Split (1)

train · 129k rows

title stringlengths 0 138	content stringlengths 12 102k
Яхоб	Яхоб 1, дарёи Ёхсу ё Яхсу (дар сарчашмаҳои хаттии асрҳои – бо номҳои Бахшу, Вахшу, Охшу, Ёхсу ёд шудааст) — дарё дар минтақаи Кӯлоби вилояти Хатлон, шохоби чапи д. Сурхоб (Сурхоби Панҷ). Дарозиаш 120 км, масоҳати ҳавзааш 2710 км 2. Аз нишебиҳои шимолу ғарбии қ-кӯҳи Ҳазрати Шоҳ (бо номи Мунҷакиён) сар шуда, дар ҷанубу ғарбии шаҳраки Восеъ ба д. Сурхоб мерезад. Саргаҳаш аз чашмасорони воқеъ дар собиқ ҳудуди деҳаҳои Талвару Шугнови Куҳна маҷро гирифта, то ба водии Кӯлоб дарёи сероберо ташкил медиҳад. То ш. Кӯлоб шакли морпеч дошта, ноҳияҳои Ховалинг ва Мӯъминободро аз куҳи Чилдухтарон ҷудо мекунад. Шохаҳои калонаш Оби Сурх, Кӯлобдарё (аз чап). Манбаи асосиаш барфу борон ва чашмаҳои водии Ёхсу. Баҳорон сероб гардида, тобистону тирамоҳ камоб мешавад. Сарфи солонаи об ба ҳисоби миёна 31,9 м 3 с. Дар д. Ёхсу бо мақсади обёрӣ намудани заминҳои минтақаи Кӯлоб ва Восеъ якчанд наҳрҳо (Ҳукумат, Зиракӣ, Пушиён) бунёд шудаанд. Дар саргаҳи д. Ёхсу кони тило ва дар резишгоҳи он ба дарёи Сурхоб кони намаки ошии Хоҷамуъмин воқеъ аст. Лаққамоҳӣ, гулмоҳӣ ва ширмоҳӣ дорад. Аз асрҳои гузашта то солҳои 60 асри 20 мардум дар саргаҳи ин дарё тилошӯӣ мекарданд (асосан ба воситаи намад ва пӯсти бузу гӯспанд тило мешустанд). Имрӯз низ ин амалиёт ҷараён дорад. Яке аз сабабҳои ба Хатлонзамин ҳамла овардани аҷнабиён ба даст овардани кони тилои Шугнови қади д.Ёхсу буд. Дар баландии деҳаҳои Талвару Шугнови водии д. Ёхсу нишонаҳои истихроҷу коркарди тило боқӣ мондаанд, ки тибқи ривоятҳо гӯё дар онҳо навкарони Чингизхон қариб 200 сол тило истеҳсол мекардаанд. Соли 1895 тилокоб П. Журавко-Покорский дар водии д. Ёхсу аввалин шуда корхонаи коркарди тилои худро бунёд карда буд. Солҳои 70 асри дар соҳили д. Ёхсу заводи махсуси истихроҷи тило "Дрога–205"-и Русия фаъолият дошт. Ҳоло дар саргаҳи дарё чанд корхонаи истихроҷи тило (аз ҷумла кони тилои "Шугнов") фаъолит доранд. Адабиёт.
Яхобрӯдак	Музкӯлаки хурд — номи пирях воқеъ дар оғозгоҳи дарёи Язғулом буда, дар нишебаи ҷануби қаторкӯҳи Язғулом воқеъ аст. Тӯлаш 9,2 км, бараш м, масоҳаташ 8,3 км мебошад. Ҳаҷми ях 1,43 км аст. Аз ин пирях дарёи Хабарвихас шохоби Ғӯдара, ҳавзаи дарёи Мурғоб сар мешавад.. низ.
Яхзада	"Яхзада" соли 2013 амрикоии бо компютерӣ мусикӣ филми хаёлӣ аз ҷониби Уолт Дисней Аниматсия Студияи истеҳсол шуда, аз ҷониби Уолт Дисней Пикчерс бароварда шудааст. релизҳо---------зимистон-орзуҳои------2013---216954411. – Хобҳои зимистона, як тамошобоби нав барои мавсими истироҳати 2013. 53-юм Рӯйхати филмҳои Аниматсия Студияи Уолт ДиснейФилми аниматсионӣ дар Дисней, аз афсонаи Ханс Кристиан Андерсен " Маликаи Барф илҳом гирифта шудааст. Филм маликаеро тасвир мекунад, ки дар паҳлӯи як яхман, марғул ва одади барфӣ барои пайдо кардани хоҳари бегонааш, ки қудрати яхбастаи ӯ нохост ба дом афтодааст, ба сафар мебарояд. салтанати онҳо дар зимистони абадӣ. дар соли 2011 ҳамчун сенарияи Ҷеннифер Ли, ки дар якҷоягӣ бо коргардонӣ сабз фармоиш дода шуд, якчанд табобати ҳикоя гузашт. бо Крис Бак. Дар филм садоҳои Кристен Белл, Идина Мензел, Ҷонатан Грофф, Ҷош Гад ва Сантино Фонтана тасвир шудаанд. Кристоф Бек барои таҳияи партитураи оркестри филм киро шудааст, дар ҳоле ки Роберт Лопес ва Кристен Андерсон-Лопез таронаҳоро навиштаанд. 27 ноябри соли 2013 барориши умумии театрӣ худро ба намоиш гузошт. Он барои тасвирҳои визуалӣ, сенария, мавзӯъҳо, мусиқӣ ва ҳунармандии овозӣ ситоиш карда шуд; баъзе мунаққидони синамо Яхташуда -ро беҳтарин филми аниматсионӣ дар Дисней аз студия медонанд. мавсими 86-уми Ҷоизаҳои Оскар -ро бо ду номинатсия (барои ду бурд) пешбарӣ кард ва Рӯйхати мукофотҳое, ки аз ҷониби (филми 2013) гирифташудаҷоизаҳои сершумор гирифт. Дар давоми намоиши театрии худ, ин филм муваффақияти назарраси тиҷоратӣ ба даст овард ва аз даромади прокати ҷаҳон 1 миллиарду 280 миллион доллар ба даст овард ва аз филми Той Қиссаи 3 пеш гузашт ва ба даромади баландтарин табдил ёфт. филми аниматсионӣ дар ҳама давру замон буд ва мавқеъи худро то он даме, ки дар соли 2019 ремейки Подшоҳи шере пеш гузашт. Он ҳамчунин панҷум сердаромадтарин филми ҳама вақт ва филми сердаромад дар соли 2013. То январи соли 2015, филм дар Иёлоти Муттаҳида серфурӯштарин - шуд, ки дар натиҷа филм франчайзинг, аз ҷумла ба кор даромад. Табларзакӯтоҳмуддати аниматсионии дар соли 2015, як филми аниматсионии дар соли 2017 ва идомаи филми, моҳи ноябри соли.
Яхрома	Яхрома — шаҳрест дар вилояти Москоу дар Русия аст. ҳолиаш 13200 нафар аст.
Яхобрӯд	Музкӯлаки боло — номи пирях воқеъ дар оғозгоҳи дарёи Язғулом буда, дар нишебаи ҷануби қаторкӯҳи Язғулом воқеъ аст. Тӯлаш 13,4 км, бараш 450 – 900м, масоҳаташ 17,8 км мебошад. Ҳаҷми ях 1,43 км аст.. низ.
Яхобрӯдаки Пойин	Музкӯлаки поён — номи пирях воқеъ дар оғозгоҳи дарёи Язғулом буда, дар нишебаи ҷануби қаторкӯҳи Язғулом воқеъ аст. Тӯлаш 5,7 км, бараш м, масоҳаташ 2,2 км мебошад. Ҳаҷми ях 1,43 км аст.. низ.
Яхтан	Яхтан — деҳа дар ҷамоати деҳоти Яхтани ноҳияи Деваштич. Аз Яхтан то маркази ҷамоат 4 км, то маркази ноҳия 6 км. Аҳолиаш 2303 нафар, тоҷикон.
Яхоб	Яхоб 1, дарёи Ёхсу ё Яхсу (дар сарчашмаҳои хаттии асрҳои – бо номҳои Бахшу, Вахшу, Охшу, Ёхсу ёд шудааст) — дарё дар минтақаи Кӯлоби вилояти Хатлон, шохоби чапи д. Сурхоб (Сурхоби Панҷ). Дарозиаш 120 км, масоҳати ҳавзааш 2710 км 2. Аз нишебиҳои шимолу ғарбии қ-кӯҳи Ҳазрати Шоҳ (бо номи Мунҷакиён) сар шуда, дар ҷанубу ғарбии шаҳраки Восеъ ба д. Сурхоб мерезад. Саргаҳаш аз чашмасорони воқеъ дар собиқ ҳудуди деҳаҳои Талвару Шугнови Куҳна маҷро гирифта, то ба водии Кӯлоб дарёи сероберо ташкил медиҳад. То ш. Кӯлоб шакли морпеч дошта, ноҳияҳои Ховалинг ва Мӯъминободро аз куҳи Чилдухтарон ҷудо мекунад. Шохаҳои калонаш Оби Сурх, Кӯлобдарё (аз чап). Манбаи асосиаш барфу борон ва чашмаҳои водии Ёхсу. Баҳорон сероб гардида, тобистону тирамоҳ камоб мешавад. Сарфи солонаи об ба ҳисоби миёна 31,9 м 3 с. Дар д. Ёхсу бо мақсади обёрӣ намудани заминҳои минтақаи Кӯлоб ва Восеъ якчанд наҳрҳо (Ҳукумат, Зиракӣ, Пушиён) бунёд шудаанд. Дар саргаҳи д. Ёхсу кони тило ва дар резишгоҳи он ба дарёи Сурхоб кони намаки ошии Хоҷамуъмин воқеъ аст. Лаққамоҳӣ, гулмоҳӣ ва ширмоҳӣ дорад. Аз асрҳои гузашта то солҳои 60 асри 20 мардум дар саргаҳи ин дарё тилошӯӣ мекарданд (асосан ба воситаи намад ва пӯсти бузу гӯспанд тило мешустанд). Имрӯз низ ин амалиёт ҷараён дорад. Яке аз сабабҳои ба Хатлонзамин ҳамла овардани аҷнабиён ба даст овардани кони тилои Шугнови қади д.Ёхсу буд. Дар баландии деҳаҳои Талвару Шугнови водии д. Ёхсу нишонаҳои истихроҷу коркарди тило боқӣ мондаанд, ки тибқи ривоятҳо гӯё дар онҳо навкарони Чингизхон қариб 200 сол тило истеҳсол мекардаанд. Соли 1895 тилокоб П. Журавко-Покорский дар водии д. Ёхсу аввалин шуда корхонаи коркарди тилои худро бунёд карда буд. Солҳои 70 асри дар соҳили д. Ёхсу заводи махсуси истихроҷи тило "Дрога–205"-и Русия фаъолият дошт. Ҳоло дар саргаҳи дарё чанд корхонаи истихроҷи тило (аз ҷумла кони тилои "Шугнов") фаъолит доранд. Адабиёт.
Яхшор	Яхшор — деҳа дар ҷамоати деҳоти Лангардараи ноҳияи Шамсиддин Шоҳин. Аз Яхшор то маркази ҷамоат 2 км, то маркази ноҳия 68 км. Аҳолиаш 529 нафар, тоҷикон.
Яхтан	Яхтан — деҳа дар ҷамоати деҳоти Яхтани ноҳияи Деваштич. Аз Яхтан то маркази ҷамоат 4 км, то маркази ноҳия 6 км. Аҳолиаш 2303 нафар, тоҷикон.
Яхренга (ноҳияи Вожегод, Вологда)	Яхренга — деҳа, яке аз маҳаллаҳои аҳолинишини Федератсияи Русия мебошад. Деҳа дар ҳайати ноҳияи Вожегод, ки дар вилояти Вологда қарор дорад, дохил мешавад.
Ячатс (дарё)	Ячатс — номи дарёе аст, ки дар давлати Иёлоти Муттаҳидаи Амрико равон аст.
Ячейка (ноҳияи Эртил, Воронеж)	Ячейка — деҳа, яке аз маҳаллаҳои аҳолинишини Федератсияи Русия мебошад. Деҳа дар ҳайати ноҳияи Эртил, ки дар вилояти Воронеж қарор дорад, дохил мешавад.
