":"abq","language_score":0.9926083088,"language_script":"Cyrl","minhash_cluster_size":2,"top_langs":"{\"abq_Cyrl_score\": 0.9926083087921143}","num_words":4618,"character_repetition_ratio":0.056,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.15,"stopwords_ratio":0.06,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.969,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":-1} {"text":"Лента событий ВААК\nАпсны апны ЧкIвыныргIа рдуней фестиваль адгалрала АуагIахъа комитет анхара джвыквнацIатI.\nЧкIвыныргIа рдуней фестиваль-2024 (ВФМ) тшазрыхIазырра апкъ йтата Апсны апны АуагIахъа адгалра комитет анхара джвыквнацIатI. Ауи сентябрь а 8 йакIвшаз чкIвыныргIа руысквала АкъральыгIва комитет алачIвара апны йгIахъыртIытI. АлачIвара йалан акомитет, чкIвыныргIа руысквала СогIвым къала аунашвахъцIарта, Адуней апсуа-абаза конгресс, Апсны ашIара радкIылара «Апеипш» руысхагIвчва. Ауат ВФМ АуагIахъа адгалра комитет гIаныршара, алачIвара аунашвахъцIара органкви АуагIахъа адгалра комитет аунашвахъцIара органи алхра йырпщылаз ауысква йрылачважватI. ЧкIвыныргIа рдуней фестиваль асквш 2024 мартI а 1 йгIашIарышвта а 7-дза «Сириус» федерал шта апны йакIвшуштI. Ауи Апсны аделегациягьи алазлуштI.\nАгрба Харитон апрофессионал ринг апны 12-хауа айгIайра гIатигатI.\nАйсра сентябрь а 8 Челябинск апны RCC Boxing Promotions йаднагалыз бокс ахъвлапын йахъвыкIта йакIвшатI. Харитон дипшIагылан Панама йауу сквш 31 йырту Дюран Александр. РахIа мачI зчакьуа абоксерква рапшIагылра амахъарыхъвара Харитон йымата йакIвшатI. Агрба 10-хуз араунд агIан техника нокаутла дайгIайтI. Ари айсра Харитон WBA адуней рейтинг апны ТОП-15 дрылалныс лшара гIайнатитI. ХIабашталагIв йгIатигаз айгIайрала хIйайхIвахIвитI, йпрофессионал мгIва апны адахIвра шIыцква йзыхIтахъпI!","id":"","dump":"CC-MAIN-2023-50","url":"https:\/\/abaza.org\/abq\/eventsfeed?d=2023-09-09","date":"2023-12-01T12:27:10Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2023-50\/segments\/1700679100287.49\/warc\/CC-MAIN-20231201120231-20231201150231-00623.warc.gz","language":"abq","language_score":0.9109076858,"language_script":"Cyrl","minhash_cluster_size":2,"top_langs":"{\"abq_Cyrl_score\": 0.9109076857566833, \"oss_Cyrl_score\": 0.03291643038392067, \"inh_Cyrl_score\": 0.014781979843974113, \"krc_Cyrl_score\": 0.012634952552616596}","num_words":156,"character_repetition_ratio":0.084,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.156,"stopwords_ratio":0.077,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.626,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":-1} {"text":"Лента событий ВААК\nАпсуа-абаза уагIахъа йгIарылцIыз йбергьльу агIвычIвгIвысква йырхIвата «пхьынцIыгIва гIазшIалыз» ажваква.\nАдуней апсуа-абаза конгресси Инджгиа Джьамбули рпроект «Атурых тынха хIуачIвымш ахъазла»: 3-хауа афильм.\n«КIавкIаз: акультураква ралысырта»: Санкт-Петербург апны МАЭ РАН КIавкIазла ахъвшара асеминар акIвшатI\nСанкт-Петербург йаъу антропологии этнографии рмузей (Кунсткамера) апны ноябрь а 23 атшын МАЭ РАН КIавкIазла ахъвшара йаднагалыз «КIавкIаз: акультураква ралысырта» семинар акIвшатI. https:\/\/abaza.org\/abq\/1123\nАААКи Лагулаа Беслани «Аимцакиачара» фильм апшыгIвчва йддырбатI.\nАпремьера Адуней апсуа-абаза конгресс ауысхарта апны ноябрь а 23 атшын йакIвшатI. Афильм «Амазара» проект апкъ йтата йхъырхтI. https:\/\/abaza.org\/abq\/1122\nАдуней апсуа-абаза конгресси Инджгиа Джьамбули рпроект «Атурых тынха хIуачIвымш ахъазла»: 2-хауа афильм.\nАААК Ачандара кыт апны ъачIвагIагIалхрала атшыбжьара акIвнаршатI.\nУахьчIва аъачIвагIаква йгьапшым йгьи щардапI, ауат сквшигIадза йрылахIитI йгьи тшырпсахитI. Уыззычпу, упсы бзи йабауа уыс шпагIалухуаш, тшыззубжьуш запшнархарайа, уабапхьуш – тамамта йадгалу ъачIвагIагIалхрала анхара чкIвыныргIа арат магIын ду зму азцIгIараква рджьауапква гIарауырныс йырцхърагIитI. Арыпхьарали згIвадарахчарали жвлара джьгаррали АААК ахъвшара ъачIвагIагIалхрала йызкьазууыз атшыбжьара Гвдауыта район йаланакIуа Ачандара кыт апны йакIвнаршатI.\nАтренинг йгIадрайгватI АГУ азъазара ахъвшара йапхьауа Аджьынджьал Амина, агроинженер хъвшара йапхьауа Багателиа Айнар, физика-хIисапчпара хъвшара йапхьауа Касландзиа Нестор, МГИМО дуней журналистикала ахъвшара йгIалгаз Чкадуа Наала. Пхата йадгалаз анйара апны асасчва АААК ахъвшара аунашвачпагIв Хагба Изольди аъачIвагIагIв Хьышба Науыри рыцта апхьагIвчва йрачважватI, дыррагIацIгарали нхарта гIаурали дара руысква шалыз рархIвтI.\nЧкIвыныргIа ауат йырхIвуз йрымаджьащахъвата йаздзыргIвуан, азцIгIара рыртуан, айчважвара йалалуан. АщардагIв ари апш айчважвара йапхъахауата йалан. Атшыбжьара аналга апхьагIвчва аколледжква рпны апхьара йшнарахвуа йгьи йшадрыпхьауа зну абуклетква рыларшатI, абадыргаква амырдатI.\nЪачIвагIагIалхрала апроект йхIаракIу йгьи йазалху квтанай дыррагIацIгара йапшым анархараква чкIвыныргIа йшырдыруаш йазынархапI. Апроект джвыквлищтара ари йжвипщхауа анйарата йакIвшатI.\nАААК КIалдахвара апхьарта-интернат апны диспансеризация акIвнаршатI.\nАдуней апсуа-абаза конгресс КIалдахвара апхьарта-интернат апхьагIвчва рзгIвадара архъвыхтI. ЗымгIва шалу апхьагIвтагьи арыпхьагIвтагьи диспансеризация 150-гIвы райхIа гIакIылстI. Архъвыхраква акIвдыршатI: апедиатрква Уатырба Ангелини Рогова Натальи, аневролог Конджариа Саида, ареабилитолог Агрба Арзадин, акардиолог Жваниа Алена амедахщчва Барзаниа Иналити Тарба Алини лыцта, аэндокринолог ПапIба Лия, ауролог Смыр Давид, аофтальмолог Жьыба Мадина, аоториноларинголог МикIанба Лана. Ауат ракIвымкIвагьи адиспансеризация йалан СогIвым къала амедицина колледж апхьагIвчва. ЙшалакIу йгIауахвырквын апхьагIвчва рзгIвадара аъаща гьгвымхам. КIара зхьуата йгIалыркIгIаз ацIайква ужвыгьи датша рхъвыхра йгIакIылсныс йырщтиуаштI. Диспансеризацияла апроект акъалаква рпны йаъу амедицина квтаква йырчвыхъарата йбзазауа акыт апхьагIвчва медицина цхърагIара драдзара йазынархапI.","id":"","dump":"CC-MAIN-2023-50","url":"https:\/\/abaza.org\/abq\/eventsfeed?d=2023-09-25","date":"2023-12-01T12:42:12Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2023-50\/segments\/1700679100287.49\/warc\/CC-MAIN-20231201120231-20231201150231-00681.warc.gz","language":"abq","language_score":0.9451742768,"language_script":"Cyrl","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"abq_Cyrl_score\": 0.9451742768287659, \"inh_Cyrl_score\": 0.02558724954724312}","num_words":337,"character_repetition_ratio":0.065,"word_repetition_ratio":0.018,"special_characters_ratio":0.14,"stopwords_ratio":0.036,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.829,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":-1} {"text":"Лента событий ВААК\nАхIврапшдзаква ъащтIарцIуз АААК алан.