Яхч	Яхч — деҳа дар ҷамоати деҳоти Иззатулло Ҳалимови ноҳияи Нуробод. Аз Яхч то маркази ноҳия 20 км. Аҳолиаш 1450 нафар, тоҷикон. Ҷойном Ҷойноми "Яхч" аз забонҳои қадими эронӣ бар омадааст, ки маънои замини санглохи камҳосилро дорад. Ин деҳа аз мавзеъҳои муҳимми минтақаи Дарбанд аст, ки бештарин истеҳкомҳои пуштибони Қалъаи Дарбанд дар ҳудуди ин минтақа – ҷамоати Изатулло Ҳалимови ноҳияи Нурободи имрӯза воқеъ шуда буданд. Аз шаҳру Қалъаи Дарбанд то тангнои рӯдхонаи Вахш – Сари Пули Яхч (ҳоло мавзеи Хоҷа Афлотун, дар ҷануби ғарби деҳа) 15 км заминҳои васеъ, майдонҳои ҳамвор ва бистари густурдаи рӯдхонаи Вахш воқеъ шудааст. Ҷойном ё топоними "Яхч" аз забонҳои қадими эронӣ бар омадааст, ки маънои замини санглохи камҳосилро дорад. Номи як қатор мавзеъҳои деҳаи Яхч ҷойномҳои таърихии ин макон баромада аз забонҳои пешини порсӣ ва вобаста ба истеҳкомҳои низомӣ мебошанд; Ғармов, Қулғаӣ, Изғов, Сари Тӯпхона, Таги Қалъа, Қалъанак, Минатук, Капарак, Калот, Пуштаи Мурчун ва ғайра. Дар қисмати ҷануби Яхч, дар тангнои рӯдхонаи Вахш, ки дар миёни кӯҳу теппаҳои сангии қавӣ пули дар он замон ягонаи вурудӣ ба водӣ мавҷуд будааст. Агарчи он пул ҳоло вуҷуд надоранд, вале дар хотираҳои мардум бо номи "Пули Сангӣ" ёд мешавад. Нишонаҳои ҷойгоҳи пул, изи саргаҳи ҷойи пулҳо то ҳанӯз дида мешаванд ва маълум аст, ки чандин бор пул дар ҷойгоҳи дигар аз нав сохта шудааст. Ин мавзеъ бо ҷойгоҳи Пули Сангӣ ва истеҳкомҳои муҳофизаш ҳоло Хоҷа Афлотун ном дорад ва нишонаҳои ёдгориҳои тахрихии гуногун аз дунёи қадим дар он ҳанӯз қобили дидан ҳастанд. Ин роҳ – роҳи мавзеи Яхч ва Пули Сангии он дар замонҳои пеш ягона роҳи гузар ба Қалъаи Дарбанд пас аз он ба сӯйи Рашт, Бадахшон, Чин, Тахористон, митақаҳои Осиёи Марказӣ будааст. Зеро дар соҳили рости рӯди Вахш то мавзеи Қалъаи Дарбанд дар ҷойи дигар мавзеи мувофиқ барои эҷоди пул дар замонҳои қадим ба назар намерасад. Аз сӯйи дигар, мазеи рости рӯдхонаи Вахш дар ин минтақа амалан аз кӯҳҳо иборат аст ва ҳамвориҳои кам дорад. Бинобар ин дар самти рости рӯди Вахш ҷой барои зисти доимӣ ва бунёди макону манзили муҳофизон ва истеҳкомҳои ҷангӣ номувофиқ аст. Дар панҷсад метр дуртар аз ҷойгоҳи Пули сангии Яхч дар сари теппаи хокпӯш нишонаҳои қалъаи хурди ҷангӣ вуҷуд дорад, ки ҳоло ин теппа бо номи Қалъанак ёд мешавад ва назар ба мавқеи худ қалъаи ҷангии муҳофизи пул будааст. Мавзеи Хоҷа Афлотун (Сари Пули Сангии Яхч) бо нимаҳамвории ҷудогонааш дар соҳили чапи тангнои рӯди Вахш, дар ҷануби деҳаи Яхч саргаҳи истеҳкомҳои муҳофизатии Қалъаи Дарбанд ба шумор меояд. Болотар аз он то Қалъаи Дарбанд бистари васеъи рӯдхона ва ҳамвориҳои хушкии минтақа доман паҳн кардаанд. Ин мавзеъ бо ландшафти пасту баланди соҳили дарё, теппаву кӯҳпораҳо, сангҳои зиёди бузургҳаҷм ва сангтеппаҳои мавқеъҳои ҷангӣ: дижҳои сангӣ барои зарба ба душман, мавзеъҳои тирандозӣ, дарахтони ғайриоддии куҳансол ва дигар манзараҳояш аз дигар мавзеъҳои ин минтақа ба куллӣ фарқ мекунад. Дар ин ҷо харобаҳои Сари Пул, ки то ҳанӯз нишонаҳои ҷойгоҳҳои пул боқист, зиёданд: изи пойдевор (сарнахич)-и як тарафи пул дар чанд ҷой, тарҳи роҳи сангфарши қадимӣ ҳанӯз ба назар мерасанд. Дар ҳамвориҳои назди ҷойгоҳи Пули Сангӣ чанд истеҳкоми низомӣ ба назар мерасад. Харобаҳои ду-се дижи сангии муҳофиз ё тирандозии назди Пули Сангӣ ҳоло ҳам ба хубӣ дида мешаванд. Дар 1,5 километрии Сари Пули Сангӣ, дар сари теппаи Буни Камар (Бинии Камар) харобаҳои тӯпхонаи аввали Яхч ба назар мерасад, ки вазифи муҳофизати пул ва қалъаи ҷангиро дошт. Харобащои Қалъаи Калони Яхч дар ҷануби ин деҳа дар баландие қарор дорад, ки майдонҳои ҳамвор ва роҳи гузари ҳуҷумкунандагон аз ин баландӣ ба хубӣ зери нишон қарор мегирифт. Дар мавзеи қалъа, ки дар гузаштаҳо чуқуриву пастиҳои он хуб дида мешуд, ҳоло манзили зист бунёд шудааст. Ин мавзеъ дар забони мардуми маҳал солҳои охир бо номи "Сари Боғ" ном бурда мешавад, зеро дар солҳои аввали пайдоиши давлати Шӯравӣ дар рӯйи харобаҳои қалъа боғ бунёд шуда буд. Дар мавзеи Калфои Яхч, дар ду километрии самти рости деҳа мавзеи шаҳраки коргарӣ – коргоҳи истеҳсоли оҳан, силоҳ ва тиру тӯп, оҳак ва хишт мавҷуд будааст. Дар ин коргоҳ барои рангу бори қалъаҳо ва мавзеъҳои ҷангӣ оҳак, инчунин барои девори қалъаҳо ва тӯпхонаҳо хишти пухта, дар коргои оҳангарии он силоҳи ҷангӣ ва тиру тӯп истеҳсол мешудааст. То имрӯз ғори хиштпазӣ ва оҳангудозии ин коргоҳ дар камари теппаи сангӣ бо номи Шӯхи Калот вуҷуд дорад. Дар ҷамоати деҳоти ба номи Иззатулло Ҳалимов мавзеъҳои таърихӣ: Қалъаи Ҷамшед (Қалъаи Ҷамҳур) ва Ғори Деви Сафед дар деҳаи Юст; Қалъаи Хушак дар кӯҳи Анзалии Истун; Қалъаҳои хурду калон дар деҳаи Яхак, Қалъаи Калон, Қалъанак, Тӯпхона, Ғори Калот ва Мақбараи Ҳазрати Султон дар деҳаи Яхч, Мазори намаки Хоҷаи Роғун вуҷуд доранд.
Яхшор	Яхшор — деҳа дар ҷамоати деҳоти Лангардараи ноҳияи Шамсиддин Шоҳин. Аз Яхшор то маркази ҷамоат 2 км, то маркази ноҳия 68 км. Аҳолиаш 529 нафар, тоҷикон.
Ячиё	Ячиё яке аз шаҳрҳои префектураи Чиба, Ҷопон аст.
Ячимата	Ячимата яке аз шаҳрҳои префектураи Чиба, Ҷопон аст.
Яхч	Яхч — деҳа дар ҷамоати деҳоти Иззатулло Ҳалимови ноҳияи Нуробод. Аз Яхч то маркази ноҳия 20 км. Аҳолиаш 1450 нафар, тоҷикон. Ҷойном Ҷойноми "Яхч" аз забонҳои қадими эронӣ бар омадааст, ки маънои замини санглохи камҳосилро дорад. Ин деҳа аз мавзеъҳои муҳимми минтақаи Дарбанд аст, ки бештарин истеҳкомҳои пуштибони Қалъаи Дарбанд дар ҳудуди ин минтақа – ҷамоати Изатулло Ҳалимови ноҳияи Нурободи имрӯза воқеъ шуда буданд. Аз шаҳру Қалъаи Дарбанд то тангнои рӯдхонаи Вахш – Сари Пули Яхч (ҳоло мавзеи Хоҷа Афлотун, дар ҷануби ғарби деҳа) 15 км заминҳои васеъ, майдонҳои ҳамвор ва бистари густурдаи рӯдхонаи Вахш воқеъ шудааст. Ҷойном ё топоними "Яхч" аз забонҳои қадими эронӣ бар омадааст, ки маънои замини санглохи камҳосилро дорад. Номи як қатор мавзеъҳои деҳаи Яхч ҷойномҳои таърихии ин макон баромада аз забонҳои пешини порсӣ ва вобаста ба истеҳкомҳои низомӣ мебошанд; Ғармов, Қулғаӣ, Изғов, Сари Тӯпхона, Таги Қалъа, Қалъанак, Минатук, Капарак, Калот, Пуштаи Мурчун ва ғайра. Дар қисмати ҷануби Яхч, дар тангнои рӯдхонаи Вахш, ки дар миёни кӯҳу теппаҳои сангии қавӣ пули дар он замон ягонаи вурудӣ ба водӣ мавҷуд будааст. Агарчи он пул ҳоло вуҷуд надоранд, вале дар хотираҳои мардум бо номи "Пули Сангӣ" ёд мешавад. Нишонаҳои ҷойгоҳи пул, изи саргаҳи ҷойи пулҳо то ҳанӯз дида мешаванд ва маълум аст, ки чандин бор пул дар ҷойгоҳи дигар аз нав сохта шудааст. Ин мавзеъ бо ҷойгоҳи Пули Сангӣ ва истеҳкомҳои муҳофизаш ҳоло Хоҷа Афлотун ном дорад ва нишонаҳои ёдгориҳои тахрихии гуногун аз дунёи қадим дар он ҳанӯз қобили дидан ҳастанд. Ин роҳ – роҳи мавзеи Яхч ва Пули Сангии он дар замонҳои пеш ягона роҳи гузар ба Қалъаи Дарбанд пас аз он ба сӯйи Рашт, Бадахшон, Чин, Тахористон, митақаҳои Осиёи Марказӣ будааст. Зеро дар соҳили рости рӯди Вахш то мавзеи Қалъаи Дарбанд дар ҷойи дигар мавзеи мувофиқ барои эҷоди пул дар замонҳои қадим ба назар намерасад. Аз сӯйи дигар, мазеи рости рӯдхонаи Вахш дар ин минтақа амалан аз кӯҳҳо иборат аст ва ҳамвориҳои кам дорад. Бинобар ин дар самти рости рӯди Вахш ҷой барои зисти доимӣ ва бунёди макону манзили муҳофизон ва истеҳкомҳои ҷангӣ номувофиқ аст. Дар панҷсад метр дуртар аз ҷойгоҳи Пули сангии Яхч дар сари теппаи хокпӯш нишонаҳои қалъаи хурди ҷангӣ вуҷуд дорад, ки ҳоло ин теппа бо номи Қалъанак ёд мешавад ва назар ба мавқеи худ қалъаи ҷангии муҳофизи пул будааст. Мавзеи Хоҷа Афлотун (Сари Пули Сангии Яхч) бо нимаҳамвории ҷудогонааш дар соҳили чапи тангнои рӯди Вахш, дар ҷануби деҳаи Яхч саргаҳи истеҳкомҳои муҳофизатии Қалъаи Дарбанд ба шумор меояд. Болотар аз он то Қалъаи Дарбанд бистари васеъи рӯдхона ва ҳамвориҳои хушкии минтақа доман паҳн кардаанд. Ин мавзеъ бо ландшафти пасту баланди соҳили дарё, теппаву кӯҳпораҳо, сангҳои зиёди бузургҳаҷм ва сангтеппаҳои мавқеъҳои ҷангӣ: дижҳои сангӣ барои зарба ба душман, мавзеъҳои тирандозӣ, дарахтони ғайриоддии куҳансол ва дигар манзараҳояш аз дигар мавзеъҳои ин минтақа ба куллӣ фарқ мекунад. Дар ин ҷо харобаҳои Сари Пул, ки то ҳанӯз нишонаҳои ҷойгоҳҳои пул боқист, зиёданд: изи пойдевор (сарнахич)-и як тарафи пул дар чанд ҷой, тарҳи роҳи сангфарши қадимӣ ҳанӯз ба назар мерасанд. Дар ҳамвориҳои назди ҷойгоҳи Пули Сангӣ чанд истеҳкоми низомӣ ба назар мерасад. Харобаҳои ду-се дижи сангии муҳофиз ё тирандозии назди Пули Сангӣ ҳоло ҳам ба хубӣ дида мешаванд. Дар 1,5 километрии Сари Пули Сангӣ, дар сари теппаи Буни Камар (Бинии Камар) харобаҳои тӯпхонаи аввали Яхч ба назар мерасад, ки вазифи муҳофизати пул ва қалъаи ҷангиро дошт. Харобащои Қалъаи Калони Яхч дар ҷануби ин деҳа дар баландие қарор дорад, ки майдонҳои ҳамвор ва роҳи гузари ҳуҷумкунандагон аз ин баландӣ ба хубӣ зери нишон қарор мегирифт. Дар мавзеи қалъа, ки дар гузаштаҳо чуқуриву пастиҳои он хуб дида мешуд, ҳоло манзили зист бунёд шудааст. Ин мавзеъ дар забони мардуми маҳал солҳои охир бо номи "Сари Боғ" ном бурда мешавад, зеро дар солҳои аввали пайдоиши давлати Шӯравӣ дар рӯйи харобаҳои қалъа боғ бунёд шуда буд. Дар мавзеи Калфои Яхч, дар ду километрии самти рости деҳа мавзеи шаҳраки коргарӣ – коргоҳи истеҳсоли оҳан, силоҳ ва тиру тӯп, оҳак ва хишт мавҷуд будааст. Дар ин коргоҳ барои рангу бори қалъаҳо ва мавзеъҳои ҷангӣ оҳак, инчунин барои девори қалъаҳо ва тӯпхонаҳо хишти пухта, дар коргои оҳангарии он силоҳи ҷангӣ ва тиру тӯп истеҳсол мешудааст. То имрӯз ғори хиштпазӣ ва оҳангудозии ин коргоҳ дар камари теппаи сангӣ бо номи Шӯхи Калот вуҷуд дорад. Дар ҷамоати деҳоти ба номи Иззатулло Ҳалимов мавзеъҳои таърихӣ: Қалъаи Ҷамшед (Қалъаи Ҷамҳур) ва Ғори Деви Сафед дар деҳаи Юст; Қалъаи Хушак дар кӯҳи Анзалии Истун; Қалъаҳои хурду калон дар деҳаи Яхак, Қалъаи Калон, Қалъанак, Тӯпхона, Ғори Калот ва Мақбараи Ҳазрати Султон дар деҳаи Яхч, Мазори намаки Хоҷаи Роғун вуҷуд доранд.
Яш Чопра	Мукофоти Дадасоҳиб Фалке барои муваффақият Яш Чопра — коргардон, таҳягар ва филмноманависи ҳинд. Асозгузори калонтарин ширкати синамотаҳиякунии Ҳиндустон мебошад. Дар давоми панҷоҳ соли фаъолияташ 20 филмро рӯи навор бароварда ва ба ҳайси продюсер дар 40 филм кор кардааст. Яш яке аз барҷастатарин коргардонҳои синамои Ҳиндустон башумор рафта, дар Болливуд "Шоҳи романтика" тахаллус гирифтааст. Зиндагинома Эҷодиёт дар синамо Ҳаёти шахсӣ Филмнома Ҷоизаҳо Нигаред низ.
Ячменева	Ячменева — деҳаест дар Русия, ки дар ҳайати ноҳияи Алапаевский вилояти Свердловск медарояд.