\nАдуней апсуа-абаза конгресс агвып Артшхъвара апарк апны йгылу айсра йаладзкваз рчвахъабага хIврапшдза азыщтIазцIуз йрылан. Асквш 1993 сентябрь а 23 апсуа рква СогIвым аквта ркIытI. АсахIат 15:30 аннадза Апсны Республика абаракъ Аминистрква р-Совет атдзы акв апны йбрыбыруан – Апсны акъала хъада гIахвитхатI. АйгIайрадза йгIанхахыз хымшкI ракIвын.","id":"","dump":"CC-MAIN-2023-50","url":"https:\/\/abaza.org\/abq\/eventsfeed\/358","date":"2023-12-03T00:02:45Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2023-50\/segments\/1700679100476.94\/warc\/CC-MAIN-20231202235258-20231203025258-00079.warc.gz","language":"abq","language_score":0.9484795332,"language_script":"Cyrl","minhash_cluster_size":3,"top_langs":"{\"abq_Cyrl_score\": 0.9484795331954956, \"inh_Cyrl_score\": 0.019748738035559654, \"oss_Cyrl_score\": 0.013117088936269283}","num_words":48,"character_repetition_ratio":0.005,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.174,"stopwords_ratio":0.062,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.916,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":-1} {"text":"Ажурналист, АААК апны йгIаныршу Апсны апхIвысква р-Координация совет аунашвахъцIагIв Бебиа Екатерина абзазара йгIахъылхыз афильм «Абазашта» газет аредактор хъада, КъЧР апны гIатгара зму ажурналист, Апсны Ажурналистква радкIылара йалу, «Ахьдз-Апша» орден III астепен зквнадыргаз Къвыл Фардауыс йгIалыквчважвитI.\nАбзазара йгIахъыху афильм «АгIамта йацчIвырхъауа» КъЧР йауу ажурналист Къвыл Фардауыс лбзазари лынхари йгIарыквчважвитI. Сквшы гIважва райхIа цIитIта Фардауыс абаза бызшвала йгIацIцIуа «Абазашта» газет аредакция унашва ахъылцIитI. Бебиа Екатерина лфильм апны Къвыл Фардауыс лшани лхъатачIв лкIгIаракви гIахъылтIуамцара хIуыжвгIанчIви заман агIан ажурналист, аредактор йтурасы гIалырбитI. Афильм шабгу – асценарий агIвра апны угIалагата абытра апныла йалгауата – Бебиа лара лхъатала йылчпатI.","id":"","dump":"CC-MAIN-2024-10","url":"https:\/\/www.abaza.org\/abq\/agamta-yatstshuyrqhaua-bebia-ekaterina-quyl-fardaus-ygalykuchuazhuaua-filim-qhylkht","date":"2024-03-05T04:02:43Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2024-10\/segments\/1707948217723.97\/warc\/CC-MAIN-20240305024700-20240305054700-00586.warc.gz","language":"abq","language_score":0.9299710989,"language_script":"Cyrl","minhash_cluster_size":3,"top_langs":"{\"abq_Cyrl_score\": 0.9299710988998413, \"oss_Cyrl_score\": 0.028195584192872047}","num_words":91,"character_repetition_ratio":0.083,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.142,"stopwords_ratio":0.044,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.64,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":-1} {"text":"Лента событий ВААК\nАААК апны йгIаныршу апхIвысква р-Координация совет асквш 2024 ауацIа йыздынхалуаш йаквчважватI\nАдуней апсуа-абаза конгресс апны йгIаныршу Апсны апхIвысква рсовет асквш 2024 агIан йапхъахуз алачIвара акIвшатI. Анйара СогIвым йаъу а-Конгресс ауысхарта апны йадыргалтI.\nАААК пычIв айсра дыррала проект шIыц джвыквнацIатI\nПычIв айсра дыррала апроект шIыц ашIыпIа хъвшараква рыцынхарала АААК ахъвшара йджвыквнацIатI. Ауи йацыркIтI Апсны Республика Ахъахчара а-Министерстви «Апсуа хысра клуби». https:\/\/abaza.org\/abq\/1141","id":"","dump":"CC-MAIN-2024-18","url":"https:\/\/www.abaza.org\/abq\/eventsfeed?d=2024-02-03","date":"2024-04-21T14:35:53Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2024-18\/segments\/1712296817780.88\/warc\/CC-MAIN-20240421132819-20240421162819-00626.warc.gz","language":"abq","language_score":0.9583126903,"language_script":"Cyrl","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"abq_Cyrl_score\": 0.9583126902580261, \"inh_Cyrl_score\": 0.012001332826912403}","num_words":61,"character_repetition_ratio":0.084,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.169,"stopwords_ratio":0.066,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.855,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":-1} {"text":"Адуней апсуа-абаза конгресс ахабарргарта портал Россия рбоксер Агрба Харитон спорт апны йгIамидаз амгIва йгIаквчважвауа бзагIвра арыхIазыртI.\nАгрба Харитон – Россия йауу, super lightweight (йапхъахауа аквтанай хIатлара) апны йайсуа дпрофессионал спортсменпI. Профессионалта дайсуищтара гIвысквша цIитI, заджвгьи дгьгIайамигIайстI: 12-н дайсын а 12-нгьи цкьата дайгIайтI.\nЙсабихъи йчкIвынхъи\nАгрба Харитон асквш 1995 октябрь а 22 агIан Апсны Республика апны дйытI. Йапхъахуз асквшква йцри къала Гагра йтайгатI. Хвысквша дыртата йтгIачва йаргьи дрыцта Россия йаланакIуа Ростов шта апны йаъу Волгодонск къала йталхтI.\nВолгодонск йаъу «Олимп» спорт клуб апны йынхауа боксла асекция ауи йапхъахауата данага жвасквша дыртан. Ауаъа дзырцаз йаба йакIвпI – ауи йпа дшхвыцыз далаган спорт бзи ййырбун. Йара Харитон йымгIва ахъа араса йгIайгвалашвахитI:\n«Санхвыцыз сайсгIвыта зынгьи сгьаъамызтI, амакIыракI гIаншарыгьи ауи тынчта йшалсыргуш сащтан. Ауаса сыгIвзачва смахъаква шбагъьу, тамамта скшауа тшызбжьарквын сшайсыгIв мчхуш гIасархIвуамца йхъасдырцIатI. Сгвтара саба йанйасхIв асекция сйырцатI\".\nАбауи апшта жвасквша йыртаз Харитон йбзазара тшапсахтI – ансимшы йызпшуаз апхьарасахIатква йхъурыпа йамуашыз атшыбжьараквагьи гIарылалтI.\nХаритон дъанырцIаз асекция унашва ахъицIун, йапхъахуз бжьагIвытагьи дизалтI Тимофеев Николай. УацIыхъван апрофессионал ринг апынгьи йапхъахуз йчIвырхъаква зпщылазгьи йара ауи йакIвын.\nАсквш 2013 агIан Харитон апхьарта дгIалган Ростов къральыгIва экономика университет (РИНХ) дыцIалтI, ауаъа экономика амагистр йдиплом йымата дгIацIцIхтI.\nАквтанай йгьи йхIаракIу апхьартаква рпны данапхьуз агIамта ауацIа Харитон квтанайбжа йгьи йапхъахауа аквтанай хIатлараква змаз абоксерква рквта Россия апны йгIвбахауа агылартаква йкIытI, Россия йалакIу агвып днарахвтI, Европа хъвмарраква йрыланакIуаз боксла анкъвакъвра апны рызна медаль гIатигатI.