Ячмен (ноҳияи Пучеж, Иванов)	Ячмен — деҳа, яке аз маҳаллаҳои аҳолинишини Федератсияи Русия мебошад. Деҳа дар ҳайати ноҳияи Пучеж, ки дар вилояти Иванов қарор дорад, дохил мешавад.
Пиряхшиносӣ	Пиряхшиносӣ, яхчолшиносӣ, глятсиология (аз — ях, юн. — омӯзиш, илм) — дониши мутолиъаи пиряхҳо дар навоҳии қутбӣ ва кӯҳсорҳо ё ба сурати куллитар, мутолиъаи ҳама намудҳои ях ва падидаҳои ҳосил аз он дар сатҳи Замин аст ва дар он вежагиҳои гуногун об дар ҳолати ҷомид (барф ва ях) баррасӣ мешавад. Як шохаи илми обшиносӣ, ки хусусиятҳои пайдоиш, таркиб, сохт, хосияти физикӣ, амалиёти геологию геоморфологӣ, мавҷудият ва ҳаракату инкишофи пиряхҳо, алоқаи мутақобилаи онҳо бо муҳити атрофро меомӯзад. Пиряхшиносӣ на танҳо пиряхҳосилшавии кунунӣ, инчунин давраҳои гузаштаи геологиро меомӯзад. Пиряхҳои давраи қадимро илми палеоглятсиология таҳқиқ мекунад. Пиряхшиносӣ бо илмҳои физика, механика, иқлимшиносӣ, ҳидрология, геоморфология ва ҷуғрофияи табиӣ пайвандӣ дошта, аз усулҳои таҳқиқоти онҳо ба таври фаровон истифода мебарад. Таърих Илми пиряхшиносӣ дар охири асри 18 ҳамчун низоми донишҳои илмӣ ташаккул ёфт. Бори аввал олими швейсариягӣ О. Сосюр илми пиряхшиносиро эътироф намуд. Дар Русия таҳқиқоти пиряхшиносӣ аз нимаи дуввуми асри 19 бо ташаббуси Ҷамъияти ҷуғрофиёии рус бо сарварии И. В. Мушкетов оғоз гардид. Пиряхҳои Осиёи Марказӣ, хусусан Тоҷикистон, ки минтақаи бузургтарини яхбандиҳои собиқ Иттиҳоди Шӯравӣ буд -ро фатҳ кард. Таҳқиқоти давраи дуввум аз барқарор намудани Ҳокимияти Шӯравӣ дар Осиёи Миёна оғоз меёбад, ки дар ин марҳала давраи нави инкишофи пиряхшиносӣ фаро расид ва он аз дарки амиқи табиати ях ва бо ёрии усулҳои нави дақиқ доир намудани таҳқиқоти доимӣ иборат буд. Инчунин олимон ба тағйироти иқлимӣ вобаста будани пиряхҳоро муайян карданд, дар бораи яхбандиҳо тасаввуроти амиқ ҳосил гардид. Оид ба каму зиёдшавии пиряхҳо ва ҷойгиршавии онҳо маълумот ҷамъ оварда шуд. Соли 1928 АИ ИҶШС барои омӯхтани мавзеъҳои душворгузар ва куллан наомӯхтаи Помир ва пиряхҳои он экспедитсияи бузург ташкил намуд, ки он барои таҳқиқи ояндаи илми пиряхшиносӣ замина гузошт. Соли 1930 ҳидрограф ва глятсиологи маъруф профессор Л. Н. Корженевский рӯйхатти пиряхҳои Тоҷикистонро мураттаб сохт. Экспедитсияи муташаккили Тоҷикистон, ки соли 1932 таъсис ёфт, ба таҳқиқи Помир машғул шуд. Он соли 1933 номи Экспедитсияи таҳқиқоти Помиру Тоҷикистонро гирифт. Солҳои 1932-33 тибқи "Барномаи соли қутбии байналмилалӣ" корҳои пиряхшиносӣ дар авҷ буд. Дар ин муддат маркшейдерон Р. Финстедвалдер (Олмон) ва И. Г. Дорофеев (Русия) бо усули фотограмметрия харитаи ҷуғрофии маҳалро тартиб доданд, ки дар он пиряхи Федченко (77 км) акс гардида буд. Дар таҳқиқоти муташаккиле, ки аз рӯи барномаи Даҳсолаи байналмилалии ҳидрологӣ доир шуд, омӯхтани яху пиряхҳо ҷои асосиро гирифт. Дар ИҶШС, Швейсария, ИМА, Канада, Итолиё, Фаронса, Британияи Кабир, Ҷопон ва Аргентина бо мақсади омӯхтани яху пиряхҳо муассисаҳои махсус ташкил карда шудаанд. Таҳқиқоти пиряхшиносӣи муосир имкон медиҳад, ки оби дарёҳо самарабахш истифода шаванд ва пеши роҳи офатҳои табиӣ, тармафуроӣ, сел, обхезӣ гирифта шавад. Тартиби ҷойгиршавӣ ва обшавии пиряхҳо номураттаб буда, дар натиҷаи суст об шудани онҳо оби дарёҳои аз пиряхҳо ғизогиранда кам мешавад ва талаботи хоҷагии халқро таъмин карда наметавонад. Аз ҷумла пиряхҳои Тоҷикистон давраи таназзулро аз сар мегузаронанд. Ба таҳқиқи пиряхҳои Тоҷикистон Институти масъалаҳои об, ҳидроэнергетика ва экологияи АИ Ҷумҳурии Тоҷикистон, Агентии гидрометеорологии Ҷумҳурии Тоҷикистон, кафедраҳои ҷуғрофиё ва геологияи донишгоҳҳои миллӣ ва омӯзгорӣ машғуланд.
Яш	Яш яке аз шаҳрҳои вилояти Яш, Руминия аст.
Яшио	Яшио яке аз шаҳрҳои префектураи Саитама, Ҷопон аст.
Яшино (ноҳияи Вичуг, Иванов)	Яшино — деҳа, яке аз маҳаллаҳои аҳолинишини Федератсияи Русия мебошад. Деҳа дар ҳайати ноҳияи Вичуг, ки дар вилояти Иванов қарор дорад, дохил мешавад.
Яшир Пинто	Яшир Армандо Пинто Исламе (феврали 1991, Сантяго, Чили) — футболбози чилигӣ, зарбазананда (страйкер).
Яшт	Маздаясно дар Ҳиндустон Эрониёни зартуштӣ Порсён Эрониён "Яштҳо" ("Йаштҳо") — севумин бахши Авестои кунунист, ки 21 яштро дар бар мегирад. Маъно "Яшт" — дар Авесто яшти ҳамреша ва ҳаммаънои "Йасна" аст ва 21 Яшти Авесто ҳар кадом ба яке аз инон ихтисос дорад. Нигаред низ.
Яшково (ноҳияи Витегор, Вологда)	Яшково — деҳа, яке аз маҳаллаҳои аҳолинишини Федератсияи Русия мебошад. Деҳа дар ҳайати ноҳияи Витегор, ки дар вилояти Вологда қарор дорад, дохил мешавад.
Яъқуб Аълоев	Яъқуб Аълоев – мутриби (дойранавоз) Филармонияи давлатии Тоҷикистон ба номи А. Ҷўраев, Ҳунарпешаи хизматнишондодаи ҶШС Тоҷикистон. Нигаред.
Яшт	Маздаясно дар Ҳиндустон Эрониёни зартуштӣ Порсён Эрониён "Яштҳо" ("Йаштҳо") — севумин бахши Авестои кунунист, ки 21 яштро дар бар мегирад. Маъно "Яшт" — дар Авесто яшти ҳамреша ва ҳаммаънои "Йасна" аст ва 21 Яшти Авесто ҳар кадом ба яке аз инон ихтисос дорад. Нигаред низ.
Яшм	Яшм — деҳа дар ҷамоати деҳоти Раҳимзодаи ноҳияи Рашт. Аз Яшм то маркази ҷамоат 4 км, то маркази ноҳия 25 км. Аҳолиаш 539 нафар, тоҷикон.
Яшм	Яшм — деҳа дар ҷамоати деҳоти Раҳимзодаи ноҳияи Рашт. Аз Яшм то маркази ҷамоат 4 км, то маркази ноҳия 25 км. Аҳолиаш 539 нафар, тоҷикон.
Яъфур	Яъфур (— "аъфир ё яъфир") — тахаллуси хари мансуб ба пайғамбари ислом Муҳаммад (с). Таърих.
Яъқуб Дениев	Яъкуб Илёсович (Илесович) Дениев (зод. 1948) — сиёсатмадори чечен, раиси пешини маъмурияти Чеченистон. Набераи ходими маъруфи динӣ Дени Арсанов 1. Зиндагинома Дар давраи аз ноябри соли 1995 то августи соли 1996 раиси шаҳри Грозний буд. Дениев аз чанд суиқасд аз сӯи ҷангҷӯён наҷот ёфт ва 18 нафар аз хешовандонаш, аз ҷумла ду бародарашро куштанд 2. 6 августи соли 1996 ҷангҷӯён вориди шаҳр шуданд. Ба хонаи Дениев, ки онро отряди пурзури полис иборат аз 29 нафар посбонӣ мекард, аз тарафи ҷанговарони отрядҳои Руслан Гелаев ва Шамил Басаев ҳуҷум карда шуд. Дар мудофиа ба ғайр аз полис, посбонони заводи нефттозакунӣ ва шаҳрвандони оддӣ, ки ба онҳо ҳамроҳ шуда буданд, иштирок карданд. Дар рӯзи шашум мудофизатчиён бо кафолати ҷангҷӯён муқобилатро бас карданд. Аммо бархе аз тарафдорони Дениев тирборон шуданд, бархеи дигарро гаравгон гирифта, шиканҷа карданд. Худи Дениев ба таври мӯъҷиза тавонист фирор кунад 1. Аз сентябри соли 1999 дар вазифаи сардори маъмурияти муваққатии Чеченистон кор кардааст. Моҳи июни соли 2000 ваколатҳоро ба Аҳмад Қодиров вогузор кард. 24 марти соли 2001 дар Маскав аз ҷониби шахсони номаълум асир гирифта шуд. Барои ӯ 500 000 доллар фидя талаб карда шуд. Ба гуфтаи яке аз хешовандони Дениев, ӯро танҳо бо пешниҳоди шаҳодатномаи пулис дастгир кардан мумкин буд, зеро ӯ ба мошини афроди номаълум савор намешуд, зеро дараҷаи хатарро дарк мекард 2. Дар натиҷаи як амалиёти вижаи мақомоти ҳифзи ҳуқуқ, ки ҷузъиёти он ба манфиати тафтишот ошкор нашудааст, Дениев бидуни пардохти товон озод карда шуд 3. Дар моҳи майи соли 2001, чанде пас аз тарки Бислан Гантамиров аз мақоми мири Грозний Дениев ҳамчун номзад ба ин вазифа баррасӣ шуд.
Яъқуб ибни Алии Бурсавӣ	Яъқуб ибни Алии Бурсавӣ, маъруф ба Сайидализода — фақеҳи ҳанафӣ, адиб, мударрис 1, қозӣ ва шореҳи форсизабони муаллифи шарҳи "Дебочаи ал-Мисбоҳ", "ас-Сироҷия", "Мафотиҳу-л-улум"-и Ҷурҷонӣ.
Яъқуб Юсуфов	Яъқуб Юсуфов — раиси колхози ба номи Жданови райони Ҳисор, Қаҳрамони меҳнати сотсиалистӣ, вакили анҷуманҳои Совети Олии ҶШС Тоҷикистон. Яъқуб Юсуфов дар кишлоқи Курпани дар оилаи деҳкон таваллуд шудааст. Фаъолияти кориашро соли 1930 ҳамчун колхозчии колхози "Ситоран сурх"-и райони Ҳисор. Зиёда аз 30 сол ба колхози ба номи Жданови райони Ҳисор сарварӣ кард. Аз соли 1976 то соли 1979 директори хоҷагии ҷангали Варзоб буд. Яъқуб Юсуфов депутати Совети Олии ҶШС Тоҷикистон ихтихоб шудааст.
Яшнево (ноҳияи Череповетс, Вологда)	Яшнево — деҳа, яке аз маҳаллаҳои аҳолинишини Федератсияи Русия мебошад. Деҳа дар ҳайати ноҳияи Череповетс, ки дар вилояти Вологда қарор дорад, дохил мешавад.
Яъқуб ибни Ториқ	Яъқуб ибни Ториқ — риёзидон ва ахтаршинос и эронитабор, узви Дорулҳикмаи Бағдод ва тарҷумон и неҳзати тарҷума, муаллифи "Таркибу-л-афлок", "Китобу-л-илал", "ал-Мақолот" ва "Зичи Яъқуб ибни Ториқ".
Абуъавонаи Исфароинӣ	Абуъавонаи Исфароинӣ, Абуъавона Яъқуб ибни Исҳоқи Ифароинӣ — муҳаддис ва фақеҳи шофеъимазҳаби форс-тоҷик, шогирди Абудовуди Сиҷистонӣ, Абуҳотими Розӣ ва Абдуллоҳ ибни Аҳмад ибни Ҳанбал, соҳиби китоби "ал-Муснад".
Яъқуб Ғолибов	Яъқуб Ғолибов – сарояндаи Театри давлатии академии опера ва балети ба номи Садриддин Айнӣ...
Муҳаммад Яъқуббек	Муҳаммад Яъқуббеки Бадавлат (1820 1, Писканд, Хоноти Хӯқанд — 29 май 1877 2, Курло, Шинҷон) — лашкаркаш, давлатмард ва сиёсатмадори тоҷик, бунёнгузор ва нахустин хони давлати Ҳафтшаҳр дар Туркистони Шарқӣ. Зиндагинома Аз оилаи савдогари хурд. Муҳаммад Яъқуббека ввал ҳокими Ҷиноз, дертар (тақрибан соли 1851) беки Оқмачит таъин шудааст. Соли 1865 ба шаҳри Қошғар рафт. Дере нагузашта Муҳаммад Яъқуббек ҳокими Қошғар шуд. Соли 1870 Урумчиро забт карда, бо номи Ҳафтшаҳр давлати мустақил ташкил намуд ва унвони Атолид ғозӣ Бадавлатро гирифта, ҳокими он гардид. Чин соли 1878 Ҳафтшаҳрро барҳам дод. Хонавода Яқуббек дар ҳамин давра соли 1847 милодӣ бо қипчоқдухтаре бо номи Зиёлик издивоҷ мекунад ва соҳиби чаҳор писар: Бекқулибек, Ҳаққулибек, Худойқулибек ва Ҳайдарбек мешавад.