\nАгрба Харитон ъачIвагIата йымчпасыз абокс\nАсквш 2017 агIан Чачан Республика апны йакIвшуз боксла Россия ачемпионат апны Харитон килограмм 69-дза зчакьквуз рквта рызна гIатигатI. Ауи адахIвра абзирала Агрба Россия йалакIу ргвып дрыларцIатI.\nАсквш 2018 агIан Якутск апны йакIвшуз боксла Россия ачемпионат апны Харитон килограмм 69-дза зчакьквуз рквта йгIванхауата рызна медаль гIатигитI.\nАсквш 2018 февраль агIан ауи Болгария акъала хъада София апны йакIвшалауа «Кубок Странджа» зхьзу, чва зхъарбауа адуней анкъвакъвра апны афиналбжа апны Къазахстан йауу апрофессионал боксер Маралов Канагат, афинал апынгьи Иран йауу апрофессионал боксер Поштири Саджад Каземзаде драйгIайын апхъагылара гIатигатI.\nАсквш 2019 агIан Россия йалакIу акоманда абжьагIвчва Минск апны йакIвшушыз Европа хъвмарраква йцушыз агвып дрыларцIарныс йыквдырпшитIта, йаргьи ауаъа финалдза днадзитI, афинал апны абритан боксер Маккормак Пэт йпны дгIалахитIта рызна медаль гIатигитI.\n14 сквша рымщтахь – апрофессионал мгIва\nБокс ъачIвагIата йымчпауата 14 сквша данайсы амщтахь, асквш 2019 декабрь а 13 атшын Агрба Харитон «Face to face» ларпшра апны квтанайбжа хIатлара змаз дрылата йапхъахауата апрофессионал ринг дыквлитIта ауи апхъала заджвы йпынгьи йгIаламхасыз Россия йауу абоксер Абдиев Шохрух дйайгIайитI – асудьяква зымгIва ацшIакIта айгIайра Агрба йырттI.\nАсквш 2020 агIан Агрба Харитон Адуней бокс адкIылара (WBA) тшапищылитIта знадзара рыцIа йхIаракIу анкъвакъвраква дрылалитI. Панама йаъу Arena Roberto Duran спорткомплекс апны йакIвшуз анкъвакъвраква рпны ауи хдакъикъакIла Мексика йауу абоксер Рамос Флавио Сезар дашIйырццын йапхъахуз асогIа гIатигатI.\nАтшыбжьараква ашIайымрысуамца ауи «Крылья Советов» спорт клуб Москва йаъу ауниверситет апны Армения йауу Диланян Манук дйайгIайитI. Ауаъа WBA Continental аверсияла аконтитент ачемпион йыхьыз пшцIан, Харитонгьи ауи гIайынхатI.\nАААК ахабарргарта портал дгIарачважвауата абоксер йдахIвраква лшарата йызчпауа закIгьи дъагIашIанамкIуа, йгIайпшIагыллакIгьи дъайчвымшвауа акIвта йхIватI. АйсракI анипыру ауи йазалхта тшгьазичпум – ансимшы йчпауа ауысква йхитI, дызтагылу амш алаща дгьтыцIуам.\n«Уыста йукIуа бзи йубузтын, ауи угвы арчIвузтын укъаругьи абгата йаутуазтын – ауи агIан акIвпI дахIвра ануымазлуш. Абзазара йашIамсуа хIархъвыхитI, умурад уазынадзара ахIатырлагьи ауи уаззырцуш ачIвырхъаква зымгIва атупра атахъыпI. Умурад заъара йхIаракIу уымгIвагьи баргвхитI», – йпшыща хIыцагIвишатI ауи.\nУахьчIвала Агрба Харитон йхIатлара – килограмм 63-и бжакIи апны заджв йпынгьи йгIаламхас дпрофессионал боксерпI.\nХIызту асквш мартI мыз агIан Агрба 11-хуз йайсра акIвшатI, ауаъа ауи ГIвадахь Африка уахьчIвала йачемпиону дйайгIайтI. Агрба Харитони Дломо Принци райсра Екатеринбург аспорт хъвмарраква р-Тдзы апны йакIвшатI.\nАААК ахабарргарта портал дгIарачважвауата аспортсмен апхъахьыла ймурадква хIыцагIвишатI, Апсны апны спорт атшауацIыхща йыла йшгIацIайжьуагьи йхIватI.\n«Апсны апны са гIвзачва щардагIв сымапI, ауати сари хIабадырра гьапышвтуам. Ауат йрылапI спорт ахъаз бзи йызбауагьи апрофессоналквагьи. Са йызбитI хIыуа дзачIвызлакIгьи швапха амидарныс дшхIазыру. Ауи магIын ду амата йспхьадзитI. ЗакI гIазлыцIуаш чкIвыныргIа аъапI, ауатI цIагыла йазыбжапI. ХIара зымгIвагьи Апсны бзиракI азыхIхара ахIатырла хIнапIтараква ачIвымыгъ йхъахIымрышвхуата хIхъа хIадынхалра атахъыпI. Са сыхъаз магIын ду амапI сабашталагIвчва съарабадыруа, швапха ъамыздауа. Уыжвласыла Апсны аспортсмен шIаква рыхъазла мастер-классквакI адыгIгалырныс лыхIхтI», – йхIватI Агрба.