Яъқуби Лайс	Яъқуби Лайси Саффорӣ (октябр 840 1,,, Хилофати Аббосиён — 5 июн 879, Гундишопур, Давлати Саффориён) — мисгар ва бунёнгузори силсилаи Саффориён, нахустин амири давлат дар Систон. Зиндагинома Яъқуб ибни Лайс соли 840 дар як шаҳраки хурде бо номи Қарнин, ки дар шарқи Заранҷ ва ғарби Бӯст буданд. Яъқуб дар ибтидо ба шаҳри Заранҷ омада шогирди мисгар "саффор" шуда буд, бинобар дар таърих сулолаи ӯ чунин номбар шудааст. Бародараш Амр аз рӯи маълумотҳои таърихӣ чӯпон ва ё дуредгар будааст. Халифаи Бағдод барои фурӯ нишонидани ошӯби хориҷиён дар Хуросону Сиистон Солеҳ ибни Насрро фиристод. Ӯ бо шикаст додани хориҷиён ва сомон бахшидани авзои минтақа дар чашми ҳукуматдорон ва миёни мардум маҳбубият пайдо кард. Пас аз фавти Солеҳ ҷойнишини ӯ Дирҳам ибни Ҳасан натавонист, ки миёни лашкариён нуфузу эътибор пайдо кунад. Яъқуб бо тарафдоронаш аз фурсат истифода бурда, қисме аз дастаҳои ғозийнро низ ба тарафи худ кашид, идораи кишварро ба даст гирифт ва соли 861 Сиистонро пурра тасарруф намуд. Сипас ҳокими Кобулро бо найранг ба ҳалокат расонида, байни солҳои Ҳирот, Пушанг, Балх, Бомиён ва Форсро аз дасти маъмурони Тоҳириён берун кард. Соли 873 аз фориғболии Муҳаммад ибни Тоҳир — охирин амири тоҳирӣ истифода карда, дарбори ӯро ба сӯйи хеш ҷалб кард ва дар муҳорибаи сарнавиштсоз нерӯҳои онро торумор карда, Нишопурро ба даст даровард. 2 Соли 871 Яъқуб аз халифа Муътамид фармони воломақомӣ дар Балху Таҳористонро гирифт. Муаррих Гардизӣ менависад, ки Яъқуб соли 870 шаҳрҳои Ғазна, Гардиз ва Кобулро ба тасарруфаш даровардааст. Соли 873 Яъқуб бар зидди Муҳаммад ибни Тоҳир ҷанг сар карда ғалаба кард ва Муҳаммадро асир гирифт. Лашкари Саффориён 1 августи соли 873 ба Нишопур, пойтахти Тоҳириён соҳиб шуданд. Ҳукумати халифаҳои Бағдод соли 874 маҷбур шуд, ки Яъқубро воломақоми Хуросон, Табаристон, Ҷузҷон, Рай ва Форс таъйин намояд. Ҳуҷуми лашкари Яъқуб ба Бағдод 8 апрели соли 876 бебарор анҷом ёфт ва сулолаи Аббосиёнро аз шикаст нигоҳ дошт. Муҳаммад ибни Тоҳир, ки аз асорат озод шуда буд, боз аз ҷониби халифа воломақоми Хуросон таъйин гардид, вале асосан ҷойи зисташ дар Бағдод буд. Яъқуб соли 879 вафот кард. Яъқуби Лайс бузургтарин чеҳраи сиёсӣ ва қаҳрамони набарди истиқлолхоҳии мардуми Хуросону Мовароуннаҳр буд. Баъд аз Яъқуб бародараш Амр ибни Лайс воломақоми давлат гардид.
Яғмурча	Яғмурча — деҳа дар ноҳияи Узункопрӯ, вилояти Эдирна, дар шарқи Туркия. Шумораи аҳолӣ — 687 нафар дар соли 2022. Асосан туркҳо.
Яъқуби Лайс	Яъқуби Лайси Саффорӣ (октябр 840 1,,, Хилофати Аббосиён — 5 июн 879, Гундишопур, Давлати Саффориён) — мисгар ва бунёнгузори силсилаи Саффориён, нахустин амири давлат дар Систон. Зиндагинома Яъқуб ибни Лайс соли 840 дар як шаҳраки хурде бо номи Қарнин, ки дар шарқи Заранҷ ва ғарби Бӯст буданд. Яъқуб дар ибтидо ба шаҳри Заранҷ омада шогирди мисгар "саффор" шуда буд, бинобар дар таърих сулолаи ӯ чунин номбар шудааст. Бародараш Амр аз рӯи маълумотҳои таърихӣ чӯпон ва ё дуредгар будааст. Халифаи Бағдод барои фурӯ нишонидани ошӯби хориҷиён дар Хуросону Сиистон Солеҳ ибни Насрро фиристод. Ӯ бо шикаст додани хориҷиён ва сомон бахшидани авзои минтақа дар чашми ҳукуматдорон ва миёни мардум маҳбубият пайдо кард. Пас аз фавти Солеҳ ҷойнишини ӯ Дирҳам ибни Ҳасан натавонист, ки миёни лашкариён нуфузу эътибор пайдо кунад. Яъқуб бо тарафдоронаш аз фурсат истифода бурда, қисме аз дастаҳои ғозийнро низ ба тарафи худ кашид, идораи кишварро ба даст гирифт ва соли 861 Сиистонро пурра тасарруф намуд. Сипас ҳокими Кобулро бо найранг ба ҳалокат расонида, байни солҳои Ҳирот, Пушанг, Балх, Бомиён ва Форсро аз дасти маъмурони Тоҳириён берун кард. Соли 873 аз фориғболии Муҳаммад ибни Тоҳир — охирин амири тоҳирӣ истифода карда, дарбори ӯро ба сӯйи хеш ҷалб кард ва дар муҳорибаи сарнавиштсоз нерӯҳои онро торумор карда, Нишопурро ба даст даровард. 2 Соли 871 Яъқуб аз халифа Муътамид фармони воломақомӣ дар Балху Таҳористонро гирифт. Муаррих Гардизӣ менависад, ки Яъқуб соли 870 шаҳрҳои Ғазна, Гардиз ва Кобулро ба тасарруфаш даровардааст. Соли 873 Яъқуб бар зидди Муҳаммад ибни Тоҳир ҷанг сар карда ғалаба кард ва Муҳаммадро асир гирифт. Лашкари Саффориён 1 августи соли 873 ба Нишопур, пойтахти Тоҳириён соҳиб шуданд. Ҳукумати халифаҳои Бағдод соли 874 маҷбур шуд, ки Яъқубро воломақоми Хуросон, Табаристон, Ҷузҷон, Рай ва Форс таъйин намояд. Ҳуҷуми лашкари Яъқуб ба Бағдод 8 апрели соли 876 бебарор анҷом ёфт ва сулолаи Аббосиёнро аз шикаст нигоҳ дошт. Муҳаммад ибни Тоҳир, ки аз асорат озод шуда буд, боз аз ҷониби халифа воломақоми Хуросон таъйин гардид, вале асосан ҷойи зисташ дар Бағдод буд. Яъқуб соли 879 вафот кард. Яъқуби Лайс бузургтарин чеҳраи сиёсӣ ва қаҳрамони набарди истиқлолхоҳии мардуми Хуросону Мовароуннаҳр буд. Баъд аз Яъқуб бародараш Амр ибни Лайс воломақоми давлат гардид.
Абӯюсуфи Киндӣ	Абӯюсуф Яъқуб ибни Исҳоқи Киндӣ, маъруф ба ал-Киндӣ — файласуф, риёзидон, мусиқидон, ахтаршинос и мусулмони Зиндагинома Тибқи маъхазҳои гуногун, дар Куфа ё Басра ба дунё омадааст 13 14, кӯдакии худро дар ҳамон ҷо гузаронида, дар Байтулҳикмаи Бағдод кор кардааст. Киндӣ муаллифи рисолаҳои зиёди метафизик, мантиқ, ахлоқ, риёзиёт, рамзнигорӣ, нуҷум, тиб, ҳавошиносӣ, нуршиносӣ ва мусиқист. Дар Аврупои Ғарбӣ он бо номи лотинишудаи Алкиндус маъруф аст 15 16. Киндӣ дар шаҳрҳои Мака, Куфа ва Бағдод зиндагӣ ва эҷод карда, дар боргоҳи халифаҳои Аббосӣ-Маъмун, Мутаваккил хидмат намудааст. Фалсафа Дар улуми фалсафа ва ғайра зиёда 238 асар навиштааст. Нуршиносӣ Киндӣ назарияи Уқлидусро дар бораи биниш танқид карда, ин рӯйдодро чунин шарҳ додааст: "Ҳар як нуқтаи ҷисми мунир худ манбаи тобиш мегардад ва шӯоъҳои рӯшноӣ аз он ба ҳама тараф ростхатта паҳн мешаванд". Ин ҳодиса имрӯз дар илми физик (қисми нуршиносӣ) бо номи принсипи Гюгенс маълум аст. Пизишкӣ Ибни Надим дар "Феҳрист"-и худ 22 номгӯй аз осори тиббии ӯро ёд мекунад 17. Мусиқӣ Дар таърих ва назарияи мусиқӣ ҳам рисолаи муҳиме таълиф кардааст. Асари Киндӣ "Рисола фи ал-мусиқӣ" аз таълифоти муҳими назарии мусиқӣ буда, дар заминаи манобеъ ва осори мусиқии мардумони эронӣ нигошта, масоили умдаи созу овозро ба риштаи таҳқиқ овардааст. Киндӣ бештар дар бораи сохттори оҳангӣ, назару диди пешиниён дар бораи мусиқӣ, ниҳодҳои эҷоди оҳанг, таносуби шеъру мусиқӣ ва ғайра ибрози назар намудааст.
Яъқуби Лайс	Яъқуби Лайси Саффорӣ (октябр 840 1,,, Хилофати Аббосиён — 5 июн 879, Гундишопур, Давлати Саффориён) — мисгар ва бунёнгузори силсилаи Саффориён, нахустин амири давлат дар Систон. Зиндагинома Яъқуб ибни Лайс соли 840 дар як шаҳраки хурде бо номи Қарнин, ки дар шарқи Заранҷ ва ғарби Бӯст буданд. Яъқуб дар ибтидо ба шаҳри Заранҷ омада шогирди мисгар "саффор" шуда буд, бинобар дар таърих сулолаи ӯ чунин номбар шудааст. Бародараш Амр аз рӯи маълумотҳои таърихӣ чӯпон ва ё дуредгар будааст. Халифаи Бағдод барои фурӯ нишонидани ошӯби хориҷиён дар Хуросону Сиистон Солеҳ ибни Насрро фиристод. Ӯ бо шикаст додани хориҷиён ва сомон бахшидани авзои минтақа дар чашми ҳукуматдорон ва миёни мардум маҳбубият пайдо кард. Пас аз фавти Солеҳ ҷойнишини ӯ Дирҳам ибни Ҳасан натавонист, ки миёни лашкариён нуфузу эътибор пайдо кунад. Яъқуб бо тарафдоронаш аз фурсат истифода бурда, қисме аз дастаҳои ғозийнро низ ба тарафи худ кашид, идораи кишварро ба даст гирифт ва соли 861 Сиистонро пурра тасарруф намуд. Сипас ҳокими Кобулро бо найранг ба ҳалокат расонида, байни солҳои Ҳирот, Пушанг, Балх, Бомиён ва Форсро аз дасти маъмурони Тоҳириён берун кард. Соли 873 аз фориғболии Муҳаммад ибни Тоҳир — охирин амири тоҳирӣ истифода карда, дарбори ӯро ба сӯйи хеш ҷалб кард ва дар муҳорибаи сарнавиштсоз нерӯҳои онро торумор карда, Нишопурро ба даст даровард. 2 Соли 871 Яъқуб аз халифа Муътамид фармони воломақомӣ дар Балху Таҳористонро гирифт. Муаррих Гардизӣ менависад, ки Яъқуб соли 870 шаҳрҳои Ғазна, Гардиз ва Кобулро ба тасарруфаш даровардааст. Соли 873 Яъқуб бар зидди Муҳаммад ибни Тоҳир ҷанг сар карда ғалаба кард ва Муҳаммадро асир гирифт. Лашкари Саффориён 1 августи соли 873 ба Нишопур, пойтахти Тоҳириён соҳиб шуданд. Ҳукумати халифаҳои Бағдод соли 874 маҷбур шуд, ки Яъқубро воломақоми Хуросон, Табаристон, Ҷузҷон, Рай ва Форс таъйин намояд. Ҳуҷуми лашкари Яъқуб ба Бағдод 8 апрели соли 876 бебарор анҷом ёфт ва сулолаи Аббосиёнро аз шикаст нигоҳ дошт. Муҳаммад ибни Тоҳир, ки аз асорат озод шуда буд, боз аз ҷониби халифа воломақоми Хуросон таъйин гардид, вале асосан ҷойи зисташ дар Бағдод буд. Яъқуб соли 879 вафот кард. Яъқуби Лайс бузургтарин чеҳраи сиёсӣ ва қаҳрамони набарди истиқлолхоҳии мардуми Хуросону Мовароуннаҳр буд. Баъд аз Яъқуб бародараш Амр ибни Лайс воломақоми давлат гардид.
Яғмои Ҷандақӣ	Мирзо Раҳим Яғмои Ҷандақӣ (— 1859 1) — аз шоир они ғазалсрои эронӣ дар аҳди Муҳаммадшоҳи Қоҷор аст. Сурудаҳои ҳаҷвомези ӯ шуҳрати бисёр дорад 2 ва аз ӯ ба унвони яке аз оғозкунандагони адабиёти иҷтимоъӣ ва интиқодим муосирм Эрон ёд мешавад.
Муҳаммадхоҷа Яъқубов	Муҳаммадхоҷа Искандарович Яъқубов (таваллуд 31 марти 1995, Исфара, Тоҷикистон) — муштзан (боксёр)-и касбии тоҷик дар вазнҳои сабук ва нимасабук. Барандаи чандин унвони қаҳрамонии бокси минтақавӣ ва ҷавонон аз рӯи,, ва. Маснади варзишӣ Муҳаммадхоҷа Яъқубов 12 декабри соли 2015 дар ринги ҳирфаӣ бори аввал бар Владимир Терехови рус ғолиб омад, ки ин қувваозмоӣ барои ӯ низ аввалин бор шуд. 15 ноябри соли 2016 дар набарди чоруми худ дар ринги ҳирфаӣ ӯ Николай Бузолини русро (5-2-1) бо нокаути техникӣ шикаст дод ва унвони Қаҳрамони бокси Осиё дар -ро ба даст овард. 18 феврали соли 2017 ӯ унвони худро дар мубориза бар зидди Йогли Ҳеррера аз Колумбиё ҳимоя кард. 1 2 майи соли 2017 ӯ бар муштзани ӯзбек Фирӯзбек Юлдошев унвони қаҳрамонии худро бори дигар ҳифз кард. Сипас ӯ ду муборизаи рейтингӣ (радабандӣ) баргузор кард, ки дар онҳо ғалабаи пеш аз вақт ба даст овард. Соли 2019 Ёқубов ҳайати мураббиёни худро зиёд кард ва бо Фредди Роуч, Педро Гарсиа, Владимир Видов ва Жанна Попова ҳамкорӣ ба роҳ монд. 2 ноябри соли 2019 ӯ қаҳрамони феълии Мексика Абрахам Монтойяро мағлуб кард 2 7 марти соли 2020 Яъқубов сеюмин дифоъи унвони кард. Вай бо қарори доварон қаҳрамони собиқи ҷаҳон оид ба Томас Рохасро мағлуб кард 3 Омор дар бокси касбӣ Шаблон:Легенда боксёрских боёв.
Яқуб Ғолибов	Яқуб Ғолибов - сарояндаи Театри давлатии академии опера ва балети ба номи Садриддин Айнӣ. Ҳунарпешаи хизматнишондодаи ҶШС Тоҷикистон.
Яқуб Исломов	Яқуб Исломович Исломов — дипломат, фиристодаи фавқуллода ва мухтори Иттиҳоди Шӯравӣ, номзади илмҳои сиёсатшиносӣ, профессор. Аълочии маорифи Тоҷикистон. Раёсати Донишгоҳи давлатии ҳуқуқ, бизнес ва сиёсати Тоҷикистон таҷрибаи бои дипломат, профессор Исломов Яқуб Исломовичро ба инобат гирифта, ин марди накӯномро соли 2001 ба кори педагогӣ ҷалб намудаанд. Профессор Исломов мутахассиси илми сиёсатшиносӣ ва муносибатҳои байналхалқӣ – дипломатия буданд. Аз соли 2002 декани Факултети сиёсатшиносӣ ва муносибатҳои байналхалқии Донишгоҳи давлатии ҳуқуқ, бизнес ва сиёсати Тоҷикистон таъйин гардид. Яқуб Исломов бо унвонҳои Аълочии маорифи халқи ҶШС Тоҷикистон, шаҳрванди фахрии ш. Линколни ИМА, ҳамчунин бо ифтихорномаи Президиуми Шӯрои Олии Тоҷикистон сарфароз гардонида шуданд.
Яъҷуҷ ва Маъҷуҷ	Яъҷуҷ ва Маъҷуҷ (— Яъҷуҷ ва Маъҷуҷ) — қабилаҳое, ки ба замин зарар мерасонанд, онҳо дар шарқи шадиди замин зиндагӣ мекунанд. Намуди зоҳирӣ Тибқи ривоятҳо, Яъҷуҷ ва Маъҷуҷ азимҷуссаанд. Баъзеи онҳо гӯшҳои азим доранд, ки баданро пӯшида метавонанд. Баъзе маъхазҳо баръакс даъво доранд, ки қадашон кутоҳ ва чеҳраашон ҳамвор аст. Алишер Навоӣ дар "Хамса" яъҷуҷҳоро бо "ҳафт тори" мӯй, гӯшҳои азим, чеҳраи зарду сиёҳ, дандони хук ва риши зангзадаи сурх тасвир кардааст 1. Маҳаллисозӣ Алишер Навоӣ яъҷуҷҳоро дар шимоли Мағриб дар ҳамсоягии кишвари Фаранг ҷойгир мекунад. Яъҷуҷҳо тавассути кишвари кӯҳистони Кирвон ҳамла мекунанд, ки бахше аз силсилаи Қоф аст 1. Гузоштани монеъа Яъҷуҷ ва Маъҷуҷ нишонаҳои рӯзи қиёмат аст, дар сураи Каҳф зикр шудааст. Аз рӯи далелҳо мардуми Яъҷуҷ ва Маъҷуҷ ба замин зиён расониданд, Эмоммаъдӣ 2 миёни онҳо ва ҷаҳониён деворе сохт. Ҳар шаб дар зери девор нақб мекананд, аммо саҳар Аллоҳ ҳар кори кардаашонро нобуд мекунад. Яъҷуҷ ва Маъҷуҷ баъди иншолоҳ мегӯянд ва он гоҳ тамоми заминро пур кунанд. Дар китоби Қуръони Карим, Яъҷуҷ ва Маъҷуҷ аз ҳар теппа мешитобанд. Ҷанг Баъди ҳазрати Исо (а) Даҷҷолро мекушанд, мӯъминонро ба ҷанг бар зидди қабилаҳои Яъҷуҷ ва Маъҷуҷ мебаранд, ки то ин вақт тамоми заминро фатҳ мекунанд ва шумораи зиёди одамонро мекушанд. Яъҷуҷ ва Маъҷуҷ ҳама оби дарёву кӯлҳои бузургро менӯшанд ва ба осмон мепарронанд. Исо ибни Марям ва лашкараш наметавонанд бар онҳо ғолиб оянд ва сипас аз Аллоҳ ёрӣ мехоҳанд. Худованд дар ҷавоби дуъо бар қабилаҳои Яъҷуҷ ва Маъҷуҷ кирмҳо мефиристад, ки бинӣ, даҳон ва гӯши онҳоро мебандад.
Яҳува	Яҳува (ибр.-) — номи Худои миллии подшоҳии Исроил ва баъд аз суқути он, худои миллии подшоҳиҳои шимолии Исроил ва Яҳудо буд. 1 Решаҳои ин худо ҳадди ақал ба аввалҳои асри оҳан ва авохири асри биринҷ мерасад.
Яғнобиҳо	Мардуми яғноб — зергурӯҳи миллӣ-қавмии тоҷикон, ки шуморашон тақрибан 13 000 нафар тахмин зада мешавад 3. Насли эронинажод аст ва истиқомати таърихияш — водии дарёи Яғноб мебошад. Феълан, дар Яғноб беш аз 500 нафар ба сар мебаранд 4. Яғнобиён дар як минтақаи дурдасти кӯҳистони тоҷик аз таҳоҷуми Чингизхону Искандари Мақдунӣ фарҳангу забони аҷдоди тоҷикон – суғдиёни қадимро то имрӯз ҳифз кардаанд. Адабиёт Эзоҳот.
Мавлоно Яъқуби Чархӣ	Мавлоно Яъқуби Чархӣ (Яъқуб ибни Усмон ибни Маҳмуди Ғазнавӣ Чархии Сарразӣ Тавзеҳ 1, деҳаи Саррази деҳоти Чархи вилояти Ғазнин — 1447, деҳкадаи Ҳалғату, мулки Ҳисор) — ориф, шоир, яке аз бузургтарин намояндагони тариқати тасаввуфии нақшбандия, муриду халифа ва аз асҳоби кибори саромади силсила — Хоҷа Баҳоуддини Нақшбанд. Зиндагинома Яъқуби Чархӣ, аз маълумоти овардаи худи муаллиф ва тазкираҳои "Нафаҳот"-у "Рашаҳот" маълум мегардад, ки эшонро лақаб Мавлоно, ном Яъқуб, номи падар Усмон, нисбат Ғазнавии Чархии Сарразӣ буда, дар деҳаи Саррази деҳоти Чархи вилояти Ғазнин (вилояти Лугари Афғонистони имрӯз) ба дунё омадааст. Таърихи таваллуди Яъқуби Чархӣ маълум нест, ҳарчанд баъзеҳо онро соли 763 ҳиҷрии қамарӣ (1361 милодӣ) зикр кардаанд 1 2. Омӯзиш ва таҳсили илм Яъқуби Чархӣ таҳсили ибтидоии диниро дар зодгоҳаш, дар хонаводаи хеш, назди падараш гирифтааст 1 3. Тавре аз як нақли Мавлоно Яъқуби Чархӣ бармеояд, ӯ барои идомаи таҳсил аз зодгоҳаш ба Ҳирот — пойтахти давлати Темуриён меравад. Шаҳри Ҳирот он вақт маркази сиёсиву иқтисодӣ ва фарҳангии мамлакат буд, аз як ишораи Мавлоно Яъқуб ҳамин қадар маълум мегардад, ки ӯ чанд гоҳ дар Ҳирот будааст ва дар хонақоҳи Хоҷа Абдуллоҳи Ансорӣ, воқеъ дар бозори Малик, зиста ва асосан дар ҳамон ҷо таом мехӯрдааст, ба қавли худаш: "ба сабаби он ки дар шаритаи он тавсиате ҳаст ва дар асли вақф низ эҳтиёт намудаанд" 4. Мавлоно Яъқуб барои идомаи таҳсил соли 1380 милодӣ ба Бухоро — гаҳвораи тамаддун ва фарҳанги миллии тоҷикон меояд ва ба омӯзиши улуми динӣ мепардозад 5. Баъди ба пуррагӣ фаро гирифтани давраи таҳсилоти динӣ оҳанги бозгашт аз роҳи Балх ба ватан мекунад 6 Тавзеҳ 2. Иҷозати фатво, тавре ки маълум аст, танҳо пас аз хатми давраи пурраи таҳсилот ва фаро гирифтани тамоми улуми динии замон дода мешуд. Пас, аз ин қавли Мавлоно Яъқуб маълум мегардад, ки ӯ то қадам ниҳодан дар тариқат аз шариат огоҳии комил дошта, олими мутабаҳҳир дар улуми шаръӣ гашта будааст. Аз як ишораи Ҳоҷа Аҳрор баъзе муҳаққиқон чунин бардошт кардаанд, ки Мавлоно Яъқуби Чархӣ барои таҳсили илм ба Миср низ сафар карда будааст 4. Ишораи мазкур дар "Нафаҳот" чунин сабт шудааст: "Хидмати Ҳоҷа Убайдуллоҳ фармуданд, ки хидмати Мавлоно Яъқуб бо Шайх Зайнуддини Хофӣ овардааст. Орифи мазкур, тавре маълум аст, дар Миср зистааст. Шайхи маъруф Зайнуддини Хофӣ (фавт 1436) шарикдарси ӯст. Қабл аз бозгашт ба ватан бо хоҷа Баҳоуддин ҳамсуҳбат шуда, ба ҳалқаи муридони ӯ пайваст. Хоҷаи Нақшбанд пеш аз вафот бо мақсади таълиму тарбияи минбаъда Мавлоно Яъқуби Чархиро ба назди халифаи хеш Алоуддини Аттор равон кард. Мавлоно Яъқуби Чархӣ то дами вафоти Алоуддини Аттор дар назди ӯ дар Чағониён монд ва сипас ба мулки Ҳисор омада, дар деҳкадаи Ҳалғату (воқеъ дар қисмати ғарбии Душанбе) маскан ихтиёр кард. Дар ин ҷо то охири умр тибқи дастури пири худ ба кишоварзӣ, таълими шогирдон, тарбияи муридон ва тарғиби таълимоти тариқати нақшбандия машғул гашт. Хоҷа Баҳоуддин ба Мавлоно Яъқуби Чархӣ фармуда буд: "Он чи аз мо ба ту расидааст, ба бандагони Худо бирасон, то сабаби саодат бошад". Мавлоно Яъқуби Чархӣ муршиди намояндаи маъруфи тариқати нақшбандия Хоҷа Убайдуллоҳи Аҳрор мебошад. Хоҷа Аҳрор ба қасди дасти иродат додан ба Мавлоно Яъқуби Чархӣ аз Самарқанд ба Ҳалғату омадааст. Поси хотир Пас аз вафоти Мавлоно Яъқуби Чархӣ деҳкада ба поси хотири ӯ "Ҳазрати Мавлоно" ном гирифт. Оромгоҳи Мавлоно Яъқуби Чархӣ ба мазор табдил ёфт. Иморатҳои сари мазорро соли 1703 лашкари Бухоро хароб кард. Баъдан мазор аз нав сохта шуд ва дар шафати он масҷиди ҷомеъ бунёд гардид. Дар канори деҳаи Пингроми Афғонистон, 2 км дуртар аз зодгоҳи Мавлоно Яъқуби Чархӣ — деҳаи Чарх, мардуми маҳаллӣ мазор бунёд кардааст, ки он оромгоҳи падари Мавлоно Яъқуби Чархӣ аст. Осор Дар "Рашаҳот" танҳо ба мусаннафоти сершумор доштани Мавлоно Чархӣ ишорае рафта, вале аз онҳо ном бурда нашудааст. Муҳаққиқон теъдоди гуногуни осори Мавлоно Яъқуби Чархиро аз 2 то 10 номгӯй зикр кардаанд: Ҳ. К. Йилмаз — 2, Халилуллоҳи Халилӣ — 3, Аҳмадҷон Муҳаммадхоҷаев — 5, М. Ҷ. Шамс — 7, М. Н. Ронҷҳо — 8, Ҳамза Камол — 10 номгӯй. Дар дастрасии мо 8 номгӯй китобу рисолаҳои зерини Яъқуби Чархӣ қарор дорад 8: Нигаред низ Тавзеҳот Эзоҳ Адабиёт.
Яҳмир Ҳюкa	Яҳмир Ҳюк (8 марти 1988) — футболбози Албанӣ, нимҳимоятгар.