\nАсквш 2023 апрель а 28 Душанбе апны йадыргалыз бокс ахъвлапын далата Харитон апрофессионал ринг апны 12-хауа айгIайра гIатигатI. 8 раундкI йнайра атахъыз Узбекистан йауу абоксер Нематов Мирзакамоли йари райсра йпщбахуз араунд апны техника нокаутла йалгатI – ауи аспортсмен профессионалта дайсуищтара йагIбахауа нокаутпI.\nЙницIыз асквш 27 руацIа Агрба Харитон 400-н айхIа дайсытI. Апрофессионал ринг апны 12-н дайсын зымгIва рпны дайгIайтI, агIны – нокаутла.\nАгрба Харитон Апсны йауу дпрофессионал спортсменпI, анкъвакъвраква Россия ахьызла дрылазлитI. УахьчIвала ауи дуней класс зму спорт дамастерпI, боксла Россия ачемпионатква рпны гIван – асквшква 2017 – 2018 рагIан – рызна согIа гIатигатI, WBA Fedecaribe, WBA Continental йгьи IBF European хьызква нкъвигитI.","id":"","dump":"CC-MAIN-2024-18","url":"https:\/\/www.abaza.org\/abq\/boks-bzi-ybun-yatshuagakhat-agrba-khariton-sport-apny-yymgua","date":"2024-04-20T09:39:52Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2024-18\/segments\/1712296817576.41\/warc\/CC-MAIN-20240420091126-20240420121126-00806.warc.gz","language":"abq","language_score":0.9577233195,"language_script":"Cyrl","minhash_cluster_size":1,"top_langs":"{\"abq_Cyrl_score\": 0.9577233195304871, \"inh_Cyrl_score\": 0.02174556255340576}","num_words":717,"character_repetition_ratio":0.056,"word_repetition_ratio":0.006,"special_characters_ratio":0.156,"stopwords_ratio":0.079,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.907,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":-1} {"text":"Лента событий ВААК\n Вернуться к ленте\n27.11.2022 18:40\nГвдауыта, Апсны Республика\nАААК РекIа кыт афельдшер-акушер пункт хъвшвыла йацхърагIатI\nРекIа кыт апны АААК ашIыпIа хъвшара ахIварала а-Конгресс агвып асквшква 1992-1993 рагIан йакIвшаз Апсны ауагIа р-Абашта айсра йаладзыз афыр Кучубериа Юрий йан Хашба-Кучубериа Ламара унашва зхъылцIауа РекIа кыт афельдшер-акушер пункт агIвычIвгIвыс апхъапхъа уызлайцхърагIуш ахъвшвква азырхвгIатI. А-ФАП акыт абзазагIвчва рыхъазла айъазартазаджвыкIпI, ауи сквшыкI ауацIа 2000-гIв райхIа тшазынадырхитI.\n0\nАцхIвара гIаныжвыжьра ахъазла\nшвталра йа тшаншвцIара атахъыпI.\nшвталра йа тшаншвцIара атахъыпI.\nАквчважвара гьаъам","id":"","dump":"CC-MAIN-2023-14","url":"https:\/\/abaza.org\/abq\/eventsfeed\/160","date":"2023-03-30T04:56:23Z","file_path":"s3:\/\/commoncrawl\/crawl-data\/CC-MAIN-2023-14\/segments\/1679296949097.61\/warc\/CC-MAIN-20230330035241-20230330065241-00180.warc.gz","language":"abq","language_score":0.9746060371,"language_script":"Cyrl","minhash_cluster_size":3,"top_langs":"{\"abq_Cyrl_score\": 0.9746060371398926, \"inh_Cyrl_score\": 0.010372978635132313}","num_words":74,"character_repetition_ratio":0.077,"word_repetition_ratio":0.0,"special_characters_ratio":0.185,"stopwords_ratio":0.027,"flagged_words_ratio":0.0,"lang_id_score":0.888,"perplexity_score":500.0,"cluster_detection":-1}