Муҳиба Яқубова	Медали ҷашнии "20-солагии Истиқлоли давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон" Муҳиба Яқубова — доктори илмҳои биологӣ, профессор, академики Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон 1. Зиндагинома Донишгоҳи давлатии Тоҷикистон ба номи В.И.Ленинро хатм кардааст. Солҳои 1961-1968 ходими илмии Пажӯҳишгоҳи физиология ва биофизикаи рустаниҳои АИ Тоҷикистон, солҳои 1968-1973 дотсенти кафедраи физиологияи рустаниҳои Донишгоҳи давлатии Тоҷикистон ба номи В.И.Ленин ва мудири кафедраи биохимияи Донишгоҳи миллии Тоҷикистон буд. Аз соли 2008 вазифаи ноиби Президенти Академияи миллии илмҳои Тоҷикистон ро иҷро кардааст. Фаъолияти илмӣ Самтҳои асосии фаъолияти илмӣ:биохимия, биофизика, физиология ва генетикаи рустаниҳои кишоварзӣ. Оид ба масоили танзими реаксияҳои биохимиявӣ ҳангоми фотосинтез (вобаста ба ҳосилнокии рустанӣ) таҳқиқот анҷом дода, бобати биохимияи рустаниҳо, тавсифи сохторӣ-вазифавии хлоропластҳои пахта, фотосинтез ва монандшавии азот дар пахта ва ғайра беш аз дусад кори илмӣ, методӣ, таълимӣ ба хидмат овардааст. Иштирокдори чандин симпозиуму конфаронси байналмилалии биохимикҳо мебошад. Осор Ҷоизаҳо Адабиёт.
Яҳйё Исоев	Яҳйё Ғиёсович Исоев (15.09.1927, шаҳри Конибодом – ваф. 2007, шаҳри Душанбе), адабиётшиноси тоҷик, номзади илмҳои филологӣ, дотсент, аъзои Иттифоқи журналистони Тоҷикистон. Зиндагинома Солҳои 1937–1941 дар Омӯзишгоҳи омӯзгории шаҳри Конибодом ба номи Покторвский таҳсил кардааст ва ҳамзамон дар мактаби миёнаи шаҳри Конибодом дарс гуфтааст. Соли 1948 факултети таърих ва филологияи Донишкадаи давлатии омӯзгории шаҳри Душанбе ба номи Т. Г. Шевченкоро хатм кардааст. Солҳои1946–1950 муаллими мактаби шабонаи 10 шаҳри Сталинобод, 1948–1952 аспиранти кафедраи адабиёти донишкадаи омӯзгории пойтахт буд. Солҳои 1960–1968 вазифаи декани факултети таърих, педагогика ва методикаи Донишкадаи давлатии омӯзгории шаҳри Душанбе ба номи Т. Г. Шевченкоро ба уҳда дошт. Солҳои 1968–2007 ҳамчун муаллим, муаллими калон, дотсенти кафедраи адабиёти тоҷики Донишгоҳи давлатии омӯзгории Тоҷикистон ба номи С. Айнӣ кор кардааст. Ҳамзамон солҳои 1958–1971 дар асоси ҷамъиятӣ ҳамчун сармуҳаррири рӯзномаи "Педагоги ҷавон"-и донишкада фаъолият намудааст. Дар тарбияи ҳазорҳо мутахассисон саҳми калон гузоштааст. Муаллифи 40 асару мақолаҳои илмӣ мебошад, ки дар онҳо эҷодиёти Лоҳутӣ ва дигар мавзӯъҳои адабиётшиносиро баррасӣ намудааст. Қисми асосии корҳои ӯро барнома ва китобҳои дарсӣ барои мактабҳои миёна ташкил медиҳанд. Дар таҳия ва таълифи китобҳои дарсии "Адабиёти тоҷик" ва "Адабиёти рус" барои синфҳои 4, 7 ва 8-и мактабҳои тоҷикӣ бевосита иштирок намудааст. Барои хидматҳояш бо унвони фахрии "Муаллими хизматнишондодаи мактаби ҶШС Тоҷикистон", медали "Барои хидмати шоён" ба муносибати 100 солагии В.И. Ленин ва нишони сарисинагии "Аълочии маорифи Тоҷикистон" сарфароз карда шудааст. Осор Христоматияи адабиёти синфи 8, Д., 1958; Христоматияи адабиёт (барои синфҳои 4-7 мактабҳои тоҷикӣ), Д., 1962. Адабиёти советӣ (бо ҳаммуаллифӣ), Д., 1962.
Яҳудиёни Тоҷикистон	Яҳудиён ва яҳудият дар Тоҷикистон таърихи тӯлонӣ ва мухталиф доранд. Бисёре аз яҳудиёни тоҷик аслан яҳудиёни бухорӣ буданд. 1 Таърих Яҳудиён бори аввал дар қисми шарқии Аморати Бухоро, дар ҳудуди имрӯзаи Тоҷикистон, дар асри пеш аз милод омада буданд. Пас аз ба қудрат расидани коммунистон, онҳо кишварро ба ҷумҳуриҳо, аз ҷумла ба Тоҷикистон, ташкил карданд, ки он бори аввал ҳамчун ҷумҳурии мухтор дар ҳайати Узбекистон дар соли 1924 ташаккул ёфт ва дар соли 1929 ба ҷумҳурии комилҳуқуқ табдил ёфт. Дар талоши рушди Тоҷикистон, мақомоти шӯравӣ муҳоҷиратро ташвиқ карданд, аз ҷумла ҳазорҳо яҳудиён аз Ӯзбекистони ҳамсоя ба Тоҷикистон омаданд. Аксари яҳудиён дар Душанбе, пойтахти Тоҷикистон, ҷойгир шуданд ва дар он ҷо синагогаи яҳудиро кушоданд. Дар давоми Ҷанги Дуюми Ҷаҳонӣ мавҷи дуюми ашкеназиҳои яҳудиён ба Тоҷикистон муҳоҷират карданд. Дар Иттиҳоди Шӯравӣ, аз ҷумла дар Тоҷикистон, аз солҳои 70-ум сар карда, яҳудиён ба Исроил, инчунин ба ИМА муҳоҷират карданро сар карданд. То охири солҳои 80-ум, бисёре аз яҳудиёни Тоҷикистон рафтанд. Пас аз барҳам хӯрдани Иттиҳоди Шӯравӣ дар соли 1991, Тоҷикистон истиқлол ба даст овард ва кишвар ба ҳолати ҷанги шаҳрвандӣ байни ҳукумат ва нерӯҳои исломӣ афтод. Ҷанҷоли доимии низомӣ яҳудиёни тоҷикро дар қашшоқии шадид ва дар тарсу ҳарос аз ҷони худ нигоҳ дошт. 2 Дар солҳои 1992-1993 бештари яҳудиёни дар кишварбуда, ба Исроил ё Амрико муҳоҷират карданд. Дар байни солҳои 1989 ва 2000, аз 20,000 яҳудиёни кишвар дар маҷмӯъ 10.800 танҳо ба Исроил муҳоҷират кардаанд. Он яҳудиёне, ки муҳоҷират кардаанд, аз шаҳрвандии Тоҷикистон маҳрум шуданд ва дигар бо ин кишвар иртибот надоранд. Имрӯз дар Тоҷикистон танҳо сад яҳудӣ боқӣ мондааст. 3 Тақрибан 40% бухороӣ ва боқимонда Ашкеназӣ мебошанд. 4 Онҳо асосан пиронсолон, камбизоатон мебошанд ва ба ҳамлаҳо ва таъқиботи антисемитӣ дучор меоянд. Як ҳодисаи фоҷиабор дар ҷомеа қатли рӯзноманигор Мейрахим Гавриелов буд. Ҷамъияти яҳудиён ба душворӣ амал мекунад ва барои зинда мондан ба кумаки созмонҳои ҷаҳонии яҳудиён такя мекунад. Аксарияти яҳудиёни кишвар дар Душанбе зиндагӣ мекунанд, ҷамъиятҳои хурдтарашон бошанд — дар Шаҳрисабз (Дар Узбекистон), вилояти Ленинобод ва водии Фарғона. 2 Демографияи таърихӣ Ҷамъияти яҳудиёни Тоҷикистон дар соли 1926 тақрибан вуҷуд надошт ва он дар байни солҳои 1926 ва 1970 босуръат афзоиш ёфт. Дар соли 1970 шумораи аҳолии яҳудии Тоҷикистон нисбат ба соли 1926 беш аз панҷоҳ маротиба зиёдтар буд ва қариб понздаҳ ҳазор нафарро ташкил медод. Ҷамъияти яҳудиёни Тоҷикистон солҳои 1970-1989 афзоишро идома медод, аммо бо суръати хеле сусттар. Аз замони фурӯпошии коммунизм амалан ҳама яҳудиён дар Тоҷикистон аз солҳои 1989 то 2002 кишварро тарк карда, ба дигар кишварҳо кӯчиданд. 5 Аксари яҳудиёни тоҷик, ки муҳоҷират кардаанд, ба Исроил кӯчиданд.
Яҳуда ва Самария	Вилояти Яҳудия ва Самария — яке аз ҳафт вилояти маъмурии Исроил аст. Ҳудуди ин навоҳӣ тамоми соҳили Ғарбӣ (дарёи Урдун)-ро дар бар мегирад, ки ба гуфтаи ҷомеаи ҷаҳонӣ аз соли 1967 дар зери ишғоли Исроил қарор дорад, ба истиснои қаламравҳои Байтулмуқаддаси Шарқӣ, ки соли 1980 аз ҷониби Исроил аннексия шудааст 1. Истилоҳи Яҳудия ва Самария дар Исроил ҳамчун яке аз номҳои соҳили Ғарби дарёи Урдун истифода мешавад. Таърих Истилоҳи Яҳудия ва Самария расман аз ҷониби ҳукумати Исроил дар соли 1967 тасвиб шуд, аммо танҳо пас аз он ки ҳизби Ликуд дар соли 1977 ба қудрат омад, васеъ истифода шуд. Ба гуфтаи муаррих Иэну Лустику, пас аз ба қудрат расидани Ликуд дар Исроил дар солҳои 1970, истифодаи истилоҳҳои қаламрави ишғолшуда ва Соҳили Ғарбӣ аз гузоришҳои хабарӣ манъ карда шуд. Номи Яҳудия, вақте ки дар номи ноҳия истифода мешавад, ба тамоми минтақа дар ҷануби Уршалим, аз ҷумла шаҳракҳои Гуш Этсион ва Ҳар Ҳеброн ишора мекунад. Минтақаи Самария дар тарафи дигар аст ва ба ҳама нуқтаҳо дар ҳама минтақаҳои шимоли Уршалим дахл дорад. Мавқеъ Вилояти (навоҳии) Яҳудия ва Самария аз ҷониби Ҳавзаи марказии низомии Нерӯҳои мудофиаи Исроил идора карда мешавад ва қарорҳои маъмурӣ аз ҷониби фармондеҳи навоҳӣ қабул карда мешавад. Фармондеҳи ҳозираи ҳавзаи ҳарбии марказӣ, фармондези қӯшунҳои Исроил дар Яҳудия ва Самария генерал-майор Иехуда Фукс мебошад. Пас аз ҷанги арабу Исроил (1947–1949), минтақа то соли 1967 таҳти назорати Урдун буд. Дар натиҷаи ғалабаи Исроил дар ҷанги шашрӯза назорат аз болои он ба дасти Исроил гузашт. Тибқи қатъномаи 242 Шӯрои Амнияти СММ, Исроил бояд аз қаламравҳое, ки дар ҷараёни даргирӣ забт шудааст, бо шарти қатъи ҳама даъвоҳои мутақобила, риояи қатънома ва қатъи вазъи ҷанг берун шавад. Вазъияти ояндаи минтақа омили асосии низоъи кунунии Исроилу Фаластин аст. Айни замон ин минтақа аз ҷиҳати аҳолӣ босуръат афзоишёбанда дар Исроил аст. Аҳолии вилояти Яҳудия ва Самария соле 5 фоиз меафзояд. Аҳолӣ 478 600 нафар дар соли 2023 тибқи маълумотҳои Дафтари марказии омории кишвари Исроил 1. Шаҳрҳо Шӯроҳои маҳаллӣ Шӯроҳои минтақавӣ Тақсимоти ҳарбӣ Илова бар ин, ноҳия ба 8 минтақаи низомӣ тақсим шудааст: Менаше (минтақаи Ҷенин), Ҳабика (ҳавзаи Урдун), Шомрон (минтақаи Набл), Эфраим (минтақаи Тул Карем), Бинёмин (вилояти Рамалла), Этсион (вилояти Вифлеем) ва Яҳуда (вилояти Ҳеброн).
Яҳудият	Яҳудият — дин, фалсафа ва сабки зиндагии қавми яҳуд. Яҳудият, нахустин дини иброҳимӣ ва низ ба ақидаи бисёре, нахустин дини созмонёфтаи яктопараст ба шумор меравад.
Яҳёи Алавифард	Яҳёи Алавифард порсӣ: - шоири Эрон. Зиндагинома Яҳёи Алавифард 30 декабри соли 1973 дар деҳаи Боқчиқ, Шаҳри Буҷнӯрд, кишвари Эрон ба дунё омадааст. Зиёда аз 15 сол аст, ки шеър месарояд. Ҷоизаҳои зиёде дар Эрон гирифтааст. Мисли: Китоби Фасли Эрон, Китоби Соли устони Қум, Ҷашнвораи Миллии Баҳор, Ҷашнвораи шеъри Фаҷр ва ҷоизаҳои бешумори дигар. Китобҳо Сайт.
Яҳё Азимов	Яҳё Азимов (Яҳё Нуриддинович Азимов декабри 1947, Ленинобод, ҶШС Тоҷикистон, ИҶШС) — ходими давлатии тоҷик. Сарвазири Ҷумҳурии Тоҷикистон (1996 – 1999). Зиндагинома Соли 1966 мактаби миёнаи 4 ба номи В. И. Ленин шаҳри Ленинободро хатм намудааст. Соли 1971 Донишкадаи саноати сабук ва бофандагии Тошкандро бо ихтисоси "муҳандис-технологи истеҳсолоти бофандагӣ" хатм кардааст. Дараҷаи илмӣ, унвонҳо Мукофотҳои давлатӣ Иштирок дар мақомоти интихобӣ.
Яҳудият	Яҳудият — дин, фалсафа ва сабки зиндагии қавми яҳуд. Яҳудият, нахустин дини иброҳимӣ ва низ ба ақидаи бисёре, нахустин дини созмонёфтаи яктопараст ба шумор меравад.
Яҳудситезӣ	Яҳудситезӣ, антисемитизм — хусумати миллӣ ва динӣ нисбат ба яҳудиён, ки дар Аврупо оғоз ёфта буд. Яке аз сабабҳояш муваффақияти яҳудиён дар заминаҳои тиҷорату бозаргонӣ буда, ихтилофи мазҳаб баҳонае мешуд барои ранҷу озори яҳудиён. Таассуби нажодӣ аз солҳои 70 садаи оғоз ёфта, солҳои 80 садаи дар Германия ва Австро-Венгрия ҳизбҳои сиёсии зидди яҳудӣ ба фаъолият шурӯъ намуданд. Оғози садаи эҳсосоти шадиди зиддияҳудӣ дар Франсия ҳукмрон гардид. Солҳои дар Русия, бахусус дар Литва, Полша ва Украина ҳаракатҳои зиддияҳудӣ бисёр авҷ гирифтанд. Дар ин солҳо бо дасти гурӯҳҳои террористӣ тақрибан 50 ҳазор яҳудӣ ба қатл расид. Дар фосилаи байни ду ҷанги ҷаҳонӣ мавҷи антисемитизм кишварҳои Руминия, Полша ва Венгрияро фаро гирифт. Дар солҳои 20 ва 30 садаи тарғибу тарвиҷи зиддияҳудӣ ва бартарии нажоди ориёӣ аз ҷониби Гитлер ва ҳаммаслаконаш ба авҷи аъло расид. Дар кулли нобасомониҳои Германия яҳудиён гунаҳкор дониста мешуданд. Издивоҷи яҳудиён бо ориёиҳо мамнӯъ эълон гардид ва ин қавм аз ҳуқуқи шаҳрвандӣ маҳрум карда шуд. Бар асоси қонунҳои соли 1938 моликияти яҳудиёни Германия мусодира гардид. Дар байни солҳои аз се як ҳисаи яҳудиёни ҷаҳон нобуд карда шуданд. Бо авҷ гирифтани ҷунбиши сионистӣ (сионизм) ва ташкили давлати Исроил дар соли 1948 эҳсосоти зиддияҳудӣ дар Шарқи Наздик дубора авҷ гирифт.
Яҳё Каробӣ	Яҳё Каробӣ — амири давлати Сарбадорони Сабзавор, вориси Хоҷа Шамсуддини Алӣ.
Яҳудиёни бухорӣ	Яҳудиёни бухороӣ (яҳудиёни Осиёи Марказӣ, бухорӣ, исроилӣ ё яҳудӣ) — як зергурӯҳи этноконфессионалӣ (динӣ-миллӣ) ва этнологии (забонӣ)-и диаспораи яҳудиён мебошанд, ки дар замони густариши империяи Русия дар Осиёи Марказӣ дар шаҳрҳои Хонии Қӯқанд, аморати Бухоро ва хонии Хива зиндагӣ мекарданд; таърихан гӯяндагони шеваи бухороӣ-яҳудии забони тоҷикӣ мебошанд. Ҳоло зиёде аз онҳо дар ИМА (70 ҳаз.) ва Исроил (150 ҳаз.) зиндагӣ мекунанд. Худномҳо, маъно ва пайдоиши истилоҳи яҳудиёни бухороӣ Истилоҳи яҳудиёни бухороӣ ба маънои яҳудиёни шаҳри Бухоро ва яҳудиёни аморати Бухоро аст. Яҳудиён на танҳо дар аморати Бухоро, балки дар хонии ҳамсояи Хева ва хонии Қӯқанд низ зиндагӣ мекарданд. Аз ин рӯ, истилоҳи умумӣ низ нисбат ба яҳудиёни Осиёи Марказӣ - яҳудиёни Осиёи Марказӣ истифода шудааст. Худномҳои яҳудиёни Осиёи Марказӣ яҳудӣ, Исроилӣ ва Ҷивут буданд. Ахолии гирду атроф низ истилоҳоти қадимро (аз замони зардуштии Форси Сосониён) истифода мебурд; ҷугут, ҷуҳуд, ҷууд, ҷеет, ҷуте (аз ҷоҳуд ва ҷаҳуд) 1. Баъзе аз аввалин сайёҳони рус дар Осиёи Марказӣ, ки дар бораи яҳудиён ёдовар шуданд: Пеш аз он ки Осиёи Миёна ба империяи Русия шомил шавад, истилоҳи яҳудиён-осиёиҳо нисбат ба тоҷирони яҳудии Осиёи Марказӣ низ истифода мешуд. Пас аз дохил шудани Осиёи Миёна (аз соли 1850 то 1873) ба империяи Русия нисбат ба яҳудиёни собиқ хони Қӯқанд истилоҳи яҳудиёни бумӣ ва аморати тобеи Бухоро - яҳудиёни Бухоро истифода мешуд. Ин истилоҳҳо дорои мазмуни ҳуқуқӣ мебошанд. Яҳудиёни хонии тобеи Хева дар охири солҳои 1700 иҷборан дини исломро қабул карданд ва тавассути издивоҷи омехта бо мусулмонон дар охири солҳои 1800 ва ибтидои солҳои 1900 дар байни мусулмонон (туркманҳо ва ӯзбекҳо) пароканда карда шуданд 2. Пас аз инқилоби соли 1917 ва пошхӯрии империяи Русия дар соли 1923, дар соли 1924 марзи миллӣ-территориявии Осиёи Миёна оғоз гардида, ҷумҳуриҳои миллӣ дар ҳайати СССР ташкил карда шуданд. 10 феврали соли 1925 сардори хукумати ҶШС Ӯзбекистон Юлдош Охунбобоев фармон баровард, ки яҳудиёни Осиёи Миёнаро як гурӯҳи этникӣ эътироф мекунанд ва аз афти маҳз дар ҳамон вақт истилоҳи яҳудиёни бухороӣ ё яҳудиёни Осиёи Миёна ҳамчун таърифи этникӣ собит шудааст, гарчанде ки онҳо дар шиносномаҳо ҳамчун яҳудӣ навишта шуда буданд. Истилоҳи маидаи миллат, яъне ақаллияти миллӣ низ истифода шудааст. Дар давраи бозсозӣ дар СССР, ки дар соли 1985 ва пас аз фурӯпошии СССР дар соли 1991 оғоз шуд, аксари яҳудиён аз Осиёи Марказӣ ба Иёлоти Муттаҳида, Канада, Австрия, Олмон ва Исроил муҳоҷират карданд. Ҷараёни муҳоҷират Аз соли 1827 аввалин яҳудиёни Бухоро аз ҷунбиши Ҳовевии Сион, ки аз ҷониби пешвои рӯҳонӣ Юсуф Маман таъсис ёфтааст, ба Ерусалим расиданд. Аз соли 1868 то Ҷанги Якуми Ҷаҳонӣ аз 16000 нафар сокинони вилояти Бухоро 1500 нафарашон ба Ерусалим муҳоҷират карданд. Пас аз инқилоби соли 1917 дар империяи Русия, дар байни солҳои 1920-1930 тақрибан 4000 яҳудиёни бухороӣ тавассути Афғонистон ва Форс ба Фаластин фирор карданд. Тақрибан 800 нафари онҳо дар роҳ кушта ё аз гуруснагӣ мурданд. Дар солҳои 70-ум аз 17 ҳазор яҳудиёни бухороӣ, ки аз Иттиҳоди Шӯравӣ баромада буданд, 15,5 ҳазор нафарашон дар Исроил, боқимонда дар ИМА, Канада ва Австрия маскан гирифтанд. Пас аз пошхӯрии Иттиҳоди Шӯравӣ муҳоҷират шиддат гирифт ва теъдоди қобили мулоҳизаи яҳудиёни бухороӣ ба Исроил, ИМА, Австрия ва дигар кишварҳо рафтанд. Забонҳои муошират Забони суннатии гуфтугӯӣ, ки бухороӣ номида мешавад, як навъи бухороӣ-яҳудии гӯиши Самарқандӣ-Бухороии форсӣ ё лаҳҷаи яҳудии тоҷикӣ аст. Дигар забонҳо: ӯзбекӣ ва русӣ, ибрӣ. Демография Ҷамъиятҳои асосӣ Ҷамъиятҳои асосӣ дар бисёр шаҳрҳои ҷумҳуриҳои Осиёи Марказӣ: дар Ӯзбекистон – Тошканд, Самарқанд, Бухоро, Навоӣ, Хатирчӣ, Шаҳрисабз, Қаршӣ, Катта-Қӯрғон, Қӯқанд, Андиҷон, Марғилон, Фарғона ва ғайра, дар Тоҷикистон – Душанбе, Хуҷанд ва ғайра, дар Қирғизистон - Бишкек, Ӯш ва ғайра, дар Туркманистон — Мари, Байрамалӣ, Туркманобод ва Керки, инчунин дар Қазоқистон - Чимкент, Тараз, Казалинск ва ғайра ҷойгир буданд. ахолӣ Дар асоси маълумотҳои омории мавҷуда дар бораи шумораи аҳолии Осиёи Миёна шумораи яҳудиёни Бухороро чунин тахмин кардан мумкин аст: Дар солҳои 70-ум ҳудуди 17 ҳазор яҳудиёни бухороӣ аз ИҶШС рафтанд. Бар асоси барӯйхатгирии соли 1979, шумори яҳудиёни бухороӣ дар Иттиҳоди Шӯравӣ то авоили солҳои 1980-ум 40 000 нафар тахмин зада мешавад. Соли 1987 шумораи умумии яҳудиёни бухороӣ дар ҷаҳон (аз ҷумла насли сеюм дар Исроил ва Ғарб) 85 ҳазор нафар буд, ки аз онҳо ҳудуди 45 ҳазор нафар дар Иттиҳоди Шӯравӣ, 32 ҳазор нафар дар Исроил ва ҳудуди 3 ҳазор нафар дар кишварҳои дигар зиндагӣ мекарданд. Имрӯз дар Исроил бузургтарин ҷамъияти яҳудиёни бухороӣ дар ҷаҳон – ҳудуди 150 ҳазор нафар ба сар мебаранд. Тақрибан 60 ҳазор яҳудиёни бухороӣ дар ИМА ва Канада, 50 ҳазори онҳо дар Ню Йорк зиндагӣ мекунанд, ки бузургтарин ҷамъияти яҳудиёни бухороӣ пас аз Исроил дар он ҷо ҷойгир аст. Теъдоди қобили мулоҳизаи яҳудиёни бухороӣ дар ҳоли ҳозир дар Форест-Ҳилли шаҳри Ню Йорк ба сар мебаранд. Дар ин ҷо рӯзномаи "Бухариан таймз" ба забони англисӣ нашр мешавад. Дигарон дар қисматҳои гуногуни Амрикои Шимолӣ - дар Аризона, Флорида, Калифорния, Ҷорҷия, Торонто, Монреал ва ғайра зиндагӣ мекунанд. Дар Русия, тибқи барӯйхатгирии соли 2002, 54 пурсидашуда ва 1 сокини Украина худро яҳудиёни бухороӣ муаррифӣ кардаанд.
Яҳё Алӣ ал-Рай	Яҳё Алӣ Аҳмад ал-Рай (-) 1 январи соли 1953 таваллуд шудааст сиёсатмадори Яман, аз соли 2008 то 2019 Раиси Палатаи намояндагони Яман буд. 1 2 3 Вай узви Конгресси умумиҷаҳонии халқӣ аст ва моҳи феврали соли 2008 ба ҷои Абдуллоҳ ибни Ҳусейн Ал-Аҳмар, ки дар мақомаш даргузашт, Раиси Палатаи намояндагони Яман интихоб шуд. 4 Пас аз ҷанги шаҳрвандии Яман, ки аз соли 2015 идома дорад, Дар Санъо танҳо ҷаласаҳои ниммукаррарии мақомоти қонунгузорӣ баргузор шуданд.
Яҳё Афзалӣ	Яҳё Афзалӣ (1893, гузари Лабиғори Самарқанд — 1928, Душанбе) — давлатмарди тоҷик, яке аз бунёдкорони фаъоли ҳаёти нав дар ҶМШС Тоҷикистон баъд аз инқилоби Бухоро. Узви ҳизби болшевикӣ аз соли 1918. Зиндагинома Яҳё Афзалӣ фаъолияти кориашро аз шогирди бофанда, устои гилкор оғоз намудааст. Мактаби усули ҷадидро хатм кардааст. Баъди Инқилоби Октябр ҳаёти худро ба мустаҳкам кардани Ҳокимияти Шӯравӣ бахшидааст. Иштирокчии фаъоли ташкилотҳои ноҳиявӣ ва шаҳрии "Иттифоқ"-и ш. Самарқанд. Яке аз ташаббускорон ва ташкилотчиёни муттаҳид гардонидани коргарони миллати маҳаллии Самарқанд дар атрофи ҳизби болшевикӣ, ташкилкунандаи дастаи Гвардияи Сурхи Самарқанд, муборизи диловари зидди босмачиён дар Ӯротеппа, Хуҷанд, Сулукта, Драгомиров ва Бухорои Шарқӣ (солҳои). ҷонишини комиссар, котиби райкоми Шаҳринави Самарқанд, раиси комиҷроияи ш. Самарқанд (солҳои), мудири шуъбаи агитатсияву пропагандаи Бюрои ташкилии ҶМШС Тоҷикистон дар ҲК(б) Ӯзбекистон (солҳои), котиби масъули кумитаи вилоятии ҲК(б) дар Ҳисор ва дар айни замон котиби масъули ҳизби болшевикӣ кумитаи шаҳри Сталинобод (солҳои), узви бюрои кумитаи вилоятии Тоҷикистонии ҲК(б) Ӯзбекистон. Ҷоизаҳо Бо ордени "Ситораи Сурх" ва дигар ҷоизаҳо сарфароз гардонда шудааст. Некдошт Яке аз кӯчаҳои шаҳри Душанбе ба номаш гузошта шудааст.
Яҳудият	Яҳудият — дин, фалсафа ва сабки зиндагии қавми яҳуд. Яҳудият, нахустин дини иброҳимӣ ва низ ба ақидаи бисёре, нахустин дини созмонёфтаи яктопараст ба шумор меравад.
Яҳё Раҳимов	Яҳё Раҳимов — доктори илми тиб, профессор, Узви вобастаи АИ ҶТ. Арбоби шоистаи илми ҶШС Тоҷикистон. Дорандаи Ҷоизаи давлатии ба номи Абӯалӣ ибни Сино.
Яҳё Шарипов	Яҳё Шарипов (1929, Андиҷон, ҶШС Ӯзбекистон —?) — муаррихи тоҷик, доктори илмҳои таърих, профессор. Зиндагинома Факултети таърихи Донишкадаи давлатии омӯзгории ш. Душанбе ба номи Т. Г. Шевченкоро хатм кардааст. Солҳои методисти Донишкадаи такмили ихтисоси муаллимон, ходими илмии Институти таъриху архелогия ва этнографияи АИ ҶШС Тоҷикистон, дотсенти кафедраи таърихи ҲКИШ-и Донишгоҳи давлатии Тоҷикистон ба номи В. И. Ленин, дотсенти кафедраи коммунизми илмии донишкадаи омӯзгории пойтахт, мудири кафедраи коммунизми илмии Донишгоҳи давлатии Тоҷикистон ба номи В. И. Ленин мудири кафедраи коммунизми илмӣ ва кафедраи фалсафаи фарҳанги Донишкадаи давлатии омӯзгории ш. Душанбе ба номи Т. Г. Шевченко буд.
Яҳё ибни Муъози Розӣ	Яҳё ибни Муъози Розӣ (апрел 872, Нишопур) — воиз, сӯфӣ ва аз ҷумлаи машоихи эронитабор, муосири Боязиди Бастомӣ, Аҳмади Хизрӯя ва Шоҳшуҷоъи Кирмонӣ.
Яҳё ибни Аҳмади Сирҳиндӣ	Яҳё ибни Аҳмади Сирҳиндӣ — таърихнигор и форсизабони муаллифи "Таърихи Муборакшоҳӣ".
Яҳёи Бармакӣ	Яҳёи Бармакӣ, Яҳё ибни Холид — давлатмарди эронӣ, писари Холид ибни Бармак аз хонадони Бармакиён, вазири Озарбойҷон ва Арманистон.
Яҳё ибни Маъин	Абузакариё Яҳё ибни Маъин (1 2, Бағдод — 848 1 2, Бағдод) — қории Қуръон ва муҳаддиси барҷастаи ҳанафии эронитабор. Ӯ яке аз сахтгиртарин ноқидони ҳадис буд ва бисёре аз ровиёни заифро ифшо кардааст.
Яҳё ибни Фазл Варроқи Хуҷандӣ	Яҳё ибни Фазл Варроқи Хуҷандӣ — муҳаддиси маъруфи тоҷик дар аҳди Сомониён. Ӯ бузургоне буд ба ҷамъи осор пардохт ва аз мардумон ҳадис шуниду китобе дар шарҳи ҳоли саҳоба нигошт.
Яҳёи Бармакӣ	Яҳёи Бармакӣ, Яҳё ибни Холид — давлатмарди эронӣ, писари Холид ибни Бармак аз хонадони Бармакиён, вазири Озарбойҷон ва Арманистон.
Яҳё ибни Маъин	Абузакариё Яҳё ибни Маъин (1 2, Бағдод — 848 1 2, Бағдод) — қории Қуръон ва муҳаддиси барҷастаи ҳанафии эронитабор. Ӯ яке аз сахтгиртарин ноқидони ҳадис буд ва бисёре аз ровиёни заифро ифшо кардааст.
Яҳё ибни Абимансур	Абуалӣ Яҳё ибни Абимансур — ахтаршинос ва аз аъзои Дорулҳикмаи Бағдод, тарҷумон и эронӣ аз хонадони Бану Мунаҷҷим. Зиндагинома Мунаҷҷими барҷастаи садаи Абуалӣ Яҳё ибни Абимансур дар ибтидо номи форсии "Бизист" дошта, аввал мунаҷҷими Фазл ибни Саҳл – вазири Маъмун буд, пас аз кушта шуданаш мунаҷҷими махсуси Маъмун таъйин гардид ва исломро қабул карда, номи арабӣ гирифт. Дар сарчашмаҳо таҳти лақабҳои "Ҳосиб" ва "Абулфаворис" низ ёд мешавад. Яҳё муддате сарпарастии умури молии "Байту-л-ҳикма"-ро бар уҳда дошта, дар ҳамон ҷо ба омӯзгории Банӣ Мусо пардохт. Дар баъзе сарчашмаҳо вафоти ӯро миёни с-ҳои 832–34 овардаанд. Лекин Умар Ризои Каҳҳула дар "Муъҷаму-л-муаллифин" таърихи вафоти ӯро с. 845 қайд мекунад. Бино бар навиштаи Ибни Надим, Яҳё ҳангоми сафари Маъмун ба Тарсус дар Ҳалаб вафот карда, дар қабристони "Қурайшӣ" ба хок супорида шудааст. Таҳқиқоти нуҷумии Яҳё Таҳқиқоти нуҷумии Яҳёро ба чанд самт тақсим кардан мумкин аст. Аввал – таҳқиқо ти ӯ дар расадхонаҳои "Шамсия"-и Бағдод ва "Дайри Мурон" дар кӯҳҳои Қосиюни шим. ғарбии Димишқ. Дар расадхонаи "Дайри Мурон" Ҳабаш Ҳосиб ва дар "Шамсия" Яҳё сарпарасти таҳқиқот буданд ва натиҷаҳои илмии худро таҳлилу муқоиса мекарданд. Дар яке аз чунин таҳлилҳои илмии с-ҳои 827–28, вақте ки ситорашиносони "Шамсия" миқдори майли куллии Офтобро 23 33 52 муайян карда, муҳаққиқони "Дайри Мурон" 23 35 муқаррар намуданд, Маъмун натиҷаи кори "Шамсия"-виёнро рад кард. Берунӣ сабаби ихтилофоти натиҷаҳоро баландии гуногуни мавзеи расадхонаҳо, баъзе донишмандон хатоии афзору иштибоҳи мунаҷҷимон донистаанд. Баъд Яҳё гурӯҳи мунаҷҷимонеро роҳбарӣ кардааст, ки ба муайянкунии тӯли 1°-и нисфуннаҳор то баландии Ситораи Қутби афзоиш ёбад ё кам шавад, машғул буданд. Гурӯҳи дувум усули секунҷаҳои куравӣ (сферавӣ)-ро истифода бурда, ченкуниро аз баландии кӯҳе, ки дар канори дарё ё дашти ҳамвор қарор дошт, оғоз намуда, бо истифода аз устурлоб миқдори майли уфуқро ҳисоб карданд. Натиҷаи ин таҳқиқот аз таҳқиқоти муосир каме фарқ мекунад. Таълифот Яҳё муҳимтарин натиҷаҳои нуҷумӣ, таҳқиқоти худ ва зердастонашро дар машҳуртарин асари "Зиҷи мумтаҳани Маъмунӣ" (мумтаҳан – номи зиҷҳое, ки дар асоси расадҳои мустақиле навишта шудаанд) гирд овардааст. Дар он Яҳё миқдори майли куллии Офтоб (эклиптика)-ро 23° 33 52 ҳисоб кардааст, ки аз ҳисоби имрӯзааш 2 камтар аст. Ӯ инчунин давомнокии соли офтобиро 365 рӯзу 5 соату 46 дақ. 21 с ҳисоб кардааст, ки аз ҳисоби муосири он 2 дақ. фарқ мекунад. Ин китоб бо номҳои "Зиҷи Шамсия" ва "Зиҷи муҷарраби Маъмунӣ" низ маълум буда, байни донишмандони пас аз ӯ шуҳрати калон дошт. Аз ҷумла Абурайҳони Берунӣ дар "Қонуни Масъудӣ", Ибни Юнус дар "Зиҷи кабири Ҳокимӣ" ва Собит ибни Қурра аз он истифода кардаанд. Яҳё китобҳое ба номи "Мақолатун фӣ амали иртифои судси соату-л-арзи мадинату-л-ислом" ва "Китоб-ур-руҷӯъ ва-л-ҳубут" низ доштааст, ки боқӣ намондаанд.
Мирсаид Яҳёев	Мирсаид Мирмаҳмудович Яҳёев (27 июли 1957) — мураббии таэквандо, Корманди шоистаи Тоҷикистон 1, раиси Федератсияи миллии таэквондо ва кикбоксинги Тоҷикистон.
Яҳё ибни Муҳаммад Ҳамидаддин	Яҳё ибни Муҳаммад Ҳамидаддин (июни соли 1869, Сана —17 феврали соли 1948, дар наздикии Сана) — ходими давлатии Яман, имоми мазҳаби шиаи зайдиҳо аз соли 1904, ҳокими шоҳигарии мустақили Яман (қисми шимолии Яман) аз соли 1918. Яҳё қудрати худро бо заиф шудани Имперотурии Усмонӣ дар охири Ҷанги Якуми Ҷаҳонӣ мустаҳкам кард ва дар қаламравҳои таҳти назорат режими авторитарӣ таъсис дод. Ғалаба бар усмониҳо, аз ҷумла дар муҳорибаи Шаҳр дар соли 1905, мавқеи имомро ҳамчун яке аз пешвоени муқовимати ҳокимияти усмонӣ мустаҳкам кард. Яҳё тавонист давлати ҷавони Ямани Шимолиро мӯътадил созад ва онро ҳамчун давлати комилан мустақил эътироф кунад. Соли 1926 ӯ аз ҷониби Италия дастгирӣ ефт, ки соҳибихтиерии ӯро кафолат дод. Бо болоравии давлати Саудӣ рӯ ба рӯ шуда, дар соли 1934 шоҳ Яҳё бар зидди шоҳи саудӣ Ибни Сауд ҷанги кӯтоҳе анҷом дод. Имом Яҳё аз даъво ба минтақаҳои баҳсбарангези сарҳадӣ — Асир, Ҷизон ва қисми Неҷрон даст кашид ва Ибни Сауд қаламравҳои Яманро, ки дар ҷанг ишғол карда шуда буданд, баргардонд. Шоҳ Яҳё 17 феврали соли 1948 кушта шуд, аммо шӯриши1н аз ҷониби писари ӯ Аҳмад ибни Яҳё Ҳамидаддин, ки подшоҳи нави Яман шуд, шикаст хӯрданд.
Яҳёи Алавифард	Яҳёи Алавифард порсӣ: - шоири Эрон. Зиндагинома Яҳёи Алавифард 30 декабри соли 1973 дар деҳаи Боқчиқ, Шаҳри Буҷнӯрд, кишвари Эрон ба дунё омадааст. Зиёда аз 15 сол аст, ки шеър месарояд. Ҷоизаҳои зиёде дар Эрон гирифтааст. Мисли: Китоби Фасли Эрон, Китоби Соли устони Қум, Ҷашнвораи Миллии Баҳор, Ҷашнвораи шеъри Фаҷр ва ҷоизаҳои бешумори дигар. Китобҳо Сайт.
Яҳёи Себак	Муҳаммад Яҳё Себаки Нишопурӣ — шоир, нависанда, хаттот ва арӯздони форс-тоҷик. Зиндагинома Хоҷа Муҳаммад Яҳёи Себак, ки дар аввал Таффоҳӣ тахаллус мекард ва баъд онро ба Фаттоҳӣ бадал намуд, бо тахаллусҳои Асрорӣ ва Хуморӣ ҳам шеър мегуфтааст. Вай дар охирҳои асри дар Нишопур ба дунё омада, баъди гирифтани маълумоти ибтидоӣ ба Самарқанд меояд ва дар ин ҷо касби камол карда муддати зиёде он ҷо мемонад. Вай чандин навъи хаттро хуб навишта, дар арӯзу бадоеъи шеърӢ ва илмҳои дигар хеле моҳир будааст. Бо Улуғбек дӯст будааст. Дар Самарқанд "Ҳусн ва Дил"-ро, ки аввалан ба наср навишта буд, ба назм мекашад ва баъди итмоми он ба ватани худ баргашта, соли 1449 дар Нишопур вафот мекунад. Яҳёи Себак ба ғайр аз "Ҳусн ва Дил" ғазалиёти иборат аз се ҳазор байт маснавиҳои "Даҳома", "Таъбири хоб" низ доштааст. Китоби мансури ахлоқии ӯ "Шабистони хаёл" (соли таълифаш) хеле машҳур аст. Бо номи Асрорӣ ва Хуморӣ ҳам асаре бо услуби "Канз-ул-иштихо", аз осори Абӯисҳоқи Атъима доштааст. Ташбеҳи мутлақ Ташбеҳи измор Достони "Ҳусн ва Дил" Ин асар, ки аз рӯи қаҳрамонҳои асосияш Ҳусн ва Дил бо ин ном машҳур аст, аслан "Дастури ушшоқ" ном дошта, соли 1436 навишта шудааст. Асар тақрибан панҷ ҳазор байтро фаро мегирад. Баъди навишта шудани достони Яҳёи Себак ин мавзӯъ дар адабиёти мардуми Шарқи Миёна шуҳрат ёфта, дар пайравии он достонҳои зиёде навишта шудааст. Достони "Ҳусн ва Дил" достони рамзӣ буда, эҳсосоти инсонӣ ва сифатҳои маънавии он чун қаҳрамонҳо баромад мекунад.
Яҳёи Бармакӣ	Яҳёи Бармакӣ, Яҳё ибни Холид — давлатмарди эронӣ, писари Холид ибни Бармак аз хонадони Бармакиён, вазири Озарбойҷон ва Арманистон.
Яҷуддин Аҳмад	Яҷуддин Аҳмад (феврал 1931 1 2,, Роҷи Бритониё — 10 декабр 2012 2, Бангкок) — Президенти Банглодеш аз 5 сентябри 2002 то 12 феврали 2009. Зиндагинома Факултаи хокшиносии Донишгоҳи Даккаро хатм карда, дар ИМА дифоъ кардааст, дар Донишгоҳи Мадисони Висконсин. Аз соли 1973 дар Донишгоҳи Дакка дарс мегуфт, профессор ва мудири кафедраи хокшиносӣ, декани факултети биология; инчунин дар Донишгоҳи Корнелл ва Геттинген ба сифати профессори ташрифоварда таълим медод. Аз соли 1991 мушовири давлатӣ, раиси комиссияҳои гуногун. Соли 2002 дар интихоботи президентӣ пирӯз шуд (номзади ягона), ивази Ҷамируддин Сиркар 3. Аз 26 октябри соли 2006 то 11 январи соли 2007 сарвазири ҳукумати муваққати Банглодеш бинобар ихтилофи назар дар парлумон оид ба номзадии сарвазир 4. 5 сентябри соли 2007 бояд интихоботи нави президентӣ баргузор мешуд, аммо тасмим гирифта шуд, ки дар робита ба истиқрори ҳукмронии низомӣ салоҳияти Аҳмад то даъвати парлумони нав дар охири соли 2008 тамдид карда шавад 5. Интихобот 11 феврали соли 2009 баргузор шуд. Онҳо Зиллур Рахмонро президент интихоб карданд, ки рузи дигар савганд ёд кард. Солҳои охир ӯ ба ҳайси муовини ректори Донишгоҳи хусусии Банглодеш кор кардааст.

Subsets and Splits

No community queries yet

The top public SQL queries from the community will appear here once available.